احمد سمیعی ستاد ارجمندموبه ا

به پاس دانش بزرگ و همت بلندش

؛(حقاهل ) يارسان با كالمات هااقوال ايزدي قافیه در مقايسۀ

غربيهاي ايراني سروده پرتو برخيدر

(سینا، همدان دانشگاه بوعلي شناسي گروه زبان)زاده امید طبیب

otabibzadeh@yahoo.com

هاا ايرانای را باه سروده( 47-39 :1931ده زاطبیب)قیق قبلی در اين مقاله مانند تح

هاايی كاه مبتنای بار سانتی ها شفايی يا سرودهسروده: ايم دو دستة كلی تقسیم كرده

هاايی كاه باه دنباا ها مکتاو ياا ساروده اند، و ديگر سروده شفاهی و قديم بوده

ساس اقاوا . دانا گیر شعر عروضای اارسای از رو شاعر عار پدياد ماده شکل

ها شفاهی ايرانای درپرتاو ها و كالمات يارسان را به عنوان دو نمونه از سروده ايزد

هاا اقوا ، ناام ساروده . ايمها ايرانی غربی از حیث قاایه مقايسه كردهبرخی سروده

ها به زبان كرد كرمانجی است، و كالماات ناام ساروده هاا ماذهبی مذهبی ايزد

رک هماان برا اطالعات بیشتر درباار ايان اشاعار )ورانی است يارسان به كرد گ

نید راشاو كريون بروک و ج1333كريون بروک 1313 سلیمان 1341جلیل

در اياان تحقیااق ساایر (. 1311 و مکاار 1977سااور 1941زاده صاافی5003

.ايمها مربوط به قاایه بررسی كرده ها را از حیث ويژگیتحو اين سروده

یه در اقوا و كالمات عالوه بر ايفا نقش اصلی خود، يعنی ايجاد پیوند جانشاینی قاا

، مرز میاان (rhyme، مدخل 1339 مپرمینگر و بروگا. رک)ها و وايی میان مصراع

زاده اميد طبيب

5

اقاوا و كالماات مركاب از ، توضای نکاه دهاد را نیز نمايش می (stanzas)بندها

.باشد قاایه می ِ همها بندهايی هستند كه هريك مركب از مصراع

تاا 590، 1333)به وضع قاایه درصد مصراع از قو ِ نهام كتاا كرياون باروک

:توجه شود( 575

vcv-( = سه مصراع) oje- :1بند vcv-( = سه مصراع) abe- :5بند vcv-( = سه مصراع) îne- :9بند vcv-( = سه مصراع) iye- :7بند vcv-( = سه مصراع) ehe- :3بند vcv-( = سه مصراع) ora- :1بند vcv-( = سه مصراع) ara- :4بند vcv-( = سه مصراع) ûna- :1بند vcv-( = مصراع دو) êye- :3بند vcv-( = سه مصراع) êye- :10بند cvc-( = سه مصراع) nin- :11بند vcv-( = سه مصراع) ewê- :15بند vcv-( = چهار مصراع) iye- :19بند vcv-( = چهار مصراع) ore- :17:بند vcv-( = چهار مصراع) ere- :13بند eske- :11بند

-izqe vccv-( = دو مصراع) قاایة ناقص: vccv-( = يك مصراع)

cv( = چهار مصراع) da- :14بند oke- :11بند

-ûqe ewqe

vcv-( = دو مصراع) قاایة ناقص: vcv-( = يك مصراع) یة ناقصقاا: vcv-( = يك مصراع)

vccv-( = سه مصراع) enge :13بند cvc-( = سه مصراع) nin- :50بند je- :51بند

-he cv-( = دو مصراع) قاایة ناقص: cv-( = يك مصراع)

vcv-( = سه مصراع) ehe- :55بند vcv-( = چهار مصراع) ave- :59بند

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

9

vccv-( = سه مصراع) istî- :57بند vccvc-= ( سه مصراع) isti- :53بندv-( = چهار مصراع) ê- :51بند

1 an- :54بند

-am vc-( = سه مصراع) قاایة ناقص: vc-( = مصراع يك)

vc-( = سه مصراع) îq- :51بندv-( = سه مصراع) î- 53بند

2 vc-( = سه مصراع) er- :90بند vc-( = سه مصراع) as- :91بند

imperfect)هااا ناااقص ارا قاایااههااا كاماال، د اقااوا اياازد عااالوه باار قاایااه

rhymes) هاا ِ كامال، عینااك يکای ها متناظر در قاایاه توضی اينکه واج. نیز هستند

ها ناقص از حیث محل يا شیو تولید تفاوت اندكی باا ها در قاایه هستند، اما اين واج

ava-(=vcv-)دارا چهاار مصاراع باا قاایاة كامال، يعنای 59ماالالك بناد . هم دارند

. اسات (am-)و ياك قاایاة نااقص (an-)دارا ساه قاایاة كامال 54اماا بناد . است

نهاسات كاه يکای در دو صامت پايانی am-و an-شود، تفاوت چنانکه مشاهده می

/n/ ديگر و /m/ است اين هاردو خیشاومی و انساداد هساتند، اماا اولای لالاو ا

(.rhyme، مدخل 1339بروگام پرمینگر و. نیز رک)لبی است دو دندانی، و دومی

ها شعر اوق از نوع قاایة كامل و پنج درصاد بقیاه درصد از قاایه 33در مجموع

درصاد 4، و vc-درصاد cv ،51- ها كامل درصد از قاایه 14. از نوع ناقص است

vê-و ،jê ،-vê ،-tê-به ترتيب ببه اهاابا 51چهار مصراع بند . 1

شده موارد را نمي. اند ختم ين يه ا مرة قاف ناقص توان از ز اا

به توضيحاتي كه بالفاصله بعد . در مورد قافية ناقص رك)دانست

مده فوق آ جدول ست از مل اي (.ا ها عا ين اهاد قتن يه در ا ف

.است ê-بنداا مصوت

. شبود خبتم مي lî-، و dî ،-wî-نيز به اهاابا 53سه مصراع بند . 5

.است î-مصوت ه،در اينها نيز تنها عامل ايهاد قافي

زاده اميد طبيب

7

و يك درصاد cv-درصد 7اند از ها ناقص اين شعر نیز عبارت قاایه. است vاز نوع

-vc1:

ناقص كامل cv -vc -v -cv -vc- ها نوع قاایه

1 7 4 51 14 درصد كاربرد

هاا باه نتاايج كام و بایش مشاابه ديگار با بررسی صد مصراع ديگر از اقاوا ايازد

:رسیديم

كامل Ø

ناقص cv -vc -v -cv -vc- ها نوع قاایه

5 7 10 3 13 10 درصد كاربرد

.اند ااقد قاایه بوده ها درصد از مصراع 10اخیر، گیر بینیم در نمونه چنانکه می

.از وضاع قاایاه در اقاوا اسات تار دسات ياك تار و قاایه در كالماات دقیاق وضع

قاایاه هساتند، و نانیااك هجاهاا ِ هاا ِ بای ها نااقص ياا مصاراع كالمات اوالك ااقد قاایه

100ا در ها باه وضاع ااقیاه . اسات cv-و vc-قاایه در نهاا منحصار باه دو شاکل هم

طاور تصاادای انتخاا شاده كه به نامة سرانجامكتا “بارگه بارگه”مصراع از بخش

:است توجه شود

vc-( = در چهار مصراع) ân- :1كرد 3بند

âm- :5كرد 3بند

-och

vc-( = در چهار مصراع) vc-( = در دو مصراع)

vcv-( = مصراع هفتدر ) arî- :1كرد 10بند

vc-( = مصراع در نه) êsh- :5كرد 10

اا را تبا دبد امنبان در اين محاسبات، ساخت اهايي قافيبه .9

،cv- عنبوان را به vccv-و vcv-و cv-اا ايم؛ مثالً قافيه ساده كرده

.ايم در نظر گرفته vc-را به عنوان vccvc-و vc- اا و قافيه

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

3

vcv-( = سه مصراعدر ) awa- :1كرد 11

vcv-( = مصراع در چهار) awa- :1كرد 15

vcv-( = مصراع در شش) ûkî- :1كرد 17

vcv-( = مصراع در هفت) ara- :1كرد 13

vcv- ( =مصراع در پنج) awa- :1كرد 11

vc-( = مصراع در نوزده) ân- :1كرد 14

vc-( = مصراع در نه) ar- :1كرد 11 vc-( = مصراع در شش) ar- :1كرد 13

vc-( = مصراع در هشت) êd- :5كرد 13 vc-( = مصراع در پنج) an- :1كرد 50

vc-( = مصراع در پنج) am- :1كرد 51

باه درصاد بقیاه 53، و vc-صورت قاایه به درصد از هجاها هم 41بینیم چنانکه می

:دهیم اين وضعیت را در جدو زير نمايش می. اند ظاهر شده cv-صورت

vc -cv- نوع قاایه

53 41 درصد كاربرد

ايان احتمااالك . ها ِ ايرانیِ غربیِ پیش از اسالم، قاایه وجود نداشته اسات در سروده

هاا ماالالك يسان . ها ِ ايرانی ظااهر شاده اسات تدريج در سروده پديده پ از اسالم به

ااقاد قاایاه هساتند، “درخت سوريك”و “يادگار زريران”اوستا، يا اشعار همچون

هاا ِ زرتشاتیان كه از سروده “در مدن شاه بهرام ورجاوند”ر ديگر چون ااما در اشع

-37، 1934صاادقی . رک)پ از اسالم است، ياا در نخساتین اشاعار اارسای در

اارسای و غیاره، قاایاه باه ةاشعار عامیانيا در ( 131-171، 1913اسماعیل پور 33

شعر رسمیِ اارسی، قاایه را در كنار وزن عروضی، از شعر عار .وضوح وجود دارد

ها ايرانی نیز قاایاه را از شاعر اقتباس كرده است، اما در اين مورد كه يا كل سروده

شفاهی ايرانای شايد قاایه در اشعار . توان اظهار نظر كرد اند به قطعیت نمی عر گراته

گیار ها باشد، شعر عر اقا ارايناد شاکل حاصل تحو تدريجی خود اين سروده

زاده اميد طبيب

1

رد قاایاه در برخای بررسای میازان تنوعاات و كاارب . قاایه را در نها تسريع كرده باشد

ها ايرانی غربی، ضامن روشان كاردن محال اقاوا و كالماات در میاان ايان سروده

.ااکند گیر قاایه در نها می کلها، پرتو نیز بر چگونگی ش سروده

اند غالباك مقفای هساتند ماالالك تماام ها پهلو كه پ از اسالم سروده شده منظومه .1

ān-(=vc-) مختاوم باه قاایاة « ه بهرام ورجاوناد در مدن شا»ها سالمِ مصراع

مصاراع اسات كاه دو مصاراع 57مركاب از « مزديسانان اندرز دانايان به »يا باشد، می

ān-(=vc-)ها ِ زوج ن، مانند قالب غز ، مختوم به قاایاة و نیز تمام مصراع نخست

:توان به شکل زير نمايش داد ها را می وضع قاایه در اين سروده. است

vc- نوع قاایه 100 درصد كاربرد

ها بعاد باوده تأنیر شعر عر يا دستکار اين نظم و انسجام در قاایه احتماالك تحت

هاا ها قبلای همخاوانی دارد و ناه باا ساروده ا چنین انسجامی نه با سرودهاست، زير

.ايم ها را در محاسبات خود در نظر نگراته درهرحا اين منظومه. بعد

هااا در ِ پاا از اسااالم كااه امااروزه در دساات اساات، از جملااه نخسااتین سااروده .2

ها كوتااه ودهو نیز سر( 100، 1934صادقی )« سرود تشکد كركو »توان از می

بخاش . رک)و غیاره « ها سمرقند خرابیسرود »يا « سرود مردم بخارا»ديگر همچون

هااا را نیااز بااه علاات ضااب نااامطمان و حجاام كمشااان در اياان سااروده. نااام باارد( 1. 7

.ايم محاسبات خود وارد نکرده

ها در ِ پا از توان گفت كه بهترين مالا در مورد نخستین سروده به جرئت می .3

ياا اوائال 9، متعلاق باه اواخار قارن (1939رجائی )اسالم، ترجمة منظوم قر ن مجید

در اين ترجمه هم بیت وجود دارد هم قاایاه، اماا هاردو در اشاکا . است. ق.ه 7قرن

هاا يوسا از ساوره ( بیت 100)مصراع 500با بررسی . اند بسیار نامنظم ظاهر شده

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

4

هاا ايان ساروده باه درصاد از قاایاه 75كاه و هود و يون از ايان منظوماه، دياديم

17اسات، و cvدرصاد باه صاورت 1، و vcدرصد باه صاورت vcc ،91صورت

:الك ااقد قاایه استكها ن نیز درصد از مصراع

vcc -vc -cv Ø- ها نوع قاایه 17 1 91 75 درصد كاربرد

هاا كوتااهی انادازه رغم تعداد اراوانشاان، همگای دارا اشعار عامیانة اارسی به. 4

33به اين نتیجه رسایديم كاه 1شعر گوناگون 4مصراع از 100در اينجا با بررسی . دهستن

ايبم، آورده 4. 7در اينها عالوه بر شعر كه در پانوشت بخش . 1

ارباب / ارباب خودم سالم علينم: ايم اشعار زير را بررسي كرده

كن باال سرتو خود/ خودم باب ند مار چرا / بزبزق خودم باب ار

/ از كها بگم وصف كمالت/ باب خودم گلي به جمالتار/ خند نمي

ارباب / ارباب خودم به من نگه كن/ ارباب خودم چشماتو واكن

ايببن ■تيببزت بببه ريببش ارچببي خسيسببه/ هسببخببود دسببتت بببه كي

له كوچول له /موچو مادر موچو ين نده /ا با بل ين ع با / ا ين ق ا

نده فش/ بل ين ك صحرا/ ندهكدوز ا به بريم فت ين گ فت / ا ين گ ا

ياريم چي يا/ چي ب گون ب فت ين گ گه / ريما كه گر فت ين گ ا

ست ي/ اونها تا نده گف له گ مراه/ ان ك شما را ا ستم چي / ا از

وني دوتا خبات/ سر كواي رسيدم/ دويدم و دويدم ■ترسين ديگه مي

نون رو خودم / ينيش به من نون داد/ ينيش به من آب داد/ ديدم

مين/ خوردم به ز من / آب رو دادم به مين لف دادز لف رو / ع ع

/ پشنل رو دادم به نونوا/ بز به من پشنل داد/ دادم به بز

زرگر به من / آتيش رو دادم به زرگر/ نونوا به من آتيش داد

قبا / درز به من قبا داد/ قيچي رو دادم به درز / قيچي داد

/ دادم ببه باببارو قرآن / مال به من قرآن داد/ به مال دادم ور

نه / گاو دسن چه جوره/ اتل متل توتوله ■داد بابا به من خرما

/ ستون، يك زن كرد بستونببر اند گاوشو/ نه پستون شير داره

نوكبت / جوجه جوجه طاليي ■دور كالش قرمز / اسمش رو بذار عمقز

نايي ستي/ سرخ و د خود را شن خم ستي/ ت يرون ج نه ب تا / چگو گف

زاده اميد طبيب

1

درصاد باه cv ،5-درصاد باه vc ،51- باه صاورت هاا ايان اشاعار درصد از قاایاه

درصاد از 7باه عاالوه . یاه اسات هاا ااقاد قاا درصاد از مصاراع 11، و vcc-صورت

:1است vc-و cv- قاایة ناقص ها اين اشعار دارا مصراع

كامل Ø

ناقص- vc -cv- ها نوع قاایه

vcc -

cv -vc

5 5 11 5 51 33 درصد كاربرد

اشعار عامیانة بلوچی نیز مانند اشعار عامیانة اارسی دارا قاایه هستند، اماا قاایاه در .5

عناا كااه ، بادين م (113، 1313الفان باااين . رک)ايان اشاعار الگاو خاصاای نادارد

قاایاة هاا بای ها غازين اشعار غالبااك مقفای هساتند، اماا پا از ن مصاراع مصراع

شاعر قطعاه طور تصادای از ياك مصراع كه به 100با بررسی . يد دنبا می بسیار به

درصاد vc ،59-ها به صاورت درصد از قاایه 94عامیانة بلوچی برگزيديم، ديدم كه

-cv ،51 درصد دارا قاایة ناقص هستند 17قد قاایه، و ها اا درصد از مصراع:

كامل

Ø

ناقص vc -cv --cv- ها نوع قاایه

نه / ر داشتد نه پنهره نه/ ديوارش از سنگ بود/ جايم تنگ بود

/ مثل رستم پهلوان/ دادم به خود يك تنان/ كس ز من خبر داشت

/ دم سونش نميس ك به ك ■از خانه بيرون جستم/ تخم خود را شنستم

مه ك ميبه ا مي/ دم سونش ن كورش / دم به راه دورش ن مرد به

پالون / نفس باشه خوشدل و خوش/ دم كه كس باشه به كس مي/ دم نمي

/ شاه بياد با لشنرش/ اش باشه سيصد تومن كيسه/ خرش اطلس باشه

/ برا پسر بزرگترش/ اا دوروبرش شاازاده/ و دشم پشت سرش خدم

.آيا ندم/ آيا بدم

ارباب خبودم سبالم : داا زير دارا قافية ناقص استن مصراع. 1

/ اتل متبل توتولبه ■ (kom /-kon-)ارباب خودم سرتو باال كن / علينم

(le /-re-)گاو دسن چه جوره

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

3

vc 1 1 51 59 94 درصد كاربرد

-31، 1913اروزانفار . رک)مصراع از اشاعار شااهنامة اردوسای 500 با بررسی .6

باه درصاد vc ،50-درصد از قاایه ن باه صاورت 11به اين نتیجه رسیديم كه ( 33

:است cv-درصد به صورت 17، و vcc-صورت

vc -vcc -cv- ها نوع قاایه 17 50 11 درصد كاربرد

:توجه شود ها در مورد شکل قاایه حاصلكل نتايج حا به .7

قافیهو درصد نوع نام سروده

كاملØ

ناقص

-cv -vc -vcc -v -cv -vc

1 7- 4- 51 14 1اقوا ايزد 5 7 10 3- 13 10 5اقوا ايزد - - 17- 75 91 1 ترجمة قر ن

1 1 51- - 94 59 شعر عامیانة بلوچی 5 5 11- 5 33 51 شعر عامیانة اارسی- - - - - 41 53 كالمات اهل حق

50 11 17 شاهنامه

هاا اقوا ايزد دارا دو ويژگی خاا خاود اسات كاه نهاا را در ديگار ساروده

در ن به مراتب بیشاتر از كااربرد قاایاه cv-قاایة كاربرد اوالك: بینیم شفاهی ايرانی نمی

vc ا كه بررسی كرديم، كاربرد قاایه يك از دو نمونه در هر. است-cv بیش از ساه

هاا ايرانای ايان نسابت كاامالك كه در باقی سروده است، درحالی vc-برابر كاربرد قاایة

-بیش از سه برابر كااربرد قاایاه vc-در ترجمة قر ن، كاربرد قاایة كند، مالالك تغییر می

cv ا از ناوع نانیاك در اقاوا ايازد قاایاه .است-v وجاود دارد، كاه مشاابه ن را در

زاده اميد طبيب

10

تار توان ناشی از قديم اين موارد را می. بینیم ها ايرانی نمی هیچ كدام از ديگر سروده

.ها ايرانی دانست ودهبودن اقوا ايزد نسبت به ديگر سر

هاا بادون هاا شافاهی ايرانای دارا مصاراع از سو ديگر تقريباك تماام ساروده

الماتِ اهل حاق از ايان حیاث كاامالك شابیه شاعر ها ناقص هستند، اما ك قاایه، يا قاایه

. هاا نااقص قاایه دارد، و نه قاایاه ها بی رسمی اارسی است، بدين معنا كه نه مصراع

تاوان ناشای از مکتاو شادن ها ِ كالماات و شاعر رسامی را مای شباهت وضع قاایه

.كالمات اهل حق دانست تدريجی

اهی ايرانی براساس شواهد ااوق، ها شف ونگی تحو قاایه در سرودهگدر مورد چ

جاا خاود را باه يکای از اناواع v-هاا ایاه اق هاا، ودهتوان گفت كه در ايان سار می

هاا بادون قاایاه يا مصراع ناقص ها اند، و كاربرد قاایه ها كامل يا ناقص داده هقاای

وع، ها بادون قاایاه در مجما ديگر اينکه كاربرد مصراع. تقريباك نابت باقی مانده است

هاا قاديم و ها ناقص است، و اين وضعیت نیز در مورد سروده بیش از كاربرد قاایه

.به استالناء كالمات ا نابت باقی مانده است ترا جديد

طارز كاامالك ها شفاهی غازين به در سروده cv-ها او اينکه میزان كاربرد قاایه

ها جديدتر ايان نسابت رودهبوده است، اما در س vc-محسوسی بیش از كاربرد قاایه

. اسات cv-به مراتاب بیشاتر از قاایاة vc-حد كه میزان كاربرد قاایه تغییر كرده، به

iها ها غازين، قاایه دوم اينکه در سروده-v نیز وجود داشته است، اما امروزه ايان

هاا ها جديد ندارد، و باالخره سوم اينکه در سروده قاایه ديگر كاربرد در سروده

هاا نااقص هماواره قاایاه باه قاایاه ها بای شفاهی ايرانی، نسبت به كارگیر مصراع

هاا هاا از حیاث باه كاارگیر مصاراع نابت بوده است به عبارت ديگر ايان ساروده

انااد و تحااو خاصاای را نمااايش هااا ناااقص وضااع نااابتی داشااته قاایااه و نیااز قاایااه باای

کتاو شاده، ماالالك كالماات اهال حاق، ايان هاا شافاهی م البته در سروده. دهند نمی

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

11

ها ِ ناقص در نها، كالك از میان راتاه قاایه و قاایه ها بی وضعیت تغییر كرده و مصراع

.است

فهرست مآخذ، سروده ها روشنايی جستار در شعر ايران باستان و میاناه و ساروده هاا ماانو ، 1911اسماعیل پور، ابوالقاسم، .نشر اسطوره (و)مان میراث ارهنگی و گردشگر تهران، پژوهشگاه ساز

.، ترجمة احسان مقدس، تهران، مؤسسة انتشارات عطائیپرستان يزيديان يا شیطان، 1910التونجی، محمد،

.، به كوشش محمد گلبن، تهران، مركز نشر سسهرترجمة چند متن پهلو ، 1974الشعراء، بهار، ملك .انتشارات سخن ، به كوشش ژالة موزگار، تهران،يران پیش از اسالمتاريخ ادبیات ا، 1941تفضلی، احمد،

المال محمد الزانگای بن ، به همت احمدالعقد الجوهر ای شرح ديوان الشیخ الجزر ، .ق..ه1944/ 1313جزر ،

.مفتی القامشلی، مطبعة الراادين .، مسکو5ور ، دkurdśkij Folklor:، در“قو و بیت ازديه”، 1341ج، ( و)جلیل، اُ

(.جزوه)عراق ،نحوه معرات حقیقت الديانت الیزيديه، 1335جیند ، خلیل،

.30، ش مجلة سیمرغ :، در«مطالعات حماسی»، 1931خالقی مطلق، جال ، ا هنگاین پلی میان شعر هجايی و عروضی اارسی در قرون او هجر ترجمه، 1939رجائی بخارايی، احمدعلی،

.، تهران، انتشارات بنیاد ارهنگ ايرانمجیداز دو جزء قر ن

.، تهران، امیركبیرها دينی يارسان سروده، 1977سور ، ماشاءاهلل، .، به كوشش محمدعلی صوتی، تهران، انتشارات بنیاد ارهنگ ايرانديوان شراشاه دواليی، 1931، شراشاه دواليی

.1وارزمی، چ خ ، تهران،سخن و سخنوران، 1913الزمان، اروزانفر، بديع

.، تهران، دانشگاه زاد ايرانتکوين زبان اارسی، 1934اشرف، صادقی، علی .، تهران، هیرمند(اهل حق)نامة سرانجام يا كالم خزانه يکی از متون كهن يارسان ، 1943زاده، صديق صفی

.، تهران، نیلوارتحلیل وزن شعر عامیانه اارسی، 1915زاده، امید، طبیب

مجموعه مقاالت همايش : در ،«اشعار ايرانی همراه با بررسی تطبیقی اشعار اارسی و گیلکی»، 1914امید، زاده، طبیب .، رشت، دانشگاه گیالنعلمی نکوداشت استاد احمد سمیعی گیالنی

نامه اصل، «ها با كالمات يارسان در پرتو برخی سروده ها ايرانی غربی اقوا ايزد مقايسه »، 1931زاده، امید، طبیب

.47-39صص 1931، تابستان 50اد پژوهی، شماره اا پ، گرد ور ِ جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسا متون پهلو ، 1941، [گزارش و وانگار ]عريان، سعید،

. سانا، كتابخانة جمهور اسالمی ايران

.174-113، تابستان ، داتر دهمجنگ اصفهان ويژه شعر: ، در«اختیارات شاعر »، 1935ابوالحسن، نجفی، .، اروردين شنايی با دانش: ، در«(بحث روش)ها شعر اارسی بند وزن بار طبقهر د»، 1933اااااااااااااااا،

.، تهرانمنظومة درخت سوريك ترجمة چند متن پهلو ، 1971يحیی، نوابی،

زاده اميد طبيب

15

، تهران، سی التین و سنجش ن با شاهنامهيادگار زريران، متن پهلو ، با ترجمة اارسی و وانوي، 1947نوابی، يحیی،

.انتشارات اساطیرAsmussen, J., 1988, "Manichaen Literature", in: Persian Literature, ed. by E. Yarshater, Columbia

Lectures on lranian Studiès, 3, Bibliotheca Persica, p. 57-71.

Benveniste, E., 1930, "Le texte du Deraxt Asūtīk", in: JA, 217, p. 193-225.

Benveniste, E., 1932, "Le Mèmorial de zarēr", in: IA, 220, p. 245-93.

Bittner, M., 1913, Die Heiligen Bücher der Jeziden Oder Teufelsanbeter (Kurdish und Arabisch), Vienna

[=Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Klasse, Band LV].

Boyce, Mary, 1968, "Manrchaen Literature", in: Handbuch der Orientalistik, hers. B.Spuler, p. 67-79.

Dale, B., 1988, "literary aspects of the Avestan", in: Persian literature, ed. by E. Yarshater, Columbia

Lectures on Iranian Studies, 3, p. 41-57.

Dames, M.L., 1907, Popular poetry of the Baloches: Text and translation, Royal Asiatic Society.

Darmesteter, J., 1890. Chants populaires des Afghans, Paris, lmprimerie Nationale.

Elfenbein, J., 1985, Poputar poetry of the Baloches", in: Acta Iranic, 24, Papers in Honour of professor

Mary Boyce Difusion, E.J. Brill, Leiden, p. 159-178.

Furlani, G., 1940, The Religion of the Yezidis: Religious Texts of the yezidis, trsl. J.M. Unvala, Bombay.

Henning, W.B., 1950, "A Pahlavi Poem", in: BSOAS, 1316, p. 41-8.

Henning, W.B., 1955, 'The Ancient Languages of Azerbaijan", in: Transactions of the philological

Spciety, Herterford, p. 157-177.

Humbach, Helmut, 1991, The Gōthōs of Zarathushtra and the other old Avestan texts, in collaboration

with Josef Elfenbein and Prods O. Skjærvø, part 1: introduction-Text and translation, Heidelberg,

Carlwinter, Universitätsverlag.

Izadi, M., 1992, The Kurds: A Concise Handbook, Taylor & Francis, USA, Bristol.

Harvest, L., 1998, Sprachpolitik, Sprachenrecht Und Sprachplanungim geteilten Kurden Land, Passagen

Verlag, Manz, Wien.

Jamasp-Asana, 1897, Pahlavi Texts, Bombay.

Jelîl, O. and J., 1978, "Qewl û Beytê Êzdiya", in: Kurdskij Folklor, Vol. II, pp. 5-30, Moscow.

Jindy, K.h., 1992, Nahwa Ma'rifal Haqiqat al-Diyānat al-yazīdiyya, pamphlet, Einbeck.

Jindy Rashow, Khalil, 2004, "Die Yezidi: Ihr Glauben, ihre Traditionen und ihr soziales System",

Iranistik; Deutschsprachige Zeitschrift fuer iranistische Studien, 2. Jahrgang, Heft 1 und 2, 123-137.

Joseph, I., 1909, "Yezidi texts", in: AJSL 25, pp. 111-56, 218-54.

Kreyenbroek, Philip G., 1995, Yezidism- Background, Observances and Textual Tradition, Texts and

Studies in Religion, Vol. 62, The Edwin Mellen Press, Lewiston, New York.

... ها با كالمات مقايسة اقوال ايزدي

19

Kreyenbroek, Philip G. and Rashow, Khalil Jindy, 2005, God and Sheikh Adi are Perfect; Sacred Poems

and Religious Narratives from the Yezidi Tradition, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag.

Mokri, M., 1966, Le Livre des Rois de Vèritè: Histoire traditionelle des Ahle Haqq, Vol. I, Tehran/ Paris

[Bibliothèque lranienne 14].

Silēman, K. h., 1985, Gundiyatī, Baghdad.

Preminger, A. and Brogan, T. V. F. (eds), 1993, The New Prince ton Encyclopedia of Poetry and Poetics,

Princeton, Princeton University Press.

Rempich, Ch., 1951, "Die älteste Dichtungen in Neupersischen", in: ZDMG, c 1.