1

های معارض در سوریههای بحران سوریه و آینده گروهریشه

فاتح مرادی نیاز

01/4/0931

چکیده:

در این مقاله نگارنده در صدد است تا با نگاهی اجمالی به بررسی تحوالت اجتماعی و سیاسی در سوریه در طول تاریخ پر تالطم این کشور

های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در این کشور شده است. نگارنده با بررسی افگیری شکبه شکل منجر بپردازد، و روشن سازد که چه عواملی

ها در بسترعلل ایجاد این شکاف الخصوص در دوران امپراطوری عثمانی و بعد از جنگ جهانی دوم در تالش بوده تا بهتاریخ سوریه علل

توصیفی --ران سوریه، نگارنده با دیدی تحلیلییر در بحهای معارض درگهمچنین در راستای شناخته بهتر گروهتاریخی آن بپردازد.

دهد. در میگرای تندرو" مورد بررسی قرار گرای میانه و اسالمهای اصلی معارضان را در چارچوب سه طیف فکری" سکوالریسم، اسالمدیدگاه

بررسی شده 0391رسیدن حافظ اسد در سال های معارض در تاریخ سوریه به صورت اجمالی و بخصوص بعد از به قدرت ادامه سابقه گروه

و است گرفته قرار بررسی مورد باشند داشته توانندمی سوریه آینده در آنها که نقشی و سوریه در معارض هایگروه آینده نهایت است. در

.بود خواهد علویان خصوصالعلل هااقلیت انتظار در سرنوشتی چه سوریه در اسالمی تندرو هایگروه رسیدن قدرت به صورت در اینکه

ها، سکوالریسم، سناریو، عصبیه، ابن خلدون،گرایان تندرو، اقلیتهای معارض، اسالمگروهکلید واژه:

2

گیری شکافها و منازعات در سوریه به شکل کنونی گردیدباعث شکل که عواملی

با آن ،ما اوضاع کنونی سوریه که پر است از درگیری و خشونت. اشکل گرفتتمدن بشری یک از نخستین مناطقی بود که در آن سوریه

های تاریخی این کشور طی تمدن با سابقه فرقهای زیادی دارد. برای درک بهتر این وقایع که در سوریه در حال رخ داد است، باید به زمینه

.bbc,2013,doc))وری و جنگ استچندین دهه گذشته و ماقبل آن بازگشت. داستان سوریه داستان مذهب، خیانت، امپراط

این کشور شامل مناطق سوریه کنونی، لبنان، اسرائیل، شویم که متوجه می ،گردیم و به دنبال سوریه اولیه بگردیماگر کمی به عقب باز

بافت مذهبی از میالد مسیح یک انقالب مذهبی روی داد که به شکل گیری بخشی از قبلسال سیصد . ههای از ترکیه بودفلسطین و بخش

کبیر شروع به ترویج دین مسیحیت کرد و چون ینسوریه امروزی انجامید. در اوایل قرن چهارم بعد از میالد مسیح، امپراطوری روم کنستانت

. لب در این منطقه تبدیل شدسوریه در آن زمان تحت حاکمیت او بود، آنها را مجبور به پذیرش این آیین کرد. به زودی مسیحیت به دین غا

دهند.جمعیت این کشور را تشکیل میدرصد از کل 01اکنون جمعیت مسیحیان سوریه حدود

مسیحیت به عنوان دین غالب در این کشور از بین رفت. قبایل عرب که به وسیله استیالیدر قرن هفتم و بعد از گذشت سیصد سال،

میالد، از بعد 241تا 291ردند. در ظرف ده سال، بین سالهای )ص( متحد شده بودند به سمت شمال خاورمیانه و سوریه هجوم آومحمد

شهرهای امپراطوری روم توسط مسلمانان فتح شد و تمدن جدید اسالمی در این کشور بنا نهاده شد. قلمروی اسالمی طی چندین دهه بیشتر

یکی از دالیل مهمی که از سوریه به وریه دانست.توان ساز اسپانیا تا چین گسترده شد که قلب تبنده این امپراطوری عظیم اسالمی را می

بود. سرزمینتوان نام برد میزان ثبات و آرامش نسبی این عنوان قلب تپنده این امپراطوری می

ای در شکاف مذهبی امروز تر شدن آن بین اجتماع شد که خود این امر نقش عمدهانشقاق بین متفکران اسالمی سبب ایجاد شکاف و عمیق

ایجاد دو تفکر جدا از هم شد. آن دسته که طرفدار امام علی به کند. اختالفات پیش آمده بر سر جانشینی پیامبر منجرسوریه بازی میمردم

اند و آنهای که از خالفت ابوبکر حمایت کردند اکنون سنی هستند. شناخت اختالفات ایدئولوژیک بین سنی و شیعه به بودند اکنون شیعه

ها تشکیل ها را سنیو البته سوری مسلمانان. اکثریت به بخش قابل توجهی از اوضاع بحرانی سوریه بسیار حائز اهمیت استمنظور پی بردن

دهند. جرقه اولیه اعتراضات توسط همین بخش از جامعه چندپاره سوریه زد شد. آنها در واقع به دنبال احیای امپراطوری اسالمی اصیل در می

سوریه هستند.

موج جدیدی از تحوالت با حمله جنگجویان صلیبی که از اروپا آمده بودند، خاورمیانه و به طور خاص سوریه را فرا میالدی یازدهمدر قرن

ها به ظهور قهرمان بزرگ جهان اسالم یعنی ای خاورمیانه بر جای گذاشت. این جنگهای عمیقی را بر پیکرههای صلیبی زخمگرفت. جنگ

المقدس را از صلیبیان بازپس گیرد، جبهه اسالم را ها بود. او توانست بیتقهرمان بالمنازعه سوریجامید. صالح الدین صالح الدین ایوبی ان

.سازد رنگ متحد سازد، و نفوذ شیعیان را نیز کم

استان سوریه معاصر تا عصر معاصر سوریه تحت حاکمیت دو امپراطوری بزرگ مصریان و عثمانی قرار داشته است. د میالدی از قرن سیزدهم

. در جنگ اول جهانی سوریه جزئی از امپراطوری عثمانی بود و این امپراطوری با آلمان در جنگ علیه کلید خوردبا آتش جنگ جهانی اول

قیام تشویق کرد. رهبر پیمان بود. برای مقابله با عثمانی و آلمان، بریتانیا عربهای ناراضی را بر علیه امپراطوری عثمانی به بریتانیا و فرانسه هم

.اعراب در آن زمان با آرزوی فتح سوریه و حاکمیت بر آن شخصی به نام فیصل بود

3

الخصوص در ماجرای انفجار خط ها، عللدر رهبری شورش علیه عثمانی )لورانس عربستان(، توماس ادوارد لورانسی فیصل و فرمانده بریتانیای

خود در شهر دمشق را به کنترل دو موفق شدن دبه آرزوی دیرینه خود رسیدن 0303نها در سال آهن حجاز، بسیار موفق عمل کردند. آراه

تر بریتانیا قولش را به آنها داده بود. اما در همین حین بودند که پیش ایعرب به دنبال حکمرانی سوریه هایآورند. فیصل و ناسیونالیست

د، اعراب ارد دمشق شدنها وها نیز داده بود. فرانسویبیکو به فرانسوی -د سایکسبریتانیا قول حکمرانی سوریه را طی انعقاد قراردا

و به حکومت کوتاه مدت آنها پایان دادند. فرانسویان نیز نقشه خود را در سوریه بدون توجه به حس قوی ناسیونالیست را شکست داده

الذقیه یا لبنان که بیشتر مسیحی نشین بود، بخش غربی که اکنون شامل . آنها سوریه را به بخشهای بیروت ناسیونالیستی اعراب دنبال کردند

است، بخش جنوبی، مرکزی و شمالی تقسیم کردند. در واقع بخش عظیمی از مناطق ساحلی جنوب غربی و غرب را از سایر و طرطوس

مناطق جدا کردند.

های جنگ در خاورمیانه و تامین هزینه جهتهای سنگین اتسیاست استعماری فرانسه در سوریه، مانند تقسیم اداری کشور، وضع مالی

یک قیام ملی را ، که از دروزیان سوریه بود،سلطان پاشا االاترش، 0311ها در سوریه شد. در سال نارضایتی تشدیدتبعیضات مذهبی سبب

ها به عنوان قیام کبیر سوری از آن انجامید، که علیه فرانسویان آغاز کرد و به سرعت سرتاسر کشور را فرا گرفت و حدود دو سال نیز به طول

ختم شد هنوز جهانی دوم پیامد آن بیداری ملی در این کشور بود. ولی فرانسویان تا بیست سال بعد که به جنگ شود و البتهیاد مینیز

زمان حکمرانی و تحوالت نحوهریشه در در سوریه بحران کنونی قسمت اعظم توان گفت کهحاکمیت سوریه را در دست داشتن. می

(.bbc,2013,doc)دارد فرانسویان بر این کشور

ها ها، مسیحیان و ارمنیکردها، علویان، دروزیدهند. از کل جمعیت این کشور را تشکیل می ⅔اکنون مسلمانان سنی سوریه حدود

ها علویان هستند. ترین این اقلیتاند. قویر حکومت کردهرا با خود دارندکه بر این کشو ییهاها و حکمراناز امپراطوری های طوالنیداستان

ن متمادی تحت ادهند. علویان مسلمانان شیعه مذهب هستند که برای سالیعلویان حدود دوازده درصد از کل جمعیت سوریه را تشکیل می

قلمداد های فرعی و غیر اسالمی شاخ از ا جزئیاری از علمای اهل سنت آنها ربسی میالدی اند. در اوایل قرن چهاردهمها بودهحکمرانی سنی

شود که حدود در نتیجه دستور سرکوب آنها صادر شد و تخمین زده می .آوردندبشمار می حقیرترو حتی آنها را از یهودیان نیز کردندمی

کوچ کردند و در آنجا سوریه غربیال های شمبیست هزار نفر از علویان در آن دوره کشته شده باشند. از آن پس این اقلیت به سوی کوه

گزیدند. سکنی

قوی اکثریت سنی که حس ناسیونالیستی. فرانسویان از شد تشدیدانشقاق بین اقلیت علوی و اکثریت سنی در زمان حکمرانی فرانسویان

الخصوص ها، عللبه جذب اقلیت حاضر به پذیرش سلطه آنها نبودند. به همین خاطر فرانسویان شروع آنها چون ،هرگز حمایت نکردند داشتند

های کارهای حکومتداری و نظامی کردند. با پایان جنگ دوم جهانی و همزمان با استقالل سوریه، گروهی از علویان که نقش برای ،علویان

جدیدی برای سعی کردند تا قدرت را پس از فرانسویان در قبضه خود نگه دارند که خود این اقدام سرآغاز دمهمی در حکمرانی داشتن

رود.در سوریه بشمار می نارضایتی

به قدرت تکیه زند و زمام امور را در دست گیرد. حافظ اسد به با استفاده از نفوذ علویان، بود که توانست حافظ اسد یکی از فرماندهان علوی

رویای که بعث، حزب عضویت به جوانی سالهای همان از اسد . حافظه بودو دوران آموزش خلبانی را در شوروی گذراندا ،نیروی هوای پیوست

آمد و از این طریق وارد صحنه قدرت در سوریه شد. در داشت، را با خود عرب جهان یکپارچگی

4

، حافظ اسد به همراه تنی چند از همکاران خود موفق به انجام یک کودتا و در نتیجه کنترل امور کشور شدند. تمام این 0329در سال

و به 0391امنی و هرج ومرج تا سال شخصیتی سکوالر داشتند و البته از اقلیت علوی سوریه نیز بودند. نا حزب بعث بودند،هان عضو فرماند

سال، تا به 10قدرت بعد از خروج نیروهای فرانسوی از این کشور که امنی و هرج و مرج ناشی از خالنا قدرت رسیدن حافظ اسد ادامه داشت.

سبب شد تا به حکومت رسیدن فردی علوی اما مقتدر جهت حکمرانی و برقراری ،، به طول انجامید0391در قدرت رسیدن حافظ اسد

آرامش در این کشور حتی از سوی اکثریت سنی این کشور نیز مورد استقبال قرار گیرد.

رهای کینه و دشمنی بیاورد ولی در همین حین بذارمغان ها به امنی حافظ اسد توانست امنیت و آرامش را برای سوریبعد از مدتها بحران و نا

های بحران در این کشور بشمار آورد. ایجاد یک جامعه و توان یکی دیگر از ریشهکاشته شد که خود این امر را می ای دیگر در جامعهبه گونه

توانست خوشایند اکثریت سنی جامعه باشد.قانون اساسی سکوالر به هیچ وجه نمی

ترین احزاب اسالمی در سوریه بود به شدت با این کار مخالفت کرد. این مخالفت به شروع یک نبرد خونین ین که یکی از قویالمسلماخوان

گذاری در شهر حلب ترور شد که در واقع اعالن رسمی جنگ علیه علوی در یک بمب یک فرمانده ارشد 0393شش ساله منجر شد. در سال

سالم به در برد. در نتیجه این ها جانشانسی محض از ترورهای اخوانیشین بار خود حافظ اسد با خوحکومت علوی سوریه بود. حتی چند

جانبه به ها جنبه همهقیام اخوانی 0331در فوریه ها بود. ها شروع شد. شهر حما مرکز و پایگاه اصلی اخوانیات سرکوب شدید اخوانیاقدام

کرد. حمله ش را اعالنآزادی ءشهر حماو دها گشته شدنبه دست اخوانی ءتظامی در شهر حماخود گرفت. بسیاری از نیروهای نظامی و ان

از مردم شهر حما کشته شدند و قیام اخوان نفر آغاز شد. در نتیجه این حمله حدود بیست و پنج هزار ءدولت سوریه برای بازپس گیری حما

حکمرانی خود بر داشتن رقیب جدی در عرصه سیاست به به امروز دیگر بدون بشدت سرکوب شد. حکومت حافظ اسد از این زمان به بعد تا

.(Qabalan,2013,p.36)سوریه ادمه داده است

بسیاری از بازرگانان و تاجران سرشناس سنی با حکومت وارد معامله شدند و در مقابل امنیت و تسهیالتی که در امر تجارت برای آنها فراهم

توان گفت که یکی از دالیل مهمی که اکثریت سنی . میندهایش را خواستار بودا فرمانبری و همراهی با سیاستاز آنه ، حافظ اسدکردمی

واقع همین امتیازاتی بود که حکومت برای آنها فراهم آورده بود. ررا همراهی نکردند د 1100شهرهای حلب و دمشق قیام سال

اسرائیل علیه اعراب، حافظ 0329د، چهره ضد اسرائیلی او بود. در جنگ د بر سوریه بویکی دیگر از دالیلی که موجب تحکیم سلطه حافظ اس

اسد وزیر دفاع سوریه بود. اسرائیل در این جنگ شش روزه اعراب را شکست داد و بلندیهای جوالن را نیز به تصرف خود در آورد. شش سال

جانبه را علیه اسرائیل آغاز کرد. در اسد یک حمله همه 0399د. در سال بعد اسد به عنوان رییس جمهور سوریه درصدد انتقام شکست برآم

های اولیه ولی در نهایت سوریه و متحدش مصر در این جنگ نیز شکست خوردند. ولی از آن به بعد از حافظ رغم پیشروینیز علیاین جنگ

و به عنوان قهرمان اعراب یاد شد. از آن زمان این جنگ و اسد به عنوان کسی که به خون خواهی اعراب با اسرائیل وارد جنگ شد به نیکی

های اصلی حکمرانی او بر سوریه را شکل داده است.دشمنی یکی از پایه

از پیروزی انقالب . بعدآمدبشمار می ی قدرت غرب و شرقبلوکها بین نبرد یهای استراتژیک، خارومیانه یکی از میدانر دوران جنگ سردد

بشمار الله به عنوان خط اصلی مقاومت در برابر هژمونی آمریکا در منطقهایران، سوریه و حزب محور میالدی، 0393سال ایران دراسالمی

5

کرد و در المللی قدرتی چون روسیه از او حمایت میرا داشت و در صحنه بین اللهحزب. حافظ اسد در منطقه متحدانی همچون ایران و آیدمی

یت موجود و ثبات سیاسی هستند.داخل ملتی که شاکر امن

سنی امیدها را در دلها دختری ساله و جوان جای پدر را گرفت. ازدواج بشار اسد با 94حافظ اسد درگذشت. بشار اسد 1111در دهم ژوئن

احزاب، رسانه و ات اصالحی را شروع کرد: از جمله آزادیی اقدامیش داد. بشار اسد یک سربرای انجام رفرم و بهبود اوضاع سیاسی افزا

به این اقدامات اصالحی در آن زمان لقب "بهار دمشق" دادند. انتقاد از اعمال و گران سیاسی تحلیلها. مسائلی چون توجه به حقوق اقلیت

دیر هااین امیدشد، بطوری که بسیاری از مردم و فعالین سیاسی و مدنی به آینده بسیار امیدوار بودند. ولی ها تحمل میافعال رژیم در رسانه

نپاید. تنها یک سال از ایجاد فضای باز سیاسی نگذشته بود که دوباره جو رعب و وحشت آغاز شد. تعقیب، دستگیری و قتل مخالفین بشدت

ی های موجود دامن زد. اصالحات اقتصادحال بشار اسد یک سری اصالحات اقتصادی را نیز در پیش گرفت که به نارضایتیدنبال شد. در عین

های اقتصادی سازمان یافته شکل گرفت که به مافیایی اقتصادی معروف گروهبشار اسد بیشتر به نفع طبقه شهری تمام شد. در دل این رفرم

ای که تمام شد و سودی به حال مردم سوریه نداشت بگونه های اقتصادی بیشتر به نفع خود خانواده اسد و اطرافیان اوشد. در واقع رفرم

کنند.شتر مردم سوریه در فقر زندگی میاکنون بی

به این سمت، به شدت بخش کشاورزی این کشور را تحت تاثیر قرار داد. 1119الخصوص از ، عللهای روی دادهدر همین حال خشکسالی

چار مشکل کرده بود،را د در سوریه ها که اکثریت جامعه دهقان و روستایگوی به معضالت ناشی از این خشکسالیعدم توان دولت در پاسخ

توان به مهاجرت روزافزونه مردم به شهرها نام برد که خود این سبب ها و حوادث می. از پیامدهای این سیاستفزودها ابه میزان نارضایتی

ضافه شدن های رشد جمعیت را در جهان داراست که به معنای اکاهش درآمد و افزایش نرخ بیکاری شده است. سوریه یکی از باالترین نرخ

توان عدم توجه حکومت به میزان بیکاری و رشد سریع جمعیتی را می صدها هزار نفر ساالنه به جمعیت جوان و جویای کار این کشور است.

های موسوم به بهار عربی، سوریه همانند یک انبارو شروع قیام 1101بشمار آورد. در واقع در آغاز سال 1100یکی دیگر از دالیل قیام سال

را فراهم کرد. قیامهای باروت بود. جمعیت جوان، بیکار و ناراضی، نرخ باالی بیکاری و امید به پایان دیکتاتوری تماما زمینه

سوریه در اپوزیسیون هایگروه و اصالحی حرکات

بیکاری، باالی نرخ به توانمی جمله آن از. بودند روبرو زیادی مصائب و مشکالت با کشور این مردم ،1100 سال در سوریه قیام شروع از قبل

بعث حزب رسیدن قدرت به اوایل همان از مشکالت و مسائل این. کرد اشاره اجتماعی و فردی هایآزادی وجود عدم و گسترده، فساد تورم،

.داشت هادام نیز آن از پس و 1111 تا 0391 سال در اسد حافظ حکمرانی دوران آغاز الخصوصعلل و 0329 سال در سوریه در

شکل گرفته مختلف مذاهب و اقوام از متنوع جمعیتی بافت و ترکیب یک از خاورمیانه کشورهای از دیگر بسیاری همانند درست سوریه کشور

جلوگیری شدت به مذهبی و قومی هایگروه این اجتماعی و فردی آزادی از مدیدی سالهای برای اسد خانواده وحکومت بعث رژیم. است

01 تقریبا که کردها همچون قومی دیگر های گروه وجود این با هستند، عرب درصد 31 حدود سوریه مردم از باالی اکثریت یک.اندکرده

این بارز ویژگی مهترین توانمی را مذهبی ترکیب قومی، ترکیب بر عالوه. دهند می تشکیل را سوریه قومی اقلیت ترینبزرگ است، درصد

سه جمله از دیگری مذهبی هایاقلیت شود، می شامل را آن جمعیتی ترکیب درصد 91 حدود که سنی ثریتاک بر عالوه سوریه. است کشور

6

01 حدود اقلیت از اسد خانواده. دارند حضور سوریه در نیز مسیحیان از اقلیتی و( ها اسماعیلی و ها، دروزی ها، علوی) اسالم از اقلیت فرقه

.(ICG,2013,p.14)دارد عیشی اسالم در ریشه که است علویان درصدی

بسیار هاسوری از بسیاری برای هویت و نهاد یک عنوان به دینی و اسالمی هویت اما سوریه در بعث رژیم حکومت سکوالر طبیعت وجود با

مناسب و نهادها از بسیاری دلیل همین به و هستند برخوردار علوی اقلیت بین در اجتماعی قوی پایگاه یک از اسد خانواده. است اهمیت حائز

.است اقلیت این اختیار در حکومتی مهم

تنیده درهم و گیری،شکل نحوه نگاه، نوع ایجاد در را مهمی بسیار نقش طبقات اقتصادی توان و جغرافیای، بافت مذهبی، قومی، هایهویت

بنای سنگ ساختار این. هستند اهمیت حائز یاربس خانوادگی و ایقبیله ساختارهای نژادی، و قومی لحاظ از. کند می بازی سوریه قیام شدن

بر در سوریه در اجتماعی اقتصادی ساختار تنوع. است داده شکل سوریه اجتماعی بافت در را ایشبکه و گروهی ارتباطات و روابط از بسیاری

ای شده شناخته هایچهره و مینظا ینیروها کارمندان، مانند اجتماعی متوسط های گروه کارگران، کشاورزان، از وسیعی طیف گیرنده

گروه از کنند، می زندگی روستاها و شهرها حاشیه در بیشتر که جامعه پایین طبقه به علقمت هایگروه از بسیاری.شود می شامل را بازرگانی

.کنند می حمایت دولت از باال به متوسط و شهرنشین جمعیت اکثریت که حالی در کنند می حمایت معارض های

در مهمی بسیار نقش وابستگی این. است کشور این در ای منطقه و محلی وابستگی داد، قرار نظر مد باید که های جنبه از ردیگ یکی

و کشاورز قشر بین یا دمشق، و حلب شهرهای بین شدیدی رقابت مثال، برای. دارد ها گروه و افراد اجتماعی و سیاسی گیری سمت چگونگی

یا نشین علوی که سوریه مناطق سایر با هستند کردنشین بیشتر که شمالی مناطق مثل مختلف مناطق بین دیدگاه تفاوت یا و شهرنشین،

برای و دارند آگاهی مختلف مناطق در دیدگاه تفاوت و اختالفات این از خوبی به اسد خانواده و سوریه رژیم. دارد وجود هستند، نشین عرب

.اندکرده محدود را آنها یا کرده جلوگیری مذهبی و قومی هایگروه این فعالیت از شدت به تنش یا بحران ایجاد از جلوگیری

دارا نیز را جامعه اکثریت که سنی هایگروه. کرد پیدا گسترش سرعت به مذهبی و قومی تنازعات و اختالفات این 1100 سال قیام شروع با

قومی و مذهبی اقلیت های گروه مقابل در. بود جامعه قشر همین نیز یامق این گر آغاز واقع در و شدند ملحق قیام این به سرعت به هستند

اکثریت خواست و قیام این آغاز از هدف که نبودند مطمئن چون. کردند می نگاه قیام این به تردید و شک دید با کردها و مسیحیان مانند

خود موجودیت بلکه حاکمیت تنها نه برابر در مستقیم تهدیدی را قیام این جامعه علوی اقلیت دیگر سوی از. هست چه قیام این از سنی عرب

سلطه تا آوردندمی بشمار طالیی فرصت یک را قیام این سنی هایگروه دیگر، سوی از. دادند نشان واکنش آن برابر در شدت به و کردند فرض

تا کردند تالش و بودند مخالف شدت به خواه تمامیت گاهدید این با اقلیتی های گروه از بسیاری حال همین در. کنند حاکم جامعه بر را خود

دیگر سوی از. باشد گراکثرت و دمکراتیک حکومت یک باید اسد از بعد حکومت که کنند روشن هااقلیت الخصوصعلل و عمومی افکار برای

را خود های خواسته تا دیدند می تاریخی فرصت یک منزله به را قیام این دهند، می تشکیل را کشور این قومی اقلیت بزرگترین که کردها

و نیت از هنوز ،نسبی خوشبینی این با کردها گفت باید ولی. باشند خود برای خودمختاری یک کسب دنبال به حال عین در و کنند مطرح

با گروه این باور به. تاس خود آینده نگران بسیار مسیحی اقلیت دیگر سوی از. نیستند مطمئن سوریه آینده به نسبت گرایان اسالم قصد

و نیست دلیل بی نگرانی این که گفت شود می و. بود خواهد خطر معرض در شدت به آنها اجتماعی پایگاه سوریه در هادرگیری گرفتن شدت

مسیحی های گروه از برخی که است حالی در این .گیرد می سرچشمه کشور آن به آمریکا حمله از پس عراق در خود کیشان هم سرنوشت از

.کنند می کمک معارض هایگروه به که دارند وجود نیز

7

سوریه در 1100 سال از قبل اپوزیسیون گروههای

هنوز ولی است، گذشته آن از سال سه از بیش که اکنون و دارد ادامه نیز کنون تا و شد شروع سوریه در مردم قیام که 1100 مارس از

متحد جبهه یک تشکیل در موفقیت عدم بسیاری. یابند وفراگیردست جانبه همه توافق یک به تا اند نتوانسته کشور این در معارض گروههای

اپوزیسیون یک تشکیل عدم گرانبسیاری از تحلیل. دانند می سوریه در اپوزیسیون هایگروه تاریخی وتجربه بندیسازمان در را مخالفان از

آشفته و شکننده آنقدر سوری معارض هایگروه دورنمای. دهندربط می کشور این در سیسیا باز فضای عدم و کافی تجربه نبود به را فراگیر

برخوردار بیشتری قدرت و نفوذ از سوریه جامعه بدنه در آنها از یک کدام که کنند اعالم قطعیت با که دانندنمی هم آنها خود حتی که است

و سوریه آینده در حکمرانی شیوه و نوع چون مواردی در حتی بلکه نفوذ میزان بحث در تنها نه قطعیت عدم همین که گفت باید. است

سوریه آینده برای و کوتاه مدت نسبی حتی راهبرد یا برنامه یک ارائه از هاگروه این که است شده باعث اجتماعی هایگروه با تعامل چگونگی

طبق بر که گرددمی باز زیادی عوامل به هماهنگی عدم.است اهنگیهم عدم این گیریشکل در اصلی عوامل از یکی این، خود که. باشند عاجز

دیدگاه در اختالف شخصی، اختالفات: جمله از کرد اشاره زیر موارد به توانمی کیلو میشل آقای معارض، برجسته هایچهره از یکی هایگفته

.برد نام توان می را هاگروه و افراد سابقه و یشینهپ سر بر اختالف و ائتالف تشکیل در اختالف سوریه، در بحران با تعامل نحوه و

کشور کنار و گوشه در گروه این اجتماعی پایگاه. رود می بشمار سوریه در اپوزیسیون احزاب فراگیرترین و بزرگترین از یکی المسلمین اخوان

. دهد می پوشش را فقیرنشین مناطق و روستای مناطق در الخصوصعلل اجتماع پایین و متوسط طبقه اجتماعی بافت بیشتر و است پراکنده

نوع یک به پذیرفت، پایان گروه این شدن کوبیده هم در و شکست با که 0391 تا 0393 سالهای بین در خود مسلحانه قیام از بعد گروه این

هایگروه تا شد سبب گروه این ژیایدوئولو همچنین و ساختار، گذشته، در گروه این عملکرد. گرائیده اجتماعی سیاسی رکود و انفعال حالت

زیادی تالش گروه این اسد بشار رسیدن قدرت به از پس و 1111 سال در. کنند اعتماد سلب آنها از قومی و مذهبی هایاقلیت و سکوالر

دو به سوریه در لمسلمینا اخوان. نبود موفق چندان اما ببخشد بهبود مذکور هایگروه الخصوصعلل و مردم نزد در را خود چهره تا داد انجام

افراطی و رادیکال که ءحما شهر در گروه این دیگر شاخه و است روترمیانه و ترمعتدل که حلب در واقع اخوانی شاخه. شود می تقسیم دسته

.است

عرب های گروه از الفیائت ،0393 سال در انجمن این. کرد اشاره ملی دمکراتیک انجمن به توانمی سوریه در اپوزیسیون دیگر هایگروه از

به دیگر بعد به سال آن از چند هر انجمن این. شد سرکوب 0391 سال در و زود خیلی انجمن این. گرفت می بر در را چپ احزاب و گراملی

قالب تنها عنوان به هنوز اسد بشار رسیدن قدرت به و 1111 سال تا اما نکرد ایفا سوریه سیاسی نبرد میدان در چندانی تاثیر رسمی صورت

حزب شش وشامل شود می اداره معبدالعظی حسن توسط حاضر حال در انجمن این .رفت می بشمار سکوالر مخالفان برای منسجم فکری

خوبی المللی بین ارتباط از اما هستند ضعیف هاگروه این اجتماعی نفوذ و سیاسی لحاظ از اگرچه. دارند حضور سوریه در آنها بیشتر که است

سوسیالیستهای اتحادیه. شوند می محسوب سوریه داخل سنتی اپوزیسیون گروه بزرگترین و برخوردارند المللی بین سیاسی هایچهره رسای با

هاگروه این ترینپرنفوذ از شد ایجاد القرک ریاض توسط که سوریه مردم دمکراتیک حزب و عبدالعظیم حسن رهبری به دمکراتیک عرب

.Bilanco,2013,p.24))هستند

8

هر. آورد وجود به را اپوزیسیون سران از جدیدی نسل ،"دمشق بهار" نام به موسوم جریانی ،1111 سال در اسد بشار رسیدن قدرت به از بعد

حال عین در اما بود اپوزیسیون قالب در سوریه سیاست صحنه اصلی بازیگر ملی دمکراتیک انجمن هنوز دمشق بهار شروع از پس چند

و سیف ریاض سابق پارلمانتاران به توان می دوره این شده شناخته هایچهره از. نهادند سوریه سیاسی عرصه به پا نیز یدیگر هایگروه

که عیسی حبیب و الماله هیثم چون دیگر افرادی و ،دلیال عارف معروف اقتصادان ،کیلو میشل مستقل و برجسته نویسنده ،الحمصی مامون

.کرد شارها بودند دادگستری وکیل دو هر

دمشق بیانیه

رفیق ترور ایقضیه در سوریه شدن درگیر و فلسطین و عراق چون هم موضوعاتی سر بر واشنگتن و دمشق روابط در تنش گرفتن باال با

احزاب و هاچهره از کثیری گروه 1111 اکتبر در. شد شروع اپوزیسیون هایگروه بین اتحاد ایجاد برای جدیدی های تالش الحریری،

هاچهره جمله از. کند فراهم را دمکراتیک حزبی چند سیستم یک ایجاد هایزمینه تا خواستن دمشق حکومت از بیانیه طی سوری اپوزیسیون

چهرهای و عاشوری کردی، احزاب المسلمین، اخوان ملی، دمکراتیک انجمن به توانمی کردند امضا را بیانیه این که سرشناس هایگروه و

.Hinnebusch,2007,p.43))کرد اشاره سعید جواد و الحورانی فیدا سیف، ریاض کیلو، میشل چون ایشده شناخته

هماهنگ خواستار و کردند صادر دیگری ایبیانیه امضاکنندگان سال، همان ژانویه در. شد مشکل دچار سرعت به دمشق بیانیه هایبندیگروه

معاون شدن جدا. نداشت پی در موفقیتی که شدند المسلمین اخوان چون اسالمی هایگروه با سکوالر هایگروه هایخواسته دوباره کردن

. بپیوندد ملی نجات جبهه یعنی عربستان کشور حمایت مورد ائتالف به المسلمین اخوان تا شد سبب خدام الحکیم عبد جمهور رییس سابق

سال در و شدن جدا نیز جبهه این از هااخوانی بعدها. شد قطع شقدم بیانیه کننده اعالم هایگروه با المسلمین اخوان ارتباط نتیجه در

.نداشت پی در اینتیجه که دشدن نیز سوریه دولت با گفتگو خواستار حتی 1113

بین و ایمنطقه داخلی، عوامل نتیجه در آن از بعد و 1111 سال در اپوزیسیون وحدت پروژه افول و رشد که هستند باور براین بسیاری

به صدام سقوط از بعد آمریکا اینکه از سوریه غلط باور بر دمشق بیانیه آمریکا، در لیبرال مخالف یک ،عبدالحکیم عمار اعتقاد به.بود یالملل

از حزبی تک باور و ایدوئولوژی همان دوباره ندارد قصدی چنین آمریکا شد روشن که هنگامی. گرفتمی نشئت بود خواهد بشار سقوط دنبال

.شد اعمال سوریه ارانزمامد سوی

سوریه در مبارز هایگروه

می سپری کشور آن داخلی جنگ شروع از که سال دو از بیش و گذرد،می اسد بشار رژیم علیه بر سوریه در مردم قیام از که سالی سه طی در

این. دهندمی تشکیل سوری سنی هایهگرو را مخالفین این مهمترین. هستند مبارزه حال در اسد رژیم مخالفین از ایگسترده طیف شود،

بارزی نقش کشور آن ریاست و حکومت در عمال ،کشور این در اکثریت داشتن وجود با چون ندارد تعجب جای هاسنی بین مخالفت از میزان

نوع و اسد از بعد کشور هادار چگونگی درباره اما هستند اسد رژیم سقوط خواهان صدا یک تقریبا مخالف هایگروه این بیشتر اگرچه. ندارند

9

اما برشمرد توانمی را هاتفاوت این بروز برای مختلفی عوامل چه اگر. نیستند صداهم وجه هیچ به هم با بیاید سرکار بر است قرار که حکومتی

.است کرده دور هم از شدت به را مخالف هایگروه که است اسد از بعد حکومت در مذهب نقش میزان بین این در عامل مهمترین شک بدون

قرار تکفیری و سلفی اسالمی هایگروه بندیدسته این الیه منتهی در. کرد بندی تقسیم توانمی را طیف این در مبارز اسالمی هایگروه

ممکن وجه نتریکامل و ترینشدید به اسالم شریعت کل در و اسالمی قوانین سازیپیاده خواهان و هستند تندرو شدت به هاگروه این. دارند

جمله از. ندارد وجود کامل نظر اتفاق نیز سلفی هایگروه این بین حتی که کرد اشاره باید ولی. هستند یقرآن هایموزهآ اساس بر درجامعه آن

مسلحانه زهمبار بر تکیه با اسالمی حکومت یک ایجاد خواهان گروه این. کرد اشاره النصره جبهه به توانمی سلفی اسالمی هایگروه مهمترین

سلفی گروه یک که الشام الحرار گروه، این برخالف. ندارد آزاد انتخابات و دمکراتیک فرآیند طریق از حکومت ایجاد به اعتقادی هیچ و است

آزاد فرایند یک در اگر که است گفته گروه این. است سیاسی آزاد فرآیند یک طی اما اسالمی حکومت یک ایجاد خواهان رود،می بشمار دیگر

برای گروه این. گذاشت خواهند احترام مردم آرائ به و پذیرفت خواهند را شکست کنند جذب را مردم اکثریت رای نتوانند آنها انتخاباتی

از یکی امروز که اندکرده" سوریه اسالمی جبهه" نام با خود مشرب هم گروه چند با اسالمی جبهه یک تشکیل به اقدام خود دیدگاه تقویت

.است سوریه در نبرد میدان صحنه بازیگران تریناصلی

هاگروه این. نیستند مشخصی برنامه و دستور و سازمان دارای که دارند حضور نیز دیگری اسالمی هایگروه نظامی سلفی هایگروه کنار در

اسالمی حکومت یک ایجاد دنبال به تنها که نداکرده ابراز و نیستند سلفی هایگروه نسبت به توجهی قابل وزنه دارای گذاریتاثیر لحاظ از که

و حمص در الفاروق هایگردان به توانمی گیرندمی قرار بندیدسته این در که هایگروه مهمترین از. هستند قرآنی هایآموزه اساس بر

. اندداده تشکیل" ریهسو آزادی برای جبهه" نام با را مشترکی جبهه هم با گروهها این. کرد اشاره ادلب در الشام الساقور

المسلمین اخوان دیگر هایگروه با مقایسه در. کرد اشاره سوریه المسلمین اخوان همانند دیگری هایگروه به توانمی هاگروه این کنار در

گروه این. هستند المیاس هایآموزه و خواستگاه با اما سکوالر حکومت یک ایجاد خواهان گروه این. است تریافته سازمان و ترهماهنگ بسیار

نحوه و حکومت مورد در المسلمین اخوان هایدیدگاه که گفت باید اما. است سوریه آزاد ارتش از جزئی اسالمی هایگره از بسیاری خالف بر

بسیاری. باشد کشور آن در هااخوانی حکومت سرنگونی و مصر تحوالت از ناشی تواند می این خود که بوده مبهم بسیار اسد از بعد سوریه اداره

قبضه را حکومت که هستند سوریه هایاخوانی این اسد، بشار رژیم سقوط صورت در که هستند باور این بر سوریه در مخالف هایگروه از

همین .کنند اتخاذ المسلمین اخوان مقابل در ترمنسجم و واحد جبهه یک تا هستند تالش در هاگروه این از بسیاری نتیجه در کرد خواهند

.است شده نیز سوریه ملی ائتالف درون در تنش ایجاد سبب یکدیگر به اعتماد عدم

در روشنی و مشخص برنامه دیگر مخالفین از بسیاری همانند نیز هاگروه این. دارند قرار مخالف سکوالر هایگروه طیف این الیه منتهی در

در. هستند دمکراتیک و سکوالر حکومت یک ایجاد خواستار که اندکرده اعالم اتنه و ندارند اسد بشار از بعد سوریه اداره چگونگی خصوص

میان در نگرانی بروز سبب این خود که اندپذیرفته را سلفی اسالمی هایگروه از برخی هایدیدگاه سکوالر هایگروه این از برخی حال عین

همین که. بود خواهد هاعلوی با ضدیت محوریت با رو تند حکومت کی سوریه در آینده حکومت که است شده اسد رژیم حامیان و مخالفین

(.Ostovar,2013,p.14,15,16) است زده دامن سوریه بحران در مختلف هایطیف بین موجود اختالفات به موضوع

10

سکوالر افکار با شورشی های گروه

سیاسی مشترک برنامه یک ایدهنده ارائه حتی و مشترک دگاهدی دارای دارند حضور هاشورا این در که احزابی و سکوالر نظامی هایشورا

کنندمی اعالم کلی صورت به تنها و. ندارند هم با خاصی اصولی و دیدگاهی قرابت هیچگونه عموم طور به نظامی هایشورا. نیستند و نبوده

جامعه اقشار و هاگروه تمام یجتماعوا فرهنگی، سیاسی، حقوق گیرنده بر در که هستند فراگیر و دمکراتیک سوریه یک ایجاد دنبال به که

و معتدل سیمای یک دادن نشان برای بیشتر باشد هاگروه این برنامه و نیت از حاکی آنکه از بیشتر هایدیدگاه چنین اتخاذ علت. باشد سوریه

در معارض هایگروه بین در دودستگی همه این وجود. کنند جلب خود سمت به را جهانی کشورهای حمایت بتوانند تا است خود از رومیانه

پراکندگی همین. است اسد بشار رژیم سقوط صورت در ارائه برای مناسب بدیل یک یافتن برای هاگروه این برنامگیبی از حاکی بیشتر سوریه

. دارد سوریه جامعه خود فرهنگی و اجتمائی سیاسی، بافت تنوع و فکری زمینه پس در ریشه خود

مشترک فرماندهی بجز دارند، نگه دور گرایاناسالم از را خود ایدئولوژیکی و فکری لحاظ از تا اندکرده تالش نظامی هایشورا نای بیشتر

و بشر حقوق به احترام عدالت، برابری، پایه بر اسالمی عربی مرکزیت با آزاد سوریه یک ایجاد خواستار مشترک شورای این. انقالبی نظامی

بیان و تحقق در نظامی شوراهای کلی طور به. کرد نخواهند عمل شریعت قانون خالف بر آنها اینکه و است مذهبی و قومی هایاقلیت حقوق

این خود اینکه و است سوریه اجتمائی بدنه با شوراها این بیگانگی و دسترسی عدم از ناشی این خود که اندکرده عمل ضعیف خود هایهاید

و کاریزماتیک رهبر یک نبود شوراها این موفقیت عدم در مهم عوامل از دیگر یکی. نداشتن چندانی آگاهی موضوع این اهمیت از نیز شوراها

(Qabalan,2013,p.21) دهد ارائه واحد و هدفمند برنامه و کند بسیج را مردم بتواند که بود قوی

دارای هاگروه این. است شده تبدیل نیز آنها خارجی حامیان و خودشان برای بزرگ معضل یک به سوریه در مبارز نظامی گروههای بین رابطه

شوراهای ان دیگر سمت در و هستند رادیکال سلفی و اسالمی هایگروه ان طرف یک در که هستند یکدیگر از متفات کامال فکری طیف دو

می. انجامید هاگروه این بین درگیری به موارد از بسیاری در و نماند باقی گفتمان حد در تنها اختالفات این. دارد قرار اسالمی غیر نظامی

:است مهم عامل چندین تاثیر تحت این خود که داشته برگشتی و رفت و سیال حالت اختالفات این که گفت توان

هاگروه این مذهبی و سیاسی ایدئولوژی و دیدگاه در تفاوت( 0

هاگروه این لوجستیکی و نظامی مالی، تامین منابع( 1

سوریه خارج و داخل سیاسی هایگروه و احزاب با هاگروه این بطهرا( 9

سقوط نتیجه در و همگرای با میتواند روابط این طرف یک از چون است، اهمیت حائز بسیار سوریه در سیاسی و نظامی هایگروه بین رابطه

به را رژیم سقوط تواندمی است، چنین نیز ظاهرا که هاروهگ این بین واگرای و همکاری عدم با اینکه یا و بینجامد سوریه رژیم تردزو چه هر

صحنه به سوریه نظامی و سیاسی صحنه هستیم، آن شاهد ما نیز اکنون هم که دوم احتمال بروز صورت در. بسازد ممکن غیر حتی یا و تاخیر

.شد خواهد تبدیل فرسایشی و مدت طوالنی داخلی جنگ یک نهایت در و مرج و هرج و آشوب

11

بعث در سوریه رژیم تضعیف هایریشه و خلدون ابن تئوری

و تجزیه مورد را سوریه در و چگونگی به قدرت رسیدن خاندان اسد وقوع علل به نظری چارچوب و تئوریک لحاظ از تا آنیم بر فصل این در

مطرح مسلمان متفکر خلدون ابن سوی از که" عصبیه " تئوری از استفاده با تا است تالش در نگارنده ،مقاله از فصل این در. دهیم قرار تحلیل

را سوریه در و تداوم آن اسد خاندان رسیدن قدرت به توانمی آیا که کرد مطرح را پرسش این و پرداخته، وقوع قیام در این کشور علل به شد

کرد؟ تبین و توضیح خلدون ابن تئوری ایپایه بر

. بود ایستاده دمشق هایدروازه برابر در ،تاتارها بزرگ پادشاه تیمورلنگ، در کنار خلدون ابن ونسیت محقق میالدی، 0410 سال ژانویه دهم در

به برای جای دیگر که بود موضوع این اثبات درپی خلدون ابن. بود زندگیش در تاریخی لحظه یک ابهمث به خلدون ابن برای مالقات این

به و دورتر کیلومتر دویست حدود و حال همین در اما. ندارد وجود سوریه، در الخصوص علل عصبیه، تئوری و نام تحت افراد رسیدن قدرت

اسد، حافظ 0391 سال در. بودند متمایز مذهبی و قومی بافت لحاظ از که داشتند سکنی علویانی مدیترانه، حاشیه هایکوه در شمال، سمت

توانست بودند علوی خاندان از همگی که خود قطاران هم کمک به بود، نیز رکشو آن علوی اقلیت از البته که سوریه ارتش فرماندهان از یکی

(.Goldsmith,2011,p.10. )دارد ادامه نیز امروز به تا که گیرد بدست را قدرت

را شودمی کشور این میلیونی دو و بیست جمعیت از میلیون سه بر بالغ که را سوریه جمعیت از درصد 01 تا 01 حدود سوریه در علویان

علویان. هستند ساکن طرطوس و الذقیه چون مهمی شهرهای در و کشور این غرب و غربی شمال در بیشتر قوم این. دهندمی تشکیل

با البته. هستند تعارض در غالب اکثریت با ایدئولوژی و دیدگاه لحاظ از کشور این سنی بافت به توجه با و هستند، تشیع مذهب از ایشاخه

سوریه در حکومت واقع در. کرد توجیه کامل طور به را خاندانی حکومت این تداوم و رسیدن قدرت به تواننمی خلدون ابن نظریه به توجه

سوریه در خود سلطه تداوم و گسترش جهت بودن علوی حربه از تنها کشور این حکومت و است شده متمرکز خانواده یک دست در بیشتر

.کنندمی استفاده

لحاظ از و است شده گرفته عصب ریشه از عصبیه. شود ارائه" عصبیه" خلدون ابن تئوری از کلی تعریفی تا است بهتر بحث به ورود از قبل

اصلی هایریشه از(. ibid,p.23) است قدرت و حکومت به رسیدن جهت قبیله و قومی عرق و تعصبات از گرفتن کمک معنای به نظری

و هاویژگی با دارند تعلق تشیع از شاخه به علویان: کرد اشاره مواردزیر به توانمی السون تورد هایگفته طبق علویان برای تهدید و ناامنی

یاد ارتدکسی مسلمانان نام با علویان از. شودمی محسوب اسالم در کفرآمیز تفکرات از که تناسخ و علی امام الوهیت به باور چون متمایز عقاید

به توانمی نمونه برای. اندبوده مواجه مذهب سنی مسلمانان سوی از متعددی تهدیدات با تاریخ طول رد گروه این دلیل همین به. شودمی

سرکوب نتیجه در و میالدی 0909 تا 0911 سالهای بین ، فقیه و متفکر مسلمان،تیمیه ابن سوی از گروه این باورهای خواندن کفرآمیز

(.ibid,p.31) کرد اشاره اسالمی حکام سوی از قوم این شدید

خواهند تالش در خود گروهی و فردی هایتوانای به توجه با خاص مذهبی یا ، قبیلهقوم از گروهی یا فرد خلدون ابن تئوری از اول مرحله در

حربه این از و باشند و مذهبی ایقبیله ،قومی تعصبات اساس بر مردم از گروهی بسیج و تحریک درصدد خاص هایشیوه از استفاده با تا بود

تالش و دارند تاکید بسیار و مذهبی ایقبیله ،قومی عرق و تعصبات به رهبران این مرحله این در. بردارند گام خود اهداف به نیل جهت در

رهبران این مرحله این در. هستند آنها آمال و اهداف تحقق پی در که دهند نشان خود حامیان به است ممکن که شکلی هر به تا کنندمی

12

پشتیبان و حامی خود برای دارد امکان که جای تا تالشند در تماما و هستند وابسته خود گروهی و قبیله مردمی، مالی، هایحمایت به بشدت

.آورند فراهم

را 0391 سال در اسد حافظ رسیدن قدرت به نحوه. شود داه قرار نظر مد باید که هست نکاتی سوریه در اسد حافظ رسیدن قدرت به مورد در

گره یکدیگر با آنها تعامل نحوه و علویان به بشدت سوریه در اسد خاندان حکومت تدام ولی. کرد توجیه خلدون ابن تئوری اساس بر تواننمی

عربی ناسیونالیستی قوی حس و خاورمیانه روزگار آن در بعثیسم فراگیر باورهای براساس بیشتر اسد حافظ رسیدن قدرت به. است شده زده

سوریه در رسیدن قدرت به جهت در حربه این از خوبی به سوریه بعث حزب در نظامیش همراهان و او. بود متکی داشت وجود یهسور در که

به او. بود آشنا آن به و کرده درک را سوریه داخلی شرایط و اوضاع درستی به او. بود کاردان بسیار و زیرک فردی اسد حافظ. جستند بهره

علوی خانواده یک از که او برای چقدر هستند مذهب سنی مسلمانان آن درصد هفتاد از بیش که سوریه در ردنک حکومت دانستمی خوبی

و نفوذ دامنه توانسط ایقبیله و قومی تعصبات از گیریبهره با رسیدن، قدرت به از پس او دلیل همین به. باشد مشکل تواندمی است شیعی

به را حساس نظامی و امنیتی هایپست تمام و تثبیت آن رسیدن قدرت به از بعد اسد حافظ. دده گسترش علویان میان در را خود سلطه

.کند جلب خود به نسبت را علویان اعتماد و رضایت تا توانست خوبی به او. سپرد علویان و خود اطرافیان

داد انجام روستای، مناطق در الخصوص علل نشین، علوی مناطق از بسیاری در اسد حافظ که زیربنای و اقتصادی هایبرنامه کار، این بر عالوه

عنوان به که کشور این سنی اکثریت روزافزون تاثیر از نباید البته. کرد کمک بسیار علویان بین در خاندانش و او محبوبیت و نفوذ گسترش به

بین جدی نزاع و درگیری یک که ،0391 تا 0392 سالهای بین در الخصوص علل. کرد پوشیچشم شدندمی محسوب دائمی تهدید یک

برای 0391 سال نبرد در توانمی را اسد حافظ دولت از هاحمایت این اوج. بود جریان در سوریه سرتاسر در حکومت و المسلمین اخوان

سوریه در اسالمی حکومت یک تشکیل دنبال به گروه این. هستند سوریه در معارض گروه بزرگترین المسلمین اخوان. دید ءحما شهر کنترل

خاص دالیل نیز این خود که کردند ایفا را بزرگی نقش کشور این هایسنی اسد حافظ رسیدن قدرت به در که کرد اشاره باید البته. است

اسد حافظ رسیدن قدرت به تا استقالل کسب از بعد سوریه آشوب از پر و ناامن جو توانمی را حمایت این دلیل تریناصلی. دارد را خود

اسد حافظ همچون جسوری و قدرتمند شخص که هنگامی و بود آمده تنگ به کشور این سیاسی ثباتبی جو از بشدت سوریه جامعه. دانست

.کردند حمایت او از شدت به آنها بازگرداند، کشور به را نسبی ثبات یک ملی و عربی هایآرمان بر تکیه با توانست

تهیه سکوالر معیارهای اساس بر را سوریه اساسی قانون کشور، این سنی اکثریت اشتیاق و میل خالف بر اسد، حافظ رسیدن، قدرت به از پس

. شد جامعه اسالمی بدنه و حکومت اختالف سرآغاز همین و شد ترد مردم اکثریت سوی از بشدت ،اسد حافظ اقدام این. کرد تنظیم و

اصلی پایگاه ،ءحما شهر نبرد در مبارزه این اوج. شد آغاز رژیم کردن ساقط برای مبارزه نتیجه در نشدند، کار این پذیرش به حاضر هااخوانی

که بود اینجا از و کردند حمایت مخالفین سرکوب در اسد حافظ اقدامات از سوریه علوی اکثریت حما شهر نبرد در. داد روی المسلمین، اخوان

و بعث حزب قبضه در کامل طور به سوریه در سیاسی رقابت صحنه هااخوانی رکوبس با. شد زده گره هم به اسد خاندان و علویان سرنوشت

.گرفت قرار اسد خاندان

در. شد شروع اسد خاندان تاریخ در سیاسی صحنه در ثبات از جدید دوری ،0391 سال در سیاسی پرتالطم دوران گذاشتن سر پشت با اما

ابن تئوری اساس بر. برد فرو غفلت خواب در را اسد خاندان نسبی آرامش همین که شد حاکم سوریه در توجه قابل آرامش یک دوران این

ثبات علت به حاکم" مرحله این در. شودمی شروع است خود حامیان از حاکم بیگانگی مرحله واقع در که حکمرانی از دوم مرحله خلدون

13

هاموفقیت و هاپیروزی تمام و بیندمی نیازبی همه از را خود شود،می برتربینی خود نوع یک دچار قدرت سهم تمام داشتن قبضه در و سیاسی

(.ibid,p.26)شودمی شروع او افول قدرت،دوران اوج در واقع در. دهدمی خودنسبت به را

اسد شارب رسیدن قدرت به با اما. بود آرام اسد بشار رسیدن قدرت به و 1111 سال در اسد حافظ مرگ تا سوریه سیاست صحنه کلی بطور

در علویان سیاسی موقعیت حفظ حال عین در و قدرت هایپایه گسترش اسد بشار اهداف از یکی. شد دگرگون ایمالحظه قابل بطور اوضاع

داشت حکومت و جامعه بدنه تعامالت نحوه بر نیز شگرفی تاثیر و داد قرار کار دستور در اسد بشار که اساسی اقدامات از یکی. بود کشور

.بود اقتصادی و سیاسی تاصالحا

در اصالحات به را امیدها که بود سنی دختر یک با اسد بشار ازدواج سیاسی، جدید روند یک شروع برای متمایز و روشن هاینشان از یکی

رابطه ایجاد قمواف وجه هیچ به علویان. نداشت همراه به علوی اقلیت سوی از را حمایتی گونه هیچ اسد بشار تصمیم این. کرد زنده سوریه

و سازی خصوصی قالب در اقتصادی اصالحات -0: شامل که اسد بشار اصالحی هایبرنامه دیگر سوی از. نیستند خود مذهبی اقلیت از خارج

این. شد همراه علویان شدید مخالفت با ،بود جامعه در امنیتی فضای برداشتن و سیاسی فضای بازکردن -1 و خارجی، گذاری سرمایه

و سیاسی اصالحات واقع در. نکشید طول چندان کردندمی یاد" دمشق بهار" عنوان با آن از مخالفان که اقتصادی و سیاسی تاصالحا

از بسیاری. کرد باز کرد،می یاد" فساد بنگاهای" نام با آن از سابق، جمهور رییس معاون ،خدام عبدالحکیم که آنچه روی بر را درها اقتصادی

در. بود مالی بزرگ هایاختالس و فساد کردن کانالیزه واقع در شد، شروع سازی خصوصی نام با اسد بشار دوران در که اقتصادی اصالحات

بر خود برای را مالحظه قابل هایسهم اسد بشار خود نزدیکان از بسیاری گرفت،می انجام خصوصی هایشرکت نام با که بزرگ معامالت

که برد نام علوی، اقلیت از اقتصاد پروفسور دلیال، عارف اعتراض توانمی را مالی فسادهای این به اعتراضات از برجسته نمونه یک. دداشتنمی

اصالحات خواستار که دید 1119 سال در دانشجو هفت اعتراض در توانمی را هانمونه این از دیگر یکی. شد محکوم حبس سال هفت به

آنها با بیشتری شدت با بقیه به نسبت خاطر همین به و بودند علوی اقلیت از تن هفت این از تن دو اینکه توجه جالب. بودند شده سیاسی

اعمال این. شدند محکوم حبس سال پنج به کدام هر تن پنج سایر که حالی در شدند محکوم زندان سال هفت به دانشجو دو این. شد برخورد

است. روپیش تحوالت از رژیم واقعی ترس هندهد نشان علوی اقلیت خود قبال در سختگیری و خشونت شدیتر

در اما. برد نام سوریه در اسد خاندان حکمرانی گذاشتن انحطاط به رو برای را مختلفی دالیل توانمی شد، اشاره بخش این در که همانطور

حائز بسیار روند این کردن تند یا کند در کشور خارجی و داخلی سیاسی جو و شرایط با او تعامل نحوه و سیاسی رهبری نقش روند این

جو با برخورد چگونگی در اسد بشار و اسد حافظ تعامل نحوه به اجمالی نگاهی با تا است صدد در نگارنده اساس همین بر. است اهمیت

.دکن اشاره سوریه در علوی جامعه انحطاط از تریروشن شواهد به خود، داری زمام دوران در سوریه جامعه بر حاکم سیاسی

مقابل در. بود موثر بسیار اشخانواده و او نفع به ترازو کف زدن هم بر در اقتصادی اصالحات. بود ناکام علویان میان وحدت حفظ در اسد بشار

را خارجی و داخلی مخالفین حال عین در و کند حفظ را درون جامعه علویان ایقبیله و قومی وحدت این که بود توانسته بخوبی اسد حافظ

موجب لبنان، در حریری رفیق ترور یا اقتصادی، و سیاسی اصالحات همچون اشتباهاتی اسد بشار حکمرانی زمان در اما. دهد قرار هم برابر در

از کنعان قاضی مرگ به توانمی علوی اقلیت میان تنش بروز دیگر شواهد از. شود مستحکم دوباره مخالفان کسیخته هم از صفوف این تا شد

ریاست دوران در اسد بشار برای مناسب گزینه عنوان به او از. کرد اشاره بود نیز داخله وزیر حال عین در که علویان، برجسته یهاچهره

دیگر سوی از. ددانستنمی او مرگ مسئول را سوریه حکومت علویان از بسیاری. شودمی برده نام عراق به آمریکا وحمله بوش جورج جمهوری

14

سوریه از خارج و دمشق در اسد بشار که حالی در. بود کرده زندگی و آمده دنیا به کوهستانی مناطق در قورداها ایروست در اسد حافظ

نبود. پایبند چندان مذهبی و قومی تعصبات و عرق لحاظ از دلیل همین به بود، شده بزرگ و کرده زندگی

مبهم آینده و ناامنی بر تاکید علویان صفوف داشتن نگه متحد برای او هایابزار مهترین از یکی اسد، بشار رسیدن قدرت به زمان از واقع در

معرفی تندرو هایسنی برابر در علویان دفاعی سپر تنها عنوان به را خود رژیم واقع در. است اسد خاندان حکومت سقوط صورت در اقلیت این

نظر تجدید علویان به نسبت خود استراتژی در بردمی بهره خود افعمن جهت در حربه این از رژیم دیدندمی که مخالفین مقابل در. کندمی

هایاقلیت از یکی عنوان به علویان از ایبیانیه طی المسلمین، اخوان بیانونی،رهبر علی 1112 سال در فرد به منحصر اقدام یک در. کردند

زمان آن تا علویان به نسبت موضع تغییر این. کرد خواهند فاای را بسزای نقش سوریه آینده در که داد قول آنها به و برد نام سوریه مهم

که لبنان در سیاسی آرامش این. کرد اشاره لبنان سیاسی ساحت در امن و آرام جوی بودن حاکم به توانمی نیز خارجی ازعوامل.بود سابقهبی

و اسد بدون حتی که بود سوریه علویان برای مهم امپی این حاوی است، داده جای خود در را علویان جمله از زیادی هایاقلیت و اقوام

(.ibid,p.45) به آینده امید داشت توانمی اونیز حکومت

علل ،داشت اشاره خود سقوط صورت در موجود تهدیدات به رژیم سوریه، به حرکت این رسیدن و عربی بهار به موسوم حرکت شروع با

جنبش 0391 سال خالف بر بار این اما. داشت نخواهند سوریه در آینده هیچ آنها قوطس صورت در کردمی گوشزد علوی اقلیت به الخصوص

الذقیه شهر در جماعت نماز برپای به توانمی آنها اقدامات جمله از. کند جلب خود سمت به را علویان اعتماد تا کرد سعی المسلمین اخوان

این علوی امام یک سنی مسجد یک در و ایستاد نمازپیش مقام در علویان رایب سنی امام یک وحدت دادن نشان برای الذقیه در. کرد اشاره

دهند. نشان را خود وحدت کار این با تا داد انجام سنی نمازگزاران برای را کار

این اجتماعی پایگاه تضعیف در عامل مهمترین علوی اقلیت با حکومت خود تعامل نحوه که رسیممی نتیجه این به شده ذکر موارد به توجه با

تعامل نحوه به بستگی همگی بود خواهد چگونه علویان سرنوشت اینکه و رودمی کجا به سوریه آینده اینکه. است آن افول نتیجه در و رژیم

در فینمخال با مبارزه ادامه بر اقلیت این تا دارد وجود امکان این ممکن حالت بدترین در. دارد آن اسالمی مخالفین و رژیم با اقلیت این

را آن سرانجام تواندنمی کس هیچ که شد خواهد فرسایشی و طوالنی داخلی جنگ یک به منجر این خود که دهد، ادامه اسد از حمایت

. داشت خواهد ادامه اسد خاندان رژیم افول که رسید خواهیم نتیجه این به کنیم توجه خلدون ابن عصبیه تئوری به اگر اما. کند بینیپیش

را آنها تا است، مخالفین سوی از علوی اقلیت به قوی تضمین یک دادن نزاع این به دادن پایان برای ممکن راه تنها وضعیت این از رهای برای

حمایت جلب و دوباره ادغام در موفق تاریخی نمونه یک مورد این در. دهند خاتمه را نزاع و کرده ترغیب او رژیم و اسد از حمایت عدم به

یا و بودن ظلم تحت بین باید آنها. بودند روبرو دوران آن اسالمی حکومت سوی از سختی شرایط با علویان 0392 سال در. اردد وجود علویان

نام به المقدس بیت در سنی اعظم مفتی یک هنگام آن در. کردندمی انتخاب را یکی استقالل یا خودمختاری از نوعی به رسیدن تا نبرد

(.ibid,p.53)باشند احترام مورد باید و هستند مسلمانان از جزئی علویان که ادد فتوا الحسینی امین محمد

این به که عواملی از یکی که گفت بشود شاید. است کرده تکمیل را خود حکمرانی سیکل تقریبا سوریه رژیم خلدون ابن تئوری به توجه با

این. بود حما شهر در 0391 سال خونین هایدرگیری در هااخوانی تژیکاسترا اشتباه دهد، ادامه خود حکمرانی به بتواند تا کرد کمک رژیم

دیگر از. کرد بدبین آنها ویژه بطور و هااقلیت با تعامل چگونگی در هااخوانی الخصوص علل و مسلمانان به نسبت بشدت را علویان حادثه

15

که است کشورها سایر از اسالمی تندرو هایگروه ورود برد، نام توانمی سوریه در مبارز هایگروه از علویان اعتماد سلب برای که عواملی

.است داده قرار الشعاع تحت را سوریه در معارض هایگروه اعتبار بشدت

مذهبی و قومی هایاقلیت رویپیش سناریوهای و سوریه در معارض هایگروه آینده

کشورهای سایر مانند نیز سوریه تحوالت که بودند باور این بر منطقه ائلمس گرانتحلیل از بسیاری 1100 مارس در سوریه در قیام آغاز در

. شدمی آشکار بهتر تحوالت این پیامدهای و هاجنبه شد،می سپری قیام این از که روز هر اما. نشست خواهد ثمر به زود خیلی عربی

کسی کمتر که پیوستنمی وقوع به سریع آنچنان سوریه التتحو. شد مبدل یاس به زود خیلی سوریه در تحوالت درباره اولیه هایبینیخوش

دمشق در گذاریبمب یک در سوریه مقامات ترینپایهبلند از تعدادی ،درسیدن دمشق هایدروازه به مخالفان زود خیلی. داشت را آن انتظار

جهان و منطقه در خود پیمانانهم کمک به توانست هسوری برگشت، ورق یکباره به اما. نمودمی روشن بسیار مخالفان برای آینده شدند، کشته

نفوذ و مخالفان بین موجود هایدستگی چند و اختالفات از نباید البته. کند احیا خوبی به را خود اولیه شک از و درآورد کنترل به را اوضاع

.بود غافل نیز رادیکال و جهادی هایگروه

پیروزی و هادرگیری پایان معنای به وجه هیچ به دهد تغییر خود نفع به سوریه در را ترازو کف حدودی تا توانست اسد بشار که واقعیت این

اینجا در. کرد بینیپیش دقیق تواننمی نیز را تحوالت و دارند اختیار در را کشور از بزرگی بخش هنوز مخالف هایگروه. نیست او حتمی

بود؟ خواهد سوریه در مذهبی و قومی هایاقلیت انتظار در ایآینده چه رگیریهاد ادامه صورت در که است این شودمی مطرح که مسئله

نقش بتواند سوریه آینده در بشار اینکه تصور سوریه، مردم با رژیم و اسد بشار تعامل نحوه همچنین و ایمنطقه و المللیبین تحوالت دلیل به

با توجه . بود نخواهد امروز سوریه قطعا بعد سال چند یا یک سوریه و داشت واهندنخ گردعقب هرگز تحوالت. بود خواهد سخت بسیار کند ایفا

بود، خواهد سوریه انتظار در آینده چه اسد رفتن صورت در که موضوع این داشتن نظر در با تا است صدد در نگارنده به این شرایط

با حکومت تعامل نحوه بود، خواهد مطرح سوریه ایآینده در که مهمی موضوعات از یک. دهد قرار بررسی مورد را محتمل سناریوهای

بسیار مذهبی و قومی موزائیک یک از که است منطقه کشورهای متمایزترین از یکی سوریه. است کشور این در مذهبی و قومی هایاقلیت

با بسیار بودند سنی اکثریت از عمدتا هک معارض هایگروه به نسبت سوریه در قیام ابتدای در مذاهب و اقوام این. است گرفته شکل متنوع

.شدند مبارزه میدان وارد بیشتری احتیاط با حرکات این از حمایت در و دنگریستنمی تردید دیده

به دداشتن قبضه در را قدرت تحوالت این از قبل تا که آنها. هستند علویان ددار قرار تحوالت این تاثیر تحت بشدت که هااقلیت این از یکی

و شک با را آنها آینده امر همین و اندزده گره رژیم سرنوشت به را خود آینده آنها واقع در. نکردند استقبال آمده پیش تحوالت از وجه هیچ

ورق چگونه سوریه آینده که است موضوع این طرح است گرفته قرار توجه مورد بسیار اکنون که آنچه. است کرده روبرو زیادی تردیدهای

:شد متصور الخصوص علویانکشور علل این هایاقلیت برای توانمی را سناریو چند سول این جواب برای ؟خورد خواهد

یونانیان و ارمنی هایگروه و هاجماعت ایرحمانهبی شکل به ترکها عثمانی، امپراطوری سقوط از بعد و 0311 تا 0309 سال در ترکیه،( 0

در برخورد رزط این. شد کشور این از هااقلیت این اجباری کوچ و قومی پاکسازی به منجر که ندداد قرار سرکوب و حمله مورد را ارتودکس

16

به توانمی مشهود هاینمونه از دیگر یکی. بود خواهد علویان بویژه هااقلیت این پیشروی محتمل سناریوهای از یک جنگ از بعد ،ترکیه

حکام برای را بهانه نتیجه در و بود خوانده کفرآمیز را آن آیین و اقلیت این که کرد رهاشا 0909 تا 0911 سالهای بین در تیمیه این فتوای

و دهندمی تشکیل را سوریه در معارضان اصلی پیکره تندرو اسالمی هایگروه که حال. کنند سرکوب بشدت را آنها تا کرد فراهم اسالمی

از دیگر یکی. دانست عقالنیت از دور توان نمی را برخورد نوع این تصور اندداده وندپی اسد بشار رژیم به را خود امید تمام نیز علویان اینکه

کسب مرزی مناطق در ارآمنه و سوریه شمال در کرد اقلیت با اسالمی تندرو هایگروه این برخورد نحوه کند،می تقویت را باور این که دالیلی

میان تنفر این ایجاد در نیز ءحما شهر 0391 سال سرکوب از علویان جانبههمه حمایت که کرد فراموش نباید. است گذشته هایماه طی

.است نبوده تاثیربی کشور این سنی مسلمانان

بتواند اللهحزب و ایران همچون خود ایمنطقه حامیان کمک با کشور این علوی اقلیت که ایست این شد متصور توانمی که دوم سناریو( 1

است واقع سوریه غرب شمال و غرب در بیشتر که مناطق این. کند ایجاد دارند را اکثریت آن در علویان که مناطقی در خودمختار منطقه یک

بسرعت که بود تظاهرات سری چند شاهد اعتراضات اوایل در که الذقیه شهر در بجز است، نبوده مسلحانه درگیری هیچگونه شاهد امروز به تا

سوریه المللی بین و ایمنطقه حامیان. باشد تواندمی پیشرو سناریوهای ترینمحتمل از یکی این که فتگ توانمی. شد کنترل رژیم توسط

دارد، نیاز معجزه یک به بیشتر سوریه بر رژیم کامل سیطره و قدرت برگرداندن که هستند واقف موضوع این به کامال روسیه و ایران چون

در بتوانند شاید حمص همچون سوریه مرکزی و دمشق حومه مناطق در خود توان کردن متمرکز با اندرسیده نتیجه این به آنها بنابراین

اول،: هستند استراتژیک و مهم هدف چند دنبال به واقع در کار این با آنها. آورند وجود به علویان برای مانند خودمختار منطقه یک آینده

حمایت ادامه جهت ایران برای مناسب منطقه یک ایجاد سوم، مدیترانه، در روسیه ایدری هایپایگاه حفظ دوم، سوریه، علوی اقلیت از حمایت

.سعودی عربستان و اسرائیل چون کشورهای مقابل در قوا موازنه حفظ و لبنان در اللهحزب نیروهای از

بسیار ژئوپلتیکی لحاظ از مرکزی و غربی مناطق چون. است تندرو اسالمی نیروهای آن و بود خواهد روبرو بزرگ مانع یک با سناریو این البته

شدید مخالفت با نتیجه در ،کندمی قطع ساحلی مناطق با دارد قرار سنی اکثریت دست در که را مناطق سایر ارتباط و هستند اهمیت حائز

.شد خواهد روبرو هاگروه این

در عمل اما کنند کسب را توجهی قابل محبوبیت که توانستند رادیکال اسالمی هایگروه الجزایر داخلی جنگ و 0331 سال در الجزایر،( 9

کاهش هاگروه این از حمایت میزان شد، ترآشکار مردم عموم برای تندرو هایگروه این رفتار و انجامیدها به طول میقدر این درگیری هرچه

قدرت سپردن تا بود خواهد نفع به بیشتر سوریه دولت با شساز و تعامل که برسند نتیجه این به شاید نیز سوریه در رو میانه هایگروه. یافت

را خود نداشته اعتماد ،هااقلیت از بسیاری. است گیریشکل حال در روندی چنین که گفت توانمی سوریه در نیز امروز. رادیکال هایگروه به

.اندکرده پیدا تمایل رژیم سمت به و اندداده دست از رادیکال هایگروه این به

معنا بدین. است لبنان همانند حکمرانی از حالتی بروز شد، متصور توانمی سوریه آینده برای که محتمل سناریوهای از دیگر یکی لبنان،( 4

این. باشند داشته قدرت در سیاسی و جغرافیای لحاظ از شده تعریف حوزه یک خود برای قومی و مذهبی هایاقلیت و هاگروه از یک هر که

گزینه ترینمحتمل توانمی را سناریو این حاضر حال در. است مختلف هایگروه بین در جانبه همه مصالحه نوعی گیریشکل ستلزمم سناریو

مناطق و غربی هایبخش سوریه رژیم حاضر حال در. است پیوسته بوقوع حدودی تا چیزی چنین نیز عمل در که گفت باید و دانست پیشرو

هایبخش. هستند متمرکز حلب شهر حوالی و مرکزی و شرقی مناطق در نیز آزاد ارتش و رادیکال هایگروه. دارد اختیار در را دمشق حومه

17

طول به نبرد این چه هر که است شده تقسیم خودمختار بخش سه به سوریه عمل در. دارد قرار کردها کنترل در نیز کشور شمال عمده

. شودمی ترقوی احتمال این نگیرد صورت المللبین صحنه یا نبرد میدان در نیز گیریچشم تحول و بینجامد

سوق سمت این به ناخواسته یا خواسته را ما منطقه تحوالت که شد خواهیم متوجه بیاندازیم نگاهی تردقیق منطقه کلی صحنه به ما اگر حال

تحوالت این از یکی. دارد ادامه هنوز که شد توجهی قابل تحوالت دستخوش کشور این ،1119 سال در عراق به آمریکا حمله از پس. دهدمی

و در . کرد تقسیم جنوبی مرکزی و( کردستان منطقه) شمالی بخش دو به را کشور عمال که است کشور این در فدرالی اساسی قانون تصویب

که این کشور و بویژه اقلیت سنی آن که توان متصور شدالخصوص در استان االنبار، میها در استانهای غربی عراق، عللپی باال گرفتن تنش

ای کردستان عراق شاهد آن هستیم متمایل همانند آنچه که ما در منطقه حکومت فدرالیاند به سمت بشدت از قیام در سوریه تاثیر پذیرفته

و قومی اختالفات از که کشور این بعدی تحوالت و صعودی عربستان درمیانی پا با صالح عبدالله علی برکناری از پس و یمن کشور درشود.

از پس که کرد اشاره لیبی به توانمی دیگر هاینمونه از. شد تقسیم فدرال ایالت شش به کشور این گذشته زمستان در شد،می ناشی مذهبی

شرقی ناطقم در همچنین. است شده تبدیل اسالمی هایگروه نفوذ تحت منطقه چندین به رسمی غیر صورت به کشور این قذافی، سقوط

این تحوالت در لیبی با باال گرفتن .است کرده پیدا افزایش بسیار استقالل حتی و خودمختاری کسب برای تمایل اضیبنغ شهر در و کشور این

ای از ابهام قرار داده است.های مسلح محلی و دولت مرکزی آینده این کشور را در پردهتنش بین گروه

دارای هاگروه این از بسیاری چون .است سوریه در معارض هایگروه آینده کرد توجه آن به باید اینجا در که دیگری مهم مسائل جمله از

غربی معیارهی براساس خواه دمکراسی و رو میانه نیروهای با مصالحه به حاضر وجه هیچ به و هستند غربی ضد و اسالمی رادیکال افکار

نه؟ یا شد قائل نقشی سوریه در حکمرانی آینده در معارض هایگروه برای توانمی آیا که است نای شودمی مطرح اینجا در که سوالی .نیستند

قرار سوریه ملی ائتالف قالب در و شوندمی حمایت های غربیبسیاری از دولت سوی از که سوریه سیاسی صحنه در رومیانه هایگروه

هاینشست در ائتالف این. است شده تنظیم آنها حامی کشورهای سوی از بیشتر هک دارند نظر مد را کلی برنامه یک خود برای گیرندمی

کسب دنبال به بیشتر و اندداشته شرکت است شده برگزار المللیبین و منطقه حامیان سوی از و مختلف عناوین با که متعددی المللیبین

سوریه در ملی آشتی برقراری برای دو ژنو کنفرانس موسوم به سوئیس در که نشستی آخرین در. اندبوده سوریه برای جهانی حمایت و اعتبار

این در شده مشخص اصلی اهداف. کرد مطرح" انتقالی دولت" چوبرچا در را سوریه در بحران حل برای خود برنامه ائتالف این شد، برگزار

برگیرنده در برنامه این کلی صورت به. باشدمی 1101 ژوئن در یک ژنو کنفرانس جلسه کار دستور کننده تکمیل و ادامه دقیقا کنفرانس

برای سوریه در طرفبی کامال شرایط کردن فراهم انتقالی دولت این اصلی هدف واقع در. است تمام اجرای قدرت با انتقالی دولت یک ایجاد

. داد پایان خود کار به کنفرانس این سوئیس در نتیجهبی گفتگوی روز چند از پس اما. بود سوریه مردم آمال و معیارها طبق سیاسی انتقال

باید ابتدا سوال این بهتر درک برای کنند؟ ایفا نقش سوریه آینده در توانندمی شکل چه به و هایگروه چه که شودمی مطرح سوال این حال

.کرد بحث باشند داشته هسوری آینده در توانندمی که تاثیری و نفوذ درباره آنگاه شناخت، را هاگروه این ماهیت و ریشه

18

بر در را هاگروه و افراد ترینرادیکال تا سکوالرترین از که شوندمی شامل را گسترده بسیار طیف یک سوریه در معارض هایگروه کلی طور به

( 0. دارند تمشارک سوریه در نبرد صحنه در خاص ایدوئولوژی با عمده گروه سه که گفت توانمی کلی چارچوب یک در ولی. گیرندمی

.اسالمی رادیکال هایگروه( 9 سکوالر هایگروه( 1 اسالمی رومیانه هایگروه

بسیار المسلمین اخوان دیگر گروههای با مقایسه در. کنندمی نمایندگی را آنها المسلمین اخوان مشخص بطور که اسالمی رویمیانه هایگروه

بر گروه این. هستند اسالمی هایآموزه و خواستگاه با اما سکوالر حکومت یک ایجاد هانخوا گروه این. است تر یافته سازمان و تر هماهنگ

نحوه و حکومت مورد در المسلمیناخوان هایدیدگاه که گفت باید اما. است سوریه آزاد ارتش از جزئی اسالمی هایگروه از بسیاری خالف

این. باشد کشور آن در هااخوانی حکومت سرنگونی و مصر تحوالت از ناشی تواندمی این خود که بوده مبهم بسیار اسد از بعد سوریه اداره

از بسیاری سوی از ،0391 سال در ءحما شهر نبردهای مورد در الخصوصعلل دارند، سوریه در که درخشانی چندان نه سابقه علت به گروه

اجتماعی پایگاه از گروه این مجموع در ولی. اسد رژیم برای اتیوآلترن یک تا شوندمی محسوب تهدید یک بیشتر مذهبی و قومی هایاقلیت

.است برخوردار اسالمی هایگروه سایر به نسبت قویتری

برنامه دیگر مخالفین از بسیاری همانند نیز هاگروه این. هستند سکوالر هایگروه سوریه، سیاست صحنه در شده شناخته گروه دومین

و سکوالر حکومت یک ایجاد خواستار که اندکرده اعالم تنها و ندارند اسد بشار از بعد سوریه اداره چگونگی خصوص در روشنی و مشخص

و نیت از حاکی آنکه از بیشتر هایدیدگاه چنین اتخاز علت. هستند اسالمی هایارزش حفظ با البته غربی معیارهای ایپایه بر دمکراتیک

خود سمت به راغربی کشورهای حمایت بتوانند تا است خود از رو میانه و معتدل سیمای یک دادن نشان برای بیشتر باشد هاگروه این برنامه

مناسب بدیل یک یافتن برای هاگروه این برنامگیبی از حاکی بیشتر سوریه در معارض هایگروه بین در دستگیچند این وجود. کنند جلب

فرهنگی و اجتمائی سیاسی، بافت تنوع و فکری زمینه پس در ریشه خود پراکندگی همین. است اسد بشار رژیم سقوط صورت در ارائه برای

قرابت مخالفین از دسته این با دیدگاهی لحاظ از سوریه در مذهبی و قومی هایاقلیت بیشتر که کرد اشاره باید. دارد کشور ان جامعه خود

.دارند بیشتری

این. هستند اسالمی تندرو هایگروه دهند،می تشکیل نیز را سوریه در معارض هایگروه اصلی بدنه واقع در که مخالفین از سوم گروه اما

( شام و عراق اسالمی دولت) داعش گروه و النصرهجبهه. دهندمی تشکیل را سوریه در معرض نیروهای از بخش ترینیافته سازمان هاگروه

شده تعریف دارند اسالم از آنها خود که تفسیری و تعبیر به البته حقیقی و تیراس اسالم بر طیف این فکری اصول. هستند اینها ترینبرجسته

جبهه این واقع در. است ان از ممکن تفسیر ترینگیرانهسخت و ترینکامل با اسالمی شریعت قانون سازی پیاده به معتقد هاگروه این. است

یک ایجاد برای که است معتقد جبهه این. کنند می دنبال را هستند آن دندا شکل صدد در افغانستان در طالبان که آنچه مشابهه ئولوژیاید

تمام که اسالمی حکومت یک باید اسد کردن ساقط از بعد. است اسد بشار رژیم کردن ساقط قدم اولین سوریه در اسالمی امارت یا حکومت

اسالم شریعت ایپایه بر جدید اساسی قانون یک قالب رد است، قرآنی و اسالمی های آموزه از برگرفته آن حکومتی ساختارهای و جوانب

گرایانهغرب برداشت با دمکراتیک حکومت برای تعریفی هیچ النصره مانند هایگروه الخصوصعلل گراهااسالم نظر مد حکومت در. شود تدوین

. دندار حکومت از هابرداشت گونه این به باوری اصوال هاگروه این واقع در شود، نمی دیده

چند به باید سوال این به جواب در نه؟ یا کنند ایفا نقش سوریه آینده در توانندمی ایدوئولوژی و تفکر طرز از نوع این با هاگروه این آیا حال

سیاسی ساختار. هاستگروه این با المللیبین تعامالت نحوه البته و سوریه قومیتی و اجتماعی بافت سیاسی، ساختار آن و کرد توجه نکته

19

اسالمی هایگروه آن در که است خورده رقم ایگونه به امروز به تا فرانسه از 0342 سال در استقالل کسب از پس الخصوصعلل سوریه

اسالمی هایگروه که است ناسیونالیستی قوی حس برد نام توانمی آن برای که مهمی دالیل از. باشند داشته دست در را قدرت اندنتوانسته

که مذهبی و قومی اقلیتی هایگروه دیگر سوی از. کنند حمایت آنها از تا نبوده جهانی قدرتهای نفع به گاههیچ این و اندداشته کشور این در

همچنین و آن، ادامه و 1101 در سوریه در داخلی جنگ آغاز با اما. اندنبوده امر این پذیرش به حاضر نیز هستند پراکنده کشور این در

از را برداری بهره ینبهتر جهادی هایگروه کشور، این بار وخامت اوضاع با شدن مواجه چگونگی در المللیبین قدرتهای توان عدم یا اعتنایبی

حدود تا رژیم، مقابل در ناپذیرسازش و قوی موضع اتخاذ همین. کردند معرفی سوریه مردم منجی تنها عنوان به را خود و کردند اوضاع این

معنا بدان مشروعیت این. نیز منجر شد سوریه در اوضاع شدن پیچیده به امر همین. بخشید مشروعیت آنها به سنی، اکثریت بین در زیادی

هاگروه این شدن نشناخته رسمیت به زمینه این در مهم دالیل از یکی .باشند داشته نقشی توانندمی سورریه آینده در هاگروه این که نیست

الخصوصعلل غربی کشورهای رویپیش عامل بزرگترین رسدمی بنظر واقع در اسالمی تندرو هایگروه این. است یجهان جامعه سوی از

آینده در را هاگروه این تا شد نخواهند حاضر وجه هیچ به غربی کشورهای و هاآمریکای. است بوده سوریه بحران با تعامل نحوه در آمریکا

کشورها این با است دمکراسی قالب در غربی معیارهای که آنچه پیشبرد برای تمایلی کمترین نیز هاگروه این واقع در و دهند مشارکت سوریه

اسالمی تندرو هایگروه این آینده اینکه و نه؟ یا بود قائل سوریه در هاخشونت این برای پایانی توانمی آیا شرایطی چنین در. کنند همکاری

شد؟ خواهد چه سوریه در

بسیار موقعیت یک سوریه ژئوپولتیک که کرد توجه باید اول،. داد قرار نظر مد را مهم موضوع چند ابتدا باید سواالت این به دادن جواب برای

شود تامل کمی اگر. شوند برخوردار ایمنطقه هایحمایت از ممکن شیوه ترینساده به بتوانند تا است کرده فراهم هاگروه این برای را مناسب

این ژئوپولتیکی لحاظ به چون یمن، و افغانستان همچون مناطقی در هاگروه این با گرفته انجام مبارزات در که شودمی آشکار نکته این

سوریه در که است حالی در این. بود بر زمان و سخت بسیار نیز آنها تسلیحاتی و مالی تامین لذا نبودند سوریه حساس موقعیت دارای کشورها

این نظامی و مالی تامین در آنها به عربستان چون دیگری کشورهای آسان دسترسی و لبنان، عراق، چون کشورهای با شورک این همجواری و

. است کرده سخت بسیار را آنها با مقابله امر این که دارند دسترسی نظامی و مالی ایتغذیه منابع بیشترین به ممکن هزینه کمترین با هاگروه

بجز افغانستان در. داشتن هم با را همکاری و همدردی حس کمترین که بودند همسایه کشورهای با یمن و افغانستان در هاگروه این دوم،

از حمایت برای تمایلی چندان هند و ایران چون دیگر کشورهای دید،می خود نفع به را کشور آن در تنش ادامه سیاسی لحاظ به که پاکستان

تحت بشدت عربستان امنیت چون یمن در یا.گرفتنمی صورت چندانی هایحمایت ،محدود سطح در هم نآ ی وموارد در بجز هاگروه این

شرایط این سوریه در اما. کندمی برخورد کشور این در افراطی هایگروه با بشدت عربستان دولت دارد، قرار کشور این داخلی وضعیت تاثیر

در داخلی جنگ که است شده باعث منطقه عربی کشورهای و عربستان ایران، بین خصوصالعلل ایمنطقه هایرقابت. هستند برعکس کامال

هایگروه این با مقابله و بحران این با تعامل نحوه دلیل همین به و عیار تمام داخلی جنگ یک تا باشد نیابتی جنگ یک بیشتر سوریه

.است شده دشوار بسیار تندرو اسالمی

. است سوریه خود مذهبی و جمعیتی بافت برد، نام اسالمی تندرو هایگروه با برخورد دشواری و استمرار برای توانمی که دلیلی سومین

با حکومت تند رفتار همچون گوناگونی دالیل به قدرت از شده طرد اکثریت این. دهندمی تشکیل هاسنی را کشور این درصد 91 از بیشتر

در آنها هایدرخواست به جهانی جامعه توجهیبی و ، 1100 سال در قیام شروع از بعد وصالخصعلل و گذشته ساله چهل این طول در آنها

20

نشده نهی منع آنها علمای و بزرگان سوی از تنها نه گریافراطی باالی میزان این. اندشده رادیکال بشدت اپوزیسیون، هایگروه از حمایت

به تشیع و کفر با مبارزه از بصراحت که است سنت اهل برجسته هایخصیتش جمله از قرضاوی یوسف محمد) است شده تشویق حتی بلکه

(.است خوانده فرا هاگروه این از حمایت و جهاد به را مردم و کرده حمایت است تسنن و اسالم دنیای متوجه که اصلی تهدید عنوان

هاخشونت این پایان برای فوری حل راه یک بتوان که سدرنمی نظر به. است خورده گره کشور این سرنوشت با سوریه در هاگروه این آینده

یک به بیشتر کند حکمرانی دوبار سوریه کل بر و براند بیرون سوریه از را هاگروه این بتواند اسد بشار دولت شود تصور اینکه. ودب متصور

است حالی در این. افزایدمی اوضاع آشفتگی بر ویق بسیار احتمال به نیز کشور این در خارجی دخالت هرگونه دیگر سوی از. ماندمی خواب

. نیستند نیز سوریه در دولت مخالف گروه تریناصلی عنوان به ،تندرو اسالمی هایگروه این پذیرش به حاضر نیز غربی کشورهای که

هاگروه این. ندارد را آن توانای سدا بشار دولت چون. است محال بسیار سوریه آینده در تندرو اسالمی هایگروه این حذف نگارنده باور به

در تندرو گرایانو اجتماعی اسالم مدنی بدنه بین در حداقل نسبی مشروعیت از و شوندمی حمایت خود منطقه حامیان سوی از بشدت

هایگروه این اندنر بیرون و اسد رژیم سرنگونی برای سوریه به غربی کشورهای حمله صورت در دیگر، سوی از. هستند برخوردار خاورمیانه

این در که داد فراری سوریه از را آنها اینکه یا است، ممکن غیر که برد بین از را آنها تمام باید یا یک،: ندارد وجود بیشتر حالت دو تندرو

حتی و. شوندمی کشورها این در ناامنی تشدید باعث که کرد خواهند نفوذ یمن یا و لبنان، عراق، همچون همسایه کشورهای به آنها صورت

این برای خطرناک بسیار تهدید یک به و گردندمی باز خود کشورهای به اندآمده سوریه به غربی کشورهای از که تندرو افراد این از بسیاری

.بود اهدخو آینده در جهان و منطقه کشورهای برای دغدغه تریناصلی هاگروه این با تعامل چگونگی نتیجه در. شد خواهند تبدیل کشورها

گیرینتیجه

های بحران در سوریه قبل از هر چیز باید به پیشینه و تاریخ در پی این پژوهش نگارنده بر این باور است که برای پی بردن به اساس و ریشه

کنار هم ای متکثری بوده که طی این سالههاخود کشور سوریه رجوع شود. سوریه با قدمتی چند هزار ساله مهد آیین، فرهنگ و قومیت

ترین دلیل پیچیده شدن بحران فرهنگی و مذهبی یکی از دالیل و شاید بشود گفت عمدهاند. بافت متنوع و متمایز سوریه از لحاظ زیسته

هایهای گوناگون ناچار به فرمانبرداری از حکومتهای اقلیتی که در طول تاریخ تحت فرمانروایان مختلف با ایدئولوژیدرسوریه است. گروه

های اقلیتی ها نداشته، سبب شده تا این گروهاند، و در عین حال بیشتر این حکام کمترین توجهی به بافت و فرهنگ این اقلیتمرکزی بوده

ی فراهم است،تا هر وقت از لحاظ سیاسی که شرایط شدهنیز آنگونه که فرمانروایان مایلند با آنها همراه نشوند که خود این امر سبب

ی خود را مطرح کنند. هاخواسته

های بزرگی چون توان به حمله امپراطوریسوریه در طول تاریخ پر فرازو نشیب خود دستخوش تحوالت زیادی شده است که از آن جمله می

ی که این هاها و تحدیاند. عالوه بر این سرکوبروم و عثمانی اشاره کرد که در ایجاد بافت مذهبی و دینی این کشور نقش عمده را داشته

گیری این شکافهای عمیق فرهنگی و مذهبی در اند یکی از علل اصلی شکلها و حکام آنها نسبت به جامعه سوریه انجام دادهامپراطوری

نامه سایکس بیکو، جامعه سوریه بوده است. در دوران معاصر و بعد از فروپاشی عثمانی و کنترل این کشور توسط فرانسه، با استناد به توافق

های مسلمان و عمدتا سنی این کشور را به نفع تر شد. فرانسویان که حس ناسیونالیستی گروهشکاف در این جامعه عمدتا مسلمان عمیق

21

منافع استعماری خود را دنبال ی اقلیتی از جمله علویان،ها، تالش کردند تا با دادن قدرت به گروهدیدندهای استعماری خود نمییاستس

توان یکی از اسباب اصلی بحرانی دانست که امروز ه عمده فرانسویان بر اقلیت علویان برای ادامه سلطه خود بر سوریه، را می. این تکیکنند

سوریه به آن گرفتار است.

نی جو عمومی سوریه بکلی تغییر کرد. حافظ اسد بر خالف انتظارات با حمایت اکثریت جامعه س 0391با روی کار آمدن حافظ اسد در سال

ثباتی سیاسی و هرج ومرج ناشی از نبود یک مرج سیاسی قدرتمند خسته شده بودند، به قدرت رسید. حافظ اسد بخوبی از سوریه، که از بی

گرایانه عربی در سوریه استفاده کرد و در لوای شعارهای همچون یکپارچگی اعراب توانست سلطه خود را بر کشور گسترش احساسات ملی

توان به قدرت رسیدن حافظ اسد را در سوریه با توجه به تئوری لیل، همانگون که در فصل سوم نیز بدان اشاره شده، نمیدهد. به همین د

آمیز حافظ برخوردهای تبعیض ای همین تئوری توضیح داد.شود بر پایه" ابن خلدون توجیه کرد اما تدام آن را تا حدود زیادی میعصبیه"

ای معیارهای های سوریه از همان ابتدای امر، در قالب تصویب قانون اساسی که بر پایهدیگر از اقلیتاسد با اکثریت سنی و برخی

درصد(، آنها بشدت به این امر معترض 91دهند)ها تشکیل میور کرد. بدنه اصلی جامعه سوریه را سنی، آتش بحران را شعلهبود سکوالریستی

از این دیگر یک نمونهبه اوج خود رسید. 0391در سال ءقیام شهر حما در حوادثاتی بود که ها و اعتراضشدند که نتیجه آن شروع قیام

طرفداران از در آن حادثه دهها تندید. 1114 مارس 01در توان در مسابقه فوتبال شهر قامشلو ها را میآمیز با اقلیتبرخوردهای تبعیض

شته شدند. این حادثه سبب شد تا نه تنها در قامشلو بلکه در سرتاسر مناطق کردنشین کرد که برای دیدن مسابقه به ورزشگاه رفته بودند ک

های بر علیه رژیم انجام گیرد.تظاهرات

های تمام این رویدادها و وقایعی که از ابتدای تارریخ تا به امروز در سوریه روی داده است هر کدام به نوبه خود سهمی در ایجاد این شکاف

،های موسوم به بهار عربی، که بدون شک زمستان آن در سوریه است، در شمال آفریقا و خاورمیانه اشته است. با شروع قیامقومی و مذهبی د

ترکیب انتظار رسیدن این موج آزادی خواهی به سوریه دور از انتطار نبود. اما آنچه که ذات این قیام را در سوریه متفاوت کرد عالوه بر بافت و

ای در این کشور بود. سوریه به علت ژئوپلتیک حساسی که در خاورمیانه دارد و به این های جهانی و منطقهدخالتهای قدرتجامعه سوریه،

کشورهای مانند روسیه و برای ،خاطر که در محور مقاومت قرار دارد و همچنین تنها پایگاه دریای روسیه در مدیترانه در این کشور قرار دارد

همیت است. این کشورها به هیچ وجه حاضر نخواهند شد که سوریه را از دست بدهند. از سوی دیگر، کشورهای همچون ایران بسیار حائز ا

ایاالت متحده و عربستان سعودی برای تغییر باالنس قدرت به نفع خود در منطقه بدنبال حذف سوریه از این محور مقاومت هستند. ولی

ها که بدنه اصلی معارضان را در سوریه تشکیل گرایان تندرو هستند. این گروهکند اسالمدید مینیروی اصلی که امروز هر دو جبهه را ته

دهند، بدنبال احیای خالفت اسالمی در منطقه هستند.می

ه این های تیز انتقادها و مبارزات خود را متوجدو جبهه درگیر در سوریه نه تنها بشدت در سوریه با هم درگیر هستند بلکه همزمان لبه

اند که موضع واحدی را در برابر های مختلفی که از اسالم دارند تا امروز نه تنها نتوانستهها نیز به دلیل قرائتاند. خود این گروهها کردهگروه

ام( و های اسالمی داعش) دولت اسالمی عراق و شهای اخیری که گروهاند. درگیریرژیم اتخاذ کنند بلکه حتی بشدت با هم درگیر شده

اند ناشی از همین اختالف دیدگاه و البته دخالتها و نفوذ کشورهای منطقه در بدنه و ساختار این النصره در دیرالزور با هم داشتهجبهه

هاست. در واقع سوریه به میدان تصفیه حسابهای منطقه مبدل شده است.گروه

22

معارض در سوریه به علت اختالف در دیدگاه و های وریه است. گروههای معارض در سآینده گروه از نکات دیگری که بدان اشاره شد،

های تندرو اسالمی نیز به اند که به یک راه حل مشترک دست یابند. از سوی دیگر ورود گروهایدوئولوژی که با هم دارند تا حال نتوانسته

ای در رسیدن به یک راه حل هر چند موقتی ناکام و منطقه المللیشدت این اختالفات افزوده است. آنچه که مانع شده است تا کشورهای بین

ها در آینده سیاسی سوریه های اسالمی است. کشورهای غربی به هیچ وجه حاضر به پذیرش این گروهبمانند آینده و سرنوشت این گروه

و معیارهای دمکراتیک مد نظر آنها های غرب در چارچوب سکوالریسم ها نیز حاضر به پذیرش خواسته. از سوی دیگر این گروهنیستند

های مذهبی و قومی در این کشور در صورت سقوط اسد و حکمفرما شدن اسالمگرایان چگونه خواهد بود؟ نیستند. از سوی دیگر آینده اقلیت

ها اشاره شده است. تروی این اقلیروی در سوریه خواهد بود. در مقاله به برخی از سناریوهای محتمل پیشنیز یکی دیگر از معضالت پیش

ها نه تنها اقلیت ران زده است که آیندهتحوالت در این کشور بحران حتمی هستند بلکه این روندولی این بدان معنا نیست که این سناریوها

سازد.بلکه حتی خود سوریه را مشخص می

23

Bibliography

Afshon Ostovar and Will McCants. (March 2013). The Rebel Alliance Why Syria’s Armed Opposition Has

Failed to Unify.

Anything But Politics: The State of Syria’s Political Opposition. (17 October 2013). international crisis

group..

Syria Transition Roadmap. (2013). Syrian Center for Political and Strategic StudiesBianco, C. (June

2013). The Syrian File The Role of the Opposition in a Multi-Layered Conflict. Istituto Affari

Internazionali

Goldsmith, L. ( July 2011). Syria’s Alawites and the Politics of Sectarian Insecurity: A Khaldunian

Perspective. Ortadoğu Etütleri

Hinnebusch, R. (2007). Modern Syrian Politics. University of St. Andrews

Jeremy M. Sharp- Christopher M. Blanchard. (September 6, 2013). Armed Conflict in Syria: Background

and U.S. Response. Congressional Research Service

O’Bagy, E. (April 2012). syria’s political opposition. MIDDLE EAST SECURITY REPORT 4

Phillips, C. (2013). The Civil War in Syria: The Variety of Opposition to the Syrian Regime. IEMed.

Mediterranean Yearbook

Qabalan, M. (August 2013). The Armed Syrian Opposition: Armed Syrian Opposition: Common Aim but

No Vision. Arab center for policy and studies, 21

Rabie Nasser, Zaki Mehchy, Khalid Abu Ismai. (January 2013). Socioeconomic Roots and and Impacts of

Syrian Crisis. the Syrian center for policy research

Sayigh, Y. (APRIL 2013). The Syrian Opposition Leadership Problem. Carnegie Middle East Center

Dan Snow. (2012).Documentary BBC: a history of Syria

http://www.syriancouncil.org/en/about-snc.html

http://www.reuters.com/article/2014/01/22/us-syria-kurdistan-specialreport-

idUSBREA0L17320140122

http://www.aljazeera.net/news/pages/603aca3f-f2f8-4fdf-bb4a-4b51a94ea584

http://www.aljazeera.net/news/pages/ca375141-4f95-4a72-8e0b-e599d185a4a4