PERIO - Mizoram Synod

36
August 2019 Ramthar 1 www.mizoramsynod.org

Transcript of PERIO - Mizoram Synod

August 2019 Ramthar 1

www.mizoramsynod.org

August 2019 Ramthar 2

www.mizoramsynod.org

August 2019 Ramthar 3

www.mizoramsynod.org

EditorialTRINITY THIANGHLIM CHU

‘Trinity’ tih \awngkam hi Bible-ah lang lo mah sea mite hnêna Pathian inpuan dàn a ni a. ‘Trinity’ (Lat.Trinitas) tih \awngkam hmang hmasa ber chu Tertullian-a (AD 160-223) a ni. Pathian pakhata mi nung pathumawm rinna (Latin) emaw, mi nung pathuma Pathianpakhat rinna (Gk.) hi ‘Trinity’ chu a ni. ‘Trinity’ thurinhian pathian pathum awm rinna (politheism) te, engkimapathian awm rinna/engkim hi pathian a ni tih rinna (pan-theism) te,Pathian pakhat kawng thuma inlár emaw, hunhrang hranga hmai thinghawng invuaha inlár(Sabellianism, Trimurty, Unitarianism) te a hnâwl vek a ni.

PCI Thurin No III chuan Trinity Thurin heti hian apuang: ‘Pathianah chuan mi nung pathum - Pa leh Fapaleh Thlarau Thianghlim an awm a, an pathum hianPathian pakhat an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna lehropuinaa intluk an ni,’ tiin. Nicaea thuvawn chuan Isuanihna hetiangin a sawi: ‘Khawvêl zawng zawng awmhmaa Pa hrin chu ka ring; Pathian tak ata Pathian tak,hrin, siam ni lo, Pa nèna nihna hmun khat...’ tiin. Heihian Aria zirtírna a chháng lêt a, a lehthal. Isuan amahaia Pa chu ropui zâwka a sawi (Jn 14:28) chu Athanasius-a chuan “Isua lei mihringa a awm laia a dinhmun a sawinaa ni a, a chatuan sawina a ni lo,” tiin a chháng.

Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimin hun bîk neianga sawi chu - Thlarau chuan tui chungte a awm rengte (Gen 1:2); Abrahama awm hmaa Isuan a awm thu asawi te (Jn 8:58); Isua baptisma chan te (Mt 3:17); Paleh Fapa mi nung hrang - ‘Kei leh ka Pa kan pahnih (Jn15:24), etc. te hian a tifiah hle. Sawi hran tum pawhin ahun záwng ni lovin, an chanvoin sawi ila - Pa chu Siamtuangin; Fapa chu Chhandamtu leh Tlantu angin; ThlarauThianghlim chu chhandamnaa hruai lûttu angin.

‘Trinity ’ hi khawvêla Kohhran lian (mainlinechurch) chuan an ring vek a; John Wesley-a chuan,“Pathumte pakhat an nih anga pawm lova hnâwltu tumahin sakhaw nung leh \angkai an neih theih ka ringlo,” a ti. Pentikos zawha Pathianni lo awm hi ‘TrinitySunday’ a ni. ‘Trinity’ chu rin zeta fiah a ni.

‘Mi fing mihrinna hianin,A ngaihtuah chhuak zo lo a che,Ka Chhandamtu, i thurûk hi’.

August 2019 Ramthar 4

www.mizoramsynod.org

† TUARPUINA:1) Tual Upa Lalsawia (72), Pu Vanromawia, Health

Worker, Laimekuri (Arunachal West) pa chu ni 9.6.2019khán Thaw-hah avàngin a thi.

2) Pi Lalkungi (83), Pu Ramchhanngama, Head-master, Damparengpui (HM North) nu chu ni 10.6.2019khán Thaw-hah leh Rannung seh avàngin a thi.

3) Pu Lalrova (83), Vanbawng, Pu J. Vanlaldika,Evangelist, Kamathpara (Siliguri Mission Field) pa chu24.6.2019 khán Cancer avàngin a thi.

4) Pu Zahminga (93), Thenzawl, Pi Thangchhing-puii, Craft Teacher, Manikbond (Barak Area) pa chu ni28.6.2019 khán zunthlum leh BP sang avàngin a thi.

Synod Mission Board-in lusún chhúngte a tuarpuiêm êm a ni. Pathianin awmpuiin thlamuan rawh se.† RAMTHAR CAMPAIGN: Rev. K. Lalrinmawia, ES i/cMission chu ni 8-9 June, 2019 khán Hnahlan KohhranahRamthar Campaign-in a kal.† GRADUATION DAY: Ni 12 June, 2019 khán Presbyte-rian Hindi Bible School, Bawngkawn chuan GraduationDay an hmang.

Ni 27 June, 2019 khán Mission DevelopmentTraining Centre, Bualpui chuan kum 2019-a First BatchTrainee-te pualin Graduation Day an hmang.† ODISHA FIELD TLAWH THU: Ni 24-28 June, 2019khán Rev. C. Zorammawia, Secy., SMB leh Pu T.Lalchhuangliana, Supervisor of Schools te chu Fieldhotute nèna Odisha Field-a Ebenezer English MediumSchool kalpui dàn tùr a hmuna zira ruahmanna siamtùrin an zin.† NAGALAND A|ANGIN TLAWHTU: Nagaland PoliceBaptist Churches Association (NPBCA) a\angin mi 10 (Mipa9; Hmeichhia 1) te chu kan Synod-in ramthar rawngbàwlnakan kalpui dàn zirin ni 20-24 June, 2019 khán an lo zin.

KEIMAHNI

August 2019 Ramthar 5

www.mizoramsynod.org

SERMONNUN KRISTA

Chhiar tùr: Phil 1:21; 2 Kor12:10

‘Nun Krista’ tih hrilhfiahna tawi tê si, fiah tak si chuAfrica hnam mawl, mihang ho in an zínga sâp Missionary,a dam chhúnga an hnêna rawngbáwltu an hmuh dàn hiana tichiang viau mai. ‘David Livingstone-a hi a vun chu a ngoa, a thinlung erawh chu a hàng,’ an ti. Marpara-a SMBMissionary Tv. Lalnunzira Sailo, kum 1987-a chatuan rampan ta kha a thawhna hnam Chakma-ho chuan, ‘Pu Zirahian Mizo Sailo a inti a; mahse, a thinlung chu keimahni mia ni’ an ti tlat bawk.

Rev. C. ChawnglianaDawrpui Vengthar.

Tirhkoh Paulan Philippikhuaa mite hnêna a lehkha-thawn bung 1:21-a ‘Kei atánzawng nun hi Krista a ni sia, thih pawh hlâwkna a ni,’tih thu a sawi awmzia hi azau khawp mai. Ama nunpum pui chu Krista tán veka nih thu a sawi a ni. A ladam zêl a nih pawhin Kristatán, a thi a nih pawhin Kristatánvek a ni tawh. Thihna ani emaw, tihduh-dahna lehhmuhsitna a ni emaw,lâwmna leh malsawmnaemaw, amah rawn néktu leha nunin a dai apiang chuamaha awm Krista thu angzêlin a dawngsawng a; amamawina leh hlâwkna tùr aiinKrista ropuina tùr zêla nunga nih thu a sawi hi a ropui

ngawt mai. A nun hruaituleh neitu chu Krista a ni.

Nl. Malsawmzuali (Nu-mami) kum 2007-a Martarta chanchin an Pastor-in asawi hi a ngaihnawm ngawtmai: ‘Karbi Anglong-a athawhna hnam pasal neitùrte hian mo \hianah anduh tlat zêl mai a. |um khatpawh Tuichhunchhuaha aram mi, naupang a bual laiinthawmhnaw \ha pawh a halo mai ni lovin a hâk lai pawha huh nasa a. Hetih lai hianinnei tùr an lo kal a. |hianahan duh leh tâk tlat si avàngina thawmhnaw huh hak lainèn chuan \hianah a dingleh ta nge nge,’ tiin. A rammite hian an pian ni an hriat

August 2019 Ramthar 6

www.mizoramsynod.org

meuh loh avàngin phuah-chawpsak an ngai fo \hìn a.Hetianga han phuah chawpdáwn hian Numami Birthdaykher kha an duh ve \hìn a, abirthday \âwmpui ve ta anawm thluah a ni. A nunahKrista ngaihawmna an hmua ni ber àwm e.

Bru hnam zínga Tirhkohhmasa, Tk. Thangzawnan athawhpui Tv. C. Pazawna[Rev. C. Pazawna (L)] chan-chin a sawi hi a ngaihnawmhle mai: ‘1952 June thlaaBru zínga Missionary ni tùraa kal dáwnin a pa damlo chua chau tawh hle a. Kal lo maitùrin an ngen a. MahsePathian kohna hnial a duhloh avàngin a kal ta a. Hemikum Reieka Presbyteryhmang tùra an kal laiin a pathih thu an hre ta a. A rilruchu na hle mah se inkhâwm-pui chu a hmang zo lehphawt a, inkhâwmpui zawh-ah an inah a haw ta chauha ni,’ tiin. Krista leh akohhran a dah pawimawh hi\henkhat chuan âtthlâk anti mai thei e; mahse, ‘NunKrista’ awmzia chu a hrechiang tih loh rual a ni lo.

Swami Ram Upadhaya,Hindu puithiam chi, chhúng-kaw ropui ve taka mi chuan

Hindu sakhua kal-sana LalIsua zui a thlan tâk avàngina chhúngten, ‘Mi tenawmahi lo chang ta a, kan hnên lamreng reng rawn hawi tawhsuh. I nupui Arata Devi pawha pasalin a thihsan tâkavàngin kan hnênah a theihchin chin a awm ang,’ tiinmitthi angah ngaiin anhnawtchhuak a. A rilru nalutuk a kun ngâwih ngâwihlaiin Pathian thlamuannamak tak a chang a, rawng-báwltu ropui tak a ni ta zâwka ni. India mite zíngahhetiang mi hi an awm tammai. An nun khâwih chelawih lawih thei thlemnatâwk \hìn mah se an nghînglo. Krista ta an ni tawh tihan chiang a, sum leh pai, inleh lo, bungruain a tibuai lova; an nun chu Krista tán anhlàn tawp mai a ni.

Kohhran Upa atána mipasarih, mi hming \ha anthlan chhuah zínga hmingziah hmasak ber Stephanachu Isua thu a hril avàngathi tùra lunga an den ruihruih lai khân aw ring takin a\awng\ai a. A \awng\ai thu,‘Lalpa, hei an thil tihsual hian chungah mawhphurhtírsuh ang che,’ (Tirh 7:60) tihhi a ropui khawp mai.Tiduhdahtu, a thihna tùra a

August 2019 Ramthar 7

www.mizoramsynod.org

chunga kut lektute tánakhawngaihna a la dìlsak hiKrista neitu nun ze dik takchu a ni ngei ang.

Pastor Bial ka vawn tirhlaia kan Synod hotute zíngami Rev. R. Lianbuangan kabial a rawn tlawh a, motorakan chuan dun laia amainpêkna rilru a sawi - ‘Tumah rawngbàwlpui theih lohneih ka tum lo’ a tih chu karawngbàwlnaah vawiinthlenga ka rilru kaihruaitupawimawh tak a ni ta zêl ani. Amah pawhin a nunpuiinka hria. Rawngbawlpui theihloh neih hi ‘Nun Krista’ nèna inhmeh lo a ni.

Zosapthara (Edwin Row-lands) kha a \hian kawmngeih ber, a unaupa JohnRowlands thihna leh a nuinMizorama kal lova kîr lehtùra a ngen lai khân athinlung a rûm a ni. Mahse,kohna a dáwn chu a phatsanthei lo. Tlawng dung, ngaw-pui thim khup hnuaia an lokal laia an chuanna lawng akhaikhupa, an thih teuh hlelai khân a bungraw neihzawng zawng tuiah a pil a, ahâk lai nèn chauh Mizo-rama rawn lût a, kîr leh zai a rélchuang lo. Chûng bâk-ahharsatna tam tak pal tlanga

a inpêkna thûk tâk avàngkhân Mizo kohhrante thuleh hlaa kan hausakphahzia hi a hlûtzia sawithiam tâwk a awm thei àwmlo e. Harsatna tam tak pal-tlanga Lalpa kohna chháng-tute hian an nunin thu anva sawi nasa thei ve le.

Rawngbáwltu nuna thilpawimawh tak pakhat chukan rawngbàwlsakate ngaih-saka an hming hriatsak hi ani. Kan Missionary-te zíngahhetiang lama fakawm tak takan awm tamin ka ring. Nl.Hmangaihsangi, 2009-achatuan ram pan ta khânSalem Boarding-a a thawhlaiin School naupang hminga hriat vek bâkah an nu lehpa te pawh an hmingin a kothei vek a. Pi. C. Lalhma-ngaihzuali, 2010-a boralpawh khân a thawhnaMarpara School naupang lehan nu leh pa te hming maibâkah a khaw mite hming ahre deuh vek a. A thawh-puite pawhin, “Pi Mangaihichuan Marpara-ah hriat loha nei lo, an inchhûn kualdàn nèn lam a hre vek,” anti \hìn.

Hetiang mite hi a rammiten an ngaina hma bîk\hìn. Talent neih a \ûl thei a;

August 2019 Ramthar 8

www.mizoramsynod.org

mahse, tumna a awm chuankawng a awm \hìn.

Petera leh Johana techu anmahni tibuaitutepawhin an nun, chêtzia,\awngkam chhuakah Isuahnênah an awm tawha, annun chu Krista thu ang zêlanung tih an hre thei a ni.Barak Area-a kan Missio-nary nu pakhat chu ni tin aKohhran mite tána Quarter-ah a \awng\ai rî an hre \hìna. Khaw dang hawisan anhan tum pawhin, ‘Ani hianmin hmangaih a ni. Ni tin aInah kan tán a \awng\ai ziah\hìn si a, a thu hi i âwih maiang u,’ an ti thei a ni. Ni tinaKrista páwl \hìn, \awng\ai mihi Lalpan inpuanchhuahnán a duh a ni.

Tripura TBZ Missio-nary-te khân pawisa neihloh vànga chaw nghe ichángte an nei a, an harsahle a ni. Mahse, tûn hnuaan hlimpui leh an sawi tuiber chu an harsat lai khaa ni tlat thung. |awng\ainanuna hruai lûttu lehPathian hnaihtírtu a ni.Home Mission South,Saibawh-a thawk Tv. Mal-sawmdawngkima, 2005-achatuan ram pan ta pawhkhân a hlawh a kham thei

lo va. A chhúngten mak anti a, a thawmhnaw laa ankalin a thawhnaa miten anmamawh a lo pêk nasatziaan lo hrilh nasa a. Chu-t iangah chuan a loinhmang zo \hìn a lo ni a.Thu sawi aiin a nuninKrista thu a puang nasamah àwm e. Sum leh paiaduhthawh hi a awl hle a;mahse, sum duh lutuknahi kan nuna Krista hliahtua ni fo \hìn.

Tangka sum ngainat hisual tinréng bul a ni (1 Tim6:10). Leia sûlrûl leh tuiêkina eichhiatnaah in tán rotekhawl khâwm suh u, vànahsulrul leh tuiekin a ei chhiatlohnaah in tán rote khawl-khâwm zâwk rawh u. (Mt6:19-20) Tirhkoh Paulachuan ‘Krista thiltihtheihnachu ka chunga a awm theihnán lâwm êm êmin ka chaklohnate hi ka chhuang tawhzâwk ang, Krista avànginchak lohnaah te, chhiatna-ah te, tihduhdahnaah te,hnawhchêpnaah te kalâwm \hìn a ni,’ a ti a (2 Kor12:10). A nun pumpuiKrista tána serh hrangin,‘Kei atán zawng nun hiKrista a ni si a, thih pawhhlâwkna a ni,’ a ti thei hientawn tlâk nun a ni.

August 2019 Ramthar 9

www.mizoramsynod.org

BUH HMUN A|ANGINBALIA RAWNGBÀWLNA CHANCHIN

R. Lalropuia, OASilchar, Barak Area

Zaite Pastor Bial Evangelist-ten Balia-a rawng anbàwlna report tlém ka rawn tár lang ve ang e. Balia (Brukhua) hi Zaite Pastor bial chhúnga awm a ni a, RonpurBazar atanga khawthlang lama kea dárkár 2 aia rei hret kala ngai. In 53 awmin mihring hi 260 lai an chêng a, naupangpawh 150 vel lai an awm bawk. Leilet leh huan bâkahchuan tlangram lo neih hi an eizawnna ber a ni a. In leh loan nei \ha a, an khawsak pawh a pangngai khawp mai.

Kan Kohhran hi kum2013 May atangin kan lûttan a, tûnah hian Kristianmember 39 kan neia.Evangelist Pu Khawlneih-lalan a enkawl mék. ZaitePastor Bial thawktute hianvawi eng emaw zât fehchhuakin, beihpui an lothlâk fo tawh thìn a. Tûn\umah (ni 27-30.5.2019)hian programme duan leha ni a. Speaker atánAnthony J. Roy, Pailapool-a Evangelist chu sàwm a nia. Administrative Secretary,Rev. Rualthankhuman PuAnthony \àwiàwma kal minphalsak hlauh maia,vànnei ka inti khawp mai.Vawi tam tak anhlawhchham thîn tawh

avàng hian \an a na rilrukhawp mai a. ‘Missio-naryRetreat zo hlim kan ni a,ringthar kan neih lohchuan a zahthlâk viau ang.Chu bâkah Petera pawhkhân, Isua thua len a denkhán a hlawhchham-nahmunah sangha tam tak aman a nih kha. Tûn \umahhian kan hlawhchham tùra ni lo,’ tiin thawktutepawh kan infuih ve a.

Rawngbàwl dàn tláng-pui: Thlen ni chuan eng vakmah kan ti hman lo a.Zànah Isua film (an\awngin) kan chhuah a, anhnam làm te kan chhuahbawk a. Speaker-in thu-chah tawi a sawi bawk a ni.

August 2019 Ramthar 10

www.mizoramsynod.org

Hun hman dàn tlángpui:

5:00 am Zing thawh5:30 am Zing \awng\ai5:30 – 9:00 am Home Visit9:00 – 11:00 am Tûk\huan & chawlh11:00 - 5:00 pm Home Visit5:00 – 6:30 pm Zanriah6:30 -10:00 pm Film chhuah &

thuchah sawi10:00 pm |awng\ai

Group thumah in\hen-in, a \henin ei rawngbàwl,a \hen hi len chhuah a nia. Ringlo In 21 tlawhin, mi47 kan kàwm a, ringtu inhnih kan tlawh a, ringlodamlo pakhat kan \awng\aibawk.

Rilru khawih deuhzualte: An khuaah hianChowdhuri leh Headmanleh Kharbari te an awm a.Chowdhuri hi Districtchairman ang deuh niin ankhaw \henawmte thléngpawha hotu a ni a. Kharbarihi Vice chairman, chowdhu-ry remchan loha a aiawhtua ni. Headman chu an khawmal pakhat hotu a ni thung.Hêng mi pathumte hi kanlenchilhin kan bitumhmasa a. Kawm an nuamin

thil an thlir thiam hle. AnHeadman Ina zing kára kanlèn \um phei chuan an fehdáwn tih kan hre si lo va,dárkár hnih dáwn kaninkàwm a. Kan chhuakchiah chu páwnah hian èmakuhva \iak phun tùr dah sachu phurin an nupain anfeh chhuak nghâl. (Feh antum vànga kânglâng takinmin dawngsawng miah lo).

Speaker, Pu Anthonyhian rawlthar kum 15 miBikash-a, Chowdhury tupakhawsika lo mu reng chu a\awng\ai a. Chawp lehchilhin a khawsik leh aáwma hnawhtu a kiang veka ni. Lalpan ropuina changrawh se. An headman hiankan Evangelist Pu Khawl-neihlala hnênah, “In êng hilo chhi êng zêl ula, keinipawh kan kal ve theihnatùrin in chhi dáwn nia,” tiinamahah beiseina sáng takan nei.

An khaw hotu,kharbari pawh hian, “KanPathian aiin in Pathian achak a, zawi zawiin kankhua hi chu Kristianten minla awp vek ang,” a ti bawk.

August 2019 Ramthar 11

www.mizoramsynod.org

In pakhat member 16lai awmnaa kan va léng lûtchu, Mizo \awng thiamdeuh mai (Menoboti Reang)hi a lo awm ve a. Ronpur-akan Craft Centre-ah puan\hui zir chhuak chu lo niin.Puan a la \hui ve thu a sawite chuan min tilâwm khawpmai. Mahse thil pakhaterawh, a lawina hi Hinduchhúngkua an nih avànginamah chu Hindu awmin aawm ve ta mai chuanngaihtuahna a tikal thuiduh khawp mai.

In pakhat kan lènnaahchuan Pathian thu te kansawi hnuah, “Ka pi,Vànram kal i duh em?” kanti a. “Imhhm,” tiin a lu a

thing nasa mai (Kanhrilhfiah thiam tâwk lo a nimai thei; hrilh a hai duhviau mai).

Balia-a thawktu leh anupui hian Bru \awng anthiam \ha hle mai a. Chubâkah \hahnem an ngaiêm êm mai hian rawng-báwla len chhuah pawha tinuam khawp mai. Akhuaa mite hian anmah-niah r inna an nghatngam niin a hriat.

Rawngbàwlna kanzawh meuh chuan damchhúnga Isua Krista hnungzui tùra inpe mi 21 lai maiPathianin min pe a, kan valâwm tehlul êm!

Hmeichhe naupang pakhat hi ngaihdamnaawmzia sawi fiah tûrin an ti a. Ani chuan \awngkammawi tak mai hian, “Pangparte kan chil nawk nawkhian thil rim tui tak an chhuah \hîn. Ngaihdamna hichutianga thil rim tui chu a ni,” tiin a chhang.

Ringtu dik takte hian nêksâwrna leh hleilennaan tuar hian anmahnia rim tui a lo chhuak \hîn.Chutah chuan miten an thil \ha tihte an hmu a, kan Pavâna mi an chawimawi phah \hin.

August 2019 Ramthar 12

www.mizoramsynod.org

NI CHHUAHNA RAMAH

Rev. K. ZoremthangaTato Pastor BialArunachal ‘North’

Thuhma: Kum 1911-1912-ah Kumpinu Sawrkár-in Abor (Arunachal Pradesh) a rùn a. Khami \uma Mizotlangval tam tak zuk kal zínga pakhat, Pu LalsanganChanchin |ha Johana bua mi thuziak pakhat perha atàr zawha, “Heti hian lo awm reng la, nakinah kan\hangtharten an la rawn zawm dawn che nia” tia asawi chu chûng lam khian hriatsakin chhànna duhawmtak a rawn hmuhtír ta a ni ngei mai. Hmâna rúntu khavawiinah chuan Chanchin |ha hrilhtu leh anmahnikaihruaituah kan zu \ang ta zâwk a. Anni pawhin rinnakawngah Mizote chu nu leh pa enin min en ta hial a.Arunachal mite leh vawiina Mizote inkárah chuaninlaichinna \ha tak a lo awm ta bawk a ni.

‘Ni chhuahna ram’chu: Arunachal Pradesh hiIndia Hmarchhaka awm,India ram State zínga zíngni chhuak hmu hmasak berram a nih avànga (Arun=Ni,achal=lo chhuak) ‘Nichhuahna ram’ tia sawi a nia. A hming put chhan angngeiin tlang lian leh sángtak tak a inhúng khep khupmai bawk a. Kan rama tlangsáng ber Phawngpui Metre2,157-a sáng a nih laiinArunachal rama tlang sángber Kangte tlang, WestKameng District-a awm chu

Metre 7,090 laia sáng a nithung.

Ram leilung chung-cháng: Arunachal Pradeshhi India Hmarchhaka statelian ber tih takah an ram hia lo zau nangiang mai a.Mizoram hi Sq. Metre21,087-a zau a nih laiinArunachal Pradesh chu Sq.Metre 83,743-a zau a ni a.Kan ram lêt 3.97-a lian ani. 2011 Chhiarpuiachhinchhiah a nih dàninMizoramah Sq. Km. khatzêlah mihring 52 kan chèn

August 2019 Ramthar 13

www.mizoramsynod.org

laiin anniah chuan mi 17chauh an chêng a. Indiaramah State zau zawngachhûta mihring chêngthawlna ber ram an ni bawka ni. Mizoram aiin an tlanga lianin a hriam zâwk bawka. Tlang dung pakhat maipawh lirthei pawha nilengdáwn dáwn tlàn chángtepawh a awm. China ramhnaih lama tlangte chukumtluanin vûrin a khuh\hìn a. Chûng vûrte chunipui leh \hálah an lo tuileh a, an tuihna hnar \hatak a nih mai bâkahBrahmaputra lui châwmtuhnár pawimawh tak a nibawk.

Mizoramah ramngawtih tham kan neih mangtawh loh laiin anni ramahchuan ramngaw dûr lehchhah pui pui, ‘tuan lehmang’ ata tawh tute mahinthlawhhma atána an lahman loh leh meipui pawhtuar lo tih hriat fahranramngaw an la nei \ha êmêm a. Chûngte avàng pawhchu a ni mai thei e, tui anhnianghnàrin ruahtui pawhan dawng \ha hle. Chawh-rualin Mizoramah kumkhatah ruahtui centimetre

250 kan dawn laiin Arun-achal chuan centimetre 400vêl an dawng thung.

Hnam nun ziaráng lehhmélhmang lam ve thung:Arunachal mite nên hiankan hmél, vun rawng,pumrua leh zei ziaah kaninang êm êm a. Keini angbawka I.L.P. hman ngaihnaState a ni a. Thawktu awmhmasa ten, ‘Kan hmél hikan ILP a ni mai e,’ tia ansawi fiamthu \hîn angdeuhvin Arunachal-a Mizoawmte hian I.L.P. checkkan tâwk khat hle a. Kan loawm a nih pawhin tam kanawm kher àwm lo ve.

Chutih vàng chu nge nidáwn ni, Arunachal-ahhian hna thawka lût thlaaIn leh lo neia zuk inbéngbel zui ta Mizo chhúngkuahmun hrang hrangah kanlo awm nual mai bawk a. Ankhawpui tléma lian deuhahchuan ‘Mizo Welfare’ pawha ding nual nghe nghe.Hriat theih chinah chu-tianga awmte chu Kohhranhnárkaitu pawimawh takleh an awmna hmuna vengchhúng leh khawtlanga nurawn, pa rawn an lo ni deuh

August 2019 Ramthar 14

www.mizoramsynod.org

zêl bawk a. Chûng mite chuvawiina Mizo zirlai,hnathawk leh rawngbáwlaawmte pawh hian kan\angkaipui \hìn hle.

Sakhuana lam: KeiniMizote ang bawka an hunhmasa lamah chuanSakhaw mumal nei lo,thìngbul, lungbul biaa, andamloh nikhuaa tinatuawma an ngaih avàngainthawi \hìn hnam an ni a.Chu mai bâkah Ni leh Thlate biaa, puithùna pawh larun thei tak hnam an nibawk a. Tûnah chuan anhmân lai rin dàn kha chuan pu tawh bîk lo. Kum1950 chho a\ang khanArunachal-ah hian Kris-tianna thlipui a lianin a tlehchak lehzual khawp mai a.Thingtlang hmun \hen-khatah phei chuan chhúng-kua mai ni lo, a khaw nâwtaKristiana inpea, baptismachangte pawh an awm a ni.

Chutia Kristiannainram a la chak lutuk chuchutih hun laia an ramhruaitu ringlo mite tánchuan mut mawh hnarmawha neih loh rual a ni talo a ni ang - kum1978

chuan Arunachal miteSakhaw danga an inlehkhapna dàn ‘ArunachalPradesh Freedom ofReligion Act, 1978’ chupass a lo ni ta a. A tawizáwnga sawi chuan chudàn chu Kristiante chêttheih loh nána dàn (law)siam a ni ber.

Nimahsela, Pathiankhawngaihna azárahvawiinah chuan Arunachal-ah hian sakhaw mal khaiatam ber nihna Kristian-tenkan lo hauh ta reng mai.Sakhaw pakhat a\angaSakhaw danga inlehkhapna dàn Pass a ni nâ a,vawiinah chuan zalèn takainkhâwmin inkhâwmpui tekan hmang thei a. Biak Inte sain Kohhran hun puipawimawhte pawh tluangtakin kan hmang thei zêlbawk a ni.

1991 chhiarpuiahkhán Arunachal-ah hianKristian chu 11.20% an nia. 2001 chhiarpuiah18.7%-ah kan kai chho va.2011 chhiarpuiah chuan30.26%-ah an kai chhotawh a ni. 2011 chhiarpuiaa lan dànin Arunachal-ah

August 2019 Ramthar 15

www.mizoramsynod.org

hian, Kristian -30.26%,Hindu- 29.04%, Donyi Polo– 25.84%, Buddhist-11.77%, Muslim-1.95%,Sikh- 0.24%, Jainism-0.06%, Others- 0.84% anawm a ni.

Arunachal-a KristianForum hruaitute chuan,‘Dik taka inchhiar ni se,vawiinah hi chuan Kris-tiante hi 40% ai chuan kantlém tawh lo vang,’ an ti.

Zirna lam: Arunachalmite hi zirna kawngah anhnufûm hle a. Ziak lehchhiar thiam 65.38 % niinvawiina India rama State 35zínga a hniam ber dawttuan ni mék a. Mizoramahchuan thingtlang kilkhwrtak takah pawh a bulthûmAnganwadi - a\anga pang-ngai taka zirna kalpui niin,Assembly Session-ah pawhvawi duai lo zirna lam khela lo ni fo tawh a.

Hetiang taka zirnakawnga hma lâkna lehngaihtuahna hi Arunachal-ah chuan hmuh tùr a tamlo hle mai a. ‘Zirlai Pawl’emaw, Zirlai nu leh pa emawa\ang te pawha zirna siam

\ha tùr záwnga hma lâkemaw, thurawn pek emawhriat tùr a tlém hle.

Khawtlang inrelbâwl-na lam: Tûn hmaa Zawlbûkkan nei \hìn ang deuh khánArunachal-a hnam \hen-khat (Adi)-te hian tlangvalteriah khâwmna ‘Rasheng’leh Nula te riah khâwmna‘Moshup’ an nei ve \hìn a.Chu an riah khâwmna Ininrelbawl dàn leh kalphungchu Zawlbûk inrelbawl dànnên pawh khan a inzúl hle.Vawiina kan rama Y.M.A.,M.U.P., etc. anga tlawmngaipáwl khai khâwmtu an neihve loh avàng erawh chuanchhiat ni \hat niah khaw-tlang mipuiin chhúngkawneinung leh harsa deuh an\àwiàwm dàn a inchen lothei hle.

Kan inannate: Tûnhmaa Lal nei hnam ve ve,Zawlbûk ang chi pawh neive ve, Tribal, Tlang mi,hnam tlém, hmél, vunrawng leh pumruaah pawhinang tak, N.E. India-ahpawh I.L.P. hman ngaihnahmun ve ve kan ni a. Tin,thlawhhma te neia inláwm\hìn hnam ve ve, \henawm

August 2019 Ramthar 16

www.mizoramsynod.org

khawveng anhnah inpetawn a, chawhmeh insuahtawn \hìn hnam ve ve kanni bawk a. Tin, puithùnakawnga rin dàn inang takve ve leh pi pu sakhaw hluia\anga Kristianna hmangazawn chhuah ve ve kan ni.State puitling ni tùra zinkawng zawh pawh inangtak, ni 20 Feb., 1987-aState puitlinga hlan kai veve kan ni bawk a.Chutiangte avàng pawhchu a ni mai thei e, a rammite khuan an zínga Mizoawmte chu min mi hrang enlo \hìn khawp mai a. Tamtak phei chuan belh chianfe loh chuan min hre hrangmai lo hial rêng bawk a ni.

Kan danglamnate:Arunachal (Adi) mite hnamdànah chuan hmeichhiaina pathumna thlenga mipafa a hrin loh chuan a pasalchuan a duh chuan nupuidang a neih belh leh thei a.Inneihna chungchángahMizoteah chuan Sailo lehSailo, Ralte leh Ralte kaninneih theih laiin, anniahchuan chipui inneih chuthiang lovah an la ngainghet tlat thung a. Damlona deuh leh kum upa tawh

kal mai tawh tùra anngaihte chu an thih hmainthlan an lo siam lâwksakchàwk bawk a.

Tûnlaina leh hma-sâwnna chungchángah heram pahniha \halaite nunzia hi a inang lo leh viau maibawk a. Vawiina kan Mizo\halaiten bike chhuak tharleh car chhuak tharte kanhriat theih viau laiinArunachal \halaite chuanIndia cricket player-te anhre bel êm êm thung a. ‘4G,online shopping, snap deal,flipkart, blue dart etc.,’ kantih laiin Arunachal-a kanchêttlatna hmuna mitechuan, ‘Vawiinah chu mileh kha mi Sialte chu an in-si a, a hmuhnawm ngeimai,’ tih te, ‘Chu mi chuanthingzai phêk chuti zât chua pu zo...kein chumi chuanni khatah chuta \angachumi chu a ban hman,” tihte a la ni nawk a.

Kan Mizo \halaitenkawppui zawnna kawngahKohhrana inhmang, nupuifanau châwm thei tùr, etc.tehfunga kan hman laiinkhu lama kan mite chuan,‘Tu nge an mutbu su fai

August 2019 Ramthar 17

www.mizoramsynod.org

theia, an in leh a vêl tifaitheia, tute chhúngkua ngeran ngah?” tih te chu tehnahmasaah an lo hmang vemék thung a. Nimahsela,ram dang mite nun an ngaibîk miah lo nia.

Zíng tho hma hnam anni a. An thawk rîmin antaima êm êm bawk a. Nupuipahnih neih an phal nâ a,nupui pahnih nei erawh antlém. Tin, nupa in\hen hithiang lovah an ngai a, aninneih tawh chuan anin\hen ve mai mai ngai lo.Khawsak phungah keiniaiin an mawlmang zâwk

daih nâ a, keini aiin an raman hmangaih zâwk em niang, an ram humhalh lehvenhim nacháng an hria a,an tikàng duai duai ve ngaimiah lo nia!

A tlang kawmna: Tûnakan tàr lan a\ang chauhpawh hian Arunachal mitekan tluk leh tluk lohna laitekan hmu thiam thei maiina rinawm a. Chuta \angchuan an hnên a\anga zirtùr kan neihna laiahinzirin, \an lâk kan ngaihnalaiah \an lâk thar phah nánhmang thei ila, a duhawmhle àwm e.

INBUATSAIH, NGAIHVEN & CHÊT LÂKTlangval pakhat chuan, “Samari mi \ha kha buaina awm tùr hre lâwka

inring saa chhuak ang mai a ni,” tiin a sawi a. Lal Isua tehkhin thua mi a ni a,han sawi zui vak tùr a awm àwm lo ve.

Mahse, he tlangval thu sawi hi a pawimawh hle mai. Nula pakhatchuan, “Damlo \anpui ngai emaw, harsatna nei emaw an awm tih ka hrehleinem,” tiin mi dang a \anpui loh chhan a sawi a. A ngaihven loh vàng a ni– sahriak leh uain (damlo mamawh zawng zawng) a keng reng si a.

Mi pakhat chuan a hmelhriat pakhat, la piangthar lo a vei thu leh,chutih ruala Bible a hriat tlèm avànga chhandamna chungchánga a kawmngam loh thu a inpuang thung. Sahriak leh Uain a nei lo va, kawng lehlamaha hêl ta mai.

A pawimawh ber chu \anpui ngaite \anpui tùra inpeiha, chûngmite zawn chhuaha, a hun taka \anpui hi a ni. Kan sahriak leh uain kentehi a thlàwna kawl mai lova a hun taka phawrh a pawimawh hle mai.

“...a pemahte chuan hriak leh uain a leih a, a tuam a, ama sachungah a chuantír a, khualbûkah a kalpui a, a enkawl ta a.”

August 2019 Ramthar 18

www.mizoramsynod.org

LEILETAH INNEIHNA HLIMAWMRev. Darrema Hlawndo

Unnao Pastor Bial,Lucknow Mission Field

Lucknow Mission Field-ah hian a theih chenchenah kan ringtute Kristian dàna innei hrâm tùra fuihve \hìn an ni a. Nupui pasal hi Uttar Pradesh-ah hian anbuaipui ber pakhat a ni rêng a. Naute a lo pian velehhmeichhe fa a nih chuan anchhia tluk hialah an ngai a,an lungngai tak meuh \hìn. Thuamchhawm leh hmeichhesenso a hautak êm avàngin mipa fa an thlang zâwk \hìn.An inneihna senso atán hian an têt lai a\angin Bank-ahsum an khâwl char char a, rethei takin an khawsa \hìn.

Chutiang kárah chuanShuklaganj-a kan ringtuBahadur-a chuan fanupahnih a nei a. A naupangzâwk, Paruli chuan kristianpasal a hmu hlauh mai a. Apasal tùr hi Baptisma lachang lo a nih avànginUnnao-ah kan chantírchawp a. Inneih hi a hau-takin an inséng nasa theihle mai a, nuaithum dáwnan séng a ni.

Chutiang kára ringtutetih dàn khera inneih duhtlat kan han nei hi alàwmawm kan ti hle. Aninneih duh thu leh inneihni tùr hi kan thawktu kaltlangin kan indawr a. Ahun leh ni engkim an lo

ruahman vek a. Inneihsàwmna pawh chu kadawng a.

Mo neitu tùr hi a nuringtu a ni a; amah hianbaptisma la chang lo mahse rinnaah a mikhuallutuk lêm lo. Baptisma anchan dáwn avàngin kaprogram-me ka tidanglama. Bial \huthmunah in-khâwmin, kan nghâk ngarngar a, inkhâwm banahan lo thleng thei hrâm a.Coun-sell ing te lehtihchhinna te an \hiantùrte nèn ka neihpui veka, thil pawh kan inhrilhchiang ve viau chuan kahria, tlai loh tùr leh thil\ûl dang te nèn.

August 2019 Ramthar 19

www.mizoramsynod.org

Inneih inbuatsaihna:Leileta inneih an ti kha kaduh tawh vak lo va. Ka lotih tawh \hìn avàngin azawngchhang tlâk vak lonèn, Biak In kan nei ve thova, insuih hnua pandal-a alâwmna buatsaih tùrin kati a. Kan hrilh viau hnu-ahpawh Mo neitu tùr pa ber ahmin thei tlat lo va, “Kaninah kan ti mai dáwn nia,”a ti ta a. “Mi tam tak an lokal ang a, ka lo buaipui angai dáwn a. Unnao-ahinneihnaah ka lo kal hmanve nang,” a ti bawk si a, anduh dàn chuan kan kal lehta a.

A ni ve tak a, Mizoteangin makpa thâ chhàwrtùr an awm ve lêm lo va, aneitute hi an phe buai charchar \hìn a. Hun tiamahchuan an in kan thleng pheia. Inah eng mah an loruahman lo phawt a, anleilet zawla pandal an zárahchuan min hruai phei ta a.Dawhsan an lo buatsaihbâk eng mah \hutthlengrem a awm lo va, keimahninkan buaipui leh vek a ni.Dár 2:30 p.m.-ah kaninpeih tawh a; innei tùrtehmél hmuh tùr a awm lo va.

Dárkár khat chuang kaninnghâk leh ta a.

Chutih mék lai chuanMo pa leh mi dang inhnialbuaiin an lo in\helh leh naknak a. A \henin chaw an eia, an zi huai huai a, inneihprogramme ngaihsak hmélrêng an awm lo. Chutih laichuan bengchheng chi tin-rêng nèn innei tùrte an rawnhruai ta a; mahse, pandal-a lo luh zai rêng an rél lo.Motor a\anga mo lo chhukkha a lo tlu a ni àwm e.

Inneihna chu: Rei fékan innghah hnu chuanMo pa (Hmeichhe pa) chulo kalin, “Kan rawn hruaitawh dáwn em?” a la rawnti há a. Nuih pawh hi a zavak tawh lo. Chumi hnuahchuan Mo neitu chu papakhat hian a pawm ngathian a rawn pawm lût a,pandal lai takah chuan atlûkpui ta! An inbawhnawk nawk a, chutah zetchuan a nuih loh theih lohta thung a. Cheng sawmnote thil khâwm hi anrawn awrhtír a, fan thawkhân a chhem léng duaiduai a. Phelh a dil a, anphal bawk si lo.

August 2019 Ramthar 20

www.mizoramsynod.org

“Pastor, ka khûp a naêm mai,” a ti a. Tih vakngaihna ka hre bawk si lova. “Khawiah nge i \hianpatùr kha?” ka ti a. “Ka hrelo. A lo kal dáwn lo a niang. A chanchin ka hre lo,”tiin a phone a; mahse, a bethei lo va. Thuhretu tel lokha chuan a tih chiin kahre bawk si lo; Certificate-ah a \hianpa hming kan loziak fel vek tawh si. Mo a lolût chuan, “Zungbun inrawn keng em?” ka ti a.“Keng lo,” a ti leh ta.

Hawh tùr kan hanzawng a; an bun tâwk kanhmu zo bawk si lo. “Engpawh ni se, \an phawt maiila. A \hianpa atán chuankan thawktu fapa hi lo \humai se,” ka ti ta a. Inneihkan \an a. Mike a awm lova, mipuiin ka \awng an hre\ha thei lo va. Kei lah anfan tui phuh khan kahnung a tihuh duplehnghâl, au rin a ngai khermai. Ka \an tih an hriatveleh chuan min rawn hualta tuau tuau mai a. “Thurawh u,” ka tih leh, “Aharsa lo ve, kan ding theialâwm,” an ti zêl bawk si.

Vai inneihnaah hian anlo din hual thup \hìn rênga. Ka chhunzawm leh a. “Inpaliin lo ding rawh ule,” kati a. Mo neitu \hianpa a loawm leh ta lo. “Khaw nge akal?” ka ti a. “Zungbun latùrin a kal,” an ti leh ta.Kan thawktu, Tv. Ropiangachu, “Lo \hu mai teh,” tiin a\hian tùr chu kan haninthlâk leh rih a. Inneihthutiam an chham lai vêlinMo neitu \hianpa atána ka\huttír kha a lo thleng leha. Rpa kha a \hu tlang maitawh tùra ka ngaih laiin anlo inthlâk leh bawk a. Thutak a harin puithû takainneihna kalpui a har hle ani. Mipui lam lah chuan kutben an lo châk zek zek maibawk si nèn zungbun aninbuntír zawh chuan kut anbéng ta hluah hluah a, a tihtak tak theih loh a ni e.

Ka han \awng\aisakdáwn a; an \hing\hitna tùran lo ruahman leh bawk siloh avàng khán a remchandàn dàn khán an \hing\hive ta nawk nawk a. InneihSermon ka buatsaih ve techu han sawina chi pawhhi a ni tawh lo. A tam zâwk

August 2019 Ramthar 21

www.mizoramsynod.org

kha Hindu an ni a, aurinnaawm bawk si lo, thlalatutekhân ka dawhkan min lohman \âwm thul. Kachhúngte pawhin ka in-neihtír lai thla la tùr pawhinhmun an lo chang theimeuh lo a ni àwm e. Chu-tiang teh nuai chuan kanzo ve thei ta a. Kan chhang-chhe deuh tih mai loh chua hlimawm viau tho mai.

Inneih hnu lam: Keinisa ei \hìn kan nih hriainhmun piah deuhah hianran in ni àwm takah kan tanar sa an lo siam a, tlai takinkan ei ve a. Mo pa khân,“Inneihtír man eng zat ngeka pek dáwn che?” tiin minrawn zâwt a (Hindu inneih-

naah hian inneihtírtu hiansum tam tak an phût \hìn ani). “Inneih registrationman kha a tawk e,” ka tichu mak a ti kher mai.“Tûnah chuan ka hrethiamve ta. Ka fanu tê zâwk kanhralh leh hun chuan BiakInah ngei kan ti tawh ang.Khatiang kha a ni dáwn tihka hrethiam ve lo alâwm,”tiin a inhmuchhuak nasakhawp mai.

Tichuan, làwmthu sawinán No set min present lêtve ta nih chu. Kan ring-tuten Kristian inneih anngaihsan theih nán pres-ent pawh a thei theiin kankeng \ha ve hlâwm khawpa, an lâwm ve khawp mai.

INKHÂWM KAN KAL TLAI HIANMI DANG RILRU KAN LA PENG |HIN!

Nu pakhat hi inkhâwm-naah a kal tlai ngai rêng rênglo va. Chu chu a tum tak pawhniin a lang a. A kal tlai ngai lohchhan an han zâwt a. Ani

chuan, “Mi dang Path ianchibai bûk lai tihbuai loh hiPath ian ch ibai bûkna ch ikhatah ka ngaih vàng a ni,” alo ti a.

August 2019 Ramthar 22

www.mizoramsynod.org

MEDICAL KALTLANGA RAWNGBÀWLNA LEHA DANGTE

P.C. Pachhúnga, EvangelistMirik, Siliguri Mission Field

Ni 11-14.June.2019 khan Siliguri Mission Field-a Mirik pastor bial te chuan thla tin kan tih dan angbawkin Chanchin |ha hril tùrin Potong khuaah riakinkan feh chhuak leh a (Potong-ah hian missionary nulapakhat leh member-3 an awm). Khua a lum êm avànginzíng lam leh chawhnu lamah kan feh chhuak \hìn.

An khaw mi tam bertehi thingpui huana hna-thawk an ni a, chhùnah mihmuh tùr an vàng êm êmmai a. Mizoram thingtlangkhua ang maiin chhùnahkhaw chhúngah mi hmuhtùr an awm meuh lo. Kanthlen ni chuan Bible tractpawh kan sem tlém khawpmai. Pathian thu han hrilhtùr emaw han kawm tùr mian vàngin ina awm chhuntechu pitar putar an nitlángpui. Ni a sain khua alum êm êm mai bawk.

A tûkah chuan a hmaakan thawktuten an lo hriat-tír tawh angin a thlawnadamdawia inentírna (freemedical clinic) Biak In kawtzawlah chuan kan nursehovin kan buatsaih a.

Keini, missionary tlém têchuan dawhkanah kandamdawi tlém tê neih vehmang chuan kan longhâk ve \hap mai a. ‘Ni asata, khua a lum êmavàngin mi an rawn kal tùrhi an awm ve ngut ang emaw?’ kan tih laiin chawhnudár hnih a lo rîk chuandamlo inentír tùr chu anrawn kal \an ta a.

Damlo rawn inentírtedamdawi kan pêk zawhapiangte chu Biak Inchhúngah hruai lûtinPathian thu, Isua chu taksaleh thlarau damna petu anih thu te kan han hrilh a,an lu chunga kut nghata\awng\aisakna hun te kanhmang a. A tam zâwk chuanan chhúngkaw buaina te,

August 2019 Ramthar 23

www.mizoramsynod.org

an damlohna te, anmanganna te leh an mi malharsatna thlengin mittui tlazawih zawih chungin minhrilh a. |awng\aisak duhinkan hmaah an \hing\hi a.

Pathianin mi sual nimah ila min hmangaihzialeh a ring apiangte tánchatuan nunna min pêk atiam thu leh sima a hnênkan pan hun a nghah rengthu te kan hrilh a. Anngaithla \ha êm êm mai a.Ka rilruin, ‘Nileng lengin nisa vàn vuai hnuaiah tu mahPathian thua kawm tùrhmu mumal lo hian vawieng zât hi nge kan vahtawh? Sawisen a ni lo.Mahse, hei tihdam rawng-bàwlna (medical) kaltlang-in Lalpan keimahni awmnahmunah ngei a rawn hruaikhâwm a. Kan duh tâwkinChanchin |ha kan lo hrilhthei a, anni lahin anharsatnate zêp lovin minhrilh ve bawk a, a va \hatehlul êm!’ ka ti a.

Pathian khawngaihnaazárah Damlo hi mi 100 zetan rawn inentír ve a, kanva lâwm êm! Eng le khawle, Baptisma chang nghâl

chúk chúk lo mah sePathianin mi sualte ahmangaihna te, kawng lehthutak leh nunna a nihziate, taksa leh thlarautidamtu a nihzia te chiangtaka kan lo hrilh theia,Chanchin |ha an dawngkha a hlu êm êm a ni. Lapanrem a tih hunah chuanbaptisma chu an la changve mai ang.

Zàn lamah film showhmangin hma kan han laleh a. Ringloten f ilmchhuahna tùr hmunhmamin hmantír a. Chu bâkahelectric te, dawhkan te,chair te leh a \ûl apiang minhmantírin min pui bawk a;a tàwpah min senghawipuileh vek bawk. Tu mah buai-na siam leh bengchhengawm lovin film an en a ni.A bulah leh a tàwpahthuchah tlém sawina hunte kan hmang bawk a ni. Atûk lamah follow-up teneiin kan léng chhuak lehvek \hìn bawk. |awng\aitùra sáwmtu pawh kanhmu ve nual \hìn mai.

Thla tin kár khat emawtal hi Siliguri Mission Field-a Pastor bial hrang hrangte

August 2019 Ramthar 24

www.mizoramsynod.org

hian hetiang hian riakchhuakin hun kan hmang\hìn. A cháng phei chuanringlo khuaah leh hmel-hriat neih miah lohnahmunah a khaw mitehnênah riahna tùrte kan dilchawp a. In ruak emaw michhuatlaiah emaw te riakinhun kan hmang \hìn.Pathianin min lo buaipuia,min lo dawngsawnga, minlo khawngaihtu tùr hi chua lo ruat zêl mai.

Hmelhriat loh khuaahchuan duh tâwka Pathianthua kawm tùr va hmuhmai hi thil awlai a ni hauhlo mai; amaherawhchu, kanNurse-te rawngbàwlnakaltlang hian damlo rawninentír apiangte hi \awng-\aisakna leh counsellingmumal tak kan lo neihpuithei zêl hi kan hlâwkpui\hìn khawp mai. SiliguriField-ah hian hetianga fehchhuaka medical kaltlangakan \awng\aisaka Pathianthua mite kan kawm a\anghian fellowship/kohhranpawh a ding ve nual ta mai.

Han sawi belh ta ila.|um khat chu hmel-hriatloh khua a ni si, tu mah

han behchhan mai tùr kanhre mumal si lo. Thingpuihuana hna-thawkte lo hawhun lai tlai lam dár thumvêlah an rawn hawna tùrkawng peng-\huam laiah\ing\ang leh darbentheknèn soundbox (combo) lianlo tê nèn chuan kan lo zaive tawp mai a. Hnathawkan rawn haw zêl a, minrawn entu an lo pung zêl a.A tìrah chuan kan han zâmhman deuh \êp a; mahse,zàmna chu \hahnemngaih-nain a rawn thlâk ta a.

Mi an rawn tam tâkviauah chuan thu tlém kanhan sawi a. ‘Damlo \awng-\aipui ngaite an awm chuantél (oil) rawn la ula, kan lo\awng\ai ang che u,’ kan tia. Mi pahnih khatin an rawnla a, kan lo \awng\ai a. Anrawn pung zêl a, damlo an\hahnem tual tual a; keinilam lah kan \ang tual tuala. Pathian hnathawh a langzêl a, zàn thim hnu thlenginhun kan hmang a. A \ûlhunah chuan kan mamawh- electric êng leh kan dangro tùr tireh tùrin ringlotenkan hriat lohvin thingpuileh engkim min lobuatsaihsak vek zâwk a lo

August 2019 Ramthar 25

www.mizoramsynod.org

ni. He hmunah phei hichuan tûnah kohhran a loding ve ta reng mai.

Hetianga rawngbàwlnapawh chi hrang hrang hisawi tùr a awm ve nual mai.Pathianin rem a tih chuankan la sawi zêl ang chu. Acháng chuan khawlaialemchan (skit) te kan nei\hìn bawk.

|um khat phei chu kanlemchanah khan bawngkawlh lemah ka chan kha angai tlat mai a. Thingtlangkawng \awp, rim tui lo vetak mai kha a ni si a. Kachhuah a hun a, ka hanchhuak chu ka han hûkdeuh dûm dûm a. A tàwpah

kan hawi chhuak chu entumi enge maw zât kárahkhán ka fate sikula anzirtírtunu, an Madam ngeimai khân min lo thlir vereng niin. Ka nuih za bawksi, ka zak angreng bawk sia, hawina tùr a váng duhkhawp mai.

Missionary rawngbàwlhna hi harsain a chánginhrehawm angin lang \hìnmah se, a nuamin ainchhirawm loh tak zet a ni.A malsàwmna chhiar senloh kan dawng a, dinhmunsáng taka min hlang kaitu,rawngbàwl hna nuam ber alo ni e. Chhiartu zawngzawngte, min lo \awng\aipuizêl tùrin ka ngen a che u.

Rev. Dr. Peter Marshall-a khaWashington DC-a New York AvenuePresbyterian Church pastor a ni a. Ahnuah United States Senate-ahChaplain a ni leh bawk.

|um khat chu inkhâwmnaah Pastor chuan ‘Nunna hi Lalpa kape,’ tih hla hi a thlang a. Kohhranhote chu thinlung taka he hla sa tùrasáwmin, ‘Ka sum zawng i tán ka pe,

Nawi khat mah ka ui lo ve’tih lai hi a taka ti thei lo chu lo ngawi mai tùrin a ngen a.

Hla chu an han sa ta a. Pastor-in a sawi laitlar an sak lai chuan mi za tel âw chu a lo tàwpta \huap mai a; music ri riai riai bâk chu hriattur a awm ta lo va!

August 2019 Ramthar 26

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL LUM ZÊL (GLOBAL WARMING) HI

Upa Zarzokima KhiangteMadanrting, Shillong - 21

Pathian Thuin khawvêla thil awm zawng zawng,tisa châkna, mit châkna leh dam chhúng ropuina lem tehi Paa chhuak a nih loh avànga borâl mék a nihzia a sawia. (1 Jn 2:15-17) Tisa châkna avànga hmeichhia leh kumtling lo hmeichhe naupang ten an thih phah nasatzia lehan tuar phah nasatzia te chu khawvêl hriat a lo ni ta;mipa naupang pawh an bâng ta bîk lo. |halaihovin mobilephone chhum lo chat lova an hmet ta reng mai te pawhhi mit châkna a tih theih àwm e.

Sik leh sa (Climatechange) danglam nasat luatavànga khua lo lum nasainkhawvêl ram hrang hranga nghawng danglam tatehian khawvêl hi borâl méka nihzia a ti chiang àwm e.

Alissa J. Rubin-i chuanEurope Hmar lama khawlum luat avànga ram \hen-khatin an tuar nasatzia hetihian a sawi: “Bible hun laiaPathianin Aigupta rama ranhri a lentír ang deuh khanSwitzerland-ah a léng a,bawng eng nge maw zâtinan thih phah a. Sweden-ahchuan kangmei chhuakin,an thing tum dah khâwm akàng râl nasa a. Austria-ahchuan an tlang sáng ber,

Kebnekaise pawh a tui râlnasat avàngin sáng ber niha hauh pha ta lo. Londonhmun \henkhatah chuanfan leh Air-Conditioned tehman tlâk loh hialin a awma ni,” tiin.

Europe chhim lamahSpain leh Portugal-ah khawlum hian 48º Degrees Cel-sius a pelh mai hlauh-thawnawmin a awm mék a.Europe hmar lam hi khaw-vêl hmun hrang hrang aiina lum chak a ni. Hei hiOxford University-a sik lehsa inthlâk nasat dàn (Extre-me type of weather) an zirchianna leh World WeatherAttribution Network tengaih dàn a ni.

August 2019 Ramthar 27

www.mizoramsynod.org

Seven Weather Stationsdata an zir chian a\anga anhmuh dàn chuan ArcticCircle Norway Sweden lehFinland ram te chuankumin nipui te chu an tuarhle a, 90 vêl sang te a niinan sawi. Climatologist,Francois Marie Breon-achuan, “Tûn hma chuankhaw lum tak hi kum sawmdanah te kan tuar \hìn a;tûnah chuan kum hnihdanah lum tak kan tuar ta,”a ti. Jean R. Jouzel-a Nobleprize dawngtu leh kum2007-a IntergoverntalPanel on Climate ChangeChair-man chuan, “Kum2000 hnu lamah chuan kum2003-a Europe rama khawlum luat avànga mi 70,000lai an thihna kha chu thilnêp tê a ni ang,” a ti.

India ram ngeiah pawhkhuarèlin chhiatna a thlennasatzia kan hre \heuhàwm e. A nasa bîk pahnihchauh han tár lang ila.Nagaland-a ruah tui tamavànga khaw 400-a mi6,000 dáwn laiin an tuarnasatzia te leh Kerala-aruahtui tam avànga an lohtheih lova tuikhuaah an sahavànga an ram pumpui tui

in a chim chhiat dàn te hi.Tui lian pawh han kám mahsela tam takte chuanhawnna tùr in pawh an neidáwn ta lo niin a lang. Tûnhnai maia Indonesia-alirnghing leh Tsunamiavànga mi an thih nasatzialeh ramin a tuar nasatziate kan hre \heuh àwm e.

Sanghate lah formalinbâkah Plastic, Mercury, lehChemical Industries a\angaan paih chhuahte an lodawlh thin avàngin ei tlâkloh a nihzia Dr. NanditaShah, Director, SHARANIndia chuan a lo sawi lehzêl a. ‘Tuipui tibawlhlawhtu(Polutant leh Contami-nation)-te hi sanghaah aluang lût a ni,’ a ti. He ngaihdàn hi Dr. Sofia PinedaOchoa, Texas MedicalCentre-a mi chuan a\âwmpui bawk. Hetiang anih dáwn chuan mahni dilami, eng mah pawlh lohchauh ei tlâk a ni dáwntihna a ni ang.

Hêng khuarèl avàngachhiatna râpthlâk lehlungngaihna te aia tuarnarâpthlâk zâwk leh lung-ngaihna nasa zâwk ringlo

August 2019 Ramthar 28

www.mizoramsynod.org

RAMTHAR FEH1.1. Field hming : Karbi Anglong Mission Field2. Khua : Hamren3. Tlawh hun : Ni 10-17 December, 20184. Tlawhtu : Biate Kohhran5. Kal zât : Mipa – 18; Hmeichhia - 126. Tlawh chhan : Hnathawh7. Hnathawh : Shuttering siam8. Senso zât : ̀ 1,80,000.009. Lâwmawm lam : Ni 10 (Thawh\anni) zíng dár 8:00-ah Lalkherha Hall-ah Upa B. Vanlalhruaian \awng\aiinmin thlah a. Durtlang Leitan Kohhranin min lo mikhuala, zanriah tui tak min lo hlui a. An kohhran hall-ah minriahtír a, kan lâwm hle. A tûk zíngah Bialtu Pastor Rev.Sairengpuia Sailo hovin Hamren panin kan chhuak leha. Tluang taka kalin zàn dár 9:00-ah Hamren kan thlenga. Thawktuten min lo hmuakin zanriah min lo siamsaka, kan lâwm hle a ni. A tûk zíng dár 6:00 a\angin Biak In(84x46 ft) shuttering siam hna chu kan \an nghâl a. Kanhnathawh chhúng zawng hian thawktuten a \ûl ang angmin buaipuiin min vil reng a, kan lâwm hle a ni. Ni lichhúng hna thawkin, ni 15 (Inrinni)-ah tluang takin kanhnathawh tùra kan ruahmante kan zo fel a; a \ûa anhman atán ̀ 15,000.00 kan pe bawk.

Isuaa innghat lova thiam-channa nei lote chuanchatuan atán an changdáwn tih Pathian Thuin minhrilh chiang hle. Lal Isuapawhin ‘An lung (worm) thihngai lohna leh mei mih ngailohna,’ a ti (Mk 9:47,48) |ahleh ha \hialna a ti bawk(Mt13:49,50).

Ringtute hian mawh-phurhna kan ngah hle mai.Thlarau boten chatuannunna an neih theih nánabeih te leh duat taka kanchènna khawvêl chhe mékenkawl dam te hi kanmawhphurhna a ni. Kanchènna khawvêl siam \hatukan nih hi a \ûl ta hle bawk.

August 2019 Ramthar 29

www.mizoramsynod.org

10. Report \ûl dang: Hamren Kohhranah hianMissionary Pu Lalhmingthanga chu May 1979 khán a lozu awm tawh a. Tûnah hian kohhran member 396 anawm a; kum 2018 chhúng khán ringthar 17 an nei bawk.Hamren-ah hian thawktu quarters-ah kan thleng darha; ei leh in erawh mahni inkulhin kan báwl thung. Ni 17-ah Hamren chhuahsanin Guwahati kan pan a. Hetahhian Rev. H. Lalhmingmawia, FS, AMF hnên a\angin anrawngbàwl dàn chanchin kan ngaithla a; a \ûl anga anhman atán ` 5,000.00 kan pe bawk. Kan motor fel lohavàngin Silchar Mission Compound kan tlawh/hmuhphah a, kan lâwm angreng hle. Ni 19 zíng dár 9:30-ahBiate kan thleng leh a ni. Min hruaitu Pathian chungahkan lâwm êm êm a ni.

H. Lalawmpuia, Ramthar Ziaktu2.1. Field hming : Barak Area2. Khua : Manikbond Khawpui Veng3. Tlawh hun : Ni 15-20 April, 20194. Tlawhtu : Sihhmui Kohhran Pavalai Pawl5. Kal zât : Mipa – 19; Hmeichhia – 26. Tlawh chhan : Hnathawh7. Hnathawh : Mission Compound lei chhùn8. Sensi zât : ̀ 50,452.009. Lâwmna lam : Ni 15 (Thawh\anni) zíng dár 6:00-a chhuakin, tluang takin Manikbond chawhnu dár 1:30-ah kan thleng a. Rev. Lalhmangaiha, Bialtu Pastor hovin,missionary, Pi Lalnunhlimi leh kohhran miten min lohmuak a, kan hlim hle. Kan thlen tûk a\angin Biak Inbul khuar (tui tlin theihna) lei vûnga chhùn khat hnakan \an a. Bik In hnung lam leirawhchan hmangin theihang angin kan húng bawk a ni. Ni 19 April, 2019 GoodFriday-ah Bialtu Pastor hovin kan inkhâwm thei a, kanlâwm hle.

10. Report \ûl dang: Kan hnathawh hi khuain a zir lohavàngin kan thawk tam thei lo va. Kan zawh theih loh

August 2019 Ramthar 30

www.mizoramsynod.org

avàngin pawi kan ti hle a ni. Pathian vènna leh hruainaduhawm tak kan chan avàngin Pathian hnênah làwmthukan sawi a ni. Ni 20 zíng dár 8:00-ah Manikbond KhawpuiVeng a\angin, Pi Lalnunhlimin \awng\aiin min thlah a.Tluang takin tlai dár 3:0-ah Sihhmui kan thleng leh a ni.

Vanlalsawma, Pavalai Ziaktu3.1. Field hming : Barak Area2. Khua : Udharbond Bial3. Tlawh hun : Ni 18 – 21 April, 20194. Tlawhtu : Aibawk Kohhran5. Kal zât : Mipa – 11; Hmeichhia – 66. Hnathawh : Good Friday & Easter Sunday

hmanpui; Bible Tract sem7. Senso zât : ̀ 68,740.008. Làwmawm lam: Ni 18 (Ningani) zíng dár 5:30-ahKohhran Secretary, Upa R.K. Zothansangan \awng\aiinmin thlah a. Chawhnu dár 2:35-ah Silchar MissionCompound kan thleng a. Evangelist, Pu AlbertSaihrangan min lo hmuak a, ani kaihhruainain tlai dár3:20-ah Balighat kan thleng a, kan hlim tláng hle. BialtuPastor leh thawktuten kan tlawh tùr kohhran te leh kanhun hman dàn tùr te an lo ruahman fel vek a, a làwmawmkan ti hle. Good Friday leh Easter Sunday Programmehmang tùrin group hnihah kan in\hen a, UdharbondBial chhúng kohhran pali lai kan tlawh hman a ni.Kohhranho leh thawktuten min lo dawngsawng \ha hlemai a, kan lâwm tak zet a ni. Ni 20 (Inrinni) zíngahAtaichhora khua tlawh a. Ringtharte inah kan \awng\airual zêl a, Bible Tract kan sem pah zêl a, a hlimawm takzet a ni. Kohhranin thawktu chàwmah hma kan sawnphah a, a làwmawm kan ti hle a ni.

9. Report \ûl dang: Missionary-ten \hahnem an ngaihle a. Ringlo mi tam tak kárah mahni hnam \awng pawhabiak tùr awm zen zen lohna hmuna khawhar taka anawm han hmuhin rilru a khawih tak zet zet a ni. A hmun

August 2019 Ramthar 31

www.mizoramsynod.org

ngeia ramthar rawngbàwlna han hmuh chuan\hahnemngaih a náin, tih tùr a va tam êm! Hlim taka hunkan hman ho hnuin ni 22 (Thawh\anni) zíngah Balighat-a thawktu, Pu T. Thangkhawhlunan \awng\aiin min thlaha. Tluang taka kalin tlai dár 5:30-ah Aibawk chu kanthleng leh ta a ni. Kan chàm chhúnga thawktute min lodawnsawnna leh buaipuina zwng zawngah làwmthu kansawi a ni. Harsatna eng mah tâwk lova tluang taka minhruaitu kan Pathian hnênah lâwmthu kan sawi a ni.

Zaithangmawia, Ramthar Ziaktu4.1. Field hming : Barak Area2. Khua : Komabon (Borkhola)3. Tlawh hun : Ni 18 – 22 April, 20194. Tlawhtu : Kulikawn West Kohhran5. Kal zât : Mipa – 15; Hmeichhia – 96. Tlawh chhan : |awng\ai ram mut7. Hnathawh : |awng\ai8. Senso zât : ̀ 97,436.009. Làwmawm lam: Ni 18.4.2019 zíngah kan chhuak a.Hemi ni hi Silchar lam MP thlan ni tak a nih avànginboruak sosáng leh eng emaw tawh palh hlawhthàwnthu-ah Vairengteah kan riak thla a. VairrengteChhimveng Kohhranin an bialtu Pastor, Rev. RoryLalrinsanga hovin min lo hmuak a. Ei tùr leh zàn riahnatùr te min lo buatsaihsak a, kan lâwm hle. A tûk zíngahchhuakin, kan rawngbàwlna tùr hmun hi tluang takinkan thleng a. Bahadurgram Mission Compound-ahinnghatin, he hmuna missionary, Pi Lalramzauvi leh anauten min lo dawngsawng a. An lo tih \hîn dàn anginhemi ni (Good Friday) hian ringtharte nèn ruai kan \heh.

10. Report \ûl dang: Rawngbáwla kan kal chhan ber hi\awng\ai ram mut a nih angin \awng\ai bethel-in hunkan hmang a. Kan kal chhan, kan thupui ber chu –‘Borkhola-ah Kohhran a din theih nán’ tih a ni. Borkholahi Silchar Constituency zau tak, ringtu pathum vêl chauh

August 2019 Ramthar 32

www.mizoramsynod.org

awmna a ni a. A mi chêngte pawh Meitei an ni ber.Missionary \hutchilh an nih loh avàngin \awng\aipui anla ngai hle.

C. Lalrochhara, Ramthar Ziaktu5.1. Field hming : Tripura Mission Field2. Khua : Dewanchhora3. Tlawh hun : Ni 13-18 May, 20194. Tlawhtu : Kanan Kohhran5. Kal zât : 146. Tlawh chhan : Hnathawh7. Hnathawh : Biak In (50x35 ft) bang rem8. Senso zât : ̀ 89,770.009. Lâwmawm lam : Ni 13 (Thawh\anni) zíng dár 5:30-ah Biak In kawtah Ramthar Chairman, Upa R. Pakungan\awng\aiin min thlah a. Tluang taka kalin Dewanchhorachu zàn dár 8:00-ah kan thleng a. Kohhranhovin min lohmuak a, zanriah min lo buatsaihsak chu kan kîl a, kanhlim tláng hle. A tûk zíng dár nga a\angin hna kan thawk\an a, zàn dár sarih thleng tein kan thawk \hìn a ni.Work Camp-a kalte hi a tam zâwk chu mistiri kan ni a,hna pawh kan thawk chak viau a ni. Inhliam leh intipalhawm miah lovin hna kan thawk thei a, kan lâwm hle.

10. Report \ûl dang: Biak In beam hi feet 14-ah a awma, a hnuai lam zawng hi kan rem zo hman a, a chung lampawh a zâtve lai kan rem hman a ni. Chokut pasarih kanvuah hman a; tukverh (aluminum frame) 16 chu hmundangah kan siamtír a, a bang thing chokut pasarih chukeimahni siam a ni. A chhúng chhuat kan siam zo va,pulpit leh maicham awmna lam kan plaster zo bawk.Dewanchhora Kohhran te hi an fakawm hle a, ni tinin\hahnemngai takin min pui reng a; Udaipur a\anginPastor Lianzaman min rawn uap deuh reng a, kan lâwmhle. An Kohhranah hi member 68; Dàn zawhkim 54 lehchhúngkua 18 an ni. Evangelist Teacher, Nl.Lalkros\andiki a awm a, a \angkai hle mai. An Kohhran

August 2019 Ramthar 33

www.mizoramsynod.org

hi Molsom hnam an ni a, Mizo \awngin an biak theihdeuh vek a ni. Nilai zàn leh Zirtawp zànah kan inkhâwma. Zirtawp zànah hian nulahoten taksa chêtna an changnasa hle a ni. Thawh tùr a la awm nual mai a, \anpui anla ngai hle mai.

K. Thangmawia, Ramthar Ziaktu6.1. Field hming : Karbi Anglong2. Khua : Hamren Pastor Bial3. Tlawh hun : Ni 3–6 May, 20194. Tlawhtu : Bethlehem Bial Hmeichhia5. Kal zât : Mipa – 2; Hmeichhia - 346. Tlawh chhan : Kohhran tlawh7. Senso zât : ̀ 1,03,385.008. Làwmawm lam: Ni 3 (Zirtawpni) zíng dár 5:20-ah BialPuipate leh Bial chhúng Upaten min thlahin, UpaZolianlungan \awng\aina hun a hmang a. Bialtu Pastor,Rev. Lalzawmliana hovin tluang takin zàn dár 12-ahHamren Mission Compound kan thleng ta a ni. Inrinnia\angin ruahsúr chungin Hamren Pastor Bial chhúngkohhran hrang hrang kan tlawh a. Badong Biak In,thlipuiin a tihchhiat te leh an Biak In thar sak mék tekan tlawh bawk. Hamren Bial kan tlawh thei hi thlaraulamah kan hlâwk phah hle a, kan lâwm hle a ni. Ringtutensual rál do tùr kan ngahzia leh inthlahdah taka awm maimai thei kan nih lohzia te rilruah a thar hle. Kanmissionary-te inpêkna thûkzia te a taka kan hmuh hianrilru a khawih tak zet a ni. Kohhran hrang hrang kantlawh kualnaah hian Kohhran Ziaktu leh missionary-ten min hruai kual zêl a, an chungah kan lâwm tak zet ani. Inrinni zàn leh Pathianniah te Hamren Kohhranahkan inkhâwm a. Pathianni zànah chuan Pastor quarters-ah thawktute nèn inpàwl hona kan nei a. Bial chhúngkohhran chanchin report kan ngaithla a ni. Kan Pastor-in chúng kohhran pariat hnênah chuan chibai bûknathilpêk ̀ 5,000.00 \heuh a hlan a; Badong Kohhran erawh

August 2019 Ramthar 34

www.mizoramsynod.org

chu an Biak In thliin a tihchhiat avàngin ‘ 7,000.00 hlanan ni thung.

9. Report \ûl dang: Karbi hnam sakhua (Honghar) biaknahmun pui kan tlawh a. Tûn thleng hian ár te, choâk teleh kel tein an la inthawi \hìn a ni. Hmân lai chuanmihringte pawhin an inthawi \hìn. Mihringa an inthawinahmun pawh an la humhalh hle. An sakhua leh an culturehi nghet takin a inzawm a ni. He hmunah hian puithiam12 an awm a; he hmun hi kristiana an inpêkna tùrahharsatna siamtu, phuartu lian tak a ni. He hmun hiPathian tak biakna hmun a lo nih theihna tùrin\hahnamngai taka \awng\aipui tùrin min chah a ni.

Hamren Bial chhúngah hian kohhran pakua -pastor pakhat leh missionary 23 an awm a ni. Kuminchhúnga ringthar neih beisei zât hi 50 a ni a, 21 an neitawh a ni. A ram (Karbi Anglong District) pumah hiankristian hi 18% vêl niin an ngai. |awng\aia \an lâkpuitùrin min chah mawlh mawlh a ni. Pathianni zàna inpàwlhona kan neih zawhah Hamren Bialtu Pastor, Rev.Richard Lalremsiaman \awng\ainain min thlah a. Zànlaidár 12:10 vêlah Hamren chhuahsanin Aizawl kan paninkan haw a, Thawh\an zàn dár 12:00 vêlah kan chènnahmun kan thleng leh a ni.

Vanlalnunsiami, Bial Hmeichhe Ziaktu

KHB No. 446Aw Lal Isu, mi dangte pawh,I ke bula hruai tűrin,Khawngaih takin min hmang ve rawh,Chu chu ka châk ber fo \hîn.

KHB No. 484Lalpa chakna ringa theihtâwp chhuah tűr pawhin,Thlarau mantu atân min siam la;Ropui huna a fakna a fâwn vęl hunin,Chawimawina ka tân a awm ang em?

August 2019 Ramthar 35

www.mizoramsynod.org

August 2019 Ramthar 36

www.mizoramsynod.org