การประเมินความปลอดภัยของห้องเอกซเรย์ในสถาน...

รายงานจากหองปฏบตการ วกรมวทยพ2556;55(4):246-257

246

การประเมนความปลอดภยของหองเอกซเรยในสถานพยาบาล

ประเภทไมรบผปวยไวคางคน

คทายทธ นกาพฤกษศนยวทยาศาสตรการแพทยท 8 (อดรธาน) กรมวทยาศาสตรการแพทย อ�าเภอเมอง อดรธาน 41330

Accepted for publication, 5 August 2013

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงคเพอส�ารวจและประเมนความปลอดภยของหองเอกซเรยจากปรมาณรงสกระเจงและปรมาณรงสรวจากการถายภาพรงสวนจฉยทวไปและภาพรงสฟน ส�าหรบสถานพยาบาลประเภทไมรบผปวยไวคางคน

จ�านวน13แหงทยงไมเคยไดรบการตรวจสอบความปลอดภยมากอนโดยใชเครองส�ารวจรงสแบบดจตอลวดปรมาณรงสท

ต�าแหนงตางๆทงบรเวณดานในและดานนอกหองเอกซเรยรวมทงบรเวณเพอนบานทอยตดกนผลการตรวจวดปรมาณรงส

และประเมนการไดรบปรมาณรงสตอสปดาหส�าหรบกลมผปฏบตงานดานรงสกลมบคคลทวไปทอาศยอยในอาคารเดยวกน

และกลมบคคลทวไปทเปนเพอนบานตดกนพบวามคาอยในชวงระหวาง0.5-50.1µGy/wk2.9-95.4µGy/wkและ

0.2-3.1µGy/wkตามล�าดบซงพบวาจ�านวนสถานพยาบาลจ�านวน10แหง (77%)นนมคาปรมาณรงสทกลมบคคล

ทวไปทอาศยอยในอาคารเดยวกนไดรบตอสปดาหเกนกวาขดจ�ากดตามทคณะกรรมาธการวาดวยการปองกนอนตรายจาก

รงสนานาชาตฉบบท103(ICRP103)ไดก�าหนดไวนอกจากนในงานวจยนยงไดค�านวณขนาดความหนาของก�าแพงหรอ

ผนงหองเอกซเรยวนจฉยทวไปและหองเอกซเรยฟนตามขอเสนอแนะของสภาแหงชาตวาดวยการปองกนอนตรายจากรงสและ

การวดรงสของสหรฐอเมรกา ฉบบท 147 และ 145 (NCRP 147,NCRP 145) ตามล�าดบ เพอใชเปนแนวทางในการ

ออกแบบและสรางหองเอกซเรยส�าหรบสถานพยาบาลประเภทไมรบผปวยไวคางคนตอไป

บทน�าปจจบนไดมการใชรงสจากเครองเอกซเรย

เพมมากขนส�าหรบทงการวนจฉยโรคทวไปและ

โรคฟนตามจ�านวนของสถานพยาบาลประเภทไมรบ

ผปวยไวคางคนทมมากขนโดยเฉพาะสถานพยาบาล

ขนาดเลกหรอคลนก การใชรงสในทางการแพทย

จะตองมมาตรการดานความปลอดภยของหอง

เอกซเรยทเพยงพอหองเอกซเรยทมขนาดเลกและ

ไมไดรบการออกแบบนน อาจจะสงผลใหมปรมาณ

รงสกระเจงสงภายในหองเอกซเรยและมปรมาณ

รงสรวออกมาภายนอกหองเอกซเรยมากเกนกวา

คาทก�าหนดตามเกณฑความปลอดภยได สถาน

พยาบาลขนาดเลกหลายแหงจะด�าเนนการสราง

หองเอกซเรยขนมาเองโดยไมไดมการออกแบบและ

ค�านวณแบบแปลนหองเอกซเรยมากอน ซงสวน

ใหญจะเปนการดดแปลงและตอเตมจากตวอาคาร

เดมโดยใชวสดทกนรงสไดนอยและมความหนาท

ไมเพยงพอ นอกจากนหองเอกซเรยหลายแหงยง

ไมเคยไดรบการตรวจวดและประเมนความปลอดภย

จากรงส ในการออกแบบและสรางหองเอกซเรย

ใหสามารถปองกนรงสไดอยางเพยงพอและมความ

ปลอดภยในการใชงานตอผปฏบตงานและบคคล

ทวไปนน จะพจารณาเกณฑความปลอดภยจาก

คาขดจ�ากดปรมาณรงส(doselimit)โดยจ�าแนก

ตามกลมของผไดรบรงสตามทคณะกรรมาธการวา

ดวยการปองกนอนตรายจากรงสระหวางประเทศ

(InternationalCommissiononRadiological

ประเมนความปลอดภยของหองเอกซเรย คทายทธนกาพฤกษ

247

Protection: ICRP) ไดเสนอแนะไวในรายงาน

ฉบบท 103(1) วาเจาหนาทผ ปฏบตงานดานรงส

จะตองไดรบปรมาณรงสยงผลไมเกน20mSvตอป

และไมเกน 1 mSv ตอป ส�าหรบบคคลหรอ

ประชาชนทวไปเพอปองกนไมใหเกดโรคมะเรงชนด

ตางๆขนในภายหลง

ดงนนเพอให ทราบถงระดบความเสยง

ดงกลาวในงานวจยนจงไดท�าการส�ารวจขอมลพนฐาน

ของหองเอกซเรยส�าหรบสถานพยาบาลประเภทไม

รบผปวยไวคางคนขนาดเลกในเขตพนทรบผดชอบ

ของศนยวทยาศาสตรการแพทยท 8 โดยเนนไป

ยงกลมหองเอกซเรยทยงไมเคยผานการตรวจสอบ

มากอน และตรวจวดระดบปรมาณรงสทต�าแหนง

ตางๆ ทงบรเวณภายในและภายนอกหองเอกซเรย

รวมถงบรเวณบานขางเคยงทมผนงอาคารตด

กน แลวน�าขอมลทไดมาวเคราะหและประเมนถง

ระดบความเสยงจากรงสทอาจจะไดรบส�าหรบกลม

ผปฏบตงานดานรงสและกลมบคคลทวไป จากนน

จะไดค�านวณหาขนาดความหนาของผนงหอง

เอกซเรยทเพยงพอส�าหรบบคคลทอาศยหรอท�างาน

อยทงในบรเวณควบคมหรอบรเวณไมควบคม โดย

จะตองไดรบรงสไมเกนกวาคาขดจ�ากดปรมาณ

รงส เพอใชเปนตวอยางหรอแนวทางส�าหรบสถาน

พยาบาลประเภทไมรบผปวยไวคางคนขนาดเลก

ตอไป

วสดและวธการการส�ารวจ

ศกษาขอมลสถานพยาบาลเดมทมอยแลว

จากกรมวทยาศาสตรการแพทยและทส�ารวจเพม

เตมในเขตพนทรบผดชอบของศนยวทยาศาสตร

การแพทยท 8อดรธานจากนนเลอกกลมตวอยาง

ซงประกอบดวยหองเอกซเรยของสถานพยาบาล

ประเภทไมรบผปวยไวคางคนหรอคลนก จ�านวน

13 แหง ซงไมเคยผานการตรวจสอบมากอนทง

หองเอกซเรยเกาและใหม โดยจ�าแนกออกเปน

กลมทใชเครองเอกซเรยวนจฉย จ�านวน 8 แหง

และเครองเอกซเรยฟนจ�านวน5แหงจากจ�านวน

ทงหมดประมาณ 30 แหง กลมบคคลทมโอกาส

ไดรบรงสประกอบดวย กล มของเจาหนาทดาน

รงสหรอบคคลทจะตองท�างานอย ภายในบรเวณ

ควบคม กล มของบคคลทวไปทตองท�างานหรอ

อาศยอยบรเวณใกลเคยงหองเอกซเรย และกลม

ของบคคลทวไปทท�างานหรออาศยอยคนละอาคาร

แตผนงหองตดกนซงในทนจะเรยกวาเพอนบาน

ในการส�ารวจนนจะเกบรวบรวมขอมลเกยวกบ

จ�านวนของผปวยทไดรบการถายภาพรงส คาตว

แปรเทคนคทใช ชนดและขนาดก�าลงงานของ

เครองเอกซเรย ขนาดความกวางและยาวของหอง

เอกซเรยการก�าหนดขอบเขตบรเวณรงสชนดของ

วสดทใชท�าผนงหองและก�าแพงหรอฉากก�าบงรงส

ลกษณะบรเวณรอบๆหองเอกซเรย (เชน อยตด

กนกบหองหรอสวนไหนภายในอาคารของสถานท

นน สวนภายนอกอาคารของสถานทนนอยตดกบ

เพอนบานใกลเคยงหรอไม)สดสวนเวลาการอาศย

อยของบคคลรอบๆหองเอกซเรย ทศทางการฉาย

ล�ารงสไปในแตละผนง ลกษณะของหองควบคม

เครอง วสดปองกนรงส (เชน เสอตะกว) ลกษณะ

ของประตหองปายหรอสญลกษณเตอนภยทางรงส

สญญาณไฟเตอนขณะถายภาพรงส แลววเคราะห

สภาพปญหาจากกลมตวอยางและประเมนลกษณะ

ความเสยงทอาจจะเกดขนไดส�าหรบแตละคลนก

จากนนไดท�าการตรวจวดรงสดวยเครองส�ารวจรงส

แบบดจตอลผลตภณฑของ Fluke Biomedical

ร น 451 P ทมความไวตอปรมาณรงสระดบต�า

(µR)ซงไดรบการสอบเทยบจากบรษทผผลตโดย

การวดรงสทต�าแหนงตางๆ ทงบรเวณภายในและ

ภายนอกหองเอกซเรย เชน หลงฉากก�าบงรงส

248

RadiationshieldingevaluationoftheX-rayRoom KhatayutNigapruke

บรเวณควบคมเครองต�าแหนงทเจาหนาทยนผนง

ในแตละดานประตและบรเวณอนๆทบคคลทวไป

อาศยหรอท�างานอย เปนตน โดยใชน�าบรรจใน

ภาชนะพลาสตกหนาประมาณ20เซนตเมตรแทน

ตวผปวยจรง แลววเคราะหขอมลเพอประเมนคา

ปรมาณรงสตอสปดาหทคาดวาแตละกลมบคคลจะ

ไดรบโดยใชคาภาระงาน(workload)เทากบ300

mAmin/wkและ17.5mAmin/wkส�าหรบ

เครองเอกซเรยวนจฉยทวไปและเครองเอกซเรยฟน

ตามล�าดบ(ซงไดจากการวเคราะหจ�านวนผปวยและ

คาตวแปรเทคนคทตง)

การค�านวณความหนาของผนงหองเอกซเรย

จากขอมลของขนาดพนทหองเอกซเรยท

ส�ารวจไวแลว ไดทดลองออกแบบหองเอกซเรย

เพอเปนตวอยาง โดยก�าหนดใหขนาดพนทหอง

เอกซเรยวนจฉยทวไปเทากบ 3× 3 ตารางเมตร

และหองเอกซเรยฟนเทากบ 2 × 2 ตารางเมตร

(ภาพท1และ2)ตามล�าดบ

โดยใชวธการค�านวณของสภาแหงชาตวา

ดวยการปองกนอนตรายจากรงสและการวดรงส

(NationalCouncilonRadiationProtection

andMeasurements)NCRP no.147(2)และ

NCRPno.145(3)ส�าหรบหองเอกซเรยวนจฉยทวไป

และหองเอกซเรยฟนตามล�าดบ รวมกบโปรแกรม

XRAYBARR(4,5)ส�าหรบค�านวนหาความหนาของ

ตะกวคอนกรตยปซมเหลกกระจกและไมส�าหรบ

หลอดเอกซเรยทมเปาแอโนดเปนทงสเตนหรอ

โมลบดนมและใชคากโลโวลตระหวาง25-150kVp

ส�าหรบระบบไฟฟาแบบ3เฟสหรอแบบความถสง

ในการค�านวนนนไดก�าหนดใหคาขดจ�ากดปรมาณ

รงส (dose limit) เทากบ5และ1mGyตอป

ส�าหรบผทอาศยอยในบรเวณควบคมและบรเวณไม

ควบคมตามล�าดบ

ในกรณของการถายภาพรงสวนจฉยทวไปได

เลอกชนดของการกระจายคาภาระงาน(Workload

distribution)(6)เปนแบบRadRoom(allbar-

riers)ส�าหรบการค�านวณผนงทตยภมจากการถาย

ภาพรงสรวมทงหมด โดยค�านวณจากผปวยจ�านวน

ภาพท 1หองเอกซเรยวนจฉยทวไปขนาด3×3ตาราง

เมตร ทใชในการค�านวณความหนาของผนงในดานA

(ดานขางและประต)B(ดานเอกซเรยทรวงอกทายน)

C(ดานทาขามเตยง)D(หองควบคมเครอง)และE

(ดานหลงหอง)

ภาพท 2 หองเอกซเรยฟนขนาด2x2ตารางเมตรท

ใชในการค�านวณความหนาของผนงในดานA(ดานหนา

ผปวย)BและC(ดานขางผปวย)และD(ดานหลง

ผปวย)


249

120รายตอสปดาหซงมคาเทากบ294.3mAmin/

wkเลอกชนดของการกระจายคาภาระงานเปนแบบ

RadRoom(floororotherbarriers)ส�าหรบ

การค�านวณผนงปฐมภมจากการถายภาพรงสใน

ทานอนบนเตยงและทาขามเตยง (cross-table

wall) ทงหมด โดยค�านวณจากผปวยจ�านวน 60

รายตอสปดาห ซงมคาเทากบ 111.1mAmin/

wkและเลอกชนดของการกระจายคาภาระงานเปน

แบบRadRoom (chest bucky) ส�าหรบการ

ค�านวณผนงปฐมภมจากการถายภาพรงสทรวงอก

โดยค�านวณจากผปวยจ�านวน60รายตอสปดาหซง

มคาเทากบ36.1mAmin/wkโดยคาปจจยการ

ไดรบรงสปฐมภม(U)จะเทากบ0.89,0.09,0.02

ส�าหรบพนผนงดานทาขามเตยง(cross-table)

และผนงดานถายภาพทรวงอกทายนตามล�าดบสวน

คาปจจยการอาศยอย(T)เทากบ1ซงจะเปนการ

ปองกนรงสในระดบสงสด ก�าหนดใหขนาดของ

ล�ารงสเทากบ1535ตารางเซนตเมตร(ขนาดฟลม

14×17ตารางนว)และเทคนคการค�านวณปรมาณ

รงสรวเทากบ150kV3mA

ในกรณของการถายภาพรงสฟนจะพจารณา

จากเครองเอกซเรยฟนทใชระบบไฟฟาแบบ1เฟส

ทคากโลโวลต70kVp7mAโดยไดประมาณการ

จ�านวนผปวยเทากบ50รายตอสปดาห(ขนาดปาน

กลาง) คาภาระงานเทากบ 17.5mAmin/wk

เทคนคการค�านวณปรมาณรงสรวเทากบ70kV0.5

mA(เกณฑของปรมาณรงสรวไมเกน0.25mGy/hr

โดยคาปจจยการไดรบรงสปฐมภม (U) เทากบ

0.4, 0.2 ส�าหรบผนงดานขางและดานหลงผปวย

ตามล�าดบสวนคาปจจยการอาศยอย(T)เทากบ1

และคาสมประสทธการทะลผานรงสปฐมภมจากชอง

ปากและฟนของผปวยเทากบ0.07โดยทขนาดพนท

ล�ารงสประมาณ46ตารางเซนตเมตร

ผลการส�ารวจ

จากการส�ารวจและเกบรวบรวมขอมลหอง

เอกซเรยจ�านวน 13 แหง พบวาขนาดของหอง

เอกซเรยฟนสวนใหญจะมขนาดเลกโดยมขนาด

พนทประมาณ 2.2× 2.2 ตารางเมตร สวนขนาด

ของหองเอกซเรยวนจฉยทวไปจะมหลายขนาดโดย

มพนทอยในชวงระหวาง1.8×3.6ตารางเมตรถง

4×4ตารางเมตรพบวาสถานพยาบาลทมลกษณะ

ขอบเขตของหองทชดเจนมจ�านวน9แหง (69%)

และไมมขอบเขตทชดเจนมจ�านวน4แหง (31%)

ในกรณทไมมขอบเขตชดเจนนประกอบดวยกลมท

ใชเครองเอกซเรยวนจฉยทวไปจ�านวน1แหงและ

กลมทใชเครองเอกซเรยฟนจ�านวน 3 แหง พบวา

คลนกทมฉากหรอก�าแพงก�าบงรงสนนมจ�านวน11

แหง (84%) โดยทเปนก�าแพงก�าบงรงสนนมเพยง

1แหง และไมมฉากหรอก�าแพงก�าบงรงสมจ�านวน

2แหง(16%)ซงเปนกลมของเครองเอกซเรยฟน

พบวาชนดของวสดทใชท�าผนงหองประกอบไปดวย

คอนกรตไมบตะกวไมอดและแผนกระจกโดยท

คอนกรตนนมความหนาอยในชวงระหวาง9-17

เซนตเมตร พบวาคลนกทมประตบตะกวมจ�านวน

6 แหง (46%)ประตไมธรรมดา 5 แหง (38%)

และไมมประต2แหง(16%)พบวาไมมสญญาณ

ไฟเตอนขณะถายภาพรงสจ�านวนทงหมด 13 แหง

(100%)ไมมปายค�าเตอนและสญลกษณบรเวณรงส

12แหง(92%)ไมมเครองวดรงสประจ�าบคคล13

แหง (100%)พบวาคลนกทมเสอตะกวไวใชงานม

จ�านวน7แหง(54%)และไมมเสอตะกว6แหง

(46%) และพบวาคลนกทมผนงหองเอกซเรยอย

ตดกนกบผนงบานของเพอนบานมจ�านวน12แหง

(92%) โดยทเปนผนงปฐมภมดวยจ�านวน 1 แหง

และคลนกทไมมผนงตดกนกบเพอนบาน (เปน

อาคารเดยว)นนม1แหง(8%)ดงแสดงในภาพท3

250


ผลการตรวจวดปรมาณรงสและประเมน

คาปรมาณรงสทบคคลไดรบตอสปดาหส�าหรบใน

แตละกลมบคคลสรปไดดงนส�าหรบกลมเจาหนาท

ผปฏบตงานดานรงส ผลปรากฏวาไมมคลนกราย

ใดทมคาปรมาณรงสตอสปดาหเกนขดจ�ากด (100

µGy/wk)โดยมคาอยในชวงระหวาง0.5−50.1

µGy/wk และมคาเฉลยเทากบ 16.5 µGy/wk

และพบวาคลนกทมคาปรมาณรงสเกน 20 µGy/

wkนนมจ�านวน 4 แหง (31%)ดงแสดงในภาพ

ท4ส�าหรบกลมบคคลทวไปทอยในอาคารเดยวกน

กบหองเอกซเรยผลปรากฏวามคลนกจ�านวน10แหง

(77%) ทมคาปรมาณรงสตอสปดาหเกนขดจ�ากด

(20µGy/wk)โดยมคาอยในชวงระหวาง2.9-95.4

µGy/wk และมคาเฉลยเทากบ 30.3 µGy/wk

(ภาพท 5) และส�าหรบกล มบคคลทวไปทเปน

เพอนบาน ผลปรากฏวาไมมคลนกรายใดทมคา

ปรมาณรงสตอสปดาหเกนขดจ�ากด(20µGy/wk)

โดยมคาอยในชวงระหวาง0.2-3.1µGy/wkและ

มคาเฉลยเทากบ0.8µGy/wk(ภาพท6)

การค�านวณความหนาของผนงหองเอกซเรย

ผลการค�านวณขนาดความหนาของผนงหอง

เอกซเรยวนจฉยทวไปขนาดพนท3×3ตารางเมตร

และหองเอกซเรยฟนขนาดพนท2×2ตารางเมตร

(ตารางท1และ2)ตามล�าดบ

1009080706050

4030

20100

ไมมขอบ

เขตทชด

เจน

ไมมฉาก

หรอก�าแ

พงก�าบง

รงส

ประตไม

ธรรมดา

ไมมประ

ตหอง

ไมมปาย

และสญญาณ

ไฟเตอน

ไมมสญลกษ

ณบรเวณ

รงส

ไมมเครองว

ดรงสปร

ะจ�าบคค

ล

ไมมเสอ

ตะกว

ผนงหอง

ตดกบผน

งเพอนบ

าน

ผนงเพอ

นบานเป

นผนงปฐ

มภม

ภาพท 3 รายการส�ารวจองคประกอบของหองเอกซเรย จ�าแนกตามรายการทยงไมม และทพบวาปองกน

รงสไดไมเพยงพอและอาจมความเสยงจากการไดรบรงสของเพอนบาน

รายการส�ารวจหองเอกซเรย

เปอรเซนต

(%)


251

สถานพยาบาล

ภาพท 4 ปรมาณรงสทบคคลไดรบตอสปดาหส�าหรบกลมเจาหนาทผปฏบตงานดานรงส

ภาพท 5 ปรมาณรงสทบคคลไดรบตอสปดาหส�าหรบกลมบคคลทวไปทอยในอาคารเดยวกน

A B C D E F G H I J K L M

120

100

80

60

40

20

0

ปรมาณรงส(µGy/wk)


สถานพยาบาล

A B C D E F G H I J K L M

60

50

40

30

20

10

0

252


สถานพยาบาล E F H I K

3.5

3

2.5

2

1.5

1

0.5

0


ภาพท 6 ปรมาณรงสทบคคลไดรบตอสปดาหส�าหรบกลมบคคลทวไปทเปนเพอนบาน

A.ดานประตหอง S* 0 1.8 0.72 59.6 5.7 189.0

B1.ดานเอกซเรยทรวงอกทายน P+,S 1 2.2 1.76 137.0 17.2 429.0

ไมรวมกรดและคาสเซท

B2.ดานเอกซเรยทรวงอกทายน P,S 1 2.2 1.52 114.0 15.4 357.0

รวมกรดและคาสเซท

C1.ดานทาขามเตยง P,S 0.09 2 0.94 75.6 6.8 238.0

C2.ดานทาขามเตยง P,S 0.02 2 0.68 56.6 4.8 181.0

D.หองควบคมเครอง S 0 0.9 0.76 62.1 6.1 197.0

E.ดานหลงหอง S 0 1.8 0.72 59.6 5.7 189.0

*Sคอผนงทตยภม+Pคอผนงปฐมภม

ตารางท 1 ความหนาของวสดตางๆ ส�าหรบแตละดานของหองเอกซเรยวนจฉยทวไปขนาดพนท

3×3ตารางเมตร

ประเภท ปจจยการ ระยะทาง ตะกว คอนกรต เหลก ยปซม

ต�าแหนง ผนง ไดรบรงส d(ม.) (มม.) (มม.) (มม.) (มม.)

(U)


253

A.ดานหนาผปวย/ประตหอง S* 0 1 0.28 23.3 1.52 53.8

B.ดานขางผปวย P+,S 0.4 1 0.36 30.0 1.97 81.9

C.ดานขางผปวย P,S 0.4 1 0.36 30.0 1.97 81.9

D.ดานหลงผปวย P,S 0.2 1 0.44 36.7 2.41 84.0

*Sคอผนงทตยภม+Pคอผนงปฐมภม

ตารางท 2ความหนาของวสดตางๆส�าหรบแตละดานของหองเอกซเรยฟนขนาดพนท2×2ตารางเมตร

ประเภท ปจจยการ ระยะทาง ตะกว คอนกรต เหลก ยปซม

ต�าแหนง ผนง ไดรบรงส d(ม.) (มม.) (มม.) (มม.) (มม.)

(U)

จากตารางท 1 โดยท P คอผนงปฐมภม

S คอผนงทตยภม U คอปจจยการไดรบรงส

ปฐมภมและdคอระยะจากหลอดเอกซเรยหรอแหลง

กระเจงรงสถงต�าแหนงทตองการปองกนรงสซง

จะก�าหนดใหหางจากผนง30เซนตเมตรในทนจะขน

อยกบต�าแหนงABCDและEซงจะมคาตงแต

0.9-2.2เมตรสวนหนวยของความหนาของวสด

จะเปนมลลเมตรเชนในดานA(ประตหอง)ตะกว

จะหนา 0.72 มลลเมตร ซงหนานอยกวาคอนกรต

อยประมาณ83เทาส�าหรบในดานอนๆนนความ

หนาของตะกวจะแตกตางกนไปตงแต0.05-1.76

มลลเมตร โดยดานทเปนผนงปฐมภมจะหนากวา

ดานทเปนผนงทตยภมผนงดานBและCจะเปนได

ทงแบบปฐมภมและทตยภม ซงจะเลอกเอาผลการ

ค�านวณของดานทใหคาความหนามากกวามารายงาน

นอกจากนแลวในดานB1และB2นนจะค�านวณแยก

เปนกรณทรวมและกรณทไมรวมกรดและคาสเซท

ตามล�าดบ ซงอาจจะเกดขนไดจรงในทางปฏบต

เชนกรณใชcheststandรนเกาการค�านวณโดย

รวมกรดและคาสเซทจะชวยลดความหนาของผนง

ปฐมภมลงได13.6%,16.8%,10.5%และ16.8%

ส�าหรบตะกวคอนกรตเหลกและยปซมตามล�าดบ

หรอลดลงประมาณ1.2เทาสวนในดานC1และC2

ส�าหรบทาขามเตยง(cross-tablelateralview)

นนบางแหงอาจจะมความถการใชงานแตกตางกน

ซงในทนผลการค�านวณเมอใหUเทากบ0.02จะ

ใหคาความหนานอยกวาเมอใหUเทากบ0.09อย

ประมาณ28%

จากตารางท 2 เพอความสะดวกในการ

ค�านวณส�าหรบหองเอกซเรยฟนขนาดพนท 2× 2

ตารางเมตร นนจะสมมตใหผปวยนงอยตรงกลาง

หองพอด จงไดก�าหนดใหระยะ d เทากนหมดทก

ดานคอ1เมตรในการค�านวณจะก�าหนดใหคาU

เทากบ0.4ส�าหรบผนงดานขางเพราะโดยสวนมาก

แลวการถายภาพรงสฟนกรามจะมความถมากกวา

การถายภาพรงสฟนตดและฟนเขยว ผนงหอง

เกอบทกดานจะเปนไดทงผนงปฐมภมและทตยภม

ยกเวนเฉพาะตรงดานหนาผปวย โดยเลอกเอาผล

การค�านวณของดานทใหคาความหนามากกวามา

รายงานและพบวาผนงดานหลงผปวยนนจะมความ

หนามากกวาดานอนๆประมาณ1.2-1.6เทาสวน

ผนงดานขางทงสองนนจะมความหนาเทากน

254


วจารณจากผลการส�ารวจและเกบรวบรวมขอมล

หองเอกซเรยจ�านวน 13แหง สามารถจ�าแนกองค

ประกอบของหองเอกซเรยออกเปน 4 สวนดงนคอ

สวนทหนงเกยวของกบตวหองเอกซเรยประกอบ

ดวย ผนง ก�าแพงก�าบงรงสและประต สวนทสอง

เกยวกบอปกรณปองกนรงสประกอบดวยฉากก�าบง

รงสและเสอตะกวสวนทสามเกยวของกบการเตอน

ภยทางรงสประกอบดวยสญญาณไฟและสญลกษณ

เตอนภยรงส และสวนทส เกยวกบการก�าหนด

ขอบเขตบรเวณรงส (กรณทไมมหองเอกซเรย

ชดเจน) ประกอบดวยขอความ สญญลกษณและ

เสนแสดงขอบเขตบรเวณรงสซงปญหาทพบในสวน

ทหนงคอการไมมประตหองผนงหองเปนไมธรรมดา

หรอไมอดและบางผนงหองแตละดานไมชดตดกน

แลวเกดชองวางระหวางผนง และผนงตดกบเพอน

บานและเปนผนงปฐมภมดวย ซงถอวาเปนปญหา

ส�าคญทควรปรบปรงแกไขเรงดวนสวนรายการหรอ

สงของทยงไมมทพบมากทสดคอ ไมมสญญาณไฟ

และสญลกษณเตอนภยรงสไมมเสอตะกวไมมการ

ก�าหนดขอบเขตหอง และไมมฉากก�าบงรงส ตาม

ล�าดบดงนนจงจ�าเปนทจะตองมการรณรงคและให

ความรเรองมาตรฐานหองเอกซเรยและการปองกน

อนตรายจากรงสใหกบสถานพยาบาลขนาดเลก

หรอคลนกเหลาน นอกจากนการทหองเอกซเรย

สวนใหญนนใชฉากก�าบงรงสแทนก�าแพงก�าบงรงส

และมเพยงฉากเดยว (เพราะขอจ�ากดของขนาด

หองทเลก) และในบางแหงนนไมมฉากก�าบงรงส

เจาหนาทผปฏบตงานจงมความเสยงสงทจะไดรบ

อนตรายหรอการบาดเจบทางรงสแมจะมการสวม

ใสเสอตะกวแลวกตาม

จากภาพท 4 กรณของเจาหนาทผ ปฏบต

งานดานรงส พบวามคลนกสองแหงทมคาปรมาณ

รงสต อสปดาหสงเกนกว า 45 µGy/wk ซง

สวนใหญเกดขนกบหองเอกซเรยทมขนาดเลก

เนองจากจะมความเขมรงสกระเจงทสงกวาปกตและ

ใชฉากทมขนาดเลกเกนไป (กวาง 80 เซนตเมตร

สง180เซนตเมตร)เพราะไมสามารถปองกนรงส

กระเจงทมาจากดานขางและดานบนไดเพยงพอโดย

เฉพาะดานขางล�าตว ศรษะ และสวนมอและแขนท

ตองยนออกไปกดสวตซถายภาพรงสขางนอกฉาก

ซงสวนใหญไมมการสวมใสเสอตะกวขณะท�างาน

ดงนนโอกาสทจะไดรบปรมาณรงสตอสปดาหเกนคา

ขดจ�ากดนนยอมมสงกวาปกตส�าหรบแนวทางแกไข

คอจะตองมฉากก�าบงรงสบตะกวหนาอยางนอย 1

มลลเมตรทมขนาดกวาง90เซนตเมตรและสง210

เซนตเมตร เปนอยางนอย(2) และฉากนนจะตองม

กระจกชองมองทหนาเทยบเทากบตะกว1มลลเมตร

ขนาดไมนอยกวา30×30ตารางเซนตเมตร(7)จาก

ภาพท 5 กรณของกลมบคคลทวไปทอยในอาคาร

เดยวกนกบหองเอกซเรยทไดรบคาปรมาณรงสตอ

สปดาหเกนกวาขดจ�ากดจ�านวน10แหงนนสามารถ

จ�าแนกสาเหตไดดงนคอ ผนงมชองวางหรอท�าดวย

ไมอด(30%)ประตท�าดวยไม(30%)ขอบประตท�า

ดวยไม(20%)และไมมขอบเขตรงสหรอไมมประต

(20%)และจากภาพท6กรณของกลมบคคลทวไป

ทเปนเพอนบานนนแมจากผลการตรวจวดไมพบวา

มคลนกแหงใดทมคาปรมาณรงสตอสปดาหสงเกน

กวา20µGy/wkกตามแตกไมไดหมายความวา

ทกคลนกทมหองเอกซเรยทมผนงตดกบเพอนบาน

จะปลอดภยเสมอไปถาเงอนไขการถายภาพรงสนน

แตกตางไปจากทระบไวในงานวจยน และในกรณ

ทผนงทตดกนกบเพอนบานนนเปนผนงปฐมภม

ถาหากความหนาไมเพยงพอมความถในการใชงาน

มาก และเพอนบานอาศยอยเปนประจ�าทบรเวณ

ผนงนน โอกาสทเพอนบานนนจะไดรบรงสเกนขด

จ�ากดกจะเพมมากขน ดงนนเพอเปนการปองกน

ไวกอนจงควรเสรมผนงดานนนดวยแผนตะกวหนา


255

ประมาณ 1 มลลเมตร ใหครอบคลมขนาดของ

ล�ารงสและแนะน�าใหเพอนบานจ�ากดเวลาการอาศย

อยในบรเวณนนใหนอยทสดหรออยใหหางไกลจาก

ผนงนนใหมากทสด

จากตารางท 1 กรณทความหนาของแผน

ตะกวหรอเหลกทมจ�าหนายตามทองตลาดไมตรง

กนกบทค�านวณไวใหเลอกเอาทความหนาใกลเคยง

กนแตหนามากกวา(2)ความหนาของผนงแตละดาน

อาจจะลดลงไดอกถาคาปจจยการอาศยอย(T)ลด

ลงเปน0.5,0.25และ0.05 เปนตนและส�าหรบ

กรณทมการถายภาพรงสทรวงอก (PA chest)

เปนสวนใหญแลว ความหนาของผนงทงหมดอาจ

จะเปลยนแปลงโดยเฉพาะความหนาของก�าแพง

ก�าบงรงสทท�าดวยคอนกรตอาจจะลดนอยลงไปได

อกประมาณ 13 เทา (92.4%) ดงนนเพอความ

แมนย�าควรจะมการออกแบบและค�านวณความหนา

ของหองเอกซเรยใหมทกครงทมการเปลยนแปลง

เงอนไขรวมถงเมอจ�านวนผปวยหรอคาภาระงานไม

ตรงกนกบทค�านวณไวในงานวจยน(6) เมอเปรยบ

เทยบวสดทจะเลอกใชระหวางตะกวกบเหลกหรอ

ระหวางคอนกรตกบยปซม ควรจะพจารณาเรอง

ของราคา ความกะทดรด และการรบน�าหนกของ

โครงสราง ซงโดยทวไปแลวจะเลอกใชตะกวกบ

คอนกรตแทนเหลกและยปซมตามล�าดบจากตาราง

ท2สาเหตทผนงดานหลงของผปวยนนมความหนา

มากกวาดานอนๆ เปนเพราะผนงดานนมโอกาส

ไดรบรงสกระเจงจากการถายภาพรงสฟนกรามทง

สองขางมากกวาดานอนๆ(3) และจากตารางท 2

จะเหนวาความหนาของวสดยปซมมากทสดคอ84.0

มลลเมตรกรณเชนนอาจจะตดสนใจเลอกเอายปซม

แทนตะกวหรอคอนกรตได เพราะราคาไมแพงและ

การกอสรางกงายกวา โดยทแผนยปซมส�าเรจรปท

มความหนาประมาณ12มลลเมตรจ�านวน7แผน

กเพยงพอตอการปองกนรงสไดแลว

สรปจากการส�ารวจสถานพยาบาลประเภทไมรบ

ผปวยไวคางคนหรอคลนกพบวาเกอบทกแหงนนไม

ไดค�านวณแบบแปลนหองเอกซเรยกอนด�าเนนการ

กอสราง สงผลใหหองเอกซเรยนนไมไดมาตรฐาน

กลาวคอไมสามารถปองกนรงสรวออกมาจาก

หองเอกซเรยได สงผลใหบคคลทวไปทปฏบตงาน

หรออาศยอยใกลหองเอกซเรยนนมโอกาสไดรบ

ปรมาณรงสมากเกนกวาเกณฑมาตรฐานของICRP

103โดยพบวามจ�านวนสถานพยาบาลประเภทไมรบ

ผปวยไวคางคนมากถง 10 แหง หรอ 77%ทเกน

เกณฑดงกลาวซงควรจะมมาตรการในการปรบปรง

แกไขตอไป เชน การสรางประตบตะกว การเพม

ความหนาของผนงหองและใชวสดทดดกลนรงส

ได ด พร อมกบการกระต นเตอนใหเกดความ

ตระหนกถงอนตรายจากรงสและไดปฏบตตาม

ขอก�าหนดมาตรฐานหองเอกซเรยตอไปนอกจากน

ในงานวจยนยงได ค�านวณความหนาของผนง

หองเอกซเรยวนจฉยทวไปขนาด3×3ตารางเมตร

ตามวธการของ NCRP 147 ซงความหนาของ

ผนงหองแตละดานจะอยในชวงระหวาง0.8-1.8

มลลเมตรส�าหรบตะกวและ57-137มลลเมตร

ส�าหรบคอนกรต และความหนาของผนงหอง

เอกซเรยฟนขนาด2×2ตารางเมตรตามวธการของ

NCRP 145 ซงความหนาของผนงหองแตละดาน

จะอยในชวงระหวาง0.3-0.5มลลเมตรส�าหรบ

ตะกว และ 24 - 37 มลลเมตร ส�าหรบคอนกรต

โดยทหลงจากสรางหองเอกซเรยเสรจเรยบรอย

แลวจะตองมการตรวจสอบความปลอดภยอกครง

เพอเปนหลกประกนวาหองเอกซเรยนนจะสามารถ

ปองกนรงสไดอยางเพยงพอ

256


เอกสารอางอง 1.The 2007 Recommendations of the

InternationalCommissiononRadiological

Protection. ICRPPublication 103. Ann.

ICRP37(2-4).

2.NCRPReportNo.147.Structuralshielding

designformedicalX-rayimagingfacilities.

Bethesda, MD: National Council on

RadiationProtectionandMeasurements;

2004.

3.NCRPReportNo.145.Radiationprotection

in dentistry. Bethesda,MD:National

Council on Radiation Protection and

Measurements;2003.

4.SimpkinDJ.DiagnosticX-rayshielding

calculationsforeffectivedoseequivalent

(abstract).MedPhys1994;21:893.

5.SimpkinDJ.XRAYBARR,Documentation.

Mukwonago,Wisconsin53149;1996.

6.PesianianI,MesbahiA,ShafaeeA.Shielding

evaluation of a typical radiography

department:acomparisonbetweenNCRP

reportsNo.49and147.IranJRadiatRes

2009;6(4):183-188.

7.Radiation shielding requirements for

diagnostic x-ray facilities. Western

Australia:RadiationHealthBranch;2004.


257

Radiation shielding evaluation of the X-ray room

in small private clinics

Khatayut NigaprukeRegional of Medical Sciences Center, 8 (Udon Thani) Department of Medical Sciences, Amphoe Muang,

Udon Thani 41000, Thailand

ABSTRAcT ThepurposeofthisstudywastoexploreandevaluatethesafetyoftheX-rayroom

from scattered and leakage radiation doses arising fromdiagnostic and dental radiography for 13

small private clinics that have not passed safety testing. The digital surveymeterwas used for

measurementoftheradiationdoseatdifferentlocationsbothinsideandoutsidetheX-rayroomsas

wellastheadjacentneighbors.Theresultsshowedthatoccupationaldose,publicdoseforpersonwho

livesinthesamebuilding,andpublicdoseforpersonwholivesintheadjacentbuildingorneighbor

were0.5-50.1µGy/wk,2.9-95.4µGy/wk,and0.2-3.1µGy/wk,respectively.Itwasfoundthat

members of the public groupwho live in the same building from 10 small private clinics (77%)

receivedtheradiationdoseexceed20uGy/wk,whichisthedoselimitrecommendedbytheInternational

CommissiononRadiologicalProtection(ICRP)reportNo.103.Inaddition,thecalculationofbarrier

orwallthicknesswasmadeaccordingtotherecommendationoftheNationalCouncilonRadiation

ProtectionandMeasurements(NCRP)reportno.145andno.147,andshouldbeservedasaguideline

ofthex-rayroomforsmallprivateclinicsinfuture.

Keywords : x-ray room, dose limit

การประเมินความปลอดภัยของห้องเอกซเรย์ในสถาน...

Documents

Transcript of การประเมินความปลอดภัยของห้องเอกซเรย์ในสถาน...