วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร...

290วารสารวจยราชภฏพระนคร สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ปท 14 ฉบบท 1 (มกราคม - มถนายน 2562)

Research Article

การสารวจความหลากหลายทางชวภาพเพอสมนไพรของพนทคงบางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ

BIODIVERSITY SURVEY ON HERBS IN THE AREA OF KHUNG BANGKACHAO, PHRAPRADAENG DISTRICT,

SUMUT PRAKAN PROVINCE

ศรณฐ ไทรชมภ1* บญเกยรต ไทรชมภ2 วารณ เกดแสง3 สราวธ ณ พทลง4

และ อนวฒน คชวรรณ5

Sreenath Caichompoo1*, Bunkiat Caichompoo2, Warunee Kerdsang3, Sarawut Napatalung4

and Anuwat Kochawan5

สาขาวชาการพฒนาชมชน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร กรงเทพมหานคร

ประเทศไทย1*

สาขาวชาการจดการเทคโนโลยสารสนเทศ คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏพระนคร

กรงเทพมหานคร ประเทศไทย2

สาขาวชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร


สาขาวชาภาษาองกฤษ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร


สาขาวชาเทคโนโลยภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร


Community Development Program, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phranakhon Rajabhat University,

Bangkok, Thailand1*

Information Technology Management Program, Faculty of Industrial Technology, Phranakhon Rajabhat University,

Bangkok, Thailand2

Biology Program, Faculty of Science, Phranakhon Rajabhat University,

Bangkok, Thailand3

English Program, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phranakhon Rajabhat University,

Bangkok, Thailand4

291Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Sciences)

Vol.14 No.1 (January - June 2019)

Geographical Technology Program, Faculty of Humanities and Social Sciences, Phranakhon Rajabhat University,

Bangkok, Thailand5

Email: [email protected]*

บทคดยอ

การศกษาเรองนมวตถประสงค เพอ 1) สารวจพชสมนไพรในพนทค งบางกะเจ า

2) สรางความตระหนกในเรองการอนรกษและใชประโยชนใหเยาวชนในพนท 3) รวบรวมและวเคราะห/

สงเคราะห การใชประโยชนสมนไพรในรปแบบภมปญญาทองถน 4) จดสรางแปลงสมนไพรตนแบบ

พรอมระบบการจดการทสรางความยงยน 5) จดการระบบภมสารสนเทศและนาเสนอในรปแบบ

แผนท และ 6) จดทาเอกสารการถอดบทเรยนคมอการสารวจพชสมนไพร เปนการศกษาเชงสารวจ

โดยเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ กล มตวอยางไดแก ภมปญญาทองถน ปราชญทองถน

ผเชยวชาญดานพชสมนไพร ผใหขอมลดานพชสมนไพร จานวน 17 คน และ แปลงพชสมนไพร

จานวน 16 แปลง ผลการศกษาพบวา พชสมนไพรในพนทมจานวน 305 ชนด สรางความตระหนก

ในเรองการอนรกษ การใชประโยชน การเผยแพรขอมลองคความรเรองสมนไพร โดยจดทาเอกสาร

ถอดบทเรยนคมอการสารวจพชสมนไพรใชในการจดอบรมใหแกนกเรยน ชมชน หนวยงาน และ

ผสนใจ องคความรเรองสมนไพรไดจากการสมภาษณ วเคราะห/สงเคราะหในรปแบบภมปญญา

ทองถน การคดเลอกพชสมนไพรทมศกยภาพและใชประโยชนไดของพนท จากเกณฑทมความเหน

รวมกน จานวน 65 ชนด เพอตดใบสงตรวจ DNA เพอใหพชสมนไพรยงคงมอยในพนทอยางถาวร

ไดคดเลอกแปลงสมนไพรตนแบบเปนแปลงรวบรวม ขยายพนธพชสมนไพร

คาสาคญ: ความหลากหลายทางชวภาพ พชสมนไพร ธนาคารความหลากหลายทางชวภาพระดบ

ชมชน พนทคงบางกะเจา

ABSTRACT

This study aimed to: 1) survey medicinal herbs in Khung Bangkachao area;

2) raise awareness about conservation and utilization for youth in the area; 3) collect herbs

for analyzing and synthesizing the use of herbs in form of local wisdom; 4) create herbal

plot specimens along with system of the sustainable management; 5) manage geographic

Received: 2018-11-06

Revised: 2018-11-06

Accepted: 2018-12-01



information and present it in a map format; and 6) make documents of the lessons learned

in form of medicinal herbs survey handbook. The research was considered a survey study

by collection of qualitative data. The samples were local knowledge, local scholar, herbalist,

including 17 herbal informants and 16 herbal plots. The study indicated that there were 305

species of herbs in the area. Awareness was created for conservation and utilization in the

area, where information dissemination of herbal knowledge in form of medicinal herbs survey

handbook was used to train students, community, agencies, and the interested persons.

The herbal knowledge derived from the interviews was analyzed and syntheses in the form

of local wisdom. Potential and viable medicinal plants of the area selected by resolution of

meeting were 65 medicinal species in 16 areas of which leaves were cut for examination of

the DNA. In addition, the herbal plot specimens were selected and established to ensure

that the medicinal plants are permanently in the area.

Keywords: Biodiversity, Medicinal Herbs, Community Biobank, Khung Bangkachao Area

บทนา

พนทค งบางกะเจ าเป นพนทส เขยว

ขนาดใหญใกลกรงเทพมหานคร มเนอทประมาณ

21.10 ตารางกโลเมตรหรอประมาณ 11,000 ไร

ประกอบดวย 6 ตาบล ของอาเภอพระประแดง

จงหวดสมทรปราการ ไดแก ตาบลทรงคนอง

ตาบลบางกระสอบ ตาบลบางยอ ตาบลบางนาผง

ตาบลบางกอบว และตาบลบางกะเจา มลกษณะ

ทางภมศาสตรทมนาทะเลทวมถงในบางฤดกาล

และเปนพนททนาจดจากแมนาเจาพระยาไหลมา

บรรจบกบนาทะเลเกดเปนพนทนากรอยทระดบ

ความเคมของดนเปลยนแปลงไปตามฤดกาล

มนาขนนาลงรวมทงทตงอยหางจากปากอาวไทย

ประมาณ 20 กโลเมตร ดนจงมความอดมสมบรณ

เหมาะแกการเกษตร ทาใหวงจรของสงมชวตทงพช

และสตวมความเปนเอกลกษณในแบบระบบนเวศ

พนทชมนา คณะรฐมนตรไดมมตจดซอทดนและ

ซอรวม 564 แปลง เนอทประมาณ 1,276 ไร

กระจายอยทวพนท จากนโยบายขางตน ทาให

ลกษณะการถอครองทดนในพนทคงบางกะเจา

จาแนกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก 1) การ

ถอครองในลกษณะทราชพสดทดแลโดยกรม

ปาไม ประมาณ 1,126 ไร หรอคดเปนรอยละ 10

ของพนททงหมด และ 2) การถอครองในลกษณะ

ทสวนบคคล ประมาณ 9,000 ไร หรอคดเปน

รอยละ 90 ของพนททงหมด

ความเปนสเขยวของพนท “คงบางกะเจา”

กอเกดกจกรรมทางการเกษตร ดงเหนไดจาก

สดสวนการใชทดน (land use) ทมสดสวน

สงทสด เกษตรกรมรปแบบการดาเนนกจกรรม

แบบผสมผสานระหวางธรรมชาต และวฒนธรรม



ทางการเกษตร มการทาการเกษตรแบบรองสวน

เนองจากพนทโอบลอมดวยแมนาเจาพระยา

จงไดรบอทธพลจากนาขนและนาลง จากสดสวน

ทมากทสดของกจกรรมทางการเกษตรสงผลให

พนท “คงบางกะเจา” แสดงความเปนระบบนเวศ

เกษตร (agroecosystem) ซงเปนสวนหนงของ

ระบบนเวศตามธรรมชาต ทมนษยไดเขาไปจดการ

ปรบปรงเปลยนแปลงบางสวนหรอทงหมดของ

รปร างลกษณะคณสมบตขององคประกอบ

ภายในทางดานกายภาพและชวภาพทมอยเดม

ของระบบนเวศ โดยมวตถประสงคเพอใหเปน

แหลงทสามารถดาเนนการผลตผลผลตทาง

การเกษตร หรออาหารอน ๆ ตามทมนษยตองการ

ซงการจดการดงกลาวทาใหเกดการเชอมโยง

ของโครงสราง และบทบาทหนาทของระบบนเวศ

กอใหเกดบรการ (services) ของระบบนเวศทม

คณคา (value) ตอมนษย ในมตการบรการเปน

แหลงผลต (provisioning services) การบรการ

ควบคมกลไกของระบบ (regulating services)

การบรการวฒนธรรม (cultural services) และ

ดานการเกอหนน (supporting services) โดย

เรยกการสนบสนนเหลานวา การบรการของระบบ

นเวศ (ecosystem service) ดงนน กจกรรม

ทางการเกษตรจงเปนตวแปรสาคญ ทจะทาให

พนท “คงบางกะเจา” แสดงบทบาทหนาท หรอ

function การบรการระบบนเวศสเขยว ทงในมต

การเปนแหลงผลตอากาศทด การเปนแหลงผลต

ทางการเกษตร การบรการดานนนทนาการ พกผอน

หยอนใจ การทองเทยว บรการของระบบนเวศ

ของคงบางกะเจา ทสาคญอยางหนงคอการเปน

แหลงทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ

โดยเฉพาะดานพชสมนไพร ทมการใชประโยชน

มาอยางยาวนานสะทอนใหเหนถงวถชวตท

สบทอดภมปญญาตอกนมาทงในมตอาหาร

ยารกษาโรค เครองประทนผว เปนตน จากสภาพ

พนทมค งนารอบมระบบนเวศจากระบบนาขน

นาลง กอใหเกดกระแสนาจด นากรอย และนาเคม

ในพนทคงบางกะเจา ซงสงผลตอพนธกรรมพช

ทแสดงสาระสาคญทแตกตางจากทอน ดงจะเหน

ไดจากการทมะมวงนาดอกไม “คงบางกะเจา”

สามารถขนทะเบยนเปนสนคาสงบงชทางภมศาสตร

หรอ GI จากกรมทรพยสนทางปญญา ซงแสดง

ใหเหนถงความแตกตางของพชพรรณอนเกดจาก

ทาเลทตง (location) ของพนทค งบางกะเจา

แตในชวงระยะเวลาทผานมา พน “คงบางกะเจา”

ประสบสถานการณภยแลงทคกคาม เนองจาก

ปรมาณนาจดในแมนาเจาพระยาทผลกดนนา

เคมลงไปมปรมาณไมเพยงพอและไมสมาเสมอ

เกษตรกรไดรบผลกระทบโดยตรง มผลกระทบตอ

วถชวตของเกษตรกรทมความจาเปนตองใชนา

สาหรบกจกรรมการเกษตร โดยเฉพาะพนท

คงบางกะเจา ซงประกอบไปดวย 6 ตาบล ไดแก

ตาบลทรงคนอง ตาบลบางกระสอบ ตาบล

บางยอ ตาบลบางนาผง ตาบลบางกะเจา และ

ตาบลบางกอบว อาเภอพระประแดง จงหวด

สมทรปราการ นอกจากนยงมความเสยงภยตอ

และยงมความเสยงตอการสญเสยพนธ พช

ตาง ๆ ดวย

ดงนน การสารวจความหลากหลายทาง

ชวภาพของพชสมนไพรในพนทค งบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ มาเพอ

รวบรวม วเคราะห/สงเคราะห การใชประโยชน



สมนไพรในรปแบบภมปญญาทองถน พนท

ค งบางกะเจา จงเปนวธการหนงทสรางความ

ตระหนกในเรองการอนรกษและใชประโยชน

ใหชมชนและเยาวชนในพนทค งบางกะเจ า

เพอประโยชนในการเปนฐานขอมล และดแลการ

ใชประโยชนทางเศรษฐกจจากความหลากหลาย

ทางชวภาพและภมปญญาของชมชนและทองถน

ซงการดาเนนโครงการสารวจความหลากหลาย

ทางชวภาพ เพอมลคาสมนไพรกรณ คงบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ เปน

การกระตนจตสานก (awareness) ในการอนรกษ

และใชประโยชนอยางยงยนจากพชสมนไพร

พรอมเตรยมดาเนนการพฒนาพนทของชมชน

ในรปแบบของธนาคารความหลากหลายทาง

ชวภาพระดบชมชน (community biobank)

เพอทาหนาทในการเกบรวบรวมทรพยากรชวภาพ

เกบรกษาทรพยากรชวภาพทองถนทาใหเกด

การอนรกษทรพยากรชวภาพ และนาไปสการวจย

การพฒนา การใชประโยชนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1) เพอสารวจพชสมนไพรในพนทค ง

บางกะเจา ครอบคลม 6 ตาบล

2) เพอสร างความตระหนกในเรอง

การอนรกษและใชประโยชนใหเยาวชนในพนท

3) เพอรวบรวมและวเคราะห/สงเคราะห

การใชประโยชนสมนไพรในรปแบบภมปญญา

ทองถน

4) เพอจดสรางแปลงสมนไพรตนแบบ

พรอมระบบการจดการทสรางความยงยน

5) เพอจดการระบบภมสารสนเทศ พกด

และพนทดาเนนการและนาเสนอในรปแบบ

แผนท

6) เพอสรปรายงานผลการถอดบทเรยน

และจดทาเอกสารการถอดบทเรยนค มอการ

สารวจพชสมนไพร

ระเบยบวธวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงสารวจ

โดยเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ มขนตอน

การดาเนนการ ดงน

1. การสารวจพชสมนไพรในพนทค ง

บางกะเจา ครอบคลม 6 ตาบล ไดแก ทรงคนอง

บางยอ บางกระสอบ บางนาผง บางกะเจา

บางกอบว ดาเนนการโดย 1) การคนควาจาก

เอกสาร โดยทาการเกบและรวบรวมขอมล

ทตยภม จากหนงสอ บทความ วารสาร งานวจย

และเอกสารตาง ๆ ทมความเกยวของและทาให

เกดประโยชนตองานวจย 2) จดทารปแบบ

การสารวจพชสมนไพร โดยผานกระบวนการ

ตรวจสอบเอกสารจากผเชยวชาญ ผเกยวของ

และสรปเปนแบบของเอกสารพชสมนไพรท

สารวจ 3) จดทารปแบบการสารวจพชสมนไพร

โดยผานกระบวนการตรวจสอบเอกสารจากผ

เชยวชาญ ผ เกยวของ และสรปเปนแบบของ

เอกสารพชสมนไพรทสารวจ 4) จดเตรยมวสด

อปกรณ สาหรบเกบขอมลภาคสนามพชสมนไพร

ในพนทคงบางกะเจา 5) ประชมรบรขอมลดาน

พชสมนไพร การเกบขอมลภาคสนามพชสมนไพร

การใชวสดอปกรณ วธการเกบพชสมนไพรเพอ

สงตรวจดเอนเอ 6) ลงพนทสอบถามขอมล

ปฐมภมพชสมนไพรจากผ ทสามารถใหขอมล



สาคญ ผ นาชมชน ปราชญทองถน และผ ม

สวนเกยวของ ดวยการสอบถาม สมภาษณ

แบบเจาะลก การสนทนากลม 7) ดาเนนการ

ลงพนทสารวจพชสมนไพรในแปลงทไดขอมล

เบองตน และประชมทมงานเพอวเคราะห และ

คดเลอกแปลงพชสมนไพรทมศกยภาพในการเกบ

การดแลรกษา การปลก การปลกทดแทน และ

การนาไปใชประโยชน 8) ประสานทาความเขาใจ

กบผถอสทธในแตละแปลง รวมทงไดรบความ

ยนยอมจากผถอสทธในพนทแปลงพชสมนไพร

โดยกระจายอยในพนทคงบางกะเจาทง 6 ตาบล

ซงคดเลอกไดทงหมดจานวน 16 แปลงครอบคลม

พนทคงบางกะเจาทง 6 ตาบล 9) คนหา สบเสาะ

ปราชญทองถน หรอผ มความร เรองสมนไพร

เพอรวมสารวจ รวมชตาแหนงทอยของพชสมนไพร

ในแตละแปลง เปนทปรกษา ใหคาแนะนาตาง ๆ

10) ลงสารวจพชสมนไพรและการกระจายตว

ของพชสมนไพรในแตละแปลงรวมกบผถอสทธ

และปราชญทองถน 11) ดาเนนการคดเลอก

พชสมนไพรเพอตดใบพชสงตรวจ DNA โดยการ

จดกลมสนทนาเชงลกกบปราชญทองถน ผเชยวชาญ

ดานพชสมนไพร นกวจยและผมสวนเกยวของ

เปนลาดบแรกเพอกาหนดเกณฑคดเลอกพช

สมนไพร และดาเนนการจดเวทประชมอกครง

เพอเปนขอสรปและตกลงรวมกนของผ มสวน

เกยวของ 12) จบพกด GPS พชสมนไพรทไดรบ

การคดเลอกเพอตดใบสงตรวจ DNA ในแตละ

ชนดทมอยในแตละแปลง รวมกบผถอสทธใน

แปลงนน ๆ แปลงละ 3 รอบในชวงเวลาทแตกตาง

2. การสร างความตระหนกในเรอง

การอนรกษและใชประโยชนใหเยาวชนในพนท

คงบางกะเจา โดย 1) ประสานปราชญทองถน

และผเชยวชาญดานพชสมนไพร เพอจดทาเอกสาร

การอบรมใหความรแกนกเรยน และเยาวชน ผสนใจ

ในพนท 2) ประสาน ผบรหารโรงเรยนในพนท

ค งบางกะเจาทกโรงเรยน เพอจดอบรมใหแก

นกเรยน และเยาวชน ครผสนใจ 3) ดาเนนการ

จดอบรมใหแกนกเรยน และเยาวชน หรอผสนใจ

เพมศกยภาพดานการอนรกษและใชประโยชน

พชสมนไพร 4) จดกจกรรมการสารวจสมนไพร

ใกลตวของนกเรยนในแตละโรงเรยนพรอมแบบ

สารวจสมนไพร ประโยชนของสมนไพร 5) จดอบรม

เผยแพรผลการศกษา องคความรเรองสมนไพร

ใหแกชมชน หนวยงาน และผสนใจ 6) สงเกต

ความสนใจ ความตงใจ สอบถาม

3. การรวบรวมและวเคราะห/สงเคราะห


ทองถน พนทคงบางกะเจา ดาเนนการโดย 1)

รวบรวมขอมลประโยชนของพชสมนไพรจาก

เอกสารทเกยวของ 2) สมภาษณเชงลกผถอสทธ

ในทดนแตละแปลง เพอใหไดรายละเอยดของ

ขอมล และการใชประโยชนสมนไพรในรปแบบ

ภมปญญาทองถน และคณะทศกษา ปราชญ

ท องถน และผ เชยวชาญ ร วมกนวเคราะห

สงเคราะหพชสมนไพรทนามาใชประโยชน

โดยมเกณฑการวเคราะหจาก 3) สมภาษณ

เชงลก หมอพนบาน ปราชญทองถน ผร หรอ

ผสงอาย ดานการใชประโยชนสมนไพรในรปแบบ

ภมปญญาทองถน ทเกดจากการสบสาน เกดจาก

ประสบการณจรงอนเปนองคความรของทองถน

4) จดเวทประชมผถอสทธทง 16 แปลง ปราชญ

ทองถน และผ เชยวชาญ เพอรบรองการใช



ประโยชนของพชสมนไพร และคดเลอกจานวน

พชสมนไพรทอยในเกณฑการคดเลอกในเบองตน

คดเลอก 50 ชนดเพอตดใบสงตรวจ DNA แต

เนองจากจานวนพชสมนไพรทไดจากการสารวจ

มจานวนมาก จงมการสมภาษณเชงลกผเกยวของ

และคดเลอกพชสมนไพรเพมอก 16 ชนด รวมเปน

66 ชนด และคดเลอกแปลงสมนไพรตนแบบ

เพอรวบรวมพชสมนไพรของพนทจากมตทประชม

จานวน 1 แปลง 5) ผเชยวชาญดานสมนไพร

ตรวจสอบความถกตองของขอมล 6) ถอดบทเรยน

องคความรเรองการสารวจและการใชประโยชน

พชสมนไพรในแบบของภมปญญาทองถน และ

ผลการศกษาจดทาเปนคมอเพอเผยแพรและใชใน

การถายทอดใหแกนกเรยน เยาวชน หนวยงาน

และผสนใจ

4. การจดสรางแปลงสมนไพรตนแบบ

พรอมระบบการจดการทสรางความยงยน

5. การจดการระบบภมสารสนเทศ

พกด และพนทดาเนนการ และนาเสนอในรปแบบ

แผนท โดย 1) ศกษาและแปลความหมาย

ภาพถ ายดาวเทยม ในพนทค งบางกะเจ า

ครอบคลม 6 ตาบล 2) สารวจและจดเกบคา

พกดพชสมนไพรทมในแตละแปลง 3) สารวจ

และจดเกบคาพกดพชสมนไพรทไดคดเลอก

จานวน 65 ชนด และมในแตละแปลง 4) จดทา

แผนทแปลงพชสมนไพรทไดคดเลอกจานวน

65 ชนด และมในแตละแปลงทง 16 แปลง 5) จดทา

แผนทการกระจายของพชสมนไพร

สรปผลการวจยและอภปรายผลการวจย

สรปผลการวจย

ผลจากการสารวจความหลากหลาย

ทางชวภาพ

การสารวจพชสมนไพร กรณพนท

ค งบางกะเจ า อาเภอพระประแดง จงหวด

สมทรปราการ สรปไดวา พชสมนไพรมในพนท

คงบางกะเจา เปนพชสมนไพรทเจาของแปลงทดน

ปลกไวเพอ 1) ประโยชนทางดานเศรษฐกจคอเพอ

จาหนาย 2) ใชประโยชนทางยาเพอสขภาพของ

สมาชกในครอบครว เพอนบาน 3) ใชประกอบ

เปนอาหาร และ 4) เปนพชสมนไพรทเกดขนเอง

ทพบสวนใหญปลกในบรเวณบาน ปลกจานวน

ไมมากและเพอสะดวกในการเกบมาปรงอาหาร

สวนใหญเปนพชสมนไพรประเภทพชผกสวนครว

และมการปลกพชสมนไพรบางชนดเพอใช

ประโยชนทางยาในการรกษาสขภาพ 2) พนท

ทปลกพชสมนไพรผสมผสานในแปลงทดน

ทเปนรองสวนผลไมของเกษตรกร ซงจะมพช

สมนไพรหลากหลายชนด

การสารวจและวเคราะหความเหมาะสม

ของแปลงพชสมนไพรเพอตดใบสงตรวจ DNA

พจารณาจากความหลากหลายของพชสมนไพร

และการนาพชสมนไพรไปใชประโยชน คดเลอก

ไดจานวน 16 แปลง ครอบคลมพนทคงบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ 6 ตาบล

คอ 1) ตาบลทรงคนอง จานวน 1 แปลง 2) ตาบล

บางยอ จานวน 2 แปลง 3) ตาบลบางกระสอบ



จานวน 2 แปลง 4) ตาบลบางนาผง จานวน

4 แปลง 5) ตาบลบางกะเจา จานวน 3 แปลง

6) ตาบลบางกอบว จานวน 4 แปลง (ภาพท 1)

การสารวจครงนพบวามพชสมนไพรในพนท

จานวน 305 ชนด

การดาเนนการคดเลอกชนดของพช

สมนไพรเพอตดใบพชสงตรวจ DNA มการ

ดาเนนการเปนขนตอนและจากเวทประชม โดย

ความเหนชอบของชมชนเจาของแปลงพชสมนไพร

ปราชญทองถน ผ เชยวชาญ และผ เกยวของ

จากเกณฑทมความเหนรวมกนคอ 1) เปนพช

สมนไพรในทองถน 2) เปนพชสมนไพรทอยใน

พนทช มนา 3) เปนพชสมนไพรทใชประโยชน

ทางยา บารงรางกาย 4) เปนพชสมนไพรทใช

ประโยชนดานเศรษฐกจ 5) เปนพชสมนไพร

ทเขาตารบยา ไดพชสมนไพรจานวน 65 ตดใบ

สงตรวจ DNA

การจดสร างแปลงสมนไพรตนแบบ

พรอมระบบการจดการทสรางความยงยน มการ

วางแผนดาเนนการดงน

ภาพท 1 แผนทแสดงตาแหนงพนทสารวจชนดพนธพชสมนไพร



ระยะท

1

2

3

4

5

กจกรรมดาเนนการ

ปรบแปลงทดนตามผงทกาหนด (ภาพท 2) ถมทาคนดน

จดหาพนธพชสมนไพรเพม เพาะชาพนธพชสมนไพร

ปลกพชสมนไพรในแปลงทกาหนด (ภาพท 2)

ดแล บารงรกษา เพาะชา ขยายพนธพชสมนไพร

ใหเจรญงอกงามทงพชเดมทมอยในแปลง

และพชสมนไพรชนดใหม

จดตงกลมอนรกษพนธพชสมนไพร รบสมาชก

และรวมกนศกษา คนควา เขารบการอบรม

ศกษาตลาด แปรรป จาหนาย และเปนศนยถายทอด

องคความรใหแกชมชนและผสนใจ

พฒนาเปนแหลงผลตและจาหนายพชสมนไพร

ตอยอดเปนผลตภณฑจากพชสมนไพร

ระยะเวลา

เดอนท 1 - 3

เดอนท 4 - 6

ตงแตเดอนท 1 เปนตนไป

ตงแตเดอนท 6

เปนตนไป

ตงแตเดอนท 12

เปนตนไป

ภาพท 2 ผงแปลงตนแบบรวบรวมพชสมนไพร



การสรางความตระหนกในเรองการ

อนรกษ การใชประโยชนใหเยาวชนในพนท

ค งบางกะเจา และการเผยแพรผลการศกษา

ใหแกชมชน หนวยงาน และผสนใจ

ดาเนนการโดยการจดอบรมใหความร

แกเยาวชนในพนทและผ สนใจ คอ นกเรยน

ในโรงเรยนจานวน 12 โรงเรยน ซงการจดการ

อบรมใหแกนกเรยนทง 12 โรงเรยนเปนการ

จดใหความรเรองการอนรกษ การใชประโยชน

จากพชสมนไพร และฝกปฏบตโดยการสารวจ

สมนไพรในบรเวณโรงเรยนและบอกประโยชน

ของพชสมนไพรเปนการทดสอบ พบวาผเขารบ

การอบรมมความกระตอรอรน ใหความสนใจ

และบอกประโยชนของพชสมนไพรไดถกตอง

การจดการอบรมใหแกนกเรยนทง 12 โรงเรยน

สงผลใหประชาชนในพนทใหความสนใจเขารวม

ประชมรบการอบรม

การดาเนนการจดให มการประชม

เพอเผยแพรองคความรและผลการศกษาเรอง

สมนไพร เปนการแลกเปลยนเรยนร และเพมพน

ความรถงคณประโยชนของพชสมนไพร โดยม

คร หนวยงาน ผสนใจทเขารวม ซงไดรบความ

สนใจดวยด มการพฒนาตอยอดองคความร

จากประสบการณจรงอนเปนประโยชนกบชมชน

ทองถนในพนทดวย

การจดทาเอกสารการถอดบทเรยนคมอ

การสารวจพชสมนไพร

การดาเนนการจดทาเอกสาร ไดบรรจ

ความร ด านเทคนคการสารวจข อมลความ

หลากหลายดานพชและหลกการเกบตวอยาง

พชสมนไพร ประกอบดวยความรเรองการสารวจ

ขอมลความหลากหลายดานพช การวางแปลง

สารวจ หลกการเกบตวอยางพชสมนไพร

ความรเรองประโยชนและการอนรกษ

พชสมนไพร สรรพคณพชสมนไพรทสาคญในพนท

คงบางกะเจา เปนองคความรทไดจากการถอด

บทเรยนจากปราชญดานพชสมนไพร ผเชยวชาญ

ดานพชสมนไพร และจากการตรวจสอบเอกสาร

ทางวชาการทเกยวของ เพอเผยแพรและแจกให

กบผเขารบการอบรมเพอใชประโยชนตอไป

อภปรายผลการวจย

การสารวจความหลากหลายทางชวภาพ

เพอมลคาสมนไพร กรณพนทค งบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ

อภปรายในประเดนดงตอไปน

ประเดนการอนรกษพชสมนไพร พบวา

มการรกษาพนธ พชใหคงอย ตอไปดวยวธการ

ขยายพนธ และมการเรยนรการใชประโยชนของ

พชสมนไพรจากปราชญหรอภมปญญาทองถน

บางส วนได รบการถ ายทอดจากบรรพบรษ

สอดคลองกบงานวจยของสมณฑา กอแกว

(Kokaew, 2008) ทวา แนวทางในการจดการพช

สมนไพร คอ การขยายพนธพช การใชองคความร

ภมปญญาทองถนดานการใชพชสมนไพรและ

การสงเสรม สนบสนนใหใชพชสมนไพร

ประเดนการใชประโยชนจากพชสมนไพร

พบวา ใชประโยชนทางยา บารงรางกาย ใชเปน

สวนประกอบของอาหาร ใชประโยชนทางเศรษฐกจ

สอดคลองกบงานวจยของยทธนา ทองบญเกอ

(Thongboonkua, 2008) ทวา พชสมนไพรทพบ

ใชประโยชนเปนยาบาบดรกษาโรค บารงรางกาย

ใหแขงแรง และเปนพชอาหารพนบาน ยงใช



ประโยชนในการกอสรางและทาดามเครองมอ

เครองใชตาง ๆ ได

ขอเสนอแนะ

ผลจากการสารวจความหลากหลาย

ทางชวภาพ เพอมลคาสมนไพร กรณพนทค ง

บางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวดสมทร-

ปราการ เพอใหเกดการพฒนา สบสาน และ

อนรกษพชสมนไพร มขอเสนอแนะดงน

1. สงเสรมและพฒนาการตอยอดงาน

วจยสมนไพรพนทคงบางกะเจา เพอความยงยน

ของพชสมนไพร

2. ส งเสรมให มการขยายพนธ และ

องคความรพชสมนไพร เพอใชประโยชนทางยา

ประโยชนทางเศรษฐกจ และผลประโยชนใหเกด

แกชมชนทองถนโดยตรง

3. สงเสรมการปลกพชสมนไพร การ

ทาแปลงเกษตรอนทรยโดยมการควบคมเรอง

การใชสารเคม และพฒนาไปสการใชประโยชน

จากสมนไพรอยางกวางขวาง

4. มศนยรบและจาหนายพชสมนไพร

ของชมชนโดยเฉพาะ

5. สาหรบพนทค งบางกะเจา ควรม

แนวปองกนนาทวมถง เพอปองกนไมใหพนธพช

สญหายไป

6. การพฒนาพชสมนไพรใหมคณภาพ

มาตรฐานตามความตองการของตลาด เพอคณคา

ทางยาและคณประโยชนทางดานเศรษฐกจ

กตตกรรมประกาศ

โครงการสารวจความหลากหลายทาง

ชวภาพ เพอสมนไพรของพนทค งบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ เปน

การสารวจเพอเพอรวบรวม วเคราะห/สงเคราะห


ทองถนพนทคงบางกะเจา เพอสรางความตระหนก

ในเรองการอนรกษและใชประโยชนใหเยาวชน

ในพนทคงบางกะเจา ตดใบพชสมนไพรสงตรวจ

DNA จดสรางแปลงสมนไพรตนแบบ พรอมระบบ

การจดการทสรางความยงยน รวมทงไดดาเนนการ

ถอดบทเรยนและรวบรวมขอมลคณประโยชน

ของพชสมนไพรทสาคญในพนทค งบางกะเจา

จากเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ และจากปราชญ

ทองถน ครภมปญญาดานสมนไพรทมประสบการณ

อนเปนประโยชนแกชมชนพนทค งบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ และ

ผสนใจทวไปอยางยง

ขอขอบพระคณปราชญท องถน คร

ภมปญญา อาจารยณรงค สาลรตน อาจารย

ประหยด นชนาคา ผเชยวชาญดานพชสมนไพร

และผถอสทธในแปลงพชสมนไพรทกคน ทให

ขอมลองคความรเรองพชสมนไพร อนเปนประโยชน

อยางยงตอการศกษา การพฒนาตอยอดนาไปใช

ประโยชน ทาใหโครงการสารวจความหลากหลาย

ทางชวภาพ เพอสมนไพรของพนทคงบางกะเจาน

เปนงานทมคณคาและมมลคา

ขอขอบพระคณ ชมชน ผ นาชมชน

ผ บรหารทองถน นกเรยน คร หนวยงานและ

ผเกยวของ ทมสวนรวมใหโครงการสารวจความ

หลากหลายทางชวภาพ เพอสมนไพรของพนท

ค งบางกะเจ า อาเภอพระประแดง จงหวด

สมทรปราการ ดาเนนการไปดวยด



ข อ ข อ บ พ ร ะ ค ณ ส า น ก ง า น พ ฒ น า

วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.)

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทสนบสนน

งบประมาณดาเนนการตามโครงการธนาคาร

ทรพยากรชวภาพแหงชาต เพอการอนรกษ วจย

และใชประโยชน สานกงานพฒนาเศรษฐกจ

จากฐานชวภาพ (องคการมหาชน) กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ททาให

การดาเนนการโครงการสารวจความหลากหลาย

ทางชวภาพ เพอสมนไพรของพนทคงบางกะเจา

อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ

ประสบความสาเรจ เกดประโยชนกบชมชน

ทองถน ซงถอว าเปนการรเรมใหประชาชน

หนมาสนใจ ใหความสาคญ สบสานการใชประโยชน

จากภมปญญาดานพชสมนไพรของพนทสเขยว

คงบางกะเจาอยางยงยนตอไป

ทมงานวจยในโครงการวจย การสารวจ

ความหลากหลายทางชวภาพเพอสมนไพรของ

พนทคงบางกะเจา อาเภอพระประแดง จงหวด

สมทรปราการ มหาวทยาลยราชภฏพระนคร

ประกอบดวย หวหนาโครงการ รองศาสตราจารย

ศรณฐ ไทรชมภ คณะวจย รองศาสตราจารย

บญเกยรต ไทรชมภ ผชวยศาสตราจารยวารณ

เกดแสง อาจารย ดร.สราวธ ณ พทลง อาจารย

อนวฒน คชวรรณ อาจารยศภนธนการย ระวงวงศา

อาจารยนภพร เชอขา อาจารย ดร.อกษร สวสด

อาจารย ดร.วระพล ดษเกษม อาจารย ดร.สธ

แกวเขยว อาจารย ดร.วไลจตร นลสวสด อาจารย

ศภษกานต บารง อาจารยกมณรตน บญรอด

นายวระยทธ คชวรรณ นางสาวอไรวรรณ คชวรรณ

และทมผชวยนกวจย

REFERENCES

Ausubel, F.M. et al. (1999). Short protocols in molecular biology. 4th edition. NY: John Wiley

and Sons, Inc.

Beckmann, J.S. & Osborn, T.C. (1992). Plant Genomes: Methods for genetic and physical

mapping. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

Boonruxsa, E. (2003). Comparison of DNA extraction method and type of Tissue for DNA

extraction in certain Zingiberaceae. Nakhon Pathom: Kasetsart University. (in Thai)

Baimai, V. (1989). Khwamlaklai Thang Chiwaphap Nai Prathetthai. Chiang Mai: Chiang Mai

University. (in Thai)

Dontree, S. (2009). Khwamru Phuenthan Dankansamruat Chakrayaklai Remote Sensing.

Chiang Mai: Faculty of Social Sciences, Chiang Mai University. (in Thai)

Geo-Informatics and Space Technology Development Agency (Public Organization) (2009).

Space technology and Geo-informatics. Bangkok: GISTDA. (in Thai)



Geo-Informatics and Space Technology Development Agency (Public Organization). (2016).

Remote Sensing. Retrieved May 10, 2018, from http://www.gistda.or.th/ main/th/

node/936 (in Thai)

Kokaew, S. (2008). The study of herbal plant community and local wisdom on the use of

herbal plants in Arlor-Donban Seasonally-Flooded Forest Ecosystem, Tambon Nadi,

Muang District, Surin Province Bangkok: The National Institute of Development

Administration. (in Thai)

Peyachoknagul, S. (2002). Genome Lae Khrueangmai DNA Patibatkan RAPD Lae AFLP.

Bangkok: Kasetsart University. (in Thai)

Picheansoonthon, C., Chawalit, M. & Jirawong, W. (2017). Kham Athibai Tamra Phra Osot

Phra Narai. 4th edition. Bangkok: Amarin Printing and Publishing. (in Thai)

Pooprompan, P. (1995). Theknik Kanchamnaek Phuet Duaiwithi Random Amplified Polymorphic

DNA (RAPD), P.39-60. In Academic Training Book on Kantruatyaeksaiphanphuet

Duaikanchai Isozyme pat tern Lae RAPD. Faipat ibatkanwichai Lae

Rueanplukphuetthotlong. Nakhon Pathom: Kasetsart University, Kamphaeng Saen

Campus. (in Thai)

Ramathibodi Poison Center. (n.d.) Samun Phrai. Retrieved May 10, 2018, from https://med.

mahidol.ac.th/poisoncenter /th/pois-cov/Herbal. (in Thai)

Santasombat, Y. (1999). Khwamlaklai Thang Chiwaphap Lae Phumpanyathongthin Phuea

Kanphatthanayangyangyuen. Chiang Mai: Chiang Mai University. (in Thai)

Silapathong, C. (2005). Lakkan Bueangton Kansamruat Khomunchakrayaklai. Bangkok:

Samnakgnan Phatthana Theknoloyi Awakat Lae Phumisarasonthet. (in Thai)

Thongboonkua, Y. (2008). Khwamlaklai Lae Kanchaiprayot Phuetsamunphrai Naiwana-

utthayan Thamphet-Thamthong Amphoe Takhli Changwat Nakhonsawan.

Nakhonsawan: Samnakgnan Borihan Phuenthi-anurak 12. Department of National

Parks, Wildlife and Plants Conservation. (in Thai)

Wutithamawech, W. (1997). Saranukrom Samun Phrai. Bangkok: Odeon Store. (in Thai)

วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร...

Documents

Transcript of วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร...