สาเหตุการคงอยู่ของหนี้นอกระบบในสังคมไทย...

Burapha Journal of Business Management, Burapha University, Vol.9 No.2 July – December 2020

1

บทความวชาการ

วนทรบบทความ: 29 กนยายน 2563 วนแกไขบทความ: 4 พฤศจกายน 2563 วนตอบรบบทความ: 18 พฤศจกายน 2563

สาเหตการคงอยของหนนอกระบบในสงคมไทย

วชญาดา ถนอมชาต1* ศรขวญ เจรญวรยะกล2 และ กฤษดา เชยรวฒนสข3

บทคดยอ

หนนอกระบบเปนปญหาเรอรงทสงผลกระทบทางลบตอทงระดบบคคลและระดบประเทศในกรณประเทศไทยมาเปนระยะเวลายาวนานหลายทศวรรษ แมวาคนไทยบางสวนมความตระหนกถงผลเสยทเกดตามมาจากการกอหนนอกระบบ รวมถงแรงผลกดนและความพยายามของภาครฐบาลในการพยายามลดและก าจดหนนอกระบบใหหมดสนไปจากสงคมไทยแตในปจจบนหนนอกระบบกยงคงอยและไมมแนวโนมวาจะลดนอยลงอยางชดเจนมากนก บทความชนนมวตถประสงคเพอน าเสนอขอมลเกยวกบ 1) ปจจยทเปนสาเหตหลกอนน าไปสการกยมเงนนอกระบบสถาบนการเงน และ 2) นโยบาย โครงการและมาตรการของภาครฐในการบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนผมหนสนนอกระบบสถาบนการเงนในชวง 10 ปทผานมา

ค าส าคญ: หนนอกระบบ การกยมนอกระบบ

*Corresponding author e–mail: [email protected] 1 อาจารยประจ าสาขาวชาการเงน คณะการจดการและการทองเทยว มหาวทยาลยบรพา e–mail: [email protected] 2 อาจารยประจ าภาควชาเศรษฐศาสตรประยกต คณะเศรษฐศาสตร ศรราชา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตศรราชา e–mail: [email protected] 3 อาจารยประจ าสาขาวชาการจดการ คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร e-mail: [email protected]


2

Received: 29 September 2020 Revised: 4 November 2020 Accepted: 18 November 2020

Causes that Allow Informal Debt to Remain in Thai Society

Wichyada Tanomchat1* Sirikwan Jaroenwiriyakul21and Krisada Chienwattanasook3

Abstract Informal debt is a persistent problem that has negative effects for individuals and the

society. Informal debt has existed in Thailand for decades. Even though many Thais recognize the negative consequences of informal debt creation, together with the government efforts to reduce and discard informal debt, this problem still remains at large in Thailand and does not seem to be reduced much. This article’s objective is to present information about 1) main factors causing informal debt creation outside of formal financial institutions, and 2) policies, projects and government measures to lower the suffer of Thai people who face with the informal debt problem during the past 10 years.

Keywords: Informal loan, Informal debt, Informal credit *Corresponding author e–mail: [email protected] 1 Lecturer, Department of Finance, Faculty of Management and Tourism, Burapha University

e–mail: [email protected] 2 Lecturer, Department of Applied Economics, Faculty of Economics at Sriracha, Kasetsart University at Sriracha Campus

e–mail: [email protected] 3 Lecturer, Department of Management, Faculty of Business Administration, Rajamangala University of Technology Thanyaburi

e-mail: [email protected]


3

บทน า หนนอกระบบเปนปญหาทหลายประเทศทวโลกก าลงเผชญอยและไดมการตอสเพอพยายามลดหรอก าจด

หนนอกระบบใหหมดสนไปจากประเทศเหลานนมาเปนระยะเวลายาวนาน (Fischer & Karlan, 2018) ในกรณของประเทศไทยหนนอกระบบไดฝงรากลกในสงคมไทยจนดเหมอนวาเปนเรองปกตทเราจะเหนคนรจกบางคนท าการกยมเงนจากนายทน รานคา ญาต เพอน หรอแมกระทงเจานาย เหตการณดงกลาวถกย าความส าคญขนอกครงเมอการเกดการแพรระบาดของไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ซงมคนไทยจ านวนมากไดรบผลกระทบทางดานรายไดกลาวคอความสามารถในการหารายไดลดนอยลงไป จากการส ารวจของบรษท อปซอสส จ ากด ซงเปนกลมบรษทระดบโลกในธรกจดานสอและการวจยการตลาดแสดงใหเหนขอมลดานผลกระทบตอรายไดของคนไทยในชวงการแพรระบาดของไวรสโคโรนาในเดอนมถนายน 2563 วาคนไทยมากกวา 1 ใน 3 สญเสยรายไดไปมากกวารอยละ 50 โดยมจ านวนคนไทยสงถงรอยละ 14 ทขาดรายไดโดยสนเชง ทงนมคนไทยเพยงแครอยละ 14 เทานนทไมไดรบผลกระทบดานรายไดจากสถานการณดงกลาว (อปซอสส, 2563) การกยมนอกระบบจงเปนแหลงเงนทนทกลบมามบทบาทส าคญอกครง (เชยงใหมนวส , 2563) ในการเปนแหลงเงนกทหลายคนเลอกทจะหนไปพงพาเพอกยมเงนมาใชจายในชวตประจ าวน ใชจายในครวเรอน น ามาเปนทนหมนเวยนในการประกอบอาชพ หรอแมกระทงกยมเพอน ามาช าระหนอน ๆ ทตนมอยเดมหรอพฤตกรรมการ “หมนหน” ทเรารจกกนนนเอง ตารางท 1 แสดงจ านวนครวเรอนทเปนหนนอกระบบในประเทศไทยในชวงป พ.ศ. 2554 ถง 2562

ภมภาค 2554 2556 2558 2560 2562 ทวประเทศ 1,389,530 902,777 900,673 1,116,564 832,084 กรงเทพและปรมณฑล 228,903 162,577 183,509 274,267 239,973 ภาคกลาง 270,904 221,059 242,573 268,122 180,813 ภาคเหนอ 157,817 118,560 90,151 118,158 71,481 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 517,626 206,879 205,664 230,627 166,830 ภาคใต 214,281 193,702 178,776 225,392 172,985

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2562)

เมอพจารณาตวเลขจ านวนครวเรอนทเปนหนนอกระบบในตารางท 1 จะเหนไดวาหนนอกระบบไมเคยหมดสนไปจากสงคมไทย โดยในบางปจ านวนครวเรอนทเปนหนนอกระบบมจ านวนลดลงอนเปนผลจากความพยายามในการแกไขปญหาหนนอกระบบของภาครฐบาลแตตวเลขครวเรอนทงสนในประเทศไทยทเปนหนดงกลาวกไมเคยลดนอยลงกวาระดบ 800,000 ครวเรอนในชวง 10 ปทผานมา ทงน อาจเนองมาจากการกยมนอกระบบสามารถท าไดงายกวาการกยมเงนจากสถาบนการเงนในระบบมาก รวมถงการเปนผใหกนอกระบบกสามารถท าไดงายเนองจากไมจ าเปนตองปฏบตตามเงอนไขและขอก าหนดทบญญตไวในพระราชบญญตธรกจสถาบนการเงนรวมถงขอก าหนดอน ๆ ทสถาบนการเงนตองปฏบตภายใตการดแลของธนาคารแหงประเทศไทย กลาวคอ เพยงแคมเงนสดในมอจ านวนหนงกสามารถแปลงสถานะตนเองใหกลายเปนผปลอยกนอกระบบเมอมบคคลมาตดตอขอกยมเงนไดแลว ดงนนลกษณะการใหกยมเงนนอกระบบจงมความหลากหลายทงดานจ านวนเงนใหก ระยะเวลาการ


4

ใหกยม การผอนช าระ อตราดอกเบยเงนก และหลกฐานทตองใชประกอบการกยมเงน (สรางครตน จ าเนยรพล , 2557) ซงมความยดหยนสงและผทตองการกเงนสามารถเลอกแหลงเงนกนอกระบบทสอดคลองกบความตองการกยมเงนของตน ยงไปกวานน ผใหกนอกระบบจ านวนมากไดมการอ านวยความสะดวกแกผทตองการกเงนโดยการน าเสนอเงนกถงหนาบาน (ไทยโพสต, 2561) บางรายมการประชาสมพนธการใหกยมเงนพรอมชองทางการตดตอกลบ (เบอรโทรศพท) ทเรามกจะเหนไดตามสถานทสาธารณะ เชน เสาไฟฟา ก าแพง เปนตน (ธนาคารออมสน, 2562) ดงนนแหลงเงนกนอกระบบจงแฝงตวและเตบโตอยในสงคมไทยมาเปนระยะเวลายาวนานและเปนเรองยากทจะสามารถก าจดใหหมดสนไปแมวาจะเกดผลกระทบทางลบทเดนชดแกผกเงนนอกระบบ 2 สวน ไดแก

1. ผกตองแบกรบอตราดอกเบยเงนกทสงกวาการกยมจากสถาบนการเงนในระบบ โดยมกจะพบวาเงนกนอกระบบมอตราดอกเบยสงเกนกวาทกฎหมายก าหนด กลาวคอมากกวารอยละ 15 ตอป (Siamwalla et al, 1990; Mohieldin & Wright, 2000) อตราดอกเบยในระดบสงเปนสวนส าคญประการหนงทท าใหผกนอกระบบบางรายไมสามารถทจะหลดพนจากสภาพความเปนหนทตนกอขนไดเนองจากมความสามารถเพยงแคช าระดอกเบยในแตละงวดเทานน (จ านวนเงนตนจงไมลดลงเลย)

2. ความไมปลอดภยตอชอเสยง รางกายและทรพยสนทเกดขนเนองมาจากพฤตกรรมการทวงหนของเจาหนบางราย ในกรณประเทศไทยมการตงชอใหแกบคคลทท าอาชพรบจางทวงหนวา “แกงคหมวกกนนอก”สาเหตทมชอเรยกดงกลาวเนองมาจากผทท าหนาทรบจางทวงหนนอกระบบในหลายพนททวประเทศมกจะใชยานพาหนะเปนรถจกรยานยนตในการเดนทางไปยงบานหรอสถานทท างานของผกยมเพอท าการทวงเงน บางรายมการใชพฤตกรรมการขมข ท ารายรางกายหรอทรพยสน หรอแมกระทงการท าใหผกเสอมเสยชอเสยงเพอกดดนใหผกตองท าการช าระหนตามทไดตกลงกนไว (กญชตา ประพฤตธรรม, ชมนม ทศนคง, และปรชา อมรแมนนนท, 2546)

ปจจยทท าใหเกดหนนอกระบบ

นกวชาการและนกวจยหลายทานพยายามทจะศกษาหาปจจยสาเหตทน าไปสการกยมเงนนอกระบบทงในระดบครวเรอนและระดบบคคล ซงพบวาปจจยทมความสอดคลองกนในหลายงานศกษาซงมอทธพลตอการตดสนใจกยมเงนนอกระบบสถาบนการเงน สามารถแบงออกไดเปน 6 ประเภทโดยสงเขป ไดแก

1. ระดบรายไดของบคคลหรอครวเรอน บคคลหรอครวเรอนทมรายไดต ามกจะเปนกลมทมโอกาสสงในการเขาสกระบวนการกยมนอกระบบ

เนองมาจากรายไดทไดรบตอเดอนไมเพยงพอตอคาใชจายทเกดขน (Banerjee & Duflo, 2007) ปจจยดานรายไดจงเปนปจจยส าคญทท าใหหลายครวเรอนจ าเปนตองหาแหลงเงนกเพอน าเงนมาใชจายในครวเรอนในยามทเงนสดขาดมอ ในกรณของประเทศไทยอางองจากขอมลของ BOT-NIELSEN Household Financial Survey ซงจดท าโดยธนาคารแหงประเทศไทย ในป 2562 แสดงใหเหนถงสาเหตหลกทท าใหครวเรอนมหนมาจากปจจยดานรายไดซงไมเพยงพอตอคาใชจายเชนเดยวกน (สรา ชนโชคสนต, สพรศร สวรรณก, และธนชพร สขสเมฆ, 2562)

เมอพจารณาตวเลขในภาพท 1 ซงแสดงสวนแบงรายไดประจ าของครวเรอนในประเทศไทยในป พ.ศ. 2562 จะเหนไดวาจ านวนครวเรอนสงถงรอยละ 19 จากจ านวนครวเรอนทงหมดในประเทศไทยอยในกลมระดบรายไดต าและต าทสด โดยมรายไดประจ าเฉลยตอคนตอเดอนไมเกน 5,153 บาท ในขณะทครวเรอนในกลมผทม


5

7.7 12 16.5 21.1

42.7

รายไดต าสด รายไดต า รายไดปานกลาง รายไดสง รายไดสงสด

รายไดปานกลางซงมจ านวนรอยละ 16.5 มรายไดประจ าเฉลยตอคนตอเดอนเพยง 7,771 บาท สงผลใหเกดความไมสอดคลองกนในดานรายไดกบคาใชจายเพอการด ารงชพในยคปจจบน

ผลการส ารวจอตราคาครองชพประจ าป พ.ศ. 2562 (2019 Cost of living) โดยเมอรเซอร (Mercer) ซงเปนบรษททปรกษาดานทรพยากรบคคลระดบโลกพบวากรงเทพฯ เปนเมองทมอตราคาครองชพสงตดอนดบโลกโดยอยในล าดบท 40 และสงเปนอนดบ 2 ของอาเซยน (Mercer, 2019) ลกษณะโครงสรางทางรายไดของประชากรไทยเชนนจงเอออ านวยตอการประสบปญหารายไดไมเพยงพอตอคาใชจายในหลายครว เรอนซงอาจเปนสาเหตส าคญทน าไปสการตองหนไปพงพาเงนทนนอกระบบในบางชวงขณะ

ภาพท 1 สวนแบงรายไดประจ าของครวเรอนในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2562 (หนวย: รอยละ)

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2562)

2. การขาดคณสมบตในการกยมเงนจากสถาบนการเงนในระบบ ปญหาการขาดคณสมบตทสถาบนการเงนระบไวส าหรบผขอกยมเงนจากสถาบนการเงนเปนประเดนทผม

ความตองการกยมเงนจ านวนมากประสบ เชน การขาดหลกทรพยค าประกน การขาดบคคลค าประกน ระดบรายไดต ากวาเกณฑทสามารถขอกยม การมรายไดทไมสม าเสมอ การมประวตหนเสย เหตผลในการขอกยมเงนไมเขาเกณฑการอนมตเงนกจากในระบบ การขาดหลกฐานใบอนญาตประกอบกจการหรอทะเบยนการคา เปนตน (Khoi, Gan, Nartea, & Cohen, 2013; รจนา อนคง, 2557) สงผลใหผทมความตองการกยมเงนแตขาดคณสมบตดงกลาวจ าเปนตองหนไปกเงนจากนอกระบบแทน เนองจากผใหกยมนอกระบบหลายรายไมตองการหลกฐานทางการเงนโดยมกตองการเพยงหลกฐานทอยของผกและบคคลค าประกนเทานน (สรางครตน จ าเนยรพล, 2557)

3. การขาดทกษะทางการเงนดานการค านวณดอกเบย การขาดทกษะทางการเงนเปนสาเหตส าคญประการหนงทอาจน าไปสการกยมเงนจากนอกระบบ โดยผก

ตองทนแบกรบดอกเบยเงนกในอตราทสง (Santos, Mendesdasilva, & Gonzalez, 2018) ในทางปฏบตการกยมนอกระบบของผใหกบางรายมลกษณะความซบซอนในการค านวณอตราดอกเบยเงนกทแทจรงอนเนองมาจากผใหกน าเสนอขอมลจ านวนเงนตนรวมดอกเบยทตองช าระในแตละงวดโดยไมแสดงตวเลขอตราดอกเบยเงนกนน ท าใหผกทขาดทกษะทางการเงนดานการค านวณอตราดอกเบยเกดความสบสนและเขาใจผดวาเงนกนนมอตราดอกเบยทต า เชน กรณผใหกบางรายเรยกเกบการช าระเงนตนและดอกเบยจ านวน 24 วน โดยจะคดคาสมดประจ าตวของลกหน/ยอดหนและท าการหกเงนสดลวงหนา 1 วน รวมเปนรอยละ 10 ของยอดเงนกทงสน (ผกจะไดรบเงนสดจ านวนรอยละ 90 จากจ านวนวงเงนทท าการกยมทงหมด) และจะตองช าระเงนคนเปนรายวนโดยผปลอยกแจงตวเลขยอดเงนช าระรวมในแตละวนลวงหนา ดงแสดงในตารางท 2


6

ตารางท 2 แสดงตวอยางยอดเงนรายวนทผกเงนนอกระบบตองช าระในกรณการกยมเงนจ านวน 10 ,000 บาท อตราดอกเบยเงนกรอยละ 20 โดยมระยะเวลาการคนเงนทงสน 24 วน

วนท คาสมดและการหกเงน จ านวนเงนทไดรบ จ านวนเงนทตองช าระ 1 500- (คาสมด) และ

500- (หกเงนงวดแรก) 9,000- -

2 ถง 25 - - 500-/วน รวม 1,000- 9,000- 12,000-

ทมา: สรางครตน จ าเนยรพล, 2557

4. การขาดการวางแผนทางการเงนและการขาดวนยทางการเงน เงนออมสวนบคคลเปนเสมอนเกราะปองกนชนดในการลดโอกาสการยางกาวเขาสการพงพาเงนกนอก

ระบบ ดงนนการขาดแคลนเงนออมในบางครงจงน าไปสความจ าเปนตองกเงนทมอตราดอกเบยสงจากนอกระบบสถาบนการเงนโดยเฉพาะในยามทบคคลเผชญกบคาใชจายฉกเฉนทไมไดกนเงนไวลวงหนา เชน คารกษาพยาบาล คาซอมแซมบาน เปนตน ขอมลจากผลการส ารวจครวเรอนทวประเทศไทยประมาณ 21.6 ลานครวเรอนในไตรมาสท 3 ป 2561 โดยส านกงานสถตแหงชาตพบวาครวเรอนทไมมเงนออมเลยมจ านวนสงถงรอยละ 27.1 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2561) ซงแสดงใหเหนถงความเสยงและความเปราะบางทางดานการเงนของคนไทย รวมถงการขาดการวางแผนทางการเงนระยะยาวโดยเฉพาะการออมเงนใหเพยงพอตอการใชจายหลงเกษยณ

นอกจากน ยงมคนไทยจ านวนมากขาดความตระหนกในความส าคญของการท าบญชรายรบรายจายครวเรอนซงสามารถชวยลดโอกาสในการกยมเงนนอกระบบได เนองจากในแตละวนบคคลมกจะตองเผชญกบคาใชจายหลากหลายรายการ เมอรวมรายการคาใชจายทงสนทเกดขนในแตละเดอนกมกจะเกดความยากล าบากในการรอฟนรายละเอยดคาใชจายและจ านวนเงนทจายไปในแตละรายการได ดงนนการท าบญชรายรบรายจายตอเดอนจงเปนทางเลอกทดอนน าไปสการสามารถควบคมคาใชจายโดยรวมทเกดขนและ/หรอปรบลดคาใชจายในรายการทไมจ าเปนซงเปนการชวยเพมความแขงแกรงทางการเงนแกบคคลหรอครวเรอนมากย งขน (ธนาคารไทยพาณชย, 2563; แอกเซสเทรด, 2563)

การขาดวนยทางการเงนของคนไทยเปนอกหนงปจจยทควรตองระมดระวงเปนอยางยง เชน การไมออมเงนอยางสม าเสมอ หรอการไมกนเงนออมกอนน าไปใชจาย เมอรายไดถกน าไปใชจายจนหมดกท าใหบคคลไมมเงนเหลอทจะไปออม มการศกษาในหลายงานวจยทไดขอสรปในทศทางเดยวกน นนคอ การขาดวนยทางการเงนสามารถน าไปสการสรางหนสนนอกระบบ (ไผทชต เอกจรยกร, 2554)

5. พฤตกรรมการใชจายฟมเฟอย จากขอมลการส ารวจดานจ านวนครวเรอนทเปนหนนอกระบบในป 2562 พบวามคร วเรอนจ านวน

466,511 ครวเรอนทเปนหนนอกระบบอยางเดยว และมจ านวน 344,164 ครวเรอนทมหนนอกระบบพรอมกบการเปนหนในระบบในเวลาเดยวกน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2562) กอเปนค าถามทหลายคนเกดความสงสยวาเหตใดครวเรอนไทยจงมการพงพงเงนกนอกระบบเชนน


7

นอกจากน ธนาคารแหงประเทศไทย (2563) ไดเผยแพรตวเลขหนครวเรอนตอ GDP (Households debt to GDP) ในไตรมาสท 1 ป 2563 โดยเปนตวเลขสงถง 80.1% แสดงใหเหนถงภาพรวมดานความเปราะบางทางการเงนของครวเรอนไทยซงมโอกาสสงทจะกาวเทาเขาสแหลงเงนกนอกระบบเมอเกดการขาดแคลนเงนสดในมอและมความจ าเปนตองใชจายอยางเรงดวน ในขณะทขอมลตวเลขการใชจายซอสนคาฟมเฟอย ในป พ.ศ. 2562 ซงเผยแพรในเวปไซตของกระทรวงการคลงแสดงใหเหนถงปรมาณการซอสนคาน าเขาประเภทสนคาฟมเฟอยเปนตวเลขทสงถง 130,546 ลานบาท โดยสนคาฟมเฟอยตามตวเลขขางตนประกอบดวย ไวน สราตางประเทศ ผลไม ดอกไม น าหอมและเครองส าอางค กระเปาหนงและเขมขด ผาทอท าดวยขนสตว สท เสอ กระโปรง กางเกงส าหรบบรษ สตร เดกชาย และเดกหญง เนคไท รองเทาหนงและรองเทาผาใบ เครองแกวชนดใชบนโตะอาหารหรอใชตกแตงภายในทท าดวยครสตล เครองประดบทท าดวยครสตล เลนส แวนตา กลองถายรปและอปกรณ นาฬกาและอปกรณ ปากกาและอปกรณ ไฟแชคและอปกรณ (กระทรวงการคลง, 2562)

พฤตกรรมการใชจายฟมเฟอยนไดถกเผยแพรในงานวจยของ Waldron (1995) วามความเกยวพนโดยตรงกบการเพมโอกาสในการกยมเงนนอกระบบ นอกจากน คนไทยหลายคนยงมพฤตกรรมตดการพนนเมอหมนเงนไมทนกจ าตองหนหนาเขาไปพงพาเงนกนอกระบบดอกเบยโหดอยางไรทางเลอก (โพสตทเดย, 2563)

6. ทศนคตทางการเงนดานการกอหน ทศนคตในการกอหนเปนอกหนงปจจยทสามารถน าไปสการกยมนอกระบบ ขอมลจากงานวจยทเผยแพร

ในป 2562 โดยธนาคารทหารไทย จ ากด (มหาชน) ซงไดท าความรวมมอกบ บรษท ไวซไซท (ประเทศไทย) จ ากด ในการลวงลกพฤตกรรมทางการเงนของกลมคนรนใหม พบวากลมคนรนใหม (GEN-Y) ในประเทศไทยมทศนคตทกอใหเกดการกอหนงายแมวาการกอหนนนเปนการน าเงนมาใชในการบรโภคทไมจ าเปน ทศนคตเชนนเมอรวมกบการมพฤตกรรมการใชจายโดยไมไตรตรองใหดกอนการตดสนใจซอสนคาหรอบรการกเปนการเพมความนาจะเปนทจะกาวเขาสกบดกหนนอกระบบไดโดยงาย (ธนาคารทหารไทย, 2562) นโยบาย โครงการ และมาตรการของรฐบาลเพอแกปญหาหนนอกระบบในสงคมไทย

รฐบาลภายใตการน าของนายกรฐมนตรหลายยคหลายสมยของประเทศไทยไดมความพยายามในการแกไขปญหาหนนอกระบบรวมถงการบรรเทาความเดอดรอนของผกนอกระบบผานโครงการตาง ๆ ตวอยางโครงการส าคญในชวง 10 ปทผานมา (พ.ศ. 2554-2563) ดงเชน

1. รฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร (วนท 9 สงหาคม 2554 – 22 พฤษภาคม 2557) ในสมยทนางสาวยงลกษณ ชนวตร ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร รฐบาลไมมนโยบายหรอโครงการในการ

แกไขปญหาหนนอกระบบโดยตรงแตมนโยบายเรงดวนทชวยบรรเทาความเดอนรอนของประชาชนทเปนหนนอกระบบโดยเนนการเพมโอกาสในการเขาถงแหลงเงนทนทมตนทนการกยมต าจากสถาบนการเงนในระบบเพอลดภาระคาใชจายของผกยม มรายละเอยดโครงการโดยสงเขป ดงน

1.1 โครงการสงเสรมใหประชาชนเขาถงแหลงเงนทนและสนบสนนการใหสนเชอรายยอยโดยเฉพาะสนเชอเพอการประกอบอาชพของผมรายไดนอย ภายใตการรบผดชอบของกระทรวงการคลงและธนาคารเฉพาะกจของรฐบาล เชน การเพมเงนทนกองทนหมบานและชมชนเมอง จดตงกองทนพฒนาบทบาทสตร (โดยมวงเงนเฉลยจงหวดละ 100 ลานบาท) จดตงกองทนตงตวไดในวงเงนประมาณ 1,000 ลานบาทตอสถาบนอดมศกษาทเขารวม โครงการสนบสนนการสรางผประกอบการรายยอย และการจดสรรงบประมาณเขากองทนพฒนาศกยภาพ


8

ของหมบานและชมชน (SML) ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (โดยอางองจากสรปนโยบายของคณะรฐมนตร นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร แถลงตอรฐสภา ในวนองคารท 23 สงหาคม พ.ศ. 2554)

1.2 โครงการพกช าระหนครวเรอนเกษตรกรรายยอยและผมรายไดนอยซงมจ านวนหนสนต ากวา 500,000 บาท อยางนอย 3 ป เฉพาะหนทมปญหาการช าระหนเทานน โดยมวตถประสงคเพอใหเกษตรกรรายยอยและผมรายไดนอยสามารถน าเงนทตองช าระหนไปใชในการประกอบอาชพและปรบปรงประสทธภาพการผลตของครวเรอนใหดยงขนในระหวางชวงเวลาการพกช าระหน โดยผานสถาบนการเงนเฉพาะกจจ านวน 5 แหง ไดแก ธนาคารออมสน ธนาคารอาคารสงเคราะห (ธอส.) ธนาคารพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมแหงประเทศไทย (ธพว.) ธนาคารอสลามแหงประเทศไทย (ธอท.) และบรรษทตลาดรองสนเชอเพอทอยอาศย (บตท.)

2. รฐบาล พล.อ. ประยทธ จนทรโอชา (วนท 23 พฤษภาคม 2557 – 31 สงหาคม 2563) รฐบาลในสมย พล.อ. ประยทธ จนทรโอชา ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรไดมนโยบาย โครงการและ

มาตรการในการด าเนนการแกไขปญหาหนนอกระบบโดยสงเขป ดงน 2.1 นโยบายบตรสวสดการแหงรฐ ภายใตความรวมมอกบธนาคารกรงไทย โดยมเปาหมายใหผม

รายไดนอย คอ 1) ผมรายไดต ากวา 30 ,000 บาท/ป และ 2) ผมรายไดมากกวา 30 ,000 บาท/ป แตไมเกน 100,000 บาท/ป ทลงทะเบยนเขารวมโครงการสามารถไดรบวงเงนคาซอสนคาอปโภคบรโภคทจ าเปน สนคาเพอการศกษา และวตถดบเพอเกษตรกรรมจากรานธงฟาประชารฐ และรานอน ๆ ทกระทรวงพาณชยก าหนดไว นอกจากนยงไดรบคาเดนทางและสวนลดคาซอกาซหงตมจากรานทกระทรวงพลงงานก าหนดตามจ านวนเงนและเงอนทระบไวในโครงการ

2.2 โครงการกองทนหมบานและชมชนเมอง มวตถประสงคในการด าเนนโครงการเพอพฒนาเศรษฐกจชมชน ยกระดบความเปนอยของชมชนและสงเสรมศกยภาพชมชนในการเพมขดความสามารถดานการแขงขนทางเศรษฐกจและสงคม โดยภาครฐบาลเขาไปลงทนดานโครงสรางพนฐานชมชน การสงเสรมการทองเทยวชมชน ด าเนนกจกรรมทสนบสนนการพฒนาอาชพ นอกจากน ภายใตการด าเนนงานโครงการกองทนหมบานและชมชนเมองไดมการจดตงโครงการแกไขปญหาหนนอกระบบกองทนหมบานและชมชนเมอง ตามการเสนอมาตรการของกระทรวงการคลงซงมวตถประสงคของโครงการเพอสนบสนนการใหสนเชอจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และธนาคารออมสนแกสมาชกของกองทนหมบานและชมชนเมองเพอน าไปใชแกปญหาหนนอกระบบของสมาชก

2.3 โครงการแกไขปญหาหนนอกระบบโดยกระทรวงมหาดไทย เปนโครงการทใหลกหนและเจาหนเขาสกระบวนการเจรจาหนนอกระบบ โดยประสานงานรวมกบธนาคารออมสนและธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรในการด าเนนการอนมตสนเชอใหแกลกหนทประสงคจะขอสนเชอกบธนาคารเพอเพมโอกาสในการเขาถงแหลงเงนทนของภาคประชาชนผมรายไดนอยและชวยแกไขปญหาหนนอกระบบตามนโยบายของรฐบาล

2.4 การจดตงศนยชวยเหลอลกหนและประชาชนทไมไดรบความเปนธรรม กระทรวงยตธรรม (ศนธ.ยธ.) โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรความรทางกฎหมาย สทธและหนาทของลกหน สงเสรมใหประชาชนสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรม และการเขาถงแหลงเงนทนในระบบเพอลดการพงพาแหลงเงนกนอกระบบสถาบนการเงน

2.5 มาตรการเจรจาไกลเกลย ท าขอตกลงประนอมหนและปรบโครงสรางหนนอกระบบ ซงเปนการด าเนนการรวมกนของกระทรวงการคลง กระทรวงยตธรรม กระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทย และส านกงาน


9

ต ารวจแหงชาต โดยมการด าเนนมาตรการทางกฏหมายตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงนแกเจาหนทกระท าผดกฏหมาย รวมถงการผลกดนใหผปลอยกนอกระบบเขาสกระบวนการเจรจาไกลเกลยประนอมหนและคดอตราดอกเบยเงนกตามทกฏหมายก าหนด คอ ไมเกนรอยละ 15 ตอป (ตามพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2560 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 16 มกราคม พ.ศ. 2560 ซงระบใหผปลอยกทไมใชสถาบนการเงนในระบบหามเรยกเกบอตราดอกเบยเกนรอยละ 15 ตอป โดยผทฝาฝนมโทษระวางจ าคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 200,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ) นอกจากนยงมการประชาสมพนธเชญชวนใหผปลอยกนอกระบบหนมาด าเนนธรกจการใหสนเชอในระบบอยางถกตองตามกฏหมาย ภายใตชอเรยก “สนเชอพโกไฟแนนซ”

2.6 โครงการอาสาสมครทปรกษาทางการเงนครวเรอน (หมอหน) มวตถประสงคของโครงการเพอสรางและพฒนาบคลากรอาสาสมครในการท าหนาทใหความชวยเหลอและใหค าปรกษาแกประชาชนในระบบเศรษฐกจฐานราก กลมเกษตรกร และคนยากจนใหไดมความร ความเขาใจในการจดการทางการเงน การด าเนนชวตบนหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รวมถงการใหความรในการจดท าบญชครวเรอน การสามารถเขาถงและใชบรการสถาบนการเงนในระบบมากขนเพอหลกเลยงปญหาหนนอกระบบอยางยงยน โดยมสถาบนการเงนเฉพาะกจทเขารวมโครงการ ไดแก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และธนาคารออมสน

2.7 โครงการสนเชอรายยอยระดบจงหวดภายใตการก ากบ (สนเชอพโกไฟแนนซ) โดยน ตบคคลทสามารถขออนญาตประกอบธรกจพโกไฟแนนซ (Pico Finance) จากกระทรวงการคลงไดตองเปนบรษทจ ากด หรอหางหนสวนซงมทนจดทะเบยนช าระแลวไมนอยกวา 5,000,000 บาท โดยจะไดรบอนญาตใหผประกอบธรกจดงกลาวสามารถใหวงเงนสนเชอไมเกน 50,000 บาท/ราย (รวมทกสญญา) ในลกษณะของสนเชออเนกประสงคทอาจใหมหรอไมมหลกประกนตามความสามารถในการช าระหนของผกยม และก าหนดใหมอตราดอกเบย อตราก าไรจากการใหสนเชอรวมคาปรบ คาบรการ และคาธรรมเนยม (Effective rate) ไมเกนรอยละ 36 ตอป นอกจากนจากปญหาการแพรกระจายของเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) ทสงผลกระทบตอความสามารถในการจายช าระหนของผกสนเชอพโกไฟแนนซ ส านกงานเศรษฐกจการคลง (สศค.) ในฐานะหนวยงานก ากบดแลธรกจสนเชอพโกไฟแนนซไดมการขอความรวมมอจากผประกอบธรกจดงกลาวในการเขารวมมาตรการชวยเหลอลกหนทไดรบผลกระทบจาก COVID-19 เชน การพกช าระเงนตน การขยายระยะเวลาการช าระหน และการลดอตราดอกเบย เปนตน

2.8 โครงการสนเชอเ พอประกอบอาชพของผมรายไดนอยหรอเจาของกจการขนาดเลก (นาโนไฟแนนซ) เปนโครงการทออกโดยธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) มวตถประสงคของโครงการเพอบรรเทาความเดอดรอนของผทเปนหนนอกระบบโดยการสงเสรมการเขาถงแหลงเงนทนในระบบสถาบนการเงน โดยมลกษณะการใหสนเชอทสอดคลองกบคณลกษณะของลกหนทเปนผประกอบการรายยอย ผ ประกอบอาชพอสระ หรอผทมรายไดไมแนนอน หรอพนกงานประจ าทมฐานเงนเดอนต ากวา 15,000 บาทตอเดอน เพอน าไปใชเปนทนในการประกอบอาชพหรอตอยอดกจการหรอน าไปใชในการแกปญหาหนนอกระบบ โดยนตบคคลทสามารถขออนญาตประกอบธรกจนาโนไฟแนนซ (Nano Finance) ไดตองเปนบรษทจ ากดหรอบรษทมหาชนทมทน จดทะเบยนซงช าระแลวไมต ากวา 50 ลานบาท และมอตราสวนหนสนรวมตอสวนของผถอหนไมเกน 7 เทา ผทประสงคขอสนเชอจะสามารถกเงนไดรายละไมเกน 100,000 บาท ในอตราดอกเบย คาปรบ คาบรการ และคาธรรมเนยม (Effective rate) รวมกนไมเกนรอยละ 36 ตอป โดยไมจ าเปนตองมหลกประกน


10

สรปและขอเสนอแนะ หนนอกระบบสถาบนการเงนหยงรากลกในสงคมไทยมาเปนระยะเวลายาวนานและถกมองวาเปนแหลง

เงนกแหลงสดทายส าหรบผทตองการใชเงนอยางเรงดวน เนองจากการเปนผปลอยกนอกระบบสามารถท าไดโดยงาย อกทงการกยมทเกดขนโดยสวนใหญเปนการตกลงแบบเหนพองตองกนระหวางผใหกและผก ดงนนจงเปนไปไดยากทจะก าจดหนนอกระบบอตราดอกเบยสงใหหมดสนไปจากสงคมไทย แมวาภาครฐบาลจะมความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ รวมถงสถาบนการเงนในระบบในการพยายามแกไขปญหาหนนอกระบบและ การพยายามบรรเทาความเดอดรอนของผกทตดอยในกบดกความเปนหน แตเนองจากความไมตอเนองในการแกไขปญหาจากการเปลยนแปลงคณะรฐบาลแตละสมยท าใหปญหาหนนอกระบบยงคงเปนปญหาส าคญของประเทศเรอยมา โดยปจจยส าคญดานการขาดทกษะทางการเงนของคนไทยนนภาครฐบาลสามารถทจะแกไขใหลดนอยลงหรอหมดไปไดโดยการสนบสนนการใหความรทางการเงน (Financial literacy) และความรดานการวางแผนทางการเงนแกภาคประชาชนอยางทวถง โดยเนนย าถงความส าคญของการเกบออมเงนเพอเปนการเพมเกราะปองกนการเขาสการพงพาเงนทนนอกระบบ รวมถงการใหความรเกยวกบผลเสยทอาจเกดขนแกตวผกนอกระบบและ/หรอสมาชกในครวเรอนเมอเลอกเขาสกระบวนการกยมเงนนอกระบบ นอกจากน รฐบาลควรมการสงเสรมและประชาสมพนธหลกแนวคดเศรษฐกจพอเพยงใหประชาชนน าไปใชปฏบตในการด าเนนชวตประจ าวนเพอลดพฤตกรรมการใชจายเกนตวอนเปนสาเหตส าคญทสามารถน าไปสการเปนหนนอกระบบและควรสงเสรมการประกอบอาชพแกผทมรายไดนอยและสนบสนนเงนทนเพอการสรางอาชพในการยกระดบคณภาพชวตและระดบรายไดอนจะน าไปสการลดการพงพงเงนกนอกระบบแบบยงยน เอกสารอางอง กญชตา ประพฤตธรรม, ชมนม ทศนคง, และปรชา อมรแมนนนท. (2546). ขบวนการหนนอกระบบ: บทเรยนจาก

ธนาคารสจจะออมรายวน ชมชนหวยขวาง. กรงเทพ: สถาบนพฒนาองคกรชมชน.

กระทรวงการคลง. (2562). มลคาการน าเขา แยกตามหมวดสนคาฟมเฟอย . สบคนเมอ 28 พฤษภาคม 2563, สบคนจาก http://dataservices3.mof.go.th/menu25?id=6.

เชยงใหมนวส. (2563). เงนกดอกโหดคนชพ เรงแกปญหาหนนอกระบบหวนเพมทกขชาวบาน . สบคนเมอ 17 มถนายน 2563, สบคนจาก https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/1370340/.

ไทยโพสต. (2561). คกออฟลางหนนอกระบบ ตร.ลอกเปามาเฟย 762 ราย. สบคนเมอ 20 พฤษภาคม 2563, สบคนจาก https://www.thaipost.net/main/detail/9359.

ธนาคารไทยพาณชย. (2563). บนได 4 ขน พชตวกฤตหน สเศรษฐเงนลาน. สบคนเมอ 30 กรกฎาคม 2563, สบคนจาก https://www.scb.co.th/th/personal-banking/stories/4-steps-to-millionaire.html.

ธนาคารทหารไทย. (2562). ทเอมบ จบมอ ไวซไซท ลวงลกพฤตกรรมการเงน GEN Y. สบคนเมอ 20 พฤษภาคม 2563, สบคนจาก https://thaipublica.org/2019/11/gen-y-easy-to-pay/.


11

ธนาคารแหงประเทศไทย. (2563). เงนใหกยมแกภาคครวเรอนจ าแนกตามวตถประสงค. สบคนเมอ 30 มถนายน 2563 , สบคนจาก https://www.bot.or.th/App/BTWS_STAT/statistics/BOTWEBSTAT.aspx? reportID=891&language=TH.

ธนาคารออมสน. (2562). ร เทาทนกลโกงการเงนนอกระบบ. สบคนเมอ 2 มถนายน 2563 , สบคนจาก https://shorturl.asia/zPiS4.

ไผทชต เอกจรยกร. (2554). ปญหาหนนอกระบบในสงคมไทย. วารสารราชบณฑตยสถาน, 16(1), 14-30.

โพสตทเดย. (2563). ภรรยาไมเถยง! กเงนนอกระบบเลนพนนจนสามฆาตวตาย. สบคนเมอ 11 กรกฎาคม 2563, สบคนจาก https://www.posttoday.com/social/local/628060.

รจนา อนคง. (2557). ปจจยทมผลตอความส าเรจในการน านโยบายแกปญหาหนนอกระบบไปปฏบต . งานนพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต, คณะรฐศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2561). ส านกงานสถตฯ เผยการออมภาคครวเรอนของไทยไตรมาส 3 ป 2561 . สบคนเมอ 11 กรกฎาคม 2563, สบคนจาก http://www.nso.go.th/sites/2014/Pages/News/2562/N14-03-62-2.aspx.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2562). การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2562 ทวราชอาณาจกร. กรงเทพ: ส านกงานสถตแหงชาต.

สรา ชนโชคสนต, สพรศร สวรรณก, และธนชพร สขสเมฆ. (2562). หนครวเรอนไทย: ขอเทจจรงทไดจาก BOT-Nielsen household financial survey. สบคน เม อ 2 มถนายน 2563 , สบคนจาก https: / / www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_143.pdf.

สรางครตน จ าเนยรพล. (2557). หนนอกระบบกบความเปนธรรมทางสงคม. สบคนเมอ 2 มถนายน 2563, สบคนจาก http://www.cusri.chula.ac.th/backup/download/cluster6.pdf.

แอกเซสเทรด. (2563). เปดขนตอนในการปลดหนนอกระบบรวดเรวทนใจใชไดผลจรง. สบคนเมอ 30 กรกฎาคม 2563, สบคนจาก https://shorturl.asia/MWCah.

อปซอสส. (2563). ผลกระทบของ Covid-19 ตอรายไดคนไทย. สบคนเมอ 17 มถนายน 2563 , สบคนจาก https://www.facebook.com/ipsosth/posts/1593008690868979.

Banerjee, A.V., & Duflo, E. (2007). The economic lives of poor. Journal of Economic Perspectives, 21, 141-167.

Fischer, G., & Karlan, D. (2018). Informal finance – mapping global savings and lending practices. Retrieved: March 26, 2020, from https://www.poverty-action.org/study/informal-finance-mapping-global-savings-and-lending-practices.

Khoi, P.D., Gan, C., Nartea, G., & Cohen, D.A. (2013). Formal and informal rural credit in the Mekong River Delta of Vietnam: Interaction and accessibility. Journal of Asian Economics, 26, 1-13.


12

Mercer. (2019) . Mercer’ s 25th annual cost of living survey finds cities in Asia most expensive locations for employees working abroad. Retrieved May 5, 2020, from http://1ab.in/uHO.

Mohieldin, M. S., & Wright, P. W. (2000). Formal and informal credit markets in Egypt. Economic Development and Cultural Change, 48(3), 657–670.

Santos, D. B. , Mendesdasilva, W. , & Gonzalez, L. (2018) . Lower financial literacy induces use of informal loans. Revista de Administração de Empresas, 58(1), 44-59.

Siamwalla, A. , Pinthong, C. , Poapongsakorn, N. , Satsanguan, P. , Nettayarak, P. , Mingmaneenakin, W., & Tubpun, Y. (1990). The Thai rural credit system: public subsidies, private information, and segmented markets. The World Bank Economic Review, 4(3), 271–295.

Waldron, D. G. (1995) . Informal finance and the East Asian economic “miracle” . Multinational Business Review, Fall 1995.

Translated Thai References Accesstrade. (2020) . To reveal the process of informal debt quittance. Retrieved July 30, 2020,

from https://shorturl.asia/MWCah. (in Thai)

Bank of Thailand. (2020). Loans to Household classified by Purpose. Retrieved June 30, 2020, from https: / / www. bot. or. th/ App/ BTWS_STAT/ statistics/ BOTWEBSTAT. aspx? reportID= 891& language=TH. (in Thai)

Bprapreuttam, K., Tussanakong, C., & Amornmannun, P. (2003). Informal debt movement: Lesson from Daily Savings Bank at Huay Kwang Community. Bangkok: Community Organizations Development Institute. (in Thai)

Chiang Mai News. ( 2 0 20 ) . Resurrection of usurious interest rates, speeding up informal debt problem solving, worry to increase the suffering of people. Retrieved June 17, 2020, from https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/1370340/. (in Thai)

Chuenchoksan, S. , Suwannik, S. , & Suksumake, T. (2019) . Thai Household debt: The fact from BOT-Nielsen household financial survey. Retrieved June 2, 2020, from https://www.bot.or.th/ Thai/MonetaryPolicy/ArticleAndResearch/FAQ/FAQ_143.pdf (in Thai)

Ekjariyakorn, P. (2011). Informal debt problem in Thai society. The Journal of the Royal Society of Thailand, 16(1), 14-30. (in Thai)

Government Savings Bank. (2019). Awareness of informal debt tricks. Retrieved June 2, 2020, from https://shorturl.asia/zPiS4. (in Thai)


13

Inkong, R. (2014) . Factors affecting outlaw debt policy implementation. Thesis Master of Public Administration Program, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University. (in Thai)

Ipsos. (2020). The impact of COVID-19 on Thai household income. Retrieved June 17, 2020, from https://www.facebook.com/ipsosth/posts/1593008690868979. (in Thai)

Jumneanpol, S. (2014) . Informal debt and social justice. Retrieved June 2, 2020, from http: / / www.cusri.chula.ac.th/backup/download/cluster6.pdf. (in Thai)

Ministry of Finance. (2019) . Value of import classified by luxury goods. Retrieved May 28, 2020, from http://dataservices3.mof.go.th/menu25?id=6. (in Thai)

National Statistical Office. (2018). The National Statistical Office reveals Thai household savings in the third quarter of 2018. Retrieved July 11, 2020, from http://www.nso.go.th/sites/2014/ Pages/News/2562/N14-03-62-2.aspx. (in Thai)

National Statistical Office. (2019) . The 2019 household socio-economic survey whole kingdom. Bangkok: National Statistical Office. (in Thai)

PostToday. (2020) . Wife does not argue! Making informal loans leads her husband to commit suicide. Retrieved July 11, 2020, from https://www.posttoday.com/social/local/628060. (in Thai)

Siam Commercial Bank Public Company Limited. (2020). 4 Steps to defeat debt crisis with being a millionaire. Retrieved July 30, 2020, from https://www.scb.co.th/th/personal-banking/ stories/4-steps-to-millionaire.html. (in Thai)

Thai Post. (2018). Kick off informal credit, 762 mafias were focused by the police. Retrieved May 20, 2020, from https://www.thaipost.net/main/detail/9359. (in Thai)

TMB Bank Public Company Limited. (2019). TMB cooperates with Wisesight to delve into generation Y’s financial behavior. Retrieved May 20, 2020, from https://thaipublica.org/2019/11/gen-y-easy-to-pay/. (in Thai)

สาเหตุการคงอยู่ของหนี้นอกระบบในสังคมไทย...

Documents

Transcript of สาเหตุการคงอยู่ของหนี้นอกระบบในสังคมไทย...