بررسی عملکرد شهرداری در تحول و توسعه فرهنگی شهر تهران...

مديريت استراتژيك فرهنگي شهر تهران

)ماتريس فرهنگي(

دومجلد

به نام آن كه جان را فكرت آموخت چـراغ دل به نـور جـان برافروخت

مديريت استراتژيك فرهنگي شهر تهرانعلمي همايش : سرشناسه

/2 ماتريس فرهنگي :تهران مديريت استراتژيك فرهنگي شهرهمايش علمي : عنوان و نام پديدآور ؛سيدمحمدهادي ايازي :يس همايشئر. 1 ؛اصغر محكي علي :دبير همايش .2 ؛اميري سيدرضا صالحي :دبير علمي همايش. 3 .سيد محمدرضا بهلول: مدير اجرايي همايش. 4

.1391تيسا، : تهران : مشخصات نشر 5/21×5/14؛ جدول، نمودار؛ .ص 618 : مشخصات ظاهري

4مديريت؛ : تفروس 28نگاشت شهر؛ : فروست دوره؛: 978-600-6662-29- 9ريال؛ 200000 : شابك

ومدجلد : 2-28-6662-600-978 فيپا : نويسي وضعيت فهرست

2ماتريس فرهنگي : عنوان ديگر معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران : موضوع يهاي فرهنگ شهرداري تهران ـ برنامه : موضوع ريزي برنامه ـتهران ـايران ـمديريت فرهنگي : موضوع ريزي سياست فرهنگي ـ ايران ـ تهران ـ برنامه : موضوع ريزي استراتژيك ـ ايران ـ تهران برنامه : موضوع

، رئيس همايش -1341 ايازي، سيدمحمدهادي، : شناسه افزوده ، دبير همايش -1342 اصغر، محكي، علي : شناسه افزوده ، دبير علمي همايش -1340، صالحي اميري، سيدرضا : شناسه افزوده ، مدير اجرايي همايش -1353، رضامحمد، سيدبهلول : شناسه افزودهشهرداري تهران؛ معاونت امـور اجتمـاعي و فرهنگـي؛ اداره كـل مطالعـات : شناسه افزوده

فرهنگياجتماعي و HM 621 ه84 1391 : بندي كنگره رده 306 : بندي ديويي رده

3066322 : شماره كتابشناسي ملي

بررسی عملکرد شهرداری فرهنگی شهر تهران ۀدر تحول و توسع

پس از انقالب اسالمی

نارص پوررضا کریم رسا

دانشگاه و مدرس پژوهشگر

، جلد دوممديريت استراتژيك فرهنگي شهر تهران 306

چکیدهشهرداری یکی از نخستین نهادهای مدرنی است که پس از انقالب مرشوطه در

ی کشور و ها یشهردار . ریزی کشور شکل گرفته است ساختار مدیریتی و برنامه ،گذرد از جمله شهرداری تهران در یکصد و اندی سالی که از فعالیت آنها می

های اخیر آنچه در دهه ولی اند، هود دیدهای بسیاری به خ تغییرات و دگرگونیتالش برای تغییر ،نقطه عطفی در عملکرد شهرداری تهران مطرح شده عنوان به

ی عمرانی و مهندسی و حرکت به ها فعالیترویکرد شهرداری از مترکز رصف بر نگاهی به . سمت مدیریت شهر مبتنی بر رویکردهای مهندسی اجتامعی است

مقایسه با سایر در د که پایتخت ده میتهران نشان تاریخ اجتامعی شهر شهرهای ایران بیشرتین میزان تعارض بین سنت و مدرنیته و بیشرتین روند

با این زمان همسیاسی و اقتصادی را داشته و ،اجتامعی ،فرهنگی ،تحوالت فکریشهرداری ،در این بین. و کیف مسائل فرهنگی هم تحول یافته است تحوالت کم

.ایفا کند فرایندتواند در این را می تأثیر یننهادی اجتامعی بیشرت عنوان بهی شاخص در مدیریت فرهنگی شهرداران تهران از سال ها هبرنام ،در این مقاله

ای، اسنادی و کتابخانه ۀهای روش مطالع تاکنون با استفاده از یافته ۱۳۵۷ی مکتوب در ها هی رسانشفاهی با شهرداران تهران و نیز تحلیل محتوا ۀمصاحب

انعکاس رویدادهای فرهنگی و اجتامعی شهر بررسی و تحلیل خواهد شد و به ) و اندی(که شهرداری تهران در این چهار دهه شود میاین پرسش پاسخ داده

ی را طی کرده و در هر مرحله فراینددر تحوالت اجتامعی و فرهنگی تهران چه .به چه نتایجی رسیده است

ریزی فرهنگی، نهاد اجتامعی رسانه و فرهنگی، برنامه ۀشهرداران تهران، توسع :کلیدیواژگان

.مهندسی اجتامعی

307... ةدر تحول و توسع كرد شهرداريبررسي عمل

مقدمهكـه بـراي فرهنـگ خـود هـدف و كشـورهايي در جهان رقابتي امـروز،

ها كنـار گذاشـته خواهنـد ديگر فرهنگ ةبه وسيل اي نداشته باشند، برنامهها در تعامل با ديگر فرهنگ هاي غالب حتي اگر معتقد باشيم فرهنگ .شد

هـا بـه دسـت خـود را بـر ديگـر فرهنـگ ةبه صورت خودجوش سـيطر خود نياز به حمايـت ةفرهنگي جامع باز هم براي تداوم حيات ،اند هآورد

مگـر از طريـق ،شـود مـي و پشتيباني از فرهنگ دارند و اين امـر ميسـر ن .)132: 1388 باشي، چاوش( و كارآمد صحيح مديريت فرهنگي

مفهـوم ديـ با ابتـدا ،يفرهنگـ تيرياصـطالح مـد يمعنا نييتب يبراه كـ اسـت يا دهيـ چيپ ةفرهنگ مجموعـ .شناخته شود تيريو مد فرهنگ

سـنن و ،نيقـوان اخـالق، فنـون، ع،يصنا هنرها، معتقدات، شامل معارف،عضـو عنـوان بـه است كـه فـرد يباالخره تمام عادات و رفتار و ضوابط

يو تعهدات فيو در برابر آن جامعه وظا رديگ يخود فرام ةاز جامع هجامع .)71: 1384 ،ينياالم روح( را بر عهده دارد :از عبارت اسـت تيريكه مد گفت توان يم فيتعر نيتر در خالصه

تيريداز توجـه بـه مفهـوم مـ .گـران يد قيهنر و علم انجام كارها از طرـ تيريمد ت،يريبه مد فرهنگ ييكه با انتقال بار معنا ميابي يدرم ةبـر مقول

يابيدسـت .دارد ازيمضاعف ن يو هنر به علم همچون فرهنگ، يا گسترده


در يكپـارچگ يبـه ازيـ ن رشـد و توسـعه، يمناسب بـرا يبه بستر فرهنگدر جامعـه و در يفرهنگـ يكپـارچگ ي بـه دنيفرهنگ جامعه دارد و رسـ

جامعـه را مطـرح يفرهنگـ تيريمـد لـزوم توسـعه، ةآماد يبستر تينهاسـامان دادن بـه جامعـه، هـر يفرهنگـ تيريمد ياثربخش يو برا كند يم

قـرار يفرهنگـ رانيمد تيفعال تيدر اولو ياجتماعـ يتعارضات فرهنگ .)128: 1388 ،يباش چاوش( دارد

يريكارگ به :از عبارت است يفرهنگ تيريعنوان كرد كه مد توان يم در جهـت تحقـق اهـداف يو انسـان يابع مـاد من )اثربخش( كارا و مؤثر

).2: 1389 ،يباقر(ي فرهنگ

ريزي فرهنگي برنامهـ مـداخالت ، يزيـ ر منظور از برنامـه ريدر سـ يانسـان ةهدفمنـد و آگاهان

ايـ باشـد زيـ آم تيآن ممكن است موفق ةجينت كه هاستفرايندحوادث و اگـر .نباشـد زيـ مآ تيـ موفق اصال يا باشد زيآم تيموفق شيب و كم اي نباشد

هماننـد آنچـه در نـا يع هافرايندحوادث و يعنيباشد، زيآم تيموفق جينتاصـورت نيـ در ا شـوند، ديـ بـاز تول در عالم واقع برنامه تصور آنها رفته

شـده مفهـوم ديـ بـاز تول يهافرايندمجموعه از حوادث و نيبه ا توان يم، »شده يزير برنامه« ومپس منظور از مفه .را اطالق كرد »شده يزير برنامه«

ـ ييهافرايندآن دسته از حوادث و ةاسـت كـه توسـط مـداخالت آگاهان يفرهنگـ يزير برنامه .اند هشد ديباز تول تيگرفته و در واقع شكل يانسان

جامعه نقش يافزار نرم يها عرصه يمند جهت باال بردن نظامدر تواند يم يمناسـب يفرهنگـ يبسترسـاز تواند يخود م نيكه ا كند فايا يديكل نسبتا .كندو اقتصاد فراهم استيجامعه مثل س يافزار سخت يها عرصه يبرا

1960 يها كه در دهه است يديجد نسبتا ةواژ يفرهنگ يزير برنامه


شهرها از نظـر يبند كه صورت يبه نحو وجود آمد،ه در اروپا ب 1970و از يبخش ياياح يراتژاست يو در راستا افتهي رييتغ يو اقتصاد ييايجغرافو يهنرها را در بطن فرهنـگ محلـ ،يفرهنگ يزير برنامه اروپا، يشهرهاـ ياز زندگ ييها هيپا اساس برشهرها و خلدر دا منسـجم يشـهر ةروزان

يفرهنگـ ةو توسـع يزير در برنامه تيفعال جوامع، تمامامروزه .كرده بود .كنند يم هيتوص يجد به طوررا

يريگ ميمشاوره و تصم شاملكه است يفرايند ينگفره يزير برنامه يهـا دهيـ و ا يمنابع فرهنگـ يدولت محل كند يكمك م شود و مي يجمع

ياجتماع برا كيبه تواند يمنابع م نيچگونه ا نكهيا بارةرا در كياستراتژ كيـ نيو همچنـ كند ييشناسا رساند، ياريآن يبه اهداف شهر دنيرس يمنابع فرهنگـ ميمستقغيرو ميمستق به طوره است ك كياستراتژ كرديرو

يمحلـ دولت يزير برنامه يها فعاليتاز يعيوس ةجامعه را در جهت دامن ).32-33: 1387مظاهري و ديگران، ( كند يمنسجم م

يفرهنگ تيريو ضرورت مد تياهم، توجـه بـه شـدن جهـاني رو به گسترش فرايندو ديجوامع جد يدگيچيپ

بـه نظـر .اسـت كـرده يرا ضـرور يزنـدگ يها هدر تمام عرص تيريمد يبرا يگذار سياستفرهنگ و ةعرص تيريكه به مد يكسان يحت رسد يم

عمل فارغ از دخالت دولت يآزاد عرصه، نيا يندارند و برا يآن اعتقاد يدر جهـان رقـابت .انـد هرفتـ يرا پذ تيرياز مد يلزوم حداقل قائل هستند،

باشند،نداشته يا خود هدف و برنامه هنگفر يكه برا ييشورهاك ،يكنون گـر، يد يريـ بـه تعب كنار گذاشته خواهند شد؛ گريد يها فرهنگ ةليوس بهخـود مشـمول نداشته باشـند، يا خود برنامه فرهنگ يكه برا ييشورهاك

كه ييدر كشورها .از آن خواهند شد يو جزئ گرانيد يفرهنگ يها برنامه


يفرهنگـ ةگسـترد تيـ فعاليي هـا در دوره دارند و يقو يفرهنگ ةپشتوان يفرهنگـ تيريمد تياهم ،اند هبود يميعظ يفرهنگ راثيم يو دارا شتهدا

.)67: 1378 ،يآباد دولت يميو عظ يريام يصالح( شود ميچندبرابر تيريفراتـر از مـد اريجامعـه بسـ يفرهنگ تيرياصطالح مد اگرچه

آن يها زيرمجموعه نعنوا به يفرهنگ يها بخشو ها سازماندر يفرهنگ .ندارنـد يچنـدان يتفـاوت مـاهو اجرا و كاربرد يبرا ولي ،جامعه است

افراد جامعـه و يدر زندگ كه فرهنگ مهم استرو ازآن يفرهنگ تيريمد اريبسـ تيـ اهم يو فنـاور هيسرما ،ينيكارآفر ،ينوآور ،يمل تيهو جاديا

كـه در دير خواهـد رسـ ظهـو ةمنصـ به يزمان تمام موارد برشمرده،. دارد تيريمـد .و حضـور داشـته باشـد شهير جامعه كي يها ارزشباورها و

فرهنگ باشـد و يبه دنبال اعتال ديجامعه با يها ارزشبا اتكا به يفرهنگ ؛ زيـرا مطلـوب حاصـل شـود يا گونه بهكند كه اهداف همافررا يطيشرا ها فعاليت گريبر د يقابل توجه تأثير ،يبه اهداف مطلوب فرهنگ يابيدست

.)128: 1388 ،يباش چاوش( خواهد داشت انقـالب مطالعات فرهنگـي در كتـاب نظر صاحب ريموند ويليامز :فرهنگ را در سه تعريف مورد توجه قرار داده است مدت طوالني ؛ در اينجـا »هنـر « عنـوان بـه شـناختي از فرهنـگ برداشت زيبايي

ةري و ذوقي است كه ذهن و تجربي فكها فعاليتاز اي مجموعهفرهنگ .ندك ميي گوناگون توليد ها تانسان به صور

تكامـل فراينـد پرورش روح و ذهن؛ حالت يـا عنوان بهفرهنگكه اين تعريف بـا مفهـوم فراگيـري و ها ارزشي معين ها بانسان در قال

.آموزش پيوند دارد

نـدگي شناختي از فرهنگ؛ فرهنگ شيوة خاصـي از ز برداشت مردمتنها در هنر و يـادگيري، بلكـه ها و معاني معين نه كنندة ارزش است كه بيان


).58: 1380بياچيني، (به عالوه در نهادها و رفتارهاي معمول انسان است

يفرهنگ يها سازمانچنـد نفـره ايـ دو يروهاين اي ها فعاليتاست متشكل از يستميس سازمان

: 1386 ،يكـ ينيو ك تنريكر( اند هنگ شدهماه گريكديآگاهانه با به طوركه ايـ نهـاد چيكـه هـ افـت ي را بتـوان يدر جهان كمتر كشـور ديشا ).534

فرهنـگ و ةنظارت بر عرصيا يگر يمتول ،يگذار سياست يبرا يسازمان م،ينگـاه كنـ زيـ ن يكاركرد ةاگر از جنب. نداشته باشد يفرهنگ يها فعاليت

يآزاد تـأمين و يصـوالت فرهنگـ و مح ها فعاليتاز تيو حما يبانيپشتنهادهـا و تأسـيس و يگـذار سياسـت مستلزم ،يفرهنگ يها فعاليت يبرا

يمـ يو عظ يريـ ام يصـالح ( مربوطه و نظـارت بـر آنهاسـت يها سازمان ).67 :1378 ،يآباد دولتي فرهنگ عموم يكه ارتقا شود ميگفته يبه سازمان يفرهنگ ازمانسمعتقدنـد كـه ياگرچه برخـ .باشد آن ياصل يها تيمأموراهداف و جزء يتفـاوت ياز لحـاظ پـرداختن بـه امـور فرهنگـ هـا دسـتگاه نيب توان ينم

در دل ؛ زيـرا ديـ نام يرفرهنگيو غ يفرهنگ يها دستگاهگذاشت و آنها را ـ ،رديگ يصورت م يكار فرهنگ ينوع به ،يهر دستگاه يها تيمأمور يول

و عـدم يفرهنـگ عمـوم يقـا به امر رشد و ارت يپرداختن تخصص يبراسـازمان كيتفك رسد ينظر م به ،يفرهنگ يركارشناسيغ ماتياتخاذ تصم

).2: 1389 ،يباقر( باشد يآن ضرور رياز غ يفرهنگ

نهادهاي اجتماعي ةكـه در همـ هسـتند ي اجتمـاعي هـا سازمانين تر مهمنهادهاي اجتماعي كـردن نيازهـاي اين نهادهـا عـالوه بـر برطـرف . اند هجوامع وجود داشت


و يافتـه سازمانالگوهاي اجتماعي اساس برها، رفتار آنها را اساسي انسان. بخشـند كنند و به فعاليـت افـراد جامعـه نظـم مـي پايدار تعيين مي نسبتا

ه اين ب ولي ،نهادها در عين حال از ويژگي ثبات و ماندگاري برخوردارنداصـلي سـازمان و نهـاد در تمايز. كنند نيست كه هيچ تغييري نمي ان معنآ

نهـاد . ي محيط پيراموني استها ارزشويژگي سازگاري آنها با فرهنگ و بنيـادي خـود را بازتوليـد بنياد است كـه همـان فرهنـگ سازماني فرهنگ

منظور از كـاركرد حاصـل كه هر نهادي داراي كاركردهايي است. كند مي .وجود فايده، اثر، نتيجه و خاصيت نهاد است

زيـرا ؛ساختن زندگي اجتماعي اسـت پذير كلي نهادها امكان كاركردهـاي گونـاگون در نهادها الگوهاي رفتار اجتماعي شايسته را در موقعيت

هـاي اجتمـاعي هـا و پايگـاه گذارند و فرد با پذيرش نقش اختيار فرد ميو جامعه چنين فردي را مورد حمايت شود ميگوناگون عضوي از جامعه

با وجود تشابه بين نهاد .)251: 1388ناظمي اردكاني، ( دده خود قرار ميمـدار، نهادهـا ارزش .يي هـم دارنـد هـا تاين دو با هـم تفـاو ،و سازمان

هـا سـازمان كه درحالي ،گويي به نيازها هستند و به دنبال پاسخ پذير تطبيق .ننـد ك مـي مدارند و به طور عقالني و محاسـبه شـده عمـل ابزارگرا و فن

در برابر تحوالت محيطي از پايـداري و ثبـات ها سازمانبت به نهادها نسكنند و حيات بيشتري برخوردارند و در طول زمان بقاي خود را حفظ مي

.)253: همان( تري دارند طوالني :از عبارتندكاركردهاي اصلي نهادها

يعني افـراد از ،موزندآ مينهادها الگوي رفتار اجتماعي را به افرادي متفـاوت چـه رفتارهـايي هـا تند كه در موقعيگير ميادها ياد طريق نه

اجتمـاعي شـدن را بـه افـراد منتقـل فرايندنهادها ،در واقع. داشته باشند .نندك مي


ي گونـاگوني را مشـخص و هـا شنهادها براي افـراد جامعـه نقـتوانـد تصـميم ننـد و فـرد مـي ك ميرا هم تعريف ها شانتظارات از آن نق

.متفاوت چه نقشي را بر عهده بگيردي ها تر موقعيبگيرد كه د

رفتار نهادي شده را ةنهادها از طريق ثبات و استمرار فرهنگ شيو .نندك ميبه فرد القا

ننـد ك مـي تنظيم و بر آنها نظارت را نهادها رفتارهاي افراد جامعه ).252-253: همان(

روش تحقيق

ـ ها هيافت ه بـا اسـتفاده از روش تحليـل ي آماري ارائـه شـده در ايـن مقال ،نخسـت . محتواي مطبوعات در دو مرحله گردآوري و ارائه شـده اسـت

در روزنامـة اطالعـات، جمهـوري اسـالمي و كيهـان تحليل محتواي سه ةفعاليت سه دور ةو با در نظر گرفتن دور 1377تا 1357ي ها سال ةفاصل

حمـد توسـلي ؛ دوران مديريت مها است سالپراهميت شهرداري در اين و مــديريت ) 1362-1366(مــديريت محمــدنبي حبيبــي ، )1359-1357(

هدف از تحليل محتـواي مطالـب .)1368-1377(غالمحسين كرباسچي بررسـي چگـونگي انعكـاس رويـدادهاي ،در اين دوره ها هشهري روزنام

و بررسـي هـا هفرهنگي و اجتماعي وابسته به عملكرد شهرداري در رساني اجتمـاعي در ايـن هـا ههرداري در ميزان توجه به حوزتغيير رويكرد ش .دوران بوده است

ي هـا سـال ةها در فاصـل تحليل محتواي مطالب شهري روزنامه ،دوماي در قالب پروژه ها سالشماري در اين كه به صورت تمام 1391-1386

هـاي آن اسـتخراج و در پژوهشي و مستمر توسط نگارنده انجام و يافتـه .ارائه شده استاين مقاله


ي فرهنگي و اجتماعي شـهرداري تهـران در ها فعاليت ،در اين مقالهپيش از تشكيل شوراي شهر يعني از ةدر دور 57ي پس از انقالب ها سال

و كـرد مـي وزارت كشور منصوب راكه شهرداران تهران 1377تا 1357 ،شـوند مـي كه شهرداران تهران توسط شوراي شهر انتخاب 1388پس از

.بررسي و تحليل شده است

)1357-1377(پيروزي انقالب و دورة شهرداران انتصابي : نخست ةوردــن ــالمي در بهم ــالب اس ــروزي انق ــا پي ــديريتي و ،1357ب ــاختار م س

پاشـيد و هر كشور ديگري پس از انقـالب درهـم مانندي ايران ريز برنامهومتي كـه و نهادهـاي دولتـي و حكـ هـا سازمان ةدر ميان هم. فرو ريخت

يكـي از نخسـتين نهادهـايي كـه منحـل شـد، ،تغييراتي به خـود ديدنـد با انحالل انجمن شهر شهرداري وقت آن زمان از كه هاي شهر بود انجمن

نخستين شـهردار تهـران و .)5و 1: 10630 ارهكيهان، شم(رسميت افتاد پايتخت را در دسـت گرفـت كـه ةمنتخب دولت موقت در شرايطي ادار

زده خياباني بيشتر به شهري جنگ ةدر پي چند ماه تظاهرات پيوستتهران ها سالشرايط حاكم بر كشور در اين .)3: 10653 ارهشم كيهان،( ماند مي

،عـراق و ايـران ةسـال ي پـس از آن و آغـاز جنـگ هشـت ها سالو نيز جـدا از . مديريت شهر تهـران را در موقعيـت مـديريت بحـران قـرار داد

خــدمات شــهري پــيش روي تــأمينشــهر و ةاي ادارمشــكالتي كــه بــرافــزايش ســاخت و ســازهاي غيرمجــاز و ،شــهرداري وقــت تهــران بــود

پايتخـت در ةتهـران و ادار ةي اقمـاري در حاشـي هـا كشـهر گيري شكلي و اقـدامات در ريـز برنامـه ،در پـي آن هـا تشرايط جنگي و محـدودي

اعي را بـه حاشـيه هاي فرهنگي و اجتم ي مختلف از جمله حوزهها هحوزدر يك دهه پس از انقـالب را برد و نهايت تالش شهرداران وقت تهران


.تهران محدود كرد ةامورات جاري و روزمر ةبه ادار) 1367-1357(با توجه به شرايط خاص انقالب و نگاهي كه پيش از ،افزون بر ايني هـا سـال ايـن حـوزه در ،فرهنگ و هنر وجود داشـت ةانقالب به حوز

اعتبـارات كـه طـوري بـه ،انقـالب دچـار رخـوت و ركـود شـد خستيننشـدت كـاهش يافـت و حتـي فهرسـت ي فرهنگي و هنري بهها دستگاه ي آمـاري حـذف شـد هـا شو گـزار هـا بي فرهنگـي از كتـا هـا فعاليت

.)1378مسجدجامعي، (و پـس از پايـان جنـگ و در پـي تغييراتـي در نظـام 60 ةاواخر ده

شهرداري تهـران در حـالي بـه مـديريت ةادار، ورمديريتي و اجرايي كشجديدي سپرده شد كه به دليل افزايش مشكالت شهر تهـران پيشـنهاداتي

دوران مـديريت غالمحسـين . براي انتقال پايتخت از تهـران مطـرح بـود ــراي ــرآغازي ب ــه س ــران ب ــهرداري ته ــچي در ش ــهكرباس از اي مجموع

بنيادي در مـديريت شـهر ي جديد و تغييرات ساختاري وها گيري تصميم ،و اقداماتي كه در اين دوره انجام شـد ها ههرچند برنام. تهران تبديل شد

نظـر اتفـاق دو گروه در اين زمينه هر ولي ،موافقان و منتقدان زيادي داردهـاي دارند كه اين دوره از نظر تغيير رويكرد شهرداري در ورود به حوزه

تا زمان انقالب تهران . شود ميسوب محاي هتاز ةفرهنگي و اجتماعي دورــود ــه ب ــهري دوگان ــه ؛ش ــيمايي مرف ــمال آن س ــا ، ش ــابق ب ــي و مط غرب

جنـوب آن شـهري بـه حـال كه درحالي ،ي داشتالملل بيناستانداردهاي فقير و از بسياري از امكانات و خـدمات شـهري محـروم ، خود رها شده

هـاي هزايش سراناف 70 ةبخشي از اقدامات شهرداري تهران در ده كهبود ين ايـن تر هشد شناخته. خدماتي و رفاهي در مناطق جنوبي شهر تهران بود

.ي بهمن بودسرا فرهنگاقدامات تبديل كشتارگاه به هاي سـرا فرهنـگ و بـه دنبـال آن 1370در سـرا فرهنـگ افتتاح اين


با استقبال مردمي مواجه ،ديگري در مناطق مختلف تهران در همين دورهفضـاهاي ةپرچالش پس از انقالب امكـان توسـع ةدادهاي دهشد كه روي

ايــن تــأثير. ممكن كــرده بــودغيــررا آنهــا فرهنگــي در محــيط زنــدگيدر زندگي زنان و جوانان بسيار مـورد ويژه بهي فرهنگي جديد ريز برنامه

در مناطق جنوبي تهران كه زنان در اين منـاطق بيشـتر .توجه قرار گرفت ةزندگي خارج از خانـه و محلـ ازآنجاكهردند و ك يمزندگي » اندرون«در

ي آنهـا بـه كارهـاي هـا فعاليت، شد ميتلقي » بيروني و غيرمجاز«زندگي يكي از تغييراتي كه با ،به عبارت ديگر. خانگي و سنتي محدود مانده بود

منـاطق مختلـف ةها در زنـدگي اجتمـاعي روزمـر سـرا فرهنگاندازي راهتغيير تدريجي و آرام فضـاهاي ،تي شهر پديد آمدمناطق بيشتر سن ويژه به

مردانه اين مناطق شهري بود كه راه را براي شركت زنان در زندگي كامال اجتماعي نوين شهري بدون اينكه از محيط خانوادگي زياد دور شوند، باز

ي هـا شها همگاني كردن گـراي سرا فرهنگاندازي مهم ديگر راه تأثير .كرد ،ي مختلـف اجتمـاعي اسـت ها گروهفرهنگي در ميان اجتماعي و عادات

ها عالقـه بـه موسـيقي، هنرهـاي تجسـمي و سـرا فرهنـگ كـه اي گونـه بهي آموزشـي برابـر را در ميـان طبقـات مختلـف ها تبرخورداري از فرص

اميـر ( مرفـه خـارج كردنـد ةجامعه رواج دادند و آن را از انحصـار طبقـ .)17-25: 1384ابراهيمي،

ـ ها نا نه تنها به مكاهسرا فرهنگ خـدمات فرهنگـي و ةيي بـراي ارائــديل شــدند ــاطق مختلــف تهــران تب ــه ،اجتمــاعي در من ــدريج بلكــه ب ت

ي فرهنگـي و اجتمـاعي مختلـف ها هدولتي فعال در حوزغيري ها سازمانشايد آنچـه موجـب رونـق . ها توسعه پيدا كردندسرا فرهنگ ةهم در ساي

ايـن بـود كـه ايـن ،ها شدسرا فرهنگدولتي ذيل غيرگرفتن اين نهادهاي نهادها در واقع تحت مـديريت شـهرداري تهـران و سـازمان فرهنگـي و


ابراهيمـي، امير( ندشـد مـي دولتـي محسـوب غيرنوعي نهادهايي هنري به1384 :42(.

اجتمـاعي و فرهنگـي و اي هرسان عنوان بههمشهري ةانتشار روزناميي بود كه در اين دوره مورد ها يمتعلق به شهرداري تهران از ديگر نوآور

اگرچـه شـهرداري تهـران در همـين دوره بـه دليـل . توجه قـرار گرفـت توجهي بي شهر به دليل آنچه منتقدان ةي فروش تراكم و توسعها تسياس

در ولـي ،گرفـت خواندند مورد انتقـاد قـرار مـي به مهندسي اجتماعي ميي عـالي اجتمـاعي و همين دوره شهرداري تهران براي نخستين بار شورا

نهادهايي كه . كرد تأسيسنيز سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران را ي هـا هي و پيشبرد برنامگذار سياستي بعد مركز اصلي ها ههريك در دور

.فرهنگي و اجتماعي در تهران شدندي هـا سـال ةدر فاصـل هـا هي حاصل از تحليل محتواي رسـان ها هيافت

و اقـدامات فرهنگـي ها هبرنام گيري روند اوج ةدهند نشان 1377تا 1357يي كه اهم آنهـا در ها فعاليت ؛به بعد است 70 ةدر شهرداري تهران از ده

كـه از تحليـل هـا هايـن يافتـ . ي آن زمان انعكاس داشت استها هروزنامي كيهان، اطالعات و جمهوري اسالمي ها همحتواي مطالب شهري روزنام

ي هـا فعاليـت ميزان انعكاس اخبار مربوط بـه د ده مينشان آمده دست بهي ها سالاول مورد بررسي در اين مقاله يعني در فاصله ةاجتماعي در ده

مـديريت دو شـهردار محمـد توسـلي و محمـدنبي ةو در دور 67تا 57 هـا هانعكاس خبري در همان روزنام كه درحالي ،درصد بوده 83/2حبيبي درصد افزايش يافته است كـه ايـن 05/14مديريت كرباسچي به ةدر دور

ي شهرداري وقت تهـران ها فعاليتافزايش چشمگير دهندة موضوع نشاني زمـان خـود هـا هي اجتماعي و فرهنگي است كه در روزنامـ ها هدر زمين

آن در ةنوعي تغيير روندهاي مديريتي كـه نتيجـ انعكاس داشته است و به


.دده ميداشته را نشان بازتاب ها هي اجرايي و در پي آن رسانها هحوز

هاي جمهوري اسالمي، اطالعات و كيهان فراواني موضوعات شهري در روزنامه. 1جدول شماره

شهرسازي زمانشهردارانو معماري

ترافيك و نقل و حمل

شهري

هاي پروژه عمراني

خدمات شهري

ها و فعاليتاقدامات

اجتماعي و فرهنگي

محيط زيست و فضاي سبز

يتفعال

هاي

روند

اني

سازم

جمع

محمد 57- 67 توسلي

12 17 4 6 2 0 11 52 محمدنبي 89 17 2 2 15 8 22 23 حبيبي

غالمحسين كرباسچي

77 -6838 33 27 36 26 15 10 185

ي مـورد هـا هي تحليل محتوا و نيز بررسي اسنادي روزنامـ ها هچنانكه يافتي و مـديريت گـذار سياستآنچه از ،دهد بررسي در اين تحقيق نشان مي

انعكاس داشته ها هفرهنگي شهري در دو سال اول پس از انقالب در رسانيي بـراي بسـيج همگـاني و جلـب هـا همعطـوف بـه برنامـ عمده طور به

بوده 57شهري انقالب زده پس از بهمن ةي مردمي براي ادارها تمشاركن، برخورد با شهرداري تهران در اين دوره براي پاكسازي شهر تهرا. است

يي را هـا همجـاز و نيـز مـديريت ترافيـك اطالعيـ غيرساخت و سازهاي تهـران ةبـراي ادار آنهـا هـا منتشـر و از خطاب به شهروندان در روزنامـه

.درخواست همكاري و مشاركت كردي بعـد يعنـي در دوران جنـگ هـم بـا همـين ها سالدر فراينداين

ي اجتمـاعي ريز برنامه عنوان به اه سالرويكرد ادامه يافت و آنچه در اين هـاي مشـاركت تهران دنبال شده يـا مبتنـي بـر جنبـه و فرهنگي در شهر

امنيـت، پاكسـازي تـأمين هـا، بهتر محلـه ةاجتماعي شهروندان براي ادار ةچندان گسـترد ي نهها شمعابر و ديوارهاي شهر و مانند آن بوده يا به تال

ي، مــذهبي و ارزشــي آيينــي هــا برگــزاري مناســبت ةشــهرداري در زمينــ


ي مـورد بررسـي از عملكـرد ها هتصويري كه رسان. اختصاص يافته استگوياي تمركز اند، هارائه كرد 67تا 57ي ها سال ةشهرداري تهران در فاصل

ي خـدماتي اسـت و هـا هاقدامات و عملكرد شـهرداري تهـران در حـوز اسـت و بـه ي اجتماعي و فرهنگي ورودي نداشـته ها هشهرداري در حوز

نـوعي انباشـت نيازهـاي فرهنگـي و د بـه همـين دليـل و بـه رس مينظر ةورود به حوز 70 ة، مديريت شهري تهران در دهها سالاجتماعي در اين

.كار خود قرار داد مديريت فرهنگي را در دستورمـديريتي ةقابل اهميت در بررسي عملكرد و به عبارتي كارنامـ ةنكت

پاســخ بــه ايــن پرســش اســت كــه ايــن ، 70 ةشــهرداري تهــران در دهــ مشـي خـط داشـته اسـت؟ مشي خطفرهنگي و اجتماعي چه گيري جهت

ةنـد و بـه نتيجـ ك مـي را هدايت ها گيري است كه تصميماي هاصل يا روي» چيستي« هاي پرسشو انسان را در مقابل شود ميعقالني و منطقي منجر

گذاري اسـت كـه مشي خطو مشي خط ،در واقع. دده ميقرار » چرايي«و گذاري به قصـد مشي خطويد در پي چه چيزي بايد باشيم و چرا در گ مي

بيانيه قصد و مشي خط ،به عبارت ديگر. پردازيم و آنچه در نظر داريم ميبيگـي، نجـف (است كه سازمان در نظر دارد به آن دست يابـد اي هخواست1389 :107(.

پيشـبرد ةدر زمينـ 70 ةنگاهي به عملكرد شـهرداري تهـران در دهـ عملكـردي نهـاد ةفرهنگـي و اجتمـاعي و كارنامـ ةي توسـع هـا تسياس

مـديريت شـهر تهـران در ايـن دوران بـا دو كـه د ده ميشهرداري نشان :ي و دنبال كرده استريز برنامهو اقدامات فرهنگي را ها فعاليترويكرد سـازي ي موجـود و بهينـه هـا تاز ظرفيـ رويكرد نخست استفاده

و اي هي محلـ هـا كشهري و تغيير كاربري به پـار ةفضاهاي بدون استفاد ؛است )مدت در راستاي اهداف كوتاه(ي ورزشي ها نزمي


و اصالح ساختار در شهرداري ها تتقويت زيرساخ رويكرد دومدر راسـتاي تحقـق (نهادهاي تخصصـي در شـهرداري تهـران تأسيسو

.است )اهداف بلندمدتبـه ،70 ةاقدامات شـهرداري وقـت تهـران در دهـ يكي از نخستين

ي بدون اسـتفاده و رهـا شـده در ها نشناسايي و تغيير كاربري موقت زمياي هي محلـ هـا كي ورزشي و پارها ني شهر تهران و احداث زميها همحل

هاي فلزي حصاركشي، آسـفالت و يي كه با فنسها نزمي. اختصاص يافتو بسـكتبال )كيـ گـل كوچ ( وتبـال با حداقل امكانات به فضـايي بـراي ف

تبديل شدند و هرچندكه از حداقل استانداردهاي الزم فضاهاي ورزشـي يي كـه فاقـد هـا ههـم در محلـ هـا لهمـين حـداق ولي ،برخوردار نبودند

مديريت شـهري در ايـن . با استقبال مواجه شد ،ي ورزشي بودندها هسرانگـويي بـه سـخ ي اجتمـاعي را معطـوف بـه پا هـا تاقدامات بيشتر سياس

.ردك مينيازهاي فراغتي شهروندان دنبال اصالح ساختار مديريتي ها سالرويكرد دوم مديريت شهري در اين

هـاي سازماني شـهرداري تهـران بـراي پيشـبرد اهـداف و برنامـه و درونسـازمان فرهنگـي و تأسـيس . تـر بـود فرهنگي در سطوح بنيادي و كالن

سـازماني كـه در . هـدف انجـام شـد هنري شهرداري تهران در با همـين ي فرهنگـي و هنـري هـا تي و اجـراي سياسـ ريـز برنامـه ي بعـد ها سال

، انتشـارات شـهرداري تهـران هـا هها، موزسرا فرهنگشهرداري، مديريت .به آن سپرده شد وغيره

هــاي فرهنگــي و ورود بــه حــوزه 70مــديريت شــهري تهــران در دهــة د كه از اين ناحيه انتقادات بسـياري اجتماعي را در حالي پي گرفت و پيش بر

هـاي عمـده يادداشـت طـور نگاهي به مطالـب شـهري و بـه . را دريافت كردهاي منتقدي چون كيهان و رسـالت كـه بيشـترين سياسي و اجتماعي روزنامه


هـا را انعكـاس دادنـد، انتقادات به عملكـرد فرهنگـي شـهرداري در آن سـال :كردند از دو منظر نقد ميها را عملكرد شهرداري به اين حوزه

بـر اينكـه تأكيـد و بعد تمركزگرايي قدرت نزد دولت خست از ني اجتمـاعي و فرهنگـي خـارج از هـا هي و اجـرا در حـوز گذار سياست«

هـا بخـش هاست و شهرداري با صرف هزينـه در ايـن وظايف شهردارياري به اعتقاد منتقدان شـهرد » ندك ميهاي شهرندان را حيف و ميل سرمايه

يي ورود پيدا كـرده ها هي دولتي به حوزها تحماي ةوقت تهران به پشتواني فرهنگـي و اجتمـاعي در آنهـا بـا گـذار سياسـت مسـئوليت كه اساسـا

منتقـداني كـه بـا چنـين رويكـردي بـه . نهادهاي فرهنگـي ديگـر اسـت بر اين باور بودند كه كار شهرداري ايـن ،ردندك ميشهرداري تهران انتقاد

وروب كند و ورود شهرداري بـه را جمع و شهر را ر فت ها هه زبالاست كي هـا هاين نهاد در حوز ةنوعي مداخل ي فرهنگي و اجتماعي را بهها هحوز

.ستنددان مي ها دستگاهعملكردي و وظايف ساير تأكيـد بـر ضـرورت ب عد دوم انتقاد بـه شـهرداري وقـت تهـران

انتقـاد از عملكـرد شـهرداري و هاي انقالبي و اسـالمي پاسداشت ارزشتهـاجم ةمنتقـدان زمينـ زعم بهفضاهاي فرهنگي بود كه ةتهران در توسع

فرهنگ منحـوط پـيش از «فرهنگي غربي و بازگشت بخشي از آنچه آنها ي هـا ههـاي متعـدد روزنامـ شماره( كرد خواندند را فراهم مي مي» انقالب

.)1372-1377 ،كيهان و رسالت

)به بعد 1378از (شهرداران انتخابي ةوراها و دورتشكيل ش: دوم ةدورو مديريت شـهري در ايـران بـه نقطـه ها يدر تاريخ شهردار 1377سال

انتخابات شوراهاي اسـالمي شـهر و روسـتا برگـزار و . عطفي تبديل شدمسئوليت انتخاب شهرداران از وزارت كشور منفك و به شـوراها سـپرده


سه شـهردار بـه انتخـاب شـورا ،1384 تا 1378ي ها سال ةدر فاصل. شدمديريت اين ةآنچه در دور. شهر تهران را بر عهده گرفتند ةمسئوليت ادار

سه تـن يعنـي مرتضـي الـويري، محمـد حسـن ملـك مـدني و محمـود ي هــا شبـا تغييــرات محـدودي در رو ،در تهـران گذشــت نــژاد احمـدي ةهمـ وجـود بـا آغـاز و 70 ةهمان مسيري بود كه در دهـ ةادام ،اجرايي

دوران مـديريت الـويري و ملـك . دنبال شده بـود ها تو مقاوم ها شچالثبـاتي بي به دليل ،با فعاليت شوراي اول شهر تهران بود زمان هممدني كه

ي ميان مديريت شـهري و شـوراي وقـت ها شدر مديريت شهري و چالي فرهنگـي در تهـران گـذار سياسـت تحوالت چنداني را در مـديريت و

.نشدموجب رويكرد عمليـاتي ،دوم ةدر زمان فعاليت شوراي شهر تهران در دور

ي هـا فعاليـت ةكارنامـ ولي ،ها تغيير كردسرا فرهنگو اجرايي در فعاليت ةبـر توسـع عمـده طـور بـه فرهنگي و اجتماعي شهرداري در اين دوران

هرچندكه ،آنها متمركز بود زيرمجموعةها و فضاهاي فرهنگي سرا فرهنگي فرهنگـي و هـا تفضاهاي مـذهبي و ارزشـي هـم ذيـل سياسـ ةتوسع

گـزارش .ك.ر( و توجه بيشتري دنبـال شـد تأكيداجتماعي اين دوران با هاي سرا فرهنگتغيير رويه و 17: 1384-1389عملكرد شهرداري تهران، .)2926 ارهتهران، روزنامه ايران، شمـ زمان بـا دورة مـديريت محمـود احمـدي تحول مهمي كه هم ژاد در ن

گذاري اجتماعي و فرهنگي در تهران رخ داد، فعاليت پويـا و زمينة سياستنسبتا گستردة كميسـيون فرهنگـي شـوراي اسـالمي شـهر تهـران در دورة

كميسيون فرهنگـي و . فعاليت شوراي اسالمي شهر تهران در دورة دوم بودهــاي مختلــف اجتمــاعي شــوراي شــهر در دورة دوم بــا ورود بــه حــوزه

ترين كميسيون شوراي دوم شناخته شد و بيشترين عنوان فعال ماعي بهاجت


تعداد مصـوبات شـورا در ايـن دوره بـه مصـوبات فرهنگـي و اجتمـاعي مناسـبات تيـ تثب يهـا از راه يكـ با توجه بـه اينكـه ي . اختصاص پيدا كرد

حـال، نيبـاا .اسـت يگـذار قـانون ،يجمله در امـور فرهنگـ از ،ياجتماع تيـ قانون تـا تثب هر بياز هنگام تصو توان يرا م يطوالن يا همواره فاصله

شده است و تحقق كامـل ينيب شيكه در متن آن پ يمناسبات شدن نهيو نهاد ).220: 1377گرانپايه، ( مورد نظر مشاهده كرد راتييتغ

ي فرهنگـي و اجتمـاعي در شـوراي گذار سياستبا تقويت زمان هم ةشـهرداري در زمينـ زيرمجموعـة تماعي فعاليت نهادهاي اج ،شهر تهران

عملكـرد شـوراي ،بـراي مثـال .ي فرهنگي كاهش پيدا كردگذار سياستاجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران به برگزاري بسيار محـدود و شـايد

ـ ي اجتمـاعي و هـا تبتوان گفت تشريفاتي جلسات محدود شـد و معاونداري تهـران ي فرهنگـي و هنـري شـهر هـا سـازمان فرهنگي مناطق و نيز

ي فرهنگــي و اجتمــاعي زودبــازده و هــا همجــري برنامــ عمــده طــور بــهاگرچـه تـاكنون بررسـي پژوهشـي دقيقـي . مناسبتي شدند عمده طور به

ي فرهنگي مصوب شـوراي دوم در ها تميزان اجرايي شدن سياس ةدربارعملكردي شـهرداري ةنگاهي به كارنام ولي ،شهرداري تهران انجام نشده

گويـاي آن اسـت كـه بـين نـژاد احمديمديريت محمود ةدورتهران در ي فرهنگي و اجتماعي در شـوراي شـهر تهـران و مـديريت گذار سياست

فرهنگي و اجتماعي در شهرداري تهـران تفـاوت رويكـردي و عمليـاتي شـوراي شـهر تهـران در ايـن هرچه ،به عبارت ديگر. وجود داشته است

ي دهـا و اجتمـاعي بـا رويكر ي فرهنگـي گـذار سياسـت به سمت ها سالبـه همـان انـدازه شـهرداري ،ي جامع رفتهها هطرح و برنام ةبنيادي و تهي

مـدت و اجرايي بيشتر اهداف فرهنگي و اجتماعي كوتـاه ةتهران در حوز .زودبازده را دنبال كرده است


ي و مديريت فرهنگي در ايران از گذار سياستي ها هدر حوز شواهدموجود در ياز آن است كه هنوز نظام حقوق ياكح ها جمله در شهرداري

،گريعبارت د است و به افتهين يمطلوب و كارآمد تيوضع يامور فرهنگ ميبه تنظـ قادر ،يامور فرهنگ ةنيموجود در زم نيمقررات و قوان ةمجموع

كـه در مـتن ينحـو به ،يفرهنگ يابزارها و كاالها انيو جر يامور فرهنگحـداقل بـه ،رو نيازا است؛ نبوده شده، ينيب شيپمقررات و نيقوان نيهم

.اند هافتيشده دست ن ينيب شياز اهداف پ يبخشوضـع موجـود ديـ با ،يامـور فرهنگـ يبرا ينيقوان بياز تصو شيپ

.رديـ قـرار گ يابيـ فرهنگ در جامعه از جوانب و ابعاد مختلف مـورد ارز يـي ختلـف اجرا م يهـا دسـتگاه اجـرا بـا در گفرهن ابعاد متنوع ازآنجاكه ةو كارشناسـان دربـار يعلمـ نياديبن قاتيتحق جينتا ديبا ابد،ي يارتباط م

ــگ و ــتفرهن ــا فعالي ــ يه ــه يفرهنگ ــوان ب ــ عن ــور علم ــا يمنش يمبن .)224: همان( قلمداد شود يياجرا يها دستگاهتمام يگذار سياست

شـكل آن، بـدون طيشرا نيتر در مطلوب يحت ،يا برنامه چيتحقق ه .سـت يممكـن ن كارآمد و اثـربخش يفرهنگ يو نهادها ها زمانساداشتن رانيو مـد مسـئوالن خود يان و حتنظر صاحب شتريبه نظر ب رانيا دربارة قاتيدر تحق .الزم را ندارند كارايي يفرهنگ يها ينهادها و سازمان كشور،

از يكي كشور صورت گرفته، يها فعاليتكه در خصوص ييها و گزارشفرهنـگ را مربـوط بـه ةها و اهـداف حـوز تحقق برنامه دمع يعلل اصل

يريام يصالح( اند هدانست يفرهنگ يها سازمان تيريضعف عملكرد و مد ).195: 1387 ،يآباد دولت يميو عظ

،بـه بعـد 1384در دوران مديريت محمدباقر قاليباف يعني از سـال تهـران ي و مديريت فرهنگي و اجتماعي در شهرداري گذار سياستروند

دهه ةاز نيم تقريبا شهرداري تهران در اين دوره كه . تغييراتي به خود ديد


،آغاز شد و تا پايان اين دهه و انـدكي پـس از آن ادامـه يافتـه اسـت 80نهــادي «بــه » ســازماني خــدماتي«اعــالم كــرد شــهرداري تهــران بايــد از

ات در هاي تحليل محتـواي مطبوعـ نگاهي به يافته. تبديل شود» اجتماعي هـا سال در اينكه دده مينشان 1391اول ةتا نيم 1386ي ها سال ةفاصل

درصـد از كـل مطالـب شـهري مـنعكس شـده در 6/18به طور ميانگين .موضوعات فرهنگي و اجتماعي بوده است سازي ها با برجسته روزنامه

چگونگي انعكاس موضوعات اجتماعي دهندة نشان 2جدول شماره 1391اول ةتـا نيمـ 1386ي هـا سـال ةدر فاصل ها هنامو فرهنگي در روز

درصـد از 8/23مشاهده شـد كـه 1387بيشترين انعكاس در سال . استمجموع كل اخبار شهري منعكس شده در روزنامه به موضوعات فرهنگي

.و اجتماعي اختصاص داشته است

1386ي ها سالطي ي اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران ها فعاليتفراواني .2 شماره جدول 1391اول ةنيم تا

جمع كل ساير موضوعاتفرهنگيواجتماعيموضوعات 52331 701345318 فراواني 1386سال

%0/100 %6/86 %4/13 درصد 49142 37437 11705 فراواني 1387سال

%0/100 %2/76 %8/23 درصد 41679 33228 8391 فراواني 1388سال

%0/100 %9/79%1/20 درصد 46836 38321 8515 فراواني 1389سال

%0/100 %8/81 %2/18 درصد 47358 38508 8850 فراواني 1390سال

%0/100 %3/81 %7/18 درصد 20494 17031 3463 فراواني 1391نيمة اول

%0/100 %1/83 %9/16 درصد جمع كل

257840 209903 47937 فراواني%0/100 %4/81 %6/18 درصد


چگونگي انعكـاس موضـوعات اجتمـاعي و دهندة نشان 3شماره جدول نيمـة اول تـا 1386ي هـا سـال ةفرهنگي سخنان شهردار تهران در فاصـل

4/22مشـاهده شـد كـه 1387بيشـترين انعكـاس در سـال . است 1391و فرهنگــي درصــد از ســخنان دكتــر قاليبــاف بــه موضــوعات اجتمــاعي

.اختصاص يافت

ي ها سالانعكاس موضوعات اجتماعي و فرهنگي در سخنان شهردار تهران طي .3شماره جدول 1391اول ةنيم تا 1386

جمع كل ساير موضوعات فرهنگي و اجتماعي موضوعات 4456 5793877 فراواني 1386سال

%0/100 %0/87%0/13 درصد 3878 8703008 فراواني 1387سال

%0/100 %6/77%4/22 درصد 2157 3581799 فراواني 1388سال

%0/100 %4/83%6/16 درصد 2078 4361642 فراواني 1389سال

%0/100 %0/79%0/21 درصد 1780 2621518 فراواني 1390سال

%0/100 %3/85%7/14 درصد 629 46583 فراواني 1391نيمة اول

%0/100 %7/92%3/7 درصد جمع كل

14978 255112427 فراواني%0/100 %0/83%0/17 درصد

چگونگي انعكـاس موضـوعات اجتمـاعي و دهندة نشان 4شماره جدول نيمـة تـا 1386ي هـا سال ةفرهنگي سخنان اعضاي شوراي شهر در فاصل

8/14مشاهده شـد كـه 1390بيشترين انعكاس در سال . است 1391اول عي و شـورا بـه موضـوعات اجتمـا از اعضـاي نفـر 15درصد از سخنان

.فرهنگي اختصاص يافت


انعكاس موضوعات اجتماعي و فرهنگي در سخنان اعضاي شوراي شهر تهران .4شماره جدول 1391اول ةنيمتا 1386ي ها سالطي

جمع كل ساير موضوعاتيفرهنگوياجتماعموضوعات 4984 373461 فراواني 1386سال

%0/100 %5/92%5/7 درصد 3425 4103015 فراواني 1387سال

%0/100 %0/88%0/12 درصد 3594 2993295 فراواني 1388سال

%0/100 %7/91%3/8 درصد 3101 3462755 فراواني 1389سال

%0/100 %8/88%2/11 درصد 3010 4462564 فراواني 1390سال

%0/100 %2/85%8/14 درصد 1444 1181326 فراواني 1391اول ةنيم

%0/100 %8/91%2/8 درصد جمع كل

19558 199217566 فراواني%0/100 %8/89%2/10 درصد

چگونگي انعكـاس موضـوعات اجتمـاعي و دهنده نشان 5جدول شماره نيمـة اول تـا 1386ي هـا سـال ةفرهنگي سخنان مديران شهري در فاصل

درصـد 22 مشاهده شد كه 1387بيشترين انعكاس در سال . است 1391خنان مديران شهري به موضوعات اجتمـاعي و فرهنگـي اختصـاص از س .يافت

انعكاس موضوعات اجتماعي و فرهنگي در سخنان مديران شهري طي .5شماره جدول 1391اول ةنيم تا1386ي ها سال


%0/100 %4/85%6/14 درصد 15175 333211843 فراواني 1387سال

%0/100 %0/78%0/22 درصد 15282 220613076 فراواني 1388سال

%0/100 %6/85%4/14 درصد


17597 331214285 فراواني 1389سال %0/100 %2/81%8/18 درصد

18223 355314670 فراواني 1390سال %0/100 %5/80%5/19 درصد

8516 17096807 فراواني 1391اول ةمني%0/100 %9/79%1/20 درصد

جمع كل 89091 1620072891 فراواني%0/100 %8/81%2/18 درصد

چگـونگي انعكـاس موضـوعات دهنـدة نشـان 6شماره هاي جدول يافته ةدر فاصـل هـا هي مردمي منتشره در روزنامها ماجتماعي و فرهنگي در پيا

بيشـترين ميـزان اختصـاص . اسـت 1391نيمـة اول تـا 1386ي هـا سالي مردمـي بـه موضـوعات اجتمـاعي و فرهنگـي در سـال ها مموضوع پيا

ي مردمــي منتشــره در هــا مدرصــد از پيــا 9/12 مشــاهده شــد كــه 1388بـه نقـل از شـهروندان بـه موضـوعات اجتمـاعي و فرهنگـي ها هروزنام

.اختصاص يافت

ي مردمي شهروندان ها مجتماعي و فرهنگي در ستون پياانعكاس موضوعات ا .6 شماره جدول 1391اول ةنيمتا 1386ي ها سالطي


%0/100 %8/94%2/5 درصد 2397 1802217 فراواني 1387سال

%0/100 %5/92%5/7 درصد 209 27182 انيفراو 1388سال

%0/100 %1/87%9/12 درصد 3370 1773193 فراواني 1389سال

%0/100 %7/94%3/5 درصد 3403 1803223 فراواني 1390سال

%0/100 %7/94%3/5 درصد 1546 951451 فراواني 1391اول ةنيم

%0/100 %9/93%1/6 درصد جمع كل

17505 100116504 فراواني%0/100 %3/94%7/5 درصد


گيري نتيجهــع ــ ،در واق ــتين دور 70 ةدر ده ــه نخس ــه ةك ــهري ب ــديريت ش ورود مي فرهنگـي و ريـز برنامهمديريت و ،ي فرهنگي و اجتماعي بودها فعاليت

اوقـات سازي غني عمده طور بهاي و با رويكرد اجتماعي در سطح منطقهبـه طـور و ( 80 ةدر دهـ كـه درحـالي ،فراغت مورد توجـه قـرار گرفـت

ي ريـز برنامـه مـديريت و ) دوران مـديريت محمـدباقر قاليبـاف مشخصفرهنگي و اجتماعي در مقياس محلي و با رويكرد آموزشي مـورد توجـه

تقريبـا شهرداري تهـران ،اول پس از انقالب اسالمي ةدر ده. قرار گرفتي فرهنگـي و اجتمـاعي نداشـته يـا اگـر داشـته ها ههيچ ورودي به حوز

با توجه توان مياين امر را . نداشته استاي هي آن انعكاس رسانها يتفعال ةبه شرايط خاص انقالب و نگاهي تحليل كرد كه پيش از انقالب به حوز

ي گـذار سياسـت ةحـوز ،بـه طـور كلـي . فرهنگ و هنـر وجـود داشـت انقالب دچار رخـوت و نخستيني ها سالاجتماعي، فرهنگي و هنري در

شـدت ي فرهنگي و هنـري بـه ها دستگاهاعتبارات كه طوري به ،ركود شدو هــا بي فرهنگــي از كتــاهــا فعاليــتكــاهش يافــت و حتــي فهرســت

ي آماري حذف شد و شهرداري تهران در چنين فضايي كـه بـا ها شگزاري خـود را بـر هـا فعاليـت بيشـتر ،بـود زمـان همي جنگ تحميلي ها سال .ي خدماتي و عمراني متمركز كردها هحوز

80و 70ي ها هدر ده ها هلعات اسنادي و بررسي محتواي روزناممطاتغييرات آشـكار در مـديريت فرهنگـي و اجتمـاعي در شـهر دهندة نشان

عمده رويكـرد مـديريت شـهري بـه 70 ةدر ده كه درحالي ،تهران است .گانه شهر تهران بوده استودو بيستسمت تمركززدايي به سمت مناطق

تغييـر اي هدر سطوح محلـ زدايي به سمت تمركزاين رويكرد 80 ةدر دهكه در است نبوده تأثير بيكرده كه در اين زمينه فعاليت شوراهاي اسالمي


نقـش ، ولـي ي تهران منجر شدها هدر محل ها يپي آن به فعاليت شوراياردر اين زمينه و بررسي ميزان اثرگـذاري آنهـا در ايـن تغييـر ها يشورايار

.استاي هند بررسي پژوهش جداگانرويه مديريتي نيازم

د شـهرداري دهـ مـي تحليل محتواي مطالب شهري مطبوعات نشان ي گـذار سياسـت ي ها هبه دليل ورود به حوز ها هدور ةدر هم تقريبا تهران

. فرهنگي و مديريت فرهنگي و اجتماعي مورد انتقـاد قـرار گرفتـه اسـت بوده است و در 80 ةده به مراتب بيش از 70 ةشدت اين انتقادات در ده

متوجـه شـهرداري نبـوده ها هاول پس از انقالب انتقادي در اين زمين ةدهاز ايـن عمـده طور بهشهرداري تهران ،خرأمت ةدر هر دو دور ولي ،است

يك سازمان خـدماتي نبايـد بـه عنوان بهمنظر مورد انتقاد قرار گرفته كه در حـالي اسـت كـه ايـن .ي اجتماعي و فرهنگي ورود پيدا كندها هحوز بايـد دولـت ةي سـوم و چهـارم توسـع هـا ههاي برنام بيني پيش اساس بر

ي عملكـردي شـهري را بـه هـا همديريت فرهنگي و اجتمـاعي در حـوز هنـوز سـاختار نظـام كـه د دهـ مياين امر نشان . واگذار كند ها يشهردار

نـوعي ي كشور براي واگذاري ايـن اختيـارات و بـه ريز برنامهمديريتي و ــز ــي تمرك ــت زداي ــوز دس ــم در ح ــا هك ــاعي و ه ــي و اجتم ي فرهنگ

.ندك ميي آن آماده نيست و مقاومت ها زيرمجموعه

ةدهد مديريت شهري در حوز ها در اين مقاله نشان مي نتايج بررسيمـديريت ةدور بـه طـور مشـخص و 80 ةي فرهنگي در دهگذار سياست

فرهنگـي و اجتمـاعي ي گـذار سياستهايي از محمدباقر قاليباف به حوزهيي ها هورود به حوز ،براي مثال. وارد شده كه مسبوق به سابقه نبوده است

ورزش همگـاني ةزنـان، توسـع سازي ي اجتماعي، توانمندها بچون آسي، سـالمت و بهداشـت )فضـاهاي ورزشـي عمـومي در محـالت ةتوسع(

، آمـوزش و شناسـايي اسـتعدادهاي )ي سالمتها هاندازي خان راه(شهري


بخشي از ايـن غيرهو) علم و زندگيهاي هاندازي خان راه( درخشان محلي .هستند ها فعاليت

مـديريت اخيـر در ةدهـد در دور هاي تحليل محتوا نشـان مـي يافتهاز كـل 1391سال اول ةتا نيم 1386ي ها سال ةشهرداري تهران در فاصل

درصـد بـا 2/23انعكاس داشـته، ها هشهري كه در روزنام ةاخبار در حوزموضوعات اجتماعي و فرهنگي در تيتر و متن خبر منتشـر سازي برجستهي مربوط به رويـدادهاي ها شدر عين روند انعكاس اخبار و گزار .شدند

پويـايي عملكـرد مـديريت وقـت در آن دهنـدة نوعي نشـان شهري كه بهپس از ،ندك مياي هم پيدا ست كه به همان نسبت انعكاس رسانهها هحوزي بـا شـيبي ماليـم رونـدي هـا سالدر 1387دوره افزايش در سال يك

.دده ميافزايشي را نشان


كتابنامهسراي بهمن بر زندگي اجتماعي و تأثير فرهنگ« ،)1384(امير ابراهيمي، مسرت

.9، شماره وگو گفت، »فرهنگي زنان و جوان تهران هـاي فرهنگـي، انشناسي مـديريت در سـازم آسيب ،)1389( محمدرضا باقري،

،هـاي ايرانـي هاي مـديريت و رهبـري در سـازمان ملي چالش همايش .دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات: اصفهان

: متـرجم ، »ريزي شهري ريزي فرهنگي و برنامه برنامه« ،)1380(بياچيني، فرانكو .مديريت شهريسيدمحمود نجاتي حسيني، فصلنامه

درصـد 70: توسلي سرپرست جديد شهرداري تهـران « ،)1357(توسلي، محمد ، كيهـان ، »شـوند مـي ساكنان تهران از پرداخت عوارض نوسازي معاف

.10653 ارهشمدر يتحول فرهنگـ تيريمد يبرا ييالگو يمعرف« ،)1388( فرزانه ،يباش چاوش

.4شماره سوم، سال :تهران ،يفرهنگ تيريمدمجله ،»رانيا .سمت :تهران ،تيريسازمان و مد يانمب ،)1380(ي عل ان،ييرضا .عطا :تهران ،يشناس فرهنگ ةنيزم ،)1384( محمود ،ينياالم روح

ــالح ــام يص ــاديس ،يري ــام و رض ــيعظ ري ــت يم ــاد دول ــان ،)1387(ي آب يمب قـات يپژوهشـكده تحق :تهـران ،يفرهنگـ يزير و برنامه يگذار سياست .كياستراتژ

:متـرجم ،يرفتـار سـازمان تيريمـد ،)1386( يكـ ينيك آنجـا و رابـرت نتر،يكر .ايپو امينپ :تهران صفرزاده، نيحس و ياكبر فرهنگ يعل

.فيشر :تهران ،فرهنگ و جامعه ،)1377( بهروز ه،يگرانپاريـزي مركز مطالعات و برنامـه ،1379-1384گزارش عملكرد شهرداري تهران


.شهر تهرانهــا و وزنامــهتحليــل محتـواي مطالــب شـهري ر ،)1391(شـيده اللمـي، ســيده

الملـل شـهرداري ، روابط عمومي و امور بين1386-1391ها خبرگزاري .تهران

تيريبـه مـد ينگـاه : عرصـه فرهنـگ يراهبر« ،)1387(مسجدجامعي، احمد و 19، شـماره آيين، »يسال پس از انقالب اسالم 30كشور در يفرهنگ

20. ــهف، يباشــ چــاوشو لياســماعمحمد، يكاوســ و يمهــدمحمد ،يمظــاهر رزان

، سـال بصـيرت ،»ريزي فرهنگي هايي براي برنامه معرفي مدل« ،)1387( .39، شماره 15

ــدي ــاني، مه ــاظمي اردك ــي « ،)1388( ن ــديريت فرهنگ ــي و م ــاني مهندس مب .20، شماره راهبرد ياس، »ها سازمان

برگ ، گذاري مديريت فرهنگي در آموزش مشي خط ،)1389(نجف بيگي، رضا .116-117اره جديد شم ة، دورفرهنگ

بررسی عملکرد شهرداری در تحول و توسعه فرهنگی شهر تهران...

Documents

Transcript of بررسی عملکرد شهرداری در تحول و توسعه فرهنگی شهر تهران...