speaker - Mizoram Legislative Assembly

43
19 - SPEAKER ',f} mualphovin an awm ang. · · A ni.,nangmah nghaktu reng r,cng'chu tumah mua1.phovinan awml9vang. a vang awm lova vervek takatitute erawhchu •• Sam 25:3 Zawhna kan la nghal anga. Pu Vanlalhlana leh Pu J.Lalthangliana te zawhna a ni a. A r omchanq zawk zawkin han zawt sela. PU VANLALHLANA chhan at an - · · Pu speaker. Pu J.LalthangJ.iana : nena kan zawhna in ang. starred Question I-na. zahawm tak. Food and Civil supply. (a) Mirethei .zue.L t8n Buhfai lKg Rs.3 -a leitir, dan ruah,manna (Antyodaya Anna yojna hi l'1izoramah hman a ni tawh em -; (b) r1irethei zualte hi engtia thlan nge an nih -; (c) Tunge a thlangtu -; (d) Antyodaya Anna yojna scheme hnuaiah mirethei .zual Buhfai man tlawm bika dawng tur thlan fel a n1 tawh em -; (e) Heng mite hncnah hian engtikahnge Buhfai man tlawma pek a nih ong ? (f) Antyodaya Ration Card siam a ni tawh em 7 tih ka zawt e. J , APEAKER Chhang turin Pu Minister for i 10 sawm ang. · · PU speaker. Membe:.: zahawmt ak PU Vanlalhlana leh PU J.Lalthang- liana te zawhna (a) chhanna chu Antyodaya yojna hnuaia rua- hmannaah hian Mizoramah chuan Buhfai lKg ah Rs.2/- nilovin Rs.3 '::\ Lo L tur a ni zawk a. he ruahmanna hi Sorkar chuari a: peih £121 veX: tawh a. central Sorkarin a raw.fl sanction hun hun ah pek nghal an ni ang. (b) He scheme hi mirethei chhuan chham zualtak takte tan challil a ni a. BPL-a'lut tawh·sa rethei zualte atanga thlan chhuah IGh PU AIQlliINGA MINISTER an ni. (c) Food and civil SUpplies Department-a thawktu. centre-in- chc:rge-ten a con cor n vic 1 eh YMA to rawnin a thlang a ni •••• 20/-

Transcript of speaker - Mizoram Legislative Assembly

19 -

SPEAKER

',f}

mualphovin an awm ang.

·· A ni.,nangmah nghaktu rengr,cng'chu tumah mua1.phovinanawml9vang. a vang awm lovavervek takatitute erawhchu

••

Sam 25:3

Zawhna kan la nghal anga.Pu Vanlalhlana leh Pu J.Lalthangliana te zawhna a ni a. Ar omchanq zawk zawkin han zawt sela.

PU VANLALHLANA

chhan atan -

·· Pu speaker. Pu J.LalthangJ.iana :nena kan zawhna in ang. starredQuestion I-na. l~nister zahawmtak. Food and Civil supply.

(a) Mirethei .zue.L t8n Buhfai lKg Rs.3 -a leitir, dan ruah,manna(Antyodaya Anna yojna hi l'1izoramah hman a ni tawh em -;

(b) r1irethei zualte hi engtia thlan nge an nih -;

(c) Tunge a thlangtu -;

(d) Antyodaya Anna yojna scheme hnuaiah mirethei .zual Buhfaiman tlawm bika dawng tur thlan fel a n1 tawh em -;

(e) Heng mite hncnah hian engtikahnge Buhfai man tlawma peka nih ong ?

(f) Antyodaya Ration Card siam a ni tawh em 7 tih ka zawt e.

J,

APEAKER Chhang turin Pu Ai~~hinga.

Minister for FOO~ i 10 sawm ang.

·· PU speaker. Membe:.: zahawmt akPU Vanlalhlana leh PU J.Lalthang­liana te zawhna (a) chhanna chuAntyodaya l~na yojna hnuaia rua­

hmannaah hian Mizoramah chuan Buhfai lKg ah Rs.2/- nilovin Rs.3'::\ Lo L tur a ni zawk a. he ruahmanna hi l\lIi~oram Sorkar chuari a:peih £121 veX: tawh a. central Sorkarin a raw.fl sanction hun hunah pek nghal an ni ang.

(b) He scheme hi mirethei chhuan chham zualtak takte tan challila ni a. BPL-a'lut tawh·sa rethei zualte atanga thlan chhuah IGh

PU AIQlliINGAMINISTER

an ni.

(c) Food and civil SUpplies Department-a thawktu. centre-in­chc:rge-ten a concorn vic 1 eh YMA to rawnin a thlang a ni •

••••20/-

.~ 20 -

~ J. ..~_ -·Iv

(d) Antyodaya (;nna yojna scheme hnuaia mirethei zual~ Buhfaiman tlawm·bika dawng t.u.rt.e t.hlar. fel an l)i,tC':.,,oJh Eo.

(e) Beneficiaries thlari zewh t.awh an nih thu hi S:'lorkarah thlena ni t3wh CL~ chumi £tang chuc.n C.:.:v';;;rnrnent of India-in sanctiona r awn pek vel.eh aern nghal a ni e.nq ..

(f) Antyodaya Ration Card hi siam zewh vck L:l,,'Jll (} ni tih hika chhanna a nd ,

..PU J.L,;LTHANGLIl~A Pu speaker ~ kan Z;}Ii'Jt vo duh a.Hei central sorkar hian miretheichawikan nan hian Scheme thatak tak a siam thin a. BPL~ Be­

low Proverty Line te tan hian Kum 1997 atang khan~ heng chhung~

kayJ rethei zual hi Hizor2ffi ah hian s Lnqriqa leh sangthuffi thlanchhuah tura tih a ni a; Buhfai pek tura tih a ni ,.::.~ a mantla~min, man chanve-in. sorkar hn~sa leh tuna sorkar hian kum3 zet mirethei chanai pe 10 h Lan , an 10 zep bo t.awh a. Hanchhut. chhuah vel mai mai phei chuan cheng vaibt.:·l chheriat dewn12i a ni a. dhutiang deuh bawk chuan tunah hian ADtyodayaAnna Yo~na, Dec.,25 nikum, Kristmas ni khan Prime Ministek~~n

a puang a. BPL Family atangin Mizoramah chhungkaw singkhat lebzanga thlang chhuak tura tih an ni a. Chung chhungkua te chuarthla khat ah Buhfai Kg. 25 an dawng anga~ Buhfai Kg 1 Rs.3/-alei tur an ni a n.i , Guide Line an pe vek a, h c i, i'JILl:.. te pawhmin pe a, a zau thei ang bera mipui hnena hriattir tur a ni a,chu chu tunah hian ~~nister zahawm takin a chhang a, la felvek tawh e l a ti a.

dhumi thlan fel v ck t.awh chukan han errchhLn 2, sample surveychu kan han En Ci n i , A listpawh ka kawl 2, veng thenkhat phei chu~ a fel 10 em em ani.Chutichuan, kan zawh taka chu BPL Family ni 10 hi engcmawzah thlan tel a n.i , Hengte hi siam t.he t, Leh a ni clC:lvJn em ?Veng t.he.nkriat ah te phei ohuan IlllNF vic Member te pclWh.. rcthei;Leb zuel.; poorest of the poor tihah hian t.h.l an chriuah an ewma n.i , Hengte hi s Larn that an ni dawn ern tih k·2:; zc'..vJhna pakhatchu a ni tci pha\<lta. Ka zawhna 2Tna lehah chuan Pu speaker ..hei hi a ni .C?" hel.,. poorest of the poor thlan chhuah ngei a.nih t.heLhna turin Guide Line pawhfel· em em s Lam c', ni a. Tah­chuan , v t«: te p'a\vl1~ hetah hi ChU2.r1 Gr2m Panchaycct ,:1 ti mai 2.kan vic te e nq hi a ni 2.n9 chu hriattir tur e,n ni C'... Tin.Publ ic-ah hian puanchhuah tur a ni a. Tuna kan r-l,Cln k e L darie.hhi cnuan, Aizawl veng hranq hrangah hian k an hC:lnZ2.iI'it thin a ..hr ia an awmrnanq n:mg reng 10. Eei hi in vengah thlan a niteJNh ern ? ti iia an hre mang rcng reng 10. Q"J.uvc~ng chuan , aruk deuh pawha thlan kan tum nge ni,ka hrc lova, hei aiazau zawk hian", mipui hriat ngeitur hian hemi poorest of thepoor thlan chhuahtheihna tur hian tih that leh tur niawm taka ni <':1. l\ilipui kokhawm h i an yJ:1l\. te pawh ••• (spcdKer ; I zawh tur

Qooo21/-

21

>tak kha zawt la) PU speak",'r. ken sawi chian deuh 1.9h chuana dik thei 10. l'1ipuit,e; ko khawm hian Ylvu1. te ko k:h<;i'wmin.V/cte pawh ko khawmltfleh kohhran Upa te pawh inCharge nithei hial to. sela. Tidhuan. poorest of the poor thlan dhhuahtheihna tur hian tih that leh turnna a awm em ? ka ti a.

Tin. ka zawhr.a 3-na ah chuanhemiScherne hnuaiah hian Anna Purna Yo jrie. a awm ani.Chumi hnua Lah chuan kum 65 chin. chu chu sorkar hian a thlangchhuCl;k,tawh em ? Anna Purna Yojna anih dhu.. kum65 chindhunglam thlan dhhuah tur ani. Thlatin Ration Kg.I0 an dawng

,tur a ni~ Chu chu mirethei pawh an ni chuang 10 anga a tihnae...ni mai'a.

Tin. ka zawhTehduh a chu, hemiNGO tuna. entirnan. rierru F<:1.hrah chawmna t~; e~g. 'helJ:li Drug en­kawl nan te pawh a ni ang chu, h enq tan hian ,-,Buhfa.;[ hi scrkarah a mart oharrvea pek t.he i.h a ni a. Heng NGO.hengho tan hianSorkarin pek a tum em ? A man chanvein Ration Buhfai hi pektura tih a awm ani. Hemi scheme hnuaiah bawk hian hei hi pekt.urnna a awm em ? tih te k an zawt anih chu Pu speaker.

... Pu Speak€r .. lehei.AAY gUideliines, ah hian objective-ah 'To ensure

food security for all. create ahunger free India' tihtea ni a.

}j!2:ng hian nichina ka hmaa zawhne siamtu sawite kha "a 'huam emem, a. Hemiah h i an guidelines hi a chiang em em mai a. Amah­srawhchu. pUblicit.y tJiha.h hian kan Sorkar Food & Civil supplyDe.9r~r.tme/nt te h.Lan.: c:nge n.i , pUblicity an tih chin.. ka bialchhuriqe veng pakhat •.' salem,Veng VCP chuan a hre ve de.r 10 rneLa. Heng guidel ines ah •tepian.; ;.rnipui ,kohkhawm hial te pawh alang a. Ministry hriattir! dci~ ;'hi· "tva nep awrrl ve ; Engtiangzawnga' hriattir nge anih t.:LhJti ka z~whna 2. ni.

l.'.!

.PU J .LAV~MZUALA

Tin. hemi poorest of the poorfarrdly hi engzah chiah nge thlan chhuah an nih 7 tih hi kazawt c.

PU VA,NLiJ...HLA,Nl,. :: ," PU speaker. ke ' n zawh belh veanqe , l~.hmasa ocreh chuan he

"ScheIne tha tak mai hi a hlawh-tlinna chu a hmu tur dik tak

thlan chhuah..a ni 0.. Chu chu a instruction-ah pewh hian chiangt2kin a in ziak r~ng a. l~ hmu Eur dik tak chhungkua 1 O~ 500 h.iBPL Family C\.tanga thlan chhuah tur a n.i , i"\ffiaherawhchu# tunathlan chhuah vek tawh chhungkaw 10500 te hi BPL Family an nivek lo~ ITI ah chhungkaw 15 an thlang chhuak a. chutah chuanchhungkaw pali chu BPL an ni 10. Zemabawkah ehhungkuw 35 thlanchhuah an ni a. chhungkaw 10 chu BPL ah an t~l 10. Chanmari ah

•••22/-

.o

- 22 ;...

chhungkaw 7 ah chhungkaw 4 te chu BPL an ni 10 a. n.i , dlU­vangin a thlan chhuah hrim hrimah hi2.n a dik lah avanghianhe Scheme tha- taka p~wh hi a thlan chhuah ata.nga dik tawhLoh avangini'hma.nfuh 'a' ni dawn lova. T Ln , ka bi2.1 chhuriqahnge~ pawh khianhechhuanchhe,m cnhunqkuae tel hi Thingzaikhawl neiMNF pa a tel <"1 n.i , Khe.nq khaanihav':tlgin'r1 thlandq.nah hian fel 10 a awm a. Heng hi a en tha l\:..h dawn em. asiam t.ha dawn em tih kne kan Minister zaha'rnn t .:k kha ka. zcwt,duh a.

T in. he, scheme the' t,,"K 'hi tha •ta4hlenchhuah anih theih .nen a thland~naf.firakhura: ngai emem - a. g:uideline-s fel takin ct awrn a .nL, zawm 1\[,31 tur. Gram­sabha-in an thlang anga. vantlang inkhawmin an. thlang anga.v.c. emaw Y.I'1.A. emaw ringawt C'. ni 10. vantlang ElectoralRoll-a chuang ngeite an kalkhawm anga. chung chuan a retheiber atangin list an siam chhuak anga. chungte chua tih dantur a ni a. cnuvanc Ln a list siam dana hi d r uk deuh r euhetih anih avang khan phu mang lote pawh kha telh chhoh anngaita em nitih kha han se.wifiah turin ka phut a.

. .

_ Tin. a pat.humnaah chuan BPLFamilie; Buh£ai man t.Lawm, me.nchanvea khuL turtc hian enga­ti nge an chan loh fo. BPL Family central-ina a man chanveakhul tura a ngaih. Central-ina a rawn subsidy sak vek hianinBuhfai an chang 10 fo a n.t , Hei hi enge ni a -chhC1.ntih khilkan Mi:pj,<ster hianin thin chhan sak turin kan ze,wh beLn a ni 0

PU L.N .TLUlI.NGA : PlJ,speaker. k an Hinis'tcr zah­av,:ll takin B leh C (". chhilnna.e.hkhanin thil a hre kim 10 d(?l,1hte pawn. a ni rnaL t.h e.i, a .Ka.

Bial chhung HNF V.c;. lohna ah chuarr.XharipuL, KhCi,wruhlian..,'Tlungvel ah te 'chuan V.Co kaihhruai,in tha t,;:1kin an thlang a.Chung chu hnawl:in MNF Unit~in an thlang a .. MI'l"F Unit t.hLenchu an pawm veka. vantlang huapa an thlan kha an pawm mo s

1'1NF Unit atanga an thlan te chu khuaa thirethei bcrte an ni10 reng rengt,ihhi kan 11inister zahawm tak hia'1 a hr ia em aw.

PU speaker s ka rima amite zawrr­ria ang khan he guideline's a hiI~Y guid~lines a hi helai Mizo­ram Sorkar atanga min pek pawh

q. nl 10VEl. S2.nta Kumar Consumer Affairs Food & Dj.stributorCentral Hinister-in a mimal thua min rawn thawn c. n.i , lvILhton k,an dawng ve-k , TahchutU1. ~. t.h.l ari 9anah h Lan CD t.hl an lista te :pi'The TE;.'l1tativ€ list may be read out in the rnee't Lnq oftOE,;' gram sabh<.' an thian- chhuahte hi thipui vantlc1ng puriqkhewmnrienah an chhLar chhuak tur a ni tih a n i , VawiinJ.h kan 11inis­tur zahawm takin ka.n thlr.ng tE:l vek tawh a ti a... thlan fel vcktcMh hi anih Leh vantlano hrnaeh hian chhiar chhunh 2 ni em ?. - - . ~

••• 23/-

/

- 23 -

Khawi khua ah mah chhiar chhuah a ni lova. khawi vengah mahchhiar chhuah a ni lova. Chuvangin central Guidelines min pekcentral sor'ke.r pawn a ngaih paw imawh em em avanga l1LA zawng !zawng. India ram ami a pe vek ang. keini pawn kan dawng. Chu~

vang chuan , a t.h.Lan dan leh~,a kal.phuu,g hrim hrim a 1)i heguidelines.a hi a kalh tlata rii.Chuvang chuan an thlangtha leh t.heL dawrianih cnuan... tin.' an thlan rnek a pawh hiPu speaker' ... mipui hmaah hian puan chhuahIn a: awm dawn ern tihkhC'l ka'n zawt ani.

.. Pu speaker. BPL chungchang thukhakan Meffiber zahcwm tak khana rawn sawi a. sorkar hmasa hunlai atanga he BPL hi chu pek a

ni t.awh r",,'llg a. Sorkar k an nih veleh khan tan k an han la a.list awm 10 pui chu list siam a ngai a, a list kan siam zova.a list kan siam zewh hnu ah arrear-in k an pe chho ta a. '1'i­chuan. kan 10 stock sa 1997 atanga stock awm zawng zawng akha a double-a po in kan pc faivek tawh a. Chuvang chuan atirah pek ni 10 mahse an dawn tur zat ang a kha chu p~k kimvok t.awh zewk an ni a. Chu chu a dawngtu rni,retheitenan hrechiang em ~m C'.. ni. Chuvangin g he laiah hian a hrana thuhrukomaw a awm 10 tih khe k an Member khe ka'n hrilhduha.

PU AIOfHINGAMINISTER

Tin ... poorest of the poor policyah hian Mizoram ah chhungkaw 10500 tan pek a ni a. chu chuDec(,'mber thla khan Prime Minister .chuan a puang ngeiG. Nimah­ee , lehkha'a pawh theih tur ariqah kan ,hmuhna khd December-ahkc1n hmu Lova , chuvangin February thla tir"l?J.rnah daih kan hmuhsi avangin khalai at.anq.Ln a hna kha 'karitim thei chauh kha ani a. Chuvangin c. khawtlaina chhan kha... a puanna -khe hrna viau!nahse a taka tih theih turakanhmuh'khCl February thlatir 12mkhFi a ni daih j'th ChuvanginFebruary ni 15 hrna ngeia zawh hmanhram tum nise kan han ti a." mahse k an zo hrnan ta Lova , Februa­ry ni 28 velah khan a list kan completethei a.

». \ . .i

Tin. BPL Farnilyami ni 10 thlanan awm tih kha kan han sawi chhuak a, keinichuan kan thlannaturah instructi9n mumal tak kan pe dhhuak a. diAtakin hetiangang thlang tur hian public taka thle.n ngaWttheiha ni lova.,a thlangtu tu.ra kha ngaihtuah Cl ogai a. 'kan' supply centre tinakan at.a.Ef te iehYMA;il\;;;h v.c , terawna kanthlan kha a dikt.awkah ken ngai Cl:.chuffi.l. piahlam chu Agency dang han belh turc'. kha kan nei em ern in k an hze Lova , Chuvangin Y!'1i\ 1 eh vic terawnin k an supply centre-ah karl officer te khan an thL'ing ani.

PU LJ'J..RINZUALA Pu speaker. a thlang tura khapublic kal khewrrd.n ':lfi thlang .tur a ni ti na na na -a g khakha a ~intlak lohtih hla~ a

rawn p€tute duh dan loh a k2n tih hian a fel dawn em ni ?

••• 24/-

24 -

PU AIGIHINGAr1INISTER

zawk nia kan hriat ten.4 ••

·· PU Speaker ~ mipui hi ko khawrnta ila chuan mircthei an tih'kha a in anglo zo vak zel Ct.dhuvang chuan a thlung tur tel

s PEA K E R ·· HC<.n ngc;ithla ph2.VJt .i l.a , h en chhangsela~ a t.ul tc'.k leh zawhna kanla hawng Lch m,'C.1. zewk dawn nia ..

··PU AICHHINGAl"1INISTER

PU speakcr~ mi 10500 chauhthlantur tih a nih 2vanginBPL zavmg Z"l wng kh.: '" daih

.; chuang Lovn , BPL ewrnae -3.tanga,rethci bar bccrtc thlang 'c1;1huak turin instruction kan pe a.Tin. anmahnl"pui turin Y.t\1h leh VC te sawm t.uri.n instructionkan pe bawl< a, Chu chu diJ< be;ca. 'keri ngaiha kari kc~lpui a n.i ,Tin. a ruka thl'an a awm em ni 1 tih khaa rukin sngmah t.hl arr'a ewrn 10V)-=t~i kan sawi tawh ang khan V/c te Leh Y jv1.:, te rawninan puihna in·BPL Family tawh atang khan heng hi thlan ani.

Tin. zawhna pakhat lehah khanAnapurna Ye zuria chlmgdl'ang thu kha an rawn zawt leh a.hemisch~me hnuaia mi a ni lova. R.D. Department central atpnga 10kal zawk a ni ?Upa kum 65 chung lampang miharsa te hnenapek tur Bub£.:aia ."b.hlaWni;J.ct-.hl a, tin Kg 10 pek tur an ni'thung<:-1.. Social welfare h Lan Upe Lakfiewrnt.ut.e an nih F1.V2ng Leh regis­ter fel t.ak 10 rie L tawh se, an nihavangin Social W~'lfare-ah

ken refer a; Social wel£arE.' Department-in 'min pek hming listkha hemi atan hian kan ruahman a, tunah hian thlaD fel mektawh a ni. Tin. rethei Home hrc:ng hrang drugs ngawl vei teleh Home-a enkawl ngai chi hrang hr4ri9 te hi Buhfai a mandhanvea pek tur an ni Lawm ni 7 tihkha tunah h i.an chutiangakalpui tura ruahman mek a ni a. Horne hrang hrang kan nei a$Home han ti ila rethei chawmna leh ngawlvei tc# chhumchhia.hnuchham tih te heng Home hrang hrang te hi a mAn chanveaBuhfai pek tura ruahmanna a k~l ffi2k ani.

. Tin" pUblicity a awrn 10 em ni7tih kha chu ka sawi ang khan vic te. Yl~~ te r2wna kan kalpuichuan pUblicity tha tawkah kan ngai ani. Tin$ kan thlan zathi mi singkhat leh zanga kan thlang dhhuak ani .. BPL nilothlan an niem 7 tih Lei, hi chu BPL 10 thlan an awrn keiniCL'1Uc',n k an hre Love , alo awm palh anih chuen h(d. hi chu ••••••(peK phe:i cl:..u kan ngdi lova. kan nei thova) kan hnen a. 1012 thleng lova •••• a dik 10 anih chuan. a dik 10 kha kan ,hnen a la thleng 10 a. ni •••••••• khalai kha BPL ni 10 amitu 10 awm an nih CL'1Uan kari 10 erizu I anqa , Helc\i <,\h khan van­tlang thl :"n pawm lovin JliINF in an thlan chu p1wm z,:lwk a ni tihTlungvel bialtu khan a rawn sawi a. Vantlang thlQn anih ziachu kan I'vIL1. pewh khan chiang takin a rawn tarlcng a. YMlli. lehV /c: ten an thlang riqc L i"1 ni tih a rawn sawi chi"3ng a~ MNF~thl <",.n an pewm zawk a till L1.i hi chu v , , ; MNF in C".n thl eng tih

"")1... o.!.~ -

- 25 -

kan hre hauh lova- Party ang hian he thil hikan kalpui 10hrim hrim a .... in sawi kha a dik nge,dik 10 Ran"lo en ve angchu mawle ? N§ngni sawi ngawt kha ka awih chuang 10. helaihi a dik leh. dik 10 kan.l(; en ve ang chu Pu speaker. hei hi<::hU kan 10 en anga. Party angin khawilaiah mah kan kalpuilova. Party zawngin hLthil hi kalpui chi pawh'a ni lova.vic t.e , YMi\ te thil dik thlang chhuak tura kan' raw-nin sup­ply centre-a ken Officer te kan thawhtirani. Van£lang

-hmaah' chhiar chhuah a ni ang em ? tih kha vantiang hrnaahthliar dhhuah tlukin kan sem hunah a chiang mai dawn ani.

min chhang Leh t.he L em ?

PU VANLALHLiu-rA .. Pu speaker. nidhina ka zawhnaBPL ..... Buhfai an chan loh tahka zawhna kha mi a chhang miah10 a .. Khawngaih ta¥If ~ha kha

PU Z.H .ROPUIA : ,Pu speaker. Guideline, te khaka 10 hrnu ve hauh 1'0 mai a, kakhua a hia e:euhemawni.? Suang-

'puilawrt aia hla mah.ah.ka.awmnge ka hre lova .-Pli. speaker". a tmga pawh n.i ae , >!J¥lci la.iaGuideline antral1s1a.t~ can khe ka bengah khan a'rik dan ainang tlat 10 a. LU.6gphp bialtu khan mipuivantlculg. kalkhawminan thlangtur a'ni tih Guideline-ahkhctn:a s,clwiinka hria a. Tichuah'.. su'angpuilawn bial tu khan vent.Lanq hmaah. an chhiar' chhuak tur a ni e n thlan a te chu tih 'khan atranslate oawk niin ke hria a .. khawinge dik zawk khawngaihtakin min hrilh thei em ?

..-.: -PU NIRUPAlvI CHAKMA PU Speaker. whether MLA's could

be provided with the Guidelineissued by the state Governmentregarding the sel~ction process.

I would like to khow why the MLA's are kept in the, why wehave not been issued or supplied with the Guideline, thetransparent Government of Mizoram.Tumah kan hre thei si 10.This is -t.he clear fact. where as the central l\.Iinister eouI dsend us the guideline. What this state Government is doinghere ?dve are being kept in dark. Is it the functioning ofthis state Government here with the 'transparency ? Whetherthe Minister at ..... or not? It is the fact that the seleCTtion process is very unfair. we know our respective consti­tuencies. but if the Minister want to defend himself here0U the Department, it is up to him. But. we know that theprocess is not fair enough. I would like to khow whetheri:;he Government will review the list already selected.

oa 026/-

26

COL _L1J..,CHUNGNUNGA SAlLO: PU speaker. 1(,um 65 chunqlamtena 10 Kga thlavm:a: ',' an dawn thuah h.ian Social Wt'lfarc t{ turinkan ti e. .era ti ,"L _ sociiJ.l Wel far e

ah hian old agE: pension hmu te list hi. an Zdwt niawm takina lang a. Old age"~ension~ah hian kum 65 zawng zawng hi ~n nichue,ng Lova , chuvanc Ln ricrnf kum 65 frE'G ra.tion1.0Kg hpu tursocial welfare bflse hi a dikin a r inawmlova_ Chuvang chuanhelaia free ration kum 65 dawng tur chin 2 hi tih that lehtheih em tih ke zawt duh a n.i , Social vJelf,~r\:.; atanga listan lak dawn chuar an kim 10 khawp ang. chuvang chuan helaikurn 65 chin free ration hmu tura hi ngc'1.ihtuah thatleh atheih lawm ni tih'ka rawn zawt e_

··PU ZAKHU HLYCHHO Pu speaker. zawh belhna pahnihlek, mi 10500 thl3.n tawh an nitia kan Minister chhanna ah khanDiqtrict-wise-in ngean thlan

dan min hrilh thei em ? Tin p an thlan tawh sa kha ]\lILA te a, CPPy min pc thei eng em ? Pahnihna ah chuan khami Anapurna

YO juna tihah khan ka hl;'",iat, dan hi a dik chuan b::'ini District21.tang khan mi 3 chi<;l.han th10{-l9 in ka hria ap a dik em ,7tih kha ka'rCiwn z?wt duh bawl<ai_' Tin. PU speaker. hemi athlan thu ah h Lan kan MinistEr zahawm tak h i an helai lVIizorama mirethei ber tech\p1gchang ar"lJfi avangin, a Party .triduhsaknezawng n Ll.ova , a me.maw~L,ngaw.:j.h; ,ng~iwih te n9aiht~tlah sc=rk zawrlghian a kalpuitheih,r:~ri'\ ,lawin I1.l tihkhakci'ravmzawt duh bawka -ni , " '

SPEAKER

\ : ..

i ~_'.'.'" ..

·· Awls p chhang turin PU Aichhingasawlll Leh Ll.a , 1'1ei darkar chanveled kan la der mai 2.. han chherioieh sela. kan duh t.awk tawh dawn.pia.

PU AICHHINGAI'1UHSTER

PU speaker p nichina M~mber zah­awrn t,clk. PU HI ana z.awhne khe ka10 chhang hmaih hlok a p BPL Ra-tion chungchangah hian dlang 10

snawm thin hi cngtizia nge ? tih a ni .deuh be~in ka hria a.,.BPL Ration chungchang tunah h i an a tlangpuiin kc'lD retcdler

tE,:', tih fuh loh hi a ni tlangpui as kan chhiIi z.ouh zouh V2••

rl":tailerte hian BPL rc.tion tura hi 10 khul kim 10 te p tinsc~n ;10 khul kim be.? pewh 10 tiChi!1gp~n zeuh zehb te e n awrnthina.an rAtiontur Cing tak a hI pek chhuah v ok 2. ni C'l..

IvIt':hse" khe kha KC".n retailer ten tih £el loh 2n 10 nei thintih hi chu kan hrid a. Elction pawh kan la rnck zcl cl. h e L hichu pck kim hram hram kan turn a ni a_ Chule.i chu a 1<:1 feltawk 10 a awm anih pawhin min han hriat~ir theih zcl chURn

- 27 -

a tha khawpin ka ring a~

Tin, zc,whna pahnihna ah khaninSocial welfe.re Departrnent-a hemi list in la ngawt ma.i hia dik dawn emni tin a kha ke¥1i chuan instruction.l<c;ln hmliftden angin Social wel~arc hi kum Upa te lam 10 enkawlt.u leh~~aih~uahtu a~ nih a~angin list mi~ pe t~rin kan ~an dil a.1':rn, l.nstruct1.on kan hmuh dan pawh1.n Soc1.al Welfare lamakha kan ~wn tur centr21 atanga k2n hmuh ani. Chuvang chuankhalai ah kha c::huan i hmuh a kha a dang.a ni mai thei e.

PU speaker. engpawhnise. centralctangin social welfare riena inrawn a. ti tura tih k an nih '.avangin Social Welfnre k an rawn 10 thei lava. TichuCln anninlist min r cwn pok ariq ang a kha kan ti ta phawt mai chu 2.. ni~. Helaiah hiap Social Welfare atang khan mi sangkha.t minrawn pe a. chumi laiah chuan a pawisa-a min rawn pek a himi 1400 lai a dgih lawi si a. chulai a pawh chu kan la chingfel lova, hei hi tunah hian buaipui mek ani.

Pu speaker. Old Age Pension hmu10 ho zawk kha kan han dil te an ni a. Chung chu an-ni hiankhawtin atanginUpa ho report-na hi an dawn avangin an haenatang khan chung~u kan han dil ani.

Tin, )?af,t.y· a119 zawnga nqeLht.uahloin a k.aL theih lawm ni ? tih klfa partyzawnqin herniC'J..'1ung­changah hian kart ngaihtuah 10 hriny hr1m" a. PaL"tyanga 10kalpui a" khawi maw la~a Ruling' Party-ill 10 nawr luh tum techu awm pawh an awrn v~eang. AmaraWhchu,' khe, kha kan enter­tain· hran 1ova. Chutiang zewnqLn hethJ.l Iii kankalpui 10hrim hrLm 90P BuliIlg Party. chuan tumte. chu an, 10 tum VE' turtf.:' chu a' ni ange.• rnah se k an pawm Lern 10, tih khCl erawh chuka hriattir ni rawh see

SPEAKER .• starred Question No.2-naah kankal tawh anga. zawt turin PUK.T.Rokhaw kan sawm ang •

•••28/-

28 -

·- .PU K.T • ROKHAvl Puspeaker$ starr0d Question.' NO.2 Minister. ",.gricul ture

~:lhan e t an ,Kum 2000-2001 chhungin Lang Development cLt2.n 1 eh Link Rqa4at.an pC1wisa cngzatngEi a pek ? I~

Heng Agricul ture District penqa .. ko.Le s i.o, Ai zewL 'V'Jest $Aizawl East .. Lunglei leh cnh.imt.u.tpu.t , EmgzElt theuh ngepawisa a pek ? tih ka zawt e.

SPEAKER ·· Chhang 'turin PU C.Lalrinsanga.'l'1inister for Agricnl ture i 10sawm ang u.

··PLJ C.LALRINSANGi\ Pu Speaker .. Tuip~1g Bialtu zah­awm t ak , starred Question No.2zawhna kum 2000-2001 chhunginLand Development atan leh Link

Road atan pawisa heng Agr icul ture Distr ict p,~.nga- KoLe e.i.b ,Ai~.awl west. A,.i.zawl East~ Lunglei leh Chhimtuipui ahteeng ze'h tl:1euJ;1 ngE;; pel< an nih t-ih chhanna kha ...

)c'Kum 2000-2poi chhi..lDg2. Land Deve'"lopment leh:LinkRoad atariEt:;Agri~ltureDistrict pang2. tehnena pawisa sem dan chu he'tianghj,a n i , Pakhctna. AizawlEast Land Deve+opment-ah h Larr Manual leh .Machinery khewLethawh Leh, kut, ,tha athawh tarl'cm ani a. Manual labour at.hawhne , pew.i ea hman chu$)Rs.Nuai 33 leh singnga ani. Ti·n.Khawl hmangin Nuai 23 leh sangsar,ih.~ ,Hi a. Tin$ Link Roadatanahman Rs. Nuai rukleh singKua'leh sangsarih.Aizawlwest$ ManuC'll labour Rs.285000/- .. 'Machinery-ah chuar; 'Nil' ani. Tin. Link Road atana hman chu Rs.60000/- a ni. Tin.Lunglei District atan R.NuAilS. Manual Labouz atan hmana Ilia.e;.Tin$ Ma.chine:ty~iawh 'NIL' ani thuD9 Ct. Tin$ LinkRoad atana hroan Rs .. 146700/- Kolasib District. Manual-labouratan Rs. Nue L 10 leh singruk leh sangnga. IvIaC'.hinery atan'Nil' a ni a. Tin. Link Roe.d aditia hrnan Rs.Nudi 18 leh sang­sar ih leh zanga a n i., Tin$ Saiha District~ah HarlUe.l labouratana hrnan chu Rs.370000!- a ni a. Tin .. l\1clchincry 'Nil'.Tin$ Link Road atana hmanna a awm 10 bawk a nl.

.... Pu speaker. kcl l<~""/fn e.. Chhannakha a re.ng deuhvin an ziak hmanvok lava. Ram pum2 hman ral totalkhaengzat ngeanih tih k2.. Z2.wt

2. Tin .. session hnuhnung berah khan~kan C.M. zahawm tak khanin Farm Road LaLh <3. ni a" chuta tan chuan pc"wisCl pawh senteuh a ni a ti a. Hei hi Land development t.c 1 en Link ROc-Ldte nen pawh a inkaihhnawih em ? tih kha k2 ZGwt duh a. FarmRoad-ah khan k2.:rl' seng t.euh rnaI s I a. A inkaihhndwih chuari

00029/-

- 29 - .....' •.",.,....'"..;..,.

Farm Road kha K.M w engzat nge kan laih tawh tih te ka zawta. Tin. pawisa engzat ng£ kan hman> chu chu ka zewhna techu ani.

.. Pu speaker. zawhbelhna. Agri­culture District hi panga aawm a-. Hetah h Lan Cbhimtu'ipuiah chuan kan Minis;t.er-in a 10

chhari tawh angk:.an kumin kurn 2000-2001 chhung' hianRs.~3.70.-000/- chauh'<hman a ni a. Chuan District thenkhat J"\izawl bikah te chuan Rs.50 lakhs chuang hrnan a ni a .. El1gati nge Agri­culture District t.heuh theuh hetiang taka a 'inthlauh t.he Lh.,Hei hi kan Minister-in min hrilhfiah sela.

PU K.T.ROKHA~

Tin, a pahnihnaah cpl.,lan puspea­ker. Power tiller leh B1.,llldozer hi' kan Chie'£ MinistE:'r pawh.Lnhe House-~hpawhhian,suQsidy-a'loneitute hnenahpek an niang a ti a'.~unah h.Lan engzah .nqe pekanih tawh ? P~lo neseenge ni a 'chhan tih ka zawt'duh a. .

, ,',;, , ' ,Tin.apa'hrUh lehna ah chuariChampha.i:ah 1;li~m ,DAD ppst hi aawm,lo..Ja.'create" a .ni.Lova ,Dl1.0 off'ice.sa~ani.tih hi kan hriat'dan a n.f"a. Tin.hemi0'.1.0 offfceatan hian,' RS'. 28·:lakhsan.ia. a:'s~t\i pawh PUChawnghhuna of champh~i ani. Engati nge DAD post awmlovaDAD office sak anih theihJ Hei hi min hrilhfinh bawk selatha in ke hr ,La c .•

Tiln. hei Mechahis'ationkan tia.a hrtk'ia.~<.azawhna kan Minist.er-in a chnanna at.angkhan'H€ctctre k112tah hiail me chanLee turin singli sanghgaa' ngaia .• sorkarin a ruahman danah chuan Hectare khat Rs.4 5 .. 000/­sen t.ur a ruahman a. n i , l'1ahse. a hrnaa Unstar.ced Question-ahken zawhna ah chuan kan Sorkar hian Hectar~ 70 alai tawha. Chumi atana u. pawisa st:;n chu Rs. 60' lakhs 2..' tii • Chumiawmzda qlJuHectare khatah Rs.85,714/- a stng tihna ani.Kan sor,ka.rin aruhman danah chuan Rs.45 ..000j- sen turahkhan Rs.~5.714/- a sf::::hg ani. Rs.47014/- an c'1awi belh" .thin a nl sorkarin. Hetah hian He.tar€' 70ahchuanR,s.28,­49.980/- aorkar hian 'contractornpcne:th a pek,j::>clh.thin an.i , Engati nge heti taka' sorkara har sat laia' Sorkar hiariCOntractor hnenah Nuai ,28 leh sing11 chuang hi apek bt;'lh.Herni pawh hi ~inhrilhf.i:ah scla a tha in ka hria~

... .;;

PU Z.H.ROPUIA Pu spea~.. zawhbelhna-,Ni.hinahkhan k.an l"1inisterzanaw~n t.akkhan a han chhanna atnng khan"

., ' '. Lunglei ah khan l'1echanised awm10 hiTil;S J.saw.;L~<1\fTichuan ... Thingfal hmune Dozerf.Wlc.l.nga laiha saw k1.lrl.i.,.z,lj~a.G\.kg_n hlJ\u.,a. Tin. ,tunah1'hiltlahg hmunah hianDozer-a'laih .raek. dmlllrn n t t n ka. hria a. Hei hi C1 thlawriin anpui nge ? Khawngaih takin lru.n han c~ang the i se •

• 0 0301-

30

·· Pu speaker. Lungl~i southBialtu zahawm tak zawhna- Tuntuma zawhna 10 lut, zawhna nl;;;'i-tuin-a a rawn tih dan ah hian

Link Road 1 eh LanCi Development at.ane hman tihna a ni a ,Tah hian Link Road leh Land Development hi a inkaihhnawihlova,,_ Link ROad hi a hrang a ni a. Land Dev0lpment hi a hranga n,i l:>awk a. Chu Cbu helaia tar'lan dan a nia.

PU C.LALRINSANGAMINISTER OF STATE

'. Tin.zawhna neituina a rawn zawhbelhna- Hei "8aihR Iamah pawisadah a tlem deuh veil a rawn'ti a. Kha kan en 'chuan kan hmu a, Aizawl West angah te khanRs.2. 85. 000/"" emaw chauh a awrna .. a tlem b6T chu a ni hauh10 tih chu a chiang reng mai aoo Khami chungchangah kha chuanduhthawh a na deuh pawh a ni mai thei a. Engpawhnise. hmalak "i:::hhoh zeI tum a ni a .. h€,ngte hi chu lakal chho zel tureh ngfli ,i,la. .

Tin. Power Tiller pek chungchangthu ah khan- Nia .. hei tunah hian Power Tiller mihrang hranghnenahsubsidy-in pek a nia.. an lei me'k. a .. Chutiang chuanhlTlc:l Cbaktaka lak mck a ni e .. Tin. Hectare 70 leh nanRs.60 .. 00. 000/- hmen chungchangah khan- Hei hi session hmasaah-khan kan chiangin ka hria a. Hemi70 Hectare Lehrie ngaungau'anih 10hthulehFarm Road atana hman anih thu kantar1apg tawh:a .. Kha laiah khan kan chian ka ring a. FarmRoad atan engemawzah hman a ni a.. Land Development-ah a kalbawk ~ kha1aia kha chu sawifiah nawn ngai ah pewh ka 'ngailova.

Tin. Tawipui bialtuin a rawnsawi er9wfl kha chu- Hei. h~laiah information engmahkahriatloh avangip·kachhang mai thei lava. hti hi E::rawhchu Depart... ~mentlam atangin hriatfiah theih turah bei5ei ila a thaiLia rinawm e.

··PU ZAKHU H~Ya-lHO Pu gpeaker. h e.i k'''',n House'Lea~erin min prE;s.:mt-ah hianBudget performance-a non-

~ , plan-ah hian tuna a ebhan. lai tak kha pakhatna ah hian a ziak a. Farm RU2d kha a

lang tlat 10 mai ani. PU Speaker .. khawngaih t2kin handhhiar teh mah. helai2h hian phek khatna p2khatna ah'hiantuna a chhan 1ai chiah khg alCing e.. A next-a k a questiona ,C\wm avanqLn .ka 10 in prepare VE' a. Parm roo,. khe. a langtl~t 10 ani.

Development-g hmanra1 khatakin ffiinhan chhang thei

PU J ..LAWMZUALA ·• PU speaker .. ka zawhna khaduhangin ala chiang Lova , l'1in 121chhang Lov, Mizorl".m puma hmanral kha link road-ah leh land

min 1a chhang Lo'va .. khawngaihsela. Tin .. khami farm road pawh

00031/-x

- 31 -

a sawi_ta sa sa a" farm road kha Mizorarn chhungah K.M~'

engzat nge laih zawh tawh anih.,?'Pawisa: engzat ng8 senanih tawh tih kha min han chhang'sela, ain relevantthoiri ka hria\Pu speaker ka lawm e.

, r' llt

••PU B .RA1vIMAWI. Pti speaker" zawh belhna LandDevelopment-ah Manual bikahhien Aizewl west DhO hnuaiah ,khan 2.85.000/- tuna'kan. Minis­

ter chherine ah khan a ni ae, t<:olasib-ah nueL 10.65" 000/-AizC'"wl Eastah 33, 5Q, ooo!- Lungleiah 15. 00. 000 C'hhimtuipuiah3" 70~OOO/- aniC3"e hgricul ture District panqe ArC'c:;-ah,khan chuan a zau lain chu kan teh thiam lem 10 anga. .l.lZaw,IWest kan , tih hi a west lam :hichu k'ari ram tha lai Kawrtl1ah .tlangdungte khu ani awm takah ka 'han n~ai ringawt a. ll. 'area hika hre ve It:lnlova.2.85, 000/- Manual bikah hian a.tii a.~ Hei hi a va t.lem ve ,?Khulaiah khuan Leilet siam tean ~wm 10 em ni '? Kolasib-ah nuai 10 leh a chanve Kolasibchu a awrn thova. a awm tho khulai thla chu ram kan nei thaa .. Champhaiah a awm tho. Ngopa tlangdungah te leilet kennei. C'huan Aizawl West-a 2,,85.000/- hi engnge ni a chhana va tlem bik ern em ve.'?

Tin, a pahnihna ChhimtuipuiDistrict hi heng division 5 zingah hian a l-.rea-i;lh chuanLunglei aiin a zim hret maithei. a. poterttial-ap _ chuanChamdur Area expl.c-r'e 10hkan ngah 1 ut.uk , Palak l~ea a zaulutuk:.ka.bialah pawh explore mek kan ngah. Rs.3,,70,OOO/­pek hi av? tl~m ve 7 Engnge ,a dhhan 7 Hei hi Chhimlam kennih avanua ng.aihthahna· a tel em ? min chhang sel e ,

Tin, Link Road-ah hian kan tlember 10 ani mai thei. Hehg District 5 ah hian Chhimtuipuich.Lah a nil a nih hi .. Kawng ne.L chhe- ber 'X,J,n niMizGramah.hei hi engnge a chhan7 min hrilhfiah tehse.

Nuai 28-a sak a ni a,Champhai a n.i ; A postern ni 7 Khatianganihoffice min 10 sak sak

flU K.T.ROKHAW .... Pu SpeakE::'r,Dl'o.O post awm 10_.. Chemphala"DAO office sakanih, chhan i!l.' kha .€ngati nge kan'

ivrinistlE:r\khan mi.n hrilh 10h7a satute n9(2i :pa-'Wh PUchawnghnunaawm Lov.i.n a effice asakthoihngawtchuan ka 1;>ial'.TUipangah pawn DAOve teh U ka ,ti ve dawn e s Ln '?

PU C.THANGHLUNA : PU. speaker, zawhbelhna. heiLand Development ah khan hriatthiam loh ka nei a. Kan Minis­ter khan min hrilhfiahthei se.

32 -

Mechanised ah khp,n a de,rk2.r zawng n.iLovLn , a zau z.ewn qHectCl.re khat siam nan 45000' tih a ni a, manu21 lc1.,bour-,.athawhin 15000 per Hectare a ni si Cl.• h d2.rkar z21vmg .:1Uann.t ae , mechanised-ah tam sela a awrn kcl. ti c... (cc. zau zcl.wngin ang reng .. ,3, manual 1eh mechanised-a a r2.tc inc.lngl0 ta1utuk khe engngE e. awrnzLa 7 1. contract=a a k,:l venq a tamta mai nge ? !<ha kha TJ1in han hrilhfi~h t.e h se·~ :<.

PU P.B •ROSANGl;,. Pu speaker Jl Jelnuc:,ry thla Scs­s Lon ah khan kh:.'vd. khaw.i ari ngE'mechanised-a leilet siam a nihtih zawhna chhanna ah Chuan

Aizelwl -West District. chhuncjah Sihthiang ArG2 211 tarlang a.11ah$~" tunah hian Land Deyelppment ah Aizawl tvc st ah medha­nised-a 'thawh anih IGh a r awn lang 1 Eh a. EnsvE,ng nge khakha dawtmin hr ilh tihna Em ni ? .

SPEl"KER. Chhang turin PU C.La1rinsa-hgai 10 sawm leh ang.

.. pu speaker" LUDg1ei }S' bie.ltu11Li\ zahaw:n tc.kzav\hna, ram' puI»puia Link Road 1eh Land DEvc1pp-mL~t eng~at ngc sen anih tawh ?

+:.ih laia kha chu a relev-ant ch Lah 10 deuh c). Information adun anLh - cnuan kr:.n 1 (:" iJt.: thei· tho turah ngai i1 \C~.o tin, zewh­ne nc i t.u.i.n Dl.O I E I office s:'lk rnck chuno chang t.nu a rawnsaw.J1.?h khan hei DAO post hi prupose.l ~al flick e. ni d. RuahmanTna 'turiah hian 'el awm rnek a .. chuvanc, chuari tunah hictn a inpawh sak m~kani a •. Chuvangin khalai kha r uahruarina koL tawhsa ang dung zuiin kan 1<:al a ni mai e.

I?U C.LALRINSA,NGAMINISTER OF S'fJ:l.TE

--Tin" PU H • Rammawi·'c.l .0 s,-.:"ngau

bialtu zahawm takin a rawn zawh kha a dik khawp rYlaia.Aizawl ·W· hi potential Area a ni a.'Amaherawhchu .. LandDevelopment lamah hl.an duhthu a sam t awk Lo I 2. ti h pawn hia dik a. Amaherawhchu , hmalakna hi vawi1eh kh':.t,1h kanhma vek·seng lova .. tE::hkhin nan .. Champha'iah te .. Ku1asib-aht.c .. Tuichhuahen Larnah te hma kan la a .. k.an hrn,alakna hit.Luant.Li.n vtsaka engkim z uanmarma tuna Demand ra:« e: Develop­merit; thlEmga ruahmann?, ken neihte kan 'fiu.l fLl.Lc d phawt, Lohchuan kalsan mai chi a nilova. Cuvengin Lap,d_,;JE:vclopmcnt kanreng reng a hi ka1 san mai theih a ni Lova , tiang ch uan k ari

hma china te hi chu tune.h hian kan theih anga nasain rua­hmanria k an nei C• .o 2. k a L mek bawk c\.

hma

Tin, SCliha larnpang hi tuna}eel I n aawi .:'tUg bawk khan saw1am Chhim lamte mamawhria tamtc(k a awrn kan hr i2- a .l,maherawhchu.. hEmi state .l?l an atangakan hma theih bakah hian CSS kan hmuh engemaw z~h chu awmbawk mah sel.a , herni r ampum vawi khar.a hma hi thil harsa a

.0 •• 33/-

- 33

a nihn~ chen a awm a. Chuvapg chu2n hei tunah sawi thinta\.Vh ang, khan hmabak inchhawp ang zeiinhnCl k an La thawkke.L zel ,:lawn ?1.~i t.:i.h ken hric~t a tha ang e.

Tin. Lawngtlai bialtu zahawmtakina leilet chungchangah Manual leh Mebhanisa~ion chung­Chang a rawn saw~,kha. session hmasa khan kansawi chiangviau tawh a. Buldozer hian.manu:alclabour work ai hian nasaleh zualin hmaa 12 chak!.ee· Chumingaihtuahna nei chuan tun­ah hian theih tawp chhuahin hemi Mebhanisation hi ei lehbara intodelhna a rang thei ang bera neih kan duh bawk siavangin k an hma a ni a. Tiang chuan manual labOur wozkrate kan neiha pawh hi tunah Revised-a lean kalpui mekakhaa la ni kan tih tawh kha. Tiang chuan tunah hianin lEiletkan hmana chungchangah hian,Tuichhuahen ah tepawh,hma kanla rnek a. Tiang chuan herni manual labour \'lork a1 hian hemi

..,I'1eChcinisation~akan tih hian nasaleh zualin he ei leh bar'intodelhnaah pawh h.ian hrna kan saw.n·thei t.uzah kan inbeiseiani <;t.: Tin. chuLovah chuan herru ••.•,.

;

zawl)9. thuhmunFE.:,ng nisi ?

flU C.THI'~NGHLUNA ·· Pu Speaker. kan Ministe'rzah­awm tg,k khan. kharp.i a zau zawngH~c:tare kpat'.ve,(ve ah a rate-akha;2. i.n an lqh~em em? A zau

PU C.LALRINS1.NGAMINIST1'.H OF STi..TE

':ihang c,hga •

·· . Pu speaker. hei hi .ehu xanrevised mej( a. Engpawhnisela,helaia Member zq,l1awm tak r awnzawhna Grant Total-a kha kan

··

.rawh , Lnpa.l, zam Chi. a ni

Pu speak;er. Farm Road kha K .11'.engzah nge Inih tawhanih. khakha a relevany tho ani. khakha ka pu min Chhan tir lawk

lovangl

··PU C .Li'J.,HINS1~NGA

HINT STER OF ST]{l'EPu speaker. Land Development-ahh Lan manual labour tun kuru 2000­2001 chhunga kan sen zawnga chunuai sawmruk panga sing sarih a

ni a. Tin. khawl hroanga kan hma hi cheng nuai sawrnhnih pa­thum singkhat leh sang sarih a ni bawk a. Tin, Link RORS-Rhhian CUlvert te. Ret~ining Wnll te leh thil dang dang bE::h­bawm nen2 a vaia kan senrala hi ch~ng nuai sawmhnih pasarihleh sirigkhat lE'h sangkha.t leh zahnih a nL,

o •• 34/-

na ka hmu a. kan chhiar

SPEAKER ..... 34 -

Question hour a'taw? a, heitukin hinn Member zahawm takflu K.L.•Lian..hia hnen atanginShort Duration Discussion dil-

chhuak a-nga.

To.The Secretary.Mizoram Legislative Assembly;Idzawl.

Subj. :: Short Dura~~o~ DiscussioQ dilna.

Ka pup"Kan Dan Rules of Procedure and Conduct. of Busi....

ness-in Mizorarrt Legislative Assembly' Chapter-10 Rule 55-inaphal angin short'Ouration Discussion hun brnan ke. rawn dilahe a. minphalsakngGi turin ka ngen che ani. sawhthingaVenga kan tam Kuthriathawktuten riez set.ne nasa tak an t.awhmekchungchanghi House-ah sawi ngei tha-a ka hri;t avanginka rawn dil a ni. Explanatory note ka rawn thil tel e~ ati a.

Hei hi kan Rule 55-naiQ ~ phutanq Ln , a dilpuitu Col.Lalchungnunga Sailo" I'1LJ'l. leh Pu Van­lalhmana I~A an awm a. Danang taka kan thlirin he thil hiadmit Loh theihloh niin ka hria a. sawhthing te hi kankuthnath.~.wktuten anthlai chin; kan thar chhuah tam te an-· i'

ni a. chuvangin. harsatna a ewm anih chuan he H0use hianshort Duration Discussion hi phalsak tha in ka hria a. mah­se kan Dan 56-na angin a hun thu erawh chu kan vClwng anga.darkar 2 aia rei 10 tur a ni a. Chungah chuan Member zahawmtak t.ak tE.l Dan ngai pawimawhin in zawm ngE;i tha in ka hriag. Hei hi Member-ten uluk taka kan inngaihtuah pawh a tulve in ka hria a. Dan siamtu kan nih angin Dan kun zawm hikan bat tlat a ni tib k.an hriat a pawimawhin ka hria a. ..Chuvangin. hetiang hian hun hi siam tum ta ile.. Tunah arawn diltu Pu K.L.Lianchia kha minute 15 thusawina hun peilag Member dang chu a group Party hlawm ang deuhin thusawi tum ta ftla. Pu K.L.Lianchia rawn sawi zawh khan p.e.Group atangin r awn sawitu awm vo.l eh ta se.l e , -..:humi hnuahchuan COngress Groupatangin. Chutiangin MNF Group a t.anqLn ,Chutiang chuanin nakinah a tawpah erawh chuan ks.n 1I1inisterkha a hnuhnungah kan ko qnga hr.ilhfiah turin.

Tin.. chumi atang chuan HouseLeader-in sew.L duh a ne i.h chuan kan sawi LLr bc3.-'ik ariqe.,practise pangngai ariq Ln , Chutiang diat diat chuan tunahhian kan hun hman kan tum anlda, tunah Pu K.L.Lic:::.nchia. mi­nute 15 ken pe e nqe , midang chu minute 10 ki''lD pc ariq , Tun­ah PU K.L.Lianchia i 10 sawm ang.

PU ZORAIII'fTHli.NGA.ChIEF MINISTER

ang em aw 7

.. Kan allot •••• puanna leh •••minute 2 khat 10k a ni a~ hantih hmasak a tha ang em 7 BACthil te kha pawm rimesak a the.

~o.>35/-

,..... 35

s PEA K E R : enutia Hcuse Leader-in a r~wt

chuan kan ti nghe.l thei v<.Ckthova, a tha mai lawm ni. KanHuuse Leader rawt ang chuan, a

puan chhung chu a rei chuang rianq mawl c , Ipuang ang ew ••

S'ession hmasaa kan Bill passGOVE;rnor assent krie The 1'1izoram Lc>.nd Holding & SettlementBill 2000 a ni a. date of consideration and passing hi18.1.2001 a na , Date of assent by Governor hi 12.3.2001 a.ni. The Mizoram ancient monuments &k~chaeological sites and

rema.ins. :EJ..J42001 hi pass ni kha ·'18.1.iro Ol ani. Da.tE:: ofassent by Governor hi 12.3.2001 a rii.

• I·•s PEA K E ,R Member .absence ~~ Lalthankunga,

DY.t?peaker, hei a dilna hichh,ungkua darnluhna khirhutakvcl.;nQ 'a ni a, grant a n.I , Tin,

Panel of Chairman tun Sess1.un'chhung ami turhi kan pU2nganga, Pu sanghmingthanga H.;?autu, PU L.N.Tluang2.,.i?u K.T.Hokhaw, PU H.Rarrunawi hengte'hi Panel of Chairmun an ni.Present~tion of Report BaC ni 8.3.2001 a thukhpwm chuantunah Budget session atana a duan Bl~C r~'purt fot: 9th ses­s.i.ori ami chu House-un- f-rullse-ahk.::\ rawn present: a, min pawm­pui mai ·thE'1: em 7 I. copy han sem nghal ula ,', (anls~m ,2.) Ni8.3.2001 khan', Bl~C inngun taka' a .n9a.irtuah~' (Ii' tr.:v,n siam an.i , Hember' zahc~.wm tc\k teiK ten ,. min pawmpui mai t1)Gi ern7alawmawme.' .

. .! :., "

'.:.c, ~

, , .f Tunclh chuanlaying of, paperl'1inister zaYiawrn· tak PU:Tawnlu.i;an 9thl.nn~q,:l Report of theMizGram PubllcserviceCOmmission 1999-~QOO House Table-cthrawn dah sela. ; , .

PU TI-\,vvNLUIhHINISTER

2000. Thank,yo\l ..

··5.

Pu speaker, I laid on the Table'a .copy of the 9th Mnual Reportof the I'1izorarn public serviceCornmis s Lon for the year 1999-

aPEAKEE ·· l ..copy kha han aern rawh u.l e ,

·· Pu. speaker I ke dilna min hlawh­tLi.n ti,.r avangin ka Lawm khawpma~ a. Kan hriat theihanginkaQramah hian sum chang thci

thlai kan tihcihpnwh hian Sawhtbing hi kan innghahna berpakhat a ni a. Chutiang anih vang chuan a hralhna chungchang-

••••36/-

- 36-

ah te ~ihchingpen hlauhthawn avan0in kan Sorkar ngei pawhhian I~zoram Agriculture product prohibition of MOvementAmendment Order 1999 te pawh Ci. 10 siam hial a ni a. Vawiin

. n.L ah hian kan sawhthing chingtute hi an mangan<;j em em <:1.

Niminah pawh Association-in Press release te an chhuah a"an hralh thei silova. phurh chhuah pawh an thei bawk siLo'va , tam takin an cho ngam bawk lava. Chutiang karah chuanhe thil hi ka rawn dil a. Mi pbalsak hi phalsak awm takniah k~ in ngai bawk e. min phalsak hi ka lawm takzet ani.Hun a chcpa , kumin hian sawhthing kan thar th~i dawn hIe a ,Association hovin an rindan chuan nuaihhnih leh singng2lIUintal thar turah "an in ngaihtuah a. an- chhut a. Tin.Horticulture chhut dan chuari quintal nuaih hnih singkhatsangli zahnih leh sawmhnih vel thar chhuak turah an inngai ani. Sawhthing hi a tirah chuan a rate hi a tha deuhviau in a lang a. mah ae , a keL dan a fuh tz}k Loh avang hianvawiin hian Sawhthing chingtute mangan zia hi sawiin a siaklova, an nunna tih khawlahin a awm dawn hial ni ah anngaia. Tuaah hian !'1AM(X»hmculgin Hizoram Sorkarin Sawhthinghralhna tur ~ ruahman a. quotation a ko a. kan hrc theuha. Mi pali laiin an chhang a. a chhang sang ber an thlang

·lova. a dawttu an thlang lava. a pathumna thlan a niin PuS ..T.I<harna chu thlan a 10 ni ta a. Nuaih sawrnnn.th an deposittir .0.. tichuan Vairepgte ah Rs.l1 zt::lin Kg-ah a lei tur ani .tih chu a mi ng8nna a tt'iwi thei ang ber in sc"3.wi· a ni ta a.

Chutichuan. PU s.T.Khama hianVairengte ah hien 16th February atangin Gate siamin Sawhthinghi CI, lei tanta n.;i.in hriat Cl ni C'.• . a lei rei thci lava.21st February thlengin a lei a. Retah hian 20.000 quintalszet lei hman nia hriat a ni. TiQh~.n. a lei 'chhunzawm maithei ta luva. Sawhthing zuartuten harsatna nasa tak an tawkta a ni tih chanchinbu ah Lch a tak pawhLn e.nrne.hnL 10 kalpawhin report a awm tak khan. k an MI..J.i. zahawm t2,k COl.Lal­chungnunga Sailo 1 eh Pu H.Lal tanpuia te pdT,vh hi 2nd Marchah khan Vairengte hmunah hian an zuk kaT te, hLil a. HetihLa.L hian I'1Otar 30 a,tanga 40 inkar vel unload thcih si lohthleng tawh si t.arn t.ak an 10 awm a. a contrect.oz ten an Lcriqa Lh se.k.inan 10 buk sak t.heL bawk si 10 a n.i , J."m'lherawhchu"nasa taka an request hnuah khan chunghc tacTU contri'lctorten an han buk sak leh ta a. Tichuan ••'.ohJ,t. an pe ringawta.pawisa Lakria t.ur , Mahse" pa~visa 1 a ITl!1cl tur an tihin Ai­zawl ah a 10 pc theitawh silova. tunah hian nuaih 30 atanga40 inkar vel hi bat sakin an awm a. HEmgte hi Cl tlangpuithuin thingtlcmg atanga rawn phur te an ni C3.. thenawm khawvengte nen inthuruala Motor rawn hire te an ni ~" Cln thlenveleha Sawhthing m~~n te hi insem tura intiam an ni hawk sia. Chuvang chuan tunah hian pawisa an la lava" thenawm khawvengtt:.' rLn Loh kai h.Lauvi n ~,izawl vel ah an tap ,:1. ,ti hian anzi huaL huai a. KC'.n t1inister hi an hmu hlei t.hc-L tawh luva.Chance an nei t.hc.L lava" keini Ci.pg MLllt. tlawngawl. ken SorkarinC'. a. duh Loha a 'paihchhuah ang vel hi ~n hrnuh thcih tRwkken ni tRmai. moll 2". Keini lahin tih theih kan ned 10 a.mangang lchmanga.ng kan inknwm khawm mai mai ani. Chu chukarc?,wndilna chhan hi ani. PU speaK€'r. Tichuani:lPl. kha­tianga an lei zawm the~h loh ve kan tih laia an mangan viau

0 ••• 37/-

- 37 -

lai hian ken surk<:~;r h Lan S~.,whthin9 Luan a scm dawn fi~

chumi aW:tng chuan churiq SawhtringLoan-a an lei tur atanah cnuan sawhthing hi khawi aJcang maha phurh sawn hi ankhap zUi leh ta nghal ani. Chutaka chu kan harsatna. laia nihna hi a awm a n.t , A hmunah Rs:I0/- in kari lei sak a~tumahin Sawhthing rnc'vernent; ka.L vel tir t.ewh lr., tur' an hanti zui VE: leh ta c.., lei t.h e L tawh loh nak Le I Ln sorkarin '<"l. han khap zui lehba nghal a, tuna sarker ruahmandan kal'"hmang ah hi chuan Sawhthing chi 1 ei na n hiah Vaibel chhe . 6(6.05), crorc hi andah niin hriat a nia" Bel hian Sa\'oJh­thing hi Kg ah C:...Emy lOin an tiarnang hian lei t.a zer Z':lrsela, .quintAl 60500 ohu an lei thei dawn t.Lhna a n.I , T,L­chuan,i.?u!<hama hian quintal 24000'vel any lei anga 1'lisetpsak a ni. a, an lei zc.wng zawng tur a chu qu.Lnt.a.l, g"f500/­veL tlhiIll9 thei dawniri a hriat chauh si ani. MahSC,c-l hmaa kan sawi takang khan quintal nuai 2atclnga nuai 5 inke.rhi k an thar tura bt.'isei \~ chu a ni bawk si q cnuvanc chuenquintal 165500 vel achu lei ng€i ngei,tur li1izoram ah hiana awm tle:t::si. ,Hei hi S0rkar hian engtia lih nye a tum tiha kha kan h.r iat. Loh chuan chhan ngaihna pawh kan hre ta L)a n i , Tunah hian mi tem tak chuan sawhthing an chove; saiipah an thun erh' urha, C? movement a, kalvel kha sarkarin aphal miah silova.· Thenkhat erawh cnuan ahutiang' anih avericchuan an la cho ngam rib silo a ni • Chutiang cpu thil awm-dan hi a ni e... ' '

Hetiang'anih av~ng hian keiningei .Vi::wh hi heng veL zir tur hian Ran han zin chhuak a I

hetah Khawzawlah. Champhaiah. Biate tlangQuhg ah~e Kalinkan han vej..vak'a r:i R. Heng'kan zin kualna gh pawh hianthil chiangqeuh mai a chu Dulteah chuan kan IvIlnister con­cerned bie 1 ngeihi ani a. quintal 3000 vel anthar ·a.surkarin a chi e t.erie a'ffiafficl.wh,a lei thE:ih zat tur a chuquintal 300 vel a ni ca, 10 ah 'I ang vel lek 'chauh kha ania. hetic'!. 'kan kal maiiJ<,-wh hicmkavmgkamah khLan a intiqnlfjerh urhmai a. veivak apiang hmuh loh th~ih lotivin. chutiangchuan an mangang em ern l!~i a, nitin hiana rotelh talh a,a zang ~awlh tawlh mai a. nitin hian an heu e. hi ring2.wtmai ani •. ,

Tin. chu 10 lehan Chuah Bawk­tlang kha..:te reuh te ah khian in 30 emaw lek an awm emawkan t.Lhria ahkha.an trip 30 vel, quintal 7000 vel an thardaih mai a. Tih~gaihna an hrereng reng 10 a nil p~ spea­ker, i bia.lah b;l n~ei n9(;i khian.ChuvAng chuan Sorkarin ,Sc"".whthing hralha }-hco.l tawh e i.Lo'va , contractor....ia: lei thaibawk sil<,.lva. l'.. chingtute mangan(..;( hi hetie. hen n<)aihtuc.h mail..Jawh hian ct chiang em t:.'m in ka hria a. Tichuan , tunah hiansorkarin a chi leina tur chu a han'tlfel ta tan niin a langa. Khawzawlah te dhuan a leitu tur ho te kha an 10 inhmu­khawm tawh a. ChunS chu2,n a leitu an 10 ruat tawh a, Khakhan Rs.6.50 in local-ah a lei ta a. Tichuan, Rs 10/-aSarkar rate,anga lak leh tur khan a chingtti. tur te hnenehkhan a 10 ,?~me·. A laia tlazep khan a hlep tha ber dawn tihchu a chiang khawp mai

•• .,38/-

38 -

Tin;, chulo lehah chue n Ct chitur an han pE'k chhun te lah chu a cnhe I::.:'ffi em roai a. riakLnah. Pu speaker. a t2.wpah phci chue.n i remtih chuan h""i achi t.ur , an supply an duh loh em em chu min rclwn po alPolythcne~in ka rawn K~n~ n0hc n~he a. I dawhkanah khan cnatanah pawh thain ka hre hial a ni. Tin. hetih lai hianSorke.::- hien a kh,lP tlat mai bawk s i.. a ni a. s2.whthing chawhhun Le.h a hze Lh hun hi a ra:!. tep t.awh a.' G seeson hi seasonbik nei c ni a. Chuvang chuan April loh May thlaa kantihralIvh vaih chuan a khawlo vek dawn a ni tih kha 2. chiang em erna n i , A paw;i ber maL chu.'h;;ang ha.r satna zewn; zawng 10 ewrntakna: dlhan hi kan'Sorkarina siam chawp a ni tlat hi a pawiberin a lanS; ani. Krismas hrna atangin sorkarin Sawhthingchewh ernew hralh emaw 'a h~.n khap phawt a. l ... dawt lehah chuanContractor siamin chumi .k.~ltlang 10 chuan hralh a. khap Cl.

QJntractor-in G. LeL leh thei silova. Chutih le.iin surkarJnSawhthing chi a duh tiin Sawhthing nre Lh ernaw phurh , Ch,'i\WPemaw a han kh2.p 10h t\c~ bawk si a. l'1ipuiin hralh an c:hak'2l".chawh cn duh' a. an cho ngam silova.Ah chawh sa an hralhngam bi:~wk silova. .Hre Lh phal oawk si 10. Le L t.h c L bawk silo.S0rkclTin a E'nkawlna' hnuaiah hian k an Sawhthing zuartutemanganna hian rapthlak t.akLra a nghawn~ vc.L rnek a. n.i; HE'i mithenkhat mClngang chuanin Vairengteah an Z1.1. k2.1,:,. a'theihsiIuh a, a hel rukna tur qn zawn<j.a. Kanhmun lamah an kala n I , en<;;jomawzat chu 2.n liam aWIn.G.

Mahse. sdrkarin a hriatin Kan­hmun Lernah chuanan ZUK kal a. Kanhmun ah chuan Gdte anzu siam 1 ~h a. Kanhmun lama hralh tura an zawn rukna te chuan ti tawp leh ta z~l sia. Thurinawm taka kan hriat danph.::.i chueri Karihrnun lam, Kar imi.;.:o,nj-e. kcl rutur cnuan Gate.hrieriah chuari belS:! khat zcLah ks.5/- lain an k2.1 tl2:.ng"niinan sawi bawk a.Tin. nichinakan sawihrn21.ih a chuVairehgt:c'ah pawh khan sorkarin a LeL tura c Le.i thcih Liv\h 'lull hnuahr.mf inangang zuaite chuan Contractor hrieriah Kg 1-a chengkhat./\quintal-ab' f(s.l 00/- zel cha.wiin kha gate khr:: a nmahnL thuinan pass thla r :i.tlgawt !nc:d a n i , Truck 64 12.i chutiang chuanan kal liam hman ani. Chutah chuan kan Surkar thil tihdanhi a. mak em em mai a. tunah hian tihngaihne. an hrc "Love , clhl.'lnatur ah an 10 daiping zel sia... A hel Lor.ria turahakal thei bawk s i.Lova , SavJhthing. a nilo .oerah "/,~1.v"h quintalnuaikhat leh singns,a zet a hi tihral loh theih Loh a la awmdawn si <.':: • A hun hi a chep tawh b<lu\Jk si 2.. chut.Lanq chuanLnheL Pu Ngaihzuala. Khurnt.uriq phei hi chu vawi khelt vairengteah a zuk hralh a. a han kal leh a. hralh leh a tum a. an 10khar hrnan tawh ai a. a relhru a Kahhmun Lemah d tlang hrama.

Tichuan. Karim9anj-ah a alk kalc" Mosoihman Idul Fitr a 10 ral chiah hian a rate a J,u tlachhia a. Rate rnume.L a awrn loh avangin Vai Kudcunah a ~2.h all.tun thleng hian a la hnutchhiah ta rinlJawt rnai 2. ni. Chu­vang chuan Mosolman Idul Fitr hma te a kha a hraIh hun tha"a man man lai a ni a. Tunah c..hu2n chung hun the. tG chu anliam zo te.vJh ani .. Chuvang chuan kan Sa""lhthin~ chingtute hian khawn<jctih thlak tak meuh rneuh a.· Pu speaker, kan join

•• 0039/-

COL.LALCHUNGNUNGA SATItO

- 39 -

manifE}sto kan tan dun Lei.a No. l(A) ah te khan thlai tharhralhna price support leh crop ins~rance te kan pe angtih kan lq tiam tawh A (b~na ah khan tl11~i thar man manzawka an,hJ;<iJ;h theihna t ur ngaihtuah s€ik leh budget pro­vision a~'pawh chumi tur chu dah tur ani tih teninipuihne nah "kch<::m k;~n 10 intiam tl(~ng tawhsi a. Chuvang chuank an pha thei:tQWh silova, mah s e thunei tu ah kan awm vetawh silova.. Chuv anq c huan mi mi v awn phakah ka n awm sia. Chuvang chuan tuboh leh dolung inkarah awm ang maiinkan awn ta ani. Chuvang chuan Pu Speaker hun a tawi sia, hetiang hian ka han.sawi duh a ni. He sawhthing chutiZ ozai la awm a hi Sorkar hianengt.n nge a tih dawn ? tihhi chiangtakin min hrilh se ka duh a, , A bik takin he­tiang hian k an Sorkar hi k an ngen· ani. Sorkar hian sawh­thing chingtute a hmunah an tiam ang hian Rs.101..... in anlei zawh sak vekin a man an pe ngei dawn'em ? emaw Vai­rengte ah h i.an s awh t.h'i.nq La awm zawng zawng a hi 1Kg.Rs .. 11/- a lei zo vekin, a man an pe ngei ngei dawn em ?Chu c hu an tiam thei anih s Ll.ch chuan vawiinni a Sorkarawmdan hi ch u lonei tute, thlai t.har tute hmelma lian bera ni ringawt mai ani. 'Chuvang c huan hei hi ka zewt duha, a tawp nan Pu Speaker, k an Sorkar hian an tiam anginanmahni hmunah Bs , 101- zelin kum rna lei tur la awn 'zawngzawng hi a lei zo vek angem ? emaw Vairengte ah hian antiam .ang,ngeiin sawhthing awm z.awng z awnq hi RSe11/-- inan Lei.zo vekin a man an pe v ek a ngem ? tih hi chiang'takin min chhang se, keini pawh Ln a ch Lnq t ute k an 10chhan ve theihna turin. ·A engemaw zewk va awk hi an ,ti ngeitur a ni·a" An -,tiLthei da,vvn nganglo anih ngatphei chuana Minister concerned a hii'chu ku thna th awk tute, sawhthingchingtute hmariq a'i.h avang ta.1.:~n 'a bang dawn lawn ni? Abang tUT a nitih hi ka phu t :tlat a, kei ch u ni ila ka bangany.

Pu Speaker, hei sawhthingchungchangkan s awf, dawnani a. Kanvh..L at the uh .angin keini PaTty pahnih

MNF leh MPCte-chuan kan Manifesto ah te pawh khan "KanSorkar hunah chuankuthnathawk tuten an thar chhuah thlaipawisa tling te· kan theiht'awpin a hralhna tur hma kan laks a k anq " tiin k an intium a. Tin,' khami tihchhoh pawhkha a chaka\~ em em ~ ni. Mahse, nikum atanga thil 10av~ chho dan te kan ngaihtpanih knang kan thil tum leh10 n i se , kantih nyawih ng'awih te· hi' vawiinah hian kanthleng pta 10 a ni tih a :ehiangY em em mai a. Tin, Mizo­rEJITl mipui pawhi.n beiseina shncg?(tak neiin an 10 thlir a.Tunah ch uan Sorkar thatak':awffi i-"E1'ni a, sawhthing hralhnaturte min ngaihtuah sak theilthgtiin a chin pawh kanching nasa hle ani .. Vawiinah'pawh kan sawi tawh anginqu.i n t.e.L nuai hnihleha chanve .. ){an1:har dawn ni te pawhina lang ta a. Tin, hetiang h';i Contractor in lak a tum

.0 ••401-

-40 -

ang hian 10 hralh z o to. vek ilang in Mizoram a. p aw i s a har­satna k an sawi k an sawite pavVh hi thingtlang tan chuana ziawwm dawn ani. Hei hi Sorkarin a pek pClwh nilovin 9

anmahniin th.eihtawpa taima taka an thawhchhuah liau liaurah a ni dawn ani. Mahse hetiang khawpa hna an thawhtawh hnu h Lan Sorkar hi.an an sawhthing tharchhuah sa tehralhna tur an hanhmu t.hs L 10 hi chu an k hawnq aihthlaktakzet in a lungchhiat thlak· ani. .

i.. l'i

March ni 2 khan Vairengteah ngei ka zuk kal VB a. Thil awmdan ka zuk hmuh khana lungchhiatthlak ka ti takzet ani. Mi 39 kha karkhatvel an 10 cham tawh 3, an sawhthing hre I h turn kha anhralh thei bawk silova, a lum tan tawh bawk si~ Thing­tlang khaw hla tak tak atangin an lokal a, an ngaihdanah chuan Sorkar 1eh Con trac tor in thil engkim an re 1 fe 1tawh a, Vairengte an thlen chuan an thil thqTSawhthingchu an buk tir anga, Kg ah hs.11/- zelin pawisa an hawnanga tia ril~u an put lai chuan khulaiah karkhat zet maiawmin kan sawhthing hi a buk pawh min buk sak duhlo an i , an 10 tita a. Hetiang hi em ni sorkar h i.an hmakanlakna hi MLA .:te a hminyin kan ni ve bewk a, eng tinnge . ':kan tanpui tqeih ang tiin tanpui dan kan zuk zawng a.Vanneihthlak takin Contractor te leh midang te an 10 awna, kan han ko khawm a, heng an rawn lak sa ·tawh tal hichu buk sak ula pawisa pe teh u khai. Chuti anih lohch uan hei karkhat Laa, an 10 awn tawh a. Eitur an neitawh Lov a , engtinnge heng Hotel ah te hian chaw anel,10 t.anput teh u khai tiin ken ngenngawih ngawih a. Chu­mi avang chuan,lkan ti angel tiin an tiam a. Anih lohleh hei dar 4:00 vel ani tawh a, naktuk dar 10g00 ah kanlokal len anga helaia in 10 buk sak lai Thliuh kan duh ani kan ti a. ?u Tanpuia nen, tin, Congress lam atamginan workers te an tel ve a.

Chuti chuan a tuk ni 3.3.01dar 10:00 ah.skan va k al, leh ta a, an 10 buk s ak ta a,ahlimawn hl.e , Mahsekan hra a t leh dan khan,Pu Speaker,anbuk ringawt,a. pawisa an 10 pe leh bawk s i.Lovz, , khang te khaa mak takzet ani. Thingtlang mi khawngaih4:.hlak taktakkhulai thlen a pawisa hmu tura inngai t8n an hmu thei talova, khangte kha han ngaihtuah chuan a mak a ni.KanSorkar hian engatinge hetiang hian mirethei te hi a sawi­sak? Hetiang tur hi em ni ?

Tin, chulo ah chuan thil­dang kan han enkual leh a. Gate a 10 awm a, hE gate ahhi c huan sawhthing phur tumah kaltlang theih loh tih ani a. Khang an sawhthing an laksak theih siloh avangkhan kal tlang an duh a, keimahnin Silchar ernew Bag ha ahernaw kan zu hralh mai ange an tihin em phal l,:h, bawk silo.Amaherawhchu, thenkhat tlatlum deuh anni ang. Chungtechu kaltlang an phalsak a gate an kaltlang tir a Motorpahnih kan hmu nghe nghe a ni. Motor pakhat chuan quin­tal 115 a phur , a, pakhatin q u i.n t a L 120 vel a phur ani.

e • .41/-

- 41 -

Tahchuan , hei eng tinnge in kal theih mai bik kan ti a,Kg ah Re.1 hisap zelin kan pe a, min kaltir a ni antia. Tahchuan k hawi.ahnqe in hralh ang tiin k an zawt a,kan hre bik 10 an ti a, kan kal phawt anga, helaiah anlak theih si loh chuan man tlawm deuh pawhin kan harsasi a haw leh a tul bawk si, kan hralh 10 theilo ani ant.i a. Khang han ngaihtuah khan k an Sorkar hian hengtehi.a t'1re 10 em ni? Khatiang ang khan harsatna hi k an

. sawhthing chingtute leh kan mirethei teo chunga-h;hi.ananrnahn t. 'th ewhc hhuah ngei ngeiah pawh hetiang hdan har­satna an tawk a ni tih hria sela ka duh a ni,vawiinahhian.

. Tin, chutiang ang chuan hannfjaihtuah to. ula, trip -kha t ah khan cheng engzat nge anlak? Singkhat leh sangnga vel te an 10 10. ani. Eng­vangin nge pawisa kha ah lak? Eng right nge kha pawisaLa tux khan an neLh , Heriq Contractor te leh midang k ahre 10, tu tl.lte nge ?ChutiQ.ng chuan khutah VairengteGate thlang ka zuk check a, k ha t Lanq anga k<:tltir tawhkha motlbr 64 alb awn a. Motor tin khan 100 qtls •. phurto. ang selangin ~ khatianga han chhutchhuah khan chengnuai 7 (7 lakhs) man ai.a tam ..kha pawisa an 10 10.1 tawh an t , Engvangin nge heriq pawi.s a hi an 10 lak? Chuvangc huan heng pawisa an lak kha Sorkar hian pe let lEh rawhsee Chut Lanq ' () nih leh. sawhthing chingtute hi en retheiLut.uk , Hetiang hd.en nghaisak tur em ni 3Og·? ,A v() hanz ah t.h Lak em I A. lehlamah chuan hr a.l.hcnhuen' phal lohnate alo'awm leh to. a •. Hetiang a h r a.l.hchhueh phal, lohtea loni.~ 1eh s'i chuan,ru Chia s ewd, tawh oog khan, a

.nuar.n ra "1uaih tel K-. ala awm si a etl'tinn-e kharic kha. . .c, '. y , '::i Y ~

an tihieh t ak ang? Chuvang chuan he thil hi Sorkarh i.an.va: ngaihtuah vat tur a ni ringawt mai ani. Chutianip, loh chuan Mizoram ah hian buaina namen 10 kan tawngdawn a.ni tih hi Sorkar hian hre rawh se.

~ .:. I.... '. .

" Tin, khang thil kha c hu~u Chia han sawi ang khan an. contract dan ang chiahkhan Sorkar h i.an lei thuai r awh se tih hi sorkar k an phu tani. Chu t.i anq a nih si loh chuan thil tihJ'an leh pakhata chu hetianga hralhtuten an hralh dan tura hi engmahsawi lovin a duh duhin rawnleitir selangin, khatiangkhan thingtlangah te, an kawtkaiah te man man zawkinawlsarn takin an hralh thei anq , Kan Sorkar hian. heng hok an sawhthing chingtutetanpui theih dan a nei zawk anq ,Chuvangin, vawiinah hianSorkar h i.en an tih tur an titur a ni tiin sorkar ka ngen ani, k a lawn e,.

: Ngawi r'u, helam atanghian Congress unaute isawm ve tawh ang aw•. , ".' .'.'Thei tawh kher lovang,

00.42/-

- 42 -

in rawn dil danah pawh reilote sawi a ni a, Pu 1\. Lalzir­liana.

PU R. LALZIBL IANA Pu Spe ake .r , dark ar 2 a nia, darkar khat ve ve .~uan

an insem t hei. bik Lovarq a,Vawiinah ka taksa a chak

vak lova, tha deuh ver vawr ni i1a chuan a changtu Minis­ter te chu elh nawk nawk mai ka duh tawh a kLi. Heti emema kan ram .loneitute 80% chuang eizawnna an khap sakringawt mai hi a dikin ka hre lova.

Tin, sawhthing thusawi laiphei hi chuan kan Minister 10 nui ver v4r ts phei hi chuarunthlal<hlein k a hria a n i., He thil hi thil ssrious

a n i., He thil hi thil seriouslutuk a ni a. Anmahnipurnpui, a puar avang a vawiinah 10nE;-i t.u te , kut hnath a\illktutehmusittu an niin ka hrL a. Hetiang sawi laia 10 nui vurvur thei te, an 10 muthlu a, 10 ang phuau thei te hi azahthlak hLe i.n ka hria ani. Pu Speaker, za a s awnr La tchuangte, vawiinniah hian an bei~awng ta niin k a hria a.Ta chuan, nichinaan ;sawi ang khan ni 16 .. 2.~001 ah khaninhe sawhthing 1ak hi an tan a. Tender an ko a, a c hhanq sangber kha Rs.17/- leh 75 pawisa a ni a. Chu chu cheng nuai20 deposit turat;i'h a ni a, nimahsela vawiinnia a kaldanturte an 'han hrnuh hian an ti thei Lcva , Rs , 17.50 achhangtu kha an han offer leh a, vawiinnia F. P .Khamakantih Mizo chuan a ni a. Hei hi Sundar Ali Syndicate,khu­laia Bagha lama lei tu, tluang taka thawk duna te khaanni "a. Buaina a awm dawn a ni tih a chhangtu 1-na le.\1 2-na hian kan hriat -av anq i.n an chhang nqam 10 a n i., an ti­puitling leh ngam ta 10 ani. Tichuanin, hun a 10 kalta zel a. Ni 24-ah lak tan a 10 ni a, hun reiiote chhung­in godown pawh a khat a, tahchuan in ni ,16 ah laktan a ni ka ti zawk ani. Ni 24-ah Bagha a chhuahsaninSilchar ah phurhthlak an han tum ta a, a hmc a mite 10ngaihtuah ang ngei chuanin Sundar Ali-a pawlte khanParesh.t?al-a te kha an 10 tibuai a, Truck trip 7 in ankal a, an sawhthing zawng zawng anruk sak 0, an pawisache-ng nuai li lai a bo a, hliam engemaw z~t an awm leh­nghal ani. Tiang chuaninSorkarin, he Sor ka.r p awh hiansawhthing ka.ItLanc n a turah c huan buaina a awn tih anhria a. Affiaher.:lwhchu, engmah Silchar a B.P. te, D.C.te,Assam Sorkar te dawrna a awm ta 10 ani. Hetiang a nihhi chuan kan rama kan sumdawnna neih ve chhun 10 neituteriltam a vawiina an thih ai chuan war footing in kan beianga, guard te- pawh k an siam ang'l, he Contractor hi kanthlang laklawh tawh anih chuan kan tanpui. tur a ni anti anga, ~olice ts nen, guard te nen, motor convoy anginhelaia mi hi chu an lift vek tur ani. Nimahsela chutiangang chu kan Sork&rah hi.an a awn ta 10 hi a pawi t akze t zetani.

00043/-

43 -

Tf.ch uan i.n , hetiang anih takavang hian ni 28,27 February ah te ehuan a h~l tumin,Lengpui Lamah helamah an kal a, ni 27 z en ah. chuan Leng­pui ahmi tu't.ih hriat loh tur vai Truck pak ha.t, chengsanglian 10 -lp.k s ak a, Airport ahhelai kawnsiah k h an helturihan ti a, rnahs e Lengpui a dutyContraetor tena anrawih MYMA te c hua n an urn a, an han hnuhkir s ck a, ankir leh a, "c hurm, hnu chuan Tr-uck pakhat e, kal kha, YMAte chuan cheng s anqhni.h an 10 R.ak s ak kan ti dawn age anpe a, hemi phur t ut.e hian an pe a, tiehuan gate-a dutyrinawn tak niawma 10 awn ken YMh. te pawh chuan rinawm 10takin cheng sanghnih hmel an hmup takah chuan chu motorc hu an chhuah ta a ni tih hi chiang lakin k a hria a n i.,Hengte pawh hi hetianga gate siam a.sawhthing gate siamasorkarin kan tih tak avang hian YMA te pawh chu pawisahlawh turin Contractor ten an hire a~ pawisa an hmu dawna nih chuan a tam hlel hlel chu an. 10 duh ta a, hmingchhetakin vawiinniah hian an awm ta ani, Hei hi a pawi k ati ern ern ani. Sawhthing Vairengte ah Rs.11/- a la turinti chuan vawiin niah hian Kg.1 pawh a la thei ta lova,tichuan anmahni Contractor te an 10 in withdraw ta ngeSorkar ah ka hre lova, an mangang chuan khulaiah an leithei ta silova. Vairengte pel a kal duh apiang chuMarch ni 1 atang chuan kal theihna an 10 pe v e ringawtmai a ni~ Tichuan, khulaia rnangang zualte chu nichinaan sawi tak ang khan sawhthing trip 30 lai chu an hankal a, nimahselangin Kg.1 ah hs.1/- z.el an 10 laksakani. Heng Kg.i-a R&.1/- latute hi tute nge ni Sorkarina hria ern? Gate ah hian khulaia Contractor te nge mia Trade & Commerc~ duty te? Hetiang hi Kissan Farmerho tharchhuah laksak theihna hi engnge in neih? IndiaConstitut":"on ah hian pakhetmah in hrnu lovang hei hi,zawng rawh u. Dan lovin Sorkar hian in ti ani. Chu­vangin, Pu Speaker he thil hi a serious ern ern in ka hrLa,MNF Opposition an nih Laa khan Zoram dung leh vangah ankal kual, a in k aw t kaiah keri.ni k an Sorkar c huan Hs .10/-.in kan laksak ang che u, an tihna thawm thangkhawk ri hian bengah hian vawiin n i.ah hian a la ri bawl bawl ani.A la reh 10 ani, vawiin niah hian. In sawi lai kha anhria ani. Kan Chief Minister zahawm takte pawh an sawilai an hria a ni ka bial ah te khian an sawi nasa khawpmai~ ~imahsela, vawiin niah hian Contractor nilo vaisumdawng reng ten anmahni duh thal a kan ramah an 10k a L a, tunah pawh kuminah pawh 1)5.9/- lalin Saitual ahte pawh tunhma daihte khan an lao Mahse, gate an siam takavangin vai sumdawng an kal thei 10. Rs.97- a an 10laksuk chuan Rs.10/- in kan la ang an tih kha chu a teuhkhawp mai a, a lawmawm khawp mai. Entirnan - Keifangah t.s , Saitual ah to B.s.9/- a an 10 k al, theih ch uan Vai­rengte a Rs.11/- a hralh ai khan a letin a hlawk zQwk ani. NL~ahs61angin~ vawiin niah hian h6ng order in siarn­to hi a va zahthlak tehlul em. Sawhthing loan kan po dawna, hetihlai hi chuan tumahin State pawnah sawhthing hralhloh tur a ni tih hi sorkar hian Under Secretary, Trade &Commerce hian zu chhuah a mawle. In loan sem to hi khawkhatah MNF chhungkua 40/50 in po a nih chuan a lawmawm e,

00044/-

·.L 44 -

mah se chhungtin te qUihtalS ( ,'.' chauhte in pEe thin sia.Quintal 10 kan pe angin +i a, vawiin niah quintal 5chauh inpe leh ta ~ Rs.10/- in in lei sakdawn a n~.Rs.10/- in in leisak leh ngei a ngem 7ti~ guarantee inpe thei em 7 vawiinniah h~ '(J,n in pek Lo h vc hu an tunah hian .a knua ah Rs.5/- pawhin an lei thei a ni. Quintal 10 anlei thei a ni Rs.5000/- loan in p ok ah hi.an , Chuvc.ngin,vawiin niah hian tihlawm in tumte hi nakinah a 10 thartak takah chuan nangmahni do tu an ni n98i ngci dawn.Kumtin U. r. atargin sawhthing hi sorkarin ching rawh u ,a tih loh pawhin hralh san loh kan nei ziah a. Vawiin

.niah s o.rkar Ln ini tiativs in han lak takah hian nakumathar leh zawny zawng chu sorkar mawh vek a ni tih inhria em 7 Tam hruai policy vawiin niah hian in tan anih hi hei hi a diklo ani. Chuvangin Pu Speaker, hethil hi chlang taka ngaihtuah lova in ti anih chuan NLUPthlakna te in ti mai mai, NLUP te kha tuin ngc a interestpe Rs.30,000/- an hmuh kha tuinngE: sorkarah pe let leh 7~u Speaker, ka lawm e.

COO .45/-

SP}:,AKt.R .-45 -

Ruling group ata,n€>i.n i 10aawm ang , aw, Pu'K. Sangthuama

PU K.SAl\jGThUAi~lA

ivlINISTr..RPu Speaker, budget disetissiona nih Lon avangin a "theih angshu ka ti mai a, a theih lohpnei cnuan ka thu leh mai a­

nga, Pu Speaker, ila phal em ? a tlieih clluan Pu Speaker tawi-te nan sawi ve ka Guh a. Sawhtn~ng tunhmaah Rs 1.50 ni thlnkha tunah cnuan netiang zat n.i.an a man a 10 pung ta a" Ka hrraa mi i\1LA zahawm t.a'<i.n a rawn sawi kna tam hr-ua.i, lam pang c hua nih ka ringlova. Kan .:Jorkar ten nga i.rrtuahna a nmang crihova ,cnuvangin tun nmaah a tlawm dante n ja.i.ht.uah chuan , Oppositionkan n i.h laia kan sawi.t.e kna a 't.h.Leng dik zel a. Tunah Rs.11/­in Contractor-in an tnlc::l.il6a an pe a, engemaw harsa'tna deuh aawm avan., Len Loan pek turte a nihavangin tunah lei .tur a nia, henghi ~uintalcam tak a chi ah kari dun dawn" a, QUlntal60,000 chuang lei a la ngaidawn a, hei hi tunah an duh duhinlei ta illai se, Sorkarin a cni tur lei tur a nrlat leh chuanchin tur aawm 10 anga mite kan ti, be i.dnwng dawn a, chuvang i.nne ti lai kawngah chuan phunna t ur- awmin ka hre Lova , Engpawhnise hemi kawngah chuan a hnaLn tl1~ih na leh a hralh dan kawngengkim Sorkar in a ngaihtuanchno zel dawn a ni tih tli kanHouse zahaw~ taka thut~ hian hria ila tha in ka hria a. Heihi Sorkar-in Control 10 ta ngat sela Silcnar ah tunhma pawhin~an pnur thla thln a. Chengli, Chengnga in kan lei duh ang anti a. Silcnar an pna.i.Larn an phone a ,8 man a to leh 1 0, amarta tlawm leh ta an ti a. Calcut ca Lamah, Chuvang i.n kan lei. lehduh 10 an ti a. An dun dUhin min sawisa thin a.

Chuvangin nikum atanga kan sor­kar in, sawi-}tn~nb,man a control atang hlan a rate pawh a 10tna Chuo ta a nl a, kan zavaiin phat rual lohvin kan hria inka ru.nga , Vawi1n ni an, n i.an t.na taka kan kut.nnat.nawkt.u ten anthil thar th~ taka an r~alh kan zavailn kan duhtlang a, chuv~­aI),gID Loan a kan pek t.ur te ru.an an lei zawh vek hunan chuans awrrt.n.i.ng nraLnna hi aawm em em ane:, till rine> .i.La , Sorkarpaw I n a, bua.i.puf. cn..o zel dawn a , .Vawd.a.n an r.Lan control 10ngat ta ila Silcl1ar ah khuan mangang takin adn siam angaRs. :; pawn a hra.Lh thei lovin ken awm leJ;a. mai ang tih a hlauh­awma, sor.karin a control dan leh tender k o a crnangtu t.e he­tianga a ti hi a fuh nle a ni tin criu kan haiin ka rinb Lova ,ChuvangLn nikum lam aawrrt ru.ng ratetur kan hre lova, ka rima anu, Pu Zil'~, IVletnber zanawrn t.ak.cn a r'awn aaw i, ang knan s or-kar'mawn anihchhoh z:elnaphe1 cnu a, awma, manse , sawhthing h: tolam a pan gel a, t.unnma a c nengkriat duli te, Chengnn.i.h te akan nr8.1h tneih loh Vanneihna sOrkar,tnarin a tawng ctlho zelt i.n a.l.ang a , e ng pawh nise t.unhrna a kan tin bawrh bawr'h , a dullap.i.ang.i.n lei a, a dub ap.i.ang i,n phurn'tfudk ang chi kha c nuarikan tinfo ,nl d~kln a lang lova, a chhan cnu chianb taklnSilcnar ali aumd'awngt.u te kan nria a. Vai dawr t.narig kan ni .,"vek a, Vaiin min aaw.isak dal;,te, sumdawnna a min aaw.i.sak danreng ru, kan e ncru.an a ngai a" An dun nunan an rate anti,hniam a, an duh hunah en rate an ti sang mai, trlln a ni tihkan nretlang tneuh va.

• ••46/-

- 46 -

Chuvangin heti lai kawngah hianvawai.n ni a kansawiho te pawh hi a 'Eha khawp mai a. Retianghian kan ram harsai:na leh kan rama tllil thar te man man zawkahralh theihna tura kan duh tlan t.neuh a hi vawiin-nia zalentaka kan sawi theihna kan Speaker zahawm t2k ina a rawn hawng­te pawh hi a ropui ble in ka hria a. Chuvangin mahni ngaihdankha cnu kan sawi cnho zel anga , enepawh nise, Sorkar mewb. phurh­na tnui tak a nihna 1ai a awm angin, kan Sor-kar- pawh hian theih­tawp cW~uahin tunah hian a bei chho zel dawn 2. Tuna Sawhthingla hralh loll. zawng zawng~a hi ka rin dan cnuan, (Rindan thuer awh chu saw L thiangah ngai a.La). hun 10 kal turah hian tunakan rate ang hianin nam liam theih vek chu a 1a beisei awminka r~ia a. Tuna Sorkarin Loan a pek tura hi 60,000 Quintalschuang emaw lei theihna tur a ni a, cnumi bak chu rate thazawkin kan Sorkar hian a la nem liam thei turah ngai ta ila atha awm e. Awle. Pu Speaker, chu zawng chu ka sawi theih te.wknise, ka lawm e. . -

..2U R .LALA'i~IA

SP£AKE.RHeta tang hian paKhat tneuh kako leh a ng cne u 2nga, nakinahkhanin. Group Leader ka ni a,Opposition Leader ka ni a, in

ti len lJalh ange 1 a Group aiawhin a n.i.a ka k oh che u n.i , khakha 1n in ken theih Chuan a Leader 10 te pawhin a sawi theihtrw a, mahsela,a Leaderin sawf, sela in tin chuan Leader khahun pe ula, 8. tha ang e. Tiang chuanin, heta tang hianin intan leh teh ang , a bul lam atang hianin paK.rj.at diat diatinsawi len in twn teh3.ng.

PU LA.Lfnl~ZUALA Pu Speaker, Va'iVi.in ah hianZorarn mipuite t ahna thu kansawf, a ni a. I'Jicl1ina Saitualbialtu zahawm tC:,K ina a thil

sawi kha a dik vek mai a" Ama'rgwhchu mi thenkhat hi chuvaw.i.Ln n.i.r-ah n.i.an all retnelte nena. kan Lnkar- c' zau lutuk tawhavang.i,n hemi te t.ahna pawn hi karl zuk hmuh pui, t awh 10 niimka hrLa a .. Nimina.(i Sawht.hLng chingtu Asso0j8t.JOn hruaitutekan hrnuhna ah Em sawi. pakhat mi ti Lungngc i, em em t u cnu , >.

Sawht.h.i.ng an hra Lh theih tak 10h leh an mangan t.nu hi a - ',.",Ivlinister Concern scwa.pu.L an tum a, kar khat an cnanga an hmutnei lova. Inrinni kalta khan a inkhel haw:::.n 10 chang a, akawngkhar: bu.Lah , Ani khan nun a pe thei Leva Gcte chhung,;h atunga, Gate pawnan anni an diilg a, tichuan Ga-'ce phenah nu.n be-­duh tawk a, an ti a, a nui mai mai a, a beidawn thlak em ernma.i, a a ti a. Pu S)ee.ker, vawiin ah pawh hian hemi thu kans2.wi lai hian an la nui ta ver ver mai hi k ari ch.i.angl,o niinkG. hr-La a, a chhan cnu vaw i.Ln ah h.i.an um, crinur.nchanu.n ,:,nawm tawh a, hemi chingtute Association a hr-aLh tuma Valrengte8. tangtawh pawi.aa nawn thei silo, a.n.Lam a kut r~aka haw ngarn­10 Aizawl khawpu.i.ah h i.an criam an tam em em n n.i., man.se,cn~tih lai chuan n.i.ch.i.na kan ngaitlthlak t.awh ang khan he .savvrl~ar n.i.an tnil turn f e Lt.ak a tir atang i.n a nei a, chumf. atriilturn 8. cnu d. rapthlak tlat avangin v aw.t.Ln n i an nian kuthriat.nawk mite an t3.P ta ani.

. • .47/-

- 47 -

4!1>. Kan . ~.gaihthlak 'C:nJ2. khan, "" chhangsang tute pahnih in an tihzawm tnelh~aK Ion nacnnan Kn3 ,n.i.chLnah an saw i. tqwh 8, ka sawanawn 10VE\ng a, tichuan t.unahpawn hian Rs , 11 a chnangcujif, tun tum a17- tum ber e. chu t'ih 'beidawn a, RSc7 a ctiliangtu an mahni Sangawi zawnpui hi pe~ antumna avang.i.n vawi.Ln ni ah hian he rate' hi tib.':,6hhiatin a awma, he 'Sawhthing. movement a hi danin a awrn a 'n.i,' chiang khawpmaw.. A chhan chu sawrkar in a lEd': t.ur-. zat a' kha 'a cn.i.ang emem alawm. Vaibelchhe 6 leh Singnga man' a lei dawn a. Chu chuqUintal 65,000 man chauh a ni, A ba~kha Horticulture Depart­ment an mann.i. enkawl t.uan an chhut dan ah pawh kumin ah nianSawht.n.i.ng hi quintal 210000 tih vel kha a awm d:::vm tih ari hria­a, an marmi a chingtw.te pnei chuan qUl.ntal 250000 kannei dawm.an ti a ni. Tuna an leitawh zat quintal 20,000 leh tih a ni 8,Sawrkarip. Loan a leitur nen hian r~n belhkhawm ila, quintal85~,.O Cl1a1.1h e. 18 ru, , a b~k quintal 17,0000 hi engat1nge hetiakart'" dan behtlat '0 hei :.t2,k hi a pawi lai t.ak chu ani,. hemi .phenah hien thil pawi taK a awm a, chu chu vawiln ni ah hianhe House hian a ngaihtuah ngun a ngai ani. .

Khalam a thute pawh knan in :ngaf.rrt uah ngun a fl,gai tno, in bialah in kal ngamdawn em ni ?Tak ·1.ak ah chuan nemi hi kan. lei dawn 10 a nih chuan a pawidawn ani. Sawh'th.i.ng chu thil c.bhethei a ni a, an cho tawh a,nitinnisa in aem a, nikhatah Kg. tamtak in a tlahniam zel 2..,vawiin ah pawh 11emi Contractor manganna chu ni~ lutuk avanghian nitin a rihna a hloh a, quintal 100 khc'1.quintal 70 all tea tla thla tawh a an tie A ching tute pawh~chu chu an rnanganna ,thO ani.

j T~n, kan r~e vek a, kan'zavaihian kan hre v ek ti ila, 8. nre.t.o an awrn mai, t.heL, "khc:1. Lamankhan, kan tU"ilh dun 8., Sawhthinghi kan c h.l.n a, ruahtui a "tlak tawh a, a chawr t.awn chuan ·Ciileity Lam.i.n a hrLak a t.na ttawh loh avangin ,<itn leih duh 10:8. ni. Chumi thleng chuanminenpui an tum 8. nih Chll2,n kan hralh tneih loll. chuan tah lehha thialna kan t h'Leru, dawn a n i , Chuvang c nuan , Pu Spe2kerthil paw.i, tak CJ:1U, he Sawrkar hian tJ:J.il pahnih pat.ham liant.ak tak a tJ,..sual a. A pakha'tnaah c huan sawhthing Q,r-.Ling tuter awn miahlo hian an t1:11c'.i thar chungcnangrhh ~Contrnct tenderan kID ngawt hi a diklovin ka hria. A serious ka tie An tapawh ani "la, a neitu te chu a chingtute kha an nia lawm.Anmahni remtihna La a ti pawh an ni si 10, chutah chuan anhanti a. Chumi bakah c nuan t.unah hian State pawna hralh<'hhuahan nanktlap a. Session hmasa khan kan zawt 8.. E.:ngdan h,manginngein kb.ap"?, 'kan ti a. An dan tIb.awh~hhan an nan sawi CI1U,l'1:1e l"liz?ram Gaz~tte Extr,=,0.r:dinax:y ~isb:wa.by"Authority dannmang ru.an an tl 8.. Churrri, dana lnZlak chu herm, movement ancontrol na dan c hu lliliddlecnan an awm Lchna tur leh hrisel 10taka.sumdawnna ,thalo danna turani,tlih a ru., He cian hi d ant.ha tak a n.i., . :·l1..dd,aeroc..n ~wmnaKha.l48'-l a ni a. Chubakah chuanunhealthy marketingdanna tur ani, tiin G. ziak a. ni. Amarawh­enLl ne dan tna tak,hi a lE;:tlinga'a hman na dan chu he dan hmangn.i.an '...iI.i:dlU.ernan> siam an tum tlat 8.. Churni' buai pui aV2n6 cnuanvawiin hl kan thleng ta 8. ni. Nuai. sawmli man VEl tunan khus.nVe.ireni:.,t'2ah a chC:l1npi3.ng a •.Nichinah kan ngaithla tawh 2... Chumicriu mi cnhe'te te kut; kawih, kurn tluan a tnosi leh vaahnu.t.ekar-a an 10 ven a kna ani.

• •• 48/-

)

~ 48 -

. . Hall em em in an rawn thlo'''.~muaka kha kha$ Vawiin niah hian chu chu bralh thelhlohvin kansiam si ao Kanhmun lamah tal hlan kan ti thei mahna an ti a.\Amarawh.~u he kan Trade and Commerce ~unister hian a briat ve­'1l:eh khulam a int. te malsawmna dang turin khuLa i. e,ate khu a zusiam tir a ni an ti a •. Amah pawh a zu kal 8. n i, an ti J /1;ate siamte kan phur Lut.uk, Na.kuman hmarcoo gtat~ ken s i.am tir t.awn a,kurru.nah $awhthing gate, pu. Speaker han ngaLh't uah rawh hei hichu kan bial 'trieuh min effect tlat a n i., Chuvang chuan vawiinn.i.ah hian kan Sorkar hian nichin kan Trans oor t J.'linister-in asawi ang vknan a nra Lh bang zawng zawng kut ~ nna t.hawkt u te tharc hnuah zawng zaVing hi k an lei sak vek aug a rete a ng n i.an ariti anih cnuan , kan hlawhtlingah ka ngai ani.' Amar-awhchu an' tiduh 9>ilo anin cnu~:m vawi.in ni a t ang hian ht~ d.iscus·s~bn han neiha~ang h~an ne. movement hi free ill kal~ir Cll!g u? Chu.mi~ cin~h loh.cnuan t Lh ngai.hna ka hr e ngang 10 a. ru, a. 't L ani.n cnu8.n:. bang malrawn se, a ti~ ngallilla hria in kan ti mal ang. A r~aihna hikan hre em em ang.

_ A ngai.hna hre Lovi.n he i, hi an ti. . .(i.ll'l~~f;~-t:i"- a ~ihna hre lutuk zawk h.i.an ka nr-e I.o c Ng3ilill2. hreLut.uk zavJl): an.i.n mah mah hi. ka ring e A crinan c hu n.i.kurn lamahvir ria tur te zamu tawh a ni. ma.i, t.neL, Rumour a tC,ll1 k118.WP ma.i.,Nichi.na K2n ilg8.i..nttllak Saitual bialtu z anawm t.aki.n a s aw.i,bagna VaL chne te te in xan ram tnar cnhuan karl aumhnar' and'""nb .. chat tLei kria _.porKc:r.l.')ui~ st?te pui V2 tan c nuan engatingekna t La '::\'2n ti.n t.a.r ; han tle:,Sl.ntuan ve :teh u kan st::te Bankpawasa 10K[(1 tur pawn escort in kan 120 tnei e.nih si chuan eng­a t i.nge kut rinatnawk t.u te 'thar' c hnuah hi escorc in kan kaltirtneih 191'1! A crinan a awrn a n.i, cnumi. a nnun., a Lil cnu a ni.pawi ta cpu n.i , ChUV::Ulg c huari P" SpeL:.ker lw tn.:i.l n.i. tilil nama.i,c), nilo .. he sor-kar- h.i.an Vi:lwiinai:l h.i.an nak.i.nah lc.',n Eouse Le8.derina w.Lnd.up hunan cnut i. zawng Ll nu.n ti 10 cnill .:.){lei c nuan 112:satak a hei ni kan tih angai ani. Chuvang chuan Chutidllg turc huan Zoram mipui pawn n.i an lLrl ~J:iJl. in kCl hri.c ,

-PO ZAXHU HLYCdliO Pu Speaker, -cav,-ite a han s8wi

ve ka dun a .. · I-iei xan hrLa't theuhangin Central ~orKar ani emaVistate SorKar c'T1 -n.i, 2iIJ.8.W Budget

an p.i:larh la-i pawn 3. an rilru leh ngailltuabncl k,c,iJ:wuaitu S8.\II)i.­

chhuah 1'0 thin chu ~IEngtlrmge kut· hDatl1awktute din.nmun hi kansiam that tnelh'ang?"tin ni ,:} ni fOl?in ka nriG. Cl. Hmanni lawkpawh khan India ram Central Budget Fi·nance l'unistt:T zc'hawm tak­in a pharh a, ktlatah pawh Khant:.hi1 ch:iangtak rS'dn lo.ng chu ­kut hnatnav~ktute chnhmun siamtne,t nan \ILoneitu~en 2, an tnarc.c1lnuah atang rehg r~ngirr clmiah pakhat mah 12k 101'1 tur 3. ni l l

tih kha Finance dinister in uar tak 3 a rc:lVm s[',.i 1G1<:', a niA'Cnutihlala kan r3rn3 t.t'li.l tnleng pawi em em leb Kan Sdrkttrpawh tllan la seriouSVcik lova ka hrlat, mahge an ngaihtu3h'ngun atana kadull cnu, gut~ siam. chhiah hi 2. ni, Ni.kuma kanSession an pawh he house ne,eiahuian chnawhch.tli Gate te Slcun a,IIGlarcha' Gate te siam a, Sawhthlng Gate te siam ,::1, Ziluuum Gatete siam a, chutiang kutn.L'latDawk tute tllar cnhuan at2ngin pawiSiBJ.siamna hi a awm tlat maia, 11ei. ni. a thalo ani. tirl kan savd tawha.

00.49/-

49 "'-

.. Pu Speaker, hetiang t.h.i.L hi chukan Sorakarhian ngaihtuahngun sela a tha in ka hria a. Nikum­ahpaw.b khan chnawhcnru, Gate an siam atangin, t"iotor pakhat ahRs.4000/Rs.5QQd/- an In a, a Gateth1a1ak pawh ka pek c he k.ha ,Khatiang .kha chu ken Sorkar paw~.h.ian'a ti tawh 10 turah karilbaideUh a~ Am~herawhchu,heiSawhth±ngGatearawn 2ang lehta a". Gatekaltlarlg lo<na Rs,,1/- ze.L khawn al0 ni 1e11. anih chuankan SorKar hi tiblkhur teh se"a mual.pho thlak in 0. z.arrtnlakLut.uk em mqij Tin, hei kut; hnatnawktute t.anpua kan tum na anru.an a nile zawngin kan kal'ln15:a hrLa , Het La Gate system z::::.wng­a..' ke.nka,l·· an.ih chuan a da.kLo ani, tih kha ka rawn sawi duhani. Tih, ;thlalte hi. .kan SQrkarhiana e Las s LfLed em? Sawhthinghi e aaerrta.a'L commodities an. Hitoram. 30rkar hian;'a puang em ?Chuti a nih 10h chuan engati.nge kan contral,t.l'SU .ixu.~~ krJ.2.E Alukna kan control leh pek a}khatih 1ai k~n ~$s~dn..KQn t'.~.ihlnh

avangin ka sawi chnuak hffian loVa. l~hse ka zi+chia!~a kacnnui a, J:!issential commodi"ties-ah hlan Alu kha a awm 10 rengreng. ~bnse ~lizoram sorksrin dan 10Vin Kan control mei a.Chuvangin dan kan hrnari dante pawn hi kan ba.hcru.ang 10 deuh ni­in ka nria.

Vawiin hian Sawhthing hi es.sen~

tial commodities-a keJl pl,lang a nitL-J.o1l..enw.:.n a -roovemerrt ...d_.kanC..ontrDJ.. thai 10,. B--zilra\ ..i;w.:lh hi ltam.. khap....thai tlat 10.Engvanginnge Petrol te hi ~rkarin kan control tneihZ t;ssentialCommodities-a dan a nih avangLn kan control t neL a n.i , Chuvani:,­in netia sawhtruDg kan han Control ve r Lngawt hi thildang r:.':'lovin kna Sawht.h.i.ng rnovement-ah khan interest kan neLn avartgLntute ernawf.n h.Lewkna tel kan tum. tlat avang.~ s orkar- thu ne.l.hnanmang Ln lean control a ni mailomaw? ChuvangLn ykan dan hmari.,duh dante hi a dikl.o deuh 8. ni tih kha ka rawn·sawi duh Q_

Chuvangin kan sarkar pawh hi a fimkhur chu a trmin ka r~ia.

Tin, Ni~ni!l khan' karl I'Jinister zaaawm 'tak khan sorkar hrnesaina· sawnthing an lei kna a sawi a, sorkar hmasa khan Sawhthingan lei'ngei a, a tawin nasa 2, khawlaiall khuan an paih a nitih kha thudik a ni. Tin, a paih nmn all ringawt pawh nuai telan seng ngei a ni.

. Engvanginnge aawhtru.ng kriaSorkarin a lei vak)kan tih chuan mipuiin an sawhthir~ ~n bralhtnei tawh Lova , kha sc,wlithing kna an nra.Lh the'Lh t2.k 1011. ~wang­in ctille mai tur, bo mai tur a nlll avangin mipui khawngaihnaavangi.n sor-kar chu a 10 neu deuh ,3 nih pawhin.,2. 10 t2.vJih 2.

Jan

10 paih a nih pawh.i.n j dun leh sorkar criu 10 heu mai r-awh s e ,mipuiin an t.uar cnu 2 di.k love, tiin a lei seka a t.aw.Lh 8., apaih ma.i, ani. Chu chu s or-kar poli.cy ani. Chutia.ngin heLa.i.s i.npru.r- leh Dvrt,lanb velan iskut kan c na.ng vak a, chu chu annra.Lnna .kha a rate a 10 ohh.i.at criuan Sorkarin price supporta pe ma.i, ani. ChutLang cnuan "tunah hian sawht.n.tng h.i, kan kutnne. tnawktute n.i.an an nra.Lh tneilo a nih cuuan xan sorkar hirawn tarie:, an., rum.ang Kg a Rs.10 a nr-al.h theihloh aru.n a R8 12. nr-a Lh tur anih dawn chuan an hloh lutuk tur a.i, chuan kansorkar h.i.an r-awn t.anput, rrLawrn ang hmiang • Arnaher-awh chu Kg aRs 15 a nra.Ln theintur si kha cngatinge lu"alh a phalloh? KilaKna a dik tlat 10 ani. An hlawkna tur a k.ha 8. aW{[J pnawt chunnsorkar 8. inrawlhria tur 8. f.:',\vm 10. A inrawlh na tur chu han _,mipuite tuarna turah sorKdr hi a in rawlh tur ani 1awm ni:

·.00.50/-

-~ .- ...PU S.ANGHl'iINGTbAl~GA H.·..p:8:UTij :

- 50 -

Vawiin ah hian a letling zawng­in kan kal a Sorkarin m.i.pu.Lte hnen a t anga n.l awkna tel kan tumtlat rnai hi a diklo ani. Nichlna an sawi ant, Khan engtinngekut hnathawktute t.nawhcnhuah rah at.ang i.n Sorkar' in a tendert he Lh ? P.vv.Do Coner-ac t pawh ani silo, insak, kawnglaih hnaani 10. Kan kut hnathawktute nl sensa hnuai ail, ruansur hnuai­ah kumpui, ling1et a an t.hawhchhuah a kna kan oorkar hiana .tender a .naw.l e ! A z arrth.Lak ka t.L xan kaldan tur ani 10 •.r:.ngtinnge kan tender a nuai20 dahtur a kan tih ? Engatanngea da.h-ang ?Tungekha.< nuai20-d~pbsit~atang':l~ hlawk t.um ?I"lizoram Sorkar hi .ana J Chuvanginllelhi'ctLU Lnd i.a Constitutiona kalh a, India Sorkar policy a ka.Lh ai'-state zawng zawngpolicy a kalh ani. Chuvangirt kan Sorkai' hian .helhi ennl:;unnram rawh se. -

Ka Lawrn e.

Fu Speaker, ka lawtu e.. Heiupposi't i.on unaute thalmemngaih­ria a lawmawl11 nle.in lta 11r1a a.Kut hnathawktute khat.i, t2.ka an

ngaih~ak krtd' j'c>pui ka ti a , Sorkar Larnah an ti3,ng h1e niin kanl"icia. Chuvang criuan lawm thu ka !n si:.:wi. dun a" Anni pawhinc n hmuh den ansawi a a ng a; kei pawhi,n ka hrnuh dan ka hansawi ve ang e. Parliamenttfrv orocedure-ah chuan-3hort durationdiscussion ah n i.an tuna kan~ P~c1ctice mekah n.i, chuani.n l',lember­tena sawi hi, 'They have no Right to r epf.y ' till c,ni a,. e,n sawt.ang khan lvlinister ten an reply krier- pawh 3. ngal Lova y ' t.umahan rEo pl.y kher oawh :] nga.i. Lova, tHI arri,.. a. Xe .i.n.i. Hule ofbusin~ss all er:-tWh hi chLJ-anMinister inG. han sclwi/reply ,,'lngcti~a 1:i11a 'tha Ko.nrjhal f;huri&,c.. A .Lawm 2VUIl ka ti • )i.ngp8.whnise~'-khat.i .Lai.iah khQnin~'-'Sawl1thing chungcneng IU s2wi 'lZoh- engengemaw a tam a 0 'I'unnrna vLam te pawh na.s e i-(LDt hem s aw.i, lohthelll a ni Lovunga , 'I'unnrna sawr-kar- 'h.na aa :l kan SDVJi riktakar-'b ktlanka nriat dan Ka ·s t:iw.L ve ani rnai. dLLwna. 'I'Lchuan..:::>u Speaker, knunu, Hunt.har go-dov-/fl ah te pawn khan Cheng nua.Lhtam tak man kha a tawih a".l. uih a,tihfaincL t ur: )3.wll tunaOppos.i.t i.on brouP Leader pawhi.n a rawn s,Yvvi:\ng l(uan, K"1(-ltahkhan a man a ,ChU a chau hle ani t.Ln erawn kn.; criu SEl\!Ji' nga.i,16vin kan nre tlarlb V('Oh: a.

Chuan Sawrkar tLdr 8. 10 pian't akah J.'ifC· unaut.e nena k.an nan 3aWrK3.r t akan krELl, kan policyn.ia kan nrLat.an chuan LlI::-;llli kut nnatnawk tute III 30r:'.:ar nmas»atLlma criuan hnuhrna 3. awrn Lcva , Cnuvcngchuarn.n Kut.nna t.nawkt.ut;et.nawncnnuan ni hu.n ta .i.La , criut.ahchuan crium.i, a hLHl1 ~cne.ihna tura t an cnuan , SavJhthing man Hate a kIla tender SlCul1 Ci, t.iclllJ.3.nknulaia Vai c:. leitute 'n ·2.n ilUn leia an' Kudc.m ,'""1 10 Kll2.t 2..mill. loh len .no-tor trip 10 (Sawfn) vel, S8.\'iIllpan6c~ vel 8. ttl1entn1ak Chuan, i1Eknai, D r:...~te 8. cnl:lian an ti a; an dUll ang angkhan fln 10 nnar ringawt a. Chutahclman mittuitlcli.n Kll.utan ahmuna Kg Gu Cheng nninte in an 10 1eisglo\:a .'T.iel;llc.n tlh lohthelh tcxvlh s.i 10h. Chumi avc~niS chu<:1.!l S,awrK({r klL:n kuthnathawk­tute humha1hna atc~tla teiLder.8. s.iam ni in K8 hr J.::. 2.. Tichuo.nKhata11 knan a rElte an Han titha clu"o ta a. A hIlL te ngaintuahc[man 2'n tna Cl1lLO tel viau c:.. Rs. 5.75 8. Sunder' Alia, te ehn2.nli8n pawman pc:~wll. khan, Am'=lh lEh amah pnwh khe,v\v~l History anchuan ka nriat-na Q t1em a •

....

<00051/-

51

Ka 10 nriat cnhun ru.an ka hriaa, amah leh amah pawh a rawn inlan lehhiala, retender pawhawm lovin Rs 8.00 in ka chhang zawk auge a r8Wn ti ruai anihkha , A chhan chu , Sawrkharin khatia 'Protection' hnat.hawkt.ut.ea 'n protect t.akah chuan , midar.l6 hote kha an 10 tlan ChIlO ve a,tahchuan vai dangten an rawn lei a, Kg ah Rs.10/- te khan anrawn up chho ta zel a. Amah pawh mangang khanin, Rs.8.00 ina.nah leh amah a r'awn inlan ahih kha kan la hai awm'love',Chu­tiang·cnuan tunah kumtharah pawh hian Sawrkarin engpawh niselatiin, Sawhthing loan chungchangah kuthnathawk, tute thahhem zawk­a an tnarchhuah tneihna tur leh tningtlanga kan loneituten sumleh pai an hmuh t.nan zawkna a awm t.neahna tur a 15eisei in, .tunah nian kg all Rs 10 in lcisak ila, hetah hian loan te pawhsiam ila a ti a. A tam zawk hian in anneilo takzet ani si aeA Sawhtning chi ~)awh Kg 1Oang Lek pawh l.ei turin Sum an nelloani si a.Chumi avaDg chuan a tihdan kawng te pawh dap .ila tiinSawrkarin 6 Crores zet qn pukin chutatang chuanin dil turte anSlama, an dilna ah khan a tnen erawh Chu an appl1cation-te ansubmit tlai avangi,n hrnu 10 khuate .pawh awm nual ni awm to.kniin ka'n hria a.

Tin, a lehlamah dil ang diakd Laki.n p~k tneih mai bik Lorrte pawh ni awm tak a ni!.Sumin 2,d.a.Ln Lohna t e pawh ani tlH:::i anga.~ngpawh nisela chulam chu kanMinister lam ten an nrechiang anga. Kan s;Jwi' duhah chuan knatahkhan a r-a t e kha kuminah c nuan.Ln Rs ..10/- a lei kan hari t umah ~ , .khan Rs .10/.,. aia hn.i.ama hra.Ln hauh loh tur a ni tih kha mi an.i.Leng 10 tan c huan a hrLa't aa mai a. 'I'Lchuan knanu, avang knankan nan tichho z e La , amaherawhchu , Sawr-kar: in a tender hnupawhin tunah an 10 hr-a.lh ta zur zur a nih 'tak.ah chuan .Leh kan

~.

han aawrxar- t. rr-nah khan tun ami ang policy deuh xan han r-uarunan-:a.. chumi kan nan r-uahmanah..khan a man a 10 't na ta si a, Sawrk2r­ina Rs.5/o;- a leikdn turna kha lei tur awm 10 lekin, a chi pawhawm 10 iekin an nr-a.l.h zo ta v ek mai, a. 'I'Lchuen Y.Iv'i.A-te, annihi211 endik t,,:se, anru. hian tilil an ti t.he L anga tiin Y.l"l.A tetlawmngai turin aawm t.eh ang kan ti a. 'I'Lcnuan tlawiilt1t:,ai turinan han sawma , khawtLnah a neiin chat.L zat ka nei an r awn ti ~,

quintal in an r-awn Lnsaw.i. z e La , khatilaia Trade & Commer-ceDirector phei chunn 100 Crores m8,n 8. d2wn tawh hnuah knaninan r ewn report kha a 10 refused ta a, ka bial ngei a lili tepawh an 10 kal a, e 10 rotuse 10 phawt mai teh, SawrKarin kanngairrtu20 zel anga, sum puk dan tur chu ka'n ti a. Amaherawh­chu knatah khan 100 Crores 8,ia chu2I1£ lam man kan nei an tihmipui r-awn Ln-r-epor-t-san knan , khaile heti anih chuan a chitur cnu a awm chi.ah nge chiah 10 kan nan ti a, kan hen finf'iah­tlr kha chuan , k<~ b i.aLah knuan pakhatin Lungdai khua at;::;,ngina neih a rawn report a. Zoram pumah khan kan nei tih in-reportduh kna an awrn t.a Lo a 11.i. Cnut.ah chuan Sawrkar kharri.n han leitura Dan bua t aai.h dawn pawn.Ln , pawi.sa a lei han t.uma a ~e.i dawnpawn khan ktlalai Sawhthlng loan kan han tih pawh kna kan fo.ilErlanih lena, c hum.i, chu Sawrkarin hlauthawng lehin an nr-aLh zawhpawh a hlau.hawm a, chuvancs chuan engang chiahnge tunah nelaiahkan tnar d awn a ni tih kha chu quintal nuai hnih leh till khachu expected a ni 111ui a, khaLa.i.ah knan a chiang cn.i.ah chuang.Lova , a lang tnel biB: chuang lova, tunah.hian tawin eng emawzat a awm ve t,Liova. Eng a pawn CLLU nise Opposition une.utetnahnem ngaihna kna ropui ka ti em em a chulaiah chuan SarkaI'tuanin in g a od f aith .in,

0.00052/-

eUAIChJ..ING ".lvllNI ST.t.R

52 -

Ch~la1ah chu~n h~laia a ~~~ t1htura ka n t.Ln t.awn Sum kan puk t8vJU si, hetilaia h.nu tur listte pawh (recipients), khawtin 2 anga mi thlang 2 y a tlem emawa tam ernaw cnuni:.,.ang hote han peka ~ dik taka an k t.ne i.hnaturin len knanu, kut. hrra t.hawkt.u a khaw hrnun z e Lah a tde.in crrua nlei p..i.sela, cnulaiina a dain 10 :.. nih c huan a kll::l.iJ bul hnai deuba.mf, , Transportation Cast pawh :tlem t1"ei tur anoir::. ngsihtu8.h n.i sea11 nan till ang .<\.[18.n, cnumi, rilremah chuan 1e11 8. n.na 8. 10 expe­rience tawh'8 .an .ir-aLh zawh vek Sl ovang khan ct.urai, .l:1lautnawng-ah chuan ne i, Iii Sawrk2.rin em ti ni rno.i.ah na.an Ken ilri2. a , '..'Chumi avan., criuan :~. pawng a taka kut hna t hawkt.ut.e hr-ekbehnaatana zuktih n6D.wr ngawr a n.i, 10 u ru. t i.n er,}v,'L n i. kan hriatthiam a t.u.l. a. H"" House ruen t.hu dik a hrLat 2 t11:::1n ka hr-Laani, PLi Speaker y chu.ui. ave ng chuan rie La Lah t.unah late an hanhal, z ova , 'ti.chuan an chi.ng OhblI' chur ngha L r:Jlg8 y mel1ni vengtin­ahEmaw cnuta 2. nrnu turte an ;lan 't i.hfe.Lah khan t i.chucn a chi'turfeart inti LeT crir.o anga engzatnge an Le.is ak tueil1 tuna, 10ne i,a te, kha t at.ang knari khat.iLa.i. vcngah khan eto; Khaw pakhat-«arit.e loawmt~,se, knaLaaah cngzat.ng e krlQ knuaLn 'an thltm,c nut.ah criuen t'{12fJ1ite knari qud.rrta.l, eng'za t ng e v.n d wn tur atang­te, t acnuan ,1..;:t1:aliiia krma [email protected] lthi-nin an rnarnawh z.£;,t kna . ,:'l tling­pna dawn eU1.tlll an l1c;al.l.ltU2lIl anga , tichuan rcilotc chnung leka t an niin ka nrLa t ddn 2.. ru, 2..eChuts.h criuan a cn., t.ur- 8. awrn ' ... 'tdWtlanih cnuan nra.Lh t12.n6 leh zur zur tur C', .n.i i.n kE' nr-ill a.Gnu ChU ani 10 z awng deunkJ:,l8.1i1 kan tVJist emav.jni E':.W ka ti a,chu chuiPu. Speaker, thil avvlll ~an a ru.a ka hrLat :lv,:mb.i.n hOUSE.i:1iap a dik .tdK K11a h1":i.8. se k.a duh a kans,jwi v e m.,

.1 S_)(;[jker, [IUD J.lln )e' akaLawrn e. Vaw i.Ln n2 housez ariawm tc'.ka Sawntning chungchang

.,Llllber ten ::,ll ve i. z La. annan .s.c~yv.i 1\:£1&"2 lctVVlfl<:):!ym r i. e , Ve.i, t.Lak a n.i. l' "'"li , a , kan ramSawhtrlln6cnunbcn2n~'tIl.UarI tHin j,:L\ltnwh Z:c<VJI\:::: LV} 1;:8[1 hancnhut; k i.r n i an rnapu.i.t en Snwhth.lnh tnalillE:%l ngo L 't ari cn.i,nleh an t.na.r thln-a h.L ·i.\vhI1Zla nella lell :nualal 10' ,':.aLrir;:::ltrlln a [llh Zl2. CllU VavJilh 1112.n house o.h t.i:1Utt: III vJJ..tnness kannl vek in .i:\:a rinG a e Chuv2ngi.n KCH1 3~'vvrk~'.r v<,;l li.::ll c.ta!l§ khanSawhtrll116 Ulan to zdvk 18h tne:' ~R"yka karl llr<.-11l:l.Ltillc tur L •

2 tana kalkawng tna tnel.i:1 t<.-;wkin Surkar in C:t ngc',iLtuaui: FIFenen .sor'kar kQn ken 1:10 lai e,tan6 knan [lei ni~(:':l.n 1~)ail1tu8.u hot1"li1'1 kna 2. ni rene, a Ili1:1 Kr12. A leia lei se.k POlLCy lam 8ilna tJraln that n2 tur 1<..",1 zawka kh8. kal dan trw llllll kc.n ngaitlange.. TlCI1U8.I'i, manto zawka kan rlr21h tL1Cl!l dun tur zawkkavJn6 dapa hi Sorkarin 8. hne. pui beruh kan la cl :lie 1998. Kumt2.V.'P 10.111 atcwbin Kan Sorkar tirhte at2,ngin en....;tlDb{lge{lei hiKan tih tllElh ang ti11 noaintuallrld a 10, aVJfl1 in 1H:o,li at.::~n denneilova kal pui f1t;2vvt kIla tail ~lJ:l' tneih chi anin loll2Vc.ngln Sawrlttllng IGh thlai. ,dani5te movement rest:C'lct tlleihnatur Lun a kna kan SlC:,lTI ,)hawta reI kn3.. 1999 cob ell?. Gc!n k11Ct

(Tne Agriculture produces movemeIlt restrictlun order 1':/99) kunIJCissed chno ta a ,Cnu::d. nmang cnuan Sawtltnlnt, ratl-O Control d.:entLlr kan i16ai.u"cLlan a ni. A nma z2wrJ.t:, ZQW!li=, kt12L1 s,v'mtillng chini::,­tute len mioui lam a tnawk rimtu zawK ten Kan rc; tL kan Controltilei lova ?hai val mi 112usa zawlctc: leh maruariccn r,te minc on'trol saka,

.0 ••53/-

53 -

ngawt ~hin a kha, keimalmi a c~~ntgU§a~Qg~~a~Qak~~a¥~khikan. control zawk tur 8 ni til:l ngaihtuarma atangin, kha dan khakan siam a, kan l)assed 3. nin kria kan la hr-e theuh in ka ring.Chuvangin knami kawngzawh khan sorkarin tneih t.:.lwpin te.n alaa, m.kum '[lInase. ah pawh a t.Lrah cnuan kan han tender a, a danhrnang khan , Rs 5" 50 in an r awn c nhariga kan tender Closed ahkhan rate hi engLa.L pawh 8. r evLse tlH::ih a ni ang :t,:i:t:i:nkan daha. A S8.fl6 zawngin kan 1'lod.ified Ehho zel a Contractor in ahralhna zel khd en chungin 8. rate kanss.n zel a, Pc seasont.awpan pheL cnuan icneng aawrn 1811 pari.a t LaLi.n kan hr'oLh cnho'ta tih mit.arn,n kan Lilla a n.i , snwht.n.i.ng hi kan nr-Lat a ngi.nperisha.ble item anih avangi.n a bua.i.tru.ak em em a. Khe.wiJ:ai ernawleh engemaw ch8.ng chuan buaithlaklai leh harsatlaia han awmzeuh zeuh hi cnu a awm kumtin rerlg r en., a nitlh hi cnu mitinnr i.a t pawh a ni t ru,n rent) rene ani .. 'A hmaaa va thilkan nrilh­fiah hleJ dub chu Sawhth.ing ch.t.ngt.u Association -te in r awn tia. Xhanc)i.o.'.kha inhre fuhlo a ni a. Commision vek an ni a ,Auwb.hhi_ kru:. Sb.Wh;thing chingtu an ni lova, Sawhthing leituAssociation mai ani. plliCI1A an in ti a nih kha. Chuvang. chuan.sawhthing an cn.i.ng loua,- an Comnu.s s i.on thin ani t.i.h kurn t.humcrinung hian kan nrecru.ang em em a ni .. A cru.ngtu vt.e t.ha t na lamngaintuah tu 8.n ni hran lova an mahni hralh hlawk thelhna turzawng ngat ngat ringawt an ni tih In nriat a tha in k a nrLa 2"

Tin, ka hmuh thei10 ngai lova,ka hmu deuh zel a. Hmanni ah pawh min hmuh an dUll a, an sawiduh knn contructor pawis2 thu anih avan~in Contruct~r pawisat.nu chungcriang t.hu ab ka hnerian scw.i,tur nr-an a awm""lov;3., .Contructor nen lndawr'rawh U ka tJ... mai Z1 ni. Chulai chu e. awm­dan a n.i. a. SQvinthlrlG contructor thlan thu an krian kan membertam t.ak.i.n i Yl nrefiahlo n.iari kc.~ nr-La a, kumin ehhungah ni lovinnikum runasa tat.ang tawh l\..Llc.r1 karl tE::ndE:::r a , nit,hest b.Lder: 8. hiKan tnlanb zel a ni. A chhang sangtu ber zel kan thlan~ a,t.Lchuan n.Lkum-ean pawn a ni c.. , kUH1 hl.1aS2 ;:J.i~ pawh a ni a, kuruinan pawn a c hnang sarJ.6 ber- c hu , Pu LaLt.nanchhunga (Valtee.)a ni a, Rs.17.75p In n .hhang'~ ni. Nimahsela rate a kha ngunto.ka.o. a han en 8., ken offer- reng a ,ticnuc.~n vandua.i. t.hLaktaka a u boral lai a 10 nih a vangin ni 3 hun kan pe chungincnawl.h kar- khat e La rei nun kan pe nghe ni)1e a ru , 'I'Lchuan 2f1i pawhin neun 'tak.i.n a nun chhut; a kum tirah P s .17.75 P a hanchnan ·mai· Kna chu c:~ hra Lhna tur Lamah knan problem a aWI11 ciawn­in a nrLa pawn a ni ,u18. J-'-_. __._ ...

Tichuan chene nuaih sowmtillihseturityli-dah tura kan tin a pawh dah 'ta lovin a in w.ithdraw1'611 to a: chumi hnu ah cnuan a dawttu , second highest D krraPu Rawna a ni a. Chu cnuan Rs .11 .50 p in a -chnang ve thung a,c hunu, cnu kan offer Len 'J., ni 3 hun kan fSe Leh a, t i.cnuanntun 'taki.n 3. nan en a, GntpavJh nise secur.ity hi nua i.h nga k<.:ldah anG a, ka chanJ ano e a ti a. ~bhse kan tender closed-ahnua i.h 20 dan tur aru.h <:::tvane:,in, .nuaari 20 i dah loh chuan nuaih5 cnu kan pawm thei love Kan ti 3.. 'l'ichuo.n nue..ih 20 kha a dahduh tak loh avangln a In wlthdraw len ta a. ( lnlerruption ).

-054 ....:.

:8 ~ E .. K Eft ...

takinHousecnaun

L01.E.,awi· t eh u "~," 5 minutespawH a a saWl tm~ In engatlnge10 tihbuai in tUlTI1Pu K ..L.Lianchic::pawh .15 minutes l'Can pe a, tha

kan ngaithla a, Ministein a hrilhfiah ngcithla lova hetia't i.hbuaL in tum cnuan a dik 10 vang, 't urian h.i.an reilotea la sa~i ani. Tha takin in ngaiLhla tur ani.)·

2U A.IChrtTN GArJlli\iIST.bR

Engpawh n.ise , Pu Speal'Cer, KG Insawi.r i an z e L anga , nar s at.na kan 10 hriat tam tzk a pawh khaa10 marn me.iO~thei a, mahs e nga'ihmam loh tlat cnus.n ngsifimarn lohtheih tak pawn a ni an,b2Q 1 erigpawh n.i.se third r~ibhest ah k:wkalta a, cnu chuan Rs.20,00,000/- Securlty d8.hin Rs 11 in ala ta 8. n.i , c hu'tLang CL.uarlseCur l ty karl s Lam cnfinn· a pawh L.inikum nma ss, .Larnah pbti Kha cnuan Vaibelchhia krrari an dah vtur- .a n.i, kari 't i, ani e Chumi k.an t Lhna cnnan a crru S2vmthints 12 te uhcn.ung:.sL.J<han a man pe LovLn , cnu criu rkan d,"tl -tLr t.he t, Lova,nuai 20 an .can t.La' thlE:1eh ain.i , Chu chu a awrn dan a n.i ,

BU L,h,Lhlvlll'-JGThA.NGA. instance in s i.sun tc:.iWIl8. 1

Pu Speaker, vaibelcl~~ khat inphut 8., a d.ah t.t~el Lova , riua i,20 a tiaktn1ak kna chuhmun 5

riga a then a nmun kna t 8.n a t.La t.n.l.a :a ni a 5 kuuu.n ~~rt nua i. 20dah t.) k.l.la nmunn ra a tt1211 a nmun Kh2;t 2 in t.I ak ve lllai Loh.,Kna.La.i. 10<.:-i. te .Klla S"olvVlilali a n/:::;-1i a s i.n , Tin t.nawnt.hu 'tnu.i.to ks~wi ringawt krran kut. rrne t.nawk tu te an d eli11 . wn chwJ:nG nu.ah10 1 Pu Spe;,,;;l{.er minute :;; vel Olll_.kl a awm t.cwn c.:, ~ Sc~vJrkc:rin atill tum dun ru, sc:wi llvC:',i Lt:O!l se.. T.nuringawt 2. .Ln aw.i.h cnho.n n Lc hu a d'Lk .ber Lovang ,

..S i? 1::.. A K .8 H. ./;. s"wif'iah h i. n2 n~'.k rna.i, te u ,

E.!1t, a tin€., e '::1 S ,_vii f l81'1 k"n[~ inhlauh em ern ni y mi 2c'vJihloh tura sawi chuan min .: n ~:wi 1()V8nt:.

a, a sawifiah ringawt kha in tih bua.i. kna ret d i k b i.k Lovs.ng ,

Tin ... chu Lover, chuan he: Sc\whthlliga h.i, n.i.ch.i.n an khan Saine;. b i.r.Lt uz ahawm t.ak krian corrt.r-oL i tern aha tel 10 mai, trlLi: Ei ti a, 112i hi

<::c bu ah Khan 10 en aeLa , control item 21'1 2. tel ::"', Tin, n i.kuman.Kn2!1 ess errt.i.at c ouunodi.t.y control item ah khan. a "tel a n.i , TinAlu pawn hha n i.kumah kriari Kha dunah khan ka n ddl lut Leh a nihkha , inla'nric.. in ka rinb.cllutlang zela .K.2.1LJu i ci iu kan n i.,c.nuvang Ln nelai ah ru.an dan nena lnt111awp -cur lnllilleh chno zeltura I mend I ch,:~oh zel a ni nghe nghe a ni ~ Chu cnu Xan nr iatnmasctk at<.m a thain ka hr'ia i..",.

..

55 -Tichuan, tun tumah kit\n cngva~-

«<innge sawnthing ru. kan tender "fnin? tih lai. oawh kha kan hriata tha.in ka hria a. N.ich.ina k a ~_~VJi. t.awh ang khan a clung tu.inar~ite siam l.ova a Le i.t.ua.n a rate rm.n control thin tlat h.i diklov.itrTkannria a, chuvang chuan Sawrkar z awki.n a r at;e k~nc orrt.r-oLva t ul a. Chuvang.i.n "~c .~~ -.::i kan t.i a n.i 2.. T.icnuan·kantenaer a, a chhang se,ne. ber l1Yh:.rl8.hkt::n pe a n i , Tunali pa\ih angam sang bcrtu Rs, 11/- a Ch.i:l8.I1c.tu hnenah kan pe a.' Chu crruana han la chno tac_ na. a. Tichuan an r.an La cnho taa, Ni.chi.naan hme.Lhr-Lat.pui. te pek t.aLh an tumtih ~a~ zaWllC a an rawnsawi kha , pek t2.1t cnu t.um ila kan pe thEl tho a l awm, karl peang chu ~ J.Vlahse lean pC: lava. Rs .11/- a onhang'tu kan pe 8. ni a,~huvang' c huan kha- khn' vaw.iLn .m.ah chuan kan han chhang sangber tukan pe ta a~K;:ln han kalpui~:'l.ho 2. Rs.11/- a chriang't.ute kha an han 12i t.a a.. A.m2hs.whchu an han le.i tan chauh 8.A tlangpuiin contractor reflu renG n i.an z aw'l pu.i, an 10 ne.i z e L a.A hmaam.ite, Pu RaWi13 te pawhin phai lamah zawlpu.i an 10 ne.iz e L 8.. Kc i n.i kan Sundar Ali-a fs,pa pawn kna an' man a, Vs.w.ilnni thlenc,in a 18 t.an., a ni t.a.n thlell(:;in kan hria ani. Chut i.angang chuan khuLaLan pawh ac t i.on an la a. Khami sawhthing hra Lhnor.,bll:=th khan narsat.na pawh a awm t.awh 10. ivnaherawhchu., 3. leitirzukhr.iatpui lem 10.

Tute nge an z aw I.puda 2 ..1. ZUK n.uanKna. 'Chuti<:..ntj angzawh::a an kal kI12 kei.nf.n kan ntiat~ui lava,kan nrxa't cnan icnu Confractor-in a lei kria 2. ni mal. 'I'Lcriu;...n

. le.l turin Kdn tia, Ern lei' cnno a, marrs e nar-sat-na tne eng C::[il8.Wpn tcwk cnno t a a ili. tih kan nn.i.a a. 'I'Lchuan an.viarse.t.na rt awhQc\n pawh n.i.cni.nah In SctWl t.e un tc,wh a $ Rna kh.::. a diklxiwh.in kcr Ln., a. 'I'Lcnuan nar-sotria c],n .ie L a ni t an xan llriat :velc.i:'lkhanSllcnarc:.n D.C Len S ~i? tc: nnenah ne naraa t na hi' ar'~m2: trw.l angber.in clear rc:;v~h~, hctidhc. a Il:xsatna s ro.nt u. ni,lH mantur 8.nl', kB.nr t':L a. r: .' • ~ __ :..1.

),rle.r~,w.tJChu a 1l.:..L't u vt.uru.n aC 011.­

tr(.~.ctorin 8. 10 thurual pu.i, Sllcnara nu Pores Puuld knan ans8.Wnt.rU_hc:, a K11a 8. lak Len o.un tak siloh avangi,n j,Jroblem annei ta zawk, a ~ ChUH1L)roblem 2 c.nu Vawiinah .nian sutkla.n t:-Ufllinkeini o11e.i cnuan (iir~c-tt<:k chu~nKan zuk tih ,)awh 2. IE::lI1 cll j ahlova ~ ::UnarawIlchu kat.;·~ tU'afle::, hrSl.l1t!.J..n Kc;rimganj'" lamflh teBant,ladesh atflna.c.l l\:.i ciuntu te davllr tum te le.1:1 ulTIunhrarlt.. .l:lr2,nt,a leiduh tur te dm-vr tUfIun tan iCDn 12 mek c! ni knalalnah crlUanI-.lTJ;",rav·Jncnu t.una.l:l [nan ent,vangin nt,t:: st::.,''ce pawn la!il2. '8,,-~whthlng

thawn c.tl!luah Kan K1l2P ·tuk Kan tihnachhan a chu ..

SPl:.A.K.i::.R .. Eei ken hun ~ tL~WP a chu chuzp law law ila tha Ken ti em ..lmih len i zo 12vv le:ivj lTIE:i ant.aWe

•••56/-

56 -..PV~CHbINGA

lVlJ.lH STwR .\\2 SaVJi.rei".tawL Lovans; ; 'l'ichl.1.2nt unah h i.an l''Ll-20rUm sor-xaru.nLoan nichinar::aL nrLa t tawh ant

. krran mipui 't e S2v,htnine.-c.h.ingdun a chi nei thei Sl.LO narsa te tan kan Chief l"LLnistt:;r t nahnernngqihna a zar'ah cnerig Va.i.beLchner-uk l£:::h NuainikJa lai loan kanzuk n.nu a. Chu cnu t.unah n.Lari khatiang loan cru.n.. duh tu te 2cili neit.n~i silo te hricriah khan knawt i.nan . (.n;;;' te s Lanu.n a chingduh tur kan han Slam cnhuak ta a. Chutan c huan .ru, 13,"00 12ikha ..nint,'tur an 10 nl ta a. Tichuan qUlntal 60 y500 18.i leint,ai. chu a 10 nita a,chumi a 10 nan takah cnuo n kan Sawlrt.hi.ngC!- te n.i, entemaw z at Cll~,. thatak 't ak aw.n mahe c 2 cn.i, a uarr a hroLntiak 8. hi hman tlak a ni. tam t.ak a 10 ni em em lo:J.. 'I'Ln , kum.:f'ticnnungan h11r1.l'l kO~nJ,.n~ Kanochhut dgfiah chuan n i.kumah kna.: saWh­thiqt kan thar c nhuah zawng z awng a hi qua.rrt.a L 75 yOOO n i.kuma11 Zoram purnpu.i, a kan t.i:w.r chhuah a ni a. 'I'Lcnuan krUl1in8.ha

. pumpu.i,a nra Lh tur awm thei. tur awm a kan cnnu t nee .Larnah cnuanquarrta.L ,1 ,20,000 hi a awm tnei ant-em aw kari t i. c n.i , Chu .chukeini a .kan cnhut.dan a ru, a, Horti lam cnnut d,,,:ll kha chu kan12 em 8 ill ,Lova , Chumi, o.tanG criuan t.unah n.i.an ke Ln i. chuari in K;J,ncnnut a. ,A crid, kan lei .t.ur- zawng zawng 60 qui.rrt.aLs z e t p.i.ah 12man ru.an nr-aLh tur 1u 40 qu.irrta Ls emaw ~O qu.i.nt.a Ls ernaw i" awrni:;.tleln cr.uan a 't na lal11 turah kan ngai a n.i.,

Tunah hianKdlrill 10 rawr... se'C'l.r1 I'll !\..an ngalhdan a n i , Tin, hum a kal zel 8., Sclwhtning rent,ren, ru, t unan l'llc:n a man t.Lawm turan 10 ne~2.i .Le.n aun u , Vairengtea Rs.10/- 8 nr-aLh a i. c oueri ne t i.a SorKar In a (inl:erruption) arate ill 8. Bane-.;, 't aw.Ln t',iWJJ:l a. June thla2fl ptwi cnuan Rs.,20j-­eiilaW Rs.1 c:/- e.naw in kan nra.i.h .Len tnci turE,hl in nLai z awkani.ChuvanGin kum 2 10 K c:1 tawh Kan ni 2, karl pr;.~tlce t awn8.taD£ln t un I'J!!arcl1 tn1a t8 ell cnus.n .d.prilll'.lay 211 l;ian a sane.daitl d.iwn tld Hl l-<::&I1 cnnut !"'18. a n.i , Churru, r u....Lt.n -cunan n.i.anban~ladesh lama z(ul 'til' c..n tlo pawh .hi z awn JileK zcl <:1 ni a"Kumtnar ~h phl:::i cnuan kan nrslh tnel.tl tnv;h Kct[l bt~l32i a tllo

Chumi KarAh cnuan tunar} miiJui. tc':lct\'V[IiClihna 3VE:rlr:8 Xel1 u12mber~ ~. ~ ~

zahaw[.] .tdK tak ten l.n r",,\\vn3iJ.wi ;;;:rE?, Imvil12WEl kC' L'-'.. • Thu thahe house ah tllan kan sawl tlOva, cnuvang chuan Sork2r latnintunah fuan K2rl Sawhtillng nrall1 tUl:' 1[: neih .(1i llLl!lth[~ zawl{in ""an la brulh tnel turah Kan In n::"Cll a, eYll..lV[\nl in l{llUlarnakan Ve.ino (i ti mai ang) flOVln rste n:'ll.n Control lk' ili kE::iclC::h­niin 2 Kan Control ZceV>lk 10nv3, E:. K:.;l Kalin k::..:l yo '/,){1 SC3 ti. lehrintawt i18, nnkul lSl-vk 8.11 cnuan hrI12,n a XL cHi ii.s 1.50/- IX1~!';he a bralh trH'.;l.i:l 10[1 Qn._ eniah Kha c'l tnlen~ dcvvn 'tli. ill K2nnmu S2. 8. nl.

Chuvangin, -mipui.te nC:1Illthi:.~tnQ .tur anin davvn chu8.n iiVs·vJil.Ila an cnavvn t:.:.wl1. <:1 cnu ..LO hum hr;:,IJlrawh u, tucDuan, l.C.'Janah reilotlo an rate tIl,,: z,',wl-<::in Xan 1a.nYalh tnel anl'. II tlJ.n mi. ouite pawh K;C1n hneITl fl1ek zel 2,. I"1erl1berZ2VJn0 2Ej,Wnt t~n chu cnu· illipuite nne~3 l{an s;,vnd,::n 'LuI' ni se12kG. dunddn ani." Chutlant tur cflUan VaWilrl ah 1:11..:."-1 .1e housez"ll8.wm tc:,K 11l K2 Il,jen nghal rlthe Ilt.,he ani ..

PU Speaker, kc law;[; e. '

- 57 -

S I' E A K E R : Awle, HouSe Leader-in sawi duha neiem 1 in sawn ve ang~

anih leh tun hi ch\l :zawhna hunani lova, tun hichu hetia

d Ls cuss hi a tawk rnai a. Kanhun' kan titawp dawn anq a ,minute 5 zetin kan pel a. Tunah ~huan kan chawl rihang a, dar 2: 00 P ..M. -ah kan lut leh dawn nia.

21.00 P.M.-......

S I' E A K E R : Kan Business kan .chhun aawrnleh nghal anga, puTawnluia, Min~ster-in Mizorarn WaterTariff Amendment Bill 2001, House'-'ah introduce rawn dils eLa,

pU TAVlNLUIAMINISTER

··

•·

..•

Pu. Speaker, with yourperrnis­s Lon, I )peg leave of the HouSeto introduce Mizoram WaterTariff A~endment Bill 2001.Thank you.

A introduce kan remti ern ?Awle, tunah rawn introduce sela.

P,u Speaker. ,I intrqduced theBill 'The ,Mizorarn Water TariffA~ehdment Bill 2001~ Thank you.

SPEAKER

kal ta vel niin ka hria)a, passed rawn dil nghal

Tuna~ chuan Mlzoram WaterTa~iffAtn~ndment Bill 2001 chu intr;­duced. a ni ta a. a cbpy pawhHember tin te hnenah .(kar hn ih

pek vek in n L a •. Tunah ngaihtuahrnai turin 10 sawm len'ila.

pU I' .B.ROSA..l\JGA : Kan programme han en hian vawiinhi introduction tur a ruahmana ni a. Chutiang chiah chuankei chu k a rawn inring. A pro-

posoo ~ndutent min rawn thawn pawh kha ka keng LovasChuvangin.kankalphung pangngai angah ngai Ll.a , hun kannei thobawk- a, vawiinah hi chuan ngaihtuah loh a tho. lawrnni? He thil hi mf.pud" nghawng tur chhLah thar lakna turanih av~gin leh hetiang thil ti tur hi chuan zir chianlehzual'/.t e p a \:A1 kan,duh anq a, vawiin atan chuan introduc­tionkha: duhtawrk lla, a Bill consideration a kh a chu hunremc~angah i sa.wizawk o.ng u tih k a han rawt d uh ani •

••••• 58/-

- 58 -

·· Ka han s awifiah lawk anq e ,He thil hi hei kan Businesstur te chu hem thlir hian achiang r enq , rnahs o , thiamloh­

na k an nei a. Tuna Member zahawm tak pu Rosanga sawiang khan kan programme rawn siamah khan vawiin List ofBusiness-ah khan" tihtur kha s awi tawh angin kan tidiklodeuh hlek a. Mahse. a dik takin Budget-te present aloni '. a" member-te tan chuan zirtur a tam ell ern a. Lehlamahkan 10' slamna a rei tham tawh bawk a. Tin~ he Bill hikan hrnan vt'awh ang rengtea ni bawk a .. Member-te p ateh Lnmi in hrfatthiampui ka han beisei deuh a. chuvang in, tunchawhnu tin leh ngawt ai chuan han tihtlang mai hi atha lawm cni 7

SPEAKER

··P U LALHM JNGTHA1\fG A PU Speaker, a r awt.n a kt:la.azahawm khawp mai a. mahse,keini 1 amah .. kha kan Hemberzahawm tak sawi anq in, kan

thl ir kan th~.i,r' a, a ziakah h i.an Government Bus inesshunte chu naktukte pawh a la ni'a. tah hianin Budget ala lang lemlo bawk a. Chuvangin. kan Secretariat Lam..hian kan business an siamah pawh hian introduction thlengchauh hi an ti anianga.. a dangah chuanin considerationand passing of the Bills tih kha a lang ziah thin si akan ti a.: Tin, helaia amendment an rawn propose-ah tepawh hiahin a main Act a kha a rawn tel ch Lah lava .. acirculation-ah pawh khan. Chuvang chuanin, thil pawi-mawh deuh mai a ni a.- hei hi $SBential commodities zing-ah a tel lova.. darkar hnih khat pawh kan awm theih lohnatheuh thil a ni a .. kan zavaia positive deuh maia kanngaihtuah atulin ka hria a. Chaw -eilo hi chuan ni hnihni thum pawh a awm theih a"tui in 10 hi chuanin a' awmtheih loh a, chungte nen a in connect tlang a ni a. chu­vang chuanin.. tunah kha chuan hetia a ziak anq chin hikan 10 in prepare dan aog a kha a ni a. Het i ang chiahchiaha kan 10 ngaih avangin in' rawtna a z ah awm ernvern la1hian hei chu naRtukah emaw discuss turin ti ta mai'ilangin.Chutiang chu keini Legislatures party-te pawhin nimin lamakan han thlir khan a ziak ang hian k an 10 inbuatsaih tlatmai a" kan Member-te k en in prepare-naah kh en Ln hemi chinchiah hi kan kalphung a 10 nihna lai a kha naktuka dicussturin tih ni mai ta sela kan han ngen anih chu.

,- (]

..• ••• 59/-

··PU LALRINCHHA.."JAHINISTER

Nizan khanin ka hriatin Secre­tariat lamkan phone-a, kanSecretary chu inah a 10 hawngtawh a. Chuv anq chuanin k an

~tihsual palh 1iau liau ani. PU Speaker~ he Bill rawnt.Lh, dan phung reng rengah hiapin a hma pawha kan practicea, ngaihtuah tur ..anih hi chu a hma karhnihah khan a Billbu hi k an s em vek - a, tichuan .in lamah k an 10 study lawkvak.a. Chutiang ang chuan a introduce hunah hian kanngaihtuehin .. kan pass chho thin a ni a. Chu:rri ang chiahchuan hei pawh hi baatsaih a ni a. A hma ni 13 ah khan minrawn pe kual v ex tawh a. chuvang chuanin kan buatsaih phunghrim hrim hi chu vawiinniah ngaihtuah tlan tur a ni tih kha

-moa.i.hdan a ni 10 thei lova. Tin, V;3'ildinni2J1'"', .i an businessd~ng pe.wh ruahrnannaah hian a tel rn Lah Lova ,

59 -

Question leh ~~nendment bill hivaWlln kan hna tura ruahman kha ani hrim hrim a, chuvang chuan­in, anihphunb ah hian hria ila, he Bill hi chu nGaihtuah tlangtura kan tih phung kha chu ani nr-Lm hrim mai a. A z.i.akah erawhchuan.introduce tur bak kna in rawn ziak t8.wh 10 8.. Chuvangchuanln q dane karl nei 10 bawk a~ hun kan nei a, kal tlangpuimai kha tha in ka t~ia.

ooDr.LALZhMA Pu Spe~ker! Helaia lehkha kan

hmwlah pawh hian You are requestedto brine, this copy at 'the timeof introduction' tlh kha ani a.

Introduction hun kha tun hi......&.iU a .. Chuvana chuQilin a pro~ramme­

ah pawh khanin introduction of the Bill tih kha a ni a. Chuvangchuanan ihea ka r awn kent, a , Hei, vawiin chu sawi hun turah khanka 10 ngai a. Cnuvang cnuan.i.n ,j,.n 10 study tawh bawk a, IVlemberdangte khanin. Ticnuan, s8wi nanal mai kha a t,qa lawm'maw ni?le ".'

__ .L:"-'J

PU C. SANGZUALA Tuna Dr.Lalzama han SEMi angkhanin, keini la expirience yak10 pawhin sawi nghal tneih tur­in tah hlan, Notification lamah

khan a .awm t.hun., a e Progr'amme-eah hi cnuan thupha i han chawikha EL.lawmawm khawp a, Tin, khatiang anga min an 10 ngai che anih pawh.Ln an 't.h.i.amawrn.rt.hova , Amaravvhchu, an rawn pemna lehkha­ah erawh4i cnuanin,iAt the time of'introduction and Considera­tion tin ,8. 21,Wm avant khan, ni nohal tura ~aihna a awm evangkhan i[lJ.t-{L~~tet,e ha.an kan han cnru.ar- a, kanrawn keng nghalmai a .. Hrettiam te; hram se chuan av~- lawmawm dawn em.

SP~AKE,R ·.. flu Nir~pama kha kan zawt veteh ang,qnni t.,roup lam hi,ka request a ~i a.

··PU NIRUP lJVJ. ChAKl'/lA Pus qpeaker, hei keini lam kh2tD~ngemaw tul avanLin an 10 kalthei' si lovah. Vawiina sawi turchuan ka buatsaih 10 c~ ni e

Cnuvang cnuan, khawn~,ai.n t.akd.n naktukah .GQaw,., ni danga:h emaw..min s i.arnaak .La , Kan thiante pE:fwh.' an 18. r-awn lang nu.ah lova,lokal tura beisei chu an nie... Cnuvan., chuan kan inring 10 an.i , ThaJ;.e is nothing to bid,b..·.w\.;., have not ,ac,~.pte.da . to discusss Lnc e thi.s 1.5 not 'the bu.sm~ss':'0 " '

0 •••60/-

60 -

PU H. FL~~~wI Pu Speaker, lehlc,ffi atan6a anrawn sawi ant:., khari kan business­ah hi chuanln introduce chauhru. "e, Kawk a, Nia, kan tihsual

palh a ni a, tllP. 'Cnair atanc,te pawh khan tnuphate pawh i rawnchawi a .. it. Bil"1-ahi ka hrna a mite sdwi an., krian.i.n a introducehun leh reconciderationhuna k cn, turin mill ti npnal a kanSecretariat atanb pawh hian Pu Speaker, he bill 11i tar6et pakhata ne i, ..a, hemi amendment bill hrim hrima hi a tariff amendmentkha main tdrt,et pakhat; a ni a •.Amend hun remchanc~ a nih chuantiin Session hma.saah pawh knan sawi zuau zuau tawh k!}aani a ..Thil de.n~ an~a chuti taka han khel nt,ai awm p8.wn hi ni pawhpian' a lang lem Lova , iUnaherawhchu Dan reng reng chuan kansiamin Dan siamtu kan nih unbin kan fiwkhur tlan, uluk deuhvakan tihtlan chu a tha a, Copy kan ht'~uhne pawh a rei tleng tawha-. Heihi chu Chair atang pawh khan thupha kha. i rawn chawi a,nan tih 1i8m liama sawihoa tih theih mai ni hian a lan[a.Chuvang cnuanfn , thuphate pawh i chawi tawh bawka , .1. veilam ami.tepawh in hrt...:.,l:hiam sela, hei. te hi elm thil. har pawh a nihloh hi mawle ..

PU LALRINZUJU,A ; AmaheraWhchu i rawn ne.:,enna khakan House pumpui.8. zahawmna tur­in a ziak china Business List-a awm. anba kan k2cl hi chu a too

in ka ring t:tata. A. chh€l.fi chu a ziak 10 ant-a kan kalrllaninnGaiahte pawh neih theih a ni a. Vaw~in ni a kan tih Hi chuanvawi khat thlltih dik 10 hi thui tak a kal thel 'l. Chuvangcnuan kan nsaihthlak tawh an~ Khan mitin khawih thil pawimawhtak a ni a, paw.i.mawr, 10 dEuhte khan an han saw.i, mai dawn 8,a pawimawha. Chuvangchuah keini Legislator.Party-ahte pawh'kans2wi ntun a. ~¥nahErawhchu vawi~nah List of Business-ah khan aawm siloh avant, khan tu pa.i.n emawni ka aawi.na paws: ke. la hriaa tih anG deuh kha ani. Chuvanc chuan hous~ pumpui a zahawmzakk theihna tur hianin a zi.ak chin ni i Kal mai ang u. Khakan tniante pawh, kan Conteress Group lampanL pawh an awm 10vek mai a, cnuvan., chuan.i.n 118i hi cnu i ne,t::nna zahawm h Le .mahsela a ziak cn~nahhian i kdl mai ante u.

PU S.ANGHIVlINGTHANG~ H ..PAUTU: Speaker berin Chair ,;.te.nt,in antihsual thu a rewn pha a, alawmawm khawp ka tl as Tin, anrawn sawi tak ans khan 13 ~~rch-

a an rawn nliltified-ahkhechuan Sinne COP!! ofthh is verylimited Sou Ire requested to brLng lIl'lis copy a t the tiJPe of .introduction and consideration in the House Qrl ti ngel. ae Tln,kan usual practice ah·t~lan hetiant.,a min fawn pek hi chuan atlane:.,puiin sawi hovin kari ti thin a <ni tlh kha (1 ni a. Tin,ka nriatna a sual loh cnuan Pu Speaker, ke.i pawh l"lPC unautenena kan thawh~ L.un laia hei ni tih k.l:fa niin ka nrc nghe nghea. Khami kal z e La kha a .ia ni a. lViarawhchu, Oppos itc.ori lamunau tena, Chair at3nt./3. tianL,a kan 10 tih auaL :::l ni c i tih't awh hnu pawh a leh hei Hand c orrs i.der-a t Lon" tih hi l\:;'.n 10 telhta Hi lava, business list ah n.i.an , he i, hi min hr icltthie.rn theihcnuan tie. in nGen kha an In phah hniam tnei ntang 10 a nihchuan Ie nan~ma thu thu a ni mai a.

000061/-

..,.. 61 ...

Spe;;'.ker anga i nten law. ~ HCln.tih tE::hchiam t.ur-ah kha cnuan a paw.Lmawh em avang zawk khan hanConsider kha cnu t.na viauin kahria a~ Keimahni ngau ngau IVJl'JFhlang bika 10 tih 'kha chu ni SE. iQ han sa\\'isel deuh te pawh achakawm thei a, kan unaute nena kan tih ho laia luntruala kan10 tih tlan dial dial kal chho kna a ni tih kan hriat hian:1.elai hi chu tih t.nei.h mai eL:, ":lih hi maw le ka ti deuhani.

SPbAKER ·· Kan House Leader in engtinngea nga.i.n ?

·· Fu SpecJ.ker~ a enga mah·mahkhaa sual lava, i~arawhchu, kanOpposition lam hotu tena naktuk-ah nLaihtuah mai ila an tih pawh

k~a thil awm tak pawh a ni tho a. Vawiin business a ziah lana nihlohtakah chuan kha laia kha a dik pawh ka ti chiah a.Naktuka tihpawh kha chuti taka thil sual pawh niin ka hrechuang lC.W.-.J.illla "r'awhchu , Chair atanga k.an programme tlem chhutsual palD leht~hsual palha 10 awm a, min ru~ethiam ula, ncaih­tuah a zawh law law a tha lawm ni i tih phei kho chu a zahawmka ti khawp a.

PU ZORAlvlTRANGACHIEF MINISTER

SPE.AKER ··\ .r. nih leh an in pawt hniam thei

10 em ni ? Eng~ Pu Hming han~).".wi teh u ,

··Pu LALHJ:vlINGTf-iJ.J'JGA PttSpeaker ,.khawngaih kan dil~awka 'ni a, ka sawina ahpawh khan I s8wi kha a zahawmlutuk tlat a. Nizan lamah knan

kan nbaihtuahna a inanb viau thoin ka t~ia a. Relam kan hanphone dawn khan kan phone thei tawh chiah si le va. Tin, 'tunt.uman hie.nin kan bud.je t b2k all hi ohuan kan Government businesshi tnnwh kan hrlat uvancin tih palh ni 10v8, a ni nman ne.a t ana dah e. ni an,-. a he i, h.i, cnu kan ti a, e huvan., chuan discusstur an~ Khan 1<.:an in puahchah ta 10 va. Keini ho pawh hi2n elcopy kha kan r cwn KE::n(; ta .Lova , Instruction deuh chauh a nihni maw, an tin sual paLh ecl ni 10 am, , Government Business atnawl 2.vanGin z Lr t r.wp n.i, hma hian a tuk hi ella awrn bawk si a,tih a nL,aihtuahna a III 2.. Chuvangi.n knawne.Lh hi kan dil 2. nihzawk ber hi maw. Tin, kan ConGress lam panL unauti::: an 10 awmlobawk nen.

S P .t.. J'>. K ~ R En~pnwh ni aeLa , Office Lami.n _kan tifel hlel deuh hlck el,Lun.r-ua'L taka kan nbenn8, kha .."kan pawm thei anih chiah siloh

kha chuan in Vawiin kan ME~i:::tinb chu chawl rih mai .iLa , Nak:;..uedar 10:30 a.m ah kan thukhaWffi leh dawn nia, Meetin2 adjourned,nt 2:15 P .. m.