การออกกำาลังกายที่บ้านในผู้ป่วยปอดอุดกั้นเ...

ว า ร ส า ร

เทคนคการแพทยและกายภาพบำาบ ดJOURNAL OF MEDICAL TECHNOLOGY AND PHYSICAL THERAPY

บทความปร ท ศน

REVIEW ARTICLE

226 วารสารเทคนคการแพทยและกายภาพบำาบด ปท 30 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2561

การออกกำาลงกายทบานในผปวยปอดอดกนเรอรง

Received: February 20, 2018

Revised: April 18, 2018

Accepted: April 23, 2018

บทคดยอ

โรคปอดอดกนเรอรงจดเปนโรคของปอดชนดเรอรงทมสาเหตมาจากถงลมปอดมการโปงพองรวมกบมการอกเสบ

เรอรงของหลอดลม ดงนนผปวยโรคนจงมอาการหอบเหนอย ไอเรอรงและมเสมหะปรมาณมาก เนองจากโรคปอดอดกน

เรอรงเปนโรคทรกษาไมหายขาดและอาการจะรนแรงมากขนเรอยๆ รวมทงอาจมอาการก�าเรบของโรคเปนระยะ โปรแกรม

การฟนฟสมรรถภาพปอดดวยการออกก�าลงกายจงจดเปนวธการรกษาทมบทบาทส�าคญอยางยงในผปวยโรคน โดยเฉพาะ

อยางยงโปรแกรมการออกก�าลงกายทบาน เนองจากการออกก�าลงกายชวยใหผปวยมสขภาพดขน ชวยลดอาการหอบเหนอย

เพมความสามารถในการออกก�าลงกายและการท�ากจวตรประจ�าวน ชวยเพมคณภาพชวต ลดความวตกกงวล และปองกน

การก�าเรบของโรค เปนตน รปแบบการออกก�าลงกายอยางงายทผปวยสามารถท�าเองไดทบานมดวยกนหลากหลายรปแบบ

ไดแก การฝกหายใจแบบหอปาก การขยบเคลอนไหวทรวงอกดวยตนเอง การออกก�าลงกายแบบมแรงตานโดยใชแรงตาน

จากแผนยางยดหรอถงทราย และการออกก�าลงกายแบบแอโรบกดวยการเดน ซงลกษณะการออกก�าลงกายทแนะน�าให

ผปวยฝก คอ ท�าการออกก�าลงกายเปนรอบ 2-3 รอบตอวน อยางนอย 3 วนตอสปดาห และควรมการเพมระดบ

ความหนกของการออกก�าลงกายใหมากขน เชน เพมระดบแรงตานทานของแผนยางยด หรอเพมน�าหนกของถงทราย หรอ

เพมระยะเวลาเดน เปนตน ดงนนหากผปวยโรคปอดอดกนเรอรงปฏบตตามโปรแกรมการออกก�าลงกายทบานเปนประจ�า

อยางสม�าเสมอยอมจะท�าใหผปวยมสขภาพดขนทงทางดานรางกายและดานจตใจ และยงสามารถชวยลดคาใชจายในการ

เขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลใหกบผปวยไดอกดวย

คำาสำาคญ: การออกก�าลงกายทบาน, ปอดอดกนเรอรง

เสาวนย เหลองอราม1,2,*, พรทพย ศรโสภา3, รวยรน ชนาวรตน4,2

1 ภาควชากายภาพบ�าบด คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก 650002 ศนยวจยปวดหลง ปวดคอ ปวดขออนๆ และสมรรถนะของมนษย มหาวทยาลยขอนแกน ขอนแกน 400023 กลมงานเวชกรรมฟนฟ งานกายภาพบ�าบด โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก จงหวดพษณโลก 650004 สายวชากายภาพบ�าบด คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน ขอนแกน 40002

* ผรบผดชอบบทความ

ว า ร ส า ร

เทคนคการแพทยและกายภาพบำาบ ดJOURNAL OF MEDICAL TECHNOLOGY AND PHYSICAL THERAPY

บทความปร ท ศน

REVIEW ARTICLE

227J Med Tech Phy Ther Vol. 30 No. 2 May - Argust 2018

Home-based exercise in COPD patients

Abstract

Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is a chronic lung disease that cause from

emphysema and chronic bronchitis. The main symptoms are dyspnea, chronic cough and productive

sputum. In order to COPD is a progressive, non-fully reversible with occasional exacerbate disease.

Therefore, the pulmonary rehabilitation program, especially home-base exercise program is an important

part of the clinical management and health maintenance of the patients. The exercise program aims

to promote better health, relieves dyspnea, improves exercise capacity, activity dairy living and quality

of life, relieves stress and avoids acute exacerbation. The program composes of pursed lib breathing

exercise, active chest mobilization exercise, strengthening exercise by elastic band and sandbag and

aerobic exercise by walking. The exercise session is recommended to perform 2-3 sets/day and at least

3 days per week. In addition, the exercise intensity should progressively by increase the resistance load

or the exercise duration. In conclusion, regularly perform home-base exercise program can result in

improving the health status and also help reduce the cost of hospital admissions to the patients.

Keywords: Home-based exercise, COPD

Saowanee Luangaram1,2,*, Porntip Srisopa3, Raoyrin Chanavirut4,2

1 Department of Physical therapy, Faculty of Allied Health Sciences, Naresuan University, Phitsanulok 650002 Research Center in Back, Neck, Other Joint Pain and Human Performance (BNOJPH), Khon Kaen University, Khon Kaen 400023 Department of Physical Medicine and Rehabilitation, Physical Therapy Unit, Buddhachinaraj Phitsanulok hospital,

Phitsanulok 650004 Division of Physical Therapy, Faculty of Associated Medical Sciences, Khon Kaen University, Khon Kaen 40002

* Corresponding author : (e-mail: [email protected])


บทนำา

โรคปอดอดกนเรอรง (chronic obstructive

pulmonary disease; COPD) เกดจากความผดปกต

ในการตอบสนองของการอกเสบ (abnormal inflammatory

response) ตอสงกระตน เชน ควนบหรและมลภาวะ

ในอากาศ ท�าใหทางเดนหายใจอกเสบเรอรง มการบวมและ

สรางเมอกปรมาณมากและเหนยวกวาปกต ผปวยจงม

อาการไอเรอรงและมเสมหะมาก นอกจากนนยงมการโปง

พองของหลอดลมสวนปลายและมการท�าลายผนงถงลม

ซงทงภาวะหลอดลมอกเสบเรอรงและถงลมโปงพองน

สงผลใหเกดการอดกนทางเดนหายใจและจ�ากดการไหล

ของอากาศในชวงหายใจออก ท�าใหมลมคงคางอยในปอด

จ�านวนมาก (hyperinflation) อกทงยงท�าใหการระบาย

อากาศและการแลกเปลยนกาซลดลงดวย(1, 2) ซงเปนสาเหต

ทท�าใหผปวยมอาการหายใจล�าบาก (dyspnea) เหนอยงาย

และไมอยากท�ากจกรรมใดๆ สงผลใหกลามเนอแขนและ

ขาออนแรง (peripheral muscle deconditioning)

ขาดสารอาหาร (nutrition deficiency) อาการก�าเรบ

(exacerbation) วตกกงวล ซมเศราและแยกตว (anxiety,

depression, isolation) นอกจากนนยงพบภาวะกลามเนอ

หายใจออนแรง ความดนหลอดเลอดในปอดสง (pulmonary

hypertension) และหวใจหองดานขวาลมเหลว (right-side

heart failure หรอ Cor pulmonale) โดยเฉพาะในผปวย

โรคปอดอดกนเรอรงระดบรนแรง(3, 4) ซงโดยทวไปโรคปอด

อดกนเรอรงสามารถวนจฉยไดจากอาการและการตรวจ

สมรรถภาพปอดดวยสไปโรเมตรย (spirometry) โดยมคา

Forced expiratory volume in 1 second/Forced

vital capacity (FEV1/FVC) หลงใหยาขยายหลอดลม

นอยกวารอยละ 70 และแบงความรนแรงเปน 4 ระดบ โดยใช

คา FEV1 ดงตอไปน ระดบเบาคา FEV

1 มากกวาหรอเทากบ

รอยละ 80 ระดบปานกลางคา FEV1 อยระหวางรอยละ

50-79 ระดบรนแรงคา FEV1 อยระหวางรอยละ 30-49

และระดบรนแรงมากคา FEV1 นอยกวารอยละ 30(1)

การรกษาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง มทงการ

รกษาดวยยา การผาตด การใหออกซเจนและการฟนฟ

สมรรถภาพปอด ซงการฟนฟสมรรถภาพปอดเปนโปรแกรม

ทรวมการฝกออกก�าลงกาย การเลกบหร โภชนาการและ

การใหความรไวดวยกน โดยมเปาหมายหลกเพอชวยให

ผปวยกลบไปใชชวตตามปกตใหไดมากทสดเทาทจะท�าได(5)

บทความน จะเนนไปทบทบาทหนาทของนกกายภาพบ�าบด

ในการฟนฟสมรรถภาพปอดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง

และการใหโปรแกรมการออกก�าลงกายงายๆ ทบาน

เพอเปนแนวทางในการแนะน�าใหผปวยสามารถปฏบตได

ดวยตนเอง

โปรแกรมการฟ นฟสมรรถภาพปอด (pulmonary

rehabilitation program)

โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอดในผปวยโรค

ปอดอดกนเรอรงเปนวธการรกษาแบบองครวม ทมทง

การออกก�าลงกาย โภชนาการ การใหความรและการดแล

ดานสงคมและจตใจ(5, 6) โดยมวตถประสงคเพอลดอาการ

หอบเหนอย กระตนการท�างานของรางกาย เพมความ

สามารถในการท�ากจกรรม ปองกนการก�าเรบของโรค

และเพมคณภาพชวต(7-9) โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพ

ปอดมหลายรปแบบ ขนอย กบนโยบายระบบสขภาพ

และวฒนธรรมของแตละประเทศ แตโปรแกรมจะตองม

องคประกอบทเหมาะสมกบผ ป วยแตละราย รวมถง

เหมาะสมกบครอบครวและสงคมของผปวยดวย จงจะท�าให

เกดพฤตกรรมสขภาพและการเปลยนแปลงวถชวตแบบ

ยงยน ส�าหรบประเทศไทย ไดมการจดท�าแนวปฏบตบรการ

สาธารณสขโรคปอดอดกนเรอรง พ.ศ. 2553 ขนมา

เพอชวยใหบคลากรทางการแพทยมแนวทางการดแลรกษา

ผ ปวยโรคปอดอดกนเรอรงทเปนมาตรฐานเดยวกน(10)

โดยไดระบวาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอดจะตอง

ประกอบดวย 5 สวน ดงน

1) การประเมนผปวย (patient assessment)

2) การฝกออกก�าลงกาย (exercise training)

3) การใหความรเรองโรค การรกษาและการดแล

ตนเอง (education)

4) การใหโภชนาการทเหมาะสม (nutritional

intervention)

5) การช วยเหลอทางด านจตใจและสงคม

(psychosocial support)


ประโยชนของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอด จากขอมลของ Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD) และการศกษา ทผานมาพบวา โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอด เปนวธการรกษาผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทมประสทธภาพ (1, 5, 7, 9) และยงมหลกฐานเชงประจกษทชใหเหนถงประโยชนของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอดอกหลายประการ เชน 1) เพมความสามารถในการออกก�าลงกาย 2) ลดอาการหอบเหนอย 3) เพมคณภาพชวตดานสขภาพ 4) ลดระยะเวลานอนรกษาตวในโรงพยาบาลและลดคาใชจายในการดแลรกษา 5) ลดความวตกกงวลและซมเศรา 6) ลดอาการลา ดงนนผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทกรายควรไดรบโปรแกรมการฟ นฟสมรรถภาพปอดอยางถกตองและ เหมาะสมตามค�าแนะน�า เปนเวลาอยางนอย 6 สปดาห เพอใหรางกายเกดการเปลยนแปลง ลดอาการหอบเหนอยและสามารถออกก�าลงกายไดนานขน และเพอใหเกดประโยชนสงสดในการรกษา ปองกนการก�าเรบของโรคและเพมคณภาพชวต ผปวยควรปฏบตตามโปรแกรมอยางสม�าเสมอตอเนองไปในระยะยาว(11)

บทบาทของนกกายภาพบำาบดในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอด นกกายภาพบ�าบดเป นส วนหนงในทมฟ นฟสมรรถภาพปอด ซงมบทบาทส�าคญในการดแลรกษาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง ดวยวธการทางกายภาพบ�าบดท หลากหลาย โดยมเปาหมายเพอลดงานของการหายใจ (reducing work of breathing) ชวยระบายเสมหะ (promoting airway clearance) เพมการเคลอนไหว (improving mobility) และสงเสรมการฟนฟรางกาย (promoting rehabilitation)(12) ในป ค.ศ. 2009 Langer และคณะ(13) ไดทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบและเขยนแนวทางเวชปฏบตส�าหรบนกกายภาพบ�าบดในการดแลรกษาผปวยโรคปอดอดกนเรอรง (clinical practice guidelines for physiotherapists) ไวใหนกกายภาพบ�าบด

ไดใชในการตดสนใจทางคลนก ดงน

1) เพมความสามารถในการออกก�าลงกาย

(improvement of physical exercise capacity) ดวย

การออกก�าลงกายในหลากหลายรปแบบและมความ

จ�าเพาะเปนรายบคคล โดยเนนใหผปวยไดออกก�าลงกาย

ทงแบบแอ-โรบกและแบบมแรงตาน ซงจะท�าใหผ ปวย

มความทนทานและความแขงแรงของกลามเนอมากขน

และสามารถท�ากจกรรมตางๆ ไดหนกและนานกวาการ

ออกก�าลงกายเพยงอยางใดอยางหนง(11, 14) นอกจาก

การออกก�าลงกายแบบแอ-โรบกและแบบมแรงตานแลว

ควรแนะน�าใหออกก�าลงกายแบบยดเหยยดกลามเนอ

โดยเนนทกลามเนอมดใหญ ทงกอนและหลงการออก

ก�าลงกาย เพอเปนการ warm up และ cool down

ส�าหรบวธการออกก�าลงกายนน สามารถใชหลกการ

ออกก�าลงกายในผสงอายทมสขภาพดของ American

College of Sports Medicine (ACSM)(15, 16) ดงแสดง

ในตารางท 1 และมแนวทางดงตอไปน(13)

- การออกก�าลงกายแบบฝกความทนทาน

(endurance training หรอ aerobic training) แนะน�าให

ฝกในผปวยทกรายทสามารถท�าได ดวยการวงบนลวงไฟฟา

ป นจกรยานอย กบทหรอเดนเรว ทความหนกระดบ

ปานกลาง (40-60% of heart rate reserve/VO2peak

หรอ 4-5 modified Borg Scale) โดยฝกอยางนอย 3 ครง

ตอสปดาห ตงแตสปดาหแรกของการเขาโปรแกรม หาก

ผปวยไมมอาการหอบเหนอย ควรปรบเพมความหนกของ

การออกก�าลงกายใหมากขนเรอยๆ ซงการออกก�าลงกาย

ทระดบหนกขนจะใหผลดกวาการออกก�าลงกายในระดบ

เบา แตทงนตองประเมนอาการและความสามารถของ

ผปวยอยางใกลชด

- การออกก�าลงกายแบบหนกสลบเบา

(interval training) แนะน�าใหฝกในผปวยทมอาการหอบ

เหนอยรนแรงขณะออกก�าลงกายและไมสามารถออก

ก�าลงกายแบบฝกความทนทานไดตอเนอง ใชเวลาในการ

ออกก�าลงกายแบบหนกสลบเบาในอตราสวน 1:2 เพอ

ปองกนการสะสมของกรดแลกตก โดยใหออกก�าลงกาย

แบบฝกความทนทานทความหนกระดบสง อยางนอย

70-80% of peak work rate (มากกวา 5 modified Borg

Scale) เปนเวลา 30-180 วนาท แลวสลบกบการออก


ก�าลงกายทระดบเบา 50% of peak work rate (2-3

modified Borg Scale)

- กา รออกก� า ล ง ก ายแบบ มแร งต า น

(resistance training) แนะน�าใหฝกในผปวยทกรายควบค

ไปกบการออกก�าลงกายแบบฝกความทนทานตงแตสปดาห

แรกของการเขาโปรแกรม เพอเพมความแขงแรงของ

กลามเนอ เนองจากผปวยมกมกลามเนอสวนปลายออนแรง

โดยเฉพาะกลามเนอขา(14) โดยใชความหนก 60-80%

ของ 1RM ท�าซ�า 8-15 ครงตอทา 2-5 รอบตอวน และ 3

วนตอสปดาห

- การออกก�าลงกายสวนแขน (arm exercises)

แนะน�าใหฝกในผ ปวยทมกลามเนอแขนออนแรงและ

ตองการเพมความสามารถของแขนและมอในการท�ากจวตร

ประจ�าวน อาจจะใชจกรยานแบบปนมอ ยางยดหรอดมเบล

กได โดยใชหลกการเดยวกบการออกก�าลงกายแบบม

แรงตาน(17, 18)

- การกระตนไฟฟาทกลามเนอ (neuromuscular

electrical stimulation) แนะน�าใหใชกบผปวยทกลามเนอ

ออนแรงอยางรนแรงจนไมสามารถออกก�าลงกายได

ถงแมวาจะมการวจยทพบวาการกระตนไฟฟาดวยความถ

50 Hz (เรมตนท 55 mA จนถง 120 mA) ทกลามเนอขา

20 นาทตอครง 3 ครงตอสปดาห นาน 6 สปดาหตดตอกน

จะชวยใหความแขงแรงของกลามเนอขาเพมขน แตยงไมม

ขอสรปทชดเจนส�าหรบการกระตนไฟฟาในผปวยโรคปอด

อดกนเรอรง

ตารางท 1 แนวทางการออกก�าลงกายตาม American

College of Sports Medicine (ACSM)(15, 16)

•เพมความทนทานของระบบหวใจและการหายใจ

(Cardiorespiratory fitness)

กจกรรม การออกก�าลงกายแบบแอโรบกทใช

กลามเนอมดใหญ มการเคลอนไหว

เปนจงหวะตอเนอง เชน เดน จอกกง

วง ปนจกรยาน วายน�า เปนตน

ความถ 3-5 วน/สปดาห

ความหนก 40-60% heart rate reserve หรอ

4-5 modified Borg Scale

ระยะเวลา 20-60 นาทตอเนอง หรอ

เปนชวง ชวงละ 10 นาท

•เพมความแขงแรงของกลามเนอ (Muscular strength)

กจกรรม การออกก�าลงกายแบบมแรงตาน

เนนทกลามเนอมดหลกของแขน-ขา


ความหนก 60-80% ของ 1RM

ระยะเวลา ท�าซ�า 8-15 ครง/รอบ, 2-5 รอบ

•เพมความยดหยน (Flexibility)

กจกรรม การออกก�าลงกายแบบยดเหยยด

กลามเนอ เนนทกลามเนอมดใหญ


ระยะเวลา ท�าซ�า 4 ครง/ทา

ยดคางไว 10-30 วนาท

2) วธลดอาการเหนอยหอบ (interventions for

reducing exertional dyspnea) เนองจากผปวยโรคปอด

อดกนเรอรงมการจ�ากดการไหลของอากาศเขา-ออกปอด

จงตองใชความพยายามในการหายใจอยางมาก ท�าใหเกด

อาการหอบเหนอย ดงนนจงมวธการชวยลดงานของการ

หายใจ หรอเพมความสามารถในการระบายอากาศ ดงน

- การฝกหายใจ (breathing exercises):

ควรใหผปวยฝกหายใจแบบหอปาก (pursed libs breathing

exercise) โดยเฉพาะในชวงทมอาการหอบเหนอยขณะ


ออกก�าลงกาย การฝกหายใจออกดวยการหอปากและเปา

ลมออกทางปากชาๆ ยาวๆ ดงแสดงในรปท 1 อากาศท

คงคางอยในปอดจะถกไลออกมา สงผลใหอากาศใหม

สามารถเขาสปอดและเกดการแลกเปลยนกาซไดมากขน

จงสามารถชวยลดอตราการหายใจ เพมปรมาตรปอดและ

ออกซเจนในเลอดได ส�าหรบการฝกหายใจโดยใชกระบงลม

(diaphragmatic breathing exercise) ไมแนะน�าใหฝก

ในผปวยโรคปอดอดกนเรอรงระดบปานกลางถงรนแรง

เนองจากอาจท�าใหกลามเนอหายใจเคลอนไหวไมสมพนธ

กบการหายใจ (asynchronous and paradoxical

breathing movements) อกทงยงไมไดชวยเพมการ

ระบายอากาศ ท�าใหผ ปวยตองพยายามหายใจมากขน

อาการหอบเหนอยจงแยลง

- การฝกกลามเนอหายใจเขา (inspiratory

muscle training): แนะน�าใหผปวยทมอาการหอบเหนอย

และไมสามารถออกก�าลงกายตามปกตไดเพมการฝก

กลามเนอหายใจเขา โดยใชแรงตานอยางนอย 30% ของ

maximal inspiratory pressure

- การจดทาทาง (body position): ควรแนะน�า

ใหผปวยโนมตวไปขางหนาเมอเกดอาการหอบเหนอย หรอ

ยนโนมตวไปขางหนาและมทพกแขนสามารถชวยลดอาการ

ได

- การออกก�าลงกายแบบผอนคลาย (relax-

ation exercises): ผลของการฝกผอนคลายตอการลด

อตราการหายใจ และอาการหอบเหนอยยงไมสามารถสรป

ไดชดเจน แตอาจจะใหฝกในผปวยทมอาการวตกกงวล

และหอบเหนอยได

3) เพมการระบายเสมหะ (improving airway

mucus clearance) ในผปวยทมการก�าเรบเฉยบพลน

ของโรค และมเสมหะจ�านวนมาก นกกายภาพบ�าบดจะตอง

พจารณาเลอกใชเทคนคการระบายเสมหะใหเหมาะสม เชน

การฝกไอ การกดทรวงอกและทอง การจดทาระบายเสมหะ

การเคาะและสนปอด การหายใจออกดวยแรงดนบวก

(positive expiratory pressure breathing) และการ

หายใจดวยแรงดนบวกรวมกบแรงสน (positive pressure

oscillative breathing)

4) เพมประสทธภาพของการรกษา (improving

compliance with therapy) และรกษาสมรรถภาพทาง

กายไมใหแยลง โดยการโนมนาวใหผปวยมพฤตกรรมในการ

ดแลรกษาตวเองแบบถาวร ดวยวธการตอไปน

- โปรแกรมรกษาสภาพ (Maintenance

programs) ประกอบดวย การโทรศพทตดตามทกสปดาห

และการใหโปรแกรมออกก�าลงกายทบานตอไปอก 1 ป

หลงจากเสรจสนโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพปอดภายใต

การดแลของทมฟนฟ

- ใหความร เกยวกบวธการทจะชวยเพม

กจกรรมทางกาย เชน การตดตามกจกรรมทางกายดวย

ตนเอง (physical activity self-monitoring) เพอกระตน

ใหผปวยสนใจทจะตดตามและประเมนการเปลยนแปลง

ของตนเอง

โปรแกรมการออกกำาลงกายทบาน (home-base exer-

cise program)

การออกก�าลงกายทบาน เปนสวนส�าคญของ

โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอด เพราะผปวยทออกจาก

โรงพยาบาลแลวตองกลบไปใชชวตทบาน จงจ�าเปนตองม

โปรแกรมการออกก�าลงกายทเหมาะสมควบคไปกบการ

ดแลดานอนๆ ซงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพปอดทบาน

สามารถลดอาการหอบเหนอย เพมความสามารถในการ

ออกก�าลงกาย และชวยใหผ ปวยมคณภาพชวตดขนได

ไม ต างจากโปรแกรมการฟ นฟสมรรถภาพปอดท

โรงพยาบาล(19) เพยงแตตองเปนโปรแกรมทมมาตรฐาน

สามารถปรบใหเหมาะกบผปวยแตละรายได และทส�าคญ

คอตองเปนโปรแกรมงายๆ ทผ ป วยสามารถเข าใจ

และปฏบตตามไดไมยาก(20)

บทความนขอเสนอแนวทางการออกก�าลงกาย

ทบานส�าหรบผปวยโรคปอดอดกนเรอรง โดยอางองตาม

แนวปฏบ ตบรการสาธารณสขโรคปอดอดกนเรอรง

พ.ศ. 2553(10) ซงมรายละเอยดดงตอไปน

1) การฝกหายใจแบบหอปาก (pursed lib

breathing exercise): ฝก 5-10 ครง/รอบ แลวพกหายใจ

ปกต 5-10 ครง, 2 รอบ/วน, 3 วน/สปดาห


- อยในทานง วางมอทงสองขางไวทหนาทอง

- หายใจเขาทางจมกชาๆ ลกๆ ใหทองปองออก

เมอหายใจเขาจนสดใหกลนคางไว 2-3 วนาท

- หอปากใหมชองลมออกเลกๆ แลวหายใจออก

ทางปากชาๆ ยาวๆ จนหมด ใหทองแฟบลง

รปท 1 การฝกหายใจแบบหอปาก

2) การขยบเคลอนไหวทรวงอกดวยตนเอง (active chest mobilization): ฝก 5-10 ครง/ทา/รอบ ท�า 2-3 รอบ/วน อยางนอย 3 วน/สปดาห โดยใหผปวย อยในทานงหรอยน เทาวางราบกบพน ล�าตวตรง ม 4 ทา ดงน (รปท 2) ทาท 1 ท ายดทรวงอกด านหนา-ด านหลง (stretch antero-posterior chest wall) ยกมอขนเหนอศรษะทง 2 ขาง แขนเหยยดตรงและกางออกเลกนอยพรอมกบหายใจเขา แลวโนมตวไปขางหนา หบแขนเขาหากน พรอมกบหายใจออก และกมตวลง พยายามใหมอแตะพน จากนนใหยดตว ยกแขนขนและ กางออก พรอมกบหายใจเขา กลบสทาเรมตน ทาท 2 ทายดทรวงอกดานหนา-ดานหลงสวนบน (stretch antero-posterior upper chest wall) เอามอประสานททายทอย ยดตวขนและกางศอกออกพรอมกบหายใจเขา แลวกมศรษะลง หบศอกเขาหากนพรอมกบหายใจออก จากนนใหเงยหนาขนและกางศอกออก พรอมกบหายใจเขา กลบสทาเรมตน ทาท 3 ทายดทรวงอกดานหลง-ดานขาง (stretch posterolateral chest wall) ยกมอซายขนเหนอศรษะ ใชมอขวาจบทขอมอซาย ยดตวขน หมนตวไปดานซายพรอมกบหายใจเขา จากนนใหหมนตวไปดานขวา ดงมอซายไปดานขวาและกมตวลง พรอมกบหายใจออก จากนนใหหายใจเขาแลวยดตว ยกแขนขน พรอมกบหมนตวกลบสทาเรมตน (สลบขางซาย-ขวา)

ทาท 4 ทายดทรวงอกดานขาง (stretch lateral

chest wall) ยกมอซายขนเหนอศรษะ ยดตวขนพรอมกบ

หายใจเขา แลวเออมมอขามศรษะเอยงตวไปขางขวา

พรอมกบหายใจออกจากนนใหดงมอและล�าตวกลบ

พรอมกบหายใจเขา กลบสทาเรมตน (สลบขางซาย-ขวา)

3) การฝกความแขงแรงของกลามเนอดวยแผน

ยางยด: ฝก 5-10 ครง/ทา/รอบ และเพมเปน 20 ครง/รอบ

ท�า 2-3 รอบ/วน อยางนอย 3 วน/สปดาห โดยใชมอทง 2

ขางจบแผนยางยดใหตงพอด ความกวางเทากบชวงไหล

เลอกแรงตานของแผนยางยดตามความสามารถของตนเอง

โดยเรมจากแรงตานทสามารถยดออกไปไดสดชวงพอด

จากนนคอยๆ เพมแรงตานขน จงหวะในการยดแผนยางยด

ตองสมพนธกบการหายใจ โดยดงยดพรอมหายใจเขาแลว

ปลอยยางยดในจงหวะหายใจออก ม 7 ทา ดงน (รปท 3)

ทาท 1 ทากางแขนดานหนา

ยกแขน 2 ขางไปขางหนา หายใจเขาพรอมกบกาง

แขนไปดานขาง ดงแผนยางยดใหยดออก คางไว 2-3 วนาท

แลวผอนยางยดพรอมกบหายใจออกชาๆ

ทาท 2 ทากางแขนดานบน

ยกแขนขนเหนอศรษะ หายใจเขาพรอมกบกาง

แขนไปดานขาง ดงแผนยางยดใหยดออก คางไว 2-3 วนาท


ทาท 3 ทากางแขนเฉยงลง

ยกแขนขนเหนอศรษะในแนวเฉยงทางซาย หายใจ

เขาพรอมกบใชมอขวาดงแผนยางยดลงดานลางในแนว

หมนเฉยงไปดานขวา คางไว 2-3 วนาท แลวผอนยางยด

พรอมกบหายใจออกชาๆ (สลบขางซาย-ขวา)

รปท 3 การฝกความแขงแรงของกลามเนอดวยแผนยางยด


ทาท 1

ทาท 2

ทาท 3

ทาท 4

รปท 2 การขยบเคลอนไหวทรวงอกดวยตนเอง

ทาท 4 ทากางแขนเฉยงขน

จบแผนยางยดทขางสะโพกซาย หายใจเขาพรอม

กบใชมอขวาดงแผนยางยดขนดานบนในแนวหมนเฉยง

ไปดานขวา คางไว 2-3 วนาท แลวผอนยางยดพรอมกบ

หายใจออกชาๆ (สลบขางซาย-ขวา)

ทาท 5 ทางอศอก

ใชแผนยางยดคลองไวทใตเทา 2 ขาง มอทง 2 ขาง

จบแผนยางยดไวขางล�าตว หายใจเขาพรอมกบงอศอก

ดงแผนยางยดขน คางไว 2-3 วนาท แลวผอนยางยดพรอม

กบหายใจออกชาๆ

ทาท 6 ทากางขา

ใชแผนยางยดคลองไวทใตเทา 2 ขาง มอทง 2 ขาง

จบแผนยางยดไวขางล�าตว หายใจเขาพรอมกบกางขาขวา

ออกไปดานขาง คางไว 2-3 วนาท แลวผอนยางยด

พรอมกบหายใจออกชาๆ (สลบขางซาย-ขวา)

ทาท 7 ทาเหยยดขา

ใหผ ปวยอยในทานง ใชแผนยางยดคลองไวท

ใตเทา 1 ขาง มอทง 2 ขางจบแผนยางยดไวขางล�าตว

หายใจเขาพรอมกบเหยยดขาออก คางไว 2-3 วนาท


ทาท 1

ทาท 2


ทาท 3

ทาท 4

ทาท 5

ทาท 6

ทาท 7

4) การฝกความแขงแรงของกลามเนอสวนขา

ดวยถงทราย: ดวยการถวงน�าหนกทขอเทาดวยถงทราย

ขนาดตางๆ โดยเรมตนท 0.5 กโลกรม แลวคอยๆ เพมน�า

หนกขนตามความสามารถของผปวย ใหฝก 5-10 ครง/ทา/

รอบ 2-3 รอบ/วน อยางนอย 3 วน/สปดาห ประกอบดวย

3 ทา ดงน (รปท 4)

ทาท 1 ทางอสะโพก

ใหผปวยหายใจเขาพรอมกบงอสะโพก ยกขาขน

จนสดการเคลอนไหว คางไว 2-3 วนาท พยายามนงให

ตวตรง ไมเอนไปขางหลง จากนนใหหายใจออกชาๆ

ปลอยขาลงกลบสทาเรมตน

ทาท 2 ทาเตะขา

ใหผปวยหายใจเขาพรอมกบเตะขาไปขางหนา

เหยยดเขาจนสดการเคลอนไหว คางไว 2-3 วนาท พยายาม

นงใหตวตรง ไมเอนไปขางหลง จากนนใหหายใจออกชาๆ

ปลอยขาลงกลบสทาเรมตน

ทาท 3 ทากระดกปลายเทา

ใหผปวยกระดกปลายเทาขน คางไว 2-3 วนาท

และจกปลายเทาลง คางไว 2-3 วนาท

5) การออกก�าลงกายแบบแอโรบก: ใหผปวยออก

ก�าลงกายดวยการเดนบนทางราบ 30 นาท/ครง อยางนอย

3 ครง/สปดาห โดยใหร สกเหนอยในระดบปานกลาง

(40-60% heart rate reserve หรอ 4-5 modified Borg

Scale) หากไมมอาการเหนอย ผปวยสามารถเพมระยะ

เวลาในการเดนได โดยกอนการออกก�าลงกายทกครง

จะมการอบอนรางกาย (warm up) ดวยการยดกลามเนอ

และหมนขอไหล มอ เขา เทา เบาๆ เปนเวลา 5 นาท และ

หลงจากออกก�าลงกายเสรจ ตองผอนคลายกลามเนอ (cool

down) ดวยการยดกลามเนอเบาๆ อก 5 นาท

บทสรป

โปรแกรมการออกก�าลงกายทบาน เปนสวนหนง

ของการฟนฟสมรรถภาพปอดในผปวยโรคปอดอดกนเรอรง

ทจะชวยใหผปวยมสขภาพดขนทงทางรางกายและจตใจ

อกทงยงชวยลดคาใชจายในการไปโรงพยาบาล ซงโปรแกรม

การออกก�าลงกายทบานจะประกอบไปดวยการออกก�าลงกาย

งายๆ ทผปวยสามารถปฏบตไดดวยตนเอง เชน การฝกรปท 3 การฝกความแขงแรงของกลามเนอดวยแผนยางยด


ทาท 1

ทาท 2

ทาท 3

รปท 4 การฝกความแขงแรงของกลามเนอสวนขา

ดวยถงทราย

หายใจแบบหอปากเพอเพมการรระบายอากาศ

และลดอาการหอบเหนอย การขยบเคลอนไหวทรวงอก

ดวยตนเองเพอเพมความยดหยนของทรวงอกท�าใหทรวงอก

ขยายตวไดมากขน การออกก�าลงกายแบบมแรงตานโดยใช

แรงตานจากแผนยางยดและถงทรายเพอเพมความแขงแรง

ของกลามเนอสวนแขนและขา และการออกก�าลงกาย

แบบแอโรบกดวยการเดนอยางนอย 30 นาท/ครง เพอเพม

ความทนทานของระบบหวใจและการหายใจ รวมถง

ระบบกลามเนอดวย

เอกสารอางอง

1. The Global Initiative for Chronic Obstructive

Lung Disease. Global Strategy for the Diagnosis,

Management and Prevention of COPD [Internet].

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung

Disease.; 2015 [updated January 2015; cited

September 27, 2015]. Available from: http://

www.goldcopd.org/.

2. MacNee W. Pathogenesis of chronic obstructive

pulmonary disease. Proc Am Thorac Soc 2005;

2(4): 258-66; discussion 90-1.

3. Cooper CB. Airflow obstruction and exercise.

Respir Med 2009; 103(3): 325-34.

4. Spruit MA, Singh SJ, Garvey C, ZuWallack R,

Nici L, Rochester C, et al. An official American

Thoracic Society/European Respiratory Society

statement: key concepts and advances in

pulmonary rehabilitation. Am J Respir Crit

Care Med 2013; 188(8): e13-64.

5. Ries AL, Bauldoff GS, Carlin BW, Casaburi R,

Emery CF, Mahler DA, et al. Pulmonary Reha-

bilitation: Joint ACCP/AACVPR Evidence-Based

Clinical Practice Guidelines. Chest 2007; 131

(5 Suppl): 4S-42S.

6. Nici L, Donner C, Wouters E, Zuwallack R,

Ambrosino N, Bourbeau J, et al. American

Thoracic Society/European Respiratory Society

statement on pulmonary rehabilitation. Am J

Respir Crit Care Med 2006; 173(12): 1390-413.

7. Garvey C, Spruit MA, Hill K, Pitta F, Shioya T.

International COPD Coalition Column: pulmonary

rehabilitation-reaching out to our international

community. J Thorac Dis 2013; 5(3): 343-8.


8. McCarthy B, Casey D, Devane D, Murphy K,

Murphy E, Lacasse Y. Pulmonary rehabilitation

for chronic obstructive pulmonary disease.

Cochrane Database Syst Rev 2015; 2:

CD003793.

9. Nici L, Lareau S, ZuWallack R. Pulmonary

rehabilitation in the treatment of chronic

obstructive pulmonary disease. Am Fam

Physician 2010; 82(6): 655-60.

10. Health service practice guideline committee.

Health service practice guideline for chronic

obstructive pulmonary disease 2010. Bangkok:

Union ultraviolet Co., Ltd, 2010.

11. Marciniuk DD, Brooks D, Butcher S, Debigare

R, Dechman G, Ford G, et al. Optimizing

pulmonary rehabilitation in chronic obstructive

pulmonary disease-practical issues: a Canadian

Thoracic Society Clinical Practice Guideline.

Canadian respiratory journal 2010; 17(4): 159-68.

12. Mikelsons C. The role of physiotherapy in the

management of COPD. Respiratory Medicine:

COPD Update 2008; 4(1): 2-7.

13. Langer D, Hendriks E, Burtin C, Probst V, van

der Schans C, Paterson W, et al. A clinical

practice guideline for physiotherapists treating

patients with chronic obstructive pulmonary

disease based on a systematic review of

available evidence. Clin Rehabil 2009; 23(5):

445-62.

14. Iepsen UW, Jorgensen KJ, Ringbaek T, Hansen

H, Skrubbeltrang C, Lange P. A combination

of resistance and endurance training increases

leg muscle strength in COPD: An evidence-based

recommendation based on systematic review

with meta-analyses. Chronic respiratory

disease 2015; 12(2): 132-45.

15. American College of Sports Medicine Position

Stand. Exercise and physical activity for older

adults. Medicine and science in sports and

exercise 1998; 30(6): 992-1008.

16. American College of Sports Medicine Position

Stand. The recommended quantity and quality

of exercise for developing and maintaining

cardiorespiratory and muscular fitness, and

flexibility in healthy adults. Medicine and

science in sports and exercise 1998; 30(6):

975-91.

17. Calik-Kutukcu E, Arikan H, Saglam M,

Vardar-Yagli N, Oksuz C, Inal-Ince D, et al. Arm

strength training improves activities of daily

living and occupational performance in

patients with COPD. The clinical respiratory

journal 2017; 11(6): 820-32.

18. Janaudis-Ferreira T, Hill K, Goldstein RS,

Robles-Ribeiro P, Beauchamp MK, Dolmage

TE, et al. Resistance arm training in patients

with COPD: A Randomized Controlled Trial.

Chest 2011; 139(1): 151-8.

19. Horton EJ, Mitchell KE, Johnson-Warrington V,

Apps LD, Sewell L, Morgan M, et al. Comparison

of a structured home-based rehabilitation

programme with conventional supervised

pulmonary rehabilitation: a randomised

non-inferiority trial. Thorax 2018; 73(1): 29-36.

20. Pradella CO, Belmonte GM, Maia MN, Delgado

CS, Luise AP, Nascimento OA, et al. Home-Based

Pulmonary Rehabilitation for Subjects With

COPD: A Randomized Study. Respiratory care

2015; 60(4): 526-32.

การออกกำาลังกายที่บ้านในผู้ป่วยปอดอุดกั้นเ...

Documents

Transcript of การออกกำาลังกายที่บ้านในผู้ป่วยปอดอุดกั้นเ...