توسعه پایدار در فرآیند پژوھش

جوانمرددکتر مھدی

دانشگاه استادیار

:چكیده

ــه جایگــاه و یکــی از عناصــر ذاتــی بررســی جھــان علــم در عــصر حاضــر، توجــه جــدی بمفھوم . مسئولیتھای پژوھشگران در جامعه و به طور کلی، نقش علم در پیشرفت تمدن است

ندگانه آن از جمله مفاھیم نوینی ھـستند کـه امـروز دل مـشغولی اکثـر توسعه پایدار و ابعاد چامروزه فرھیختگـی جوامـع، دیگـر بـر مبنـای معیارھـای گذشـته . کشور ھا را تشکیل می دھند

رعایت اصول توسـعه پایـدار و حفـظ تنـوع زیـستی یعنـی حفـظ طبیعـت و . ارزیابی نممی شودبر ھمین . بی رشد جوامع به شمار می آیندگسترش فرھنگ آن، معیارھای اساسی برای ارزیا

اساس نیز بی دلیل نیست که بسیاری بـر ایـن بـاور ھـستند کـه نـسلھای آتـی در ورای آنچـه شــوقتی و توفیــق را خواھنــد داشــت کــه در گــستره روابــط وامــروزه بــر دنیــا مــی گــذرد، ایــن خ

گرفتـه دنیـای بـه موزونتری با طبعـت و فـضای فرھنگـی روشـنتری از نظـر حفاظـت از آن، قـرار در این مقاله سعی شده است که مفھوم پایداری بـه طـور عـام . نسبت بھتری خواھند داشت

آینـده نگـری در .بیان گردد و راھکارھای اعمال مدیریتھای مناسب و صحیح توصیه شـده اسـتخصوص علم، فنآوری و تحقیق و اینکه در چـشم انـداز بلنـد مـدت، علـم، فنـآوری و تحقیـق، در

آتی چه جایگاھی خواھند داشت و مسیر پیشرفتھا در کشور ما چگونـه خواھـد بـود نیـز جھان .در این مقاله مطرح شده است

جھانی ، پژوھش، آینده نگری، فرھنگ، توسعه، توسعه پایدار: كلمات كلیدی

شدن

مبانی و زمینه ھا . 1

ــت ــج اس ــام در رن ــک ابھ ــدار از ی ــعه پای ــوم . واژه توس ــناخت مفھ ش

ــدارتو ــاد گــسترده آن، 1ســعه پای ــد و ابع ــورد مــی توان ــژوھش م راھنمــای پ

ــاز ــدنی ــه . باش ــرد، در زمین ــرار گی ــه ق ــورد مالحظ ــن واژه م ــسفه ای ــر فل اگ

ــت ــد داش ــود خواھ ــاوت وج ــت متف ــدتا دو برداش ــعه عم ــاس : توس ــر اس ب

ـــزایش ســـریع و ـــصادی، اف ـــدی از رشـــد اقت برداشـــت اول، توســـعه فرآین

ــروری و در ــد، بھ ــداوم تولی ــدم ــدگاه دوم آم ــاس دی ــر اس ــت و ب ــرانه اس س

ــــصاددانان ــــسیاری از اقت ــــسانی و ب ــــانی توســــعه ان ــــزارش جھ ــــه گ ک

ـــشھای ـــزایش گزین ـــد اف ـــد، توســـعه فرآین ـــه ان ـــرا پذیرفت ـــز آن مـــشھور نی

ـــن ـــدی از ممک ـــره من ـــه بھ ـــت در زمین ـــسان اس ـــی ان ـــز آزادی واقع و نی

1 -Sustainable Development

ــرا ارزشــمند مــی دانــد ــن برداشــت.مواھــب فعالیتھــایی کــه خــودش آن ای

از توســـعه، بـــر خـــالف توســـعه صـــرفا اقتـــصادی، پیـــشرفت اقتـــصادی و

ــرد ــی گی ــر م ــگ در نظ ــا فرھن ــد ب ــاعی را در پیون ــر . اجتم ــث، فق ــن حی از ای

اساســـی بـــا کمبـــود نـــه تنھـــا داللـــت بـــرآن دارد کـــه کاالھـــا و خـــدمات

ــر، ــشنودکننده ت ــارتر، خ ــدگی پرب ــزینش زن ــان گ ــه امک ــت، بلک ــه اس مواج

ــدار ــود ن ــز وج ــمندتر نی ــاب . دارزش ــبب انتخ ــت س ــن اس ــدگاه ممک ــن دی ای

ـــر اســـاس ارزشـــھای مـــسیری متفـــاوت وشـــیوه توســـعه ای متفـــاوت ب

متفــــاوت بــــا ارزشــــھای کــــشورھایی باشــــد کــــه امــــروزه از بــــاالترین

.درآمدھا بھرمند ھستند

در . نقــش فرھنــگ در ایــن دو برداشــت از توســعه متفــاوت اســت

ــدگاھی ــد مــی ورزد، فدی ــصادی تأکی ــر رشــد اقت ــه ب ــگ صــرفا نقــش ک رھن

ـــزاری دارد ـــا مـــانع رشـــد اقتـــصادی ســـریع : اب ممکـــن اســـت مـــشوق ی

امـــا در برداشـــت دوم از توســـعه کــه بیـــشتر بـــه غنـــای کیفیـــت . بــشود

ــعه را ــد و توس ــی دھ ــت م ــسانی اھمی ــعه ان ــوم توس ــه مفھ ــدگی و ب زن

در حکـــم تقویـــت تواناییھـــای افـــراد و افـــزایش گزینـــشھای ممکـــن بـــرای

ــگ ن ــد، فرھن ــی دان ــان م ــدآن ــی کن ــدا م ــری پی ــی ت ــش اساس ــن . ق در ای

از توســـعه، فرھنـــگ بـــه خـــودی خـــود ھـــدف و غـــایتی مطلـــوب دیـــدگاه

ــشد ــی بخ ــی م ــسان معن ــدگی ان ــه زن ــت و ب ــگ. اس ــھای -فرھن و ارزش

اســـت کـــه انـــسانھا را بـــه یکـــدیگر پیونـــد مـــی دھـــد و -وابــسته بـــه آن

فرھنــگ اســت کــه مناســبات افــراد را . رشــد فــردی را ممکــن مــی ســازد

یعــت و محــیط مــادی شــان و بــا جھــان تعریــف مــی کنــد و از رھگــذر بــا طب

فرھنــگ اســت کــه افــراد نگرشــھا و باورھــای خــود در ارتبــاط بــا حفــظ

محـــــیط زیـــــست، پاســـــداری از ارزشـــــھای خـــــانوادگی و حمایـــــت از

مقـــام معظـــم رھبـــری در .نھادھـــای مـــدنی جامعـــه را بیـــان مـــی کننـــد

: اینباره می فرمایند

رھبر معظم ("ا برتری فرھنگی و تفکری استمالک استعالی ملت ھ"

در این مفھوم جدید از توسعه، ).انقالب اسالمی در دیدار مردم مازندران

ھمه ابعاد فرھنگی، اجتماعی و 2تالش شده است تا با نگرشی کل گرا

اقتصادی توسعه با ھم در نظر گرفته شوند و بر خالف مفھوم کالسیک

اولویت داده 3ھای اساسی انسانی به ھویت فرھنگی و نیاز،توسعه

4 در این دیدگاه انسانگرایانه.شود و تولید در درجه دوم اھمیت قرار گیرد

که بسیاری از مشکالت جھانی از قبیل رکود اقتصادی، آلودگی محیط

و مسابقه تسلیحاتی را ناشی از زیست، از بین رفتن منابع طبیعی

ه است تعریف جدیدی صنعتی شدن لجام گسیخته می داند، سعی شد

مقام معظم رھبری در اینباره می .از رابطه بین انسان و طبیعت ارایه شود

:فرمایند

که مخلوق دانش بود –اگر ایمان با دانش ھمراه بود اصال استعمار نو "

دانشگاه امام رھبر معظم انقالب اسالمی در دیدار ( " به وجود نمی آمد–

).1384، عید غدیر )ع(جعفر صادق

توسعه پایدار . 2

اھیم دیگـر توسـعه ایـن اسـت کـه آن تفاوت توسعه پایدار با تمام مفـ

تمـام آن . توسعه ھا بطور کلی ایستا ھستند ولی توسعه پایدار پویا اسـت

. توسعه ھـا در زمـان حـال انـد ولـی توسـعه پایـدار متـصل بـه آینـده اسـت

بـه راه خـودش توسعه پایدار یعنی توسعه ای که برای ھمیشه مـی توانـد

. در واقع اینجا است که ما آینده را جلوی رویمـان گذاشـته ایـم. ادامه بدھد

. در توسعه ھای گذشته ما زمان حال و یا آینـده کوتـاه مـدت را مـی دیـدیم

شاید ھم برای آن زمانھا درست بود چون ھیچ خطری را در مقابل خودمـان

ف اقتــصادی، خطـر ھــایی کـه از جنبـه ھــای مختلـامـا . حـس نمـی کــردیم

اجتمــاعی، فرھنگــی، زیــست محیطــی وغیــره بتــدریج خودشــان را نــشان

دادند ما به این نتیجه رسیدیم که آن روند، توسعه پایدار نـست یعنـی مـثال

. آلودگی ھوا به جایی می رسد که باعث می شـود انـسانھا از بـین برونـد

سیاری از در واقع توسعه برای مردم بوده اما خود این توسعه باعث شـده بـ

اینکه نسل حاضـر، چگونـه مـی توانـد تـساوی حقـوق و .مردم از بین بروند

2 -Holistic 3 -Basic human needs 4 -Humanistic

اغماض

توانایی برای پیش بینی

توانایی برای تغییر

توانایی

زمان

2008 1990 1980 1970 2000

نمودار توانایی انسان برای پیش بینی و تغییر : 1.شکل به زماننتایج از حوادث نسبت

بھره گیری را در کیفیت زندگی جمعیت کنونی در حال توسعه و یـا توسـعه

اینکه نسل آینـده، چگونـه در راه افـزایش سـطوح قابـل یافته افزایش دھد؟

وسـط چـه قبول زندگی خویش قدم برمی دارد؟ اینکه چـه مقـدار ھزینـه و ت

کسی و چه ھنگام برای نیل بـه انـدازه ای از پایـداری صـرف خواھـد شـد و

این پایداری چه زمانی و چگونه به دست خواھد آمد؟ ھمچنـین پاسـخ ایـن

پرسش که آیا به راستی این شـکل از پایـداری در نھایـت امکانپـذیر خواھـد

اری اسـت که پاسخ به آنھا کبود یا خیر؟ سئواالتی ھستند گنگ و نامعلوم

. بس دشوار

رشد و توسعه از آغاز قرن بیستم و بویژه از نیمه دوم قرن بیستم با

، توانایی برای تغییر در ابعاد گوناگونتکامل روزافزون فنآوری در زمینه ھای

این فنآوری بسیار ، توانایی برای تغییر.مختلف را به ھمراه داشته است

رشد بسیار باالیی حرکت می 5آھنگپیچیده و پیشرفته که روز به روز با

کند، از طریق چاپ مقاالت و نشریات متعدد صورت می گیرد و شاید بتوان

گفت با رشد فنآوری آھنگ ایجاد توانایی برای تغییر به میزان بیشتری

:مقام معظم رھبری در اینباره می فرمایند. افزایش یابد

5 -Rate

ھیچ . ر الھی اسنتحول در جوامع انسانی و برای بشر، سنت الیتغی"

رھبر معظم انقالب ( "کس نمی تواند در مقابل تحول بشری بایستد

جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه ھای استان سمنان اسالمی در

آنچه در آینده به طور یقین الیتغیر و ثابت باقی می ماند، خود ).1385

وانیم فقط از یک چیز با اعتماد کامل می تیعنی در آینده. تغییر است

این تغییر در ھمه زمینه ھا و مقوله . صحبت کنیم و آن ھم خود تغییر است

. ھا قابل تصور است و از جمله در زمینه ھای علوم و فنآوری

از سوی دیگر، توانایی برای پیش بینی فنآوری جدید و پیشرفته با

کمتری ھمراه خواھد بود و در سالھای آتی که توانایی برای تغییر آھنگ

از آھنگ کمتری نسبت به ،شر بسیار باالست، توانایی برای پیش بینیب

توانایی برای تغییر ھمراه خواھد بود که این امر می تواند مسایل جدی را

در زمینه ھای مختلف اجتماعی، فرھنگی، زیست محیطی و اقتصادی به

توسعه پایدار از جھات مختلف تمایل به ھماھنگی . ھمراه داشته باشد

. ری بین ابعاد مختلف توسعه دارد تا این فاصله اغماض کمتر شودبیشت

. می تواند مفید باشد1برای تشریح گویاتر موضوع، توجه به شکل

توسعه پایدار بیانی برای . 3

پایـداری در زنـدگی امعـه ھـر یـک بـه قـسمی در تعریـف واژه افراد ج

لـف در زمینـه از آنجایی کـه افـراد مخت. واقعی خویش به تالش نشسته اند

، بـر سـر تعریـف اینکه چه چیزی باید پایدار باشد با ھـم اخـتالف نظـر دارنـد

مشخص کردن ایـن موضـوع کـه چـه . نیز مشاجره وجود داردعبارت پایداری

بھترین تعریف را دارد و چگونه باید به مسیر توسعه پایـدار رسـید بـه کسی

اریف بیان شده بـرای از جمله تع. نحوه نگرش و نوع برخورد ما بستگی دارد

:عبارت توسعه پایدار می توان به موارد زیر اشاره نمود

محـیط زیـست آینـده اینکه از نظر اخالقی مجبور باشـیم بـرای نـسل -1

؛سالم و منابع متعددی به ارث بگذاریم

حرک موزون، متعادل و ھماھنگ ھر سیستم پویا به سوی تعالی به -2

اخـتالالت وارده بـه سیـستم گونه ای که از توانایی کافی بـرای رفـع

ویژه نامه اجالس زمـین، سـازمان حفاظـت محـیط (نیز برخوردار باشد

؛ )1373زیست، خرداد

عدم تحمیـل آسـیبھای اقتـصادی، اجتمـاعی، فرھنگـی و یـا زیـست -3

محیطی به نسلھای آینده؛

توسـعه پایـدار توسـعه ای اسـت مبتنـی بـر تواناییھـای به نظر نگارنـده،

بر منافع کوتاه مـدت، منـافع میـان مـدت و بلنـد مـدت را در موجود که افزون

برداشته باشد و ایجاد یـک ھمـاھنگی و تـوازن در بخـشھای مختلـف تولیـد

ند و منجر به ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه در سطح ملی، منطقـه ای ک

، و جھانی شود و از بعد زیست محیطی نیز کمتـرین صـدمات بـه آب، خـاک

به بیان دیگر، توسعه پایدار توجـه دادن .ان را داشته باشدھوا، گیاه و جانور

سیاستگذاران به گونه ای از برنامه ریزی توسعه است که از نظـر اسـتفاده

از منابع طبیعـی، نیـروی انـسانی، منـابع مـالی و سـایر منـابع بھینـه بـوده

تداوم توسعه را تضمین نماید به طوری که حقوق نسلھای آینـده نیـز حفـظ

در زمینه الگوھـای مبتنـی بـر بایستی تفکر نوآورانه یک با این تعریف، . گردد

استفاده از منابع، مالحظـات اجتمـاعی، اقتـصادی و زیـست محیطـی را بـا

بـه ایـن . یکدیگر ھمگام و ھماھنگ کنـد و ایـن جـوھر توسـعه پایـدار اسـت

و یـک ترتیب، اینکه در این مقوله تفکرنوآورانه دارای اھمیتـی بنیـادی اسـت

.سخن مبالغه آمیزی نیستپارادایم جدید در فنآوری محسوب می شود،

با برداشت فوق، توسعه پایدار عوامل مختلفی را در فرآیند اجتماعی در

مسایل مربوط به فقر، عدالت اجتماعی، شاخصھای : نظر می گیرد

، مشارکت اقشار مختلف مردم توسعه انسانی، مسایل مربوط به جمعیت

ھمه می اینھا . ی و حضورشان در عرصه ھای مختلفبرای تصمیم گیر

به عنوان یک -عالوه بر این.توانند شاخصھایی برای توسعه پایدار باشند

در نگرشی که ما به توسعه پایدار داریم ، آنرا ھم در -جامعه اسالمی

این بعد معنوی توسعه، برای . ابعاد مادی و ھم در ابعاد معنوی می بینیم

فرھنگ در این برداشت از توسعه نقش و ما ھمیشه مطرح بوده است

عرصه فرھنگ وسیع ترین عرصه فعالیت . اساسی تری پیدا می کند

پذیرفته و انسانی است و ھمه انسانھا در این عرصه وارد شده، از آن تاثیر

ییرات اقتصادی، آنچه در طول قرون، موجب تغ. برآن تاثیر می گذارند

نظام سلطه، .شده، تغییرات فرھنگی بوده است.... سیاسی، صنعتی و

فرھنگ برای یکسان سازی فرھنگ ھا در منطبق کردن با فرھنگ خود،

مذھبی را شدیدا مورد حمله قرار می دھد و با فرھنگ ملت ھا و به ویژه

قالب مدل به کارگیری ظرافت ھای خاص و ارائه الگوھای نوین زندگی در

اجتماعی و تولید علم، مفاھیم علمی ھای توسعه در بخش ھای زندگی

و تخصصی آن، نوع زندگی دیگر جوامع را با الگوھای حاکم بر تمدن غرب

برای بدست این تعلق روحیباقی ماندن غرب زدگی و . ھماھنگ می کند

آوردن روش ھای علمی وارداتی، خطرناک و مانع بزرگی برای شروع و

تحول اساسی که .گانی شدن نھضت نرم افزاری محسوب می شودھم

در نگرش ) ره(پس از انقالب شکوھمند اسالمی به رھبری امام خمینی

فرھنگی جامعه ایجاد شد، خود باوری، عزت، تحول، ابتکار و عدم

ولی تا به عمل رساندن آرمانھا و رسیدن وابستگی را به ملت ما آموخت

مقام معظم . ھنوز فاصله زیادی باقی استبه ھدفھای خود اتکایی

:رھبری در اینباره می فرمایند

آموزش و پرورش کنونی کشور ما، ساخته و پرداخته فکر ما و برنامه "

؛ این یک امر واضحی است؛ این ھم جز ھای ما و فلسفه ما نیست

رھبر معظم انقالب ( "منتھا به آن توجه نمی کنیممسلمات است،

).1386ر وزیر، معاونان و مدیران آموزش و پرورشدیدااسالمی در

توسعه پایدار فرآیند پژوھش در . 4

ــرای ــه ب ــک جامع ــاز ی ــرین نی ــی ت ــوآوری اساس ــت و ن ــژوھش، خالقی پ

ـــدار ـــاعی ، اســـتقالل و توســـعه پای ـــاه اجتم ـــشرفت، رف ـــه پی رســـیدن ب

ـــگ . اســـت ـــر و ھماھن ـــن ام ـــذاری در ای ـــین منظـــور ســـرمایه گ ـــه ھم ب

ـــا نیاز ـــدار و نمـــودن آن ب ـــک کـــشور، گـــذرگاه اصـــلی توســـعه پای ھـــای ی

بــا دقــت در تکــوین وتکامــل بــشر بــه ایــن . عامــل محــوری پیــشرفت اســت

ــر ــشخص در ھ ــت م ــاس دو حرک ــل او براس ــه تکام ــیم ک ــی رس ــه م نتیج

ــاملی از آنجــایی ناشــی مــی شــود ــن ســیر تک ــسل اســتوار اســت و ای ن

. کـــه ھـــر یـــک از نـــسلھای انـــسانی دو وظیفـــه مـــشخص بـــر دوش دارد

نخــــست مــــساله دســــتیابی بــــه تجربیــــات واندیــــشه ھــــای علمــــی

نــسلھای گذشــته ودیگــر مــساله نــوآوری و افــزودن بــر تجربیــات قبلــی

.انسانھا، که از آن به عنوان پژوھش و تحقق یاد می شود

مساله نوآوری و افزودن بر علم در واقع وظیفه ھر یک از نسل ھای

ه تجربیات واندیشه ھای امروزه ، دست یافتن ب. انسانی تلقی می شود

علمی پشتیبان، با گسترش نظام ھای تحقیقاتی در کشورھای مختلف

صورت می گیرد و ھمه کشورھای جھان به دنبال این ھستند که جھت

دستیابی به تجربیات علمی گذشتگان روشھای بھتری در جھت تعلیم

نواوری درباره .وتربیت و اموزش از طریق نظام ھای تحقیقاتی ایجاد کنند

در علم یا ھمان پژوھش نکته حائز اھمیت این است که در حال حاضر

جوامعی که ما از آنھا به عنوان جوامع پیشرفته یاد می کنیم موفقیت

یعنی در حقیقت پیشرفت . ھای خود را مدیون تحقیقات علمی می دانند

ھای عظیم و موفقیت ھای بزرگ در سایه توجه جدی به تحقیق وپژوھش

نقش تحقیقات و اولویتھای پژوھش، اساس و منشأ . ت آمده استبه دس

موفقیت توسعه پایدار است، بویژه آنکه در کشورھای در حال توسعه با

توجه به فرھنگ و باور ھای سنتی و تفاوتھای بسیار نسبت به جوامع

توسعه یافته، لزوم تحقیق و جلوگیری از دوباره و چند باره کاری و بھینه

خوشبختانه برای اولین بار روح . از اولویت باالیی برخوردار استکردن کار

توسعه کشور، مبتنی بر اقتصاد دانایی محور است چھارم برنامه در حاکم

که خود بر پایه پژوھش و فنآوری و ارج نھادن به منابع انسانی متخصص

در این برنامه ریزیھا و بخصوص برنامه ریزیھای میان مدت و .استوار است

بلند مدت، آینده نگری و قدرت پیش بینی وضعیت آینده اھمیت بسیاری

علوم، –در وضعیت کنونی جھان که تغییرات در ھمه زمینه ھا . دارد

به سرعت انجام می شود، سازماندھی –... فنآوری، اقتصاد، مدیریت و

. فعالیتھای علمی برای پیش بینی آینده، ضرورتی انکار ناپذیر است

به خاطر ویژگی مشخصه اش، نتایج آن در آینده به کار گرفته پژوھش که

اما آنچه . دیگر، تحت تاثیر آینده نگری استخواھد شد، بیش از فعالیتھای

در چشم انداز ھا و برنامه ھای بلند مدت در زمینه تحقیقات علمی باید

مطرح باشد و به آن بھا داده شود، زمینه سازی برای شکوفایی تحقیقات

مشارکت عمومی، عدالت . نه تعیین دقیق نوع تحقیق و ثمره آناست،

اجتماعی و ھمچنین برنامه توسعه نظام مند مبتنی بر تحقیقات، به

مقام . خودی خود خود موجب رشد و شکوفایی خالقیتھا خواھد شد

:معظم رھبری در اینباره می فرمایند

ــاز گذاشــت" ــوآوری و تحــول را ب ــشی و ن ــد راه آزاد اندی ــا آن را بای ، منتھ

مدیریت کرد تا به ساختار شکنی و شالوده شکنی و بـرھم زدن پایـه ھـای

جمــع اســاتید و رھبــر معظــم انقــالب اســالمی در ( "ھویــت ملــی نینجامــد

).1385دانشجویان دانشگاه ھای استان سمنان

پی ریزی آینده . 5

اھداف، راھبرد ھای کلی و ارائه یک برنامه جامع و بلند مدت با

وجه به دیدگاھھای برنامه ریزان، طراحان و محیط تصمیم گیری از نقطه ت

نظر نظام ارزشی حاکم بر جامعه، امکانات و محدودیتھای کلی تحوالت

تفکرات در این خصوص، . نظام آموزشی در ھر زمان، تعیین می شود

ت، مختلفی وجود دارند که اغلب مساله انتخاب یکی از آنھا مطرح نیس

.ابزار مکمل و تواما مورد استفاده قرار گیرندوشھا باید به عنوان بلکه این ر

شور برای مشخص کدر مرحله اول، روشن شدن سیاستھای کلی توسعه

تدوین سند چشم انداز .نمودن جھت گیری کلی تحقیقات ضروری است

بیست ساله جمھوری اسالمی ایران، نقطه عطفی در تاریخ سیاست

بدیھی است راھبرد ھای . ه حساب می آیدگذاری ھای کالن کشور ب

توسعه که بر اساس سیاستھای کلی تنظیم می شوند نیز بر راھبرد

گامھای اول را باید با تحول اساسی در . ھای تحقیقات تاثیرگذار است

ھمزمان با این تحول، تربیت نیروی . سامانه مدیریتی تحقیقات برداشت

عه مراکز تحقیقاتی به انسانی پژوھشگر و ھمکاران پژوھشی، توس

ھمراه ایجاد جاذبه ھای علمی، رفاھی و اجتماعی در محیط تحقیق برای

رشد و توسعه سامانه اطالع . جذب فرھیختگان و نخبگان ضروری است

رسانی، استفاده از روش شناسی مناسب تحقیق، نظارت بر اصول

فراھم کردن اعتبارات و تدوین معیارھای مشخص،اخالقی پژوھش

از بین بردن موانع اداری پژوھش، از زمره مکانات مناسب برای تحقیق و وا

.این اقدامات است

ـــق ســـالھای ـــآوری در اف ـــل تحـــوالت فن ـــه دلی ـــده، ب و ضـــرورت آین

آموزشـــھای عـــالی، وجـــود و دسترســـی بـــه اســـتفاده از آنھـــا در زمینـــه

ـــعه ـــرورت توس ـــت، ض ـــانی اینترن ـــبکه جھ ـــاتی و ش ـــای اطالع بزرگراھھ

لی از راه دور را در مقابــــل دانــــشگاھھای ســــنتی بــــه آموزشــــھای عــــا

منظــور دســتیابی تــوده مــردم بــه آموزشــھای عــالی، افــزایش خواھــد

ـــــک. داد ـــــای الکترونی ـــــتفاده از فنآوریھ ـــــه، اس ـــــن زمین ـــــه در 6در ای ک

آموزشــھای از اه دور در کـــشورھای توســعه یافتـــه مــورد اســـتفاده قـــرار

ضـــروری درکـــشور مـــا مـــی گیـــرد، بـــرای توســـعه آموزشـــھای از راه دور

ــت ــالی . اس ــھای ع ــی آموزش ــی و کیف ــعه کم ــر، توس ــارت دیگ ــه عب در ب

ــویژه ــآوری و ب ــد برمحــور توســعه فن ــده، بای ــران اســالمی در ســالھای آین ای

بـــی تردیـــد آینـــده از آن کـــشورھایی .فنآورھـــای مناســـب صـــورت پـــذیرد

ــه خــوبی تنظــیم ــود را ب ــآوری خ ــم و فن ــی عل ــه اھــداف مل ــود ک خواھــد ب

ــد ــا مــی کنن ــرد ھــای مناســب، برتــری نــسبی ی ــا انتخــاب راھب ــد ب و قادرن

مطلــق را در عرصــه دانــش و پژوھــشھای علمــی و تکنولوژیــک جھــانی

.به دست آورند

خالصه و نتیجه گیری -6

بـــرای شـــناخت مفھـــوم مجموعـــه مطالـــب فـــوق شـــود تـــصور مـــي

ـــافی باشـــد ـــات ک ـــسترده آن در عـــصر اطالع ـــاد گ ـــدار و ابع . توســـعه پای

یــاد شـــده، نــشان دھنــده ابعـــاد گــسترده ای اســت کـــه زمینــه ھــای

ــرد ــرار گی ــورد توجــه ق ــه م ــدار و ھمــه جانب ــستی در توســعه پای ضــمن . بای

6 -e-learning

ــعه ــد توس ــژوھش در فرآین ــرای پ ــبی ب ــای مناس ــد راھنم ــی توان ــه، م آنک

علیـــرغم اخـــتالف نظرھـــای موجـــود در پـــیش بینـــی . پایـــدار نیـــز باشـــد

د کــه جھــان آینــده، عــصر آینــده، تقریبــا ھمــه صــاحبنظران اعتقــاد دارنــ

علــم و فنــآوری، در . فنــآوری اطالعــات بــه مفھــوم عــام آن خواھــد بــود

ــدرت در ــه عوامــل مھــم ق عــصر تحــوالت شــگرف اطالعــاتی و ارتباطــاتی ب

ــدیل خواھــد شــد ــر آن، دگرگــونی وســیعی در . عرصــه جھــانی تب ــزون ب اف

ــی ــیش بین ــات پ ــالی و تحیق ــرورش، تحــصیالت ع ــوزش و پ ــد، آم نظــام تولی

بــه عبــارتی، زنــدگی در جھــان آینــده منــوط بــه یــک دگرگــونی . شــودمــی

و تجدیـــد نظـــر ھمـــه جانبـــه در کلیـــه شـــؤونات و ارکـــان تثبیـــت شـــده و

ـــود ـــن خواھـــد ب ـــای کھ ـــده از نظامھ ـــايی . بازمان ـــل نھ ـــین تحلی ـــم چن ھ

:دھد موضوعات اشاره شده در اين مقاله، نتايج زیر را به دست مي

عه؛جامع نگری در طراحی فرآیند توس -1

اھمیت برنامه ھا و فعالیتھای میان رشته ای و شناخت آثار متقابل -2

توسعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرھنگی و زیست محیطی؛

توجه به مسائل جھانی و فراملی در برنامه ریزی توسعه ملی و -3

شناخت آثار متقابل آن در پایداری ملی؛

ی برنامه ریزی توسعه آینده نگری و توجه جدی به تحوالت آینده برا-4

.پایدار

منابع

پایگاه اطالع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیه هللا العظمی ] 1[: سید علی خامنه ای http://www.khamenei.ir/FA/home.jsp

اران انقالب مقاالت ھمایش بسیج و قدرت نرم، تھران، سپاه پاسد] 2[

.1387، 1و2اسالمی، نیروی مقاومت بسیج، جلد

دانشگاه عالی دفاع ملی انتشارات، درھم شکستن ناتوی فرھنگی ]3[)1386.(

- جمعی از نویسندگان- نقش فنآوری اطالعات در جنگ ھای آینده ]4[

. 1385-موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی

ملی بستر توسعه ملی، ،اینترنت)1386(جوانمرد، مھدی ]5[

.دوم، شماره چھارم فصلنامه توسعه، سال

وحید وحیدی مطلق، : برنامه ریزی پابرجا برای یک قرن، مترجم ]6[

. 1385اندیشکده صنعت و فنآوری، گروه آینده پژوھی، : تھران

، اندیشکده الفبای آینده پژوھی، عقیل ملکی فر و ھمکاران ]7[

سسه فرھنگی انتشارات کرانه علم، مو: صنعت و فنآوری، تھران

1385.

عقیل ملکی : مدیریت نوآوری صنعتی؛ مفاھیم و اقدامات، مترجم ]8[

.1992وسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، ، مفر و دیگران

انتشارات : تھرانارتباطات و آگاھی؛ محمد حسن زورق، ]9[

. 1386دانشکده صدا و سیما،