CUR SU S

A UCTO RIBUS

S . P . LEO XI II ,

UT S UA E OP US H O C DE D ICA R E TUR , B E N IGN E CO N CE S S I T .

COMME N TA R IO RUM I N V . T . PA R S I I I

I N

LIBRO S PRO FI-IETICO S

DA N I EL P R O P H ETA

LAMEN TATIO N ES ET BARUCH

PA R IS I IS

S UM P T I B U S P . L E T H I E LL E UX,E DI T O R I S

xo,vm DICTA CA S SETT E 1 0

CO MMEN TA R IUS

I AN ELEM PRO PHETAM

LAMEN TAT IO N ES ET BARUC H

AUCTORE

IO S . KN A BEN BAUER,S . I .

PA R IS I IS

M P T I BUS P . L ET H I E LL E UX ,E D I T O R I S

1 0 , VIA DICT A CASSET TE 10

189 1

Omn ia iura Vind icabun tu r .

LEO N I X I I I PO N T IFIC I

COMME N TA R IO S :smomcos ET EXEGET ICO S

omnes VET E R I S °

. N OV IQV E T£S'

TAME N T I sc arp*

rvms

AD SA N CTO RVM P AT RVM

VETVST IO RVM SCH OLAE nocr onvm

IV N IO RVMQVE I N T E R P R ETVM

N O RM AM EXACTO S

ADH IB IT I S vm c pvs FVE R IT

R ECEN T IO RVM SC I E N T I A RVM svns_

mu s

AVCTO R ES O B S EQVE N T I S S IM I

ATQUE IN ERRAN TI DIV I N A E , VE R IT AT I S IN TER P R ET I

QV ! S I N GVLAR I DIGN AT IO N E

m qvmqvm E ST O P ER IS

N OM I… svo mscmm P E RM IS IT

man u s ET mu omu s F IDE I pmuvs ax i uneur

S EQVE AC SVA sr vom om…»ADDICV N T DEVOVE N T

sgms A PO STO L ICA E nocmmu : A DS E R E N DA E

S ACRA RVM LIT E RA RVM A VCTO R IT AT I

puo vnu svs PRO PVGN A N DA E

Onumopus, cui t itulus est Commentar i”: in Daniele": P rophetam, Lamentat iones et Ba ruch

‘

anetovo P . lossvno K NABENB AUE'R , S. I . , aliqui eius

iudicaverint , facultatemconcedimus ut vulgetur , si . ita iis ad quos pert iuet videbitur .

In quorumfldemha: [item manu nostra subscriptas et sigillo Societat is

nostraemunita: dedimus .

ANT . M. A N DE R LEDY

I .

IMP R IMA T UR .

Parisus, die 21 Innu 1890.

FR A N CI SCUS , Card . R ichard

Arch iepiscopus Par isiens is .

O

LEGENTIBUS s.

Cum commentar ius in Dan ielem esset fere typis descr iptus , nactus sum

par tempriorem commontar i i in Dan ielem quam ed id it J. Fabre d‘

E nvieu

Le l ivre du prophète Dan iel tradu it d’

après le texte héhreu , araméen et

tome second traduct ion et commentaire . Première par tie chap.

bis ( i . e. vulg. II,II I , IV, V ( i . e . vu lg. V his ( i . e . vulg. VI et

VII . Par is 1890. Par iter eadem tempore in manus mih i incid it nova quae

dam versie var iar um inscr iptionum cuneiformium Kei linschri t‘

t liche Bi

b liothek ; Sammlung von assyr ischen und hahylon ischen Texten in Um

schri ft und Uebersetzung. … herausgegeben von E berhard Schrader , Band

I II 2 . Haelfte Ber lin 1 890. Quaemihi adnotanda videbantur , ne qu idmer i to desideraretur , pro tempor is brevi tate ad59 r ips i ad calcemcommentar i i

p. 355 apponens addem1a .

_

De primo tomo a Favr e d'E nvieu ed ito egi

p. 61 et quae ibi de eius copia et erudi tione d ixi etiam de commentar io

mer ito laudan tur .

In commentar io Dan iel is tr ia praepr imis praestanda esse mih i erat per

suasum; sci ] . l ihrum ad tempus machahai cum nullo pacto referr i posse ;

quartum regnum de quo Daniel agat esse romanumet celeberr imum vat i

c in i um - 2 1 ita esse expl icandum, ut quae prophetae an te Dan ielem

d e Messia eiusque regno vaticinat i sint accurate oh oculos hahean tur ; eo

en immodo fac i le parar i viam qua verus oraculi sensus deprehendatur .

Scr i bebam in col legio D i l lon H a l l , propoWidnes in Angli a

d ic 2 1 oct . 1890.

l . KN .

PROLEGOMENA

De Dan i e l e ata squ e mun er a .

Dan iel 5wn (Dan . etc . et i ta idem nomen scr ib itur 1 Chron .

Esdr . N eh . et‘7N J

': (Ez . 1 ù , 1 & . 20; expl icatur vel

index Dei i . e . qui Dei nomine ius d ic it (Gesem'

us,Thes . p. 336) vel

Deus i ndex est (Fz'

ìrst i ta u t si t compagin is) vel index meus est Deusvel vin dex meus

,defen sor meus est Deus (cf. Vzîqour ozcr , Manuel h ib l :

3 ed . I I p . 605 ; Tr ac/wn , Comely , In t rod . I l 2 p . 568 ; K ei ] , Mein

hold Quae u lt ima expl icati o maxime probanda esse videtur ; pr ima enim adeo singu lar is est n t ex solo iud icio Susan nae commode

explicetu r ; sed nomen hoc ei inditum esse ab illo even tu nu llo modo

consta t ; immo ex sequi omn ino videtu r eum hoc nomine a puero

esse voca tum ; adde eam expl icationem veram esse deb ere quae al ii s

quoque eiusdem nomin is conven i re possit . Demnm haec in te rpretatio

similis est ali is not ion ihus qu ibus nomina vi rorum designar i solen t

Isaias Iahve est sa lus Ezech iel Deus conforta t etc .

Hand r a ro existimatum est Dan ielem ex gener e regio esse or tum; i ta

Ioseph us (An tiq. 1 ) six. 7 05 E edex.iou ya'vou; eum fu isse scr ihit ; ad

regiam fami liam eumaccensen t Sanct ius,Cornelius a Lapide Roh ling,

Kau len ali ique un ica r ati o quae affer r i potest colligi tur ex Dan . 6

ad r egium enimmin ister ium er ud iendi sunt a liqu i de fi liis Israel et desemine r egio et tyrannornm i . e . pr inc ipum vel nob i lium; in ter quosde filiis Inda fuerun t Dan iel et tres eius soc ii ; ad quem locum Roh lingmonet Danielempr imo loco nominar i , proinde eumprobabili ssime ad

semen rogium per tiner e . At rem esse incer ta…ipso loquend i modo

suadetnr,cum solum fil iis Inda accensea tur . Fili i au tem Inda qui a an

tea dc fi l iis Isr ael i . e . d e Iudaeis gen er at im d ictum est nam expe

di ti o illa N abuchodonosor regis con tr a r egnum inda icum u rbemque

lernsalem fac ta est in tell igun tu r i i hoc loco qui de t r ibu Inda or iginemdncun t . Quare id unum cer to effici tur Dan iele…ex nob ilia re quadann famil ia or tum esse . E ins autem soc ior umquc pieta te ostend itur

i llis tr istibus tempor ibus , cum de singn lis r egibus d ica tur et fecitmalum coram Domino Reg. de Ioachaz ; de Ioak im ;

DE DAN I ELE E IUSQUE MUNERE .

de Ioachin ; de Sedec ia ) , tamen etiam inter pr incipes nonomn ino eos defu isse qu i vestigia pi i regis losiae et eius exemplumpiar ecorda tione imitaren tur . N amDan ielem eiusque socios pior umparentum exst i tisse pics fi lios mer ito suppon imu s .

Anno ter ti o Ioakim r egis Inda N abuchodonosor expedi t ionem susce

pi t con t r a N echao regem Aegypti (vide ad anno quar to pugna ad

Char camis fac ta ( Ier . Ier usalem expugnavit et r egem Ioakim sib isubiec i t Reg. Tamquam spol ia abstul it par tem vasor umdomus Dei ; captivos quoque Iudaeos Baby lonem deducendos amic is suiseum commendasse cum ipse n unt io de patr is mor te and ito celer r ime

Bab ylonem r ever t i cogeretu r , Ber ossus nar r at (cf. Iosephus ,con tr a

Ap. 20. Antiq. 1 ; Euseb ius , Pr aep. ev . Inve

nes au tem nob iles ex famil ia regia et ex gener e pr inc ipum tamquam

obsides esse Babylonem deductos probabi le videtur . Quam ben igne'

autem hab iti sin t,ex eo elucet quod eis rex de mensa sua c ibos sta

tuebat et quod in aul a regia ad min ister ium r egium eos educar i et in

sc ien tia Ch a ldaeor um er ud ir i iubeba t . Inde facile concludere l icet

etiam al ios captivos bene esse habi tos ; id quod ex eo quoque apparet

quod Ioak im v i r Susannae sat is d ives erat et Iudaei su is mor ibus ac

legibus per ind ices de popu lo suo regehan tu r (Dan . idemconsequ i tu r ex monit ione Ieremiae : aed ificate domos , planta te hor

tos etc . N am si N abu chodonosor post rebel lionem Ioakim regiseos adeo ben igne habu it quos bello ad eam r ebell ionem regis foedifragi pun iendam suscepto captives fecerat , cer to non erat deter ior

sor s pr iorum quos an te r ebell ionem abduxerat .

Dan iel in aetate sat is inven i li Babylonemperven i t . Id coll igi tu r qu ian s accensetu r qu i in au la r egia orant educand i ; eos au tem pueros

fuisse c ir ca 1 5 annos n atos etiam propterea probab ile videlu r, qu ia in

au la r egum Persarum puer i annorum 1 5 er ud i r i soleban t u t annos

nati 1 7 r egi assisterent et min istr a ren t . Vixit Dan iel sa ltem usque ad

annum ter t ium Gyr i post expugnat ionem Babylon is i . e . usque ad eu

num 535 a . Ch annus en im ille quo Cyr us Babylonemoccupavi t i . e .

538 vocatu r in inscr iption ib us cuneiformibus annus ini ti i dominatio

n is Gyr i r egis Babylon is (sana t r is sar r ù ti Kur as sa r Bàb ilu ) et annusdemum subsequens vocatu r annus pr imus Gyr i r egis Babylonis . S i

igitur idem compu tandi modus apud Dan ielem ser va tur,Dan iel anno

535 a . Ch . praeclaram i llam visionemhabu it,de qua agi

tu r . Pluxi t i taque annu s septuagesimu s ex quo Babvlon e commora ba

tu r , ex quo tempor e simul sequ itu r eum in aeta te satis inven i l i esseBabylonemperductum.

Ver um in corpore inven i li vigu i t an imusmatu rus ac strenu us . In aul a

na murn au: nu:sous n essun. 0

regia sta tim insigne ed idit pieta tis ac rel igion is documen tum; cibos

legemosaica proh ib itos tangere nolu i t et u t omne legis v iolandae pe

r iculum decl inar et , legumina ad vescendum et aquam ad b ibendum

postulavi t atque ad eandem r cl igiosam obser van tiam etiam tres sociosinduxi t . Dan ielem en im eo in consilio pr imas egisse par tes ala cat ex

1 ,8 pmposuit au temDani el in corde suo ne pollueretu r de mensa r e

gis cto. Cer te magnae landi vert i tu r Ezech ieli quod Domino d icere potu it : an ima mea non est pol luta et non est ingressa in os meum

omn is ca ro 1mmunda (Ez sed Ezech iel versabatu r in ter suos,

quar e faci l ius erat evita re commin ationem i llam ah Osea 1ampraedic

tam fore u t apud Assyr ios pollu tum comederent (Os . At maiorelaude d igui sun t Dan iel et tr es eius soc ii qui n on in ter suos ,

sed in teraulae i llecehras et luxnr iem eamsib i imponeban t abstin en tiam et epu

lis del iciar um plen is contempt is vi ctu commun i ac mod ico vivere malchan t . N eque piis adolescen tibus deera l liber al itas Dei . l ta en im i isbened ixi t

,u t et corpore evaderen t prae al iis ,sen ior es venn stioresque

omnesque aequ ales sapientia et sc ien t ia longe superaren t . Cum en im

post tempus consti tu tum cor am r ege specimen cogn i tion is et doctr inae

i is esset edendum , r ex invenit in eis dccuplum super cnnctos ar iolos

et ma g os qu i or an t in un iverso r egno eius ( 1A tque wox ostensum est Deumpecu l iar i modo Dan ielem volle red

der e insignem. Cum enim r ex N abuchodonosor pos tn lar et a magis

non solum sommi quod hahueri t explica tionem,ver um ipsius somn i i

quale fuer it na r r at ionem magi omnes una voce et se impar es esse einegotio et solos deos id indicar e posse professi sun t . Dan iel au temprecibus cumsociis ad Deum fusis impetr at u t sib i somn ium regis eiusqueexplicatio divini tus r eveletu r . Qnare somn io ena rr ato et r el iqu os ma

gos vitae per ic u lo er ipi t et sib i soci isque potestatem et d ign i ta tem inregn i admi n istr atione acqu i r it . I ta in au la apud r egem hon or a tus

et iam inter suos magnam sibi conc i l iat auctor ita tem,dum pruden tia

sua et sagac itate telsam i l lam senum d uor um con t ra Susan nam accu

sa t ionem detegi t et con vel li t . Postmodum a liud r egis somn ium expli

ca t quo r egi por tend i tur fore u t insani a zoan th r0pica (boan th ropiasoi l . ) pun iat ur , n isi iustitia et miser icordia cast iga t ionem d ivinamaver ter i t . De a liis quae Dan iel egcr it sub N abuchodonosor r ege n ih i lmemor iae prod i tum est . ld unum r cfer tu r eum in dign ita te illa et au ctor i tate qua fr uebatu r in au la regia permansisse usque ad Gyr i domina tionem Post N abuchodonosor r egnavit Evilmer odach ,

Amel

Marduk 561 -559 quemIudaeis favisse ex grat ia d isc imus et benevolentia

qua Ioach in r egem Inda non solum e car cere eduxit ver um etiamth ronum eius posa it super th ronum r egum qu i er ant cum eo in Ba

6 ne…am m: mvsoua numana .

bylone cumque eonvivammensae regiae adh ibu ìt Reg. seq.

ler . Evilmerodach con iur atione facta occ id i tur,si Derosso

fides est adh ibenda, qu ia o

’

cv6pm; mi o’

caù yiî» ; r egno praefuer it (apudlosephum c . Ap. Regnum suseepi t qu i auctor insidiarum et

con iurat ion is teste eodem Boresse fn erat N er iglissor , N irgal—sar -usu r559-555 a . Ch . qu i sororem Evilmerodach in ma tr imon ium duxera t .Cum au tem post annos quat tuor obi ret filius eius Labosordachus

,La

basi—,Marduk vcaì

'

g c5v Berosso teste eum subsequ itur , ver um solumper

menses novem r egnum tenu it . Co'

n iurat ione faeta occisus est et un us

e con iurat is N abon idus th ronum occupavit 555-538 a . Ch . Hu ic er at

fil ius , Ba ltassa r , h eb r . urgnqihg , babylon ice Bel-sar —u su r (Bel r egem

protege) qui saepi us in inscr ipti on ibus nominatnr et cui N abon iduscuram et ad minist rat ionem exer ci tus simu l eum r egio apparatu d e

mandavi t (cf. B runengo L’impero d i Bab ilon ia e d i N inive

,I I p . 37 9

seq. ; Vz'

gouroux , La Bib le et les découver tes modernes 3 ed . IVp. 1 63

seq. Cornely e . p. 57 1 S chroder , Keil insch r iften 11 . A . T . 2 ed . p. 1 351 ;

Tiele,Babylon isch-assyr . Gesch ich te p . 11 70. Ceterum vide quae

ad exposita sunt . Sub eo qu i r egiae potestatis par ticeps era t Ba

bylon a I’ersis es t occupa ta . Atque ex insc r ipt ion ibus d idicimus Gubar u

(Gob ryam) unum ex ducibns praec ipuis Cyr i d ic 16 mensis TammuzBabvlonem esse ingr essumet dic 3 mensis Marcheschvan

,igitur post

3 menses,ipsum Cyrum in u rbem int rasse et d ie 1 1 eiusdem mensis

obiiSse N abon idum cu i per septem d ies in fine eiusdemmensis pa rentatum si t . Quae fuer in t par tes Dan iel is ante occupationem Babylon is ,

cap. 5 r efer tur . Cum Bal tassar fi lius N abon idi apud exer c itum pot issimum commoratus sit

,etiam explica tur , cu r de Dan iele c i par um no

tum fuer it .

S tmssmaier S . I . ed id i t ex tempore N ahuchodonosor regis inscr ipt iones

460, quibus annus , mensis , d ies accur ate est adscr iptus ; exsistunt in eius

libro inscr ipt iones i . e . contractus et documenta pr ivata pro singul i s an

nia , immo non raro pro singul is mensibus regn i eius ab anno access ion is

(d ie 14 mensis qu art i ) usque ad annum regn i eius 43 (d iem 2 7 mensis

quart i ) ; vide Inschr i t‘

ten von N abuehodonosor , Kon ig von Babylon Leipzig

1 889 , due fascicul i .

Idem in alio fascicule (Die babylon ischen In schr iften im Museum zu

Liverpool nebst anderen aus der Zei t von N ebukadnezzar b is Dar iu s

t i ré du vol . II des travaux de la 6° session du Congrès in ternat ional

des Or iental istes a Leyde Leyde , 1885 ) inscr ipt iones ed id i t ah anno

accessioni s Evi lmerodach (d ic 2 1 mensis sept imi ) usque ad annum regn i

e ius secundum (die 4 mensis quin ti ) . Ex tempore N er igl issor in eodem

fascicule edid i t in scr ipt iones quindecim ab anno accessionis (d ic 9 mens is

https://www.forgottenbooks.com/join

DE DAN IELE EI L'SOUE MUN ERE .

r iam Bel et d raconis introduci t etiam d iscimus Dan ielem apud Cyrum

in magno honore et auctor itate fuisse ; idem exprimitur apud Syrum

et in nostr a quoque Vu lg. opor tet trah i ad cap. 1 5 , ita u t rex il lesi t Cyrus . Ul i regi N abu chodonosor et regi Bal tassar et r egi Da r io Mede

,i ta Cyro quoque potentia et maiestas Dei Iudaeorum insign i do

cumento ostendi tur . Cum en im r ex,u t indignationem et sed it ionem

Babyloniorum sedar et qu i pr opter cultum suum spretum et sacerdo

tes occ isos maxime ir r itat i er an t , auctorem et suasorem eius offen

sion is,Danielem,

in lacum leonummisisset , Dan iel denuo incolumis

post sem d ies emed io leonum evasi t,ita u t rex palam profitemtu r

magnus es,Domine ,

Deus Dan iel iset non est alius praeter te (seenudumTheodotionem et LXX) .De vita Danielis n ih il aliud cer to scitu r n isi quod ex ipso l ib ro co l

l igi tur . Id au tem suffiei t u t perspiciamus quale fuerit eius mun us ad

quod a Deo erat assumptus et electus . Uti tempor ibus an teceden t ibusDeus non omisi t maiestatem suam et potentiame tiamgen tibus demonst ra re cu ius rei plu r ima exstan t exempla et documenta in r ebus ge

st is ab Ab raham , Moyse ,tempore In d icum, in vitis et oracul is pro

phetar um in Ionae ad N inivi tasmissione ,immo in ipsa popu li Dei ad

regiones al ienigenarum dispersione et c iect ione ita d ivinae pr oviden

t iae tempore exsil ii placu it excellentissimo quodammodo non semel

sed iter um i terumqne suamma iestatem et poten tiam insign ibus do

cumentis gentib us cognoscendam exh ibere . Atque cur eo tempor e id

fier i quam maxime decueri t , facile su8picar i l icet . Quae en im er at

gen tium de di is pa tr iis opin io ,ex popul i a licu ius vel glor ia et victo

r iis vel c lad ibus et ignominia dei pat ri i vel poten tiam vel deb i li tatem

matir i solebant ; qua de re quamplur ima exstant doc umen ta in inscr ipt ion ibus Assyr ior um et Babylon ior um qu ibus victor iae d iis auctor i

bus et adi u tor ibus adscr ibun tu r (vide qu ae d ixi ad Is . 10, 10. ler .

Amos Mich . N eh . Bab . Zach . eiusdem

op1nmms 1 11 1p51s s . l it ter is non panca reper iuntu r testimon ia . lam

r egnum Iudaeorum incui t prost ratum; ipse popu lus Dei victus in teral ien igenas capt ivu sque degebat ; unde pro gen tibus maxime prenamerat concludere Deum Iudaeorum esse impoten tem et a d i is gentiumdevictum ac superatum. Quare quemadmodum Deus Iudaeis per

pr ephetas con tinuo annunt iavi t causam clad is exsil i ique in eorum

peccatis esse collocandam,ita al iis eximi isque rati on ibus etiamgen tibus

demonstrare oportu it Deum Indecorum nequaquam esse dev ietum;

propter me , propter me faciam,u t non blasphemer et glor iammeam

al ter i non dabo ( Is .

Unde quod pro exsi li i tempore iam Isaias repet i to praed ixerat fere

DE‘

DAN I ELE museun 111131111113 . 9

u t Deu s se gentibusgler iosumman ifesta ret et idola n ih il esse estenderetseq. seq. 1 6 ; 56, 8 ; id r atione

praeclara per Dan ielem pr aesti tit . Is en im const itntus in au la regn imagn ificenti ssimi ope Dei ea edid it documenta qu ibus et N ahuche

donosor et Bal tassar et Dar ius Medus et Cyr us Dei Iudaeor umpe tentiam agnescere et praediea re cogebantur . Et i l le qu idem in magisdeprehend it impeten tiam idolorum

,in Dan iele omn iscientiam Dei

( cap. 2 ) in tr ibus i nvenibus didici t eiuspotent iamet pr aesens auxi l iumi ta u t gravi ssimispeen is propes itis omnem in Deum Indaco

r um blasphemiam severe in terd icer et ; tert io candem in seipso esper

t us est Dei vindic ismanum cap. 5 ; unde i terum laudes Dei Iudaeorum

pub lice pr aed icat et gen tibus sub iect is annun tiat . Eiusdem Dei omnisc ien tia iter um agnoscitu r vel qu asi ab obl ivione vind icatu r in au la

Bal tassar r egis cap. 5 ; eiusdemDei poten t ia magn is laud ibus preed icatur et omn ibus cum reveren tia snapic ienda prepen itnr a Dar io Mede

qui insign i documen to in Dan iele exhibi te de ea est edoctus cap. 6 . Qu aefraudes essen t idololatr iae et qu id Deus Iudaeorum va leret efficer e

,

epera Dan ielis et in ipse exper ta s est Cyr us quoque cap. 1 5 qu i cumred itum in Pa lacs tinam Iudaeis concederet

,Dei Iudaeorum dominium

egregie professa s est tr adu cens vecem in omn i r egno suo et iam perscr iptur am (Esd r .

Ex b isce quid muner is su is con t r ibul ihus praes ti ter it Dan iel iammagnampar tem consequ itur . S i en imDeus Iudaeorum a regihusprae

di oatur glor iosus et con tumel ia eiu s sever e prohibetu r , necesse est u t

etiam ipse eius popu lus huius Dei cu ltum et religionem avidins um

plecta tur et ma ior e stud io r etinea t et ut apud natienes ipsi quoquemaior conc il ietn r existimat ie ,

d ignitas , honor . Por r e Daniel magna

poll ens auctor i tate in au la r egia d enatus er at pr aefectura in provinciaBabel atque in eiusmuner is admin istrati ene a soc iis su is t r ibus adiuvaba tu r 59 ; inde au tem commeda plu rime exsn libus obven isse ,

eos mu lt is inimicorum vexa tienibus esse defenses atqu e in acquisitiene ae possessione honorum pacifica esse pr eteetos qu is est qu i nonvident ? E t iam ma ius emolumentum in eos der ivabatu r ex praeclar e

il le rel igionis ac pietat is exemple quod Daniel et eo aucte re atque hor

tate re eius soci i quoque edebant in aula r egismed ias in ter au laedelic ias et laseivias . Atque quam i ll ustr is fuer it Danielis sanctita t is

fama apud omnes ex praeclara illa laude cell 1g1 tur qua simu l cum N oeet Ich

,duebus illis iusti t iae lumin ibus quorum in tegr itasmer um al iis

quoque sa lut i fuit , apud Ezechi elem neminatur Haec eu

tem i uven is probitas et ebservant ia legum non potu i t non pr omovere

apud contr ibu les ver um pietatis ac religion is stud ium; unde quae

10 ne camme a1ccous numana.

Ezechi el decui t et quae Iercmias cpiste lis missis men a it b isce Dan ielexemple suo pondus addid it et inc itamen tum. N eque sine Special i

pr evident ia fac tum esse putandum er it , u t pr ima abduct iene Babvlo

nem t ransfcr rc tu r . Ita en immor ibus suis atque sua sapien tia r eg1 se

commendabat ct , ut fier i solct apud homines suae preb i tat is ac in tell igen ti ae laude cu i ad iu ncta erat insignis magis tr atus auctor itas

,id

sane cfi'ec issc eensendus er it , u t cxsulcs il li qui i n alter a et ter t ia ct

quar ta transpor tatione in r cgienembabylonicamabd ucebantur (cf Ier .

—30) iam ben ign ius haherentur ct su i pr otector em a tque adiuter cm in Dan iele eiusque apud r egem grat ia et au c tor itate inven i r en t

(cf. Comely , In trod . I l 2 p.

N eque b isce muneris eius ratio ac dign itas conc lud i tu r . [mme ma

gis etiam eius eclcb r atu r memor ia propter insign ia oracu la quae Dee

auctor c accepi t ct scr ipto con signavi t . In pler isque vat ic in i is a patr iarch is et prophetic d iv in i tus acceptis advert i potest Deum in commun i

candis su is consili is u sum esse par ticu lar ibns tempor um r erumque

gestar um cond it ion i bus qu ibus premissa quasi adn cctc ret vel seenudumquas i lla cffc r r ct simi li quadam ferma ,

al tiere tamen et subl i

miere,expr essa c t d eclar ata . Idemqu oque apud Danielem obser vare

licet . E rat i lle in au la regis poten tissimi omnem quasi coram se cx

pansum cerneba t splendercm ac fastum regn i mundan i , dum cedem

temper e regnumDei in popu lo Dc i misere prost ra tum iaceba t et cenculca tum. Quid erge?Utique videt r egni mundan i glor iam ct super

b iam,vidct post regnum babylon icum a l ia r egna poten tia bel lis

v ieter iis,feree itate insign ia ; sed etiam cern it ca eellabent ia c t dc

stru cta regnum au temDei cx parvi s conspi c it in i ti is er i tur um,orhem

terr a rum impletu r um omn ium hostium conatus super atu r um ct dc

mum c ives suos glor ia et beat i tate coronaturum. Pr aeter hoc r er um

futurar um simulacrum quasi generale adumbr at iones quoque c i os

tendun tur quaedam singu lares c t propr iae . I ta edecetur dc sor te po

pul i post exsi lium selu tam futur a d c magna quedamper r egem im

piumin festationc , dc ope divina pi is ferenda ,dc a ngelerumprotect ien c

atque tu tela ,ct demu 1n dc r esu r r ect iene mer tuorum in fine tempe

r um. Uti persecutorem Indecor um, Ant iochum Epiphanem ,depingi t ,

ita u ltimum quoque hostem cumque maxime ter r ibilcm r egn i Dc ian ti chr istum , designa t ; verum simu l ad dectr inam ct consola t ien cm

popul i Dei u tr iusque cona tus fe re ir r i tes ct r egnum ct glor iamdatumi r i fidel ibus eximia praed ica t .

Utu t bisce oracu l is pre Dc i favor e Dan iel optime mer itus est ct dc

populo suo ct dc c unctis tempor ibus futur is , tamen vat icin io il le cele

ber r imo de tempere adventus Messiae et de benis mcssian is cap. 9

na accennar e 1 111111 . 11

palmam tul isse videtur . Eo en im eracn lo id,cfi

'

ecisse mer ito ccnsctur ,

ut tempere Ch r ist i tanta cxsistc rct apud omnes Indecorum ord ines etapud Samar itanosMcssiae advenicntis cxspcctatie quan ta et in evan

gel ii s nobis cxh ibctu r et apud ipsos etiam sc r ipteres prefanes , lese

phum,Tac i tum Sueten ium testata consignatu r . Eedem eraculo bona

cxh ihetmcssiana , indolemregn imessi an i spi r i tua lemdeclar at , Messiamecc isum ir i totidem verb is cla re praedici t ct i ta id quod otl

'

cnsioni esse

possct iam in ante0cssum r emovct,veter is foeder is cac r imon iar um

que aboli tienemannun t iat c t dum destr uct ienem ae vasti ta temperpetuam u rb is templ iquc baud amb igue li tter is consignat , omnem tem

poral is r egni exspeetationem ac spcm fundi tus tellit . Simul prccati encilla ad Deum fusa , post quam in sign i bac r cvela tionc donatus est ,

pr aeclar c docet quomede oper tcat an imes pracparare ac pracparates

servare ad regnum Dc i suscipiendum et r etinendum.

De a r gumen t o l i b r i .

S i d ixcr is totum l ibr i argumen tum versar i in domin io Dei descr ibende ,

haud\

a ve re aber raver is . Pr aemissa en im intr educt ienc hi

storica cap. 1 de ed ucat ione Dan iel is in au la r egia et de eius r eligiosalegum Dei ebsc rvan tia iam cap. 2 6 ct cap . 1 5 ca cont inen tur quibusDeima iestas et domin iumrcgibus et gentibus eius tempor is innetesca t ;in cap. 7- 1 2 au tem ea prepen nn tur quae Dc i domin ium in r erum fu

tur arum admin istr atiune ,in rcgner um mundanor um successione et

r uina , in regno Dei stab ilicndo ac perfic icnde man ifestan t .

Ccrn i tu r itaque in cap. 1 prooemiumqueddamad totumlib rumquod

perfinet , que estend itnr quomede Dan iel in au la regia consti tu tes

famamsapien tiae acqui sier i t et que simul in eius pieta te praeparat ie

quaedam cern itur ad Dei favores accipiendes . Unde eo in itie propenun tur quae n ecessar io ad subsequen tia in telligcnda rcqu i r un tur .

Stat im enim cap. 2 explicar i debet cur Dan iel si t in ter magos c t sa

pieu tes in aula r egia ; pecul iar i s c i fit a Dee gr atia in semn i i revela

tiene ; b isce au tem n isi capu t 1 pracmiscr is , tota nar r atio est plane

abr upta ct b iu lca . Ut i r ebus cap. 1 et pr aeser tim cap. 2 n ar r at is Dan ielnetus fi t in au la regi a et idee aptus evad it , per qu em Deus suam pe

tent iam r cgibus et gentibus man ifestet,i ta cap. 1 3 na r r at iene dc Su

sanna netus fi t et i llustr is apud cen t r ihu lcs suos et su is de dominioDci edend is i n futuro tempere oracu l is iam nunc fidcm conc i l iat , cum

tamquam invenis Domini spir itu imbutus ab i is agnescatu r . Quar ci lla nar r at io sicu t i tempor is r at ione babita post pr imum vel a ltcr um

caput col locanda est , i ta specta te munere Dan iel is duplice (pre gen

12 111 aneuucur e 1 111111 .

tib us et pre contr ibu libu s) alter um est quasi prooemiumquo vat ic in ia

eius ct quae suo egi t exemple pr o popu lo suo apt c adernantu r . Ra

ti enc i taquc hab ita dupl ic is eius muner is omn ino consc ntaneum est,

ut Dan iel i nsign i al iqua re et iam inter suos an tea innetescat ; unde

hac de causa iamnar

r atio illa aptissime congr ucrc d icendo. est ct ad

l ibr um per tinere .

Capite 2 pr ima nar r atu r manifestatio maiestatis ac domin i i DeiIsrael . N abu chodonosor semn io perter refactus u t explora ret possen tnc

magi vere occul ta pander e postu lat a magis ,u t et somn ium sib i in

d icent et cms mgn ificatienem pendan t , pecna mor t is proposi ta n isisomn ium ind icare valuer int . E i negotie magi sunt impares . Danielcum su is soc iis ad epem divinam implor andam confugi t et Dan ielisomn ium r egis et qu id per tendat revelatu r . Laud ibus et gr ati is Deo

persolu tis Dan iel regi somn ium i nd icat quod vider at de statua,cu ius

caput ex au re , pectus c t b rachia ex argento ,venter ct femora ex aer e

t ib iae fer reae er ant et quam demum lapis de mon te abscissus coin

minu it , lapis autem factus est mens magnus et implcvi t un iversam

ter r am. Interpr etatienem a Deo sib i r cvclatam cxpen i t agi soi l . de

quattuer r egn i s quae in ter se succeden t c t dc r egno quod Deus ceeli

susci tab it et quod in aeternum stab i t . Rex stupefa0tus prec id it in fa

ciem,Dei Dan ielis eminen t iam ac scientiam agnosc i t eum profitens

Deum deor um et Dominum r egum et Dan iel i da t summummagistratum in provincia Babel . Il ie i taquc r egi ad ecu lum demonstratur

DeumIudaeor umabd ita cer di umpenetr are et rerumfutur arumb aher c

scientiam et domin ium,unde cum etiam Domz

'

n um r egum pr aedica t .

In a l ter e even tu magis mani festa tu r potestas Dei ct dominium in

r es crea tes ,in clemen ta . Cum en im r ex sta tuam erexisset dei su i c ins

que adoratienem pecna ign is proposita ab omn ibus postulasset , t r es

iuvenes,socii Danielic

,ad seu um musices non se prestern un t neque

idolum vener antu r . Quare in fornecem ign is ardentis mi ttun tu r qu amr ex iusscrat succend i septuplumquam su ccend i censueverat . Flammis

c rumpcn tibus ecc ìdun tur min istr i regis qu i iu venes in maxima illaincend ia in i ic iun t

,iuvenes au tem ipsi angelo descendente incolumes

servantu r . Quod r ex at ten i tu s mex adver ti t et cor am sa t rapis et ma

gistr at ib us ct ind icibus et petent ibus r egn i Deum poten t issimum praed icat et dec retum ed it proh ibens n e qu is loquatu r b lasphemiam in

Deum Israel gravissima pecna delinquen tibus intentata . Haec man ifestatio iam est pr iore i llust r ier . N eque en im fit solum in au la r c

gia et coram au l icis et magis ,sed fi t cor am immensa mu lt itudine

ex var i is gent ibus collceta et cor am nohi libus r egn i ; neque selus

rex Dei laudes pr efi tetu r , verum potestas eius omn ibu s pepu lis , tr i

ma accennar e 1 111111 . 13

bubus et lingui s r egn i sollemn i decreto regio annun tiatu r, u t omnes

sci ant non esse a lium Deum qui pessi t i ta sa lva re ; ita loqu itu r ille

qu i an tea superb ia tumidus clamaverat : et qu is est Deus qu i eripietvos de manu mea?

IdemDei domin ium, qui r ex regum a r cgibus iusti t iam et miser i

cordiam exercer i vu lt et u ltor cxsisti t scc lcr um N abuchodonosor in

seipso eXperi tur . Menctur en im semn io de morbo insan iae zoan thr e

picae qu i Dan iele in terprete c i imminct in peenam soeler umne su

perbiac , n isi iust i tiae et miserieord iac epcr ibus iram Dc i placaver it .

Atque rover e post annum superbe gle riatus de magn ificen tia u rb isBabylon is quam sibi aed ificaverat morbo illo divin i tus prosternitur .

In ill is demu in misc r i is oculos levat ad Deum c iusque potestatem sem

piternam aderat . Quar c san itat i c t regno rest itu itur . Ipsum even tum

c t magn ificas Dei potesta tis ac domin ii laudes dec r eto sollemn i omn ibus popul is et gen tibus r egn i su i annun tiat . Hoc i taqu c even tu Deu s

maxime innetesc it tamquam dominator qui ty r anni dem ac super b iamregum abominatur , qui iusti tiam ct miser icordi am ab ii s exer cer i

vul t ,qu i eiusmod i epcr ibus placa tur et 1r am aver t it,at qui si mon ita

ser vi su i et in ternunt ii spernun tu r , in regem poten t issimum graviteran imadvcr ti t cumque turpis insan iae tenebr is et fu ror ibus commi t tit .

Qua pecn a simul summum eius in homin is animum dominium exh i

betur . Hoc domin ium sempiternum quo in cocl is et in ter r a iuxta

suam volunta tcm cun cta d isponit , cfi'

er tu r magno verber umpendere

in decr eto N abuchodonosor r egis et potissimum descr ib itur tamquam

sancti tate praeditum et mer um integr ita tem animique demissionem

exigens (cf.li ti Deus se man ifestavit pr imo r egi , i ta in ul t imum quoque regn i

babylon ici moder aterem su umostend i t domi nium (cap. Ille enimcum haec omnia sciret tamen non humil iavit cor suum,

sed adversus

Domina torem ceeli elevatus est,i ta qu idem u t vase templi Domin i

affer r i i uberet in convivio cx qu ibus b ibeban t ipse et opt imates eiuset uxores et Concub inae laudantcs idola Deminum au tem contumel iis

insequ cntes . Quare Dominus sui honor is cen tempti vindex exsist it .

Apparen t in pari ctc con tr a r egem art icul i manu s scr ib cn tis ; r ex ter

ror e ingent i cor ripi tur , i ta u t compages r cnum solvan tur et genna

eius ad se invi cem coll idan tur Scr ipturam quam nemo mage

rum legere et interpr etar i potest Dan iel legit et in terpr e tatur , r egiin memor iam r evocat Dei domin ium et a Deo Domi nator e u ltionem

instare decla ra t qu ippe qu i r egnum ab indigno et scelesto aufcrat

idque Med is Persisquc trade t . Id quod even tu mex eempletum est .

Babyl ene per Cyrum occupata Dar ius Medus simu l cum Cyr e vel

11 111 A RGUMEN TO 1 11311 1 .

eiu s nomine et auctor itate r egno praeer a t ; is regn i previpcu s t res

praefeci t pr incipes , de qu ibus unus Dan iel erat . Qu i cum sapient iad ivin i1u s data r el iques longe superar c t , eor um in se conc itavit invi

d iam. Unde cumperdere cenan tu r . A r ege qu i n ih i l eiusmodi suspi

catur d ecretum obtinen t quo aul ic is per d ies 30 interd icitu r ne a quoc umque deo n isi a r cgc rem c l iquem petent . Dan iel , u t i soleb at ,

Dominum ter in di e ador are non desistebat ; quar c depr chcnsus in la

c um leonum mi ttitu r r ege fr ust ra cont ran itente . A t sequen t i d ie r e

per ita r in columis . Hoc d ivinae poten tiae documen to edoc tus rex de

c r etum scr ib it, qu e omnes iuben tu r Deum Dan ielis tremiscere et

paver e ; eius enim r egnum a c potesta tem fer e in perpetuum

Uti Dar io Mede,i ta Cyre quoque innotesc it Dei domin ium. Hoc en im

loco et propter tempu s et propter'

r ei argumentum collocanda est nar

r at io de Bel et d racone cap. 1 5 consigna ta . Eventus ille in it ie regn iGyr i a ttr ibu ì debebit , qu ia Cyr us pruden tiae esse censet ceder e i raeBabylon ierum qu i de contumeli is ab al ien igena d iis su is ac sacerdo

t ibus i llat is ind ignati sed it ionem movent . Danielem iam aeta te satis

prevcctum iter um in lacum leonum conneiun t . At post sex dies a r ege

r eper i tur incolumis . Quar c Cyru s quoque ma iestatem Dei Dan iel is

prefitetu r .

Hisce i taquc pr ior libr i par s absolvi tu r . Ad u num consiliumsingulaconvergun t et in ter se ordin e tempor i s quo gesta sun t enar ran tu r . In

a l tera libr i par te oracu la con t inen tu r d e domin io Dci in quan tum

cern i tu r successione et r u ina r cgner ummund i et r egn i Dei conditione .

Quae pars a rete cohecret eumpr iore . N am dc ist is r egn is iam sermo

er at b revis quidem sed mu lta complectens in cap. 2 in expliea tiene

somn i i N abuchodonosor r egis . Quae ibi lineamenta posita sun t,cap. 7

accu ratiu s desc r ibun tur . In qua ttuer an ima libus ema r i ascenden t ibuscernun tu r simu lacrat quaedam et adumb rat iones quattu er r cgner um

quae N abu chodonosor in statua v iderat espressa ; r egnum qua r tum

explicatìus descr ib itur , ex quo tandem decem r egna exsistan t ; t r iaex i llis ab elio quod exer itu r dei ic iun tur ; eo au tem designatur r ex

qu idem maxime impius e t b la5phcmus et per secutor r egn i Dc i , qu i

tandem simu l cum omn i potestate Deo in imica d ivine i ud icie pr esternetur ; r egnum au tem aetern um deb i tu r ei qu i quasi filius homin isven iet in n ub ibus coeli .

Quo or acu le pr imo cap. 7 totum tempus ter r estre usque ad saecu lo

r nm consummat ionemcompr ehenditu r . Uncle alter a h aec pa rs eadem

or di tur magn ificen t ia , qua pr ior ,si pr ooemium que in tegro libro

praelud itur omiser is ; in u troqu e loco cap. 2 et 7 stat im totum Dei

domin ium nob is eb ocu los pen i tur , a t medo pre indole et natura

https://www.forgottenbooks.com/join

6 DE ARGUMEN'I

‘

O 1 113111 .

scr it domin ium, quod quo c lar ins i llustr iusque efi'eratur

,sta tim ti t

transitus ad supremam popu li Dei victor iam, ad mer tuorum soi l .

resur rectienem , qua fideles aeternam nanciscuntur beati tud inem,

opprobr ium sempiternum in imici Dei . Ileo i taquc s'

pe exsulcs se censo

lentur ; Deus suae providentiae disposit ionem vat i aper uit et qua r a

tione domin ium suum esset stab il i tur us ostend it .

Uti n ar rationes par t is pr ior is , i ta haec quoque a lter ius par tis vaticinia secundum tempor is ser iem inter se subsequun tu r . Pr imum en i in

oraculum cap. 7 ad annumpr imum Baltassar r efer tu r,cui a N abon ido

magna pa rs r er um admin istrandarum c t pr aepr imis r cs militar isdemandata erat ; annus coll igi tur baud improbab i li ter 1 2 N abon idii . e . 552 Ch . ; a lter umoracu lum cap. 8 sequ itur anne ter tio eiusdem r egis Ba ltassar ; cap. 9 anno pr imo Dam Medi i . e . anno 538

vel 537 a .Ch . et demu 1n u lt imum oraculum adscr ib itur anne Gyr iter tio i . e . 535 a . Ch .

Ex l ib r i a rgumente etiam consequ itur omn ine l ib rum Dan ielis i ta

dividendum esse,u t pars pr ior const i tu atu r (post prooemium cap. 1 )

cap. 2—6 ; alter a autem cap. 7 - 1 2 . Eo modo l ibr um iam bene par ti tisun t Theedoretus qu i ad cap. 7 adnotat pr iori bus capi tibus magis h istor ico modo prophetiam esse conscr iptam,

ab hoc au tem loco Dan iclcm ineipcre eas pr acd ictienes expenc re quas per r evelatienemacce

per i t ; a cap. 7 secundam ineipcr e par tem sta tu i t A lber tus Magnus

quoque ct simil iter Ma ldona l us,Sanct ius , P erer z

°

us,Cornelius a La

pide, Ca lmetus (qu i eius par ti tionis r ationem r eddunt ad cap. 7 ) e t ex

reccn tior ibus Loch , Pa lmer , Vigou rozw , Hold ing,Tr ac/ wn K a u len

Zschok/ce N eteler,Cornely , et cx protestant ibus H aecern z

'

clc, H i tz ig,

Ziìndel,Zoec/cler , Mein/cold ali ique . Sun t tamen ali i qu i cap . 7 pr ior i

pa r t i att r ibuant ; i ta A uber len ,K ei ]

, K lz'

e/otlz. Moncn t

qu ippe cap. 7 idem exh iber i argumentum quod in cap. 2 sit pr opositum ; dein cap. 2 -7 ipsa lingu a a rama ica in ter se esse cepulata et

con iuncta ; quarc ca capita non esse separanda ; agi enim in il lis de

potentia mundana c iu sque velut i progressu et de cond itione quaeinter eam et r egnumDc i in ter cedat ; in al tera par te autem expen i re

gnum Dei ci usque progressum et del inear i ra tionem i llam quae exsi

sta t in ter r egn umDei et poten tiammundan am. A t si somni umN abu

chodonosor cxceper is ni hi l b abes in cap. 2—6 quod ad monarch iam

mundanam c iusque progr essum r cferatu r ; nam cap. 3 et 5 N ahuche

donosor Dci poten tiam exper i tur ; candem exper i tu r cap . 5 Baltassar

et cap. 6 Dar ius Medus . N eque l ingua a ramaica qua cap. 7 conscr iptum est r at io esse potest suffic iens , u t illud cap. ad pri or em par tem

t rahamus . Insuper a lius plane modus cer n itu r in quat tuer r egn is

ne ur uu r c 1 111111 . 1 7

desc r ibend is in cap. 2 et 7 ; ib i cuneta eo consilio descr ibun tu r,u t r ex

Dei domin ium et scientiam agnoscat ; h ic vere ipse r erum cu rsus,

rcgne r um sor tes ct exitus,indicium Dc i et r egnum Mess iae per se et

propter se prepen nn tur . Quer o pr ior d ivisio sola l ibr i argumente eon

grui t et eo quoque commendatur quod in u t raque parte i ta d istinctesuccessi e temporis acc ur a te servatur

, quae inter tu rbatur si cap. 7 ad

pr iorem adiunxer is .

I I I . De no t t a t e l i b r i .

Ex argumente libr i sequ itur eius unitas . Una en im in toto l ib recer n i tu r uotie expressa ad quam eventus singu li et oracula refcr un

tur . Pars u tr aque cedem ordine tempor is disponi tur . Hisce iam pro

batur certe al ique consilio libr um esse compositum neque fortu ite ex

var i is fragmen tis coagmenta tum. P raeterea li br i partes etiam interse cohacrcn t

,in ter se explican t . Quae cap. 1 nar r an tu r omn ine neces

sa r ie sun t ad r elique in libro in tell igenda ; ita cxplica tur , cu r in

subsequentibus Dan iel in aula r egia inven iatur ; soci i eius nominan tu r ; ea re autem praepar atu r id quod 59 c t seq. nar

ra tur . Mentie fit r eligion is eor um et observan tiae legis ; inde au tem

cx indole legi s veter is sta tim conc ludimus fe re u t Deus singula r i r a

t ione i is faveat ; unde quae cap . 2 . 3 n ar ran tu r , iterum a lique modo

praepa ran tur , cum eXplicetur Dei in eos l iber al i tas ; et qu i a c ibis immnnd is absti nuer unt , cos pot ins mor tem vel le sub ir e quam idolumadora re iam unicuiquemaxime ver isimile vidobitu r . Ii igi tu r i uven ummores cap. 1 desc r ibuntur qu i postmodum cer nu n tur pro r e nata

magis expl ica ti . Et si in Dan iele visi onum ct somnior um intel li

gent ia lauda tur , iam habetu r pr olusie quaedam ad ea quae cap. 2 .

5 evenisse r efer tur . Eed cmmodo non sine cer te consilio sc r ib i tur

vase domu s Dei esse ablata ; nam cap. 5 vasis ist is u ti tur r ex ad con

tumeliamDee infer endam et ad idola landende ad quae bone randa

illa in templo deorum col loca ta eran t .

Quae cap. 2 de sta tua c t qua t tue r r egn is d icun tur , omnium inter

pretum con sensu in cap. 7 la tiu s accu ratiusque expl ican tu r ; itemquaedc r egno Dei affirman tur ,

fer e totidem verb is et eadem sentent ianon semel in altera par te proposita legun tu r ; cf . 2 7 ; 3 .

Itemnegar i nequ it in cap. 8 qu aedamex cap. 7 deprompta explicat ius

per singula tr actar i et quae cap. 8 d ieta sun t de r cgc persecu tore la

tius desc r ibi cap. 1 1 quae cap. 7 de iudi c io d ivine ind ican tur , i tcrum -3 tanguntnr et complentur . P raeter ca quam ar cte in ter se cehaerean t et et non egc t explicat ione , sed solum

D\N I BL . 2 .

18 na 1111 11 111 11 1 11111 1 .

admon i tiene . Insuper modus que Daniel de se loquitu r , min ime aliumet aliumindi cat scripter cm. In pr iore quidem de se loqu itur in ter tia

persona , qu ia n a r r ationcm inst itu it ; ita in al tera par te quoque

et in qua tamen cum oracula et visiones r eferat,etiam pr ima

persona u ti tur Quae var ietas ee minus offensien i esse potest , cum al ii quoque , u t Isai as , medo pr ima , medotert ia persona a ten ta r de se narr an tes ; cf. Is . 5 etc . ; seq.

etc .

N eque cen tra uni ta tem in de al iqu id cffi citur , q uod a l inguaadb ibctu r ar amaica , r elique au tem b ebrai ce consc r ipta sunt . Idemenim tr ansitus ab una dia lecto ad al iam etiam cer n i tur apud Esd ram

Deinde , sicu t modo dictum est,capu t 1 bebra ice scr iptum ita

c rete cum sequenti bus ar ama icc consc ripti s cohaer et , ut necessar iosupponetu r ; cedem mode capu t 7 arama ico scriptum int ime con

nexum est cum sequentibu s, quae b eb r aice legu n tu r . Quar e haec va

r ietas di alec ti nu lle medo va lere potest ad un itatem libr i destruendem. Erat l ingua aramaica u sitata in commerc io Assyr iorum et

Baby lon ier um cum pepuli s ad mare med iter r aneum incelcnt ibus ;v ide qu ae d ixi ad Is . unde hominem Iudaeum apud Chaldaeos

degentem ea u ti d ialecto non est cur negetu r . Cnr au tem eam adhibuer i t var ietatem,

hand fac ile d ixer i s . Ecm ex solo beneplac ito (sta t

pro r atione ve lun tas ) cxplicar e non placet . Velde quoque dub ito num

al iqu id expl icen t qu i di t r efer r i seq. scrmencmmagerum ara

ma ice lequent ium et vetem deinde in in cepta l ingua porgere . A t pro

fec to , magi non aramaicc cum rege leont i sunt , sed babylon ice , ea

lingua quam in insc ription i bus et‘

con tr act ibu s babylon icis expressamvidemus ; insuper non declara tu r

,cu r u sque ad capu t 7 ea u tatur

d ialec to et non pr iu s desti tcr i t vel u l tra per rcxer i t . Un cl e si qua ratioest exqu i r enda ,

al ia pr opon i debet . Ex patet capu t hoc anne

pr ime Cy r i esse conscr iptum. Vix autem probab ile est usque ad illumannum Dan iel nih il scr ipto consignasse . E cen tr a va lde videtur ver isimile cum eventus i lles cap. 2 . 3 etc . stat im l itter is con signasse et

qu ia Babylon ierum aeque ac Indecor um in tererat eos n esse usum esse

ea di a lecto quae cer te mu ltis ex u tr aqu c nat ione fami l iar is erat . Cumau tempestmodum r evelati en es il les c t oracula quae solos Spec taban t

Iudaeos litter is mandaret , mer e al iorum prophetar um adh ihu i t l in

gnam heh raicam. Bac par i ter a sus est cum ea quae var io temporecon scr ipserat in unum red iger et velumen

,cu i necessar io praemisi t

seq. in hoc a u temvolumen ea quae antes ar ama icc erant vu lga ta

et iam nota , aramai cc quoque r etu l it . S imil iter rem bau d improbabi

l iter cnodan t Kran ichfeld ,Zeeckler .

ee usar n e 1 111111 . 19

Un ite tem l ibr i et preinde unum quoque esse auc tereme ius hod ie cem

mun i ter omnes assumun t et iam i i qu i Dan iel i librum non at tr ibuun t . Ol imautemBer tholdt c t Augu sti non minu s quamnovem pestularunt scr ipteres

ex var i is tempor i bu s , qu i tamen sedulo imita ti sint singul i al iorum d icend i

genus ; i taquc ipsi fa ten tur in d icend i genere maximem corn i in toto l ibre

aequa li ta tem. Ad novem i lles scr ipteres deprehendcndos invenerunt in

l ibro .var ias contrad ic t iones ; ita et 5 et 1 9 ct 5 ,

1 1-11 . E ichhorn decem vel saltem quinque var ias partes ali is ct al i i s tem

por ibus conscr iptas detex i t . Al i i duos requ irendos esse auctores cxist imahan t . Par tem en im alteram cap. 7-1 2 esse ed Dan ielem r eferendam ; quaeautem cap. 1 -6 praemi t teh tur de Dan ielis vita et ill is event ibus

,haec ab

elio quod am poster iore esse add i ta qu i forte illa composuer i t adb ib it is

qu ibusdam r erum commentar i is ab ipso Dan iele rel ict is . l ta H er bst

(E in lei tung, cd . “'ch e I l 2 p. 101 Spei l (Tub inger Quertelschri ft ,1863 , p. Reusch (E inlei tung, p. con Hanaberg (Gesch ich te der

g5ttl . O tl cnbarung, p. cf. Cornely , e. p. 475 , Z oeckler , der ProphetDan iel p. 1 7 . R at iones quas Her bst sn

‘

ert su nt a) Dan ielemnon petu isse

scribere b ) Dan ielem 20; i te laud ibu s elfer ri , ut a lius eas

laudes conscr ipsisse eensendus s it ; c ) 1 , 1 errorem cen t iner i tempor is . Sed

has ra tiones leves esse ne d icam fut i les , ex expl icat iene patch i t . E t si al i

qu id i is prebaretur , in u no al tereve loco in terpelat ionem exs tare esten

deretur ; n ih il el iud . N ul lo modo in error deprehend i tur , dummode 112

co sensu acc ipiatur que in hoc l ibre saepius deprehenditnr . E t iam al io

rum opin iones expon i t et r efuta l Fabre d'E nm

'

eu , Le l ivre du prophèteDan iel I In t roduct ion , Par is , 1888 , p. 1 70.

Cum un i tas l ib r i magn i s i t moment i et iampro aln s quaest ien ibus iuvat

ell erre ipsa verba al iquorumex r ecen t issimis cr i t ic is K amen i ta loqu i tur

gardens—nous cependan t de conclure de cet te d iver s i té de lengue que

nous ayons affa ire ici à deux au teu rs d i ll é rents ; la cenncxi en étroi te qu iexiste ent re le vs . 5 a et le vs . 5 h (passage où commence l ’emplei dc l

’

a

raméen ) exclu t d'

avance tou te conclu sion de ce genre . L'un i te du l ivr e

reposc , d'

ai llcurs , sur les arguments les plus selides . Partou t r ègne lememe espr i t ; par tout , b ien que seus des termes diverses

,nous retrouvon s

les memes idées sur l'

aven ir . On a donc eu raison de r epousser d'

un accord

unanime les hypothè scs de Ber thold t c t Dans la par ti e h istor ique

(I .-VI ) , i l est toujours quest ion de Dan iel e la troisième personne ; en rc

vanche , dans le seconde par t ie , i l par le dc lu i-meme à la premiè re per

sonne 28 ; 15 . 2 7 ; Cette eireenstencc nc peu t en

aucune man iere ind iquer que la par t ie h istor ique et la par tie prophé t ique

ne seien t pes du meme au teur ( I l ist . er i t . II , p. E t R euss m'

algré

la d ifference dc ferme que nous venens de sign aler , le l ivr e ne saura i t etre

ainsi d ivi se et sc inde. Tout s'

y t ien t . Les préd ict ion s de le seconde par t ie

sont d'evance ébau chées dans le songe dc N eben

- Kadneeqar , et le figure de

Dan iel , dans ce que celu i-c i recente sur son propre compte , se dessin9 ,

QUA ABTATE LI BER SI T COMPOS I'I'US .

par teut où les textes se prèten t à une comparaison ,de la meme faeen dans

les deux par ties don t l'une , e cet égard ,

est le calque de l'

autre (apu dd

’

E nvieu , p. 1 7 7

I V . Qua a et a t e l i b er s i t compos i t u s .

lam ex un i tete l ibr i quem hod ie consensu adeo commun i prefi tentu r va lidum confici tu r a rgumen tum ,

ipsum Dan ielem librum hnno

composu isse . N am sat is est cvidens a lteram l ibr i partem r cpct i t is mo

d is ad ipsum r cfer r i Dan ielem; qu ia igitu r fatent ibus hod ie omn ibusunus est l iber et eius unus auctor , necesse est totum l ibr um a Dan ieleesse consc r iptum.

Ita clar c asse r itur Dan ielem scr ipsz'

sse somn ium et r ei summam

nar r asse ; v . 2 a Dan iel di xi t videbam in visione etc . v . 6 post haec

aspic iebam i tem v . 9 . 1 1 . 1 3 . 1 5 hor ru it spi r itus meus ,ego

Dan iel ter r itus sum; v . 1 6 . 1 9 . 2 1 . 2 8 ego Dan iel mu l tum cogi tat ien i

hus meis con turbabar . Idem cer n itu r cap. 8 ; v . 1 visio apparu i t mih i ,ego Daniel vid i in visionemea ,

v . 3 . 5 . 5 . 1 3 . 1 5 . 16 . 18 cumque leque

r etu r ad me,coll apsus sum pr eh n s in ter ram; v . 1 9 . 20. 2 6 . 2 7 et ego

Dan ie l langui . Idemhabetur cap. 9 ; v . 2 ego Dan iel in tel lexi in l ib r isv . 3 . 5 . 20. 2 1 . 2 2 ct docui t me et locu tu s est mih i ; idem in cap. 10;

v . 1 Dan iel edd i to nomen Bal tassar aper t issime idemDaniel dec la ratu rde quo cap. 1 ; pergi tu r v . 2 in d iebus illis ego Dan iel lugebam etc .

v . 3 . 5 . 5 . 7 . 8 . 9- 2 1 ; idem notatu r in cap. 1 1 ct 1 2 . Igitu r a ifi rma

t a r Dan ielem scr ipsz'

sse dein modus scr ibend i is etfer tur qu i Dan ielemscr iptor cm prorsas a rgnat , idque con tinuo et par i r a tione per omn iacapite . N eque ex0ipi potest similem depr eh end i mod um loqu endi in

l ib ro Sapien tiae seq. sum qu idem et ego mor ta l is et ego

netus vener un t au temmih i e tc . nam in l ibro Sapien tiae Salomoncm loquen tem induc i ab a uctor e libr i facile videtu r ; scr ib i t en imauctor gracce , scr ib it longo post Sa lomenem tempor e , Sa lemouem i isfer e sententi is loquentem facit quibus eum u sum esse ipsis s . litter isconstat . Ver um plane a li ter r es se h abet in l ib ro Dan ielis . S ingu l is

enim v isionibus suum essigna tu r tempus ; anno pr imo Ba l tassa r r egis

Dan iel somn ium vid it anno tcr t io r egis Ba ltassar visio appa r a î t

mihi anne pr ime Dam ego Da niel in tellexi etc . etc .Por re dic i

tu r Dan ielem scr ipsisse ; dein angel i loquun tur ad Dan ielem ; c i precel

piunt , u t visionem acceptam consignet u tque conser vet

cum de r ebu s v isis edoccnt,col lapsum in ter r a er igunt etc . N eque

Daniel a liunde netus erat vel oracul is da tis vel r ebu s gestis ,u ti Sa lo

men netus erat ; pr e inde cur Salomon fia t laudans sapientiam ex re

qua scu r e 1 1111111 s1r cen remr us . 2 1

ipsa et libr is eius patc t ; idem vero neu t iqu am dc Dani ele va let , de

que praeter nomen apud Ezech ielem commemor etum et h nno l ibrum

suum n ih il memor iae est tr ad i tum. Quare eti am n u lla r at ione fingi

potest cur qu is eius nomine volucr i t l ibrum componere ; qu i enim l i

bros edebant pseudepigrephes , nen seligeban t nomina ebseu r a et

incogn ita , sed nota et i l lust r ia ,ut i Adam,

Moyses , Salomon ,Isaias

,etc .

vide de l ib r is pseudepigraph is ct apoc ryph is Cornely ,Int rod . I p . 200

seq. Por ro l ibr i i st i pseudepigreph i ineptae sun t al ior um l ibror um imitatienes ; nemo autem d icere potest l ibrum Daniel is ea r atione esse

or tum.

Proindc standum est ipsius l ibr i de se test imon io quamdiu non r a

tion ibus vere convin centibus clare demon st ratu r aliis ex capi t ibus er

gnmentisquc fier i non posse ,u t liber vel ad i llud tempus vel ad i llum

rcfer a tu r auctorem. Igi tur inqu ir cre epor tct in ipsum l ib r um,in con

d it ienem tempor is r erumqu e . lamver e quae in lib ro describuntu r , admores eius tempor is et ed consuetudinem Babylonier um ita sun t

exac te,u t car um r er um intimam notifiam auc tor em habu isse faten

dum sit . Id in ipse commenta r io eccur ati us eri t indicandum. In terea

u t libr i de se ipso testimon ium fulciatur sufficiat rcfer r e quae Lonar

man t asscrere non dub i te vi t plu s je l is et je relis le livre de Daniel ,cn le compa ran t aux donn ées des textes cun éiformes , plus je su isfrappè de la vér it é du tableau qu e les six premiers chapi tr es tracentde la ceur de Babylone et des idées spéc ial es eu temps de N ahuchedonosor ; plus je su is pénétré de la convict ion qu

’il s ont é té écr itsBehylonememe et dan s un temps en cor e r approch é des événements ;

plus je rencon tre enfi n d’

impossib il ités e cn fa ire descend re la ré

daction première jusqu’

à l'époque d

’

Antiochus Épiph ane idemque

esser i t se solum propter eiusmod i r at iones sentent ia mu tata iam an

tiquee tr ad i tion i de l ibr i or igine consentire ce son t des r a isons un i

quemen t et cxclusivemen t scien tifiques qu 1 m’

ont amen é changer

d'opin ion sur le livre de Dan iel et e en r even ir aux données de la t radition (La d ivination chez les Cha ldécns

, p. 1 88 . N eque al iudes t indic ium quod tu lit Menan t le l ivr e de rappor te des

t raits de le c ivi lisat ion chaldéenne au temps de N abuchodonosor

avec une exactitude a laquelle une r édaction apocryphe n’

au r ait pu

atteind re (Babylon et la *

Chaldéc, p. 2 50; of. Cornely , In trod . I l 2

p. 59 1 d’

E nvz'

eu , p. Pr aeter bos nar rat iones et visiones Dan iel isd iligentcr cum monument is babylon ic is comper a t casque i is con so

nare ostend i t Vigourom: in opere sat is iam noto La Bible et les dé

couvertesmodernes IV p . 392 —508 in 3 ed . et in elio opere Les livr es

saints et la cr i tique r ationaliste torn . IV 2 ed . Par is , 1890, p. 3 13- 355 .

22 oca san r e 1 1 111511 811 coupes1r us.

Dc eademr c u ti li ter quoque scr ipsit H ebbelynclc, De auc tor ita te h istor ica l ib r i Dan ielic, Levan ii 1887 , p. 69-207 . Var ia et iam con tinen tur

passim in opere a B r unengo ed ito L’

impero d i Bab ilon ia e d i N in ive ,Pr ato 1885 , neque omittcnda est d ispu tatio a Dela t tre consc r ipta ,

Dc

l'autbent icité du l ivr e de Daniel , Revue cathol ique de Louvain 187 5 .

S icut l iber accurata r erum babylon ia rumdescr iptione testimon ium

quod de se ipso dat valide corrobora t,i ta quoque invest igatione in

l ingnam fac ta tempus Dan iel is omn ine commendatur . N am l ingua bc

b race quae habetur cap. 1 . 8- 1 2,magnam prec se fert cognat ionem

cum ee d ictionc qua u ti tur Ezech iel, quam cognat ionem agneseunt

Gescnius,Hengstenberg , Lengerke ,

llaevern ick ,Zundel , Delitzsch ,

Zoecklcr, Kei l , Aug. Scholz ,

Kau len etc . ; elios ei usdem sententiae

propugnateres in medium profer t d’

Envieu p. 7 7 seq. v . g. Pusey ,

S tuart,Lenermant qui censet l ingnam bebraeam ist is in capi tibus

omn ine similemesse c i qua usi sin t prephetae u ltimi ct quae cernaturin libr is proximo capt ivitatem subsequent ibus cum alique celere ar e

ma ico . Lingua vero arama ica affinis est maxime c i qu ae etiam in a li

qu ibus loc is l ib r i Esd rae deprehendi tur et d i ll‘

er t ab ea quae in ta rgu

mim adb ibetur . De qua r c accu rate t ractan t I lengstenberg , Die

Au thent ic des Dan iel, p. 303 seq.

,Pusey , Lectu r es on Daniel p. 33-59 .

575-623 ; Kei] , E inlei tung è 1 33 ; Kau lcn , Ein leitung p . 338 . Haec

cogna tio l inguae er ama icae Dan iel is cum Esdra et eius e poster iored istinc tio et iam probatur ii s quae tamquam ch eldaismo b iblico pro

'

pri a afi'

cr t Baer in adumbr atione che ldaismi b ibl ic i quam ed itien i

textus librorumDan ielis Ezrae et N ehemiae (Lipsiae 1 882 ) praemi si t .Rem eliqu ibus exempl is illustrar e sa tis er it pro h ac d ispu tationc . I te

apud Danielem et Esd ram baud rare in terminationc femin ina moreh eb raico pen itur n , ubi tempore poster ior e in targumim pen itur ;

pa r iter apud cos forma legi tu r h ipl1il pro eph el ; item hi thpeel pre

ithpeel ; item verba nhpr o sta tus qu i dicitu r emphat icus formatur

al iquoties in n pr e a ; adb ibetur hophal pre i ttapha l ; infin i t ivus sae

pins terminatur in n pre N ; Daniel i et Esdr ae propr ia est ferma verb i

passiva per fecti der ivata a par ticipio pc i l (cf. IVz'

ner , Grammatik desb ibl . und ta rg. Cha ld . 2 ed . p. ferma cheractcr istica in aphel

etiam in par ticipio et fu turo r et inetu r ; verba 125 r et inen t in futuro ,

dum tempore poster ior e eius loco fer e semper pen itu r ; verbum Y'1‘

forma tu r ec si esset verbum ;D ; par ticipiumverberum 115 terminatu r

in pea] in vel sed tempor e poste r iore eius loco cern itu r ; simileadver t itu r in infini t ivo ; apud solum Dan ielem et Esdr am legitur

forma 11 1715, ; in5ete . Qua reme1 ite dici t l . D. Michael is, gr amm. cha ld .

p. 25 °

cx hi s simi libus que Dan iel is et Ezrae hehra ismi s qu i his li

https://www.forgottenbooks.com/join

25 QUA Acu r a 1 1111311 srr ceuresxr us .

loquendi et iammagis estend itn r de oracule omn ibus noto esse ser

monem cum autem vider i t is abominat ioncm desolat ien is stantem

ub i non debct , qu i legit in telligat . Et cum h ic quoqu e admon itie ad

detur,u t quì legit in tell igat , etian

’

1 dc oracule in libro prephet icoconscr ipto fier i men tioncmpatct . Est en immon i ti o haec omn ine ad

ipsum Ch risti sermonem r eferenda . Ita censent S . Ch rysostomus , Eu

thymiu s et veteres fere omnes mu l tique ex reccnfior ibus et catholic is.

(Schegg,Sch anz Cornel y) et protestant ibus (Fr itzsche, Hengstenberg,

Ewald , Kci l ) ; idque mer ito ; nam Matthaeus nunquam de suo quae

dam sermon i Domin i in scr it , dum Chr istus saepiu s med ia in er atione

simil ia monet qu i habet au r cs audi end i aud iat , qu i potest capere

capiat ; dein cumeademverba quoque legan tu r apud Mar cum,omn ine

probab ile est ea esse e Domino prolata ,valde au tem improbab ile

Mar cum ea ex Matthaee transsumpsisse qui ca suo mar te add idissct .

Uti igitu r angclus Dan ielem monet u t or aculum intell iger e studeat

2 5 , ita Chr istus ad idem stud ium pr ovocat .

Qu in Chr istu s oracu lum in tell igat d uh i tar i nequ i t . Loquitur en im,

u t i l iquet , de vat icin io nondum implete . lem vere Iu daei u ti res se vere

habet,abominat ioncm desolat ion i s et pre inde et iam refere

ben t ad tempus An t iochi Epiphan is . Cuius cxpl i cat ion is argumentum iamappar et in vers ione LXX 30; penunt en im ib i statim regemAegypt i ,h ic autem et ven ien t Roman i ; unde aper te fit allu sie ad r es tempore An

t ioch i Epiphen is gestas et pre inde qua rat ione oraculum i llud s i t intellec

tum apparet . Idem cern i tur in pr imo l ib ro Machabacor um. N am, ut i Heng

stenberg, Authentic des Daniel p. 261 , adnotat , i b i in pr ime capi te al iqua

de An tioche cedemmode i isdemquc ver bis narran tur qu ibus apud Dan ie

lem praed ic ta leguntur ; i ta LXX £n‘z r òv Baaù s

'a A ìyòn rou èv 6xÀq>

et 1 Mach . eiq'

fi) 105v ci ; Alyumov .tv cil flapei'

; LXX mi muoî vvm

r pauy ozr ia z nol l et ct 1 Mach . mi è'n eaev r pany.a r iu 1 uo) tl oi LXX di

ci tur regem reversurum esse in terr em cum spol i is mul tis , quae spol ia1 Mach . 20ut ox

'

ò Àa fi ; A ìyòmou designantur ; in u troque loco idemverbumènm pe

’

qmv legi tur ; LXX d ic itur r egem insolen ter centraDeumlocu turum esse ; idcm1 Mach . narretur ; in u troque loco verbumnmeiv

ct Ral ei v adb ibetur ; LXX p. ta voì c z 1 5 58éltuyy a €pv;p.e30mq et

1 Mach . xai p. 1Evou &yia cy. oz V . 55 ipmuiwewc. Por ro idem oracu

lum a Iudaeis de Ant iocho esse intellectum test is est quoque Iosephus , qui

postquam faeinera i llo tempore admi sse enar1avi t , subd it deselet ionemt empl i factam esse secundumDan ieli s prophet iam (An tiq. 6) et et iamclar ins d ici t e . 7 et factum es t u t haec ipse sub Ant iocho Epi

phanc gens nostra pateretu r , prout viderat Dan iel et mul ti s ante ann is

SCPIpSÌt

Cum igitur {B&a'l uygm épnao

'1cew; et iam esset impletum,

'

Chr i

QUA 11111 111 11 mena SI T ceuros1r us . 25

stus non potui t alludere ni si ed abominationcm desolatien is , quae

praed ici tur . Atque revers hoc oraculum spectabat tempus futurum et de

future destructione i llud esse tempere Chr ist i explicatum testi s est i terumIosepbu5 , qui scr ibi t Dan ielem de Romanorum quoque imper io scr ipsi ssc

et gcntem suam eb i is vastatum iri xml 8t 1. fra ’

aòvî wÉpnp.mflficer a t l . 0.

7 . lamvero nullus reperi tur apud Dan ielem locus ex que id Iosephus coll i

gere'

poterat n isi 2 7 . Idem conflrmetur i is quae narrat in opere de

bello iudaico 3 , a zelot is omne ius humanum esse conculcatum,d ivina

quoque deri sa et prophetarum oracula con tempte cosque eitecisse u t pre

phel ia adversus patr iam faeta cxi tum sorti retur , vetus en im virerumsermo erat tumu rbem capture ir i et loca sancte conflagreture iure bell i ,

ub i sed i tio invaser i t et ind igenar ummanus'

polluer in t secretumDeo locum;quibus l icet [idem non detrahcren t zeletae , ipsi tamen se carum rerummin istros preebucrunt Il isce autcin tangi oraculum 2 7 mani festumest et simul opin ionem eam fuisse communem declaratur . Quero ad quemlocum verba Ch r is ti spectent , non potest esse dub ium ; pari ter cer tumest

de quo d isc ipuli ee dehuer in t in tell igere .

Testimoni umCh r isti gr ave et sollemne r at ionalistae effugere conan

tar ; modo en im dicun t Ch r istum nec petuisse nec voluisse nos de re

cr itica cum auc tor itate doccre,mode er rorem illum de l ibro Dan ieli

adsc r ipte fuisse innocuum,medo verba for tasse ad selos evangelistas

auctor es esse referenda . Ita deWette-Schradcr,Davidson ,

Kuenen etc .

(cf. d’

E nvz'

cu p. 805 ; Corne l . e . p. Sed assc rer e Chr istumer rorempepu lar cm non petuisse u t err oremcognoscere, b lasphemumest ; regu las u tique a rt is er it icac non t rad id it ; a t falsar ium qui tem

pore machaba ieo ,u t r at ionali stae volun t , l ibr um compositum fa lse

adscr ipser it Dan ieli vocar e prophetam et eius fraudem sancire,non

est error innocuus,sed turpis ae pernic iosus et quis cogitar e potest

Chr istum tale. profer re et sancire mendacium? Vanum quoque est ef

fugium,si in dub ium vocatur sinth e verba Ch r ist i . Sed b ee ipsum

cfi'

ugiumnob is ostend i t eos bene sentir e v imac pondus argument i exverb is Chr isti deprompti . Etsi evangel ista r um essen t verba , hahere

tur tamen argumen tum cx commun i Indecor um persuasione et pr o

homine fideli ex auc tor ita te scr iptor um inspireter um.

Pr ac ter ea al ias quoque Ch r istus l ib r e bu ie nomine Dan ielis insigniteredd it testimon ium. Fr equen tissime en imCh ristus se voca t fi li umhomin is et cu r se i ta vocet nobis declar atu r ipsius verb is c t potesta temdedi t c i (Pater ) ind icium facere qu ia fil ius hominis est ( loan .

N amquae est eonsecu tìo in ter ind icium et filiumhomin is? eonsecu tìodeclar atu r Dan . 1 5 ex quo loco et appel lat ie haec et iud icand i

potestas fi lio h omin is da ta cxpl icatu r . Igitur Ch r istus esser i t se esse

26 oca 11111 1 1 1: LIBER srt cou resn us .

illum fi lium homin is de quo in oracule sermo fi t et sib i propteroracu lum il lud ind icium omne competere . Modus quoque loquend i

visionem camDan ielic notem esse suppen i t ; al ias en imnullum esset

argumentum d icere potestatem babee iud icand i quia sum'

fi lius

homin is , est vere argumentum clar issimum,si cu i scena ill io descr ipta

obversa tur . Et candem scenamChr istus et iam Ca iphae et syned r ie in

mentemr evocat . In ter rogetus en imper sollemn em adiu rat ionemsitneChr istus fili us

’

Dei, r espondet videb it is fi l ium homin is ven icn tem in

nub ibus coel i (Mat th . E t qu id ea sib i vellet responsio ,optime

i nte llexit pontifex ,scindi t en im vestimen ta sua claman s b lasphe

mavit , intellexerun t r eliqu i respondentes reus est mor t is . N eque

hoc solum loco adeemscenamprovecat Chr istus ; quet iescumque en imfi liumhominis ven icn tem in r egno suo

,in nub ibus , cumangelis ,

in

vir tute‘

mul ta et maiesta te exh i bet (cf. Mat th . 28 ;

visionem Dan ieli fec tam egnoseit et vat ic in ium de se factum esse

docet . Por ro frequentissime in sermon ibus Domin i et in evangel iis

men t ie fit r egn i Dei r egn i coelerum; iam ver e ub i nova theec rat ia ,

theec ratia messiana ee nomine regn i , r egn i Dei et Deus ipse Deuscoel i adeo fr equenter et expl icite nemin a tu r

,n isi apud Dan ielem?

nonne dectr ina de resur rect iene Ioan . eo modo a Domino pre

pen itur qu i pr oxime acced it ad Dan . ct glor ia et splendor

beater um Ma tth . 1 3, 53 sicut i Dan .

Uti Chr istus,i ta apostol i quoque suum dan t lib ro Danielis testimo

n ium. Qua in r e pr imar ium s ibi vind icat locum S . Ioannes in epoca

lypsi . Quod cum ab omn ibus concedatu r , satis er it al ique i nnuer e ;praeser timea quae cap. 7 haben tur , erebr e in apocalypsi preferun tu r ;

cf. Apoc .- 5 ; 1 5 ;

1 1 ; prae terea vide Dan . et Apoc . Dan . et Apoc .

Dan . et Apoc . etc . etc . S . Pau lus entich r istum i tadescr ib i t 2 Thess . 5 prou t Dan . 20 seq. cxh ibetu r et al ique

quoque ab eius type (Dan . et 1 1 ,36) mu tuatur . In ser ie eor umqu i

in s . Scr iptu re egr egium fidci docume ntum ed id isse r efer un tu r , eos

eommemeret , qui obtur averu nt e ra leonum,exstinxcrunfi mpetum

ignis , effugcr un t ac iem glad ii (Beh r . qu ibus verbis res

quoque tangi t cap. 6. 1 5 . 3 nar r ates et ex cap. 2 quomede Daniel etsoc ii eiusmor tis per iculum effugcr int . Deinde si Cor in th i is scr ibit an

neseitis quon iam san c t i de hoc mundo iudicabun t ( 1 Cor . verba

et dectr inam profer t ex Den . douce ven it ant iquus d ier um et

iudiciumdedi t sanctis Excelsi . Simil i r atione si 8 . Petr us nobis lequ itu r de prephetis qu i scr u tati sin t in quod vel quele tempus significar et in eis Spir itus Ch r ist i ( 1 Petr . nonne pr acpr imis dc Dan iele

QUA mu r s musa s tr eonrosxr us . 2 7

cogitasse eensendus est?Dan iel qu ippe unus est qu i quaer i t usquequo

fin is hor ummir ab ilium? e i quoqu e explic i te revelatu r quia non sib imetipsi , nob is autemmini st rabat ea ( 1 Petr . tu au temvado ad

praefin i tum et requi esces Dan . 13 et vade Dan iel qu ia clausisun t signatique sermones v . 9 . Quar e quemadmodum numer us lib rorum sacrorum a synagoga receptus et agni tus cer tissìme appr obatu r

et commendatu r a Ch r isto , quoniam triplicem i llam apud‘ Iudaeos r e

ceptam d ivisi onem approba t d icens necesse est impler i omn ia quaescr ipta sun t i n lege Moysi et pr0phet is et psalmis de me (Luc .

ita special i quadam et eximia r atione liber Dan iel is u t l iber a propheteDan iel conscr iptus approbatu r et commendatur

, praeterquam quod

gener al i ill a appr oba tione et iam iam eius approba t io continetur .

Lib rumDan ielis non tempor e machaba ieo ,ver ummu lto ante i llud

ot tum esse,etiam necessa r io ex eo sequ itur quod in numer um l ibro

r um sacrorum apud Iudaeos erat r eceptus . Quae en im apud Iudaeos

viguer i t a tque valuer it sen tentia et tradit io caque aequo sever ior,no

bis tr ad i t losephus con tr a Ap. videlicet l ib ros vigin ti duos sacros

a Moyse u sque ad A r taxerxen r es gesta s et ora cula complecti ; qu ae

autem post Artaserxen conscr ipta sin t non eiusdem esse auctor itati s .

Vide eius loc um quoque apud Cornely ,Intr od . I p. 52 . lam vero res

est explorati ssima et a nu llo negata l ibr um Dan ieli s in canone esse

Iudaeor um; proinde l ib r i or igo ad tempus refera tur opor tet ante Ar

taxerxen . A tque eam esse Iudaeorum t radi tionem constantem cer tissi

mum est . Uti in an teceden t ibus iam nota tum est losephus Danielem

unum vocat de maximis pr0ph et is (An tiq. et ostendi t quo

modo sub An tiocho Epiphane acciderin t, quae mu l tis an te an n is for e

v iderat et conscr ipserat Dan iel , cum esse t Sus is (cap. 8 ) e t a lio loco6 monet templi desolatìonem ab An tiocho factam esse sec un

dum id quod Daniel an te quadr ingen tos et octo annos praed ixisset ;

qu i quidem n umerus iusto maior est, qu ia Dan iel vati cinium illud

non sub N abuchodonosor anno 57 8 accepi t , sed anno ter tio Bal tassar ,

ergo sub N abon ido postquam fi l ium suum in r egn i con sor t ium vel in

pa l-tem administr ation is admisi t ; sed pr o quaest ione quamh ic tracta

mus n ih i l r efer t .An tiqua l ibr i or igo etiam supponitu r in na r rati one apud losephum,

Ant iq. 5,Alexan d ro r egi cum u rbe Gaza espugnata in Ier usa

lem ascender et obviam ivisse pon t ificem cum saec rdotibu s in sacro

oruntu, eos ben igne a rege esse acceptos ,

r egi au tem ex l ib ro Dan iel is esse ostensum oracul um quo for e sign i fi car etu r , u t r ex qu idem

Graecor um imper ium Per sar um aboleret ; r egem ea r e delec ta tum

postulasse ,u t pon tifex quaecumque vellet dona a se peteret et pont i

28 QUA ser n a mesa srr conrosr r cs .

fice petente u t liceret pa1rus ut i legibus et septimo quovis anno tri

butis‘

essen t immunes , regem omn ia concessisse etc . Hanc quidemnar r at ioncm r ident rational istae tamquam fabu lam; at eam in r ebus

praec ipu is egr egie vind icar unt Hengstenberg e . p. 2 77 -288 et d’

En

vien p. 8 1 2- 8 19 ostenden tes eam rem et indoli regis esse consenta

neam neque aliis ind ic iis cer t is posse in dub ium vocer i . P raeterea

perpendere'opor tet losephummin ime id agere u t pr obet l ibr um Da

n ielis esse antiquae or igin is neque eumpropter ea nar rat ioncm in med ium afl

'

er re , sed cum insti tuisset al iqua de A lexandro nar rare ,uti

al iarum r erum i ta eius quoquemen tionemfacere .

N arrat ionemautemloseph i non esse confictam b isce comprobatur var ia

quae eo loco losephus refert et iam aliorum test imon i is constant ; i ta In

daeam non armorumvi esse expugnatam sed u l tro se Iudaeos regi sub ie

cisse teste Arriano (de exped i t . Alex . confirmatur ; A lexand in

Iudaea fuisse Pl inius quoque narrat (H i st . nat . Iudaeos in exerci tu

A lexandr i mili ta sse praeter losephum c . et iam l lecataeus r efert qu i pa

r i ter narrat Iudaeos pecu l iar i favore regem esse prosecutum (cf. Iosephus ,c . Ap. simi l iter ccr tum est A lexand rum Iudaeis Alexandriammigrant ibus par ia cum Macedon ibus iura concessisse . Cnr autem adeo faver i t Iu

daeis , ex narrat ione loseph i i lla explicatur ; ea autem negata iamnon u lla

cern i tur ra tio. N ar rs t Iosephus pon t ificem sacr is vestibu s indutum et c ida

rim in capite habentem obviam regi processisse ; cu i narrat ion i opt imecongru i t quod apud lust inum legi tur h istor . tune (Alexander ) inSyr iam profici sc itur , ubi obvios cum infu l is mul tos or ient is reges habu it ;ex h is pro mer i tis singulorum al ios in societa tern recepi t , al i is regnumademi tPorro rel iqua indol i A lexandr i regis sun t omnino consentanea . Ea en im

in rerumcond i t ione eius magnopere intererat quamcelerr ime Iudaeos sibidevinc ire . N ammultas et magnas molest ias in obsid ione et expugnat ione

urbis Gazee sub ierat (cf. Cur t ius , h istor . A lex . vi res Persarum non

dum erant fractae ; regi in Aegyptum exped i t ionem statim mol ient i (cf.Cur tius omnino curae esse debebat , ne gens iuda ica si bi in imica a

tergo in sisteret . Modus vero quo pont i fex cum sacerdoti bus ei obviampro

cessit regi pror sus aptus videbatu r quo semi l i t i bus tamquam a d i is electumexh iberet ; s imi l i ter pos tmodum sedulo providi t ut oracule Iovis Ammon iseo quo volui tmodo salutaretur . Teste Arr iano r ex Babylone eomodo sacra

peragebat et Bel idolo sacrificia otl‘

erebat quo Chaldaei eum doceban t ; unde

nullo modo improbab i le est quod Iosephus nar rat in urbem venit et in

templum ascend i t ac Deo ad sacerdotis praescr iptum sacr ificavi t E a

1 . Verba eius sunt haec : m i fiv t à pèv dl l a r i ; fl aì a tcr tw|c xal oupév'n; Sapia; « poc

xzxmpnxòr a fièn.

QUA A BTATE u ses S IT con rosrrus . 29

occasione sacerdos ex l ibro Dan iel is docet praed ictumesse regemGraeciaeimperium Persarum abol i turum; cf. Dan . Alexandrum avide oracu

lum eccepisse et in su um ver tisse commodum atque Iudaeis , ut talia de

se spargerent , favores concessisse , faci le expl icatur eo qu ia generatimoracul is et omin ibus mul tum tr ibuebat , quippe qu ibus animi hominum

permul tum regerentur ; quare multum vates consulu it ; Ar istandex‘va tes

soc ius eius fui t ind ividuus (cf. Curt ius 4 2 . 6. 13 . 1 5 ; unde P lu

tar chus quoque eum appel lat aupsul on pouuevov del r oi : pm e6p.aa t (cf. Hengstenberg l . e . p. A l ios autem rerum scr iptores brevis hu ius in urbemlerusalem d iscessus men tionem non facere nemo iure obi iciet in Iudaea

fui sse Plin ius inter Lat inos , Makrizi in ter Arabes refer t ; tot en imac tan ta

de eius rebu s gest is eran t narranda , u t eiu s i tiner is omissio vel negl igent ia

fac il lime expl icetur . Iosepho autempraesto fu isse documenta vetera ex qu ibus hau3er i t nar rat ioncm cer tum est ; quam d i l igenter en im rerum gesta

rummemor ia ac documen ta servata sin t apud Iudaeos , ex pr imo l ibroMachab aeorumperspicere l icet , immo exst i t isse annales pon t ificum hand

immobab il iter conclud i potest ex 1 Mach . 24 et cetera sermonumIoanni s et bellorum eiu s et bonarum virtu tum qu ibus fort i ter gessi t et

aed ifici i murorum quos exstruxi t et rerum gestarum eius , ecee haec scr ipta

sun t i n l ibro d ierum sacerdot i i eius ex quo fac tus est pr inceps sacerdo

tum post petrem suum Ceterum de quaest ione quibus usus s i t fon t ibus

losephus of. Bloch , Die Quel len des Flavius losephus 1 879 ; Dest inou Die

Quel len d es Fl . los . 1882 . Ex hellen ist is exst i terun t scr iptores rerumiuda icar umDemetr ius (e . 2 20a . E upolemus (e . 158 a . Ar tapanus ,

Ar isteas , K leodemu s qu i et Malchu s appollabatur , qu i quamvis veteremh istor iam sacram pot iss imum excolu isse d icendi sin t ex fragmen t is ser

vatis , tamen argumen to sun t res gestas Indecorum esse l i tterarummonumen tis trac tatas atque valde probab i le est et iam even tus recen t iores non

esse plane noglec tos , in opere en im lason is Cvrenaei qu i qu inque l ibr i s

res su i tempor is comprehend i t quas i in exemplo quodam cern i tur helle

n istas et iam de tempor ibus recen t ior ibus scr ips isse .

Egregium testimon ium de origine lib r i Dan ielis an te tempora machaba ica nob is pr aebetur verb is qui bus Matha thias iamiam mor iturus fi l ios alloqu itu r ; pr aecla ra en im patr um opera , [i dem eor um ac

legis De i obser vandae studium i is in memor iam r evoca t al lega t is sa

cror um l ibrorum exempl is i isque ex pen tateucho ,ex lib r is losne

,

r egum,Dan ielis pet itis Anan ias et Aza r ias et Misael c reden tes l ibe

r ati sun t de fiamma,Dan iel in sua simpl ici tate liber atus est de ore

leon um ( 1 Mach . Igi tu r ob ocu los habet Dan . cap. 3 . 6 . 1 5 .

Exempla esse ex lib ro deprompta et non ex tradi tione oral i, pler ique

u l tro concedun t et conced i debet qu ia rel ique omn ia ex l ib r is sacr isall

'

er untu r ; ver um a liqu i (Bleek ,N oeldeke

,Kuenen ) con tendun t nobis

non verba r efer r i Ma thath iae,sed sermonem ab auc tore libr i libere

30 QUA AETA'I'E u r ea sn comrosrr ue.

compositum. Sed hoc effugium gratu ito excogi tatu r , immo pror susfutile est . N am au ctor eius libr i tan tam afi

’

er t copiam r er um par ticu lar ium,

singu los even tus tamaccu rate et deierminate p ar ret,u t ipsi

r at ional istae teter i cogan tur eum'

esse omn ino fide d ignum et l ibrum

eiu s u num esse ex fon t ibu s pr aestan t iss imis b istor iae rerum iuda ica

r um (cf Sch ttrer , Gesch ichte des jud ischen Volkes im Zei ta l ter J . Cb r .

II 1 886 , p. Etiamsi or at io Mathath iae a scr iptore esset compo

sita ,tamen validumcon t ineretur argumen tum. Omn ino en im scr iptor

sib i per suas isset Matha tb iam ita loqu i potu isse ; ergo ipse qu i pr obab ili ssime c . annum1 30 a . Cb . scr ipsit ( cf. Cornely , Introd . Il 1 p. 555 ;

K a u len ,Ein leitung p. 2 51 ; Vz

'

gou roux ,Manuel b iblique 11 p. 1 72 ;

d'E nvz

'

eu l . e . p . lib r umDan ielis iam d iu an te tempor a macha

ba ica l ibrum.

sacr um esse exist imatum scivit et professus est . Adde

quod et iam in verb is Ma th athiae v . 59 e t 62 a llu sio cern itu r ad ora

cu la Dani elis nun c confor tata est superb ia etc . ; verbis vir i peccator is ne t imuer it is ; c f. Dan . 36 .

Ant iquae or igin i l ib r i et i am test imon ium fertur oracul is quae d icun tur

s ibyll in i s quae in ter t io libro oraculorum s ibyl l inorum con t inentu r v . 396

400. lam in hoc ter t io l ibro oracula cont iner i an t iqua cr i t ic i omnes consent iun t . Et quidem Blcek cense t v . 97 scr ipsisse Iudaeum alexandr inumtempore Machabaeorum ( 1 70-160 a . ei consen t iun t Gfrò rer , Li

'

1cke ,

Fr iedl ieb . Par tem eam Hilgenfeld scr iptam censet c . annum 140, e ique

consen t iun t ex par te Ziì ndel et Schurer (vide Z iìndel , K r i tische Unter suchungen , p. 1 40 seq. ; Schz

'

ìrer , e . p. Aper ta autem allusio cern itur

b isce qu ibus sermo est de An tiocho Epiphane eique in ter i tus praed ic i tur

pi?;av ia r ye 8t80ù; , fiv xa i xda)m.

.Bpor oltoqo

'c;

i x Se'xoz Bi ; xepoirmv, n apà Bè cpur òv 60010 cpur sxiau

xa i ‘

! t 891 n apapudp. evov xe'

pac oi'

pî se. .

Vide Dan . 8 . 20. Unde secundum pr iorem senten t iam iam anno 160,

secundum al teram anno 1 40 a . Cb . l iber Daniel is imi ta t ione expr imebatura Iudaeo quodam alexandr ino . Bedemmodo in v . 608-61 7 , quae par s de

An t iocho p ipbane agi t et eius tempore or ta est , u t i Bleek , Z iìndel al i ique

censent,imi tat ione expr imitu r oraculum Dan iel in v . 653-663 vero

Dan . 7 , 10. 1 1 . 13 . 14 ; of. Z zìndel l . e . 1 59-163 . lam vero man ifestum est,si

Dan iel is oracula imitat ione effingun tur i is in part ibus quae sub An t iochoEpi

phane conscr iptae sunt , iam d iu sacra auctor i tate et d ign itate praed i t

opus esse ea innotui sse . Quod ne Bleek concedere cogatur confugi t ad opi

n ionem quae mer i to ab al i is i rr idetur , v id . et auctor em l ibr i Dan iel is e

scr iptorem carminum sibyll inorum ex uno quodam fonte commun i senten tias, not iones , imagines t ranssumpsisse . Sedmer i to opposui t Il i lgen teld

https://www.forgottenbooks.com/join

2 QUA AETA‘

I'E LI BER srr comrosrrus.

Sed de ipso anno, utrum soi l . an te bellum a Machabaeis motum an

illo iam in cepto ,u tr um an te profanat ionem templi an post eam

,

utrum an te mor tem An t iocb i an post eam l iber prod ier i t , c r itic inon consen tiunt . Eum esse sc r iptum ab anno 1 70 u sque ad ver 165 a .

Ch . Hitzig docet , i'

d quod Lù cke ambabus man ibus amplecti tur tam

quam remar te cr it ica explor atam. A lii assignant annum 167 id quod

Colan i Splend ide inventum d icit ingen io acu to erud itorum nostr i tem

por is ; al ii , u t de Wette-Schr ader , statuunt annum 1 67 -1 65 . Sed an

num 167 r epudiat Kuenen ,cum liber non appar uer it in it io belli Ma

chabaeorum,sed brevi an te cultum instauratum i . e . anno 165 ;

Révi lle autem vu lt post cu ltus instaur ationem libr um prod i isse . A l iil ib r um ed i tumvolu nt post mor tem An t ioch i

, qu ia eius r u ina et mors

indicetur,ergo anno 163 ; demum n eque defu i t qu i Dan . foedus

ini r i vid it in ter Iudam Machabaeum et Romanos et proinde l ib rum

anno 160esse absolu tum censui t ; ita Car re (L’

anc ien Or ien t ; cf d’

E n

vz'

en , p. 2 33

A t fac ile est vi der e quanti s i ncommodis unaquaeque ex i stis sen

ten t i is prematu r . N am si liber prod i it ante bellum mach abaicum et

ante cu ltus restau r ationem,vel et iam stat impost bellum iam incep

tum, quomodo fit u t nulla in eo h abeatur adh or tatio ad arma for titer

capienda et ad str enue pugnandum? Quod d ic i tu r de aus i lio

parvu lo ante bellum'

min ime erat aptum ad an imos confor tandos,

bel lo esor to au tem pot ins ignomin iosum erat et ad an imos a bello

deter rendos factum. N umer i dier um qu i legun tur et 1 2,

item d ict io il la usque ad tempus , duo tempora et d imid ium tem

por is qu aminterpretan tu r de tr ibu sann is semis , ah i llis refer untu r ad tempu s quo durabit abominatio in templo vel etiamad tempus

per quod An tiochus maxime grassab i tu r quo elapso ipse si t in ter i tu

ru s . Aud iamus v . g. quomodo S tiih elin de i st is numer i s d ispu tet (videZeitsch r ift der deutsch en morgen l . Gesellsch aft Xl p. 1 50) dies 1 290tr es sunt ann i semis vel 53 menses si unumquemque mensem 30 d ic

bus consta re statu imus finiuntu r d ies ist i consecr at ione templi a quaoblatio sacr ificior um den no fi t quam losephus quoqu e (bell . i ud .

1 ) per tresmenses semis ab Ant iocho impedi tamesse d ici t . Dies au tem55 qui super sunt ex numero 1 335 flunut u sque ad mor tem

An t ioch i . Quod au tem d ic itur,explicar i debet de d iebus 1 1 50;

ex qu ibu s 1 1 10 d ies i . e . menses 37 accu r ate tempus designant per

quod abominanda sacr ific ia in loco sacro fieban t, u t i patet ex 1 Mach .

et et ex losepbo , An tiq. 6 . B isce addend i sun t dies 50u t numerus 1 1 50 compleatur ; u nde docemu r mor tem An t ioch i con t i

gissequadrages imo d ie post ablationem sacr ificiorumpollu torum. N e

QUA ABTATE Linea,

.sn'courosrrus . 33

que id pr ior i numero 55 d ierum contradic i t ; nam 5 dies iure ex eo

numero deducemus qu ippe qu i sunt d ies in tercalar es ad annum d imidiumper tine ntes .

Modo simil i al i i quoque numeros computan t ; in qu ibus consen tiant

et i n qu ibus difi'

erant , nih il inter es t . l amvero ea explicatione rat iona

listae se ipsi ad incitas r edigunt . N am haec in l ibro scr ipta prod ierun t au t an te eventum au t post ; si an te , ergo habetu r verum vat icinium vel expli cent nob is quomodo ille scr iptor tam accu rate novér i t ,

quamdi u abominatio si t dura tu r a et quo di e An tiochus sit mor i turus .

Si au tem post eventum,r es exsistebat absurda et r idicule ; prod iba t

sci ] . statimpost event um l iber quem nemo an te vid it et quo ea quae

modo evenerant tamquam oracula ab angelo tr adi ta pmponebantur .

Qu is non ingent i r isu ta lem lib rumpr0phet icumsal utasset?Quid igitu rdicent qui li brum anno 1 70 vel anno 167

,vel 165 vel 160 prod i isse

docen t?N eque mel iore in cond i tione versa tur Reuss qu i l ib r um pau

latim et per ser iem eventuum esse compositum vul t,i ta ut singula

fere oracu la cum singul is even tibus tempor is An tiochi coincidan t etnos ( ut ipse vul t ) considerantes eventus in ter se succeden tes determi

na re possimus quando singu la sint consc r ipta , immo fere quo di e (Geschi chte der b . Sch r ifien A . T. 188 1 p. Quis en im sib i finget

scr iptoremadeo stupidum,u t simul cum eventu vel quando successus

exi tusqu e rei iam clar e tu toque coniici potest eiusdem r ei vat ic in ium

tamquam ant iquo tempore or tum aequalibus ofl'

erat ? Simi li d i fficulta te e tiam 1 1 premuntur qui n umer os il los rebus et tempor i non aptar i

affi rman t ; nam sib i d icere deben t si i llos edid it ante eventum,mex

« leprehensus est vates falsus ; quomodo i taque l iber tantum sibi vin

di cere poterat auctor i tatem?si edid i t post eventum, rem stupidam

egi l condens vaticinium ex even tu fals um. En ad hoc tandem rec id it

ar s i lla cr i tica !Itaque oraculis considerati s sen ten tia de aetate machaba ica consi

stere nequ it . Eodemmodo consi stere nequi t ex i is ipsis quae eius senten tiae pa troni sta tu un t ac postulan t . Sta tuun t en im in libro Dan ielisadumb rar i et espr imi rer um cond i ti ones tempor i s An tiochi ; nar rationes et oracula ita conformar i , u t an imi pior um er igan tur et medi is in

persecu tionibus ad fidelem legis Dei obser vantiam confor ten tur et ia

flammentur ; in rcgibus au tem N abuchodonosor,Ba ltassar

, Da r ioHedo adumb rari indolemAn tioch i et ostend i regi impio exempla institìae d ivinae simulque eummoner i ut r esipisca t . Quae omn ia u t sc riptor lib r i maiore efficac ia praestar et elec tum ab eo esse Dan ielem et

nar rati ones illas et oracu la eius nomine et auctor ita te confic ta et populoaffl icto proposita .

Du nn . 3 .

34 QUA AETA‘I'E mann svr courosrrus .

N emo negabit exempla pieta tis quae edid i t Dan iel in au la exempla

tr ium iuvenum qu i non adorabant idolum,apta esse qu ibus an imi

pior um ad cultum Dei et legis observan t iam inciten tu r ; eodemmodoDei favorem in Dan iele ,

in tr ibus iuvenibus cern i eximia r at ione et

inde d isci Deum etiammiracul is succu r rere ser vis su is neque u nquam

pios ope Dei dest itu i ; proinde nar rat iones i lles plenas esse doct r in isac document is . Sed haec non est quaest io quae h ic agita tu r . Quaestioest sintne nar rationes tales quae pecu l ia r em indolem tempor is Ant ioch i prodant et condi t iones ei propn

'

as prae se ferant,i ta u t ipsae

originem suam ex eius tempore manifestent . ld en im ill i affirmant ; idigitur inqu ir atur oportet . Videamus itaque singu la . Dan iel cum soc iisvivi t in au la r egia ,

add iscunt linguam et l i tteras Chaldaeorum, sib isinunt impon i nomina gen tilia ,

hon ores et munera acc ipiunt a rege

gent ili . Sed tempore Machabaeor um fi li i in iqu i ex Isr ael se gen tibusad iungunt pi i ab eor um societate maxime abhor r en t . Dan iel et soc iisine u lla vexat ione possun t abst iner e a c ib is immund is ; pi i autem tem

pore Machabaeor umpoen is gravissimis coguntu r non tantum ad cibos

immundos comedendos , sed ad totum Dei cul tum deserendum. Tres

iuvenes plane commi ttun t Deo,u t r um velit se er iper e necne et mi ra

cu lo insign i er ipiuntu r ; tempore machabaieo maximus est pior um

ardor ad pugnandum ad v imvi repellendam; ad arma vocan tu r , ad

bellum str enue gerendum admonentur ; se ipsos debent defendere ;

plu r imi pii iugulan tu r , succumbunt neque tamen Deus mir acu lo eos

er ipit . S i i taquc eo exemplo volu i t scr iptor consulere tempor ibus machabaic is , id consu lit u t sinan t se vexar i , u t non se defendan t , u t

mi racu lum Dei exspecten t ; ergo plane con tr ar ia consu lu it vel desc r i

psit i is quae revera evener unt . Idem cern is in Dan iele cap. 6 ; non se

defendi t , non ius suum causamque pr0pugnat ; qu iete et pacate sin it

se abiici in lacum leonum e t Dei miracu lo ser vatu r incolumis . Qu idigitur , si haec scr ipta sun t un ice pro tempore machabaieo, …u t agend i

modus vel consulatu r vel qu i si t descr ibatur ? Suadetu r itaquc u t sese

ar bitr io per secu torum commi tta n t , Deum en immir aculo esse occu r

sur um; aut expr imitur i ta pios se gessisse . Quam ineptum u trumquesit qu is est quin v ideat? Ergo quo iu re sta tuun t eas nar r ationes u tpote

plane accommod ates indoli ma cbabaicae necesse r io eo tempor e esse1

conscr iptasSed for tasse in r cgibus cer n i tur indoles et exemplum An tiocb i Epi

Reuss v. g. ita was ibm seine Bla tter eingegeben hat das war die Lage"

seiner Glau

bensgenossen wie er sie vor Augen batte (Gesch ich te der h . Sehr . A . T . p. 580) i . e. ea

aequallum cond i t ione quam ocul is cernebat ad haec conscribenda inci tatus est .

QUA A ETA‘

I‘E n asa srr coxrosrr us . 35

phan is et ad vivum expr imitu r ! Est en im i d alterum quod asser i tu r .

A t non est d ifficil e videre in tr ibus i st is r egibus non depingi indolem

per secu tor is qu i cu ltumDomin i omn i conatu exsfi rpar e et Dei cultor es

mor te d ir issima in ter imere studet . N am N abuchodonosor ne verbu lo

qu idem reprebcndi tur quod vasa templ i asportavit ne

mentio qu idem fit eum destr uxisse urbem et templum, populum ab

duxisse , occidisse fil ios r egis et pr in cipes . Sed e con tra b isce tac itisnar ratur Dan ielem ab eo summo honore esse afl

'eetum, soc ios Dan ielis

provinciae Babylon is esse praefectos . N eque cap. 3 persequ i tu r reli

gionem Iudaeorum ; neque en im postu la t u t Deo patr io legibusqueeius r enun t ien t , sed u t etiam suum deum veneren tur semel ; id quodrex pro opin ione gent i lium fier i posse censet sine in iur ia alter ius dei ;nu llo au temmodo i is cu ltum propr ium interd icer e vel er iper e studet .

Igitu r ea re iam ingens cern i tu r discrimen in ter eum et Anti ocbum.

Immo tantum ehest,u t cul tum Dei exstirpar e vel it , u t et ipse Deum

Dani elis summis laudibus prosequatu r et bis decreto publico Dei

praeconia annun tiet omnemque in eum blasphemiampoenis gravissimis pmposit is interdica t Exh ibetur qu idem pun itus a

Deo cap. 5 ; at minime pr opter in iur ias cu ltor ibus Dei i llata s, sed qu iad e Bab ylon urbe superba glor iat ione etfer tur Quae iam simil itudo cum Antiocho ? An ime t ib i finge scriptorem qu i tempore machabaieo persecutiohes ab Ant iocho i llatas novi t et eius persecutor istypum et figu ram in N abuchodonosor expr imere vu lt ; num a te impetrare poter is u t exi stimes eum tali modo imaginem regis eap ressi sse

?

nonne debui t aequal ibus ostendere regem ta lem, qual is era t in de

structione u rb is et templ i et in caed ibus pr incipum etc .

? of. 5 Reg.

2 1 . ler . seq.

N um Baltassar typum An tiochi regis persecutor is prae se fer t? At

nemi nem ex Iudaeis persequ i tu r ; gravem reprehensionem a Dan ielesibi fac tam an imo accipit demisso et Dan ielem summo honore affi eit .

Pun itu r qu idem a Deo quia vasa Dei sacra profanavi t et idola sua Do

mino post hab i to laudavi t . Ver um nequ e in scelere admisso neque i n

poena infl icta ea exsist it cum Antiocho simi li tudo qu ae postulandaesset

,si Baltassar indolem vel sort em An tioch i adombr are diceretu r .

Antiochus en im int rans in templum cum ar rogan tia abstulit vase. et

comminui t ea et rapu it thesauros , qui a pecuniar um cupidissimus erat ;n ihil au tem Baltassar ex domo Dei abstu li t . Baltassar occid i tur ; r e

gnumtransit ad aliamgen tem, a Chaldaeis ad Medos Persasque ; Antiochu s…autem neque interfic i tu r neque eius r egnum sta tim ad elios

transit,sed sub Ph il ippe tutor e et mox sub Lysia tutore eius filius An

tiocbus Eupator nomen gessit r egiumper annos duos . Qu is igitu r in

36 QUA AETA‘I‘E u r ea sn 0011905e 3 .

Ba ltassar typum et imaginem depingi An tiocb i sib i persuaderepoter i t?Vide 1 Mach . 25 ; seq. 2 Mach . Etiamminus aptus est Dar ius Medus cap. 6 qui aequalibus exhibeat indolemAnfiochi .

N am dolo et astutia al ior umqui Daniel i invideban t c ircumventus et n ih il mal i pro Dan iele suspi cans decretum pon it aulic is , ut per 30 diesnon a deo aliquo sed a r ege petan t . Cum i lli senten tiam in Dan ielemfer r i iuberen t , r ex satis con tr istat us est posuit cor suum u t li bera ret

Dan ielemet usque ad vesperamlaborabat ut er uerct eum. Invi tus ced it ;optat ut Deus eumer ipiet ; prae moerore nec c ibum capit nec dormire

potest ; summomane fest inat ad lacum leonum exsultat cumDanielem

incolumem invenit ; accusatores Dan ie lis pun it ; Deum Daniel is ab

omn ibus timer i et suspic i inhet eiusque mirab il ia un iversi s popu lis ,

t r ibub us , l inguis annuntiat . Sane praec laram Ant ioch i persecu tor is

Iudaeorum et cultus Domin i eversor is imaginem ac descr ipt ionem

Quae igitu r similitude in ter Danielem amicum regumgent i lium,in

au la eor um commorantem, honori bus ab eis affectum et Machabaeos

omnem cumgentibus soc ietatemabominan tes , armis fort i ter pugaan

tes contr a r egemgent ilem?Quae simi li tudo in ter r eges Dan ieli s lu

daeos promoventes honor ibus , Dominum laudantes c i usque reveren

tiam praec ipientes et Antiochum persecu torem qui omni conatu et

c rudelita te cultumDei delere conatu r‘?P rofecto nul la . Mi r um

,si qu i

tempore mach abaico An t iochumvolu it depingere non a lia selegi sset

exempla . Dan iel r eges honora t ; al iter , plane aliter loquuntur aequalesMachabaeor um tu inventor omnis mali tiae sceleste

,omn ium homi

num flagi tiosiss ime (2 Mach . tempora plane mu ta ta sun t ;

qui gent il ibus favent apostatae censentu r . Proinde si ex indole tempor is et sen tent ia commun i iudicandum est , fier i non potui t u llo modo,u t tempore machaba ieo Dan iel is r es gestae fingerentur . Eo tempore

a lius plane Dan iel a li i prorsus reges genti les desc r ipti essen t et piis

pmposi ti .

Id sensisse videtur Mein/10111 (Das Buch Dani el p. 2 62 in Opere Die

geschicb tl icben Hagiographen , N am cap. 2 6 or ta esse vult

c ir ca annum 300 a . Ch . u t i is nar ration ibus ex ant iqua traditionebaust is ostendatur , quomodo Israel sub domin io gen ti liumfideli cu lturel igion is cogni t ionemDei spargere debeat . Tempore autemmacha

ba ieo al iumscr iptorem nomine Dan iel assumpto or acula il la cap. 7 -1 2

ad confor tandos an imos composu isse eaque ad cap. 2 -6 adiunxi sse et

prooemium addid isse . Unde a rgumentum pro tempore ma

chabaieo ex oracu lis cap. 7 - 1 2 pet itur , ex qu ibus r eliqui quoque ra

t ionali stae tempus probant machaba icum. Contendunt en im omn iaoracula spec tare ad illud tempus et ad Antiochum Epiphanem,

fin ir i

QUA ABTATE u r na sn‘

couros 1r us . 37

i bi ac desinere , esse adeo determinata et rebus par t icu lar ibus accu

rata , u ti

vat icin ia ex eventu concoc ta demonstrentur . Haec i taquc nob isexaminmda sun t .

E t pr imo qu idem falsum est omnia oracula spec tare An t iochum e t

tempus machab a icum. N am plane aliud spectan t oracula- 55 et

-28 et —27 , u ti in commen ta r io demonstrab itu r . N eque ver umest cuneta fiu i r i tempor e Antioch i et post illud sta tim exspectar i glo

ri am regn i Dei et sanctor um eius . N am An tiochus sign ificatur cornu

modico quod or itur ex r egno ter t io r egnumqu artum est imper i um romanum

,de quo seq. ; quae

-28 dicun tur nequaquam

ad tempus An tioch i per tinen t , u ti postmodum prohab i tur . Ea de re

u ti li ter quoque consul itu r Dfisterwa ld Die Wel t reich e und das Got

tesr ei ch , 1890p. 107 seq. Per r o maximae quoque oti’

ensiou i sun t va ticiu ia adeo accurata quae cap. 1 1 legun tur . Volunt en im ea plane

receder e a mor e aliorumpropheta rum,i ta ut Zoec/rler qu i ce teroqu in

librum Dan ieli att r ib ui t tamen ceuseat in cap. 1 1 mul tas assumi debere in terpola tiones qu ibus accu rata rerumdesc ript io textuì sit inser ta

(Der P rophet Dan iel p. 2 15 . At ipse fatetur in v . 5-39 et iam vera

ae sin cera oracu la con tineri neque posse deleti s interpolatiouib us tex

tumpr imiti vum r est i tuì . Ergo suppenendumesset al iquem impletioue

facta ausum esse textu or iginal i fer e r emoto oracula i lla confiugere

et ad even tum conforma re et eam sedul i tatem male feria tam mex

omn ia occupasse exemplaria (cern itu r enim in omnibus version ibus)et textumDan iel is siucerum inter c idisse . Id autem summe improbabile es t . N emin ine occur r it fraude ea Danieli e t angelo loquen ti et Deosummum infer ri iniur iam? uumqu id Deus ind iget vestr e mendac io,ut pro i llo loquamiu i delos ( teb Dein in eo ipso oracu le sa t

mul ta sun t obscur a ,immo vaga , incer ta ,

dub ia,ita u t quomodo im

pleta sin t saepius dictu si t d ifficile . lam vero si qu is post eventumoracu la il la ad laudem Dan iel is prephetae confi nxisset (ein begeisterter Leser , u t Zoeckler a it) , eximi um vat ic inand i eius donum senten t iis

plane c lar is et ne latumquidem unguem ab even tu receden t ib us com

mendasset . Id agere solere eiusmod i falsa r ios l ibr is apocryphi s et

pseudepigr aph is ad nauseam usque demonstr atu r .

Qu id d icemus de offensione il la r a tional ista rum ex or aculis adeo

det erminat is concepta ?Pr imummonend i sunt se ipsos aliqua oracu la

admi ttere u t vera et asser er e ,auc tor i tatem qua pr ephetae praed it i

eran t non posse expl ica r i , n isi saepius even tus rer um praed ic tioui

correspondissent ; dein eos etiam admit ter e quaedamoracu la deter mi

na ta esse ed ita ; ita Ez . cap. 1 2 . seq. seq. lam quod Deus

rerum omn ium etiam futurar um conscius aliquot ies feci t , etiam fa

38 QUA AM ATE LIBER s1r eonr os1r us.

cere poterat tempor e Dan iel is i . e . suamscien t iam et sua consi lia cum

al iqu e vate communica re . Home quivis al ter i loqui potest , cur non

potins Deus ? Ceter um vati\cin ia posse fier i non opus est h ic demon

strare ; ipsi r a tionalistae id quandoque fatentur . Pr aeterea non desun t

a lia quoque oracula valde determinata ; of. N um. Ps . 2 1,1 7 - 1 9 .

ls .—12 . ler . 12 ;

—16 ;

etc . etc . P roinde u t fiat probab ile etiamDan ieli tal ia esse a Deo com

mun icata ,r equ i r i tur , u t ex r e ipsa osteudatur gr aves exsti tisse ra

t ienes quibus Deus ad ea dauda inducebatur ; has exsfi tisse vi de ad

cap. 10. Dein u t res fiat certa,testimonia a lia hi stor ica exploranda

sunt . Hisce au tem lib rumDan ielis omn ino prehar i iamexposi tum est .

Qua e fer a u tu r ln d tc la . lmfl or i s or igi ni s .

P ro iuu iore or igine arguunt a liqu i ex voc ibus graeois quae in l ib roDan ielis inveniau tu r . lta de \Vette-Sch rader a i t prorsus esse inanditum inven iri verbumgr aecum…an te tempus graecum in libro bebraeoet Reuss quoque graviter monet , im verba graeca r eper i r i ; magiscan te loquitu r Meinbold ex nomiu ibus graecìs inst rumen torummusicor um non posse fier i cer tam conclusiouem. lam quot nomina graeoa r eper iuntur?Ol im contenderat Ber thold t inveni r i decem. Id i am

nemo asser i t . Quattuor afi'er t de Wet1e-Schrader ( l . c . p. 500) nomina

soil . inst rumentorummus icorumquae etc . enumeran tur . lamvero

ex quattuer il lis due sun t statim r emoveuda ; nam 11 1101191; et aaq1 €xîxn

non sunt or iginis graecae : et i lla qu idem vox a St rabone or igin isdic itur asiaticae haec autem ab Athenaeo or igin is dici tursyr iacae ba rbarae a S trabone (cfr . Gesem

'

us,Thesau r us li ng. heh r .

p. Vocem ouy. <pmviat esse apud Greeces nomen instr ument i music i nequaquam cert um est ; nam uno Polybi i loco qu i pro ea not ione

adduci tur ea sigu i li catio nequaquam cer ta est,cum uot ie concen tus

musici seusu ì omn ino congr uat . Qua re potins opiua r i licet nomen si

ponja (ita keth ib popu lar i etymologia ad oup…cpwviazv esse relatum.

Restat igitur pesau t r in in qua voce \Paìcm'

9wv agnosc itur . Id pr orsus

con cedi po test . Immo n ih i l obstat quominus concedatu r quattuer i llanomina a Graecis simul cum in str ument is ad Babylou ios migrasse .

Constat enim Gr eeces musices fuisse per itos ; constat commerc iumin ter Graecos et Assyr ios Babylon iesque an tique temper e exsti t isse .

Per Phoeu ices enim ser vi graec i iam an tiqu i tus veudeban tur etiamin regiones babylon ias (cf. Movers Phoeu izier I l 3 p. 80. 2 36

cum servis au temetiam instrumen ta musica eor umque nomina cedemmigrasse omn ino pr obabile est

,nam ser vi ar tium per it i magnoper e

https://www.forgottenbooks.com/join

QUAE FERAN TUR IN DI CIA I UN IORIS OR IGI N IS .

s unt traussc r iptac , pauciores expl ica ta e . N um eo numero omn ia con

tinen tu r quae cuneiformibu s sc r ipta sun t? min ime gen t ium! Mu ltaalibi asservan tur ; sanemul ta adh uc latent ; quis negabi tmu lta quoque

per i isse? Demumnumomn ia vocabu la in usu posita etiamdocumen t is

public is pr iva tisque insc r ibi debent et si i bi non occur runt num sta

tim dicendo sunt non exsti tisse ? Qu is adeo praecipi te modo sen ten

tiam statuet? Ergo r idendus est qu i ex paucis insc r ipt ion ibus i amcir cumscr ibere vul t ac defini re usum vocabu lorum. Frustra quoque

ob iicit idem de Wette-Sch rader , eiusmod i nomina graeca non adh iber i apud ullum sc r iptoremheb raeum n eque apud auctor em Ch rou icon

,verumubique legi vocabu la b ebr aica : uebel kinuor etc . ; miram

ob iec tionem ! Dan iel nomina r efer t qua lia apud Babylon ios adbi be

bantu r sc ribeus soi l . de re B abylone ac ta ; reliqu i auctor es de r ebu s

bebraeis nar ran tes nomina apud Hebr aeos usita ta adbibent . Quid eain re novum au t a consuetud ine al ienum?Vide de hac tota obiect ione

Hol ding, Das Buch des P ropheten Dan iel p. 103- 108 et Hebbelync/c ,

De auctori ta te h istor ien Dan . p. 1 1 2-1 23 .

Gravins vider i potest quod ex usu vecumqua rnndamor igin is persicae vel ar icae obi ic iun t ; vide in comment . ad 5 ; 16 ;

Quomedo enim in aula N abuchodonosor r egis nomina d ignitatum persica adb ibentur , u ti etc . For tas se d ixer it qu is Dan ielemsc r ipsisse sub r egno Gyr i ; unde explicar i posse cu r nomin ibus tem

por e Cyr i usitat is etiam in narr at ione de tempore pr iore usus si t . Du

b ito tamen sitne hoc sat is probabile . N eque pu to esse necessa r ium i tarespondere . N am r egno et domin atione N abuchodonosor cont inebantu r gen tes va r iae . Decre ta publica in sc r ibun tu r et destinantur omn ibus popul is gent ibus et l ingu is (cf. lamvero ad ded icat io

nem statuae convecaverat praefec t ac pr aesides ex omn i regione .

Becensen tur i taquc i is nomin ibus qu ibus apud var ias gen tes designaban tur . S i i taquc t r ibus quaedam persicae vel gen tes quaedam ex

magna familia a rica sub r egis d i tione er an t,eiusmod i nomin ibus

praesides et magistr atus ca rum appellar i r es est obvia ac plana lamvero dubitar i nequ i t quin eiusmod i t r ibus obed ier in t Nabuchodono

sor regi . Susiana enim ad eius d itionem per tineba t (cf. Raw l inson

e . I II p. dein regnum bab ylon icum or tum est ex assy r iaco ; reges

au tem assyr iaei t r ibus Medor um sibi non semel su b ieceran t (cf. Tz'

ele

Apte monet d'

Envieu c'est ainsi que l

’

en pou r rai t convoquer 1 Paris des beys (de

Tun is) , des buyens (pré lets ; et des phu—loc (du Tonkin ) , des damola (du Senegal) , des marabonts , des cadbis, des préfets, des généraux etc. , et y joind re des spahis, des zeuaves etc .

(p.

QUAE FER AN'I'UR 1N11101A 1ux101113 emanu s . t t

e . p. 1 93 . 2 51 -2 52 . pr incipes Medorum hand pauc i se addixer un t regibus Sargon , Sennacher ib ; Asarhaddon quoque magnam

par tem ter rae Mederum occu pavi t (I . c . p. 289 . 336) et iama r egibu s

babyloniis baud raro il lis bell um ihfereba tur (p. Quandoqne

et iam tr ibus istae feedus iuier uu t cumBabylon i is contra Assyr ios ; i te

tempore Sennacher ib cernuntu r feedere iunctae gentes Babel E lam,

Parsu as,Su siana , E ll ipi cont ra Assyr ies . Etiam ex Esdr . i . e . ex

gen t ib us quas Asar haddon in Samar iammisit sa t is elucet nomina ex

li nguis ar iois petite apud Assyr ios non pe tu isse esse incogn ita . N abu

chodonosor filiam r egis Medorum in matr imon ium duxerat ; unde

principes aul icosque Medos et Persas in r egia eius commorates esse certum videt ur . Igitur cum et Assyr i i et Babylon i i frequen ter ei usmod i

tr ibus oppuguar ent , subi icerent , t r ibu te ab i is exigeron t , in mi li tiam

eas rec iperent , fier i non potui t quin et iam nomina quaedam et voca

hula alienee or igin is in l ingnam assyr iacam et babyloni cam admitterentu r . Id enim usu constant i ub ique fier i in simil i cond i tione videmns . Quare explicatu r cur Daniel de rebus Babylone actis scr ibens ea

adbibeat nomina qu ibus caedem res apud Babylos design aban tur .

Sperare l icet , si mul ta millie il la in scr iptionum al iquando explicata

crunt , et iam eiusmod i vocabu la ex tempore Dan iel is inven tum ir i .

Quod in Baltassar rege even it , quemexst i t isse negaban t donec inventum

est nomen eius et dign itas in monumen t is cuneiformibus, idem ac

cidere poter it de isti s vocabul is . Saepius en im iam simil ia comperi

mus ; vide de rege Sa rgou quae dixi ad Is . de Sa lmana ad Os .

de expuguatione No-Amon ad N eh . de explicatione ver io

rum vocabul er um ad ler . Am. Ion . etc .

Ceteroqu in si certum esset ea vocabula esse tempor is poster ior is , idemrc] iuquer etu r quod aliquoties etiam alib i assumendum est , videlicet

quandoque per scr ibes vocabu la an tique vel obsoleta vel obscura

esse expl ica te pesi tis recen tior ibus .

Tamquam indicium tempor is iunior is magnopere quoque etfer unt

lib rumDan ielis in canone Heb raeorum non col locar i cumprephetis ,

sed in ser ie tert ia in ter libr um Esth er i s et librumEsd rae ita post pr iores quesdam, _

u t Eichhor n,Berthold t , Kirms ,

Bleek etiam recen

tieres ; v . g. de Wette—Sch rader, qui affirmat id explica r i uul latenus

posse si liber tempore exsil i i esset conser iptus (Einleitu ng 3 1 7 p. 501 )et simil iter B euss p. 57 7 quaer i t quomodo fier i petuer it u t tantusac tal is proph ete prorsu s negl iger etu r neque cum prephetis connu

meraretu r . Duo adver teuda sun t ; pr ius posse in dub iumvocer i sitneorde ille r evera pr imus et an t iquus ; nam apud LXX alius cern itur orde ,Dan iel connumeratu r prephet is ; hodie a utem conceditur LXX saepius

42 QUAE FERAN'I‘UR I NDICIA I UN IORI S emems.

textum pr aebere meliorem et an tiqui orem massor ethico . Ordo isteetiamcommendatur a Iosepbo ; namDani elemvocat pr ophetam unum

ex maximi s , u ti supr a iam dic tum est ; deinde ser iem secundam et

tertiam librorum sacrorum ita descr ib it , u t Dan ielem secundae an

numer asse ee nsendus sit . Ai t en im a Moyse usque ad Ar taxerxen pro

phetas r es sua aetate gestas complexos esse ; quattuer vero lib rosreliques i . e . tert iam ser iem exhìbere hymnes in Dei laudem et prae

eepta vitae u t ilissima (e . Ap. lamex hac desc r iptione Dan iel nonad ter tiam

,sed ad secundam ser iem pertinet ; proinde orde apud

LXX ol imet iam apudHeb r aeos exst i ti t , u ti testimon io loseph i d isc imus .

Alter um est, non deesse rationes cur l iber Daniel ee ord ine si t col

locatus apud talmud istes . In ter tia enim seri e eos ponebau t l ib ros prae

ter psalmos et sapient iales , qu i r es gestas et proph et ias de tempor ibusrecen t ior ibus contineban t (ef . Far st , Der Kanon des A . Test . p.

por ro Danielem talmudistee non nominahan t prophetam,sed viden

tem, quia visiona : pr oponat , ideoque eum cum prepheti s non recen

sebent et eius oracu la velumen vi sionum (megil let chesjonot ) appel labant ( I . e . p. E t prefec to Dan iel munere prephetico pro

suo popu lo non est functus ea ra tione qu a ceter i ; er at proph ete gentium qu i gentibus maiestatem Dei Israel rebus gest is demonstraret .

Por ro qu ia par s l ibr i l ingua conscr ipta er at arama ica ,haec pro ia

dole talmudistarum et iam rat io esse poterat cu r eum poneren t cumlibro Esdrae qu i pa r iter par tes habet a ramai cas . Demum adver te or

dinem tempor is in ista collecatione non servar i ; i n secunda ser ieen im Isa iam penunt post Ieremiam et Ezech ielem ; in tert ia ser ie pounu t psalmos ,

l ib r um proverb ior um teb ; qui l ibr i sane ant iqui oressunt quama liqu i secundae ser ici . Danielem adiungun t Lamen tat ion i

b us quoque (l . o . p. ibi si vis ind ic ium temporis servatum consideraver is . Coufer de hac col leca tione Cornely , Introd . I p. 2 9 .

Dein aliqu i (Block , Reuss ,de \Vet te—Schrader

,Meinbold) gravem

r ationem detexisse sibi v identu r eo quod Dan iel non neminatu r inte rviros pr aecla ros Eceli . cap. 59 . Ver um auctor i Ecel i . minime erat pro

positum enumera re omnes ; i ta t res solum reges pios agnosc i t

pr aeter David et Ezechiamet Iosiamomnes peccatum commiser unt ; et

tamen Asa rex fecit rectumante conspec tum Domin i si cut David patereius (3 Reg. losaphat quoque lauda tu r quia ambul avi t in vi isDavid 2 Per . seq. ; neque Mardoch aeus lauda tur et Esd r as quoque

emitt itu r . Qu id erge ex eius si len tio concludi potest ? Si eo al iquid

prebaretur , conficer etu r Dani elem omn ino non exst itisse ,cum tamen

apud Ez . magnis vi r is N oe et [ob accenseatu r . Debet enim adver t i inlibro Ecel i . r ecenser i viros glor ioses , non solum eos qu i scr ipser in t .

QUAE PEBA N TUR 111 11101 11 wmoms eman us. 43

Al ia indicia tempor is i un ior is appar ere voluu t in dec tr ina de en

gel is ,de resu r rec tiene me rt uorum et iudi cio , in abst inen tia a qu i

busdam cib is , in consuetudine ter in di e orand i (de Wette-Sch rader

At perperam. N am angelos curam gerere hominum, quando

que mor ta l ihus se praebere conspiciendos , de r ebus human is esse sol

li ci tes , iamdocetur in pr ior ibus l ibr is sacr is var iisque exh ibetur exem

plis , vide Gen . seq. ipse mittet augelum suum cor amte ; vid it angelos Dei ascendentes et descenden tes ;

angelus qu i er u it me de cunct is melis benedicat puer is isti s ;praeterea Gen . 9 ; Angelum totius popul itutorem cernimu s Ex . etc . de eoque saepius est mentioin libr o N um. et Ind icum. Quae cum i ta sin t qua specie probab ili poter it qu is assc rere angelos ee medo que in l ibro Danielis eernantur

non posse concipi n isi tempore machabaieo? In l ib r e Iob et apud Za

char iam exh ibentur cur am agere totius ter r ae et populorum var iorum; mit to plura quae in lib r is Regum,

in Psalmis , apud Isaiam de

angelis commemoran tur, nam satis patet eam ob iectionem frustr a

esse escogita tam. Perro quam immer i to r eiic ia tur uot ie resurrect ion is

mer tuorum ad tempus maehabaicum,faci li negotie colligi tur ex Iob

Is . Os . Ez .- 1 5 (vide quae dixi in comment .

Ez . p . N eque abstin ent iama c ibis i lli citi s ad tempus poster ius

perfinere , praeter al ia d iscere poter is ex Ez . qui de se profitetur

in ter al ia non es t ingressa in os meum caro immunda ; imme iamOsee minatus erat in Assyr i is pe llu tum comedi t Consuetudo sae

pius per d iem orandi cer te non pr imo inven ta est tempore mach a

baieo ; iam Ps . legi tu r vespere et man e et mer i di e uar rabo

(med i tabor ) et annun tiabo (gemam) et exaud iet vocem meam, qui

psalmus David i inscr ib itu r , a mult is au temv . g. Hi tzig Ieremiae attr i

bui tu r .

Ob iic iun t miracula omnemmen5u ram exceden tia ; somn ium N abu

chodonosor regis esse eenfi ctum ad . simi l i tudinem somni i Pha r aon is

et in Dani el espr imi imaginem losepb in Aegypte . Ut ique miracu la

grand ia sunt ; sed id agitu r u t Dei maiestas quae in popu lo Dei afflictoipsa quoque prestr ata iacere videba tur , insigni modo gen ti victr ici

man ifestetur . Sieu t igi tu r olim in Aegypto Dei poten tia maximismi racu li s innotuit , sicut tempore Iosu e Deu s non semel stupend ismo

dis suam sub limi tatemgen tibu s osten d i t , i ta tempore quoque capt ivitatis

,si unquam,

necesse fu it domin iumDei Isr ael excellentissime declarare . Unde considerar e epor tet ad qu id et coram q uib us fian t .

Nonne etiam in ini ti is r ei ch r ist ianae mir acu la patrata sun t et numero

et admirat ione insign ia? Et si Deus semel statu i t ma iesta tem suam

OUAE FERAN’

I'UR mmem1umoms emanus .

palamman ifestare ,nonne decet id fier i modo quodam praeclar e ?Si

mi li tudo au temquae intercedit inter losepb et Dan iel est exigua valdeuterque somnium in terpretatur , u terque a rege honor atur sed el io et

eliomodo ; en tota similitudo ! sed in quot r ebus nul la exsisti t similitudo?S i obvia quaedam et valde exigua simi litude iam sufficit , ut res

gestae nar rataeque negentu r , ac tnm est de histor ia . Qui autem con

tendun t tal i exaggerafione et imi1a tione d ignosc i libr um apoc ryphum

et pseudepigrephum, pr aeter alia ob liviscun tu r falsar ios illos nun

quem sibi selegisse nomen vir i ignoti et tal is est Dan iel si eius l ib r um negaver is sed figmen ta sua adscr ipsisse vir is insign ibusomni busque notissimis , u t i Henoch ,

Moysi , Salomon i , Isaiae etc .

Argumentumquoque et formamoraculorum deprehendunt omn in o

recedere ab illo modo qu i propr ius si t ali is prephet is ; fier i qu ippeoracu la de regnis mundanis inter se succeden tibus eor umque pugn is

et fere cuneta vi sion ibus exh iber i . At nonne reliqu i quoque pr ephetae

de extern is gent ibus vat icinan tu r ? Immo vider i possont oracula Dan ielis magis cohaerer e cum r egno Dei quod si t b isce in ter r is stab i lien

dum quam 1nu ltae a lior um pr opheta r um de va r iis gentibus pr eed it:tienes . Perperam quoque revelafionem asserun t fier i N abuchodonosorregi plane inu t i lem; quam immer i to hoc d ica tur ex iis quae iam ex

posita sun t colligi tur ; r ex d iscit sc ientism et potent iamDei cu ius po

pul ì se esse vi ctorem gle r iabatu r . Dani el eiusque aequales edocentu r

non statim secutur um esse r egnummessianum post exsi lium se lu tum

vel post r u inam r egni babylon ici , verum a li a regna fere u t exsistan t ;

preinde ea quae Isaias , Ieremias ,Ezech iel , Osee , Michaeas de instau

r ation is tempore obscu re di cebant , clar ins prepennn tur , et quod i ll i, quandoqne innuere vider i poter an t , soi l . sta t im r ed itu concesso or itu

r um esse regn ummessianum,oracu lis Dan ieli s ad ver i rec ti que ne r

mem redigitur . Quar e u ullatenus,ut Meinhold affi rmat , Dan iel pr io

r ibus prephetis contrad ic it , sed prou t progressus revelat ion is exigi t ,

eorum vatic in ia add ita tempor is determi natione explicat ostendens

reditumet instaurafionem longiore interva llo inter se separar i . N equeforma visionum i ta exsula t ab al iis vatibus ,

u t ea in re plane singular is sit Dan iel . Ecquid si esset? nonne Deus promisera t se in visioneappar itur um prephet is i . e . in visione se cum illis sua consili a commun icatur um (N um. Etiampr iores pr ephetae var ia d idicer un tvisione ; vide Am. cap. 7 -9 . Is . 6 . ler . 1 . 25 . Ez . 1 . 8- 1 1 . 37 . 50-58

etiam i is var ia r er um symbole exh ibeban tn r . N eque ante Danielem

inaudi tum erat regna et reges symbole an imalium designar i ; cf.

Gen . N um. Is . ler . Ez . 7 ;-9 .

Si id apud Dan ielemfr equen tius fi t et magis per singula explica tu r et

ne VERSIONE 45

i l lustr atur accurat ius , tamen n imiae est exaggera ti on is diceremodumvati c inandi apud eumplane al ium esse . Per tinet en im iste modus adsymbol icam r at ionem

, qua i i quoque vates u tùn tu r qui actionessymbol icas et rerum futurar um significatiomm expr imentes peragun t , u ti 08 . cap. 1 . 3 . Is . cap. 20. ler . Ez . seq.

Ul i istis act ion ibus sensus hominummagis percellnntnr quamverb is,

ita oracul um visione symboli ca exh ibi tum altius inhaeret an imis et

vatum et eor um ques de visione redd it cer tiores . Qu is autem negar e

poter it tempore Daniel is magis quam antes oppor tunum fuisse,u t

Deus modo u teretu r acr iore ac vehementiore ? u t pignora quoque

daret fideli tat is suae in promissis suo tempore ad implend is i llustr iere?Demum obiiciunt laudes quae in lib r o tr ibuuntur Dan iel i et qu as

non ipse de se sc r iber e pe tuer i t . Afi'erun t 1 9 seq. ; seq . ;

Sed Dan iel nar rs t quae dona si bi et soc iis sinta Deo concessa ; ergo non se

,sed Deum omn ium donorum auctorem

praedi ca t ; ceter um nemin i vi t io ver ti potest , si vere dicit fecit mih imagna qu i pe ten s est ! Et 1 1 9 nar r a t quo successu apud regem ten

tamen sub ier in t scien tiae . S l in eo tentamine eminuer unt,nemopotest

postulare n t dient sib i socn sque r emma le cessi sse . N on qu id ipse dicat ,sed qu id d ixer i t r egina 5 seq. afl

'er tur ; iam vero plenum

'

est,si

regin a r egi voluc r it persuadere ut Danielem adbib eret interpretem,

postquam magi omnes n ih il petuer int efficere,eam debuisse prae

stan ti amDan ieli s prec reliqu is omn ibus clare efi'

err e . Rex par um scieba t qu id r ei esset cum Dan iele ; igitur u t eum advoca ret

, quamvismagi omnes nih il explicar e valuissent

,epus erat gravib us ra tionibus .

In stat ui t Dan iel se non pe tuisse accusar i al i cu ius del ict i vel c r imin is vel fr aud is in munere suoq uod apud r egem gereba t . Earn lau

dem, puto ,

etiam omnes hod ierni oppugnatores Dani elis sibi ipsi att r ib uen t . Demum et Dan iel ab angelo voca tur di lectus

,

di lectus a Deo ; Daniel id na rr at . N um debu it centr ar ium nar r are ?

Nos omnes dicimur in sacr is l ib ris 9. Dec d i lect i . E t prefec to in ta l i dilectiene licet glor iar i . Qui glor iatur , in Domine glor ietur . Daniel si

qu id glorietus est , in Domino glori etus est u t Deus iamper Ieremiam

glor iandumesse dixit

V l . De v er s i on e LXX .

Interpr eta tio gr aeca quae LXX fer tu r l ib r i Dan iel is ab Ecclesia est

reiec ta et in eius locum assumpta versie a Theodotione fac ta Id sae

Hanc in commentar io voce graecam

DE VERSIONE

pius quoque monet S . Hieronymus ; illud quoque lecterem admoneo

Danielem non iuxte LXX in terpretes , sed iuxta Theede tionem ecclesias

legare , qu i u tique post edventum Domini incr ed ulns fuit (Preleg.

ad Den . M . et ad Den . 5 ,6 etiam eius rei aliquam r eddit rationem : exceptis LXX tran slator ibus qui haec omnia nescio qua ra

tione praet er ierun t tres reliqu i collegam interpretati sunt ; unde l n

d icio magistrorum Ecclesiae ed iti o eorum in hoc volumi ne repudiataest et Theodotienis vulgo legi tu r quae et beb raee et ceteris t ranslater ibus congru it . Unde et Or igenes in none Str ematum volumine asse

r i t se quae sequuntur ab hoc loco in prophete Dan iele non i uxta LXXinterpretes qui mul tum ab heb raica ver itate disoordan t

,sed iuxta

Theodot ieni s ed itionemdisserer e (M . Cumigitur haec versieab usu ecclesiast ico esset remota ,

etiam eius exemple in ter ciderunt

neque al ia exemple tr anssumeban tu r et diu omnino incogn ite er at

et plane habehatur…quam deperd ite LXX versie . At tandem in uno

cod ice ch isiane superstes r eperta est et pr imum ed ita a S imone deMagist r is , congreg. orat . ,

hoc t itu lo Dan iel secundum LXX ex tetra

pl is Or igenis nunc pr imum edi tus e singu lar i chiaiano codi ce annorumsupra DCCC. Romae 1 7 72 . Earn edi t ionem in German ia imprimcndameur er uh t I . D. Michaelis 1 7 73 et 1 7 7 5 et in Hellend ia Segner 17 75 .

Mox in b ibliotheca ambrosiana Med iolan i reper it Ca ius Buga tus syr iacam versienem textus alexandr ini quam ,

syr iace ed id it,l ati ne vert it

,

praefetione notisque cr it icis egr egi is inst ruxi t Ex b isce sub

sid i is ortae sun t ed itiones versieu is LXX quas hod ie pro libre Dan iel ishabemus , quer um pr ior adornata fu it a II . A . Hahn

,Lipsiae 1 855 ;

a ltera a Tisch endorf in epere Vetus testamentum gracce iuxta LXX

interpretes codicem chisianum cum textu t iscbendorfiane contulit

et lec tiones var ian tes adnotavit N estle Veter is Testamenti graeci ce

d ices vaticanus et sina it icus cum textn recepto col let i,Lipsiae 1880

p. 186, 187 .

Versionem h anc mer ito eb Ecc lesia esse r eli ctammanifestum est .

S i en im compar atio inst itu itur cum textu bebr . qu emetiam in vulgata

nostra fidel i ter expressum habemus depr ehend itur ver sie LXXmodeaneta addi tis et verb is et senten ti is medo var i is omissionibus b revier

,

medo ali umd icendi coloremaliumque sensumprec se ferens . Eiusmod iexemple babes et tr adid it eamDominus in manu s eius et Ioakim;

ex fil i ispr incipum Israel ; et fuer unt ex genere fi lierum I srael

r ò v a’

mò r i ;'Ioucl a iag; 1 , 10vul tus vestrosmecilent ier es et z

'

nfirmos prec

1 . Cod icem eum integrumed id it Cer ia ni , Codex syro—hexaplaris ambrosianus photoli thm

graphice ed itus , Med iel . 187 1 ; tem. VI I Menem. sacr . et orofan .

https://www.forgottenbooks.com/join

48 DE veasxens Lxx .

Etiam eventus cap. 5 adscr ib i tu r anno 18 regn i N ab . ; in que capitemaior vari etas depr ehend i tu r . Stat im en impost v . 2 somn ium vidie t t imu i et timer in me cecid it nar r atu r somnium in strato meo

dormiebam et ecce arbor magna etc'

. quae descr ipt io et longior est et

sentent ias a liquas e lio ord ine exhi bet neque exagger at ion ibus caret ;

i ta r ami eran t longitudine quasi stadier um 30; t runcus eius usque ad

nuhes implens ea quae sub coelo sunt ; sol et luna erat , in ipso habitaban t et i lluminaban t omnem ter rem: N on est serme de vigi le , sedsolum de angelo ,

neque de sentent ia vigi lum neque de sermone et

peti t ione sanctorumfitment ie neque de corde ferae . S imu l autemvid itN eh . in somn io ea fier i quae angelus iusseret : coramme excidebatu r

in una d ie et cor rupfio eius in una hora d ic i,et rami eius prei ieie

bantu r in omnemveu tumet volvebatu r et ab ii ciebatur et h erbam te r

rae comedi t et in custod iam debatu r et in vinculis et man icis aboneisvin ciebatu r . Magnopere obstupu i super h is et somnus recessi t eb oculis

meis . Et su rgens mane ex leete meo vocavi Dan ielempr inc ipemsapientumet ducem eorum qu i omnia di iudicant et narravi ipsi somn ium et

ostend it mih i omnem sign ificationem eius . N on d ic itur,u t i in

heb r . v . 3-5 el ios quoque vecates es$e qu i nequ iver int somn ium inter

pr ete r i . In seq. v . 16 st upor et admi ratio Dan iel is uber ius descr ib itur .

Interpretat io fit i ta , u t singulis somni i par tibus stat imaddatu r eXpl i

cat ie arbor . tu es ; et omnes velucr es coel i . vir tus ter rae et gentiumet l inguar um omn ium usque ed fines ter rae e t omnes regiones tib iser viun t ; quod autem a rbor elevabatur et appr0pinquabat tu

rex exal ta tus es super omnes homines qui sun t super faciemun iversae

ter r ae , exaltatum quoque est cor tuum superbia et potent ia cen tra ee

quae per tinen t ad sanctumDei et angelos eius ; fecinera tua vi deban tu r

quomodo domumDei vivi vastaver is propter pecca ta popul i ei censecrat i ‘

. E t visio quam vid ist i, qu ia angelus in vir tu te missus est a

indicium Dei magni veniet super te et altissimu s et angel i eius in teimpetum fac ient , in custod iam abducen t te et in locum sol itar ium

emittent te ; et rad ix arbor is locus th r on i tui tib i ser vab itu rin tempus et beram. Ecce cen tr a te pa ran tur ; et flagel labunt te et ad

du cen t quae contra te d ecr eta sun t . Dominus vivi t in coalo et potesta s

eius in un iverse ter ra ; ipsumprecar e de pecca tis tu is et omnes in iusti t ias tuas c leemosyn is r ed ime u t indu lgent ia detu r tib i et fias lengeevns in th ren e r egn i tu i et ut non perdet te . Iles sermones empleetere ; accuratus est en im sermo meus et plenum tempus tuum.

Et iam in subseq. v . 26—35magna deprehend itur var ietas et ampl ificat ioeo fere modo que i n paraph resi che lda ica ,

in targumim,baud r ar o

textus bebraeus eXpr imitur va ri is add ìtament is et magna verbesite te .

DE VERSION E Lxx . 49

In cap. 5 non fit men t io uxerum et concub ina rummeu sae accum

bentium; al iqui versus expr imnntur verbosius v . 6 . 7 . 2 3 ; al ii b revius v . 1 . 2 . 3 . 10. 1 1 . omittuntnr al ii u t v . 12 .

-2 2 ;

al ii mu ta to sensu reddun tur v . g. v . 9 vocavi t r ex r eginam de signo

illo etc v . 10. 1 7 . 2 7 . 28 . 30. 31 etiam senten tia transfer tu r in al iumlocum; i ta v . 2 5 ad v . 17 sensus hab ita ra t ione . Simi le deprehendi tu rcap. 6 ; v . 1 r egnum in 1 27 provin c ias d ividi tu r ; var i a add itamentalegan tu r in v . 5 . 5 . 1 5 . 1 7 —20 ; br eviere tamen medo exh iben tu r v . 3 .

6. 7 . 10. 1 5 ; omit ti tur v . 8 ; sensus au temvar ius cern itu r in v .

22 . 2 3 . 27 . 28 .

In a lte ra l ib ri par te qua visiones con tinen tur multe ma ior conformitas in ter textumbebr . et version emLXXdeprehend itur ; imme in multis textos beb r . sa tis accurate expr imitu r ; e t non desun t va r iolates .

I ta v . g. in cap. 7 r edd itu r b r evius v . 6 ; at alique add untur ad v . 2 .

7 . 8 ; alins sensu s repe r itu r in v . 1 3 . In cap. 8 v . 9 eernu egressum est’

for te, robust um ; sen sus cern i tu r al iu s in v . 1 1 . 1 2 . 25 ; va r ie add uu

tur ad v . 16 . 1 9 . In cap. 9 iam v . 10men t io fi t Moysis ;magn um au temd iscr imen ce rnitur in oracu le v . 25—2 7 quod interpres ad tempora

Antioch i Epiphan is refereba t ; de quo disc rimine in commen t . agetu r ;

vi de quoque libr um praeclarum a Frai dl consc r iptum Die Exegese

der 70Wochen Dani els,Gr az , 1883 p. 5—1 1 . Visio cap. 10 adse r ibitu r

annopr ima Gyr i , non anne ter tio propter haec mu tatio ab in ter

prete fanta videtur ; in desc r ipt ione angeli appa ren tis quaedamma lereddi ta sun t : ex med ie eius ign is et os eiu s tamquammare ( tfiî tîjj i l

v . 9 et non aud ivi vocem ; in v . 10 n ihi l de a r ticu l is manuum sed

quod est magis ed rem in i Tè: ip n‘rc a 0863v peu ; v . 13 c t eum (Mi

chael) ib i rel iqu i cum duce r egis Persarum; v . 16 simi litude manushominis tetigit lab ia mea ; v . 2 1 Michael vocatu r solum angelus, non

pr inceps vester . De anne pr imo Gy r i ment io fi t rex et r egio au

s tr i semper expr imi tur r ex et r egie Aegypti , u ti etiam in textu bebr .

v . 1 1 . 52 Aegyptus neminatur (quare su 8pic ie glossae ab b isce loc isnon ehest

, q ua r egie aust r i de Aegypto explicetu r ) . In v. 6 non fil iaregis austr i veniet ad regem aqui lonis , sed r ea: A egyp t i in tr ab i t in re

gnum aquilenis ; v . 10filius eius et prevocabi tu r et congregabi t ; aliussensus cerni tu r in v . 1 5 quo fausta ennnn t ian tur aed ificab i t r uinas

popu l i tu i ; el ios quoque sensus expr imi tur in v . 18 . 20. 26 . 33 .

in v . 2 1 statim r u ina regis ann unt iatur ; in v . 51 ter r a glor iosa (decor is) exphca tur ter re mea ; in v . 30 nominantur , u ti in vulgata , ex im

plet ioue facta Roman i , dum apud Theedetienem textus beb r . serva tur

(K in a ) . 111 adver sus ter ram i llam censurget Michael ; in v . 5 Da

n iel l ib r um iubetu r signare , donec ain epavò aw oi xol xol et ter r a in iu

DA N 1EL .11 .

50 DE PA RTI BUS DE UTEROCA N ON ICIS .

sti tia impleatu r ; b reviere mode expr imun tur v . 9 . 10; a lique adduu

tur ad v . 6 .

De eratione Azar ine et hymne t ri um puerer um itemde Susanna etde Bol et dr acone , cum textus beb r . non exsistat , egetur in commen t .

et insfi tue tur compar at io cum versione Theodot ien is . Hisce exem

plis appa ret versionem LXX in hoc lib re mu ltemagis quam in ali isr ec eder e a textu b ebr . ; in nar rationibus facta esse videtu r ad modumill umquo targumimquoque vel par aphrases cheldai cae confectae su n t ,in qu ibus multa pre ar b itr io addun tur ad textum expl icandum,

exer

nan dum,ad r es mir as eugendas etc . Accurat ius redditur textn s beb r .

in vision ibus — excipe tamen -2 7 — a t ne hic quidem desun t quaedi ser epen t , prou t ex exemplis alla tis patet . Hisce omn ibus sequ itu rversionem mer ito ab Ecclesia esse r el ictam in hoc libro .

V I I . De pa r t i b ns d eu t er ocanon l c t s .

Pa rtes deu terocan eni cae vocan tu r eee quae in textu bebr . iam tem

pe re S . Hieronymi non reper iebantu r , unde quandoque de earumau c

tor itate canon ica ab al iquihus dub i tatum est . Sunt°

eutem ea qu ae in

vulgata h aben tu r-90; dein cap. 13 de Susanna , cap. 1 5 de Bel

et dracone . Exs tan t quoque in u t raque ver sione graeca ,LXX et Theo

dotion is . Esse ea auctor itati s et d igni ta tis cenen icae eiusdem cu ius estreliqu us liber , usu con tinuo et iud ic io sollemni Ecclesiae consta t ; de

quo vid e quae uber r ime d isse r it in h istor ia canon is Cornely , In trod . l

p . 59- 1 52 .

Il ie solum nob is demonst ra ndum est par tes eas olim beb raice quo

que ex st i t isse et ad lib r umDan ielis per tiner e neque n llam r i te afferr ir a tionem cu r Dan ielem car umesse auctorem negetu r .

Exati tisse eas beb r ai ce iam concludi epor tet ex eo quod apud Thee

det ienem quoque inven iun tu r ; Theede tienem au tem versionem suam

ex heh reee adornasse a n ullo negatur ; erge gr atui te asser itur eumhas

par tes ex versione LXX in suam t ranssumpsisse . Id ee magis admi tt i

nequit , qu ia si textus eius cum versione LXX comparatu r , eadem de

preh endun tur d iscr imina inter u t remque versionemquae supra expo

sitn sun t in ter textum beb r . et LXX . Uncle sequ itur Theedet ienem uti

in r elique l ibro i ta etiam in hi s par tibus presse secutum esse textumor iginalem,

LXX autem ma ior e uses esse l iber ta te . Praeterea cer tumest in codice c hisiano et sy re

- hexapleri r eper ir i signa cr it ica qui busOr igen es u ti se lebat , ut in qu ib us r ebus ver sie LXX a textu heh raee

r ecederet vel quae in ea deesseu t declara ret (of. Field, Or igen is Hexa

DE PARTIBUS DEU’

I'EROCA N ONICI S . 5 1

plerumquae supersunt II p. 9 15 . Insuper in codice syro-bexeplariad h istor iamSusannae praeter Theedet ienem et iamSymmachi nomenadscr iptum cern i tur , et in cod ice 87 t r ia sigla qu ibus Aquila Symmecbus

,Theodotio designan tur clero appicta exstant ad v . 1 - 5 ; quae

sigla simul un i loco appicte indi can t , u ti Field passim in bexaplis se

observasse asser i t,versionem esse un ius e tr ibus qu i bi c est Theede

ti enis, ceteres au tem cum eo cu ius verba posita sun t ad sensum dum

taxat conspirare . Hisce siglis appicfis satis consta t histor iam Susannae

non solum apud Theedetienem logi , sed etiam in versien ibus Aqu ilaeet Symmachi esse olim r epertam. Bos au tem ex bebraeo ver tisse et

vertisse eo consi lio u t pre versione LXX Iudaeis aliam tr aderen t plane

ad textùmhebr aeum exactam, et iam constat ; erge assumi nulle pacto

potes t illes ea in suam eccepisse ve rsienemquae solum apud re

per iren tur .

Pr aeterea ex ipsa indole l inguae gr aecae concludi debet par tes eas

esse ex b ebr . t ransla1as . Et de hymne tr ium puerer um vide quae ad

50. 53 . 61 . 69 esponuntur . Hunc bymnum bebr aice , non e r a

ma ico, esse conscr iptum,iam inde concludes quia ex videtur esse

formul a precandi iuven ibus iam an tea note,dein qu ia in l ingua patr ia

et sancte eos eresse omn ino probabile est ; lingua heh raea usu nominum hehraeor um Anan ino , Azar iee , Mi sael etiam innu itur . N equ e

desun t bebra ismi in text u gracce histor iae Susannae . Verum qu idemest quod Fr itzsche (Handbuch zu den Apec ryphen des A . T . p. 1 16 .

1 18 ) obiici t etiam Iudaeum helleuistamgr eece scr iben tem u t i b eb rais

mis et b eb raismes esse quasi in usum et consu etudinem inductes ver

sione graeca li brorum sacrorum vu lgata ; attamen tales occu r r unt

bebraismi qui commode non explicantur ni si textum bebr . suppesne

r is . Statim en im nar ratio in cipit mi. ì v (mu) ; in v . 19 apodosis incipit

pa r ticul e anni ; in tota nar r at ione frequ enter peni tur m i , mi èyivsr o ;

v . 60mi aivs€6uoe 1ra'

z'

oa vl mi eòì o'

ynoorv (Theodotio) pen it ur numerus pluralis, u ti frequenter in bebr . post vocehulum popul i ,mul titudin is etc . ; in v . 15 xa0€ocxòècm i Tpi

‘mc t p. €pac (Theed . ) versieest plane verbal is ex bebr . noqu i d ic i potest eam d ictionem esse ex

ver sione graeca an ter iore l ibrorum sacrorum depromptem, quia eo

mode expressa alib i non legi tu r (cf. Gen . 5 . Ex . 1 5 . Ios .

in v . 23 teste S . Hieronymo legi tur a ipero'v poi i) aip. zp

u‘

i’

v mel ius est . . quam peccar e ; id quod plane heb raeum loquendi

modum sapi t . Cum ee loco apud LXX legatur m'A'

v, versie Theo

detion is simul argumente est eum ex beb r . t ranstul isse . Lectio au tem

a iper dv retineatu r opor tet cum in codd . a lex . vatic . (N est le) mar cha l .

52 DE PARTIBUS nsur snecu omms .

2 3 . 26 . al . (Fr itzsche) feratu r et alia lect io a iger d nepov sta tim ut emen

det ie deprehendatur . Pr aeter ea cum textus Theodotien is ca in nar ra

tione permu ltum d iscrepet a LXX mu l taque behcet de qu ibus apud

eos non est vest igium,fi er i nequ it ut er tus si t ex ver sione LXX . Al ia

quaedam vide apud Wel le (Spec i el le E in leitung in die deuterocan .

B . p. 2 58 ) et Wieder/zolt (Tubinger Quar talschr ift 1869 p. N ullo

mode obstare paronomasias quae in textu gracce h abentu r v . 55-59 ,

vide in commentar io infra .

Etiam nar rat ionem de Bel et dr acone ex b ebr . esse versem, inde

quoque suadetu r quod textus apud Theedetienem non potest a LXX

der iva r i . Id iam in it ie nar r at ion is quod adee d iver sum est in u tr oqu e

texta comprebatu r . Apud Theedet ienem habetu r (u t in vu lg. ) et

r ex Astyages appesi tu s est ad patres suos et suscepi t Cyr us Per ses re

gnum eius ; et er at Dan iel convive regis etc . ; apud LXX habetu r in

scr ipt ie : ex prophetie Ambacum (Habacuc ) filii Iesu ( Iesue) ex t r ibuLevi , et nar rat io incipit vi r era t sacerdos

,cu i nomen Dan iel , fi l ius

Abel , convive regis Babylenis . Cum ver sie alexan d r ina LXX in hoc

lie aliis quoque locis et pr aeser tim in nar ration ibus mu ltum recedat

ab b eb raeo, Tb eodot io autemtextumbeb r . pr esse sequatur , etiamboeloco idem con tingere dicendum est . Acced it di ct io heh raizans ; saepe

pen i tur mi , ub i qu i gracce scr iberet al iis uteretur pa r ticu lis ; in v . 1 5

apodosis incipit a m i quod plane sapit hebr aeum ; v . 5 locutio pote

sta tis omn is carn is par iter sapit beb r . item v . 1 5 signaver un t iv T ipdaxr ul iq1 ; par iter v . 26 da mih i potestatem et z

'

n terfic iam quod in

v . 1 5 legitur xa r éoenoav 67\0V r òv vao’

v ex gracce explicar i nequ it , expl i

catur ver e ex b eb r .r

pm cf. Ps . Prov . quo loco comper

gere bebr . iungi tur duplic i accusat ive (cf. Wel le e . p. 2 57 ; Wieder

hel l l . e . 187 2 p.

DemumFars i (Der Kanon des A . T . nach den Ueber l iefer ungen in

Talmud u nd Mid rasch p. 102 . 1 50) adver t it nar r a tion es i lle s tres commemerer i in ta lmud et mid rasch

,unde cognosc i tu r eas exsti t isse

conscr iptas tam in l ingue hehr aea quam in ar amaica et graeca et plus

quam d ub ium esse car um l ingnam pr imit ivem r eputar e graecam

per ro asser ìt par tes eas olim in bebr aeo libro Dan ielis fu isse et qu i

dem h istor iem Susannem post et h is tor iam de Bel et dracone

in cap. 6, oratienem Azar iee et bymnumpost eas au tem f

post

modum esse e libro emetas .

A lter um quod ostend i opor te t est eas par tes ad l ib rum Dan iel is

per t iner e . Atque id qu idem pro estendi tn r ee quod in textu hebr .

lacune facile an imadver t itur . N am postquam na r ratum est iuven es

col ligates in medium caminum ardentem esse in iec tes,sta tim sequ i

DE men ses DEUTEROCANON I CI S . 53

tu r : tune N abu chodonosor obstupu it etc . et dici t se videre qua t tuer

vi ros etc . ; sed n ih il referebetu r , eur rex obstupesceret , cur omn i fest in a t iene su rgeret , cu r admi ret iene plenus eptima tibus loqueretu r ;

qu id si bi vel it quod d ica t qua tt uer a se vider i, non intel ligitur . Haec

omn ia autem eptime decla ran tur in version ibus graecìs et vu lgata .

Por ro orationem et laudem i l lam omn ino consen teneem esse reig

et

occasion i,in explicatione estendetu r . Histor iam Susann ae bene l i

b ro apter i iam ex ee suadetu r quia ,u ti Dan iel sapien tia sua netus

factus es t et illustr is in aula r egis , i ta eo evou ta et iam netus fit et

colcher apud cen tr ihulcs . lam u t r umque apte l ibro praemitti tu r , qu iaDan iel et apud au l icos et apud suum popu lum auctor itate valere

debet . Quid enim valuer i t in aula , b abes expes itum cap. 2 6 ; eumeti am ind igu isse auc tor itate apud suos ,

ex altera pa rte consequ itu r ;

oracul a enim eius maxime commendaban tur qu ia u t vi r spir itu De i

plenas iam‘

innetuerat . Per r o nar rat ioncm eam n ih il contin ere quo

suspici e mover i iure pessi t , vide in eius explica ti one . Maiesta tem

Dei egregie tu itus est Daniel coram r cgibus N abuchodonosor , Bal tas

sar , Der io Mede ; cumper al iquos etiam annos sub Cyre vixer it cer te

ad res cap. 2 . seq. nar rates omn ine consequens est , ut sub Cyre quo

que a l ique mani festa t io d ivinae petenfiae exh ibeatur . Imme ee tem

pore quammaxime erat necessa r ia . Cyr us en im r edi tumconcedere de

buit . N onne ad hoc Dei consi l ium exsequ end um opt ime et efficaciter

inducebatu r tali man ifeste tiene divina ? Proinde h istor ia de Bel et

dracone non potest d ici esse a liena a lib ro Dan ieli s . Cen tin et enim,

uti relique capi ta , man ifesta tionemDei regi gen tili factam et factam,

prou t in praevi is . r egi de que men tio fit in libre et eam qu idem quae

pro popu lo Inda maximi era t momenti . Ea rn enim in iti e r egn i Gyr idatam esse ,

b aud ebscu re ex v . 2 7 seq. col ligi tur ; vide commen t .Narr ationem ipsum n ihil cent inare quod a ver ita te h istor ica al ien um

si t,exponetur in commen tar io .

N etatu dignum est quomodo interpretes protestan tes qu1 se dicuntor thodoxes et l ib rum Dan iel is heb ra icum sa c r i s lib r is accensen t

,in

hac quaestione se ger ant . Has en im na r r a t iones maximo con tempturepudiant , eas esse my th icas , por tentosas , monstr osas , plane incredibiles

,absurdas , un ice cenfictas ad Dan ielemceleb r andum. N onne mi

rum est eo medo eos loqu i qu i l ibrum beb r . sacrum r epu ten t? Vide

Zundel p. 185 ; Zeach ler p. 53 ; Ein leitung 5 2 51 . Clement que

qu e ingens exsi stere disc r imen inter has pa r tes et rel iquum librum et

carumpar tiumfa lsitate et exaggera t iene commendar i et ver umostendilibrum heb raeum. Ver um si has nar rationes inter se con tuleri s , no

scie u tr um haec e r e ipsa hausta sint an potins prepterea affirmen tu r

54 DE PART IBUS DEUTEBOCA N ON ICI S .

qu ia nes cathol ic i eas par tes habemus cum tota Ecclesia Ch r ist i anti

qua sacras et cenen ices . Ubi en im est ingens i l lud discr imen ?Histor iam Susannae vocat Kei] plane impr eb ab i lissimam et incred ib i lem.

Sed si eam con tuler is cum nar ratione de somn ie N abu chodonosor re

gis cap. 2 , qu id censeb is? Senes duos li bid ine u r i, d icere falsum

testimon ium, pr opter eor um r ever en t iam i is fidem adbiber i

,et idee

emi tti r ei explorati onem accuratierem; Dan ielem au tem qu id ver isubsi t ex hota Susannae pieta te et modestia a li isque indic iis senumquevi te pr iore colligere ; pre in postu lare u t test ium ver ec itas

explor etu r , et i te eorum depr ehend i mendac ium et falsum test imonium

, qu id in his omn ibus ab hominum indole et natur a , a ver isimi

li tudine ali enum? Sane qu i eum Kei ] c r ed it Dan iel i esse somn ium

r egis a Deo commun icatum et somn ium fu isse pr epheticum et istam

pr ophetiam DanielemDee inspir ante esplicasse c i min ime licet affirmare i llam nar ration em esse incr ed ib i lem et ad Danieli s sapientiam

exorn andam confictam. N onne sapien t ia Dan iel is mu l to magis celeb r atu r eo quod inven ire valuer it quod ipsis sapient ib us fatentibus

nemo hominum enar ra re pessit ? S i igitu r nar r at io qu aedam esset r e

pudianda , qu ia sapientia Dan iel is commendatur , debu it Keil r epud iar enon Susannae histor iam,

sed cap . 2 de somn io regis et cap. 5 de scr iptur a quam ite rum solus Dan iel con fusis sapien tibus legar e et expl i

care potu it .

Hi stor ia de Bel et d racone mir acu lum idem na r rat quod in cap. 6

refer tur Deu s leones coerect ne Dan ielem devorent . In cap. 6

coer centur per in tegram noctem,in cap. 1 5 per dies sex . En totum

d iscr imen ! At qu i credit pr ius , alter um non potest vecare per ten

tosum, mon st rosum,r em quae fier i n equeat . S i Deus per unam noc

tem er a leonum concluder e potest et concludi t,idem ea et iam per

longius tempus concluder e peter i t , et si r at io adest eadem vel etiam

qravior et gr a vissima , iur e infer imus eu ndem conc lusur um esse . Vel

cer te,ei qu i pr ius pia vener at iene pr osequ itu r , min ime l icet alter um

acerbis feceti is absu rd isqu e impeter e . Par iter qu i Gen . fet Beh r .

3 Reg. et 5 Reg. 1 6 ; Matth . 8 et Ac t . r eli

giese venera tu r et pie credit , is non potest n isi simu late ind igna tioner epler i eo quod Habacuc per angelum tr auslatus est ad lacum leo

num. Si pr iora n on sun t absu rda , immeri to hoc in lud ib r iamver t itu r .

Ostenditur au tem hi c q uoque eos qu i l ib r os deu terocanen ices spernun t

ne protocanen icor umqu idem eucte r i ta tem et d i gn ita tem posse tuer ineque immer i to ra tional istas affirmar e eadem qu ibu s impugnen tur

deuter ocanenicae pa rtes et iam va ler e cen tr a pr etecanon icos ; quar e

hi pro sua par temagis sib i constan t , qu i l ibr um quoque b ebr . r epu

https://www.forgottenbooks.com/join

U

5 6 DE PAM 1EUS DE UTEROCA N ON ICI S .

sen tiret,sed qu id alu cont ra nes d icere soler ent . Quae dub ia past

modum quoque r epet ite sunt,i ta Perer ius (Commen t . in Dan . 1 3 ,

Romae 1 587 p. 585 ; Lugdun i 1 588 p. 7 85) censet non abbor rc re a

fide has extremas h istor ies ab elio quopiam linguae gr aecae per itoesse sc r iptes eo tempe re quo gens iuda ica sub Graecor um imper iofuer it ; vide apud Cor nely ,

In t rod . 11 2 p. 508,ub i et iam Iahn

,In

t rod . epi t . p. 550, Ackermann ,In trod . p. 352 candem sentent iam am

plexes esse refer tur . E tiam Cornelius a Lapide h istor iam Susannae

et al teram quoque de Bel vider i existimat consc r iptam e quepiamHebr aee qu i pau lle post captivitatem babylon icam sc r ipser it ehrenica

seu diar ia r egum Meder umet Per sar um ( i ta ad Dan .

Verum si eee partes ad Dan ielem auctorem per tinen t , quomodofac tum est

,u t suo mover entu r loco et ex textu bebr aeo omn ino den i

que exsularent?Cn r et quomodo hoc acc ider it , cer to qu idem statu i ne

qu it ; at rat iones probabi les id explieand i non desunt . Censet i taquc

d’

Envicu I . e . p. 868 seq. libr um tempore Mach ebaeor um soller ter

esse laetum e t ad legen t ium commodum in b r eviorem fermam r edeo

t um; ita longem i llam e ra t ionem cap. 3 et laudem esse emissam,

qu ippe qua nar ratio n imis retardaretu r ; hi stor iam Suss u nse esse

emissam cumpro tempor emachaba ieo nullumexh iberet documen tum

in h istor ia Bel petu isse ee tempore ofi'

ensien i esse quod Dan iel adeofami liar iter ager et cum r ega gen til i . Hymnes in cap. 3 ab ipso Da

n iele esse emisses exist imat Cornely ,cum versus finem vita e l ibrum

su um ex var i is nar r ation ibus quas antea iam lit ter is censignaver et

compener et ; esse au tem emisses qu ia ad magn i tud inem Dei gent ibu s demon strandam n ihil conferr en t quam un ice exponere Daniel

sib i in il lis qu inque nar ra tion ibus proposuer i t . Histor iam Susannae a

Iudecis esse abla tampr opter vi tuper ium quod cent inea t in senes eos

que ind ices lib id inesos Or igenes suspica tus est (ad Afr ic . neque id

videtur improbab ile ,cum et in textu massoretb ico et in versione

gr aeca nu llo modo in var i is libr is desin t vestigia va r ia esse attentate

u t quae effensioni essen t vel mi t igarentur vel remover en tur . Lengius

bium et Apollinariumqu i mul t is versuummil l ibns ill ins vesaniae responderun t ,me accusare

poter it quare non in praefat iuncu la con t ra l ibros Pe rphyr i i scr ipser im (M . N e

que quis iu re offendi potest si fabulas voca t s . docto r ; fabu la est en im res passim vu lgata

sive vera s ive falsa ; i la S . H ieronymus et iam loqu i tur de Samsonis fabula ; i ta sem o fit de

famosissima illa fabu la Loth (cf. M . Sed in versione sua 8 . H ieronymus fragments

haec veru notaverat et qua mente id fecer it sat is declarat scr ibens in praefat iene ad Da

n ielem quas ( fabulas) nes qu ia in toto erbe d ispersae sunt veru an trposito ca squ e ingu

lan tc subiecimus In eadem pracfat iene scr ibi t de mul t is i l lis versuummil libns Methed ii

Eus ebi i et Apel l inar i i nesc io an cur ioso ler tor i set isfecar in t

DE PRAECIPUI S conn es r u ns . 57

qu idem ot audacius en in re pr egredi tur Geiger , Ursch r ift der Bihelund Uebersotzungen ; at eiusmod i conatus esso feetes exemplis sa tisostend it . Histor iam Bel et dr acon is propter locum leonum fac ile

r epu taro poterat qu is simi lem il li in cap. 6 ideoque omi ttendam vel aloco moven dam

, qu ia non perspoxi t indolem libr i et Dan ielis censilium, u t sc ii . etiam Cyr e , prou t ceter is rcgibu s , magn itudo Dei domenstrerotur . Haec probab il i rat ione quae in ea re su fficere debet

d ici possun t .Ex ant iqu is vorsien ibus notar i opor tet veterem latinam quae ente

S . B ierenymum i n u su er at et cu ius fregmen ta serva ta sunt apud

Saba tier , Bibl . s . letinac ver siones an t . II p. 860. 883 . Praeter ver

sienem sy r iacam communem quae aliquen tulnm l iber ier est et nonnu lla add it exstat quoque in polyglet ti s bibli is a Walton adornat is

ver sie philexonian a quae d ic itur quam Th omas episc opus Heracleae

c irca annum 616 r et raetavit . E ins quoque in histor ia Susannae quamea versie for t rationem habu i in comment . ; sed satis recedi t a textu

commun i omissis aliis ali isqne ad iect is . Ter tiae quoque versi on is sy

r incao pr o eadem h istor ia men t io fi t, qu ae tamen parum nota ost .

Ceterum versie vu lgata et versie ar ab ica textumTheodotien is pr essesequuntu r et oxpr imnn t .

V I I I . De pr a ec i pu i s commen t a :-118 .

Ex Patrum aetate baud mu lta super sunt . Or igenes qu idem Dan ielem a se exposi tum esse dicit ( in Mat th . M . et S . Hie

ronymus ad Dan . profitetu r sepesitur umesso b r evitor quaeOr igenes in decime Strematum snorum li bro de Susannae ot Boli s fabulis

dixer it (M . Praeterea ad nos per ven i t epistole ad Afr i can um,

qu e Or igenes auctor ita tem histor iae Susannae defondi t (M .

Ex commen ta rio S . H z)opoly t i (H ip ) nob is fregmen ta sa t ample ser

vata sunt ot schol ia, pr aesert im in cap. 1 -3 . 7 . 10. 1 2 ; pr aeterea eius

solu tiones Dan ieli s et N abuchodonosor i vi sionum embarum simu l,

ub i par iter de cap. 2 . 7—1 1 agi tu r ; histor iam Susan nae mystico plerumqu e expl ica i in Susann a Ecclesiam praefigurar i , in bor to voca

ti enem sanctorum,in duebu s sen ibu s duos popu los qu i Ecclesi ae

insidia s str uan t Iudaeos et gen tiles , in duebus Susannae anc i ll is tì

dem et ca r i tatem eten im Ecclesia per fidem in Ch r istum et, per car i

ta tem in Deum confessa r ecipit lavacrum etc . ; cf . M .—700. De

eius commentar io et fragmen t is super st it ibus pr aecla ro d ispu tavit ,

le cos oxpl ieavit , emendavi t , ex var n s fon t ibus supplevi t ac d i iud ica

vi t Otto Bardenh ow er,Des h . Hippolytus ven Rom Commen ter zum

DE PRAECI I’UI S COH E EN TA'

RI IS .

Buche Dan iel , Freibu rg i . B . 187 7 pp. 107 . S . Ephr a em explana

t ie complect i tur capita 1 - 12 ; est b revis , pler umqu e lit toralis neque

tamen intogrum‘

textum compr ehendit ; bis quaedam a lacobo odes

sono insorta sunt (S . Eph raem oper a , tom. I I syr iace et lat ine ,Re

mae 1 7 50 p. 203 Fer tu r et iam in ter opera S . Chrysostomi Interpretat io in Dan ielem (M . sat is brevis

, pler umquesolum notulis qu ibusdam ad a liquos ver sus constans . S itnc vere S .

Ch r ysostomi dubita tur . Commen tar ium integrum in 1 2 capita hahemus a Theodoreto

, qu i ox vetcr ibus faci le pr inceps est ; Thoodoretus

enim sensum li ttor a lombr evitor,d iluc ide saepe feliciter cxpon i t (M .

Dc commentar io Ammon i i alexand r in i panca quac

dam fr agmen ts ad cap. 1 -5 . 7 - 1 3 ser vata sun t (M .

Inter Petros lat inos fer un tur S . Zenonis t r acta tus 69—76 b r evissimidc tr ibus iuven ibus in camino ign is ; in tractatu 7 7 solum commemoratur Dan iel in ter fromen t ium leonum rab idds r ictus in trepidus ,

coelcsti prand io sa tu r laudes celebran tu r ma r tyr i i t r ium iuvenum

ad cxbor tationcm Ch r istianorum; sed r ei excget icae n ihil accedi t

subsid ii (M . Uti semper valde u tiles sun t commenta r i iS . H ier onymi , i te eius quoque in Dan ielem cxplicatio licet succinctaot sol ito b revier non debet negl igi .…lnter al ia mul ta nob is scrvavit deant iquorum interpreta tionc 70 hebdemadarum ct dc Perphyr ie et

rem hi stor icam ad cap . 1 1 satis uber tim tr acta t ; id quod in prologo

iam ind icat scr ibens ad intol ligendas au tem cxtromas par tes

Daniel is mult iplex Graccer um h istor ia necessar ia est Sutori i vid .

Callini ci , Diodor i , Hier onymi , Pelyb i i Posidon i i , Claudn ,Thcen is ot

Andr on ici cognomente Al ipi i , ques et Perphyr 1us esse secu tum se

d icit,loseph i quoque ot eorum q uos pon it losephu s , praec ipuequ e

nostri Livi i ct l’ompc i i Tr ogi atque Inst in i qu i omnem extrcmaev ision is nar ran t h istor iam Ad cap. 1 3 b revitor pon it qu id Or igenesin 10 St r ema tum l ib ro d ixcr it . Cf. M .

— 585 . Ex ant iqu itato

latina unus men t ion e non plane ind ignu s est pr aeter ea , P etrus

er ch id iaconus , cu ius fer un tur quaest iones in Dan ielem M .

1 362 ,in qu ibu s notoc quaedam u tiles ad cap. 2 . 5 . 7 cont inen tu r .

In med io neve cum laude nominandus est b . A lber tus Magn us , qui

nar rat ion es et or acu la logico in pa r tes d i l igen ter div id it , sensum

l ittoralom sat is sodu lo pr osequ i tu r cumque ali is loc is s . Sc r ipturae

prelatis cluc idar e studct ; h abetu r eius commente r iu s in operum eiu s

tom. 8 ed ition is Lugdun i 1 651 fac tao. Commentar ius qu i quandoque

inter oper a S . Thomae Aq. r eper itur ed itu s non est eiu s. sed"

Thomae

Wal lens is (angl ici ) . qu i , u t Cornely iud icat , interpr es est non sper

nendus et in nostr o lib ro N icolae Lyrane qui cedem tempere suas

es m sc 1ruxs cou nsu an s. 59

post i llas edid it vix inferior . N icola i Lyr an i annota tioncs ex b ibli is

maximis de la Haye repet i tae et iam r eper i un tur in Cursu completoSc r iptu rae saer ao a Migno ed ito

,tom. 20 simul cum annotation ibus

Esti i , Menochi i , Tir in i et var ieta te lectionum (versienum) ex LXX ,

arab . syr . P agn ine ,Ar ia Etc . collecta . Ex medio aove etiam nemi

nandi su nt Card ina lis Huge ot Dionysius car thusianu s .

Ex saecu lo 16 maximam laudem mc rotu r Bened . P erer ius

cuius commen ter i us Romae 1 58 7 prod i i t et saepius ,in que magnum

ac umen nec minor d il igent ia simu l cum eximia bisteria r um per i t ia

mer ito laudatur a Math . Pole (Synops is cr i t icorum ,tom. I II

,Ul

traiecti 1685 in pr aeloqu io) . Eiusdem saccul i sunt Hoc toris P in t i

commen ta ri i in Dan ielem,Lamentat ionos Ier emiae et Neh um

,vates

di vines , Con imb ree 1 582,Veneti is 1 583

,Colon . 1587 etc . et com

men ta r i i Ioann is Ma ldona tz'

, qu i etiam in Bib l i is sacri s eum selecti ssi

mi s l ifi erel ibus commen ta r i is Venetii s odi tis an no 1 7 55 in tomo 2 1leguntu r . Mal dona tum vocat Ma tth . Polu s c . acu tum ot erudit um

interpretem ; morto praeventus anno 1 583 oper i u ltimam manumadmover c non potu it . Ut stat imaddam in i isdom Bi bl i is et iam repe

r iu n tur praoteroa nota tiones Luca e br ugcusis , romanae cor roct iones

expli cationes Emmanuc l is S a ,E st i i Mar ianao , Manos/zii , Tir in i ,

Gordon i,ot pr o pa rtibu s deu tcmcanon icis nots e er ud itae Lamselii

,

cumpro ii s notoc Mar ianao dosin t . Exati torun t qu idem cedem saecu lo

1 6 ali i quoque Dan ielis interpretes quos tamen enumer are non opus

est , cum sino daa eorum epcribus cer cre possimu s ; plu rcs r econ

si tes inven ics apud Mat th . Polum I . c . , Rosenmttller , Schelia in ve t .

test . par te decima ,Lipsiae 1 832 p. 53 5 5 et apud Cerne l . e . p. 5 15 .

Ex saecu le 1 7 palmem tulit Gaspar S ancti us , qui non immeri to a

Calmet laudatu r in terpres erud i tus ,sapiens , sol idus

,li tter ae in

haerens , et omn ium quos novcr im in terprctum praestanfissimus

ed i tus est eius commen ter i us Lugdun i 1612 . 161 9 et saepiu s ; ox ee

dom tempore cum laude nominendus es t Cornel ius a Lapide

do u tr oque iam saepius in prologemcn is ed comment . Iob et prephe

terum cgi . Rel iques eiusdem saccu li interpretes minor is netac videapud Cor nely l . e . Pr ou t supr a iammonui saecule 18 nob is donatee

sun t duae edi tiouos version is LXX quae ver sie a Pat rum aeta te usque

ad i llud tempus incognita letu i t sei] . a Simone de Magistr is 1 7 7 2 et

Caio Bugato 1788 . Ex cedem saecu le ment ione dignus est commen ta

r ius a Ca lmet adornatus , dc cu ius interpr etand i ra tione l i tterali , b revi ,sa t isque perspicua in ter omnes consta t .

Ad Danielis l ib r um i llustr andum nost rum saecu lummulta protu li l .P roc ter l ibros in troduction is ques iam saepius lendavi ab Herbst

60 nn PRAECI PUI S conusnu ans.

Welte, Scholz , Zschekke , Vigou r oux ,Ken ton ,

Cornely , d’

Envieu ed ites ,in qu ibus quaestiones de argumen te ,

dc indole ,dc auctor c etc . per

t ra c tan tu r ct condi tiones quoqu e h i stor icac explicantu r , ad rem exe

get icam pr opiu s eccedun t ex cathol icis Palmer , Rehl ing,Trechon ,

Hobbelynck ,Dusterwald ct praeterea pro par tib us deuterocanen icis

W ioderholt . Et Gu il . P a lmer qu idem edid i t cemmcn ta tienem in l i

b r um Dan iel is pr epheta e sive de tempor ibus gent ium, Romeo 187 5 ;

quae cemmen tatie non qu idem ad modum insti commen tar i i est exacte at pr e r e et h istor ica ct typica uti lia prechet ; ver um non solum

antich r istum, sed Mahumetum quoque Dan iele osso delincetum1

c ensct . Ad Danielem propr ie spoc tet prior libr i par s p. 1 - 1 18 ; in

a l ter a pa r te agi tu r dc fine mundi do apostasia , an t ich r iste et de va

r i is capi t ibus Apecal ypsis et i is pa r t ibus vel v isionibus quae cumDa

n ielis libro connecti videntur (p. 1 19 Commentar ium laude di

gh um scr ipsit Rohl inq, Das Buch des Propheten Dan iel , Mainz 1 876 ;acr i ter insec tetu r r ationalistarum cavfl let ioncs qu ibus auctor i tatem

l ibr i destruer c ten tant ; l ib r i dign itatem strenuo ac fc lici ter tuetur

d iscussis ac solu tis d ifficulta t i bus quae mover i selen t ; at quandoque

d igr ession ibu s indu lget . Commenta r ium gall ico edidit Tr ochen , Da

n iel,In troduc tion cr it ique ,

traduction franca ise ot commen taires ,Par is 1 882 . Ea praecipuo u t ili tes commenta r io vind icanda est quod

br evi conspectu mu ltorum q uandoque intorpretum antiquorum ac

r ecen tiorum cetholi corum c t protestant ium,Anglorum et Germano

rum,explicationes et sen tentiae pr epennntu r ; imme saepius v idetur

commen ter ius ed modum ca tenae quae d ici tur conformatus .

Alii,uti H ebbe/yn c/c et Diìsterwa ld non commen tar ies cend i dor un t ,

sed institu te di spu tat ione de quaest ien ibus ad Danielempert inentibus

eru d i to scr ipsorun t . Atque ille qu idem (Hob . ) dc auctor ita te hi stor ioulib r i Dan iel is n ec non do interpr etat iene va t icin i i LXX hebc

’

lomadum,

Lovani i 1 887 ; analysi libr i proposito agit dc lib r i un itete de textu et

version ibus ; demonstrationem auctor ita tis h istor icac i ta aggr ed i tu r ,

u t parte pr iore aga t do eiu s net is oxtern is , sive de veter um test imon i is par te ver e altera de netis in ternis , quae ex ipsis nar rat ion ibus et

oracu lis colligun tur . In que disputatienc subsidi isquoque r ecen tior i

bus d i ligenter ost usus neque panca inven ics quae valida submin i

str en t arme ad l ibr i auctor i tatcm defendondam et a ca lumn i is vind icandam. Additur longior append ix de vaticinio 70 h cbdemadum

1 . De oa interproland i 1 at ione iam agit P er er ius (Cen mcn t . in Dan . Lugduni 1588

p. 361 pr imus , opiner , hu iusmed i opinioncm invexi t Ieannes Annius vi terbien

sis etc . ; eamtamen explicat ioncmPerer ius neu t iquamapprobat .

DE PRAECI PUIS conussu an a 61

p. 28 1-385 . Di?sterwuld (D. ) au tem snem eommontat ioncm aretier ihus

l imi tibu s c ircumscr ipsit sol umd isputans dc r egn ismundi ot Dei regno

prou t in l ib ro Danieli s descr ibun tur Dio \Veltrc iche und das Gettc s

reich nach den Wcissagungon dos P rophe ten Daniel , Freibu rg i . B .

1890. Quem l ib r um nectu s sum,cummeum commen tar ium iamma

nuscr iptnman tomo beberem; vidi leotus vir um er udi tum et docte r is

laur ea or natum quattuer rogn a ce mode explica re qu i mih i quoqu esemper un ico vcr us c t ex ipsis vati c in ii viscer ibus necessa r io depromptus vi debatur . Sed sat is mihi supererat ot i i doc tam eam commen ta

ti enem su is locis in commentar io laudand i c t dc oa ferend i ind ic iumCum l iber introduct ion is in Dan ielema I . Fabro d

'E nvieu conscr ip

t us ot mele et or ndi tiono et r er um t r ac ta tar um copia et empl itudin oemin cat , hoc loco specialis eius ment io fac ienda ost Le livre du pro

phète Daniel ; tom. I In trod uction c r i tique ,Par is

,Tou louse 1888 ;

complecti tur paginas XIV et 908 . Liber totus in co est,u t obiect ionos

ra tional istar um et de r ebus b isteri c is et dogmat ic is factae r cfuten tu r ,

u t eor um sententiam de or igine machaba ice libr i n ulle mode consi

s ter o posse ostendetur , u t d ivina l ib r i totius auctor itas invicto demonstrolur . Quem in fincm non solum rationa lista r um in ter GermanosGallosque sen tenti ae accurate ac fuse refer un tur

,cxaminantu r

,di iud i

can tur,ver um etiam eee quaestiones pe r t ractantur plur ibus , quas in

Intr oductiono non r cqu isi eris fier i posse et fier i miracula,vati cin ia ;

exstit isso inspi ra tienem ot cuius si t na tu r ae . Dcmum p. 898-903 con

spcc tus cxh ibetu r commen ta r iorum c t d ispu tationum in lib r umDaniel .Quid ee in eperc laudandum si t qu id minus bone ac vero d ispu ta tumvidea tur

,ox parte etiam ind icavi in per iodico St immen aus Ma r ia

Leach,Freibu rg 1. B . 1888 tem. 35 p . 536—539 .

Por tes deu terocanen ices pr accla r a cemmenta tieno c t vind icavit ot

i llustravi t Wieder/zolt in per iod ico Thoologische Quar ta lschr ift ,Tub ingen ; ct qu idem de seq. 1 8 7 1 p. 37 3— 508 ; de h istor ia S u

sennae 1869 p. 2 90—32 1 ; p. 37 7 - 399 ; de Bel ot dracone 1 87 2 p. 555

596 . De duebus u lt imis capi tibus bene ot er ud ito sc r ipsit quoque De[a l tre , Les deux dern iers chapit res do Dan iel , extra it des É tudesr el igiouses Lyon 1878 . Mul ta quae ad hi stor iammoresque per tinen tot ad Dan ielis libr umdefendendum et cxplicandum insc rvi un t

,egr e

gio eXposi ta invenies apud Vigouroux La Bible et les découver tesmodernes IV tom. ; de rebus histor ieis etiam agit Br unenqo , L

’

Imperodi Babilonia et di N inive ,

vol . I I Pr a to 1 885 . Va ticin ia mossiana spo

ciatimexplica run t Bode ,Chr istolegic des Alten Testementes I I I pa r te

2 ; Munster 1852 , p. 75— 135 Rein/re,Diomessianischen Weissagungen

IV,1 ; Giessen 1 862 , p. 1 67 —399 ; G . K . Mayer , Dic messian ischen

62 DE PRAECIPUI S eonnenu mm.

Prepbezicen dos Daniel , Wien 1 866 p. 1 58 . In ord inem libr i inqu isivit N eteler , Dic Glieder ung des Bu ches Daniel Munster 1 870.

Ex intorpret ibus protestantibus pauces solum a tl’

oram; qui ma ie rcm

eorum numerum desiderat adoa t scholia in vet . test . pa r t . 10 edita a

Rescnmtl llcr , ades t Zoecklor , Kei ] , Reinke , Trechon . Nominendi sun t

inter eli os H i tz ig, Das Buch Dan iel Leipzig 1850 ; Zoeckler , Der P ro

phet Dan iel Bielefeld,Leipzig 1870; K ei l , Biblischer Commen ter

uber den Propheten Dan iel , Leipzig 1869 ; Mein/mld,Das Buch Da

n iel, N oordl ingon 1889 . In ter Angles laudandi sun t P usey , Dan iel

the Prophet , London 1865 ; Fu ller , Dan iel , in the Holy Bible ,Cook

,

Speakers Bib le , London 1 876 ; P ayne Smi th , Dan iel , London 1886.

Praeterea bono mer iti sun t de l ibro Dan ieli s H engstenberq, Die

Au then tic dos Daniel , Ber lin 1 83 1 ; Zundel Kr itische Untorsuch nngenuber d io Ab fassungszeit des Buches Daniel , Basel 1 861 ; A uber len ,

Der Prophet Daniel und die Ofi'enberung Iehann is Basel 187 5 .

Celeber r imdm est vati cin ium de 7 0 b cbdemadis et a pr imis rei

chr istianae tempor ibus usque ad nostra tempor a seopissimo tractatum

ot d iscussum. Multos S . Pa tr um locos d i ligen ter reccnset Ta ilhan ,

E ilb er , Analysis b iblica ,Lutet iao Pa r isiorum 1 856 , I p. 568 ; plu ra

eorum test imon ia etiam in med ium effor t Rein/re p. 390-399 ; var iaorationes qui bus Petr os eas hobdemedas computar un t ot oxpl icarun t

oxposi tae sunt in per iod ico Thoologi sche Quar talsch r ift , Tub ingen1868 p. 535 . Verum omn ium di ligent issime ot accur at issimo in h istor iam cxplicat ion is hu ius va ti c ini i inquisivi t Fra id l , Dic Exegese dor

siebzig Wochen Dan iels in der al ten und mittleren Zeit,Graz 1883 .

Incipit a versione alcxandr ina ,investigat quae eius or aculi vestigia

d epr ohoudantu r in lib r is apocryphis (liber Henoch l iber lub ilaeor um,

Assumptio Moysis , 5 l iber Esd r ae ) et apud Flavium losephum; deinr ecensi tis versionihus sy r iaca simpli ce et graeca Theodot ieni s verba

expendi t Domini apud Matth . dein enumer a t quae in l itter ar ummonumentis de hoc vatic in io r epcr iun tu r usque ad annum 1 570

et apud Chr isfianos c t apud Iudaeos . Recensct itaquc 107 eius oracul iexplanatores . Dcmum in fine li br i p. 1 56—1 59 b r evi conspectu exh ibet

qua qu isque rat ione eomputa r i t ini tium ot finemhobdomadum7,item

hobdomadum‘

62,in i ti um

,medi um, finem ul timae hobdomadac . Opus

hoc ornd it iono est insigne ; subac te ingen io eXpl icat Frai d l , qu id quis

que in ra t ionib us computandi s rec to sta tuer i t, qu id c r raveri t , quem

duccmsi t secutus .

Cum i taquc vaticini um hoc tan ti sit semper hab itam, non pigcb it

https://www.forgottenbooks.com/join

64 DE r axso1rms comusnmau s .

n icen ,ac tes 5 ; M . 7 2 . Auctor qu idem anonymus ,

Liber de

computo 57 ; M . Fulber tus ,episcopus car notensis ,

Tracta

tus cont ra Iudaeos 2 ; M . S . Petrus Damianus ,Ant i logus

con tra Induces cap. 1 et 5 ; M . 55 . Br une astonsis,bemili a

1 1 2 ; M . Ruper t us tuit iensis , Do epcr ibus sanctae Tr ini tat isin Dan ielem; M . De victor ia verbi Dei M .

Petr us venerabil is abbes clun iacensis ,Trac tatus con tra Iudaeos cap.

5 ; M . Petrus Cemester , Histor ia scholastice lib . Dan iel cap.

10 ; M . Petrus blescnsis , Cen tra perfidiam Indecor um cap.

13 : M . etc . etc .

Procter interpretes al ii sat mu lt i de ce oracule , pr aeser t imde com

putandis hobdomadis ,dispu tar un t ; ita Rein/ce p. 2 1 1 . 2 12 enumerat

t r iginta qu i do b isce bcbdomad is sc r ipser un t ab anno 1605 et doin

ccps ; praeter bos uominand i sunt Alphonsus Salmeron , Prolcgeme

non XLI II in oper um eius teme 1 . p. 5 20-555 : Celoniae agr ippinae

1602 ; Alphonsus Pendulphus Di sputat iones dc finemun di Bononi ao

1658 p. 3 1 1 -325 ; Petavius , Doc tr ina tempor um, l ib . 1 2,cap. 29—33 ;

Venetiis 17 57 ; add ita quoque est Hardu in i d isser tatio dc LXX hobdo

mad is ; cen tra quampecu lia r i d issor tet ionc agitur in oper e La saintc

B ib le cn La tin et en Francois , Pa r is 1 7 59 ; tom: 9 p. 57 1 . P raeterea

Petavius etiam de ce vaticin io agit in parte tor tia Rationar i i tempor islib . 5 p. 333 ; Pa r is . 1 702 . N ata lis Alexander

,Histor ia ecclesiast ica

tom. 2 , in mundi soxta aeta te ,diss . 2 p. 32 7 ; Par is 1 7 30. Calmet

quoque pecul iar i di ssor te t ionc oracu lum denevi t in tome altero d is

ser tat ionum in vetus testamen tum, Wi rceburgi 1 789 p. 567 ; cu iussenten tia simul cum sententia e Marsham et ab Hardou in prepositain dissor tet ionc La seinto Bible etc . p. 589 impugnatur .

Ex r ccent iere tempore S tawar s , Die Weissagung Daniels in Bez iehung auf das Taufjehr Chr isti , Tub inger Quar talschr ift 1868 p. 5 16 .

In cedemper iodico , sed anno 1 875 p. 1 33 scr ipsit N eteler , d ie ,Zeit

der 70 Jab r eswochen Dan iels . Cor luy , Spici logium dogmat ico—b ibli

cum,Gandevi 1 885 I p. 57 5-5 1 5 . Palmier i , Dc ver ita te histor ica li

br i Iudith ali isqne ss . S cr iptura rum loc is , Ga lopiae 1886 p . 61 - 1 1 2 .

LIBER DAN IEL

Daniel in aula regis m di tus . Cap. 1 .

Ana . Nor ratu r qua occasione Daniel Babylonem si t adductus .

Sol iguntur ex puer is Israel qu i in au la r egi a l ittor as c t lingnam ed

d isceren t Cha ldaeorum; c ibus r egius i is assignatur ; at Daniel cumt r ibus soc iis cibo gent il i ropud iete legumin ibus vcscitu r . Dei bene

d ict ione fi t,u t c t forma corpor is et scientia cveden t eximn .

Pugno ad Char camis facto ot Nechao rego Aegypti fugeto N ahuchedonosor Iud aeum quoqu e invasi t ct lerusalem u r bem obsedit r egem

que Ioakim ad sub ieétionem adegìt . Ab hoc eventu liber Danielord i tu r v . 1 Anno ter t io r egn i I oakim regis I nda veni t N abuchodono

sor rex Baby lon is in I er usa lem et obsedi t eam E l iac im filiusIesiec regis a N ochae rego Aegypt i rex era t institutus c t Ioakim no

‘mino mutato appollatus ; oid em r egi mu lctempecun iac solvc re debu it

(5 Reg. Regnum igitur Inda , postquam Ieachaz ah Ao

gypti is dovictus erat et in capt ivi tatem aegypt iacamabduct us (cf. Ior .

seq. Ez . a nu tu ot arb itr io N ochae regis Aegypti pendebat . Por re ex [cromia sc imus anno quar to Ioakim r egis r egemAegypt i c u n magno oxer ci tu ad tl umcn E uphraten i n Cha rcemis a N ab uchodonosor esse fusumfugatumquo ( Ior . Flavius au tem losephusex Boresse refor t N abuchodonosor accepte nunt io de mor to pat r is su iN obopalnssar coler i ter esso Bahylenem roversum, capt ives au tem In

decor um ct Phoen icum et Syror um et Aegyptior um quibusdam

suis amicis tradidisse qu i eos Bobyloniam adducorcn t (cf. R ich ter ,Baresi Chaldaeor umh istor iae p. 65 . Ex Boressi narr a tione simulcolligitur N abuchodonosor post pugnam ad Charcamis usque ad Ao

gyptum esso progressum; at n un t io do mor te pat r is accepte ab ul te

r iore exped i t ione et expugnot ione Aegypt i desti tisso. Sed eum expli

citemen t io fiat captiverum Indecor um,cum Iudaeomquoque invosissc

man ifestum est . N eque a li tor fier i potui t . Regnumenim Inda a N echaodependebet . Quore N abuchodonosor et iam id aggressus est ot exer

DAN IEL. 5 .

96 n…. 1, 1

c itu aegypt iace ad Cher camis fugate via ad Indacam erat aper ta .

Undoman ifestum est obsessionem u rbis ,de qua in v . 1 , non petu isse

locum babcr e n isi post pugnam ad Cberca în is ; an te i llam en im em

n i s r egio ab Aegypte usque ad Euph raten Aegypt i is erat pervia .

A t cx Ier emia certum ost pugnam i l lam factam esso anno quar to

Ioak im. Undo igitur b . I . sc rme infer tu r de enne tor tie ? Dan iel BabyIene rosidens id tempus designasse videtu r que N abuchodonosor Babylone pro/ectus est ad i llam cxped i t ion em ,

in qua demum etiam

u rbs ler usal em est obsesso . Dicit erge enne tort io Ioak im incepta

est exped it io illa ; quero tempor is designa tienem r efer ad pr ius solum

verbum 18 3 idque verte ivi t volprofectus est . Ea'

qu0que notione vc r

bum adb iber i certum est . Saepe en im d ic itu r dc exped it ienc bel lica ,

de i tinere mil itar i suscepto ; ita iamGcn . et in nostro l ibre1 7 . 29 etc . por r e uotie ca eund i , profic isccnd i praeterea saepe subest ,imme unico reper itu r , cum quis ad iter inst ituend um ab a ltero ad

monea tur v . g. Gcn . i le in ter r em Cbenaan ; Ex.

. ingrodero

et loquero ad Pharaencm; cedemmode N um

uumqui d frat res vostr i ibun t ad pugnam c t ves hic sodeb i t is ? 2 Reg.

vado ot mittam l i ttoras ad regem Israel etc . ; al ia exemple babes

1 Sam. ot Ion . dc nave eun te in Tharsis ct descendit incam u t ire! cum eis in Thar sis i n qu ibus locis verbum aper t issimode initie prefoction is usurpatu r ( cf. Tr ock . K ei l ) . Quore n ih il obstat

quominus nost ro loco eadem r at ione acc ipiatu r et ex tempor is desi

gnet ione doccmur verbum ea not ione cenc ipi dobere (vide Cornely , )

Int rod . II 2 p. 567 ; P a lmer , Hob . p. De eadem i n Iudaeam expo

d it ione r efer tu r 5 Reg. et 2 Pe r . Ior . 1 1 . N abuchodo

nosor d ici tur rex Babylon is vel qu ia u t oliquor um est opin io iam ab

ann o 607 a pot ro in regn i consor tium ost assumptus ,vol titu lus ci in

d itu r ox tempore poster ior e ; nec ol io in hod ier no se rmone loquend i

modo u teretur qu i d icer et Imperator N apoleo III al iquot inventu tissuae a nnos in Anglia transegi t (Hob . p.

Duebus eiu s medis tert ium annum Ioakim.

explicare et tuor i al iqu i stu

debant . E t pr iore quidem, u t duplex sta tueretur modus numerand i annosIoakim Ioakim regnum su scepi sse versu s finem anni ; unde Ieremiamcompu tasse medo consueto , Dan ielem autem a d io r egn i su scept i ; vel ab

uno annum i llummor tis Iesiec in que per t res men ses rognaver i t Ieachaz

rogne Ioakim essoadd i tum, ab a ltero non esse add i tum. Sunt qu i dupl icem

numerand i modum stat ima l imine rei ic iant qu ippe qu i nul le omn ino exem

ple suadoatur (Keil ) . A t tamcn id audacius d ici videtur . N am exemplumbabes ler . quo loco idem even tus adscr ib i tur anno 18 N abuchodo

nosor qui an tca in v . 12 ass ignatus est anne eiusdem r egis 19 . Quore n i si

DAN . 1 , 1-2 67

al ia expl icat io magis esset obvia , l iceret ad dupl icemnumerand i modumrecurrorc . Altero mode a l i i tert ium annum Ioakim retinen t assumon tcsu rbemleru salemessoobsessamet expugnataman to pugnam ad Chercamis .

Quae tamen opin io ot al i is ration ibus demenstrot ur imprebab i l is et i is refu tatur quae Ior . cap. 2 5 c t 36 narran tu r . N eque enim coneipi potest , quo

mede antopugnam i llamqua viros aogypfi acee fractao sunt exer c i t us babyIen icus eampetuer it rogionem invadere quae sub domin io erat Aogypt ierumet ee quidem tempere quo exorc i tus aegypt iacus ad debellandos Babylon ios

ad Euphraten progr ed iebotur . Domum clar issin 1um est Ier emiam anne

quar to Ioakim annun ti aro regem Babylon is ven turum esse ; unde non iamanno tor t i e ven isse eensendus est .

Que su ecossu obseder it u rbem,na r ratu r v . 2 et tr adidi t Dominus

in man u eius [oa/t im regem I nda et pa r lem vasorum domus Dei et

a spor ta vi t ea in torram Senna a r in domum dei su i et vasa in tuli t in

domum thesaur i dei su i LXX e t Syr u shabent plon ius et t rad id i t

eamDominus in manum eius ct Ioakim r egem. Quod trad itus sc r ibit ur Ioakim

,monet S . H ier . , monstrat non adversa r ior um for ti tudi

n is fu isse vi ctor iam, sed Domini voluntoti s ; vel u t Thead . a i t auctor is

omn ium rer um Dci permissu pr opter popul i et r egis scclcr a ingentomquo impiei atom tam u rbem esse captamquam sacror um vasor um

pa r tem in hostium potesta tem concessisse . Ceterum tradid i t r o idemd ic it quod 5 Reg. factus est c i Ioakimservus ; regem u rbe capta

cum ignominia esso habitum d isc imus ox 2 Per . et vinxi t eum

ce tonis , u t dup

ccret eum in Babel Adductus tamen non esse

videtu r,vel mex liberatu s et r emissus ; sed cumalter ius regis e N abu

chodonosor institu ti nu lla fia t men t io,Ioakim ir am r egis subioctione

ct promissis sodasso et r egno r csti tutum esse merito dixer is . Cum in

u lt ima sen tentia r epeta tur et r asa in tu li t , fuerun t qu i explica

ren t et transtuli t eos soil . capt ives , qui etiam in templum dei ductisint u t eos victor deo suo tamquam tr iumph um ofi

'

er r c t ( Va l . Ma id .

H i ts . At in ipso hoc versu n ih il de captivis sc r ibi tur , nequ e legitu r vox a lique qua ca uotie posset consoqu i (nam ex rego Inda eam ox

tundcre summe andox est ) ; quero versie animi (LXX, gr . ) ea (S . H ier . )er it r etinondn . Ul timem sen tentiam add item esse explica ma ior is doterminat ien is causa et vase qu idem in tul it non tam in templumquemin thesaur um dei su i . Capti ves esse abductos demumox v . 3 consequ i

tur ; qu i cum sa tis ab ruptc indu catur , utique suspicie edmitti potest

sitne versus noster plano integer . Sennaar nomen est Babylon iae in 8 .

Scr iptu re frequens ; assyr iologi 1 :g:vj idem nomen esse consen t cum

Sumir , que nomino Babylonia mor id ionel is in monumen ti s cuncat is

designatu r (vide ad Zach . Preph . min . I I p. Hoc aspor ta

68 DAN . 1, 2

—4

tiene vasor um quae tamquam t ropaee do Iohve ropor ta ta in thesau

r um i doli victor is in ter r i ccnseban tur Iudaei cdoc ti sunt do eadem re

quam in pr inc ipio regn i Ioakim lercmias fr ustra monnerot,Deum

soil . propter pecca to etiam suum sanctuar ium esse ab iectu rum ( ler .

In quadam inscr ipt iono prefitctu r N ab uchodonosor sibi fuissein animo ,

u t bel lic is e1med it ion ibus glor iam ct potentiam Maruduk

(Merodach ) dei deor umprepagaret et spoli is opimis urbem dei d ilec

tam ot eius sanctua r ia di ta rot (cf. Tiele , Bebylon isch—assy r iwho Go

sch ich te ,Gotha 1886 p. 535 . quer o hoc quoque locoMerodach

deum i ntelligi c iusque templum exist imandum er it . Merodach deus

erat tu'

tola r is Babylon is et ab ipso rex potesta tem habc r e tamquam a

potro suo coolest i censebatur (Tiele e . p. 530

In illa cen tra Acgyptum exped itione captives ex Indaco esse abduc

tos iam supra ex Boresse d id ic imus (vide quoque Br unengo , L'

Im

pero d i Bab ilonia e di N inive I I p. in ter eos fuisse iuvenes nob iles

,immo senguin e r egio e r tos a Daniele decemur v . 3 et a i t rex

Asp/acne: pr aeposi lo eunuchor um, u t in troduceret de filus I srael etde semine r egio et ty rannorum v . 5 puer os in qu ibus nu lla esset ma

cula decor os forma et er udi tos omn i sapien t ia , ca u tos scien t ia et doc

tos di sc iplina et qu i passan t sta r e in pa la l io regis , u t docer et eos

l i t toras et linguam Cha ldaeor um u su réceptum fuisse , u t puer inob iles al ien igenao in aula r egia educarenl u r c t erudi ti va r i is praeficcrentur muner ibus ,etiam ex monumento col ligitur quod de Sen

nacher ib servatum est in que legi tu r : Belibui , li lium sapien t is , cx

gente Babylon is qu i tamquam adolescen tu lus in pa la tie meo cd uca tus

erat,in r egnumSumer et Accad collocavi Persis quoque eumfuisse

mer em u t adolescen tes per t r ienn iumdisciplines add isoeren t an tequamad r egium ser vit ium admit teren tu r Xonephqn Cyrep. ind ica t (cf.

H ob . p. Ad id el ectes osso adolescen tes praccla r is et corpor is otanimi doti bus pr aedites , textu nostro non sino alique verber umpom

pa asser i tu r ; praeter corpor is c legentiampostulabatu r ingen ii ad res

perc ipicndas colori tas c t aeumen ; beb r . esplica intel ligen tos vol pru

den tos ad omnemsepien t iamsci i . edd iscendam erge indole faci li et adomnem sc ien t iamoptaet exped i ta inst ruct i seligebantu r , u t cdecti c te r udit i mun ia eb i rc possen t i . e . stare , servi re in au la r egie . Ut autem

sapien t ibus Chaldaeorum acconser cntu r necesse era t l ittoras d iscere et

lingnam Chaldaeorum i . e . ipsum i llam scri bendi r a tionem quam in

c uneat is monument is cern imus et cum oa etiam lingnam i llam voto

1 . Cf. Dela t tre, Les Chaldècns , E xtrai t de la Revue des quest ions historiques, Par is , 1877 ,

p. 20; Vigourou.r , La Bible et les déc . med . IV 394.

DAN . I , 34 69

r em (accad icam, sumcr icam, pler umque vocent ) ex qua scr ibend i

signo Assyri i et Babyloni i ad suam l ingnam adeptavorant . Quore op

t ime dic itu r : u t doce ret eos li ttoras,signa i lla cuneiformia quibus

l ingua babylon ico semitica ser ihebatur ; sed u t h aec ipsa signa v . g.

ideegrammeta bene in tol l igcront , u t quae in ant iqu is tabul is eran t

osse rva to perspicc rcnt , ipsa i lla antique ct peregr ino lingua ,sa tis a

semitica diversa erat edd iscenda , et lingnamCha lda eor um. N etum ost

inventas esse tabulas ad u tramque l ingnam eddiscendamd isposi tas in

qu ibus substan t ivor um fiexio , pronomin a affixa etc . et assy riace et

.accad ico pr epennn tur c t veces accadieae expl ican tu r adscr ipt is assy

r iacis . Chaldaeor um l ingua igitu r h ic non ce in toll igitur quam vu lgo

cheldaicam vocaban t et quo u sus est Dan iel in al iis libr i par tibus

(haec en im r ect ius appel latur ar amaico ) , sed intelligi tur lingua pepul i antiqu i qu i iam an te Semitas r egiones i lles ince lobat e t a quo ist ihoc scr ibendi genus mu tua ti sun t . A roma ica au tem lingua uteben tu r

tr ibus er ama icae quae in pa r te scptomtr ional i in ter Chaborem et Eu

ph ra ten et in regione mer idiona li ad Euph raten c t Tigr idem incolo

bon t ; praeter ea eor um lingua adb ibobatur in commer c io cumpepul is

Asino occiden talis (vide ad Is .

’

Tiele , Babylon isch-assy r iscbeGesch ichte

,Gotha 1886

, p. 59 . 65

Ea iuvenum Israel nob ilium educat ione in au la regia coeptum est

implor i oracu lum ab Isa ia cditum et de fi li is tollen t et

erun t eunuch i in palatio r egis Babylon is ; inde tamen non con t inuo

sequitur eos footes fuisse ver i nomin is eun uchos,cum nomen hoc la

tiorc quoque sensu de aulicis adb ibeetur (vide quod notavi ad Is .

Commen t . in 18 . II p. Tres iuvenum ordines d isfinguun tu r do

fi liis Israel et de presepio r egia c t dc princ ipibus ; quero conscndumest Israel i ta r um iuvenes simul cum fi li is concub inarum regis vol cumfi li is a lior um r egum a N abuchodonosor devicter um et cum fili is pr i

mer umprinc ipumesso ad aulem adductos . Vox peregr ino (cf.

Esth . quae elias de pr imor ib us Persar um legi tur et cum

persico voce in insc r ipt ion ibus fra tamal omnino congru ere videtur ,

i udicio ost pr incipes in tel ligi non I udaeos genero ,sed al ien igonos ,

for tasse Perses,n isi as sumere maluc r is Dan ielem vecem cam post ox

pugnot ienemBab ylon is a Persis fac tam d idicisse comque ad pr imerosaliorum gen tium designandos adbibu issc . Sed cum teste EzechielePbeen ices milites Perses cenduxc r in t (Ez . c t excrcitus N ahuche

l . Spiegel , die al tpersischen Keilinschr iften p. 209 : of. in l ingua zendica fru iamo, in

sanscr i to pra thama inde quoque « pa ro; etc . ; gr . rctcnta ost b . vox oopòoppiv.

70 DA N . i , 5-7

donosor regis ex plur imis gen tibus composites fuisse a liunde eonslet

(cf. ler . cer to non est improbabi le Persas quoque sub N ahuche

donosor stipend io esse mer i tos et proinde nob il es et iam iuvenes Persar um in au la regia esse educates . Regis uxor pr ima r ia erat fil ia r egisMeder um Medis au tem tune tempor is obed iebon t Persae .

Lante et liberal i ter i is providetu r v . 5 et eons tz'

tu i t eis r ea: annonam

per singu los d ies de cibis su is et de vino unde bibeba t ipse, u t enu tr z'

tz'

tr ibus ann is postea sta ren t in conspec tu r egis etiam annona de

signatu r voce persico—nnpa t ibaga por t io . Apud Persas , u t r efer t

Plato (Alc ib . puer i ab anno aeta tis dec imo quar to er ud iehontur

per paedagogos r egios et r eferen te Xenophon te (Cyrep.é'

pn€oz

anno aetotis septimo dec imo munera in ser vitio r egio ohi r e inc ipie

bou t ; idem in au la babylonìea mor is fuisse h ic edocemur ; sta re an te

r egem idemest quod ei servi re ; ser vu s en im ad nu tum herì paratus

sta t et reverent iae causa hero proesen te stat : v . 6 fuer un t ergo in tereos de fil iis I ua

'a Dan iel, A na n z

'

as , M isael et A sa r ia s ; v . 7 e ! z'

mposu z'

t

eis praeposz'

tus annue/ wm…nomina Dan ieli Ba l ta ssar , Ananz'

ae S i

dr a c/z, Mz'

saelz'

Misael: et A sar iae A bdenage mu ta tio nominissaepius fier i solebot in signum domin at ion is in eum c u ius nomen muta tur ; i ta N echao nomen E liac im ver ti t in Ioakim; N abuchodonosorcum Ma tthon iam eonst i tue ret regem,

ei nomen imposu i t Sedec iae

('l Reg. 2 3 ,3k ; sim. l eod . Ti r . Ca lm. hoc loco inde

pr efec to videtu r nomiuum impositi o ,u t nomine babylon io assumpto

qu asi Baby loni i esse viderentur , ne in aula r egia et in ter serves r egisnomina aud i rentu r a lien igeua rum; noleban t enim u t S . H ier . d icit ,eos in ter ra eapt ivi ta t is vocab ula haber e Iudaeor um; dein novis uomin ibus admonebant u r con tinuo

,u t r egionis patr iae mor umque obli ti

eius gen tis cu ius nomina iam gerebant vitaemor umque r at iones planesequerentur ; vel u t hehraei puer i u no cum nomine chaldaieum on i

mum indueren t nee b eb ra iei nomin is su i pronun t ia tione pat r iae gent isque memor iam r efriea rent (Ma ld . s im. Ma r . Lap ) . Dan iel vocatur ogrmzîu

'vz quam vecem pler umque ,

espl ica nt balatsu-usur

vitam eius protege (ef. S e/zra a’er , Kei li usch ri l

‘

ten u A . T . ad h .

at si nomina il la prepr ia consu luntur quae in iud ieibus inscriptionum

leguntu r a S tr assma z'

er ed i torum al te ra expl ica tio cer ta esse videtur

l . Censet Del i lzsch nomen balatsxr usur compend iose esse d ictumpro Bel—hala lsu—umr

Br i vitam eius protege ; simu l os tend i t nomen hoc inter Babylonios usi tatumfu isse (Ba er ,l ibr i Daniel is , E zrae et N eh . text . mas . Lipsiae 1882 DI Utrocumque modo expl i

caveris , falso infer t Meinhold ad voeis explica t ione ibi proposi to ostendi tempus postr uinam regni babylonici scr iptoremque l inguae babylonicoe ignarum. ld quidemmin ime ;verum explanat io a Meinhold al iisque proposito est erronea .

https://www.forgottenbooks.com/join

72 DA N . 1 , 8—9

Misach esse posse nomina a Babylonn s etl‘

ormala, sed for te t ransscr iptionebebraica immutata .

At cum nomine babylonio min ime induer un t an imes babylonios ;Dan iele duce et suasore legum d ivinarum permanser unt observan tis

simi v . 8 pr oposa i t a u tem Dan iel in corde suo ne pollueretur de

mensa r egis neque de vinopotus eius et rogavi t eunuchor umpr aepa

si tum ne con tamina r etu r i . e . u t sib i cepia detu r contaminat ionem i l lam lege pat r ia proh ib itam evi tand i . Ex lege pen tateuch ica

var ia interdieebantur quae ab aliis gent ibus eomedeban tu r v . g.

lepores , sues, angu i llae (cf. Lev .

- 1 9 . Dent . l à ,7 seq. ) ad ipes ,sanguis (Lev . seq. praeterea i n modo c ibos

parandi , in vasis facile a l iqu id eommi tt i potu it quo immund it ies le

galis or iretu r ( cf. Lev . quar e pro sua r el igione Iudaei

eidem cumgent ibus mcnsae accumbere vereban tur , id quod ex Gal .

quoque i llust ra tur . Praeterea , etsi non semper , at saepius tamen

suspi cie hab er i poter a t , ne cibi apponerentur ex sacr ific iis oblat is

vel r itibus idololat r icis consec rat i ; demum generatimmaxime consu l

tum erat a mensa gent il iumabst inere ; nam, u t E stius adver t i t , qui

comedebant cum gent i libus vu lgo censehantu r i isdem u ti c ibis nec

haber e d isc r imen c iborum,etiamsi fer ie studiosa ab i is abstinerent ,

quae lege vet ita essen t ; i dee ad scandalumpopu l i su i vi tandum debehan t Dan iel et socii se sub trahere mensis gen ti lium,

sicu t fecerun tet iamTob ias et Iud i th N eque ea r eligio u l lo pacto iud icium est tem

por is poster ior is ; nam idem t imer contamination is iam ind ica tu r et

eadem r ei indign i tas pro popu lo theocr atico expr imi tur in min isapud Osee et in Assyr i is pell utum comedit seq. ) et apud Amoset tu in ter ra polluta mor ier is et apud Ezech ielem non est

ingresso in os meum omn is ca ro immunda Undo patet quam

immer i to cern ere vel int a liqu i ea in ebsc r van tia vestigium tempor is

machaba ic i .

Simu l atque d ivina persequ i instituer unt , stat im divino fr uun tu rauxil io ( l eod . ) v . 9 dedi t au tem Deus Dan iel i gra t iam et miser i

cordiam in conspectu pr incipis eunuchor um, v . 10 et a i t pr in ceps

eunuchor um ad Dan ielem t imeo ego dominum meum r egem gu i

const i tu i t vobis c ibum et potum qu i si e ider i t vu l tus vestros ma ci

len t ior es prae ceter is adolescen t ibus coa evis vestr is condemna bi t is ea

pu t meum regi ad Deum auctorem r efer tu r quod praeposituseunu chorum postu lat ionemDan ielis non du re reieei t 1 vel cum contu

1 . N otat Sand suecensere non immer i to potuisset pr inceps Daniel i , quid regiamcou

ternneret liberali tatem ct oblatos cibos iud icaret immundos

D…. 1 , 10-44 73

melia i r r isi t , sed solum blonde exposu it qu id ea in re per icu l i sibiadesso exist imaret, dum tamen t imer i petuer i t , ne pr inceps eunucher um ind ignaretu r quod r egios cibos centemnerent et pollu tes censerent . Simu l ostendi tu r Dan ielow iam inde ob in itie singu lar i Dei pr o

videntia guber natum (Ma id ) . Monet Theed . idem u su venisse ol imlosepb ,

fui t enim Dominus cum losepb et vot i compos fu it et efi'udi t

illimi ser icord iame t dedit ci gra tiam in compectu pr incìpis ca r ceris

inde Dei commenda r i suos cu ram et stud ium,et S . H ier . inde eru it

Dei esse misericordiae,non ben i tat is hominum perversor um,

si

quando d il igan tu r sanc ti ab infidelibus . Beh r . d ic itur per inter rogat ienem gu i cur videa t fa cies vestros pa ll idasprae adolescen t ibus… et

cur cap ut meum reum fa cia l is regi? rem bene expresser u nt LXX m i.

zwò‘

uve6w n°

;3 i8i<p r pmxù g: ; qui sci i . eb regis mandatum neglec tumlaesae ma iestati s r eus censeretur . P roinde significat se l ibenter acces

sur um fu isse pet i tieu i , n isi r egi s praecepto eiusque efl'

endend i metu

proh iber etur (Ma ld ) .

lamostend it Daniel,u t A lb . advert it , et prepositi firmitatem et sa

gac itatempreposifi ad cfi’

ec tumperducend i v . 1 1 et dix i t Dan iel ad

Ma lasa r quemconst i tuera tpr inceps eunuchor um super Dan ielem Ana

n iam, M isaelemet A sa r iam v . 1 2 ten ta nos obsecr o serves tuas diebus

decem et dente nobis Iegumina ad eescendum et agua ad bibendum;v . 1 3 c t con templare vu ltus nostros et cul tus puerer um gu i cescun tur

cibo regio et si cu t vider is, fa cies cum servis tu is nomen Malasar

nomen esse ef fic ii censen t et significare praefectum; Deli t sob

vecem compara t cum assyr ioce ma ssa ru ; for tasse 1 357: ex om d is

soluta duplica t iene or tum est,sicut [ìa

'l oazpev ex Dig; (bassam cf.

Ba er e . p. XI) . Hand abs re notat S . Ephr . si solum de c ibis mund is sel liciti fuissen t fu tur umfuisse u t pre carnibus immundi smundos

sib i pest ulorent ; unde ebser van tiae legis etiam sacramquondamabs

t inentiamadder e voluisse censend i sunt , praesert im cum obstineronta vino quod nul la l ege erat proh ibitum ; elegerun t soil . ipsi quoquea ffligi cumpopu lo Dei magis quam temporalis peccati habere incund ita tem (A lb) ,

conven iens preba tien is spat ium seligunt nec n imisbreve , nec n imis longum (A lb ) , quod et fac ile conced i sperare poter au l ct satis quoque demenstrare cibos i lles n ih il afi

'er re nocumenti .

Petun t sùbmisse et pr udenter , quia herì arbitr io se cuneta demu 1n

c ommissu res esse Spendent .Atque simpl ic i i lla et sobr ia Vivend i rat ione maxime consu lebatu r

valetud ini Dee quoque piis i uvenum stud iis benigne faven te ; v . 1 5

gui a udi to sermone l miuscemod i ten tavi t eos diebus decem v. 15

74 DA N . 1 , 15— 17

post dies a u tem decem appar uer un t vu l tus eor um mel ior es et corpu

len tior esprae omn ibus puer is qu i eesceban tur cibo regio v . 16 por r o

Ma la sa r tol leba t ciba r ia et vin um potus eor um daba tgue eis legu

mina dabat eis on e’

ppa r a gr . ; LXX ca r.-

pw: ; bebr . propr ie sa ta ,

quae Maimon ides t r ipl icia esse statu i t ; pr ime t r it icum,hordeum, Spel

tam ; dein legumina , u t fabas,len tes ; den ique semin a her teusia .

Cer nens igi tu r bouum rei suecessum praefectus pet it ien i acquievi t .

Rel igionem iuvenum praec laro laudat H ippoly tus e beat i qu itestamentum pat r um ( mstedieru nt legem o Moyse datam non t raus

grossi , s ed ab ee annunt iatum Deum t imeutes ; h i capt ivi in ter ra

al iena nen/c ibis va r i is sed ucti fuer unt neque vin i velupta t ibu s servier unt neque etiamglor ia regia a l lec ti in laqueum in c iderun t ; ser vave

r unt au tem es suum costum et pu rum u t pu r us serme ex e re pu re

exeat et celeb ret per hoc coelestem Potr em (M .

Qu i cupedi is et deliciis pre pa ter no r eligione et r everentia Dei re

n ubt iaverant , i is Deus qu i l iber alitate non vinc i tu r ma ier a vir tutis

proemio la rgi tus est v . 1 7 puer is a u tem b is dedi t Deus sc ien t iam et

disciplinam in omn i libr o c i sapien t ia Dan iel i a u tem in tel ligen t iam

omn ium vision um et somn ior um in omni l ibre i . e . in un iver sis

l itter is li br isque qu ibus sapien tia Cha ldaeor um cont inebatu r , u t sc i] .

facile et exped ite cuneiformem sc r ibend i modum addi scerent et l in

guam il lam ve ter em (accad icam?) coguescerent . Ded i t e rge Deus ,u t

S . H ier . a it , sanct is puer is scien t iam et disciplinam saecu lar i um

litterarum in omn i l ibro et sapientia ; pro quo Symmachu s interpr eta tus est a r tem gr amma t icam, u t cuneta quae legeban t intelligeren t

et spi r itu Dei de Cha ldaeor um scien tia iud icaren t P r aeter ea Dan ieliid ce lla tum est qu ed apud Babylon ios maximi aest imabatur , n ipote

qu i a rt ibus d ivinand i summoper e dediti crou t (cf. Is . Le

norman t , la magie chez les Cha ldéens ; la d ivina t ion chez les Cha l

déens) ; ea men t ione iam r er um subsequ en tium na r ratio praepa ratur

(cap. 2 Visiones in tell ige symbelo r er um men t i exh ib i tar um ;sefnn ia quandoque immitti a Dee pr ephet ico exemplo babes Gen .

M , 1 seq. N um. Ieel Visiones propositos esse prephetis

legimus apud Ames ( 7 , l . 7 ; 9 , 1 ) , Isaian1 Ieremiam

Ezech ielem (cap. 1 . 2 . 8-1 1 . 37 .

'40 qua re ex i is perperam in

fer r e cenan tu r al iqu i tempor is poster ior is indicium, que scil . deficien te ver a prephetia ad haec quasi admin icu la confuger e seh tum

fu isset . Dan iel i iuven i ea don a cenfer un tn r ; h in c autem decemu r,u t

a it Theed . ,Deum nu l lam aelat is r ationem h aber e

,sed pietatem tan

tum et r el igion is stu d ium r equ ir ere ; praeterea i l lam in el igende pr e

pheta l iber tatem exercet qu amsibi asseruera t Dent . seq. iuven i

DA N . 1 , 18—2 1 7 5

quoque Samueli appar u it , u t g rat iam in adelescen tu le vigenteme stenderet Theed .

Demum et iam coram rcgc vir tu t is pieta t isque proemium Dee stu

di is eor um grat iose aspir an te tu lerun t , quia ceter i s omn ibus multe

sapient ieres wmpr ebabantu r v . 18 complet is i taqu c d iebus post

quos d i .r era t rea: u t in t roduceren tu r , in troducci t eos praeposi tus eun u

chor um in conspectu N abuchodonosor v . 19 cumque eis locu lus fu isset rex , non sun t inven t i ta les de un iver sis ,

u t Dan iel , Ana n ias; M

sae! et A za r ias, et steter un t in conspectu regis nempepreposi tisi nterr ogat ien ibus acumen et erud itienem eor um tentan s rex il lis le

qu eba tu r et nemo inventus es t i llis aequal is ; i taquc steter unt in con

5pectu r egis i . e . cooptati sun t ad r egis minister ium (Ma ld ) tam

quammin ist r i et consi liar i i c i adst iter fl nt ; que in mun ere egregie se

r egi probar un t v . 20 et omne verbum sap ien t iae et in tellect s quod

scisci la t us est ab eis rear , inven i t in eis decup lmn super cun c tos a r io/os

et magos qu i eran t in univer so regno eius en ,iam incipi t gloria

Dei Israel per ser ves suos fideles i l lucescere et celeb ra r i in au la r egia .

P re ar ie lis et magi s LXX soph istas et ph ilosophes transtuler unt ;

maman Gen . 2 5 vocantur i l li qui ad somni um expl icandum se

cersuntu r a Pharaen e ; Ex . 2 3 et 1 5 ndem incanta tienibus

su is miracu lo Meysis imi ta ri cenan tu r ; gr . nost re loco im oui oi dicuntur . Vox msm: l ibre Danielis est propr ia ; gr . espr imi tu r h . 1 . per

pai—( o

ve; r abbin i astronomes vel med icos expenunt ( cf. Ges . Thes .

p. Deli tzsclz vecem baby lon ic'

am asapa incan ta re compar at

(Prolegomena e . n . bebr . aram. Weer ter h . p . Cum iuvenes

lsrael itae eos omnes sapientia et pr uden t ia consi lier um superar ent ,

iam sapientia hu ius mund i per Dei ser ves cenfund i tur .

Demumaddi tur Dan ielem in min ister io r egi e et in summa sapientiaeexist ima tiene fu isse per tempus regn i babylonici v . 2 1 [u i t a u temDa niel usque ad a nnumpr imum Cgr i regis qu i fuer it , esplica ex

v . 19 c t 20. Eo sensu faci llime haec senten tia adnect itnr ad an tece

den tia ; et cumment io facto esset de iuven ibus ad consi lio regia ad

missis,eppe rt unum erat addere Danielem toto tempere regni bobyle°

n ic i in aula degisse su isque consi li is r eges iuvasse ; id quod u ltime

quoque r egi praesti t it (cap. Sen sus esse nequ i t Dan ielem solumusque ad pr imum annum Gyr i vitam degisse eeque anno esse mer

tuum; i d quod i ameluce t ex textu a r amaico Dan iel prospere egi tin r egno Da r ii et in regno Cyr i Per sae . lam ver e cum ipsi rational istaeaffirment l ib rum ab une quedam esse conscr iptum , appa ret eam

expl icationcm esse sequendam qua non unus i lle secum ipse commit»

ta tu r . Simi li ter explicat S . H ier . (ad hoc sign ifi ca tu r quod

6 1 , 2 1

u sque ad pr imum annumGyr i regis Daniel petens fuer it in Cha ldaea ,

postea vero a Dar io in Medes t r auslatus si t et d iluc ide Lap fu itDan iel in magno apud omnes reges baby lon ios glor ia et auctor itatevixit in au la r egis N abuchodonosori c iusque pester is cor us et familiar is (sim. A lb . Sanct . Ma r . P er . Men . Ca lm. De tal i usu mn cui us

uotie ex antecedent ibus declaratur , vide Zach .

Alu ali tor verba concipiunt . Dici sci ] . eum vixisse usque ad pr imum ou

num Gyr i , sed i ta u t non negetur eum u ltra vix isse ; sed quersum haec ?

Sub in l el ligunt respic i vat ic in ium l s'

a ioe (M S S et l iberat ienem l u

daeerum, u t innuatur toto capt ivi tat is tempore Iudaeos auc tor i tate Dan iel is

c iusque oracu lis esse ad iutes (Maid . Rei d. ) vel eum vid isse annum i llumadeomemerabi lem,

conspexisse Cyrum et l iberat ienem Iudaeorum ( Theed .

Delattrc ,de l

'

outh. du l ivre de Daniel ) . Sed non placet eo suppler i quae

neque in anteceden t ibus neque in subsequen t ibus commemoran tur , verumal iunde pet i deben t . H it s . eon iec tot fortasse in terci disse verbo are :

i n aula regis pene'

(5Dfl ; cf. ca en im hoc loco sua quasi spen te desi

derar i , quio post pr imum annum Gyri Dan iel fuer i t ad T igr idem fluvi umMei nhold ver tit Dan iel et iam anne pr ime Cyr i superstes erat (er

leb te noch im 1 . Jah re) .luvat addere quae S . P a ten

'

us ex libro moral ium S . Gregorn M . de dura

Daniel is in aula r egis vi ta collegi t si in ternae sc ient iae dulcedincm

quaer imus nec tamen eius secreta cont ingere praevalemus , Dan ielis vi tamad imi tandummemor iae revecan tes conspic iamus et desiderandum scien

tiae culmen apprehendamus . Ille quippe qu i pestmodum voce angel ica

pro cogn i t ien is internae concupiscent ia vir desi der iorum d ici tur , pr ius inaula regia carnis in se desider io edemu isse memeratur

,ut n ih i l ex delco

tab i l ibus c ib is att ingeret , sed laut is et mel l ier ibus dur iera et aspera ciba

r ia praeferret , ut dum sibi exter ier is c ibi b land imenta subt raheret , ad in

tern i pabul i delectamen ta perven iret et tan to avid ius gustum sapien tiae

in tus acciperet , quante saperem cern is pre eadem sapient ia for is rebust ius

r epressisset . Si enim a carne hoc quod l ibet absc indimus , mex in spir i tu

quod delec ta t inven imus . lnten tion i quippe un imae si exterior vagat ie claud i tur , in ter ior secessus aper itu r ; namque extra se spargi propter d iscipl i

nammens non potest , ee super se in tendere per provectum potest (M .

79 , En , babes exemplum, quomede S . Pat res ad usum traduxer in t

dectr inamS . Paul i d icent is quaecumque scr ipta sun t ad nostrum dec tr inam scr ipta sunt ; omn is Scr iptura divin i tu s inspira ta ut i l is est ad docen

dum, ad arguendum, ad eorr ipiendum, ad erud iendum in iust i t ia (Rem.

2 T im.

DAN . 2, 1

PR IDE PARS . GAP . 2—6.

1 . Regis somni umde regn is. Cap. 2 .

Ana . N abu chodonosor u t magi somn ium cu ius obl i tus sit enar

r ent et explicent postu lat ; quod cumpraestar e nequean t i ra incensussen ten tiammor tis in eos fort Daniel precibus ad Deumfusi ssomnium d isc it d ivin i tus r egique in memor iam r evocat -35 ) ete ius in terpr etati enemde regnis fu tu r is usque ad r egnummessian icum

prepen i t ; quare a rege summepere henora tur

a ) Confimd un t ur magi 2 , 1 —1 3 .

Secundum tas tumbebr . veteresque versiones N abuched enesor anner egn i secundo somn i um v id it . Quae tempor is determina tie a nounn l

l is in dubiumvocatur . Dan iel en im et soc ii eius per tres annos in au la

r egis educantur postea ad r egis min ister ium odmi ttun tu r et sa

pien t ibus accen sen tur 1 18-20 ; iam in hac de semn ie nar rat ione

omn ine ad ord inem sap1en tum admissi sun t et Dan iel const i tu i tu r

pr inceps super omnes sapien tes Babylon is ; cf 58 ; quar e id eve

n isse censendum er it exact is tr ibus annis pestquam adducti sun t Babylenem et preinde non secundo anno N abuchodonosor

,ver um tempore

poster iore . Ceni ic iun t i taque pre anne secundo annum duodec imum

esse legendum,et si suppesuer is (id quod prorsus probabile est) nume

r os ol iml itter is esse desi gnates , mu ta tie est rc vera pa rva ; en imd ue ,

duedec im sign ifi ca t ; praeterea dign itas i lla ad quamDan iel eveh itu r pot ins aetati al iquantum ma tur ier i convenire videtu r . Dude haec

sen ten tia valde prebab i li s'effic itur (cf. Cor nely , Introd . II 2 p.

Ea rn tamen vel cer tom vel necessa r iam d icere non ausim. Ev mer e

enim babylon ice pr imus r egn i annus non computaba tur a d ie regn isuscept i , sed a pr imo d ie ann i qu i subsequebotur , i ta u t tempus regniante nevi ann i in itiumomn in o non pr imo anno adscr iberetur (cf Tielc,Bahylen isch

-ass yr ische Gesch ich te,Gotha 1886 , p. 520. 550) sed

in i tium r egn i eius r is sa 7r zl ti appellaretur . Ex al tera par te pa r i tercer tumest

,si dic itu r illos t r ibus annis esse enut r ites , exmere b eb r . non

necessar io intell igi tres annos omn ine completos . Quore si somn ium

E t iam Chr ys . annum explieat duodec imum, u t ique ex falso eempu tatioue ,et add it

esse qui ccnseant eadem nota ut rumque numerum esafor i apud Behraeos vol esse erratumab amanuensibus .

78 DA N . 2 , 1 —2

r egi versus fin cm ann i r egn i eius secund i ob la tum esse statuer is , ha

beb is annos t res per quos in au la regis Dan iel er at educatus ; eiusen im annus pr imus incidit in in i tium regn i N abuchodonosor ; undesecundo regn i ann e iam fluxit ter tius Dan ielis . S i igitu r propterDan iel tibi non v idebi tu r n imis i uven is ,

ann um secundum r et inere

poter is . Ceter um iam S . H ier . n es docet Heb raeos d ifficu ltatem i llam

i ta solver e ,u t secu ndum annum d ic i vel int r egn i eiu s omn iumgen

tium horbar ar um , quas Domine conceden te superaver i t ; unde et

losephus in decime An tiqu ita tum scr ib i t lib ro post annum secundum

aegyptiae vasti tatis rex vid it mi rab ile somn ium ver um id gratu itofingi patet .

\‘

idi t rex impius somn iumfu tur er um u t interpreton te sancte quod

viderat Deus glor ifica retur et capt iver um Deeque in capt ivita te ser

vient ium sit grande solatium; hoc idem in Pharaenc legimus non

quod Phar ao et N abuchodonosor v ider e meruer iu t,sed quod losepb

et Daniel d igu i exsti ter in t qu i in terpreta t ione eor um omn ibus praefer r en tur (S . H ier ) ; v . 1 I n a nno secundo regn i N abuchodonosor

vidi t N abuchodonosor somn ium et con ter r i tus est spir i tus eius et som

nium eius fugi t ab eo b ebr . propr ie et somn us eius fu i t super

ipsum id quod gr . et LXX expl ican t €ye’

ver o a’

c1c’aùr où vel u t codd . 22 .

35 . 36 . a l . legunt a'ureyévar o ; idem Theed . qu i et iam secundo loco

i n im expl ica t ; eedemque medo Theodotio quoque et Sym. in terpreta ti sunt ; quae explanatie ipsa r e commendatur ; nam semn io i l lomens r egis vehemen t issime per culsa et per tu rbata esse d ici tu r ; legitur bebr . mann , quecum compar a nomen era in cus Is . lam

animo vehemen ter commote e t per ter r i te semnum fugisse ab ee qu idmagis ehvium esse potest

? Explica igitur bebr . fu i t (n ipba l v . mn)sensu ce que poeta d ic it : fuimu s Trees , fu it Il ion ( cf. Ges . Thes . p.

37 5 ) u t c i sei ! . net io r ei obsolu tae et praeter i tae ad iungatu r . Quor e

in vulg. r ec te d ic itur fugi t , minus recte au tem samn ium.

Cumsomn ia praesert imapud Babylon ios maximi aestimorentu r ( cf.Vigouroux I . e . p. 501 seq. ; Tiele I . e . p. qu ippe qu ibu s numenhominibus sese revelare cr edebatu r , r ex sedule quaer i t qu i arte in ter

pretendi somn io se praed itos esse d ic t itaban t v . 2 pr a ecepi t a u tem

r ex , u t convoca r en tu r ar ie li et magi et ma le/ici et Cha ldaei u t indicaren t r egi somn ia sua ; qu i cum c en issen t steter un t cor am r ege

Dan iel et socii eius non se sistun t c um h is , u ti ex v . 1 3 seq. pa tet ;

unde iure infer es eos quomvis ordini mogor um seu sapientum accen

serentu r tamen ab omn i supe rsti t ien is ct d ivinot ion is et inca ri tot ien is

specie sedule abst inu issc . Hic quatt uer r ecenseu tur ord ines sapien tumee enimnomine omnes compreh endi ex seq. elucet — qu intus

https://www.forgottenbooks.com/join

80 DAN . 2 , 4-8

emin ui sse censendi sun t . SecundumHerodetum et Dioder um

siculuui nomine Chaldaeor um sacerdotes Babylon ie r um desi

gnaban tu r ; quar e usus iste nomin is etiamapud Dan ielem fac ile esplica tur , etsi in cuneiformibus

‘

menumen t is haec nomin is significatio

special is de ord ine quedam sapien tum vel mage rnm n ondum si t re

per to ( cf.

At rex u t ipsum somn ium sib i omagis ind icetu r postulat gravi comminat ione adiecta v . 5 et r espondens re.: a i t Cha ldaeis sermo reces

si t a me n isi ind icaver i t i s mih i somn ium et con iccturam eius, per i

bi t is vos et domus vestr a e publi ca bun tur verbummmvetores

accipiunt notion e obeu nd i ; gr . LXX àn éam , sicut apud ta lmudicos'l'mea no tione reper itu r ; at iamSy r us h . vert it : firmum est verbum

quod di ce ; candemque expl icat ioncmprepugnat Del i t : sob a ffi rmons

adesso ind icia ex qu ibus colleger is semitico w s vim fi rmitati s inesso

(apud Baer , l ibr i Dan . Ez r . N eh Lipsiae 1 882 p. unde eadem

habetu r dict io quae Gen . 5 1 ,32 1egi tu r . Alii pler umque expl icant sensubaudmultumd iverso sormo egressas est a me i . e . decr etuma me sta tutum es t fi rmumquc consi l iumapud me est

,ut n isi indicaver it is mih i

somn ium et interpreta t ienem eius,in fr usta conficiamin i vel in frusta

concidomini , memb r atim concidomini (cf. Va l . Ma ld . Ma r . Lap .

Ca lm. et recent ior es) et domus vestrae in sterqu ilin ium r ed igan tur

(bebr . ) ad mai ercm soi l . contumeliam qua memor ia eor um apud

aequales et posteros affi c iatu r et maximus signifi cetu r centemptus

fal lacia illins hominumgener is ; cf. 5 Reg. destr uxerunt que

que oedem Baol et fecer un t pro ea lat r inas eademque pecna quoquedecer n itu r in transgresser cs a Dar io Esd r . Poena statuitu r otros qu idem, a t a tyrann ide baud al iena (cf. 2 Mach . et de

crudelitate Assyr ie rum et Babylon ierum Tie le e . p. 5 10; G . Hawlin

son,Five Monarch ies 2 ed . l p. 57 7 ; I II p.

Quedsi vero u tr umque ind icaver in t , proemio pell icetu r magn ificav . 6 si a u tem somn i um et con icc turam eius na r r a ver i tis , proemioet dona et honor emmu ltum a cc ipiet is a me ; somn ium igi tur et in ter

preta t ionem eius ind ica te mihi ! v . 7 responder un t secundo a tque d iam

r un t rea: somn i um dica t servis s uis et in terpreta t ionem i llius indi ca

bimas v . 8 r espondi t rea: et a i t cer te novi quod tempus red imi tis

scien tes quod recesser i t a me sen no r ex vul t u t sine cuncta tiene

sibi me rem ger an t d icens : ex cer te nevi ves solum tempus emere,

1 . Voc…rm esse pers icam et ne t ionem habere fi rmum esse , al i i aflì rntaut ; i ta N oelc

(apud Schroder , K eil insch r . u . A .T 2 ed . p. 617,1qui i llamvecemad persicumo:.da refert ;

c f. Zei tschr ift der deutschen morgenl . Gesellscha ft , XX…p. 2 20 seq.

DA N . 2 , 9—1 1 81

meras nec tere velle quandoqu idemperspexer it is cormonem et decre

tum meum esse fi rmum; de d ict ionc vide ad v . 5 . Unde morae lon

gier is impot iens rex offi rmat,si ar te sua non valuer int somn iumipsum

ind icareet iam explica tioncm non a vera a r te sed a fa l lacia et fraude

profic isc i ; si en im ar temprefiten t_u r reveland i occul ta , somn ium quo

que ut detegan t hand immer ito ob i is postula r i potest . Quor e v . 9 si

erge somn ium non ind icaver i t is mihi , un a est de vobi s sen ten t ia quod

in terpreta t ionem quoque fa lla cemet decept ioneplenam composuer i t is,u t loquamin i mih i dance tempus per tr ansea t ; somn ium i taquc d ici te

mihi u t sciam quod in terpr eta t ionem quoque eius ver am loquamin i

i . e . quodsi non indicaver i tis ,monet sen tent ia et lex illa cen tra ves

d ieta . Quem sensum etiam LXX expr imunt Ouvoir cp n spmeceî cfie et qu i

ad vecem n —1 decretum, lex conven it . In sequent ibus r at io r edd itur , curtali sor ti mer itò sub iicion tu r . Alii espl icant haec est an imi vostr i intentie , hoc consi lium, ut interpretat ione fa llac i me decipiat is (Rohl .

H i ts ) . Ver te sermonemmendace…et per versum in ter ves con ven istis loqui coramme ,

u sque dum tempus mu tetu r (cf. Va t . si

erge somnium ind icare nequcun t arguit rex ee ipse estendunt in ter

preta tionem esse profec tam non a ver a ar te ,sed a fal lac i et vana

eon iec tu ro cosque ta li commen to vol le regem detinere dou ce tempusmu tetur i . e . dou ce ipse tempor is progressu mens c t cogitat ie r egis adolio negetia avecetu r Quore u t verae ar tis decumentum cdant

somn ium ipsum ob i is enar ra r i vu lt .

Mon ent Chaldaei id a nu llo posse pr aestar i n eque quemquam

unquam id o qu0piam postulasse v . 10 r esponden tes ergo Cha ldaei

coram r cgc diver un t non est homo super ter ram qu i sermonem tu um,

r ex, possi t imploro sed nequ e r egum qu isquammagnus etpotens ver

bum hu iuscemodi seisci la tur ab omn i a r iolo et mago et Cha ldaeo

v . 1 1 sermo en im quem tu quaer is , rear, gr avis est nec r eper ietu r

qu isquam qu i indicet il lum in conspectu regis ex ceptis di is quor um

non est cum homin ibus conver sa t io in texta regem ipsum non

a l loquun tu r , sed maior is r everent iae causa d icunt qu i rem regis (i .

quam r ex postula t ) possit r es en im quam r ex exposci t

gravis est ct al ius non est qu i ind icc t i llam n isi d i i quor um hab ita t iocum ca rne non est i . e . qui c ummor tal ibus non conversantu r i to u t

ta les res sol i numinì notoc homin ibus commun icentur . l iti rat ion ibusvalen t iss imis r egem a proposito dimovere studen t

,ita ver i Dei gle

r iam ciusque prephetae d ign i tatem singu lar cm qu i talia u t praestet

per Deum decota r,iam sua argumen tat iene demonstran t . Regis po

stulat io etsi plane insolita ,tamen u t Lap . monet ex par te mager um

non erat in iusta , qu ia ipsi utpete ast rologi iudicar ii et geneth liac i

Dunn . G.

2 DAN . 2 ,

pr efiteban tur se ex sider um inspectione et ex magia nosse occu lto et

fu tures rer um even tu s etiam l iber es ; non en im in iustus est qu i o pr e

l'

esser e cxigit id ipsum quod prefi tetur

V. 1 2 quo a ud i to r ea: in fu rore et in ira magna pra ecepi t u t per ir en t omnes sapien tes Baby lon is v 1 3 ct egressa sen ten t ia sapientes

z

'

n terficieban tur , quaereban turque Dan iel et soc i i eius u t per ir en texplica in terficieban tu r (par t ic ip. h ithp. in tex tu ) in co erat

,u t inter

ficer en tur ; iam inc ipi eban t r egis ministr i sen ten tiam latam exsequ i ;

qua re magos qui certe omn i mode peri cul um effugere con aban tu r

sese occ ul tan tes undcquaque ad necem conqui r eban t . Ut i Dan iel inducias pet it et impetrat v . 16, i ta mer ito suppesu er is etiammagos ,an tequam demum regi aper te foter en tur se nu l lo mode mandat um

regis posse exsequi , induc ias'

habu isse qu ibus rem enodare tentave

r in t ar tibus magicis . Unde in antecedent ibus r em gestam b revitor e tsolum summa t im descr ib i iure exi stimover is .

lamquaerer e opor tet , u tr um r ex somn i i su i obl itus si t necne . Se

cundum versiones groccos et la tinam id qu idem i ndubi um videtur :et somn ium eius fugit ab eo v . 1 ; ignoro qu id vider im v . 3 ; serme

recessit a me v . 5 . 8 . At ex ipso textu or iginal i in omn ibus b isce locis ,u t i vid imu s , non ed ici tu r r egem obli tumesse semn i i . Quore sunt qui

censean t r egem optime qu idem semn i i h ab i t i sib i consciumfuisse a t

[idem e t ar tem mager nm explorare voluisse (Ro/zi . Kei i) ; ideoqueobl ivionem simul asse

,u t ea r at ione intell igeret an Chaldaei ar te

iuveuiend i occul ta ver e pollereu t ( i ta existimant aliqu i r abbin i apudMa id . et Hengstenberg,

H aevern iclc) . Veteres et et iam recen tior um

mu lt i (Ca lm. Vigour oux , K a u len , Cor nely ) r egem obli tum esse cen

sen t , a lii (Loch ) r em in medio r el inquu nt . Id prebabi lius asser ì potest

quod S . H ier . d icit umb r a quaedam et u t i ta d icam aura semn ii

a tque vestigium r emansi t in cor de r egis , u t r eferent ibus a liis possitremin isc i eor umquae viderat et nequaquam eum dec iperent mentien

tes ita quoque r em conc ipiun t P etr us a r ch id iacenu s (quaestionesin Dan ielem, M . Ma id . Z . a li ique . A tque b uie occeptien i

standum esse existimo . Ea enim fac i llime,imme necessita te quadam

factum esse cxpl icatur ,u t rex ad postulat ionem prorsus inaud i tam

pr epelleretu r . S i d ixer is regempre lub i tu vel tyr an uide perfracte inst itisse ,

u t quod ipse opt ime sci ret sib i o magi s panderetur , r em d iois

quae u t ique con tinger e for tasse potu i t ; sed si suppesuer is eum r ecor

da tum esse se a l iqu id menst r i pe r ten tesique somn iasse quod tamenaccur ate in memor iam r evoca r e iam non posset , fac ile cxpl icatur ,

qua ratione ad i llampostu lationem sit inductus ; imme ex ta li men tisstatu ea necessa r ie or ir i debebat cum sane maxime esset sel l ic i tus u t

DAN . 2 , 13- 15 83

quid sibi esset por tantum cognescer et . Ex . vehementi hoc desider ioetiam efi

'ectum est

,u t cum magi se impar es profiterentur somn ie

nar r ando,in furorem et rab iem ager etur . N eque improbabilemih i

videtu r maximum illum stuporem admi rationemque regis semn io a

Dan iele nar rato v . 56 maiore cum ver isimìli tud iuc eius an imum sub

i isse,si qu ae ipsi iamnon perspecta essen t in memor iam revocaren

tur i ta , u t Dan iele nar rante singula quasi ex gravi ob livionis semnoexcitata iterum i isdem celer ibus qu ibus antea men ti eius reproesen

torentur . N atura en im i ta fi t,u t grat ius nob is accidat si quis desider io

nost re rem Iopsam e memoria revocand i satisfecer it quam si id se

lum nob iscum commun icat quod ipsi iam clare mente recond itum

ger imus . Unde non opus est ad illampostulationem cxplieaudom sta

tuere indolem r egis quammaxime mer osam et ferocem qua inductus

si t u t quod i naudi tum erat a magis postn laret . Praeterea obl ivio illasemnn solo tenui quadam spec ie vel umbra rel icta ,

u ti saepe naturo

liter contingit , i to ad Dei agend i mod um consuetumque rebus natu

ral ibus u ti solot tamquam occas ione quadam ad sua consil io exse

quenda , plane opta esse depr ehend itu r . Hoc igi tur medo commed issimeres i ta d ivin i tus d i rigitur , u t quan to sit ver i Dei potent ia proc idelisman ifestetur .

b) Dan i el sen ntum r egi s po t efa ci t 2 ,

Dan iel fiduc ia Dei fretus per iculum sib i omnibusque sapien tibus

Babylonis impendens avert it ; v . 1 5 Tune Dan iel r equisivi t de lege

a tque sen ten t ia ab A r ioch pr in cipemi l i t ia e r egis qu i egr essus fuera t adinterficiendos sapien tes Babylonis in textu aram. effertu r r epo

su i t consi l ium et r a t ionem i . e . verba respondìt pleno consil io et sa

pientia ; unde pr imo generat im nar r atu r Danielem cum ad mor tem

quaer er etu r , sua pruden tia meramattul isse exsecu tioni mandat i regi i .Nomen Ar ioch

’

Deli tzsch idem esse censet cumnomine Er i-Aku quod

i n cuneiformibus legitu r et ser vus dei Lun i expli catur (Par adies p. 2 25 ;

apud Baer l . e . IX ) . Ment ione igitu r in v . 1 5 facto quam pruden ter

Dani el ca in re se gesser it , iam singula ex ord ine enar r antur v . 15 et

inter rogavi t eum qu i a r cgc potesta tem accepera t quam ob ca usam

tam cr udei is sen ten tia a fa cie regis esset egressa cum ergo rem in

d icasset A n'

och Dan ieli v . 1 6 Dan iel ingr essus roga vi t regem u t tem

pus daret sibi ad solu tionem indicandam r egi in textu aram

quare lex (sen tent ia ) al rex a r ege? CumDan iel non adfu isset cum re

liqui s et cumpeteret u t sib i tempus concederetu r ut posset solu tioncm r egi ind icare , facile impetravi t quod veluit ; nam aliis quoque

81 DAN . 2 , 15—20

inducias ad inqui rendum epc ar tium suarum esse concessas est valde

probab ile ; insuper rex iam exper imen to novit Dan ielem longe sapient iorem esse omn ibus et si ver e tenebatur desider io somn ium r e

du cend i in memor iam, patet r egem fac ile imme avide hanc ar ripu isseeccosionem. Dan iel autem non sine impu lsu d ivine tempus selu t ion i sinquir endae petit ; in co quod ipse cum soci is erat in aula regis gen t iliset quod iamDei protec tienem insigni mode erant exper t i 1 7 . 20,

cer t issime ognevit Dan iel Deumnon suamsuerumquemor tempr aematuram velle , sed se suamque poten tiam gent ibus demonstra re . Quore

an imo fi rmam conc ipi t spem fe re u t Deu s sib i praesto sit ad iuter .

Verum piu s iuven is ex sua quoque par te id agit que se d ignumredda t epc d ivin a ; plur iumprec ibus ad Deum fusis vim inesse ad eiusmiser icord iam impetr andom bene perspectum habet v . 1 7 et in

gr essus est domum suam Anan iaeque et M isac li et A sa r iae soci is su is

indicavi t negot ium,v . 1 8 u t quaerer en t miser icordiam a fa c ie Dei coe

i i super sacramen to isto et non per ir en t Dan iel et soci i eius cum ceter is

sapien t ibus Baby lonis adnotat S . H ier . Dan iel tempus postulatnon quo tr actot ione et sagaci tate men t is occu l ta perqu i reret , sed quooccu lterum Dominum precaretur ; et idee Anan iam e t Misaelem et

Azar iam iungit ad preces ne selus de suomer ito v idea tu r praesumere ,u t quor um er at commune d isc r imen commun is esset et oratio Sa

cramen tum,Nn, peor 1ipzov (gr . et LXX) res vecatur

‘

0ccu lta,huma

nae invest igat ien i imper via . Secundum LXX Dan iel etiam ieiun iumehsecrat ionem peen iten tiam ind ic i t sociis . Atque Deu s suppl icat ion i

bus servor um benigne annuit v . 1 9 tune Dan iel i myster iumper vi

sionem nocte r evela tum est in visione noct is somn i um r egis

suo disc it semn ie ; imme et somn ium et in terpretat ionem eius Dei r évela tiene cognosci t (S . H ier ) . Semn ium quoque vision em noc tisexpl ican t Ma id . Ma r . ; ali i in med io rel inquu nt sitneDan ieli semn iant ian vigili visie i lla ebla ta (Lap . Ca lm. sed iam A lb . monet

per visionem,non per somn ium , sed per aper tam r er um demonst ra

t ion em. Atque revera in h ac na r rat ione qu ippe qua visie noc tis adeo

determinate d ic itu r cum aga tu r de semnio r egis r evelando ,v isie aliud

a somn io sign ifiéat ; insuper si v isie fi t per somn ium id efi'

er r i solet ;

vide leb Modus loquend i potius ad id aptus est quod ha

betu r Zach . vidi per neetem; quare eumA lb . Z . Kei ! censend um

er it Danieli vigili et orant i r evelat ionem esse fac tam.

Id quod ee quoque confi rmatur qu ia statim immed iate add itu rDan ielem in Dei laudes an imum cffud isse gratum neque d ic itu r pest

quam evigilavi t , vel simile qu idquam ; et bened ix i t Dan iel Deum

coe/i v . 20 ct locu tus a i t si t nomen Domin i benedic tmn a saecu la et

DA N . 2,2 1 -25

usque i n saeculum, qu ia sapien t ia et for t i tudo eius sun t , v . 2 1 c t

ipse mu ta t tempor a et aeta tes , transfer t regna a tque const i tui t,da t

sapien t iam sapien t ibus et scien t iam in telligen t ibus discipl inam v . 2 2

ipse revela t profunda et abseondita et novi t in tenebr is const i tu to et lux

cumeo est ; v . 2 3 tibi Deuspa tr umnostr orumconfiteor teque la ude, qu iasapien t iam et for t i t ud inem ded ist i mih i et nunc ostendis ti mih i qua e

roga vimus te, qu ia sermonem regis aperu ist i nobis in texta

aram. transfer t , removet vel depon i t reges et consti tu i t r eges ; ser

monem r egis explica remr egis de qua agitur et quaer itur , i . e . somn iumquod sc ire postu lat . In hac erat ione laudes Dee d icit , qu i estsumme sapiens et pe tens et tamquam talem se ser vis suis ben ign issime exhi bu i t ; iub ilon ti an imo r ecol it quod ipsa v isione exper tus est

Deum nosse et r evela re occu lta et ser vis su is quos an teo iam henoravera t dono sapien tiae 20) novum addidisse sapien tiae decus ;in Dei guberna tione laudando v . 2 1 iam ipsius somn ii argumentumad praecon ii mater iam t rans fer t . Haec igitur erotic et grat iar um ac tioapt issime cx occas ione rei enota est cosque an imi sensus expr imit

qu ibus aptiores pro ee statu cogitar e nequcas . Frequens est Dc i caeli

appe l la tie ; in ter gen tes apud quas augu res coel i fr equen tes c rou t et

quae a signis coe li omino pc teban t ( Is . ler . hoc Dei no

men et maxime henor ificumerat c t et iam summa u t ili tate usurpaba tu r .

Per Danielem r eliqu i quoque magi a caede servan tu r . Ita Deus ser

vum suum apud omnes r edd it conspicu um et celeb rem suamque

potent iam gen tibus luce clar ius man ifesta t : v . 2 5 post ha ec Dan iel

ingr essas ad A r ioch quem consti tuer a t r ex u t perderet sapien tes Baby

lon is,sic ci locu l us est sapien tes Ba bylon is ne per das in tr oduc me

in conspectu regis et solu t ionem r egi na r rabo in textu aram.

pr epterea ingr essas est Dan iel qu ia soi l . somn ium r egis ei r evelatum

erat . Ar ioch rei novi tote et odmi ratione percu lsu s rem u t natu ra fer t

in ta l i conditione , cum fest ina t ione per agi t v . 25 t un e A r ioch fest i

nus in trodux i t Dan ielem ad r egem et dix i t ei inven i hominem de fili is transmigr a t ionzls I uda qu i solu t ionem regi annun t iet v . 26 re

spond i t rex et dixi t Dan ieli , cu ius nomen er a t Ba l tassar pu tasne vere

potes mihi ind ica re samn ium quod vidi et in terpreta t ionem eius

modus que Ar ioch loqu itu r a l iqu ibu s ( H i ts . Long. ) i ta mi r us visusest

,u t putarent l ibr i scr iptorem sib i min ime consta re c t iam ob li tum

esse quae in v . 16 na r rosset . A t iam Ma id . monet Ar ioch nesci um

fu isse Dan ielempr ius o r ege tempus de somn i i sign ificatione cogitoud i postu lasse ; vel etiam d icer e poter is cern i in modo loquend i superbiampr incìpis mi li t iae qu i Iudaeum capt ivum contemn it nec nomen

eius prefer r e d ignatu r .

se o…. a, ess e

Dan iel statim rem ita aggreditu r , u t r egemab admi r atione in quae

stione v . 26 espr essa transferat ad ver i Dei maiestatem et omnisc ien

tiam contemplandam ,dum ci simul ostend i t quam impotes sin t em

n ium magor um gr eges innumer i cum su is di is et a r t ihus v . 2 7 et

r espondens Dan iel coram r ege a i t myster ium quod rex in ter r oga t

sapien tes , magi , ar ieli et a r uspices nequeun t ind ica re r egi ; v . 28 sed

est Deus in coeio revelans myster ia qu i indicavi t tibi rex N abuchod o

noser quae ven tura sun t in novissimis tempor ibus non sib i nequehumanae solert iae rem a ttr ibui t Dan iel verum ad un ius Dei sc ient iam totum refer t ; r egis an imum a magor um supersti tione aver t itnotata brevi ter eor um ignorant ia ac van itate ; nunc ad un ius ver i Dei

cogni tionem convert it , i ll i n on sib i somni i explana tienem acceptam

referons (Ma id ) . Ad h u ius Dei net i tiam cu ltumque eum d i r igi t (S .

H ier . ) ind icans quan topere h ic Deus eum honoret ostendens ei quae

ven tur a sin t usque ad ul tima tempor a ; absque adulat ion is v itio ve

r itate soc ieta bland itu r u t regi , quod ill i a Deomyster ia sin t r evela ta

(S H ier ) . N ovissima tempora vel fin is d ier um tempus d icitur mes

sianum (vide quae notavi ad Is . Mich . quar e Dan iel id com

plectitu r ad quod un iversumsomn ium tendat ad finemsoil . quo imagostatuaque quae cern itur conterenda est (S . H ier . ) exerto r egno mes

siano. De var iis appellatien ib us sapien tum in v . 2 7 vide ad v . 2 ; in

textu v . 28 qu i indi ca t r egi etc . ; in subseq. demu 1n Dan iel r egemal loqu itur .

Ea pr ius refert qu ae quas i occas ionem deder in t somnn ill ins,i ta u t

eius qu aedam causa expl i cetur natu ral is qua u tique Deus est u su s u t

mu lto al tier a patefaceret ; sicut igitu r Deus ex r egis desider io sciendi

qu id futurumsit post haec , quasi sua spente somn ium illud or ir i fec it,

i ta simil i ra t ione obl ivionem somn i i ex par te regi ebrepen tem adb ibet

tamquam oceasionem man ifestand i se suumque honerand i servum.

Etiamh iscc in even t ibus va let illud : gratia suppon it na tu ram ; som

n ium tuumet visiones capi t is tu i in cubi li tuo hu iusecmoa'i sun t v . 2 9

tu rex cogi ta r e coepist i in st ra to tuo quid esset fu tu r um post ha ec , et

qu i revela t myster ia ostendi t t ibi quae ven tura sun t ; v . 30mih i quoqu e

non in sapien tia qua e est in me plu s quam in cun c t is viven t ibus sa

cr amen tum hoc r evela tum est , sed u t in terpreta t io r egi man ifesta ficr et et cogi ta tiones men tis tua e seir es — in textu v . 29 tib i rex superstrato tuo ascender un t cogi ta tiones ind icat cau sas semn i i (S . H ier . )adver ti t Ma id . duplicem verber umsensum esse posse , vel r egem on

1 . S . Chr ys . ex vulgi epiniene loqui tur quasi somala super capu t sten t seu quod ibis it rat ioc iuaudi vis

https://www.forgottenbooks.com/join

88 DAN . 2 , 34-38

v . 53 (Ma id ) ; v . 35 videbas i ta ,dance abscissas est lapis de mon te

sine man ibus et per cussi t sta tuam in pedibus eius fer r eis et fic t i i ibuset comminu i t eos non legitu r in textu de mon te subito , ex im

proviso , sine u lla significa tione , u nde lapis sit avu lsus vel si supple

ver is ex mon te ex v . 55 cum gr . LXX, S . H ier . , sine u lla praeviament ione ment is

,res peragi tu r , quemadmodum in somn i is repente

vicissi tudines r er um novoeque appar i t ienes fier i solen t ; v . 35 tune

con t r i ta sun tpar i ter fer r um, testa , aes, a rgen tum et a ur um et reda cta

quasi in favi i iam a estiva e ar eae quae rapta sun t ven to nu ilusque

locus inven tas est eis lapis a u tem qu i per cusser a t sta tuam fa c tus estmens magnus et implevi t un iver sam ter ram et facto sun t sicu t

gluma vel pulvis ex a r eis aest ivis et rapi t ea ven tus ; statua igitu r exmetoll is condoto pror sus est cont r ità. et quasi in tenuem pu lverem

r edacta qu i ven to ab r eptu s iam plane d issipa tus est et d ispar u it .

e) Dani e l somn i um i n t erp r et a t a 2,3 6-4 9 .

V. 36 H oc est samn ium in terpreta t ionem quoque eius d icemus

coram te r ex in textu aram. d icemus coram r ego. In sequen t ibus

r egem alloqu itu r tu rex,r ex r egum,

cu i Deu s coel i ded it etc . ;

v . 37 Tu r ex regum es et Deus caeli regnum et for t i tudinem et im

per ium et glor iam dedi t t ibi,v . 38 c t omn ia in qu ibus habi tan t fi li i

hominum c‘

t best ia c agr i , velucr es quoque caeli , dedi t in manu tua et

sub d i t ione tua un iver sa consti tu i t , tu es ergo capu t a ureum

ver te et ub icumque hab itan t filii hominum et bestiac agr i et velucr escoel i , dedit in manum tuum et domiuum te fec it eor um omn ium. Da

n iel potestatem r egis simil i modo descr ib it sicu t legitu r ler . 6 ;

qu i in homines dominatur , coneipi potest tamquam qu i in ca simul

potesta tem exercet quae propter hominem c reata sun t et ob hominein su um usum ac servit ium adb iben tur . Deum coeli , non idolo,

cuncta guber nar e ac dispon ere graviter monet . Cum igitu r r egi tammagnum imper ium ae florens concr ed i tum sit

,ipse vel potins re

gnum ab ipso fundatum aur eo capiti statuae comparatur . Regem

qu ippe considera r i non pro se solo verum quatenus in se totum r e

gnum quasi conc luda t ac r epr aesen tc t , consequ it ur ex modo loquend i

i n v . 39 post te c ensu rget r egnum a l iud min us te (P er ) . Au ro com

para tu r , u t i iamapud Ieremiam legit u r ca l ix au r eus Babylon

quo splendor , epes , d ivi tiae regn i d esignan tur . A tque sa tis notum est

e t a r er um scr iptor ibus celebratum, quan topere N abuchodonosor

Babylonem acd ific i is magn ifi cent issimis ac sumptuosissimis exorna

verit comqu emir acu lumet stuporemgen tium r edd ider it (cf. Ticie I . c .

DA N . 2 , 39-50 89

p . 552 seg. ; Br unengo l . e . p. 2 55 De titu lo rex regum vide Is .

Ez .

V . 39 et post te consu rget regnum a liud minus te a rgen teum et

r egnum ter t iuma liud aereumquod imper abi t un iver sae ter ra e v . 50 c t

r egnum qua r tum er i t velu t fer rum; quomodo fer r um comminu i t et

doma t omnia ,sic commin uet et con ter et omn ia haec in textu

a ram. denuo additu r u t fer r um quod con ter it . ln alus text ibus non

legi tu r in v . 39 a rgen teum a t id in telligendum esse et r egn um secun

dum i ta designar i debere cer tum est . Po'

st te i . e . post r egnum cu iuscapu t N abuchodonosor est ; regem en im nominar i ee sensu u t r egnum

r epraesen tet , iam sequ itu r eo quod t r ibus aliis regn i s oppon i tur c t

quod alterum regn um d ici tur minus te ; praeterea cum statua il laexpr imantur regno ,

consequens est , ut i a l iis eius par tibus i ta capite

quoque regnum,non unum r egem designa r i . Regnum autem quod

post chaldaicum vel babylon icum or tum est a liud non est n isi medo

persicum. Hoc d ici tu r minus , infe r ius ,h umili us pr imo ; id quod

ipsum argen tum sign ifica re videtur . Quomedo au tem pr ime in fer iussit

,var ie concipiunt ; pr ior i cessisse ,

si spectes opes ,d ivi tias

,robur

(E useb . de Theophan ia 1 2 ; M . Theed ) ; ille minus fuisse

glor iosum (Sa n ct . Lap . Tir ) , non adeo magnum et exten tum (K lie

foth ) ; fuisse mor ibus magis depravatum (Men . A ub . r ecent ius ac

b revi us (P er . Ca lm) ; infirmius propter defec tum un i totis (D .

vel quod plur ibus placu i t n ih il aliud d ici n isi fu i sse tempor e infer iusi . e . secundum

, post pr imum sequens (Ma id . Robi . Hob ) . Sed solum

ord inem temmr i s designar i vix cr edib ile est neque ad hoc concer da t

quod argen to desc r ib i tu r . Cum ab ipso Dan iele et au r um c t fer rum

i ta explicetur , u t regn i indoles vel pompa vel robur ac ty r an nis declaretur

,cer te summepere probabile est etiam r eliqu is duebu s metal

l is,argento et aere

,non solum tempor is consecu t iou em sed al iqu id

ipsius r egn i nob is proponi . lam Babylon propter aedific ia magn ifi

cen t issima omn iumque d ivi t ia r um splendorem miracu lam orbis terrorum censebatur ; in ipsis s . l it ter is eiu s r egn i splendor non uno loco

celebr atu r ; compa r atur stellae ma tutinae,vocatu r domina r cgner um,

glor iosa in regn is , inclyto superb ia Chaldaeor um ( Is . seq.

Tan tae igitu r pu lch r itud in i ton toquc splendor i con ven it. au rum.

Regnum au temPersa r um ad eiusmod i pr aecon ia non per ven i t ; minuserat splend idum; unde prepterea argen to comparar i existimo (cf.Br unengo e . p. Sub domina t ione Per sa r um Babylon iammu ltum a pr istino splendore et an tiqua glor ia r ecessit et pau llat im ru i

nae obviam fc reba tu r neque a Persis ea sunt er ecto monumen to quae

admi ration i essen t orb i ter ra r um.

90 DA N . 2 , 39-40

Sunt qu i in pectore quoque c t b rochu s indolem regn i un ite te desti tu tam (Kei l) vel regnum cx duabus gen t ibus conflatum repracsen

ta r i d ican t (Theed ) . Quam in terpr etand i ra tionem Ma id . magis ar

gutam vocat quam veram, magisque speciosam quam selidam. N eque

immer ito i ta ceusere videtur . Opor tet en im con sidera r i quattuer

illo r egno in qu ibus humana poten tia quasi colligi tur ac r eprocsen

ta tur expr imi figura humana ; unde cx ipsa imagih i s ratione necessa

r io sequitur , primum r egnum odumbrar i capite ,alter am pect ore et

br achi is ter t iumvent re et femor i bus quar tumpedibus hac en imsunt

portes praec ipuae ac con spicuac in statua . P roinde pot ins inquirendumer it , cu r regna illa figurentur una statua , quamcur secundumr egnum

pectore et brachi is descr ibatur . S imulatque enim forma sta tuae

eligi tur , iam al ter am regnum al ia par te nequi t exh iber i . Idem dic de

tert io et quar te regno . Cnr au tem figu ra una eaque human a exh ibeau

tur , i to declarar i hand improbab i l iter pot'

er it . Regna i l la in se quasicolligunt et compr ehendun t quaecumquehomines su is vir ibus efficer e

possun t et quae homines a ver i Dei cu ltu et r eligione alien i appetun tetmol iuntu r nude in il lis poten t ia humana adumb ratur quare homin i s symbolum el igitu r . Una vero effigies propen i tu r , qu ia quetupl icidemu 1n forma h aec humana potent ia appareat , tamen semper un i

regno Dei oppon itu r , semper uno eedemque medo r egnumDci oppuguat , semper ii sdem stud i is a Deo a lion is Deeque in imicis agi tatu r .

Sun t i taquc var ia r egna inter se succeden t ia n ihi l a l iud n isi par te s

un ius oper is quod genus h umanum,homo

, suis vi r ibus er igere et

cont ro Deum stabi lire conatu r . Cum in isto opere homo seipsum

man ifestet et quasi expl icet , ipsumopus opto homin is figu ra r epr ac

seu tatu r . Fit vero id statua vita carente . Home enima Deo a lienus minime efficere potest quae ad veramv itamac fel ic itotembeatam con

feron t ; de iis en im valet quod ler . legitur lahores popu lorum

ad n ih ilum et gent ium in ignem c r un t,et quod Hob . nonne

ecco labor abun t popul i pro igne e t gen tes in vacuum et deficient

(hebr ) Statua il la var i is conflotur meta ll is , qu ibus in ter al ia sign ifi

can tu r subsidia mu l t ipl ic ia et epes var iac qu ibus home u t i tur . Sed

qu id tandem cffic it? Compar a sta tuam h anc meta l lic conflatam quae

tandem quasi glumo et pu lvis tenn is evanesci t cumfilio homin is innubibus coel i

,cu i detu r potestas ct honor et r egnum (Dan . 1 5 )

eu d iscr imen inter regnum hominuma Deo a lienumet Dei regnum.

Ter tium r egnum est aereum. S i argen tum supr a r ite expl icavimus ,in aere spec tar e l ieebi t indolem r egn i quod maxime bel lis ger

'

eud is

er it in signe , non tammagn ificen tia et pompa , quam r ebore bellico et

armis . Ad quod congr uit quod add itur imperobi t un iversae ter r ae .

https://www.forgottenbooks.com/join

2 DA N . 2 , 42-1 3

pri ncipio nihi l romano imper io for tins et dur ius fu it , i ta in fine re

rumn ihil imbeci ll ius qu ando e t in bellis civilibus et adversum d iversos nat iones alior um gen tium barba r ar um indigemus auxilio Idemenun tiatu r de d igi tis pedumv . 52 et d igi tas pedum ex pa r te fer r ees'

et ex pa r te fic ti ies ex pa r te r egnum er i t sol idum et ex pa r te con tr i

tum i . e . aliqu id ex eo er it fr agile ac deb ile . Ult imum eius r egn itempus ind icotur , si cuti d igiti infimam et u lt imam par tem pedum

const i tuuu t . Eo i taquc tempore ea quae inter se coniungi et fi rmiter

unir i nequeant , sicut fer r umnon iungi tu r argillae ,in illo r egno re

per ieu tur . Mu ltiplicem d ivisionem iam designan t d igiti i ta ut unum

regnumin plur a al ia disciudatu r . Var io qui demmedo un i totem et r o

bu r efficere cenabuntu r ; at frustr a v . 53 quod a u tem vidist i fer r ummi stum testae ex lu to, commiscebun tur qu idem humana semine , sed

non adhaerebun t sibi , sicu t fer r ummiscer i nonpotest testae i . e .

regnum il lud complectetur var ias nat iones et gentes quae in ter se

quidem commerc ia atque connub io ineunt nequ e tamen firmam et

stab ilem societatem efformant ; cun eta tentami na ex tam var i is tr ibubus unamefficieud i rempu bl icamin se compoctam labore inan i susci

pientu r , u t i comparatione ad iecta expli catu r . N ota t Va t . per semen

humanum intel ligi t mu l ta s ac var ias nat iones homin um ac si dicotimper ium illud romanum admi ttet secumhominesmu l to rum ac var iarumnat ionum

,sed n ul la er it fi rma in ter eos amic i tia

Quar tum regnum intell igi imper ium romanum,senten t ia est longe com

munissimo Patr um et interpretum cethol icorum, qu ibuscum usque ad

finem saccul i practer it i eti am pler ique protestan tes sen t i eban t et e r ecen

t ior ibus quoque hand pauci (v . g. ll engstenberg , Hocvern ick ,Gaspar i ,

Hofmann , Z îi ndel , Auber len ,K l iefoth

,Kei ] complures a l ios enume

rat Diìsterwold p. 32 . Atque haec sen ten tia est ret inenda . Quae en im de

hoc quarto regno d icuntur , i to ad imper ium romanum conven iun t , ut nu l

l i al ter i optar i pessin t . Descr ibi tur potestas cui n ih i l resister e possi t , qua

cuneta vi quadam ferrea conteran tur . ld imper io romano conven ire no

gah i t nemo . Ad eam autem dominand i vim perven iet post ter t ium i l lud

quod v . 39 imperob it un iver sae terrae. Hoc vero r egnum aliud non est n isi

A lexandr i Magn i ; pers icum enim un iver sae ter rae imperasse nequi t d ic i ,

e t insuper adde quod postea accurat ius d isputab i tur , regnumpersicumiamnecessar io intelligi in regno secundo . Imper ium romanum demu 1n esse

d ivisum, mu l tum laborasse d issid i is i ntern is , bell is civi l ibus , neque va

r iarum gen t ium celluviem ad unam comque fi rmampe tu isse red igi soc ie

tatempar i ter in aper to est . Demum imper ium i llud ol im vast issimum in

complura regna minu to esse d i lapsum aequ e cer tum est . Eo quoque r egno

st an te regnummess ianum prepogar i coeptum est . Quore omn ia in co repe

r iuntur quae inmagni s i llis acgenerol ibus vaticin i i Iineamen t isadumbran tur .

DAN . 2 , 52- 13 93

In rerum singulorumvel expl ica t ione vel odaptot ione var ietas sentent ia

rum cern i tur sat is magna . N equ e id mirum est . N am, ut i eommuni ter fi t

in vat ic in i is normae quaedam pr epennntur ompl issimoc et symbelo quibus eventus plur imi comprehend i ac reproesen tor i pessin t . Sicut en im in

uno ox iomote multae concludun tur ver i ta tes et mul toe consequuntur ap

plicat iones , i to in uno symbole cursus rerum exh iber i potest ac cont iner i

qui per plura saecula ol ioet ol io modo formam i tlam et figuram symboledelineatam i terumi terumque expr imat . I to in duchas t ibi is iam aliqui cer

nunt duumviros ,b inos consules , binos imperator es , unum in or ien te al

terumin occidente ; in regnoautemd iviso adumbrar i c ensen t vel due capi to,

vel foct iones et di scordias , ut cum plebs in sena tum, Sylla in Mar ium.

Caesar in Pompeium, Augustus in An ton iumet ali i deinceps in ol ios,

i h

surrexeruu t ; mu l t i et iam imper ium invaserun t ; unde d igit i pedum s igni

fican t inoequal i totem pr incipum, cum plures sunt , dum oli i maiores i .e . potent iores oppr imun t minores . Pot iss imumvere d ivi sum fu i t hoc re

gnum ideoque enervatum cumvar iac gentes ob eius obed ient io se subduxe

runt , sib ique propr ios reges creorunt , ut i fecerunt H ispan i Polon i,Angl i ,

Franci etc . (Lap . P er . Ti r ) . Regnum sol idum collocau t in guber na tione

ar istocrat ica , infirmumet contr i tumqua par te tyrann ice res regeren tur .

Quod d icitur commiscebunt ur e tc . plerumque solum accipiunt de incun

d is connub i i s v . g. Roman i ad sedandas d iscord ias iungent potent iumconnubio facientque eos atlìnes et cogna tes ; sed haec coniunct io et affi n i

tas instab il is er it et infi rma (Lap) vel de connub i i s pr inc ipumet imperator um; idqu e ad cer to quaedam applican t v . g. quod Caesar Iu liam fi liam inmatr imon ium Pompeio collecar it , quod Marcus An ton ius cum Octavio

sorore Octavi i August i se iunxer i t vel etiam ad tempora poster iorareferun t , cum imper io iam sat is in se d iviso imperotores var ia inter se

feedera iungeren t et mul to inter eorumfami lias exsisteren t con iugio ; Cons t& nt ius Constan t in i Magn i poter Tbeodoram duxi t pr ivignam Maximiani ,Con stant inus ipse Faustom eiusdem fi liom ; Constan t in Constant in i soror

Lic inio Coesor i data est ; ol io praeterea connub io facto ; videbont i ll i im

per ium in proeceps ire , causam ignorobon t Mor ) . Haec omnia non

erant excludendo , ot oraculum ad eventus tam part icular cs restr ingere

min ime lieeb it . In ee qu ippe statu itur norma quaedam general is quo

un iverso regni condi t io et subsidia mul ta ad rem lobantem compingendom

et er igendamcomprehenduntur .

Ex cothol icis poucissimi sunt qui regnum quar tum esse romanum ne

gont . Ex ant iqu i tate nominondus est S . Ephr ., qu i quar tum ad A lexandrum

et reges qui c i suceesserunt refer t ; in condom senten t iam concessit Cosmos

ind icepleustes (M . et anonymus qu idam (de quo vide Ma i, Collec

tio novo scr ipt . vet . p. 1 76) et valde incl inat Ca lm. comque propugna i

Loch b isce rat ioni bus Dan ielem loqu i de regno quod post ter tium funde

tur , at romanum eo tempore quo Dan iel s it locutus iam exst i t issc ab ann is

ci rci ter centum qu inquogin ta ; dein r egnum romanum numquam, min ime

autem tempore Chr ist i nat i , in ter plures reges fuisse d ivisum qu i matr imo

4 DAN . 2 , 39-43

nu s con tract is affines inter se exst i ter int . Quid de hac rat ione censendums it , ex i is quae supra d ieta sun t man i festum est ; i l lam autem pri orem pa

r i ter esse omn ino inefficacem effici tur eo quod in hoc rcgnerum ser ie ac

successione non pr ima et iu firma er ige spectatur sed regnum i l lud quod

post ter t ium comminuet ac domab i t omn ia ; num regnum romanum iami ta consti tutum erat tempore Dan iel is

? regnum i taquc consideratur quod

post ter tium tamquampotent issimum orb i terrarum dominatur ; ad quod

tempu s autem prima eius in i tio referenda sint , ad symbolummin ime pert inet neque id in symbole u llo mode reproesentari debet . Quore standumest explicat ion i de regno romano et d icendum cum S . H ier . regnum

quar tum quod pcr3picue pert inct ad Bemanes ferrum est quod comminu i t

et domat omn ia (sim. H ippolgtus , T

Ì’raeterea de al i is quoque regn is var iac senten tiae proposi tae sun t . lam

S . Ephr . regnum secundumMederum , tert ium dic i t esse Per sarum, quam

sen tent iam al i i quoque secuti sun t , ut Cosmos indicepleustes et ononymusi lle et ex r ecen tioribus Venemo, Bleek , deWet te , Lii cke , Lengerke Mau

rer , H ilgenfeld Del i tzscb ( in Protest . Realencyklepoed ie , 2 ed . 5 . v . Da

n iel ) , Reuss , Kucnen , Meinhold al i ique ques recensent Trash . Heb. D. K ei i .

At regnumMederumquod a regno Persarum dist inctum ac separatum si t

neque ex l ibro Dan iel is neque ex ali is decument is ostend i potest pre tem

pore post regnum bobylouicum. Dan iel en im ee loco quo finem regn i bo

bylon ici descr ib i t , verb is clar issimis di c i t : d ivisum est regnum tuum et

datum est Medis ac Persis praeterea i llo quoque tempere que Dar ium

Medum regnasse scr ibi t res admin istrar i docet secundum legem,statutum.

decretum Mederum atque Persarum 12 . idem asser i tur de vi

sione quam pestmodum Dan iel habu it et explonavi t : ar ics quem vid ist i

habere cornua rex Mederum est atque Persarum Quore s i Dan iel ali

b i q ui tur de Dario Mede de Cyre rego Per sar umvel de regno Persarum non due regna inter se d ist incta ef

for t , sed ad quamgentemDar ius et Cyrus per t inean t vel ut ra gens pr incipatum teneat eo loquendi modo declarat . Unum eten im regnumMederumatque Persarum exst it issc et solum unum agu itumfui sse et iamqu i pr imuml ibrum Mach . scr ipsi t testatur cum sta tuat Dar ium regemP er sa rum et Me

dor umab Alexandro esse percussum ( 1 Mach . S i qu i cxc ipiun t tem

pore N abuchodonosor regis gentem Mederum fu isse praepoten tem, i ta ut

Dan iel solum de regno Mederum cogi tare petuer i t quod succedat post ha

byloni cum adver t i oportet nos non inqui rere u trumDan ielmucu s regi et

somn ium expl icans tr ia i lla regna nomine propr io populorum iampe tuer i tdesignare necne , sed symbolum i llud consideramus tamquam d ivin i tus

immissum et explicatum a Dan iele de regn is quorum indolem al iqua ra

t ione descr ibi t sed ad quamgen tem pertineant non indicat ; nes au tem non

ex i is quae fortasse Dan iel praeterea apud se taci tomen te velvi t sed ex i is

quae pestmodum revera cent igerun t infer imus Deum i lle symbole hoc et

non al iud volu isse praetigurare . Den ique per Cyrum regnum habylen icumesse destr uctum et dominat ionem Persarum inauguratam i to u t pro regno

https://www.forgottenbooks.com/join

96 DA N . 2 , 44-55

neque unquam abolebitur au t in ter ib it ; non er it sicut a lia r egna quae

or iuntu r,va r io tempor is decur su mu ton tu r , domumab aliis ab sorben

tur ot cessant ; nulla quippe er it gens , nu llum advor sa r ior umgenus

qu i b ee r egnumabolere pessin t quemadmodumregnum babylon icum

Por soo , per sicum Macedonos, graecum Roman i delever un t (Ma id ) ;

unde rat ione h ab ita succession is r cgner um in v . 39- 51 descr iptae d i

c itu r nunc et regnum eius alter i popu lo non t rade tur,ut i llud per

petuo firmum ac stabile dicatu r quod nulla potent ia humana possittransfer r i neque er ipi un i gen ti et ad al iam t ransmi tti pro arb itr iohumano . Un iver so r egna haec proximo in tolliguntur de quattuer illisregnis , prout in v . 55 ment ione facto tosta e ,

fer r i, ac r is , argen t i ,

aur i quae commiuuantu r indub ium reddi tur . A t ex ipso hoc symboledest r uctioui s et modo loquend i par iter coll igitu r in quattuer il lis r e

gu is tamquam ferma quadam singu la r i oxbiber i et prepon i un iversi 111omnempotentiam humouam Deo c iusque regno con trar iom. Ad quod

decla randum e tiam una statua quae subito destr uatu r assumi tu r . S ic

ut itaque apud al ias pr oph etas quandoque in uno popu lo vel regno

omnes Dei ad vorsar i i descr ibun tur (vide ad Is . 13,10; 35 , i ta Da

n iel in ca r cgner umserie in tegr um host iumDei agmeu complect i tur

Dost ru c tienemau tem in telliger e opor tet oa rat ione ut ea superentur

et delean tur quae indol i regn i Dei inimica sunt . N eque en im ea de

struct ie olio sensu copienda est quam ea de qua in vat icin i ismcssian isereb re sermo est , cumgen tes iud ic io Dei prostr atum ac deiec tum i r i

dic itur . Cum i taquc ox oracu lis an tecedentibus prephetorum iam sa tis

poteat indolem r egn i Dei esso spir i tua lem a tque in vera consister esanc ti ta te (vide quae notavi in Comment . Is . I p. 555 . 570. I I p. 61 .

108 . 1 2 9 . 1 50. 2 36 . 265 etc . etc . ad Ior . ad Ez .

facile consequ itu r eo destr uc tione designar i ìn

ter itum r cgner um qua tenus inimic i tias in Deum exer cean t esse sta tu

t um.

1 . S . Ch r ys . notat do ipsis quaeretur quomodo iam exstincto regna destruat ? qu ia

nimir um dest ru it alia regno in quibus haec cont inentur

2 . Vol , ut P er . oxpl icat dest ructo sunt omnia regna o Chr isto non eversa temporal ieorumdominatione , sed sublata idololatr io exc isoque daemou is imper io , cu i il la erant sub

ior tn , nec putandum ost hoc esse factum in omnibus rogu ia simu l et uno tempe re , sed

pau llat im et per varia temporum intervallo , nunc h is nunc i ll is regnis ad fidem Christ i ronversis Dein at tende , prou t saepe in oracu lis ,

i ta hic quoque normam enun t iari genero

lem, qua victor ia Ch r ist i in universumasser itur et pro u lt imo rerumomniumevouta et exi

t u . Hu ic victor iae non obstat quod Ecclesia Chr ist i mali t ia hominum etiam d iu voxat ioni

bus subi ic iatur ; semper valet confidi te, ego v ic1 mundum. Dici tu r soi l . Ch r istus vicisse

mundum et daemonem; inde non sequ itur mundumot daemonem iamnu llus melir i persecut iones . Bodomigitur rat ione consider ando sunt oracula prophetarum.

DAN . 2 , 45 -7

Cum lapis i lle fi at mens magnus implens ter ram, co adumbratur

ipsumDei r egnumquod a pa rvis init iis ad miram crescit augeturque

magnitud inem. Abscind itur sinemanu Dei r egn i ertus non bumanaodebotur industr iao ; or itu r sol ius De i beneplacito et opera ; sed est in

se fer tissimum,insuperab ile ,

c ui omn is potestas humana tamquamtesta fragilis lapidi et mon ti opponitu r . Quan tam in se boheat v im

propagat ien is symbole mentis ter ram implon ti s expr imi tur ; ad quod

vide Ez . 2 5 . Mat th . 32 . Si lapidem consideras , dum re

gna mun di auro a rgento aere fer ro descr ib un tu r , forte baud inepteconcluser is r egnum Dei non fastu ot splendore , sed humil i quedamac vil i habitu i r i int r educt um sed simu l in co valor e quod infi rmum

est Dei for ti ns est homin ibus ( 1 Cor .

— Demum in terpreta tionem somu i i esse certam

,cu i fid i omni no possit , affi rmat ot r u r sum

revelationemsomni i non sui dicitmer iti,sed u t interpreta tio r egi ma

n ifesta fieret c t doceret r egem quod Deus selus esset colendus

(S . H ier ) .

Lapide i l lo pr imo et per se designar i regnumDei vel regnummessianumcer tum est ; i ta en im lapis explicatnr cedem mode quo ferrum,

aes or

gou tum, aurum, de regno ,e t exsist it cencinn i tas symbolerum; prae terea

regnum olio regno destr ui vel excipi solet idque par iter ett anteceden t i

cenfici tur . Demum ea ratione fac i ll ime flui t quomodo lapis fiat et evadat

mens replea tque totam ter ram neque opus est mentem bunc al ia acc iper e

not ione quam quo lapis intell igatur . A tque i ta lapidemacc ipiun t de regno

Chr i st i H ippeiytus, A lb. Lap. P er . Gerd . H ob . comqu e occept ionem et iamTheod . propon i t . At pler ique lapidem expon u n t de ipso Chr isto Domino.

A tque t ransi tus a regno Dc i per Chr istum ins t i tute et prepagato ad ipsum

regn i auc tor em est faci lis et obvius ; est en im ipse caput corpor i s quae est

Ecc les ia et ipse in E cclesia et per E ccles iam cont inue opcr atur . Addo in

al ii s Scripturae loci s , u t monet E usebius in E clogis propb . (M .

Mess iam nomine Iapid is angu lar is , prot iosi designar i (cf. I s . Ps .

ipsumCh r istum hoc nomen sibi applicare Matth . Mare . 12 ,

10. Luc . eadem appella t iene Chr istum nomiuor i ab apostolis Ac t .

Rom. 1 Petr . 2 , 4 seq. unde faci le expl ica tut cur picr ique adeo

premi fuer int et iam nostr um locum immed iate tran sferre ad Chri stum.

€ crnun t in lapide eius exinan i t ioncmet bumi li totem; absc issus est demonte i . e. de st irpe Abraham (S . E phr . ) vel de populo iuda ico cu ius symbelum s i t mens Sion vel de beata Virgine omn i vi rtu tum genero conspi cua ;

sine man i bus i . e . conceptus ot natu s sine opera vir i de Vi rgine qu i omnes

bostes superat ; factus est mens magnus i . e. vel evangel ium eius ub ique

prepagatum est (S . vel ipse omnia con tinet omn iaque verb i s apo

stoli cis replet (S . Chrys . ) vel eius regn i magn i tudo declaratur (Ma id . E st . )vel omn ia eius grat ia repleutur vel ut S . H i lar ius dicit ex men te in la

DAN l EL. 7 .

98 DA N . 2 , 45

pidem ot rursum ex lapide in mentem; exinan ivi t enim se in forma Deiconst i tutus et fermam servi accepit et per passionem suam mundo cumsuperst i t ien ibus suis terror ibu squ c prostrato in glor ia Dei Patr is est et

Deus super omn ia est ; propter infirmi tatem cern is ex mente in lapidemexinan i tus , propter glor iam passion is ex lapide rursum effectus in mentem ( trac t . in Ps . 124 n . 3 ; M .

S imi l i modo lapidem de Ch r isto exponunt Irenaeus , adv . boer .

1 1 ; 2 (M. Euseb ius , de tbeepbon ia n . 6. 12 (M . 24 ,

640. A thanasius, in P s . 98 (M . Cyr illus b ieres . , Ga tech . 15

28 ; (M . Epiphan ius , Ancor . 50 (M . Tcr tull ianus ,

adv . Mar c ionem adv . Iudaeos cap. 14 (M . Cypr ianus ,

test imon iorum l ibr . (M . August inus in Ioan . t ract .

in 1 Ioan . t ract . (M. 1465 . 1987 . 2000) al i ique Petros

quorum et iam plur es locos recousî tes inven ies in Analysi bibl ica l lenr .

K i lber , 2 ed . a Tailban ,Lutet iao Par isiorum 1 856

, I p. 459 . l is addend i sunt

ex intorpretibus S . H ier . Maid . Sanet . Clar i ns, E st . Men . Tir . Ca lm. R ein/se,

Track . D., qui tamen in expl ica tione men t is fere omn es ad regnum Ch r ist i

sermonem transferunt , sicu t ox al ter a par te Per . Lap . Gar d , qu i lapidem

de r egno occeperun t , tamen sta t im ad Chr istum tran seun t ; Lech lapidem

de utroque con iunct imexponi t eumsign ificar e s tatuonsMessiam et regnum

e ius . Symbolum de sta tua ever tenda Theed . et Clar ins de secundo Chr i

sti adven tu ed isserun t ; i ta Theed . si Domin i pr ior nativi tas Romanorumbaud ever ti t imper ium, reliquum omn ine est , ut secundum ill ius intelli

gamus adventum. N om lapis qui pr ius exc isus est sino man ibus qu iqueevaoit mens magnus et orhem ter rar um eeeperu i t , b ic in secundo adven tu

percut iet imaginem super pedes fic t i les , hoc est , in ipse fine ferrei regn i

quod iam factum fuerot imbec ille odven iet et omnia regna demol iens ea

t radet obl ivioni sempi ternumquc suum regnum d ign ìs commun icabitHoc symb ole mentis omn ia implont is usi sun t cb il iastae al iqu i ex prote

stant ibus ques Zoeckler rccensct ad mi lleni um in altere adven tu Chr is ti

eemprobandum, sim. Aub. ; ol i i ex protestant ibus r ite oxplanan t do regno

messiono (H i ts . Z .

'

K ei t

Ut S . H ier . refer t , Iudaei et impi u s Perphyr ius regnum hoc u lt imum.

lapi dem qui evodat mens referun t ad populum Israel quem in fi ne saecu

lorum volun t esse for t issimum et omn ia regna conterer e et regnare in ao

ternum. Ins ign i quoque er rore deceptus est Haubigan tius expl i can s de regnoromano , quod or tum est in d iebus regum i l lorum sive adbuc stan ti bus

regn is A egypti et Syr iac , quodque de monto absc issum est,p ompe pa lo

t ino ,implevi tque deinde orhem terrarum (Bi bl ia bebr . IV p. 5 19 . Track . )

ex vc ter ibus Cosmos indicepleustes simil i ter regnum aeternum de imper ioromane accipi t (M . etiam Grat ius intel ligi vu lt regnum Romaner um perpetuo mansurum,

addi t tamen quod sedes er i t E cclesiae .

Cum Daniel somn ium enar r arot r egi eique rofricoret eius memor iam, rex somn ii hab i ti r ecerdatus est et se i ta somuiasse cognovit ;

https://www.forgottenbooks.com/join

DAN . 2 , 47-49

Dan iele adorat Deum qu i myster ia revelavi t ; quod et Alexandrum

Magn um regem Macodonum'

in pon tifice Ie iada fecisse legimus

imme fier i posso censot ut b isce rex exponat causes adorandi Dan ielem

ot ofi'

erendi incensi et sacr ificii ; proinde u t rex declar et qua men to

offér at,u t in ser ve bonoret Dominum adorotque . lam Dan ielemol io

h onore oxornat qu i ci conven i t et quem in Dei su i glori am popu liquo

su i emolumen tum acc ipit optime consc ius ben igna De i providen tia et

se in au la regis versor i et interpr eta tiene somn i i esso denatumv . 58

tune r ex Danielem in subl ime ex tu li t et munera mul ta et magna

dedi t ei et const i tu i t eumpr incipem super omnesprovincias Baby lonis

et praefectwn magistra tuum super cunetas sapien tes Baby lon is

r ex et Deo Dan ielis honorem t r ibui t eumprofitens Deumdeorum i . e .

summum i nter does (unde opinionom does et esso et aliquid et iam

posse efficer e n on oxu it ) , et iam hu ius Dei in terpretem proc r eliqu is

pri ncipibus ad summi honor is fast igium effort . Atque id non solum

an imo fecit grato ,sed prudent i quoque . Quid enim a tali sapien te per

quem n umen potent issimum loquitu r non oxspecta r i poterai pre r egn iemolumento rer umque odmin ist ra tiene optima?Cous titui tur dominussuper tetom pr ovinciam Babel (i ta in textu ) ot summus praefectus

(pr inceps praefec tor um ; de vide ad Ior . super omnes sa

pien tes Babol , qu i c i vi tam acceptam refer r e debout . Reprohender at

o lim Perphyr ius Dan ielemquaro non recusasset muner a et honorem

babylon ium liben ter suscepi ssot r espondìt S H ier . idee regemvid isse

somn iumet in terpmtation is myster ia per puorum revela ta,u t Dan iel

croscoret et in loco coptivi totis pr inceps omnium fier et Chaldaeorum

et Dei omn ipoten t ia noscer etu r ; quod qu idem et in losepb apud

Pbaraonem factum legimus et in Mardocbaeo apud Assuer um,u t in

u t roque gen te haberent captivi et peregr inantes Iudaei sola tia videntes hominemgen tis suae Aegyptior um esse pr incipem vel Chaldaeo

r um

Daniel au tem provi di t u t in admin istr ando provincia Babel sib iad iungerentur socii r eligione ac pieta te praeclar i v . 59 Dan iel a u

tempostulavi t a r ego c t const i tu i t super opera pr ovinc iae Baby lon is

S idra ch , M isach et Abdenage ipse a u tem Daniel era t in for ibus re

gis i . e . Dan iele enotere et suasore rex ad admin ist rat ionem et

procurotienemprovinciae c i addidit soc ios et ad iutor os ; opera in tol ligonegotia et munera quae gerenda eran t . Eo mode Dan iel optime prospcxit ot u tili ta t i provinc iae cummores iuvenumin teger r imes corum

que rerumpr udent iam cognesceret , et sui popu li eme lumen tis et Dei

Israel henor i et glor iae et simu l u t S . H ier . innui t , an imum suumbenefic ii occepti memor emman ifestat non obl ivisc i tur eor umcum

DAN . 2 , 49 101

qu ibus Dominum deproca tus est et qu i secum per iel i toti fuerant

Dum igitur i ll ì negeti is gerendi s in var i is pr ovinciae loc is proeessen t ,ipse Dan iel in aula r egis mor ahatur ; por tam r egis d icere au lam vel

palatium r egis notum ost . Mansi t itaquc Dan iel in au la regis , in qua

summus provinc iae Babel satrapes vor sabatu r , u t i va lde probab ilevidetur ; praeterea regem nolu isso a se d iscedere iuvenem tonta numin is praesentia eximium fac ill ime expl ica tu r . N eque tamen sequ i tur

quod H i ts . vu lt, Dan ielemdign i ta ti sammi sa tr apao rouuntiasse eius

que in locum et muuus t res iuvenes osso sufi'

oclos ; qu is en im unqu am

audivi t si unus provin ciae pr aefec tus recedat,tres insti tui?sed admi

n istra tionem non ah une gor i praeside tetom verum par tibus pro

v inciae vari is magist ratus praefiei minores nemo est quì ignorot . Esso

in por ta regis non d icit curam habere palat i i r egis , neque esse iudi

cem neque i to esso r egis cubiculo offixum u t uomo sine eius auctor itate ad r egem ingrodi possi t , sed idem est ac commorar i in au la

regia ; cf. Esth . 2 1 ; Deo d isponente igitur factum est ,

u t iuvenes rel igione legis es imu seq. ) iam alterumma iusqu e pieta t is proemiumaceiporen t ; of. 20.

2 . Tres i uvenes in fornace . Cap. 3 .

ARG . N abuchodonosor sta tuam er igendam cur avi t quam ab omn ibus adorat i iu ssit pecna ign is renuent ibus proposi to Accu

santur tres soci i Dan ielis apud regem Spreti mandat i , ques fr ustr amon itos r ex in fornacom ard entem in i ici inhet At medi is inflammis ser van tur laudan tcs Deum ot oran tes Miraculo rex

atteni tus maiesta temDei et ipse agnosci t et ab omnibus vener atione

col i inhetDe tempore cui eventus iste adsor ibendus si t n ih il cor t i orn i pot

est . Apud LXX et Theedetienem anno dec ime oc tavo N abuchodonosorregis con tigisse d ic itur , quì annus et modus compu tandi si cum ler .

confer tu r tempus designat expugnat ieni s ur bis lerusalem. Undo

sollemn itatemillam r egemceleb rasse in honoremdeorumpropter par

tom vic toriam innui videtur . Ita en im tempor is illins design atione'

moxpl ica r i legimus apud S . Chrys pestquam enim i llo urbem ce

perat (tune quippe Ierosolymam oxpugnavi t eaque pet itus est ) erexitimaginem for te in superb iam olatus Atque tempus post u rbem captam roguumque plane destr uctum descr ibi tur quoque vorb is Azar iee

et ea tempor is determinatioue con ten ti simus oportet . Valdo au

tem ver isimi le est regem rebus felici tcr gesti s regnoquc aucto et sta

b il ito voluisse illa sol lemn i statuae dedicatione et gratias amplissimas

102 DAN .

'

3 , 1

agere dns tu tela r ibus et glori ae regni sui monumen tum er igere . N a

buchodonosor regem tompl is magnosumptu splendor eque aedificatis

suam erga does piota tem exhibu isse constat (cf. Tieie e. p. 550

Br unengo e . II p. 2 58 . 252 par iter notumest quan teporo

aed ific i is monumen t isque sumptuosissime erectis glor iatus sit ; b isceenim foro quotquot ah eo innetuer uu t insc r iptiones con ti nentur .

a ) Sta tu a . er 13 1tu r 8 , 1-6 .

Et veterum sc riptor um testimonu s et r ecen ti monumen torum explo

r atione constat ob Assyr i is et Bahyloni is statuas oximiae magni tudin isosso orectas . Ita Herodotus nar ra t fu isse Babylone dei sta tuamaureamduodecim cub ite rum; cf. quoqu e Died . sion] . ex r ecen

t ior ibus vide Smi th , Assyr ian discover ies ,London 187 5 , p. 528 seq.

p . 530 (a fragment of a colossal sta tue) et P er rot et Chipiez (Historyof ar t in Chaldaea and Assyr ia ,

1885 ) eius rei exempla plu ra r efe

r unt v . g. gon ium alatum octo pedes altum,virum cum simia octo

pedes al tum,Assu rban ipal r egem dona diis ofl

‘

erentem eiusdem fere

magnitu d in is , coeloturam in Khersabad inventum novem ped ibusal t iorem etc . et saepius men t ionem fac iunt imaginum ingentis ma

gn itud in is (colossal images , I I p. 1 31 . 208 ; de al iis p. 86. 1 32 . 205 .

ced emmodo a lii affirman t statuas oximi ae magni tud ini s fro

quentes fuisse Babylone (cf. P ayn e Smi th , Dan iel , London ,1886,

p. 57 ; Lenorman t La d ivination ch ez les Chaldéens, p. 1 92 ) et cumartem scu lpcndi condom fu isse osseran t ar tis per it i apud Assy r ios etBabyloni os exempla iller umet iammar ito probant pro his ( cf . P er r ot

I . e . p. 1 7 3 ; Tieie e . p. Undo hod ie omnes concedunt n ih ilesso improbab ile in coquod Nabuchodonosor eiusmodi statuamerexisse

nar r atu r (cf . Opper t , Expedit ion eu Mesopotamic ,I p. 239 ; Lonar

man t l . efi ) ; v . 1 N abuchodonosor rex feci t sta tuama ur eam a l ti tu

dine cubi tor um sexagin ta ,la t i tudine cubi tar um sex et sta tu i t eam in

campo Dura provinciae Baby loni s si r ecordamu r imaginem

1 . l evis image ped ibus insistenti ac voluti ambu lan ti simil is erat podum50 10ngi tud inoet penderemille talontorum habyleniorum. Rhone eiusdem ponderls offigios in aureo throno

residens ;… i ll io et iam I unonis simulacrum800 talento pendons2 . Aud iatur et iamMénant , Babylone et la Chaldee p. 254 non seulement ce fai t n

'a

r ien d'impossible , mais encore il a eu sa réalité . Les gìgantesques scu lpt ures de N inive nous

en donnent la prouve. Quant au métal employé dans cet te «ouvre d'

art , nous savona qu'il

existai t des statuas analogues ; celle du sépulcre de Bélus avai t quarante coudées ot ce n'è

tai t pas assurément les seules statues qu'on ait élevées à cette épeque cf. Vigour oux , Les

livres saints et la cri t ique rationaliste, IV p. 325 .

https://www.forgottenbooks.com/join

104 DA N . 3 , 1

Deli tzsch , Porad ies, p. 2 1 6 ; Br unengo p. 329 ; Vigouroux e . p.

regio est mer id iem versus ab u rbe plana et magna et ad magnam

hominum mult itudinom coll igcndam aptissima , in qua sta tua illi nsal ti tudin is longe lateque conspieua vastissimoc mu ltitud in i facile of

fcrebatur .

N omen Du ra quod assyr iologi expl icant vallum, orcem (cf. Schroder ,

Kei linschr . 11 . A . T . ad b . I . ) usque ad nost ro tempera servatum est in N obr

Dura et in Tolu l Du ro , quo nomine cel les in plan i t ie Dura appellan tur .

Opper t Exped it ion en Mesopotamic , I p. 239) se inven isso putot locum in

que sta tua i lla fuer i t erecto ; scr ib i t en im I . c . cap. 10 sub t i tu le Ruines

tout autour de Babylone Le groupe qu i touche l’

ence inte de to c i te de

plus près , c’

est celu i de on se d i r ige à travers lo plaine dans la

d irect ion du sud—sud-est ; on francb i t plusieurs canaux qu i , aujourd‘

hu i ,

son t 5 sec et l'

on ar r ive, après 8 k i lometros de marche à un anc ien cours

d’

eau nommé N ahr Doura en poursu ivan t sa route on parvien t à une sér ie

de tumulus qu i s’

étenden t su r un chemin de plus d’

uno lione . Pr esquetous cesmont icules son t dans la d irection du sud-sud-est et portent le nom

de Talou i Deum coll ines de Deum; alors en ar r ivo 11 un terra in qui por te

los traces de la cu ltur e bobylen ionne ; auprès de deux grandes coll ines

juxtaposées en en voi t uno pet i te mois assez é levéc pour qu'on la voie de

loin . Cet to colline s’

appello ei—Mohha ttat , la coll ine al ignée , c t réel lementel lemé r i te cc nom, parce qu

'el le présente, avec u ne elevat ion de 6 mètres ,

un car ré presque exact de 14mètres a la base . La col l ine est or ientée aux

quatre poin ts card inaux, et , ver s los ce ins I’

é léva tion est plus con sidera

b le qu'ou En voyan t cette col l ine on ost imméd iatement frappè

de la ressemblonco qu’

elle présente avec le piédostal d’

uno statue colossale ,

por exemple celui do la Bavar ia dc Mun ich , et tou t por te ocroire que là

se trouvait la statue dont le livre de Dan iel nous a t ransmis la légende . Le

fai t de l’

é rect ion d’

une statue colossale por N abuchodonosor n’

a, en lu i

mémo , r ien qui pu isse é tonner

Cuiu s statuam rex er igondam curavi t et adorar i volu i t‘

l Sat mu l tir espondent regem suumer exisse simu lac rum a tque se ipsum adoran

dum proposuisse ; ita H iv . A lb. Sanct . Lap . Men . P er . Tir . Gard .

Balzi . Troch . d’

E nvieu p . 35 . 205 et consen tire videtu r S . Chrys . dum

scr ib i t a lu a ien t or oxisso imaginem i l lins recer datus quae ipsi i nsomn is ostcusa fuer it , alii autem, qu ia se ipsum i n does referre veluit ;e ten im hoc desider io teneban tu r an tiqu i , u t d i i censorentu r , sicu td iabolus Ita Theod . quoque eum a it di vinum usu rpasse h onorem,

quamvis ad v . 1 2 ita loquatu r , quasi de solo deorum on ltu simul cumrego exer cendo quaestio ageretu r . Et iamS . H ier . in expli cat ion e non

sibi constat ; hoc loco qu idem scr ibit statuam sib i fier i inhet,u t

DAN . 3 , 1-2 105

ipse odoretur in statua a liter vero ad Hob . 16 idolum si

gn ificat quod feci t in campo Du ra et simu lacrum Bol is ,cu i quasi

grandi sogenoo immolovi t pinguissimas v ict imas,totas quas vicer at

natienes ad cu ltum eius eogens (M . Et h aec sen tentia deidolo er it amplec tenda cum Ma r . Ca lm. Loch ,

Z . K ei l,Meinhold .

N am si sib i ipsi obsequ ium et adorat ienem exhiber i volu isse t,c ur

iuvenes a se ipso ad suammi tteret statuam,u t non sib i

,sed statuae

r ever en tiam et honorem pender en t? S i sel ius r egis cu l tus spoetare

tu r,cu r et qui accu sant et qu i sese defend un t diceren t in un iversum

de deorum cu ltu ? Does tues non colimus et sta tuam aur eam quam

erexist i non ador amu s i . e . qu ia does tues non col imus , idee sta tuam

au ream non adoramus ; r at ionem adorat ion is uegatao ex oo r epetun t

qu ia d i is bobylon ii s cultum non exh ibent . Atque cer to si r ex se cel ivoluisset , satis mire d ixisset verene does mees non colitis et statuam

quam const itu i non adoratis‘?Si qu i provocan t ad Is . 1 5 inde

pro nostr a quaest ione n ih i l effic i tu r,cum ibi regum babylon ior um

pompa , superbia , ar rogant ia in un iversum descr ibatu r et vi tuper etur .

Verum est N abu chodonosor in su is inscr ipt ion ibus quandoqu e d icerese esse generatum a Mar duk

,Marduk v itae suae germen in sinu ma

t r is posu isse ; a t et iam saepius patr is su i qui se genoraver it N obopolassar men t ionemfacit , se dovetumdi is ,

adoratorom dei N abo profite

tu r,suppl ìeotion esad doesd ir igi t , se eorumcu ltumpropagasse , templo

eor um ocd ificasse,ornasse glor iatu r , se a di is regi , eorummandata

susc ipere et exsequi , eorumprotect ione defend i sor var i affirmat (cf.

B r unengo e . p. 2 52 Undo cum r epotito se cu ltum Mard uk

propagasse osserat , eensendus est vi ctor i is par t is regnoqu c stabilitebu ie idolo vel et iam N abo quempa r iter r egn i su i protectorem laudat ,eroxi sso monumentum ciusque cu ltum pepu l is praesc ripsisse in sol

lemn i illo sta t uae ded ica tione .

Quammer ito inter alia rex in magna inscr ipti ono d icot cu ltum dei

Mar duk pr opagavi , dei magn i qu i me cr eavi t , ot opera eius celeb ravi ;c u ltum maiesta tis eius extend i , ter ras longinquas , mon tes a ltos a

ma r i super ior e (medi ter raneo) usque ad more infer iu s (sinum persicum) in eius vener a t ione con t inu i etc . ,

et iamhac na r r at ione pr aeclar oi llustratu r v . 2 i taquc N abu chodonosor r ex mi si t ad congr egandos

sa tr apas,magist ra tus et iudices , du ces et tgrannos et pr a efectos om

nesque pr in cipes regianum ,u t conven iren t ad dedica t ionem sta tuae

quam er exera t N abu chodonosor rex quor um magistr atuum ve l

quor um dign i totum nomina h ic r ecensean tu r , nond um in omn ibu sexpler otumest . N eque versiones vetor es in ter se consen tiun t . Pr imoloco nominan tur N î l_$T l tfil

'lfl quam vecem condom esse a c per sicom

106 DAN . 3 , 2 3

khsat rapavan ( imperi um ovel regnum tuens, pr etegens ; Spiegel ,

A ltpcrs . Keilinsch r . p. 1 95) i . o. c a r pi-im; eommun iter consen t . Theed .

verti t ù: i r ouq, Sy r us duces mi li tiae ; LXX hoc loco va r ia textu i ad

d un t et N . rex regum et demiuans orb i un iver somisi t ad congregandas omnes gentes , tr ibus et l inguas , sa tr apas . Alterum nomen smo

expl icatur ex assy r ioco sa lma et dicit praefectum; v ide ad Ior .

Theed . prochot b . ar per /17064, sicut etiam LXX ; Sy r us dominos .

Tor ti a vox par iter declar atur ex assyr iaco ; vide do una quae notavi ad

Agg. (Preph . min . II p. Theod . ver tit r on dpxazc, item LXX.

Vocem qua rtam baud immobabi li tor explican t disceptatores

vel arb itr es,ind ices pr imi ordin is (cf. Dei i tzsch apud Baer e . p. VI ) ;

Theed . habet i youpi vou; , òm'cr oeq. Quinta…vecemmar r: custo

des thesau rorum ex persico der ivan t ; vide Esd r . um: -u (custo

des arcae pub licae , u t vert it S . H ier ) ; Thead . prochot Tupa'cvvoug, LXX

diem-mai; . Por iter persicae or igin is esse videtu r sexta vox un um legis

per it i vel legum custodes (cf. Spiegel e . p. 202 . Theed . ex

pl icat'roù; È

‘R

’ i î ovmò v ; i temLXX . Satis obscu ra est vox sept imo N ’DED ;

r ecu r run t ad arab icum ,u t ind ic is vel decernen tis netionem ext un

d on t ; apud LXX et Theod . haec vox non expr imi tu r ; Syr us u t i fer e

in reliqu is vecem textus tr anssc ripsi t . Demum omnes pr aesides vol

cip-

Low e; (Theed ) vel magistratus provinc iar um convecantu r ad dedicat ionem statuae . Maxima igitur sollemn itatc deo tu telar i r ex cu ltum

exhi ber i vola it . At quo ma ior ac celebr ier est v ir er um nob i lissimorum concio , eo proocla r iore modo il lustr is fi t fides et constan t ia iuvenum heb raoerum ot innotesci t un ius Dei poten tia ot glor ia . VideProleg. VI .

Ad regisman datum pr incipes et magist ratus conven iunt v . 3 tune

congrega t i sun t sa tr apa e , magistra tus et indices , duces et ty r anni et

opt ima tes qu i eran t in potesta t ibus cons t i tu ti et un iversi pr incipes re

gianum,u t convenir en t ad dedica t ionem sta tuae quam er exera t N a

buchodonosor rex ; staba n t a u tem in con spectu sta tua e quamposuera t

N abuchodonosor r ex ; in textu nomina d ign itatum cedem ordine

quo in v . 2 in ter se subsequ un tu r ; ver siones au temva r ian t ; i ta Thead .

pr imo pon i t m afexac, dein invi t o» ; etc . ; aliter LXX ; qua re simu l

patet vc ter ibus il la nomina fu isse sigu ifi ca li on is in cer tae . Syr us cum

textu eundem ordi nem eademque servat verbo . Quan tum ex syr . hex .

cern itur , Sym. quoqu e u ltima tr ia nomina sino expl icat ione tr ans

scr ipsit yaédatpnvoi etc . (cf. Field ad v .

Sollemn i r itu ot commun i omn ium adora t ione qua pro ton ta mu l

https://www.forgottenbooks.com/join

108 DA N . 3 , 5—7

bobylenicas , qu i sicu t instrumen to musica i ta eorum quoque nomin aaffer ro potuorun t ; praeterea memor iae tr adi tum est Sennach er ib

Graec is in Cil icio bellum in tu l isse et classem Graecorumprofii gasse

(cf. R ich ter , Borosi quae super sun t , p. 62 . 88 ; Mavers Phoen iz ier ,

I l 3 p. 80. 2 36 seq. ; vide quae d ieta sunt in prologomenis) . Symphen iom I sidorus , E tymolog. (M . i ta desc r ib i t vu lgo

appellatur l ignum cavum ox u troque par te pelle exteuta quam vi r

gulis h inc inde music i for iunt ; fitquo in ca ox concordia grav isct acut i suovissimus cantus qu ae ut ique tympan i potins descr ipt ioost quam t ib iae utr icu la r is .

Et quanta cum efficacia rex cultum dei su i propagar i et ab em

nib us oxer cer i voluc r i t , ostendi tu r add ita sonct ione v . 6 si qu is

au tem non prostra tus adar aver i t , eadem hora mi t tetur in forna cemign is a rden t is poenam ign is infligi apud Babylon ics sat is fuisseusi tatum monumentis sacr is et profan is demonstr atur ; do i llis videIor . ponat te Dominus sicut Sedec iamot Achab quos fr ixit rex

Babylon is in igne ; de h i s refert Smi th inscr ipt iouem cylindr i qua nar

rat u r vi r nmquondam Bunanu qu i dìis mal edixeri t fuisse iniectum in

fornacemct combustum (History ofAssurban ipa l p . Peena sta

tu i tu r maxime hor rcnda ,ne quis cu ltum r ecuset . Id en im t imondum

erat . N am r ex a devict is quoque ot sub iectis pr incipibus ot t r ibubus

exi gebat ut suumadora ren t deumc u i ipse r ex victor ias par tes acceptasforobat ; in ca autempostulat ione cont inebatur

,u t devieti deum regis

agnoscereu t et vonororen tur tamquam eum qu i does suos patr ios vi

cissot oc sub iugassot ; id quod non ab omn ibus li ben ter praestar i facile poterat pr eesami . Imponeba tu r en im i is , u t does suos profi toren

tu r infer ioros ac devic tes et deum r egis su um suor umque deorum

agnoscer eu t victorom ac demiuoter em. N abuchodonosor i ta v . g.

alloqu itu r Mar duk tu mih i dedi sti dominat ionem mu l titud inumhominum secundum tuam voluu tatem,

domine , quae sub iecit eorum

tr ibus (Br unengo l . e . p.

b) I uvonum p i et as et for t i t ud o 8 ,'7—2 8 .

Regis edicto omnes cul tor es deor um obsequuntu r ipso hab itu et

odor at iene pr efiten tcs id quod pro eor um de d i is opin ione r evera ac

c idera t , deum regis se man ifestasse poten tiorem ac super iorem reli

qu is notion um devictarum d iis ; v . 7 P ost haec igi tu r sta t im u t a u

d ier un t omnes popu li son i tum tubae, fist u iae et ci tha rae sambucae

et psa l tern et symphon iae et omn is gener is mmicor um ca den tes om

nes popul i , tr ibus et l inguae adaraver un t sta tuam a uream quam con

Dx» . a,ma 109

st i tuera t N abuchodonosor rex sunt qu i censean t r egi eiusmodicoer imen iom snosem esso ab n s qui iu ven ib us bebraeis tolemd ign ita tem a r ego col latam invidoren t

,ut ea occasione i isdem stru er en t

insid ias (Ma i d . San ct . Lap . B alzi ) . Id tamen ox na r r at ione nequ i t

prehar i ; ot accusa toros iuvenum ex invidia l ibenter eam occosionema r r ipu isse ot st udioso invigilasse ,

ut eos occusand i a tque ex dignita teet favore regio deturband i oppor tunitotom nanc iscoren tur

,ex r e gesta

u t ique ole cet (cf. S . H ier . Ca lm) ; nom statim omn i fest inot iou c rem

ad r egem defer un t an imis quam maximo malevolis , u ti ipsi s voc ibus

i n textu expr imitur v . 8 sta t imque in ipsa tempor e a cceden tes vir i

Cha ldaei accusaver unt I udaeos ad verbum devara run t fr us ta

( ca rnes) I uda eorum, i . e . od io insign i eos persecuti ut eos perderenteos accusau t ; d ictio ost Syr i s et Arahihus usitata , qua malevolumob

t rec ta torem,calumn iatorem sycopbantam denotan t , u t uotie sit si

milis c i qu a La tin i di cun t a licu ius famam lacerare , a liquem roder e,

imagine u t videtu r deprompta a con ibos r ab idis .

Quaer itu r etiam cu r Dan iel ipse non inter fuer i t ded icotioni vel cu r

eum non de tuler in t . Cense t S . Chrys . Cbaldaeos metueutes ipsumnon denuntiasse

,et Ca lm. opinatur Dan iel is d ignitate ot fama invidi am

ab eo esse aversam. At pot ins probabi le videtur ot ex hominummor ibus fier i

,u t que quis alien igena in maiore si t d ign ita te ct favor e regio

consti tutus,eo magis invidor umma li t iae sit expositus . Fortosse su

spicaberisDanielem ta ntumapud r egemvolu isse auctor itate u t con tro

c um non anderent proferr e occusot ionem,ue regis iram in seipsos

conver teren t . Sed omn i ea opinatione r elic ta Dan ielem ded icat ioni

non adfui sse statuendum est E t pre ,eius absen t ia r atio sat is

probobi lis ex v . 2 colligi potes t ; convecan tu r en impraefecti e t magistr atus regienumseu previnc iarumet cumal ii s i i qu i ugggo appellan tur ,Daniel au tem era t in au la regia et erat 'pgnxr; unde facileconclusor i s summos magistratus ot aulicos regis qu i eius quas i comites ind ividui eran t non esse convocates

,u t simul cum ceteror um tur

ba sese odor at ionc pr osterneron t , sicut et iam non cr ed ibile ost,r egem

ipsum ad vecempraecon is et soni tum inst rumen torum se pr est ravisse

ad adorandum cum turba subdi torum sed poti ns sceuae h uius testemadst itisse oc spectotor em. Cumigi tu r in v . 2 non d icatur et iam pr incipos praefec torumesso convocates , expl ica tur absen tia Dan ielis nequeopus est cum Ca lm. sta tuere eum aliquam cau sationempr aetondentem longe adoo a d iscrimine sese subduxi sso et inimicor um inquisitionemvitasse . N equ e opus est cum S anc t . Baht . statuere pr imo dedi

cat ion is die vel ad pr imum ador ation is actnm solum minor es esse

convocates magistratus ; quominus autem rex prou t an imo concepis

1 10 DAN . 3 , 9-13

sot ad ulter ierom sollemn itatem et iammaiores ot Dan ielem cum eis

evocaret,cum impeditum fuisse illo eventu mirab ili in incolumita to

iuvenum conspicuo .

Accusatores ill i quam vehementer exoptent exit ium Iudaeor um et

quanteporo invidia agi tontur , suo loquend i modo satis declarant ; a t

que pr ius qu idem eo quod explicito ot decretum ot sanct ienem regi

proponun t in v . 10. 1 1 ; alterum ee qu od d igni tates Iudaeis collatas

et favorom rogium adoo distincte eii'

erunt in v . 1 2 ; v . 9 d ixer un t

que N abu chodonosor r egi r ex in aeternum vive ! v . 10 tu rex posu ist i

decretum, u t omn is homo qu i audier i t son i tum tubae , fistu lae et ci

tharae , sambucac et psa lter i i et sgmphon iae et universi gener is

eor umprosterna t se ct adaret sta tuam a uream v . 1 1 si gu is au temnon

proc idens adaraver i t , mi t ta tur in fornacem/

ign is a rden t is v . 1 2 sun t

erga vir i I nduci quos consti tuist i s uper opera region is Baby lon i s , S i

dra ch ,M isa ch et Abdenage , vir i ist i con tempser un t r ex , decr etum

tuum deos tuas non coiun t et sta tuam aureumquam erex isti non ado

ran t »° — ad v 9 vide 2

,5 . 3 Reg. 1 , .3 1 Bar . 1 De vocc t: tî t: vido

quae notavi ad Ion . 3 vox apud Assyr ios frequen ter in usu est de

mandato ; est or igin is accad icae ot net io eius propria est verbum bo

num; unde eius quoque usus i n v . 1 2 cxpl icatur°

non posuer un t su

per tc verbum bonum i . e . tui rat ionemnon haben t to despiciunt , u ti

sim. Syrus vert i t ; Thead . ad sensum ver tit non obed ier unt decreto

t 11o ; LXX non timueru ntmandatumtuum. Hic et in v . 18 qer i prochotdeum tu um non adoront

,et ita quoque LXX 1 5 aide

'ù cp seu oòx. s

‘

h i

r peuaav ; etiam Sgr us habet deum tuum, quae lect iomagis ad r emosso

videtu r,n isi existìmaver is accusatoros illos voluisse c r imen pr ius in

universum eller r e quo magis regi s iram in Iudaeos inflammarori t . Sedil la lectio tamen vehementer suadetur

, qu ia rex in v . 1 5 solum de

dee suo loqu itur deummoum non coli tis?Si sta tua illa erec tac st post a liqu amv ictor iam do Iudaeis r eper ta

tam,v . g. r ego Ies ch in in captivi tatem abdueto ( 5 Reg. vel

quod apud LXX ot Thead . indicatur urbe ler usa lem capta , rex onltu

il lo deum suum volu i t agnosc i super ioremquoque atque/victoromDei

pat r ii Iudaeorum. Cum ipse not ion e unius ver i Dei carerot et singul is

gentibus suos adesso doesplusminusve potentes oxist imoret , mandatum a se ed i tum cousa it oequum et iustum, iuvenum autem recusa

t ionem ind icem an imi rebell is et propter popu li su i c ladem oxacer

bat i . Quore eo in edicto non potest corn i aliqua persecu tio religion iIudaeor um quam infligere volucr i t . Quae era t imperand i li bidor egisct alior um omn iumprompt issimo obed ient ia et adulatie ,

facile patetcu r ira regis eo nun t io sit vehementer infiammata v . 1 3 tune N abu

https://www.forgottenbooks.com/join

11 2 DA » . 3,1 7-2 1

a rden t is et de man ibus tu is,o rex

, li bera re ; v . 18 quods i noiuer i t ,

notum si t t ibi , rex , qu ia deos tuas non colimus et sta tuam a u r eam

quam erex ist i non ador amus textum expl ica si Deo nostro pla

c uc r it , poter it nos l iberar e . N on ar rogan ter postu lan t , non temere

confidun t ; sed qu id de Dei poten tia credau t coram r ego profiton tn r et

for titer negant se deum alium venera tur os . P raeclarum fidei exem

plum! Miro elucet in r esponso pietas et pr uden t iaRex repulsam fer ro minime ossuetus excandesc it i ra v . 1 9 t une

N abu chodonosor repletas est fu rore et aspectas fa ciei i l l ius immu ta tus

est super S idr a ch , Misach et A bdenago et praecepi t u t succenderetur

fornax septuplum quam succendi consuevera t v . 20 ct vir is for t issi

mis de exer ci tu suo iussi t , u t liga t is pedibus S idra ch , M isa ch et Ah

douago mi t ter en t eas in forna cem ign is a rden t is v . 2 1 ct confest im

vir i i i ii vinet i cum bra ccis su is et t ia r is et ca lceamen t is et vest ibus

missi sun t in mediumforna cis ignis a rden t is censu it rex semaximam proest i t isse grat iam eo quod oppor tuni totom i is concesscr i t ro

sar ciond i in i ur iam deo suo il latam; quam cum il li r epudi assont , iamimmenso fu r or e ce r r ipitu r ; quero for nacem n imis inhet succend i

,u t

homines illi pestifer i quantoc ius in ter i r cn t . Vestes commemorantu r

utpete materia quae fac i llime igne obsumitu r . N ominantu r V'

?n inI

d usia vel temoac , qu am vecem ea not 10ne praed1tam ex arabico cx

pl ican t ; ol ii de pa lli is in tell igunt ; ceter um voci notionem opor iend i

ot obvolan di v indican t in arama ico . Dein nima , incer tae tamen sign i

fica t iou is , n isi quod vecem ad notionemexpandeud i r eferu n t indeque

tun icam b ebr . sen vestem al iquamamplioremexplican t ; Theed .

ver ti t s zaipxz; ,itemLXX ,

for tasse vecem ignotam compa rantes gracce

er oico. Duo haec vest imen ta hand inepte explica r e poter is ex Here

dote ,a quo mfiè w n edr.vexàg l ivi o; et super hanc vestcmmo; eipwe

'

o;

mlté v Babylouu s tamqu am vest imen ti genus adsc r ib itur ; nomen au tem

ter t ium N 52 7 3 in terprotaber is ox cedem cum d icot Babylon iis duabus

i l l is vest ibus n eg1€ aî7.l soflm y_ l avidr.ov ) .euzdv Theod . ter tio loco

habet n epzxvnu‘

i ow ,{pa r to at pro quar ta voce de vest ibus u i

hil proeben t ; expl ica de r eliqu is vest imeu te r um par tibus . Eo quod

nu lla par te vest imen tor um spol iati sun t ( id quod tamen r eis ac malefi cis fier i selebat , prout monumen to quoque ostendunt ; of. Layard

Discover ies in the r uins of N in iveb and Babylon , p. simul dec lar ar i videtu r quan ta fest inat ieno sen ten tia regis si t exsecntion imandato . Ceter um cumLXX et Theod . solum proehean t tr ia vocabul a

et enumer a tispr aec ipu is vostiment is hand congruo addatu r vocabu lnm

genera le vcstium sn5picio or itur eam vecem textn i esse adsc r iptam

DAN . 3 ,22 -24 1 13

qua expl icetu r quid tr ibus illis nomin ibus per egr in is 1ntclligendum

si t .

Ex regis mandato fornax n imium succendebatu r ; quare ost ie for

nacis aper te ii por ibant ambusti flommis vi crumpcnt ibus qu i i uvenesin fornacemproiieieban t ; v . 2 2 nam iussio regis u rgcba t , fornax a u

tem succensa er a t n imis por ro vir os i l los qu i miseron t S idra ch ,M i

sa ch et A bdenaga in terfeci t fiamma ign is v . 23 vir i a u temhi t r es, id est ,Sidr a ch

,M isa ch et A bdenage cecider un t in media camino ign is a rden

tis col i iga t i textum eXpl ica v . 2 2 pr epter ea qu ia i ussio regisinstabat sever e ideoque fornax su ccensa er a t n imis v iros illes inter feci t fiamma ign is . Qua r e et incend i i vis immensa demonstratu r et incolumitas iuvenum modo maxime mirab il i il lu stratur .

— N otat H ip .

tr es puer i exemplum omn ibus homin ibus fidel ibus sunt, qu i non

tu rbamsatrapor um timuer un t neque r egis ed icto aud ientes t remuer un tneque ignem fornac is arden t is vi den tes formidi ne capi i sun t , sed em

nes homines et un iversum mundum contempser unt t imor em Dei

solummode proc ocu lis hoben tes

c) 0r a t i o A z or i oe a,2 4 -4 5 .

In textu mas . sta tim sequ itur id quod in gracce et i n vu lg. habetu r

v . 9 1 seq. : tun c N abuchodonosor r ex obstupui t el su r r exit pr oper e

et a i t ept imatibus su is etc . ; ver um ib i v it ium textus e t locunam de

prehend i man ifestum est'. N am nor r a tum est eos col liga tes in for nocem osse in iec tos ; n ih il d ic tum est de eor um in igne in columita to u i

h il de angelo cumeis ambulante et tamen haec omn ia suppon i debou tut r egis admi rat io et sermo in telligi possit . Id au temquod necessar ie

proemi t ti debet , legitu r apud LXX,Theedet ienem ; quar e cum apu d

Theodet . habea tu r , et iam eius tempor e in textu pr imigen io exst i t isse

confi citur . Is en im lib r um ver t it ex beb r . et a rama ico ; id quod et in

un iver sum consta t et spec ial i ratione pro hac par te elucet qu ia eadem

est qu ae in aliis simil i tude oc d issimi l i tudo Theede tienem inter et

interpr ete…a lexandr inum (cf. Comelg, In tr od . I l 2 p. 500; ceter um

vide Quor e quod ipsa nar r a t ion is ser ioexigi tur , e tiam testimon io gr avissime comprobatur . Undo mer ito asser end um est ora

t ienem i uven um ad textum pr imigen ium per t iner e .

Gr ande mi r acu lum ,l igati mi t tuntur in fornacem et cadunt in

medi um ign is pr aec ipi tes ; a rden t vincu la qu ibus l igat i sun t et vinc

1 . Rosemnu l ler sono in chaldaicis, u t i nunc habentur , v . 23 ct 2 1 non bene cohaerere

legent i apparel

DAN IEL. 8 .

DA N . 3 , 24

temm corpe ra timens fiamma non tangit (S . H ier ) ; quor e in De itandem l ingu as solvun t v . 2 5 E t ambu ia ban t in media fiamma e iaudan tes Deum et benedicentes Domino i ta apud Theod ; LXX

paul le al i tor : sic igitu r preca tes est Ananias ,Aza r ias et Misael et lau

des couchant Deo , quando rex eos in cam1uum 1n 11c1 1ussi t . Pr imumi taquc quod maxime pr onnm erat cum se flommis non loed i adver te

r en t,in

,Dei praecon ia et laudes e t gr ati ar um ac tionem prorumpnn t .

De in montes ot ocu los et iamconver tun t ad suum popu lum. ld quod

ex rer um cond iti one fere necessar io sequebatu r . N am u t S . H ier .

ad v . 5 . 5 nota t,in pr incipibus gentium omnes gen tes c t popu li

adorasse iubebantur et censeban tnr . Undo cum illi t res r ecusa r cnt,

vir i Chaldaei v . 8 Iudaeos accusant apud regem; quare pro r egis i r aet furore t imondumerat

,ne suppl ic i um in eos dec retumfier et in i tium

saovae contra Iudaeos persec u t ionis quos soil . r ex in se r ebelles per imeret . In i l la regis i ra qua pr istinum faver em commu tavc rat cor nere

poterant implor i minos ab Ezech iele b aud semel propositos etiam in

exsules et d ispersos glad iumDomin i i r i nudatum et ovaginatum

Atque u ti ex v . 38 ct ox textu gr acce in val de probab ile ef

fic itur,r egis ed ic tum do deo suo 8 d01‘8 11d0 e t supplic ium in recusan

tes decretum inc id it in tempus post u rbem sonetam expugnatam et

‘combustam; unde iter umole cet

, cu r depreca t io iu venumpro con tr ibulibus su is cum humi li pecca torum confessione apud Dominum sit ef

fuso . Aptissimam igitur esse era tionemet e r e ipso natomfater i opor tet

a tque immer i to eam tr aduc i a qu ibusdam protestantibus tamquam

ineptam et a condi tione r er um a lienam et perperam con fi ctom ( itac umcon temptu de istispa r t ibus indican t E ichhorn ,

Ber thold t,Fr itzsche

a l i ique) .O ratio quae sequ itu r nonnu lla con tinet quae ex pen tateucho et psal

mis deprompta sun t . Iudaeos pios sac rorum lib ror um vorb is ac sen

tent i is an imes imbui sso nemo negab it ; quar c i isdemsen sibus oratienes

fud issc consequens est . Per ro omn ino pr obab ile est er a tionem hanc et

bebra ice esse prouunt iatamet beb r a ice quoque pr imitus conscr iptam.

[d iam eo suadetu r qu ia sensu s ac cogi tat iones ex l ib r is bebr aice scr iptis premun tur ; dein iuvenes ist i cor te a puer is in urbe ler usa lem l in

gua pa tr ia Deum precar i d id iceran t ; iam vero qu is neseiat quam li

benter homines or ar e Deumsolcan t vel in l ingua pat r ia vel ca in lingua’

quam propter speeia lem quondam r ationem l ingnam exi stiman t

sacram?Utrumque au temiuven ibus lingnam commendabat beb raeomcumet patr ia esset et sac r a censor etu r propter l ib ros sacr os ea l inguaconsc r iptos . S i ver o haec pa rs b eb ra i ce er at conscr ipta ,

fac ile expl i

catu r id quod aliqu i mi ran tu r et tamquam vestigium spu r iae indol is

https://www.forgottenbooks.com/join

1 16 DA N . 3 , 2 7—31

peen iten t iao adoo necessar u s imbuendumpr acprimi s facto er ant . In

super qu i plus land is et gratiar um actionis desider an t haben t et invon ient in carmine sacro a iuven ibus recita to v . 52 seq.

Maximae est pietat is ct summae r el igion is laudes Dei c iusque glo

r iam pr aed iear e tum cum iusto Dei iud ic io calami tas pub lico ot eom

mun is gr av i oner e incumbi t . Id praeclaro praesta t Aza r ias . In i ra

r egis et sen ten tia contro se la ta novaminstare cern it popu l i su i oppr essionem. Quam u t Deusmisera ter aver tat pr ecotu r ; u t au temDeumsibisuisque r eddat pr epit ium,

ab humi l i confessione ord itu r popul um

omn ia i lla peccat is su is ver e et mer i to sust inu isse quae a Deo iust issi

me essen t infl icta ; v . 2 7 qu ia ins tas es in omn ibus quae fecist i nobiset un iver sa oper a tua vera et via e tuae r ectae et omn ia ind icia tua c c

ra ; v . 28 iud icia en im ver a fecist i iux ta omn ia quae indu r isti supnos a l super civi ta tem sonetampa tr um nostror um l er usa lem

, qu ia in

ver i ta te et in iudicio indux ist i omn ia haec prop ter pecca ta nostra

ad v . 2 7 videDent . Ps . 1 5 1 ; Os . v . 28

gracce iudic io ver i ta t is qu i estmau ifestus hehra ismus u t iam Ma id .

adnotat ; cf. n:: u maximEz . Zach . Opera et iudic io Dei t r i

pl ic i tc r vera sun t a i t P er . pr imo ver ita te cu t is, qu io sun t con formia

suae r egu lae sci ] . sopieu t iae'

Dei ; secundo ver ita te iustit iae , qu io perca iu sto Deu s pn n i t impies et proemiat pios ; tor t io ver ita te fidei , qu iar espondent Dei promissis et eomminat ion ibus (Lap) . Inducer e super

c ivitatcm cf. Ior . Ez . Bar . Dein simil i modo

que Bar uch docet pr eca tnr v . 29 peccavimus en im c t in ique egimus

r eccdcn tes a te et dei iqu imus in omn ibus v . 30 c t praecepto tua non

a ud ivimus nec observavimw nec fecimus sicu t pr a eceper as nobis u t

bene nobis esset of. Bar . 8 . 10. 1 2 ; mu ltam emphasin hob et illud a te

, quasi d icot a to factere et opifice ,bono h ero

,nu tr itore

ot custode, qu i ab Aegypt iorum ser vitute nos liberasti , qu i ma re se

cu i sti etc . (Theed ) ; r eceder e a’

meor î vav. cf. Ior . Ez . u t

bene si t cf. Den t . cu stod i praecepto eiu s atque mandata quae

ego praéeipio t ib i , u t bene si t t ib i et fi l i is tu is post to .

Quando diver sis pr cmimur angust i is , ex toto cord is hoc lequamu ra il

'

ectu e t qu idqu id nob is aecider i t iusto nos sustiner e fateomu r , u t

comploatur in nob is ill ud quod scr iptum est exsu ltaver un t et loeta tae

sunt fi l iae Iudae in omn ibus i nd ici is tui s,Domine (S . H ier ) ; id

profi tetur nomine popu li Aza r ias v . 3 1 omn ia ergo quae indux ist i

super nos et un iversa qua e feci st i nobis in vero iudicio feci st i , v . 32

c t trad idist i nos in man ibus in imicor umnostror um in iquor umet pess i

mor um pr aevar ica tor umque et r egi in iusto et pessimo u ltr a omnem

ter rem gracce s'

yfi ior cov oi7coor a r òi v, id quod apposi tion is l

'eco

DA N . 3 , 32-33 1 17

(sine m i ex pler isque codd . ) addi tur ; o’

cnec r air r,g er it pro bebr .

"W: .

( r ebellis ,forex , violen tus) quae vox saepius i ta r eddi tur in gracce ;

cf. N um. Ios . Esd r . 15 . 8 11n t qu ibus verba haec

dur iera et ocerb ier a videan tur quam u t ab Azar ia qu i r egis favor emexper t us si t d ic i petueri nt . At isti non considerant quan to dolore pi ns

Dei cul tor u rbis templiquc ru inam et rogh i destr uctionem si t prose

cu tus . lam N abuchodonosor u rbem expugnoverot , mul tos in capt ivita tem abdu xer at

, imme ,u t i ex v . 38 fac i le coll igi tu r , u rbem et tem

plum dest ruxerot, pr inc ipes Inda e cc iderat

,oculos Sedec iao regis

effoder at, plu r imos in r egiones al ienas d isperse ra t et insuper nunc

deum suum cu ius nomine omn ia ill a ma la in tu lerot et quem victorom

celebrot a Iudaeis col i inhet d ir issimo mor tis suppl icio proposito :

quae omn ia si perpenderis , fater i debeb is verba il la non esse a vere

ol iena ; n emo qu ippe regum cousque tantum r einam Iudaeis in tu li t

qu an tam N ab uchodonosor . P raeterea ipse favor r egiu s et d ign itascollata iu ven ib us vort ebotu r in exi ti i eccosionem.

Et in quammiser iam sin t reda ct i u l ter ius expl icat simu lque r at ionem r edd it c u r adoo veh emen ter in Cha ldaeos regemque invehatur

mer ito v . 33 et nun c non possumus aper ire os confusio et appro

br iumfa cti sumus servis tu is et h is qu i coiun t te claud itu r 08 vol

motu vel pudore ; u troque causa loc um habu it in Iudaeis captivis ;

nam dominorum crudo] i ta tom vor iti suam cor am illis deplor a reser iam non audoban t (La nsselius ) ; neque ad miu uendam vel exte

nuondom culpamos aper ir e l icet (Ma id ) et in un iversum ad tan tam

vili totem r edac ti sun t,u t ne verbulumqu idempr ofer r i pessin t , cu ius

alii habean t rationem ; cf. Ez . u t portes ignomin iam tuam et

confundar i s ; imme nc lomen tum qu idem odore i is l icet secundumEz .

- 2 5 . In alter a sententia legi tu r in codice alexandr ino ali is

qne plu r ib us et etiam apud LXX e t in versione votero latina (cf. Saba t ier

,b ibl . lat . vers . ont . I I p. 861 ) iyev

°

r.

'0u confusio et exprob ratio

[acta est servis tu is et celen t ibus to ; qua leetione sensus faci lis fund itur

, dum i llud fac t i sumus servis tuis non potest expli ca r i n isi coacte

populo tuo electo,Iudaeis

, qu ibus gentes exprob ran t quod socii e t

cent r ihul cs sin t tam vil ium hominum, qui in servi tutcm abducti et

impieta tis et perduellion is convict i in infamem fornacem eoniecti si nt

(Tir . sim…Ma ld . Lap ) ; sed Azar ias iamnon de se et soc i is suis lo

qu itur , sed de un iverso popu lo in exsi l ie posito ; qu are etiamadmi tt i

nequi t quod Tr och . explicat pecna eis infl icta fier i potest ali is ser visDei confusion i ; quare en im ito pun iuntur ,

si Deo fidoles persti ter in t?

At altera lec t io optime quoque congru i t min is a Ieremia d ic tis 23 ,

1 18 DA N . 3,34-37

50; 18 ; qu ero bene LXX a iop'wr.m i. dvude; èyevi flr,

viòv 80131 10» con x.a i *rù v oe€ep.évmv cs.

Verum quae est promissie Dei potr ibus data , in ipso calomi tate

summa continotur ratio deprecond i et operand i meliora ; v . 35 ne

quaesumus t radas nos in perpetuumpr op ter nomen tuum et ne d issi

pes testamen tum tuum; vi 35 neque a ufcras miser icordiam tuam a

nobis pr opter Abraham d i lectum tuum ct I saac ser vum tuum et I sr ael

san ctum tuum,v . 36 qu ibus loc utus es poll icens quod mu l t ipi icar es

semen eorum sicu t stellas cael i et sicu t a r enam quae est in li ttore

ma r is nomen vol glor ia Dei oxigi t ut non per cent ; sun t en im

popu lus Iohve ; unde efficacissimo est Dei ob testot io , ut prepter so ot

glor iam suam et nomen quo immu tab il is quoqu e Dei fidelitas decla

ratur ne eos hosti um l ib id in i permittat . Ita c rare did icer unt 1pso Dee

decente : propter me , propter me fa ciem,u t non b lasphemer

Hoc autem nomen Dei,Iohve , in t ime conser tum est fooderi , cu i us

est quasi tessera et pign us ; nudo per se sequ itur petitio , ne foodnsdi ssipetur ; hoc autem foodns iam ini tum ost cum potr ior cb is , quos

Deus tan ta benevolon tia est pr osecu tus et qu i pro vir ili Deo se deve

ver en t ot consocrar an t , i te u t ipse Dominus profiteretu r haec d icesfi l i is Israel Dominus Deus patr um vestr orum, Deus Ab raham

Deus Isaac et Deus Ieceh ,hoc nomen mih i est in aeternum et hoc

memor iale meum in gonerati enemx

et gcnerot ionem (Ex . Miser i cord iamenfer re of. 2 Reg. foodns vel testamentum8111011581?

{ ew cf.

,Gen . Lev . Den t . beb r . IM : msn ; Ab raham

amieus Dei vocatu r 2 Per .

-Isaac ser vus vel cu ltor Dei ; Israelnomen henor ificent ius est propter Gen . et 08 . quero

et iam pr o suo obedient ia et fideli ta to sanctu s i . o. Doo consecrotus ac

ded itu'

s appella tur . De pr omissionibu s vide Gen . Au

demus au tem inqu it haec d icere ,cummul ta tuae ben i ta tis pignora

habeomus ; pa tr um nomino eommemor at,nt memor ia iustorumDo

minum provecet ad miser icord iam (Theed ) ; sunt qu ippe Iudaei Deocar issimi propter patros (Rom.

Prefecto est,cu r eos promissi enes de ingen ti popul i n umero Deo in

memor iam reduca t Azorios ; v . 37 qu ia Domine imminu ti sumus

plus quam omnes gentes sumusque humi les in un iversa ter r a hod ie

prop ter pecca to nostra ,v . 38 et non est in tempor e hac pr in ceps et

dux et pr epheta neque hoiacaustum neque sa cr ificium neque obla t io

neque in censam neque locus pr imi t iamcm coram te iam en im

pr imogen itus Dc i filius Isr ael (Ex . factus est quasi in minimamac vi l issimom omnium gon iom ; ub ique servitute pr emun tu r ; cf. La

mont . vide Domine et considera , qu on iam fac to sum vi lis ,et

https://www.forgottenbooks.com/join

120 DA N . 3,39-53

suppl ices petimus , u t haec ti b i sin t omn ibus sacr ificus gratiere ,si

qu idem consuevisti in to confisos ah omn i ignomin ia vind icor e .

Haec au tembaud simpl ic iter i to di xit sanc tus h ic vir , sed a prophete

David er ud itus qu ia si volu isses sac r ific io ,dedi sscm u t ique ; bolo

causti s non delectoberis ; sacr ific ium Deo spir itus con tr itus, cor cont r itumot humiliatumDeus non despi c ié t (Ps . 1 9 ; of . Ps .

1 5 . 2 3 ; Thood ) . Logitur apud LXX ot Thead . sicut Mich . iv p.up1dow

aipvii'

w me'vew; pe rro pro eo quod i n vu lg. habetu r u t pla cca t tibi , legi

tur apud Theed . xxl èxr el éoa 1 ò'mcfiiv ecu quae verba hob ra ismum

sonor e iam optime explicar un t La nssel ius, Lap . monentcs i ta redd ibebr . 1nm-z « Sn ; vide N um. Den t . Ios . 9 . 1 1 .

1 Reg. quae d ictio vert itur a LXX e’

m xel eq î v r c‘

3‘

1 Oui» , vu lg. soqu iDominum i . o. c i obed ire et obsoqu i , obtemperare , perficcre volunta

tom eius . Undo sensus ox gracce exsisti t opt issimus sic fiat sacr ifi

oium nost rum coram te hod ie et nostrum erga to obsequ ium; precatur igitur Azor ios u t Deus ben igne susc ipiat sac rific ium cor dis cont r i tiot obodien tiam quam Deo praesti ter int . Poter is quoque mi a cc ipere

sensu expli cat ive , i ta u t sacr ific ium consistere d ica tur in st ud io obe

dioud i Dee et iniplend i eius volunte tem. Insuper nota in ca d ic tionc

quae oxpl icor i non potest n isi ox bebr aeo argumen tum beber i precationis beb ra ice consc r iptae .

Lectio haec cr i ti co cor ta ost . E i eti am testimon ia iernu t syr . hex . et vetus versie

latina et per licore sub sequentes to Cyprianus au temhabet ct con sume_

tur potestas

i llorum (Lib . test im. I . i d quod lec t ionem supponi t i n :?teioth» quae

quandoque fer tur,etiam apud Thoodoretum. LXX proeb en t èEdtaiom 67: 100iv co» ;

viden tur etiam legisse NSD idque in tel lexi sso de ce qped impletur ot per li c i tur se

cr i fi c io, dc propi ti otione ot expiot ieuo, vel expl icasse ex d ictionc saepius odhibit o

imploramanum suamDomino i . e . larga munera e ller re 1 P er . 2 P er .

A rb i tror io et sino ullo tes timon io mutat Fr i tzsche Epnpoafii v oo» , quam lec tionemiam olimBesa ali ique proposuerant , u t i refert Lanssel i us . Dictionom eam r i to expli

cont ox recent ior ibus Wettc, Wiederhol ! (cf. Thoologi sche Quartalschr i ft , T iibìngen

187 1 p.

P ro sacr ificn s se offer ro animum promptum Deeque obed ientom

plu r ibus declaret ; tal i au tem sensu si quis est imbu tus , cum fiduc iaauxilium d ivinum implorar e potest , quo et popu lus Dei e per iculoer ipiatur et eius in imic i cum magna Dc i glor ia confundantur v . 51

et nun c sequ imur te in toto corde et t imemus te et qua er imus fa ciemtuam v . 52 ne confundas nos sed fa c nobi scum iux ta mansuetud inemtuam et secundummu lt i tudinemmiser icordiae tua e

,v . 53 c t erue nos

in mirabih'

bus tu is et da glor iam nomin i tuo, Domine , v . 55 c t con

fundan tur omnes qu i ostendun t ser vis tu is ma la confundant ur in

DAN . 3 , 43-46 12 1

omni poten t ia tua et robur eorum con tera tur , v . 55 c i scian t qu ia l u

es Dominus Deus sa lus e! glor iosus super orbem tor r a r am no

mine omn ium profitetu r Aza rias exsistere fru ctum exsi li i quem Deus

voluc r i t,soil . calami ta tibus edoctos iam toto corde ad Dei nu tum et

volun tatem se componer e ; cf. Ez . et r ecordabuntu r mei in gent ibus qu ia con tr ivi cor eorum fomioans et r ecedens a me etc . FaciemDei quaerere est stud iose De i favorem et benevolen tiam expetere ;

opus esse gratiae et in dulgen t iae confi tentur provocan tes ad Dei e‘

mei

xsnav et mu lt itud inem mi ser icordiae eius et rogantes ut secundum

(xa r à) mirab ilia illa quibus olim suum popu lum cr ipuer it etiamnum

er uat et se ipsum reddat glor iosum. N omin is autem Dei glor ia in eo

potissimum gentibus Mani festab itur , si oppressores popul i qu i ex no

mine Domin i appellatur di vin am con tra se exper ian tu r potent iam et

reipsa d iscant solum Iahve esse Deum ac Domi natorem un iversorum

potent issimum. Gr eece d ic itu r v . 55 confundatu r a’

mrò mimi ; T :i lc Sovana

r efaq i . e . b ebr . V;: vi i : fal latur il la spes quam reponun t in imici in

sua poten tia ; apud S . Augu st inum legi tur , u ti graeca habetur con

funden tu r ab omn i potentia (ep. 1 1 1 n . 8 ; M . 33 ,

d ) Ca n t i cum t r i um i u ven um -90 .

Rex furore plenus fornacem iusser at succendi septuplum quamsuccendi consuevisset v . 19 et simu l iussio r egis u rgebat ut iuvenes inignemmitteren tur v . 2 1 . 2 2 . Quare u t pr ius mandatum etiam exse

quer entu r car n ifices i uven ibus in iectis non cessabant fornacemmagismagisqu e suocendere

,donec tandem flammac er umperen t quad ra

ginta novem cub it is super fornacem v . 57 . I ta septuplum ignem esse

anotam dec laratu r . Haec n ar ration is pars ar cte cohaeret cum v . 19-23

et descr ib i t qu id dumAzar ias in fornace or ar et min istr i regis in ignea ugendo laboraver int v . 56 E t non cessa6an t qu i miseron t eos mi

nist r i regis succendere forna cemnaph tlza et stupa etpice etma lleol is

mi r um vi der i potest nunc d ic i eos qu i miseran t magis succend issefornecem dum in v . 2 2 eos fiamma esse interfec tos descri bitu r . Sed

adver ti debet in textu Theodotionis n ih il tale eo loco refer ri , sed solum

na r rar i iuvenes cum su is vestibus esse in fornecem iniectos . Hoc vero

loco mantione facta ign is in immensum auct i demum narr atur flammis erumpen ti bus qui oran t cir ca fornecemChaldaeos esse interfectos .

Qu i na r r andi modus genu inus videtu r et textumpr istinum l ibr i Danielis r efer re . Quomodo au tem sen tentia il la in textum aramai cumv . 22 sit inser ta

,facile declaratu r ex eo quod pa r tibu s l iturgicis i . e .

oratione Azar iae et can t ico demptis solum summa nar r at ion is sit con

1 22 I…. a, 46450

servata ; qu ar e id quod postmodum de ministr is nar rabatu r st atimadi unctumest , cumprimomen t ioeorumfieret . In vu lg. autemnar r a t ioin conc inna est qu ia usque ad v . 2 3 versio sequ itu r textum a ramaicum

prout tempore S . H ier . iam erat adaptatus , a v . 2 5 ver o et dein ceps

ed i ti onemTheodot ion is .

For nax succendehatur naphtha , pice (r iam ) , st upa , sarmentis

xh ;pa r ideg autem vocan tur Hesych io interpr ete n i r i—Sv

xM y.aîw v 8écp.au , fasces palmi tum e vite exc isor um. S imili modo intellige mal leolos ; est en im malleolus novellus palmes innatus pr ior is

ann i flagello ,u ti ex Isidoro r ite expl icat La nsselius alio sensu mal

leoli quoque dicun tur fasces pice ob liti qu i in obsessa s u rbes sive in

mi l ites testudine ad su fi’

od ienda moenia subeu ti tes iacieban tur incensi

(P er . Tal i mater ia submin ist rata ingens flammar um vi s et

im etus exsisteba t v . 57 et effundeba tur fiamma super forna cemeu i t is quadragin ta novem,

v . 58 et erupi l et in cendi ! quos r eper i t

iux4a fornacem de Cha ldaei s flammam h . explica t A lb . fl am

mam fumi soil . succensi , qu i extra fornacem proi icieha tu r . Modum

loquend i in tell ige quasi proverb ialemqui man dato r egis cor respon

deat, u t sc i] . fornax septuplum accensa flammas emitter et sept ics sep

tena cub ita ascenden tes i . e . flummus solito mul to vehement iores ;simil i modo loqui solemus de flammis ad tu r ri um alt itudinemper t in

gentibus , de fl uct ibus mon ti um in sta r insurgent ibus (cf . Loc/c Wiedorhol t ) . Et tanta erat vis incend ii immensi

,u t flammis c rumpcn t ibus

neca r en tu r Chaldaei iuxta fornacem; vide ad v . 2 2 .

Ve rum al iter Deus provid it sui s cu ltor ibus v . 59 angelus a utemDomini descendi t cum A za r ia et soci is in forna cem et excussi t flammam ign is de forna ce v . 50 et feci t med ium forna cis quasi ven tun:ror is flan tem et non tet igi t eos omn ino ign is neque cohtn

'

stmu'

t ner

qu idquam molest iae in tu li t cuyxa r é€n Eiga una eum i is simu ldescend it vel pot ius d escendera t , i d quod e t indoles l inguae permi tt it et r er um ser ies exigit ; is au tem flammam d issipaba t et med iamfornac is par tem ignit is car bonibus nudans auramquandam fr igidamacmediocri ter humidamquaeque sanct is mu l tamafi

'

er ret voluptatem,

ignem sfilar e ac par er e fac iehat atque hanc in sanctorum corpore immit tere (Theod ) . Flammas de fornace summovi t et in min ist ros incend ium exc itantes eia cu latus est quasi vcntum ror is i . e .

sicut aerem rosc idum leviter sibi lan tem, quo in med ia a'

esta te

maxime solemus r ecrear i ; qu asi d i cat non modo non senser unt

ign is ardorem sed etiam r efr igerationem r or is similemper ceper unt

quod d icit meòp.az pr o meì‘

iy.a dpdowdschehra ismns est

hob raismumetiamdepr ehendere potes cumal iis in v . 56m i…xaîy.wov

https://www.forgottenbooks.com/join

125 DA N . 3 , 54-36

stium i ncursihus tui tus est,u t i sub losapha t e t Ezechia ,

modo pr opte r

David incolume servavit nequ e ab ind igni s r cgibus ab stu li t ; cf. 3

Reg. 32 ; 5 Reg. Quod au tem iuvenestempl i regn ique ment ionem eo modo fac iunt ac si u tr umque star et

inconcu ssum ekplicab is etiameo quod can t icum laud is r ec i tan t an ti

quum et notum. l is igitu r Deum encomi is celeb r an t qu ibus fere a

puer is assueti orant ; atque ipsa natu ra insitum est , u t cer tis qu ibusdamprecation ibus bymn isque u tamu r ad Dei laudes concinendas c i

que grati as agendas ; i ta nos quoque psa lmos david icos adb ibemu su t in nost r is necessita t ibus opem Dei imploremus vel amimos gra tosei pandamus ; eodemmodo Ezech ias rex quoque pr aecepit u t lauda ren tDominum sermon ibus David et Asaph viden t is ( 2 Par . et et iamcumpost exsil ium fundamen ta templ i poner entu r , laudes Dei ex an t i

qua norma et prcca tione concineban tu r (Esd r . ln gr . v .

55 legi tur post v . 55 ; legitu r au tem suo loco apud LXX . ln neu tro

textugr . habetur in v . 52 glor iosus legi tur in al teromemb ro imeem

ver o'v .

A san ct uar io ter r es tr i t ransitus fit ad Dei domic i lium coeleste men

tione facta cher ub im, qu i t r ansitu s faci ll ime fl ui t

,cum cher ubim u ti

in templo ad ar cam r epr aesen taban tu r , i ta cu r r um De i veher e Deoque

in coelest ibus assistere censer entu r ( vide comment . in Ez . p. 33

v . 55 be nedictus es qu i in tuer is abyssos et sedes super cher ubim et

laudabi li s et superexa l ta tus in saecu la v . 56 bened ictus es in firmamen to coeli et laudabili s et glor iosu s in saecu la Dei praed icatur

omn isc ien t ia,coram quo abdi ta ter rae et sinus mar is pr ofund issimi

nuda sun t et aper ta ; eius decla ratu r glor ia ,ma iestas impi is ter r ibi l is ,

benefica pii s in cherubim; utr umque en im e t ex sacr a h istor ia et ex

sy mbolis coll igitu r quibus cheru bim repr aesen tan tur ; demum in coc

l i stell ifer i splendore et glor ia lauda tu r maxima quaedam d ivinae

immensita tis et clar ita t is sign ifica t io . Undo quaecumque in r er um

ord ine et natu rali et supern atu ra li eximia su nt efi‘

er un tu r , u t in i is et

Dei subl imita tem relucere et maxima Dei praecon ia omn ibus annun

tiar i ostendatur .

lam vero cum Deus tal is tan tusque sit et idc i rco nu l lo praecon io

sa t is digno celeb r ari possi t , ad an imi human i indolem plane factum

est,u t res omnes quotquot in coelo et in ter r a et in pr ofu ndo mar is

sin u exsistun t in subsid ium advocen tu r qu ibus laudes cond ignae Deo

per solvantu r . Tal i quippe compellat ione r erum etiam inan imatar um

expr imi solet magni tudo afl'

ectuum ; i ta prophe tae v . g . coelò s ter

r amque obtestan tu r testesque advocan t , coram qu ibus maximam de

popul i per versita te indignat ionem c ffundant ( ls . ler . Mich .

DAN . 3 , 56- 57 123

E t qu i tal ibus u ti tur ad iutor ibus , se profitetu r impar em

qu i an imi aestum sufficien ter per se expl icet , simu lque d esider ium

pand it u t qu am amplissime ac copiosissime an imi affectus i . e . hoc

loco laudes et praecon ia Dei ab omn ib us eXpr iman tur . Mer ito autem

advocan tu r ad Dei encomia r es quoque inan imatae . N am et sacr is l i

b r is docent ibus ct ipsa r atione ostenden te r es i llae in se exh iben t et

testantu r v i r tu tem, glor iam ben ign i tatem Dei , u t i eximie habetur in

Ps . seq. [ob seq. Sap. Eccli . seq.

Rom. 20; cum i taquc sin t vera qu aedam d ivinae maiestat is man ifesta tio c iusque laus et testimon ium,

ex qu ibus homo ad cogn i tionemet cu ltum Dei invita r i et adduc i debeat , qu id magis ipsa na tu ra duce

suader i videtu r, quam u t homo bas ipsas r es in qu ibus vestigia d ivi

n ae glor iae deprehend it sibi ad iungat socias ad Dei laudes conc inen

das et pro an imi ardore ill is omn ibus vehementer acc lamet u t incessan ter h vmnos Deo persolvan t

? Cu ius r ei praeclarum exemplumhabetu r in fine l ib r i psa lmor um Ps . 1 58— 1 50 ; idem h abetu r in hoc

can t ico v . 57 —90. Qua re simu l cer n i tur quam excel lens Dei celebr and iac precand i formu la istis can t icis con t ineatur et quam apte haec ca r

mina inser ta sin t offic io ecclesiasti co ,i ta u t qu i ad i llud r ecitandum

tenen tu r hac compel la tione c reat ur arum omnes r eferent ad u lt imumcar um finem

,ad Dei laudem

,Deumque ipsum summo quo possun t

modo lauden t et praedicen t .

Hymnu s au tem i ta texitu r,u t pr imo omn ia Dei opera ad laudem

Dei admonen tur celeb randam,dein singu l a invi ten tu r coeli et quae

sun t sub cocl is,ter r a et quae i llam implen t , homines . Carmin is con

spectum bunc praebet S . H ier genera li lauda tione praemissa quod

omn is creatur a debeat laudare Domin um in consequent ibus(per par

tes singu las cohor tatu r angelos et coelos ,aquas a tque v i r tu tes

,so

lem et lun am imb rem et ror em spir i tum,ignem et aestum

,fr igna

et cauma et cetera quae longum est texere ita u t fon tes quoque et

mar ia et cete et volucres bestiasque et pecora ad laudemDomin i pr ovocet et fi l ios hominum et post omne hominum genus Israelem , et

de ipso Isr ael sacerdotes et servos Domin i , spi r itus an imasque instorum

,san ctos et humi les corde

,et ad ext r emum An an iam , A zar iam,

Misac lem, qu i ad laudem Dei pr aesent i beneficio provocan tu r . Omn is

autem creatura non voce,sed opere laudat Dominum, qu ia ex cr ea

tur is consequen ter creator in tel ligi tur e t in singulis oper ibus a tque

efi'

ec tibus Dei magn ificen tia demonstratur Ordinem ac ser iem car

minis San c t . quoqu e bene descr ib it .

Cum hoc si t can t ici inst i tu tum, u t omn ium creaturarumad laudandum

1 26 3 , 57 -60

Deum veces advocet , loca omn ia scrutatur aut peregrat , in qu ibu s au t

gignuntur aut vivant . Onere pr imum coelestes invi tantur spir i tus et stel lae

ac lumina quae in cocli s lucen t ; deinde quae in firmamen to , id est in aere

aut gignuntu r aut volant qual ia su'

nt volucres quaeque ex terrae bal i tu in

igneam n aturam obdurantur , au t ex vapore humido in nubes grandinem

que concrescunt . Post ex equ is evocat genus netat ilo et e terre quae ex ea

pu llulan t , grad iun tur et reptant ; deinde homines , eos maxime quorum

opera sacrar io servi t , quales sunt sacerdotes ; deinde se ipsos exhor tan tur

puer i , u t bcned ican t et superexal tent Domin um,id est , quan tum poterun t

voce con tendent ac spir i tu , ut in divinas laudes tot is nervis ac vir ibus in

cumbent . Eundem pene ord inem secu tus est David in P s . 148 . Porro un i

versal is i lla provocat io benedù:i te omnia opera Domin i Domino, per omnes

creatures deinde d istribu itur coelestes , acroas ,meteores ,

aquat i les terre

st ras Sex autem in creaturi s an imadver t i d icit Per . quae opificem

Deummaxime commendent et praedicen t var ia adeo et mult iplex rerumnatura et summa cu ique in suo gener e perfect io ; ten te pulchri tudo , prae

stant ia ; tan ta ut il ites et mirab i l i tas opera t ionumet efiectuum; tantu s ordeot propor t io singularum in ter se c t cum ipsa universitate ; tanta perseve

rant ia in conservando ord ine ; ten ta constan t ia in praestando homin ibus

min ister io ; tanta obed ient ia erga Deum in omn ibus quae vel in ipsis vel

per ipas operar i vu l t omn ia serviun t tib i .

Uti in Ps . 1 35 post unumquodque memb r um per modum litan ier umquas vocemus r epetitur quon iam in aeternummiser icord ia eius

,

i te simili r at ione in nostro hymne r ecu r ri t lande te et superes al tate

eum in saec ul a ; v . 57 benca'ici te omnia opera Domini Domino ;

la ncia te et super exa l ta te eum in sa ecu la ! v . 58 bened ici te a ngel i Do

min i Domino , lauda to et super cr a l ta te eum in saecu la ! v . 59 benedi

ci te caeli Domino apud Theodotionemv . 58 . 59 inversoord ine legun tu r , ita u t cael i pr iore loco ponentur ; si coeli sensu

ampl issimo in tel ligun tu r , illa col locatio eo commendatur , qu ia net io

magis general is mer ito locum occupat pr iorem; apud LXX et vu lg.

r atio d ign i tat is preevalet ; angeli , c reaturae nobi lissimee,chor um

ducunt in Dei laude ; dein explica coelos sensu st r ict iore, qui statim

in v . 60epperet v . 60 benedici te aquae omnes quae super coelos sun t

Domino; cf. Gen . : ceta r actae coel i aper ta esun t ; Ps . ls . ler . ad vocem suam da t mu lti tudi

nemaqu ar umin coelo ; cumr egio acr is etiamvocetu r coelum,u ti pe tet

in dictione volucres coeli , intelligi debou t nubes et vapor es

vetar es uti que aquas eti am supra coel um stell ifer um constitu i existimebant ; vide v . g. Lap . ad Gen . et Ca lm. scr ibit veteré s He

braei simpl ices et meras aquas , fl u idas et eiusdem plane cum ceter isnatur ae super coelum const itueruu t ; id plane in ipsa Sc r iptur e n ltr o

https://www.forgottenbooks.com/join

1 28 DA N . 3 ,7 1-86

con iectur a valde probab ili statui potest ; hymnus en im cer to ord ineest consc r ipta s in quo easdem res saepius esse r ecensi tas non poter is

supponere . Quare collat is in ter se textibus LXX et Theodotien i s d ices

pon i ignem et aestum, gela et fr igus , glacies et nives i . e . v . 66 . 69 .

70 vu lg. r eliqu is omissis .

Ut i vicissit udo tempestetis ( v . 66 - 70) i ta d ici noct isque leudem

Dei celebra re iubetu r v . 7 1 benedici te noc tcs et dies Dominp lau

v . 7 2 benedici te lux et tenebrae Domino ; v . 7 3 bene

d ici te fu lgur a et nubes Domino ; apud Theodot ionem

fulgura et nubes meli us col locen tur ad rel ique quae tempestetem

var iam designant , scil . post fr igus et aestum, pr u inas et n ives .

N octes pr ior e loco ponuntur qu ia Hebreei diem a vespere inc ipiebent

( cf. Gen . Den t . 1 Reg. 3 Reg. N eh . 5,

2 2 . Is . 35,10. Ac t . 1 Thess . ad iungitur

ch ias t ico v . 7 2 lux et ten eb r ae .

Dein t ran situ r ad ter r em et ad ea quae in ca r eper iun tur v . 7 5

benedi ca t ter ra Domin um la ndet et super exa ltet eum in sa ecu la

v . 7 5 bened ici te mon tes et cal les Domino ; la ncia te… v . 7 6 bened ici te

un iversa qerhzinan t ia in ter ra Domino ; v . 77 bened ic ite

fon tes Domino v . 7 8 benedici te ma r ia et fl umina Domino ,

v . 7 9 bened ici te ceto et omn ia quae moven tur in equis Do

mino ; v . 80 benedici te omnes volu cr es cael i Domino lau

v . 8 1 bened ici te omnes best ia c et pecor a Domino la u

apud Theodot ionem et in vet . lat . mar ia (vel mere) etfl umina ponun tu r ante fon tes , qu i or do n on d ispl icet , qu ia quae sun t

ampl ior a vel magis gener al ia pr iorem locum in hoc carmine sib iV indicare solent ; vide v . 57 . 7 5 . 82 . Apud LXX addun tur in v . 7 7

6p.690t , for te qu ia imbr ibus fon tes r eddun tur perennes , et in v . 8 1

praeter omnes best ies r à xr°

n’

v°

n r er poin oda m i 6°

npia r"r.g yfig; fiepiu in tel

lige besties feroces , a r rive ci cur es et domesticas,iumenta , u t i vet . lat .

habet .

Demumipsi quoque homines generatim dein popu lus electus eius

que ord ines var i i ad Dei praecon ia conc inende invi tan tu r v . 82

benedici te fili i hominum Domino ; v . 83 benedica t I srael

Dominum la udet et superexa l tet eum in saecu la ; v . 85 benedic i te

sa cerdotes Domin i Domino ; v . 8 5 benedici te ser vi Domin i

Domino ; v . 86 ben edici te spir i tus et un imae iustor umDo

mino ; v . 87 bened ic i te sanc t i et humi les corde Domino ;de p0pu lo Israel Speciali mentione etfer un tur i i qu i

v i muner is ad Dei laudes canendas tencntu r et nomine popu li cas persolvant sacerdotes et ser vi , quos levitas aliosque templ i se rvos , n a

DAN . 3 , 86—89 1 29

th ineeos (cf. 1 Pe r . Esd r . etc . ) dic i probabi l issimum est . Cum in v . 87 ct seq. sermo cont inuetur de hominibus intervivos consti tut is , vix assumi potest cum Theod . Ca lm

'

. in tel ligi in

v . 86 animes sanctorum e corpore segr ega tes ; verumsatins er it verbaita expl icare , u t inst i omn ibus su is vi r ibus an imi ct corpor is Deumlaudare i ubean tu r ; me6y.ar a igitur in tell ige in tel lectum et volunte

tem t'guy_ aîq vires in sensibus posi tas et in corpore vivo r esiden tes vel

affec tu s et appet itus quos infer iores et sensitivos vocan t . Tel i en im

per t iumd ivisione sign ifi car i solet to tum hominem cum omn ibus suisfacu l ta tibus toteque indole se Dc i landi ct glor iae promovendae con

scora re debere ; simili modo cnumeretur spir itus , an ima, corpus

1 Th ess . et in pr aecepto de d i lectione Dei r ecensentur cor , an ima ,

mens,vi r tus tota (Mer c . et vide Behr . Ex eiusmodi par

ti um d ist r ibu tione et enumerationemagna d icend i vis ene3ci tu r eaqueuti solemus si qu id toto cona tu et omn i con ten t ion e fier i vel peragi

volume s ; unde r idiculum est cum Fr i tzsche coll igere ex men t ionespi r itus et animae tr icbotomiam quam vò can t clare b . suppon i acdocer i a s . au ctore .

Post eosqu i vimuner is ed Dei praecon ia deputa ti sunt , n nominan tu r

qui special i modo Deo accepti ideoque quammaxime epti sunt u t di

gnas Deo laudes persolvant inst i , pn ,affl ict i ; voce dano; saepe red

d itur 'non qua eppel latione pracpr imis pii Dc i cultor cs designantu r ;

quare eadem significatio et iam hic er it praeferenda . Vocabq r ar e:.

v6o; (h umilis) r eddi tu r sat is frequen ter 13? et affl ictus, oppressus ,

miser , pauper ; cum addatu r corde , is descr ib i tur qui corde t r isti s etdolore magno affl ictus est . Tal is au tem si eerumnas aequo animo fer tsingular i r ationeDeo est ecceptus ; ad quem respic iamn isi ad paupercu lum et con tr itum spir itu Is . ta l i pecul iar i modo consolatio

nes Dei promittuntu r ( ls . 3 . Matth . Sacerdotes Domini ,serv i Domin i legi tur apud Theodot ionem in pler isque cod icihus (excopto vat icano) ; idem praeben t versiones veteres ; LXX sacerdotes

servi Domin i , sed in v . 85 eòl oye‘

i'

r e 8051 0t r òv K bptov.

Den ique ab ipsis iuvenibus carmin i al ique addun tur quae e prae

senti oppor tun i ta te q uasi sua spente nescuntur v . 88 benedici te

Anan ia , Aza r ia , M isael Domino la uda te et superexa lta te eum in

saecu la ! qu ia eru i t nos de inferno et sa lvos feci t de manu mor tis et.

liberavi t nos de medio arden ti sflamma e et demedio ign is cr u i t nos

v . 89 confitemini Domino quon iam bonus , quon iam in saecu lummiseri cord ia eius; v . 90 benedici te omnes religiosi Domino Deo deor zimlauda te et confitemin i ei , qu ia in omn ia saecula miser icord ia eius »

Damn . 9 .

130 DAN . 3 , 89-92

de inferno, iz

'8w i . e . ex scheol quo nomine domi cil ium mor tuo

r um des ignar i solet ; in ta le en im d isc r imen proiecti sunt, u t n isi Deusmirac ulo Opem tu lisset iam in school hab iteron t . Verba in v . 89 de

prompte sun t ex Ps . seq. 1 Per .

5 1 . 2 Per . 6 ; Unde hoc quoque versu comprobatur iuve

nes Deo lau des et gratias persolvisse procend i formul is i n u su posit is .

In fine demum omnes omnes Dei cu l tor es invitan tu r ad

Deum laudandum qu i apte vocatur Deu s deor um,cum sa lu te cul tor i

bus su is mir e praesti ta suam suorumque causam con tra i dololatr as

egr egie tu itus si t . Iuvenes autem dum miser icord iam Dei r epetito

celeb ran t aperte profi ten tu r , non su is mer it is , sed grat ia et favore

Dei miseren tis gr etu itoque salvantis sib i obtingere incolumitatem.

e) R e :: pot en t i am De l a dmi r a t n r 3, 9 1

-9 7 .

Prae flammer ur'

n globul is qui ex maximo illo incend io er umpeban t

(v . 19 . 2 2 . 56- 58 ) d iu tius n ih il conspectumesse ex ii s quae in mediafor nace fiehan t satis per se patet ; unde donec vastum il lud incend iumconsumpta mater ia peulet im imminueretu r

,tempus er at sufficiens

can tico i l li rec i tando . Onere temere al iqu i ob iici unt queer cntes quo

modo toto illo tempore ad orationem fundendarù impenso nequ

neque ceter i an imedver ter int iu venes sa lvos sanosque in fornace con

sistem?quasi bac r at ione ostenderen t perper am in tr usum esse bym

num. Ver um res u ti in al iis text ibus excepto b eb raeo habetur opt imeconsisti t . N am qu is non videt eos qui a longe forn ecem spectabant

d iu ti us prec incendi i magn itud ine n ih il n isi fl ammas erumpentes

fumique turb inem potu isse aspicere et solum post aliquod tempusimminu te flammer um vi fier i potu isse ,

ut qu is per ostium for nac is

pr ospiciens iuvenes in media fornace sten tes animadver teret ? N eccesar io igi tu r tempus aliquod in terpon i opor tet inter v . 23 ct 9 1 . Quarepost preca t ionem iuvenum opt ime sequ itu r v . 9 1 Tuno N abuchodo

nosor r ex obstupu i t et surr ex i t proper e et a it ep t ima t ibus su is nonne

tres virosmisima s in medium ign is compedi tos?qui r esponden tes regi

d ixer un t vere r ex ; v . 92 respondi t et a i t ecco ego video qua t tuer

vir os solu tos et ambu lan tes in medio ignis et n ihi l corr upù'

on is in eis

est,et species qua r t i simi lis filio dei apud LXX et Theodotionem

etiam effer tu r regem eos eud isse conc inentes bymnum. Cum quet

tu or cern at in for nace ,inter rogat , u t certus si t solum tres esse in

ignemmisses . Quart i speciemet figuram maiestate pr ec rel iquis eminen tem descr ib i t di cen s eum forma et splendore genus referr e d ivinum,

eum esse fi li um deorum; i ta soil . ver te et explica pn5s‘

12 , u ti

https://www.forgottenbooks.com/join

132 DA N . 3 , 95-97

pens N abuchodonosor u i t benedi ctus Deus eor um, S idra c/z videlicet ,

M isa ch et A bdenage , qu i misi t angelum suum et er ui t servos suos qu i

cred ider un t in cum et ver bum regis immu ta cer un t et tradider un t cor

por a sua ne serviren t et ne adorar en t omn em deum a:ccepta Deo suo

v . 96 a me ergopositum est hoc decretum,u t omn is populus , t r ibus

et lingua quaecumque loca ta fuer i t blasphemiam con tr a Deum S i

dra clz, M isa ch et A bdenago disper ea t et domus eius vastetur ; neque

en im est a lius Deus qui possi t i ta sa lva r e lauda t r ex iuvenes

quod patr io suo deo tanto stud io fideles fuer in t , u t cum ipso vitaed iscr imine al ium deum colere r enuer int ; dein et iam fatetu r non esse

alium deum edeo potentem,u t ex ta l i per iculo possit suos cu ltores

serva re . Loqu itu r i taquc rex u ti ex gen t ium Opin ione r es consider abatur pet ri us deus quem S id rach col it cultor i suo opem tu l it profide ser vata ; verum longe ehest ab agn i t ione un i us Dei et vani tat is

idolor um. Unde etiam in decreto non hu ius Dei cultum pr eescr ib i1.

sed solum ne b lasphemetu r proh ibet . Verbum i . e . mandatum

regis immu ta re i . e . negl igere ,transgr edi . Hoc i taqu c decr eto In

daeis concedeba tu r , u t r eos agaren t coram iud ic ibus quicumque op

preb r ia iacer en t in Iahve ; itaquc ut idem facerent quod vir i Chaldae icontr a iuvenes fac ieban t v . 8 . Poena pr0poni tur , u t in frusta fiat , in

fr uste conc idatur et domus eius in sterqu i lin ium ver ta tur ( Va t . Mar .

cf.

Iu venes au tem illos favore suo prosecu tu s r ex ad ampl iores di gu itates provexi t v . 97 tune rca: promoc i t S idra ch , M isa ch et A bdenago

in provin cia Baby lon is proprie ex textu prosperum successum

eis ded it , eos fecit prosper are eos redd idi t fel ices ; Theodot io nave:?

6uve ; S . H ier . qui d icun t supra tr es pueros non ind ices provincier umsed pr aefec tos operumsingu lorumfu isse in Babylone b i c volunt etiameos provincier um ind ices const i tu tos secundum LXX consti tuun tur

a’

ipxovr e; et accipi un t potesta temsuper totem regionem. In que r e pro

sper ille successus const i ter it , s . au c tor n on refer t, cum eius consiliumin r ei narr at ione solum fuer it ostender e , quomodo Deus suam poten

t iam gen tibusman i festaver it et ser vorumsuor um fidem eximie remunoratus suos a per icu lo er ipu er i t . Hoc even tu religio et cu l tus Indacor umin tu to col locabatu r et si qu i ex Chaldaeis per secu t ioncm in Iudaeosmover e in an imo h abehant , a pr oposito suo sibi iam esse quantoc ius

r ecedendum in tellexer unt r egis decr eto promulgato . Itaque compro

hatu r quan tam Deus cu ram exsulum gesser it . N etat H ip . ut en imDeum ipsum glor ifi caver un t dum sese mort i tr ader ent

, sic"

vicissimipsimet non tantuma Deo sed et iam a r ege glor ificat i sun t e t a lieneebar beraeque gentesDeumcolere did icerunt Thead add it eos i uvenes

DA N . 3,98 33

praeposi tos esse omn ibus Iudaeis in regno N abuchodonosor ; tanta

su i colendi studiosos providen tia Dominus guberna t ; et meri to excla

maban t h i sanct i adolescen tes non est confusio i is qu i in te confisi

sunt ! hin c nos etiam tan temh abeamus spem,u t omni cr ea turae simul

opificem et gubernetorem praefer amus ,sintque nobis bea ti b i ado

lescen tes u ti l itat is exemplum, pietat is exemplar , duces ed Deumet ad

ca quae a Deo i is qu i d igni sunt suppedita ntur

3 . Samni um et i nsania regis 3 , 98-4

,3 1 .

Ano . N arr at r ex somn ium quod h abuer it de arbor e magna ab

angelo succisa quod somni umDan iel in terpreta tu r de ipsorega ,

c u i castigatio d ivina immineat , u t morbo insa n iae percussus

bestiac in modumvivat per aliquod tempus n isi pecca ta sua expianda

cu raver it u t i praedic tum erat i ta r egi even it ; poema eu

tem illa emendatus Deo supplicat et regno rest i tu i tur

Morbi genus quo rex correptus est 30 est insan ia zoan th ropice

quae vocer i solet vel lycantbropia au t potins boantbropia . Consta t en imet veter um test imon iis et r ecent ior um medi corum exper ient ia fier i

quandoque , ut homines eo insan iae ac menti s perturbationis genere

cor r ipiantu r quo sib i videantur mu ta t i esse in a l iquembest iam i ta ut

lupi , can is , felis alia rumque best ierum veces modosque se gerendi

imitentu r . Id pracpr imis saepius obser va tum est in i is qu i a besti is ra

bie corr ept is mordebantur ; aliqu i qu i v . g . r ab id i can is me rsu leesiorant incipiebent more can ino la t ra re , manibus ped ibusquej ncedereal ii quos e rab iosis lupis ,

veccis,su ibus

,felibus , gall is leeses esse

perh i bent bor gm anima lium voces,motus

,vivend i et se nu tr iend i

rati onem imi ta t ione expr imeban t (vide eius rei exemple et test imon iaapud Fr iedreich Zur Bibel , 1 858 I p. Sed idem etiam obtingere

potest men tis quadam abal iena t ionc et per tu rbatione . Var ia eius ‘

amenti ae exemple collegcru nt P useg, Dan iel the Pr ophet Lec tu re 7 ,

Fr iedr eich c . Vigouroux , Hob. p.

Cum igitur constat eiusmodi ament iam quandoque inven ir i , non

erit d ubitandumquin quod de rage hoc capite nar ratu r ed telem in

sen iam r eferendum si t . Regem amen t ia esse per cussumpler ique in

terpretum sta tuen t . l ta iam S . p r . note t ad regem propter

amen ti am suam et tumul tuat ionem ab homin ibus esse eicctum; simil i

modo Thead . eum qpevoiî ì a € eiam i n apau l nî iaesse per cussum,S . H ier .

in amen tiam versam esse de cent . Eadem rat ione loquuntur Ma ld .

San c t . Sa , E st . Per . Ma r . Lap . Men . Gard . Tir . etc . ; eius merhum

134 DA N . 3 , 98

l ycen tbropiam vocat Ca lm. in d isser ta tione de metamorphosi N abuchodonosor is et eedem nomine r ecen tiores r em designar e selent veleam generat im insan iam zoan th ropicam appel lant . Quemd iu r ex in

ca men t is per tu rbatae cond it ione fuer it , definir i nequ i t cumnon con

stat quomodo septem tempora sint expl icanda . Dum eo mor bolahor abat

,in bert is et silvis illis ober r asse eum censendum er it quae

pala tium regium c ir cumdabent . E ins au tem insan iam non omn ino po

pu lum babylon ium later e petu isse praeser tim si per longiu s tempu s

protrabebatu r , facile in tel ligi tur . Si au tem ea de r e r umor es var i isparsi eran t , prorsus consu l tam era t u t rex sani tat i restitu tus rem

prout erat popu lo proponer et ; id quod eo fac il ius fier i potu it qu iamorbus eius d ivin i tus praenun t iatus et div ino benefic io iter um ab latus

erat ; unde r egi n on tam d edecor ì sed potins h enor i cedere apud po

pulum vider i poterat .

Pub lico igitu r r egis dec reto even tus ille annun t iatu r, quod ed ictum

in lib ro Danielis hoc loco refer tur . In par te pr iore et in fine

—35 ipse rex loquitur ; quer e has pa rtes ipsum i llud ed ic tumnobisexh ibere non est cu r in d ubiumvocetur . Sed queer i potest numinmed ia

quoque par te ipsius ed ict i verba r eferan tu r . Sub ito en im a v . 16 seq.

alius appar et d icend i modus ; iam non ipse r ex loquens induc i tu r , sedde ce r efer tu r

,u ti in nar r at ione solet r ex omn ia haec vener un t

super in au la Babylonis deambulaba t etc . Qua re non videtu rimprobabi le media…i llampar tem nob is non ipsius ed ict i verb is pro

pon i verumDan ielem id su is verb is fusius accu rat iusque nar r ar e quodfor te in ipso decreto solumpau cis et str ict im innueba tu r magis quamindicabatur . Sat is en improbab ile videtu r r egem de ipso morbo pancasolum fecisse verba nec tam expl icite bel lu inam vivend i r ationemdescr ipsisse nec aper te mon u isse a se neglectum esse quod Dan iel suasisset ad cast iga t ionem d ivinam a se aver tendam. Quae omn ia Dan ielnar rat ione sua complevit . Ipse autem d iver so scr ibendi modo in v . 1 6

et deinceps satis ind ica t Dan iel e se iam non verba r egis r efer vi . Id

mihi saltemprobabile videtur . Alii tamen omn ia ipsis ed ict i verb is descr ib i existiment ; at n ul l ib i r eper ir e potn i quomodo mu tetus i lle narrand i modus com1node expl icaretu r . N am quod a l iqu ibus placu it

r egem ter tia loqu i persona de se qu ia in ament ia su i

non compos nec sib i consc ius fu issc t , magis sub tile est neque ed v . 16

applicar i potest . Quere non repr eb cndendus videtur Lenorman t qu i v .

16-30scr iptor i Iudaeo att r ibu it , Loc/z, Vigou r oua: saltemv . 25—30n ar r a

tor i adscribunt ; H ob . au tem probabile exist imat r egem superb ia in si

gnom in hac ipsa epistolaepa rte v . 16- 30de suomorbo quaedamminu ssincere au t saltem b revius r etu l isse au ctorem vero libr i ne fa lsi qu id

https://www.forgottenbooks.com/join

136 DA N . 3 , 98

quia rever:a somn io quodamprephetico ipse suam sor temsibi ind icar id ivini tus exper tas est ; praeterea morbus ita praed ict us et coeli tus in

fl ictus postea ab adu lator i bus vel eb i is qui omn ia in laudem r egis et

suae gentis ver ter e gestiebant tamquam affla tus qu idem d ivinus quorex esset cor reptus r epr aesenta r i potu it . A lter um quod in ista fabu lasingulare est i n eo consisti t quod adve rsar io i lli et bost i ven turo praec ise i llam impreca tur poenam

’

quam ipse sub iit . N um for tu i to mythum

b unc bxcogita tum esse d icemus ? N onne propius ad iacct sabesse ibi

rei ol im factae memor iam verum id quod in prepr io r ege ignomi

n iosum videbatu r i ta esse demu 1n transmu tetum u t rex id impr ecare

tur adversar io? Ter tio denique notandum est d ici n apaxp’rîxt a

'ti tpaîvt

or o repente d ispar ui t id quod cumr ex amentia illa sub ito cor r iperetu r ,subd itis suis extr a eu lamr egiamdegent ihus i ta v ider i necessar iodebu i t .

Hoc saltem aequus rer um existima tor concedet nar rat ione Danielis sup

posita quid fabu lae il li apud Abydenumsubsi t fac ile deprehend i n e

que minus quomodo ex eventu il lo fabu la sit exor nate .

P raeterea men tione baud ind ignum est quod Opper t (Exped it ion en Mé

sopotamie I p. 187 ) proposu i t et quod al i is quoque baud improbabi le vi

detur . N er igl issor en im, gener N abuchodonosor regis et post Evilmerodachr ex babylon ius , petrem suum Bel -zikir-uskum,

in monumen t is publ icisvocat regem Babylon is . A t nul lib i eius pater in ser ie regum babylon iorumrecensetur ; ex al tere par te nequ i t assumi sine ul lo fundemento c i e fi l io

summum attr ibu ì imper ium quod ol im tenuer i t . Id autem eum tenu isse

usurpet ione cum N abuchodonosor regn i gubernacula adeo firmi ter t ractaret , non est probab i le . Unde res commode ita exped i tur , u t dum N ahuche

donosor morbo erat cor reptu s , regnum admin istrasse d icatur ; inde en im

explicetur cur a fi l io eiusmod i t i tulo petuer it orner i et cur in ser ie regum

tamen non annumeratus sit . Add i potest al iquibus probabile vider i i stum

N er igl issor vel N ergal-ser-u sur esse eundem, de quo l er . 13 (bebr . )

et qu i rab-mag pr inceps magorum vocatur (cf. G. Rawl inson , H istory of

Herodotus , I p. 425 ; Rommel , Gesch ich te Bab . und A ssyr . p. lamex

Berosso soimu s Chaldaeos i . e . magos post mor tem N abopolassar patr is

N abuchodonosor usque ad adven tum N abuchodonosor regis admin istrasseres imper i i (xa r a l a6ù v và : :poiypa r a 8101x06p.51« 1 imb Xa ì 8a iwv) ; unde probabi le est etiam tempore ament iae r egis magos nomine regis gubetnasse vel

pr inc ipemmagor umad regn i gubernacu la tractanda access isse . N er igli ssor

au temer at pr incepsmagorum; quare probab i le est eius petrem in eademfuisse const i tutum d igni tate ; quare u t tal is gubernabat nomine r egi s et

regio t i tulo a fi l io bonoratur . Quae eon iectura probab i l i tate baud carere

videtur . Quidqu id autemest , id sal temeffic itur ex h istor ia n ih il coll igi posse

quod narrat ion i de regis insan ia iure epponatur , pot ins ind icia quaedamreper ir i qu ibus comprobetur . In ter ea ind icia vero non er i t computandum

DAN . 3 , 98 ,

cum a l iqu ibus quod d i ci t Berossus de rege N abuchodonosor ip. :rwdw al:

dppm r iav pm ,) dd'éa r o r òv giov ; putaban t en im in eo aliquid pecu l iare cern i

debere quod d icat r egem in in tirmi tetem incid isse , quia vi res in senectute

deficere hominesque an te mor tem defectu vir ium laborarc commun i s si tmor tal ium sors , quam proinde in rego non spec ial i modo commemorasseopus erat , n isi singularem quandam atque insuetam voluisset ind icare ia

firmi la tem. A t tale qu id frustra adver t i stat im ex ist imabis ,si recerdatus

fuer is eundem Berossum simi li modo de mor te pat r i s , de N ebopolassar ,scr ipsisse 2 1 19 ea n a r pi abr oî i aippcocd eavr t uer a l ì ai5mt vòv .

8i0v .

a ) S emn i um r egi s 3, 9 8

-4 , 1 5 .

A novae rei nar ra tioncm ineipcre ,in aper to est idque veteres

iam bene per Spexer un t (c f. Theod . Ma id . Ma r . S a , Lap. Tir .

Unde d ivisio capitum in nost r i s b ib liorum edi tion ibus usita ta handd igna est laude . E r ror emb unc in modum or tum esse Ma ld . cense t

eos qu i haec due capi ta secuer unt il lud for te l'

efelli t quod cum v .

96 de r egis decreto men t ie fac ta esset , stat im forma quaedam decret isequer etur , neque an imadver ter u nt sententiam verhaque dissidere ;

due igitu r decreta N abuchodonosor posui t ; alter umpropter miraculum fornac is cuius verba prophete non reci tat , a lter um ob interpretatienem semn i i In pr iore et u lt ima ed ic ti par te locu tiones legun

tur quae prope ad d icendi genus in s . lit ter is u su rpatum et a Dan ieleadbib itumaccedunt ; i ta quae de sign is acmi racul is dicuntur , pa r iterregnum eius regnum sempiter num et potestas eius in genera tienemet

generetionem et c f. Dan . Ps . et quae

habentu r fer e ex Is . deprompta esse videntu r . Quero a liqui opina ti sunt ed ictum hoc ab ipso Daniele esse com

positum et a r ego pr omu lgetum. Ver um quominus eius auctoremDan ielem d icemus ,

al i is proh ibemur loc is quos quomodo Dan iel consc r ipser i t explicar i n equ i t ; nam aper te not iones idolelatr icae pro

ponun tur et eee qu idem non in sermone regio ,u ti sed in ipsa

nar ratione ; quare existimar i nequ i t eam sentent iam esse e Dan iele

profec tam. At similitude il la al iter declar ar i potest . Cum N ahuche

donosor laudem Dei Dan ielis hoc edicto pepu l is'

annun tiere vellet ,

censeri potest quaesivisse ex Dan iele qua r at ione iste Deus de se ser

monem fier i vellet ; quo fac to i l les senten tias Daniel regi suggcssit velscr ibes regios eas iussit litter is consignare . Qua in opinione n ihi l est averosimil i alienum. S i en im agitu r de modo quo deus aliqu is cel ivult eius dei sacerdos inter rogatu r ; simi li r at ione pronum est assu

mere a rego qu i de Deo Israel edere ed ictum volebat interrogatumesse hu ius Dei prophetam, quomodo de illo Deo sermo et actio gra

138 DAN . 3 , 98-100

tiarum debea t confici . Praeterea adverte non mi r um esse si rex sua

dente Dan iele ees laudes et praecon ia Deo tr ibui t , qu ia suos‘

quoque

deos in al iis edict is verb is amplissimis laudat et celebret . I ta v . g. in

magna i bscr ipt ione N abuchodonosor lequ itu r : Marduk, deus ma

gnus exal tavit ad regnum capu t meum; ego ti bi bened ico ego crea

tura manus tuae ; tu imper ium in homines mi h i trad id ist i ; fac u t su

premumtuum imper iummagismagisque splendeat , adoratienemtuaed ivini tat is I lu

, glor ia coel i et terr ae ,deus summus , deus

cui cu re est coeli et N abu , custos legionum coel i et terrae ,

trad id i t manui mcae sceptrum i usti tiae ad gubernandos homines ;dominator supremus qu i scept rum iusti tiae con fer t etc . ( cf. B runengo I . e . II p. 2 52 Ceterum exempl is sat mu lti s constat al iis

quoque insc r iptioni bus di is et deabus titules essigna r i pompa et ma iestate 1nsignes .

Quando eventus il le contiger i t , accu rate nequi t defini r i . Sed ex ipsoed icto elucet accidi ss e pestquam u rbem maxima i lle pompa et ma

gn ificen t ia exornavit . LXX annum 18 regn i eius assignen t ; undeamentiam regismex post urbem ler usalem dest ructam evenisse ind ican t ; sed facile su8picaber is eam tempor is determinationem enatamesse ex opin ione r egem insania esse punitum propter u rbem tem

plumque destructum; et haec causa in textumin ime assignatur . Cum

e cont ra magnas il lesmu rbe Babylon aedificat iones 5 ,2 7 iam factas

esse indicetur , tempus poster ius opqr tet assumi . In ipse edicto

pr imum fausta appr ecatur subd it is sui s et mirab il ia Dei in se facta se

velle cum illis commun icare edici t v . 98 N abuchodonosor r ex omn ibus populzîs, gen tibus et lingu is, qu i habi tan t in un iverso ter ra , pas:

vobis mu lt ipl icetur ! v . 99 signa et mirabi l ia feci t apud me Deus ex

celsus pla cu i t ergomih i pr aedica re v . 100 signa eius qu ia magna sun t

et mi rabil ia eius qu ia for tia , et r egnum eius regnumsempi ter num et

potestas eius in genera tionem et genera tionem textem ver te

signa et mir abilia quae fecit mecumDeus excelsus placet mih i praedicar e ; signa eius quam magna ! et mir ab il ia eius quem potent ia !

qu i modus loquendi magis aptus est ed admi retionem regis modosenet i deseribendam, pestquam omn ia quae ei in somnio et per De

ni elem preedicta crunt in se expertu s est . Praemi tti t sa lu tatienem‘,

uti Esd r . fit ; ut i Roman i imper iumsuum orhem ter rarum

vocaban t,i ta ille quoque regnum su um ampl issimum communi qua

damexaggeratiene designat ; ceterumvide de illa enumerat ione

1 . I n inscr iptionibus cunei formibus edic tumqueddam regiam ab his verbis incipit salu

ta t ìomea delectet cor vest rum; Mei nhold ad b . I .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 10 DAN . 4,5

quam r erum explicat ioncm commentes esse . Sed cum tam mu lta et

var ia somnio exhibereutur , opin a r i l icet eos non sta t im inven ire petuisse unam expl ica tioncm omn ium r erum con t inuam et bene cohae

ven tem quae obvia sua probab ili tate commendaretur et regi prehar i

posset . R em debere propon i et fingi quae r egem et imper ium Specta

r et sane perspexer un t ; at qu alem‘?prefecto diffici le era t omnia con

cordi r at ione ad unumeventum faustum r edigere . Heereban t igitu rmagi , titub aben t , inter se di ssenti ebant

,n ih il quod in ter se con

nexum et apium esset pr ofereban t .

Cn r Daniel non sta tim cum reliquie advocates si t , var io modo declaren t . Eum fu isse al iqui monent pr incipem magor um; pr incipem

au tem non omn ibus magorum comit iis in terfuisse , sed solum ad res

maior es et gravieres acc i tum esse . A t nonne somn ium quo rex ad eo

per tu rbaba tu r r es ma ior et gravier videri potuit?A l ii censen t regem

pr ius consulte esplorare volu isse possentne'

magi sua sc ient ia r em eno

dar e ; esse en im e r ei natur a ut pr iu s subsidi a adbibean tur humana ,

qu ibus deficienti bus ad altiora ac d ivina r ecurre re solcan t homines .

Ali i pr ec festinatione Dan ielem non esse voca tum qu i forte ub ina in

esset non sta tim in ven ir i petuer i t probabi le ex istiman t , vel r egem

ob li t um esse quid olim Dan iel praes titi sset ideoque eius so lum esse

r ecordetum,cum r eliqu i magi h aererent anc ipites . Demum K rani ch

feld prophetam consu lto a r cgc non esse vocatum opiuatur , qu ia rex

suspicatus quid a Deo Israel sib i eo somn ie por tender etur antea explo

r ar e volucr it , possetne ope magorum infaustum illud omen aver tivel in partemfaustemtrab i . Quae expl icat io subtili or est . R a t io au temcu r Dan iel non cum magis se r egi sister et eadem fu isse videtur quaecap. 2 ; r ex idololatr a somn ium ab uno deorum sib i immissum r ates

serves atque in terpretes deorumaccer si t " inter bos au temDaniel nonconnumer atu r , neque pu tendum est Dan1elem ad ea magor um comitia vel negotia unquam accessisse in qu ibus suas ar tes magicas et se

perst iti esas incan tetiones et angu r ia vane exer ceban t . Unde eo sensu

ad magor um consor tium vel academiem,u t Ma id . loqu itur , non per

tineba t neque in numero augu rum ct cetererum qu i supersti tioso

d ivinend i genere u teben tur ille babebatur ; quer e cum borum con

voca retu r collegium b i sol i ven iebant (sim. Ma ld . I lo/zl . al ior umopin iones r ccensct K eil ) .Apud LXX e v . 2 usque ad v . 7 cuneta desan t . In v . 5 Theodot io

hab et Zeo; °ZXO$ Aavrl.l ; S . Chrys . Thead . uti et iam codd . 2 2 . 2 3 . 35

al . praebent img ob E'veq s i; ì ì tisv évoimo

'v peu Aavr ifA ; i ta et iamt este

S . H ier . (qu i tamen falso legit èn i poq et idee collegam interpr etatus

est) reliqu i ver ter un t . In textu '

p'1fl N m id quod ver tun t dancepos tremo

DA N . 4, 5—7 41

ingr essas est vel dan ce tandem (Ma ld . Sa , Ma r . Ca lm Rob i . Tr ac/1 .

Z . Kei ],Meinhold Sy r us prechet solumusque dum Theodotio al iique

leger unt nnn al ias , u t i qer i habet . Cum edic tum r cgium omn ibus

pepu lis , gen tibus e t l ingu is imper ii babylon ic i dest inetu r , proindeet iam Iudae is , nomen Iadeeis notum, Daniel , appon i tur cu i appellat iein aul a usita ta add itur . De nomine Ba ltassa r vide c um r ex di cat

eum secundum nomen dei su i esse appel la tum ,nomen hoc bab ylo

nieum Ba latsu-usur non ver ti debet vitam eius pr otege, sed Bel itregem pr otege (vide ad vel tamquamper compend ium scr iptumvel d ictum acc ipiendum er it pro plen iore nomine Bcl - ba latsu - usur

(Bel , vitam eius protege ; cf. Del i tzsclz apud Baer p. IX ) . Hic in deimei et in spir itu deor um san ctor um quem Daniel habere d ic itur re

gem i dololatr am audimus loquentem aper te ; neque dic i potest cumM . Geier designationem deor um sanc tor um esse baustam ex

‘theole

gia israel it ice ; etiam in inscr ipt ionibus pbeeni ciis d i i sanc ti legantur

(cf. Corpus insc r ipt . semit . I p. 1 5 l in . Verti t Theodot io me3y. a

Ow? ai'

yiov, con tra quam versionem iamS . H ier . monet in lingua cha ldeica legi ela in cadi sin quod deos sanctos sign ifice t ; nec mi rum si

er ret N abuchodonosor et qu idqu id super se ccrni t non Deum,sed deos

arb itretu r aud ierat en im a magis solos deos posse ind i ca re som

n ium quod rex habuer i t Dani elem igitu r spir i tum deor umhabere sib i persuasi t .Quare cur ab ipse solu tionem exspectet declaret v . 6 Ba ltassa r

pr in ceps a r iolor um quon iam ego sc io quod spir i tum san c tor um deo

rum habeas in te et omne sa cramen tumnon est impossibile t ibi , visio

nes somn iorummeor um quas vidi et solu t ionem ca r um na r r a — de

compelleti one et d ign itate Dan iel vide nullum secretum n ulla

res abscend ita t ib i facit negotium,tib i cr eat molesti am; visiones nar

rar e idem est quod enar r ar e , ca rum pen dere vi m et sign ifica tionem

i ta ex contextu ,cum r ex ipse qu id vider i t expona t ; unde et solu tio

nemmere est epexeget icum (de quo usu 1 vide Î er . Lamont .

cedemmode magi in tel lexer un t 6 . Dein a v . 7— 1 5 expon i

tur somn ium; v . 7 vis ia capi t is mei in cubili meo videbam et ecco

a rbor in medio ter ra e et a l t i tude eius m'

mia in textu visionescapit is mei super stratum meam,

sc ii . quod a tt inet ; in monumen tis

assy ri acis saepe cerni tur exscu lpta a rbor sac ra quam due gen ii custodiun t ; narr at Herodotus Astyagi et Kers i imagi ne a rbor is somnia esseeblata symbole cedr i apud Ezech ielemmagn ificen tiaAssur desc ribi tur cf. ls . Ez . Arborem

hanc magnam cern i t r ex magis magisqu e in a ltum c rescere dou ce

fast igio coelum at tingere vi deretur ; ita ex textu cr esceba t a rbor et

142 DAN . 4, 8—10

r oboraba tw v . 8 magna a rbor et for t is et procer i tas eius con t in

gens coelum aspectu s i llia s er a t usque ad terminos uni ver sa e ter

rae i ta LXX quoque nò'

pam; aò voù'

adeomagna erat u t usque ed

ext remum ter rae esset conspicua . Theodot io ver ti t r ò xù’

ro; « ò r oò, let i

tudo eius vel amb itus ; et eo modo Z . quoque nq ivg in tell igi vul t ,

quae tamen uotie a voce al iene est neque ee extund i tu r quod vocem

explicat de spat io quo longi ssime ocu l i conspec tum ferun t .

Ad a rbor is precer itatem r el ique acced ebant ornemen ta v . 9 foliaeiuspulcherr ima et fr uctus eius n imias et esca un iversor um in ca sub

ter eam babi taban t anima lia et bestia c et in ramis eius conver saban

t ur volucr es cael i et ea: ea vesceba tur omn is ca ro propr ie sub

ea umbram capieban t best ia c agr i (cf . Va t . Ma r . et r ecen t iores) , i d

quod ad fol ium arbor is pu lcb rum vel frondes bene congr ui t ; etiamLXX habent rami eius longitud ine eran t quasi studior um tr igin ta

na i 67 :0t aòr 0*'

i imciaCev mîw a. 0npiat r i ] ; fi g. Omn ibus igitur et

umbr am et bab itacu lum gretum et a l imen ta praebebat .

Verum alia iam aper i tur scena v . 10 videbam in visione capi t is

mei super stra tummeam et ecce vigil et sanc tus de caelo descendi t

et iam h ic explica et sicu t i in v . 6 vigil vel custos isqu e sanctus .

Eo nomine designantu r angeli qu ippe qui rebus human is invigilent ;b . I . scr ibun t angelum in vir tu te e coele esse missum; Theodot io

vocem r etinui t zip1; r eliqu i in terpretes èvpn

'

yogov ver ter unt (cf. Field ) ,unde quandoque apud Pat res angel i vocan tu r ivpi yopoz. Cumangelus

ipse in v . 1 5 ca voce u ta tu r , rex ex eius se rmone nomen hoc d id ic it

nequ e opus est ed voeis u sum declarandum recur r ere ad Baby lon io

r um Oeoùg Boul a ieu4, dc qu ibus B ieder n s siculus r efer t et qu i de

r ebus human is cu ramger ere censebantur . N omen vigi l vel custos alibied angelum des ignendum non adb i betu r

, a t etiam ex appellat ione

6863V (ìouì a imv nequ it explicar i ; r es vere nomine declarata satis ex

pen i tu r Dan .-2 1 in i is quae de angel is provinc ie rum pr aeposi

tis nar r at,atqu e angelos sedulo vigila re et cu ram agere r er um hu

1 . S . Ch rys. explicat siped»; uéya xa i i oannaòva . E t iam Su idae E tp est of. M .

not . ; ergo “N ? et S . H ier . note t consuetndo au tem graec i latinique sermon is

i r i n vocat quae per mu l t iw loremaroum ad ter ra°

s descendcre d ic itur E t Iob 1‘.x

in cod ice alexand r ino roEov exprimi tur . Coteler ius pa lavi t nomen angeli in l ibro Paster is

Hermee vi s. 4, cap. rcferr i posse ad èypfiyopov male ol im cxaraturn et angelum best i is

praepos itum bu ie Dan ielis loco or iginem debere ; verum al ia vide apud Fun /r opera Pat rum

apos tol ic . , ad i llumHermae locum. A l ii quandoque cxpl ican t wu: nunt ius I s .

AM . 1 . P rov. ita ut bebr. 3 sicu t solct transier it°

in aramaicum prout V1 Nin etc . ; at obstat accept io et expl ica tio valeramquae adeo concors est .

https://www.forgottenbooks.com/join

144 DAN . 5 , 1 2 13

a t nih i l ta le in nostr o loco . N eque tamen cogitandum est regem amen

tem con t inuo fuisse l iga t um; sufficit verb is u t una a lterave v ice ob

maier cm fu r orem si t vincu l is innodatus .

Homines eo morb i genere cor reptes bestier um escas devorare ex

per ien t ie comprobatum est '; unde r egem b erbas devorasse non est

mi rum vel eum u t v . 30 d ic itur,fenum u t hovem comed isse . N eque

tamen id i ta opor tet coneipi quasi contr a naturam gramine vel fono,

tamquam un ico alimento per totum amen tiae tempus fuer it sustentatus, u t i al iqu i veter um mir aculum statuen tes verba in tellexerun t .

Verb is sua stat ver itas,si saepius gramin e vel feno vescebatur ; prae

ter ea non inu tile er it adver ter e air :: herbam lat ior em habere sign ificat ionem,

i ta u t olera et plantae quae ab homin ibus comedun tu r etiamea voce comprehendan tur ; i ta Gen . ecce ded i vob is omnemberbam afferen tem semen et un iver se ligne , u t sint vob is in escam ; itemGen . Ps . beb r . Iste n isus et appet i tus mor es , ingenium,

vivendi ac comedend i r ationem best ier um imi tandi descr ib i tur in

v . 1 3 cor eiu s mu tab itu r a corde homin is i . e . sensum et mentem

r ationemque homin is quasi exuet , indu c t autem cor,sen t icnd i appe

tend iquemodum ferae . N ar r atur puellam epilepsi laboran tem hausto

sangu ine fel is in amen t iam incid isse qua se felem esse exist imaret et

felis vocemgestusque corpor is et mu res venand i studiumassidue imitaretu r (cf. Fr iedreich l . e . p. en eiusmod i puella dic i potest corh omin is iam non habere

,sed cor fel is .

In ea autem cond it ione et cum corde fer ino septem tempora tr ansi

ger e deheb i t rex . Tempor is determinat ie est vaga et indefin ita ; septem d icuntur

,cum n umer us septenar ius tamquam n umer us sacer ad

Opus Dei declarandumadbibeetu r et in rebus sacr is saepe u su rpetur ( cf.Gen . 51 ,2 seq. Ex . 1 2

,1 5 ; Lev . 33 ; 1 3 ,

5 seq. 15 Idem n umerus etiam apud Babylon ios

sacer babebatu r,appar c t v . g. in septem stell is

,ex qu ibus septemd ies

hebdomed is nominentur , in septempor t is infer i per quas Istar tran sit ,in septem sp1r 1 t1hus etc . (cf. Lenorman t , La magie chez les Cha ldéens

p. 1 7 ; H omme], Die semitiscben Voelker I p . 5 1 2 ; Tiele, Bab .-assyr .

Gesch ich te p. 5 17 . imme adver ti potest numer um septenar ium

in scu lpt is imagin ibus saepe exh iber i ; ita palma depingi tur cum sep

1 . N ar ra t v. g. Roesch a se visamesse femìnammente al ienatamquae gramcn comeder i t ;an demGrasfressen ist N ich ts zu marktcn und zu deuten , es ist ein auch jetzt noch ,

2 . B .

an einer Frau in der w ti r ltembergiscben I r renanstalt in Zwiefal ten ,meinem fr tiberen

'

geist

lichen Wi rkungskreis, bei Gcistesst6rung bcebach tetes Krankhei tszcichcn (Zei tschr ift ; derdeutschen morgenlàndiscben Gesellschaft , XV 1861 p.

DAN . 134 5 145

tem r ami s ; r ami et folia erbor is sacr ae numero septenar io determinanta r ; idem in a l iis arber ibus depingend is notatur (S c/trader , Keilinsch r iften 11 . A . T . 2 ed . p. 2 1 . Quamdiu igitu r r ex eo morbo

affl ictus fuer it defin i r i nequi t ; id solum asser i tur eum per longius

tempus, quamd iu Deo placuer it ad poenam superb iae infl igendam et

ad regem er udiendum,i ri pun i tum. Imme ex v . 2 2 dance

consequi videtu r septem illa tempora et iam al ique modo determinar iregis arb it rio

,i . e . eum affl ic tum i r i douce maiestatem Dei an imo

humili agnoscat et veneretur ; cf. v . 3 1 .

A mult is septem tempere expl ican tur tot idem anni . I ta iam ver terunt

LXX xml én r à è'r q (tocxzqò

‘

ii abv « 61 012 , dum. apud Theodot ionemxanpol legantur .

Annos intell igunt S . H ier . ad v . 31 ; l’

a t . Maid . Sanct . Mar . Sa , P er . Lap.

Men . Ti r . Gar d . Ca lm. Loch , P almer , H its . Z . ; pro qua accept ione al iqu i

(Calm. H i ts . Z . ) provocant ad et 1 1 ; censen t soil . tempu s et

tempora et d imid ium tempor is ibi determinar i numero d ierummi lle dacentorum nonaginta ; quo numero tres ann i et annus d imidius c i rc i ter

expr imun tur ; unde concludun t tempus pon i pro anno . A t nullomodo consta t vetem d ict ionem i l lam voluisse expl icara in 1 290 d iebus . Onere haec

accept io omn ino manet incerta . A l i i , u t i iam S . Ephr . Chrys . Thead . tres

annos cumd imid io malaut in tel l igere , annum sc i] . d ivid i in due temporab iemem et aes ta tem; septem igi tur huiuscemod i partes tres annos cumd imid io perficiunt (Theod ) ; idem propon i t Clar i ns provocans ad meremPersarumqu i annum aesta te et h ieme descr ipser in t ; eidem sen tent iae cal

onlum ad i ici t B runengo I I p. 338 at teso che in Caldea l'

anno d ividevas i

in due sole stagione , inverno e state ; H arr is Rule, Or ien tal Records p. 225

A li i tempus tr ibus mensibus defin iunt , unde 7 tempora menses 2 1 effic iun t ; al ii 7 tempora septem menses

,vel et iam solum septem hebdoma

d es expl icar i posse censent (cf. Lap . Ca lm. Track. Verum si at tend i tur

ad usum numeri septenar i i , ad not ionemplane indeterminatam tempor is ,

et ad v . 22 , consul t iu s er it affi rmare tempu s ament iae rat ione quadamd esignar i symbol ica , quesanctumDei consi li umexpr imi sta tuatur .

Quo au temconsil io calamitas il la immi ttetur exponi tu r v . 1 5 in sen

ten t ia vigilum decretum est et ser mo sa n ctor um et pet i t io, dan ce ca

gnascan t viven tes quon iam damina tur E x celsus in regno hominumet

cu icumque volucr i t dubi t i l lud et bumi llimum hominem const ituet

super eum ex lege pa rallel ismi ver te in decreto vigil um n un

t i us et in ci a to sanctor um (legi tur in codd . et iam 1 12 1112 1 ) postula t ia

i . e . nunt ius iste afl'

er tu r ex sta tu to ange ler um et sancti instan ter decretum istad pestu lar un t ; ex eadem lege col ligitur vigiles et sanctosnominar i eosdem ; cf. v 10. Cnr au tem illi custodes qu i singu lis provinci is sunt praeposi ti seq. ) eiusmod i sentent iam in regem a

DAN 1£L. 10.

146 DAN . 5 , 14—15

Domino expetierint , declaratur mr : 1 9 i . e ad eamrem°

u t cogno

scan t viven tes etc . ; bene gr . iva yvòiew ; desider ant sc i l . u t Dei glor iaet maiestas innotesca t genti bus ; id vero fit si rex Dei poten t iam i n se

exper itu r et agnoscit eamque palam praed ica t ; quero ipse docer i debet Deum aufer r e posse et r egnum et men tem, restituere autemei qu i

humili ter de se sent iens domin ium Dei supremumprofitetur . Proinde

r ex r eipsa d iscare debeb it Deum superb ia resistere humil ibus au tem

dar e gratiam vide v . 22 . 3 1 . Expl ica super eumquod ma le versam est

pre super id , soi l . super r egnum ; gr . €1c’a ò r 'ì.v (Ba cù dav) . GumBaby

lonierumrel igione gen i i tutelares sat mul ti c rederen tu r exsister e quorum va r iae effigi es in monument is quoque recen ter r epart is vi sun tur .

sermo n unt i i ill ins coeli t us delapsi ita conferma tur,u t rex quan tum

satis erat eum caper e et in tell igere pe tuer i t .

Somn io exposi to r ex eius posc it in terpr etationem v . 1 5 hac som

n ium vid i ego N abuchodonosor r ex ; tu ergo Ba l tassa r in terpr eta t io

nem na rra festin as , qu ia omnes sapien tes regnzmez non queun t salu

tionem ed icer emihi ; tu a u tempotes quia spi r i tus deor um sanctor um

in te est ta le somn ium,adoo sc ii . mir am, mu ltiplex , plenum

eenigmeti s vid i ; fest inus in textu non legi tur neque apud Theodotio

nem. Dan ielem d ivinis deni s ornatum pr ofi tetu r , sed medo ideleletr iam sapiente ; cf. v . 6. Textus LXX in hac par te mu ltum a chald .

r eced i t ; quare S . H ier . monet unde iud icio magistr orum Ecclesiae edit io eorum in hoc volumine repudiata est et Theodot ien is vu lgo

legitur quae et bebraeo et ceter is t ranslator ibus congru it . Unde et

Or igen es in none stromatum volumine asser i t se quae sequ untu r ab hocloco (sci] . in prophete Dan iele non iuxta LXX in terpretes quimul tum ab heb ra ica ver itate d iscordan t , sed iuxta Theodotienis edi

t ionem d isser er e

I n t erpr e t a.t soma l i 4 , 1 6—2 4 .

Somn io audi to Dan iel apparat tr emefac tus ; i llustr a tus sc il . a Deo

qu id regi immineet cognesc it et miseranda r egis sor te tangitur dolens

quod tam d ira r egi portenderen tur (Lap ) ; unde attenitus haeret nec

sta tim annnut iat r egi eventum ad eo infaustum. Eum ter ror i rex ad

vert it et formidare ; quare an imam ci add it monens ne interpretafionesomn ii concipiat metum ; quib us verb is rex simul declar et n ih il esse

pro ipso per i cul i qu idquid tandem d icendum sih i esse exist imaver it .

Alias en im saepe fit u t vates qu i infausta nun tiat reddatur exosus et

i ram vind ictamque potent ium incur rat (cf. 3 Reg. Quaeau temerat r egis babylon i i superb ia et tyrannis dubitar i poterat num

https://www.forgottenbooks.com/join

148 DA N . 4,19

pro v . 9 ; r cpct ita i l la escae men t ie in v . 9 b ic par iteremit titur . Magn ifica ista arbor regem sign ificat v . 1 9 tu es r ex qu :

magn ifica tus es et inva lu ist i et magn i tudo tua crevi t et per ven i t usque

ad coelum et potestas tua in terminas un iversae ter ra e in texta

ad terminam ter rae ; in best iis et voluc r ibas var iae gentes designanta r quae sub imper io regis vivebant . Cam r ex selus tamquam dominus ao her us rel iqu i omnes a t ser vi considerarentu r , etiam illa quae

possideban t et qu ibus nu t r ieban tu r quasi ca a r ege accepta baberen t

censeban tur ; insuper exped it ion ibus b el lic is praedam et spol ia su issubd i t is r ex provi dehat ; quar e esca omni um in ca . Haec accept io et

verbis et rei ipsi congru it ; quamvis escam Dan iel explic ite non in

terpretetur , tamen vix censendum er it eam addì solum ornatus causa ,

ut i in par abol is quandoque alique etfer un tur ad d ictionem exornan

dam et imaginem expol iendam. Ceterum in potesta te quam Dan ielregi at tr ibui t etiam il lud inc lud i tu r

'

quod in esca sign ificatu r . In do

minatiene usque ad terminam ter rae modum loquendi b abes aequa

lium vat is, quem ex eor um mente et notion ibus explicare opor tet et

ex usa commun i,u t i alias saepe ; cf . Gen . 3 Reg. Act . 2 ,

5 etc . i d quod eo minus mir am vider i debet qu ia ipse Ch r istus reginam Saba e finibus ter rae ven ire d icit ad aud iendam sepientiam

Salomon is (Matth .

In sor te erbor is sor s r egis del in eatar v . 20 quad a u tem vidi t rex

vigi lem et sanc tum descendere de caelo et d icere succidi te ur barem

et d i ss ipa to i llam a t tamen germen r adicum eius in ter ra d imi t t ite,

et vin cia tur fer r o et a er e in bar bis for is et r are caeli consperga tur et

cum [cr is s i t pabu lum eius,dan ce septem tempora mu ten tur super

eum'

l 1 texta et cum fer is campi si t pa rs eiu s ; vide v . 1 1-13

qui ver sus b revius repeta nta r ; verba eadem quae supra usu rpan tu r ,solum excipe v . 2 1 haec est in terpr eta tio sen ten t ia e A l t i ssimi

quae per ven i t super daminummeam r egem in texta haec est

interpr etatio ,rex, et dec retum Excelsi etc . ; v . 2 2 ei i cien t te ab ha

minibus et cumbest i i s fer isque er i t habi ta t io tua et fenum u t bas comedes et r ar e cael i infunder is septem quoque tempora mu tabun tursuper te dance scz

'

as quad dominetur E n celsus super regnum hami

num et cui cumque volucr i t det i llud in textu propr ie et herbaminsta r beam te comedere (gusta re) facien t et de rer e coeli te fingentes ;

v . 2 3 quod a u tempraecepi t u t r elinquer eh zr germen r adicam eius ,id est a rbor is : regnum tuunz tibi manebi t postquam cognover ispate

sta tem esse coelestem r egnum tuum tibi ( iter um) surget , t ib iresa rget , tib i denuo deb ita r , ex qua cognover is esse poten tes vel do

minan tes coelos vel Deum coelor um habere domination em super re

DAN . 4,24 149

gnam hominum; cf. v . 22 . N ota pon i caclos, ub i an tea Excelsus diceba tur ; simi li modo in N . T . r egnum Dei et regnum coelorum di ci tur

,

sicu l i apud ta lmudistes frequenter coelum usurpatur pre nomine Dei

(cf. B ua: torf, lex . ch ald . c . 2550; Levy , Cha ld . Woer terb . II p.

Ver ummines bas et cast igat ionemposse a vert i et proinde , u t i saepesolet (cf. ler .

- 10. Ez .- 16) propon i non i ta ut absolute

debean t implcr i , sed ita u t cond it io quaedam ab homine praestanda

eas possit effec tu pr ivare ,ex monitione ad r egem facta consequ itu r

v . 2 5 quamobr em,r ex , consi l iummeumpla cca t t ibi et pecca ta tua

cleemosyn is red ime et in iqu i ta tes tuas miser icord i is pa uperum farsitan ignoscet del ic t is tu is ver tunt satmu lt i peccata tua per iust itiam ( ita Ma ld . Sa , Ma r . Lap . Tzr . Ca lm. Tr och . Z . K eil et mu lt i

protestantes ) ; igi tur regi c'

ommendatur , u t eam cela t vi r tutem quae

in dominator e praecipa a est , u t inste gubern et , iust itiam administr et ,i ust i tiam ub ique tuea tur et stab i lia t ; cum ea au tem con iungat miseri cord iamin affl ictos et miseres . Duae vi r tu tes ei preponan tur ab inde !

et ingen io tyrannor am et despotar um sat alienee, qu i nempe arb itr iam suum et suas cupid itates ac l ib idi nes tamquam summam r e

gend i ac imper and i normam statuera solea t . Audac ter loqu i tur Dan ielregi eique peccata et in iqu i tates ob i ic i t , quas veces ad se d ir ectas etapplicatas r ex probab i l ite r n unquam aud iverat . S i i taquc cummultis

ea notione r etinemas qua sine dub io vox apud pr isces Reb racesvala it et frequenter in s . litter is legi tu r , iustitiae et miser icordiae oper egem posse peccata redimere docetur i . e . peccata exsolver e

, pr o

culpis et peen is dab it is Deo hanc praebere sati sfac tionem,hoc pr etium

pendere et i ta se a peccatis et peen i s debi t is qu ibus constr ingeta r r edimere . Unde aper tissima docet vates fier i posse u t qu is exer c i tio vi rtu tumi ust i tiae et miser icord iae expiet culpas et poenes quasmer uer it

a se aver tat , u tiqu e epc et adiu tor io gr atiae Dei quae pro Dei bon ita tenemin i deer i t .

Al ii vocem np‘

11: ver tunt l ibera li ta tem,beneficen tiam, quem sen sum

iam expr ima nt LXX,Theodotio, S . H ier . ver tentes cleemosynas . Quae

uotie,u ti ex LXX et Theodot ione petet , voc i tempore poster ior e cer to

in erat et in l ibr is talmudi cis sat is frequens est . N eque ea sign ificat io

a LXX solum hoc loco etfer tur,sed vox etiam r eddi tur i lmuooiw;

apud LXX Deu t . Ps . Is .

et et iamDan . Atque plu r ibu s in locis vocem ad notionem

ben ign i tat is et miser i cord iae proxima eccedere negar i nequ it . N ostro

vero loco illud praeterea habetu r quod lege par al lel ismi ea sign ifica

tio valde commendatu r quam pro hoc loco sequun tur I lo/zl . Ges .

Thes . p. 1 15 1 ; H i tz . Fi ìrst , Meinhold . Ceter um quod spectat doctr i

DA N . 4, 2 1

nam de ut il itate beneficent iae et miser icord iae par am vel n ih il interest , a tr am sen ten t iam eleger is . In secu ndo en immemb ro quam cla

r issime expon i tur beneficen t ia et'

miser icord ia in pauperes et affl ictosin iqu i tates red imi . Quero falsum es t quod

’

al iqu i pr otestantes (Z . Kei ! )c athol ic is ob iici unt ex falsa voeis i l lius de elecmosyna interpretat ione fulc ir i fa lso dect r inam catholicam bona oper a esse meri tor ia .

Pr imo en im plaue mon l iquet eam versionem esse fa lsam; dein quam

pa ram in ca versione textus insista tu r a“

ca thol ic is interpretibus , su

pra iamostensum est , qu ia praec ipui interpretes Ma id . S a ,Ma r . Lap .

Tir . Ca lm. vocem aram. iust i t iam ver tunt qu i tamen omnes candem

dec tr inamcatholi cam fi rmi te r tenen t .

Ges . Thes . p. 1 151 de voce bebr . in ter al ia haec scr ib i t passim spec .

est ben ign i ta s et miser icord ia P s . l iberal i tes Prov . Mich .

Pro nostro Dan iel is loco voc i non attr ibu i t n isi not ionem l iberal i ta t is ,bvnc fi cent iae ; i ta saepe apud ta lmud . et r abb inos Fù

'

r st in concord .

lun-b r . p. 942 de nostra voce ."1E7 3 haec habet prob itas , iust i t ia ; pler um

que bcnefi cent ia , mun i fi cen t ia (quem s ign ificat ionem, u t i in nce hebra ica .

sic et iam in pr isca lingua usi tatam fu isse con i ic i potest ex n . pr . Mata tja a

N ebukadnezare in synonymum Z idkija mu ta tum) idem in lex ico et iam

voc i bebr . in ter al ia sigu iflca tionem adscr ib i t ben ign i tat is ,l iberal ita t is P s .

Prov . Os . Eaudem not ionem voc i syr iacae N PT :

qua Syrus ut itu r inesse,sc i ] . sign ificare speciat im benefi c ium ,

st ipem,

elecmesynas docet quoque B er nstein in lexico syr . chrestomathiae K i rsch .

p. 142 ; cf. P ayne Smith , Thes . syr . e . 1085 .

Sa nt qu i dectr inam de ut i l itate operam miser icord iae ad poenas aver

tendas e nostro loco removere stadeant al ia expl icat ione verb i pj ;

abrumpe peccata tua , vel ab i ice , depone ,ah i is cessa , finem eis impone ,

dum sc i i . iam non peccat is sed iust i t iae et miser i cord iae oper am das ; ita

iamCa lvinas, ut retort Ma id et simi li ter Geier , S tar /ce, Hocoer nick, Len

gerke, K ram'

chfeld ,‘

K ell , Meinhold ; at immer i to. N am pas iam in bebr .

habet noti onem er ipiend i ex per iculo , l iberand i P s . Lament .in u sa au temaram. haec vox non occurr i t n i si in sign ificatu liberand i ; in

targumim constanter adb ibetu r pro bebr . SN J. ma,matin ; quare opt ime

ver terun t LXX et TheodotioMrpmaa 1 et vu lg. red ime. l dcireo et iampler iquerecent ierum hanc in tepretat ionem a n ice proponunt quae sola usa voei s

aram. comprobatur . S tat ergo, d icemus cum Ma id…ecclesiastica una apo

stol ica et prephet ica sentent ia posse nos Deo ,vi qu idemmer i torumChr ist i ,

unde qu i dquid grat iae , quidquid iusti t iae qu idquid meri torum est profi

c iscitur , sed tamen posse nos Deo bonis oper ibus sat i sfacere decretasque

poenas ab eo decl inare , qu idqu id h aerct ici del iren t . Que rat ione ut i l is s i t

beneficent ia , P er . plur ibus ad b . expen i t .

Ad hu ius loc i dec tr inam iuvat et iam afferro quae habet Bel larminus , de

https://www.forgottenbooks.com/join

1 52 DAN . 4, 24

catam esse ex n‘a: er ra re, peccar e , u ti verbum legi tu r supra At

vox h aec r eferr i debet ad bebr . pax , tranqu i ll itas . Syr us habet

douce removeet e te delicta tua ; id quod pa r iter facile ex texta'decla

ratur ; veter es quidem (Saadias apud Ma ld . Va t . M a r . ) eti am ver

tant sun i ta s er it delict is tuis vel sapatioi . e . ngj gs; cf. Is . ler .

Ostenditu r i taqu c r egi quomodo mines prophetice

por teutas possit effugere ; neque en imDeus , u t S . H ier . a it , hominibus

sed viti is i rasc ita r qu ae cum in homin e non fuer in t nequaquam pu

n i t quod mu tetum est ; atque mines saepe intelligi conditione telisupposi te idem exemple Ezech iae r egis q uem Isa ias d ixer at esse mor itu rum Is . et exemple N inivi tar um Ion . demonstr at . Et Theod

vis,inqu it , c lement iae fr a c tum perciper e? hanc candem erge eos

estende qui unam tecum sor t iti sun t naturam ; i ta en im iud ici persua

der e poter is u t mines exsti nguat neque sinat eas ad cxi tumperduc i

o) R egi s amen t i a e t m a t i e 4,2 5 -3 4 .

A pr ophete edoctus erat quomodo effugere posset poenam somnio

por tentam. Admon itienem r ex neglexit ; v . 2 5 Omn ia ha ec vener un t

super N abuchodonosor regem neque tamen stat im Deus sen ten

t iam in cam latam exsec ut as est ; verum tempus indicatu r divinae

longan imitatis (Theod ) ; vide quam si t Deus ad vind ictam ta rdus qu i

tamest ad miser icordiam festina s et prouus Ann i un ius spet ium ei concedi tur u t resipisca t (San ct . Lap . et fr ustra ; qu i

in magna sua i nscr iptione de se d icit rever i tas deum Mard uk ,do

minum meam,humiliavi cor meam in Babel

,u rbe ab eo protec ta

(B r unengo e . p. 258) Deo Danielis ciusque consilio noluit obsequì ;

v . 26 post finem mensium duodecim in au la Baby lon is deambu la

ba t ; v . 2 7 r esponditque r ea: et u i t nonne ha ec est Babylon magna

quamego aed i/ìca vi in domum r egni , in robor e for t i tudis meae et in

glor ia decor is mei in texta super pa la t ia regni Baby lonis era t

deambulans urbem di cit a se splend ide aed ificetam atque mun itemu t si t domus vel domiciliam regia magn ificeu t ia et pompe dignam;

gloria tur de sua poten tia a rbemque r egia pompa ornatam d ic i t ad

glor iamma iesta t is suae . Quod voteres de magn itudine et splendore

u rb is Babel r efera nt , amplissimo confirma tu r inqu isit iou ibus r ecen

tioram et ipsis regis inscr ipt ion ibus . Uti losephus r efer t (An t .

1 ; e . Ap. ex Berosso, rex ex bel lor umspoli is templum Bal i cete

r aque temple magnifica exornavi t , u rbem autem plane r euovavi t

(aivaxawioag) ; hace et quae apud ipsum deman it ion ibus urb is n ar ran

DA N . 4, 2 7 1 53

tar , expl icatias legan tur in magna regis inscriptioue (cf. B r unengoI . e . p. 2 52—260; Vigour ous: e . p. 2 97 l ta sumptuosa ac splen

d ida temple erexi t in u rbe d iis Bel, Marduk ,

N aba ,Sin

,Samas, Ram

man , Mylitta ,N ana etc . ; mu lta alia quoque al iis in u rh ibus . Dein

urbem summepere mun ivi t . Moen ia et valle quae.

iam pater eius par

timexst ruxeret perfec i t et auxi t ; praeter ea mu ram er exi t alt issimum

quat tuer millie cub ite rum a moeu ihus u rbis exter ior ibu s distantem

qu o par tem u rbis ori enta lem c ircamdedi t ; secundum eum murum

fessam daxi t moenibus septem. Hisce man itionibus urbem host iba s

fere inaccessam sperevi t . S ib i vero pala tium aedificavi t magnificeu ti s

simum; pr ius pa lat ium a pe tra iam aed ificatam auxìt et exor navit

lec te atque ianu is ex trabibus ced r in is confect is , liminibus atque

cardin i bus aereis ; bu ie palat io alter am ad iunxi t magnificen ti us .

In magna eius inscr iptione legitur (col . 6 in fin e) ego sum N abu

kudu-ussur , rex Bab—lla qu i a Marduk magno domina tore destina tusfa i ad u rbem suam Bab - Il a r eddeudem glor iosem et col . 9 pela

tium hoc aed ificavi ad admir at ionem hominum; et col . 7 Bab-Il a ,

ur bem ocu lerummeorum exornavi, palatia eius instau ravi ad admi

rationem homin um etc . ; unde elucet quau topere verba v . 2 7 rei ver itati concordent .

Praeterea quae b isce innui expl icat ius enarrantur a G. Rowl inson,Five

Monarch ies 2 ed . I II p. 57 seq. ; Tiele,—Beb -assyr . Gesch ich te p. 441 -454

das grosse Babel N ebukadrezars . Ex vcter ibus de i is aed ificn s praeter

Berossum referan t I 1erodotus seq. , K tes ias apud Dioderum sicu lumseq. , Abydenus apud Euseb ium, Preop. ev . (M . Al iorum

(P lin i i, S trabonis , Cur t i i , A r istotel is) locos P er . effort . CamBeross i narratie quam losephus c . nobis servavit inscr ipt ionemagna regismagnopereconfirmetur , eamapponere non pigot ipse (N abuchodonosor ) pestquamde bell i manub i is Beli templum aliaque largiter ornaverat a rbemque Ba

bylon is quae iam erat nova etiam al tera addi ta instauraverat , ne possen t

posthac qu i ad urbem i stam veniren t ebs idendam abaete tiamina eam facil ius aggredì , ternos qu idem inter ior i urbi ternosque par i ter exter ior i muro

rum amb i tus c ircumdedi t par t im qu idem e cocte later e et b i tumine partim vero ex cedem latere solo . Cumque urbem bene mun ìvisset et portesmagn ifice exornasset , paternee r egiao contiguemal iamexstruxi t sapereminen tem et al t i tud ine et omn i splendore . Longum fortasse esset eius de

script ionem facere ; su ll‘

ecer i t d icere hoc opus et magn i tud ine et omn i rerum parata eximiam intra d ies perfectum esse qu indec im. In hac autemregia pi las e lapid ibus exstruxi t excelsas easdemque omn is gener is erbo

r ibus cou sî tes , ut speciemment ibus quam simi ll imam referren t elabora

vi t fac to et iamparad iso q ui nuncupatu r pensil is , quod uxor eius utpete in

Med iae loc is educatamontosi si tus desider io teneretur l ta qu idem i lle .

1 54 DA N . 4, 2 7-30

E tiam in inscr ipt ione col . 8 men tio est qu indecim d ierumquo spat io pos i

t is fandamentis mur i palat i i sunt erect i . N ih il autem cousque in inscr ip

t ion ibus est reper tumde ber t is pens il ibus ; nemquod in annal ibus N abon id i

legi tur , ab eo cam e Babylone sese reciperet'

rel ictam esse praefectumquihor ti domusque curam gereret , eius rei test imon ium min ime prechet ,

quamvi s al iqu i id censeant ; sed cum demo regia hor tum esse coniunctumadeo obviam est

,u t de hort is i llis pensi libus uomin i in mentem possi t ve

n ire (cf. Tiele e . p.

Rex superbe glor ietas deprehend i tur a Deo in flagran ti delictone quam posset excusa tionem pr aetexere quod eo gravins est quod

era t iamper prophetamadmon itus et un ius ann i spa tio et peccatorum

snorum et admon i tionis preph etae et d ivinar um eomminat ionum

obl itus ; denun t iatur igitur i lli pecna non iam dormien ti sed vigilanti ,non pr aeter ita pecca ta corr igen t i sed nova ea superb ia eugen ti , non

per aenigmata sed aperte , non prophet ica sed d ivina voce de coelest i

tr ibunal i pr ouurit iata , et ne qu id amb igu i ta t is esse pu tet vox ad eumnominatim appella tum d i r igitu r (Ma id ) v . 28 cumque sermò ad

buc esset in ore regi s, vox de caelo r u i t t ibi d ici tur N abuchodonosor

r a r regn um tuum transibi t a te v . 2 9 c t ab hominibus ei icien t te et

c um best i is et fer is er i t habi ta t io tua , fenum quasi bas comedes e t

septem tempor a mu ta bun tur super te , dance scia s quod daminetur

E x celsus in rogna hominum et cu i cumque volucr i t det i l lud videv . 1 2 . 13 . 20. 2 2 ; regnum tuum tr ans i it a te ; ipsum adbuc r egemvoca t et praesentem adbuc glor iam et hea d mu l to post futuram igne?min i am estendens (Theod ) ; er regens glor ia t io sta t im pun itu r aDomino (S . H ier . ) v . 30 eadem hora sermo comp letus est super

N abuchodonosor et ea: homin ibus abiect s est et fenum u t bos comeditr t r are caeli corpus eius infectum est , dance capi lli eius in simi li tudi

nem aqu ila r um cr esceren t et ungues eius qua si avium de mmf

hora vide In capil li s et ungu ib us excr esceu t ibus dec lar a tur

quan topere pe r i llam ament iam exter ior homin is forma et habitusfuer it neglectus . Due haec ad morb i cond it ionem apte conven ire ex

per ient ia quoqu e consta t . Qu i en im con tinuo su b d io versantu r imb r ibus et sol i expesiti neque capillos tonden t neque pec tan t , eorumc r iues densita tc magna et d a r i t ie exc rescunt et fer um espectam demum praebeu t

‘; quare ob dur it iem pennis evium confer r i pessant .

1 . Adver t it Vigouroux , Les l ivres sa ints et la cr i tique ra tional iste IV p. 33 1 l’

expér ience

constato et tous ceux qui ont visi ti: desmaisons d'al iénés ont pu remarquer que les fous sont

souvent h i rsutes . I l est aussi cer tain que les eagles, si 0 11 ne les ta ille point , se recourbent

https://www.forgottenbooks.com/join

1 56 DA N . 4, 33—34

dar meus reversus est ad me figu ram explica ex textu splendarem,

colorem, pulch r i tud inem; neque en im in bestiac fermammu tetus

erat , u t qu idem putaruu t (Ma r . sim. l’a t ) ; forma eius rediit ,

au tea enim er at deformis (Sa ) vel figura red i it abstereis soi l . sor d i

b as,r esecat is ungu ibus et pilor um silva qua bor r eba t Theo

dotio °

ti (Logttm'

, LXX'à 865a ; de vide 9 . 10; qu ibus in locis

S . H ier . faciem,vultam verti t ; color n itidus splendor ac vigor desi

guetar .

Cenclud i tur ed ictum laude d ivina v . 35 nun c igi tur ego N abu

chodonosor lauda et magm'

fico et glor ifica regem caeli qu ia omnia

opera eius vera et vine eius iud ic ia et grad ien tes in superbia potest

humi l ia re in omn ibus epcr ibus relucet Dei ver itas et iustitia ;vi ee i . e . r at io eius agendi es t iusta ; intellexi t quere poenas sustinue

r i t et idcir ce se humi liatumqu ia con tre Deumsuperb ier it (S .

N eque mi ram est quod r ex poten tiam Dei Dan ielis va r ie exper tas iteloqu itu r , cum idem rex in sua inscr iptione magna ma ltam r everen

t iam deorumprec se ferat et in ter al ia i ta precetur : o Marduk , do

mine sublimis,dominator ter ribil is , benedic oper i manus meae ,

exaud i preces meas ! tua ope ad iu tus,Mar duk

,deus subl imis , hanc

r egiam aed ifi cevi ; in cam int ret omnis pr osper i ta s ; ib i hab itemsinedolore

,ibi inveniam requ iem et videam st irpemmeam multipl ieari ;

ib i col ligam t r ibute immensa regum terr arum totias mund i a stella

occ identis usque ad stellam N aba quae est ad or ientem solem; ne un

quam rebelles tr iumphant neve unquam ven iam impietat i concedam;u t inam dominentu r incolee Bab-l la usque ad dies r emot issimos (cf.Br unengo e. p. 2 59 .

4 . Bal tassar r egis conviviumet caedes . Cap. 5 .

Ans . Baltassar temu lentus cum convi vis vase templ i Domin i exler usalem ah leta profanat ; appa ret manus scr ibens in par iete ; nemo

magorum scr iptu rampotest interpretar i monca te r egina Daniel edvecatu r Dan iel eam explicat qu ia Ba ltassar exemple N ahuchedonosor non est er udi tas

,sed Deum Israel contumelia affeci t , aufer tu r

r egnum ab ipso et detur Medie ac Persis . lnterpretatione data honor a

tur Dan iel ; a t rex eademnocte occ id itu r ; succed it in r egnum Dar iusModus

N abuchodonosor r egi suc cessi t fil ius eius Evi lmerodach (Avil-Ma rduk i . e . vi r vel ser vus dei Marduk ) qu i teste Bor esse sivi q na i deos) .

yòi ; r eguavi t et iam anno r egn i altero insidi is struct is a N er iglissor

DA N . 5 , 1 157

(N ergal—sa r-u sa r i . e . N ergal regem protege) qu i erat gener N ahuchedonosor regis oc c isa s est ; ipse N er iglisSor teste Berosso annos quat

tuer teu u i t imper ium (560 qui anni eius etiam inscr iptionibu sconfi rman tur ( vide Proleg. I ; Tiele e . p. Uti supra iam dic

tum est, petrem suum vocat r egem Babylon is ; unde infer tur baud

improbabili ter eum tempore ament iae r egis res imper ii administrasse

(vide supr a p. Cam N er iglissor e vita excederet,fil ius eius La

barosoar cbos (ceterum nomen var ie fertu r ; al iqui assyr iologi leguntLabasi—Marduk ; a l ii Lababbasi Lak irbasi , Lar imbesi-Merduk) puerulas er at , contra quem teste Berosso con iura t io facta est

,i ta qu idem

u t novemmensibus post mortemN er iglissor unus ex con iu rat is Nabo

nidus r erumpot iretur atque r ex salutaretur . N abon idus per septemde

c im annos reguavit (555 Ex inscr ipt ione N abon idi recen ter re

per ta d id icimus quod a vcter ib us,Berosso etc . non erat memor iae

prod itum N abon ido fi li umfu isse nomine B il-sar—u su r (Bel r egemprotege) quod nomen heb raico 1 3 N 1fi52 in nostro cap. 5 congru i t . Ex e lia

inscr ipt ioue d iscimus annis 7 . 9 . 10. 1 1 N aboni d i fu isse fi lìum r egis

campr imori bus et exer c ita in ter r a Akkad ipsum vero regemmora

tum esse in c ivitate quadamTema (Teva ?) N omen qu idem istius filii .

r egis non legi tur , sed sine dub io est idem Bal tassar quem rex in a lia

inscr ipt ione pr imogen i tum suum vocat et pro quo feveremdei S in

implerat , u t is rever entiam divin itatis suae in eius corde ponat , ne

unquammalam sequatur . Ex eo au tem quod tempore bell i cumMedi s

exerc i tu i praesit et quod r egn i pr imeros apud ipsum versen tu r , iur econclud i tu r eam in r egn i quasi consor t ium esse assumptum; ita cen

scnt G . Raw limon (Five Monarch ies III p. Maspe’

ro (Histoire eu

c ienne des peuples de l’

Or ieu t , p. 5 19 ) Me'nan t (Babylon et la Cha ldée

p. Opper t (Le peuple et la langue desMèdes , p. Lenorman t

(Manuel II p. 2 52 ) quos ci tet et sequ itu r B r unengo e . p. 385 ; similite r Tiele I . e . p. 565 , S chrader , Keil iuschr iften a . A . T . ad Dan . 5 ,

Vigouroux ,D. ; imme Dela t tre pu tat ver ti posse et debere non fil ius

r egis , sed fi ls-roi i . e . vice - roi , roi assoc ié (babalsarr u ; Sa lomon ,

Assurban ipal , Bal thasar , Br uxel les 1 883 p .

Ult imo tempore bell i cum Cyr e N abonidus in pugna ad Ruta victusest et fugum cepit ; fil ius eius Ba ltassar in ipse u rbe Babylone exer c it u i preeerat . Post victor iam de N abon ido repor tatam Ughar a i . e . Go

b r yas ,

i

satrapes r egion is cu i nomen Gu tium, cum eser cita Cyr i ver sus

Babylonem profectus est ad eam urbem obsidendam et capiendam.

Ca r eo tempore Baltassar vocetur r ex a Dan iele , ex i is quae an teo de

fi lio r egis qui exer cita i preeerat diete sant facile con sequitur . Vocatur

i taquc rex u tpete in consor tiumregn i essamptus regisque secius . Inde

1 58 DA N . 5 , 1

quoque elucet , cu r demam Dan iel tamquam ter t ius 1 in regno bono

retur .

Quae cum ex font ibus b iste r icis cruentur , dub i tar i nequ i t qu in Bal

tassar de quo Daniel loquitu r fili us sit N abon idi , u lt imi r egis Babylon is ante expugna tionemper Gyr am factam. Id qu ippe etiam clare in

d icatu r in v . 2 8 d ivisamest r egnumtuumet datumest Med is et Persis,

qu ibus verb is u l tima fata regn i babylon i c i decla ran tu r . Verumquomodofil ius N abon idi dic i potest filius N abuchodonosor et N abuchodonosor

pater eius?quae appellat ie saepius in hoc capite reper i tur . Pr ius adver tidebet apud Assy r ios cedemmodo quo quandoque in s . litter is vocer i

petrem regem quendam antecessorem i ta in i nscr iption ibus Iehu vo

cetur fi lius Omr i , cum tamen Iehu'

solum fuer i t successor r egum ex

domo Omr i ; similiter Merodach Baladan appellatu r filius Iakin; vide

quae notavi in Comment . Is . I I p. 52 ; al ia exemple pro ea r e eifert

S chrader , Keilin scbr iften and Geschich tsforscbu ng p. 207 . Min imeau tem est cu r negemus candem appellationem etiam apud Babylonios

fuisse in usa posi tam; institute en im,mores ;

usus apud u trumque

popul umfere eademexsti tisse sa tis constat . N eque tamen opus est hanc

appellat ionem patr is solum eo explica re quod N abuchodonosor cele

berr imns rex inter an tecessores babebatur . Ex inscr iptione cu i nomenest a Behistuu Dar ius I nar rat b is in Babylon ia rebell ionem exci te tam

fuisse a duebus qui clemever in t ego sum N abuchodonosor , fil iu sN abon idi Cum igi tur isti eo nomine assumpto regnum et th ronumusurpa re conarentur , N abon idus fil ium habu isse eensendus est saper

sti tem eo nomine appellatum. Eo au tem va lde probab ile quoque effi

c itar uxoremN abon idi unamfuisse ex fi liabus N abuchodonosor . Si tali

con iugio N abonidus era t honoratus,etiam fac ile expl icetu r , cur e

con iur atis ci honor regn i ct throni si t colletas . Quere non est imPro

bab ile Ba ltassar fuisse li lium nutum'

ex filia regis N abuchodonosor ;unde eppellat io i lla sua spente der ivetur (of G . Rawlinson , Herodotus ,

I p. 532 ; B ru nengo e . p. 37 8 ; Hob. p.

I labemus igitu r ex monument is'

fil ium N abonidi pr imogenitumBaltassar ,

1 . lem 1875 notavit Deta ttr e (Revue cathol ique de Louvain , 39 p. 540) relevons un mot

lele au hasard et a notre avis t rès significa tlf. Bal thasar promet Dan iel de l’

élever a la

troisième place da royaume c'

est—à—di re la premiè re après celle des deux re is. Deus une

ci rconstance semb lable Phemon donne e Joseph le seconde place ; Dd a ttro, Salomon etc .

p. 7 .

2 . Vide Spiegel , d ie altpers . K eilìnsohri ften p. 10 Baby louius Nadi tehira , filius . Aina

rébel lavi t Babylone , i ta ment il as est ego sumN abakudraoar a , filius N ebuni ta ; et p. 28

vi r , At akba nomine, Armenus, fil ius B andi to, rebella1 it ; sic meu ! itns est : ego sumN abakedracara , fil ius N ahunita etc .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 60 DA N . 5 , 1

te v . 13—16. lamvero qu is censeb i t fil io N abuchodonosor regis vetem fu isseignotum Id de Bal tassar fi lio N abon id i coneipi potest ; de fi lio N ahuche

donosor qu i post mor tem patr i s in regno successi t nequ it cogi tar i . Demumcur Dan iel ter t ius in regno const ituatur , in ea sentent ia nu lla potest rat io

ail er r i ; potest au tem, si Bal tassar fil ius N abonid i a Dan iele designatur .

Den ique nul lum reper i tur al lib i vest igium post Evi lmerodach hominem

ex gen te Mederum imper ium summum usurpasse ; nomen N ergal—sar

ugur cer te non prod i t or iginem ex Med ia , et al tero nomine vocatumesse

N er igl i ssor Dar ium par i ter gratu i to excogitatum est . Adde patrem eiu s

appel lar i regem Babylon is ; num Med i iam tempore N abuchodonosor im

periam tenebant baby lonicam? Dein quae Dan . lega ntur : regnum

tuum datum est mm"112 5 eam emi i cat ien emquam d'

E nvz‘

eu propon i t non

admit tunt , cum verba haec semper de regno medo-

persico adbibean tur ;

vide Den . 13 . 16 ; Esth . 14 . 19 ; 1 Mach . quare

necessar io etiam Dan . assumi debet d ictio de eedem regnomedo-per

sico . Vide quoque D. p. 79 . 81 .

a ) Con v i v i um r egi s et sc r i pt u r e i n pa r i et e 5 , 1- 1 2 .

Ca r Dan iel mu ltis omissis ed Baltassar t ranseat,iamThead adnota t

non omn ino h istor iam consc r ibere vat i in an imo esse sed prophetiam;quemohrem ne omn ia qu idem quae a N abuchodonosor gesta sun t

l itter is consignavi t sed illa dumtaxat quorumnecessa r ia u ti li tat is ergo

e rat memor ia ; quando itaqua maximumetiam in Baltassar Deus ostend it miraculam quod et idoneum esset ed ingenerand amtimor em cumr ever ent ie non solum i is qu i tun e viveban t sed etiamposter is quodque

ducer et ad verampieta tem non existimavit aequum esse tan tum be

nefic iumsilen t iooccul tare v . 1 Ba l tassa r r e.cfeci t grande conviviumapt ima t ibus su is mi lle et unusqu isque secundum suam bibeba t aeta

tem in textu : et cor am mi lle vz'

num bibeba t (cf. Ma id . Ma r .

Theodot io xa i xar s'vavn 7 63v Ztl t

'

cov ò oivoc; na i n ivmv Bahr aiasimv ; el i ter 1taque iungi t . Ipse S . H ier . neta t ceteros interpr etes t ran stu lisse b i bebat ipse rex vinum coram cunct is pr incipibus quos voce

ver at . Dic i tur coram i is , ut sigu i i i cetu r r egem in loco ed it iere ac separ ato consedisse

,i ta u t convivae ex eius r egione essent (cf. E st . Rohl .

H i t s . Z . K eil ) Quod S . H ier . habet secundum aeta tem, expl icant eo

quod N 55»: explauaver i t cedem sen su quo=

; 1‘ngpr in ceps stirpis vel fa

milina secundum quod qu isque erat sen ior et d ignior , pr iore aut po

ster iore loco eccumbebet (cf Ma id . Lap. Bah i . ) Ros . autemeon iectat

eum in texta Theodot ien is pro xt7t tmv legisse fil m…; ver um hoc ne

que cum ee quod S . H ier . de ceter is intorpr et ibus d icit compon i potest ueque explica t versionem eius ; nem aram.

‘n p'7 ver ti secundum,

DA » . 5,M 161

id non est adeo mir am; sed xar e'

vaw : i ta r eddi qu is probab ile censeb it ? In mi lle convivis magnificentia r egi s et opes ostentan tu r ; cf .

Esth . r eferente Ktesia (apud Athen . Deipuos . qu indec immil l ie quot idie de mensa regis Persar um edeban t ; A lexander ad con

viviam nupt iale decem millie invitasse d ic i tur nar ran te Ca r tie (cf.Z . Kei l ) . Ceterum Babylon ios vino et luxur iei valde fu isse add ic tos

,

scr iptor es sacr i et profan i satis superque prod ant ; cf. I s . beb r .

Herod . seq. Cur t . vide Rawl inson,Five Mon . 3

,

1 9‘

seq.

Rex vino inealescens efl'er tur insolentia v . 2 praecepi t ergo iam

temulen tus u t affer r en tur casa au rea et argen tea quae aspar taver a t

N abu chodonosor pa ter eius de templo quod fu i t in l er usa lem u t bi

ber en t in eis r ca: et opt ima tes eiu s uxoresque eius et con cubina e

noster interpres sensum non verba r eddi di t quae sic lega ntur d ixitin gusta au t in decr eto vin i i . e . vino i d consilii suggerentede nau vide et Ion . De vasis cf. ler . 5 Reg. 2 5 ,

15 . Mores babylou i i in co quoque accu rate expr imun tur quod non so

lum con cubinae sed uxores quoque cum vir is men see accuha isse d i

cun tu r ; magna en im erat apu d Babylon ios mu lier ibus l ibertas (ne d icam l iceu tia ) concessa Vesa esse al leta u t Deo Isr ael utpete devi c toe d iis opprob r ium infer retur , iam eo constat quod sacr a vase ad usum

adb ibebau t pr ofanam et praeser t im ex laud ibus quas d iis su is tr ibueben t ; v . 3 tune a l la ta sun t vasa a urea et a rgen tea quae aspor taver a t

de templo quod fuera t in I er usa lem et bz'

ber un t in eis r ea: et opt ima tes

eius,unser es et concubina e il lius v . 5 bibeban t vin amet la udaba n t deos

suos a ureas et a rgen teas, aer eos , fer reos , l igneosque et iapideosnexum at tende b ibebant e vasis Domin i et laudaban t deos suos ; ergoin Dei contumeliamei idola praeferentes ; quero Dan iel v . 23 adversus

Dominatorem coeli elevatus es etc .

Adver t it S . H ier . quemdiu vase fuerunt in idel io Babylon is ,non

est i rat us Dominus ; videban tur en im remDei secundum pravam qu i

dem opinienem,tamen d ivino cu ltui consec resse ; pestquam autem

human is usiba s d ivina con taminant statimpecna sequ i tu r post sac r ilogium ; lauden t autem deos suos insa ltan tes Deo Indecorum quod il l isvictor iam tribuen t ibus b ibebant in vasis ei us id quod ee magiscu lpab i le evasit qu ia Deus per Dan ielem iam saepi us suam estenderet

1 . E t iam ìn monumentis cernuntu r rex et regina in sede sublimioremensae accumben tese t pecule manibus tenentes ; cf. Vigouroux l . e. p. 57 5 . Xenophon quoque (Cyrep. 28 ) ctCur t ius 38 ma l iaros conviviis Babylonierum inter fu isse nar rant ; vi de quoque Rawl in

son c .

DAN IEL . 1 1 .

DA N . 5 , 5- 7

poten tiam in aula r egis, quor um test imon ier am ac decamen torum u t

omnes essen t ignar i fier i non potui t ; quero v . 5 in eadem hora ap

pa ruerun t d igi t i quasi manus homin is scr iben t is con tra ca ndela brum

in superficie pa r iet is au la e r egiao, et r ex aspicieba t a r t iculos ma nus

scr iben t is ; v . 6 tune fa cies regis commu ta ta es.:et cogi ta t iones eius

con tu rbaban t eum et compages r cnum eius se lveban tur et‘

genua eius

ad se invicem coll ideban tur do nam: vide In maximo r egisterrore due significantu r r em quam videat esso ord in is al tior is ,

praeternatu r ali s ; nam eiu smod i appar itionesmor tal ibus ter rorem so

leut iucuter o ; vide Is . Ez . Den . quod autem tan te

hor rore corr ipitur , inde fit qu ia pessimi fac inor is perpetrat i sib i couscia s est ; a nde statim infausta sib i por teud i in tell igi t ; mala enimconscient ia semper t imida ost . Igitur senserat eum mandatum il luddar et a se Deum insolen ter provoca r i ot con tumel ia atti ci . Dicitu rcont ra candeleb r um vel e r egione eius ; i ta en im i n par ieto opposite

et lamine collustreto digit i scr ibentes (aram) a rego clero corn i poterant ; videntu r super ca lcem pa r iet is pa la ti i (ar am) ; geuerat im

qu idempar ietes pelat iorum, quantumox r uinis conclad i potest , var ieornat i oran t et marmer o vest iti et scu lpta r is ; at et iam invontae sun t

aulae qu a r umpar ietes calce obtecti orant (Laga rd, Discover ies in N in ivoh and Baby lon p. In v . 6 propr io : colores eius immutatisunt oi ; sc i] . faciei color et habitus ; pro h ilar i te to et lascivie pallor

quesi mor tis et hor ror successit ; de 1 11 vide ad Extrema s autem

t imer et t remor descr ibitur ned is vel ligamin ibus lambor umsalut is et

gen ibus in ter se col lident ibus ot confl igeu t ibus ; sign ifi ca tur v iros eum

peu itus defecisse i ta u t erecta s iam non star e posset sed in se quasiconc idorot , dum genibus intr emiscen t ibus mctus ingens pa r iter ex

pr imi tu r . Fuerunt qu i appar it ionom hanc ex sole mentis r egis per tu rbatione expli car en t qu ippe qu i vino onu stus aliqu id por ten tosi sib ivisus esset videro (cf K ran ichfeld ) au t qu i consor en t scr ipta ram iamex longo tempore per ieti inscu lptam et an tique scr ibendi genere con

fectem tumsubito lumin is pr oioctu a r ego esse visam, quamu tpete vo

tustissimo scr ibend i modo exaratam nemo legere vala isset nisi Dan iel

qu i plus r eliquis an tiqu ita t is ot scien t iae fa isset gue rus . At tal ia deliramenta r ecita sse refu tasse est .

Regis ter ror etiambene descr ib itur in voce magna qua ad consuetamsuper sti t ionem r ecur r ens magos erccssi iubet v . 7 exc lamavi t i taquc

r ex for t i ter u t in troducer en t magos , Cha ldaeos et a r uspices ; et pr olo

gnons r ex a i t sapien tz'

bus Babylon is qu icumque loger i t scr iptu ram

hanc et in terpr eta tionem eius man ifestam mihi fecer i t , pu rpura cc

stietur et torquem a u ream habebi t in colla et ter t ius in r egno meo

https://www.forgottenbooks.com/join

161 DAN . 5 , 10- 12

t ima t ibus eius domum convivi i ingr essa est et proloquens a t t r ex in

aeternum vive ! non te con turben t cogi ta tiones tuae neque fa c ies tua

immu tetur reginam h ic vocer i matrem regis a pler isque r ecte

exi stimatu r ; nam u t Theod . Ma r . Men . Troch . monent,uxor es regis

convivio intereran t v . 2 ; mater au tem r egis et iam r egina vocer i pot

erat et magna pollebat auctor itate (Ma ld . Sa , Lap . Tir . Loch , Boh] .

Heb . H i ts . Z . Kei] P ro aeta te et dignitate abstinebat a compo

tatìon is l icen tia . Cum regis mater de rebus N abuchodonosor eam ha

beat notit iam, confirmatur opin io quae supra ex al iis quoqu e statuts

est uxoremN abonid i fi liamfuisse r egis magn i . Hanc loseph us av iamBaltassar is , Or igenes matrem scr ibun t ; unde et novit praeter i ta quaerex ignorabat ; evigi let ergo Porpbyr ius qu i eam Bal tassar is somn iatur

uxorem et il ludit plus scire quammer itum (S . Ver t i potestaccura tius regina propter sermones regis et Optimatum etc . ; faciesi . e . color faciei in aeternum vive

,de qua dictionc vide quae

dixi ad Bar .

In consilii inopia ipsa opt imum consi liumpraebet v . 1 1 est vir in

r egno tuo qu i spir i tum deor um sanctor um habet in se et in diebus pa

! r is tui scien t ia et sapien t ia inven tae sun t in co nam et r ex N abu cho

donosor pa ter tuuspr inc ipemmagor um,in can ta tor um

, Cha ldaeor um

et ar uspicum consti tu i t eum, pa ter inquam tuus,o rex

,v . 1 2 qu ia

spir itus ampl iar etpr uden t ia in tel ligen t iaque et in terpreta tio s omn io

r um et astemio secretar am a c solu t io l iga torum inven tae sun t in co,

hoc est in Dan iele, cui r ea: posu i t nomen Ba l tassa : n unc igi tu r Da

n iel vocetur et interpreta t ionem na r rabi t cf. 6 ;

2 7 ; in textu in diebus patr is tu i intélligent ia (propr ie i lluminat io)et pr udentia et sapientia sicu t sapient ia deor um inventae sun t in eo .

Adver te modum d icend i amplior em et enar rationem d ifi'

u sam; i isenim ostenditur r egi n ih il notum esse de Dan iele aut saltempa rum;neque obstat qu od Danie l dic i tu r fec isse opera r egis i . e . habu isse

munus quoddamin rerumadmin ist ratione sun t en imubiquemagistratus quos r egemomnes plane cogu itos habere nemo suspicabi tu r . Mater

r egis , fil ia N abuchodonosor , singu la perspecta habet ; tan tae en im r ei

memor ia e mente fi liae vel filii exc ider e non poterat ; li lium vero N a

bou id i de ea par um curasse et si sciver it eampost tot annos obli tumesse non est quod in dubium vocemus . Cnr N abuchodonosor pa ter

possit vocer i supra d ictum est p. 1 58 . Bum loquendi modum usitatumfuisse S ch rader , Tiele bene norun t ; at quo fac ilius l iber Dan ielis tr ibu i

possit tempor i poster ior i et argu i falsi tatis , eum hoc loco agnoscere

renuun t (cf. S chrader Keilinsch r iften 11 . A . T . 2 ed . p. 1 89 . à35 ; Tieie

c . p. Sed bene iam adver t i t Pet rus archid iaconus : non

DA N . 5 , 13- 16

facit er ror em scien tibns s . Sc r iptu rae consuetu d inem qua patres omnes proavi et ma iores vocan tur (quaestiones in Dan . ; M .

b) S c r i pt u r a ex pl i c a t u r 5 . 1 3 -3 1 .

Verb is quoque regis prod i tur Dan ielem r egi esse incogn i tum; v . 1 3

Igi tur in t r oduc tus est Dan iel cor am r ege ad quem pra efa tus rex .

a i t tu es Dan iel de fil i is capt ivi ta t is I uda e quem addux i t pa ter meusrex de I udaea ? v . a ndini de te quon iam spi r i tum deorum habeas

et scien t ia in telligen t iaque ac sapien t ia ampliar es inven tae sun t in te

v . 1 5 et nun c in trogressi sun t in conspectu meo sapien tes magi , u t

scr iptu ram hanc leger en t et in terpr eta t ionem eius indi ca ren t mihi et

nequ iver un t sensumhu ius sermon is ed i cer c v . 1 6por ro ego a udivi de te

quodpossis obscura in terpreta r i et liga ta dissolver e si ergo va les scr ipturam legere et in te1pr eta t ionem eius indica re mih i , pu rpura vest ier is

et torquem a ureum cir ca collum tuum habebis et ter t ius in r egnomeo

pr inceps er is unde or iginemDan ielis seit , de qua n ih il r eginad ixerat ? cum r egina nomen infer ret Dan iel et homin i smuta ti ment ionem r ex r er um sub rege magno gesta rnm hand plane ignar ns ,

id

coll igere poterat ; vel si r ei ol im a Dan iele pr aestitae solum obl i tus

erat , sermone reginae memor ia eius r efr ica ta est . Ex eo au tem quod

nunc eum d ica t fil ium captiv i ta t is Iudael infer re Dan ielem regi cm

n ino notum fu isse , ex ipsa in terrogat ione et modo loquend i a ud in i de

le etc . exclud i tn r . Ad r em notat Ma id . non solum tamquam ho

minem ignotum sed par um et iam bonor ifi ce eum al loqu i tur , con t r a

quam fecerat N abuchodonosor ex qua r e licet d iversumu tr iusquer egis ingen ium cognoscere N eque deos vocat sanctos qua reverent iappellatione r egina tamen praeierat ; in qua omissione indolem de

Rem i ta cxpend it H eb . regem sane non intu i t avi sui N abuchodonosor bumi l is esol ìo deiec t io I nde tamen minime sequ itur Danielem qui hoc in negot io interpret is

t antummunere functus erat ad ipsius noti t iam perven isse. N ul lìb i insuper asseri tur prophe

tam per rerumdiscr imina qu ibusmor luo N abuchodonosor regnum babylonicnm obnox ium

fuerat , pr isl innm suum locum servasse i la forsan acc ider i t u t Bal tassar ipsum prorsus

et iam ignoraver i t . P or ro si con tendas prophetam in au la babylonica mansisse , al ium el iammodum omn ia componend i ipse textus noster supped i ta t . I nnu it enim regina li lium suum

alloquens Dan ieli nomen impositnmesse Bal tassar , rex vero pr0phetam inter rogat si t ne ipseDaniel de fil i is captivi tat is I udae. H ino suspicio or i tur fier i potu isse , ut rex de Daniel is l ndac i

ol im sapien ter d ict is et fact is quaedam aud iver i t , s imu l et iam al iquateuus nover i t aulae

suae praepositumcui nomen Bal tassar , ignoraver it tamen b unc vi rum eundemesse cumDa

n iele I ndaco . Spectata en im indole Daniel is pr incipum favor isminime stud iosi specta la s i

mul rerum per turbat ione r egnanl ibus v ic issim E vilmerodach ,N er iglissor , Laborosoarchodo

ac N abonedo Babylone cxor ta , man ifestum est hanc nul la veri tat ìs spec ie esse

dest itutnm

166 D…. 5 , 1 7-19

pr ehendes par nm reveren tem deor um quam in con tumel ia Deo Israeli llata etiam exhibu it

,ea in re a lienns a pat re N abon ido qui insc r ip

tionibus testan tibns cura maxima deor um fana in staurat (B r unengoo . p. 389 seq. ; Tiele 1 . c . 55 9

Daniel quoque ali ter cum eo agi t quam eger at cum N abuchodono

sor ; hu iu s en im sor temmisor atus est et atton itns haesi t quamvis regno

iterum fuer it resti tuendns n ih il ta le nunc r egi exh ibet ; r egisinsolen tia en im et lasc ivia qua sacr i legiumin Deumadmiserat commiserafion is afl

‘

ectnm exst ingui t ; praeter ea Dan iel ex Ieremiae vat iciniotempus adesse soi t liberation is Indecorum; quare in ter i tus r egni babylonic i ei non potest non esse acceptus et fau stu s . An imnmsegerere

ab honor is dign i ta t isque desider io et aestimat ione al ien am ostendi t,

quo in terpre ta tio eius quoque ab omn i spec ie fraud is vind icatnr v . 1 7

ad quae respondens Daniel ai t coram rege munera tua sin t t ibi et

dona domu s tuae a lter i da ! scr ipturam au tem legum t ibi , r ex ,et in

terpreta t ionemeius ostendam tibi in textu dona tua alter i da ;sed Theodotio quoque habet domus tua e of. N on vu lt Dan ielvendere donumprophet iae , sed quod gratis accepit gr at is dare (Ma id

iam il lo tempore , u t S H ier . d icit praeceptum evangelicum sequens ;

quare Theod . eamDan ielis vocem voca t apostolicam alioqn in t ristiannnt ian tem indecens er at l iben ter dona susc ipere (S .

P r ius ca in med iumprofer t qu ibus regis insolen tia magno suppliciodigna proba tu r ; ea quae N abuchodonosor i acc ideran t et r egis ed icto

publica annuntiate erant r ex non poter at ignorare ,etsi Dan ielis me

moria ci exc ider at ; unde acr i ter r epreb cnditur quod eo exemple ac

supplicio non fu it erudi tu s et de Dei r everent ia edoctus v . 18 o rex,

Deus a l t issimus r egnum et magni/icen tiam glor iam et honorem dedi t

N abuchodonosor pa tr i tuo v . 1 9 ct pr opter magn ificen t iamquam deder a t ci un iversi popu li , t r i bus et lingua e tr emeban t et metueban t

eum; quos voleba t in terficieba t et quos c oleba tper cu tieba t et quos ooleba t exa ltaba t et quos voleba t humil iaba t cumIeremias iam anno

pr imoN abuchodonosor va t ic ina tusesset servient omnesgentes istae regiBabylon is septuaginta ann is facileper suader ipoterat cu iqne eumex Dei nn tn et volun tate regiones sibi subiec isse . Proper cu tieba t habet

Syr us quos volebat servabat (vivificabat) , ita nt per fecta conc inn ita s

habea tur in u troqu emembr o in ter se opposito . l ta quoqu e textus trad itus

eXplicari debet ; quar epromas . um: sc r ibe vel mm: vel for tasse et iam

n t lectio habet var i ans nm: ; eius version is iam memin it Va t . eamqne

iure praefernn t recen t ior es (Ro/zl Troch . I l i tz . Z . K eil , Meinhold

In verbis an imadverte cum Ca lm. supr emam istor nm pr inc ipumpote

stetem et absolntam. Hand immeri to Ieremias saepius monet Deum

https://www.forgottenbooks.com/join

168 DA N . 5 , 25—28

tur ,n t ipso sono fiat a llusio ad

‘7pn a

‘7‘1plevemesse minus haberepon

der is,et ad mn Persa . Ceter um in v . 2 5 legitu r in textu

'

(î DW5 1 et divi

den tes . Espl ica tur i taque n umera tum n umeravi t Deus d ies tuaedomination is et dominat ionemtuamfinivit loquend i forma numera tum

id quod fi rmi ter decretum et stabi li tum est expr imitu r ; complevi t i . e .

ad finemadduxit ; appensum i . e . appensus in bilance iusto Dei ind ic io et statera examinatns es et exploratus ; opera tua sun t expensa at

inventus es deficiens ,iusto pondere minor cen n ummus adu l ter inus ;

nam carens iust it ia et prob itate in sta te ra Dei cum omn i sua pompaappensus inven tus est levis e t venus (Lap ) ; qua re demnm audi t v . 28

d ivisum regnum tuum a te t ransfer tu r,absc ind itur , datu r a Deo

Medo et Persae . De nsu et significat ione vocnmmm"HD iam supra

p . 160 dixi ; semper regnummedo-

per sicum i ta designatur et hoc locoinsuper allusio cer n i tur expl ic ita ad Persas .

Haec explicat io eommun iter propon i tnr et a grammatic is (Wincr ,Gr ammat ik des b ibl . Chaldaismus 1 2 ; Ka u tzsch , Grammat ik desBib lisch-ar amaeischen 29 ) et a lexicogr aph is et ab in terpretibus et

simil i rat ione iam a LXX fipienmu t,xa r gl oyia@n, dumTheo

dotio verba textus retinu it [LGWÎ, 0exfl , <paîpeg. N uper tamen ali a accep

t io in medium prolata est . Clermon t- Ganneau tres illas voces siguificare ponder a affi rmat et ver t i debere mina ,

siclns , d imidia mina ;mina et siclus (scheqel , ar am. u

‘vpn ) etiam al ias inter pondera r ecen

sen tu r ; ma notione d imid iand i d imidi i apud r abb inos adhibetur (cf.Bux torf Lex . ; Levy , Chal d . Woerterb . 8 . praeter ea Canneau in

pondere assyr iacoquod aequ ivaletminae d imi d iae inscr iptnmse legisse

testatur peres . Insuper N oelde/ce monet‘7p}j et Dj p nullomodoposse i n

numer umpar ticipior umr efer r i,ver um esse substan t iva r ite efi

'

ormata

(Zeitschri ft fttr Assyr iologie 1886 5 Unde secundumhanc interpretat ionem vocnm Deus senten tiam suamponder ibns i ll is symbolice expr imi t (of. Zeitsch r ift fi

‘

1r kathol ische Theologie 1887 p.

A t prior esplicat i0 etsi formae duar nm vocnm grammat ical i non adeo

congr u i t , tamen multo propius ad Dan iel is in terpretat ionem accedere

vide tu r . Par umper el io modo Hofmann v . 2 5 conc ipi t mina,mina

in nummis siclor nm et (dus e) minae d imid iae ; 5ph sci l . esse appositionem ad a lter um sm ; u nde mina Deus regn um t ib i t rad idi t integr um ac pr03per um; siclus appensus es in statera et reper tns es

defic iens ; minae d imid iae d ivisit regnum tuum et ded it Mede et

Per sae (vide Zeitsch r ift fm kath . Theol . 1. c . p .

Nequemi rum si Balthasar and iens tr ist ia solver it praemiumquod

DAN . 5 , 29-3 1 169

poll i ci tn3 est ; au t en im longo post tempore c red idit ven tur a quae

dis cr et , aut dumDei prophetam honorat sperat se ven iam consecu

tur nm (S . Dan iel autem honores ob la tos admi t ti t non tam

quia peracta in terpreta t ione suspic io mendac i i ant. adulat ionis nu lla

quam u t in se honor etur Deus cu ius pr opheta er at, u t

Dei glor iamea r at ione i llust r et et nt i lla pu rpura et ille an reu s torquesd ivinae senten tiae expl icataeqne ab eo scr ipturae test is si t (Ma id )v . 29 tune iuben te rege indu tus est Dan iel pu rpura et cir cumda ta est

torques aur ea collo eius et praedica tum est de co quod haheretpotesta

tem ter t ius in r egno suo ex verbis sequ itu r honorem ei statimcolla tum esse et promu lgatum corammille con vivis in au la con vi vi i .

N eque fingendum est caede repen tina regemimped i tumesse quominu sDani elem honoraret vel totum hoc solum consti tutum

esse pro sequenti d ie vel pr aecones multa nocte per u rbem claman teshonoremDan ielis omn ibus promulgasse . Cnr Dan iel honor em admiser i t , S H ier . han c quoque afl

'

er t ra tionem n t Da r io qu i er at successu rus in r egnum ti eret notior et per not itiam honorat ior i . e . n t ea

auctor itate et honor e praed itus Dei glor iamet bonum popu li su i apudnovum dominatorem efficacins promover e posset .

Sent en tia c ito est exsecnt ion i mandata v . 30 eadem nocte in ter ec

tus est Ba l tassa r rex cha ldaeus ; v . 3 1 ct Da r ius Medus successi t in re

gnum annos na tus sexagin ta duos N abon idus en improelìo a Gyrovictus sese cum panci s r eceper at Bor sippam (Bi rs N imrud ) ; filius eiuscum magna exer c i tus

'

pa r te u rbem Babylonem ingressus era t . E ins

pngnae et fngae N abon id i et veter es ,Ber ossus et Her odotus

,et ipsa

illa in sc r iptio cui nomen est annales N abon id i men t ionem fac iunt ( cfBr unengo l . e . p. . 529 ex ea quoque discimus proel ium factum

esse mense tammuz ,d ie 1 5 c ivitatemmun itam S ippara (Sephar vaim)

por tas aperu isse Per sis et d ic 1 6 Ugbar n (Gobr yam) cumexer citn Gyr i

profec tum esse versus Babylonem; proinde cir ca in i tiummensis iulii ;Cyr um autemmense mar chesch van die ter t io Babylonem ingressumesse et pacempromisisse et Gob r yam sa tr apen institu isse proinde cir ca

med iummensemoc tobr em,for te d ie 1 9 , u t H ommel censet (Gesch ich

te Bab . n . Assyr . p. Haec si ita se habent , ea quae veter es de

obsid ione urb is , de Euph ra te ilumine d id uc to ,de ingr essu Medor nm

et Per sar um in u rbem c lam,dum Babylon i i convivi is et luxu r iei va

caren t,concordi ter nar rant , col locanda cr unt in ter mensem iu l ium

et octob rem. Ea igitur nocte qua per fluvinm diductumet immin utumingr essi sunt milites in u rbem ob sessam et suis mun ition ibns n imisconfisam,

inter fectns est Baltassar ; eius convivium omn ino congru i t

nar rat ioni a vcter ibus tradi tae de qua vide quae notavi ad Is .

1 70 DA N . 5 , 3 1

ct et ad ler . seq. et cf. Br unengo p. 52 1-536 ; Vigour oux

o. p. 57 2 seq.

De Dar io Medo quaest io acer r ima agi ta tur . Dan iel tam d istinc te lo

qu i tu r , immo aetatem eius assignat , ut si legeretur apud au ctor em

profannm,nemo rem nar ratam in dub ium vocaret . At si agitu r de

sacro auctore,da r e solum in s . litter is commemorata ,

res apud mul

tos plane al ia esse v idetu r ; even tum nar ra r i claman t apud nu llum

sc r iptor emcommemoratnm proinde fi ctnm , quasi s . auctor tum so

lum mereretu r iidem cum eius nar r atio a profano quodam scr iptore

comprobar etnr . Qu id tandem obstat quominus assumatnr Cyr um non

sta timper se regn i vel provinc iae Babylon iae gnbernacu la t ractassesed ea t ractanda commisisse Medo cu idam nob il i , Dar io nomine?Quohonor e collato a lien i Medo et Medos honoravit quos non i ta pr idem

suo sub iecer at imper io et forte Ba bylon i is r emgr atem pr aest i t it et se

ipsumqu i al iis negot iis sat is esset occupatus a mu ltis cu r is l iber avit .

Ut ique in insc r iption ibus Dar ius Modus r ex Babylon is non dum est r e

per tus . Fier i etiam potest , u t casu quodam vel er rore nomen Da r i i ,utpotc magis notum, pro nomine al io si t substi tutum. Uti ex insc r iption ibus patet qu as S trassma ier descr ipsi t in pr imo anno Gy r i r egis Babel etiam simu l cum eo Kambnz ia (vir ex Kambnja) tamquam sa r Ba

b ilu,r ex Babel

,designa tu r . N um eo nomin e Cambyses , pater Gyr i ,

vel Cambyses , eius fil ius declaratu r ? Qu idqu id est , ea inscr iptione

sal temostend itur ab indole Gy r i non fu isse alienum alter um qu endamin r egn i consortium assumere . Ceterum in textu habetur et Dar ius

a ccepi t r egnum quae d ict io ad cdm bene accommodatur qu i a Gyro

insti tu i tu r, nt pro ipso et ipsius nomine t itu lo regio res admin istret .

Cum in textu non legatur successi t , cum insuper apud LXX et in b i

blii s hebr . iste ver sus con iungatur cum . sequ en ti nar rat ione cap. 6,

fuerunt qu i negarent Dan iele asser ì stat im post Bal tassar r egnasse

Bar ium Medum, ver um eum col locar ì posse et debere prorsu s aliotempore et versione vu lg. c rear i er ror em. A t id temer e asser i tur . N amversus 3 1 omn ino r equ i r itu r eo loco et eo quoque sensu quo in vu lg.

n t oracul um eventu ostendatnr impletum; n ti en im caede Baltassar

regis nar rata impletnr illud numera tum et appensum in v . 26 . 2 7,i ta

r egno a Dar io suscepto habetu r impletio ter t iae voc is divisum vel d ic i

den tes . P r aeterea in ipso textu par ticula coni unct ion is 1 senten tiaet Dar ius accepi t ar cte adnect itur ad an teceden tia ,

dum absolute

inchoa tur '1gtti placu it . S i qu i autem opinan tu r n u llomodo asser ì a Da

niele Bar ium r egem fu isse Babylon is et pr oinde r efer r i de

bere non ad Babylonem sed ad Ecbatana et ad r egem Medor nm ,ill i

non legisse v iden tur in anno pr imo de semine Medor nm

https://www.forgottenbooks.com/join

72 DA N . 5 , 31

veterum iam statuerun t (of l osephus, Ant . 5 ; S . H ier . ad

A lb . Ma id . ad Ma r . P er . Lap . Tir . Ca lm. ) et iam sa t mul ti recent ior umpraefer nnt (cf. Loch , B r unengo, D. Ges . Ber thold t , H engsten

ber Auber len K ranich/eld K lic/ot]: Zoeclc

ler, Kei! S eager , Transactions of the Society of b ibl . A rchaeology

1 87 8 , Vi p. 1 18 al ii eam sal tem valdeprobab ilem d icun t et quaecum Daniel is nar rat ione apte componatnr (Trac/z. Exst i t isse

Cyaxarem,fi liumAstyagis c iusque successorem r egemque Med iae , ex

Xen0phont is Cyropaedia coll igi tur , in quo l ibro satis frequenter eius

fit ment io . Ver um qu idem est eo iu’

l ib ro min ime omn ia ad rei ver itatem desc ri bi ; at adver te mul ta ex nar ratis ver e even isse ,

et prae

pr imis ex vivis quorumpar tes i b i exponat v . g. u t r iusque Cambysis ,A styagis , Grossi , Gob ryac ,

Hystaspi nu l lumesse pr o arb itr io fictum ;cu r ergo i d in uno Cyaxare , de quo totiesment io fi t ( cf. 22 ; 5 ,

2 : 20; IV.5 ,8 ; V, 1 . 1 praeser tim cum adeo int imeres et mores Cyaxar is cum r ebus a Cyro

|gestis connectantur ?Verum

est eum ab Herodoto non co1‘nmemorar i ; at iure nota t Ges . soler e

Herodotumpraetermissismed iocri bus homin ibus ex longa r er umser ienonn isi u num alterumve memor a re rel iquis eminent iorem,

u t al iundeconstat et ipsa Bab y lon iae h istor ia docet ex qua un ius N i tocr is reginaementionem in ii ci t

,r eliquos r eges usque ad Labynetnm ne N ebucà.

dnezare qu idem excepto silentio transit (Thes . p. Atque ex i is

quae nu nc comperta habemus monumen tis et inscr iption ibus espli

ca tis Her odotum et plur ima non nar rare et saepius decipi par itercer tnm est . Unde eius auctor itate nar rat io Xenophont is non conval

litu r qui et iam profitetur se ea enar rare d’

eau ovi » m i. èm06psOa m i

1i60‘5661 t ò‘òxoò

'

pev.

lam ex na r ra tione Xenophon tis Cyr us bellumger it con t ra Babylon ios quasi dux exer citus Cyaxar is (V,

VI,

Urbe expugnata

1 . Omnino conced i potest , immo probab il issimo debet concedi , Xenophontem ut omnemmal i speciem a suo heroc longissime removerel , res a Gyro matra Astyagemgestas handfideli ter descr ipsissc ,

verummodum quo il lum regno pr ivaver it sat is obtexi sse . Sed inde

nondumsequ itur quod v . g. d’a icu vu lt p. 465 . Cyaxarem solum ad hoc esse exeogita

t um et edictum a Xenophonte nt crudeli tatemqua usus esset Cyrus cont ra Astyagemd issimularet (pour masquer la brutali té d u roi de Perse envers Astyage) . Si en im id tantumintend isset Xenophoni , non opus erat fingere fil iumAstyagi s ; pot ins ea fict ione c i quod optaret imped imentumopposu isse eensendus esset . N am inducens eum qui nunquam exst i tisset

et de quo nemo unquam quidqnamand ivisset,tat i suae narrat ion i suspiciouem frand is a

spersissot , quam tamen evi tare prudent iae erat ; eamvero sat is removi t si par tes praecipuas

agendas at tr ibu it vir is il lis qu i eo tempore floruisse et cumCyro negot in per tracta3se revera

d icebantur . I nsuper qu i i lerodotumprorsus sequ i maluat , non videa tur at tendere histo

r iamCyr i mulk is ac fa bul is inspergi apud eum.

DAN . 5 , 31 1 73

Cyaxar i munera ob tnl it eique sign ificavit palat ium ei par a tum esse

Babylone ,ut si eo iret ibi quasi domi hab i tar et (VI II , 1. e . u t

si more r egum or ienta l ium sedem regiam pro aliqno temporeBabylonemvel let t ransfer re , ib i haber et pal at ium r egia ma iestate dignum.

Unde secundum Xenophontem non Cyaxares imper ium babylon icumexpugn at , sed a Cyr o accipi t imperiumexpugnatnm,

sicut Dan iel d ic itde Dar io . Descr ib itur Dar ius eo tempore natus annos 62 ;

'

Cyaxar es

a l iquan to ma ior natus erat Gyro ; npcc€6n po’

g zip. ; K ùpou, ipse d icit VI ,iam ver o eo tempor e Cyrus annos natus erat 60,

cum anno 529

a . Ch . d iem obir et natus annos 70; qua re aetas Dar io adscr ipta om

n ino conven i t in Cyaxaren . Bum tum temporis aeta te iam satis proveetae fu isse et iam eo patet , qu ia r efer ente Xenophonte Cyaxareè cum

non haber etprolemmasculamGyroetiamt rad it Mediam totem proinde

ea aetate er at u t iam non spera r et sib i posse fi liumgign i (VI II ,A tque i is quoque mor ibus descr ib itu r Cyaxar es quibus ea quae de

Dar io Dan iel is legimus facile explican tu r . Cyaxares en im vir perh ibe

t u r volupta tibns ded i tus , negot ior um gerendor um n egl igens ,Gyr o

r erum gerendar um cu ram cedens et ab eiu s nn tn et imper io fer e

penden s ; ita quoque Dar ius op . 6 totus a pr imor ibus regitur corum

que voluntat i cuneta concedi t . Quar e excepto nomine reliqua satisin ter se congr uun t . CumLXX praebeant nomen Ar taxerxes simul cumaltero Dar ii nomine , suspicio or itur hoc loco quoque in textu Dan ielisnomen genu inum non esse tr adi tum. De hac quaest ione bene agit D.

p. 8 1 seq.

Demum bene notat H eb . ex eo quod Dan iel regem in mediumprofer t a nu ll o el io scr iptore eo nomine designatum va lide comproba r i

na r r ationcm libr i nequaquam esse Opu s supposi t i tium ; ,agnoscun t

en im r ationalistae auctorem hu ius l ibr i Scr iptu res sacras Iudaeor umlegisse . lam vero ins ta il lam hypothesim pronum era t ut ipse opussuum commendatur us plane exser iberet Isa iamqu i Babylonem a Gyro

expugnandam praed ixerat al ium au tem regem Da r ium coaevis su isignotum prod ucer e sedu lo cavisset

,ne commen ta ipsis obtr udere vi

d eretu r . Si igitu r auctor noster secus agendum esse duxer i t,istud ea

sola da causa acc ider i t, quod r es pr ou t eas ges tas esse cognover at ac

cu r ate r efer r e prae ceter is in tender i t

Ut i fi t in re obscnra et dubia , var ia proposita sun t ad quaest ionem hanc

d e Dar io Medo solvendam. In per iod ico Tr ansact ions of the Soc . of bibl .

Ar ch . 1878 , VI p. 1 22 E rnest deBunsen pon i t quaest ionemnumnon censer i

possi t Bar iumet Cyrum esse unum eundemque . Rasha autem (Chronologieder Bibel , p. 12 1 seq. ) censet et a Dan iele esse scr iptum non Da

r ium, sed Cyrum Medum; nomen autem Gyr i per errorem postmodum in

1 74 5 , 3 1

nomen Dam essemntatum qu ia seq. revera sermo fiat deDario, Dar io

sci ] . Hystaspi filio quem . 28 et in tel ligendumesse existimat . Hanc opi

n ionem ideo amplect i tur , quia nul lib i men t io fiat alicuius Dar i i qui expu

gnata Baby lone imper ium capessier i t , dum e contra omn ibus test imoni issacr i s et profan is Cyrus regnasse d icatur , qu i eo tempore fere et iam annos

62 natus fuer i t . A t mirum est et plane incredibi le amanuenses pro nomine

noto Cyr i posu isse al iud nomen ; dein nullo pacto Dar ius , fil ius Hy

staspi in tell igi potes t ; dicitur en im Daniel prospere egi t in regno Dar i i et

in regno Gyr i Persae ; ipsa col locat ione iam prohibemur quominus Dar iumHystaspi li lium designari cpinemur . Praeterea nota Gyram d ici Persamh ic et regemPersarum; unde plane evad i t improbabi le Dan ielemscripsisse Cyrum Medum et eodemmodoA li i ub ique Dariumfil iumHystaspi in telligendumesse volun t ; i ta Gene

brerd et Clavier , quos pro ea opin ione allegat Trochon p. 24 , et recent ior i

tempor eBosanquet , Transac tions 0. p. 79 . 123 , cui consent i t Sayce p. 1 22 .

At id est Oppido falsum. N am Dar ius Hystaspi fil ius cer ti ssime non est

Medus , sed u t ipse in inscr ipt ione cu i a Behistun nomen est saepius ailir

mat ex prosapia Achaemen idarnm,igi tur ex sodamgenere quo Cyrus , ex

genere ant iquo regum Persarum (of. Spiegel , Al tpers . Keilinsch riften p.

dein obstat quod modomanu i verbornm col locatio 6, 28 ; par i ter quo

angelus in ter tio anno Gyr i regi s Persarum d ici t se iam anno pr imo Dar i iMed i adst i t isse Michael i ad intorem. Quomodo igi tur fier i posset . nt Dariusiste si t Dar ius fi lius Hystaspi

? Par iter mi l itan t contra eam Opin ionem quae

iam exposita sun t de nexu qui in terced i t inter et an teceden t ia . P roinde

n isi Dan iel secum ipse pugnare d icendus est, haec sententia proenl est ab i ic ienda cf. D. p. 77 .

Al i i in Dar io Modo ipsum corni posse Astyagen exist imant . Earn senten

t iam u t cer tam habet N iebuhr , Gesch ichte Assur’

s und Babel’

s p. 92 . 224 ,

nt probab i lemP a lmier i , de veri tate historien l ibr i Iud i th al ii sqne s . Scr ipt .

loci s p. 63 ; pro ea sentent ia ex veter ibns al legantur quoque Syncellus et

Cedrenus ; et Syncellus qu idem in Chronograph ie p. 205 ( in ed . Dindorf

p. 387 ) dici t. Dar ium Medum et iam esse Astyagen ; at p. 209 (393 ) legi tu rN a60vd81o; 6m i

’

A aw a'rq; Aapcioq

'Accowîpou mi

’

Apt aEipEmlm 1C'et. eodemfere

modo d ici t Cedrenus p. 142 (ed . Bonnae 1838 p. 249) Dar ius Medus etiamArtaxerxes et Astyages et N abogiadus appellatur ; idem Estheram formae

grat ia uxorem dus it . Undo borum testimonia pro ea opin ione nu ll ius sun tauctor i tat is . N eque ea senten ti a cum compu tat ione temporum conci liar i

potest . N am Dar ius Medus cum Babylon expugnatur natus est annos 62 ;

eodem tempore Cyrus, qu i anno 529 mor itur natus 70 annos, iamest sexa

geuar ius ; sed qu is credere potest Astyagen solumann is duobus natu maiorem esse Gyro? Ali i et iam ex eo argumentum ducunt quod Herodotus

narrat , A styagen anno i llo quo bellum inter Alyatten et Cym ren fini

tum si t in matrimoniumdnxisse fi l iam A lyatt is Aryen in vel sal temsponsa

l ia facts esse inter lil iumCyaxar is , Astyagen , et fi liam Alyattis . lam even

tumhunc mul t i adscri bun t anno 610vel 603 ; unde patet anno 538 Astyageu

https://www.forgottenbooks.com/join

6, 1

ad Medos imper io suo magis magisque conci liandos . [sta d ign itas Mecio

col lata est honor quo r egno med ico iam‘

demor tuo vel pot ins exstincto

parentatur a Gyro .

Denique de senten t ia quam recent issime protul it d’

Envieu , Bar ium Me

dum esse N er igl issor , iam supra p. 1 59 d ictum est,

eandemque D .

quoque bene oppugnat p. 79-81 .

5 . Daniel in locum leonum eoniectus ser vatur . Cap. 6.

Ano . Dan iel sua sapientia et honore a r ege sibi hab ito invidiamesei la t pr inc ipum ; quare eum perdere volen tes regem ad ferendnm

dec retumpermovent ne quis per t r iginta d ie's a deo al iquo qu idquam

petat n isi a solo rege . Dan iel au tem consuetas ad Deumpr eces min imeomittit ; quare spreti regi i mandat i accusatns mi tti tu r in lacum leonum Postero d ie rex de eius sor te soll icitus eum incolumemservatum esse deprehend it vehemen ter gavisus ; accusator es mi ttuntur

in lacum et devoren tu r a leonibus ; r ex au tem ed icto pub lico DeumDan iel is honor ar i inhet Ostendi tur hac narra tione quo

modo Dens qu i se r cgibus chaldaic is potentem man ifestavit et iam in

regno medo-persico non cesset suam maiesta tem gen tibus ob oculos

ponere ; vide Pr oleg .

a ) Da n i el i in s i d ta e pa r a n t u r 6 ,1 - 1 7 .

Quomodo factum si t , u t Dan iel et iam in honor e esset apud novum

regem,Theod explicat ex splendore pieta t is quae ub icumque si t pro

pr ios emi ttat rad ios , S . H ier . au tem eo quod rex aud ier i t signum et

portentnm quod Baltassar acci derat et interpr etat ionemquam Dan ielexposuer at et quomodo Medor nm r egnum Per sarumque pracdixer it .

Ut r iquc causae ad iunge pruden tiam Dan iel is et rerum gerendarnm

experien t iam regi mox esse perspectam. Mor es au tem regis in hacnar rat ione i i desc r ibun tur qu i Cyaxar em,

Astyagis fi lium,a Xeno

phonte descr iptnm prorsus r eferunt ; hominem en im cernimus nego

tiorum cur am a se longe amandantem, quietis ac volupta t is studio

fere a n ice intentam,ad al ior um ar b i tr ium decernen tem , prudenti

con sideratione dest i tu tum, aliorum impetu i ceden tem invitum,cum

in se n ih il habeat fi rmi tat is vel constan tine (cf. 9 . 1 5-1 8 et videCyrop. IV,

seq. V, 35 . 38 . 51

Qua de causa Dan iel invidiam pr inc ipum incur rer it expon i tu r

v . 1 P lacu i t Dar io et cons t i tu i t super regn um sa tr apas cen tum vi

gin ti , u t essent in toto r egno suo, v . 2 et super eos pr incipes t r es ex

DAN . 6, 1 -4

qu ibus Dan iel unus era t,u t sa tr apae i ll is redderen t ra tionem et rea:

non sust ineret molest iam v“

. 3 igi tur Daniel superaba t omnes pr inc i

p es et sa trapas , quia spir i tus De i amplior er a t in i l lo; v . 5 por ro r ex

cogi taba t const i tuer e eum super omne r egnum; unde pr incipes et sa

t r apa e qua er eban t occasionem u t inven ir en t Dan iel i ex la ter e r egis ;

n u llamque causam et suspic ionem reper ire potuer un t eo quod fidel isesset et omn is cu lpa et suspicio non inveni retur in co LXX prae

b ent sat r apes 1 27 , qu i numer us ei qu i habetu r Esth . con formatusesse v idetu r ; immo l osephus Ant . statu it 360

,fortasse ex

er ror e un icu ique ex tr ibus pr incipibu s 120 a tt r ibuens . Hanc nar ration em tamquam fictam traduci t —H i tz . teste enim

.Xenophonte Cy r um

pr imum misisse satrapes in provincias sub iectas cosque sex solum ;teste autem Herodoto Bar ium pr imum totum regnum divisisse in 20

provincias ; unde na r r ationem hanc argu i falsi ta t is . At Xenophon locoa llegato i . e . Cyr0p.

VIII , 7 n e verbulo qu idem ind ica t Cy r um

p r imum inst i tu isse n t satrapae provincias sub iec tas guber nar en t ; e

con tra i ta r em narrat u t de insti tu t ione omn ibus iam nota et consueta

loqu i videatu r . Atque profecto,n umqu isqu am cr edet a Gyro pr imum

r eper tnm et in usum inductnm fu isse , ut ma ius regnum non ab uno

admin istrar etn r,sed u t i n va r i i s region ibus const i tuer entu r magist r a

tus ? Qu id quod iam apud Isa iam Assyr ia s de regno suo loqu i tu ru umqu id non pr incipes mei simu l r eges sun t ( 10 Et Berossus quo

que scr ìb i t patrem N abuchodonosor, r egem N abopolassar cer t iorem

esse factum de r ebell ione quam movisset sa tr apes ab eo inst i tutus in

Aegypto et in r egionibu s Svr iae et Phoen ices (cf. l osephu s, An t . 10,

e . Ap. N eque ver um est Gyram solum sex sat rapes

misisse ; namXenophon tantum de i is refert quos Cy rus ab legavi t in

A r abiam et in Asiamminorem; de al iis regn i persici provinci is , Babylon ia ,

Assyr ia ,Med ia , Syr ia non loqu itu r ; qua r e falso ex Xeno

phon te colligitur regnum per sicum solum in sex sat rapies divisamfu isse . Etiam Herodotus nu llo modo a Dar io pr imum r egnum esse in

pr ovincias d ist inctnm affi rma t , sed solum nar r at eum consti tu isse

vigint i o"

pxitg, r à; an’

rm'z m) .éouc u c a r pa

-mia ; Ceter um r egnum

babylon ìcnm iam sub N abu chodonosor in var ias provincias esse de

scr iptum discimu s ex 59 e t quo loco Dan iel pro ei usmod i

magistrat n eo nomine u t i tu r quod postmodum mor e Persa r um adhib itum est . N umerum autem provinc iar um a lio tempore al ium fu isseeo quoque ostend itu r qu ia sub ipso Dar io fil io Hyst3 5pi alins et alinsnob is offer tn r Herodotus 20 fu isse dic it ; in inscr iptione per sepolitan a praeter Persiam enumerantur 2 9 in in scr iptione de Beh istun 2 3

(Spiegel e. p. 5 . tempore Xerxis 1 2 7 fu isse ex l ib ro Esther 1,

Dunn… 12 .

a, 2-6

1 ; comper imns . Qua r e a Dar io Medo fu isse cons titu tus 1 20 nu llo

modo impugnar i mer ito potest .Hisce 1 20 satr apis tres praeposu i t pr inc ipes qui bus r at io esset. red

denda de t r ibu t is et vect igal ibus , ne soi l . r ex damno afficeretn r ; de

voce pu v ide Esd r . 1 5 . 2 2 et Esth . quibus in loc is sermo

est de nocumento vel molest ia et d ifficul tate quae r egi infer r etur ; eo

sensu h ic quoque ver t it Theodot io ò'1rw; p:ò ivo

—

[Ai r a i ne regi molestia crear etur . Un us ex istis tr inmvi r is er at Dan iel qu i officio suo sa

pieuter fungendo longo in tervallo ceteros superabat , qu ia spir itus

pr aecellens in eo er at ; vide Unde rex iam cogi tahat eum super

duos illos pr aesides. extollere et toti r egno praeficer e . Verum iste favorr egius alior ummovi t invidiam. Duo il l i al ii praesides et sat r apescer te non omnes 1 20, u t H i ts . ad nar r ationcm r isn i exponendam vu l t

sed qui casu in aula aderan t vel a duobus praesid ibus in auxil iumadvocabantu r vel n ipote subd i ti Dan ieli censeban tur fac i l ius in co

al iqu id vituperu deprehender e posse , sedulo quaereban t cau samquandam accusa t ion is con t ra Dan ielem ecc pa r te regn i ( ita in textu ; Va t .

Ma ld . et regn i quoque habent codices e t ed it iones vulg. pr isca e com

pl nr es compl ntensis , par is . lovan . Henten i i ; cf. Lucas b r ugensis)i . e . u t inven i r ent a liqu id quod de r egno ma le admin istr ato Dan iel i

possent ob i icer e . Eodemmodo expl ica ex la tere r egis vel ex pa r te re

gis ,si sci ] . in r egis servit io vel in honore r egi pr aestando al iquam

commi tteret negligen tiam. At nu llam cau sam vel cr imen (propr iecor r upfionem, rem prave factam) r eper ir e poter an t , quia Dan iel inmunere fidel is erat neque u llam culpam vel r em perperamgesta…admi t teba t . Et hoc testimon ium datum est beato Dan iel i non ab i is

tan tumqu i eumd il igeban t sed etiamab i is qu i eius vi tae insidiabantu r (Theod )Aegr c fer unt quod al ienigena adeo honoretu r a rega cumque sib i

praepon i nul lo modo ferendnm esse statu un t . Cognoscentes autem

eius r eligionem quomodo insid iae ei stru i possin t inter se expendun t

v . 5 dixer un t ergo vir i i ll i non in ven iemus Dan ieli hu ic a liquam

occasionem,n isi for te in lege Dei su i non inveni emus con tr a

eum ca usam a l lam,n isi etc . ; felix conver satio ,

notet hic S . H ier . ,

in qua in imic i nu llam r eper iun t occasionem,n isi forte in legitimis

Dei ; igitur pro cr imine obser vationem legis di vinae ei ob i ici opor tet

aliqu id sta tuendum est contra legem Dei su i quia tun e legiDei su i adhaerebi t et inc idet in legem homin is v . 6 tune

pr in cipes et sa trapae su rn'

puer un t r egi et sic loca t i sun t ci Da r i r ea:

in aeternum vive verbum urin a expl ica cum impetn vel tu

mul tuan tes r egem adi erunt , vehemen ter et instan ter ab eo postu la

https://www.forgottenbooks.com/join

180 DAN . 6,7 -9

gou roua: ad h . 1 . Z . Hei l ) . Acced i t quod Dar ius Medns novus dynasta

regi babylon ico occiso in r egnum successerat . Inde au tem for tasse

ar r ipi poterat oeeasio inducend i r egem n t pr o au la sua tale sta tueret

decretum quo soil . man ifestam r edderetur u t rum etiam i i s a l ic i qu iantea servieran t r egi baby lon ico ad novi r egis cultum et ser vit iumt ransi issen t vero an imorumobsequio n ecne . Esse ver o dec retum i lludsta tu tum non pro regno toto ,

sed pro i is qu i prope regem in urbe

regia eran t etiam ex. pecna proposita consequ i tu r . Lacnm en im leo

num vel depressam in altum foveam vel arentem cisternam in qu a

leones nnt r ieban tu r (S . H ier . ad v . 1 9) non ub ique per r egn i u rbesvel Oppida exsti t isse patet , sed in u rbe r egia vel prope ar cem regiam.

Monumenta r eper ta exh iben t quan topere reges venation s leonum deleeta ti sint ; leones et iam a p0pnl is subieet is inter r el ique tr ibuta

quandoque affer ebantur in a rcem r egiam (cf. Laga r d , Discover ies inthe ru ins of N in iveh and Babylon p. Leones in caveis servatos

esse cer tam ost i ; homines mor t is reos ipsis t rad itos esse devorandos

iam inde redd i tu r omnino probab ile ; insuper ex annal ibus Asnrban i

pa l verba r ec itan t qu ibus d icitu r et Senn acher ib et Asn rban ipal eiusmod i poenam infl ixisse (cf Tr ansact ions of the Soc . of bib l . A r chaeo

logy p. 362

Quo cer tiu s opta to r ei es ita pot ian ta r , regem a rgent a t mandatumistad scr ipto eonsighe tur . Timen t sci] . ne r ex qu i tan t0pere Dan ie l ifavet ei parcer e vel it . Ed ictum au tem regiam semel promulgatum

more Persar um non potest revocar i ; vide Esth . Quare magna vafr itie malevoli i lli pr incipes r egem c ir camven innt incau tnm

qu i ad qu id ipsi tendan t min ime appr ehendi t , sed potins eorumeon

si liam laudat et appr obat quo r egiam auctor i tatem firmar e et omn es

ad eam summa veneratione pr osequendam ad iger e sta dean t v . 9

por ro r ea: Da r iusproposu i t ed i c tum et sta tu i t in text a pr0p

tereu exa r avi t scr iptum et in terd ictum. Tr ibus de cau sis , scr ibi t Ma ldcredendum est eum in eam senten t iam addu c tum fuisse

,amb it ione

sammi honor is pr incipum consensu et au ctor ita te , humana pruden

t ia , u t hominum sib i recens subd i tor um animes an satis d icto aud i entes essen t exper i r eta r .

Dan iel au tem non dest i tit er and i cau sa domam i r e , sicu t an tea facer e solebat neque de or and i r ita quo ant ea u tebatnr meta regis qu id

l . V ide quoque parabolam Ez. 19 6-9 propositam fac tus est et miserant eum in

caveam. Meri to scribit Lenorma n t la fosse aux lions devient pou r nous un detai l d’

une

exaeti tude et d’

une préeis iou topiques , en présence des admirables bas- rcl iefs de chasses

d'

Assurbau ipal où nous voyons ameuer sur le terrain dans des cages , les l ions gardés pou r

les plaisirs da roi ef . Vigour oux c .

n…. e,10- 19. 18 1

quam praetermisi t (Ma id ) v . 10 quod cum Daniel comper isset , id

est cons t i tu tum legem, ingr essus est domum suam et fenestr is aper tis

i n coena cu la suo con tra l er usa lem t r ibus tempor ibus in d ie flecteba t

gen ua sua et adoraba t confiteba turque coramDeo suo, sicu t et an te

fa cer e consuevera t in text a et f'

enestrae aper tae ei (domn i)c r ea t in coenaculo eius i . e . fenestrae non elat ratae ; ascend it in su

per iorem pa r tem domus , u t qu ietus oraret a strepita et tama l tn r e

motns (Act . or an s sese ver ti t ler usa lem ver sus,ad locum tem

pl i ; ib i en im Dea s se posi tu rnm cor et ocu los promi sera t (3 Reg. 9 .

ib i u t Deus precibus ben igne annueret , Sa lomon Dominum de

pr eca tas er at (l . e . versus templum fu nd it preces psalmis ta nt orat io sua ven iat ad templum sanc tum Dei , lonas

i n vent re piscis ex0ptat ; ad locum templ i dona et munera perfor an t

pi i Ia deei templo exa sto ler . etc . Bar . Qua re eodem modo

Dan iel ad sedem i llam quamDeus elegit et quam instau r a tum i r i sc ieba t conversus preces fund it , idque ter , pr out iam Ps . vesper e

et mane et mer idie nar r abo et annunt iabo (med itabor et gemam,

b ebr . ) et exaud iet vocem meam. Tr ia au tem sun t tempora qu ibusDeo fleetenda sn

,nt genna ter tiam hor am

,sextam et nonam ecclesia

st ica traditio in tel ligi t (S . ef. Act . Cir ca horamter t iam et nonam olim ofi

'erebatu r in templo i nge sacr ific inm ; unde

hoc tempu s oppor tun am erat orat ion i ; cf. Esdr . Ps .

Genib ns fiexis oraverat Salomon in dedicat ione templ i 3 Reg.

2 Par . eodem modo precat a r Esdras N ih il orat ion isc onsuetae omi si t

, quon iam antea i ta fecerat . Si n unc omisisset , im

pio regis dec reto obed ivisset ; Dan iel au tem in cal tn Dei fidel is et con

stans permanet . Intellexit decretum il lud la tam esse in con temptnmDei Israel et honorem b lasphemum postn lar i pr o r ege . Quar e ne

omissione quidem ora t ioni s eonsuetae ei obseqa ebatu r .

Atque Dan iel in pr incipum insid ias incidit v . 1 1 vir i ergo i lli cu

r iosius inqu ir en tes invener un t Dan ic ismoran tem et obsecran temDeum

su um in texta tam v ir i i ll i i r r aer un t et invener un t etc . ; de

ve rbo vide v . 6 ; impetu quodam facto soi l . u t eum orantem depr e

h enderent ; v . 12 et a cceden tes loca t i sun t regi super edic to r ex,

u umqu id non const i tu i st i , u t omn is homo qu i roga ret quemquam de

d i is et homin ibus usque ad d ies tr igin ta n isi te, r ex , mi t teretu r in la

c um leonum? ad quos r espondens r ee a i t ver us est sermo iu .r ta de

er etum Medornm a tque P ersa r um quod pra eca r ica r i non licet

poti ns statu ta , vel firmiter const itute est r cs ; dec retum ir r evocabilela tam est . Magna astu tia negotium ordiun tu r ; tacent de Dan ielis

nomine ,nt cam r ex general iter se iussisse responder it verbo suo te

82 DA N . 6, 13-16

a cata r,nc al iter super Dan ielemfaciat quam locu tus est (S .

Rex graviter affirmat quod il li and ire ca occasione an ice desideraban t ;i ta regem su is capiun t verbis v . 1 3 tu ne responden tes d ime

r un t coram r cgc Da n iel defil ii s cap t ivi ta t is Iuda non cura ci t de lege

tua et de edi cto quod const i tu isti,sed tr ibus tempor ibus per diem era t

obsecra t ione s ua dc dictionc vide bene noi nt Ma id . cos

cenar i crimen omn ibus mod is exaggerar i cx persona rei qu i cumnon solum a lienigen a , sed et iam capt ivas esset d il igent iu s debeba t

ed icto r egis parere ; in tali homine con tumac ia ct insolentia maiore

pecna est d igna ; ex d ign ita te regis cu ius ed icta san cte h aher i de

bean t ; cx an imo fac ient is quod pe r contemptnm violaver i t decretum;dcmnm cx i lcrat ionc fr equent i cu lpae , quod ter quoti die id faceret ,et is qu idemqui ad sub limem locum et splendi dum nomen r egia henign ita te sublatus fuer itTum demam in telligit r ex ad quid tandem studium i llud se bono

randi a pr inc ipibus sit d irec tum; intellexi t se propr ia responsioneesse decéptum et quod causa insidiar am esset invi d ia (S . Hier . )v . 15 quod ver bum cum aud isset remsa t is con tr i sta tus est et pro Da

n iele posu i t cor u t liber aret eum et usque ad occasum solis laboraba t

u t er uer c t i llum rex maximi acst imabat pruden t iam Dan iel is

in rer um admin istr atione cumque di ligebat v . 3 . 5 ; unde ca acca sa

t io c i vehementer displ ica it ; itaqua ne con tra suamlegem facere viderc ta r

,non auctor ita te r egia ,

sed rat ione a tque consil io vu lt Dan iclcmde d iscr imi ne l iber are ; ill is autem tan ta in malo pert inac ia est

,

a t nec voluntate regis movcan1ur nec in iur ia (S . v . 1 5 vir i

au tem i l li in tel ligen tes r egemdixerun t ci sci to r ea: qu ia lex Medor uma tque P ersarum est

,u t omne decr etumquod consti tuer i t r e.r non licea t

immutar i in textu iter um vir i i lli i r r aer un t ad r egem,impor

tun c cam urgentcs ; vide v . 6 . 1 1 ; ex mora soi l . ct regis vul tu facilevideban t r egem id ager e u t viam indaget servandi Danielem. N or nn t

etiam indolem regismol lem ac deb ilem, qua neseiat princi pibus fi r

mi tcr postulan t ibus r esister e et qua ducatur c t regatar ab co qu i ma

gna con stant ia in cam agat .

Rex revera ced it mu ltitud ini et conscnt ientibns adversara smor temamic i non andct negare ; quodque ipse obt iner c non potu it , Dci t radidi t

potentiac ; ita S . H ier . ; v . 16 tune r ex praecepi t et addu .r er un t Da

n ielem et miser un t eum in [a cum leonum; dir i tque ra z: Daniel i Deus

tuus quem colis semper ipse liberabi t te ! v . 17 a l la tusque est lapis

unus et posi tu .» est s uper os la ci quem obsigna c i t rex annq suo e t

annu la opt ima tum suar am, ne qu id fieret con tr a Dan ielem quod

ipse r ex pro ignavia sua non audct,id 0p1at a t Deus faciat . An imam

https://www.forgottenbooks.com/join

84 DA N . 6, 2 1 -23

Unde et iam expl icetur eu r eiusmodi spes'dc sa lute Dan iel i mcn lem

eius sub ier it , cum nover it quam constanter et fideliter Dan iel camcolu er it . Uti i uven ibus in fornace ita Dan iel i adstit it angelusv . 2 1 et Dan iel regi r espondens a i t r ex in aeternum vive ! v . 2 2 Deus

meus misi t angelum suum et conc lusi t ora leonum et non nocuer un t

mih i , qu ia coram eo iusti t ia inven ta est in me , sed et coram te , re.r,

delictum non fec i a lloquitn r r egem sala tafi one consueta ; v idead Bar . c t supra honor at honorantem se (S . ln

sigu i modo Deus testimon ium r eddit innocent iae Danielis mir acu loconfi rmans

, quod Deo magis opor tet nos obed ire quam homin ibus .

Salus hace tamquam pr aemium et corona descr ibitu r iusti tiae Dan icIis et eius fi rmissimac in Deum fiduc iac ; v . 2 3 tune vehemen ter rex

gavisus est super eo et Dan ielempraecepi t edu ci de la cu educ tusque

est Dan iel de la cu et nulla la esio inven ta est in co, qu ia credidi t Deo

suo cf. Heb r . per fidem obturaver un t ora leonum

(Ma ld . Sanc t . Ma r . Ca lm )

Qnaerunt al iqui qua rat ione ora leonum sint conclusa . Sant qu i respon

deant famcm seu c ib i appet i tnmi is esse ademptum eo en im in casa leones

in homines non saevire for te et iamangelus ma tavit leonumphan tas iamu t apprehenderent Dan ielema t s ib i for

'

midab i lem et noc ivnm (Tin ) . Plu

r ibus in camquacst ionem et iam ex5pat iatnr d’

Envieu p. 523 ; monet Deum

potu isse rest i tuere Danieli a l iquid ex i l la in r cs omnes potestate qua homoin paradiso praed i tus fuer i t , dum ocu l is Dan iel is vim quandam tr ibnerct

faseinantcm c t supernaturalem. N um igi tur Dan iel debu i t per totamnoctem

leones torvi s coul is aspicere? Insuper monet a serpen tibus quasi quod

dam fascinam ali is best iol i s inu ci ab inean tator ibus vim quandammi ramcxercer i in serpentes c t bcst ias feroces , al iquos solo at tactn serpen tes red

derc immob i les ct r igide orectas ; praeterea in med ium effert i l nous

su ffira pour montrer la possib i l ité de la preservat ion dc Daniel de suppe

ser que ecs an imaux furen t hypnot isés on connai t des agen ts qu i commele ehloroforme peuvent provoquer l

’

ancsthési e ou l’

insensi bi li té part ielle on

pr esque Seulemen t i l fau t reconnal tre que cet te anesthésie , ce

sommei l profond fut produi t sans que le chloroforme on tout aut re agent

se soicnt fai ts les aux i lia ires dc l'

Opératear . Dieu envoya son ange

c’

est une facon de d ire que le miracle fu t produ it sans l’

interven t ion des

causes secondes qu i amènen t d ’

ord inair c un parei l résultat E iusmod iconsiderat ioncs et comparationes ut iles esse possa nt ; nam n isi qui s si t

plane cxpers rectae t al ioni s teter i debet Deum i d posse elfi cere immed ia te

per se vel per angelum, quod homo subsid i is e rerum natura pet i t is pera

gere et operar i valet . Ceterumqua rat ione Deus singula c lfeeer i t inqu irere

param prodest ; suffieiat sc ire eum posse et fecisse . P lur ibus in id quoquei nqu irnnt P erer ius ct S anct .

DAN . 6, 2 4-26 185

Dein rex exer cet talion is poenam ; r e enim esplorata intellexit

in imicosDanielis et invidos sibi imposu issc dolose ed ictum cxtorsisse,

ut Dan ielemperderent (Lap ) ; in eius au tem salute adco mir e efi'

ccta

iure ccrnit ipsius Dei contr a accusator cs sentent iam pr olatam; v . 2 5

i uben te au tem r ege addu c ti sun t vi r i i l li qui accusaveran t Dan ielemet

in locum leonummissi sun t , ipsi et /il i i eorumet uxores eorum,et non

pervencrun t usque ad pavimen tum la ci , donec a r r iperen t eos leones et

omn ia ossa eor um comminuer un t accusatores vel ca lumn iator cs

( in textu vcrbotenus qu i frusta eius eomedcr nnt i . e . falso eum ac

cusavc rant calumn ian tcs) simu l cum fami lia pun iuntnr ; talcm fuissemorem Persar um,

test is est epistole Ar taserxis Esth . r elata ct

Her odotus simi l iter pr opter impicla t is compi r at ionem in terempl i sunt cum familia Core Dathan , Ab iron (N um. seq. ) etAchan ( Ios . ceter um lege cantam er at ne innocen tes cumson

tibas pun irenta r (Dent . cf. 2 Reg. Quod adco ccler iter

devo ra ti sun t . d ivinae iust it iae et sapient iae Opu s Theod . cern it ; ne

en im d iceretu r propter saticta tcm leones a Dan iele abstinu isse et invi

di a exten naretur mir acu lam, in icc tos test imon ium perh ibn isse leo

numer adel itati . Ut nar r at ioncmr isui exponan t quaer unt a liqu i (H i ts ) ,

quomodo famil iae 1 22 simu l pota cr int in laeum i n i ic i et a panc is lcon iba s devor ar i . Responsum iam est ad v . 7 ; nullib i d ici tu r numeramaec nsator um fu isse magnum imme ex v . 1 1 colligitur admodum

paucos fuisse cum in domum vel pot ins eab icu lum ad summum

aliqui i r ruere pota c r int ad obser vandumDan ielem.

Uti N abuchodonosor 98,i ta Da r ius quoque maiestatem Dc i

Dan ielis pub lico decr eto popa lis annunt iat . Decretumsimil i modo con

ceptnm est . Ut i supra notatum est , iu re suppon imus Dan ielem esse

c

'

onsu ltam qua r at ione et quibus ver bis loquendu rh sit dc Deo Israel ;v . 2 5 tune Da r ius r ece scr ipsi t un iversis popu li s tr ibubus c t lingu is

habi tant ibus in un iver sa ter ra pax vobis mul tipli cetur ! v . 26 a me

con sti tu tum est decretum, u t in un iverso imper io et r egnomeo tremi

scan t et pa nsan t Deum Dan ieli s ipse est en imDeus vivens et aeternas

in saecu la et regnum eius non d issipa bi tur et potestas eius usque in

a etern um v . 2 7 ipse libera tor a tque sa lva tor fa ciens signa et mirabi

lia in caelo et in ter ra qu i l iber a vi t Dan ielem de la cu leon um

in t exta de manu i . e . de potestate ct v i leon um; cf. 99 ;

Pr acc ipitu r u t honor ct r everentia Deo h abea tu r ; id q uod gent iles retan t is d i is patr i is pracstar e poteran t . S imil i rat ione in insc r ipt ion ib ussaepe unus deus pr ec ceter is laudatur ct commenda tur . Id saltemeiusmod i decreto cfi

‘

ectum est,u t Deus Isr ael tamquamDeus potent issima s

p0pa lis annun t ia rc tu r eique honor conc iliarctnr , etsi cul tus deor um

186 DAN . 6, 26-28

al ior um non cxcl adebatur . San t qu i cavillenta r , quod decretum ad

omnes populos in un iversa ter ra dir igata r , id quod perquam r id ical um sit

,cam r egnum Dari i omn es p0pu los complect i ne ipsi quidem

regi in men tem ven ire potuer i t (cf. De Wc t te—S chrader , Ein lc itnng) .

At pr imo potest quaer i , cur isti supponen i vocem ama in notione

orbis ter rarum capiendam esse , quasi haec vox, sicati terra , non sae

pissime cer ta in aliquamac defin itam regionem (german iec Land) desi

gna r ct ; insupe r qu id hoc loco intell igatnr , statim dic itur consti tu

tum est,a t in u n iverso imper io et r egno meo etc . ; proinde la ce

clar i us est scr ib i ad omnes populos non in orbe un iverso sed qui in

boe regno hab itent . Praetc rèa quam hypcr bolicc loqui solcant r eges

or ientales ex insc riptionibus sati s superque con stat , ita-

u t ipsa explanat io dc orbc ter rarum iure non possit esse ofl

’

cnsioni . De v . 28 porro

Dan ielperseveravi t usque ad regnumDa r i i r egnumque Gyr i P ersae

vide p. 1 7 5 ; in text a prosper e egi t .

Dar ius fi lius Hystaspi i ta v. g. loqui tur in inscript ionc apud Spi egel e .

p. 44 magnus deus est Anramazda qui hanc l arram cond id i t, qu i i l lud

coelum cond id it , qui hominem cond idi t , qui del icias homin ibus eond i di t

qu i Dar ium fec i t regem, un icum regemmultorum, un icum dominatorem

mul torum. Ego samDar ius magnus rex , rex regum,rex tèrrarummulta

rnm tr ibaum, rex hu ius maguae ter rae et iam deinceps . Quo loco in tet ta

legi tur bumi terra , orb is terrarum; dum ter ra i . e . provincia d ic itur da

byans ; cf. Spiegel e . p. 202 . 2 1 1 . E t al ias in inscr ipt ionc perscpol itana

Auramazda cum viderc t hanc ter rem (bumim) , mihi eam trad id i t e . p.

50. Eodem modo i isdemquc verb is qu ibus Dar ius u t itur , Xerxes se voca l

regem ba ins maguae terrae (bumi ) e . p. 54. 56 . 58 . 60. 62 : cedemmodoloqu itur Artaxerxes Mnemon e . p. 64 ct Ar taxerxes Ochus p. 66. Ceterum

si Roman is l icuit imper iumvocare orhem terrarum, quis mirar i poter i t

reges or ientales pro festa ac pompa simi l i modo loqui? immo si Iadee i

thessalon icenscs de 5 . Paulo et S ila d icun t h i qui orhem terrarumconci tan t

oixouy i vuv) hac venerant , quan to magis hyperbole concedenda er i t

regi ?

N eque obi ic i potest con tra decretumquod senten t i is si t confectum quae'cnm decreto N abuchodonosor fere conven iant . N am , nt sistem in decret is

modo alial ia , eacdem sen tent iae i ter um itcramquc occurr un t . l ta verba

i lla quae supra reci tavi magnus deus est Aaramazda et rel iqua , repetan

tur'

a Dar io in inscr iptionc perscpol i tana e . p. 48 , r epetun tur par i ter a

Xerxe p. 54. 56 . 58 b i s . 60. 62 ct ab Ar taxerxc Ocho p. 66, atque generat i…hac inscr ipt iones omnes eadem ra t ione codemqne d icendi genere compo

si tae sunt .

https://www.forgottenbooks.com/join

188 DAN . 1—2

tam gr avissimum r egna illa!

ex A lexand r i mon ar ch ia exor ta depin

gnntn r in visione in quattuor capit ibus quae sun t in ter t ia best iaet in qua ttuor cornibns hi r c i , quae corna pr imo fracto exor ta

sunt , id quod clare espon itu r quattuor r eges dc gente eius con

surgcn t . Por ro in r ega is illis quat tuor n on passa nt cern i decem cor

nua ; dc in nu l lo pacto potest suppon i Dan ielem bestiam quam cap. 7

adeo tcr r ib ilem exh iba it,u t nu lli ali i possit comparar i ct prorsas si t

d issimil is,n unc cap. 8 h irco et qua ttuor corn ibns velle espr imer e .

N eque corn a illud a ndeeimu_

m cap. 7 a l le modo idem est cum corna

nam i llud cresci t inter decem,hoc au tem non in ter qua t tuor

sed cx uno i llorum quat tuor exor i ta r , i ta u t unum corna quasi induos remos demam d ivi datur . Dein i ud ic ium in corna cap. 7 plane

a l iter cxh ibetu r quam dest r uctio i l lius corna cap . 8 ; vide Vc

r am h ace c t al ia ipsa capi tum explana t ione magis i llucesccnt . Hic

sat is est indigi tasse ad qu id attent io in sequent ibus fc ratu r oper tca t .

Remd ilucide quoque expon it D. p. 107 seq.

a ) V i s i o qu a t t uor b es t ia r um 7 , 1-8 .

Quo iu r e Bal tassar , fi lius N abon idi , rex d ic i possit , vide supra p. 1 57 .

Cumadb uc sta ret regnum babylon ic am, quo theocrat ia est dest ructa ,

ostend itur Dan iel i non solum hoc r egnum,sed r el ique quoque quae

in orhemdominatnra sint esse inter ita r a et regnumDei i r i erectumc t

fore glor iosnm in aeternum. Uti an lea somn io N abuchodonosor regiscam accepi t in ru ina theocratiae consolat iencm i ta n unc eadem con

solat io etiam ampl iore doc tr ina ipsi pr aebetu r visione ct dec la rat ionc

ab angelo facta ; v . 1 Anno pr ima Ba l tassa r r egis Baby lon is Daniel

somn ium vidi t ; visio au tem capi tis eius in cabi li suo et somn ium scr i

bens br evi sermone compr ehendi t , summa t imque perstr ingens a i t

— ia texta et tune scr ipsi t samn ium summum r erum(propr ie caput

verbornm) dix i t vel nar r avi t ; unde vides S . H ier . unum membr umamplior c cxposit ione r cdd id isse ; v isiones capitis of. 2

,28 . Annam

pr imumBa ltassa r probab i l iter esse annumduodecimum N abon id i i . e .

552 a . Ch . Strassmaier exist ima t . N ota quoque scr iptionem nar rat ion emque somn i i cxpl ic ite ad Dan ielem referr i sc i ] . eo ipso quod sc r ipsi t d ixit vel nar ravit somnium. Rer um summam refer i

,non singula

qu ae v . g. de colore habituque an imal ium c i visione exh ib ita erant .

In textu adbu c legantu r verba locu tus est Dan iel et d ixit , quaeverba tamen n eque apud LXX ,

nec apud Theodot ionem neque apud

S . H ier . legantu r ; solum Sgr us ea pr aebet ; v . 2 videbam in vi sione

mea nocte et eccc qua t tuor ven t i cael i pugna ban t in ma r i magno ,

DA N . 7 , 2 4 189

v . 3 et qua t tuor best iac grandes ascendeba n t de mar i diversae in terse ver te venti i r r uen tes in mar e , qu i impetu et vi in mareincumban t idque exagitan t ; sign ificat ma rc mundum vel orhem ter

r ar um (S . Ephr . H ip . Chrys . H ier . ) vel gentes ct n‘

at iones ; hac cxc itantur , commoven tur ventis coel i i . e . regn a illa quae cxsa rgun t ex

gent ibus non sine nu ta ac providen t ia Dc i or i an tu r ; quattuor ven t i i .

e . und iqnc cx qua ttuor plagis ter rae vent i r uun t in mar e ; in univer soorbe regna exci tan tnr disposi tione etiam super na . Cui accept ion i

maxime favct S . H ier . explicans ven tos coel i de potestat ibus angel ici s

(sim. dum alii in vent is solum rer ummu tationes vel motas c t

agi tationes cernu nt qu ibus r egna or ir i ct cond i,solcant (Theod . P er .

Ca lm. ) Frust ra a liqu i quacr a nt sitne mar e magnum mare medi tert aneum; agitur de visione ; mare igitu r magn um r epraesen tat mult itud inemgent ium,

cx qua r egna exsurgan t . Cum in subseq. bestia deser iba tur ascendens post bestiam , h ic pr olepti ce tota visio uno quasi

co'nspcctu propon i tnr . Ad indolem r cgner um mund i ter renam,

fer o

cem, cr udelem designendum bestiar um symbolum el igi tu r , quod

ceteroqu in sat is frequenter in s . l itter is r eper i tur ; cf Gcn . ls .

ler . 5 , 7 ; Ez . etc . ; regnum au temDei in

fil io homims ven ien te in nubibus cocli adumb ratu rIn pr imo symbelo cxh ibetu r leo ala tus ; imago pro r egno babylon io

et iam cx eo obvia qu ia leones et leones etiam alati saepe in eius r egn imonumen t is cer nun tu r v . 5 pr ima quasi leaena et a la s habeba t

aqu i lae asp ic iebam donec evu lsae sun t a lae eius et subla to es t de ter ra

et super pedes quasi homo stet i t et cor homin is da tum est ei

regn i babylon icì robur et“r uinam b revi del ineat ; leo et aqu ila quas i

imper ium tenent inter an ima l ia ct voluc r es ; leo,an imal genero

sum,trax ,

rex an imalium ter restr inm expr imit magn itudinem,robu r

,

sacvi t iam regum (Ca ina ) ; eadem imagine pro r ege Cha ldaeor um

a sus est Ieremias cf. In aqu ila eeler itas

c t r apacitas cxh i betur ; ler . veloc iores aqu ilis equ i i llius ,ct d c

Chaldaeis et iam Hah . volabun t quasi aqu ila festinans ; ceter umvide 2 Reg. lob ler . Lament . aqu ilaeregem Babylon is compar avit Ezech iel At mos c i alec evel lun

tu r ; veloc i tas il la et subl imis vola tus i . c . pr osper r erum su ccessus,

studium imper ii-d i latand i , velox victor iar um cur sus defic it . A l is eva lsi s best ia ead i t vel proster n i tur in ter r em; sed toll i tur

,er igi tur de

ter ra et super duebus ped ib us sicu t homo sta re fa c ta est ( in texta ) c t

cor homin is ,hominis sc i ] . infirmi ma , c i datum est ; a la s verb is ,

ad

cond it ionem hamilcm ct deb ilem regnum r edactum est ; pro robor e

illo et veloci tate quae vires humanas longe superar e videban tu r ad

DAN . 7 , 4-5

condi tionem naturae fr agilis et infirmae rec idit (cf. S . H ier . A lb .

Ma id ) , didicìt demissiora sapere agnoscens infi rmi tatem et ad com

munem hominum deb ilitatem et impotent iam redacta (H ip . Chrys .

Sa , Sanc t . P er . Ca lm. Boh] . Tr och . In statu isto facile a bestiaferoc i , ab a rso

, poterat superar i .

A lterum regnum , Moder am soil . et Persarum,emb lema te a rsi c i

ofl'er tu r v . 5 et ecce bestia a lia simi lis u rso in par te stet i t et tres

ordines eran t in ore eius et in den t ibus eius et sic diceban t ei surge ,

comede ca rnes piur imas u t i regnum secund um meta llo

designa tu r min us prct ioso ,i ta h ic an imali a leon is ma iesta te quod

r cpu ta tu r mu ltum r ecedere . Ver te unum la tus efl'

er eba t ; r egnum

er at b ipar titum dauba s constans par t ibu s , u ti in duobus br a

ch i is quoque significa tur ; una pa rs pracva lcbat prec altera ,Persae

Med is erant superi or es et potent iorcs . In a r so vorac i tatem insat iab i

lemnotant ; ea hic quoque in texta Dan iel is declaratur t res costae in

ore eius in ter den tes ( Va l . Ma r . Ca lm. et recen tiores) ; i is en im pracdadesignatur quam u rsus cepc rat et devoraver a t , i ta u t tres costae so

lum ind icen t r apinam et devorat ionemfac tam. Qnar c non explicandac

cr unt de tr ib us rega is Babylon iorum ,Medor nm Persar um , quae in

unum r edacta sin t r egnum ,n t i volant S . H ier . A lb . Ma id . San ct .

Ma r . Lap . Tir . mel ius ct ad imaginem propositum conven ient ias

Thead . concipi t dc t r ibus orb is par tibus , or ien tali,aqu ilon ar i ,

austral i qu ib us r egnum imperavi t ; vide vel pot ins explica dctr ib us r egn is , babylon ico, lyd i co aegypt iaco , quae in pr aedam acta

sun t a Per sis (P er . Tr och . c . Z . K ei i etc . ) ct ad depraedationem ct

sub iect ioncm al iar am nat ionnm etiam c laire allndunt verba comedecarnes plur imas . Bodom modo desc r ib itur r egnum Medor nm et

Persa r um imagine ar iet is corn ibns vent ilantis contr a occi dentcm,

aqu ilonem,mer id iem, et omnes bestiac non poterant resistere

ci n eque l iberar i de manu eius fcci tqnc secundum volunta temsuam

quibus illud : comede carnes plu r imas ,cxpl icatu r ; iste au tem ar ics

r ex est Medor nm atque Persar um ; rex vero ct r egnum in hac

visione accipiuntu r not ione eadem{ vide c t cum

Verba nympn ver t i posaun t la tas u nam vel par tem unam erex i t , stare

feci t , cxtnl i t ; en im frequen ter indnc i t ob iec tum grammatica le in aramaico ; vide2 4.

«18 ; 4 2 2 . 3 1 . 33 etc . ; ci . Kau tzsch , Gramma t ik des B ibl isch-A rum. p. 127 .

15 1 ; forma au temmgtp,g vel a t in ed i t ionc a B aer adornata scr ib i tu r m; pn es t

haphel proin sensum habet ac t ivam neque u l lomodo opus est cum a liqu ibus scr i

bere Imphal . Cum verba eo modo ver ti possin t , etiam i ta ver tcnda sunt . La tns

unum er igere , ellerre al i i eXpl ican t de praepara tionc ad pugnamvel ad aggress ioncmct ictnm inferendam ungal am vel podem at tol lere ad ietum sci i . impi ngendnm.

https://www.forgottenbooks.com/join

'

DA N . 7 , 7-8

esse eaque eam an ima tnm Persas devic issc (Ma id . P er . Sanct . Ma r

vide Proleg.

Quartum r egnum cxh ibetu r v . 7 post haec a spic iebam in vision e

noct is et ecce best ia qua r ta terr ibi l i .: a tque mi r abi lis et for t is n imis,

den tes fer reos habeba t magnas comedens a tque comminuens et r eliqua

pedibus su is concu lcan s dissimi l is au tem er a t ceter is best iis qua s

videram an te eam et habeba t cor nua decem vide imper iam romanum h iscc descr ibi sentent ia est plerorumqnc eaque ver a .

N am post r egna illa ex Alexand r i monar chia exor ta quae quattuor

capi tibus vel cap. 8 qu attuor cornibus adumb ran tur non cxstit i t aliudr egnum n isi romanum. Corun a decem cxplicar i deben t eodemmodo

quo cornu a quat tuor i . e . de decem r egnis vel decem r cgibu s , u t i

infr a v . 2 5 . [sta decem regna post r egnum quar tum exor itu r a esse

concluder e possumus cx eo quod etiam quattuor illa capita v . 6,u t i

cx 2 2 el ucet , r egna nobis exh ibeant post r egnum ter tium. Dum

au tem decem il la r egna cxsistunt , al ia quaedam potestas in ter ea cx

surgit v . 8 considerabam cor n ua et ec ce cor n a a liud pa r vqlum or

tum est de med io eor um et tr ia de corn ibus pr imis evu lsa sun t a fa c ie

eius, et ecce ocu li quasi ocu li homin is er an t in comu isto et os loquen s

ingen t ia expli cat io ab angelo t rad itu r v . 25 . 2 5 ; in ocu l is adam

br a tu r sapient ia , pruden tia ,astu tia

, qua iste qu i corna des ignatu r

prae ceter is cmirieb i t et mu ltos decipiet (Theod . Lap . Men . P a lmer ) ;hu ic ar ti seducendi con i anota est human itas

,comitas

,vir tu t is simu

let io quam al ii oculis designar i opinan tu r superb ia autem c t

summa a r rogantia c t insolentia non tam in ocul is quam in

ore loquen te gr andia describ itur .

Quan ta iste acta r us sit insolen tia con t ra humana omn ia c t d ivina ,

angelus plu r ibus dec lara t v . 2 5 . Quae si consideran tu r add i ta cxpl i

catione quam r evelat ion ibus et doc tr in is postmodum t rad it is h ear i

mus cx 2 Thess .

- 10,dub ium non est qu in de an tich r isto sermo

infcratur . Ex - 1 2 . 2 3- 26 discimus ex ter tio quoque r egno or i tu rum

esse corna quod simi li modo con tr a h umana ct d ivina furorem c t

insan iam cffn t ict, quod corna postmodum ita desc r ibi tu r

,u t omnes

in co agnoscan t An t iochum Epiphanem, per secutorem Iudaeor um .

Cum igitu r in u t roque capite dc cor na scrmo si t quod simi li mododescr ibi tu r

,sun t qu i censean t in cap . 7 et 8 unum An tioch um illum

adumb rar i ; ita iam S . Ephr . Ca lm. Loch ex eatholic is,c t ex pr ote

stan tibus sat mu lti , quotquot sc i i . qu ar tum r egnum non dc romano

cxponun t .

A t n isi omnia confundan tu r , dc a no eodcmquc non potest cxplica r i .

lam enim dcmonst ratum est quer iam bestiam cap. 7 descr iptam non

DAN . 7 , 8 193

cc rn i posse in h i r eo cap. 8 ; dein adver te or iginem u tr iusque corna

a l iam assignar i or itu r in ter decem al ia , vero“

egrcdi tur ea

una corna de qua t tuor ergo unum corn a in duos quasi remos d ispesc i tu r ; item al ia fi unt ab u troque corna 7

,8 . 2 3 corna cvel l it t r iaa l ia ; n ih il ta le dc cor na cap. 8 ; quae 25 d icun tur non sunt

’

ea

d em cum - 1 2 . 2 3-25 ; a l iud assigna tnr tempus pro u troque quo

eius furor i h ab enae laxcn tur ct demu 1n ad pr ior is inter itum scena induc itu r maxime sollemn is iud ic i i - 1 1 . 26 ; n ih il talead interi tumal ter ius adducendum post pr ior is inter i tum appar et

in nub ibus fil iu s homin is qui ab an tique d ierum regnum ac cipit glor iosum; n ih il eiu smodi post casum a lter ius . Quar e duo ista cornua

duos quoque in imicos r egn i Dei sign ificant . S imil i tudo au temquae est

in corna , in superb ia , in in imiciti is con tra popu lum sanctumDei sat isdeclaratur , si c 1im

'

interpr et ibus catholic is et et iam complur ibus aca

thol ieis (A ub . Z . K ei i etc . ) corna alter nm Ant iochu s,con sideratu r

tamqu am typus ant ich r ist i . Bac cons iderat ione fac ta al iquam in terduos illos in ter cedere simil i tud inem tantum ehest u t si t ofl

'cnsion i u t

ipsa typi r atione exigata r ; u nde sequ itur ne spec iemqu idem exsistcre

cu r in ca descr iption is d iversi ta tc corna u tr umque de uno eedemque

a ccipiatu r ; cf. D . p. 133- 136 .

Cum igitu r vat i post regnum quartum stat im otl'c ratur v isie an ti

ch r isti , id hoc loco deprehendimu s quod in or acu l is hand infrequ cns

est , u t in ter vallo tempor um plane negleeto solum normae divinae

pr 0ponantu r qu ibus r egnum Dei admin istra tu r . Quando r egnum

messianum or i tu r um si t ct quomodo ab ini t i is par vis ad maximumi nc r ementum sit pervcn tu rum et omnempotesta temcont rar iamdeicet ur um vates nos docu it 55 ; nost ro loco ab cedem regno quar to

sta t im transit ad unam ex ul timis per iod is eiusdem r egn i messian i .E ins quippe r egn i or tum, progr essam,

v ictor ias de potestatemundanar epor tandas iam adumb ravcrat supra 55 ; proinde normamDei

quae in co r egno sit expr imenda i am propon i t ; per quale au tem

tempor i s Spat ium ca norma si t paul lat im in opus deducenda , gen era

t im non est prophetar um descr ibcre ; unde si rerum nexumet mor em

propheta r um at tender is , non mu ltummi r aber is vetem nostro loco a

quarto regno immed iate transire ad tempora r egn i messian i b isce inter r is remotissima . Simi le b abes in al iis vatam or acul is , in qu ibusr egn imessian i pr acparatio et perfec tio uno complexa a naqa c compr e

h ension e propon i tn r ; qua dc r e vide quae alias notavi ad Os .

Soph . Zach .- 5 ; - 1 2 . Is . seq. seq. ler .

etc . ct cf. Cornely, In trod . I l 2 p. 298 seq. et iam Theod . monetDu nn … 13.

194°

DA N . 7 , 9- 10

(ad Dan . idem ccrn i in sermone Ch r ist i de r uina lerusa lem et

u l t imo iud ic io .

b) l u d i c ium De i et r egnum —1 4 .

Graviores causae maiore appara ta iud icar i solea t descr ib it ar i taquc sollemn itas iudici i ct indicis v . 9 Aspiciebam danc e

thron i posi ti sun t et an t iquus d ierum sedi t vest imen tum eius cand i

dum quasi n i:c et capi l li capi t i s eius quasi lana munda ; thr on us eius

flammae igni s , r atae eius ign is a ccensus ; v . 10fluvius igneu s rap i

dusque egr edieba tur a fa cie eius ; mi l lin millium min istraban t ei el

deciesmi ll ies cen tenami llia assisteban t ei iudiciumsedi t et l ibr i aper t i

sun t propter causae gravita tem non unus , sed plur es th roni posit id icuntur ; maior enim auctor itas sanctiorqu e maiesta s repr aesenta tu rcum index mul tos qu asi consil iar ios cir cum seden tes habet (cf Mat th .

Apoc . Ma id ) . Deu s a tota ac tern itate vivens voca tur an

tiquas di erum ut actera i ind icis hab itus demon stretur ; senex quoq ue

descr ibi tur , u t matur ita s comprobetur sententiae (S . Dci au tem

glor ia , sanctitas splendor ma iesta tis c lar i ta te lumin is solet declar ar i :est sell . amictus lamine sicut vestimen to Ps . Dc i au tem indic isma iestas igne designatu r ; est en im ipse ignis con snmcns Den t .

sicut ign is exardcsci t ira eius , ign is an te ipsumpracced it Ps .

quarc etiam in hoc consessn iud icial i th ronus eius fiammis ign isdescr ib itur , qu ibus fl ammis u t i Dei splendor ct maiestas r epraesen ta

tur,i ta quoque quibus poen is scclcsti mu lc tand i sint et absumend i

cxhi betu r , si in manns‘ ind icis i ll ius inc ider int (S . thronus Dei

r otis est instr uc tus , sicut Deus apud Ezechielem cu rr n ch er ub im veh itur

,u t domin atio eius ct i ud ic ium ub ique per orhem un iver sum exer

cer i ub ique praes to esse descr i batu r (P er . Ma id . Lap) . Maiestas eius

quoque longe leteque efi'

a lgens ct igne d ivino cuncta lnst rua s, pu r

gan s, peccatorcs absumens in fl avio igneo rapidoquc qu i ab co pro

man ans cgrcdi tur symbol ice r epraesen tatnr ; ign is inflammab i t in

c ir cu itu in imicos eius Ps . simu lque delineata r eius ind icis sen

tentia efficac issima et ccler r ima (P er . Lap ) .Dei maiestas cern itu r quoque in innumc rab i l i exer c ita angc lor am

th rone eius assisten t ium ct ad minister ium n utnmquc ei us parator um.

Eo autempot ior c iu re angel i assistant Deo ind ic i cum agatur de de

fensione c t vindi cat ione r egn i Dei cont ra potestatem adver sar iamet de

eius potestat is prostr atione ac cond cmnatione ; sun t en imange l i regn iDei protec tores , in min ister iummissi eor umqui hcred itatcm capicn t

salut is et con tra potestatemDeo in imicam defensor es val id i (cf. Dan .

https://www.forgottenbooks.com/join

196 DAN . 7 , 1 2- 14

omn ibus en im i llis prolonga t io in vi ta da ta era t ad tempus et tempus

i . o. ad cer tum solum defin i tumquo tempus i is concedoba tùr viverec t ager e cont ra Deum ( Va l . Ma id . San ct . Lap . Tir . Rohl .

Cum solum agatur do norma Dei in un iver sumpmponenda enun tiat

inter itumetiam t r iam a liar am best iar um, quae tamen iam anto quar

tum best iam vel per cam an for oban tu r ; potestas enim Doo in imica

per tempor is doca rsum ist is besti is tamquam symbol is cxhibetur ;

quaro hu ius potesta tis destr uctionem plenum atque perfectamdistinotion e temporum neglecta in commun i quattuor il lorum interi tu ob

oculos sib i pon i videt . Undo non opus ost alias best ias h . coneipè ro

vol de septem cor nibus v . 8 hace en im cum quar ta besti a neces

sar io in ter ior an t vol do al iis regnis quae pr aeter r egnuman t ich r isfi

exsistan t , qua considerat ione et visioni s un i tas tur batu r ot vocnmpro

pr ietas hoc capito conspicua r elinqu itu r . Con tinotnr vero in sub ita il laru ina qu a best iae anforun tn r

,igni tradnntu r sine u llo strepita ve l

labore conatnquo sed sola ind icis Dei pr aesent ia insigne documen tamdivinae potentiao qua bestiac quammaximo tor r ib ilos r opon to evaneseun t

,anforu ntnr sicut pu lvis a fac io ven ti .

Do Messia d ici tu r sede a dext r is mois ,douce ponam inimicos taos

scabellumpedumtuor um et sedot in dexter a Dei dc cotcro cxspectans

douce ponun tur in imici eius scabel lumpedum eius (Ps . Heb r .

lam in visione ostensum ost quomodo Deus Pater i n imicos

ponat scabel lumpedum eos destr uens ; sequ itu r gloria Mossiao v . 1 3

aspi ciebam ergo in vi sione noc t is et ecco cum n ubibus cael i quasi filmshomin is vcn ieba t et usque ad an t iquumdier umper ven i t et in conspectu

eius obtu ler un t eum v . 1 5 c t ded i t ei potesta tem et honorem et re

gnum et omnes popu li , tr ibus et linguae ipsi servien t potestas eius

potestas a eterna quae non ouferetur et r egnum eius quod non cor rum

petu r h ic Mcssiam induci , ox i is quae a lii prophetae iam an te

Danielem t rad idc rnut dub ium esse nequ it . E i en im soli praeter Iahvo

gen tes dan tu r in h c redita tcm; c i sol i r egn um ot potestas in orhemun iver sum adscr ib ita r (cf. Gen . Ps . seq. seq. ls .

1 2 . Ior . Ez . Mich . seq.

Hic vero nob is propon i tn r quasi filius'

homin is , cerni tur in natur a

humana quam postmodum assumptur ns erat . Ex hoc loco il lud no

men est depromptum quo Chr istus tot ies in evangel i is seipsum no

minat fi lium homi n is , quae i taquc ost designa tio Mossiac . Ven it cumnub ib us coel i i . e . co modo quo Deu s ipso in 8 . li tter is apparero di c ita r

, quo Israelitas ab Aogypti is defend i t , in montem S inai descend it,

in tabernaculo suam ostend it pracson t iam in templo se manifestavi t,

in psalmis tamquam orb is tor rar am dominu s ac index desc r ibi tur ;

DA N . 7 , 14—17

vide Ex . Lev… N um.

Dont . Ps . 3 Reg.

-1 2 . 2

Par . Is . Ez . 5 . N ah . etc . ; cx quibus locisapparot ven ire cum nub ibus eooli at tr ibu ì d ivin itati , cum in sac r is

litter is toties appar it ìo Dci in nube fior i d icatur . Undo is qui quasifil ius homini s venire d ic i tur

,simul n ti in na tu ra humana nob is osten

d itur , ita in natur a quoque d ivina c iare cxh ibetu r . Ex hoc Daniel is

oracul o Chr istus r esponsumdeprompsi t quod Caiphae ded i tMe i th . 26,

65 ; codom modo se ad iudicium u lt imum venta ram osso praed ixi t

Ma tth . Mare . cf. Apoc . Hoc nostro loco non descr ib i tu r eius ad i ud icium adventus ,

sed quomodo angolorum comitatu

magnifico campompa adducatnr ad DeumPet remqui in imicis devicti sc i tradi t regnumplano glor iosum. Habot qu idemCh r istus mmomnem

potestatem ot regnat et iam an tequam omnes hostcs ci sub i icien tur ;

a t Pater tune ci potestatem ot regn umt radero d ici tur , u t Ma id . notat ,

vol quia illi ad iud icium ven tu ro confi rma t vol qu i an tea r ognabat

qu idem, sed r epngnan t ibus ac rebollantibus mu l tis , nolen t ibus eum

saper se r egnar e ; d icimus en im al iquem ineipc re r egnar e, cumdevict is omn ibus hostibus paeifieamr egni possessionem consequi tu r , quamv is an toa ut ique r ognar et Atque h u ius regn i eius non er it fin is .

Chr istumi ta glor iose tr iumphumtomot rognan tempotestate adversar iadevicto etiam vid it S . Ioanncs Apoc . seq.

c) V i s i o d ec la r a t ur -2 8 .

Visiones coclestes hominem sacro quodam ter ror eperfundoro solen t ;v ide Gcn . 18 . Ez . Lu c . 30. Apoc .

idem in se experi tur Dan iel v . 1 5 H or r ui t spir i tus meus , ego Dan iel

t er r i tus sum in his et visiones capi t is mei con tu rbover unt me in

textu ter r itus ost spir itus mens in med ia vagina ( Va i . Ma id . Lap .

Mor . Co lm. ot r ecen tior es) ; corpus en im vaginam an imae vocat

(Ma id ) . Visio quoqu e , praeser t imbestiac quar tae ot sort is eius ,hor

r i bilis erat et ignoratio eor um qu ae sign ificabantu r mentem vat is portu rbat ionc implovit ( Theod quero v . 1 6 a ccessi ad unum de assi

s ten tibus et verzta temquoer cbam ab eo de omn ibus his , qu i dimt mih i

in terpr eta t ionem sermonum ct docui t me i . o. in terpretat ionem

r er umquas cor am se vider i t ; pet it soil . Dan iel ab uno cx angelis adstant ibus

,u t a liqu id cer ti vel firmi r atiquo do oa re docoatur ; v . 1 7

hoc qua ttuor bestia cmagnae qua t tuor sun t regno qua e consurgen t de

ter ra ; v . 1 8 susc ipien t a u tem r egnum san ct i Dei a ltissimi et obl ino

bun't r egnum usque in saecu lum et saecu lum soecu lorum in

1 98 DAN . 7 , 17 -18

textu qua t tuor r eges su rgent etc . nomi nan tur r eges , qui ut rognorum

condi tores ac gubernatoros supremi ipsa mpraesen tan t r ogna ,u t i

39 N abuchodonosor rex pro r egno bahylon ico poni tu r , in quo

sc i] . tota r egn i poten tia ct glor ia quasi comprehend itur . Ceter um

regna osso intoll igcnda c t reges pro regn is pon i elucet ex v . 2 3 in quo

quar ta bestia oxplicìte doquarto regno cxplicatur ; etiamLXX c t Theo

dot io non r eges , sed rogna Ba ezAaî'

ot vertun t ; simil iter 2 1 reges

d icun tu r pro r egni s , u ti quoque ex bebr . patcfit . l a visione

fil ius homin is regnum accepit ; in explica tione ponun tu r sanct i A i tis

simi i . o. sanctus Dei populus , popu lus Mossiao, non quod in ipso fil iohominis n ih il aliud quampopu lus Deo adduca tn r (quod aliqu i volant ,

n t H i ts . S chù r er,Gesch ichte dos jud isch en Volkes imZeita lter I . Ch .

II p. 526) sed quia sicut r ex , ita quoque rex Messias non conc ipi tur

n isi cumus quorumost sa lvator ot rex ; ci da t Deus r egnum ot per eum

ot ab co a cc ipiun t sancti regnum i . o . glor iam et boati ta tom. Mcssias

ot popu lus ei us sanctus Deo int imo noxu con iunguntn r et a pr0phetis

exh ib en tur ; i ta iam Gen . Messias descr ibi tur u t is cui ost obed ien t ia prompta p0pnlor um; cf. ls . appellatur lux gen

t ium; i tem ct salus Dei u sque ad oxt romum terr ae ; 1 2 ;

ct si tamquampastor desc r ib i tur , nonno eo ipso indica tnr grogom ab

co osso rogcndum, pasccndum?vide 18 . Ez . ot Ps .

55 8 oloo laoti tiao i . e . gloria et beati tud ine ornatur prae consorti bussu1s

, qui igitu r eius gloriae sunt par ti cipes . la v . 1 3 . 1 5 fi linmhomin is esse Mossiametiam oo pa tet qu ia omnes popul i t r ibus et li nguae

ci servire dicun tu r ; sed quomodo coneipi posset'popu lo mossiano

omnes populos ot tr ibus servire ,cum const ans si t propheta r um doc

tr ina omnes gentes tamquam hc redi ta tcm da r i Mossiao?Bono autem

ad solatiumot gaud ium vat is omniumque fidol ium in expl icat ione of

for t angelus etiam servos Dei r egn i ot glor iae foro parfi cìpes ; vadi ten im Ch ristus ad Pat rom

,u t nob is parct locum,

et glor ia rodompto

rum in ipsius Mcssiao glor iam redundai u t sit ipse pr imogen i tus in

1 . P raetcr v. 18. 2 2 . 27 , in quibus sanct i Dc i regnumaccipere dicuntur , H i ts . effor t tempore Machebaeorumquo vide] . l ibrumDan ielis ot t um osso sta tu i i neminemdo Messia rogo

cogi tasse, a nu llo Mossiamtamquam unumaliquem esso exspeotatum; quaro li liumhomi nisnu llo pacto posse do Mess ia intell igi . Omi t to falsum opin ioncm do tempore l ibri Daniel i» .

Sed tempore machabaieo ot doinccps iam non oxs ti t isso tidem unius Mcssiao, falso asseri

tur . N am unde viva i lla cxspoeta t io Massino tempore Chr ist i , pu i evangel ia testimonia ferunt ?Sciutr cr I . e. p. 425 . 528 seq. bonoostendi t eo tempore spemMossiao omnino vigu isse .

In ea par te orac ulornm sibyll inorumquae ci rca 140 11. Oh . or ta ost ciare fit sormo do rego

quemDeus missama si t et qui pacem afforat omn ibus (Sibyll . I II , 652 i tem cerni tur

in Psal ter io Salomonia ps. 17 ex tempore P ompei i (63—58 a . i tem in oracul is S ibyl l .

111, 36—92 ox tempore Antoni i et Clmpa trao ; Schur er 1. e. p. 431 .

https://www.forgottenbooks.com/join

200 DA N . 7 25

tias Oppugnat iones , clades quoque et castigat iones rui namque depin

gan t ; v ide quae de ea r e notavi in commen t . in El . p. 39 1 . l ta v . g .

Isaias in Babel , Michaeas in Assu r , Habacuc in Chaldaeis omnes Bei‘

r e

gni adversa r ios adumbrat et iam Balaam u lt imumDei bostem in na

vibus Kitt im adven ientem prospexit (N um. Quae si apud pro

phetas in usu posita con sideraver is,facile concesser is Dan iel i quoqu e ,

u t in quar ta’

best ia et in quar to r egno quasi in uno complexu omnes

Dei r egn i inimicos comprehensos t ib i pr0pona t , ex quibus tandemsuo tempore exsu rget ant ichr istus .

Uti iam supra d ixi , intell igi an t ichr istum fac ile con sequ itu r ex i is

quae ei hoc loco a ttr ibuun tu r , si ea con sideran tur secun dum docu

menta a S . Paulo nob is tr adita 2 Thess .— 10. Ex i is potiss imum etiam

indub ie col ligitur comu apud Dan ielem unum aliquem hominem im

pium designar i hoc loco et proinde etiam in v . 2 5 r eqes probabilius

intelligi , non regna , quamvis r eges et regna facile in te r se commu

ten tur . Quan tum igi tur ex verb is or aculi concludere l icet tum quan

do an t ichr istus su rget , er ua t decem r eges ; for tasse in eo terr ar umt ractu quem imper ium romanum ol im oc cupavit , si ita es: il lo regno

decem r eges erua t expl icar e maluer is ad a liquam verbornm pro

pr ietatem ret inendam. Tr es r eges suppr imet . Dein maxima ar rogan t iab lasphemies in Deum efi

‘

u t iet,fideles Dei cu ltor es dir i s persecut ion i

bus vexab it,tempora i . e . d ies festos cu ltu i Dei destina tos abrogar e

impedir e , abolere conabitu r ; item legem a Deo statutam i . e . omnemDei cu ltum

, pietatem ,sanct itatem ord inemque lege Dei stab ili tum

ever tere tentahi t\

0ptime hoc nob is expon i t apostolus gentium qu i

adversatu r et extollitur supra omne quod di c itur Deus au t quod co

litu r , i ta u t in templo Dei sedeat ostendens se tamquam sit

cu ius adventus est in omn i seduc tione in iqu itat is (2 Thess .

Et per aliquod tempus Deus permi ttet u t vexentur et premuntu r pi iDei cu ltores

,u t eius potesta ti et tyr ann id i exponan tur .

Tempus ipsum satis obscur e designatur ad tempus et duo tempor a

( ita probabi l iter et eommuni ter explicant , cum numerus plural is aramaice et iam pro dual i ad par vel hina denotanda adhibeatu r ) et d imidium tempus ; cf. Commun is tamen veterum acceptio iam a

S . Ephr . H ip . H ier . Theod . etc . proposita et a multis etiam recentio

r ibus adoptata est , u t tempus de anno intelligatur et proin ann i treset d imid ius expl icen tur . Ad quam interpreta t ionem commenda ndam

pler ique provocan t ad Apoc . et vel etiam ad 1 5 . Atque

qui dem cum allusione ad oraculum nos tr um legitu r : et datumest ei os loquen s magna et b lasphemies et data est ei potesta s facere

menses quadr agin ta duos ; simil i modo c ivitatem sanctam ca l

DA N . 7 , 25 201

cabun t mensibus quadr aginta duobus ; item d icitu r mul ierem

fugi sse in soli tudinem in locum a Deo ad eam tu tandamparatum u t

ib i eam pascer ent di ebus mille ducentis sexaginta ; qu ibus iterummenses effic iun tu r quadr aginta duo si mensibus singulis att r ibuer is

tr iginta d ies ; iam quod pr aec ipuum videtur , d ies ist i 1 260 in v . 1 5

designan tur hoc modo et datae sunt mulier i alae d uae ,u t vola r et

in desertum in locum suum ubi ali tur per tempus et tempora et di

mid ium tempor is . Ex b isce igitur eommuniter confic iunt veteres an

t ich r istumper tres annos et sex menses esse dominatur um et sanctos

vexaturum.

ln oracu lis quandoque n umeros tradì cer tos et defin itos qu i eodem

modo in tell igi debean t nemo n egab i t mer ito ; vide ls . ler .

Et si *

boe nostro loco et in Apoc . non exh iberetur n isi or aculumplan isverb is expressum,

non dubi taremnumerumeum certumdefin itumque

asser er e . At quod pro u t roque loco me redd it ancipitem est quod u tro

b ique r atio visioni s symbolicae inter cedit . In ta l i autemv isione faci lecon t ingere potest u t numer i ostendan tu r omnino cer ti ac defin i ti qu itamen sensu et sign ificatione ad symbolum accedente accipi debou t .

Exempla babes sat mul ta in Ez . cap. 50-58 ; vide quae de eius par tissign ificat ione plu r ibus exposu i in Comment . p. 516-526 . Quare equ idem non ausim eos r eprehendere qu i numer um h . agnoscunt in

determinatum; idque eo magis qu ia tempus apud Dan ielem annums ign ifi care in mer a eon i ectur a repon i tu r (cf ad et dein qu iaet iam in dub ium vocar i potest , numS . Ioannes r evera volucr it h anc

Dan ielis d ictionem espl icare ; immo si id t ib i conced i tu r , res nondumv idetur confecta , qu ia in Apoc . r ever s. numer i con tinentur symbol ic i

quos omnes admi ttunt ; u nde igitur babes , quo certo assignes qu i sin t

symbolici qui cer ti ac defin it i ? Equ idemnon video ; quare secundumr egulas in terpretat ion is cavendum er it ne c itius quam par est cer tam

statuamus senten tiam in r e adeo obscn ra et symbolis v ision is obvolu te .

Hoc sal tem pr o commentar io in Dan ielem suffic iat sta tuer e ,apud

eum tempus regn i ant ich ri st i modo propon i indeterminato . Ut rum

haec r evelatio postmodum in Apoc . fuer it ad cer tum tempor is spa

t ium explica ta ,i ta u t progressus in ipsa doctr ina r evelata ea in r e

cern i possit , necne , a l ib i er it d isputandum uber ius . Quare h . omi tti

potest al ia r at io quam quan doque affer unt , decer e u t an tichr istus non

per'

mit tatur d iu tius r egnare et praed icare quam Ch r istus ; at num

deceat u t tamd iu permit ta tu r , par i iur e inter rogar i potest . Cum au tem

Dan iel d icut u sque ad tempus , duo tempora ,dimid ium tempor is ,

ipsa h ac verbor nm colloca t ione sign ificar e videtu r fore u t potestas an

t ich r ist i a parvis in it i is v . 8 or ta sub i to crescat et maximoper e exteri

202 DA N . 7 , 25-28

datur ; at dum et iammaior eius progressus exspectandus esse v ideatu r

,r epen te ab rumpatur a tque concidat ; post unum en im tempus

progr ed itur ad duo,unde potestas eius fi rmi ter consti tuta est et cr e

scit ; sed i n medio cur su sub ito inter cipi tur ; propter electos b reviabuntu r d ies ill i (Matth . N umerum hunc quo dimid ia pa rs

numer i septenar i i consti tu i tur al ii consideran t tamquam iud icem vel

brevitatis vel oper is human i in quantum videl icet septenar ium con

c ipi debere censent numer umperfectum, sacr um,ind icemoperumDei

et durat ion is longior is vel stab i lis . Al ii demum in d iligent i ea enume

rat ione expr essum cernunt tempus tyr aun idis antich r isti esse a Deo

definitum accu rate et cer tis l imi t ibus c ir cumscr iptum et coer ci tum

ne possit d iutius furer e ; id quod ad solamen fidelium expl icite asse

ratur . Hoc u tique in ea loquendi forma et iam con t iner i potest et ad

r ationem vi sion is sat is aptar i videtur .

Tempore igitur a Deo con st itu to ill ins potestas sub ito aufer etu r v

26 et iudiciumsedebi t u t aufcra tur poten t ia et con tera tu r et d i sperea t

usque in finem v . 2 7 regnum a u tem et potestas et magn i tudo r egn i

quae est subter omne coelum detu r popu lo sanctorum A l t issimi , cuius

regnum r egnum sempi ternum est et omnes r eges ser vien t ei et obe

dien t cf. v . 10; in textu magni tudo regnorum sub un iversocoelo dabi tur i . e . quod u ltimo quoque memb ro enun tia tu r , omn iar egna omnesque dominationes sub i icientur regno illi quod Deus in

popu lo suo condid it ; clade infl icta adversar io poten t issimo regnum

Dei incremen tum espiet , qu ia seductor ille u t ta l is a super st i t ibus

agnoscetur ; quare reges quoque qu i an tes sub eius vexill is contr a

Deum bell umgerebant , victori Deo sese subìiè ient ; bene notat Lap .

tune en im an t ichr ist i r egno ever so Ecclesia ubique ter rar um r egna

bit et fiet tam ex Iudaeis quam ex gent ilibus unum ovile et unu s pa

stor Atque b isce angelus dicend i et expl icandi finemfec it Dan ielem autem ea quae viderat et aud ierat mu ltum habebant sollic itumv .

28 hu cusque fin is verbi ; ego Da n ielmu l tum cogi ta t ion ibusmois con

turbaba r et facies mea mu ta ta est in me verbum a u tem in cordemeo

conservavi sacro quodam ter rore perfund itu r , ita u t color eiusvu ltus immu tar etur ; verbum expl ica de tota re

,de v isione et eius

declarat ionc ab angelo facta ; ceterum cf

Apud SS . Patres interpretat io quar ta e best iae de imper io romano erat

communi s ; quamvero conven ien ter i d fecer int qui nosse desiderant , lo

gant presbyter i Hieronymi l ibrum in Danielem sat is d i l igen ter erud i teque

conscr iptum i ta S . Augustinus ,dc Civ . D. Inde autem concluse

run t deficien te imper io romano ven turum esse ant ichr i stum. Aud iatur

S . H ier . ergo d icemu s quod omnes scr iptores ecclesiast ici t rad idcr nut

https://www.forgottenbooks.com/join

DAN . 7 , 23-27

sen ten t ia non absurda vi detur (de Civ. D. qu i tamen mex cap. 23

haec add i t ver e r i me sane fateor ne in decem r cgibus for te fal lamur a t

que i lle inepinatus adven iat non exsistent ibus tot r egibus in orbe romano ;

qu id en im si numero i sto universi ta s regum sign ifica ta est post quos i l le

venturus est ?sicut mi llenar io centenar io , septenario sign ificatur plerum

que un iversitas et al i is atque al i is numer is Insuper ne cum Robi . i l lam

senten t iam de imper io romano ex Patrum consensu d ices per tinere ad tra

di t ion em i l lam qua fides cathol ica const i tua tu r , adver tere opor tet eos qu i

dem loqu i de imper io romano , sed saepius eo sensu quatenus eius regn i

statu , legibus , admin istrat ione improb i tas atque in iqui ta s coerceatu r at

que imped ia tur , quominus perrupt is quasi cancell is inundat ione immensa

orhem morgat ; maxima improb itate parer i sci i . ad itnm et viam ant i

ch r ist i ; unde quamd iu adsi t e iusmod i imped imentumi llum non esse ventu

r um. Quare mer i to d ic i potest in regno i l lo non cern i necessar io quod ro

manum si t , sed pot ius quod adsi t in orbc potestas qua ordo civil is et

sanct i tas legum protegatur atque vind icetur . Verum de…ea re plura crun t

d isputanda ad 2 Thess . N am pro v isione Dan iel is perspicuum es t in

quar ta best ia depingi regnum romanum al ia plane rat ione , quatenus v ide

licet duro imper io gen tes sub i ic i t et oppr imi t ; in eo depingi tur indoles

regn i quod homines pecca to cor rupt i inst i tuun t , u t hu ic epponatur regnum

De i . A tque haec quoque videtur esse rat io cur vates per iodum rcgnerum

c l1r ist ianorum omi t tens stat im adnect i t imper io romano regna i l la ad tem

pora ant ichr i sti pr a ev ia quae vi symbol i , cum sin t cornua in capi te best iae ,

impia fere Deoque in imica prod i tur . Undo in v isione non ellertur nexus

atque ordo tempor is quo haec inter se subsequantur , sed interna quaedamindol is connexz

'

o atque pr0pinqui tas , ut Hob . bene adver t i t .

N umerus decem regum vel r cgnerum v . 24 vi detur esse defini tus ,i ta

u t decem revera praed ican tur , non numerus indeterminatus vel symbol i

cus . N am ex decem tres reges d ic i tur ant ichr istus superare . l am talis d ivi

sie ac d i s tr ibutio in cer to numero fac i le intel l igi tur , sed qu id sibi vul t , si

u terque numerus pen i tur pro indeterminato et symbol ico? Acced i t quod

rel iqu i numer i in hoc capi te cer ti sun t ac defin i ti ; i ta quat tuor best iac re

vera quat tuor regna adumbran t ; t res costae i n ore a rsi de tr ibus regn i s

expugnat is explicar i possent commode v . 5 ; quat tuor capi ta pard i in tell i

guntur de quattuor regn i s ex Alexandr i monarch ia exor t is , quae expl icat io

nobis omn ino propeni tur . Dude saltem valde probab i le est et ad an

teceden tia plane consequens et iam decem reges vel regna cer to numero

comprehend i . Ceterum cum agatur de re quae futuro tempore implendaer it , cer ta sentent ia statu i nequ i t . E tiamhod ie dicere debemus quod H ip .

ol im scr ipsi t : quemadmodum de pardo prophete d ixi t hanc bestiam

quat tuor capi ta habere quod r ei psa con tigi t , nam d ivisum est imper ium

A lexandr i in quat tuor r egna , sic et nunc exspectare opor tet usque dum sur

gan t decem cornua ex i sta best ia ,cum tempus eius eempletum er i t , et

parvum comu quod est an t ich r istus inter i l la cornua reperi te

i ta u t non ant ic ipare opor teat Dei consi l ium, sed pat ient iam habere et t i

D…. 7,23 .-27 eos

mere ne ist is tempor i bus incidamus , non vero incredulos esse quasi haec

n on futura sin t

De modo quo ali i quat tuor regna in terpretan tur iam al ique d ieta sun t

ad cap. 2 . Ex cap. 7 au tem insuper nonnu lla col ligi possunt ad i lles senten

t ias etiammagis convellendas . Secundum regnum quod Dan iel vid i t non

potest esse regnum Mederum, non solum qu ia ta le regnum a persico d i

st in ctumDan iel null ib i novi t , sed et iam qu ia duo i lla quae de urso d icunt u r , u ti in regno medo-persico faci lem habent et obviam expl icat ionem,

i ta n ullam in regno Medornm. Quomodo alternm latus elatumsit explanan

dum quomodo tres costae ,eius senten tiae patron i haeren t , cum de Dar io

Medo et eius regno et exped it ion ibus mi l i tar i bus vel de expugnat ione et

oc cupatione tr iem provinciarum n ihi l notum si t . N eque ter tium regnum

expl icar i potest de regno Persarum. Quid en im sib i volunt quattuor capita?

Haec prefec to eomodo expl icar i epor tet quo decem cornua et quattuor

cornua 22 declaran tur ; proin de quattuor regn is quae ex uno i llo ter

t io or iunda sin t . Haec vero i terum in regno A lexandr i faci iem haben t ex

pl icat ioncm, nul lam in r egno Persarum. N am d icere cum al iqui bus i is

solum dec larar i quam faci le in omnem orb is terrarum par tem regnum ex

tend atur , min ime suffici t ; id en im expr imi tur in quat tuor al is ; dein non

sa t i sfi t cer t is i ll is symbol is cernuumet cer tae declarat ioni ab angelo datae .

in super ea explanatio contrad icit ei quod concept is verb is 2 1 sta tui

tur , regnum Medornm et Persarum uno symbole ,altero regnum exh iber i

Graecorum.

Par iter constat quar tum regnumnon posse coneipi neque de regno A le

xandri simul cum regn is ex eius monar ch ia exort is nequ e de i stis regn is

solum. In neutra en im accept ione ea r eper ir i possent quae de decem cor

n ibus , de uno cornu inter i lla or to , de tr ibus ab u no i llo evu lsis dicun

tu r . Conantur qu idem decem cornu a explanare de decem rcgibus inter se

succeden t ibus ; i ta v . g. H i tz . qui ipsum Alexandrum tamquam comu pr i

mum enumerat , dein ex solo Seleuc idar um regno Seleucum I N icatorem,

An t iochum I Sotera , An t iochum II Tbeon , Seleucum Call in icum,Seleu

cum III Ceraunum , Ant iochum III Magnum, Seleucum IV Pb ilomtor cm,

He liodorum, Demetr ium Sed pr imo arb i trar ie adstrui tur ser ies regumin ter se succeden t ium,

dum tamen in imagine prepennn tur decem reges

qu i simul exsistan t vide 7 , 24 ; dein Hel iodor us nunquam ad regiamd i

1 . l d quod bene monet Theed . ad notandumest non d ixisse eumtore ut singe l i

exsurgent , i ta u t al ins al ii deiuceps succedat , sed eedem tempore omnes exsurrecturos

«asse , atque haec i ta se habere sequent ia testantur . Post eos enim surget , inqu it , rex alins

qu i superabi t melis omnes super iores et t res reges bumil iab i t . Quodsi non cedem tem

pore regnarun t , verum singel i super ior ibus successerunt , quomodo iste t res superiores

cedem tempore bumi liabi t ? Perspicuum est igi tur eum praed icere tore ut decem c irca

tinem simul exsistant De us autemqu i in quar to regnum successorum Alexand ri videre

volunt , sic indicet baud immer i to Sanct . vide Porphyr i i stuporem et osci tant iam, in

DA N . 7 , 23-2 7

gni tatemquam ut ique appetu t revers perven it ; proinde immer i to recen

setur ; neque Hel iodorus a comu parve i . e . ab An t iocho Epiphane (qu i inea supposit ione est comu i l lud ) est r epulsa s et oppressus , sed ab A ttalo et

Eumen e. E t iam Demetr ius quamvis beres esset regni mortuo Seleuco IV

patre , tamen regnum non capessivi t ; unde perperam.

recen setur neque

ab Ant iocho throno est spoliatus quem videlicet eo superst i te non occ u

pavi t . N eque Seleucus IV ab Ant iocho est truc idatus , sed ab Hel iodoro .

Undo nul lo modo cxpl icatu r , quomodo comu parvum , An t iochus ,tres

reges ex decem i ll i s oppresser it . Quero quam parum haec expl icat io re

spondeat symbole man i festum est .

N eque res fel ic ius ali is ced it qu i ser iem omisso A lexand ro incipiunt aScleuco I et in fine ut dec imum ad iungunt P tolemaeum Pb ilomc torem.

N am puer iste quemma ter eius Cle0patra , soror Seleuci Pb i lopator is et

Ant ioch i Epiphan is , regia d ign i tate in Syr ia ornare volu i t , revera nunqu em

eamhabui t d ign i tatemante mor temAn t ioch i , sed solum post eius mor tembrevi tempore u trumque regnum aegypt iacum et syr iacum admin istravi t .

Cont ra u tramque hanc expl icationem et iam mer i to ob i icitur , cur unumregnum syr iacum ex monarch ia A lexandr i sib i sel igunt , cur si quar ta

best ia regna complectatu r successorum A lexandr i vel d iadocborum u t i

vocantur , in uno regno sistatur . N onne mi rum esset si Dan iel quod cap. 7

decem corn ibus express i t in cap. 8 quattuor descr iberet? Regnum A lexan

d r i in quat tuor regna fu isse divi sum ostend i potest ; id au tem uno al ique

tempore in decem par tes esse d iscerptum nullo modo probatur . B leak

quidem decem recenset duces A lexandr i qu i anno 323 pac to in ter se ini to

praecipuas provinc ias in ter se d iviser in t ; sed decem i llos pro arbi tr io

selegi t ex plur ibus quam tr igin ta qui eo tempore regnum A lexandr i inter

se par t i ti sunt teste l ust ino ; is en im b i ster iarum l ibro 13 , cap. 4 haec

refer t Perd icca inter pr inc ipes prov incias d ivid i t simul ut et removeretaemules et munus imper i i benefic i i su i faceret . Pr imo, P tolemaeo Aegyptuset Afr icae Arab iaeque par s sor te ven i t ,… confinemhuic provinciae Syr iamLaomedon mi ty lenaeus , Cil iciamPh i lotas , Ph i lo I llyr ios acc ipiun t ; Med iaemaior i A tropatos , minor i socer Perd iccae pr aepon itur . Sus iana

'

gens Seyne ,

Phrygia maior An t igono Ph i l ippi fil io ass ignatur ; Lycium et Pampbyl iamN earcbus , Car iamCassander , Lyd iarb Menander sor t iuntur . Leonatominor

Phrygia even it ; Tbrac ia et regiones pont ic i mar is Lysimacbo ; Cappadoc iacum Paph lagonia Eumen i data . Summus castrorum tr ibunatus Seleuco

An t ioch i fil io cessi t ; stipator ibus r egis satell i t ibusque Cassander fi l ius

Ant ipatr i praefici tur . In Bactr iana ulter iore et Ind iae r egion ibus pr iores

praefect i retent i . Terras in ter amnes Hydaspemet lndum Taxi les habebat ;

in colon ias in lnd is cond i tas P i tbon mi tt i tu r ; Parapammenos , fines Cunees i

cuius mentem venire pot uit , ut exist imaveri t regnumeorumqu i A lexand ro successere omnium essemaximum quodque omnem te t rem sibi subiecer i t w nculcaver itque, cum rel iqu ie

rega is longe fuer it inti rmius et ab omnibus eoncisum aut male vexatum

https://www.forgottenbooks.com/join

208 DA N . 8 , 1—2

quod tr ibus costis in ter dentes ursi sign ificabatu r , iam explica tur

per ar ietemqu i cor n ibus vent ila t cont ra occ iden tem con tr a aqu ilonem ,

con tr a mer id iem ; ergo t res r egiones sib i subi ic i t et conculcat .

Par iter quod de ter t io regno legi tur , iam distinctiu s propen i tur ;i n al is designatu r r apid issimus i lle cur sus

, quo ter rem non tangere

v idetu r h ir cus ; quattuor capita eXpl icantur de quattuor regn is ex uno

or itur is ; ceter a quae cap. 8 legun tu r , nova sunt et ter ti i regn i finemet cxi tum r at ione hab ita popu li r egnique Dei ub er ius enar rant . Ex

qu ib us perspicuum est capu t hoc nexu arctìssimo ad praecedens per

tinere, quo soil . lineamen ts i l la obiter ducta compleantu r et ad

effigiem perfic ian tur . Inde vero simu l el ucet perperam assignar i

mu l tis capu t 8 tamquam in itium par tis l ibr i alter ius ; vide quae inProleg. d ieta sun t .

(1 ) V i s to d a a r i e te et h i r eo - 1 4 .

Quod pr0pheta e in uni versum ostensum erat,id Deus ei decursu

tempor is magis magisque per singula pr0pon i t . l ta de revelatione

anno secundo N abuchodonosor accepta clar ins edecetur post tempus

longi us ,anno sci] . pr imo Baltassar , u ltimi r egis , cap. 7 ; iam de v i

sione b ac iterum tempor e b reviere elapso al iam eamque magis expl ic itam accipit commun icatiouem d ivinam ; v . 1 A nno ter t io rega z

Ba l tassa r regis visia a'

ppa ru i tmihi ; egoDan iel post id quod vider am in

pr incipio v . 2 vid i in visionemea , cum essem in Susis castro quod est

in Aelam regione vidi au tem in visione esse me super por tam Ula i

ab hoc capite et deinceps u t itu r Dan iel lingua bebr . ; videProleg. Cumd ies t vi sia appa r u i t mih i Dan iel i post eam quae mihi

ostensa est in ini t ie vel an tea (beb r . ) ipse vates hanc v isionem pr ior iin cap. 7 adnecti declar at ; in i t ium potest refer ri ad annum pr imumr egis sed n

‘ann et iamnotionem indu it magis gener alem et inde

terminatam an tea , prout S . H ier . vocem ver ti t pr ius Gen . 53 ,

18 . Is . an te Gen . Legìtur ad verbum in v . 2 et vidi in

visione et fu i t (fa ctum est ) cum vider em et ego.in S usis et vidi

in visione et ego fu i ad [lumen Ula i ; ex quo loqu endi modo sequ i vi

detur vetem non corpore ,sed solum v isione et imaginatione fuisse

in aree Susis . N eque en im dic it fu i Susis et vid i in visione ,verum

b is affi rma t vid i in visione et eram in Susis , vid i in visione et eramad fl uviumUla i id quod omnino d ic i videtu r de eo qu i solum visionet ransfer r i sib i v idebatur in eam regionem vel cu i ea regio in visioneest eb lata . l ta verba mu lt i concipiuu t (Ma ld . Sanct . Ma r . Lap . Gard .

Tir . P a lmer , Z . Kei l) qu ibus iamThead . praeisse videtu r , cum scr ibat

DA N . 8 , 2 209

si i taquc per sic i r egn i disc it ever sionem convenien ter in i l la u rbe

s ib i v idetu r insPicer e r evelat ionem al ii tamen n i l obstar e censen t

quominus d icatur Dan iel rever a Susis fu isse (P er . Rohl . B r unengo l .e . p. 538 ; Cornely , Int rod . I l 2 p. Cum pr ior senten tia sat pro

b ab ilis sit,r esponsum est ad id quod aliqu i mover unt , falso adscr i

b ere'

Dan ielemu rbem eam d i tion i et imper io Chaldaeor um c um Aelam tempore N abonid i ad r egnum per t inuer it Medor nm. Ad n tr am

per tinuer i t dominationem, cer to d ici nequ i t ; ceter um qu idqu id sta

tu end um er it, pa rum inter est . Qu is en im con tender e poter it fier i non

potu isse u t Dan iel se in u rbem eam confer ret ? Bellum in ter cessit in

ter N abon idum et Medos ; qu id si Dan iel tamquam legatus r egis ad

a liquem ducemMedornmmissus sit? Ol imquoque Ber thea u cen teud i t

eamar cem eo tempore nondum exst i t isse . Sed ex in scr iption ibus Asu r

ban ipa l (660 a . Ch . ) d iscimus Aelam r egionem ab ipso esse subiec tamu rbemqne pr inc ipa lem r egn i aelami tic i expugnatam (cf. S chr ader ,Kei linsch r iften 11 . A . T . ad Gen . u r bs ea nominatn r Susan

,

Schuscba‘

an ma t l lamt i i . e . Susa ter rae Aelam. ln ur be autem r egiaetiam ar cem exst i tisse r egiam patet . Al ii con tendunt Ba r ium demum

ar cem aed ificasse ; eum aed ificasse per tum est ; a t inde non sequituran te eius tempu s u rbem car nisse ar ce . Cum u rbs in Aelam si ta esse

d ica tur , tempus declar atur an te r egnum Per sarum. N am tempor e

r egn i Persarum u rbs attr ibn ta erat Susianae provin c iae . Ula i fluviusetiam in inscr ipt ionibus (nàr Ulaa i ) pr ope u rbem si tus desc r ib i tu r

(S chroder e . ad Dan . al iqu i Ker cha fl umen ali iKar un eo designar i nomin e opinan tu r ; Enlaeus fl uvi us quem veteres

commemor an t idem esse perh ibetur .

N o ta t S . H i er . Aqu i la t ranstul i t super nbal U la i Th eodotio super Ubal , Sym

machus super paludem U lai , Septuagin ta super por tam U la i (i . e . a ll ein) . Sed“ma designar i fluvium H a r . Ca lm. et recent iores docent et cum nàr Ulai etiam in

i nscription ibus lega tar , dub i tar i nequ i t .

Cnr Susis ea visie prophetae sit eblata,Theod . P er . ind ican t ; sole

ban t en im r eges Per sa rum par tem ann i fr igid iorem ibi degere ;

in a r ee r egia mu lto splendore exor nata maximi asser vaban tnr the

saur i ‘; ibi quoque regum monumen ta viseban tur (Herod . Ar

l . Scr ibit Curt ius de ingressu A lexand r i in urbem (V , 2 . 8 ) ut vero u rbem (Susa, intravi t , incred ibi lem ex thesau r is summum pecuniac egessi t ; qu inquaginta mi l ia talen tumargen t i non signat i forma , sed r ud i pendere. Mult i reges tantas opes longa aetate cumula

verant l iber is poster isque, u t arbi traban tur , quas una bora in externi regismanus intu li t

A tque cur ista visione in eam urbem Dan iel si t t rauslatus spi r itu , Sanct . declara i i lla

eten im civitas caput erat et pr ima sedes i llins imperi i , u t docet in ipso stat impr incipio

14.

2 10 DAN . 8 , 3-5

r ien . Unde in sede potesta ti s regni persic i vat i eiusdem regn iinter i tus ostend itur ; cf. P a lmer ; v . 3 et levavi oculos meas et vid i e t

ecce a r ies unus staba t an te pa ludem, habens cornua excelsa et unumexcelsius a l tero a tque succresoens postea beb r . staba t an te fluvium et (comu ) ex celsius cresceba t poster ius . Duo cor nua significan tex v . 20potent iamMedornm atque Persa r um; potentia Persar umpostmodum c revit ita u t Persae in r egno pr imores essen t ac praecipu i ;

id iam per Cyr um eti'

ectum est . Regno autem persico al iae regionessub i ic iebantur v . 5 vidi a r ietem cor ru

'

bus ven t ilan tem con tr a occi

den tem et con tra aqu ilonem et con tra mer id iem, et omnes best iac non

poter an t r esister e ci neque l ibera r i de manu eius ; fcci tqnc secundumva lun ta tem suam et magn i/ica tus est Cyrus c iusque successores

bellis gestis sib i subd ider un t con t ra oc ciden tem Baby lon iam , Asiamminorem ,

Syr iam; con tr a aqu i lonem gen tes pont icas et scvthioas ;

contra mer id iem Aegyptum ; Med i et Persae ab or iente venerunt contra Babylonem; unde ar ies con t ra t res ter rae plagas a lias venti larecorn ibns cxh ibetur . Supra tr ib us cost is inter den tes u rsi idem re

gb um in t res r egiones exten tum designabatn r . Cornu symbolum est

u sita tum potentise ; unde sub iectio populorum apte designatur ven

ti lat ione cernuum; cf. Ps . in te in imicos nostros ven ti lab imuscomu ; Ps . etc .

In antecedent ibus solum di cebatu r fere ut r egna inter se succeden tet boe loco determinatu r quomodo succeden t ; soi l . regnum

per sicum fe re u t expugnetur et subi ic iatur a ter t io r egno ; v . 5 et

ego in tell igebam ecce a u tem h ir cus capra rum vcn ieba t ab occiden te

super fa ciem tat ius ter rae et non tangeba t ter ram por ro hir cus habe

ba t corn u in signe in ter ocu los suos, v . 6 et ven i t usque ad a r ietem i l lumcornu tumquem videram stan tem a n te por tam et cucu r r i t ad eum in

impetu for t i tudin is saue ; v . 7 cumque appropinquasset prope a r ietem,

e;î era tus est in eum et per cussi t a r ietem et comminu i t duo cornua

eius et non potera t ar ies r esister e ei ; cumque eummisisset in ter ram,

con culcavi t et nemo ga iba t libera r e a r ietemdemanu eius » ; expli ca

v . 5 in tell igere ego atten te considerabam et perpendebam (Ma ld .

h ireo regnum designatur Graecorum ; comu autem insigne ,conspicuum (Ompnr o

'v i . i 1rz

'onpvv m i 1repi6

'

l snmv Theod . ) est pr imuseius r ex

,Alexander Magnus ; cf. v . 2 1 . In h ireo capr a r um non quem

l iber E sther : in eumenim locumevocat i sunt pr inc ipes , ubi ad regiae maiestatis specimenins truc tum convivium; ibi regia gaza , et regum fami liare domicil inm et arx qua in tota

Perside ni hi l erat ter t ius , n ih il il lustr ius. Quare totius imperi i quoddam erat symbolumunde nullo loco commod ius de imper i i summa a Graecis et Persis cer tari potui t

https://www.forgottenbooks.com/join

1 2 DA N . 8 , 9-12

or ien tem et con tra for° '

tztudznem b eb r .1 2 :m 1u1 i . e . contra glo

r iam vel pu lch r itud inem; eo au tem nomine Palaestina ,u tpete ter ra

eximia et favor e Dei or nata , designa tur ; vide ler . bebr . Ez . 20

Zach . a l ias S . H ier . ver t it t er rem desiderabi lem,egregiam.

Dic itu r corno i llud egressum esse vel ortum ex par vis in i ti isAn tiochus enim,

d um eius frater ma ior n a tu , Seleucns r egna ret ,

per nndec im annos obses fu it Romae ; pestquam Seleucns ab Hel iodoro venen o est in teremptns ,

An tiochus focdere ib ito cum Eumene

rege pergameno r egnum usu rpavi t cont ra fas ,eum Demet r ius fi lius

Seleuc i esset ber es r egn i legit imus ; cf. Dan . ven iet c lam et

ob tinebi t r egnum in frandu len tia . Bella gessi t con tr a mer id iem i . e .

con tr a Aegyptum ab anno 1 7 1- 168 a . Ch . ,con tra or ien tem i . e . Per

sidem; c i . 1 Mach . 37 ;- 5 ; quan topere saevier i t con tra Pa

laest inam,in l ibr is Mach . r efer tu r .

Eins fu ror et in san ia con t ra d ivinnm cu ltum legemque Iudaeorum

i ta desc r ib itu r , n t fac ile depreh endatu r typus et figu ra eius quem25 post r egnum quar t um va tes prod i tu r um esse d ixer at ; v . 10

et magn ifica tum est u sque ad for t i tud inem caeli et deieci t de for t i

t ud ine et de stel lis et con cu lca vi t ea s ,v . 1 1 c t usque ad pr in c ipem

for t i tudin is magn ifica tum est et ab eo tu li t iuge sa cr ificium et deiec i t

locum sanc t ifica t ion is eiu s ; v . 1 2 robur au tem da tum est ei con t ra

i uge sa cr ificium propter pesca ta ,et proster netur ver i tas in ter ra , et

fa c iet et prosper abi tu r usque ad exerc itum coel i so i l .

ad as tra vid it comu illud extol li et de exerc i tu coeli , de stell is,ali

quas stellas in ter r am deiec i t rex ille et coucnlcavi t ; i . e . popn lqm

sanctor um Dei d ire persequ itn r ac vexat , prou t v . 2 5 expl ica tur ;

a tque in ipsum etiam Deum eli'

eretur , in pr inc ipemexer ci tus

eo quod ei en ter t perpetuum vel per enne i . e . cultum il lum

quemDeu s semper sib i fier i lege veter e i usserat . Eo nomine pr aec ipuesign ifica tur holocaustum quot id ianum…matu t inum et vespert innm ;et iam panes pr oposi tion is (facier um) vocant ur panes perpetu i ; similiter lucerna quae semper a rdebat in tabernaculo (c f Ex . N um.

10. 1 5 . Ut i cu ltum Dei tellit,i ta locum cultus , sanc

tuar inm,templ um quoque dei ic it . Ad ea efficienda ei a Deo potestas

concessa est propter peccata , nt soi l . studium multor um mores gent ium imi tandi pnn i retur ; of. 2 Mach . seq. ; qua in re ipsi quoquesacerdotes non immunes erant a c ulpa ; templo en im contempto et

neglec t is sacr ifici is ad pa laestr am fest inabant et gr acess glor ias eppe

teban t . l ta igi tu r impius ille ver itatem, ord in em r ectum et mores probos

,in ter rem prosternet et in ansu suo impio prosper nm habch it

successum.

DA N . 8 , 12- 14

l n texta legi tur 1 n: m '7? s n ; id quod var ie reddun t exped i t ioI

mi l i tar is facta est contra perennem cul tum bel lum gestum est ; exerc itu s

con st i tu tus est contra cul tum in scelere , cum scelere , modo scelesto (cf.H its . A l i i exerci tum eedem sensu acc ipiendum esse docen t quo vox

v . 10 et stat im in v . 13 legi tu r ; ergo de populo Dei ; dein habetu r sensus

popu lus t rad it us es t sei ] . in potestatem host ium simul cum on i tu perenn i

(cf. Vat . et r ecent iores baud pauci cum Troch . Kei l) . E t iam de accept ione

més : potes t d i sceptar i ; vel in scelero ,modo sceles to trad i t i sun t ; vel in

soclus trad i t i sun t i . e . in furorem et impietatem host ium, vel propter sce

lus . Theodot io vocem s ua non expr imi t , sed ver ti t m i €1r‘

1 r i ;v Onc iav

ri p apr ia ; LXX xml ivevfi0noaw i rt i t ì Guerin; a i &p. azpr im ; Tbeodoretns xa i. 81'aòr òv,

puoi , Ouc ia i r upa'

yflv; u apa 1t r o'1pozu . Sensus textus bebr . debet determinar i p0

t issimum ex v . 1 3 , in quo qu id comu i llud facinorosi patret pancis comprehend i tur . lh i vero exerci tus in concu lcat ionemdar i d ici tur etc . ; unde eodem

modo in nostro versu eadem vox N 3 2 capi debet ;‘72J expl ica simul cum; cf

Mich . et quae i bi de ea not ione adver ti (Commen t . in min . P reph . I

p. 544 not . t rad i tur au tem in scelus et furorem hostium eo qu ippe sensu

m'

a et iam in v . 13 adhi betur , neque placet in visione qua popu lus Dei

exerc i tui coel i et stel l i s coel i compara tur , in universum d ici propter scelus

eiusdem popul i cu i tumDei conculcar i . Quare versie propter pecca to ,n t i

non congru i t cum sequent ibu s , i ta a rat ione vision is et modo quo popu lu sDei h ic descr ibi tur al iena esse videtur .

Quantopere angelis cuvae si t cond i t io popu l i Dei , par iter in v isioneDan iel i ofi

'

er tn r . Sol lic ite en imquaer i t unus ex angelis , qu amdiu istavexa tio et oppressio popu l i Dei d uratu ra si t v . 1 3 et a udivi unum dc

sanc t is loquen temet d ix i t unus san ctus a l ter i neseio cu i loquen t i usque

quo visia et iuge sa cr ificium etpccca tum desola t ion is quae fa c ta es t , et

san c t uar ium et for t i tudo cm cu lca bi tu r beb r . da re san c tua r iuni

et ex er c i tum in concu lca t ionem i ta u t modu s loquend i congruat cum

v . 1 2 quamd iu haec omn ia du rabun t . Angelus ea quaest ione e t suum

man ifestat in popu lum stud ium et ameromdesiderans nt tempus i llud

du rnm probation is mex Deo inven te finiatu r,et occasion em praebet

u t va tes doceatur ; qua re ex angelo soc io quaer it , u t Dan ie li explicat ioncm procu r et A tque fi t r e5ponsio v . 1 5 et d ix i t ci : usque

ad vesper am et mane d ies duo mi ll ia trecca t i et mundabi tur sanc

tua r ium bebr . et d ix i tmih i : usqued um tr an sier int 2 300,

sanc tum denuo deb ito or d in i restitnetu r . Determinatio tempor is videtu r esse ambigua . Potest enim acc ipi i ta u t mane et vespere 2 300

v ic ibus nnmerentur i . e . u t dies 2 5 hora r nm computen tu r 2 300; vel

etiam i ta u t ex n umero noc ti um (vespere ) et d ier um (mane ) eon iì c iatur numer us te tus 2 300 i . e . u t d ies 2 5 hor ar nm compu ten tu r 1 1 50.

14 DAN .

Ab al ter ut ra senten tia baud pauci stent in terpretes ; v . g. a pr ioreHaevern iclr, Lengerke, Ma ur er

, K ei l, Loch , Rohl . Tr och . cum veter i

bus ; ab alter a D . E leele, E zva la’H i ts . Wieseler

,Z . Meinhold etc . ;

cu i sentent iae pler umque addun t eum d icendi modum esse electum

r atione h abita ingis sacr ific i i quod singul is diebus mane et vespere

ofi‘

er r i opor tebat et quod Ex . 1 È'

2 ?) mm: et Dan . 2 1 9 nm: :

appellatu r .

Sed facile patet u t r amque expl icationem pr emi var 11s d ifficul tat ibus . Vespere mane est d ict io inusitata et falsa pro in tegro d ie ,

cum

d ies 2 5 horarnm non designa r i possi t quasi constans tempore vesper

t ino et matu tino . N eque iuvat provocar e u t geueratimfacinnt ad Gen .

8 . 1 3 etc . ; n am ib i quoque ea d ict ione et factum est vespere et

factum est mane non designatu r vufll i pepov, sed oper e dic i peracto

declaratur vesper quemexeeper i t tempus matutinnm alins d ies oper is ergo solum tempus noctu rnum. N eque u llopacto ex voc ibus coll igi

potest eas adhib itas esse apud Heb raeos pro in tegro d ie et idem sigu ificar e quod vvx6n

’

pepov . ld qu idem asser unt mul t i ; at nemo ne vest i

gium qu idemeius usus ostendi t . Par iter mi rum esset,si sacr ific ium

quot id ianum i is dec lararetu r nomin ibus ; insuper eo n umero recense

ren tn r non sac r ifi cia quae fier ent,sed quae non offer ren tur . Sed

‘

ets ihoc suppesuer is ,

numer us d ier um 1 1 50 vel sacr ificiornm (non ob la to

r um) 2 300 confi ei nequ i t , impletioni s si r a tionem habu er is . N am se

cr ific ium quot idiah nm tempore per secu tion is An t ioch i cessavit d ic 25mensis oasleu an . 168 a . Cb . et eedem d ie post t res annos iter um r e

st i tn tum est,n t i coll igitu r ex 1 Mach . et 55 ; sed tr ibus eu

n is solumfiunt d ies 1095 necmul tumiuvaber is si cessa t ionemcont r a

55 inceper is compu ta re a d ie 1 5 mensis oasleu pr opter 1 Mach .

d ie 1 5 mensis oasleu,1 55 anno aed ificavit r ex An tiochus abo

minand um idolum desolat ien is super al tar e Dei . N eque l ongius tem

por is spat ium assumi potest pro eessat ione sacr ific ii quotidian i propter1 Mach . n am - 55 explicite d icitur : 25 die mensis oasleu

1 58 ann i ob tulerun t sacr ific inm secund um legem super a lta r e holeoau

stor um novum quod feceru n t ; secundum tempus et secundumdiem in

qua contaminaverant i ll ud gen tes , in ipsa r enovatum est in cantic is e t

ci thar is et c inyr is et in cymbal is .

Uncl e ipsa d ic tione plan e peregr ina invi tamur , n t ad eon iectnram

et emendat ion em textus con fugiamus . Apud Theodoretum et et iamapud LXX vox inser i tnr 7)p.épm ; unde pr obab i li ssimum est vocem Di ?

etiam in textu beb r . ol im lectum esse . lam si 1p: vel pot ins 1pi expl i

caver is i ta u t singu late l i tter ae pro numer is pouantnr , babes dies 2 300,

https://www.forgottenbooks.com/join

2 16 DAN .- 17

Lysias conceder et n t Iudaei ambu lar ent in legit imis suis sicut pr iusid quod aesta te 163 concessit (ef. S ch itrer , Gesch ichte des jud iscbenVolkes imZeital ter Ch . Leipzig 1889 l 1 p. 1 66 .

b) V i s i o a b a nge lo ex pl i cu tu r -2 7 .

Videbat visionemper pic tu r am et imaginemet ill ins in telligen t iamneseiebat (S Bene adumb ratu r mnnus angelorumqu i men t ii llust ra t iones immi ttun t homin esque docent ac dir igun t , u tpote missiinmin ister iumpropter eos qu i heredi ta temcapiuut salu t is (Hebr .

v . 1 5 Factum est au tem cum vider am ego Dan iel visionem et quq e

r arem in tel lzgen t iam,ccce steti t in conspectu meo quasi spec ies r i i i

n on en im vi r i sun t angeli , sed in specie v identu r vir erum

(S . Dan iel quaer i t in telligen tiam i . e . er at et pet it u t sibi

fiat explica tio ; neque frustra ; statim cor am eo adest angelus Gabr iel ,cu i al ter angelus aòelamat , u t expl ica t ioncm det v . 16 et a ud ivi vo

cem vir i in ter Ula i et clamavi t et u i t : Gabr iel fa c in tel ligere zstum vi

sionem inter U lai 1 . e . inter r ipas fl uvi i ; proinde e r egione in teru tramque r ipam vox ad au res vat is a tl

‘

e r tn r ; angelus ille qu i pr aec i

pi t Gabr iel i pu tabatu r , u t S . H ier . r efer t , a Iudaeis Michael ; conse

queu ter au tem qu ia visie de pr oeli is erat r egumqne eer tamin ibus,

imme r egnorum succession ibu s Gabr iel qui pr aepositus est pr oel i is

b u ie officio mancipatur ; Gabr iel en im in lingnam nost rum ver t i tur

for t itudo vel r obustus Dei (S . Uti postmodum tempu s

annunt iat messianum u t i tempus i ll ud prope adesse n untia t Zachar iaein templo et faust issimum nun t ium lncar nat ionis perfer t ad bea tissi

mum Vi rginem ,i ta hoc loco quoque ea expl icat quae ad r egnumDei

et popu lum eius,ergo ad pr aepar at ionem r egn i messiani spectan t .

Va tes au temappar ition i super n ae debitumae consuet umobsequ ium

pr o h umana infi rmita te pendit v . 17 et ven i t et stati t iu .r ta ubi ego

sta /mm; cumque ven isset pa vens carmi in fa ciemmeamet a i t ad me

in tellige fil i homin i s, quon iam in tempor e fin is complebi tu r visia

appa r i tione super na homo fr agil is sacro per cell it ur ter rore ; ef. ls .

Ez . De appellat ione fi li hominis vide quae d ixi ad Ez .

Visio d ic i tur spectar e ad tempus finis ; nam b ebr . qu ia ad tempus

fin is visia soi l . per t ine t ; unde omn i considera tione d igna est . Quid si t

tempus fin is ,declara tu r v . 1 9 u lt imum irae tempus ,

tempus const itu tum fin is

,idque in v . 20-26 expon i tu r et demu in add itu r ea quae

d ieta sun t fe r e past mu ltas d ies vel esse in d ies mu ltas , Spectare tem

pora d iu tu r na et r emota . Dein in v . 26 visie haec design atur tamquamv isia d ier um 2 300; unde sequ itu r pr acpr imis spectar i tempus i rac i . e .

DA N . 8 , 1 7 —18 2 1 7

persecu t ion is ill ins ae vexa t ionis . Ex b isce etiam colligi opor tet uot ienem tempor is fin is . lntelligitur i taque extremum illud oppr ession is

tempus quod post di es mu l tes fu tu r um si t et quod simu l est tempus

u lt imum regn i ter tii et post quod incipit tempus regn i quar t i et consequen ter quoque ad tempus r egn i in essian i . N amqual is si t finisvel qu id si t u lt imum tempus ub ique epor tet expl icar i non in un iversum

,sed ex r a tione par t icu lar i un iuscu iusque vision is pr ophetieae .

Haec ra tio autem eol ligenda est ex summa r erum i l larum quae pro

phetae r epr aesen tan tu r . Eo en im eomplexu cer tem quoddam tempus

const i tu i tu r , cu ius extrema pars r eete fin is appell atu r r a tione hab i tav ision is . Quar e perperam h i c al iqu i inger un t finem r er um omn ium,

finem r egn i messian i ter r estr is . N eque en im v isie propheta e eblata inregno versabat ur messiano ,

ver um solum in r egno secundo a tque ter tioa tque in i is quae ex regno ter tio sun t or iunda . Unde sicu t ist is vi sia

conelud i tur haec et ab solvi tu r,i ta fin is non in un iversum in telligi

potest , sed hab ita r atione r er um visione exhib itar um.

Fin is nostro loco de,u lt imo tempor emessiano in tel ligi eo solum sensu

potest quatenus eor n u boe,An tioch us

,typus est cornu il lins quod

e med io decem cer nu umpost r egnumqua rtum est or i tu rum; de quo

25 ; quo eornn anti chr istus designatu r . Atque \

r ever a corna hoc

cap. 8 i ta descr ib itur , u t al iqua eum i llo simi litude omn ino si t manifesta oppr essio sanctor umDei et insolen t ia in ipsumDeum u tr ique

adser ib itur ; u tr umque quoque eonab itu r toll er e cu ltum Dei ; u t r ique

vexa t ion i eer tum tempus a Domino pr aefigi tur . Qua simi litud ine via

ster n i tur ad not ionem typi eoneipiendam. N eque tamen simil it udo ea

est , ut b isce loc is unum idemque comu desc r iba tur . A liud assignatu r

u t roque loco tempus quar tum r egnum cap. 7,cap. 8 ter tium ; al ia

or igo ib i in medio cernuum decem,h ic de una ex quattuor corn ibns ;

a l ia facinora : ib i sermones i n Deum et conatu s mn tan d i tempora et

leges , h ic deiec tio sanetua ru ; al ins in ter itu s ibi ind ic iumDei et adventus fi lii homin is in n ub ibus cael i , h ic sin e manu eon teretnr v . 2 5 .

Quar e ex i is quae similia sun t typum er uer e mer ito possumus , il lis

quae sun t d issimi l ia monemur,n e da una solo sermonem fier i existi

memu s . Potest itaqua visia haec finem spectar e tempor is messian i ,

qu ia in imagine quadam et figu r a ea quoque adumb ran tur qu ae eo

tempor e even tura esse iam cap. 7 edoet i sumu s ; accedi t quod ad eam

consider at ionem ipsa illa simi l i tud ine deser iption is et cedem comu

n omine invitamn r .

Uti appar i tion i angel i v . 1 7 ,i ta eius quoque loc ut ion i quasi deb i

tum r everen tiae mnn us exsolvi t sacro quedam timore perfusus v . 1 8

cumque loquer etur ad me , collapsus sumpronus in ter ram et tat i

2 18 DA N .-23

gi t ma c t sta tu i t me in gr adu mea , v . 1 9 d i r i tque mihi ego astendam

t ibi quae fu tura sun t in navissimoma ledic t ian is , quon iamhabet tem

pus finanz suum bebr . in u l t ima tempor e ira e , qu ia ad tempus

consti tu tum fin is Spectat soi l . v isie ; i ra di c itu r oppressio et vexat io

quae popu lo Dei inferetur ; est en im tempu s affl ic tionis qu o Daus eos

t rad ì irae inimici permi ttet ; cf . v . 1 2 . 1 3 . istud ir ae tempus sta timdec la ra tu r esse tempu s const itutumfin is ; unde quo sensu finis accipidebeat dub ium esse nequ it ; vide ad v . 1 7 . Ad v . 1 8 cf. Ez . ab

ipso angelo vates er igi tu r , n t stat in loco suo , pestquam angel i locutione quasi sensibu s dest i tu tus et sapor e eppressus in ter ram pronus

proc idi t ; legi tur enim 1r1123'9 ; i . e . gravi quadam somno eppressus

iacui t ; ef. Gen . Iob Ex hoc an imi

deliqu io quo testimon ium r edd itu r de h umana imbec illi ta te revoca

tur ta c tu angeli ; epem soi l . eoelestem esse necessa r ium significatur ,

u t homo r ite pereipiat revelation em super nam.

Ab angelo confor tatus aud it rei seeretae explanationemv . 20 a r ies

quem vidist i haber e cornua,r ea: Meder um est a tque P ersa r um v . 2 1

por ro h ir cus capr a r um rea: Gr aecor umest,et comu grande quod era t

in ter ocu los eius ,ipse est r ex pr imus beb r . v . 20 reges Medo

r um et Persa rum; nota unum r egnum d ici Medor nm et Persar umsien t i ubique u terque popu lus iungi tur ; quare er ror is eonvi ueun tu r

qu i r egnum Medor nm a regno Persa rum separar i volunt . Heb r .

v . 2 1 h ireusp i losus (est) rex I avan intell igi r egnum eo quoque pa

tet quia statim pr imi regis men tie fi t qu i eor nu gran d i significatur .

Unde ii quoque refelluntur qu i quar tum regnum const itu i voluut persuccessores Alexandr i ; nam si h oc esset

,haber emus r id iculum illud

comu insign i idem en unt iar i quod per h ireum°

signi ficatu r et pr imum

regem i l lum dic i qu i si t un icus , dum tamen in h i reo qu i eornu illud

ger it eeque fracto quat tuor a lia naneisc itu r,aperfi ssime declaratu r

regnum unum Alexand r i et eo mor tuo quattuor al ior um. De quibusv . 2 2 quad a u temfra c to i lla sur r ea er un t qua t tuor pro eo , qua t tuor

reges de gen te eius consurgen t , sed non in for ti tud ine eius videad v . 8 et Reges il los non imperasse in for tit ud iue Alexand r i ne

que vi r ibus il l i par es aut poten tia cum i llo comparendos ,h istor ia

teste insigni ter compr obatum est . In beb r . non d ic i tur de gen te ei u s,

sed solum via:; de gen te ,soi l . de va r i is gen tibus r egna illa su rgen t ,

ex va r i is tr ibubus coaleseent .

Dein ad eornu v . 9 seq. sermonem t ransfer t v . 2 3 et past r egn umeor um cum crever in t in iqu i ta tes consurgct rea: impudens fa cie ct in tel

ligens proposi t iones , v . 2 5 c t r obora bi t ur for t i tudo eius sed non in vi

https://www.forgottenbooks.com/join

s imu lare ac d issimular e consilia sua . Bene netat Theod . designa r i

f:

°ì.v fl avoupyî'xv An tioch i .

Ad magnampoten tiam cen tra pios perven iet v . 2 5,sed non vir ibu s

suis,ver umDei permissu qu i u ti S . Ephr . d ic it pr opter pecca ta po

pul i popu lum suum r elinqu it vexandnm; sim. Theed . Ma ld . S anc t .

Sa Ma r . Lap . Tir . Hahl . Troch . H i ts . Z . et Deo dan te vel permit ten te

esse supplendum suadetu r locu t ion ibus pedes sanc tor um ser vab it e t

impi i in tenebr is cont ieescen t , qu ia non in for titud ine sua roborab i

t ur vi r 1 Reg. et Ps . non salvatur rex per mu ltum vi r tu tem

et gigas non sa lvabitur in mu ltitudine v ir tutis suae ; fa llax equus ad

ecee ocu l i Domin i super metueu tes eum. Idem supr a v . 1 2 .

13 bebr . ind icatn r et voce quoque 1111s‘79 : mirabi lia , mir is med is va

s tabi t (supr a quamered i potest , qua vis quaedammaior et a lt ior connotatu r . A li i tamen ex v . 5 malun t expl ica re omn ia ei : bene

cedere propter delos atque audac iam (K ei l) ; sed delum et audac iam

iure d ixer is per t ine re ad subsidia humana vel ad vires qu ibus reges

ae bell i duces u ti solea t . Al iter Ca lm.

,non suis vi r ibus

,sed ope a lio

r um, prospera rerum condit ione,adver sar ior um imper i tia et ignavia

eum felicem even tum mactum esse ; Sy r iac sol ium ope r egum Eu

men is et Atta li occupavi t qu i pu lse Heliodoro Ptolemaei Phi lometer isfaet ienem d issipavere ; Aegyptum qu idem subegit , sed res i ll i fu itcum pnero ab ennu chis enu t r i to

, consilio ,exper ient ia et v i r ibus de

stituto ; armis ten ta tam cepit lerosolymam,templ um di r ipu it , insee

tatus est Iudaeos ; sed quan tae vir tut is est u rbem capere minime mnb itam‘

? templum d ir ipere a sacer dote patr iae ac r eligion is prod itor e

t radi tum‘?popu lumsine duce, sine epe , imbellem t r uc idare

Quae omn ia si eoneesser is, tamen u lter i us quaer i opor tet , quis ta ndem

prosperas i lles condi tiones omnes in ter se iungi r egique affer r i permissu suo ac nn tn volucr i t? Qna re pr ima expl icatione intima r ei

r a tio pand itu r . E i itaqu e dabitu r , n t r abustos perda t , r eges quoque

qui v i r ibus poller e popu lum sanctor um, pios Dei in ter

Iudaeos cultores ; i ta eXpli catur N 3 5: v . 10. 1 3 qua voce allud i videtu r

ad 1 2 3 v . 9 nomen ac designat ion em Pa laest inae .

Per a liquod tempus r es ei prosper e succeden t pre ipsius vafr it ie et

fraudu len tia v . 25 ; d ir igetur dolus i . e . proven tum ae successumh a

bebit fraus in manu eiu s . [nde efi'

er etu r in magnam super biam et

mu ltas perdet (beb r . ) in secu r i ta te , dumsc i ] . secu re et in se

cord is degnn t , in cau tos oppr imet ( Va t . ) et eo sen su inopina to ,de

repen te (Dahl . H i ts . Z . Kei l ) ; vide 1 Mach . alu in pa ce ,non

solum tempor e bell i , sed pacis quoque ; alu i ta u t ipse si t in pace ,

DA N . 8 , 25—2 7 22 1

u t impu ne ,sine u llo suo detr imen to per a liquod tempus plu r imos

perdat Demu r/n cen tr a ipsum Deum , regem r egum, stab i t ;

e f v . 1 1 ; verum hoc sceler um cu lmen assecu tus sine man u can ter etu r

e . non ab homiue per ibit , sed a Deo confr ingetur , morbo percussesin sanab ili , u t quemadmodum v ivens non h uman is vi r ibus sed d i

v ino pe rmissu populumDei vexaver a t , i ta mor ieri s i ntell igat se non

v i r i bus hominumsed d ivino iud ic io pun iri (Ma ld . P er . cf. 1

Mach .- 1 3 . 2 Mach . qui un iversa conspic i t Dominus Deus

Israel percussi t eum insanab il i et invisib ili plage . Quae en im a Deo

s ine exter ne atque aspectab i li hominummin ister io fi unt,sine manu

fier i d icun tur

Bamum mon etur,u t vat ic in ium hoc d iligenter conservet ; pos t lon

gum en im tempus ea er un t quae exposita sun t ; unde pre paster is e raeula sun t soll iei te asservanda v . 26 et visia vesper e et mane quaed ie ta est ver a est ; tu ergo v isionem szgna , qu ia post mu ltas dies er i t

vesper e et man e explica secund um ea quae ad v . 1 5 d ieta sunt ;

et iam h ic lege wp: tamquam positum pro numero 2 300; ergo visied e 2 300 d iebus i . e . de i is quae in tra istud tempu s even ient et istotempore concluduntur est ver i ta s igitu r ne Dan iel dub itetde r evela tioue sib i faeta deque r ebus ostensis ; cum i taque ei gr avissimum pro fu tur o tempor e documentnm sit t rad itum

,id iubetu r cla u

dere (beb r . ) i . e . u t i fi t in eiusmod i documentis,di l igen ter et sol licite

asservare , stud iose quasi in loco secu re r eponere ne per ea t , et r a tioest quia ea quae i bi cont inen tur non tempus mex fut u rum spectan t ,verum ad mu l tds d ies per tinen t ; eventus qu i ib i praed icuntu r longotempor e d ifferen tn r Claudere , abseonder e vel , u t LXX , Theo…

dot io, S . H ier . haben t signa r c ,

cppayiî en: (nnn?

pro bebr . ano ; Sy r us

s o: ) non d icit visionem nemin i esse commun ieandam; nam ex fine

v . 2 7 patet Dan ielem eam aliis na r r asse neque tamen quamquam eam

qu id por tender et intellexi sse ; neque c lauder e d icit vision em esse ob

seu ram (S . H ier . sed id ei in inngitnr , u t eammul tis r el inquat

(T stud iose conservet ( <pxî ia î ov , 31ar rfp°

ncov S . Chrys . ) olim usu iet solat io fu tu ram (Tir . S an c t .

Dan iel au tem visione superna summeper e per cell i tu r et vi r ibus

dest itu i tu r v . 2 7 et ego Dan iel langu i et a egr a ta vi per dies cumque

su r r ex issemfac iebam oper a r egis et stupebam ad visionem et non era t

qu i zn terpr eta r etur n ti alias prostern i tur , i ta nun c exh aust is et

conster na tis vi r ibus defic i t languescens ,eeque modo testimon ium in

se exh ibet quam fr agi lis sit homo ; accedi t etiammeerer de ca lami

tate populo impendente . Quod igitu r , u t S . H ier . note t,Ab raham

eonfessus est pestquam Dominum loquentem audier it se esse ter ram

DA N . 8 , 2 7

c t einer em, id Daniel in i ll a vi r ium defect ione et aegrotat ione in se

eXper itu r . Vir ibus r edeun tibus surgit et il la abit min ister ia quae ipsiin aula r egia vel in munere sib i demandato incumbebant . Apud se

au temmagno stupore et t imore volvi t q uae vid it,ea al iis quoque r e

fert ; at n emo va ticin ium c ia re ae d ist incte explanare potest . Reges

aud iera t et eorum nomina neseiebat , futu ra cognoverat et quo tem

pore futur a essen t dub ius fiuctuabat ; itaqua quod solum facer e pote

r a t,stupebat ad visionem et Dei scien tiae cuneta r el inquebat

(S . Aliter San ct . neminem novisse causam languor is et stnpor is

Dan ielis , ut i Theod . quoque eXpli cn i t .

3 . Oraculum de septuaginta hebdomad is . Cap . 9 .

Ano . Daniel in tel ligens annos septuagin ta desola tienis lerusalema Ieremia praed ietos verger e ad finempeen iten tia et oratione ad Deum

eon fugi t fnnd it orat ionem, qua nomine popu l i tot ius confitetu rmu l tipl ices iniqu i tates ab omn ibus esse cont ra Deum commisses et

poenas quas Deus minatus es set mer ito esse infiietas deinimplor a t miser icor d iamDei , u t Deus memor benefic iorum olim prae

st itor nm memor suae ipsius glor iae , memer popu l i sib i sac r i etiamnum mi ser ationem largiatu r et gr atiam Tum ei adstat Ga

b r iel , qu i eum edoeet de l ibera t ione messiano cu i praesti tu tae sun t

septuagin ta hebdomades annor um ab exitu en im sermon i s

u t iter um aed ifieetu r ler usalem usque ad Messiam pr inc ipem fer e

heb domades undeseptuagin ta ; post eas Messiam i r i oec isum; bue

autem caede efi‘

eetnm i r i u t c ivitas et templum desola tiene vasten tur

Hebdomads au tem septuagesima mu l tis salus eonfirmatnr ;med ia h ebdomads saer ifieia evacuabnn tu r

, quor um abr ogatio quoque

in desolat iene templ i perenn i et vastat ione demonst rab i tu rOraculum hoc nexu eonsen taneo ad an tecedent ia ad iungitur . N am

in cap. 7 visie de quat tuor r ege is , quae iam adumbrate erat in cap. 2,

magis determinatur et novis rebus addi tis eompletn r ; in cap. 8 autem

ea quae d ieta sun t de r egno secundo et ter t io expl ican tur magis et

complen tu r . Quare mer ito exspeetamus fer e n t in cap. 9 al iqu id ad

detur de tempore regn i quar t i . Atque i ta fi t . Sed dum in cap. 7 a

r egno quar to stat im tr ansitu r ad r egn i messian i tempus extr emum

ciusque glor iam per ennem quae futura est eum vener i t Messias eumnub ibus coeli , in nost ro capite pestquam bona messiana gener at im

desc r ipta sun t (v . in it inm adumbra tur eius r egn i et tempus determina tur quando Messias opus suum est aggressur us et sua mor te per

feetu r us . Qnemadmodum igi tur r egnum messianum depingi tu r

https://www.forgottenbooks.com/join

224 DA N . 9, 2 -3

pes ; nam in genealogi is id hand r aro reper itur ; vide quae de Ba ltessar filio N abuchodonosor supr a p. 1 58 adnotavi .

Ins ign i exemple comprobetu r Dan ielem legisse vat icin ia pr ior um

proph etar um; or acu la Ier emiae iam fu isse collecta ot cum a liis libr issacr is coninneta sequ itu r exmodo loquend i a v1 sen s

‘

v m i ; Bi€ l ozg(LXX ,

Theodotio) ; sed qu i et quot libr i fuer in t non determinatu r . CumDa

n iel mentionem faciat desola t ien is u rb is ,eertum est eum ob ocu los

habu isse ler . ubi de vastatione ter rae sermo fi t ; pro ipsa r egioneDan iel pon it ler usalem capu t region is . Sed qu ia commemorat annum

pr imum quo r egno Chaldaeorum al ien igena pr inceps domi natur et

eo tempor e exspeetat v i oraculi l iberat ionem et iam assumendum er iteum ad r espexisse indeque spem suam hausisse . A lio modo an

nus septuagesimu s computatu r Zach . vide quae ad eum locum

notavi . Quod in vu lg. dici tu r v . 2 anno una explica ex noto hobra isme

de anno pr ima , pr out in v . 1 S . H ier . candem vocem beb r . nnn ver

t it .

Ea tempor is cond itione Dan iel ad ora tionem et opera peen itent iao

eonfugi t v . 3 et pasu i fa c iemmeam ad Dominum Deummeam ra

ga r e et depr eca r i in ieiun i is . sa cco et c iner e quam ser io e t eon

stan ter oration i inenbnor it et quam determina to consil io declara tu r

d ietione penare fa ciem; beb r . ad quaerendam ora tionem et depr eca

t ionem i n iei un io etc . ; add it is peen i ten t iao et humi lita t is ind ic iis ot

ora t ion is fer ver em augere et Dominum ad miser icord iam infloeter e

sindet . Hab itu lngen tis et moorentis qu i sua spento se affl igi t cor am

Domine se sisti t , u t is facere solet qu i aliqu id a Deo impetr are magnoconatu exoptat ; of. 2 Reg. Quo exemple deeemu r Deumpro i is

quoque oxorandum esse quae se datur um promisi t . N ovi t Dan iel premissionem Dei ; quae r es

,u t S . H ier . loquitur , non facit eum negli

gen tem,sed magis provoos t ad r ogandnm ; in e iner e igitu r et saeco

postulat implor i quod promiserat Deus , non quod esset inc redulns

fu tur orum ,sed ne secu r i tas negl igentiam et nogl igen t ia pareret oi

fensam Timn it i taque ne for te propter popu li peccato. bonum Dei

verbum d i ifor r etu r ; noverat pr aeterea oracu la quan doque condi tion ibu s adstr ingi , i ta ut eor um expletio ex eo pendeat si in fide stabilesmanser in t ill i qu ibu s or aculum favot id quod Theod . que

que monet etsi mil lies bona pol l ieeatnr Deus et nosmetipsos tal imuner e praebeamus ind ignos ,

d ivinae mun ificen tiae impedimentosuma s ; hoc vero etiam per Ezech ielemui t Deus lor .

haec edoc tus beatus Dan iel ieiun io et saeco et einere quas i alis inst r uotas preces Deo ofi

'

er eba t N e igitur ex peccat is popu l i impedimentaob i ic iau tur promissi s Dei mer ito a Doo flagitat ; dein eor tum quoque

DA N . 9,4-6 225

est mu ltum depender e ab hominumcooperat iono, studi o , pieta te , qua

amplitudine et copia bona a Deo pr emissa hominibus obven ian t .

Quero rat io exsistebat mu l t iplex cur prepheta subsid ium or at ion is et

peen i ten tiao adhiberet . N esciebaut en im san ct i,n t Sanct . monet

, an

absolute esset vel cond i t iona ta promissio atque idee imped i ri r etardar ivo posset hominum pecca t is ; simil iter P er .

In ipsa orat ione Dan iel ea in mu ltis u t itur procendi forma quae ex

tempore Bar uch prophetae erat per vulgata (vide ad Bar .

sicu t in al iis modes procend i psalmor um imitatu r vel sen tentias ex

pen ta teucho et Ier emia ora t ioni suae inscr it . ldque ex r ei natu ra ena

sc itu r . N eque en im nova et oousque inaud ita preferee vul t , ver umprorerum cond i tione peceata h umil i ter confitetu r , Dei miser icord iamimplorat , ad Dei fidem popu lo exh ibi tam tetus provocat ; proin

‘

oa in

med iumutfor t qu ibus a li i quoque l ibr i sacr i pleb i sunt . Undo ea affer r icedemfer e modo e re ipsa or itur . S ta timDei ma iestatemet fidel itatemimplora t ; pro illa soi l . potest et pro h ac censor i debet vellomiser icord iamconcedere ; v . 5 et or avi DominumDeummeumet confessus sumet d ix i . obsecro Domin eDeus magno et ter r ibi lis, cw tod ienspac tum et

miserzcordzam di lzgen t ibus te et custodzen t ibus manda ta tua Dei

compelletione ord i tu r ea quae legitu r Den t . 7 ,2 1 . 9 et Ex . 20,6

ot simili modo pr eeatu s ost Salomon 3 Reg. Deum quoque ipsiexsu les exper ti sun t magnum et tor r ib i lem quero cognoscere et agno

score debout se peccasse ; culpar um vero conseii confor tan tu r e t ad

spem or iguntur Dei fidol i tate et miser icor d ia . Haec autem implor anda

est humi ll ima con fessione peccatorum; v . 5 peccavimus , in iqu i ta

temfecimus , impio egimus et recessimus et decl inavimus a manda t istu i s a c ind ici is ; v . 6 non obed ivimus ser vis tu is pr 0phet is qu i làcu t i

sun t in nomine tuo r cgibus nostr is , pr in cipibus nostr is, pa tr ibus nostr is

omnique popu lo ter rae— c i . Lamont . Ba r . 3 Reg . 8

,

57 . Ps . verba beb r . i ta poteri s explicar e wan aber rare a r ec to,

mv ager e perver se , Y’1fi1 fl se exh iber e scolostum et fac inorosum 1 1 13

r ebellem esse ; demum defieer e 1 10 a n orma insti et ver i in Dei praecopt is ot statut is pr aeser ipta . Ad augendam cu lpam accedi t quod em

n es or d ines con tin uo per prephetas a Deo missos admoneban tur ot

docebantur , qu ibus eu ros sur das et an imes exh ibeban t obdur ates .

Confi tetur i taque accusat ionem a Ier emia prola tam esso ver em; ef.

l er . 7,2 5 ; etc .

,ostend it igitur cu ram qua Deus perpetuo eos di

gnabatu r et ingontompopul i torporom-iav Theod . )

Qua re in affl ic tione popul i commendatur iust itia Dei et sancti tas ;ipse au tem popu lus pudore sufi

'

nsu s non potest non accusare suum

i ngrat i an imi cr imen ; idee iu re pergi t (Theod ) v . 7 t ibi , Domine ,DAN IEL. 1 5 .

226 DA N . 9 , 7 - 12

i ust i tia ,nobis a u tem conf usio fa ciei , sicu t est hod ie viro I uda et ha

bi ta tar ibus l er usa lem et omn i I srael,h is qu i prope sun t et h is qu i

procu l in un iversis ter r is ad quas eiacisli eos propter in iqu i ta tes eor um

in qu ibus peccaver un t in te v . 8 Domine nobis confusio fa ciei , r egibus nostr is , pr in cipibus nostr i s et pa tr ibus nostr is qui peccaver un t

beb r . qu ia in te peccavimus en lpain soil . eonfitetu r na tional em,

sed cuius ipsi quoque consor tes sun t . Ceter um vide ad Bar . 16 ;

Lamont . simi li modo postmodumpreeati sunt Esdr as et

N ehemias et iam monner a t Meyses esse precandumLev .

Ver um in ista peccatorum mu l titudine non esse desperan dum va tes

docet miser icord iam ac bon ign itatemDei in medium proferens , quaeeo magis implor anda est quod plur ibus culpis obr uimur . Ad rem no

tat Theod . docet enim te mitem et clemeutem mi ser icordi a et mi

ser a t ione erga nos commover i ; ot commorans in accusandi s pecca t i s

(aud ivi t qu ippe Deum per al iumprophetam d ieen tem d ic tu iniqu itates tuas pr imum ut iust ificer is ls . LXX) ea accusa i divinam

pr aed icansmiser icord iam v . 9 ti bi a u temDomino Deo nostromi

ser i cord ia et pr opi t ia t io, qu ia r ecessimus a to,v . 10 et non a ud ivimu s

vocem Domin i Dei nost r i , u t ambu la r emus in lege eius quam posu i t

nobis per servos suos prophetas v . 1 1 c t omn i s I sra el pra eva r ica tisun t legem tuam et decl ina ver un t ne a udir en t vocem tuam, e t

st i llavi t super nos ma led ic t io et detesta t io quae scr ipta est in l ibr o

Mogsi ser vi Dei qu ia peccavimus ei r ecedere,hebr . r ebella r e ;

par iter in legibus eius etfusa est super nos malcdictio et iuraman tumcf. Bar . Maled ietio n5s n Den t . r efertur admines seq .

pr eposi tas ; quandoqu e comminat io Dei iu ramonto eenfi rmatn r ; cf.

N um. Den t . add itur quoque ad vim ma led ict ioni s au

gendam N um. apposite Theod . ma ]od iet ionem r efer t ad eam

quae a sex t r ibubus facts est in men te Gebal et iusiu randum ad Den t .

-52 ; vide quoque Lev . Dent . (Ma ld . Ma r . Lap . Tir .

Ca lm. ) Ad di ct ionem 71311 cf. lor . N ah . 2 Chr on . 12 ,

7 ; 25 .

Etiam quae Deus minatus erat per proph etas opere implevit v . 1 2

et sta tu i t sermones suos quos locu tus est super n os et super pr inc i

pes nostr as qu i iudi caverun t nos,u t super inducer et in nos magnum

ma lam qua le nunquam fu i t sub omn i caelo,secundum quod fa c tum

est in l er usa lem v ide Bar . 2 . Lamont . Ez . v . 1 3

sicu t scr iptum est in lega Mogsi , omne ma lum hoc ven i t super nos et

non r ogavimus fa ciem tuamDomine Deus noster,u t r ever ter eni ur a b

in iqu i ta tibus nostr is et cogi ta remus ver i ta tem tuam cu lpa auge

tur qu ia ne poen is qu idem erud iti sun t neque ad melierom frugem

https://www.forgottenbooks.com/join

DA N . 9 , 1 7- 19

et sin . ce llat i ) . Vates Doo . proponi t r at ionem gravissimam agi soi l .

Dei honorem et glor iam; opprob r ium popu li Dei Deo ver ti ignomin iae ; c ivi tatemDei et mentemDei templi men tem non posso sub iacer e furor i Dei d iutu r no .

Quero omni fiducia Deo potest supplicar e , etsi popul us indignus est

qu i ta l ia obt ineat (Thead . ) v . 1 7 nunc ergo ea:audi Deus noster or a

t ionem servi tu i et preces eius et ostende fa ciem tuam super san c tua

r iam tuumquod deser tum est , pr opter temet ipsumv . 1 8 inclina Deus

meus aur em tuam et audi , aper i ocu los tuas et vide desola t ionem no

str am et civi ta tem supra quam invoca tumest nomen tu um; neque enim

in iustzfica tion ibus nostr is prostern imus pr eces an te fa ciem tuam sed

in misera tion ibu s tuis mu l tis of. Bar .— 1 9 ; beb r . lucere fa c

fa ciem tuam ( Va l . ) vel illumina ,illustra faciem tuam i . e . ben igno

vul tu r espice templum (Ma ld . Ma r . Lap . T ost en im lumen vu l tu s

Dei benevolont ia ,grat ia ,clemen tia ,

favor Dei . ld u t faeiat propter

Domina tor em (beb r . ) pr ecatur , vid . qu ia tu es Dominator a cu ius honere ot potent ia al ien um ost

,ut templum eius i aceat prostratum.

Daniel igitur precatu r , sicut edoctus est per Isaiam Quanto cum

desider io apud Deum instet ex v . 1 8 colligi tu r et ex verbornmcumu lo

qu ibus Deo supplicat u t ad preces an imum advor tat , n t videat deso

la t iones nostra s et civitatem quae Dei civita s appel latur et in qua su ;

nomin ismaiesta tem et glor iamman ifestavi t et quasi in sede propr iacollocav it . Procandi fer ver em et an imum humilemdeclar at

, cumd icut

prosterner epr eces i . e . a rar e corpor e coramDeo pr ostr a to suppl icum

more ; cf. ler . N eque nostr is i ust i t i is i ret i tuamimplor amus bonignitatem sed tua miser icordia confis i andemus tib isuppl ica re (Theod )Atque ne Deus pr omissa d um tempus i amiameempletum sit d ifi

‘

erat

en ixe rogat v . 19 ea audi Domine, pla ca re Domine ! a t tende et fa c !

ne mor er is propter temetzjosunt Deus meus qu ia nomen tuum invoca

tum est super civi ta tem c t super popu lum tu um copia oran t isernmpens afi

‘

ectu admi ra r i au tem eperae pr etium est oo

r um quae dieta sun t ord inem; suppl icat en im Deo pr imum u t a udia t

deprecationem et ne pr eces aversotu r , deinde u t cum aud ier i t propi

t ius fia t et pr opit ius factus ben igne a t tenda t , tum estense sua benevo

lontia id perfiei at quod ebsecrat ione petitu r ; h is addi t ne morer is ; hocest , ne quod procamu r in al iud tempus d ifi

‘

eras,sed mex dignos nos

eenseas qu ibus to ipsum estendas . Et fin is deprecation is dignus est Dan iel is humi l i tate propter te , inqui t , mi Deus ; neque enim ego ,

in

qu it , d ignu s sumqui hanc a te gr atiam exorem sed quia nomen tu umvocatum i ta aliquan te prel ixius , sed pr aeclaroevolvi t Theod .

DA N . 9 , 20-2 1 229

v im verberumet nexum. Ceter umvide Ps . 16 1

60 2 °

ler . etc .

e) E d ocet u r d o t empor e h onor ummes s i anor um —2 4 .

Cum i ta peti isset s e tanto stud io pro cognat is su is suppl icasset et

pr ecatus esset ne Deus mor ar etu r,s tat im d ivin um accipit responsum

( Theod ) ; impletùr in eo il lud adbu c ill is loquen t ibus , ego aud iam ( Is .

v . 20 Cumque adhu c loquer er et or a rem et confiter er pecca tomeo et pecca to popu li mei I sr ael et prosternerempreces meas in con

spectu Dei mei pr o mon te san ctoDei mei , v . 2 1 adbuc me loquen te in

or a tioneecce v ir Gabr iel quemvider am in visione a pr in cipio ci to volans

t et igi t me in tempor e sacr ifici i vesper tin i expl ica : quemvideram

i n visione an teo , pr ius ,v id . seq. ; de d ic tionc n

‘mm vide ad

Gabr iel angelus nunt ius et in terpres mit ti tu r qu i pestea cedemmunerefungi tu r i n oper e lncarnation is quia haec praeamb ula oran t et quasi

pr aenunt ia ill ins myster i i (Sa lmeron ,Ti r . Lap ) ; vir dicitur , u t vir i

spec ie eumappar uisse sign ificetur . Tempore sac r ifiei i vesper tin i igitu rDaniel preces fud itmemor templ i et horae qua ol im saer ific iumquotid ianum ofi

'

or r i solebat ; ox eo quod longo tempor e post eversum tom

plum (586- 539 ) adbuc ee u titu r nomine et ea hor a er at fac ile l iquet ,qu anti sacr um il lum cu l tum aest imaver it ; eos pend it sensus quos ex

pr essos legimus Ps . 6 . Sacr ifi c ium vesper tinum ofi‘

erendumerat

in ter duas vesperas N um. bebr . i . e . au to solis oceasum losephu s

(An t . 3 ) « opi €w aî r 'fiv d ic it ; 3 Reg. mane quando sacr ifi

oium affer r i solet auxilium praesti tnm est d ivin i tus regi losaphat . Di

ci tu r nq , pr opr ie fer tum cum holocausto enim inngobatur for tum

ex simile et oloo cum vino ad l ibandnm (Ex .

—52 . N um.

unde ex par te appell atu r totum. Appositemonet Sa lmeron tangi vetemtempore sac r ifici i vesper t in i quo temper e fer ven t ius or ar et et vir tu tesacr ifiei i vesper tin i a Ch r isto in c r uce ofi

'

er end i exaudi r i promereret .

Verba qw: vetores in terpretes expl i carun t a qw ; Theodot io « er i pe

w c, LXX r ail s: cpepdy.sv0< , Syr us volav i t volando et S . H ier . c ito volans ; de cc

lor i vola to recen t iores r aro expl ican t ; eam tamen aceopt ionem Hob. Z .

defendunt eaque non solum veterum intorpretum exposi t ione commendatur , sed et iam eo quod saepius in s . l it teri s angeli exh iben ter volentes ; ef.

Ind . l s . Ez . A l i i au tem pler ique ab hac scoop

t ione recedunt et var ia proponun t fest inare fac tus es t eum festina tione

(Ros . Hoever n iclc,

defat igatu5 cur su fat igan te ,vid . verbo

(Sanct . Gescnius , Thes . p. eandom not ionem defat igat ion is prepn

230 DA N . 9 , 2 1—23

gnan t Rohl . K ei l, Mei nhold ; sed verba reforunt ad Danielem quem an toa

videram in vis ione lassus defatigat ione vol an imi deliquiumpassus ; vid e] .

u t verba referan tnr ad 18 . 2 7 ; a qua in terpr etat ione se non al ienumesse

P a lmier i prefi tetur . A li ter Fiìr st monens de nggîn Iob expl icai vocem

r

;y a splendere splendore splendens angelum igitur splendoremagno eir

eumfusum ad vatem accessi sse . Quae accepti o si prehar i possit opta ange

loque d igno est . Ceterum in re obscura consultius eri t veterum vost igi is

insistere .

Gab r iel angelus non tet igi t me sed a ccessi t ad me ver tun t LXX et

Syrus atque eadem sensu beb r . 171 1 capi potest , u t i S . H ier . ver t i t

lon . perven i t verbum ad regem N in ive ; idque oomagis quia h ic

quoque u ti Ion . cum"M:; iungitur ; v . 2 2 et docu i t ma a l locu tu s

est mihi d ix i lque Dan iel n un c egressus sum u t docerem te et in tell i

geres ; v . 23 ab esordioprecum tuor um egr essus est scrut a ; ego a u tem

ven i u t indica r em t ibi qu ia vi r davider ior um es tu ergo an imadver te

sermonem et in tellige visionem beb r . u t docerem te in telligen

tiam in exordio tuae deprecat ion is egressum est verbum i . o . deer e

tum a Deo, qu od u t nuntiar et Gabr iel ven it . Bene sensum expr imun t

LXX n ;>dm yp.a n opic xugiou ; u t rogare coopisti , stat im impet rast imiser icor diam Dei et egressa est sen ten tia et ego ideir eo mi ssus sum

u t exponerem tib i quae ignoras (S . H ier . sim. Theod . ) Cnr sta timsimu l atque depr ecar i eeopit Deus eumexaud ier i t et sentent iam deer e-veri t

,ratio est qu ia Dan iel Deo est car issimus , vi r desidero tz

ksimm; Deo

valde gr atus et dilec tus ; i ta beb r . r ite explican t Vot . Ma ld . So ,Lap .

Tir . Ca lm. ot recent iores ; et eo mode iam a

'

ivdpa émfivp.u5v interprota

tus est Theod . 61 1 èpaîep. zo’

q sion m i Aiav €1répa cr e; et S . H ier . quoqu e

in ter a lia expli cat amab il is , Dei amore dignus . Heb r . ad verbum

qu ia deliciae tu sed vir delicia r umqu i soi l . summeper e diligitu r . Syr us praebet suavis , dulcis , iucundus , amab ilis (cf. Bernstein

,Lexicon eh res t . Kir sch . p. cur au tem Dee ita si t acceptus ,

r ationem afi‘

er t S . Ephr . qu ia pre peeca tor ibus preces fudi t . Deinadmonetu r , ut diligen ter attendat ad Dei sen tent iam decretam‘

,et ad

visionem nq11gn , ad appa r i t ionem angeli et ad ea quae angelus appa

rens eum docet (Sa ,lam angelus eum docet septuaginta hehdomades annorum a Deo

esse statu tas,u t bona mossiana popu lo ebven i ren t . A quo termine nu

1 . Quo loco S . H i er . monet si Daniel i d icitur : d il igenter attende u t andias et intel

l igas quod vides , qu id nos facere opor tet quorum ocu li ignoran t iao tenebris et caligino vi

i terum eheaee« t i sunt

https://www.forgottenbooks.com/join

232 DA N . 9 , 24

Huie accept ien i iam test imonium cxh ibetur l ibre quar to Esdrae , in que

saepius imi tat io quaedamDan iel is eXpr imi tur . I ta legi tur , non qu idem in

textu i llo quem od it iones vu lg. ferunt , sed in syr iaca eius l ibr i interpreta

t ione d ict io haec hobdomas annorum. Sormo est de die iudici i i lle en im

d ios iud ici i sic est non sol est in co nequ e luna neque longi tude

autem er i t ei sicut hebdomads annor um (cf. Fr i tzsche , Libr i apocryph i ,Lipsiae 187 1 , p. Ex vcter ibus fere omnes qui de i st is hobdomad is lo

quun tur , hobdomadas annorum intell igun t ; i ta Clemens alexandr inus Ter

tul l ianus ,H ippolytus , Afri canus , Euseb ius Cyr i l lus bieresolymi tanus etc .

et ips i Hobraei apud S . Hier . ; excipiendus est Origenes qui unam hobdo

madam ann is con stare vul t septuaginta ; E usebius in E elogis prophetarumul t imamhobdomadamad annos septuaginta extend i t ; Bruno astensis singu

larem profer t sen ten t iam in co quod septem hobdomadas d iebus rel iquus

autem annis defin i t (cf. Fr oid l p. 50. 66. Scr iptor quidam anonymu ssaccu li duodecimi refer t sapien t issimumquondamIudaeorum i ta numerasseu t unumquemque d iem hobdomad is pro septem ann i s computar it et ideeunamhobdomadamDan iel i s ann is con stare quadragin ta novem asseruor i t ;

eont inehun t 70hobdomades annos t r ia mi ll ia quadr ingen tos tr iginta nee

aretar i poter imu s in tellectu vel numero quem compu tant Chr ist ian i , eum

adbuc supersint ann i mi l le et eo ampl ius an tequam 70 hobdomades'

im

plean tur respondet i l le nequaqu amex Scr ipture prehar i d iempro septemann is compu lar i , eumDeus d ixer i t Ezech iel i d iempro anno dedi t ib i (Ez .

M .

Quia igi tur Chr ist ian i boe vat ic in io nteban tur ad demonstrandum Mos

siam iamven isse , Iudaei al iqu i al iam in terpr etat ionem eonfinxerunt , cu ius

roi testis ost et iam Raymundus Mar t inus in celebr i opere , cu i t i tulus es t

pugio lidei per septenam in hoc loco spat ium debe t intel ligi 7 annorum,

non septem iub i laeorum vol eontenar iorum , u t al iqui Iudaei men tiuutur ;nullus tamen usque nunc s ive in talmud sive al ib i hoc scr ipsit quan tumquo

perversus (ef. Fra idl p. A tque cedem modo loquitur Galat inush ic omnes tamChr ist ian i quamHobraei exposi tor es in modo accipiend i

hobdomades conven iunt ; accipiun t en im i ll i hobdomadam h ic pro 7 annorum spat io , quemadm

'

odum et nos . Quamvis qu idam ex nostr i saccu li In

daei s , si quando eos h i s Dan iel is sermonibus ad ver i tatem eonfitendemconcu t i atque coaretar i con t ingat , hobdomadam boe loco non septem eu

norum, sed septem i ub i laeorum vel eontenar iorum seu decadum Spatiumintell igi debere asserunt . Quod nemo eorum quan tumque perversus sive

in talmud sive al ib i scr ipsisse comper tus est (dc arcan is ca thol icae ver i

ta t i s , Basi leac 1550,l ib . 4 cap. 1 1 p. A tque rabb inos rovere hobdo

madam annorum esse in terpretatos a l 70 hobdomadas expl icasse de 490

ann i s,ex i is l iquido constat quae Fra id l p. 1 23- 134 in med iumprofer t ex

Seder a lam et ex in torpret ibus Saad ia Caen , Salorno larcb i , lbn- Esra , Abar

banoL

A l iam compu tand i rat ionem excogi tavi t Ber tholet ( in hobd . Dan . med i tat ienes novae ; haben tur in tomo secundo Disser tat ionum Calm. W ireoburgi

DAN . 9,24 233

1 7 89 p. 484 bobdomadem sc i i . eonstare vul t ann is decemet eo modo

hobdomadas determinar i 7 et 62 , unam autem constare ann is 70. Computat ionomvero i ta institui t ut 62 hobdomades i . e . 620ann i finant a pr ior i anno

Dor i i Med i usque ad annum quo Vespasianus suam in Iudaeos exped i t io

nom suseepi t . Septem autem“

hobdomadas i . e . 70 annos numerat a quar toanno Ioak im usque ad pr imum annumGyr i ; eos i terum al ia rat ione eom

pu tat ab‘anno undoeimo Sedoeiae usque ad annumquintum Dar i i Hystaspi ;

ter t io eos numerat ab hoc anno usque dum N eh emias urbem moen ibuseinxit . Unam demumhobdomadam quam ad annos 70 extend i t pon i t int ra

annorum620per iodum eamque a Chr isto nato usque ad urbem Roman iseversam eonfici t .

Pauc i ex rocen t ior ibus protestan t ibus hanc oxpl icat ionom de annorumhobdomad ibus r ei ic iunt sta tuon tos vel in un iversum solum agi de 70 tom

porum spat i is quae nequean t defin ir i vel hobdomadam intel ligi de spat io

un ius iub i laei (K liefoth , Leyrer , K ei l ) vel septem hobdomadas ponen tes

post 62 1 eesque septem in terpr otan tes de tempor is spat io defin i to (ef.H ofmann ,

Wieseler , Franc . Del i tssch in R ealoneyk10pàid ie fi’

1 r prot . Theol .

2 ed . I I I p. Quae ad arb i t r ium esse excogi tate neminem fugi t . Annos

iub i laei non posso intel l igi iam eo patet quia quinquagesimus quisque an

nus erat iubi laeus ; iam vero ann i 50 non possunt designar i numero septe

na r io ; pro inde non spat ia annorum 50 essent statuenda , sed pot ins quod

a l i i s placu i t numerus quadratus i . e . 49 ann i ; verum tal i s annorum 49

computat ie Iudae is erat par i ter incogni ta neque ullo pacto ex verb is angol i

col l igi potest sept imanam esse eoneipiendam de 49 ann is . Pr imum ferevest igium quo qu is exist imare possi t 70 hobdomadas modo indeterminatoesse conceptos , corn i potest in pseudopigrapbo libre Honoeh , in que sep

tuaginta paster ibus tempora assiguan tur septuagin ta et totummund i tom

pus ab Ad amu sque ad u l t imum ind icium decem hobdomad is comprehen

d i tur atque descr ib i tur (ef. Fr a id l p. 1 1

Behr . propr ie hobdomades 70 a bscissae sun t,i ta u t ex tempor um

spa tio h aec quasi pars vel par t ie d icatu r abscissa , quare eommun i ter

oxpli can t defin i tae , statu tae ,fixae sun t . Theodot io ver tit avver p: tî

O'coav , et expl ica t voeem Theod . èfioxr.p.aîofinoav mi. €xpi6noav et u lt imav oce u tun tu r LXX . Eademmodo explica abbrevia tae sun t , quas i exi

guum aliquod tempus d ica tur quod ex longo spatio r el iquum si t (P er .

S an c t . sim. Lap . T proinde non est explicandum,u t al iqu i veluc

r un t, quasi hic d icatur ad preces Dan iel is a liornmque propheta r um

Deum c it iu s quam an toa decr etum fuera t Messiam misisse , quam ox

pl ica t ionem h ic improbant San c t . Lap . Tir . , quamv is S ua rez: censeat

Danielem su is pr ecibus ob tinu isso,u t tempus r od emption is non u ltr a

70 hobdomadas d ifi'

er r etu r ( in I I I par tem S . Thomae qu . 2 ; d isp. 10

soct . N eque abbrevia ta e sun t idee dicitu r quod non ann i solares ,

234 DAN . 9 , 24

sed lunar es intell igun tur , sicu t voluerun t Beda l venerabili s et A lb . et

Dionysius car thu sianus ; ceterum annos lunares et iam statuoru n t

Afr icanus , Theod . Per . Gard . Dic itur super populum tuumct u r

bem sonetam tu‘

am, qu ia Dan iel tanto eum stud io pre populo et urbe

preces fuderat ; Deus igitu r ipsi populum et u rbemmaximo cord i ossodeclarat ; voca tu r i taquc popu lus Dan ielis , u t P er . Sanct . notant , u t

ostendatnr singular is Dei in Dan ielembenevolon ti a , cum in eius quasi

grat iam tum esse velit in populummunificus ; sim. Ca lm. ui t ange?

lumd icere—popu lumqu i si t cu rae Dan iel i eique gratus (Rohl . T

u rbs quamvis r uin is prostrato sit appella tur se ri eta , quia ib i Deus

templum suum sodemquo posu i t , qu ia u rbem tamquam centrum theo

cratiaeresti tuet, qu ia ei vaticinio adoo pr aeclaro annexa sunt et qu ia

haec u rbs instau rata figur a ost regn i messiani (cf. Is . seq. 60

1 Hand bene al ii in voc ibus tuum,tuam r eprehensienempopu l1

expr imi opinan tu r ; i ta S . H ier . nequaqu am popu lus Dei ost , sed

popu lus tuus ; simile qu id in Exodo legimus , quando Deus loqu itu rd Moysen descendo

, peecavi t en im populus tuus (Ex . hoc ost

non popu lus meus qu i me deser ui t ot sim. E useb . Chrys . Theod .

Sa lmeron ; verum haec sen tentia mer ito a Sanct . rei i c itur iam ex eo

qu ia statim subdi tur quot et quan tu bona largiturus sit popu lo et

urb i ; praeterea cumoxsi lium ad finemvergoret , Deus sib i sa tisfactumsatisqu e poenarum a populo exse lutum esse significut ot popu lumsuumomn i amor e reducer e in patr iamparatus est (cf Is . 50, 1

- 1 1 . Mich .

1 2 . ler .

lam eXpon itur ad quid tempus illud constitu tum sit i . e . qui d ex

d ivino consi lio fior i debeat spa tio illo determinato tempor is , hobdomeda septuagesima ; pr iore loco tr ia enumeran tur quae ad pecca to.

refer un tur . Apte qu idem et ad orationem Dan ielis accommodate ; u t

consummetur proeva r ico tio i . e . u t apostasia ruter: aboleatu r et pen i

tus aufcratur ; et finem a cc ipia t pecca tumvel beb r . peocata coereoan

tu r,impediun tur ; proin non solum defectio a Doo foeder is iam n on

er it , sed et iam ea qu ibus Dei praecepta sancta negl igun tu r et ma iosta ti di vinae infer tu r iniuria coereohuntu r ne serpun t , et efficaei ter

imped ir i poterunt ; demum et delea tu r in iqu i tas, bebr . ad expiondamin iqu i ta tem cu lpae i taquc expiabuntu r , Dee praestab itur sat isfac tio

qua ini nr iae ipsi il latao in iqu i tatibus hominum repar abun tur et ipse

pleno pro sua iu st itia r econcilia tus et propi t ius er it . Hue oxpiutione

1 . Abbreviatas asseri i (hobdomadas) occulte videl icet lec terem commonens , ut brevio

res soli to annos noveri t ind icates M . Al ias quoque P er . nomina l .

https://www.forgottenbooks.com/join

236 DA N . 9 , 2 4

tur,u t iam non serpere permit tun tur sicu t manus homin is apud Iob d ic i

tu r signor i i . e . ub omn i opere cob iber i . Propter rut iehes quas modo attut i ,

sigi llare non potest oxplicor i cumH ip. O r ig. de peccat is quae non remi t tan

tur sed ad in d icium d ivinum assorven tur , verum signore pr ioremode eum

Sanct . Boin/ce, Baht . Aub. K ei l expon i debet , u t i vecem accepi t Theod .

obsiguavit autem peceuta , dumvitae secundum legem composi tae finem

imposu i t et spi r i tus grat iam largi tus est qua ad int i qu i spir i tual i ter v i

vun i superant ail eet iones At in bebr . et iam reper i tur qcr i 1:111.j quam

vocem expr imiq . r el. : 18ioa 1 et Sym et quampraeter cqpaylca z et iamTheod . ouvr eksceì va zÉp.apr fav effor t . E t iam haec vox exponenda est ad fin ien

dumpeccatum, u t i S . H ier . cam accepi t ; nam ann ea sign ificat ione logi

tur Gen . bebr . P s . Is . Lamon t . Ez .

l am si quaer is , quae lect io in u troque membro si t prebab i l iu s genu ina

haec porpp

ende : vorsiones vetores quotquot exstant pre pr ioremembro em

nino commendare, u t in textu bebr . scr ibatur 71535 ; scr ipt ioeumN non pe t

er i t consistere, qu ia nb: saepius apud Dan ielem legitu r (v . 27 ; 1 2 ,

verbum autem RS9 cob ibere , coereere non habet ul lum apud vetores

pro boe loco test imon ium. In altere membro propter parullol ismum prop

ter ver sienem Aq. et Syr i et S . H ier. unn praeferendum er i t . Insuper

net io obsignand i eo sensu qu i h ic requi r i tur ost rar ior et cum stat im subse

quutur nnn facile poterat scr iba , u t Houbig. consci,ad i llum vocem aber

rure . LXX in boe membro haben t on avioa 1 immi nuer e qua not ione u tr um ex

duebus illi s verb is expl icetur dubium est . E useb. qu idem affirmat LXX

ed id isse i aqpayicò» &papvîa ; at bau d immer i to ccnsct Field eum tamen

Theodot ien is versionem ab Eccles ia in l ibro Dan iel is un ico sanc i tam ob

oculos habu i sse .

Tamquampr ior par s honorummessianor umpromitti tur cossut io et

eXpia tio peccator um. Pecca ta qu idem sacr ific io a Ch r isto in mor teoblato expian tu r ; ea au tem finem accepisse eo quoque ver e d ic i potest qu ia nos r edemi t e ser vitu te pecca ti , nob is promeru it Spi r itums . ciusque gr atias qu ibus ad iu t i peceata gravia vi la re possumu s , etin sacr amen t is a li isqne subsid i is r emed ia nob is peccatorum submin istravit poten tissima ( cf. Lap . Gard ) In a ltera bu ins ver sus par te

declar atur quae bona peccat i s d eleti s fu tu r a sin t u t adduca tur iust i

t ia sempi terna ,is scil . rer um orde san ctus quem Deus exsistore et

secund um quem hominum vi tam moresque compon i vul t . Enuntiutur

igi tu r adfor e sunoti i atem quae apud pr ophetas continuo desc r ibi tu rtamquam propr ia r egno messiano ; a tque bun c ord inem r ectum et

sanctum for operpetuum,novam theocratiamvel regnummessianum

iam non defectu r um propter peccato , sicu t veter i con t igit ; pr oinde

DA N . 9 , 2 1 237

i d for e quod iam Osea va ticinatus est et sponsabo te mih i i n sempiter num et sponsabo te mih i in iust it ia et iudicio et in miser icord ia et

miser ation ibus Haec au tem iu st i tia et sanctitas tempor i messiano adscr ib itur a pr0phetis in locis plur imis , cum fere nunquam deeo tempore loquan tu r i ta u t non vel ipsis verb is vel symbol ica uber

ta tis ter r ae ac fel icitat is descr ipt ione i llam sanct itatem summis laud ibu s celeb rent ; vide Ps . 7 1 . Is .

-6 ; seq.

le r . 33 . Ez . Ioel

Am. Mich . 7,1 t . Soph .

-20; huc quoqu e r efer r i debent loc iomnes in qu ibus indoles spi r itual is novae theocr at iae ind icatnr , quosfr equen t issimos inven ir i in commen tar i is propheta rum saepe manu i

(vide v . 3 . Comment . in Isaiam l l p. 61 . 108 . 1 2 9 . M O. 1 1 7 . 236 . 2 55 .

265 . 2 7 7 . 3 11 2 etc . ) Quar e man ifestum est adduct ione iusti tiae sempiternae designar i tempus messianum.

Idem tempus declar atu r a ltero membr o et implea tu r vzszo et pr o

phetia vel ex bebr . et ad obsignandam visionem et prophetam. Qu idsi t hoc loco obsign a re 6 <ppa yicau apud Theodot ionem (euvr el eefifiva zapud LXX D

"nzmapud Syr um) in terpretes in duas sentent ias abeunt ,

querum tamen u tr aque ad tempu s messianum refer tu r . Expl ican t

en imvocem al i i de implet ione prophet iar um‘

quae implet ioue facta a

Deo sint confi rmatae et quasi sigil lo d ivino mun i tae omn ibus exhi

beantur ; i ta Clemens a le.r . ,Ter i . H ip . Polyc/zronius , Ephr . et i ta

vocem beb r . quoque exponu n t Sanc t . Lap . Ca lm. Boh! . H eb . Cor

lug; et ex protestan t ibus H aener'

nzc/c, Lenga /ce , Ewa la', H ats . Z . M em

Ilold ; al iis au tem obsigna re idem est ac fin ire,includere ,

facere u t

desinat et cesset pr ophetie ; i ta conc ipi unt Afr ic . Or ig. A lban . C/zrg/s .

Basi l . Amman . et Va i . Ma r . Rein/ce,P a lmier i ,

'

ei l . Sunt etiam qu i

u tramque pr opon an t et con iungan t , u t E useb . Theod . cppayica 1

hoc est ad imponendum finem omn ibu s vat icinn s et ad hoc effi cien

dum,ut a Iudaeorum natione in poster umprophet ica gratia deficiat ;

n isi en im appar u isset Dominus Chr istus et ea fecisset ac passus esset

quae prophetae praed ixerun t , non osten sa fuisset ver itas prophetar um; perfioi t i taque et quasi obsignat et confirmat a pr0phetis praedicta omn ia fac iens ac pat iens quae il li vat icinat i fuerant lam in

pr iore accept ione omn ia illa d ic un tur impler i et tamquam d ivin i tus

dieta confirma r i quae pr ophetae praed ixerun t . Sed cum or acula

pr0pheta r ummaxime celeb r ia et splendida sin t de nova theocr at ia et

regno messiano ,d ub ita r i non potest qu in tempus messianum decla

r etur quando asser itur oracu la i lla impler i et a Deo sanci r i . S i au tem

alter a accept io pr oba tur , d icend um est cessare prophetas cum exsti

ter i t pr inceps prophetar um,cessar e oracu la qu ia quae oracu lis erant

238 DA N . 9 , 24

praepa randa iam da ta sin t . Unde i ter um necessar io ad tempus messian um er it con cludendum.

Ex b isce duabus sententu s pr ior praeferenda videtur . Tan tumen im abest u t pro tempore messiano cessatio vi sionum et pr0pheti a

r umpraedica tur , ut largissima quaedam borum char isma tum efl‘

usio

annun tiatu r ; i ta Ioel de tempore messiano efi’

undam spi ri tummeum super omnem car nem et pr oph etab unt fi li i vest r i et fi li ae ve

str ae ; senes vestr i somn ia somn iabunt et i uvenes vest r i visiones videbunt . Cu i oracu lo r er um eventus in pr imord iis r ei chr ist ianae plan erespondìt . Neque vox nnn ab ea not ione abborr et . N am signa re epi

stolam rex d ici tu r , u t epistolae summam ti dem et au ctor i ta temr egiamconci l iat ; vide 3 Reg. et Esth . ex quo u su fac ile il la sign ificat io der ivatu r

,immo sua spon te flu i t . lmpletione enimostenduntu r

vat ic in ia quammaxime fuiss e or igi n is divinae ; impletio ergo es t pro

homin ibus pracprimis ill ud quo sigi llo d ivino has epistolas essemun itas et insigni tas appa ret ; apte igitur d icun tur eo sigil lo insi gni r ira tione h ab ita cogni tionis omnibus perviae , quando implen tur . Acce

d it quod alter a notio ne apta quidem est ; cu r enim d iceretu r visionem et pr ophetam coer cer i

,imped ir i , coh iber i ab opere

? haec vero

est sign ifica tio quae ex Iob et colligitu r ; talia de peccato

coer cendo bene d ici posse consta t , neut iquam de visione et munere

prophetico , quae duo a Deo profic iscuntur et a Deo gratiose dan tur .

'l‘

er tio demum loco pr omi tt i tur for a u t unga t ur Sanc tus sanctorumvel sec undum heb r . u t ungatur san ctam sanc tor um. Ut ad huius par

t is explication emnobis v iampar emus , considerar e opor te1quan topere

pr omissiones eousque Dan iel i factae respondean t or ationi ab eo fusae

et peti t iones eius eximium i n modum superant . Rogaver at Dominu inne mora retu r , stat im mit ti tu r ad eum angelus qu i Dei consilia nun

tiet ; r ogaverat ven iam peccatorum , promi ttitur cessat io et expiat io

peccator um promi tt i tu r adductio iu st it iae sempitern ae ; rogav°

erat ut

oracu lum Ieremiae de cessa tione vastation is impleretur , promi t ti turtor e implet ionem visionum et prophetiar um omn ium. Unum adbuc

reliquum est rogaver a t ut i r a Dei averteretu r a civita te Dei et montesancto suo, ut Deus vu ltum suum ben ignum et favor emestenderet su

per san ctuar ium suum deser tum (v . 1 6 . prostraverat itaqua pr eces suas pro monte sanoto Dei v . 20. Cum ceter is eius pet i t ion ibusr esponsum datum si t magn ificum et spem vatis longe super ans , du

b ium non est quin ei quoque pet i t ion i de Dei sanctuar io resti tuendo

sa tisfactum sit modo quodam eximio . Atque profecto id fit in tert io hocmemb ro . Promi ttitur en im verb is minime dub i is sanctissimum quod

dam sanctua r ium fe r e u t ungatu r i . e . ut bab i tacu lum quoddamDei

https://www.forgottenbooks.com/join

240 DA N . 9 , 2 1

aed ificat io ,in ea plene impletur il lud vos estis templum Dei vivi

,

sicut d ic it Deus quoniam inh abi tabo in i l lis et i namb ulabo inter eos

( 2 Cor . haec est tabernaculum Dei cum homin ibus ; haec est

templum i llud quod a Messia exst ru endum esse Zachar ias pr0ph etavit et ipse aed ificab it templum Iahve haec est i lla domusqu am ver us Salomon Messias u t figur amSalomon is in se impleat ,aed ificabi t nomin i Domini (2 Reg. In isto demum templo Dei ,in isto corpore mystico cu iu s caput est Chr istus r eposi ta sun t et homin ibus obveniun t bona illa quae ab angelo enumerantu r deletio pec

cator um,r emedia ad ea impedienda efficac issima

,expiat io eorum

,

adductio ac largitio sanct itat is quae nunquam mar cescat , implet io

oraculor nmveter um eor umque confirmatio ac sanct io cont inua et in

sign is .

Bac i taquc accept ione plane habetur id quod ipsa enumer at ion e et

serie honor umpostu landum esse d iximus . Habetu r progr essus , habe

tur comprehensio quaedam honor um an teceden t ium,cum in Chr isto

capite et in ’ciu s corporemyst ico summa cont ineatu r omn iumpromissionum Dei summa omn iumperfectionum summa omn iumhonor um

quae sper ar e possumus et debemu s . N eque minus patet quam pr aeciare illa enumeratio et ser ies hoc quasi culmine et fast igio absolva tur ,

quam splend ida ,ut ita d icam

, ei corona imponatu r . Acque man ifestumest Ch r isto capi ti et corpor i eius summopere atque u n ice couven ire nomen templ i sanct issimi Deo unc ti et consecrat i . ln Ch r istoen im capite ipsa d ivin itas inhabi ta t corporalite r , ipse in humana na

tur a unctus est d ivinitate ; quod au tem in capite fac tum est , pro na

tura et rat ionememb rorum et iam in membr is fiat necesse est ; de eiusen im plen itudine omnes nos accepimus ; ipse est vitis

,nos palmites ;

ipse est capu t ex quo tot um corpu s per nexus et con iunct iones sub

min istratum et constr uctum crescit in augmentum Dei ( loan .

Col . c i . 1 Cor . Col . Eph . in

Chr isto omn is aed ifi ca tio constr ucta c resc i t in templum sanctum in

Domino,in qu o et vos coaedificamin i in bab i tacu lumDei in Spi r itu

(Eph . Ecclesia igitu r quae est sponsa Ch r isti est rever a sanct issimumDei templum in quo Deus inhab itat , quod unctum est Spi

r itu Dei , et san ct itas il la et unctio et inhab itatio Dei quae modo perfcct issimo et substan t ial iter exsist it in Chr isto capite , per modumacc iden talem et par t icipation is pr o rat ione crea tu r ae in seipsa suhsi

stent is et iam habetur in membr is Chr ist i in Ecclesia . Atque ta le

templumDei sanct issimum revera institu tumest in hebdomada sept ua

gesima ; sed de r atione tempor is accu rat ius agetu r in fra .

Ex hac acceptione et unga tur Sanctus sanctor um,de qua obiter

DAN . 9 , 24 2 1 1

men t ionem iamfec i in Comment . in P roph . min . p . 288 et in Com

ment . ih Isa iam I l p.11 2 1 , pa r iter elucet impletioue fac ta appellat iw

nem istam Sanct i sanctor um mer i to de Chr is to expl icar i . A tque

S S . Pat res et sc r iptor es ecclesiastici fere omnes quotquot de hoc Da

ni e lis versu sc r ipser unt et in terpr etes cat hol ici i ta appel lar i Ch r istumsenserun t ; expl icite id affi rmant v . g. Clemens a lex . Ter t . Hip. Afr ic .

Or ig. Commod ianus (P i tra , Spicilegium p. 2 8 v . Ensch . Athan .

Aug . Theod . Ammon iùs,Anastasius sinei ta P as chasius Beda

,

Ado etc . etc . ; immo in versione syr iaca simplic1ter d ic i tu r ad Mes

siam sanctum sanctor um , i ta u t verbum bebr . expr essam si t

pe r Messiam un Sed qu i de solo Ch r isto expli cant , non omn ino

in ter se consent iunt quando un ctus sit : un c tus est Spir i tu sanc to l'

ac

tus homo (Sa ) haec un ctio et consec r at io Ch r ist i facta fu i t primo Inca r nationis eius in stan ti sed pub lica ta et mundo dec la rata est in bapt ismo ( Tiru ) ; tempore baptismi descenden te super eum Spir i tu san cto

sic ut columba eumesse unc tum sanctumsan ctor um censet Beda idque

Cor lay censet expl ica t ioncm pr ohabi liorem ; mer i to au tem pler ique

u nc tionem eam in un iversum in tel l igu nt qua unctus est d ivin itate etconsecr atus in sanctissimum pontifi cam , regem, legisla tor em, docto

rem et redemptor em mund i (Sanct . Lap ) . Ver um eo ipso iam osten

d itur u nctionem han c et appel lat ionem sancti sanctorum vel templ isanc t issimi non posse ad un um Ch r istum refer r i . Ea en im u nctio facta

est ipso momento lnca rnat ion is ; iam vero lnca rna tio non potest at t r ibuì bebdomadae septuagesimae . P raeterea si de solo Ch r isto sermo

esset , plu ra occu r rer en t in ipso textu quae ofi'

ension i mer i to essen t .

Pr imo en im deesset consonant ia il la in ter orat ionem Dan iel is et bona

pr emissa ; efflagi tavi t enim etiam r esti tutionem templ i Dei cu i pe tit ion i in solo Chr isto non sat isfit . Dein ordo enumer atien is hon or um in

ultimo membro inter tu r baretu r et inter r umperet ur ; nam non adesse

ordinem tempor is per se patet ; acc edit quod unctio Chr ist i solius inse spectata est causa effic iens et mer itor ia i llor um honor um iam vero

cam causam enumer ar i post e il'

ectus quos pr oducet et eodem cum

eti ec tihus ord ine ac censu et in se est valde incon cinnum et in nostro

ver su admi tti nequ i t , qu ia non mer a habetu r enumer at io ,ver um tem

pus declara tu r quando vel potins usque ad quod isti effectus producond i sint . Ergo id quod est borum omnium causa et cond itio non

potest u ltimo loco pon i , non potest enumer a r i eadem forma grammatica l i tamqu am effectus qu idam reliqu is con t inua tus .

S i vero unga tur sanc tam san c tor um acc ipi tu r pro templo illo san c

tissimo , pro Ecclesia Chr isti sensu espl icato ,omnia ista incommoda

vitantur . Haec en im inst itu t io Ecclesiae revera locumhab u it in hehDA VIEL. 16.

2 1 2 DA N . 9 , 24

domada septuagesima ; haec est r evers. eti'ec ta ut i reliqua quae enu

meran tur , est in super ea inst itutio qua bona praecedent ia quas i inthesauro reponu n tu r , qua pro homin ibus asservantur et per quam

singu l is obven i unt . Bac por ro inst i tu tione opus redemption is absolvi

tu r eo sensu ut provisum si t id quo fr uctus r edemption is pro omn itempor e in genu s humanum d istr ibu ì possin t ; est itaqua vero sensu

haec inst itu tio corona oper is Messias . Quam bene ea acceptio r espon

deat or at ion i Dan iel is,iam dictum est ; item quam arete adnectatu r

al iis prephetarum or aculis . Por ro commendatur ea eXplicat io etiamd iction e t tìj p tfi'1j: quae d ictio ex u su non poterat di r ecta et imme

diate ad Chr istum r efe‘

r r i . N unquam enim eousque ad personam

a liquam designaridaml er at adh ib ita , sed solumusu rpabatu r de rebus

sacr osanc t is , de al tar i holocau tomatum , de th ure ,de vasis sacr is

,

de sac r ific i is , de omn ibus quae Deo per modum cheren1 conse

c ran tu r,de loc is sacr is et cum a r t iculo de tabernacu lo et de ady to

templi ( cf. Ex . Lev .

etc . N um. Ez .— et cum ar ticulo Ex .

3 1 . N um. ù . ù . 1 Reg. Quare cumDan ielneque h ic neque in subsequen t ihus a liquam afi

'

er at efpl icationem ,

fi er i non potu it , ut vox de Messia in tell igeretur d ieta immed ia te et perse ,

sed solum in tell igi potu it ex usu et ex Ez . et a liisqn e

prophetarum indici is de sanoto quodam templo in Dei babi tacu lum

consacrando tempor e messiano , quod templum ah ipso Messia esse

er igendum Zachar ias postmodum d iserte ed ixi t Quale sit hoctemplum,

ipsa impletione patefactum est ; ex qua impletioue quoquediscimus quo sensu verba illa va leant de Ch r isto sci ] . Ch r i stum intelligi opor tere eodemmodo quo 1 Cor . sicu t en im corpus unum

est et memb ra habet mu l ta omn ia au temmemb ra corpor is cum sin tmul ta ,

unum tamen corpus sun t , i ta et Chr istus . S imil iter verba coneipiun t A l lioli , Reinke (p. P a lmier i et u ti videtur Tr ac/z. , cum

un ct ionem Chr ist i expl icet de eius missione d ivina et de fundat ion e

Ecc lesiae .

Theodotio r ite ver t i t r oB xpi ca 1 &ywv &ytw , LXX au tem m i eòzppà'

va t &YIOV

cf. mai:: pro 11 11512 ? Ex vc ter i bus au ctor oper i s Incipi t exposi tio b issext i ( inter opera S . Cypr ian i ; vel et iam Caeci l i i Cypr ian i de pascha com

pu tus inchoat ; M .-968 ) praebet ut ungatur sanctum sanctorum e t

eXpl ica t de templo h ierosolymi tano i terum exstr ucto templumper 46

1 . Quandoque pro ea not ione in med ium profer lu r 1 Chron. at id eo loco non

probatur , neque a LXX neque vu lg. i l la accept io praebetur , sed rofi à71acfii va1 &7 111 en….

https://www.forgottenbooks.com/join

li…. 9 , eas-20

verb i s Chr istus ipse s ign ificatur ; al ia pau lo inflexa interpretat io potest i l l i

decreto facere sat is . Sane d iffic i le est eam Patrum interpreta t ionem secun

dum textum bebr . tuer i A tque et iamCor lay adver t i t p . 479 forma

hic adh i b i ta abst racta est et de r ebus sanct is adh ibetur ; ideo ver teudum

est sanctamsanctor umneutrogenere et qu idemabsque subaud i to ar t icu lo

d ) T empu s M es s i a e a l iisqne mor t i s d ete rmin a t u r -2 6 .

111 v . 2 4 dictum er at sta tu tas esse h ehdomadas annorumseptuagin ta ,

u t Deus bona messiana largia tu r . N unc accu rat ius determinatu r pr imoa qu o termino ista e bebdomadae an norum

'

eompu tandae sin t,dein

qu id per hehdomadas septem et post h ehdomadas 62 fu tur um sit . l ta

v . 2 5 S ei te ergo el an imadver te a b e.r i l u sermon is u l i ter um aedi

fiectu r l er usa lem usque ad Chr istum du cam lzebdomad es septem e t

hebdomades sexagin ta dua c er un i,et r u rsum a edificabi tur p la tea e t

mu r i in a ngust ia tempor um v . 26 et post hebdomada s sexagin ta duas

oecia'etur Chr is tus et non er i ! eius (popu lus qu i eum nega l urus est ) ;

et c ivi ta lem et sa n ctua r i um d issipabi l popu lus eum duce ven tu r o è !

fin is eiu s vast i tas et post finem bell i sla l u la desola t io ver ba po

pu lus qu i eum nega tu r us est non per tinen t ad version emS H ier . u t i

coll igitu r ex S . Augustino qu i epist . 1 99 n . 2 1 asser i t solum legi etnon er i t eius in bebraeo

, quo loquend i modo ver sionem S H ier . ex

bebraeo fac tumdesigna t . Cont inetur i taque in il lis in terpr etamen tnm.

Legi tu r in v . 2 5 2 1115115 i . e . h iphil verb i quam formam etiamLXX e t

Theodotionem legisse versione eor um ain ozpteì va t ostend i tu r ; quar e

accurat ius explicab is ab exi tu sermon is ad'

rest ituendam ( in in te

grum) et aed ifieandam u rbem ; not ione en im i ter um non h iphi l , sed

qa] pon i solet ; id quod Mein/cold n eglexit .

Verb is el scies el in lel liyes (beb r . ) non novum inducitu r oracu lum

u t a liqu i eon iectar un t , sed quan t i momen t i r es sit ind ieatur et vates

admonetu r,ut ad u lter ior em expl ica t ioncm oraculi i n v . 2 4 incept i

an imum adver tat . ld en im eo iam ind ieatu r quod 70 h ehdomadum

tempu s in cer tas quasdam pa r tes d ivid i tu r hehd . 7 et kebd . 62 et in

v . hebd . 1 . P roinde -sen ten t iae suhi un ctae a r cte ad v . adnec

tun tu r ; angelus ex v . 2 2 missu s est u t in telligen t iam vat i tr ihueret ;qua r e verb is istis non novum in troduc i t oracu lum sed cu r missus sit

den uo expon it et u t proposit um assequatur atten tionem vatis exc ita i .

Ut in tanta sen ten t ia rum var ieta te quae de hoc oracu le propositaesun t qu id cer to tenendum si t cer t is ind ic iis deprehendamus

,tr ia oh

ocu los h abenda sunt pr imum est quod iam in v . 2 4 pr obatum est,

agi propter bona i lla promissa et pr opter proph etar um alior um or a

D…. 9,ars

c u la de tempor e messiano ; pr oinde vi verber um in hehdomada septu agesima fore u t i llucescat tempusmessian um. A lter um est

,si Dan iel

suo tempore loquitur de nuoto , de pr incipe , usque ad quem cartum

quoddam tempus debeat prae ter i r e ,non posse in tel l igi n i si unctum

i llum i . e . r egem theocrat icum a pr 0ph etis pr omissum qu i post exsi

l ium solu tumnovam theoc rat iam si t insti tu turus , i . e . Messiam regem.

Ter tiumest tempus 70hehdomadum i ta d ivid i in tres par tes , u t un i

cu ique par ti cert us qu idam eventus att r ibuatur ; i ta un i b ebdomadaein v . 27 adscr ib itu r confi rma tio pact i ; post 62 h abd . occidetu r Unc tus ;

u nde eventus qu i r emanet pro tempore septem hehd . non est n isi aed ificatio plateae et murorum in angust ia temporum v . 25 . Itaque ver

borum compositio ac collocat io est h aec : u t i 1 11 v . 2 5 duo 3 551 o nan tu r

s oi l . r est itu tio u rbis et adven tus u nct i,duci s

,i ta duac quoque par tes

tempor is d istingu un tu r , 7 hehd . et 62 . Cum autem pergatu r in v . 26

e i post heba'. 62 occidetur Unctus , appar et sen ten tiam quae an teceda t

e t r ur sum aedzfieabi tur r eferen dam esse ad pr ior em tempo

r is par tem,ad 7 hehdomadas . N ih il en im aliud r astet ad quod per ti

n ere possin t i llae 7 bebdomadae . Atque hic ordo ipsa senten tia rum

colloca tione nob is maui i estatu r : aed ifi cat iourb is , unctus 7 hehd .,

62 hehd . aed ificatio u rb is et post 62 hehd . occisio Unc ti ; hahes

ter membra h ina , quae inter se codam ord ine suhsequuntu r . Quar e7 b ebdomadae spectan t ad u rbem aed ifieandam , 62 autem h ehdoma

d ae quae post illas 7 cu r run t tempus assignan t post quod Un c tus occ id etur .

Secundum textummas . potest in dub ium vocar i u tr um 62 hehdo

mades ad pr iorem sen tent iae par tem trahendae sin t,u t i cer te fi t in

vulg. , an ab ea separandae et ad subsequen tem senten t iam adnecten

d ae et (per ) 62 hehd . rever tetur et aed ificah itu r ; sequ i tu r en im :m‘m

s ine pa r ticu la con iunct ion is . At ante 2 111513 eampar ticu lam esse ponen

dam eamque olim fu isse in textu h ehr . b isce suadetur Theodot io in

sua versione eamexpr imitm i. €mcr pézl;ezm i. 011103oy.°

rieer a t ; itemS H ier .

Sy r us qu idem eam non pr aebet , at antea habet et u sque ad adventum

Massiac r egis ; quar e cer te tempus hoc usque ad adven tumMessiae

compu tavi t ex u troque numero . P raeterea cum in v . 24 bona messiana

promi ttan tu r in hehdomada septuagesima ,sensus esse nequ it usque

ad Messiam esse 7 hehdomadas ; nam bona messiana afi'er untu r et el

'

ficiuntur per Messiam ; unde absu rdum esset et propheta r um oracu lis

plane con t ra r iam affi rmare Messiam ven tu r um esse post hehd . 7 et

bona messìaua post 70 ( vel 63 ) hehd . ; quar e necessar io assignar i de

bet terminus usque ad unc l um, a’ueem tempu s 7 62 h ehd . ; id vero

c la r e fit si inser itur et . Demum ita esse i ungendum pr aeter conc inn i

46 DA N . 9 . 2 5

tatem t r ium istor um membrorum h ipar ti tor um ostendi tu r ipsa im

pletione . N am cum ex v . 2 4 adbib itis oracu lis prepheta rum anteceden

t ium evidens si t tempus praedic i messian um in tra hehd . 70 futu rum

fier i nequ i t u t statim d icatu r u sque ad Chr i stum esse solum 7 hehdo

madas . An d icemus hehdomadas elio sensu coneipi in v . 25 c t al io i nv . 2 4? h ic pro hehdomada an nor um, ibi in v . 2 5 pr o 7 10? N emo

tam arb i trar ium in terpr etand i modum probaver it .

Vi s igit ur demonstr at ionis in duohus pot is ù um r eponi tu r . Pr iu sest in v . 24 promitti bona messiana ; de qua r e supra iam tractatum

est . A l ter um est u netum, pr incipem in v . 25 non posse alium intel

ligi n isi ipsum Messiam. Hoc i taquc magis est declarandum et evincendum. E tiam h ic debet praec ipue va lere quod pro v . 2 4 mc

nu i u t depr ehendamus quo sensu verba Danieli s intell igi et possin t

et debean t,accu r ate expendenda sun t or acu la pr ior umprophetarum .

lam vero ex i is man ifesta sunt duo ven tur um esse fi l ium David qu ith ron um Davidis in aeter num sit stab i liturus

, qu i vocatu r David ,

Germen Domin i Germen iustum, qu i regnah i t in iud icio et iu stitia ,

cu ius imper iummu l t ipl icab itu r , amodo et u sque in sempiternum, qu i

er it pastor a Domino susci tatus (Ps . 7 1 . 109 . ls . 7 seq .

ler . Ez . Os . Am. Mich . hoc est

pr ius ; alter um est post ru i nam r egn i quae expugnatione u rb is et ahductione popu l i in exsi l ium fac ta est

,iam non fer e r egem theocr at i

cum n isi solumMessiam. ld au tem concept is verb is annun tiatur apud

ler . et apud Ez . et pracpr imis -27 , u ti ipsis santen

t iis prod itur et u ti l at ius exposu i in commen tar i is . Idem quoque sat isclare enuntiatur apud al ios prophetas , si post exsi l ium et post red itum ex exsi lio nob is sta tim r egemDavid vel r egnum davidicum r esus

c itatum ostendunt,u ti Os . Am. et iam ls . seq.

seq. par iter Mich .- 1 3 . ler . ete . Haec vero

or acula nota aran t . Unde sicut Dan iel in v . 24 vat ic in ia pr iora expres

sit , i ta in v . 25 quoque secundum normam eor um locutus est et in

tel ligi debet . Quare cumpost promissa messiana sermonem infera t de

nuoto quod est nomen r egis theocr at ic i et quemu nctum in super pr incipemvel ducem nominat

,ex or ac uli s pr ior ibus alins nequ it intell igi

n isi unus il le qu i Unctus et Dominator iur e praecipuo voca tu r i . e .

Messias rex (u ti Syr us r ite vert i t ) . S i au tem selus Messias in tel ligi potest , evidens est non posse post 7 hehdomadas pon i in terpunc tionem,

sed eamd ivi sionemsen ten t iar um et tempor is d ist r ibutionemesse adoptan dam quam supra ind icavi .

Textus bebr . in v . 25 et iam i ta quandoque concipi tur , u t duplex tern i

https://www.forgottenbooks.com/join

2 48 DA N . 9, 23

tur messiano v . 2 4,ad quorum tempor is determinationem inven iau

dam h ic r eeu rr i tu r ad verbum aliquod vel decret um quo aedifi ca t io

ur bis sta tua tu r . N eque verbum r efer r i potest ad v . 2 et ab eo ad or a

onlum Ier emiae de ann is septuagin ta domin at ionis haby loniae , post

quos susc i tabi t Deus verbum suum bonum,ut r educat eos ad locum

istum , ad ler usalem ( ler . i ta qu idem a liqu i vol un t

( Meinhold ,H i ts . ) et iam Ga la t inus ad confutandos ludaeos ad lerc

miae vaticin ium r ec u r r i t (I . e . p. At ib i proxime solum sermo

est de r ed ita ; dein redi tus et etiam aed ifica tio u rb is iam antea ab Isa ia

quoque pr aed icehatu r . Si i taquc ad oraculuman tea datumverba

ea r eferuntur,r es est plane aneeps ; ad quod en im r efer r i debent ?ad

Isa iae or acu lum? ad Ier emiae? ad Ezech iel is? ad Miehaeae vatic in ium

Quare verbum explanar i cpor tet de tempore futu ro . Cum egred i

verbum saepius d icatur de promi ssion ibus d ivinis , u t i ls . e t

et Ez . sunt qu i censeant de edic to regis gen t ilis d ictionemnon posse acc ipi (H i ts . Z . ; similiter S tawa rs) . Sen su s i taqu c ah in it ieest indeterminatus ; d ic itur solum in i t inm 70 hehd . esse capiendum

quando tempore futuro clare et d istincte verb um vel ed ic tum vel ius

sio dab itu r , u t u rbs aed ificc tu r . U tr um verbumistud immed iate egressur um si t a Deo

,an Deus suam volun ta tem si t manifestatur us per r e

gem cu i Iudaei sint suhiecti vel a l io modo,in ipso or acu lo non

defi n itur . ld solummonetu r , ut ad tempus il lud at tendant, quo tale

verbum fiat . Proinde sicu t Dan iel et eius aequales exspectar e debehan tet d i ligenter a ttendere quando demum ta lis sermo promu lgatu r , i tanobis inqu ir endumest ex r ebus gesti s quando sit promulgatus .

Talem sermonemexi isse a Gyro aliqu i pu tabant (cf . Clemens a lex .

P s . Cypr . E useb . in pr ima sua compu ta t ione I bn E sra apud Froid l

et complu res protestantes quos r ecensent Z . p. 1 88 et K ei ! at in Gyr idecreto, quod r efertur Esd r .

— 4 et —5 de aed i ti ea tione urbi s ne

verbu lum qu idem legit u r ; solum agitur de templo aed ificando ; igi

tu r immer ito ad eius decr etum redur r itur . Al i i ta le ed ictum editumesse pu tan t a Dar io Esd r .

- 1 2 (E useb. i n a lter a compu tat ionea templo anno 6 Da r i i completo incipi t , quem sequu ntu r Cyr . hier .

P r osper aqu i t . I sz'

a'. b isp . Frecu lphus al i ique apud Fra idl a pr imo

anno Da r ii compu tet Polyelzron ius , ab anno al tero B r ieda Cornel ius

Iansen ius a li ique apud N eque hoc stare potest ; nam in eius dec reto solum permitt itu r u t templum aedifi cetur et proh ibetu r ne eiu saed ifi cat io imped iatu r ; nihi l vero con t inetu r de u rbe aed i fi canda .

Quaest io igitu r solumver t i tu r de decreto promu lgato vel anno sept imo Ar taxerxis vel anno eius v igesimo (Esdr . 7 ; N eh . Ultimohoc anno permissum esse u t u rbs aed ifica retur car tum est ; r estat igi

DA N . 9 , 25

t u r , u t ip qu iramus ,sitne ea potestas iam con cessa anno regn i eius

septimo ,cum Esdras in ludaeam perger et . Atque id omn ino videtu r

sequi et ex concessione ampl issima l it ter is r egis expr essa et ex r ebus

gestis d icti sque quae de Esd ra et N ehemia r efer untu r . Epistola en im

r egia plena detu r Esdr ae potestas r es -rel igiosas et c iviles ord inandi ; ei

permit t itu r , u t qu idqu id sib i et fr at r ihu s placuer i t fac iat i uxta volun

ta tem Dei v . 1 8 ; praecipitur ei u t const ituat iudices et pr aesides ,u t

decea t imper i tos v . 25 . Sed quomodo respuhl ica i ta institu i potest ,n isi praeter templum et iam u rbs e r uin is surgat

? Por ro in regia epi

s tola omni bus permi ttitu r , ut revertantu r in l er usa lemv . 1 3 et Esdrae

pr aec ipitur ut omnia in ludaea et ler usalemd i ligenter inspic iat corum

que cur am ger et sed ulam (v . 1 4 Qu ibus verb is potestas u rbem

r esti t uend i data est . A tque idem con ti netur in or atione Esdr ae quam

cap. 9 gra to an imo fudit ; d icit enim Deus incl inavi t super nos miser icord iam cor am r ega Persa r um u t dar et nob is v itam et subl ima r et

d omumDei nostr i et exstrueret soli tu dines eius e t da rei nobis sepem inI nda et l er usa lem Tg; autem est mu rus , locus mun itu s a tque seite

adver ti t P eta vi us (doct r . temp. exstruere soli tudines eius de

ipso templo non posse in telligi qu ippe quod anno 6 Dar ii eempletumi amerat . Idem colligitur ex accusat ione quam in imic i Iudaeor ummcxad A r taxerxen regem per fer ehant notum si t r egi quia Iudaei qu iascender unt a te ad nos vener unt in ler usa lem civi tatem r ebellem et

pessimam .quam aed ifican t exst ruen tes mu ros eius et par ietes componentes (Esd r . ef v . 13 . monent r egem iam non r eceptu rum

tr ibu tum et vectigal u rbe aed ifi cata ,immo ipsum amissu rum omnem

possession em t r ans Euph r aten ; u rbem en im i llam semper exst itisse

r ebellem. Et rex accusatione illa et min is i ta r evera es t in stigatus u t

r escr iheret : proh ibeatis viros il los , u t u rbs illa non aed ificetur,dou ce

a me iussumfuer it . N eque d icit tamen eos egisse cont r a potestatema se factam neque eos propter inceptam aedificationem pun it , sed so

lumpr aecipi t , u t proh ibeantu r , u t aedifieatio sistatu r .

Hu ie prorsus congru i t quod N eh . seq. et de N ehemia legitur .

A nno enim vigesimo regis A r taxerxis mense casleu Haq an i cum al i isex luda veniun t ad N ehemiam , qu i eos inter rogat de ler usalem. l ll i

r espondent : mu ru s lerusa lem dissipatus est et por tae eius combu stae

sun t ign i ; cumque aud issem verba hu iuscemod i sed i et flevi et luxid iebusmu lt is , ieiunabamet or ahaman te fac iemDei cael i et d ixi etc . Ex

qua nar r at ione sequ itu r u rb is aedificat ionem fu isse in ceptam sed ah

i n imic is non solum ludaeos esse proh ib i tos , sed etiamquae iam aed ifi

cata oran t fu isse destr ucta . S i en im n ih il lahoratum est in urbe aed i

ficanda , sed r uinae remanserunt eodem statu in quem anno 586 per

50 DA N . 9 , 25

Cha ldaeos eran t r elictae cu r N ehemias viros illos ex ludaea adven icntes in ter roga t de ler usalem Quaest io fn isset valde ot iose . Ver um cum

aud it mur um esse dissipatum por tas ign i combustas ,vim fnnd i t

lacr ima rum ldget d iebus mu ltis , ieiunat orat Deum t r istis est i ta u t

r ex causam t r isti tiae exqu i rat 3 . lamvero urbema Chaldaeis ante

plur imos annos esse destr uctam et combustam N ehemias scivi t an te

quam ill i adven ir ent ; calami tatem itaquc r ecenter factam et al iam a

pr iore il la defl et et luget ; nun tium a lium et al iud responsum exspec

taver a t nun t ium sci] . u rbem iamesse aedificatamvel sal temprosper er em agi . Sed spe sua dei ici tur ; inde acerbo luget . Quomodo en im

probab ilee st N ehemiam anno e . 445 sub ito in lacr imas pmr umpere

cum ei d ica tu r quod ante annos c . 140 factum si t et quod a puer o

fac tum esse sc ivi t ? Eum au tem fiere de calamitate recen ter facta,con

tr a spem facta , qu id magis ad an imi naturam conscn tan eum esse pot

est ? Hisce igitu r evinc i v idetu r iam an te annum 20 Ar taserxi s,igitu r

anno eius sept imo potesta temu rb is aedificand3 e esse datum; esse eti amaed ifi ca t ionem inceptam, mu rum erectum portas fac tas ; at postmodum aed ifica tionem non solum inh ib itam u ti r exmal e edoctus volu crat

,sed ah inimicis plane iter um d i ru tam. Quar e simul iam vi demu s

impler i oracu lum fore u t rest ituatur mu rus in angust ia tempor um,

quae temporum angu st iae etiam tempore N ehemiae minime deer an t ;adeo en imest , u t Beda i ammote t ad angustiam tempor um declaran

dam a fin i t imis gentibus impugnatus N chemins ,u t str uctores singu l i

glad io r enes accinct i una man u pugnasse , alter a mur um r ecuperass e

nar r antu r (cf. N eh .

CumXer xes occisus esse t anno 465 , sept imus annus Ar taxerxis pr ohabilissime incid it in annum 457

,si Esdr as compu tandi rat ionemapud

Perses usita tam secu tus est . Ex inscr iption ibus en im Gyr i v . g. soimu sannum accession is ad th ronum

,dein ann um regn i pr imum etc . nu

meratum esse (vide p. lam si annus ille 7 respondet anno u . e .

299,hehdomades annor um 69 vel ann i 483 effluxerunt anno u . e . 7 82

i . e . ex aer a Dionysi i anno 2 9 p . Ch . quo tempor e Ch r istus secundummul tos ad hapt ismumven it . Cumnon constet in ter ch ronologosquandoCh r istus nat tis si t , r a tio tempor is omn ino accurate nequ i t defini r i . S i

ad annum 457 a . Ch . addi der is annos 483 , pervenies ad annum 26

p. Ch . quo tempor e secundum al ios ad hapt ismum ven it . Vide de r atione compu ta nd i N eteler , Tub inger Quar ta lsc hr i ft 187 5 p. 1 36 et Boh !

p. 2 70. 2 7 1 . Annum 7 A r taserxis esse annuma quo in it inm capiendumsit h ehdomadar um iam stat u i t Tir . qu i eum annum esse d ic it an . 4

olympiad is 80 c t u . e . 2 97 a quo anno si ca lculos suhd uxer is usque

ad 1 5 ann um lmper ator is Tiber i i quo Ch r ist us est baptizatus i . e . usque

https://www.forgottenbooks.com/join

252 DAN . 9,25

urbemprofec tum et anno 458 moen ia urb is esse completa . A t quan tum v i

deo chronograph i r ecent issimi annos A r tas erxi s regis compu tant a mor teXerxi s ; id quod ex norma c

'ommun i qua regum Persarum annos solea t

computar i praefer r i debet . Decretumanno sept imo A rtaxerxis datum secun

dum pr iorem senten tiam esset confectumXerxe r egnum tenente et tamensolo nomine et auctor i tate Ar taxerxis est in scr iptumet promu lgatum ! R e

pon i t quidem Stawars Xerxen ab exped i t ione graeca reducem nomine fi l i i

su i res admini strasse i deoque decretum i llud Ar t as erxi esse ad scr iptum.

Sed qu is hanc expl icand i rat ionem amplec tetur?

Anuos A rtaxerxi3 a termino pr iore esse computandos S towers ex ipso

libro N ehemiae ostendere condtur . E l iasib en imsacerdot io fungebatur anno

12 postquam N ehemi9 s pr aefectus ludaeae erat const i tutus unde si in l ibro

N ehemiae an n i Ar taxerxis a morte Xerxis numerantur , E liasib et iam anno

433 a . Ch . in ter v ivos erat . Id au tem improbab ile esse contend it nam N eh .

enumerar i quat tuor sacerdotes mag nos qu i inter se successer int

E liasib, Jojada , Johanan , Jeddoe quorum ul timus mor tuus si t tempore

Dar i i noth i,for tasse e. annum 405 a . Ch . ; unde si pro unoquoque pon tificc

ann i sacerdot i i nnmeren tur 20, E l iasib iam anno 465 a . Ch . munere suo de

functum esse necessar io sequ i . A t haec argumentat io nul lo modo est certa .

N am N eh . non de quat tuor tabu li s sermo est quae confec tae sint sub

quattuor pont ific i bus in ter se succedent ibus , sed sensus verberum obvins

est da uno albo quod con fectum si t in diebu s quat tuor i llorumde domo et

fami lia pon t ifi c is . Legitu r en im levi tae in d iebus El iasib et Jojada et Johanan et Jeddoa scr ipt i sun t pr incipes fami l iaram et sacerdotes qu idem in

regno Dar i i Persae . lam in al i is eiusdem capit is tabu l is v . 1 . 1 2 . 26 de uno

solum pon tifi ce agi tur cu ius tempore tabu lae sin t confectae ; insuper in v .

sequent i v . 23 add itur ex quo fon te haustae sin t i llae tabulae , sei}. ex

l ibro verbe rum d ierum et qu idemusque ad di es Johanan fi l i i E l iasib i . e .

ex annal ibus qu i usque ad tempus Johanan res gestas recenseban t ; igi tu r

tabu lae i llae in v . 22 non possunt esse tabulae sub quattuor pont ificibu s

confectae . Sensu s ergo verbornm est eo tempor e tabu las esse tec las cum

quat tuor i l l i cx famil ia pont ifi c is essen t simul in ter vivos . lamvero patrem,

li l ium, nepotemnepot isque li l ium in una fami l ia exsi stere non est adeo mi

rum, dummode E liasib ad aetatem sat is provectampervener i t . A lterumex quo S tewars argumentatur est Esdram iam cumZorobabel et losne anno536 in l erusalemven isse ; superst i tem autem fu isse usque ad ded icat ionem

mur i lerusalem (N eh . quare si haec ded icat io incideret in annum

413 a . Ch . , Esdram eo tempore iam plus 1 12 annos natum fuisse censer i

debere ; unde annos A r taxerxis non ah anno 465 esse compu tandos . A t Es

dram iam cumZorobabele red i isse falsu‘rn est . Utique N eh . vi r qu idam

E sdras nomine cumZorobabele ascend isse d ici tur ; a t bunc vir umnon esse

Esdram scr ibam et sacerdotem ex eo patet qu ia in l ibro N ehemiae si de

Esd ra scr iba sermo infer tu r , non nudum nomen poni tur , sed t i tu lu s scr ibaevel sacerdot is add i tur ; i ta vide N eh . 2 . 4 . 9 . 13 ; 35 . Quare

al ins est intell igendu s , sicut et iam

DA N . 9 , 25

Ceterum in assignando tempore quando exier i t sermo maxima cern i tur

i n terpretum d issen sio . Et Or igenes qu idem ( in comment . Matth . ad e. 2 4)a b A dam incipi t n umerare ; ib i en im 70 hehd . expl ica t de 4 900ann is ; al i

t er , ut S . H ier . refer t , censui t in dec imo S trematum volumine stud io

s i n s requ irenda sunt tempora a pr imo anno Dar i i fil i i Assuer i usque ad

a dventum Chr ist i quot ann i sint et quae in i llis gesta dieantur , et viden

d um est on oo possimu s adven tu i Domin i cooptare A pr imo anno Dar i i

Med i etiamnumeran t H ip. lul ius Hilar ianus Polychron ius Pet rus Alphons i

quemPetrus b lessensis sequi tu r . A pr imo vel secundo anno Gyr i cu i ann i

r egn i 30adscr ibun tur , exord ium numerand i capiuu t Clemens alexandr inus ,P seudo-Cypr i3nus , Euseb ius ( in pr ima compu tot ione) , qui tamen in a ltera

a ses to anno Dar i i Hystospi numerat , Petr us arch id iaconus ; Sulpicius Se

ver us inc ipi t ab anno al tero Dar i i (notbi ) , cui Ochus tum nomen erat

Ter tul lianus vero ab eiusdem anno pr imo eumque sequun t11r lul ianus tole

tanus , Pet rusDomianu s , Petrus Maur i t ius ; Basi lius seleuciensi s in i t ium ca

pi t ab urb is aedifieat ione , quam fin i tam esse dici t ex Flavio losepho anno

28 Xerxis ; cf. Froid l p. 156 seq.

N eque minor est var ietas inter recen tiores . A l i i en im incipiunt ab anno

quarto Ioakim Vet . a vat icin io ler . Calm. in d isser ta t ione

a vat icin io l er . Lyranus in al tera compu tat ione a quin to anno Sede

c ioe , ab eius quar to anno Raimundu s Mar t in i Pau lus hurgensis et Galat i

nu s qui ad con futandos Iudaeos ab hoc anno compu tationem inchoar i vu l t ,

sed ut ver i tas habeatur ex nostr is hi stor i is , ab anno 20 Ar taxerxis ( I . e .

p . 238 . A l i i a Gyr i ed icto Esdr . 1 i ta K leiner t , N oegelsbach Ebrard ,

K liefoth quos sequi tur Kel l ; al i i al i ter ; a t omn ium enar rare ten tamina nonopus est ; al iqua postmodumerunt proponendo.

Var ie quoque qu is si t Chr istus dux exponen t . Zorobabelem designar i

docen t Clemens alexan dr inus , l ul ius I l i lar ianus ; losue sa'

cerdotemH ippo

ly tus ,ser iem pon t ificum Euseb ius , Petr us arch id iaconus ; Cyrum ipsum

P etrus A lphonsi , Petrus b lessens is , Hardouin , Calm.

‘in disser tat ione , l l i

i z ig, Zoeckler ; N ehemiamBer thelet . IpsumautemIesumChr istumpler iqueagnoscun t a vate descr ib i ; i ta Or igenes , Cyr i llus h ierosolymi tanus , Theo

doretus , Chronicon paschale et interpretes plur imi . Iudaeorum sentent ias

r etor t Galatinus p. 2 42 quorumol i i Cyr um Zorobabelem al i i,al i i losne sa

cerdotem N ehemiam al i i in tel l igunt .

Per septem hehdomadas i . e . 49 annos ler usalem r esti tuetu r et ae

d ificah itur . Ito ex vaticin io . Proin c . annum 408 aedifieot io erat com

pleta . Id cx rer umgestorummonumen ti s non sat is potest demonstrar i ,c um test imon ia cer to desin t . A t quae exsistunt i ta fu isse suoden t . Esd rasin l udaeam reversus est e . annum 457 ; post annos 1 3 adven i t N ehe

mias qu i per annos 1 2 dux er at in ter r a ludo (N eh . deinr ed ii t ad regemA r tas erxen sed post a liquod tempus quod non occu

r oti ns determinatu r in fine d ier um iter um reversas est in In

251 D…. 9,2

”-26

dacom. Eumd iu t iu s oh fu isse ex var i is ahusihus qu i ir repseron t conc lud i

potest . Per id igitur tempu s non sine magna r er um d ifficu ltate ur bs

pau lot im est restitu ta . Heb r . ver te aed ifica bi tur ( lerusalem soi l . ) i to

ut si t spa t ium amplum et mun imen tw n ceterum verba bebr . var ie

concipiun tur Theodotio a l a r e‘

i'

a m i r eixog; i ta quoque vu lg. LXX ai ;

« l aic o; mi v . 27 ; modus igitu r declaratu r quo urbs si t rest i

tuendo . 1 1m designa t amplum spa tium,for um plotonm; proinde ur

bem oed ificatum i r i i ta u t fora bobcat et plateas ; magis contro

ver ti tu r de VW) ; fossam mu l ti expl icon t qua sc i ] . u rbs val lumqu e

ci rcumdetu r ; proinde in un a re designar i u rbemmuniment is protegiac defend i ; urbem itaqua i r i exstr uctum et magnamet bene mun it3m.

Quod u tr umque et iam Theodot io et S . H ier . exprimunt . Aedifi catio

nem au tem fe r e in angust ia temporum i . e . inter mul tas molestiasatque vexationes ; de qu ibus vide Esd r . seq. N eh . seq.

seq.

VocemV1'11'1 al i i al i ter coneipiun t ; verbum s ign i fi cat seru i t , a bscid i t und e al iqu i

ver tun t et decretum est vel u t consti tu tumes t (Hengsten berg, Hoevern ick, Langerke,

Wi eseler , K r an i chfeld apud Z . et K ei l) . A t med ium in oracul um tale inser i membrum

quo sermo dure in ter rumpotur admi t t i nequ i t . Quore al li vocem concipiun t qu as i

opposi tam pr ior i spa t ium defi n i tum,u t soi l . ur bs aed i fi cetur cum spa ti i s qui dem

ampl io , a ttamen defi n i to quodam amb i tu (K ei t) ; sed u rbem non exstrui in in defin i

tum per se l iquet unde id addere inut i le est . H i ts . olim verti t : u t decretum es t ;

postea au tem voce i lla vicos et regiones urb is des ignar i censu i t seri esque domorum;at u rbem constare non solum for io c t spa ti is ampl io , sed insuper requ i ri domus qu i s

pu tabi t vat ic in io declarar i ?A l i i laquaeduetum interpretan tur vel locum (Reinke) . S yms

prochot et aedi fi calb i t l erusal em, vie0s (fora) et pla teas .

°

Cum vox aramaico ‘

Wî f'l

s ign ifi cet fossam (ci . Iob Levy , Cha ld . W'

oer terb . I p. eadem notio hoc

loco er i t retinenda usus en im l inguae arama icae Dan iel i era t tami l ia r is ; verumfossom expl ica de par te mun i tion is ; c i . Cor l uy . Sensus exs is t it aptus urbs aed ifica

b i tar magna et bene mun i ta .

Qu id hehdomades septem sibi vollent dictumest . lamde bebdomad ibus 62 agit votes ea repet it i0ne simu l declar ans memb r um an tece

dens de u rbe aed ificando r efer endum esse ad 7 hehd . ; v . 26 et post

hebdoma a’as 62 occidetur Chr istus ; heb r . qua voce necessar io

id emi lle sign ificatu r qu i in v . 2 5 unc tus dux eadem voce designabatur . Pr aed ic i t i taquc Dan iel de illo u ncto idem quod Isa ias de ser vo

Domin i votic inatus era t cap. 53 . Vor i is modis iam Isa ias mor tem v io

lentamMessiae declorover at (ef. Commen t . in ls . I I p. 2 99 seq. ) etmor tem eam oh eo ob ir i pro a li is

, pro nob is saepius clara sign ificavarat . Ut r umquc et iamh ic voce m: 1 expr imitu r ; mors nota tu r violenta

exscindetur ,delebi tur ; dein vox haec est sollemnis in poena pro gr a

https://www.forgottenbooks.com/join

2 56 DA N . 9, 26

i er nut egr egi um test imon ium. LXX &n oor afi°

tic erm xpî oy.x mi. oòx i o :-au .

Subd i tur quid ex occisione Ch r ist i secu tur um si t . Duo assignan tu r

ipsumqu idemmin ime i r i extermi natum perd i tum vero i r i c ivi ta tem

et san c tuar ium. Heb r . et non ei et civi ta tem et sanctua r ium perde !

populus du cis ven ien t is i . e . id quod dictum est rm» e.r terminabi t ur,

fund i tus exterminar i non c i con tingit , ver um dum eum perder e vo

lun t , ipsi sib i oc u rb i et templo in ter i tum et exterminat ionemmol iuntu r . Ad illud et non ei supplendo i taquc est motio ex an tecedent i ver bo ,

i ta u t exterminotio il la ex u na par te asseratu r de Ch r is to , ex alter a

pa r te negetu r , id quod de Ch r isto optime valet qu i morte suo vic it ,

qu imor te suoimper iumoc glor iamocqu isivi t aeter nam. Qu i loquend i

modus etiam ex Isa ia commendatur ; pestquam en im servum'

Domin imort e violenta abreptumd ixit —9

,stat im eum exh ibet viven tem,

Dei consil io exsequentem gauden tem de fr uctu laborum suos r ed

den tem sonetos v . 1 0. 1 1 . A tque nostr o loco haec explicat io suade

tu r quoque senten tia sequen ti qua ed i c i tur cu i tan dem exterminat io

sit fu turo . Ad d ictionem i“) pm suppler i not ionem ex verbo an i cee

den ti n on est inusitot um ; lege Ex . b ebr . (et si non c i sei] . er it

quod r edda t ipse venumdabi tu r ) . Eo en im est h otic pn u t significet

non est,sed qu id non si t , ex nexu senten t ia r um et voce praeeun te

dec la rar i debeat ; not io au tem in sen ten tia proedominans , immo una

quae expr imi tu r est e.r scindetur quare eam suppler i opor tet . Ito ha

betur opposit io effi cox et simu l expr imitu r quod iam annun tiatu r

quoque Ps . non der el inques an imam meam in inferno nec

dab is sanctum tu um videra cor r uptionem; dein va ticini um S isti inocc isione Chr isti i ta ut n ih il de eius post mor tem vita e t im;1er ioi nnuatu r , vix cred ibile est

,cum et iam in Ps . 2 1 mor te eius desc r ipta

quampraeclaros fr uctus i l le ed i turus sit o v . 2 3-32 praecla ro expoua

tur 1

At in h is verb is expl icand is magna deprehend i tur apud in terpretes var ie

tus . A l iquae expl icat iones referendae sun t . I llae r epud iandae sunt in quibu s

acc ipi tur ac si scr iberetur mm et ipse non est ; quae sen tent ia insuper

falsa est . Par i ter falsumest ver ter e el n ih i l ei er i t , id quod praeterea not ion i

voeispn repugnat . Cumde Messia sermo si t , neque eius in ter i tus neque eius

omn ium r erum spol iat io praed ici potest . Idem d ici debet de al i is expl ica

1 . S imi li ter praeter a l ia et iam accepit verba haec Sa lmeron scribi t enim vel non e i

nocebit mors , qu ia stat im v ic tor a mor te resurget ; immo non tantum ei non ch ia it , sed

etiamad glor iamprofu i t ; si leges non er i t , in tel lige non er i t excisio in ver itate, sed auct io

pot ins, qu ia non ti nietur in mor te, sed in vi ta glor iosa

DAN . 9 , 26 237

t ionibus quibus suppletur imper ium ,sanctuar ium, populus , asseclac

( Robi . Tr och . P a lmier i , Heb. Cor luy : id quod ad eum pert inet ; H engsten

berg, Kei l) . Morte en im sua ea quae Messiae esse deben t uullatenus omisi t ,sed ocqu isivit sib i imper ium et glori am et populum, prout iam ab Isaia

- 12 et in P s . 2 1 , 23 seq. egregie d ictum est . N eque placet vertere : et

non (est , fi t ) sib i , non sua causa mor tuus est , non ad suumcommodum,sed

al iorumcausa ( Rei nke, Mayer ) . Id en imquod per se enunt iatur , parumd ic i t ,immo pot ius ineptum vider i potest ; eum in al iorum u t i li tatem et a liorum

causa occ isum esse ver i ssimum qu idem est ; at quis credet id eo modo

expr imi a prophete , ut solum d icot eum non ad suam ut i li ta tem mor temob i isse , et quod rem const i tuat plane omi t tat ? N eque placet exposi t io non

su i causa i . e . non ob aliquam suam cu lpam; cui en im de cu lpa Messiae in

mentem venire posset pestquamprophetae tompraeclaro de eo va t ic inat i

sunt ? A l i i supplent : non est ei ad iutor vel 0pem ferens (Ma r . id quod

supplere audac ius est . Theodot io ver ti tm i xpip. a oòx i am i v a ò uî i . CumThood o t io proebent xpip.oz, fortasse legi t pw, quae lect io (omisso negot ion c ) 15p

'tt

et iudic iumei omn ino opta esset . Di ceretur en imMessiampostmor tem suam

exerc iturum ind ic ium, quod ind ic ium in u rbem et san ctuar ium stat im sub

iungi tur , et haberetur i dem quod Is . d ies ult ion is in corde meo ,an

nus red emption is meao ven i t ; dein Messiam inst i tuturum esse ind icium,

iusti s in salutem, in poenam peccator ibus , b aud raro a pr0phet is declara tur

(vide Commen t . in l s . II p. Quae in vulg. legun tur , S . H ier . atter t ,

d um suis verb is perstr ingi t quae fl ebraei de hoc loco sen t iun t ; sed add i t

s ive non er it i llins ( i ll is? ) 1mper iumquod putabant se retenturos (M.

Quae vulg. leguntur , d icunt populum eumqu i negatur us si t Mess iam ob

eo esse r epud iondum et desinero esse popu lum Dei .

In oraculis proph etarum even tus il li arcte inter se con iungi solen t

qu i etsi tempor e sin t in ter se d issit i tamen in terno quodam nexu co

haeren t (vide quae notavi ad Mich . ld hoc quoque loco cer n itur .

Quore n ul lo pacto sequitur ex indole vat icin ior um inter i tum u rb is et

sanctuar ii in idemtempus incidere cummor te Messiae ; sed u t votes abu no eventu ad a lter umimmed iate t r ansea t , suffic it si illi even tus interse ita coniunguntur , u t pr ior si t causa alter ius . De qua r e iam Beda

advert it quod autem sequ itur et c ivi tatem et sanc tuar ium d issinon ad 70 hehdomades per tinet , sed Scr iptur a pr aedieto ad

ven tu et passione eius qu id et iampost hanc populo qu i eum r ec ipere

n ollet esset eventu r umostend it (M . et Amu lo episcopus no ta t

a d v . 26 quibus verb is eviden ter ostenditu r qu io non solum vasta

t ionem c ivitat is et templ i praecessi t adven tu s et passio Ch r ist i , sed

etiampropter ipsompassionem et mor tem quam ei impio in tulerun tc ont inuo suhsecuta si t illa suhversio (M . Atque Sa lmer on

a dver t it , u t hoc immed iate addatur id sufficere quod peccatum ln

DA N°

11:L. 17 .

2 58 DA N . 9,26

daeor um in interficiendo Messia commi ssum pr omer uer i t vastat ionem.

Ipsa i taquc col locat ione sen tent iarum eversio u rb is templiquc tom

quam etfecta propon i tnr pr opter occ isionemMessiae . Popu lum in tel ligi

exer ci tumRomanor um duce Tito d id ieimus impletioue ; intel ligi exerc itum hahes in voce nnn quae apud Dan ielem et alias de bell ica ex

ped it ione adh ibetur ; cf. 1 3 . 1 5 . 1 6 . 40. 41 . Et qu a l ia

perd it io inferenda s it expon i tur et fini s eius ( rei soi l . de qua agitu r ,c ivitatis templiquc ) in in unda t ione vim et impetum belli votes dec la

r at (San ct . Lap ) ; per n iciem funditus sustinebun t qua lem olim sus .

t inuerun t homines , cum omnem ter ram d iluvium tegeret (TDe calamitote magna quae aquorum inundan t ium insta r grassatur et

c uncto r u iu is quasi sepel i t , inu ndatio saepiu s dicitur ; ef. Ps . l s .

8 . N ah . et Dan . 2 2 . 26 bebr .

I lla autem inunda t ione omn ia ohvolvi neque r empublicam iudaidam

unquam ex il li s r u inis i r i r cst itu tum,u l timo memb ro sta tuitu r : e t

usqu e ad finem bel lum,decreta e vasta t iones i . e . b el lo pen i tus conte

r etu r c ivitas et templum et d ecretum est a Deo,u t sin t et mon ca u t

r u inae . In civitate au tem et sanctuar io designa tur r es iuda ico et ci vi li se t r el igioso ; u troque r u in is perpetuis prost rato ioochit . Bene nota r iopor tet hoc h racu lum. Post mor temMessiae praed ic i tu r urb i et templodestr uctio eaque perpetua . Quore hoc quoque vati cinio edocemu r

min ime cumch ìliost is es ectondam esse r es ti tu tionem u rb is ct templ iin ul t imo tempore regn imessian i neque alior umpropheta r umoracul a

de u rbe eo sensu posse in tel ligi (vide quae d ispu tavi in Commen t . i n

Ez . p. 5 1 2

Destruct ionempraed ici per Itomanos quae ctfucta si t pler ique exponun t :

i to Ter tullianus , P seudo—Cvpr ianus , E useb iu s sa l tem in una exposi tione ,

A thanasius ,Polychron ius , Isidorus pelusiota , Basi lius seleuciensi s

, Bodo .

Eu thymiu s etc at sunt qu i ducem venturum ipsum Ch r is tum expl icen t ,

u t i Ter tull ianus , Isidorus ,Basi liu s , E u thymius (cf. Froi d l e. p. 38 . 91

93 . Al i i ducem accipiun t de B erodo sive Agr ippa (Orig. Cyr i ll . b ien ) ,de Herod ian is (Euseb ius in ol io exposi tione) , de regno ali en igenar um e t

non legit imo pont i fica tu (Theod ) , de an tichr isto (Bruno astensis) . Mem

brum i l lud et fin is eius in inunda t ione aliqui referun t ad ipsum ducem bel

l ica exped i t ione vonturum (H its . Z . K eil , Mei nhold) ; at perperam; naminundatio imago est exped i tion is mil itar is et exerci tus irr umpent is , u t i

quoque infra 2 2 . 26 habetur ; sed in ea ec di t i0ne dux i l le perd at

c ivi tatem, ergo vincet ; proinde summe improbab i le est ipsum sua ipsiu s

v ic tor ia inter i turumesse . Por romembrumu l t imum ipsa voce ,

vastati ò numet ru inarumquae decretae sun t ad . u rbem templumque r efer tur ; proinde

valde inconc innus esset senn o , s i membrummed ium de al ia re esset d ic

https://www.forgottenbooks.com/join

260 DAN . 9 , 2 7

r um vel de Ch r isti et apostolorum pr aedica t ione (Beda ) .Dici tur au tem cor robora re foedus , qu ia novum hoc foedus est per

petuum n eque unquam fiat ir r i tum. Nova enim theocratio er it per

potuo sancto ; Ecclesia est sponsa perpetuo fidel is .

Theodot io ver t it sicu t S . H ier . quoque i ta u t behdomas una dicatur

pac tum roborare . l ta textus quoque bebr . in telligi potest et probabi

l issimo debet . N am in aper to est positumn eque de populo duc is ve

n ientis , neque de d uce ven iente posse esse sermonem, cum i lle non

bona messiano,sed pern ic iem affer at ; Messiam autem cum nomen

longius absit hoc loco supplere du r ius videtur , quamvis sensus ut iquehabeatur foedus per eum robora r i . N eque est inusi tatum u t quae in

tempor e fiunt ea tempus quandoque d ica tur facere ; ef. Iob pe rea t

nox quae dixit conceptus est homo v . 10qu ia non conclusi t

ostia ventr is ; Ma l . beb r . A tque si rem consideraver i s ,

apte i ta dic itur , cum ea hehdomada regnummessianum si t fundatum

quodsi d i ceretur Messias per unam hehdomadem mu ltis roborah i t

pactum,verum qu idem d iceretur , a t posset videri quasi Messias so

lum per hehdomadem annorum thesauros grat iae suoc d ispensaret .

I lle au tem semper v ivit ad Ecclesiam suam r egendem et d itondam;

quar e cum in oraculo nostr o agatur de tempore determinando quandobona messiano sint popu l is aper ienda , modus loquend i quo ipsumtempus per se et d i recto effera tur magis est conscn taneus .

Qu i modus etiam in altero membro ser vatu r et med ia leeba’

omadacessa r e fa cz

'

et sa cr ificium et fer tum i . e . sac r ific io c ruen ta et incr uen ia

qu ibus cu ltus sacr ifica lis veter is foeder is declaratur . Unde c lar a proe

d ic itur t um cassa tura esse sac r ificio vetera quando bono messianovener in t . Faeto au tem impletioue , cur media hobdomas assignetu r

opt ime potest dec la rar i . Hebdomas en im septuagesima ex cal cu lo in

sti tuto incipit eo tempore quo Ch r istus ad hapt ismum ven it ; v i la au

tem eius pub lica tr es annos et aliquot menses complecti tur c loro

en im in evangel iis qua ttuor pascha'

ta ind icantur [con . Luc .

tempus post a lter umpascha ,loan . et Luc . ter tium

, postea

pascha passionis ; cf. Cornely , In trod . I II p. 282 . Undo Chr ist i mor sr evera inc id it in mediam bebdomadam; eius autemmor te foedus ont iquum iu re cessavit et r itus et caer imoniae eius et sacr ificio sun t ab

rogata . Id ostendehotur velamine templi sc isso ,id docet S . Pau lu s

Rom. vos mor tificat i estis logi per corpus Chr isti et Gol .id e re ipsa potet , cum umbr a et typus et figu ra cesset quampr imum

ipsa appar uer it ver i tas . Mor te itaquc Chr ist i evacuato sunt et sign ificat ione spol ia ta sac r ificio vetera ; iure cessabant illo sacr ificio oblato

quo peccato vere expian tur . Itaque deieci t , u t A lb. loqu itu r , vir tu s

DAN . 9,2 7 201

b estiar um et sacr ific iorum haec en im omn ia in passione Chr isti mort u a sun t ; evacuan tur i taquc et tol luntur . Al iud est u tr um statimetiamr itus il li extern i ouferantur necne . Vaticin ium id tangit quod rem

consti tu i t . Postquam i ll i r itus s ignificatione sua dest itu ti sun t,mex

r evera etiam exter ne cessabun t,in illa soi l . inundat ione de qu a in

v . 2 6.

Ut i in v . 26 mor te Messiae commemorato statimsuh iungeba tur r u i

n a u rb is et templi ex illo occisione secutum ito hoc quoque loco ad

cessat ionem sac r ific ior um eor umque aholitionem contin uo add iturva sta t io templ i ciusque r uina perpetua . Ita en im ratione man ifestaomnibusque pervia declar atu r sacr ificio illo esse abol ita et d ivin i tus

d elete si unus sacr ificandi qu i exsistebat locus ahominatione et maled icto iacet prost ratus . Verba bebr . non coren t d ifficul tate. Theodoti o

ver ti t non?. i n?. r ò iapìv Bds'Auypa r &iv ipnpé cemv ; eedem modo LXX et

s imil iter S . H ier . u nde voteres vocem 13: de templo in terpretat i sun tc omque in statu absoluto grammat ica li leger un t , non u t i apud mas .

in statu const r ucto et super alam (fast igium) ahominat ionum. Atque

i l la vetar am lectio v idetur praefer enda ,u t i eam etiam praefer nn t

Ges . Thes . p. 698 et Z . Vocemq: : voteres acceper un t da templo ,si

eam vocem omn ino leger unt ; vox d icit alam, or am; dein expli cant

de fas tigio templ i vel de eius pinnaculo, u t sit not io eademoem apzî ym

Mat th . vel etiam ex sign ifica t ione aloe de lateral i aliqua templi

pa r te de aed ificio adi ecto . Secundum interpretationemLXX ,Theodo

tÌODÎS,Syr i , S . Hier . etiam DD ÌZÌD est substan tivum Éprîgzmc tg, desola

t io ; nomen qu ippe eadem r at ione formatem esse potest quo rem

d icit ahominah ilem Appon itur au tem ad an tecedens nomen

sicut v . g. Ps . beb r . ,ita ut explanar i oporteat ahominationes

quae sint r es hor rendae , hor r ificae . Sensus itaqu a est super fastigiumtempli ventu ros esse ahomina t iones hor rendas . Cum abomina tiones

nu;i frequen ter de i dol is d ieantu r ( 1 Reg. 7 . 2 Reg.

beb r . ler . Ez . etc . ) et de cul tu idololatr ico et de idololat r is qu i sin t ahominah i les coram Deo (Os .

Zach . non solum illa intel ligi posst scelera qu ib us tempor e

belli iudaici ipsi Iudaei zelotae qu i d icebantu r locumtempl i foedarunt ,ver um eti amprofanationes il lae a Romanis invectae ,

d um signamil itar ia et idolorum imagines in loco olim sac ro col loca r entur (cf.S . Ephr . Theod . Chrys . P er . Lap. Ti r . Ca lm. Loc/1

,Cor lay ) .

S icut in u ltimo membro v . 26 desolat io declaratur perpetua ,i ta

h ic quoque excidium plan e cumulateque futurum annun t ia tur et

usque ad consumma t ionem comque firmi ter decr etum (consummatio

262 DAN . 9 2 7

vel excidi um) ef/uncletur super va st i ta tem i . e . super locumvastatumiter um iter umque vasta t io ac desola tio eri t , largiter etl

'undetur vehe

men tis insta r imbr i s vel tempesta t is ,donec excidi um omn i ra t ione

absolu tum ac per fectum fuerit consuluma tum , quod iudic io d i vino

est decr etum ac sancitum. Proin ve rbis gravissimis inter itus ac de

str uct io templ i et cumeo cultus iuda ic i ac reipu b l icae iuda icae annun

tiatur . Aboli t io enim et ah roga ti o soc r ifieiorum veter is testamenti eo

quoque mani festetur oportet , u t templum di rua tu r et perpetu is su isr uin is perpetuo iacere illo quoque prost rato et sublato con testetu r

omn ibusque r eddat perspicuum. Permanet igi tur , u t Euseb ius d ic it

(M . il la templi desola tio in bunc usque diem singu lis d iebusin deter ior em solitud inem cor r uens .

Secundum puncto mas . ver t i opor tet et super fast igium obomina t ionumvasta tor vel vastot io . Sensus non d i ll

‘

er t a pr iore expl icat ione . ex

pl icatur et iam vastator ; soi l . part ic ipiumpool verbi oggi (Rein/ce , Bode ,

[lobi . Cor lay , Kei l ) . Dic t io eadem legi tur 012 251; vrpufr_ i quae tamen

propter ar t icu lum in pr iore voce posi tumver t i n equi t abominat io vas totor isneque abominat io vastan s , nam si esset ad iectivum, v ix posset ar t icu lus

omit t i ; quare commendatur exposi t io il la abominatio quae est res hor

renda . Huie accept ion i concorda t d ictio valde simi l is ag iti vnpn‘abo

minat io vastata vel desolata,borr ida ; de verbo : :fi tti vide Ez .

1 5 etc . ; quare quod in u lt imomembro legi tur s ign ificat id quod

vastatum est vel horr idum; inde habuimus in v . 26 n ien te? et item Is .

et ub i in vulg. sol itud ines , deser to ponun tur . Quod in fine v .

2 7 dicitu r super vastatum,sensumexpr imi t e ius quod in membro an i cee

d ente vocahatnr quae vox cumEsdr . 4 quoqu e legatur , neque

tamen not ione vastotor is , sed tr ist is , moorens (ut vulg. habet ) vel stupescens

, horr ens , in dub iumvocer i potest l iceatne expl icat e vostat orem, quae

soi l . sign ificatio pro hoc solum loco assumpta videtur neque apud vete

res reper i tur . Duae en im istae voces apud vetores eodem modo explican

tur ; Theodot io habet u troque loco £,orîpmew ; Aqui la et Symmachus in pr ioreloco èpv;gm &zjc sr a a, al tero i ;pr,g.zmpévov (apud Field ) ; al ia ver sio graeca par i ter

u troque loco deav iepo'v ; e t iam Syms u tr imque prochot N52 t

'1pern iciem, pe

s tem. N otatu quoque dignum est Aqu i lom et Symmachumvert i sse ta l w ,;

u‘

5v (i t at o—( a cti on (Field ) ; ergo q: : in statu const ruc to acccperun t , sicu t

textu mas . legi tur ; 49735, in syr . hex . N t°

:n sign ifieah i t cacumen ,fast i

gium h .

D e in ter pr e t a t i ons mes s i a no .

S . lu st inus in dialogo cumTryphone ,Cypr ianus in test imonu s cou

t ra Iudaeos, Lactant ius in Instit . seq. Gregor i us nyssenus in te

https://www.forgottenbooks.com/join

264 DA N . 9 ,

etiam rat iona listae ,sta tuunt ) , hehdomades 70 ah exitu sermoni s d e

urbe aed ifican da finiun tur tempore il lo quo Ecclesia Chr ist i in qu a

bona messiano recondun tur et hominibus praesto sunt or iginem cc

pi t ; b) post hehdomades 69 Ch r istus rovere occ isus est ; e) mor te su a

qua ob iit post annos t r es mensesque complures vi tae pub licae rever a

ah rogavit sacr ificio vctera ; vere i taquc d ic i possunt cassasse hehdo

mada media vel in d imid io hehdomadis septuagesimae u t rumque

en imwn sign ificar e de se potest d ) post Ch r ist i mor tem civitasct sanct uar ium des tructum est a Romanis duce Ti to ; e) atqu e istar u ina r eipubl icae iudaicoa ex eo tempore iam non est r eparata . S ì

igitu r verba ornenl i et has r cs gestas inter se compar aver is ,nonne

foter i debeb ismaximam u t ror umque cor n i consonant iam Itaque profecto d icendum est i is rebus et eo tempore decla rar i et man ifesta r i

va tic in i i sensum.

Huie acceptioni pondu s acced it non minimum 3°ex verb is Chr ist i

cum ergo vider i ti s ah0minatìonem desolat ion is (r ò fide'

l rr rp.a r i s.

ip—npz

à

eemg) quae d ieta est a Dan iele propheta , stan tem in loco sancto ,

t une qu i in l ndaco sun t , fugian t admontes (Ma tth . Mar e . 1 3 ,

Chr ist umvoticinor i de excid io u rb is futu r o,elu cet

, uti iam ar

gumenta tu r S . Pasehasius Radher tus (M . cx verb is apud

Lueam cum au temvider i tis cir cumdar i ab exer c it u ler usalem,

tune scitote qu io appropinquavi t desolatio eius ; tune qu i inIudaeo sunt , fugian t ad montes et qu i in med io eius sun t , di scedan tet qu i in r egion ibus sun t , non int rant in cam. Idem quoque patet ex

con textu apud Matth . et Ma rc . admonentu r en imut ex Indaco fugian t ;incepi t Chr istus sermonem praedicens templ i destr uct ionem Matth .

Mar c . 3 ; transitus autem ad secundum Ch r ist i adven tumet u ltimum ind icium ciare habetu r postea Matth . Ma rc .

Lu c . Por ro verb a quibus Chr istus u t i tur ex Dan iele prophetadeprompta esse censor i cpo

'

r tet cx loco quem t ractamus , non ex 1 1,

3 1 ubi apud LXX @dél uypa ipnuò oeco; quoque legitu r , neque ex

ub i eademverba ct apud LXX et apud Theodot ionem haben tur ; nam

i is in locis de re°

sc rmo fi t quae tempore Ch r ist i iam erat facto , Ch r istus autem loqu i tu r dc destruc t ione templ i tali qua non r elinquatur

lapis super lapidemqui non destr uatur ; sed Dan . et n ul

latenus agitur de destr uct ione templi . De exc id io qu ippe urbis c t tem

pli non fit men tio apud Dan ielem n isi nostro loco ; est au temmanifestumChristum de u tr iusque excid io inst itucre sermonem et quidemde exc id io perenn i ; et caden t in ore glad i i et captivi ducentur inomnes gen tes ct lerusalem calcoh it ur a gen tibus ,

dou ce implean tur

tempora na tionum Luc . Sed talis inter itus uu llatenus descr i

DA N . 9 , 24—27 265

b i tu r Dan . neque ergo necesse est Dan . in tel ligi ,

u b i tale excid iumin v . 26. 2 7 c iare descr ib it ur .

Porr o in terpr etat io messiano commendatur 4°co quoque quod

t empore Ch r ist i exspec tatio vigebot Messiam esse vcn t ur um. Undenam

h aec exspectat io co tempor e eXplicar i potest? N on cx sol is rebu s Indaco

r um offlic tis ; nam tempor e Machebaeorum r cs i uda icae par iter eran t

pr ostrotae , immo eorum ral igi o persecu t ionc d i r issimo impugnahatu r

ct tamen ne min imum quidem cern i tur vest igium exspec tation ismes

si anac ; sperant for e u t propheta oliqu is 3 Dec susci tctur (1 Mach . 4,

46 ; ot Ch risti tempor e quo tamen rel igionem l ibc r r ime exer

cent sub ito Spes messiano ct exspectat io ub ique viget apud Iudaeos ,

apud Samar itanos , u t i testantur evangelicoe nar rat iones et ipse quo

qu e losephus scr ibens de suis aequalibus sed quod maxime eos ad

bellum exci tavcr at vatic in ium er at amb iguum in sacr is‘

l it ter is repertnm illis circiter tempor ibus ( tin; xwrà r òv xau.pòv èxe

'

i'

vov) quondam ex

ipsorum fin ibus pr ofec tum or b is ter rar um imper io potitu rum (Bell .

iud . Imme tan ta erat co tempore exspectat io ,u t c i quoque a

Sueton io ct Tac ito testimon ium fc ratur ; i l le qu idem i ta scr ib it per

c rebucrat or iente toto vetus et constans opin io esse in fatis u t eo tem

por e Indaco profecti rer um poti rcntur (Vespas . cap. h ic au tem

antiqu is sacerdotum l ib r is cont iner i eo ipso tempore fore ,u t vale

sec ret or icns profectique Indaco rerum poti rcntu r (Hist . V,lam

un de explicar i potest spam i l lam ad i llud tempus esse r elatam N u l la

habetu r in vaticin i is temporis designatio pro Messia quae in i llud tem

pus convcn ia t , nisi haec apud Dan ielem 2 5 . Poterat esse du

b ium quis sit i lle sermo a quo inc ipiendae sin t h ehdomades 70 ; fortasse a liqu i i am a decreto Gyr i vel Dar ii Hystaspi compu tabant ; atu rbe den uo aed ificota man i festum erat or aculum boe Dan ielis in tr a70 hehdomadas i r i impletum. Inde autem commode explicetu r cu r

tempor e Ch r isti sub ito spes il la et exspectat io or ta sit .

Hisce acced it 5° quod losephus hoc Dan ieli s va tic in ium ad dest r uo

tionem urb is quae suo tempor e per Romanos fi ebat r etul it ; eius au

tem senten tia nob is sa tis pand itur Iudaeos circa tempus Ch r isti oracul um impler i debere existimassc ; Iudaeor umvero de hoc vat ic in iosenten tia d igno est quae consideretur . A tque losephus qu idem post

quam ca enar r avi t quae cap. 8 de ar iete et h ir eo baban ta r , u l timameius capit is par tem expon it de An tiocho Epiphone haec en im pa ti

gen ti nostrac contigit ob An t iocho Epiphone sicu t Daniel vid it et mu l

t is ann is anteo ea quae evener unt conscr ipsi t . Dein pergit eadem

modo et iam de imper io Romanorum scr ipsit et quod ab ipsis vastah i

t ur (èpnuwtl ricer a t) , sci ] . gens nostra (Ant iq. Undo cum hoc

266 DA N . 9 , 24-27

addat postquom cap. 8 expl icu i t , omnino probab ile est eum loqu i de

nost ro oraculo ; al ib i en imn ih il legi tur apud Dan ielemquod ad deso

lotioncmper Romanos inferendam trahi possit ; nam cap. 1 1 Roman ihostes desc r ibuntur vastator is . Idem eonfirma tur plur ibus loc is ope r iseius de bello iudaico . Postquom l i b . 4 cap . 6 exposu i _

t a zelot is omne

ius humanum concu lca r i , d ivina quaeque der ider i et prepheta rum

oracu la subsann ar i , pe rgit zelotae cfi'

ecer un t u t prophet ia quae ad

versus patr iam fuerat concepto cxi tum suum sort i retur ; vetus en imvi ror um sermo erat tumu rbemcaptumi r i et loco sancto conflagratu ra

iu re bell i,ub i sed it io invaseri t et ind igenar ummanus pol luer int sa

cr umDci locum ; qu ibu s l icet ti dem non detr ahcrent zelotae ips i tamen se eorum r er ummin istros pr aelmcrun t (I . e . n . Atqu e in ora

tione ad Ioanneme t Iudaeos hab ita i ter ummonet qu is ignorat sc riptaveterum prophetarum c t oraculum quod misc rae u rb i iam praesensimmin et ? tune en im eius exc id ium fore pr aedixcrun t quan do a liqu is

e popu lor ihus caedem patr or e i nc ipiet ; vestr is au tem cadaver ibu s

nonne civitas et templum omne repletumest?Dcus profecto Deus ipsecum Romanis iguam c i lust ra ti on is infer t totque sceler um plcnam

c ivi ta tem evell it 1 ) insuper in cod em sermone mentionem faci tiam cessasse sac r ific i um quot idianum idque tamquam omcn maximeinfaustum pr0pon i t et siqu idem t ibi o scc lcst issime qu isquamquotidianumaufc ra t c ibum c um pro hoste nefar io habeh is ; ipsum vero

Deumquemperpetuo c ul tu pr ivasti in hel lo t ib i auxi lio speros futur um?Ad verba vero il la occidetur un ctus videtur losephus alludere

,

dum sc r i bi t non au tem er raver im,si in i tinm u rb is exc idii ab An an i

mor te factum esse d ixcro et mc x cx illo d ie mu ros cvcr ti reinque

publicam Iudaeor um pessumda r i coepisse quo pon t ificam et °

tiysy.o'va

propr iae sa lutis in med ia c ivitate tr ucidatum vider un t 2 ; of.

Froidl p. 1 9

9 ) De expl i c a t i on e es ch a t ologi c e .

Septuagin ta hehdomadis tempus comprehend i usqu e ad secundumChr isti adventum et an t ich r ist i in teri tum,

ex vcter ib us du o decu e

runt Apol linar iu s laod icenus et Hesychi us episcopus Salonae in Da l

mat ia . E t ille qu idem cxi tum sermon is compu tat a Chr ist i nat ivi ta tchehdomadas septem usque ad annum octavum Claudi i Imper a tor i s ;ah cc anno usque ad adventumE liae ct Henoch h ehdomadas 62 , bebdomadam u l timam fin i r i in ter i tu ant ich r isti . Ex epistolis apud S . Augu

st inum (ep. 1 97 . 198 . 199 ; M . seq. ) discimus Hcsych ium quo

que bebdomadas 70 de a ltero Ch r isti adven tu accepisse , quem tamen

https://www.forgottenbooks.com/join

2 68 DAN . 9 , 24-2 7

das 62 Ecclesiam Chri sti ir i exst ructum ; in u lt ima hehdomada ven

tu r um esse an t ichr istum et magnam apostasiam,in qu a Messias cx

tcrminetu r i ta u t c i n ih il si t rel iquum; dein vasta tum i r i civita temct sanctuar ium, obla tum sacr ificalcmcu ltum,

° donec ipse an tich r istu s

in tereat . Dein ca a Deo effic ien tur et donabuntur qu ae in v . 24 su n t

promissa et quae in Apoc .-3 quoque r epraesen tantur ; crun t soi l .

novi coel i et nova ter r a in qu ibus iust itia h ab ita t .

tam eas espli ca tiones non posse admitti baud d ifficile ostendi tu r .

S tatim a limine esse r epud iandam com interpret at ionem quae u lt imamhobdomadam ah aliis i ta separ at , u t hehdomades 69 in Chr ist ivita publica fin iantur

,u ltima autem ad tempora antich r ist i r ei iciatu r ,

extra omnem est con t roversiam. Haec en im acceptio arbit rar io mod ohehdomadas d iscerpit , sine u l lo vestigio textus spa tium indefin itumin terpon i t in ter hehdomadem69 c t u lt imam,

imme con t ra v . 24 aper

t issime peccat . E tiam reccntior um il la interpretatio plur ibus pecca t .

Pr imo gra tu ito statu itur numerus indefin i tus qu i n ihi lominus in suas

por tes 7 62 1 dividatur . Dein a rbit rar ie asseri tu r o Cy ro usque

ad Chr istum esse hehdomades 7 ; nam ille annorum numer us non

potest reduci u llo pacto ad a liquem numerumseptenar ium. S i autem

in computat ionc d ivina ann i 538 vel 536 sunt septem bebdomadae ,

dein 62 hehdomades efficiunt c . annos 47 65 ; ergo tamdiu stab i t r c

gnum Ch r isti ; dein ven iet antichr istus per un am hehdomadem i . e .

per annos c . 76,c t potest r espondcr i quod S . August inus Hesych io

t esoripsi t . Por ro arbitra r ium est bona messiana in v . 24 solum r cferr e

ad con summationem saecu lorum , ub i u ti que in summa perfectionedahun tur ; par iter valde coactum est

, pestqu am d ictum est u t

r esti tuatu r ct aedificetu r l erusa lem,id quod statim sequ itur r est ituetu r et aed ificabi tur etc . non de urbe intell igere ,

de qua votes sol lic i

tus Deum rogavi t , sed de Ecclesia Ch r i st i , de qua tamen in illa acceptione nih il adbuc d ictum est . Dein qu is feret apostasiam i llamquaean te ant ich r istum docen te Pau lo ( 2 Thess . er it i to des ignar i cx

sc indctur Ch r istus? Iterum c ivitas ct sanct uar ium v . 26 olio prorsu s

sensu acc ipi debent ah eo qu i un ice ex orat ione Danielis ct ex pr iore

pa rte v . 2 5 colligi potest ; cor roborare pactumquod incidit in bebdomadam u ltimam et ideo obvio sensu ad ea bona r cfer r i debet quae

ex v . 2 4 hu ic hehdomad i adscr ibuntur,in hac explicat ione de impio

i ugo cxplica tur quod an tich r istus sui s'

imponet u t eos ad quaevis sceler a

impella t . Verumcumhoc vaticiniumdetu r in exsilio et detur postquamDan iel solu t ionem exsi li i ct instau rationema Deo peti it foedus neces

sar io debu it ab ipso et ah a l iis intell igi il lud foedus , de quo prophetaeantecedentcs locut i crou t et quod tore di xeran t tempor e instaurat ion is .

n…. 9, 24

-27 269

Itaque b isce confieitur expl ica tioncm eschatologicam admi tt i non

posse . A liud est , si qui s contende—r i t cx modo quo Chr istus loquaturd e exc id io lerusa lem et de fine mund i colligi posse vel deber e

,r u i

n amurb is i llasque calami ta tcs esse typum ac figuramvel pracsagiumconsummat ionis saecu lorum , quae est mu ltorum sentent ia vel cer ta

vel admodum prohabi lis (cf. Cornely , In trod . p. 541 not . Hoc

en im sententia supposita quam ex verb is Chr ist i der ivamus poter is

quoque affi rmarc et iamapud Dan ielem ca quae in u ltima par te v . 26 .

2 7 de u rbe et templo legan tur esse typum quendom ultimi rer umeventus . A tque co modo Cyr il lus b icrosolymi tanus rem consider assev idetur

,u t Froid l p. 7 2 seite adnota t . N ani in catechesi 1 5 (M .

v erba Chr ist i apud cvangelistas dc ahominationc desolat ion is explica td c tempore ant ich r isti ; unde necesse est eum eedemsensu in tellexisse

verba apud Danielem,cum Chr istus Dan ielem explic ite nominet .

Ver um Cy ri llum duplicem impletionem eor um verbor nm insinua r evolu isse eoll igi t Fra idl ex b isce in compu ta t ione hehdomadum 69

sequitu r Euseb ium; proin vix oh eo recessi t in una il la hehdomada ;e ti amverba Ch r isti non r el inquetu r lapis super lopidem,

h is impler i

ai t,in destr uctione lerusalem ct tempore an tich r isti ; demam, cum

Iuliauus apostata templum hierosolymi tanum i terum aedifica rc co

naretur,referen te Rufino (b ist . ceci . M . Cyr i llus vel

ex i is quae in Danielis prophetia lcgc rat vel quae in evan gel iis Do

minus praed ixerat , considerati one hab ita persti t it nu llo gener a fier i

posse , u t ib i a Iudaeis lapis super lapidemponerc tur t emplumver o

non ir i acdificotumex Daniele v . 2 7 colliger e poterat ; unde teste Ru

fino v . 27 etiam de destru ctione tempore Ti ti facto exposu it .

11 ) De ex pl i ca t i one non mes s ia n o .

Ter tius expli candi modus qui a rationa l istis potissimum cxcu ltus

est in co consist it ut vaticinium ad tempus An t ioch i Epiphan is refera

tur . Unus in antiquita te ,lul ius Hilar ianus ( cir ca annum 400p.

hanc viam ingressus est . Ai t enim visionem Dan ieli obtigisse anno

pr imo Dar ii Medi , anno coptivitot is 2 1 ; ah hoc tempor e u sque ad

Cyrum ct cxsil i i solu tionem fluere hehdomades septem tum r ever

tuntu r popul i de .Babylonia ,hoben tes secum ducemZorobabelem de

quo men tio facto es t ab angelo ad Dan ielem usque ad Chr istum

d ucemhehdomades septem unctionem sancti sanctor um cernii factam in templo aed ificato ; hehdomadas 62 ai t esse completas tempo

ri bus Macbobaeor um anno 141 Grac cor um; is to namque tempor e An

tiochus Graecis superba mente r cgnabot ; post 62 hehdomadas (s it

2 70 DAN . 9,24-27

angelus) d isper detur unctio c t san cto ; ergo post 7 et 62 hehdomadas

una hehdomada i n hac gentium ma l iti a excrcvi t , u t

etiam in dimidio hehdomadi s eiusdem ab Ant iocho rcgc Graecorum

aufcr tur sacr ific ium dc loco soneto et Sanctum'

ipsum pollu tum est

femin ino aspernamen to , ct abomin atio desolat ion is facto est super

a lta r e et sta tua Iovis quemolympiumvocant ill io In pr ima

i sta h ehdomada l ibros legis combur i, saer ìfica r i simulacr is ct im

munda manducar e gen ti Iudaeorum indixi t , c t fuit usque in 2 5 d iemmensis 9 ann i 1 48 r egn i Graecorum; in qu o anno complentu r bebdo

madae omnes 70 Sic il le ; in Ant iocho cern it imaginem an t ich r ist i .

Quammale confic ta si t compu tat ie annorumnon opus est cxscqu i ;

namah anno primo Dar ii usque ad Cyrum numerat annos 49 ; a Gyr o

usque ad annum 1 48 Groecor um i . e . annum 164 a . Cb . n umera i

annos 434 .

Ex catholi c is duo similia proposuer unt , Ha rdouin et Golmet in

d isserta t ione de 70 hehd . ; sed b i vat icin iummessianum eo aliquotenus servare st udent u t di can t 0niampontificcm qu i sit un ctus i lle i nv . 2 6 esse typumChr ist i . Ceterum totum or aculum exponunt de per

secu t ione quam Antiochu s I udaeis in tul it . E t Hardouin quidem nu

mer at 7 0hehd . o quarto an no Ioakim; ab hoc anno usqu e ad pr imumannum Gyr i in Med ia n umerat 7 hehd . ; Cyr us est dux il le unctu s

in v . 2 5 ; ab eademquarto anno Ioak im u sque ad IudamMacbohacumhehdomadas 62 fluxi sse poni t ;

’

undc terminus a quo pr o 7 hehd . c t

pro 62 est idem et ito non 70 sed solum 63 fiun t bebdomadae pr o

quo numerandi r atione provocat ad vocem in vu lg. adb ibi tum 70

hehd . abbr evia tae sun t ! Ca lmet vero ab exi tu sermon is i . e . ah ora

culo Ieremiae usque ad Ch r istum i . e . Cyr um septembebdomadas pon i t ; Ch r istus qui post hehd . 62 occ idetu r

,est On ias ; dux

ven tu r as est Ant iochus ; pac tum Domin i contin uetu r probis Iudaei s

qu i par t ib us Machab aeorum et religion i foven tes adversar ios se proeh ucr un t desc iscen tibus ab avita r eligione etc .

Ad idemAn tiochi tempu s or acu lum et qui demplerumque tamquamva ticin ium ex even tu refer t ingans r at ional istarum tu rba . In esplicatione autem si ngu lor um et in modo tempus 7 0hcbdomodum compu

t and i magno cer ni tur var ietas ct per tu rbat io . Singu la enar rar e e t

prope infin itum est et maxime inu tile . Specimina quaedamsuffic iont .

Ab exitu sermonis H i tz ig expli ca t dc anno 588 quo oracula Ieremiaecap. 30. 3 1 data sint ; unctus pr inceps post 7 hehd . est Cyr us ; post

62 hehd . occ id i tur 0n ia'

s pont ifcx et hehdomada u ltima eu r r it ah anno

1 70- 164. Sed ab anno 539 usque ad annum1 70non compu tar i possun t

hehdomades 62 i . e . 434 ann i , verumsolum369 ; quid ergo H i ts iq? sto

https://www.forgottenbooks.com/join

2 72 DA N . 9 , 24 2 7

qu i impus Iudaeis fere per hobdomadam annor um foederc iunctus

si t ; in eius d imidio tol l i cultum ct pon i statuam Iovis olynipi i in tecto

templ i ; demu in ipsum An t iochummorte i ri ab r eptum. Cum autem 62

bebdomadae min ime explean tur , tempor is designa tionemmere esse

symbolieam con tendun t . Al ii hehdomadas al i ter ponun t ; soi l .i . e . 606 - 1 7 2 11 . Ch . (hehd . 1 7 2— 165 (hehd . 7 au tem hehdo

mades ineipc re ah exitu sermon is , ut aed ificc tur ler usalem i . c .

pr aed icat ione evangeli i et extend i u sque ad secundum Christi adventum ; ctc . etc . (cf. Rein/ce p. 369-387 ; l io/zl . p. 283—2 95 ; Z . p. 1 90;

Keil p. 324

Vit ia har um expl icatiouum sunt man ifesta . P r imo plane uegligi tur

quod oraculis al ior um propheta rum consider atis luce clar i us est,in

v . 2 4 expon i ac promi tti bona messiano ; secundo quamvis omnes

fater i cogun tu r annorum numer um min ime conven ire , tamen axio

matis instar tenen t non posse intell igi n isi tempus An tiochi . Hoc mul tisi ta est fixum atque inconcussum, u t expl icationcm sic ordian tur ter

minus ad qu em ipso l ibro constat seq. 25 ;

unde tempore quo 0n ias II I est deposi tus , fin is est hcbdomodum 62 ;

proin ah anno 1 7 4 3 . Gb . retr o numerar i opor tet 434 annos ; unde ad

annum 608 a . Ch . per venitu r vel cum tempus inter 0n iam a muner a

remotum et occ isum accurate defin i r i nequeat , ad annum 606-604 ,

quo tempore Ieremias oraculum cap. 25 ed idi t ; itaqua pro 7 hehdomedis iam non rel inqui tur locus ; sed eum Dan iel numer um 70 ne

cessar io expr imera deberet , ann i ill i 49 recensentu r ah anno 588

usque ad 538 i . e . ad Cyrum ub etum ducem et includuu tu r in 62

hehdomadis (Reuss , Gesch ich te der heil igen Schr iften des a lten Test amcn tcs 188 1 p. Quam violento si t eiusmodi in terpreta t io pa te t ,

qua ex 70hehdomadis a proph eta clor issimc designatis fiun t 62, quod

in terpr etand i genus in omn i olio l ibro cum indignatioue reii ceretur .

Alii magnum er rorem in ann is computoud is vati imponunt . Ita v . g .

Meinhold qui statu it vatem ab anno 538—1 7 2 compu tasse 62 hehdo

madas annor um i . e . 434 annos pro 366 ; similiter Schurer qu i 7hehdomades cummul tis numera t ah urbe destr ucta usque ad Cyrum588 —537 ; hehdomadas 62 a Gyro usque ad occ isionem0u ioa 17 1 und e

Dani elem pro 366 ann is falso computasse 434 ,igitur circa 70 annos

r edundar e . Quem er rorem omn ino in tel ligi putat quia etiam losephu s

simi lem commisc r i t c t similem quoque Demetr ius helleu ista qui ahexs il io decem tr ibu um usque ad Ptolemocum IV (222 a . Ch . ) annostluxissc 573 con tenda t

, proinde accurate u t i Dan iel cir ca 70 annos

falso add ider i t (Geschi chte des jud iscben Volkes imZeita lte r Jesu Ch r isti

,1886 II p. Itaque pr ius non attendun t tempus a vate decla

DA N . 9 , 24—2 7 2 73

ra r i messianum foro hehdomada 70; dein votem invitum ad aliudtempus pert rahuut cumque er ror is gravissimi accusant . Haecc inc est

in te rpreta tio vel in iu r ia ,vexat io, contumelia?

Ter tio pecca tur i is explica tioni bus co quod verbo oracul i nullo pac to

opto sun t qu ibus r cs oh Antiocho ges tae expr imun tur . N am in or aculo

c ivi tas c t templum perdetu r vel destructu r ; cf. mmfin Gen .

de lebimus locum istum (Sodomam) , 2 Reg. ler . Lamon t .

cogi tavi t Dominus d isszpa re mu r um fi liae S ion etc . ; a t An tiochustemplum minime destr uxi t , sed solum con taminavi t ( 1 Mach .

39 . 57 . 62 ; 2 Mach . N eque sono modo oxplicor i

potest usque ad finembellum et decretae vastotionos ; nom de tem

por e An t ioch i id dic itu r vel r idicu lo modo bellum du rah i t usque

dumfin iatu r,vel falso, cum vasta t io non permanser i t usque ad fincm

b ell i ; sed iam an te mor tem An tiochi u rbs est denuo recuperata a

Iudaeis ; of . 1 Mach . d ixi t autem ludos et fr atr es eius . : ecco

cont r iti sunt in imic i nostr i,ascendamus nun c mundar e sancto et

r c novar c . Dein cor r obor ar e pac tum multi s pler iqu e refcruu t ad

1 Mach . seq. ad regem An t iochum qu i Iudaeis aposta tis dedit

potesta tem u t iacer ent i ust it iam gen tium,sci ] . u t mor es c t inst itu ta

Groecorum imita rentu r, gymnasia aed ificar cn t etc . Sed talis potestas

a rego concessa inepte d ic i tur pactum cor r obor are ; por ro nn : in l ibroDan ielis ubique di c i tur de Dei foedcr e 28 . 30. 32

, qu ae

est et iam not io in s . litter is fr equen tissime obvia .

Quod ut cvitent a liqui vertun t pactummu ltis r eddet d iffic i le i . e .

pac tumDc i pr opter persecu t ioncm factum est ouerosum et perd iffic ile

( ita H i ts . Fi7r st,Handwoer tc rh . Graf in Sch enkel , Bibellcx . I p.

a t id ad arb i tr ium est excogi ta tum. N am neque in hiphi l nequ e

in piel unquam ea sign ificat ione adh ibetu r ; vide Ps . (vu lg. l in

guam nostrammagn ificab imus) , Eee] . Zach . 1 2 c t con

for taho domum ludo ,con for taho cos in Domino . Por ro fin is eius in

in u ndat ione baud r aro de An t iocho expl icatu r (ef. a t d i c tio ca ad

mor tem An t ioch i designandam pror sus inepte trohi tur ; nam inundat io d ic itu r sensu bell ico ,

u t i 1 1,10. 2 2 . 26 . 40b eb r . c t Is . habetur

,

Antioch us au tem in bel lo non ob iit ; par iter fa lsum est expl ica re de

in ter i tu sub ito (Ros . Ges . Thes . p. n eque Ant ioch us in com

mun i quadam omn ium calami ta tc inter ii t , quero perperampr ovocan t

ad Ps . e t N ah . eum n eque in bollo ,n eque su b ito et inox

spoeta to , n eque in commun i quadam ca lamita te in ter i isse lego 1 Mach .

seq. et 2 Mach .

- 28 . Ul timem sen ten t iam explican t abomina t ioncm in templo permansu ram esse , douce eonsummat io dec reto ell

'un

da tur super vos tator em i . e . An t iochum. A t ne hoc qu idem opto d iciDAN IEL. 18 .

2 74 DA N . 9 , 24—27

tu r ; nam templum emunda tum est antequamAn t iochus inter i r et (e l'

.

1 Mach .

Si t itaquc totius hu ius d ispu tation is conc lusio h aec Daniel bonamessiano vat ic inatu r pr o hehdomada septuagesima ; haec a u tem b ebdomada tempor e Chr ist i rever s completur , dummode a verbo u rb isiterum aodificoudac in i tinm capiatur (prout ipso oracu lo i ubcmu r ) ,ergo haec explicatio est un ico vero et ipsis oracu li verbisplane respondet ; qu id igitu r ul tra quaeramus vel postu lcmus?

Versio LXX in hoc vat ic in io satis recedi t o textu bebr . et rel iqu is vers io

n ibus vc ter ibus . N on solumen im quae in textu bebr . leguutur maiore ver

bornm amb i tu expr imuntur , sed in numer is et in sen tent iar umcollocat ione

et iam al ins oracul i sensus propon i tur . Praecipua sun t haec in v . 24 no

minatnr urbs S ion et recensen tur septemmembra , quorum ul timum est

eòqpp&vm &ymv &yiwv . In v . 25 d ici tur et scies et intelliges et lac toher is e t

inven ies mandata respondeud i (sci l . 2 1 115

51) ct aed ifi cah i s ler usalem urbem

Domino ; v . 26 ct post septem et septuagin ta et sex agin ta duo removeb i turunct io (y_pìcpa ) et non er i t et regnumgent iumperdat urbemct sanctum cumuncto (per?: 1 65 xpm oì ) c t ven iet consummat io eius cum ir a et usque ad

tempus consummat ion i s bel lum gcretur ; v . 2 7 c t dominab i tur foedus inmul tos et i terum rever tetu r et aed ificab i tur in totum et longumet (quidem)versus consummat ionem temporum ct post septemet septuagin ta tempora et

sexagin to duos annos usque ad tempus consummat ioni s bell i c t aufcreturvastatio eo quod pactum fi rmatur in mul tas hehdomadas et in fi ne hobdo

mad is aufcretur sacr ificium et l ibat io et super templo abominat io vastat io

num er i t usque ad con summat ionem (finem) ct consumma t io dabi tur supervastot ionem. I ta qu i dem in ed i t ionc t i schend0r li ano et a Field textu s

LXX propon i tur . In v . 26 inser ì septuaginta expl icetur ex voce uw: et

cum et iam septem Iegatur , textus iste or tus v idetu r ex v . 25 septem et.

bebdomadae (o t r as ) sexagiuta duae . Ceterum textum borum duorum ver

suum confusumesse ac corr uptum non est improbab ile ct var io modo eumsanare et rest i tuere conat i sun t ; at omn ia et iam sat i s incer ta manen t .

Si textum u t i iacet legimus , in terpres r cvera adst ipu lor i videtu r ci inter

pretat ion i oracu li quae modo r eiecta est , sci ] . do t empore An t ioch i . Pon i t.en im 7 70 62 i . e . 1 39 et idem numerus denuo legitur in v . 2 7 add i to

quoque vocabulo annorum; unde videtur intell igere annos 139 . Iste au temnumerus ad aerom Seleuc idarum r ela tus tempus des ignat quo An t ioch us

r egnum occupavi t ; anno sci l . Se leuc idarum 137 vel 138 . Post annum igi tur

e ius computat ionis 139 aufcretur chr ismo quod for tasse in tellex it in terpres

de per turba t ionc c t ablat ionc legi t imac succession is pont ificum ; i ta verba

Fr a id l concipit ; al i ter J . D. Michael is (O r ient . B ibl ioth . IV p. 13) unc ti o

opostosiam commi t tet i . e . Menelaus sacerdos cum su is a rel igione et mo

r ibus Indecorum defic iet anno 139 aeree Seleucidarum templum et urbemrex An t iochus vexat simul cum uncto per quem0n ias in telligi potest ; haec

https://www.forgottenbooks.com/join

2 76 DA N . 10. 1

-5 . Probabi lissimum est Dan ielem dc h is impedimentis ct mach ination ibus certior em factum ieiun ium il lud ct luc tum i nsti tu isse de quo

nob is nar rat 3, prou t et iampler isque intorpret ibus visumest (cf.

P er . Ma id . San ct . Lap . Roli ] . Illo i toquc tempor e Dan iel fer vidas ad Deum transmisit deprecatioues pro incolumi ta to et salu te popu li

ad eum edocendum et consolandum mi tti tu r angelus , qu i

cum dc rer umfu tur ai umser ie reddat cer tioremcumque doocot var iasinstar e tr ibula t iones popu lo Dei at c i adesso auxilium potentissimum

otquc«victor iam ct glor iam piis Dci cu ltor ibus esse cer tissimam. Ex

tempor i s igitur cond it ione su a quasi sponte fit , u t ca latins a tqu e

accu ratius cxpl icen tur quae cap. 8 de ter tio regno proposi to sun t .

Hisce en im illud tempor is impletu r quod a soluta capt ivi tatc cu r r i t

et in ter r ed i tum ex es silio ct bon a messiah s , de quibus cap. 9 , in ter

icetum est .

a ) O c eani c e t mod u s a ppa r i t i oni s a nge l i 10, 1 -1 1 .

Quacrun t cu r Dan iel cumpu s Dei cu ltor ibus quorumDeus susc itavera t Spi r itum sit i n patr iam r eversus ; ita H i ts . mi

r a tur , quomodo Dan iel , egregium pie tatis exemplum Ez .

cam r ever tend i Oppor tuni ta tcm et admon i ti ou es neglexcr it quas i am

deder it Isaias 52 , quasi esset ah eor umpart ibus quos Isa iasdesc r ib it et quasi obl i tus essetmontemsan c tumDomin i ( ls . 65

,1

neque admitt i posse quod al iqu i ad excusandum votem protu lc r in t

eum iam aeta te sa t is fuisse provcctum ; nam r edi isse quoqu e senes qui

pr ius templum vid issent neque votem qu i i eiun i um sot longum spen te

suseeper it posse cen sori adoo fu isse vir ibu s fr actum,u t susc ipicn do

i tincr i esset impa r . Eandem quacstioncm iam Thead . movi t r esponditquc ,

sicu t Daniel non propter suo pecca to sit cxsul factus ,sed u t

populus in cxsi lio haber et quondam cu r ator em ct magistr um i ta pr o

videntc Deo cummau sisse apud r egem cu i esset cor us ne Iudaei qu i

r emou crcnt in Baby lon ia cu r a desti tucrentu r spir i tua li . Atque profectocum tan tam in au la regia sibi conc il iasset auc tor itatemet r everen ti am

(cf. cap. 5 . r ebus popu li eptimc pr ospicero potu i t , nequ e impr obabile est quod adver t i t Ma ld . eum a Cvro r cgc quoque reten tumfuisse

,u t i postea N ehemiam ah Artaxer xc . A lios quoquemu lta s cosq ue

pios romon sissc ,elucet cx Esd r . seq. c t Esd r . illos asc end isse

r efer tu r quor umDeus suscitoverat spi r i tum Deus autemsapien t issimo

pr ovidenfiac suae consilio votem a liosque pic s sistc rc volu it in ter gentes

,u t iam tum essen t r eliqu iac Iacob in med io popu lor um qu asi r os

o Domino (Mich .

DAN . 10,1-3 2 7 7

Designatu r v . 1 tempus et v . 2 -4 occasio r evelatiou is ; v . 1 Anno

t er t io Cyr i r egis P ersa rum verbum revela tum est Dan ieli cognomen to

B a ltassa r et verbumver umet for ti tudomaqna in tellex i tque sermonemin telligen t ia en im est opus in visione i ta soi l . votes pr acfatur ad

c uncta quae sequuntu r usque ad N omen autem ct cognomen

cxpressi t u t ah omn ibus in tel ligeretur (Ma ld . ) u t se eundem profitc

r etur de quo anteo ac tnm est ; insuper nomen duplex, sac rum ct pro

fanum optopracludi t oraculo quo ct dc popu lo theocratico et de gen

t ib us rcgn isquc profan i s mu lta disseruntu r . Dc Ba ltassar vide ad

Verbum vel r cs ci r evelata est ver i tas,non inaue vaticini um

,u ti

pseud0prophctac efl'ut i rc solchant et iam exsil ii tempore ( ler . seq.

1 5 . Ez . est etiam 511 3 mi li tia magna , eo soil . modo qu i a

et de belli s (Sa ) et de tr ibulat iou ihus et affl ict ion ibus plur imis in co

or aculo agitur ; de ca voeis notione qua res gravis ac vita designaturmolesta ct du ra vide Iob ls . b chr vocem b . for t it ud inem ver ti t S . H ier . , qu am a lias mi li tiam

,exercitum reddcre so

let . Dein assc rìt simu l cum r cvelatiou c seu visione sibi eius vision isi n tell igen tiam esse dat um; bebr . in tell igend a ei in visione i . e . inter

prota tic in ipso visione mih i tr ad ito est ab angelo (Ma ld . San ct . .Mar .

Ca lm) Quo prooemio etiam ou imum legentis redd it at ten tum cum

da re actnm i r i d icot gravissima quae tamen modo ad intel ligendum

opto proponatur . Et r evcro‘

qu ae de bellis postea tradi t , ceter is ora

cu lis sunt planiora magisque perspicua . Voca t r evela tionemvisionem

qu ia et angelos couspcxi t ct aud ivi t eos colloqucu tcs ct fu tura accurated idieit (Thoai )Qua r c ipso r evelationem quasi merueri t expon i tur v . 2 in d iebus

i l lis ego Dan iel luqebam tr ium leebdomada r umdiebus v . 3 panem de

sider abi lem non comodi et ca ro et vinam non in troierun t in asmeam,

sed neque unguen to a notus sum, dance compleren tur tr iumbebdoma

da rum d ies cu r t r istis ac mocstus fuer it , recto cum pler isque ex

eo declaratur quod Iudaei r edu ces var i is molesti is vcxahan tur , u t su

pr a d ict um est . A ll i causam assignant , qu io propter Iudaeorum cx

su lum ingen ium contumax quo nollent Deo obed ien tcs r ed ire mu ltuman imo augcba tur (Theod . l ci unat et Iuget ex v . 4mense pr imo ;eo i taqu c tempore quo in lndaco cc lch robatu r pascha in memor iamliberatiou ìs a servi tute aegypt iaca ; dolc t Dan iel quod ca liberatio iu

tcgr a popu lo nondum erat concessa sed quod iterum etiam in patr ia

genere quodam ser vitu tìs tenebantu r sub al ienigenar umdominot ione

c t hostium vcxatiou ibu s erant cxposi ti . In beb r . per tres hobdomadas

c t add i tur a rm dies, id quod add ì a liqu i consen t pr opter 9 2 4 ; alias

legitu r quoque add itum v . g. Gcn . N um. quibus

2 78 DAN . 10, 3-6

locis tempus mcusium vel annor um plenum c t integrum fluxissc de

clar atur . Dan iel ic iunans a pane desiderab il i i . e . cibo del ica to ah st inu i titem carne v inoqu e ; par iter unguento ; vinum en im et unguentum

lact itiam sign ifican t Ps . Prov . Is .

Qua ab stinen t ia et su i ipsius affiict ione preces suas ct obsecrat ion cs

rcddere volu i t cffica c iorcs Becque grot ior cs ; simul quamarden ter d c

sideret popu l i sui bonumman ifestatur . Ieiun ium en im adb iberi sa c

pius solebot u t Deus flccteretu r ad mise r icordiam; vide 2 Reg.

2 Par . Ps . Ioel 1011 .

in ter r cs Deo gratas quae vover i poterant recensetur ieiuni um N um.

N eque fr ustr a se affl ixit coramDomino v . 4 die au tem vz'

qesima et

qua r ta mens is pr imi er am iu .r ta flu viummagn um qu i est Tigr is, v . 5

et levavi ocu los meas et vidi et ecco vi r unus vest i tus l in cis et renes ei us

a ccinct i a ur a obr i zo v . 6 et corpus eius quasi chrysoli tlzus et fa cies eiusvelu t species fu lgu r is et ocu li eius u t lampas a rdens et bra c/zia eius

ct quae deorsum sun t usque ad pedes quasi species a cr is canden t is c t

vomsermonum eius u t vox mu l t i tud in is ex v . 1 2 . 1 3 potct Dan ielem luc tum incepisse ter t io d ic men sis pr imi ; u nde a liqu i con i ic iuu tetiamin exsi lio d iempr imumet alterumfu issehab itumceleb riorem u ti

nar r atur cx tempore Sau l ct David is 1 Reg. seq. 2 7 . 34. Locum

ora tion is Iudaei post er iores prope fluvium el igeban t ( cf. Act .cr atnc idemmos iam tempore Dan ielis? Cum complur ibus enim v . 7

Dan iel erat iux ta fluvium co d ie quo ieiun io et orat ion i vocabat . Tigr isbebr . assyr iacc Diklat vel Idiklat (cf. S chroder , Kei linsch r . 11 .

A . T . ad Gcn . Quem vidit ita descr ib i t , u t qu amvis figu ra homo

esse vider etur tamen et vultu c t color e ct voce al iqu id supra hominem

proc se for at (Ma ld . ) et proinde angelum sign ifiect . Appar ct l imeisvcstitus

,si cu t sacerdos

, qu ia angelus quoqu emcd iator is muner e in terDeumct hominemfu ngitur ; praeterea a lbo colore et glor ia et san c tita ssigu ificatu r ; vestibus candidìs alias quoque angol i apparu er uu t ; cf.Ez . Mar c . Act . In c ingu lo ex au ro opt imo et fulgido

ma iestas Splendc t r egia ; b ebr . au r um 1531 11 vide ad ler . Corpu s

eius fulgcha t quasi uiu_

fiwg , ch rysoli thu s (of. ad Ez . vel topaziou ;

proinde sub veste candi da eti am corpor is color e fl avo v ir id is ct splendescens emicabat . Facies eius insta r fulgu ri s ; in fu lgu re in cred ibi li sSplendor descr ib itur qu i cum pu lcher sit a liquid tamen ter ror is habe tadmìxtum ocu li eiu s u t fa ces ign cae proinde quammaxime collu centcs ; demu 1n b rach ia ct pedes sicut a5pec tus ac r iscandcntis vel poli ti ac tersi fu lgcn tis ; cf. Ez . Totus igitur angelihabitus lacem

,splendor cm fulgor cm proc se for t . Deus est lux c t

https://www.forgottenbooks.com/join

280 DAN . 10, 1 1-1 2

sensibus dest i tutus prouus iacebam in terra, quasi mente alìcnatus c t

cxan imatus . Fragil i homin i succurr i t natura alt ior,u ti Ez . v . 10

et ecco manus tet igi t me et erex it me super gen na mea et super

ar t icu los manuummea rum‘,v . 1 1 ct d ix i t ad me Dan iel vir desi

der ior um,in tell ige verba quaeego loquor ad te et sta in gradu tuo n u n c

en im s um missus ad te cumque di xisset mihi sermonem istum,ste t i

tremens postqu am suam sensi t infirmita tcm exper i tu r vimsuper namqua cr igitu r ; homo en im suae si bi cou sc1us imbec ill ita t iset vi r tu te coelesti confor ta tus aptus est cu i favores divini concedantur Deus en im quì superh is rcsistìt humi libus dot gratiam. Ange lus

blonde cumal loqu itu r Dan iel vir dilectissìmc ; vide ad ex qu a

al locu tioue Gab r ielem angelum cognosc i posse b aud improbab i l iteraliqui con ioctan t P rofec tioucm suam angelu s ind icet a Deo

dest inatam,u t Dan ielem solar ctur ct edoccr c t

, quem nuntium coel i tu s

missum cum r everen tia stans audiat . I to n imium timor em c i eximi tot Dc i circa cumproviden tiam ac bon ign i tatem commendet , qu i tomsub limi ad eum u ti tu r intern uu t io .

b) A ngel u s v a t em sola t u r 10, 1 2 -1 1 , 1 .

Faustus nunt ius c i a ti‘

cr tur ; min imo fr ustra pr eces fudit ct sese a f

fl ixi t v . 12 E t a i t ad me noli metuerc Daniel , qu ia ex d ie pr ima

quo posu ist i cor tu um ad intel ligendum u t te affliger es in conspec tu

Dei tu i,exaudi la sun t verba tua , et ego ven i propter sermones tuas

ad in tel ligendum, id igitur ogit Dan iel in il la tempor um di ffi cu l

tate,u t qu ae essetDei volun tas ct providen tia et quo tcndcr cnt illac quas

permiscr i t rer ummolestias ac vcxat iones perciper c t . N am rcdu c ib us

ct ad opus Dei man us admoven tibus ca ob i ic i imped imento on ìmum

pr ophetae nexium teuchat ac soll ici tum, qu id causae esset . Prophc ta c

en im reditum c t instaur ationem subsequentem eximio modo desc r ipseron t ; u nde votes timn it nc for te pr opter popu l i pecca to et segn i t icm

Deus iusto ir atus pr omissa suo cohiberet ah ingr atis . Affirmat angelus

sta tim eius preces benigne esse admi ssas a Deo ; proinde foro qu od

pc ticr a t , i d est cum edoc tum ir i de Dc i consilio in rebu s populi red uc is

admin ist ran d is . Quore postmodum c i ordinem c t ser iem rer um futu

ror um exponi t . Par iter declara tur v is et efficacia supplicot ion is cum

ieiun io con iunctae sta t im preces exaudivit Deus ct propter cas mis itangelum consolotor cm c t consi lìorum d ivinor um in terpretem; onegr egium exemplum, quam bono si t orat io cum ieiunio (Toh .

1 . De ar t icul is mannu…nihi l apud Theodot ionem; apud LXX i n t 1 4 ixw ; r ò v n°615 » nou .

DA N . 10, 13 281

N ota t S . H ier . quaer i tur , si sta tim exaud itus est , cur non sta tim ad

eummissus si t angelus ; data est ci per meram occasio ampl i us Deumd eprocandi , u t cx co quod plus desiderat per Iahorcm plus and i r e

mer cotu r

A l iam causam cur non statimvener it angelus expon i t v . 1 3 pr in

cops a u tem regn i P ersa r um rest i t i t mihi vigin t i et uno diebus et ecco

M icha el unus depr in cipi bus pr imis ven i t in adiu tor iummeum et ego

r emansi ibi iux ta regemP ersa rum cumpr inceps fw d ica tu r deMichaela qu i unus de pr imis pr inc ipibus appellatur , eadem vox in

pr inc ipe regn i Persar um etiam angelum sign ifica t , sien ti in fra quo

que v . 20 pr inceps Graccor um et Michael pr inceps vestor,angelus

tu tor Iudaeorum d ic i tu r . Intelligi au tem ubique angelum bonum ,

sen ten tia est longe plur imor um ex vcter ibus et r ecen tior ibus ca thol icis

eaque retinenda . N am co quod Mich ael dic itur pr inceps vestor v . 2 1

c t pr inceps qu i sta t pro fi li is popu l i tu i , qu ì cos tuetur eorumque

causam st renuo agit ct defend it , sino u l lo dub io declaratu r mnnusangeli tu tor is , cu i cu ra popu li d ivin i tus est commissa ; quar e conse

qu ens est et modo eadem loquen d i necessar ium,u t angelus qu i ap

pel la tu r pr inceps r egn i Persarum et iam censeatu r cur am eius r egn isib i haber e demandatam. lamvero nequi t coneipi augolummal am i ta

d esc r ibi, u t ci cu ro popu l i dicatur esse concr ed ita . Proinde etsi diabo

lus d icatu r pr inceps hu ius mund i,id ad nostrum locum non poter it

appli car i , qu ia nost ro loco pr in ceps ex or a tione con texto non do co

d ici tu r qu i dominatu r in olios sive bene sive ma le,sed dc co quì a li o

rum r es curo et stud io suo prosequ itur et fovet .

Itaque asser i tu r r egno quoque et pr ovincias haber e angelum tu to

r em. Hacc doctr ina h ic c loro enu nt ia tur ; ot eius quasi germen ct

semeu iam in pr ior ibus lib r is sacr is cont inotur . Habu it en impopu lusIsr ael angelum tu tor em qu i cont ra Acgypt ios et in deser to su am

ostend it cu rampopul i ; Ios . angelus apparet qu i se nomin at pr inc ipem cxcr ci tus Domin i ; 4 Reg. angelus in cast r i s Assy r ior um

occidi t cen tum octogin ta qu inque millio . Por r o angelos tu tores dc

sc r ih i hominumfr equens est ; er ipiun t v . g. Loth ex incen d io sodomi

t ico ; eos cermit Iacob patr iar cha ascendent cs in coelum ot descendeu

t cs, quod qu id est a liud n isi mnnus gerer e in ternuntior um in ter Deumc t homin es?Balaam edocctu r ah angelo ,

Isa ias ope angeli emundatur

o peccato ; angelos comites Dc i et exsecutor es iudici i d ivin i con spic i tE zech iel etc . etc . Undo in fer re l icet angelis quoque curae esse regna

popu lorumqu ippe quae non sine consilio provident ioc d ivi nae con

d uu t ur ct cxsistun t . Ceter um ipse Dan iel Deum nob is ostendi t

mu ltis mi l libns angelo'

rummin ish u n t iumc i rcumdatum min ist r ahun t

DA N . 10, 13

igitu r Deo ad eius consil ia in homin ibus promovenda et exsequenda

si autem hoc ,i n r egnor um quoque admin istra t ione suam colloca re

debebunt cu r am. Quar e ex doctr in is iam trad i t is consequen s quoque

est,u t angelos bones agnoscamus r egnorum t utores . Uncle perperam

concludunt a liqu i ex doctr ina de angel is ad tempus machabaicum ;v ide Proleg.

Tamquam tutor es curam eos specialem habere , u t sui quisqueregn i bonum et emolumentum promoveat , fac ile sequ itu r . A tque indeexpl ican t quomodo intell igi debea t un um angelum a lter i resistere velangelum pugn ar e adversus angelum v . 20. In quam r em i ta S . TIzomas con tingi t quandoque quod in d iversis r egn is vel in d iver sishomin ibus cont rar ia mer i ta vel demer ita inven iun tu r , u t un us alter isubda tur a u t praesi t . Quid au tem super hoc ordo d ivinae sapient iaehabeat cognoscer e angeli non possun t n isi Deo r evelan te ; unde ne

cesse haben t super h is sapien tiam Dei consu lere . S ic igi tur in quantum de con t rar i is mer it is e t sibi r epngnant ibus d ivinam consulunt

voluu tatem,r esistere sibi i nvicemd icuntur

,non qu ia sint eorum con

tr ar iae voluntates ( cum in hoc omnes concordent quod Dei senten tia

impleatu r ) ; sed qu ia ea de qu ibu s consu lun t sun t r epugnan t ia

(Summa , I q. 1 1 3 ar t . 8 ) et S . Gregor ius subl imes spir itus eisdem

gen t il ibu s princ ipan tes nequaquam pro in iusta agen tibus decer t an t ,

sed eor um facta rec te iud ican tes examinant , cumque u n iu scui usqu e

gen tis vel cu lpa vel iust it ia ad supremae cu r iae consil ium duc itu r,

ei usdem gen tis pr aepositus vel ob tinuisse in cer tamine vel non ob t i

un isse perhibetu r ; quorumtamen omn ium una victor ia est , su i super seCr ea tor is volun tas

, quam dum semper aspiciunt , quod obt inere non

valen t nunquam volun t (Mor alia in [ob l ib . 1 7 cap. 1 2 ; M .

Dum soil . su ae qu isque gent is bonum et emolumen tum angelus cupi e

ba t pr omove re ,cen sen t Gabr i elem orasse Deum u t omnes ludaei r e

d ir en t in patr iam ,angelum au tem Persar um eos r emaner e volu isse

,

u t Persae per eos verum cognosceren t Deum (cf. Per . Ma r . Lap . Tir .

Gard . Loc/z, Rob ] . A liam a l ii causam d issensus angelorum afl'

e

r un t,soi l . a ngelum Per sar um cernen tem ipsius israelis iniqu i tatem

aegr e tul isse quod ii ma ior is pr oviden tiae fr uc tum fer r en t (Theod . )vel qu ia Iudaeis in patr iam r ed i re r enu en t ibus i rasceret ur (S . Ephr . )vel qu ia ex istimar et Iudaeos non pro peccat is satis ded isse poenamm.

Quae r at iones vix pr obar i poter un t ; sed d icendum est cum E st io

figur ae locu tione sign ifica tum est queml ibet angelumqu i vel homin ivel r egno praepositus est , summa cu ra et stud io insta re pro par te sib icommissa ,

donec per revela tionemi is constet dc d ivina volun tate al i

quid d iversum ord inan te

https://www.forgottenbooks.com/join

284 DA N . 10,1 3

ob t inuer i t victor ia . Vix en im angelu s ob id rest i ti t , ne nun t ius de rebu s

futur is Dan ieli affer rc tur ; nam cur men t io fieret regis Per sarum? Igi turnecessar io agi tur de bono popul i quod promover i possi t a rege . Atqu e de

ea r e et iam Dan ielem soll i c i tum esse supra diximus atque profec to reve

Ia tio quae ei fi t ad hanc curam et soll ici tud inem sedandam spectat . Si

vero ita est , iam non in tel l igi tur , qu id angelus v ictor ia sua obt inuer i t .

N am mach inat iones i l lae host ium popu l i revera tan tum valuerunt , ut

destruerent consi l ium Iudaeorum omnibus d iebus Gyr i regis Persarumet usque ad regnum Dar i i regis Persarum Esdr . et intermissumest opus domus Domin i in leru salem et non fiebat usque ad annum se

cundum regn i Dar i i regi s Persarum E sdr . de qua re vide ad Agg.

seq. I taque id de quo angelus apud regem Persarum agere cen ser i

commode potest non efiec i t ; er i tne igi tur assumendum,id impetratum

esse ne deter ius quid Iudaei s acc ideret? ne iuberentu r ex ludaea remeare

in exsi lium? l d tamen parum videtur nec tan to apparatu d ign um. Manet

igi tu r sua ver i tas verb is qu ibus ut i tur Sa mih i plane mirab i li s videtur etin tellectu d i ffici ll ima ista angelorum in ter se pugna .

Propter vocem resi stend i et v . 20proeliand i adversus pr inc ipemPersarum nonnu ll i in pr inc ipe Persarum malam angelum agnoscendum esse

putaru nt . I ta legi tur apud Cassian um collat ione 8 cap. 13 (M.

i temque in l ibro (ol im S . Prospero ad scripto) de promi ssion ibus et prae

di ct ion ibus Dei , par te 4 quae et iam in d imid ium tempor is inscr ib i tu r

cap. 4 ( 111 . eadem senten t ia pr0pon i tur a Ruper t0 ,abbate tu it iens i ,

in opere de victor ia Verbi lib . 9 cap. (M . dein fuse eam

propugnat Sanet . et ex recent ior ibus protestant ibus eam amplectun tur Z .

K ei t . Sen tent ia S . Il ie—r . potest in u tramque par tem ver t i . Dic i t en im ad

v . 13 videtur mih i h ic esse angelus cu i Persis ered i ta est iuxta i l lud quodin Deu teronomio legimus quando d ividebat A lt issimus gen tes et d issemin abat fi l ios Adam , statu i t terminos gent ium iuxta numerum angelorumDei (Deu t . rest i t i t angelus Persarum facien s pro ered i ta sib i

pr ovincia n e capt ivorum omn is popu lus d imi t teretur Qu is aud iens Persidem cred i tam angelo ,

angelos Dei , pro ered i ta si b i provincia angelumfac ien tem non cogi ta t de bono angelo?A t med ia in sentent ia al iud pon i t s .

doctor ist i sun t principes de qu ibus et Pau lu s apostolus loqu itur sa

pient iam loqu imur in ter perfectos , quam n ul lus pr inc ipum saecul i hu ius

cognovi t ; si en im cognovissen t , nunquamDomin umglor iae cr ucifixissent

( 1 Cor . id quod un ice de mal i s angel i s dic i potest ; atque demum con

clud i t r est i t i t pr inceps Per sar um enumerans peccata popu l i Iudaeor um

quod inste teneren tur capt ivi et d imi t t i non deberen t Qu i de angelo

ma lo expl ican t , quandoque provocan t ad Is . Bar . 4,7 . 1 Reg.

3 R eg. 1 Cor . 10, ut ique hoc certum est daemones et s ingulos

infestare et in pugn a gen t ium con tra r egnum Dei suas agere par tes ; at ex

eo min ime sequ i tur et iam nostro loco d iabolum a prophete descr i bi vel

daemon em vocer i ab angelo pr inc ipem P ersarum.

S ingu lar is est sen ten t ia Ca lm. qu i mavu lt pr inc ipem bunc Per sarum

DAN . 10, 1 4 1 7 285

in terpretar i Cyr um qu i totis uno et vigint i d i ebus rest iter it Gabr iel monen t i ; quare Ca lm. et iam v . 20 agnosci posse epinatur in pr incipe Grae

corumA lexandrumMagnum, qu i ment i Gabr iel is obversatu s si t . At i ta

omn is propr ietas dict ionis ex verb is et contexte orat ione quam pet i opor

tet ever titur ac deser i tur .

EXpl icu i t angelus , cur moram nexuer i t,ver um ipsam quoque mo

ram u t i li ter esse impensam docu i t ; iam ad qu id praesens advener i t

e“

xpon i t v . 14 ven i au tem u t docerem te quae ven tu ra sun t popu lo

tuo in novissimis d iebus , qu oniam adhuo visia in dies in novissimis tempor ib us mu l ti exponunt de tempor e messiano

,i ta ut ange

lus d ic i debeat ee. solum ob oculos h abere quae seq. dec laran

tu r . A t id sat is d ur um est . Sei te au tem adver ti t Sanct . D’D-M w arm:

d ic i non solum de temporemessiano sed de tempore simpliciterfutur o u sque ad tempu s messian um hoc tempor e incluso ; tale enimtempus futurum N abuchodonosor regi i n il la sta tua est pr aefigura

tum. Uncle ex candem dic tionem eadem modo h ic acciper e pos

sumus idque eo magis qu ia angelus rever a tempus expon it et proximefutu r umet longe r emotum. Pr oin explicar i Opor tet de tempor e sabse

quen te , et ad hoc tempus , ad bos dies d ic i tu r visio spec tar e ,de h is

d iebus valere ; cf. mmb; et de h is adhu c vision em dar i d ic itur,cum

iam an tea cap. 7 et 8 de eo tempor e actum si t

Angelo loquen ti r ever ent iam exh ibet vates et cer te etiamadmirat ione quadam au t stupor e tangitu r cum aud ier it quam ameu ter Deus

populo provideret e t quam sedu lo natu rae quoque nob i liores ac coe

lestes , angel i cu ram eius gererent ; u nde v . 1 5 cumque loquer etur

mihi hu iuscemodi verba ,deieci va li ummeum ad ter ram et la cu i

vox ei pr ae stupor e et nob il ior is natu rae r everenti a in ter clusa erat ;

simu l sign ifica tur ad loquendumcum angelo et ad vaticin ia commun icanda ind igu isse vetem auxi lio superno ; proin agi de r e quae solisv ir ibus human is nequeat perfic i . Quare signo ad r em apto vi r tutem

ei dar i altiorem indiea tur v . 1 6 et eoce quasi simi l i tudo fili i homin istetigi t la bia mea et aper iens os meam locu l us sum et did i ad eum qua

staba t con tr a me dominemi , in vis ione tua d issolu tae sun t compaqmeae et n ihi l in me r emans i t vi r i am v . 1 7 et quomodopoter i t ser vus

domin i mei loqu i cum domino meo ; n ihi l en im in me r emansi t vir iam

sed et ha l i tus meu s in ter cludi lur eum qu i tetigi t labia pr0phetee fu isse angelum ipsum qu i ad eum loquebatu r , c iare sequ it u r ex

v . 1 8 et ex v . 1 9 cum Dan iel d icat loquere domine quia confor tast ime , quae confor tatio ab eo facta d ic i tu r qu i quasi species v ir i lab iaeius tetigit ; quar e super vacanee fingi t

‘

Kei l al ter um angelum praeter

DA N . 10, 1 7 - 20

eum quemvates stat im alloqu itur . Quasi species v ir i etiam de

angelo Gab r iel d ic itu r . Tac tu sign ifi catu r lab ia a Deo aper iri ; c i . P s .

Is . 7 . A llocu tio u‘m etiam Ios . et Ind . ad ange

lumfi t ; immo fr equenter ad hominem lege v . g. Gen . cap. 23 . 24 . 33 .

44 etc . etc . Hebr . ver tes propter visionem dolor es mei (ad me) conver si sun t (Va t . dolor e et defectu vi r iumobru tus sum ; cf. v . 7

9 . An imo valde demisso loqu itur vates in v . 1 7 coram angelo suam

in time sout iens infi rmitatem. Quae an imi demissio est etiam Optimapr aepar atio ad dona Dei acc ipienda ; h umi l ibu s en im dat Deus gr a

t iam. Talem an imi verecund iam vir i man ifestan t d ivin is favor ibusdonati : cf. Gen . Is . ed quem locum notat S . Ch r ysostomus

tales sunt sanct i omnes quando ma iore fruun tur honor e , tune magish umil iantur .

Videmus Deum non sub ito sed peu let im agere ut sese ad natu ram

r erum accommodet ; pr imum Dan ielem in genua ta ntum et manu s

erexi t v . 10, dein in pedes v . 1 1 ; postea mu tum loqù i fecit sed tr e

men tem ac t repidan tem v . 16 ; nun c timorem ipsum excu t i t (Ma ld . )v . 18 ru r sum ergo tet iqi t me qu asi visia homin is et confor tavi t mev . 1 9 et d ix i t noli t imere vi r desider ior um pax t ibi

,confor ta re et

esto r obustus Cumque loquer etnr mecum, convo la i et d ix i loquer e ,

domine mi, qu ia con/or tast i me qu ia non sub ito Dan iel vi r ibus

i ntegr is adstar e exh ibetu r , etiam quan toper e illa visione si t per cu lsu sdescr ib itu r . Pacem non solum adpr ecatur angelus sed eam in an imovatis effic it , i temque non tantum b is iubet eum esse for tem sed simu l

r edd it for tem, qu ia verba coeli tus missa id operan tur quod sonan t . Id

exper i tur Dan iel ; unde se con for ta tum sen tit angelo loquente et iamaptum cu i va tic inia commun icen tur .

Ea au tem vat ic in ia al iquo vest i t prooemio v . 20 pr imo exc i

tat Dan iel is a t tent ionem insinu ans semu lta et praeclara esse dictur um

quae ne su spica r i qu idem posset vates v . 20 et a i t u umqu id sais,

qu a r e vener imad te dein expon i t qu id negot io pereoto sib i si tagendum et nunc r ever la r , u t pr oel ier adversumpr in cipem Per

r um; cum ego eqreder er , appa r u i t pr inceps Gr aocor um ven iens

i . e . tu ne , or acu lo da to ,r eve

‘

r sur us sum; causam igi tu r susceptam

etiampostmodum se tu i tu rum esse affi rmat con tr a angelum t utorem

P er sar um ; proinde spondet se fore sollic itumpro emolumen to Israel ;

por r o quam pr imum res composita est cum angelo Persa r um,a l ins

iammih i occur r it,angelus soi l . tu tor I a van vel Gr aecor um. Hebr . e t

eqo egred iens et ecce pr inceps I avan ven i t,egred i di c i tu r de exped i

t ione mili ta r i susc ipienda ; post r egnum Per sa r um or itu r r egnum

Graecor um; promitti t itaque angelu s se et iamstante hoc regno causam

https://www.forgottenbooks.com/join

288 DAN . 1 1 , 2-3

tores ct latin i pleno ore,u t Sanct . loquitur , commendan t ; qua r e

optime dic itur ab angelo ex c i tabi t omn ia con tra regn a (var ias respuhli cas et civita tes) Graec iae . N am,

u t lustinu s c . d ic it , septuagin tami ll ie de regno armaverat et trecen ta mi llie de auxili is ; naves qu oqu e

decies centummil l ia n umero habu isse d ici tu r .

A Xerxe sta timfit t ransi tus ad Alexand rum rcgibus al11s omissis, u t iangelo Graècor um ven iente iam’

innu itur ; non en im u t S . H ier .

note t,cu rac fu it spi r itu i pr oph etal i h istor i ae ordinem sequ i , sed

praecla ra quaeque perstr inger e . Verae en im prophetiae , u t saepi us

iam notavimus , est non tam singu la rum r er um ser iem enumera r e

quam ea eil‘

er re summa eventuum capita qu ae l icet tempor um in tervallo sin t d iscr eta et separ ata ,

tamen vel vincu lo quodam u ti causa

et effec tu s inter se cohaerent vel un am Dei normam complectun

tur et expr imunt (cf. ad Mich . Commen t . in ls . l p . 8 1 3 .

Clad ibus autemXerxi infl ict is r egnum Persa r um lab i et ad inter i tuminc l inar i et vergere coepi t ; quar e longa i lla mora aegrota ti on is n i

hil iam habuit quod ad res Iudaeorumper tineret . Insuper i lla in Graec iam invasio oppor tun i ta tem pr aebu it vindictae quam Al exander

ar r ipu isse di ci tu r . Ita enimA lexan der in epistola ad Ba r ium Codoma

n um scr ipsisse perhibetur apud A r r ianum (de exped . A lex .

ma ior es vest r i Macedon iam r eliquamque Graec iam ingressi damn isnos afi

'eoerun t , cum ipsi n u lla pr ius a nob is accepissen t ; ego ,

Grae

cor um imper ator const itutus ,Persar um in iur iam Vind icare volens in

Asiam t ra ieci a vob is lacessitus S imil i modo 5 ad ar ietem cor

n ibus ven tilan tem con tr a r egiones accu r r it celerr ime hi rcus et e ife

r atus in eum percussi t eum; igitur idem cern i tu r b reve d icendi genu s .

Cum igitur tot r eges Persa r um omittan tur ex una par te ,ex al ter a

au temn ih ilominu s cernatu r nexus in ter invasionemGraeciae et or tum

r egni ter t ii , regn i soi l . Graccor um,Alexand r i et su ccessorum eius

,

d uo facile coll igimus ; pr ius est non esse vati cini um post even tum ;

qui en im ta le quid atten tant ti nger e ii sedulo cur ant u t vatic in ia il lai ac ta et ficta accu ra te sec und um res gestas efi

'

ormen tu r . Pr o qua r e

affer r i possun t testes quotquot exsi stunt lib ri apocryph i qu i r es gestasinvolu cr o et forma va t ic in ior um per trac tan t ; atqu e profec to qu i al i is

persuader e vu lt esse edi tum va t ic in i um il lud i ta effingi t , u t r ei d e

qua va tic inandum est omnino congr uat . A lterum est in nexu i llo i dr ever a prodi quod in or acul is d ivin is saepe depr ehendimus , even tu s

sc i] . longe in ter se d issitos con iungi qu ia unus ex al tero in rer um c ursu

or ir i vel ab al tero quasi praepar a r i videtu r .

Ipse quoque A lexander genera li solum modo desc r ib itu r v . 3 sa r

get vero re.r for /i s et domina bi tu r potesta te mu l ta et fa ciei quod p la

DA N 1 1 , 3-4 289

cucr i t ei en totum! si qu is autem tempore machabaieo finxissetvati c ini um, quot et quanta nar r asset ? certe non omisisset quod Iose

phus nar rat de honore ab A lexandro pontifici et templo hab ito quod

exemplum adeo pr aeclar um con t ra r egem Antiochum per secu toremet r aptorem plu rimum valuisset ! Rex d ici tur for tis

,eius dominat io

magna ,modus dominandi ad eius a rb it r ium ac beneplac itum. Tr ia

h aec i ta enunfian tur , ut ad omn em r egem qui bell is r egnum mai us

sib i cond i t applicar i possint , vel maximi cui usque impera tor is indolemexpr imere videan tur . N ih ilominus r ecte advertun t ul tima verba

modo quodam eximio valere de ipso . N ih il en im tentavi t,u t Sanct .

loquitur , a rduum licet et supra hominum spemquod non sive consil ioatqu e soler t ia ,

si ve vir tu te atque armis assecu tu s si t ; quare ob tinu isse

qu idqu id l iber et optime d ici potu it et non tam sub iisse for tunae im

per i umquam i llud imposu issc for tunae ; sic de il lo Cu r t ius fa ten

dum est tamen cum plu r imum vir tu ti debuer i t, plus debu isse fort u

nae quam solus omn iummor taliumin potestate habu it ; hu ius siqu idembeneficio agere videbatu r gen tibus qu idqu id placebat î 35 ;

San ct .'Troch . H i tz . Z . Kei l ) ; cf.

Ver um cum cr evisset fractum est comu magnumet orta sun t qua t

tuor cornua subter il lud (beb r . eius loco) per quattuor ventos coel i ;ita et nost ro loco v . 4 et cum steter i t , con teretar r egnum eius et

dividetw: in qua t tuor ven tos coeli ; sed non in poster os eius neque se

cundumpoten tiam i lli us qua domina ta s est ; la cerabi ta r en im r egnum

eius et iam in ex ternos ex cept is his brevi ipsum r egnatu r um esse

cla re ind ieatu r ; beb r . 11 73 17: u t steti t,simulac steti t vel surr exi t (v.

regnum eius iam con ter itur ; quo modo con teratnr , expon itur in seq

d ividet ur ; sed non ita u t regnum obt ingat poster is eius neque i ta u t

dominatio maneat'

et consistat eadempotentia qua ipse sceptr umgessi t ; sed regnum eius exsc ind etur et er i t al iis , ext raneis scil . , non poster is ei us, vel bebr . ali is praeter eos soi l . posteros eius , qu i sun t sc i ] .de eius famil ia vel st irpe ; cf. uh m ler . Am. Ps . 109 ,

13 . Notat S . H ier . post Alexand rum in quattuor ventos coel ior ien temvideli cet et occ identem mer id iem et septemt r ionemr egn um

ill ins d ivisum est . In Aegypto en im pr imus r egnavi t Ptolemaeus Lagifil i us i . e . admer id iem; in Macedon ia Phi lippus , id est ad occiden tem;Syr iae et Babylon is et superior um locor umSeleucns N icanor , i d est ad

1 . Haec sentent iae pars ult ima hu i us s i qu idem non legi tur in ed it ionc Curti i quam ex

qu i nque cod icihus intermlationis lube non i nqu inat is recognovi t Theodorus Vogel , Lipsiae

1884.

DAXl EL.

290 DAN . 1 1 , 4—5

or ien tem; Asiae et Pont i cetera r umque in ipsa plage provinc ia r umAnti

gonus , id est ad septemt r ionem Ceterum vide ad N ul li ex familia A lexandr i regnum con t igit ; n am Hercul es , eius ex Barsin e filius ,a ducibus non est agni tus tamquam legitimus Alexand r i mor tu i ber es ,

imme postea est occisus ; Phil ippus vel a l ia nomine A r rh idaeus , quitu tor erat inst i tutus fili i eius quemmor tuo A lexandro peper i t Roxane ,

regnum ob tinere vel conservar e neque pro se neque pr o filio Alexandr i potu i t ; ipse et filius Alexan d r i occ isi sunt . Ben ique postquam duces multum et diu inter se d iglad ia ti sun t , quattuor regna ma iora

exst i terunt .

d i D e b el l i s in t er r eges A egy p t i e t S y r ta e gent i s 1 1 , 5-20.

Ex qua ttuor ill is r egn is duo illa angelus pr oponi t consideran da ,

quae popul um Dei spec tan t , Aegyptumet Syr iam r egnumP tolemae

orum et regn um Seleucida rum. Hi en im reges inter se dimicaban t

de ter ra palaestinensi ; idei reo au tem,advert it S . H ier . , cetera regna

d imi ttens,Ma cedon iae videli cet et Asiae , tantumde Aegypti et Sy r iac

nar rat r cgibus , qu ia in med io ludaea posita nunc ab ill is nunc ab

istis r cgibus tenebatur , et Scriptur ae sanctae pr opositum est non ex ter

nam absque Iudaeis h istor iam texere , sed eam quae Israeli populocepulata est ; v . 5 E t confor ta bi tur rex: a ust r i et de pr inc ipibus eiu s

pr aeva lebi t super eum et domina bi tur d i t ione ; mu lta enim domin a t io

eius regem aust r i i . e . Aegypti qu i confor tetur intell igend umesse PtolemaeumLagi et veter es et r ecentiores consen tiun t ; erat quippe ,

u t S . H ier . d icit , vir pruden tissimus fort issimusque ac d i t issimus,

ob tinui t'

Cypr um et Phoen icen ,Ca ri amquoque a liasque insul as et

bes ; u rbem quoque leru salem. u t losephus refer t (Ant iq. dolo

et fraude occupavit . Qu is autem sit i lle de pr incipibus eius , non in te romnes consta t

,cum al ii a liquem ex pr inc ipibus Alexandr i intell igent ,

alii ex duc ibus ipsius r egis austr i . Hoc er it tenendum ne eius et super

eum r eferatu r ad nomen sati s d issi tum; pr aeter ea si ad Alexand r umspecta ret d ict io , asserer etur quod in v . 4 est negatum ,

fore soi l . u t

qu is Alexand ri poten tiam aequaret vel superar et . Insuper in v . 6 i ta

pergi tu r , u t pateat in antecedenti bus sermonem fu isse de r egib us

au str i et aqui lonis . Quar e non Ptolemaeus Philadelphus (S . H ier .

Sanct . Lap. sed Seleucus N ica tor in tell igendus er it (Ca lm.

Loch Tr och . H i tz . Z . Kei ! Meinhold) qui olimfuit sa trapes Babylon iae ,

sed postea ab An tigono fugit in Aegyptum et dux factus est i n exer

c i tu P tolemaei Lagi . Bahyloni am iterum recuperavi t et pugna ad Ipsum facta t i tulum reginm sib i att r i bu it ; r egnum eius a Ph r ygia u s

que ed Indum ext endcbatur ; era t P tolemaeopoten tior .

https://www.forgottenbooks.com/join

DA N . 1 1 , 6-8

amb iguum vir i an imumne Beren icen r educeret,vir umper min ist ros

veneno in ter fecìt ; Beren icen au tem cum filio qu i ex Antiocho natus

erat lcadion i et Gennco An t iochiae pr inc ipibus occidendam t r ad id i t

fi l iumque suummaiorem Seleucum Ca llin icum in patr is loco r egem

const i tuit . l ta S . H ier . ex r er um eventu igitu r is qu i eam obt ineba t

vel ad i uvabat (hebr . sing. ) est ipse eius mar i tu s,An t iochus Theos ,

qu i pr opter eam ipse per ii t . N amquampr imum Ptolemaeus Ph i ladel

phusmortemob iit 247 , An t iochus Theos Beren icen r epud iavi t et Lao

d icen denno sib i ad i unxi t , quae mex eum vind ictae causa ven eno

interfeci t . Cum Berenicepar iter cum fi liolo Daphnae apud An t ioch iamin terfecta esset , spes illa concid i t quam Ptolemaeus conceper at for eu t Bereni ces filius r egnum ob t in er et Seleu c idarum et i ta Ptolemaeir egnaren t in Aegypto et in Syr ia . Unde bene congr u i t quod in vu lg.

legi tu r non stab it semen eius ; eodemmodo Theodot io an e’

pp.a aùr oò

pr oin r egis au st ri ; sim. Sym. ; LXX au tem leger unt brach ium ; cf.

xm semen et Yi'u b rach ium

,robu r

,auxilium.

Hebr . nec stabi t et brachiam ei us et iam ita expl icar i potest nec ipse rex

austr i nec fil ia , quam s ib i aux i l io fere pu taverat et fu lcro in obt inenda do

minat ione Syr iae , stab i t seu rem ad eventum perducet . Brach ium potest

in toto versu intel ligi de potent ia et auctor i tate qua qu i s valet ; nequ e opus

est cum al i is ad not ionem exerc i tus (u t i v . 31 ) vel ad iutor is , proteo

tor is deflec tere ,neque opus est in altero memb ro cum H i ts . mutare t ex

tum et non manebun t brachia eiu s . LXX paulo al i ter legi sse videntur

xo. i 06 pri; xar tax60‘u , 81 1 @paxiow a òr ob oò c r r

'

]asz icxxiv, m i 6$paximv aòroî vapxi ,

aa . P ro patre eius m'7 in praebet Theodot io fi ve&vzq, S . H ier . adolescent es ;

cf. n3'71 puel la et 15? puer ; LXX eam vocem non expr imunt .

Sed hanc caedem u lc iscetur un us ex eius familia v . 7 et stabi t de

germine radicam eius plan ta t io et ven iet cam exer ci ta et ingrediet u r

provin ciam r egis aqu i lon is et abu tetu r eis et obt inebi t ; v . 8 insuper

et deos eor um et scu lp ti l ia ,va sa quoque pret iosa a rgen t i et a ur i cap

t iva ducet in A egyptum ipse pr aeva lebi t adversus regem aqu i lon i s

de surcu lo r adicum eius soil . fi liae regis austr i ; ergo su rget , exsi

stet a liqu is ex st irpe r egia Aegypti nam r ad ices fil iae sun t pa ren tes

eius et su rculus frater eius,Ptolemaeus Euergetes ; in: , in v . 20. 2 1 .

38 legi tur in: 537 in loco eius , et sic etiamhoc loco dictionem explican t ;

S . H ier . videtur ob oculos habu isse ng; pla n ta Ps . LXX

au tem haben t xa ì &va c r vicer au. cpur‘

ov (ergo u r: sine praeposi t ione p: )éx r i}; etc…a òr où

”

xa6’eauvov quae lectio in par te pr iore plen ior

-

es t ;

1 . Quare non verum est quod dici tur Ges. Thes. p. 694 LXX ver tisse ‘u: qut òv aò roù.

DAN . 1 1 , 7- 1 1 293

e t ven iet exped it ione mi lita r i con t ra exer ci tum et ven iet ad praesi

d iumvel ad ar cam r egis aqui lon is et fac iet cont ra eos et inva lescet ;

i ta ex beb r . ; quomodo factur as si t vel quomodo super aturu s si t , ma

gi s declaratu r v . 8 spoli is opimis bello captis . Ult imum memb rum

al iqu i vertunt ex beb r . et ipse desistet per aliquot annos a rege aqu ilonis (H i ts . a t meli us convenit sensus quem Theodotio ar river a :

ò rcègBaaù éaz (ergo Sr con tra ? vel p_

: sensu comparativo? ) et vulg.

expr imunt (cf. Ges . Th es . p. 1039 ; Kei l) . Rem nar rat S . H ier . ; P to

lemaeus Euergetes , frater Berenices, aggressus est Seleu cum Gallin icum regemSyr iac , cepit Syr iam et Ci lic iamsuper ior esque par tes t rans

E uph r aten ; cumque audisset in Aegypto sedit ionem mover i di r ipiens

regnum Seleuc i quadraginta mi llie talentor um argenti tulit et vase

pretiose simu lacr aque deor um, in qu ibus er ant et i lla quae Cambysescapta Aegypto in Perses por taver at . Eins victor ia et spolia et iammarmor i adul itano inscr ipta sun t quod monumentum sib i victor erexi t .

N ota t S . H ier . gens Aegyptior um idololat r iae ded ita qu ia post mu l

tos annos deos eor um retuler at (simulacra Euergeten eumappellavi t .

Seleucus Call in icus tentabi t quidem eXpedi t ionem adver su s Aegyptum; at fr ust ra ; i ta in v . 9 ex beb r . et int rabi t in regnum r egis a ustr i

et r ever tetur ad ter ram s uam; i ta quoqu e Theodot io mi. siga) .eî csrm

s i; r i.» fimn l eixv r o?) (Zam'

Aiw; 1 05 vo’

r ou ; atque revera

'

c ir ca annum 2 40Seleucus expedi t ionem in Aegyptum su scepit , verum victus proelìo ,

u t lustinus loqu itu r (Histor . t repidas An tioch iam eonfugit .

S . H ier . au tem vert i t similiter ac LXX v . 9 et in trabi t in r egn um

r ea: austr i et rever tetur ad ter ram suam at i n hoc versu non de

r ege Aegypti esse sermonem , sed de r ege Syr iae . u ti in textu beb r .

et apud Theodot ionem habetur, patet etiam ex suhsequen tih us , in

quibus uti ipse S . H ier . bene exponi t , agitur de duohus filiis Seleuc i

Cal lin ici et de bello adversus P tolemaeum Ph ilopator em v . 10 fil i ia utem eius pr ovocabun tur et congr egabun t mu lt i tud inem ez er c i tuum

p lu r imor um et ven iet pr oper an s et inundans et rever tet ur et conci ta

b i ta r et congredietur cum r obor c eius ; v . 1 1 et provoca tus rea: austr i

egr edietu r etpugna bi t adversus regem aqu ilon is et praepa r abi t mu l t it ud inemn imiam et da bi tur mul t i tudo in manu eius fili i SeleuciCa ll in ici oran t Seleucus Ceraunus et An tiochus qu i postmod um Ma

gnus est cognomina tus . Legitur numerus plur alis fili i eius etiam apud

Th eodot ionem ; si cum qer i b eb r . r etine tu r ( id quod duohus verb issuh sequentihus commendatur ) , explanari oportet i ta ,

u t duo fi li i

qui dem exer c itum congregaver int , sed an tequam bellum inferretur

Aegypto ,Seleucus Coreanus expedit ione in Asiam minorem contra

294 DA N . 1 1 , 101-13

Attal um pergamenum occ isus si t . LXX et beb r . kethi b praeben t nu

merum singularem m i. 6 viò; aùr ov'

i nal ipe0zcflvicer av. mt cuvi Eez etc . ;

in a ltero membro optime legi tur et venial etc .,cumpost occisionem

Seleuci Cer aun i An tiochus fra ter eius bellum gereret con tr a Ptole

maeum Ph ilopatorem. Antioch us en im expugnavi t Seleuciam ad Oron

tem sitam et prod itione Tbeodoti Tyr umquoque et P tolema ida ocon

pavi t ( cf. S . H ier . ad h . Polyh .—43 . 45 . 60 Dein in i it

indutias cu'

mAegypt i is . Atmcx belluminstau ratum est . Adver tit en imAegypt ios solum nec tere mores qu oad v ires par arent (lust inus ,Quare bene di citur in v . 10 c t r ever tetur Aegypt i i iterum vincun tur

pr ope Sidonem; Ant iochu s autem occupat Phoen icen et Palaest inam

(cf. losephus , Antiq. 3) et sta tiva sua pon it in u rbe munifissimaGaza ; ad id potest r efer r i quod in text u beb r . legi tur et r ever tetur

et inc i tabun tur (d imi cabun t) u sque ad or cem.

Tum u ti in v . 1 1 ind icetur , et iam rex austr i,Ptolemaeus Ph i lopa

tor,den uo colligi t exer citum ; teste Polyb io septuaginta mill ie

ped itum, quinquemil lia equ itum et septuagin ta t res elephan tes dux i t

con tr a Antiochum. E tiam An t iochus rex aqui lon is pr aeparabi t mul ti

tud inem n imiam; verum haec dabitu r in manum r egis aust r i ; h icvic tor i am r epor tab it . P tolemaeus enim u t lustinus nar rst

magno in Graecia exer c itu conducto secundum pr oelium fec i t ,spol iassetque r egno An tiochum,

si for tunam vir tute iuvisset ; sed con

tentus r ecuperatione ur b iumquas amiserat facts. pace°

avidemeter iam

qu ieti s ar r ipu it Bisce congr u it quod dicitur v . 1 2 et capiet mu l ti

tud inemet exa l tabi tur cor eius et dei iciet mul ta nu'

l lia , sed non pra e

va lebi t bebr . efl eretur mu lti tudo sc il . exer citus r egi s Aegypt i ;in ito igi tu r cer tamine iuxta oppidum Raph iae quod in for ibus

Aegypt i est omnem An tiochus amisi t exer citum et per deserta fu

giens pene captus est (S . Polyb io narr an te non multo'

pauciores decem mil libns ex exer ci tu An t ioch i occ isi sun t et super

quat tuor mi l li a capta . Cumque cessisset Syr ia ,ut S . H ier . di cit

,ad

ext remum foedere et qu ibu sdam condi t ion ibus pugna finita est . P to

lemaeus Philopator tamen potens factus min ime est ; 06mr cq xi cu

(Theodot io) , non roborab i tur nam teste Iust ino revolutus in

luxu r iam totum se ded it vol uptati bu sAn t iochus Magn us au tem de clade accepta postea ul tionem repefi i t

v . 1 3 conver tetu r en im r ex aqu ilon is et praepa rabi t mu lt i tud inemmu l to ma iorem quampr ius et in fine tempor um annor umque ven iet

pr operans cum e.ver c i tu magno e t opibus n imi is in fine temporum annorum (bebr . ) i . e . post annos complur es . Et r evera Ant ioch u s

post annos t redec im P tolcmaco Phi lopatore mortuo adversum fil ium

https://www.forgottenbooks.com/join

1 1 , 1 5- 16

0n iam autem nonn is i post plures annos sub P tolcmaco Ph i lometore tem

plum exstruxisse ; cf. losephus An t iq. 1-3 . Praeterea haec templ i He

l iopol i facta aed ificat io non ver tebatur Iudaeis pern iciei ; insuper in v. 1 4

rebell io Iudaeorum expr imi tur contra regem Aegypti .

Bellum inter Ant iochum r egem Syr iac et r egem Aegypti (cf. v . 1 3 )u lter ius descr ibitu r v . 1 5 et ven iet rex aqu iloni s et compor ta bi t

aggerem et capiet urbes mun i t issimas et brachia a ustr i non sust ine

bun t et consurgen t elcet i eius ad resistendum et non er i t for t i tudoin beb r . e t apud LXX legit ur numer us singu lar is capiet u rbem

mun imen tor um,

*r°àv no

'l w r

*àv òxupicv ; apud Theodotionem et Syr um

et S . Hier . pon itur numeru s plu ra lis ; sensu eodem videtur singular i s

accipiendus . Br ach ia aust r i i . e . exer ci tus vel copiae n ih il contra eum

efficer e valebunt ; immo ne milites qu idem delec ti poter un t r esistere .

Remgestam opt ime mar rat S . H ier . Scopam ducem Ptolemaei iux ta

fontes Iordan is,ub i nunc Paneas cond ita

'

est,Ant iochus devic it et cum

decemmil libus a rmator um obsed it clausum in Sidone ; ad eum l iberandum misit P tolemaeus t res duces , Eropum,

Menoclem Damoxe

num; at fr ust ra . Scopas fame superatus man us dedi t et nudus cum

soc iis d imissus est . Praeterea Ant iochus multas cepit u rbes Syr ia c ,Ci liciae , Lyc iae , quas S . H ier . ad h . enumer at ; al iquas etiam r e

censet losephus , Antiq. 3 . Qu i u rbemmun imentorum sensu sin

gu lar is numer i acc ipiun t , intell igun t ex r e gesta S idonem. Sed d ict io

vat ic ini i videtu r esse magis genera lis .

Vic tor i is r epor ta tis Ant iochus pro arb itr io aget v . 16 et fa cietven iens super eum iur ta pla ci tum suum et non er i t qu i stet con tr a

fa ciem eius et stabi t in ter ra in clgta et consumetur in manu eius

beb r . et consumma tio in manu eius ; ter ra decor is est Pal aestina ;

vide ad ubi in heb r . eadem est d ictio et vide ad ler . et Ez .

In ter ra palaest inensi consistet , firmam ibi stat ionem habeb i t ;

ver um ad damnum et pern i c iem populi Dei . Sed quomodo hoc , cumlosephus nar ret Ant iochus aequum esse iud ican s u t Indecorumerga se studium ac l iberali ta tem r emuner aretu r

,l itteras sc ripsit ad

suos duces et amicos testimon ium perh ibens Iudaeis quam praeclar ede ipsomeriti fuer int , simulque sign ificans quae munera il lis vic issimda re decr everat insuper refert losephu s duas Ant ioch i epistolas

qu ibus var ia emolumenta Iudaeis concedun tur . Haec u tu t vera sin t,

tamen damnum a Iudaeis non abfu it . N am id expert i sunt , dum be l

lum gerer etu r ; idem en im losephus 1. c . quoque scr ibit eo enimbell igerante adversus P tolemaeum contigi t Iudaeis ,

u t si is super iorfuer it affl iger entur , si infer ior , plan e eadempaterentu r . adeo u t baud

DA N . 1 1 , 16- 1 7 297

d issimiles essen t n av1 in tempestate flu ct ibus u tr imque vexatae , u t

qu i in med io iacerent , dum et An t iocho r es prospere cederen t et in

c on trar ias par tesmutarentur Adda quod vates per Ant iochum viama per i r i considerat r egi persecutor i ; rex aqu ilon ismagnami l lam intul i t populo Dei per secutioncm et cor rupt ionem,

de qua nob is l ib r iMachebaeor um refer unt . Proinde more prophefi co a pr imo ini tio ma l is ta tim sermo progredi tu r ad eius culmen et fast igium. Dic i tur n

‘a:

u b ique de pern icie et inter i tu ; quar e sensu bono : r es in manu eius

per ficien tu r , consil ia sua ad cxitum perducet (cf. P er . Sa nc t . Calm. )vox acc ipi nequ i t ; cf. ler . 18 . N eque potest r efer r i ad

A egyptum (H i ts ) , qu ia men tione facts Pa laest inae qu id ib i fecer it u texpouatur mer ito consequi d ic itur . Qu id au tem de Aegy pto consil iivolveri t , in sequent i declar atur .

ld aget u t Aegyptum vel vi vel foeder e sib i sub iic iat sed incassum;v . 17 et ponet fa ciem suam u t ven ia t a d ten endum un iversum r e

gn um eius et recta fac iet cum eo et fil iamfemin a r um dubi t ci u t everta t illud , et non stabi t nec i ll ias er i t pr ius memb r um ver tunt

c um Theodot ione u t ven ia t cum poten tia totias r egn i sui (cf. Va t .

Tr och . H i ts . Z . Hei l ) , ad quod ,monen t An tio

'

chum vic tor ias in CoeleSyr ia et Phoenica par tes voluisse complere invasione in Aegyptum

facts ,cuius r ei testem Livium afi

'erun t omn ibus regn i vi r ibus

connixus cum ingen tes copias ter r estres mari timasque comparas

se t I ta sane fuer it . At altera par s ver sus eam commendat accepti ouem quam S . H ier . expressit . Firmum sc i ] . capiet con si l ium et

omne stud ium in . id d ir iget , u t r egnum Aegypt i suum fac iet ; quare

fi l iam suam dab i t in matr imon ium regi Aegypt i composi t ione vel

pact ione cum eo facta , ut i LXX haben t m i cuvfivîxa ; aò r oîî nor des

r a u, Theodotio au tem xml eòfieî a mivva p.er’azò r oîi a ortic a . Oracu lum

i l lustratur i is qu ae habet lustinus mor tuo P tolemaeo Ph i lopa

tore r ege Aegypti con temptaque par vu l i filii eius aetate qu i in spem

r egni relic tus praeda et iam domesticis er at , An tiochus r ex Syr iae

occupare Aegyptum sta tu i t atque i is quae nar r at losephus ,An t iq.

1 Ant ioch um soi l . Scopa d evi cto et u rbibus Coeles Syr iac et

Samar ia et ludaea occupat is foedus cum Ptolemaco fecisse eiqu e fi liam

suam Cleopat ram nuptum locasse et Coelen Syr iam et Samar iam et

l udaeam et Phoen icen dotis nomine t r ibu isse . E tiam d ist inc t ius refer tS H ier . volens An tioch us non solum Syr iam et Cil ic iam et Lyciame t alias provincias quae P tolemaei fueran t par tiumpossidere sed in

A egyptumquoque r egnum suum extender e ; fi l iam suam Cleopatr am

per Euclem rhod iumseptimo anno regn i adolescentis despondit P tolemaeo et ter tio dec imo anno t r ad id i t da ta ei dotis nomine omn i Coele

8 DAN . 1 1 , 1 7

Sy r ia et ludaea Desponsat io igi tu r facts. est anno 198 , matr imon iumvero cir ca annum 193 .

ld vero fecit u t ever ta t il lud ,sci i . regnum Ptolemaei (S . H ier . P er .

S anct . Sa , Ma r . Lap . Tir . Loch , Boh ! . Tr och . Z . Ewa ld c . p.

at res non ei succedet neque ei obt inget regnumAegypti , qui a P to

lemaeus Epiphanes et duces eius sen t ientes delum cau tius se eger u n t

et Cleopatr a magis vir i par tes quamparen tis fovi t (S volu i t

i taque u t i min ister io fi li ae suae u t Ptolemaeum trah eret in Iaque05 ,

in quos tamen ipse impegi t , namCleopatr a vir i amor em et commod a

patern is insid iis praetu lit In textu bebr . legitur forma gr am

mat icalis feminina ad perdendam i llam et non stabi t et non ci er i t ;

unde haec ab al iis ad filiam r efer un tur ; i ta iam LXX , Th eodotio ci na

q0eì'

pa z aòr°

tiv et l’a t . Ma ld . K ei l id qu idemAn tiochus non in tend it , u t

perderet eam; at expl ican t de eventu mat r imonium ei non ben e

cessit ; fil ia non stab it i . e . con sil ia pa tr ie non exsequetu r neque ei

er it , non ab eius par t ib us stab i t neque in eiu s commodum operum

suam impendet . Sed haec explicatio videtu r coacte ; plenior est pr iori lla ; ipsum verbum perdere ad r egnum,

non ad fil iam congr u i t .

Forma grammat ical is feminina in hebr . pro neu tro usurpari solet ;

qua re n ih il obsta t quominus explicat ionempr iorem ret ineamus magisaptam.

Hebr . omnino ver t i potest intrare in robur tot ius regni i . e . ad ob t i

nendam tot ius r egn i potestatem,ut i Ges . Thes . p. 1 51 8

,expl icat , atque i d

magi s congruere videtur d ic t ion i ponere faciem i . e . stud ium ass iduum e t

firmum con si lium in id d irigere . A l tera expl icat io ven ire cum omn i poten t ie r egn i su i exped it ionemmil i tarem copi is tot ius regn i collec t is sus

c ipere ,verb is quidem etiam r espondet ; at vix sequent ibus ; n ih i l en im

ind ieatur , cu r post apparatum bell icum subito foedu s et pactum ineat e t

u t Aegyptum demum in suam redigat potestatem fi l iam in matr imon iocollocet . Sed si antea d ici tur eum firmiter apud se statuisse ut regnum to

tum in suam red igat potent iam,fac i le sequ i tur nar ra t io de dolo et insid i i s

quas regi Aegypt i struere voluer i t . Promumscr ib i opor tet mr s» ; mumexplica eodem modo quo : mv v . 6 ; Iection i beb r . test imon ium ta r t

Theodotio ; LXX ver tun t u t i v . 6 ; unde cen sor i possunt eandem vocem i n

u troque loco legisse . A l i i expl icant et pi i cum eo et perfic iet , vel et for

tes,vel iusta ; a t perperam. Iudaeos qu i ad Ant iochum desciverant vate s

acr i ter reprebcnd i t v . 1 4 , neque rex id perfec i t quod intend it , u t i in altera

parte v . 1 7 stat im d ic i tur . Quare illa expl icat io mu lt is defectibus labora t .

Qu id sibi vu lt fi l ia feminar um per pleonasmum i ta di ci cen set S . H ier .

alu expl ican t fi l iam pulcherr imam (Per . Sanct . Sa , Maid . Mar .—fi

tiammollem et etfemina tam fi l iam valde iuvenem, quae sit adbuc

sub curamatr i s , aviae , mul ierum ( Troch . H i ts . Z . Meinhold) ; verum nemo

https://www.forgottenbooks.com/join

00 DAN . 1 1 , 19-2 1

Devictus cu ramdebeb i t impendere u t qu i a liena appe ti1 t iam sa ltem

sua ser vet v . 1 9 et conver tet fa ciem suam ad imper ium ter rae sua e

et impinget et corruet et n on inven ietur bebr . ad ar ces ter r ae

sua e victus ergo An tioch us in tr a Taur um regnare iussus est et in defugit ad Apamiam ac Susam et u l t imas regn i sui penetr avit u rbes ;

cumque adversumEl imaeos pugnaret cumomn i est deletus exerci tu ;et hoc est quod nunc Scr ipture d icit , quod mu ltas insu las ceper it et

v incen te Romano r egnum Asiae perdider it et opprobr ium eius conver sum sit in caput eius et ad extremum de Asia fugiens reversus si t

ad imper ium ter r ae suae et impegeri t atque cor ruer i t et locus eius nonsi t inven tus (S . Uti l ustinus ali ique nar r ant

,oc cisus est

d um templum Iovis elymaei spol ier e aggred eretu r .

An tiocho successit Seleucus Phi 10pator v. 20 et stabi t in loco ei u s

vi lissimus et ind ignas decor e r egio et in pa uci s diebus con teretu r ,

non in fur ore nec in proel io bebr . verte et stabi t in loco eius

qu i trans ire fa c i t exa ctoremper glor iam r egn i (cf. Sanc t . Ma ld . Mar .

et recen tiores) i e . qu i toto regno exac tores di scur sare fac iet qu i eiusopes decoremque depr aeden tu r Idem etiam Seleucus Hel iodorum misit in ler u sa lem u t opes templ i dir iperet ; cf. 2 Mach .

seq. Cum Seleucus per duodecim annos r egnar i t , mir um vider i pot

est quod pancis d iebus dici tur i r i con tr i tum ; verum ma videtu rin mendo iacere ; LXX en im haben t c

'v

-à;t épaug éq aî rm; , Th eodoti o

£xeivu zc. Mor tem obib it non vi aperta et impetu neque in ac iemi litar i ;Seleucus per insid ias aut u t al ii volun t veneno ah Heliodoro occisu s

est ; verba Appian i (Sy r iac . c . 66) P er . Sanct . refer un t Seleucus

annos duodec imexi liter tamen et infi rme ob pa ternam cladem regno

praefu it et ex insidi is Heliodor i eui usdamex su is incau te occisus est

Etiam S . H ier . dicit eumn ih il d ignum Syr iac et patrie gessisse im

per io et absque u ll is proeli is inglor iumper iisse .

e) De r ego pe r s ecu tor e 1 1, 2 1 -4 5 .

lam angelus exsequ i tu r quae supra de corn u pa rvo—1 3 . 23-25

dieta sunt . Et pr imo quidem desc r ib i t quomodo regno sit potitus illede quo 1 Mach . 1

,1 1 et exii t ex eis r ad ix peccatr ix , An tiochus illu

stri s,fi lius An tioch i r egis qu i fuerat Romae ebsee ; v . 2 1 E t sta bi t

in loco eius despec tus et non tr ibuetu r c i honor regius et ven iet clamet obt inebi t regnum in fr audu len t ia qu ib us fuer it mor ibus et

proin quo iudicio sit ab opt imo quoque notandus , statim plane ed ici t

angelus ; neque en im despectus eum d ic it qui iu re nativi ta tis non de

bu it ad regn um perven ire ,sed mores et indolem connota t . Eum r e

DAN . 1 1 , 2 1 -22 01

gn um occupasse in iuri a, a ltero,membr o cla re indieatur et simul d ic i

t u r eumusum esse dolo ec simu lation ibus . Seleucus en im Ph ilopator

e umevocavi t Roma ,ub i obses fuerat

,et eius loco Demetr ium li lium

obsidem sufiec it . Veruman tequam An tiochus rever teretur,Seleucus

ab Hel iodoro interfec tas est ; An t iochus autem regnumquod Demetr iifili i Seleuc i erat pro se occupavi t , dum tamquampupill i tuto r et pro

illo et i llius nomine remadmin ist r are videbatu r (cf. P er . S anc t .

N ota t S . H ier . eum simulat ione c lemen tiae obtinu isse regnum. Re

gn umob t inui t cpc Eumeni s et A tta l i qu i Heliodorum expulerun t ; eos

for tasse simu lation ib us atque ad ulat ionibus in suas par tes per traxit .

Regnum vero usurpa tumtuetur ac r etinet bellis feliciter gestis v . 2 2

et bra chia pugna nt is e.rpugn abun tu r a fa cie eius et con ter en tu r ;

in super e t dux foeder is ad verbum br a chia inunda t ion i s diffl u en t ab eo i . e . exerc i tu s magnus fugiet , ab eo sci ] . v ictus et supe

r a tus ; br ach ium metaphora est pro robore . Rem na r r at S . H ier .

cumpost mor tem Cleopat rae (cf. v . 1 7 ) Eulaius eunuch us nu tr itiusPh ilometor is et Leneus Aegyptum r egeren t et r epeterent Syr iamquamA n tiochus fraude occupaver at , or tum est in ter avun cu lum et pue

r um P tolemaeum (Ph i lometorem fi lium Cleopatrae soror is Ant ioch i )proel ium ; cumque in ter Pelusi um et mon temCesiumproel ium com

misissen t,v iet i sun t du ces Ptolemaei Ad metaphor am inundation is

v ide Is . Cum foedus apud Dan ielem de foedere sacro in terDeum et popu lum d ic i soleat 2 7 ; ct eo quoque tem

pore ,anno 1 7 2 , 0n ias Il l mach ina t ion ibu s lason is frat r is per An tio

chum regem sit summo sacerdot io expu lsus (2 Mach . d ux

foeder is ipse summus sacerdos 0n ias er it in telligendus ; iste a rege d i

gni tate sua est pr ivatus ; in eius locum successi t Ieson impius . Dux

d ici tur frangi , c um sua potestate spol ia tur ; insuper mor ibusgent i l ium

quos Ieson induxi t d ign itas sacr e quammaxime con cidi t . Ipse quoque0n ias Menelaomolien te postea est in teremptus (2 Mach . A li id ucem foeder is de P tolemeeo Ph i lome tor e d ici Opinen tur , qui scil .c um An tiocho foedus in ier i t et filius sit Cleopa trae , quem An t ioch usMagnus , An tioch i Epiphan ispater , P tolemeeo Epiph an i petr i Ph i lometer is foeder is iungend i cause desponder it (cf. Ma ld . San c t . Lap . S a ,

Tir . ) etiam S . H ier . eum vel Iudam Machabaeum designa r i vult . At

n omen sacr um foeder is obstat , obstat quod in v . 2 3 de Ptolemeeo e lianar ran tu r ; quare non pr obab ile est an tea d ic i eum esse con t r itum et

confractum. Unde a lii d ictionem sensu general i capiuu t de duc ibus

foederatis quos ever ta t (Kei l A t mer i to explican t alii de Oni a (Theod

P a lmer , H i ts . cui titu lus ducis sacr i foeder is ,u tpote pon tifici

meri to t r ibui potest .

302 DA N . 1 1 , 23—27

Antiochus au temcall ide simulans amic i t iam opes Aegypt ior um r a

pit v . 23 et post amic i tias cumeo fa ciet dolamet ascendet et super a

bi t in modico popu lo v . 24 ct abundan tes et aberes u rbes ingr ed ietu r

et fa ciet quae non fecer un t pa tres eius et pa tres pa trum eius, rapinas

et praedam et divi t ias eor um dissipabi t et con tr a firmissimas cogi ta

t iones inibi t , et hoc usque ad tempus nem,u t S . H ier . d icit

,An

tiochus per eons puero et amic it ias simu lans ascendi t Memphim et i bi

ex more Aegypti r egnum accipiens puer ique r ebus se providere d i

cens cummod ico popu lo omnem Aegyptum subiugevi t sib i et abun

dantes et uber r imas ingressus est c ivita tes . Fecit quae non feccr un t

patr es eius ; nu llus enim regum Syr iac i ta. vastavit Aegyptum et omnes

eor umdivi t ias d issipavi t et tam calli dus fu it u t prudentes cogi tat io

nes eor um qui duces puer i crea t sua fr aude subverter et ; haec Porph yr ius sequens Su torium sermone leciniosi ssimo prosecu tus est quae nos

brevi compend io d iximus . Hactenus s . doctor . Hebr . v . 2 4 inopina to

(v . 2 1 eandem vocem ver t i t S . H ier . clam, h ic abundan tes) et in u be

res provin cias ingredietu r for te au temmel ius inopina to (clen 1 , quesinullo adver tente ) i ungitur ad v . 23 praeva let inopinato . In v . 24 et

con tra ma n i t iones cons i l ia sua d ir iget i . e . an imam adi iciet ed praes i

dia regn i capienda Va t . Ma le’. Sa , Ma r . Lap. codem modo

explica con tr a fi rmiss imas u rbes in ibi t cogi tationes ; idque er i t u s

que ed tempus divin i tu s pr aefin i tum.

Dein descr ib itur , quomodo arme victr ic ie i terum sit i lla tu r us Ae

gypto ,de quo bel lo nar ratur 1 Mach . 17—20; v . 2 5 et conci tabi tur

for t i tudo eius et cor eius adver sum r egema ust r i in es er ci ta magno, et

rex a astr ipr ovocabi tur ad bel lummu l t is a u s i l i i s et for t ibus n imis ; etnon stabun t quia in ibun t a dver su s eum consi l ia heb r . et non

stabi t soil . r ex aust r i non poteri t resistere , quamvis habea t copiasmu ltas

, qu ia insidiae ei pe ran tur et dolosa in eum agitan tu r consil i aeb ipsis eius amicis et domestic is ,

uti d ic itur v . 26 et comeden t es

panem cum eo con ter en t i llum e.r er c i tusque eius oppr imetur et caden tinterfec t i plur imi v . 2 7 duor umquoque r egumcor er i t u t ma le/a cia n tet ad mens am unam menda c ium loquen tu r , et non pro/ic ien t , qu iaadhu c fin is in a liud tempus ii ipsi qui ad eius men sem accumb un t eum perden t ; exer citus eius inundabi t plu r imis quidemcopi is expedi tionem susc ipiet rex au str i

,et plu r imi ex eius exerci t u

cadent . P roel io fac to duo reges ad spec iem amici tiem ineu nt ; at uter

que al ter ius medi tatu r r u inam. Spec iem i llampacis et emic ifiae habes depi c tam in una mensa cu i eccumben tes decipiunt in ter se .

—A t

n eu ter consilia sua perficer'

e poter i t qu ia fin is vel exitus rei a Deo certotempor i est eduexus ; igitu r in ter se pugnabunt neque al ter al ter nm

https://www.forgottenbooks.com/join

304 DA N . 1 1 , 30

Cum in Aegypto eum inven isset oscu lumque ei r ex obtul isset (namcolueret inter ceteros P0pil ium An tiochus ,

cum Romae obses esset ) ,tune Popil ius facessere in ter im pr ivatem amiei t iam inhet

,cumman

data pat riae in terceden t , pr oletoque senatus decreto et trad ito c um

cuncta r i eum videret con su lta tionemque ed amices reterr e ib i P0pi

lius virga quam in manu gerebat ampio circulo inc lusum'u t et amicos caperet , consuler e inhet nec pr ius inde exire quam responsum se

natu i da ret aut pacemau t bell umcumRoman is hab itumm. Adeoqu e

haec auster i tas regem fregit , u t per i turum se senatu i r esponderet

( lustinus , Histor . 34,3 ) p te quoque navium fit men tio ; nem Perseoapud Pydn am devicto Popilius cum classe romana in Aegyptum nav i

gavit et Ant iochumqu i duos fr atr es Al exandr iae obsidcbat ab in cepto

desistere coegi t . Cum K i t t im lat ior is sign ifica ti on is sit vox , non opu s

est explica re de navibus Macedonum,de classe maeedon ice

, qu ae

apud Belum const itute post victor iam ad Pydnam Romanor um fac te

sit et qua Popil ius in Aegyptum si t transvect us . N am et r es haec es t

incerta tacentibus Livio et Polyb io (Li v . Polyh . nec ea

opu s hab emus ad naves Kittim expl icandas neque naves a Roman is

occupatae et iure belli acquisitae d ici possu nt macedoniae (cf. Z . )lam Ant iochu s ir amquam non potuerat i n Aegyptios efi

'undere

,i n

templumet popu lum Iudaeor umefi'

udit (Ma ld . P er . San ct . Lap . Tir . )i nd ignetur in foedus sanc tum beb r . u t i in v . 28 c t fa ciet i . e . iramsuamet fu ror emexp lebi t . Qua r at ione i d factum sit

,narratu r 1 Mach .

seq. et 2 Mach . seq. ; reversus igitur ex Aegypto cogi tas

de h is qu i derel iquer un t (u ti vert i t S . H ier . ) foedus san ctum i . e . a t

tendet , an imum ad iic iet ad Iudaeos apostatas a lege . Theodotio ver t i t

m i. auw .

'

oez in t s oòg. omni cu r a eos complectetu r qu i a lege desc ive

r in t et r epud ia to iudaico r itu mores et cu ltus Greecor um amplexi

fuer in t (Theam) ; eos igitur exqu i r et , u t eorum Opera u tatur ad

r eliquos perver tendos et sub iugandos ( ita bene Tir . Ca lm. Pa lmer ,Kohl . Z . Keil ) . Qua re quod in vu lg. legitur adversum eos cave eXpl i

ces con t re eos,sed ad eos en imum d ir iget , u t soi l . sib i sin t auxi lio ;

neque obsta t adver sum,cum bene lat ine dicatur pie tas , iusti t ia ,

reverent ia adversus a liquem. Unde nu llo pacto opus est de Iudaei s

aposta tis expli ca re qu i eb ipso An tiocho male habi ti sin t,u ti Ieson

quem aliqui hoc loco nominan t (Ma le'. Mar . a t Ieson iam

ante annum 168 sacer dot io pu lsus et per Menelaum favore An t iochi

pr ivatus est . Quant0pere apostatae Iudaei consil ia An tiochi ever tend i

1 . Idem narrant Livius Polybius Appiauus , Syr iaca 66.

DAN . 1 1 , 3 1 - 34 305

r e ligionem ad iuver in t,n ar ratu r 1 Mach . seq. 45 . 55 . 2 Mach . 4 .

1 0 seq. 23 etc .

Qua rat ione fu rorem suum (v . 30) sit man ifestetu rus ,dec la ratur

v . 3 1 et bra ch ia ea: eo stabun t et polluen t sanc tua ri umfor t i tud in is eta ufcr ent iage sa cr ific ium et dabun t abomina t ioncm in desola t ionemv . 32 ct impi i in testamen tums imu labun t fra udu lenter bra chia

e xplica ,u ti v . 1 5 . 2 2 , de copi is de exerc itu (Sa , Ti r . ) qu i eius iu ssu

c onsiste t in ter ra ; simul in tell ige eos qui Antiocho 0pem ferunt in

e ver tenda rel igione ,u t i ex sequent ibus col ligitur ; duces soi l . Antio

c h i et eius asseclae profanabu n t et polluen t sanc tua r ium i . e . templum

c u i simu l in beb r . nomen mun imen t i appon i tu r , non qu idem qu iat emplum ar cis vel cast r orum insta r si t mun itum

,sed qu ia in co for

t i tudo et sal us popu li si t r eposi ta qu ippe quod sit protect ion is d ivin ae

pec tiqu e pignus Beique in popu lo suo inhab i tantis tes'

t imon ium. S icu t

i teque Deus voca tu r petr a Isr ael (cf. Dent . 2 Sam.

i ta eius bab i tacu lum templum iu re appel latur mun imen tumpopu l i .Ex que appel lat ione quan ta sit ind ign i tas profanation is declar atu r ;

c f Haec au temprofenat io augetu r qu ia cu ltumDei qu i perpetuo

e xercer i debu i t abstu ler un t et ebomi nat ionem desola t ion is collocer unt

in loco sacr o ; c f. 1 3 ; quae quomodo implete sint vide 1 Mach .

-64 . 2 Mach .

-9 . Etiam ex Iudae is hand pau ci in par tes gen t iume t soc ieta tem c r imin umt ransibu nt etp r aeva r ica tor es foeder is immun

dos fa ciet bland i t i is (beb r . ) vel ethn i cos faciet , ad idololatr iam e t mo

r es gen t ium per tr ahet ( cf. Ma ld . Va t . Ma r . ) promission ibus subdol i s

b landisque verb is notionem h abet con taminand i, pol

l u end i : populum Deo sacr um eon ab itu r r ex il le r edder e immundum

e t ad gen t ium r i tus perducere ; quo su ccessu id fecer it vide 1 Mach .

Mach . seq . e t qu ibu s promissis 1 Mach . 1 8 .

Ver um si impi i a lege Dei deficien t , ve ri Dei cu ltores egregie cala

m i ta t ibus prob abuntu r popu lus a u tem sviene Deum suum obt in ebi t

e t fa c iet v . 33 c t doc t i in popu lo docebun t plu r imos et r uen t in gladio

e t in fiamma et in capt i vi ta te et in r apina d ier um; v . 34 cumque cor

r uer in t , sublevabun tu r a ux i lia pa rvu lo et appl i cabun tu r eis p lu r imi

fl audu len ter , v . 35 et de er zu l i t is r uen t u t con/ten t a r et eligan tu r et

dea lben tur usque ad tempu s pr aefin i tum , qu ia a dhuc a l iud tempus

e r i t sed i i ex popu lo qu i Deum norunt colunt qu i non

solum verb is sed factis Deumcognoscun t et fidem cum cper ibu s con

i unctam habent i ll i for tes er a n t va leb un t,fidem sci ] . ac

r el igionem constan ter r et inebun t ac profi teb un tu r . Sc i r e Deum i . e .

c ognoscer e qu i et qualis sit Deus et sub l imem eius haber e not ionem

t amquam r ad ix et causa assignetur , cu r firmi te r r el igionempa tr iamDAN I EL 20.

306 DAN . 1 1 , 33-35

sint r etentur i . Hi sta tim appellan tu r v . 33 int elligen tes , vere pr uden tes

et sapientes in ter popu lum eor umque exemplo et insti tu tione eti am

plu r imi al i i er ud ien tur i . e . a mor ibus gen ti um imi tand is retr ahen tur

et in vero onltu et pieta te confi rmabuntur . Cont ra bos pios ac consta ntes Dei cul tor es u t ique mu l tis med is saevietur glad io fiamxna , capt ivi ta te

,spoliatione ; idque fiet per d ies i . e . per aliquod tempus ; de

claretur proin pr ius persecut ioni s tempus , quo mul ti vexa t i sun t et

t ru cidat i , u ti h ahes 1 Mach . 34. 39 . 52 . 56 . 60. 63-67 . 2 Mach .

seq. seq . seq. Med iis autem in caedibus et r u in is adiuva

bun tur auxilio par vo ; quod auxiliumpopul o oppresso praestitnmest a

Machabaeis ; vocatu r par vum,exiguum, qu ia pa r ve manu , pauc isque

copiis con tr a r egem d imi cabant (P er . San ct . Lap . Ca lm. Roh l . Troch . )neque tamen populum ab ea ca lamita te omn ino tu ta r i atque incolu

mem redder e valebant Auxilium illud est exiguumet liberat io par va si compar at io in sti tu itu r cum ee l iberatione et glor ia ,

d e

qua cap. 1 2 quamDeus ipse omn ibus hosti bus prostratis est largi turus . Cumpopu lo oppresso spes ostendatn r illo auxilio par vo ,

mu lt ieis adhaerebunt ed eos acceden t cum simulati on ihus

, qu i prospero

successu alleati mox tamen ed host iumpartes tr an sibun t vel piis in sid ias tenden t ; cu ius r ei exemple h ahes 1 Mach . seq. 2

Mach . seq.

Cnr autem Deus ei usmodi persecut iones permittat , ratio redditu r

in v . 35 ; haec , ait , omn ia idei reo sunt facta,ut prohentur et eli

gen tur sanct i et dea lben tur usque ad tempus praefin i tum, quia ina liud tempus erat d ilata victor ia (SJ Hehr . ver te et ex in telligentibus cadent ut in eis l iqu etur , pu rgetu r , dealbetu r usque ed

tempus fin is . Explorat io igitu r fit et probatio ,u t sicu t in eliquand is

metalli smala sepa ren tu r e bon is , bona autem r eddantur magis bonamagis Splend ida . Vide Is . excoquam ad pur um scor iam tuam

et auferemomne stannum tuum; ler . Ez .-2 2 . Sap. Ad

r em Theod . mutat iones tempor um quas i igne conflan t et probant

et d iscernun t adulter inum ab eo quod proba tum est ; immo et iamdealban t velu ti lanam ac probant , u tr um natu ral em an adsc i tit iam

behcet colorem et utr um totus per totum corpus e natur a insi tus sit

color en in sola superficie exstet Haec au tem fere usque ad tempus

a Deo sta tutum u lt imo membro hehr . dic i tur ; proin explorat ionem

i l lam et probet ionem et pu rgat ionem for a u sque ed finem finemvero

tore patet tune quando Deus perfectam victori am concedet , atqu e

istum finem a Deo sta tutum esse tempore Deo sol i noto simu l indicatu r u ltimo membro .

Dein quae 25 d ieta sun t,iam accuratius de r ege isto persecu

https://www.forgottenbooks.com/join

308 1 1 , 37-38

et iam Polyb ius nar r a t Antiochum volu isse spol ier e templ um

Dianae in E lymaide etAppianus (Syr . 66) refer t r ò‘t i ;

’

El upazia ;'A tppo

Sir » ; ie;:6v regemspoliasse censetu r eademdea esse quae 2 Mach . 1,1 3

N anea dic itu r vel al ias Ana it is vel Ana is appellatu r ( cf. S cholz , Goe

tzend ienst p. 358 ; Deli tzsch , Par ad ies p. 22 2 de dea N eues ) . Quaeexpl icat io eo quoque commendari potest quod Is. idola d icun tu ramn nn aman t issima eorum ; sed non potest d ic i cumpler isque r ecen

t iorum i l lam de dea expl icah'

onem contextu omn ino'exigi ; nam cum

u lt ima senten t ia d icatu r eum extolli contr a un iver sa , n ih il per se ob

stat quominus i n an teceden tibus de divin is et human is sermo si t .

At cumbell is et vasta t ion ibusgaudea t deummun i tionumcolet v . 38

deum au temmaos im in loco suo'

ven er abi tu r et deum quem ignor a

ver an t pa t r es eius colet a uro et a rgen to et lapide pret ioso r ebu sque

pr et iosis v . 39 et fa ciet u t man ia t ma os im cum deo a lieno quem co

gnovi t , et ma l t iplicabi t glor iam et dubi t eis potesta tem in mu l t i s et

ter ram d ividet gra tu i to vocem beb r . r e tinuernnt Theodot io et

S . H ier . ; sed vox est ver tenda ,u ti iam ver ti t Aqu ila deum for ti tu

d in um (apud S . H ier . ) xpa r xmp.air ow (cf . Field ) et u t explicant Va t .

S an c t . Lap . Ma ld . Ma r . et r ecent iores de deo muni tionum vel prae

sid iorum ; d eum igitur bel li , quem Iovem capitol inum ab An t ioch o

cu ltum esse hand improbab i l iter opinantur (of. P er . Z . Meinhold ) . Ineo en im duo quae hi c requ i run tu r fac ile cernun tur potest d ici pat r ibus e ius fu isse ignotus , et Iupi ter capi tolinus qu i templum in ar ee

habeba t u t Iupiter stator a bel l ica rat ione non est alienus,immo ei

pa rte vic tor ia consecreban tur spolia Opima insuper Livio testelovi capi tolino s edes magnificas An t ioch iae er iger e coepi t

’; Iovem

quoque olympium colu i t 2 Mach . eique Athen is templum exstr uxi t .

Eum colet in loco suo in 51° super basi sua ,i ta u t idolum tamquam

statua ab ipso colatu r ; i ta a l iqu i expl icant ; alu verba refer unt ad

templum in aree capitolina ad quod templum Ant iochus Livio testevase au rea qu ingen tum pondo

‘i miser i t ; a li i in terpretan tu r

pro eo,eius loco 1 . e . pro omn ibus a ln s d i is

,loco a l iorum deorum ,

i ta u t sufiì xumpronomin is singular e not ione dist r ibut ive acc ipi debea t .

1 . l ta Livius magnifi cent iae in deos vel Iovi s olympn templumA l hea is ,unum in ter r is

incl1oat um promagn i tudi ne dei potest test is esse . Sed et Dc lon er is insignibus sta tuarumquecopia exor navi t et Ant ioch iae Iovis capitol in i magnificum templumnon laqueatumeuro tan

t umsed pa r iet ibns tot is lamina inanratumet a l iamulta in al iis loc is poll icitus qu ia perbrevetempus regni eius fui t non per feci t .

2 . Sed vase i lla au rea quae per legatum Apol loni umtransmisi t non ipse destinefi t templonamLivius I . c . refer t vase aurea censores ecceperunt c isque negot iumda tum u t pone

rent ca in quibus tomplis videretur

DAN . 1 1 , 39-40 309

Hoe si cer to consta ret,optime congr ueret cum v . 36 . 37 ; mel ius for

tasse d ixer is suffixum singular e r efer r i ad‘a'

: qu od immediate antece

d it vel ad '7N in v . 36 i ta en im orat io fac ile flui t et sensus est aptu s .

P roin sen tentia enun tiatur generalis , eum iu r i bus omn ibus d ivin is (ethuman is) spreti s violent ia et bello omnia esse peractu rumad arb itr ium.

Et quo suedessu,d ic itu r v . 39

, quem versam sa tis obscu rum i ta

explanare licet et fac iet munimen ts mun it ionum i . e . arces fort issi

mas ope dei al ien i quem in pr et io habet ; a rces fac iet i . e . vel occu

pah it vel exstr uc t ; bell ico appa ra tu mu l t ipli csbi t glor iam; et iam as

scoles suos r eddet potentes fa ciet eos domin a r i in mu ltas et terram

d ividet eispr omer cede . Sensummemb ri pr ior ie fere eti amLXX eedem

modo expr esser unt ai; 61 15p iq upòv fiEe1 ; n'

wr iungitur'7 sient i hand

r a ro praeser tim in heh rai smo iun ior e praepon itur ob iec to verb i ectiv i ; v . g. ler . Lament . 1 Ch ron . etc . (cf. Ges . Thes .

p.

A li i versum bunc el i ter explanan t : ope dei al ien i i ta fac iei de mun i t io

nibu s , u t i i s qu i se agnoscan t honorem, potentiam c t bona largiatur pro

praemio (Ka l ) ; vel : mnn imenta eodemmodo d i l igi t et veneratur quo deumal ienum ; qu i haec agnoscunt i . e. qu i hnno deum belli et apparatum bel li

cumvenerantur , bos inter multos reddat potentes (Z . E watd ) . Al i i punctat ionemu tata vertunt et faci et (adducet ) u rb ibus muni t is populum dei

al ieni , et quem cognoveri t ( tamquam sib i maxime fidelem, ut i lem, add ic

tum) , eum honore augeb it et reddet poten tem in mul tos (H i ts . Meinhold ) .Sunt etiamqu i pr iorem partem ad anteceden tia adnectan t i ta fac iet ar c i

bus mun i ti s cum deo al ieno i . e . temple mun ita opibus implcb i t et cultum

i dol i promoveb i t . Qu i emendant nr , verba referont vel ad praesid ia

collocata in aree leru salemet in Ger izim ( 1 Mach . 2 Mach . vel

pot ins ad 1 Mach . n t const i tuer et hab itatores fi lios al ien igenas in

omnibus fin ibu s eorum. Membrum hoc quem cognovit non legitur apud

Theodot ionem ( legi tur tamen apud Theod . et in plur ibu s cod ic ihu s ; cf.

Field) ; apud LXX iungi tur cum sequenti bus 06 tà» Zmyvz‘

5, n ) w,0w eî Béìav .

S imi li ter explican t Pat . Lap. Tir . quem (deum) qu i agnoveri t , eum ho

nor ibus angeb i t et dominummul torum fac iet .

In par te qua e sequ itur v . 40- 45 cont iner i r epeti tionemb revem s e

succinctem eor um qu ae de rege persecu tore c iusque cum rego aust r ib ell is di eta sun t sententi a est quampr opugnan t San ct . Ma ld . Gord .

Ca lm. Loch ; set mu lti quoque ex protestan tibus Lengerhe , Mau rer ,

H i ts . Ewa ld, Kamp/na usea quos effor t et sequ itur Z . ; a l ii eam par

tem de Ant iocho expli cant i ta u t tamen non d icant ea quae an teces

ser int repeti ; i ta S . Ephr . Ma r . Sa ; de An tiocho et en ti ch r isto expo

310 DAN . 1 1 40

n it Tir . posse exponi de An tiocho , sed ver ius de an tichr isto consen t

Lap . Men . ; de solo s n tichr isto accipiun t H ip . Thead . , nostr i,u t lo

quitur S . H ier . , P er . Rohl . et ex protestan tibus de u ltimo quoquetempore et u lt imo hoste Dei exponun t Kei] , Meinhold .

Mih i probatu r sentent ia pr ima ; ad r em notet Mald qu ia non

lego Ant iochum postquam Romanor um legatione eb A’egypto d iseca

si t eo rediisse,malo d icere esse repeti tionem eor umquae v . 25 ange

lus dixera t et San c t . s i t r epe ti h ic quod an tes d ictum sit de bel lis

s e mot ibus quae An tiochus con tr a reges aegyptios excitavera t ; sole t

al iqu id a prophetie i terar i saepius , ut certior ostendatnr et firmior

vatic in i i fides Verum est quod monet Ma ld . neque qu i prophe

tas leger int rem novem et absurdem iud i cabunt u t eademprophet iea liis verb is al ioquemodo repetatur cu ius rei exemple plur a occu rr un t apud Isaiam qui oraculum longius b revi formula in fine repe

tens absolvit ( Is . Haec autem repeti t io fi t

modo omn ino gener al i add i tis tamen qu ibusdam quae an tes non

commemorata oran t . N eque reper itu r a rgumen ti sermonis mutat i ind ic ium. N am u ti antes

,ita nunc men t io fi t regis austr i regisque aqu i

lon is , bellorum, te rr ae decori s' i . e : Pa laest inae , casus et r u ins e In

daeor um, opum et di vi tia rum regis ; add itur regem i llum demam

in ter i tu rumet que occasione ; unde or acu lumantecedens de rage per

secu tore absolvi tur . Post v . 39 au tem mer ito empec temus fore u t de

ruina regi s persecutor is quoque men tio fiat et u t,sicut r el ique ex 8

,

9—1 3 . 23—

25 dec larata sunt , i ts quoque il lud s ine manu conteretur 8 ,

2 5 non omnino t ransmittatur . Quero de eodem sermonem taxi cen

sendum er it . N eque obstat quod dic itu r in beb r . v . 40 et in tempore

fin is . Qua di ct ionc alii tu rban tur exis timan tes orationem°

transferr i ad

finem r erum,ad ultimam tempor is messian i partem. At immer i to .

N amfin is eodem sensu di c itu r quo ubi de eadem re visio pr o

phetae fi t quae tamen ab angelo implenda esse di ci tur in tempore

fin is . Unde cum iam angelus b revi complectatu r totum oraculum id

que absolvei , mer ito adb ib et eendem d ictionem qua supr a in eademr e usus est .

Bellor um impetus bene desc ribitur v . 40 E t in tempore praefin i to

pr oeliabi tur adversus eum rex a ustr i et quasi tempestas veniet con t ra

i l lum rex aqu ilon is in cum'

bus et in equ i t ibus et in classe magna et

ingred ietur terms et con teret et per transiet beb r . in tempor e fin is vid e bebr . n: : r u etc . propr ie in ter sese comu petent , quod

verbum de bove cornupete dic itur ; vide ergo confliget rex austri

cum r ego aqu ilonis , al i is verb is : atrox bellum inter eos exorietu r .

Par iter bebr . inundat,sese efi

'

undit ; cf. v . 10. 2 2 . De re ipsa vide

https://www.forgottenbooks.com/join

312 DAN .

‘

1 1 , 43-45

pedisequ i eius er un i , in eius exerc itu mil itabunt ; ab eo subn cientn r .

De qua re in h istor i is quidem non fit mea t ic ; sed cumCusch itae et

Libyes in exer c itu aegyptiaco militar e solerent (2 Pe r . ler .

N eh . il li Aegypt ii s devi ctis vel ad v ictorem transibsnt ve l

An tioch us qu i iunior is r egis aegyptieci r emagere simulaba t ipsi axeroitu i aegyptiaco sese praefeci t . Ceterum peregr inos ad mi li tandum

adsc iscere et conscr ibere minime erat inusi ta tum; vid e 1 Mach . 1 1 ,

38 . 2 Mach . De al ii s cf. v . 24-28 . Cum nul lib i lagetu r Ant iochum Libyamet Aeth iopiam occupasse , magis nostr i asserun t an ti

ch risto conven ire (S . H ier . ) et i ta quoque censent Thead . Lap . P a l

mer, I lo/zl . D. K ei ! sed ex ipsis verb is occupatio terr a r um i llarnmnon asseri tu r . Unde iam notet S . H ier . n isi for te qu ia in ipso c li

ma te sunt provinciae Aegypt i et longe per deser ta vicinae , captis

Aegypt i is etiam istec provi nc iae eontur batae sun t ; unde non dic it

quod ceper i t eas , sed per Libyas Aetbiopiasque tr ansier i t et ne hoc

quidem dici tur in beb r . , sed quod bene haben t LXX è'aovr a 1 sîv 1 15

ò'

y_Aq1 a òsoò . Theodotio au tem prechet è» r ot ; òxupé p.a ew proinlegitmsm: pro mes . 7’WYD . Igitur LXX et Theodotio solumexpr imun tLibyes et Aethi opes in exerc itu r egis militasse ,

itemque Sgr as .

Demum add itur de ul timis regis facin or ibus et de eius inter i tu et

i te oracul um de rege persecutore ad finem perduci tu r v . 44 et famaIurbabi t eum ab or ien te et ab aqu i lone et ven iet in mu lti tudine magnau t cou teraz et in terficia t plur imos ; v . 45 c t figet ta berna ca lum suum

Apadno in ter ma r ia super mon tem in cly tum et sanctam et ven iet

usque ad summi ta tem eius et nemo a ux i l ia bi tur ei v . 45 ver te ex

bebr . et figet taber na cu la pa la t i i s ui in ter ma r ia ad mon tem decor is

sanc tum et veniet ad finem suum et non est ei adi utor . N un ti i vel ru

mores (v. 44 beb r . ) qui regem tu rbabunt sb or iente et aquilone allatisun t nun tii de defect ione et r ebellione Pa rthorum et Armenor um ,

contra quos An tiochus versus finem vi ta e sus e expedi tionemmovi t .

de qua quoque 1 Mach . et r ex assumpsit par tem exer citus residu i et exivit sb An t iochia civitate r egn i su i anno 147 (aer . Selene . i . e .

166 a . Ch . ) et transfrets vi t Euphr aten flumen et perambu laba t supe

r iores r egi ones . Penetr avit in Elymaida ,ibique opes templi Diana e

(Polyh . vel secun dum elios Vener ia (Appian Syr . 66) r aper etentavi t

,sed coactus est sese rec ipere i n quo itiner e d iem ob ii t Tahi s

oppido Persid is'; de qua r e vide 1 Mach .- 16 . 2 Mach .

-28 . 1088

1 . 1111 Polybius adversus Dianne templum pecun ia…comparare cupiens exped it ionemstatui t suscipere ,

spe sua frus tratus est ,quod barbar i ea loca incolen tes tantum sce lus fier i

proh iberent ; regressu s Tab ls quod Persid is oppidum est e vivis discessit , insania ( &azpovvì

1 1,45 313

phus , Antiq. 1 . Dum au tem ipse r ex ab i r et in eas r egiones , duces eius et praesidia in ludaea popu lum vexeban t . ld innu i videtur inv . 45 vel et iam sic in terpr etaber is is qu i tabernacu la su a

,suam po

testa temstabilire —con atu s est inter mar e mor tuum et medi ter reanumad mon tem sanctum templi , is qu i templum profanavi t , veniet ad

finem suum i . e . ob iit neque quisquam eum a mor te praems ture liber are potui t ; misere ob i it ; et hoc innu itur cum addatu r non ci fuissead iutorem. In hac u ltima par te oracul um est sa tis obscu r um; quo

modo et accipi debeat even t u d isc imus . N on en im ex Perside

r eversus est ; ergo de praesidi is in tel lige rel ict is in ludaea vel expl icaaddì , ut audax eius in Deum facinu

'

s etferatur , qu asi d icatur is qu i

dominar i conatus est in templumDei misere ob iit . Quae considerat iohabetur 1 Mach . 1 3 et praesert im 2 Mach .

—16 .

De voce Apedno (Apedno) h aec h abet S . H ier . verbum composi tumest , quod

s i d ividas in tell igi potest 096110» aò t otî i . e . 80111 su l ; et es t sensus et tiget taberna

c u lum suumet th ronum suum in ter mar ia super mon tem inc lytum et sanc tum. H unc

locum Symmachus i ta in terpretatus est 1 mi èx: eveî r à; ax» và; 1 05 imoc : aa iou aò r ou

e t extendet papi l iones equ i ta tu s Th eodot io et figet tabernacu lum suum in

Aqui la et plantab i t tabernaculum praetori i sui in sol i

S eptuagtn ta omn i se nomin is quaest ione I iberan tes in terpretati sun t et statnct ta

b ernaculumsuum tune in ter mar ia . . Vocem pa la t iumexplican t l’a t . P agn i

n us , Sanct . Ma id . Mar . Lap. Ti r . et recen t iores .

Uti S . H ier . refert , P erphyr ius statu i t undec imo anno regni su i An t iop

chum i terum contra soror i s £i l ium P tolemaeum Ph i lometorem dimicasse

e t ad hanc exped it ionem spectar e v . 40 seq. ; pugnens con tra Aegypt ios

e t Libyas Aeth iopiasque per tr ans iens and iet sib i ab aqui lone et ab or ien te

proelia conc i tar i unde et regred iens capiet Ared ios r esistentes et omnemin li t tore Phoenices vastabi t provinciam,

confestimque perget ad Ar taxiam

r egemArmen iae qui de or ient is par t ibus moveb i tur et interfect is plur imis

d e eius exerci tu ponet tabernacu lum suum in loco Apedno qu i in ter duo

Iat issima si tus est tlumina , Tigr im et Euphratem E t iam e recent ior ibu s

al iqui , uti Haevernick , Auber len p. 67 , censent An t iochum anno regn i

undecimo , 166- 165 e . Ch . , denuo exped i t ionem in Aegyptum su scepisse ,

et Ewald,Gesch ichte des Volkes Israel 3 . ed . IV p. 387 pn tat in v . 40 i llam

indicar i exped i t ionem cu i Popi lius Leenas iussu sen atus roman i huem

imposuer i t . A t Porphyr i i test imon iumvidetur suspectum, cum ex hoc ipso

oreculo unice or tum esse sat is aper te constat ; id quod ex eo elucet quia

locumApedno comminisci tnr . De exped i t ione in Aegyptum ul t imo vitae

tempore rel iqu i scr iptores plane si len t ; n ih i l de es in l ibr is Mach . , n ih i l

r erum romanar um scr iptores , qui tamen , ut i Livius , vix omisissen t ner

s a: ) u t qu idem aiun t ob quaedam signa atque ostenta quae ob violatam religionem templ i

ab infesto numine ed i ta erant .

314 DAN . 1 1 , 36 sso.

r are , si regnum foedere cum Roman is\

iunctum An t iocho bellum in tu

l issel , praesert imqu ia Roman i stragem Aegypt iorum cer te aegre feren tes

An tiochum victorom repressissent . Sen tent ia au tem ab Ewa ld proposi ta

al i is minime probatur , sed lega t ionem P0pili i ad annum 168 a . Ch . com

mnn i ter referunt . lustinus qu idem ( H ist . narration i de i l lo senatu s

mandato s Popil io t rad i to stat im subd it : reversu s in regnum Ant iochu s

deced i t rel ic to parvulo admodum fil io ; at l ust inum succ inc ta narrar e mu lt is rebus omissis notum est .

N otanda est al iqu e in terpretat ioni s var ietas a v . 36 et dein ceps . E t Thead .

qu idem ab hoc varsu cuncta non de Ant iocho se'

d de an t ich r i sto esse ex

planende censet ; h is de Ant ioch o Epiphane d ict is transi t deinde ab

imagine ad exemplar , exemplar autem Ant iochi est ant ichr istus et an t i

chr ist i imago An t iochus ; quemadmodum en im i lle impie agere oogeba t

Iudaeos et con tra legem suam rempubl icam admini strare , i ta homo pec

ca t i , filius omn ia mol ietur , n t pios in fraudem impe llat

quem transitnmut persuades t , monet Theed . et iamDominum in evangel io

simu l praed icere et'

quae ad communem et quae ad ipsius H ierosolymaeconsummat ionem pert ineant ; h inc

,i taque instruct i et iam prophet ism

intelligemus quae sb Ant iocho ad ant ich ri stum, ut ab imagine ad exem

pier t ransiens quae ad i l lum pert inent ea nos an te docet aperte E t iamS : H ier . d ic i t ad v . 36 quod qui dem et nos de ant ichr isto in tell igimnsat in subseq. tamen Porphyr i i .

expl icat ionem de An t iocho et iam ail‘

ert et

al ique Ant ioch i personae magis coaptsr i ad v . 37 seq. fatetur . Al i i haec vel

de An t iocho vel de ant ichr isto dic i exist imant (A lb . Sa ) . Dic i pot ins d ean t ichr i sto volun t P er . Lap. Men . Boh! . D. ; i ta v . g. Lap. pergi t ange

Ius in gestis An t ioch i recensend is , ut patet ex ipsa borum versuum con

nexione et contextu ,sed i ta u t ea tan tum ob i ter et levi ter perst r inga t

pot iu sque ad es quasi ad typumparabol ice alludat quam ea exac te descr i

bat , revers au tem sub spec ie Ant iochi descri bat an t ichristum c iusque

mor es Atque Boh! . D. monent al ique in l ibr is novi testament i expl ic i terefert i ad ant ichr istum; vide v. 36 c t 2 Thess . et Mat th .

praeterea quaedam nul lo modo in An t iochum conveni re et in expl i

c i te etl'

err i ul t imam tr ibu lat ionem ante mund i consummat ion em. Ea mvst ice de ant ichr isto d iete esse et iam H ebbetynck p. 260 censet suader i tumauctor ita te praestan t issimorum in terpretum tum connexione hu ius loc i

cum cap. A l i i tamen baud pauc i de Ant iocho omn ia praed ici tenenti ta S . Ephr . S . Chrysostomus (or . adv . Iudaeos V 11 . 7 ; M .

Ma ld . Sanct . Mar . Gerd . Colm. Loch , Troch . A tque Hold . qu idem ita in ter

al ia miror quid cau sae sit cur in hu ius loci expl icat ione tantopere snc

tores discrepen t , nec en im tan tam d i fficu ltatem video quantam ipsa var ietas interpretat ionum Ego non dubi to totum bunc versum 36 de

An t iocho intell igendum. Quis enim credet angelum cum de An tiocho lo

queretur , eodem orat ion is fi lo nulla facts tr ansi t ione de elio rege agerecoepisse

? Quod si hoc qui credat reper ir i poter i t , ego certe non credo nec

andeo d icere angelum i ta locutumquemadmodumego, ne insanus vi derer ,

https://www.forgottenbooks.com/join

DA N . 1 2 , 1

De v i c t or i a. popul i Dei 1 2 ,1 -4 .

Qu id opressionis ac vexat ion is popu lo Dei immineret , angelus an

nuntiavi t . lam consolat ionem quoque et levamen in rebus‘

arc tis for a

indicai ciusque fontem ostendi t dupl icem adiu tor ium quod popu lo

allatu rus sit Michael pr incepsmagnus , plenum au tem r etr ibu t ionem

a Deo ir i datum in aetern i tate ; vi tam sci i . aetern am et glor iam ac

beat itatempi is Dei cu ltor ibus , poenas vero et ignomin iam perpetuum

aposta tis Uti supra angelus d ixerat Michaelem sib i ven issein ad iu tor ium, u t i eum vocaverat pr in c ipem Iudaeorum qu i sib isalus si t ad iutor in omn ibus his ita nunc praedicit eun

dem angelum opem latu rum in affl ict ion ib us ill is quas annun tia

vera t v . 1 In tempore au tem i l lo consurget M icha el pr inceps

mag nus qui sta t pro fili i s populi mi b eb r . et in hoc tempor e,i ta u t nexus cum an tecedent ibus et arcta con iunct io sign ificetu r ;

stabil Michael i . e . promptu s et par a tus ad auxilium praestandum ,

exped itus ad protectionem; ad quod quantae si t potentiae , add it u rti tul us pr inceps ille magn us , quanto au tem officio et stud ioferat u r

,i nd ieatu r in al tero memb ro stans pro filz

'

zîs popu l i mi , cu iusest sc i i . popu lum tuer i , causam eius agere ac defendere ; c i . 5? ma

Esth . proinde asser it angelus Michaelem populo affl i c to

adfore tutorem ac protectorem ac defensorem val idum et promptum.

N eque dub iumesse potest qu in haec verba referan tnr ad tempus pe r

secu t ionis de qu a cap. 1 1 sermo er at . Dum di citu r persecu

torem inter i tur um i ta ut nemo eum ad iuvet , ad iu tor potentissi

mus ostend i tu r popu lo De i verb is immed iate sequenti bus , qu are in

beb r . explicite d ic i tu r et in hoc tempor e . Talem autem protectorem

adfor e,iam ex 2 1 colligere l icet . Atque in pugn is il lis ac per

secu t ion ibus etiam epem angel icam sensibus esse per ceptam, vide 2Mach . et angeli protectionem et auxilium a Deo

Iudas efflagi ta t et nunc dominator coelor um,mitte angelum

tuum bon um ante nos in t imor e et tr emore'magn itudin is b rach i i

tui etc . Verba haec v . 1 ad An tioch i tempus et ca lamitates ab eo e rtas

esse referenda bene viderunt Sanct . Ca lm. ; sed pler ique stat im ad

ultima tempora ea Spec ta re volun t . ld quod neque necesse est neque

ipsis verb is sat is congru i t .

In sequentibu s angelus a ca lami tate i lla temporal i t ransi tum fac itad u lt imum r erum omn ium cxi tum ostendens omnes tum demuin plenam retr ibut ionem esse acceptu ros ; proin a ffl ic t iones i llas et modum

quo qu is eas in ier a t vel subeat valere in aeternum; non b isce in ter r is

DAN . 12 , 1 2 3 17

esse mercedem vel poenam quaerendam adaequatam ; fe re ut et qu i

persequuntu r et qu i per secut iones sust in ent eademmorte ab r ipian tur

neque in vita mortal i condigna accipien t ; at oculos an ini osque esse

conver tendos ad aeternita tem ; igitu r etsi a£fl ictiones ingruan t in diesmaiores, exi tu consi deratomon tes esse er igendas . l ta baud d iffic ile adnectun tur haec quae sequun tur , a qui bus cap. 1 2 esse propr ie incipiend umSanc t . existimavi t « et ven iet tempus qua le non fu i t abeo ea: quo

gentes esse coeper un t usque ad tempus il lud , et in tempore i l lo sa lva

bi tur populus tuus omn is qui invent as fuer i t scr iptus in l ibro; v . 2

e t mu lt i de lais qui dormiun t in terra epulvere evigilabun t , a li i in vi

tam aeternam et a l ii in opprobr ium ut videan t semper ; v . 3 qu i au tem

d oct i fuer in t fulqebun t quasi splendor firmamen t i et qu i ad ius t i t iamer ua

'iun t mu ltas quas i stel la e in perpetuas aeterm

'

ta tes beb r . et

er it tempus angustia e ; ipsa col loca tione ind iea tur maxima quaedama ffl ictio et omn ium summa post auxilium a Michaele praest itnm,

id

quod bene cohaeret cum i is quae 23 . 25 dicun tur de quar to

r egno et cornu alio quod in mediis corn ibus decem or tum est . S icu t

igitur cap. “ exposu it quid comu illud ex ter tio regno or i tur ume t quan ta mala sit invectu r um ita nunc brevi ter tangit etiam postea

tore tempus ma ior is adversita t is ; u nde ex oraculi s an teceden t ibus

spen te r emittimu r ad regnum quar tum et comu il lud . Quicumqueest sc r iptus in libro ,

salvab i tu r,in lib ro Dei in l ib ro vi tae ; vide ad

ls . et supra cum in iudicio De i lib r i afl‘

erantu r et aper ian

t ur ; Deumcul tores suos in suum librumrefer re eosque ex eo r ecensere‘

,

h ahes quoqu e Ps .

Qua sa lu te au tem il li in Dei li br um relat i , i . e . ver i Dei cu ltor es,

ver i Dei famu li quos suae fami liae Dominu s adsc ri ptos habet , demum

d omand i sin t, qua au tem con tumelia alii affi c ieudi

,declar atu r v . 2 .

E n par i sor te defuncti sun t et dormiun t in ter rae pulvere a t quam

d ispar er it sors cum ex il lo somno exci tabun tur ! Hic igitur verb is clar i ssimis resur rect io mor tuor um docetu r

, quae doc tr ina iam ind icabatu r et praeparab atur Iob

—2 7 . ls . Ez . 37 et aliqua r ationeiamDent . 1 Reg. Resu r r ect ionem ex mor tu is h ic apud Da

n ielemenunt iar i etiamprotestan tes omni no asserun t (ci solum

d isceptat io est , u tr um enunt ietur resu r r ec tio omn ium an Iudaeorum

tan tum. Sed cum al ii sur gan t ad vi tam,a lii ad con tumel ias et ad

a bomina t ioncm a etern am,u t sin t abomina t ion i et hor r or i , res abo

minauda in aeternum,c la r um est agi de bon is et mal is . Ver um cur

soli pecca tor es ex ludaeis su rga nt ad poenam et non eti am per sec u

tores ac vexatores, nu lla potes t afferr i ratio . Quare ad alios quoque

pr aeter l udaeos verba extendi opor tet . Yix au tem cum aliis dic i licet

3 18 DAN . 12 , 2- 3

mm esse u t oi. omnes , i ta u t d irecte et immed iate general is

omnium r esu r rec tio annun tietu r ; sequ itu r en im de dormient ibw in

terra pu lvmi s id quod ali ter acc ipi nequ it n isi sensu par t itivo', qu isensus quoque subesset etsi iunger es (u ti accen tu mas . indica ri videtu r ) surgent de dormientibus . Loqu itur itaqu c angelus d irecte dei is ,

de quibus in toto contextu sermonis loqu itur ,sci ] . de i is qu i

vexabtu r et qu i persequuntur ; ex i is au tem concludere l icet ad om

n ium resur rectionem qu ia par est pro omn ibu s r at io . Notatu d ignum

est , quan ta verbe r umgravitate sors aeterna maiorum desc riba tu r

surgent ad oppr obr ia ,u t iis soi l . prob r a et contumeliae inger antur , u t

evadan t abomina t io, a icxiî \m(LXX,Theodotio) , ab omn ibu s detestaud i

et abominan di ; quae sors tamd iu du rab it , quamdi u vita beatorum,

quarc in u troqu e memb ro cum epi tasi pon itu r n‘7'ir . Ver ti t S . H ier .

u t videan t semper ; proin legit mm$pro bebr .

Glor iam au tem et bea ti tatem honor um splendoremque corpor um

glor ifica torumgr adu distingui et al ios aliis fore ma ior e clar itate il lustr es decla ratur v . 3 in tell igen tes , sapientes , pi i (vide 35 ) fu l

gebun t u t Splendor fi rmament i , i . e . quasi coelum,cum serenum si t

( ci . Ex . 2 5 ,Doctos in tellige eos qu i Deum nor un t , colun t , a Deo

omnem pietatem et veram sc ientiam edocti sun t ; ita quoque mvzévr s;

(LXX ,Theodot io) , et i ta

‘misn Iob (perfectae sc ientiae homo ,

Ps . ( in telligens) Prov . (sapiens) 19 (prudent issimus)(eru ditus) , uti et iamverbum‘mipp sign ificat esse in tell igentem,

pr udentem, attender e an imum; cf. In qua sign ifi cat ioue b ic

quoque cumLXX ,Theodot ione , Syro , S . Hier . sistendum est

,neque

vox ad notionem doctor is cum Ma id . Lap . Ma r . Tir . est defiectenda ;

de hi s en im agitur in altero membro ; propr ie in bebr . qu i instas facinn t mu ltas (cf. ls . qu i igitu r quovis modo allaborant , u t a l i iad eum s tatum per veu ian t in quo Deus homines esse vul t ill i splendebun t sicut stella e in aetermcm et semper , ergo i n omnem aeterni ta

tem, qua vecum coacer vatione vera aetern itas decla ratur . In hoc

membro maius qu id expr imi , ostendi t Sanct . qu i alios docen t do

ctr iuaeque rad ios late d ifl'undun t

,similes d icuntur sol i ac r eliqu ia

Contend it quidem Meinhold vert endum esse mul t i i . e. omnes qui dermiunt… et

provoca t ad Gen . sed in i stia exemplis praecedi t omn is vel not io aequ ivalens et addi tur

‘75D . ut designetnr magis emphatice s ingula eo sermone comprehend i .

A t in nost ro casu non omn is praeced i t sed mu l t i ! Alia exemple quae afl'

er t Gen . e t

Lev. buc non spec tant .— Sensus manet idem, etsi cum al iis pu taveris cxplicar i posse

mu lt i ex statu ct condi t ione dormient ium ( i . e. qui ca in cond i tione fuerint) evigi labunt ;vel cvigìlabun t i i qu i numero mult i sunt .

https://www.forgottenbooks.com/join

320 m» . 12,2-5

tione u ti l itatem et scientism captum i r i . Vocem per transibu n t ipseS H ier . expon it percur ren t plu r imi , mul torum sign ificat lec t ionem solemus en imd icere percu r r i librum, pertran sivi h istor iam

S . Ephraem et Porphyr ius hanc par temnon de resurrect iene expl ican t .

A tque i lle qu idem eos qu i dormiunt in terra accipi t de i is qui post li berat ionem tempore Zorobabel concessam i terum quasi somno mor t is eppr imun tur perversi tate e qua si emerser int , de pulvere evigi lasse d icantur

qu i ad vi tam aeternam , esse instes in populo ; qui ad opprobr ium, esse eos

qui al i is sint offension i et qui s ib i malam famam perennemacqu irant ; pi is

au tempromit t i clar i tatem nomin is in hac vi ta et in futura , eos autem qu i

al ios ab in iqui tate l iberent fere u t splendean t glor ia indut i in aeternum.

Proin al teram et iam vi tam spectar i S . Ephr . omnino agnosc it . Al i ter Por

phyr i us ; Ant iocho sei ] . in Perside mortuo salvatum esse populum Israeltune h i qui quas i in terrae pulvere dormiebant et oper t i erant maiorum

pendere et quasi in sepulcr ismiser iarum recond it i ad insperatamvictor ium

de terr ae pulvere surrexer unt et de bumo elevaverunt caput , custodes legis

resurgentes in v itam aeternam et praevar iealores opprobr ium sempi ternum… P. on it quoque h istor iam de Machabaeis , in qua d ici tur mul tos lu

daeorum ad eremum confugisse c t lntu isse in spelunois et in cavern is

petrarum ac post victor iam processisse . E t haec ut r a :p0puu uqquasi de resur

rect ione mortuorum esse praed ic ta l ta apud S . H ier . qu i in hanc int er

pretand i rat ionem acr i ter inveh i tur quid non faci t pert inac ia?quasi

contr itus coluber elevat capu t et mor iturus in eos qui mor i turi sun t venenad iflund it Earn interpretat ionem ab omn i verbornm propr ietate longe

recedere et plane evagar i cert issimum est ; quare Porphyr ius nullumnact us

est laudatorem.

g) E p i logas or a cu lor nm 1 2 , 5 — 1 3 .

Ad fiuem vision is nova proponi tur scena . Accedunt en im a lu d uo

angeli quas i testes iu ramen ti confi rmat ion is quo ab angelo in ter locu

tore afti rmatur fora u t quae d ieta sun t opere compleantur . Iu hoc

au tem quasi epilogo i unguu tu r duae i llae per secut iones de qu ib usmentio facta est cap. 7 et cap. 8 ; idque fi t apte ad an teceden t ia ,

nametiam in duo illa tempora tangi vid imus et fier i transi t um a

persecu tione pr iore (sub An tiocho) ad ultimam sub ant ich r isto . Quar ehaec scena quemadmodum aptc adnec titu r ad i ta quoque baud

minus bene totum l ibrumquan t um ora cula spec tan tur absolvi t .

Duo testes accedun t v . 5 E t vid i ego Dan iel et ecce quasi duo a l i i

s taban t un us h inc super r ipamflumin is et a l ius inde ea: a ltera r ipa

flumin is il lud qua si neque in bebr . neque apud Theodo

t ionem,Syrum legitu r ; ergo est negligo endum. Duos fuisse angelos

1 2, 5

-6 32 1

ex eo colligi opor tet quia is qui loqu itur cumDan iele est angelus ad

qu em due a li i accedere d icuntur . Qu inam fuer in t,fr ustr a quaer itu r .

P uta t S . H ier . fu isse angelum Graecor um et angelum Per sar um,de

qu ibus 20; idemque opinantur probab ile Ma ld . Sa , Ma r . Lap .

Ti r . Ca lm. ali ique ; sed A lcazar , u t i Lap . r efer t , pu ta t eos fu isser eges il los duos austr i et aqu ilon is , de qu ibus cap. 1 1 agebatu r , id

quod aeque falsum est ac fuisse Iudam et SimonemMachabaeum vel

per eos sign ificar i quotquot regnum Dei sin t exspectatu r i vel symbol ice exhiber i legem et prophetiam. Flumen intell ige Tigr idem; ibi

en imDan ieli visio est oblata Dici tur flumen hoc loco 'i isvquae

frequens est appel latie N il i ; vide Is . ler . 8 etc .,

pr out quoque ipsa vox docente E bers est aegypt iaca . Unde al iqu i vo

lunt h ic significari N ilum vel Tigr idem symbolice vocar i N ilum,ut

denotetur l iberatio popu l i ex Aegypto quae par i ratione iterum fu

tu ra sit (Ro/zl . K ei l ) . Ver um id subt ili ns d ic i videtu r . N am eiusd emvoeis numer us plur alis adbibetur pro canalibus ls . Iob

et referente Deli tssc/z jaur u est vox assy r iaca tlumen sign ificans

Pr olegomena e . neuen beb r . aram. Woer terb . p . 56 .

Dan iel au tem angelum a quo aud ier at oraculum de tempore finisin ter rogat v . 6 et di r i viro qu i era t indu tus l inc is qu i staba t super

aquas fluminis usqu equo fin is har ummirabil ium i . e . quando

fi n is er it praedi ctomm? vi r l inc is indu ta s est angelus qui Dan ieli locutus est ; cf. Danielem inter roga re opt ime expr imitur in ver

sione S . H ier . etiamLXX haben t na l. aim ; de vers ione Tbeodotionisfertur lectio duplex eme e t emov (hoc sequ itur Theod…sed explicat de

d uohus angel is in ter rogant ibus , u ti Syrus quoque fer t plu ralem et

d ixerun t ) . Sed r etinenda est et in b ebr . resti tuenda lectio et d ixi ;nam et postmodum v . 8 Dan iel quaest ionempon it , et saepius ali is inv isionibus quoque nar rat se angelum in ter rogasse ; vide 1 9 ; 10,

1 6. 1 7 . Si angelus locu tus fu isset , clar ius Dan iel significasset ; nam

quod nunc legi tur in beb r . et dix i t , obscu r um est ; qu is?de duebusen im angel is men t io praeced it . Si al ium loquen tem induc it , id ciare

designatu r ; vi de In'

oraculo an teceden ti saepius angelus Danielemr emisi t ad tempus fin is ; unde Dan ielemnunc de isto fine quaer ere

facil lime intell igitur ; cu r autem angelus unus ex duohus qu i n unc

pr imum in scenam inducun tur inter rogat ionem poneret , eo magismirumesset

, qu ia nullum r eper i tur iud ic ium eos aud ivisse oraculum

antecedens . Cn r angelus super aquas feratur , a l iqu i eXplicant ex sym

bol ica aqu ar um notion e ; aquis nota r i tr ib u lat iones (Sanct . ) illis estangelus super ior , sed t r i bulatis fer t auxilium, ut i docetu r ; vel

aquas esse symbolum popu lorum (Apoc . popul is b isceDwn 2 1 .

322 DAN . 1 2 , 7 —8

qu i regnumDei impugnan t angelus dominatur , eo‘

s compescit ac sub

i ici t .

Responsio ab angelo data Spec ta t ad ult imam anti chr ist i t r i bu la tionem

,igi tur ad a lter ampar temv . 1 ; datur soi l . eadem tempor is d esi

gnat io quae de persecutione an tichr isti iam declarata est ; v . 7

et a udini vir nmqui indu tus era t lineis , qu i staba t super aqua s flumi n is , cum elevasset dex ter am et sin istram suam in coelum et iurasse t

per viven tem in aeternum, qu ia in tempus et tempora et d imidium

tempor is ; et eumcompleta fuer i t disper siomanus popu l i san ct i , com

plebun tur universa haec — leva re manum de iu ran te dic itur ; cf .

Den t . Ez . Est sign um Deumadvocar i testem eorumquae

dicuntu r Cur au tem duas manus leva t in coelum? volun t id

fier i maior is sollemn itat is ac confirmation is causa ; neque d iSplicet

quod placu i t Ma ld . voluisse angelum simul Deumob testa r i et preca r i .

Tempus idem dec lar atur quod quem locum vi de . Designat io est

valde in determinata ; nam de tempor ibus ill is ac momen tis nemo sei t .

Quod pler ique volunt tempus idemesse atque annum, pr oin decla ra r i

tres annos semis ad a rb itr ium excogi ta tum est . Addit demu in ange

lus haec i r i completum,cum con/ra d iopoten t ia e popu li sanct i eom

pleta fuer i t ; i ta ver te et explica ex b eb r . ; haec au tem confractio ma

nus seu poten t iaopopul i san cti ea est calamitas quamaioremnunquam

fu isse supr a d ictum est . P roinde b isce quoque maxima signifi cat u r

t ri bulatio qua u ltimum il lud tempus insign e er it . Frequenter ver tuntcumdekper siopa r t is consummate fuer i t , etmonent Apoc . de fuga

in soli tud inem fier i mentionem; popu lum igitur sanc tum fuga i r idispersum, quae una est ca lamitas maximae t r ibulat ion is index . A t

pr aefero cum l io/zl . Kei] pr ior em explicationem; nammanus popu l inon est pa rs populi , sed robur , poten tia : quare u t i d ici nequi t manum d ispergi , i ta va:. capi oportet notione ea quamvox saepius prae

se fer t (Ps . con fr inges ; Ps . al lidet ; 18 . sci] . confringere ,

conter ere . Dec lar ari autempopul i sanct i afflietionem summam omnino

congr u i t oracu lo proposito .

Ad quacstioncm Danielis omn ino obscu re r espondì t angelus ; qu ar e

v . 8 et ego a udivi et non in tel lex i ; et dixi dominemi , quid er i t pos t

haec bebr . qu id extremum har um?qu ia non intellexi t , a l io

modo candemquaestionempon i t . Si au tem Daniel,u ti pler ique , tem

pus et tempora et dimid ium tempor is in tellexisset de tr ibus ann is semis

,habu isset r esponsum a liquod ad suam quaestionem; ergo v ix

puto eum d ictu r um fuisse non in te/lex i ; unde haec ipsa prophetaeignor at io mih i est indicium tempu s non poni pro anno ; si en im hocin usu fu isset

,etiamDaniel intellexisset .

https://www.forgottenbooks.com/join

324 DAN . 1 2,1 1- 12

r endam ,u t i patet ex textu a llegato et ex tempor is determina

tione quae v . 1 1 sequ itu r .

In solatium qu oque add i t angelus quamd iu futurum si t u t fu ror

persecu tion is maxime ferveat v . 1 1 et a tempore cum abla tumfuer i tinge sa cr ific ium et posi ta fuer i t abomina t io in desola t ionem, dies mi lle

du cen ti nonagin ta ; v . 12 bea tus qu i exspecta t et perven i t usque ad

d ies mi lle trecen tos tr igin ta qu inque de voce"t i p i; vide ad

in tell igi tu r cu ltus Dei perpetuus qu i Deo publ ice erat ex lege per sol

vendus . Iste tempor e persecut ion is suppr imitu r , u t (beb r . ) eius loco

ponatu r abominat io desolat ion is ; vide ad cum ex eo loco et ex

i l,3 1 sen ten tia depr omatur et i isdemverb is repeta tu r , dubi tar i nequ i t

qu in de eadem r c eedemque tempore sermo inst ituatu r , id est , de

persecu tione Antioch i ut i bene expl ican t Mar . Ca lm. Loch , Troch . et

iam explicarunt S . Eph r . et Ammon ius qui saltem ex parte (pepuuiv)h ic de An tiocho fier i sermonem agnovi t . P ler ique tamen (S . H ier .

Theod . P er . Sanc t . Ma ld . Lap . Rohl . etc . ) haec de an tich r isto di c iasserunt ; at perperam. Duo en imtempora clar e ab angelo d isti nguun

tu r et dune tr ibu lationes ; i ta iam dein a v . 6—8 agi tur de illa

quam supra expositam habemus ; a v . 9 autem et deinceps red i tangelus ad eam quae seq. et seq. declarata est . Clar issime

en im ipsis verb is ex cap . 7 . 8 . 1 1 petiti s nob is indieatu r , ad u trumvexat ionem singu la sint r eferenda . Quare potinsmir umest a mu l t is adhoc non attendi , cum tamen in aper to sit positumde al io tempore agicap. 7 , de alio cap . 8 et 1 1 . Haec i taque eo solummodo ad ant ichri

stum tr ah i possunt quatenus An tiochus , u t a liunde constat typu s an

t ich r isti consideratu r et tempore anti typi similia fier i cer ium est quae

tempor e typi evenerunt , u ti Pa lmer fere rem concipit .

Ut i supr a men t ione facta ab lation is cultus perenn is et abominat ioni s positae cer tus d ier um numer us sta tu i tur

,i ta h ic quoque , qu a

re iter um consta t de eodem even tu in u t roque loco fier i oracu lum.

N umer us d ierum determinatus est , sed ab i llo d iversus . Supra

in tempore d ierum 2 300 totum tempus vexafion is ind ieatur (vide ad

hic u ti videtu r , solum tempus illud per quod oppressio maxima exsistet , per menses 53 , si singul is mensibus d ies 30 at tr ibu imu s ;

praedi catu r beatus qui ulter iu s vixer i t per d ies 55 vel per unummensem semis ; unde eo tempore cer ta spes et initinm cond i tion is

mel ior is dab itu r . Uti supra numer um d ierum i ta explicandumcensu i , u t i verba dicun t , de spat io tempor is cer to et definito , i ta hoc

quoqu e loco exponendum censeo propter easdem r ationes . Terminu sa quo designatu r ablatio cultus et abominat io in loco sacro ; qua r e

tempus illud declar atu r , de quo 1 Mach . et igi tur annus 1 55 aer .

DAN . 12 , 12-13 325

sel . vel 168 a . Ch . ; proinde a mense decemb ri eiusdemann i numerusd ierum er it computandus . In nova autemdedi catione al tar isquae facto.est di e 25 men sis non i i . e . casleu anni 1 58 aer . sel . n umer us isted ierum 1 2 90 non expletur , qu ia solum ann i t res et d ies decem intercedun t i . e . dies 1 105 vel 1 102 ; ergo desun t dies 1 85 vel 1 88 , u t ad

numerum 12 90per ven iamus . Quar e al in s eventus oraculopr aed ic itu r ;sed qu is? ld cer to dici nequ it , quia monumenta cer ta ex qu ibus sin

gu li even tus usque ad diem vel meh sem determina ri possint ad nos

non per veneru nt . A liis baud improbabile visum est numer um d ierum1 290 expler i mor te Antioch i Epiphanis anno 165 (i ta Bleek ,

Kirmss ,Ri tz . Deli tzsch ,

Hofmann , Aub . Zundel , Klicfotb apud K ei l) . Obstarevi detur quod morte Antioch i vexa tio I udaeor um min ime fin ita est .

For tasse oraculum r efertu r ad eventum i ll um 2 Mach . nar ratum

quo effec tum est , u t postea aestate anni 163 a . Ch . ludaeis piena pote

stas cu ltus sui exercendi et secundum suas leges vivend i a Lysia fieret

1 Mach .—62 . 2 Mach .

—26. De bac en im re maxime est d imicatum et ea pb tenta spes mel ior is cond ition is an imes piorum gaudioet voluptate perfundebat . Quare eo eventu expletos esse d ies videtursat is probab ile .

Demum angelu s qui tamdiu Dan ieli locu tus est c i valedi cit v . 1 3

tu au tem cade ad praefin i tum et requ iesces et stabis in sor te tua in

finem dierum bebr . cade ad finem i . e . tu ibis ad finem tuum,

mor tem sc i ] . omn ibus constitutam et requi esces in sepu lcro ; sed in

fine d ierum r esurges ad sor tem tuam (cf. S . Ephr . Theod . Sa , Ma r .

Lap . Tir . Loch , Boh] . T Simu l innu itu r eum esse mor itu rum

antequam il la ca lamitas popu lo ingr uat (S . Ephr . Ma r . Ad

suam per veniet sor tem i . e . habeb i t in fine d ierum,in consummati one

saccu li gradum suumet mansionem in r egno Dei (Per . N ota t

Lap . pat r iam coelestem voca r i sortem qu ia angelus allud it ad typumeius

,terremChanaan ludaei s promissam, quae eis sor te d ist r ibute est .

Hisce quoque Dan iel iam senex grandaevus admoner i videtur mor tis

quammex ob ire debeb it, post quam requiemet demu in sor tem pr ae

c lar am in regno Dei eum esse accepturum promi tt i tu r . l ta qu i tot

oracula pro popu lo suo accepit , demum etiam pro se consequ i tu r va

t ic inium solatio plenum.

H istor ia Susannae .

A dueb us seni bus,i ud ici bus popu li , casti tat i Susannae i

1 . De ea vide S . Augustinum, serm. 343 ; M . 39 , 1 505 . Semo de Susanna qui habetur in

326 DA N . 13 , 1

pa rantu r insidiae ; i lla autemegregia victr ix omne potins malum sub

i re el igi t quam peccare Accusatur ab iisdem adu lter i i fi etarei nar ratione et condemna tu r . Susanna au tem Deum invocat innocen tine testem N eque frustra ; Deus enim spir itum susc ita t

Daniel is iuven is , qu i id agit quod omissum er a t,ii dem sc i] . accusa

torum testiumque explora t ; cum ii misere in ter se di serepan tes men

daei i eonviet i essent , Susa nna l iberatur a c r imine , senes autem scelu s

mor te luun t

a ) S usa nn a ux or egr egi ae v i r t u t i s 1 8 , 1

Ieremias scr ibit ad exsu les aedifica te demos , pian tate hor tos (2 9 .

unde elucet , sicu t et iam ab exemple Tobiae ,exsules Opes et rem

famil iarem sibi aequir ere potuisse . Quare nullo modo ofi'

ension i esse

potest quod Ioakim,vi r Susannae ,

et domn in amplum et pomar ium

possedi t . Quando ipse abductus si t in captivi ta temnon constat . For te

eadem tempore quo Daniel , for te eum Iecbon ia , quocum plerique

nobi les abduceban tu r (5 Reg. Daniel quidem vocatur tempore

r e i hu ius gestae nmdoîgv.ov vsoî r epov (LXX veoi r epo; div) ; sed m odaipw»

expr imi t bebr . W151_ qua voce iuvenis vigin t i annor umet ampl ius baud

r aro significatu r . Ita v . g. vocatur Ben iamin Gen . cuius tamenmex r ecensentu r fil i i decem eedem nomine designan tur frat res David qu i erat eorum minimus et tamen offi cio pastor is guavi terfungens iam leonem et u rsum audacter aggressus vicerat ( 1 Sam. 16 ,

1 1 ; eedem nomine appellatu r Absalom postqu am iamr ebell ionem in patr emmover at 2 Sam. quibus in loc is apud LXXn z tdaiptov legitur ; et si Dan iel vocatur vu6

‘repov r: . eam appellationem

compara ei qua se Sal omon 1 Reg. vocat ( isp i g; 1:a 18oîpzov p. txpdv ,

quamvis iam esset rex et iam fi liumgenu isset (e l'

. 3 Reg. et 1 5 ,

Quar e ea voce minime prob iber is quo minus exist imes , si i ta

temporum cond i t ioni melius consul i t ibi videatu r,Ioakim simu l cum

Iecbonia esse abductum Babylonem. S i i ta ,haec nar ratio propr i e col

locan da era t post caput secundum ; id quod fortasse etiam suadetu r

v . 65 , quoDan iel di ci tu r fac tus esse magnus in conspectu popu li soi l .

su i, postquam sei] . iammagnus factus est in aula r egi a et bonora tus

a rege . E tiam hoc even tu probatur Deum dedisse Danieli sapien t iam

tomo sexto operum S . Chrysostomi est spur ius ; i tem sermo de Passione Domini et deS usauna inter opera S . August ini , M . 39 , 2046. De ea quoque scr ipsi t Z sehokke, d ie bihl iseheuFrauen des alten Testamentes p. 301-3 10 ; Freibu rgL D. 1882 .

https://www.forgottenbooks.com/join

328 DA N . 13 , 4-7

nob iles pueres Iudaeor um in aulam suam admi scr it et iam viros lndaeorum p

'

r imar ies ben igne fevisse omn ine esse probab ile ; quaremi rum vider i non debere si demu 1n insignem cum pomar io et a lii sornamen t is posseder i t Ioakim u tpete prae ali is honore praestans ac

dign itate in cuius aed ibus ladeeis causes suas coram iudic i bus suae

nat ion is tractare permissum si t .

Iudaei exsu les r es suas ipsi administraban t et iud icibus su is u tebantur . [st i ind ices for tasse a r ege muner i suo praeficieban tu r , simi l imedoquo Iadeeis in Palaest iua r elic tisGodel iamIudaeumrexpraefeci t .

Qua re simu l discimus regem min ime sol l i ci tumfu isse u t Iudaei re

ger en tur legibus ae mor ibus Babylon ier um sed id solumspectasse , u t

solveren tur veet igal ia . Proinde et iam in exsilie Iudaeos su is uses esse

magistr atibus n ih il habet a ver ita te a lienum. N am veter um h istor iar um per it i omnine faten tùr non fu isse mer is penes veteres rerumem

n iumadmin istrationem ad unumquendam summummagistratum i ta.

refer re,ut una norma i isdemque legibus omnes u rbes , provinc iae ,

singulae gen tes tr ibusque regeren tur (cf. Cornely ,Introd . Il 2 p. 508

net . [am nar ratu r qua occasione due senes amore Susannae capt isin t v . 5 et cons ti tu t i sun t de popu lo duo senes iud ices in i llo anno

de qu ibus locu lus est Dominus qu ia egr essa est iniqu i tas de Babylone

a sen ior ibus iud icibus qu i videban tur regere popu lum ; v . 6 ist i fre

quen taban t domum I oakim et ven ieban t ad eos omnes qu i ha bebant

iud icia ; v . 7 cumau tempopulus rever tisset per mer idiem, ingredieba

tur S usanna et deambulaba t in pomar io vir i su i v . 8 et videban l eam

senes quot idie ingredien tem et deambu la n tem et exa rser un t in concu

piscen tiam eius unde illa Domin i verba pet ita sint incertumest . Aliqu i de ler . vel cogitan t (cf. Ma id . Ca lm.

S anct . baud improbab i liter epinatur ell'

a tum bee al icu ius prephetae

esse quod hoc loco nob is si t conservatum,ee medo que v . g . a S . Pau lo

nobis servatum si t verbum Domin i beatius est magis dare quam ac

cipere (Act . d ixit for tasse Ch ristus saepe Martbae si cred ider is videbis glor iamDei qua nes senten tia ca reremus , n isi Ch r istusrepeteret nonne d ixi t ibi : si ( lean . S icut igitur

quaedam verba Ch r isti tradi tione ser va ta 1 apud scr iptor es ecclesiasticos legun tur , i ta eummu lti exst i ter in t preph etae qu i nihil nob is scr ipter eliquer in t facile existimaver is ta le c it

'

atum boe loco in memor iam re

vocer i,sicu t in l ibris h istor ieis var ia prophetarumoracula r ecensentu r

(cf. 1 Reg. 2 Reg. 3 Reg. Id mihi pr ebab ilius videtur

,cum loci il li ex Ier emia al lat i pa ram sensu i verberum congruunt .

E iusmod i multa col legit Resch, Agrapha, aussercanenische Evangelienfragmw te, Leipzig 1889 .

DA N . 13 , 6- 7 329

Adver t it S . H ier referebat Hebraeus istes esse Ahab et Sedeciam de

quibus scr ib i t Ier emias faciet te Dominus sicu t Ahab et Sedec iam ( ler .

ei usdem Iudaeorum opin ion ismen t ionem fac i t in commentar io ad

l er . et O r igenes quoqu e nar rat sib i ah erud i to Hebraee , fil io vir i apud

eos sapient is idem dictum esse (ep. ad Afr ic . n . 7 ; et n . 8 refer t ab al ie

H ebraee dictum esse senes i l les,de qu ibusDan iel mu lier ibus vi t ium in

tu lisse affim antes sibi datum esse procr eare Chr istumet eo mendac io mul i eres esse deceptas) . Verumpler ique eam sentent iam loco tabu lae habentet repud ian t (cf. Ma ld . P er . Sanct . Lans . Ca lm. E st ius ad l er . i temque

eamtuen tur Lyranus , Ti r . et ex recent ior ibus Wiederhol t (Tub inger

Quar ta lsch r ift 1869 p. 395 seq. ) et Tir . monet omn ia perbel le respondereutr ique en im degehant Baby lone , utr ique tempere N abuchodonosor is ,

u tr ique mendaces , utr ique adulter i u t r ique eb adul ter ia suppl icio alleat i ,

u tr i sque d ictum a Deo ego sum iudex et test is ; neque r epugnat prephe

ta s del igi in indices , neque repugnat iud ices tam enermis cr imin is convietos ad tr ibuna] N abuchodonosor is deletes esse S imi li mode argu i t Wieder holt , eesdem et prophetas et ind ices esse petuisse , neque obstar e quod

apud I eremiam a rege puniantur , hic vero populo interfectes eos esse

d icatur ; nam narrat ioncm i ta expl icar i posse ,u t populus eos accusaver it ,

rex vere eos mor t is damnaver i t . Obi iei qu idem indices bos esse lapidates ;

eam enimpoenam adul ter io esse prepesi tam (Deut . Ez . Ioan .

7 ) et cum testes mendaces idem supplicium subire dehuer int quod si

accusat io vera fui sset ree fuisset subeundum,recte concludi eos esse lapi

dates . Ad quod perperam aliqu es respondere eos antea esse lapidates et

dein fr ixos igne vel nomine ign is omnemmor tem designar i v ielentam; sednarratione apud Dan ielem solum d ici eos a populo esse in terfectos , neque

tamen qua mor te ; et loco Deut . seq. sat isfier i si ind icesmor t i s poenam sub ier int ; que facto d ici petu isse eum i llis actum esse secundum le

gem Moysis . Huie qu idem, ut i vid imus , Dan iel is aetas non obstat ; at cumHebraei in eiu smod i r ebus fingend is sin t omn ine frequen tes , trad i t ionieorum parum inest pender is ; dein l er . alia assignantur cr imina , eb

quae a Dee trad i tum ir i d icun tur in manus N abuchodonosor , adulter ia sci ] .

cum uxer ibus amicerum commissa et oracu la mendaeia quae nomine Deied ider int ; h ic au tem damnantur eb falsum test imon iumcentra innecentemd ictum. Quare i lla sentent ia non vi detur esse probab i l is . In ed . her . ap

pellantur Amid et Abid .

N etat Ammon ius bene dici éò‘o’

xouv xu€ spvéìv ; specie en im visos esse

gubernate r es ,at vero an imes obsequen tes immersisse naufr agi o ; in

v er ita te en im,ut A lb . netat , n on r exer unt

,sed per ver ter un t pepu

l um ; at eam pr ae se fer ebant gravi ta tem in ore,eam in mor ibus

simulatum sanc ti tatem,u t alies v ider entu r i n omn i offic io ae mer um

i n tegr itate serva tur i ; sed er a t simulata sancti tas Ali is placet

es pl icare qu i sib i al iqu id esse videbantu r . Ad bos ind ices ven iebant

330 DAN . 13 , 8—14

in domum Ioak im qu icumque li tes inter se h abeban t . Quando au temin ipso,mer idie d iscuss is i ndic i is in suam qu isque demu 1n rever teba

tur, Susan na e eenelavi suo et soli tudine precedere et in bor to um

bu lare solebat . lnd ices autem post d igressum popul i al iquamd i u

eensultat ienis causa r emanen tes vel eum Ioakim fami liar iter cello

quentes eam fr equenter videbant et amor e lib idin eso exardesceban t .

Redditu r,u t Ma id . ait , causa libidinosi amer is senum.

Ea au tem per tu rba tione l ib id inis capti plane infa tuati sunt ; qu ammaxime en im l ib ido ra tionis sensumpervertere solet ; v . 9 et ever

ter un t sensum suum et dec i inaver un t ocu los suos u t non vider en t coe

lum neque r ecorda ren tu r iudic ior um iustorum v. 10eran t ergo ambo

vulnera ti amore eius nec indi cauer un t sibi mcissim dolorem su um;v . 1 1 er ubesceban t en im ind ica re sibi concupiscen t iam suam volen tes

concumbere cum ea in v . 9 pr aeclare docet auctor quibus armisl ib idinem oporteat expugnar e oculos opor tet elevare ad coelum, ad

Deum,eius epem implorare ,

eius praecept i esse memorem et instaeius indi cia consider a re

, qu i scelera severa castigat ione prosequ itur .

Miser i illi hominem vereu tur , amico non endent sensum l ib idin i s pa

tefacere ; coram Dee qu i r enes et corda scr u ta tur non su ll‘

unduntu r

pudore . Haec est u tique stul ti t ia peecatorum! Apud LXX al ter alter id issimu labat malum quo dc ipsa tenebatur neque mu l ier qu idquamsc iebat .

Ill i d iu flammam in an imis nutr ìebant v . 1 2 et obser vaban t quo

l id ie soll ici t izas vider e eam; d i z i tque a l ter ad a lter nm v . 1 3 camu s

domum qu ia bora prand i i est ! et egressi recesserun t a se v . 1 5 cum

que r ever tissen t vener unt in unum, et seisc i tan tes ab invicem causam

confessi sun t concupi scen tiam suam et tune in commun i sta tuer unt

tempus quando eampossen t inven ir e solam volebat soi l . u ter

que alterum a se dimit tere et se lus remaner e ; et eum finxissent se

demum i re,al ia iterum v ia in eundem locum r eversi sunt

Advert it San ct . lohum foedus pepigisse cum ocul is,u t ne eegitar et

qu idem de vi rgi na ( Iob il los autem 86 11 8 8 foedus ini isse vider i

eum ocu l is,u t non ad coelum sed solum ad aspectum per iculi ple

num d i r igerentu r . Aliter r es nar ratu r apud LXX mane facto fest inassc u tr umque u t a ltere citius adven ir et et cum ea eollequer etur

et ecce ipsa secundum consuetud inem deambu labat c t unus senum

advener at et ecce a lter qu oque accessit et qu aesivit alter ex alter e

qua re tu tan to mane egr essus es me non assumens? et fatebantu r

inter se dolorem suum et dixit al ter ad alterum : eamus ad eam -e t

inter se conven ien tes ad eam accesser un t eique vim infer re cona t isunt r elique omnia omi ttun tnr usque ad v . 2 2 . Quod igitur in l ibr e

https://www.forgottenbooks.com/join

332 DA N . 13 , 22—25

ex altero membro v . 23 ; erge pecca re vocat mor tem coram Domino,

mortem et per n ic iem animae (ef. Sa , Sanct . Lap . Tir . ) et S . H ier .

netat peccatummor tem vocat ; sicu t erge ei qu i fac it adulter ium

mors est adulter ium,sic omne peccatumquod dueit ad mor temmors

appellandum est Quandeque explican t rea ere mor t is ex lege

mosa ica (Men . , quam explicationem etiam Or igen i et S . Hier . at t r ibuun t Ma id . Lap . ) sed hoc par um est neque erat t imendum ne senes

ipsi cr imen patefaceren t ; preinde admisse scelere poenam mor t is

non potu it metuere erge al ia acceptio necessario requ ir i tur . Ad v . 23

adver t i t S . H ier . in gr eece non est a iper é r epov, id est , melius seda ipevriv quod bonum interpretar i possumus ; unde eleganter non d ixi tmelius mihi ne videretu r comparat ione peccati quod non era t

bonum bee appellare mel ius ; sed bonum est,inqu it , non facere ma

lumet incidere in manus vestras ne peecem in conspec tu Domini ; nonerge per comparationem legendumest Apud LXX legi

tu r m’

l h ov. Quacrun t etiam interpretes fùer i tne ob ligata Susanna ,u t

clamor e se per icu lo mor t is ebi ieer et et libid inem seuum a se depelle

ret . Responden t l ieu isse ei in tanto per icu lo infamise et mor ti s nega

t ive se habere ac permi ttere in se eor um libid inem,mode in terne actu

in cam non eensensisset , sed eam detestata et exsecrata. fuisset , quiamaius bonum est fama ac vita quam pud icitia ; i taquc non tenebatu r

ipsa exclamare u ti docet Sete l . 5 de iustit ia q. 1 ar t . 5 et N avar ras

Manual . cap. 16 n . 1 (i ta Lap . T Quod ergo exclamavi t nul loqu e

modo in se qu idquam committ i permisit , actus fuit insign is et her eicae vir tu t is (Lap . T

lntel lexit aestuan tem seu um l ib id inem precibus exstingui non

posse ; unde ad arma eonfugi t qu ae muliebrem infirmitatem arman t

ae mun iun t (Sanct . ) v . 2 5 et ex c lamavi t voce magna Susanna ; ex

c iamaveru n t a u tem et senes adversus eam v . 25 et cu cur r i t unus ad

ost ia poma r i i et aperu i t et ipsi scil . exclamaver unt , u tpote Susannae clamor e iampr edit i , u t eam accusaren t , ne rei sed vindicessceler is vider en tu r (Lap . Ma id ) . Atque astu ti i lli veterateres rem su

b ite ita instruun t u t suspicie ac species c r iminis in Susannam ver te

r etu r,et stat im eis occu r r it qu id esset agendum,

u t sci i . porta aperta

iuvenem quem ib i fu isse mentitur i eran t evasisse d icere possen t .

Laudat et commendat bunc Susannae clamoremS . Ambr osius scr i

ben s de ea ego in ter duos presbyteres posita , inter duos u tiqueind ices popu li , sela inter silvas par adisi const ituta vinc i non potn i

qu ia nec volu i (de lapsu virginis cons . M . Accur r itu r

ad clamor em; cer te senes ita vecem extuler unt , u t eorumveeifer atio

prae clamor e Susann ae aud i retur,id quod magnoper e conferebat ad

DAN . 13 , 26—28 333

cr imen in eam reu eiendum ; v . 26 cum ergo a udissen t c lamorem

famul i domus in poma r io , ir r uerw zt per post icum ut videren t qu id

nam esset ; v . 27 postquam a u tem senes locu l i sun t , er ubuer un t ser vi

vehemen ter, qu ia nu nquam d ielus fuera t sermo hu iuscemodi de

S usanna er ubuer un t cumaud irent dominam a iud ic ibus i isque

senibus adu lter ii accusar i et quamvis an teacta i llaesa et immaculatavita ideneum videretur pud icitiae testimoniumperh ibere, illis tamenim ligiosumvidebatur senior ibus non credere (S . Augustinus , serm31 3 ; M .

Apud LXX haec omnia post v. 23 omi t tun tnr . In versione autem syr iaca

narran tur var iis add it i s ; i ta v. g. ad v . 22 si hoc tec iam, mors mihi a Demine (eri t ) ; qu ia cub i le Ioakimmar i t i mei probre atlec i ; et si non fecero ,

mortemmalam de man ibu s vestri s aceipiam cumnomine malo et non decet nob i l i tatemmeam et pudorem relinquam tot i fami l iae meae proptertestimon ium falsumvi rerum in iquerum qui addun t super contr i t ienem et

super malum Israel eum lud ibr io in ter gentes ex teras . Et ad v. 23 is (Deminus) nequaquamobl ivi sci tur quod in eum confidome deman ibus vestr isab eo l iberatum ir i . Et v. 24 clamavi tque Susanna vecemagna propter affl ict ienem suamde man i bus virerum imwd icorum ; et in v . 26 senes iamtabulam a se confictamexponun t cum transi remus extra hor tumprospicientes u t videremus hortum, vidimus Susannamquiescentem cum iuvene

quedam ; eucurr imus ut prebendcremus eos et non potu imus tenere iuvenem qu ia nobis rebustier erat ; v. 2 7 et cumaud irent verba seuum

, omnesfamuli Susannae pu dore affec t i sunt de ee quod eam fecisse d ixerun t .

Altera autem versie ed . her . mul te magis sequ i tur textum Theodot ienis ;

solumpauca adduntur ; praec ipue in v. 2 7 et cumven issent vir i domus eiuset popu lus multus ad clamorem eorum,

interregaverunt areb isynagegos

quid esset clamor i lle ; et iterum addiderunt peccat is su is et loeut i sunt

verba impura adulteravi t Susanna et cum iuvene deprehend imus eam in

berto ; et pudefact i sunt servi et anci llae Susannae quia n ih i l eiusmod i de

Susanna aud i tumerat et in iecerunt vincula Susannae et erat in custod ia tres

d ies .

b) Fa l s um d a ca t est imon i um 1 3,2 8 —44 .

Sequenti di e Susanna ab i isdem senibus in ius voca tur E t [ac taest dies cr ast ina v . 28 cumque ven isset popu lus ad I oakim vir um

eius, vener ant et due pr esbgter i pien i in iqua cogi ta t ione adver sus S u

sa nnam u t in terfieeren t eam; v . 29 ct d ixer unt coram populo mi t

t i te ad S usannam filiam Helciae umor em [oa/cim! et sta tim mise

run t apud Theedetienem et factum est ernst ina die , eum

conveniret populus ad vir nmeius ioakim,venerunt due seniores etc . ;

mitti te i . e . accersite eam. Apud LXX iniqui au tem vir i abier unt

33 1 DA N . 13,29—34

minan tes apud se et insid iantes,u t i llam in terfieerent et vener un t ad

synagegam u rb is,ubi bab i taban t et congr egabantur omnes fi l i i

Isr ael qu i er ant ibi , et surgen tes due sen ior es et iud ices dixerun t et c . ;

i taque secundum LXX non in ipsa domo Ioak im indi c ium est babitem; eius au tem domus assignetur i n versione syr iaca . Apud Tbeodo

t ionem non legitu r sta tim,habetu r vero apud LXX . Magna commi

seratien is exhib it ione cognat i comitaban tu r Susannam,u t sua

pr aesen tia et dolore de vita optime per acta testa ren tu r et r ei insoli taeexitum epper i ren tu r v . 30 et ven i t cumparen t ibus et fii i is et un i

versis cogna t is su is ; v . 3 1 por ro Susa nna era t delica ta n imis et pu l

chr a spec ie ; v . 32 a l in iqu i i li i iusser un t u t di scooper ir etu r (era t enimcooper ta ) u t vel sic sa t iaren tu r decare eius ; v . 33 fleban t igi tu r su i et

omnes qu i noveran t eam rem eppositam bene depingit s . aue

ter dolent et lugent amic i eius vitae preb i tatem eousque habentes

perspectam,senes i lli prefl igata l ib idine ex eius aspeetu satia re eu

piunt volupta tem. lubent eam depenere velum capitis ; mu lier adu li er i i su sPieiene accusata adstare iube tu r in conspectu Domini capited iSe00per te N um. Quare ea for tasse lege senes pravum an imor um afi

‘

eetum coram al iis obvela re studeban t ; defendebat ab igne1n in ia velamen ob ieetumocu li s quod al iquod miser is levamen tumest ;

illud tamen en ter t luxur iosa senectus Ea re Sussunse do

lor emmu l tum esse auc tum eique opprob r ium i llatumnon min imum

patet .

Secundum legemLev . testes et consci i cr imin is manus pener e iubentur super caput r ei ; v . 35 eon su rgen tes a u tem due pres

by ter i in med iopopu li posuer un t manus suas super capu t eius,v . 35

quae [lens suspex i t ad coelum era t en im cor eius fiduciam habens inDomino i lla tacebat et corde elamabat

,u t ai t S . Augustinus ,

in Ps . M . et serm. M . Hoe quoque

silentium laudat S . Amb rosius est et negot iesum silent ium,u t erat

Susannae quae pl us egit tacendo quam si esset l oca ta ; tacendo en imapud homines lecu ta est Dee nec u llummaius ind ic ium suae east i ta t is

inven it quam si len tium. Con sc ien t ia loqu eba tur ubi vox non aud ieba

tur nec quaerebat pre se hominum iud ic ium quae habebat Domini

testimon ium; ab ille igi tur volebat absolvi quem sciebat nulle medo

posse fa l li et i terum taceb at in per ieu l is Susanna et gra vinsver ecund iae quam vitae damn um putabat nee arb itrabatu r per icu lo

puder is tu endem salutem; Dee soli loqu ebatur cui poterat casta ver e

oundia eloqu i (de effi c i is min istr . 18 ; M . Apud LXX

additur , qu id cpl; àvav xla ca apud se er aver i t Domine ,Deus aeterna

cunc ta sciens an tequam exsistan t,tu scis me non perpetrasse quae

https://www.forgottenbooks.com/join

336 DA N . 13 , 113-49

sperans auxilium (ef. v . 35 ) qu i in vetere foedere vir tu ti et iammercedem tempora lem promiser at . Quare tuto r emDee eemmi ttere potest .

Ceter um haec sol lemn is Dei test is innocen t iae invocatio eo tempor e

que iamad mor tem duechatur apta quoque erat qua ind ices prudentes mener i et exci tar i deberent , ut inqu isit iene facts r em accu ra t iu s

exsminaren t . Susanna itaquc omn i ex par te et pie et pr udenter egi t ;

miranda quoque est an imi mederat io qua de sceleratis illis loqu itu r

qu i et honorem et v itamei er ipere gestiebant . An ime placide mor temopper itu r , nu ll ius sei ] . cr iminis sibi consc ia . Rem suam Dee expon i t

neque posei t impor tune ,ut se per i culo eripiat sed omn ia Dei ben e

placito rel inqui t eamprae se ferens mentem quam et iam estendun t

t res ill i iuvenes 1 8 .

c) E i ne in nocen t i a pa t ent 1 3 , 45 —64 .

Deus vecem eius exaud ivi t ; v . 55 Cumque ducer etu r ad mor tem,

susci tavi t Dominus spir i tum san ctumpuer i iun iori s cu ius nomen Da

n iel v . 56 ct exclamavi t voce magna mundus ego sum a sa nguine

hu ius secundum LXX angelus Domin i ded it Dan ieli spi r i tumin tell igenti ae , Dan iel populum reti net et inmed io stans d icit sic stu lt i

est is , fi lii Israel etc . ; singular i igit ur Dei impu lsu mens Dan iel is i llust rata fu it eique audacia ind i ta et indust ria qua auderet ebsistere e t

inveniret qua via fr aus ill a ad omn ium ocu los aper ta fieret . Ind id it c i

i taque Deus spir i tum prophet is e , quo Susannam inneeentem esse

cer to cognesceret ex i is quae medo evenerant ; cummens Dah iel is piaet proba a Deo il lustr etur et ad r em Dee gratam exci tetu r , mer ito spir itus vocatur sanctus . Commun i senten tia Sussuna

‘

ers t eondemnata ;centra quamDan iel in ter cessionem facit omnemque in ca pa rtem a se

lengissime r emevet et qu i eam condemnaveran t reos esse caed is, rees

esse sanguinis innecen tis a lta voce declara i . Qua voce omn ium in se

ocul os conver t it ; v . 57 et conversus omn is populus ad cum d ixi t

qu is est iste sermo quem tu locu tus es? v . 58 qu i cum sta ret in med io

eor um a i t sic fa tu i fil ii I srael non iud ican tes neque quod verum est

cognoscen tes condemnast isfii iamI srael ? v . 59 rever t imin i ad iudic ium

qu ia fa lsum test imon ium locu ti sun t adversus eam reprebcnd i t

quod fii ia in I srael , feminam eousque eptimae famae , piam, non ex

aliena us t ione er iundam sed eiusdem secum gent is condemnaver intadeo pr aec ipitanter , i ta u t quae a testibus d ieta erant nu lle medoinvest iga rent , d i iud icar en t , explora ren t , sed simpl ic iter d icti s cre

der en t (ef. Ammenius) . Apud LXX due ver sus 59 et 50non legun tu r .

In ed . her . aliqua adduntur ad v . 58 prepheta vi t et d ixit susen l

n…. 1 3 , 337

ta te sermonemDomini et aud ite vocemprophetae eius ; et h el ite damnare innocentem in r ecto iud icio Dei ! ind ica te ver um ind icium,

ne

immittat in vos Dominus furorem ir ae suse ; ter r i b i l is est en implagaeius nee eam ter re potestis . Et d ixit eis adeone fatu i estis filii Israelet non ind icat is i udici umverumsed i lludi t is iust it iae etmiratus estomn is popu lus .

Instauratu r ind icium. Pr aesides facile acqu iescunt ; voce en im Da

n iel is mon iti agnoscun t a se omissum quod lege praeceptum er at,

u t seil . testimon ia d ieta di ligen ti examine explora ren tur , Dent .

et inqu irunt indi ces d iligen ter etc . v . 50 rever sa s est ergo

populus cum fest ina t ione et dixerun t ei senes ven i et sede in medionostr um et ind ica nobis

, qu ia t ibi Deus ded i t honorem senectu tis

honor senec tu t is r ò s pee€ ei ov est ius iud icand i vel d ir igendi ind icium,

ad quod exper ientia epus est et pr uden tia . Haec cum in Dani ele n unc

pr ae senib us cernatur,Deus ipse ei auctor i tatem contulisse dici tu r

quae a lias sen iorum esse solet . Haec verbs cer te non sun t eorundemsen um et aeeusaie r um

, quae ab iis vel iron ice diean tu r vel adu lat io

n is causa u t Dan ielem honore exh ib ito sib i concil iar en t (Ma id . Lap .

Men . Tir . ) sed eumSanct . Calm. Hohl . dicendumest verba esse aliorum qu i sei] . iud ici i pr aecipi tanter per aeti praesides eran t , neque

probab ile est quod Tr och . placet totumpopul umee nomine designar i .

Sec undum ed . ber . etiamsella a ll'

er tur ex gazephylaeio et pon i tur ut

Dan iel sedent .

Pr uden 1issime mandat Dan iel u t testes inter se sepa rentu r v . 5 1 et

d ix i t ad eos Daniel separa te i llos ab invicemproen i et d i iud icabo

eos v . 52 cm ergo divisi essen t a l ter ab a l tero vocavi t unum de eis

et d ix i t ad eum invetera te dierumma ior um, nunc vener an t pecca ta

tua quae operaba r is pr ius ; v . 53 iud icans iudicia in ius ta ,innocen tes

oppr imens et dimi ttens nox ios, dicen te Domino innocen tem et ius tum

non in terfic ies, v . 55 nunc ergo si vidist i eam , dic sub qua a rbore

vider is eos coi loquen tes sibi? qu i a i l sub sch izzo ; v . 55 dix i t a u tem

Dani el r ecte men t i tus es in capu t tuum ; ecce en im angelus Dei a c

cepta sen ten t ia ab eo scindet te medium separavit eos ne qu idinter se confer re possen t quod eonfiet um scelus ar t ificiose eelaret

i . e . nequam et sceler ate senex qui longum vi

tae tempu s in peccat is eonsumpsi st i nun c peccata tua ad cumu lum

c t matu r itatem vener an t et demum deb itas habebunt poenasDan iel spi r ito prephetico praedi tus sceler a eor um occu lta novit ; lo

1 . Apposi te notet P er . exped i t nonnunquam eos vehementer inerepari ac ten er i , quosci i . incussus ter ror omnem ex eorum an imis simulat ionem esent iat

DAN IEL. 22 .

DAN . 13 , 54-59

cum al legat Ex . ef. Lev . In v . 55 ets sp, qua par t icul e iamduh itat io sign ificatur si qu idem,

si omn ino ; òptl oòv‘

ratc, qua voce LXX

v . 37 usi sunt ; vet . Iat . prechet trac tan tes . Schinus, lat ine len tiscus ;et vet . lat . habet sub len t isco ( cf. S . August . serm. M .

Respondet Dan iel tuo te responso quasi gladio te iugulasti ; tu isen im verb is falsi te testimon i i arguam apte men titus es , u tte ipsum verb is tu is condemnares Quod de angelo add i tu rsign ifica t iudicium et u ltionem di vinam non effugies ; iam senten ti a

a Dee con tra te d ieta est . Commemora t angelum qu ia angeli sin t exsecu tor es iud icior um d iviner um et quamcer to poena scelerato immineat exponi t . Ali i sub t il ins explican t fe re u t angelus eum oec ida t

,

si populus pepereer i t (ef. S anc t . Ma id . Lap . Roh l . T SecundumLXX Dan iel et iammonet popu lum, ne apud se statuun t eos esse senes

qui nonmen t iantur ; se d icit iudicatur umsecundum ea quae ineidan t .

In versione syr iaca efi'atum il lud Domin i non s ti

‘

ert ur , sed eius locod icitur Dominus est iustus et pur us ; dein nun c nar ra nob is demu

l iere hac qu id vid ist i et sub qua arbore vidisti eos col loqucu tcs? In

ed . her . Susanna pr ius solvitur vincul is et Dan iel profitetur se non ia

d ica tu rum de subsell io sed stantem, et iud icatur um de sen ibus prou t

Dominus datu rus sit et ostensur um illos de Susanna per in iqui tat emfa lsum esse testa tes .

Dein alter testis advocatu r v . 56 et amoto eo iussi t ven ire a li am

et d ix i t ei semen Chanaan et non I nda , species decepi t te et concu

piscen t ia subver ti t cor tuum v . 57 si c fa c ieba t is fil iabus I srael et i l la etimen tes ioqueban tur vobis ; sed fil ia I nda non sust inu i t in iqu i ta tem

vcstr am v . 58 nunc ergo dic mihi sub qua a rbore compr ehender is eos

loquen tes sibi ! qu i a i t sub pr ino ; v . 59 d ix i t a u tem ei Dan iel r ec te

men t i tus es et tu in capu t tuum; manet en im angelus Domini gla

diam habens u t secet te medium et in ter/tein t vos v . 57 ò uî l ouv

òp. î v , vet . ls t . eoneumbebant vobiscum,vel u t S . A ugustinus habet

aequ iescebant vob is (quaest . 7 8 in in v . 58 vet . lat . invicem

tractan tes òpflxcfivr ag1 11—noa . Vocat eum semen Cbenaan ; nam ta

les aliqu is pa tr es habere dic itu r , qualium mores et ingen ium imitatur ef. Ez . 55 ; de Chananaeorum mor ibus cf. Lev .

Sap. seq. ; seq. LXX quar e per ver sem est semen

tuum,sicu t Sidon is (semen ) et non u t Inda ? i . e . indoles tua quae

sei ] . a gente scelerata der ivar i videtu r ; pu lch r itude te deeipi t , pa r vacon cupiscen tia ; si lectio est gen uina (proponun t et iamleetionem(s tagi ) ,vocem explica vi lem concupiscen tiam et eon temptu d ignam qua no

t ione p.ucpo'

; quandoque apud scr iptor es pr ofanes adh ibetu r et legitu r

quoque in pler isque Ios . pro bebr . impur us . In ed . her .

https://www.forgottenbooks.com/join

340 DA N . 13 , 54-59

c is au t chalda icis respenderen t , sed querum in al io id iomate sensus esse tnon d issimil is et simi l is allusie et exempl i cau sa alfer t potuisse la tinum

in terpretem v . g. penere nomina arborummalum et prunum et d icere al

ter i male per ib is , al teri prun is concremaber is ; vel lusus et iam ex ve t .

lat . fier i potui t sub len t isco ; non len te per ib is ; sub i l ice ,illico oceider i s

(cf. Lap ) ; vel lusus in ter cedrum et caedere (Ma id . Atque rever s n e

nunc qu i dem desunt verba bebr . qu ibu s simi l is allusio edici tur , quamv i s

cer te nemo negaver it multa arborum nomina quae ol imapud Rebraces nota

fuer in t non esse u sque ad nos par lata . lamLanssel ius haec habet potui t

beb ra ice esse nnn cupressus et m‘. extenuare et n

“…quercus et nba: imprecar i vel maled ietum , imprecat io . S imi l ia quoque in med ium s t tu l i t

von Husaberg : nn n et arab icum'n n comminuere ; m: et rm: fidi t , fissuras

fec i t . Sed ab ali is nega tor n x nomen esse arbor is , et sal tem in usu b iblico

non arbor em d ici t sed 5» 1 1w ,v, r esinamGen . l er .

Ez . (ef. .Se/ugg,Bibl . A rchaeologie p. Quamquam b i s

exempl is non demonstratur arborem vel arbustum resinae non eedem vel

s imi l i nomine appel lsr i petui sse ; compara v . g. mai us et ma lamet simi l ia .

Imme sun t qu i dub i tent fuer in tne arbores npî vqc et oxî vo; in Babylon i a (cf.Wiederhol t e. p. Queds i i ta est , clare demenstratum est LXX et

Theodotionem, ut i al ias , i ta h ic quoque nomina arborum l iber ius t ranstul isse id quod eo magis nostro loco l icui t ut paronomasiae ratio haberetu r

eaque servare tur al iqua imi tat ione . Bedemen immodoS . H ier . ler . 1 2

non ver t i t v irgamamygds l inam quae es t uot ie voeis 1pui , sed virgam vigi

lantem, quia sequi tur u n 1pw vigi labe ego ; ita posu i t i demGen . vi r a

go, ut in telligi possi t quod sequ itur qu ia de viro sumpta est et apudlegi tur Gen . et vocavi t Adam nomen uxori s Zani , qu ia ipsa est mate r1ta'vrwv r î w ( di v-ra w (bebr .

’U) .

Quare qu i pu tant ver i ta ti et in tegr itat i nar ration is derogar i , si graecu sinterpres ali is arborum nomin ibus ac quae fuer int in bebr . usus si t

sever ins in d ican t neque perpendun t quanta si t in reddend is arborum an i

mal ium, Iapidum etc . nomin ibus var ietas apud LXX et etiam apud ipsumS . I l ieronymum. A l ique exempla ded i ad Mich . (Preph . min . I p.

ad Iob ad Is . etc . de arber ibu s v. g. n‘…ver ti tur 8911; 1 Sam.

r eps'6wOoc Gen . Ind . I s . et Gen . r epe

'6wùoc

et iam redd i tur VOX 17 11 2 redd i tur 11118904; Ez . xen i pwoo; 4 Reg.

18 . 1rz6xn 3 Reg. (bebr . E6Àov IS .

Rid iculum est quod Reuss asser i t talemverber um lusum in versione non

posse coneipi ce jeu de mots ne se concevrai t pas dans une traduct ion

et proinde textumgmeeum debere esse textum or iginalem. Sed quam fa l

sum hec si t iamostend i tur Mat th . ub i in versione et graeca et la t ina

cern i tur paronomasia tu es Petrus et super hanc quamvis Chr istus neque graece neque lat in e locutus sit sed aramaice , ubi eadem exsi

s ti t paronomasia Kephas et nm: . Demum Reuss se ipsumreintat ; nam in

DAN . 13 , 319-62 341

versione gall ica paronomasiam u tramque imi tatur : sous un cognassz'

er ;

voic i ar river l’

ange avec l’

arrè t de Dieu qui va te cogner de man iere a te

pourfendre par le sous un Pange de Dieu va te houssiner

ef. Vigourou x, Les l ivres sain ts et la cri t ique rational iste IV p. 350.

In textu a llusionem exstitisse extra eontreversiam esse v idetu r . In

terpretemeam imita t ione expr imere voluisse par i ter eer tum er it . Ad

boe autemqu id fec isse eensendus est?Sane pr imomentem ad senten

t iam a Dan iele prouun tiatam d irexit ; proin verba speets vit seeandi ,

findendi ; haec retinu isse pu tandus est et ad es verba gracce expressa

nomina graeca arborumexquisivisse qu ibus i lla paronomasia consta reet expr imi possi t . Quare probabi l issimum est quod veteres iam statue

runt in terpretes et recentiores eos secut i qu i verba beb r . not ione illaconquir unt et cum i is iungunt nomina arborum quae sono simil iappel lantur v . g. nmrplaurus cassia et rspscid it ; ngpg cucurbita et

YE? vel rpg fid it,r uptum est ; t i l t—t nox et m totondi t , secui t ; et al ia

quoque vide Wel le,Spec ielle E in leitung in d ie deuterocaneniscben

B . p. 2 58 ; Wiederhol t e . p . 308 ; Cornely ,Introd . I I 2 p. 508 .

Hisce adde quod in versione ar ab ica paronomasiae omn ino apte

expressae sun t . Quare etsi cer ta eon iectur a assequ i non possumus qu idin textu lectum ol im si t

,tamen ex pa ronomasia n ullomodo sequ itur

nar rat ioncmpr ima iam or igine gracce esse conscr iptam.

Dissonantia testimon ior um patefec i t ver ita tem,liberavit castita

tem (S . August inus I . v . 60 ex clamavi t i taquc omn is cactus

vocemagna et benedixer un t Deum qu i sa lva t speran tes in se v . 61

c t consurrexer un t adversus duas presby teros (convicera t en im eos Da

n iel ex ore suo fa lsum d ix isse test imon ium) feeer un tque eis, sicu t ma leegerun t adversus pr ox imum,

v . 62 u t fa ceren t secundum legemMagsi ,

et in terfecer un t eas et sa lva tus est sangu is innax ius in die i lia

habu it itaqu c fiducia in Dee posi ta v . 35 suam mercedem. In lege

cont ra testes mendaces poena statui tur talion is , Deu t . redden t

ei sicut fratr i suo facer e eogitavit et aufcres malum de medio tu i etc . ;

ex quo loco apud LXX <'

lv vpe'1rev inovnpeùoar e r:oz

‘rî ca z etiam hi c d ictio

et apud LXX et apud Theodot ionem deprompta est . Poena au tem

ad ulter is statuts erat lapidat io ; cf. Dent .

-25 . Ioan . Cum

l udaeis exsul ibu s indices ex sua gen te coneederen tur , eis etiam ius

gladii esse t r ibu tum omn ino pu ts ndum est ; ceter umexsules su is r e

geban tur legibus et r egi victor i tr ibu ta solveban t cu ius cer te non

multum in terera t qua r a tione I udaeor um iud ices ius inter suos ad

ministrarent . N eque d icendum est eum al iqu ibu s iud icium boe tu

multu ac praecipi tant ia esse actnm. N ar rat io qu idem est b revis se

342 DA N . 13 , 62 -64

succincta ; at cu lpa testium probs ta erat et explorata neque de poena

erat dubi tat io ; qu id ergo u ltra r equ ir ebatur? Ceterum si cu i nar rat io

b revier videa tu r,d ici potest summa solum capita b revi perst r ingi .

Secundum LXX cactus exclamat iuvenem ostend isse il los esse testes

falsos ex propr io ipsorum ore ; v . 62 c t obtu raverunt eis er a et edu

een tes proieeer un t eos in ve raginemet angelus Domin i proieeit ignem

inter eos . In ed . ber . elamat coetus laus Deo qu i v ivificat (servat invita) omnes credentes in nomine eius

,et add itur in v . 62 et retr ibu i t

i l lis Dominus vindictammalam, prout d igu i eran t .

Ex fel ic i rei exi tu et gau dium ch utum est cognat is Sussunse et gle

r ia auctor itasque Dan ieli apud popu la res v . 63 H ei cia s au tem e t

u xor eius laudaver unt Deumprofilia sua S usanna cum I oakimmar i to

eius et cogna t is omn ibu s , qu ia non esset inven ta in ca res tu rp is ;

v . 65 Dan iel a u tem[a c tus est magnus in conspectu popul i a die i lla et

deinceps digne quasi san ct i laudan t Deum,non quia liber ata

est de manu pr esbyie ror um Susa nna ,hoc en im non sat is laudab ile

est necmagni d iser imin is si non esset liberata , sed qu ia non est inven tain es res t u rpis (S . Cernunt parentes fruetum pis e ed uca

l ien is v . 3 , qu i ipsi laud ibus Deo d ic ti s suam egr egie man ifestan t

pieta tem. Dan iel qu i for te in au la iam sc ien tia i llustr i s erat et ne tus

cogn i tiene r er um secretarum etiam inter suos epi

n ionem et nomen iuvenis Spir itu Dei d aoti consecu tus est . Planealia b . I . LXX pr aebent prepterea iuvenes Iacob d ileeti sunt in sim

pliei ta te sua , et nos tueamu r iuvenes for tes tamquam fi lios ; pi i en imsun t iuvenes et er it in i is spir itus in telligentiae et scient is e in saecul umsacculi . In textu syr iaco paren tes Deum laudan t et celeb ran t et

etiam fil ism landsa t suam; in ed . her . gaudent de fi lia sua Deumque

laudat totus popu lu s et tota familia Sussuns e ; Dan iel au tem auctor i

tate cr evi t et valu it in famil ia Sussuns e et in toto cec tu Israel etsemper faciebat iudicium et iusti tiam in popu lo suo et eeleb rabatur

fama r er umpraec lare ab eo gesta rum in toto popu lo propter occu l ta

et secrets quae ei inne tueruu t . Iuveni i taque sancte et casto Deu s

t r ibu i t,u t innocentem feminam a es lumn ia vind iearet et senes impu

ros deb ita poena mulctaret .

B el et dr aco 13, 65

- 14, 42 .

Aus . Dan iel detegit fraudem sacerdetum Bel idolumque ever ti t

d raconem accid i t ; ideoqu e in laeum leonum mitt it ur , seda Deo l iber atu r -52 .

https://www.forgottenbooks.com/join

344 DA N . 13, 65

rendum esse putabant . Ma id . quidemeumrelinqui t ad histor iam Sussuns e

annexu’

m sed i ta expl icat Dan iel factus est magnu s in conspec tu popul i

usque ad mor tem Astyagis et regnumGyr i . Verumhac accept ione mirum d icend i genus suppon i tur . A l i i exi st imant verba esse frsgmen tum al i

cuius l ibr i de exsi l io vel de Dan iel is rebus gest is conser ipt i ex quo l ibro

haec narrat io si t d eprompta ( cf Wtederhol t , Tiib inger Quar talschr ift 18 72

p. Sed u t al is omittam, si in eo l ibro verba haec posi ta eran t ant e

hanc nar rat ionem, d ifficu ltas est plane eadem, quomodo sei ] . a morteA styagis gressus fiat ad Cyrum regem Babylon is ; quodsi erant longe ab

ea narrat ione separata , non expl icatur eur cum ea sint con iuncta . A l i i

Astyagen perperam pon i pre Dario Mede volan t vel eo nomine eundemDar ium Medum designar i vel nomen Astyagis er ror i scr ibarum deher i ;

et iam provocatur ad ubi Dar ius voca tur filius Assuer i quod Assuer i

nomen ex textu graeca Teb iae expl icant de Cyaxare Astyages au temerat fi lius et successor Cyaxar is I . A t Dar ium Medumnon posse esse eun

dem atque Astyagen , iam supra d ictum est ; neque faci le assumendum est

nomen vel perperampon i vel a ser ibi s pre al tero esse subst i tutum,si s l i

qu is verus sensus el ic i potest . Singu laremquoque opin ionemLap. propo

n i t et sequi tur ; t i tu lem solum d icere ea quae narren tur cont igisse post

mortemAstyagis ; vider i enim Iudaeum al iquemPersi s iamplane dominant ibus in grat iam Gyr i Iudaeis benevoli et Persarum eorum chron ica vel

d iar ia con scr ipsisse et sub eorum sera omn ia con signasse ; versum igi tur

non esse connectendumcumpr imis verb is sed quasi t i tulumpraefigendum;trauslatus est en im bue ex d iar i is iam d ict i s , in quibus c laudebat prae

ceden tes ib i h istor ies et simul sequent is quae h ic pon itur erat in it iumQuare Lap. non admitt i t in sequent ibus de Cyro esse sermonem. Utrumqucarbitrar ie excogi tatum est . Hune versum esse adscr ibendum ad

epinatur d‘

Emu'

eu (Livre du prephè teDan iel p. qui ut al ias iamd ictumest Bar iumMednm esse censet successorem regi s Evi lmerodach i . e . esse

N er igl issor qui fuer it Medus ; unde et i ta inter se iungit Dan ie

lem ex una par te estender e Babylon i is Medumqui iam regnum teneat , ex

altera par te Persamqu i mor tuo Astyage r ex futuros si t Mederum et postea

Babylon ierum. Verum eiusmod i transpegi t ie ad l ib itum statu itur ; quid de

Baltassar ex ipsis monument is cuneiformibus coll igatu r , iamexposi tumest .

Apud LXX legi tur t i tu lus èx n pocpnr eia c’

Au€ a xobgs uiofi’

In605 Èx. t ì ; pul ì ;

Aeui . For te fact um est ex v . 32 seq. ut haec tota pars at tr ibueretur Ambacumprophetae . Ex rat ione tempor is fier i nequi t ut propheta i l le in ter duodecimminores intell igatur ; vide quae d ixi in comment . in Preph . min . I I

p.

Dan ielem in h onore et auctor itate fu isse etiam apud Cyr um r egem,

iam indicabatu r . Et quan tum ex inscr iption ibus cuneiformibu s

col ligi potest , tr anslat io r egn i a N abonido ad Cyr um sat is placide et

sine mu lta per turbatione facts est . N am ex i is con tractibus quor um

DAN . 14, 1 345

exemplar ia Strassma ier descr ipsit u l timus qu i sub N abon ido fac tus esta d diempert inet 10mensismar chesehvan et pr imus sub Cyro ad d iem2 5 eiusdemmensis eiusd emque anni (539 vel 538 a . Ch . Unde

i am aliqua ratione explicetur cur Dan iel qu i in aula r egia baud erat

i gnotus et tr anslationem regn i ad Medos Persasque vatic inatus erat

etiam Cyro factus sit familia r is ; adde pecul ia rem es in r e

quoque agnoscendam esse divinae providen t iae d isposi tionem in bo

numIudaeorum; era t au temDan iel convive r egis et honor a tus

super omnes amicos eius ex Theodotione ,vu lg. ver sionibus

sy r iaca et arab ica dub ium non est qu in Dan iel idem intell igatur de

quo in antecedentibus sermo erat . Verum LXX de alia quedam Da

n iele remn ar rar i innuere viden tu r ; ita en im apud eos legitu r homo

qu idam er at sacerdos , cu i nomen Dan iel , filius Aha] , conviva (mp6uo‘l

‘hé) r egis Babylon is . Quis r ex fuer it , non dicitur,Dan iel appellatur

ispa‘

15 ; ex familia sacerdotal i recensetu r Dan iel qu idam Esd r . et

N eh . (beb r . Dan iel autem prophets ex de tr ibuInda fu isse videtur , qu ia eo loco fil ii Inda expl icite nordinantur post

quam de fi li is Israel gener atimmentie facts est ; fil ii autem Israel

eo loco certe Iudaei generatim dicun tur , ergo fili i Iuda ad tr ibum

In da r eferend i er un t . Posset qu idem adver ti iepeùc; esse versionem

b ebr . 1nb ; eam autemvocem 2 Sam. adb iber i non de sacerdo

t ibus,sed de ministr is regiis eedemquemodo 2 Sam. 20, 26 ct 1 R eg.

et ad prior em locum LXX vocem ver ter e a ò'

Aoipxxi , Sgr um et

Cha ld . magnates et in loco pa ra llelo 1 Chron . d ici bebr . eos

dem pr imos ad man um r egis et apud LXX oi uptiiroz 8102801 0; (cf . de

H ummeia uer , Commen t . i n l ibros Samuel p. unde ex ea appel

l a tione non necessar io sequ i Dan ielem ex genere sacer dota l i fu isse . At

locis al la t is add itur ad iepeùg vel 1 63 Amici vel 1 05 (i acù e'mg; quare

vox simpliciter posita vix al iter capi potest n isi da ver i nominis sacerd ote .

Bel , assyro-babylon iee Bilu ,

un us era t ex praec ipu is du s (cf. S ehrader , Kei linschr . 11 . A . T . 2 ed . p . 1 7 3 ; Tiele I . e . p. 52 2 ; vide quaed ixi ad Et iam lect ister n ia apud Babylon ios d i is pa rar i exB er edete et Diodoro sicu lo constat ; d i is mu lta dona et sa

c rifieia , agnes , capras ,cervos

,fr uctus

,vinum

,oleum esse eb lata ex

monumentis quoque et inscr ipt ion ibu s1 hod ie innotu it (cf. Tiele I . e .

1 . Dela tt r e , les deux derniers chapi tres de Daniel , p. 53 haec scribi t N abuchodono

so r , dans une de ses inscript ions , assu re qu’

i l déposai t journel lement sur la table de sesd ieux favor is un bocuf ent ier

,du poisson , de la volai lle , quant i té d

’

au tres aliments , des

346 DA N . 14,2-4

p. 558 ; Vigouroux , l a Bible et les découver tesmodernes IV ad b .

Quare nemo negare poter i t ad rei ver i ta temnar rar i v . 2 er a t quoque

idolumapud Baby lon ias nomine Bel et impendeban tu r in co per dies

singu los simi lac a r tabae duodec im et aves quadragin ta vin ique am

pharna sex secundum Herodotum ar tabe mensuru est

persica zwpe's1 p.ediuvou icr r 1xoîl n l i ov xoiv1€1 r p1e

‘

1 air e 1zìla1 ; unde cum

med imnu s caperet 58 1 05 111314, ar tabe unus erat med imnus et sexta

dec ima eius pars ( i . e . cf. Beredetes,erk laer t von H . Ste in

,

Ber l in 1883 p. 2 15 . Apud LXX qua ttuor aves et pro vino oleum ser ibuntur . P r o amphora legitur metreta quae sunt tr es quar tae pa rtes

med imn i att ic i ; medimnus au tem capiebat l i t . ; amphora r o

mana ter ti s par te minor erat quam metreta att ica , quae b ic for tasse

intelligi debet .

Rex quoque idem eolebat . Regem eumCyr um fu isse veteres al iqu i

in terpretes idee negabant qu ia putaban t a Cy ro u tpote Persa unum

selem esse'

cultum et alia idola baby lon iea esse eonfraeta (La ns . Lap .

Tir . ) quam sen tent iam etiam Is . eonfi rmar i ar bi trabantur ; u nde

regem intelligi Evilmerodach voleban t , ad cui us tempus il lis etiam

per tiner e vi debatur . At Cyrum deos quoque babylon ios co

l uisse iam suspicati sunt S an ct . Ca lm. idque hod ie ex inscript ion ibu s

c uneiformibus els r issime constat . In bisce en imCyr us mu lta vener a

t ione prosequ itur Marduk , Bel , N ebo ; glor iatur quod deos pr istin is

suis sedibus r esti tuer i t,magn ifica templa erexer it

,et u t i Iahve voca t

Deum cael i (Esdr . 1,2 ) , ita Marduk quoque salu ta t deummagnum,

do

minum suum et a Bel et N ehe pr05per um rer um successum ac longumvitam efflagi ta t (cf. quae dixi ad Is . Comment . II p. 1 95 ;

B r unengo e . p. Quare ex hac par te n ih il obstat quominus d eCyr o in telligatur na r r atio v . 3 rex quoque eoleba t eum et iba t pe r

singu los d ies adora re eum por ro Dan iel ador aba t Deum suum; dix i t

que ei r ex qua re non ador a s Bel? v . 5 qu i respondens a i t ei : qu ia

non cala idoia manu/a cta sed viven tem Deum qu i cr ea vi t coelum et

ter ram et habet potesta tem omn is ca rn is LXX n eminem colo

n isi DominumDeum; apud Theodotionemoppositio inter idola ,oper a

hominum ,et Deum viven tem cu iu s potestas in r er um c i es tione et

pleno omn ium domin io cern itu r , magis eifer tu r ; cf. Gen . 22 .

Act . a rer um crea ta r um consider at ione men tem r egis ad Deumc reator em s e gubernatorem transfer re studet ; cf. Sap. A ct . 1 5 ,

1 5 . Rom.

boissons var 1ee3 , parmi lesquel les des vins de sept ou hu i t pays , abondants comme les eau x

d'

un Ileuve

https://www.forgottenbooks.com/join

348 14, 7 -2 1

Al iqua teuus di tter i textus LXX ; v . 7 rex iratus vocavi t eos qu i prae

arant sanctuar io i isque d ixit ostend i te mih i eum qu i comed it qu ae

Bel'

praeparan tu r ; sin minus , mer iemin i , aut Dan iel qu i affirma th aec ab ea non comed i ; v . 8 1111 autemd ixer un t ipse Bel est qui cemedat ea . Dixi t au tem Dan iel ad r egem : fiat i ta ; si non estendere

non esse Bei qu i ea comedat mor ier et omn es soci imei (e i. 11 1 9’

èpoi) ;v . 9 eran t au tem Bel sacerdotes 70 sine uxor ibus et fi li is ; v . 10 du e

r un t r egem in templum (eirlml eî ov) et ponebantur escae spectant i

bus rege et Dan iele et vin ummistum inferebatu r et apponebatur Beiv . 1 1 et d ixit Daniel : tu ipse vides

,r ex

,haec esse posita ; v . 1 2 t u

pr einde obsignabis claves templi postquam clausumest . Plaeui t sermo

regi . I ta LXX . Magis aptum videtur , quod secundum Tbeodotio

nem in v . 10 ipsi sacerdotes r egi proponunt qu id agendum si t cumque

monent u t suo annu io por tas obsignet ; i ta en immaximum osten ta nt

sineer itatem summamque rer um suarum fidneism qua an imum r egis

sib i conc iliar e et de sua integr ita te r eddere cer ium studen t .

Cn r autem its pro cer te loquantu r explicetur v . 1 2 con temneban t

au tem quia fecer an t sub mensa abscandi tum introi tum et per i llum

ingred ieban tur semper et devoraban t ea h ib il i fac ieban t minesr egis obten tas (San ct . ) et per icu lum cu i sese exponebant ; pien i eran tfiduc ia

,u t i Syr us eXplicat . At Dan iel eorum as tutiam elusit v . 1 3

fa ctum est igi tur postquam egressi sun t i lli , r ex posu i t cibos ante

Bel praecepi t Dan iei puer is su is et a ttuler un t einerem et cr ibravi t per

totum templum coram rega et egressi cla user un t ost ium et signan les

annula r egis abierun t Theodot io coram r ege solo , quod add i

tum tsmen deest in al iqu ibus codicihus,sicut et iam in vulg. et apu d

Syr um; v . 1 5 sa cerdotes a u tem ingressi sun t n oc te iux ta consuetu

d inem suam et uxores et fili i eor um et eomedcr nn t omn ia et biber un t

v . 15 surr ex i t au tem r ex pr ima dilucu lo et Dani el cum ea v . 16 c t

a i t r ex : sa lvane sun t signa cu ia ,Dan iel ? qu i respondìt sa lva , r ex ;

v . 1 7 sta t imque cum aper u isset ost ium,in tu i tus rex mensam ex c la

mavi t vocemagna magnus es Bel et non est apud te dolus qu isquam !

v . 1 8 c t r isi l Dan iel et tenu i t regem ne ingrederetu r in tr o et dix i t

eceepa vimen tam,an imadver te cu iu s vestigia sin t haec ! v . 1 9 c i d i

x i t r ex video vest igia vir ar am et mulier um et infan t ium. E t ira tu s

est rex ; v . 20 tune apprehendi t sa cerdotes et uxores et filias eor um et

ostender un t ei abseondi ta ostiola per quae ingred ieban tu r et consumeban t quae er an t super mensam; v . 2 1 acc id i t ergo i llos rex et tr ad id i t

Bel in potesta tem Dan ielis, qu i subver t i t eum et templum eius » ;

igi tu r capi i sun t astut i in astu tia sua . Iure au tem occ idun tu r , qu ippe

qu i ipsi capita sua devover in t,n isi r ex invener it omn ia comesta a Bel

DA N . 14, 13-2 1 349

v . 1 f iamversu tiam suam et fraudem man ifestam ipsi redd iderunt ;i taquc ca poena plec tuntu r quam ipsi spon th sua et fraudi s mendaei i

que turpissimi consc i i sib i elegeran t .

Etiam in hac par te na r rat io apud LXX par umper alia est ; v . 1 3

Dan iel au tem praecepit su is ,u t omn ibus ex tempio r emotis totum

templum ciner e consperger en t nullo eorumqu i ext ra erant sciente ; ettune obsignans templumiu ssit obsignare annu io regis et annui is quo

rundam nob i lium sacerdotum (Syr us annu io r egis et annu io Danielis) et factum est i ta ; v . 1 5 c t factum est sequent i mane venerunt ad

locum sacer dotes au tem Bei ingressi per pseudotbyra eomedeban t

(comederan t) omnia quae posita er ant ante Bei et v in um v . 1 5 ct

di xit Dan iel videte sigilla vest ra,sacerdotes ,

mancan tne ,et tu r ex

considera , ne qu id te ind ignum fac tum sit ; v . 1 6 et invenerunt sicu tsigil lum erat et removerunt sigi llum v . 1 7 et sper ientes por tas v iderun t consumpts esse omn is quae apposita eran t et mensas vacuas

,et

Iactatus est r ex et dixit ad Dan iel magnus est Bei et non est apud

ipsum delus ; v . 18 et r isit Dan iel vehemen ter et dixit r egi age ,vide

delum sacerdotum; v . 19 ct d ixit Dani el r ex,haec vestigia ,

cu iussun t ? v . 20 ct d ixit r ex vi rer um et mu lier um et par vuierum; v . 2 1

c t sese contu lit in domum in qua sacerdotes c run t congr ega ti et inveni t escas Bel et vinum

,et ostend it Daniel regi pseudothyr a per quae

ingr essi sacerdotes consumeban t quae Bel apponeban tu r ; v . 22 c t

eduxi t eos rex ex sanctuar io Bei (six. r ov3 Bal in» ) et tr ad id i t eos Dan iel etimpensas quae ipsi fier i seleban t t r adid i t Danieli , Bei au tem ever ti t .

N on sa tis in ter se cohaeren t v . 1 5 et v . 2 1 cummodo dica tur sa

cerdotes ingr essos omn ia consumpsisse modo regem in domo sacra

r io ad iacen te r eper isse escas Bei et vinum. Sensus er it,u t i r es fer t

pa r tim res in tempio consumptas esse par tim ablates . N ota de caede

sacerdotumnon fier i mentionem, Dan ieli au temassignar i quae eous

que idoio crun t apposita et regem destruer e idolum. Syr us in v .

1 2 . 1 3 est verbosior ; v . g. eomedeban t quaecumqu e apponeban tur Bei

et aufcr ebant quae supereran t .

Quandoque eb iic i tu r falso dic i templumBel destr uctum eo tempore ,cum destr uc tio apud Strabonem et Ar r ianum (exped . Alex . 7 ,

1 7 ) Xerxi adser ibatur et secundum Herodotum Xerxes templum spe

liaver i t Verum d ic i posset a pr imis ann is Gy r i usque ad tem

pus Xerxis (585- 565 a . Cb . ) satis superesse tempor is ad templum denuoaedificandum. Attamen non opus est ad eon iec turam confugere . N e

que en im opus est assumer e totum aed i fic ium esse dest r uctum. N am

sanctuar iumBel , pr ou t Herodotus r efer t et inscr ipt ion ibus quoque r es

eonfi rma tur (ef . Tiele i . e . p. 555 ) eonstaba t magno quodamaedi fi

350 DAN . 14, 22

c io i n cu ius med io ter r is septem (ocio? apud Hered . ) con t igua tion ibus constructs eminebat ; in ipsa summa par te ter r is sacrar ium er a t

cum leete et mensa secundum Herodotum ; sed praeterea al iud exsta

bat sacr ar ium cumsimu lacro dei et ti1rono et mensa et duohus al ta r ibus quod sacrar ium exist imabatu r praec ipuum. Hoc i taquc Dan ieldestr uxisse eensendus est . Apud LXX pars i lia qua idolum erat col lo

catam vocatur ei3wl eî ov ; totum au tem aedificium que etiam sacerdo

tum domiei i ia con tinebantu r appellatur Bvî) . 1ov (cf. v . 10. i llud

Dan iel dest r uxi t secundumTh eodot ionem. Apud LXX eius destruet ion isnon fit men tie .

b) Dr a co 1 4,

Serpen tes apud Babylonios esse r eligiose cu ltos aliqui inter opin iones absur das reieeerunt (Fr i tzsche, Va tke) . At piane immeri to ; eumenim cu i tum apud Babylon ios exsti t isse investigat ionibus recenfiorumman ifestum evas i t . I ts affirma t S ch roder sine u lla ratione istam cu l

tum apud Babylon ios ah aliqu ibus in dub iumvoear i (cf. R iehm,Hand

weer terbuch des b ib i . Al ter th . p . serpens unum erat ex pr ae

cipu is in sign ibus dei babylon ic i Heal (vel Ea) et quae legun tu r Ba r .

cor da eor um d icunt elinger e Lenorma n t baud im

probab i l iter i ta acc ipit , u t sermo si t de serpentibus in deor um templ isnutr i tis quasi in terpretibus deorum a qu ibus oracu la pet its sint . Ser

pens symbolum erat vi tae , symbolum quoque scient iae ; ferun t in

hymn e assyr iaco qui ex accad ico t rauslatus est fier i men tionem cu l

tus qu i serpenti septem capi tib us praedi to impensus si t (cf . S cholz ,

Goetzendienst p . 370. Diodor us quoque sicu lus nar rat in templo

Beli an te sedem et th ronum Bel tis imagines colloca tas esse duorumserpentium ingen t ium in sigili is babylon ieis fr equenter cer ni tu r

serpen t is imago (Raw linson I . e . II p. notum quoque est quan

tepere apud Aegyptios et Phoen ices in ter en imal ia sacr a et cu ltu d igno.connumeren tur serpentes (S cholz e . p. 25 .

Qua re n ih il est quod iu r e ob i ici possi t na r r at ion i v . 2 2 E t era t

dr a ca magnus in loco i llo et coleban t eumBaby lon i i ; v . 23 c t dix i t rex

1 . Rawli nson , Five Monarcbies I p. 12 2 another of his emblems is the serpent , wh ichoccupies se conspicuous a place among the symbols of the gods on t he black stones recor

d ing benefact ions and wh ich somet imes appears upon the cylinders P raeterea cf. Lenor

ma nt . La d ivinat ion chez les Cbaldéens p. 89 ; Dela t tr c e. p. 56 ; Vigou roux i . e . p. 490

Cor nely , Introd . I l 2 p. 5 13 . E t H ommet,Gesch ichte Bsbyion iens und Assyr iens , Ber l in

1885 p. 7 7 1 ati'

er t inser ipt ionemquandam N er iglisar qua di ci t erexi septem ingentes ser

pentes aereas quae adversus hostes et inimicos venenum ei i ci unt mor tiferum; eas argento

puro ebduxi et collocavi ad portam or ientalem

https://www.forgottenbooks.com/join

352 DAN . 14, 27—31

cui a Behistuu es t nomen populum baby lon inm transi isse ad pa r tes

vir i rebell is N adi tabi r s ; et iter um,dum ipse ver saretu r in Per sida

,

Babylonios a se defecisse et ed quondam Armenum qu i se N abon id ifi liummenti retu r esse t r ansgresses (cf . Spiegel , al tper s . Keilinsch r if

ten p. 9 . 29 ; inscr ipt . Beb ist . Oner e pr o indole Baby lonier um et pro furore vu lgi propter violatam eb ext raneis religion em

minime licet in dubium r evocar e quod de min is in regem is cti s n a r

ratu r ; imme ex ii s haec nar rat io maxime commendator et omni noSpeeiem veri prec se eam fer ro nemo negare potest ; v . 2 7 quod

cum a udissen t Baby lon i i ind igna t i sun t vehemen ter et conqrega ti ad

cereum regemdix erun t I udaeus fa ctus est rex ; Bel destrux i t draconem z

'

n ter/ec i t et sa cerdotes accidi t ; v . 28 c t dixer zmt cum veru'

ssen t

ad regem trade nobi s Da nielem a i ioqu in z'

n terficiemus te et domumtuam! v . 2 9 vid i t ergo rex quod ir r ueren t in eum vehemen ter et neces

si ta te eampu isus tradid i t eis Dan ielem v . 30qu i miserun t eum in la

cum leonum et er a t ibi diebus sex ex tumul tn Babylon ie rum rex

perspici t se valde imprudenter egisse quod alienigenampermi ttere t

ea destruer e quae Babylon iis erant sacrosancta et eo instigante (u t i

plebs pu tabet ) mu itos nohilesque vir os inter fec isset . Oner e cen sui t

pr udentis regis esse non vim v i repellere neque animes exulcerates

etiammagis irr ita re ,ver um cedere impetui atque irae popular i et e i

placemen adb ibere ; quar e amic i tiam postponendam esse ratus est se

detien i turbar um et u rb is qu ieti . De lacu leonum vide ad 16 .

Secundum LXX omnes contr a Dan ielem congregan tur neque caedi s

sacerdotummentionemfacinn t (nam v . 22 LXX n ih i l de eor um oecisione refer tur ) ; cum r ex turbam regien is videret concursantem, vo

cavi t convi vss (eup61m'aîs) c isque d ixit trade Dan ielem in in teri tum.

Brevius igitur na r r atio expedi tu r . Cum Dan iel an tes solum_ per

unam noc tem in leon leonum fuisset et in columis evasisset , probab i

l iter suspicati sunt vel leones par um esur i i sse vel Dan ielem fasc ino

quadam leonumferoc iam compescu isse ; qusr e iamaggred ì r empru

dent ins statuunt ; v . 3 1 por ro in la cu aran t leones septem et duhan

tu r eis duo corpora quot id ie et duae aves; et tune non da ta sunt eis

u t devarar en l Danielem ergo diu ibi ret in etur et leones esu r ie

compeliuntur quo cer tius amuem vim fascin i vel incan tat ien is vin

cen t . Secundum LXX leon ibus proi ic iebautur insidiar um cont ra r e

gem rei et due corpore eor um qu i mor tis condemnati eran t ; tu rbae

au tem ini i ciunt Dan ielem in laeum,u t devor aretu r et ne sepnltur am

qu idem consequeretur . N ih il tamen legitur apud LXX alias escas so

l itas leon ibus esse negates . Clar ins vere Syr us addi t ut esu r iren t et

devoraren t Danielem

DAN . 1 4, 32-35 353

Deus autem et e ra leonum con clus i t et Dan ieli cibos misi t v . 32

era t a u temH aba cuc prophe ta in l udaea et ipse coxera t pulmen tumet in tr ivera t panes in a lveolo et iba t in campum u t fer ret messor ibusv . 33 dixi tque angelus Domin i ad H aba cu c [er prand ium quad ha

hes in Baby lonemDan iel i qui est in la cu leonum v . 35 et di xi t H a

ba cu c domine , Baby lonem non vid i et [a cumnescio v . 35 et appre

hendi t eum angelus Domin i in ver t ice eius et por tavi t eum capi l io'

capi ti s su i posu i tque e um in Baby lone supra la cum in impetu spir i tus

sui apud LXX Haba cuc quoque fer t Iagenam (or ri pvov) vinimisti et angelus loqu i incipit haec t ib i d ic it Dominus et Ha

bacuc Domin e in v . 35 solum d ic i tur angelum eum appr e

bendi sse i n capi lio capitis eius eumque posu isse supra iaeum; n ih il de

portand i not ione , quae cer te non i ta cogita r i debet quasi homin es vi

der in t prophetam per med ium aere volan tem. Sistitur ab angelo in

elio loco eo fere modo quo angel i e loco in loc um se t ransfer nn t , de

qua re d ispu tant theologi ; vide S ua rez , de angelis lib . 5 cap. 1 8-2 2 .

27-32 . In terpretes quacr an t si tne Habacuc prepheta idem cui us l i

bellus hab eatu r inter prophetas minores . P ropter ra tionem tempor isi d mihi negandnm videtur ; vide supr a ad et Carne/g,

Introd .

11 2 p. 5 1 2 .

Qui in partes quas vocan t deuterocanenices invehuntur , hanc tr ans

lationem Habacuc t radueunt se r ident tamqu am por tentosam ,mon

str osam, fahuiosam ; i ta v . g. K eer i,d ie Apokr yphen des A . Test .

p . 85 ; Fri tzsche ,K ell etc . A r a t iona l ist is r ider i mirac u ia non est

quod mi remnr ; at ab iis protesta n tibu s qu i l ibros pr otocanonicos nobis esse d ivin i tus datos esserant ta icm pr oponi senten tiam non videbatur exspectandum. Si en im haec t ranslat io adeo est r id icule et

absurda, quomodo con tra r a t ionalistas eas defendent e t vindi cabun t

quae in libr is protocanon ic is r efer an tnr ? Abdias loqu i tu r ad E liamcum r ecesser o a te , spir itus Domini a3por tabi t te in locum quem ego

ignoro 3 Reg. et 5 Reg. E lias a te r r a t ransfer tu r et v . 16

fi lii propheta rum i ta loquun tu r u t appa r eat E liam iam antes saepius

spi r ito Domin i esse in a lium locum t ranslatum. N eque eiusmod i miracolum exsula t a l ib r is novi foeder is . N am ipse Chr istus assumitu r ad iabolo in sanctam c ivi tatem e deser to et sta tui tu r super pinnacuium

t empli et i ter um assumitur in montem exeelsum va lde (Matth . 8 .

Luc . 9 ) et cum Philippus baptizasset eunuebum,vi r um Aeth io

pem, potentem Candaeis r eginae Aeth iopum,eum r apu it spir i tus

Domin i et amplius non vidi t eum eunuchus ; Ph i lippus au tem inven

tus es t i n Azoto (Act . Qu icnmque igitur bis ii dem adb ibet

quia sa cr os libros di vini tus inspi rates cr edit, qua fronte is hanc de

Dm n … 23 .

354 DAN . 14, 35—41

Habacuc na rr at ioncmeontemnet?Esmqu idema Iudaeis lud ibr io esse

bab i tem,in praefatione ad Dan ielem S . Hieronymus r efer t , qu ibus

u tique non est respondendumcumpromptu io illo quem carpit S . H ie

rouymus simile carni apud Ezechielem cum Ezechiel se in spir ituvidisse tr an spositumaffi rmet Hand immerito autem con tr a

protestan tes qu i nomine orthodoxorum vocer i gesti un t provocatu r ad

exemplu m S . Paul i qu i cum di es t se neseire u tr um in corpor e an

extra corpus raptus si t (2 Cor . cer te non srh it ratns est esse ab

surdumquemquam rapì in corpore .

Secun dum LXXHabacuc sexto die c ibumatl'

er t . Apud Theodot ionem

et Sy rum et in vulg. tempus non determinatur . Cum Habacuc pr an

diom eller re vellet messor i bus , habu it cibos complu r ibus qu i suffi

oc ren t . Proinde non u l timo d ie Dan iel i bos cibos esse misses pu tendum cr it

,sed mex ab in it ie

, qu ibus sc i ] . per plu res d ies commodesostentaretur . N eque en imDeus pro sua ben ign itate Dan i elem senem

lengiere ieiun io exercer e volebat . Dei paternam cu ram grato an imoDan iel agnevi t ; v . 36 et c lamavi t H abacuc dicens Dan ie l serve

Dei te lle prand ium quod misi t t ibi Deus ! v . 37 c t a i t Daniel r ecor

du l us es mei Deu s et n on derei iqu i sti d i l igen tes te ! v . 38 surgensque

Da n iel comedi t . P or ro angelus Domin i r est i tu i t H aba cuc confes tim in

loco suo — apud Theodot ionem et Syrum Habacuc ci amet Dan iel .Dan iel

,secundum LXX Habacuc cedem die r est i tui tur in eum

loc um unde eum tu ler at angelus .

Tumn itn sedato r ex recordatione Dan ielis tangitur v . 39 veni t

ergo r ex d ie septimo u t lugeret Danielem, et ven i t ad [a cum et in t ro

spex i t et ecee ,Daniel sedans in medio laanum, v . 50 c t exclama vi t

vocemagna rex dicens magnus es, Domine Deus Daniel is ! et ex trax i teum de ia cu leonum v . 5 1 por ro i llos qu i perd i t ian is eius ca usa fueran t int romi si t in locum et devor a ti sun t in momen to coram eo v . 52

tune r ex a i l paveant omnes habi tan tes in un iver sa terra Deum Da

n ielis qu ia ipse est sa lva tor,fa c iens signa et mirabi l ia in ter ra , qu :

liber avi t Dani elem de la cu leonum in sola vu lg. habetu r in

medio leonum v . 39 ct integer v . 52, qu i ad 2 7 conforma tu s

est . In u tr oqu e textu gracce r ex non solum Deum Dan ielis magnum

praed ica t , sed etiam add it et non est a lins pr aeter te . Eo quod Da

niel per tot d ies incolumis permansìt , clar issime eius innocen t ia d ivinitus erat comprobate . Que re qu i fuerant auctores et suasores poe

nae,iure t s iien is eadem poena affic iun tu r . Secundum LXX v . 29 i i

qui in sidias regi str ueban t in laeum leonummi tti soleban t . Cum ex

i is quae Dan iele auc tor e acta eran t de Bel ciusque sacerdoti bus et de

d racone magna regi apud Babylon ios confiata esset invidia et i r r i ta t io

https://www.forgottenbooks.com/join

356 ADDENDA AD DAN .

tur id quod al ias iam dic tum est l ingnam arama icam adb ib i tum esse in

commercio cum region ibus occ iden tal ibu s et in magna i lla nat ionum col lu

vie et iam fuisse t r ibus aramai cas qu ibus haec l ingua fuer i t vernacu la . E x

eo enimquod mensur is ponder i husque quandoque designat io inscr ipta est

et babylonica et arama ice et quod documen ta quaedamet cont ractus quan

doque rerumsummam habent adscr iptamaramaice (cumipsa sint con fect a

in l ingua babylon ica) profecto n ih i l al iud effic itur n isi ea in regione et iam

usu adhibi tam esse u tramque l ingnam. N onne i dem apud nos inven i

tur ? S i qua in regione nun t i i tabulaeque publ icae pr0ponuntu r german ic eet bol land ice , gall ice et angl ice , ib i degere concludimus homines utr i usquel inguae . Porro adver t i opor tet mul ta w ill ia contractuum de rebus v i tae

quotid ianae, de domi bus , servis , pecun ia mutua , quae Strassma ier ed id i t ,

l ingua babylon ica esse conscripta . lam qu is sib i persuadeb it haec docu

men ta pr ivata esse confec ta ea l ingua quampopulus ignorabat ; cernun tu rib i signa et nomina test ium; numhi i is subscr ipserunt quae non in tell ige

hau t?

P . 105 . Ménan t quidem ver terat locum i llum ex magna inscr ipt ionc N a

buchodonosor regis propagavi cultum maiestat is eius (Marduk) etc .

verum paulo al iter ver ti t nuper r ime Wz'

nckler (Sammlung etc . p. 1 3 ) in

sublimi eiu s servi tio ( in seinem erhabenen Dienste) peragravi terms lon

ginquas , mon tes longe positos a mar i superiore usque admare infer ius etc .

P . 1 1 1 . eenset d‘

Envieu ver t i posse et debere N ous n’

avons pas b e

soin de te faire reven ir sur cet te sen tence, i . e . révoquer la sentence . 115 ne

demandent pas à N abuchodonosor de révoquer sa sentence ; i ls accepten t

leur condamna tion ; i ls n'ont r ien à objec ter au sujet de la sen tence , du pi t

gam, du jugement que le roi vient de prononcer a leur égard (p. 282 .

P . 136. In inscr ipt ionc quedamN er igl issor quamvert i t Bezold (cf. Samml ung e. p. N er igl issor se vocat li lium B i lusumi skum, (vir i ) egregi i ,sapientis (des Hebren , We isen) . Regium t i tulum ibi sib i sol i , non patr i ,

adscr ib it .

P . 145 . Exist imat d’

Envieu p. 350 septem tempora posse intell igi de va

r i is anni tempor ibus , i ta ut v . g. tres aesta tes et quattuor h iemes numerentur vel tres h iemes et quattuor ,

aestatcs vel i ta u t annus c t tres quar ta e

par tes anni efficien tur .

P . 1 56. Censet d’

Env ieu vigi lem esse ipsumMessiam et vigi les d ic i e t

esse personas d ivinas (p. 388 . 395 . argumentum pot issimum ex eo

depromi t quod idem decretum vigilum d ic i tur sentent ia A lt issimi v . 2 1 ;

unde conclud i debere ex lege parallel ismi vigi les et A lt issimum eodem

quoque sensu d ici . Sed vigi lem et vigiles esse Dei nomen plane est inand i

tum; dein decretumvigi lum s imu l d ic i tur postula t io,‘

proinde sa tis in ipso

texta elucet quod adnotavi, vigiles seu custodes angelos qui s ingul is pro

vinc i is sin t praeposi t i eiusmod i d ecretum in regem a Deo postu lasse .

Quarc i lla senten t ia vel decretummer ito d ic i tur decretumvigilume t pos t

quama Deo approbatum est decretum Excelsi .

P . 1 57 . In pugna ad Ru tu , [tutum i ta sc i ] . signa cuneiformia P inches

ADDENDA AD DAN . 357

tmnsscr ib i t . Verum Schroder , recen t issimus eius inscr ipt ion is interpres ,l egendum censet Uch—K l ; sed appon i t ?

P . 159 . Repet i t d’

E nvieu p. 41 1 , quod iam vol . I p. 372 seq. asseruerat

Ce nom(Evilmé rodach ) imprégné d’une pensée d

'apothéose ind ique que ce

r oi vou lut passer pour le fi ls de i l a voulu passer pour ieMessie

pour l'Homme—Dieu . A t ipsum i l lud nomen n ih i l ta le prae se fer t . N am,

ut i

d isci potest ex l ibro a S trassma ier edi to (Verzeichn iss der akkadischen und

assyr . Woer ter etc . p. 78 . eiusmod i nomina sat is eran t usi tata ; i ta

Ami i-Bel , Ami l- istar , Ami l- N abu ; par i ter in al i is inscr iption ibus quas idemS trassmaier ed id it nomina legun tur Ami i-Assur , Ami i-Eu , Ami l—N anaa ,Ami l- N irgal (cf. Die baby lon ischen Inschr iften imMuseum zu Liverpool ,

Leide 1 885 p. 34 ; Inschr iften von N abuch odonosor,Leipzig 1889 p.

lam nemo d icet omn ia eiusmod i nomina sapere apotheosin . Ceterum ami !non s ign ificat fi l ium

,sed scr eam vide Corpus inscr ipt ionum semit icarmn

2 p. 66 ; Par i si is 1889 ; ib i s imul cern i tur vocem ami ! arama ice t ransscr ib i51N ; quare iam nul lomodo sta tu i potest quod Ges . Thes . p. 41 al i ique opi

nat i sun t ludaeos vocem ad l inguae suee s imi l i tud inem detorsisse in eo

s ib i placen tes ut i rr ision is cau sa oppressorum snorum regemst ultum (cu ltorem) Merodachi vocaren t .P . 163 . Rodemmodo quo P er . et iam d

'E nvieu p. 416 r em concipi t Dans

l mscr iption qu i s’

offra i t à eux , i ls ne purent , tout en conna issant chaque

let tre , parven i r les agencer de man ière à en former des mots offran t un

sens et une su i te d 1dées . On peut , en effet , admet tre que ces mots ne se

composan t que de consonnes les Sages n’

ont pas su les vocal iser et qu'i ls

se son t vus ainsi dans l’

imposs i b i l i té de les l ire . l l est vra i qu’

i ls aura ient

pu y met tre une ponc tuat ion de fantaisie ; ma is i ls ne puren t pas abou ti r

à une lecture qu i donnàt a l’

inser ipt ion un sens in tel ligi ble . La repet it ion

du mot mene servi t au ss i peu t-etre à les dérouter .

P . 1 80. Lacum leonum i ta descr ibit d’

Envieu p. 528 La fosse aux l ions

é tai t une cour en tou rée de grot tes ou de caver nes de sor te que les lions

t rouvaient,dans cette fosse , un espace a ciel ouvert , pou r c i r culer , et un

abr i pour se l l pouvai t y avo ir de vastes construct ions auprès dela fosse , et la t rappe par laquel le on y accédai t pouvai t for t b ien etre fer

mée par une por te'

sur laquel le on mi t une La descr ipt ion de la

fosse où les empereurs de Maroc en tret iennen t des l ions , auprès ( le leur

palais , peut aider a se fai re une i dée de la fosse aux l ions des rois de Ba

by lone . La fosse aux l ions se compose d’

un grand trou quadrangulai re

crcusé dans la terre, par tagé en deux par un mur ; cc mur a une por te qu’

on

ouvre par en haut . Les gard ien s des l ions jetten t dans une des deux par t iesla nour r iture , qu i y fai t accou r ir les lion s ; i ls refermen t alor s la por te par

en haut , et net toyen t pendan t ce temps l’

au tre par t ie de la fosse . Tou t est a

c iel d écouver t , en tour é seulemen t d’

un mur , par - dessus lequel on peut

voir dans la fosse

P . 190. A liter conc ipi t tres ord ines vel pot ins costas d’

E nvz'

eu p. 579

N ous pensons donc que les t rois cotes symbol isent les conquè tes que Cyrus

358 ADDENDA s n DA N .

aura déjà fa ites lorsqu l l s'emparera de cet empire : la Susiana , la Lydi e et

l‘

A sia M ineure .

P . 193 . 199 . 203 . De quattuor regn is eor umque sign ificat ione bene d isse

r i t d’

E nvz'

eu p. 61 1 -67 1 et 702—762 , et quam copiose°

id faciat ipsis numer is

paginarum ostend i tur . Uti p. 203 d ixi , mihi incred ibile videtur etiam re

gnum Constant in i et Carol i Magn i in quar ta bestia adumbrar i ; et qua ra

t ione vates ab imper io romano ant iquo et pagano transire posset ad u ltima

tempora expl icare s tudu i p. 193 . 199 . 204 . A t d‘

E avieu existima t quar tambest iam a tempor ibus imper i i roman i usque ad nostra tempora semper exst i t isse var i is quidem formis indu tamatque tore ut si t usque ad ultima tem

pora L’

empi re rema in con t inue son existence,sous une nouvelle forme.

dans les É tats qu i se son t greffés sur lui ou qui l’

on t supplanté et i l dur era , à

t ravers les transforma t ions qu’

i ls pourront subir , jusqu’

à la fin des temps »

(p. E t quomodo bestia romana et iamnum vivat en quelque sor te ,cx

pl icatur p. 675 On sent , dans la vie des É ta ts modernes , l'influenee de

la legi slat ion , des moeurs , de l’

organ isat ion du monde paten etc . atque

demummundumqui in mal igno positus est ( 1 Ioan . et omnem regn i

Dei cppugnat ionem quar ta i lla best ia cont ineri et adumbrar i con tend i t .Verum hac explica t ione omnino recedi tur a verb is Daniel is nec servatur

d isc rimen illud quod in ter al ia tr ia r egna et regnumquar tum statu i tur .

P . 351 . De i l lo lusu verbornm copiose di sser it d’E nviea p. 50-70.

P . 3 15 . N abuchodonosor in inscr ipt ionc cu i nomen Grotet‘

end-Cyl inder .

nar rat s ingu lia d iebus bovems aginatum pinguem,… pisces , aves , mel ,butyrum, lac , oleumbonum,

vinum,vinum egregium ad ins tar aquae liu

min is largi ter dedi pro mensa Marduk et Zarpan it , dominorummeorum

(cf. Sammlung l . e. p.

P . 350. N abuchodonosor quoque gloriatur se portas exornasse magn is

serpen tum imagin ibus et figur is . Par i ter narrat N er igl issor se r est i tui sse

serpen tes oc to aereos et argento splend ido obdux isse (ef. Sammlung e .

p. 2 1 . 23 .

A . M. D. G.

https://www.forgottenbooks.com/join

PROLEGOMENA

De a r gumen to et forma..

Mor tuis adb ibere lessum,u ti apud al ias gentes or ien ta les in more

posi tum erat,i ta a consuetudine popu l i hehr ae i minime abborrebat .

Eins rei test imonium babes praeclar um in ca rmine elegiaco quod

planxi t David super Sau l et super lonatban li lium eius 2 Reg.

seq. ; al iud exemplum carmin is funeb r is legitu r 2 Reg. et de

morte Iosiac r egis refertu r et u n iversus Inda et lerusalem luxe

r unt eum,Ieremias maxime

,cuius omnes can tores atque can tatr ices

usque in praesen tem diem lamenta t iones super losiam r epli cant et

quasi lex obt inu it in Israel ecce scr iptum est in lamenta t ionibus

(2 Par . Ei usdemconsuetud inis indic ium babes in plu rimisillis locis in qu ibus de planctu sermo est quo mor tu is paren tabatu r .

Huie affine est si de pub lica ca lamitate vel u rb is regn ique r uina car

men lugub re can ita r ; vide Am. 16 . Ez . cu ius r ei exemplain Ieremiae vatic in i is plur a r eper iun tur ; cf. 1 7 -2 2 .

lam si qua calamitas ,cer te ea qua ur bs ler usa lem

,templum r e

gaum con cid it et populus olim a Deo elec tus ab hoc ipso Deo t radebatu r gent ibus i l ludend us , dign a erat quammaximo luctu prosequeren

tur,et u ti Ieremias iam in ipsa praed ic tione ca lami tat is S ionem

exh ibu i t de r u ina lamentan tem (vox fi liae Sion in termor ien t is

expandent isque manus suas vaemih i qu ia deiec it an ima mea ,

i ta congr uum erat,u t dolor quoque S ion is captae ac contumelia car

mine lugubr i celeb rar etu r . ld egregio modo fi t in l ibello qu i in bebr .

a voce pr ima mm. i n versione greca fipì vov. , in vu lg. th ren i i . e .

lamentat iones Ieremiae in scr ib i tur et tes te S . H ier . apud Heb raeos

n'ir p appellaba tu r quo nomine etiam apud ta lmud icos vocabatur .

S unt au temm'

: vp naen iae,carmina lugub r ia ,

elegiaca ; de usu voeis

v ide 2 Sam. 2 Chr on . ler . 1 8 . EZ .

1 5 ; 32 ; 16 . Am. qu ibus lociseiusmodi carmina lugubr ia de exter is quoque r egnis ac pepulis ,

de

Ty ro ,de r age Aegypt i fund un tur .

Haec au tem nostr i l ibell i ca rmina quinque de c lade hierosolymi tana361

362 ne w oman-ro s r r enna u nam.

per Chaldaeos infli cta esse conscr ipta res est explora te et h odie apu domnes cer t issime . Olim quidem nonnulli ea r eferr i voleban t ad mor

tem Iosiae ( ita Cha ld . ad S . H ier . quoque duebus in loc is ; vid ead a li ique ; vide Cornely , In trod . i l 2 p. 505) a t ea est rerum

cond itio ac descr iptio quae un ice ad cladem i llam u l timam u rb is et

populi apta es t : cxh ibetur enim nob is populus in capt ivi tatemabduc

t us portae Sion destructae , pr in c ipes vel vagi vel occisi sanc tua

r ium et templum profanatum ingr essu gen t ium, popu lus qu i rel ic tu s

est fame et penu r ia oppr essus ,tyrann id i et l ib id ini host ium trad i tus ,

moen ia urb is ac mun imenta dest ru cta,omnia magno incend io vasta ta

,

i ra Dei in inter i tum u rbis etl'

usa tabernaculumDei dest ruc tum l'

est i

vi tates abol itae etc . e tc . qu ae omn ia u t ad Iosiac mor t is tempus nul lomodo r efer r i possunt , i ta optime nobis ob ocu los ponun t ca lami ta tes

a Chaldaeis il latas .

Urbis popul iqu e r u inam et miser ias vates lamentatur an imo dolor e

pleno ,sed planc tum ad id d ir igit , u t agnoscant inste a Deo u ltor e

talem vind ic tam esse infl ic tam, qua re peccata populi , sacerdotum ,

pseud0propbetarum baud semel tamquam ver em r u inae causam com

memorat ; a t simu l non omi t t it animos affl ictos spe illa erigere moeroremque et t r ist iti am len i re il la consolatione quae popu lo elec ta vi

foeder is sempiter n i deesse non potest , fore soil . u t Deus iterum suae

plebis misereatur . Quare in his quoque carmin ibus cum summi dolo

r is expressione et viva contumel ia rum desc r ipt ione id con iungi tu r

qu od propr ium est muner is prophefiei normam theocra t ieamet in

dolem spir i tualem et verum an imor um ad Deum conversionem ub i

que promovere et i ta Domino pa rare plebemper fec tam. Quae quamvi sin si ngul is carmi n ib us tangantu r , non tamen eodemmodo exponun

tu r . Et in pr imo qu idem ca rmine dolor de oppr obr iis S ion i il la tis

praedominatu r ; desc r ibi tur deiectio urbis pr i stina glor ia ,eius

devasta t io . i r r isio et insu ltat io hosti um; a t has esse i nstas pecca torum

pocnes 8 . 1 5 . 18 indieatu r et spes in Deumpio gemi tu 20

exc i tatur et fovetur hosti um pun i t ione pr aedic ta In altero ca r

mine praec ipue efi'er tur Domi num esse au ctorem cast igat ioni s caqu e

accu r a tius descr ib itu r commemora ta destr uctione ar cium,moen inm

,

palatior um,tur r ium

,sanc tuar i i et affl ictione singulor um ordi num;

ma ioremquoque dolor is sign ificat ionemva tes prae se fer t et insanamlacfi tiam hostium t raduci t . In eam autemmiseri am S ion devenit fraud ibus pseudovatum sed nunc lacr imis et precibus opor tet ad

Deum con fugere e ique seq. malor um magni tud inem ob oculos

ponere . In tert io carmine pr ius ipsa enar r at io maiorum var ieta te et

vehement ia imagin um et diction is mu ltum augetur et qu an topere ipse

https://www.forgottenbooks.com/join

365 ne ARGUMEN TO ar r oma u uesr .

postea autem a mal ignis spiri t ihus fiamma l ib id in is succensa , desti tute

angelorum solat io et carens d ivino consor t io , tot servi t sceptr i s ded it a

quot vit i is et ad sie et ab anima d iabol ica fraude deeepta post

quam eam in imicus in tus capt ivam a statu rec tae fidei et rectae et bonne

conversat ion is in con fusionem error is abduxer it sanctorumpraed icatorumdectr inam et exempla a conspectu cord is eius per ob l ivionem aufer t nempe

ut eam spol iatam vir tu t i bus fac il ius in terra al iena poss ideat , ne per recor

dat ionemsan i dogmat is et meliora l ionem vitae ad statumpr ist inum rever

tatur et ad « an ima peecatr ix quae quondam habui t lumen scient iae

c t specu lum divinae contemplat ion is quando pedes Domin i , hoc est, ve

st igia praeceptorumeius in cord is i ll iu s secreto cons isteban t , nunc propter

caeci tatem cordis et nequ i t iam prevac act ion is de culmine vir tutum i n

foed i ta te terrenorum desider ior umprolapse iusto Dei iud ic io spreta atque

derel icta ab host ibu s concu lca tur undemer ito propheta eius defict r u inam,

qui a a summo honore ad maximam devoluta est mi ser iam per quam cmn ium iam despec tui patet et irr isioni et ad an ima quando serv i t

vi t i is, pol lui t honorem regn i et pr inc ipatum suum quemhabu i t in percepo

t ione bapti smat is et unct ione sacr i chr ismat is , i ta u t iam non mereaturcum ceteri s fidel i hus ab apostolo Petro aud ire vos est is genus electum ,

regale sacerdotium, gens sancte ,populus acquisi t ion i s (MA tque S . P aschas i as Radbcr tus advert i t ad an ima sola sedere d igne

piangi tur quas i v idua exu ta vi r tu tum bon is quae se domin io sub iugaver i t

Chaldaeorum sponsumque contempseri t puber tat is suae ; captive ergo an i

ma dici tur , cum a sol io coelest is patr iae vit i is subacta sub potestatemdaemonum red igi tur ; quae pr ius pollebat d ivin is operibus in ter frequent ius

soda lium , nunc inter hos tes adversar iorum sordet squal ida ,cu i nul la est

societas sanc torum,nulla commun icat io sacramentorum Dei , nul la cum

sponso cui se devi nxerat amore d i lect ion is par t ic ipat io , sed redacta sub

tr ibuto vi tior um quotid ie omn ibus exsolvendo deb i tis fi t all igatior Et ad

Chr ist i E cclesia plorans ploravi t in nocte ,inter adversa sei ] . huiu s

v itae quia licet praesci ta et praedest ina ta si t ad glor iam supernae contem

plation is , tamen adhuc in ter cal igines versa tur ignorant iae et discr iminanostrae caec i ta t is . Unde s ignanter a i t plorans ploravi t , qu ia profecto non

solum pro mal is quae lor is tolerat gemens dolc t , verumpro h is aerumn isinfirmi tatum snarum c t macul is qu ibus intus affici tur nendo gemi t E t ad

leru salem nostra eum saepe intueatur quod cadat populus eius in

manu host ium, qu id videtur quan tus immineat luctus ae gemi tus?Cumergo al ins per superb iam al ins per avar i tiam, al ins per luxur iam corru i t ,

qu id aest imas , sponsa Chr ist i in ter tot mi ser iarum nostrar um scelera et

damna quanta in suis elect is pro nob is adh ibeat lamenta quan tasque la

er imas? deinde cum r ecordatu r car i ta te perfusa omn ium desidemb i l ium

quae nob is in coelest ibus sun t data omn ium sanctorum consor t ia , unde et

nos prolab imur et ipsa peregrinatur , quaeso quanto moerore affici tur cogitare non pigcat E t ad quod d ic i t ego vir vi dens pauper t l ice t

prophetae plangen t i congruere videatur ,man ifestius tamen Chr ist i vox esse

0

ma: snorxasro s r renna u nam . 365

intel l igi tur qu i in man ibus prophetarum assimi latu s est et omnes coll igi t

in se per generat ionemet aggregat (M .

A tque eo modo var ias pro’

ponunt appl icat iones Gu iber tus (M .

Ruper tus abbas tu i t iens is (M. Hugo a S . Victore (M.

b revior i modo S . B onaventura , Alber tus Magnus , S . Thomas ; sat mu l ta

quoque quae ad al legoriam et t r0pologiam spectant collec ta babes apud

Cor neliu» : a Lapide.

Hue au tem lamenta tiones id haben t pecul iare u t ac rostich id is seu

al phabet iei ca rmin is ar t ificium pr ae se forant ; i ta qu idem pr iora

quattuor , quintum en im solum in ver suum numero suam cumpr imo ,

a ltero, quar to ser va t simili tud inem. Carmina au tem pr imum et al te

r um i ta componun tu r u t sub singu l is a lphabet i l it ter is t r es con t ineantur versus vel una (si ma lucr is) per iodus tr ibu s constans memb r iseiusdem longi tud in is ; solum et versibus const ituun tur qua

tern is ‘. In carmine ter tio versicul i ter ni eiusdem per iod i ab eadem

ex ord ine l it tera inc ipiuntur , in ca rmine quar to b in i versicu l i unamelfic iunt per iodum carmen vero qu in tum et ord ine caret alphabet ieoet versus singu li duoh us quoque memb r is conflantu r . Pr ima quat tuorcarmina consta re versibus dodecasyllab is Bic/sell c . ccnsct cosque

ibi p. 1 12—1 20metr ice desc r iptos'

exh ibet ; Gietmann autem hendeca

syllabis versibus ea ca rmina confic i mavu lt (de r e metr ica Heb raeorum, p. 58 ,

ub i pro enneasyllabis legi opor tet hendecasyl labis) ;carmen quintum versu fl uere heptasyllabo u terque consen tiunt . Cete

r um notat Gietmann metr um fac i llime cur r it et fere cum dist inc

t ione ver suummasoretica congr u i t , n isi quod formae pausa les in fine

tan tum versiculor um admi ttendae sun t singu la si iubet vide apud

ipsum vel apud B ic/sell descr ipta .

In carmine pr imo accu rate servatu r ordo alphabet i consuetus . Sed in

2 . 3 . 5 l i ttera pr ac ced i t l i tteram Cnr ita fac tum s i t,cer to d ic i nequi t .

Ra t ionem sub t i lemet argutam excogi tavi t Gr ot ius non al iam con iec tare

possum rat ionem quam quod Chaldaei al io ord ine us i sun t quam Heb raei ,

s icut et Ar abes al i ter d igerun t l it terarum ord inem, et in Phoen icum alpha

beto koph l i t tera praecessi t l i t teram t sade ; i taque pr imo capi te loqu i tur

[eremias u t Hebraeus , sequen t ibus ut Chaldaeorum subd itus Al i i cam

transpos i tionem er ror i tr ibuunt l i brar iorum; i ta H oubigantius , notae cr i

l . Cu i incommodo R i che", ca rmina vet . test . metrico p . remed ium attulit quod

nonnemin i audacias vider i poss it ; pr ius en immembrumex delet recordat io recen t is

miser iae semper an imo praesen t is non erat popu lo necessar ia neque per asyndeton cum ea

pr isci splendor is coniungenda autem elisione plur ium syl labar um sa t is dura i n tres

tandem versus dodecasy llabos coarclat atque const r ingit .

366 ne anc r uaxro sr roana u nam.

t icae ad b . I . , et in al iquibus cod ic ihus bebr . apud de Rossi ordo servatur

consuetus , u t i etiam apud Symm. At ordo il le immutatus confirmatu r ver

sione graeca ( in qua nomina qu idem l it terarum ai î v et qui ord ine consueto

adscr ibuntur , at versus omn ino expr imun t ord inem confirmatu rversione 8 . H ier . et confirmatur ipso quoque ne

‘

xu ; nam in eper ae

sen tent ia et sensus v . 1 5 cont inuetur , qui nexus interrumperetnr .

si an te 16 ponares v . 1 7 insuper in v . 1 7 adest transi tus ad v . 1 8 ,

quare suo loco versus omn ino rel inquatur opor tet . S imi le qu id adver

tere poter is in ter t io carmine ; v . 56 arete adnect i tur ad v. 55 .

dum in v. 48 d ivisiones habeatur t ransi tus faci l is ad v . 49 . E t iamclar ior est res in quar to carmine ; ib i enim in v . 16 i ta absolvi tur argumentum de pun it ione pseudovatum et sacerdotum, ut versus ab anteceden te

avell i nequeat ; in v . 1 7 au temnovum tangi tur argumentumde vana fiduc iain homin ibus posita . Unde patet t ransposi t ione versuumgigni confinsionemet dum ordo rest i tuatur alphabeti consuetus , rerum not ionumque fier i

pertur bat ionem in tolerab i lem. Demum per se patet , utrum faci l ius espl i

cetur : ordo i lle ab al iqu ibus ad normam communemexactus rest itutusque ,

an ordo i lle a commun i r ecedens c t plur imorum test imonio sufl‘

ultus et

tr ibus in locis servetus constan ter .

N eque sane rat io pet i potest cum Ber thold t ex ob livione vel incur i a poetae ; D. Michael is ( in B ibli oth . or ien t . 20 p. 35 et in net is ad Lowtb i i

praelectionem 2 2 ) probab i le censet d iversum fui sse locum l i t terae :J pro

d iversa eius pronunt iat ione vel Ien iore vel asperiore ; scio quid h ic obver

sur i sin t grammat ic i ( sci i . ub ique esse e dagessatum) , nesc io autem an

mu l ta in dages et raphe comment i t ia sint , masoretb isque potin s quam an

t iquae l inguae bebra icae deb i ta A t prebab il ius est in eiusmodi carmini

bus pangendis al iquam liber ta tem fu isse concessam. N am simi l ia quoquein al i is acrostich i is notan tur ; v . g. in Ps . 25 l itera 1 non habet propr iumversum, pomit t itur ,

'1 b is pon i tur et post n al ins sequi tur versu s a in

c ipiens ; et iam in Ps . 34 post 11 add i tur versus cumD. Par i ter in Ps . 9 deest

versus cum 't , et loco pon i tur in v . 20p; l i ttera 1 quoque deest in Ps . 34 ;

in textu graeco Prov. 26 ordo idem cern i tur qu i in Lament . tr ibus i n

loc is ; pon i tur qu ippe a r6y.a a òr ì q ante iq òv In interpretat ione

haggadica threnorum, Echa rabbat i , adnotatur ad cu r li ttera

praeced it l i tteram qu ia homines ea ore suo loqu eban tur (unum) quaeocul is sui s ( : mmm) non vi derant (Wiìnsche , der Midrasch E cba rabbat i .

Leipzig 1882 , p.

Cnr ar t ific iumhoc ord in i s alphabet ici adoptatum si t , in dub io eri t rel in

quendum. Al iqui censent ad memor iamiuvandam i stud art ificiumadb iber i ;

i ta iamSanctius apud Cornel ium a Lapide ; al i i opinan tur , u t argumentum

quoddam integramab in it io usque ad huem traetari insinuetur (B ichel l cf

Cornely , In trod . I l 2 p. 1 3 ) et carmini quaedam spec ies ac forma integr i ta

t is atque absolu tion is conc i lietur (K ei l) . In in trodu ct ione scr ibarum ad ex

planat ionemhaggad icam Wi ìnsche I . e. p. 28 ) legi tur Deus respond ìt qu ia

fil i i tu i peccaverunt ct con tra in tegram legem con tra omnes vigin t i duas

https://www.forgottenbooks.com/join

368 ours srr ancroa m sm.

ad al iquem Ieremiae d iscipulum tamquam auctorem esse r eferenda ( cf.

Poet ische Bficher des a . B . 3 ed . I 2 p. 326 ; Geschich te Israels IV,3 ed .

p. 25 . 26) quem al i i secut i sun t ; i ta Bunsen . N acgelsbach , N oeldeke , qui due

praeser t im ex genere d icend i arguunt ( il le quidem in suo commen tar io ,

d ie K lagel ieder , B ielefeld 1868 . h ic in l ib ro d ie al ttestamentl iche Li tera

tur in einer R eihe von Aufsàtzen , Leipzig 1868 p. 142 bos fere

sequuntur de Wet te Schroder (E inlei tung3‘

Votke (Bin i . p. Reuss

(Geschich te des Test . p. Wel lhousen ( in net is ad Bleak B in l . p. 388 )et al i i . Sat singular is est sen tent ia quam Then ius proposu i t solum d ue

carmina , secundum et quar tum esse cond i ta a Ieremia , i llud qu idemmex

ab urbe expugnata , hoc autem longiorc tempore in terpos i to prebabi l ius in

Aegypto ; carmen pr imum ab alie esse composi tumqu i secundum iamno

r i t ; i tem carmen ter ti um et qu in tum ab al io et al io esse confectum; Ier emiam in ord ine l i t terar um et tempu s pr iscumesse secu lum in qua re

eum imitatus sit auctor carmin is ter t i i dum auctor primi recen tior i con

suetud ini adhaeseri t (Kurzgefasstes exeg. Handbuch zuma . Test . XVI , Le ip

zig 18 55 ; KIagel iod er p. N esc io an ullum invener i t laudatorem.

Ieremiam esse auctorem egregie tu i t i sunt ex ca thol ic is Flocckner , in

fascicul is tub ing. 1877 p. 187 - 280; Cornely , In trod . I l 2 p. 506- 51 1 ; K ou

len , E inlei tung, 2 ed . Freibu rg 188 5 p . 313 ; Treckon Jeremie , Lamen tet ions Par is 1883 p. 333-339 ; ex protestant ibus laudemmeretur Kei l , Commentar ti ber d . Preph . Ierem. p. 558 -555 .

An tiqu issimum trad i t ion is testimon iumnob is praebet versie graeca ,in qua th ren i hac praefati uncula introducuntur quae et iam in vu lg.

legi tu r adsc r ipta et factum est postquam in captivita tem redac tus

est Isr ael et lerusalem deser ta est , sedit Ieremias propheta liens et

planxi t lamen ta t ione hac in lerusalem et d ixit Atque ,u t i Then ine

fatetur,sen ten tia haec i ta conferma ta est in gracco, ut in terpres grae

cus omn ine eensendus si t eam non de‘

suo composu isse sed ex bebr aeo

ver t isse ; unde eo tempore idem lectum fu isse in cod ice bebraeo . Quo

casu autem pestmodum in ter c ider i t,neseimus . Floccbner qu idem

con tend it fier i non potu isse u t in terc ideret ; qua re d icendum esse nun

quam i h textu b eb r . exst it isse ( I . e . p. at si fier i pot uit v . g. u t

in Ps . 1 55 a lphabet ico in ter cideret versus litterae n un qu i servatus

est in versione graeca , cur non simile qu id ei sentent iae ucc idere potuit ?potu it i taque omi t ti cum th ren i a loco suo removerentur et cum

a li is megilloth con iungeren tu r , vel etiamqu ia in usu li tu rgico d ic 9mensis ab illa senten t ia non leger etur . Qui dqu id vere est

,id manet

certum eundem traditionem de Ieremia auc tore apud Induces va lu issesempe r . Ut i enim versie sy r iaca lamen ta t iones adsc r ibi t Ieremiae pro

phetae ,ita Cha /d . verba pr aemit t it d ixit Ieremias propheta et sa

cerdos magnus . Idem nob is ostend itur eo quod olim apud Iudaeos

ov1s 311°

aucr on u nser . 369

qu oque thren i cum va t ic inns Ier emiae eran t con iunc ti,id quod in

d ub ie elucet ex enumerati one libror um sacror um quam nob is tradun tt amqu am apud Iudaeos usi ta tum O r igenes (et ex eo Hilar ius ) et Epi

phan ius . Or igenes canonem pa laes tinensem r ccensc t ci) ; oi'E €paîm

u opo8ui cîz aw et explic ite d ic it 7. aO'EÉpa iou; ,

'I epeuiocc; cw 09711101; m i

°r-î ;

imm ev évi , I spep. ia (vel’lpu ia ,

u t i legi tur apud Eusebium,h . eccl .

6,

.M 20 vide Or ig. in Ps . 1 ; M . 1 2 , 1085 ; idem r efer t S Hi

lari us (Proleg. in Ps . 1 5 ; M . Epiphan ius autem_

i ta In

dac i au tem usque ad tempus reditus ex baby lonica servi tu te bos et

prophetas et prephetar um libros babuerun t r òv « pueri-mv

'l epey. iav

p. er a‘

z Op°hvmv m i émc r el i—i v aòr eò r em i. c :efix (adv . haer . M .

Idem nob is testa tu r S . H ier onymus , qu i prologo gal ea to re

censens modum Iudaeorum numerandi secundum numer um litterar um alphabeti lib ros vigi n t i duos ostendit Ieremiam cum einoth i . e .

lamentat ion ib us su is un um const itu isse l i br um Sed ib idem etiamnos docet de al io modo numerand i , que Ru th et einoth inter hagio

grapha sc r iban tu r,u t i ta vigin ti quatt uor effic ian tur l ibr i ; ter t ium

quoque commemorat , quo qu ia qu inque li tterae dupli ces si n t apud

Hebr aeos et iam quinque libr i a plerisque duplices aestimen tur , in ter

quos Ieremias cum einoth i . e . lamen tat ion ibus suis adnumc ratu r .

Quar e consta t exeunte saecu lo 5 t r es exst i t isse modes l ib ros numer andiapud Hebr aeos , eumau temquo cumOr igene v igint i due numeraban

tu r fuisse communiorem et antiquum; unde mer ito infer t Corn ely ,In trod . I l

,2, p. 510, co tempore lamenta ti ones a va t ic ini is separar i coep

tas esse et eam separa tionem nos deher i ta lmudist is qu i commed ier eml ibelli usum in litu rgia spectaban t (vide de 5 megil loth , Cornely ,

Intr od . I p. Ex hac threnor um cum l ibre Ieremiae con iunc t ione

et iam elucet cu r Melito sa rdensis saeculo 2 libros recensens canon is

Hebraeerum thr enos omi tta t (cf Euseb . h . e . M . Quodsi

ver o u t argumentumhoc infr inga tu r , N oeldelre contendi t Or igenem

probab il issime er rore qu edam induc tum esse Hieronymi autem test imon iam n ih i l valere qu ia solum Or igenem sequa tu r , haec asser tio

qu idemvalde audax est at simul omn i fundamento dest ituta . Quo iu reen im Origenes ea in r e err or is a rgu i possi t n ih i l potest profer r i ;S . Hieronymum au tem non cacce exscr ipsisse Or igenem iam ex eo

patet qu ia duos alies addit n umer and i modes quos fr ustra apud Or i

genemquaesier is .

E tiam apud talmudistes Ieremiam auctorem th renor um haber i

1 . Lamen tat iones primitus cum l ib ro Ieremiae esse lunetas in hehr . et iam asser i t For st .

der K anon des alten Teslameu ls p. 88 .

Damn .

370 cu s srr a r oma u nam.

certum est . Hoc argumen tum fusius prosequitu r Fleeckner c . 209

seq. ; eum res sit explorata et ab omnibus concessa (N oeldeke excepto

contr a quem a rgu it Fleec/mer ) non opus er i t diut ius immorar i . Een

dem tr aditionem in Ecclesia semper vigu isse par iter exploratum est ,

u t i iam ex pr aefat ione i n versione graeca et vu lg. adsc r ipta coll igi tu r .

S i in enumeratione librorum sanctor um omittuntnr , id eo fi t qu ia c um

vat icin i is Ieremiae con iuncti unum Ieremiae l ibr um censfi tuere c r e

debantur ; de qu a re vide Cornely , Introd . I l 2 p. 507 . Cum itaquarat ioni bus

‘

externi s sa ti s cer tum sit qu is si t th renorum auctor,raste t

u t videamus quid r ationibus quas vocant in tern is suadea tur .

Thr enos esse composi tes ab al ique qu i r uinae u rbis et maximae i i

lius calamita tis test is fuer it et rerum adversa r um par t iceps omn esconcedun t et ex ipse d icendi descr i bend ique genere exmaximo luc tu

et affectus moeror e,ex verb is ardenfior ibus et conceptib us audacior i

bus consequ i sta tu un t . Et id qu idem recte . Verum ibi sistere minime

opor tet . S i enim thr en i cum Ieremiae vati cin i is comparantu r , i idem

in u tr isque conceptus , i idem affectus commisera tien is,dolor is

,moe

sti tiae caedem calami tat is causae,eademquoque ad an imes cr igan

dos spes et in quamplur imis quoque eacdem locut iones et imaginesidemque d icend i genus deprehendun tur . Unde sententiae i lli apud

Iudaeos et Ch r ist ianos r eceptaemagnumaccedit pondus acmomen tum.

lamquae in un iversumd ieta sunt exempl is sun t i llu stranda et prebende

plorans pleravit in nocte ; l er in abscend i to plorab i t anima mea ,

plorans plorab it ; omnes amic i eius spreverunt eam, et omnes

qui glor ificabant eam spreverun t eam, qu ia viderunt ignomin iam eius , e t

vocavi amices mees et ipsi deceperun t me ; nonne in ist is eadem d i

cun tur quae tot ies Ieremias praedixit de vana spe in al i i s gent ibus pos i ta?

vide 36. con tempserun t te ametores tu i ; appar a î t

ignomin ia tua ; omnes emeteres tu i ob lit i sun t tu i etc . ; in thren is e t

pecceta popul i et praeser t im prophetarum et sacerdotum tamquamcausae

ru inae ass ignan tur 42 ; 13 16 ; iam Ieremiameaudem causam ruinae essignare non opus est probare cum s ingula fere

capi ta test imon ium feran t , sed id notatu d ignum quod eedemmodo prae

pr imis sacerdotes et pseudevetes accusat 15 .

1 7 ; 15 etc . ; prefanat io senetuari i in th r en is saepius commemoratu r 6. 7 ; Ieremias au tem eundem baud semel praed ixi t e tfalsam i l lam fiduc iam quam in templo et cu i tu externe poneban t omn inosuhve rtere conatus est 14. 2 1 ; Lament . de iugo im

posi to ce llo vide ler . eeulusmeus deducens aquas ; ler . 17

deducaut ocu l i nostr i Iacr imas expand i t S ionmanu s , ler . vox

fi l iee S ion expandent is manus suas mendavit in c i rcu itu eius hos tes

e ius , ler . custodes fact i sun t super eum in c ircui tu (cf. hehr . ) cf.

https://www.forgottenbooks.com/join

37 2 cms su°

aucr oe u nser .

Lev . 23 et Den t . et Lev . et Dent . et

Lev . (propter ima , m: ? cf. P s . et Den t . et

Deu t . et Lev. et Dent . et Dent . e t

Den t . et Den t . et Deut . N eque panca inven i un

tu r qu ae in verb is et d ic tionibus s imi l ia sun t i is quae in Iob et psa lmis

legun tur . Demum et iam in thren is non desunt repet i t iones sentent iarum

prout idem in l ibro Ieremiae observatur ; cf. non est ei consolans 9 .

1 7 . 2 1 et longe a me consolans ; i ta'UDJ num 16. 19 ; vide Do

mine 1 1 . 20; vide Domine et con sidera u t i is : ira fu

ror is su i contr i t io fi l iae popu li mei

quae locut io Ieremiae sat est famil iar is ; cf. ler . 2 1

15 — Lament . 2 16 r epet i tur ecu lus meus deducens aquas et

deduc quas1 tor ren tem Iacr imas et r ivos aquarumdeduxi t ocu lusmeus ; b is conquer i tur de matr ibu s quae fi lieles coxerun t et

add i tur quater ad vim eugendam non peperci t 1 7 . 2 1 ; ( simil i terl er . verbum n .31 vexare ,

affi igere quod el ias raro occur r i t ,

h ic quater legi tur 5 . 1 2 ; 3 , 32 . 33 .

Due praeser t im N oegeh boeh ob 11ci t multa inven ir i vocabu la et locu tiones in thren is quae in l ibro Ieremiae frustra queerantur ; exsister e in i i sduos loces ex libro Ezechi el is al latos unde sa t is prehar i Ieremiam nonesse.auctorem. Sed adver t i opor tet quod pr ius at t inet

,cum in threnis a l iud

d icend igen us exs istat quamplerumque in vat ic ini is , d iscr imen al iquod inverb is et locut ien i bus ipsa nature induci . N am in ter pleraque oracula Ieremiae et bos threnos tale fere est d iscr imen quale inter orat ionem se lutamet sermonem poet icum; in hoc autem alias sel igi locu tiones c t eundemscriptoremali ter scr i bere in orat ione solu ta a tque in oratione ad str icta e t

devincte , qu id tandemmi rum est ? Ceterum u ti ex an tecedent ibus petet ,

istud d iscr imen non debet exeggerar i ; dein cc rtum est in longa i lla apu d

N ocg. enumerat ione baud panca reccnser i immer i to quia vocabu lnm ets i

non in eadem forma grammat ical i qua in threnis et iam in vaticin i is Ieremiae inven i tur i ta v . g. mm eadem not ione legitur l er . ad iec

t ivum S:…u t ique non legi tur apud eum,sed substant ivum ter : 9

zu:: legi tur apud l er . quamvi s non in piel , ut i Lament .ideni d ic de 115: ler . 44 ; verbum un: reperi tur , etsi non in forma

par ticipn ; p:; 11131 et iam in notione rel inquere legi tur ler . (cf . 20,

18 ; qu ibus in locis prox ima ed eam acced it significano

11em; nesc io anmultum ad si t d iscr imin is ,si in Lement . b is legi tur wan

et 3 ,39 , dumal ias in l ibro Ieremiae et ter et iam in thr enis reper i turi

mmn4,6. 13 . 22 °

sub stant ivumqu idem nm::r: apud l er . non leg1tur at verbnme t

ad iect ivum nnn hahes l er . 2 ,7 . 23 ° 7 ,30 ; idemvalet de sub

stan t ivo “è? quod l ibre ler . ut ique non reperi tur , at verbumRSS ter le

gi tur 2 7 ; apud ler . saepius legi tur u w: 1511 in captivi ta tem

5 11°

au :roa u nexr . 373

i r e idem legitur quoque Lamen t . sed s ine

praeposit ione scr ibi tur ; en tele d iscrimen effer t N aeg. tamquam iud iciumal teriu s auctor is ! ets i 1 13 11 1: non occurrat apud Icr . ,mn non deest l er .

Ecce hahes alique exemple , qu ibu s vides qua rat ione

N oeg. longem texat enumerat ionem verberum et d ict ionum quae ab u su

Ieremiae r ecedant ! De i lli s au temquae p. XIV propon i t et in qu ibus maximamvim proband i inesse cen set , i am K ei ! p. 554 ostend i t tert iampart emesse demendam qu ia vocabula etsi in al ia forma gramma t icali apud Ieremiam reperiuntur .

Al terumquod N oeg. obi ic i t atferr i in th ren is locos ex E zechiele fac ile

d i luitur ; nam Lamen t . non est depromptum ex Ez .—1 1 , quia ben

in Lement . el io plane sensu adh ibetur , sensu sc i i . ce que al ias adh ibetur

7155 11 l er . et Iob et et sensu non mul tum d ispar i Ssn Iob

dum haec vox apud Ez . non sign ifica t n is i ca lcemteetor iom. N eque d ici

potest anzi mn cer to esse ex Ez . depromptum quia Ieremias utraque voce

(etsi non con iun ct im) saepe u t i tur et simi l i modo da visione mendac i i

pseudovatum loqui tur (cf. Kei ! p. 551 Corne I . e . p. N eque Lament .

11515; probab i le est esse ex Ez . et pet itum; nam apud

E z . id de Ty re et rage eius d ic i tur . Annon pot ins d icendumeam locut ionemde Sion der ivar i ex P s . ubi 15 1 55313 legitur de Sion ? sicut al iud epi

theten gaud i umun iversae terr ae in cedem ver su cer te depromi tur exP s . quia hostes d icun t eam urbem i ta vocer i haecc ine est u rbs

gnamd icunt decor is perfect ionem, gaud ium un iversae terrae i ta autem

l erusalem non d ici tur apud E z . sed in P s . I . c . ; cf. Corue e . Trochon

p. 336 ; P lace/mer I . e . p. 261 - 264 .

DemumN oeldeke et de Wel le Schr oder ob 11c iunt deesse in thren is id quod

Ieremiae adeo propr ium si t , soi l . pecceta popul i non ce vehement ia et

acerbi tete perstr ingi et eccusar i , qua in l ibro Ieremiae ; imme quammaxime contrad icere oracu l is Ieremiae . M i ram ob iec t ionem! lam supra

monu i patres nostr i et nos in iqui tates eor um por tavi

mus , declarar i et i llustrar i ex l er . et Dein in peccat is popul i

ruinae causam repon i saepius expl ici te in th ren is enun t iatur ; lege prop

ter mul t i tud inem in iqu i tatum eius ; pecca tum peecavi t lerusalem:

ingum in iqui tetum mearum ; propter omnes ini qu i ta tes meas ; lege

eccusat ienes con tra pseudevetes et sacerdotes et qu id d ic i potest

gravi ns quam maiorem esse in iqu i tatem popul i peccato Sodomorum?

praeterea nes in ique egimus et con tumaces eramus vel rebellesvee nobi s qu ia peccavimus ! Cur non tan ta acr imon ia invehatur , vi r i

cr i t ic i in scr iptore profano cer te deprehend i ssent et laudassen t ; nam ipsa

natura comparatum est,u t peccatorem vehemen t ius r eprebcndamus ne

peccat is suis se miserem reddat ; verum postquam inc id i t in maximam

calami tatem, e qua frustra eum retrahere conat i sumus , qu is ad ee er i t

crudel is et sensu human i ta tis dest i tu tu s , u t mi serum hominem aculeis

pu ngut et verbera addat verber ibus , u t non potins ei commi serat ionem

3 74 cms su°

a r cron u nser .

adh ibeat cumque suavi ter ad res ipiscent iam adducere Sane in

sermone mi tior e threnorum pot ius et ars et prudent ia est landende , quam

ul la cum reprebcnsion ihus l ibr i Ieremiae contrad ic t io labor iose quaerenda !

Idem d ic de mode quo serme fi t de Sedecia , cui et iam aliquid eom

miseret ion is tr ibui t post ser lem Iuctuosam vates human i ta te duc tus ; sed

s imu l adver te ib i tangi et s imul reprehend i vanami tlam ac pern ic ie .< am fi

duciam, quem mu lt i posuer int in rege u tpote herede th ron i David is : ad

quod i l lustrandum inserviunt quae Ieremias saepius monu it—5 ; sicu t en im in temple spem suam vanam ponebent seq.

,

i te quoque in promissione Dav id i facta et in dign i tate regis qu i sedere d i

c i tur super sol ium Iahve vel in throno regni Iahve super Israel ( 1 Per .

cf. 2 Reg. 1 Per . Onere inan i conatu laboran t al iqu i , u t

threnos cum oracul is Ieremiae pugnare ostendant . Equidem puto si agere

tur de l ibro pro/ano sat is eos hab i turos esse perspicac iae ut statim depr e

henderent ex mu ta ta cond i t ione pammper al iumdebere instru i sermonemante ruinam et post ru inam

‘

Quac r un t etiamquando threni sint compositi . Cumhabeamu s Ieremiam auctorem et in ipsis th ren is dolor descr ibatu r et expr ima t u r

recent issimus ac vehemen tissimu s,cer te d icendum est ca rmina b a ud

d iu post u r bem expugna tam et destructam esse composita . Idem sua

detur s i consideraver is singula quaeque i ta vivis color ibus depingi u t

quasi spi ran tia et praesen t ia sistuntur ; unde i ter umcoll igi tur ea esse

conscr ipta tempore a r u ina r ecen t issimo, que an imus vatis tr emend is

i ll is even tibus quam acer r ime erat per cussu s . Opina tur E wa lcl (Gesch ich te des V. lsr . IV 3 ed . p. 25 ) ea esse composita in Aegypto ; sedex id necessar io non sequ itur ; verba omn ino decla r antu r ex il lotempere quod in ler . 1 8 assignetu r ad quod tempus opt imeetiamcongr ui t quod 9 descr ib i tur . Undo ea temporis cond it ione

qua miser ia popu lo il le ta quam maxime sent iebatur ca rmina haeclugub r ia esse fusa existimo . Tune enim r eliqu iae et iam popul i quaer emanseran t et medo inceperan t sub Godeli u a liquatenus respira r e e t

e r er um angusti is emergere ( ler . iter um d ispersae et disiec taesun t

,i ta u t ea demu 1n calamita te regn i d isse lu tio et popu l i d ispersio

sit ad cu lmen adducta . Uncle t r ib us fere mensibus ab u rbe espugna ta

c t dueb us mensibus pestquam templum Domini et palat ium r egis e t

domus le rusa lem ign i combusta sun t,Ieremias eppressus dolor e d e

ld bene iam e \ pe n 11 N uper l us , abbas tuit iensis , sc r ibens v. g. ad d icebam( italoquentem fac i t Ieremiam) antequam haec 1iereut prepte rea da filios eorum in lamam e t

deane eos in manus glad ii ; fiant uxores eorumabsque l iber is et viduae ct viri carum in ter

ticienlur mor te ( l er . haec , luquem. et bis simil ia d icebam concordando per spiri t umiud icio et iust i t iae tuae. A t u b i ma la ipso vener un t et r es ocu l is es t ex h i bi to , ui c i t p ie

tas et a supernis ind ic i is relapsa in wmvt ipsam vu lne ra la ru it natura i ta i l le in opere da

Tr ini tate et operibus eius iu Ieremiam l iber unus . cap.«16 ; M .

https://www.forgottenbooks.com/join

376 ma couuexr .xun s LAME N'

I‘

.

H ugo de S . Vietera et qu idem b revi te r secundum l it teram,fus ius

al legor ica et moral iter (M . Brevi ter sensum l ittera lem

tangi t add it is mu ltis loc is ex aliis l ib r is sacr is et succinctes appli catienes allegor icas et morales insc r i t expl ica t ion i B . A lber tus Magnus

exstat eius commentar ius in th renos Ier emiae in oper am e iustemo octavo

,Lugdun i 165 1 p. 1—39 . S . Bona ven tura (Ben . ) sensum

li tteralem et contextum rer um plerumque d iligenter investiga t ; a t

et iam magis versatu r in a llegor ica et mora li accommodat ione

plangit in duebus pr imis alphabe tis ad l itteram di spend ia synago

gae e t mysti cae Ecclesiae in general i , personar umma ior um in ter ti o

et quarto caput quintum non expesu i t . Legi tu r eius expos it io in

lamenta tiones Ier emiae prophetae in oper ame ius teme decimo ex ed i

tione a Peltier r ecogn i ta ,Pa r isiis 1867 , p. 1 38—206 . In ter opera quo

qu e S . Thoma e aqu inat is legi tu r commen tar ius brevi s , qui tamen

v i rorumdoc tor um iud ic io non c i sed Themae wel . seu anglo r ecti us

adscr ib i perh ihetur ; eum nomine Them. lendavi .

De a liis commentar i is in terpretum cetholicor um vide quae in com

mente r ie in Ieremiam prephetam d ixi p. 1 6 . Hic solum addì debet

S chneedorfer ,d ie Klagelieder des Propheten Jeremie . Pr ag 18 7 6

Ex in torpretibus protestan tibus praeter N aegelsba ch (N aeg. )et Kei ] nominendus est Then ius (T d ie Klagelieder (Ku rzgefasstes exegetisches Handbueh z . a . Tes t . 1 6 Liefer ung , Leipzig 18 55

p. 1 1 5 N uper S choenfelder duos edid it commen ta r ies rabbin icos b reves d ie Klagel ieder des Jeremias nach r abb inischer Ansi e

gung, Munchen 1 887 ; pr ior est commen ta r ius Ab r aham Ibn Ez ra , qu i

german ica versus exh ibetu r net is add i tis p. 1 -35 ; al te r est oommen

ta r ins i n cod . beb r . 5 bibliothecae r egiae menacensis quem Schoen

felder bebra ice add ita version e german ica edendum cu revi t p. 36

105 . Utrumqu c al iquoties lendavi rob . add ito paginae numero , ex qu e

statim in tel liges (si tua interest) u tr i commen ta r io nota debea tur .

Demum commemorar e non piget explanat ionem haggad ioam Echa

r abba t i quam german ice versam edid i t Wi ìnsche der Mid rascb Echa

rabbat i , Leipzig 1 882 ; sed simul nota r i Opor tet in istis 1 7 6 pagin isv ix al iqu id con t iner i quod in terpr et i u tile sit (ad lauda tur p. 9 3

Dent . scabel lum expl ice tur de templo en haec su n t

quae ex 100 paginis adnotar e poter is pro expl ica t ione threnor um ;

p. 87 . 88 nomina Mess iae‘esse d icun tur Iahve tzemach (germen )

menachem,sch i lo) .

Interpretes catholicos d iligenter r ccensc t Cornely ,In trod .

— I I 2

p. 52 9 seq. ; aca thelicos mu l tos enumer a t N aegelsboch ,di e Klagel ie

der XVII .

LAMENTATIONE8

1 . P r imum ca rmen . Cap. 1 .

Ano . Urbs deiecta a pristina gloria maximo meerer i immergitu r ;populus en imeius d ispersus est , cessa r un t festi vi tates , hostes evaser un t

praepotentes , omnis splendor ab u rbe r ecessi t ; propter pecce ta i ta est

omn ium epprob r i is eXposita u t eius ignomin ia cunctis sit pa tefac ta

quam sustinu i t d irept is opibus , templo violato, popu lo egestate cen

fecto Quar e gemi tus suos efi'

undi t cor am omn ibus et piagamacceptam amaro an imo deplorat ; Deu s en im iustem suam i ram im

misit omnesque popu li ord ines disiec it ; exsu l tan t hostes ; at Deus quii n peccata S ion is an imadver ti t , etiam iis deb itas poenas r ependet

In textu greece et in vulg. hoc praemi tt i tur prooemium thr enorum « E t

factum est postquam in capt ivi tatem redac tus est Israel et l erusalem deser te est , sed i t Ieremias prophete ficu s et planxi t lamenta tiene hac in lerusalem et amaro an imo su spiran s et eiulans d ix i t u l t ima sen ten t ia in

gracce simpl icius cxh ibetur xxl l fipi w;e& 1‘

0v Opì vov r oî mv i n i'lepouoa lfiy. xo

':

ein sv. Quae praefat io neque in bebr . neque apud Syr um legi tur neque u t i

fer tur in nota syro—hex . , apud rel iques i . e . Ag. Sym. Theed . ; neque fere

batur usu constant i in exempleri bus lat in is. lamLucas b rugens is notet

quae verba an in terpres noster suae ed i t ioni ex greece ad iecer it mu ltumdub i to : ex nostr is aureus D. Donat ian i br ugensis codex non legit ; Lymnue

in correct is l ibr is baud esse testatur ; enar ratores Rhabanus et Paschas ia snon att ingun t u t nec R ichel ius ; cest igatores domin ican i non agnoscunt ;

den iqu e epanor thotes noster et al i i qu idem redundare pronunt iant Le

gi tur in commentar iolo i llo qui epcr ibus S . H ieronymi est insertus et a

nonnu llis Bedae esse credi tnr (M . in ipsis au tem S . H ier . oper i

bus non reper i tur . Correc tores roman i adnotan t hanc praefat iuncu lam

patres iud icarun t non esse omi ttendam, tametsi a qu ibusdam l ibr is omi t

tatur neque en im inveni tur in mel ior ibus cod ic ihus (amiat . etc . ) nequein correc tor i is (domin io. vide Cornely , Introd . I I 2 p. 410.

Quandoque quaest io me ta es t si tne haec praefa t io canon ica necne‘

; pler ique

iuremer i to uegent , quam sen ten tiam negan tem Lap . soli de defend i t contra

Gretserum; vide quoque Bonfrer i um praeloqu ia 7 , Ca lm. etc .

3 77

378 Lancer . 1 , l

o ) Dep l or a t u r popu l i d e i ec t io 1 , 1—1 1 .

Pr ior em carmin is par tem undec im consta re versibus qu ibus po

pul i deiectio deploratu r iam in commen ta r io legi tur qu i S . Thomae

adscr ib itur eendemque d ivisionem recen tiores quoque fere usurpan t .

Primum quod lamen tantis an imumpraeoecupat est luctuosa illa mutatie qua u rbs concidit . Unde per se flu i t comparatie qu id olim fuer i tet quid nunc coulis eb iic iatu r ; quare v . 1 Quomodo sedet solo ci

vi tas p leno popu lo ! fa c to est quasi e idua domina gen tium; pr inceps

pr ovin ciarumfa cto est sub t r ibu to quomodo ,ea voce quae est

admi rantis et obstupescen t is (Ma ld . ) carmina lugubr ia vestir i solen t ;solo i . e . solita r ia ,

in soli tud ine,der elicta sedet

, u ti S . H ier . vocembeb r . optime vert it

,scii . lugen tis insta r h umi sedet a pr i st ina glor i a

deiecta ; vide l er . simil iter Is . desola ta ‘in ter ra sedeb it .

P r ist in am glor iam ex opposite descr ib it olim refer ta popu lo fre

quen t i ; nunc solitude tr istis ; olim dominata est e tiam in gentes a rmaen imvi ctr ic ie saepius intul it Ph ilisthaeis , Ammen itis , Moab i tis ; et iamma ior glor ia exsti ti t r cgibus David et Salomon ; ultimo quoque tem'

pore Sedec ia r ege foed us eius cer i at im expet ierun t Edom , Moab ,

Ammon ,Tyrus ,

Si don (ler . qu are iu r e appellatur magn a in

gen tibus At nunc sedet infimo loco quas i vidua i . e . a De

mino derelicta , eius ope desti tu te . Consuetum est en im foed us sina iticum

°

sac r i connub i i symbole decla ra r a ; v ide ler . Ez . seq .

Os . Hanc legem cum violasset , ope Dei destitute cor r uit , t r ad i tu rhostibus quesi mul ier cu ius cu ram et defensionemn emo su sc ipit . lamin H i . monetur sed non fu it vidua ex toto

,sed quasi vidua , qu ia

vi r suus miser tus est eius et post septuaginta annos con iunxit i llamsibi id quod simil i modo apud Rodb . Bon . et apud rob . quoqu e

adnota tur (p. Igitu r u rbs olim poten tia et frequentia popu li insi

gu is inter gen tes iamopprobr ium sub it vid u ita t is (cf. Is .

Domino eiecta familiam Domin i iam non potest augere . Quod al u

saepius explicant , vocer i viduam u tpote orbatam r ege sacerdotibus,

pr in cipibu s qui sin t quasi mariti re ipubl icae (Ma id . Lap. ) i ta imme

dia te d ic i nequ i t , cum h i n unquam ma r it i nomin e vel metaphora d esignent u r . Terr a pal aest inensis baud raro r egio laudatu r praec la ra ,

hered ita s decor is,decus ter ra r um (cf. l er . Ez . Zach . 7 ,

u nde r egni metropolis appellatu r pr in ceps provincia r um sc i ] .

quae in ter r egiones a lias emineat sicu t pr inceps d ign ita te et oruntu

longe pr aestant ior est a liis . A t n unc r edacta est in tu rpem servi l u tem,

ad opera ad igitu r servilia ,sub i ic it ur onga r iae ; h aec est uotie voe is

https://www.forgottenbooks.com/join

380 La 11uxr . 1 , 3-5

hab itar e obvio sensu idem sundet : inven ir e r equ iemexspectare pote

r ent , qu ia u t eaminven i ren t sese su btr ah eban t Chaldaeis et ad pr isc esamices et socios confugieba ut ; apud eos au tem spe illa deiec ti sun t .

Vix in terr a exsil ii ad quam invi t i ducebantu r r equ iem invenire spe

rabant ; modo autem loquend i ind icetur b . eos spe sua esse falsos .

Praeter ea ma ior quoque u rb is sol itude et meerer desc ribi tu r , si signi

fi ca tur etiam r eliqu ias i l les fugisse ; sed in ipsa fuga angust i is sun t

conclusi et quae populo accider unt , ad maiorem metropolis aarumnam r efunduntur ; in fi liis en immater dolere et perpeti censetu r .

Ali ter Kei ] ex misera i lla cond itione in quam ter r a r edacta er a t pe r

N echao et per Chaldaeos Inda abi it in exsi li um; at mi rum esset,si in

exsi lio sibi requ iempremisissen t et levamen ; aeque mir um,si pr ior

i ll a cond itio r eipub l icae iammiser iae et leber is nomine designer etu r ,

cu ius quasi remedium in exsilio exspecta retur . N eque verbum n'73

obsta t ; adhibetu r en im non solum de migrat ione in exsi lium assy

r iacum et babylonicum, sed etiam sensu magis general i r ecedend ivel abeund i ( 1 Sam. 2 2 ; 2 Sam. et migrandi in regionesvar ias (Am. 6 . 9 . Abd . De affl ict ion ibus in Aegypto videler .

Postquam r el iqu iae quoque aufugerunt maxima circa u rbem solitudo est etfecta v . 5 viae S ion lugen t eo quod non sin t qu i ven i a n t

ad sollemn i ta tem omnes por tae eius destr u ctoe sa cerdotes eius ge

men tes, uirgines eius squa lidae et ipsa oppressa oma r i tud ine viae

qu ibus i tu r ad u rbem laetum pr aeben t a5pectum,si agmina fest iva

per eas incedun t ; deser tae au tem et vacuae lugen t (OL) t r istempr ecse feren tes soli tud inem

,cum negleetae eper ian tu r tr ibul is . Quan to

pere ehest u rbs ab omni festi vitate ! por tae u rbis mun imen ta et e r

namen ta,i llust r ia i l la iud icior um et comit iorum loca

,iacent prostr a

tae et exustae,et commemor ata sollemn itatcmemor ia per se revoca tu r

eor um qui festivi tat is celebr ita tem et Iaet it iam angebau t sacerdo

tum e t virginumquae can tu et instr ument is music is sollemn i pompe ain teresse soleban t (of. P s . Ind . seq. ler . Verumdolens r ecogi ta t ma ter popu li in quam misera cond itione nunc ge

man t et lugeant ; quare ipsa quoque ea cogi ta t iene meerer i et ama

r i tudin i immergi tu r ma ior i et a con t ra r io considera t et exper itu r , in

quan tum hostes sin t exa ltat i . Unde v . 5 fa c t i sun t hostes eius in

capi te ,in imici eius locupleta t i sun t , qu ia Domin us locu tus est super

eampr op ter mu l t i tud inem in iqu i to tum eius ; pa rvu li eius ducti sun t

in cap t ivi ta tem an te fa c iem tr ibu /on t is inimici dominan tu r,

agun t prospere (bebr . ) impletum est quod iamMoy ses rebell ibus minatus er at (Den t . seq. Theod . Thom. Ma lu . E st . Co lm) A tque

Lsnexr . 1 , 5—6 38 1

u t Ieremias an te r u inam popul um continuo monuit de Deo vindice,

i ta nunc significa tione dolor is pr aemissa etiam aequales denuo a tten

tes r eddit d ivin itus plagam esse infl ic tam in poenam c r imin um

qu ia I ahve eam affliz i t vel cent r istavi t (b eb r . Va t . Ma id . Mar . Lap .

et recen tiores) ; quam affl ict ionem acerbam stat im ostend i t in ipsis

fi l iolis teuc ris qu i per oppresser es duros capt ivi abducuu tur . De i is

en immat r is viscere max ime commoven tur et si ne pa r vu lis quidem

parc i tu r , culmen miseriae et cr udel i tat is host il is declara tu r (cf. Is .

18 . ler . 03 . N eh .

Perr o afflict io d ivin itu s immissa cern i tur in r epublica pen i tus pres lrata v . 6 et egr essus est a fii ia S ion omnis decor eius ; fa c t i sun t

pr in cipes eius velu t a r ietes non inuen ien tes poscua et abier un t a bsque

for t i tudine an te fa ciem subsequen t is omne id quo popu lus urbissien ifi cae olim eminebat et laudem sib i et admir a tionem conci liabat

pen itas evenu it ; n ih il r e liquum es t n isi vastitas et cen temptus . Cervi

(beb r . ) fame deb i l i1a 1i vena tor ibus fac il i praedae sunt ; i ta pr inc ipesmiser i impotes abigeban tur quoc umqu e persecu tor ibus l ibu isset .

Luc tuosa sane popu l i cond itio ,si ipsi pr in cipes sistuntur emaciati

cgesta te et fame confect i , ita ut ne fi rme qu idemgressu an te eppres

soros incedere va leant . Haec et simil ia ad miser iae exaggeratienem

d icuntu r , u ti mor is est lamentan tium. Haud immer i to mu lt i cogi tan tde Sedec ia et pr inc ipibus qu i cum fugere tenta rent capt i sunt (5 Reg .

ler . Thom. Ma id . Mor . S chn . rob . p. ad quod

sa ltem al lud itu r i ta ut verba ex eius r ei memor ia a ttempera te sint .

Ceter um pr incipes desc r ibuntu r non solum qua les fueri nt in itinerebabylonice (Lap . Ca lm) , sed que les sin t in universum in potestate et

ter ra host ium.

In textu mos . legi tur u t cervi , u ti ad notat Fot . H o ld . H a ir . Ma r . Lap . Co lm.

e t i ta quo que expl icat S ym: (c i . P ayne Smi th , Thes . syr . p. 15 1) et Cha ld . (c i . Levy ,

Chald . W’

oer terb . I p. 24) et i ta quoque rob . p. 40 cum scr iba tu r miam H anc

acceptiouem e recentior ibus propugna nt S chn . Troch . N aeg. Kci t e tc . , dumal i i cumLXX et vu lg. legendum esse consen t 1:11

‘71 1e: u t a r i ete: (i ta Bcet tchcr , Them) . U trum

pmelerendum s i t , verbo =T1'1 di iud icari debet . Id au tem sign ifica t pe rsegu ì , fugare ;

quare compara tio non videtur ins t i tui cum ce qui gregem coram se agi t , sed cum

vena tere qu i ferus perscqu i tur dein non ar ie tes , sed cervi sun t an ima l ia fugacia .

N eque nexus cum v . 5 est adeo ar etus , u t parvu l i s epponan tur fort iores et duces

gregis i . e . ar ietes et u t persequ i idems i t quod ducere in capt ivi ta tem. P r ioremem

b ro v . 6 iam os tend i tur nexum adoo arctum non sta tu i ; Imme lamenta ti on ibus ma'

gis congru i t miser iam depingcre imagin ibus var i is et ab una re sub i to ad al lam

Ex recerdatiene pristinac glor iae eugetu r affl ictie et miser ia v . 7

382 Lxmzur . 1 , 7-8

recorda ta est l erusa lem dier um afflic t ion is suae et pra eva r iea tioni s

omn ium desiderabi liumsuarum qua e babuero t a d iebus an tiqu is, cum

caderet popu lus eius in manu host i i i et non esset aur i i ia tnr vider un t

eamhostes et der iser un t sobba ta eius bebr . ver te cumMaid . Lap .

et recen t ior ibus r ecor da ta est in diebus offl ic t iom'

s sua e et eaga tionum

sua r um i . e . quando est eieeta et er rans per regiones al ienas et vagain ter gen tes ; de voce mg: ez

'

ec t io , uaga t io vide Is. nunc cum

dolore recordetur r er umomn ium qu ibus ol imexornate et felix fuera td ies an t iqu i tempora sun t fausta sub Davide Salomone . Qu inamsin tdies affl ict ion is ,

addi tur cum molestum est cer ni ah host ibus et d icter iis prescind i in misera i lla cond itione ; der ident cessationes eius (beb r . ) i . e . quod omn ia bona eius cessassent , i ta Cha/d .

cessarunt sollemn ita tes , cessar unt commer c ia ,negot ia (Tira ) ; tota

urbs , tota respuhl ica ad n ihilum r edacta est,evenuit . Vox ngqirges t

air : . key . ; in cessa t ione illa generali et iam sabba ta includuutur ; sed

vocem habere candem not ionem quam habet nqvj effim er i nequ i t .

Syrus prechet r iserunt de confractione eius LXX iu i.

c ia; vel u ti in set mu ltis codd . fer tur par ol acc ia ,de t ransmigrat ione

eius . Vox bebr . for tasse etiam referr i potest ad mines iam Lev.

53 propositus tune placebunt ter rae sabbata sua cuncti s d iebus solitudin is suae ; quando fuer i t is in ter ra host il i , sabba tizab it et requ iescet in sabbatis soli tudiuis suae qu es in exsi lio fu isse impletes et iam2 Per . asser itu r . De cessatione festi vita tum, novi luniorum ,

de

Iic iarum etiam apud rob . vox expl icetur .

Sed non sa tis est deflere calamitatem ; eius causa debet cognosc i ,

u t ex castigat ione il le fru c tus exsu rgat quem Deus in tend it . Quer ovotes . ut i iam i n v . 5 , i ta h ic quoque aequa les commonefac i t , u t i nea miser ia iustempecca tor umpoenam infl igi fateantur . Dolet igitu rvates cumdolentibus ; at simu l eorum animes ad veram peen i tent iamadd ucer e studet ad quampr imus grad us in agn i tione et confession eculpae consisti t ; unde v . 8 pecca tumpeecavi t l er usa lem, prepter ea

instabi lisfa c to est omnes qu i glor ificaban t eam sprever un t i i itzmqu ia

vider un t ignomin iam eius ; ipsa a u tem yemens conversa est r etror

sum gravissime peecavi t , sc ienter év yvò eer. peecavi t idee

fac ta est sicu t mulier abominauda immund it ie plena ; i ta ex b eb r .

mu quae vox explicanda er i t u t m: Lev . 5 ; 1 5 ,1 9 etc . de sor

dihus menst ru is, quibu s opplete omn ium i n se abominationcm conc i

tat . Haec voeis acceptio sequen tibus et v . 9 commendator . Veter es

vocem eommun iter der ivant a unde ad not ionem vagafienis ve l

iec tatiou is instab i lis pervenerun t ; a t contextu i magis congrui t in ter

https://www.forgottenbooks.com/join

384 Lsxsnr . 1 , i ti-12

tota per compend ium depingitu r ca lamitas in r e soil . et sacra e t pr o

fana et quantoper e er ectus si t inimicus, quam insolen ter ageri t dec la

retur quaecumque pretiose oran t in eius cedeban t potesta tem

thesa u ros abstu'

lit pa lat ia destr uxit etc . ; imme ingressi sunt in tem

plum ii qui ne in coc tumqu idem populi elceti admi tt i poterunt ; v id eDen t . seq. Ez . Lex i l la mosa i ca fertu r de eunuch is

,spu

r iis , Ammon it is, Moabiti s , Edomit is ; cum iam Ioakim rege fili i Ammonet Moab tamquam Chaldaeor um soc ii Iudaeis bellum in tuler int (5 Reg .

probab i le est ex i i s gent ibus etiam in expugnatione ur b ismu ltos cumChaldaeis operam nevasse ; de Edemi t isvide Lament .

Ez . Ps . de fi l i is Ammon Ez . 6 . Cum in ter Ch aldaeorumdu ces etiampr inceps eun u chorum rab sar is ler . recen

seatur et cum insuper ma: (spur ius , al ienigena?) faci le rat ione qua

dam generali de gen te impur a et lib idin i ded ita d ic i possi t , in quacer te multi quoque spu r ii et ex adulter io n a ti aderan t

,lex i lla mosa ica

iu remer i te al legatu r , u t ostenda tn r quan tum dedecor is sanc tuar io si t

i llatum. Ceter um tempore N ehemiae lex illa ad omnem a lien i

genam appl icabatu r . In pretiosis ad quae hostismanus extend i t et iamintell ige vase templi et thesau ros ( 5 Reg. seq. ler .

Ita sc i i . implete sun t verba vat is debo demu 1n islam sicut S ile ( ler .

ir atus in suosDeus suum ipsius templum quod populus superstit ione ao flagit iis ind ign iss ime v iolaverat in gen tiumpotesta tem ven ire

passu s est Ut i expugnat ione iac ta templumest viola tumcummaxima populi ignomin ia i ta ipse quoque populus opibus spolia tus adsummammiser iamet ob iec tionem est r edactus id quod gemitu , fame ,

pan e summe pret io redempto in v . 1 1 declaratur . Sed cum S ion hat

bea t promissiones instau rat ionis ,magna cum fiducia Domi num sup

plex adire potest . Suam ei pend it miser iam tac i te flagitans , u t pr i

stina d igni ta te se exornet ind ignum repu ta ns suam urbem adee apud

omnes vi lescere .

5) 8 1011 suam d efl et mi se r i am 1,1 2 -2 2 .

Modo Dominum appellavi t v . 1 1 . lam sermonem conver tit ad alies

quae r epen t ina t ransi tiobaud modica est dolor is sign ificatio . P lur ibusexpon it Sion quam vilis facta sit ; verum a Domino se cast iga tamfa tetur . In id itaqua vates magnopere incumbit , ut Deum iustum v in

d icem agnoscan t , ut non humanas cau ses considerent sed ad Dominum ocu los a ttollan t . Ul ter iore quoque descr ipt ione quan ta si t malor um magn itudo egregie proponit . Undo v . 1 2 0 vos omnes qu :transi tis per c iam a t tendi te et r idete si est dolor sicu t dolor meus

,

Lausxr . 1, 12 385

quon iam uindemiaui t me u t locu tus est Dominus in die irae fur or issu i dolorem efi

‘

er t omn i comparat ione maiorem et acerb ierem

qu ia 15 qui euminfl ixi t non est homo,sed Dominus, qu i affl ixi t urbem

i n die aestu s ir ae suae ; id factum est quod ind icavit vetes furore

Domin i plenus sum; laboravi sust inens ; efi'unde super par vulum for is

et super consil ium iuvenum simul (ler . Ea locutione poena de

sc r ibitur acerb issima, qu ae ne infl igatu r precatu r psa lmiste ne in

fu rore tuo argues me neque in ir a tua cor ripias me (Ps . cedem

modo acerbi tetem poenae deprecatur prophete corr ipeme Domineverumtamen in iudic io et non in furore tuo ( ler . De vindemia

quasi exspoliet ione et ab lationc honor um vide ler . Abd . 5 . Vert it

S . H ier . 5513? vindemiavit,ut i Lev . Dent . 25 ,2 1 Ier . da race

mutiene verbumusurpatur et cedemmodo transtulit infrav . 22 ct

A t textumbeb r . 551? eommun iter eXplican t ita u t ad doloremvoxr efere-4

tur : sicu t dolor meus qu i [a c tus est mih i , qui mihi i llatus est (cf.Mai d . Mar . Ma le . et recen t iores ; cedem modo rob . p. 5 . ita

quoque LXX r ò ai'7vgog p.e

v

'

3 5 Syr us quemmih i fec it Dominus

sim. Cha ld . qu ia contigit mih i ut confr ingeret me Dominus . Memb rum ul t imum verte ex bebr . quam afflix i t Dominus in die furor isirae Suae (cf. Ma id . commodius en im r efertu r r elativumed vocem immed iate an tecedentem; al ii tamen ver tun t quo me af

fl ixi t de verbo vide ad v . 5 ; S . H ier . verbummn ob oculos

h abu isse videtur (non ng‘n ) u ti LXX quoque .

Ceterumin terpreta tio uindemioe i t me Inven itur etiam apud Theodoretum intqòlv

Moi pm ; praeterea haec lect io fer tur in 22 . 36. al . cumque. expl icat ioncmsecu tu s ess

videtur Sym. (ci . Field , O r ig. Hexapla ad 11 . O bscuros est textus bebr . in pr imo

membro . Vers io S . H i er . es t eadem quam etiam Sym. proposui t , 1111 ex sym-hex .

constat . Ea sane est si sensum spec ies et nexum a i'fec tumque consideras , prorsas

aptn et facil is . A t quomod o ex tex in bebr . habea t ur , non potes t ostendi . Ib i en im

legi tu r x1'7 quod apud LXX fer tu r oi (vel oi ?) npò ; Sa nt qui N i

") in ter

rogative accipiun t pro 1 nonne od vos ? soi l . ciamo , vel nonne ad vos gemi tus

mei?nonne vos tangi t miser ia mea (Sohn . Xci i) al i i in terroga tionem in a ifirma t io

nem conver tunt cer te ad vos sermo meus (Them) ; N oeg. rot inet nega tionem non

a d vo: a t tcnd i te , sed vidc te num s it dolor s icu t meus dolor ! sed totis opposi tio verbis

non expr imi tur , eam supplere audaci us est . A l li malunt legare m‘a u t inam ad vos !

sed qu id aupplendum si t et cur is tam suppletionem vates in med io relinquat , par i ter

obscurum est . U t i H o ld . iam refer t , rebb i Salomon et r . Abou E zr a expl icant non

ad r es scii . perven iet malum quod ad me perven i t ; ne vob is contingat quod mih i

contigi t ! s im. Ve t . Lap. et r ob . p. 5 . 8 . 46; Cha ld . au tem ad iure ves transcuntee ,

decl inate et

E t dolorem et afflict ionem plur ibus exsequitur v . 13 de ex cei so

Du m . 25 .

386 LAMENT . 13—14

misi t ignem in ossz°

6us mei e et er ud ivi tme ; expand i t r ele pedibus mez‘

s,

conver t i ! me retrorsum; posa i t me dem/a lam, to ta die moer ore con

fec tam qua ttuor med is ex beb r . affl ictio cxh ibetur in igne , in

ret i quo capitu r et retrorsum deiic i tur, prout veuator feremcapit ,

vasta tione , in negr itudine demum et morbo vel in defect ione vir ium

omn ium. lgne dolor ingens designatu r ( OL) , quo non modo cutis et

ca ro ,sed ossa ,

intima quaeque d i r is supplici is cruc ientu r . Poenamd ivin itus immissam esse iterummonetur . lam Cha ld . in terpretatur de

combustione c ivi ta tum, al ii de incend io quo templum, ar ces ,moenia ,

quae sint quasi ossa et fu lcra urb is consumpta sint (Ma id . Mar .

Ad metaphoram et prosormpoeiam potins congruum est explana r e

ignem pern iciem consumen tem (Tira ) vel febr im qua tabesci t , ardo

rem quo exhaur i tur E r ud ire acc ipe notione cast igand i . lu

bebr . (et ignis) domina l ux esl i llis vel ea subiugavi t , cum verbum

rmadb ibeetu r . Proinde ignem coe litus missum vehementer grassa

tum esse et omnem suam vim exseru isse indiea tu r . Ret i designa tu rcapt ivitas quamfrust ra effugere ten tavi t ; capta est et r et rorsumdeice

ta e t humi prost rata . ln vastat ione el io modo des cri bi tur spol iatio et

destruct io honor umomn ium. ln languore (ng? langw'

da ) et infirmita te

denote tur quam impotens si t u t tant is malis remed ium afferat ; ni si

Deus epem tuleri t r u inam reparar i non posse .

Hebr . non caret d i i i i cul ta te . U t i scr ib i tur , «ler ìvar i debet a nn sub ingare

dominar i ; uìn ignis pler umque femininum est ; sed et iammascul . ad b ibetur , u t i l er .

P s . suffixum expl ica vel pos i tum genere neu tro vel sensu coll ecti vo .

Ver ti t S . H ier . Symmachumacentua et erud i r i t me ; probab il issimoverbumexpl anans

ex arama ico wn quam vocem etiam Aqu i la secundum sym—hex . secutus es t .

I .XX haben t mi mr 1iyargsv aò rb ; unde legerun t h iph i l verb i 1 1 i ; idem legi t S ym

cum suifixo pr imae personae et fec i t me descendere . Al i i al ia ten tamn t . Punct is

muta t is "11 Then . vert i t et feci t Deus i l lum dominar i ; al i i notionem coll idendi ve l

peren t iend i ex ar ab ica accersunt (Res . ) rob . p. 18 vocem expl icat ex u su misoh n ico

et fec i t ignem naerere , loco s imu l al legato 1 Reg. quo verbum T n notione

tagore ,obduccr c in h iph il adh ibetur ; sed I bn E zra p. 5 vocem in terpreta tur ct oppr es

s i t , provocans pro genere mason] . WR ad Iob et pro notione verb i ad Lev .

-33 : candem expl ica t ionem sequuntur Va i . Ho ld . l or . Lap . Ca lm. Sohn . Troch .

N avy . K ei ! et es t ceteri s probab il ior .

Alia imagine iugo sci ] . lor isqu e impositi s , conditiomisera et ser

vi lis depingi tur in quamr igor e iust it iae redacta est v .

vigi lavi t iugum in iqm'

ta tummea r um in man u eius convola tae

et impoei ta e collomeo infirma ta est vir tus mea ; dedi t me Dominus in

nm:…de qua non potero surger e vigilavi t i . e . tempus vind ic tae

advenit d ic itu r vigilare ,ve l u t legit . evigi la r e , qu ia

https://www.forgottenbooks.com/join

388 Lu …. 1 , 16-19

couver ions an imam meam fa ci e sun t fila mei pef di t z quon iam iv

va lu i t in imicus cum empha31 r epeti tu r oculusmeus , eculus meuscf. ler . eam repet itionemnon haben t LXX,

Syr us pon it numerumpluralem oculi mei deducentes aquas , Cha ld .

due ocul i mei fluunt lacr imi s . Animam con ver ter e explica con for ta r e .

recrear e,vel u t in v . 1 1 S . Hier . vocem bebr . ver t it refocil lare . Hosts

praevalen te filii S ion quasi vasta tione et desolatiene absumpti sun t ;de v

'

oce bebr . vide v . 1 3 . Unde S ion expansis man ibus et dolor is ma

gn itudinemtastatur et epem efflagi ta t v . 1 7 expandi t S ion manus

suas , non est qu i consoietur eam; mandavi t Dominus adversum I a cob

in cir cui ta eius hostes eius ; [a cta est l erusa lem quasi poi iu ta menstrui s in ter eos quia Deu s fr ustra expand it manus suas tota d ie

ad popu lum incredu lum ( ls . eum invitans ad resipiscen tiam ( c fler . nunc Sion quoque frustra expandi t manus ad quae

r endamepem et consolat iencm; e contra Deus mandavit gen tibus inc ircui tu ut eam oppr imer en t et a l

‘

fl igeren t , quod mandatum u tique

gnavi ter exsequebantur , i ta u t lerusalem fieret in abominationcm et

foed i tatem in ter eos , quas i mu lier menstr ua passa ; de voce u‘

tz v ide

ad v . 8 . Igi tur tan tumabest u t ei aderant consolati encm, u t eamquas isaniem tu rpissimam abominen tur . Al ii in mannum expansione deli

qu ium expr imi censent quo mor ti proxima viribus dissolu tis collab itu r (O i . Lap . Tin ) ; pler ique tamen eo gestu auxilium et miser icor

d iam efflagi tar i existimant .

Sola vexatio in tellec tum dabi t ( ls . iam en im confi tetur iu

d iois i ust it iamet instam in se ferr i sen tentiam agnosc i t (Rhab. Thom .

Bon . ) docet igitu r vates qual is fr u ctus ex poena exor i r i debeat v . 1 8

iustus est Dominus, qu ia os eius ad i racundiamprovocavi aud i teobse

cro un iversi popu i i et videte doloremmeum; virqinesmcaeet iuvenesme i

abierun t in capt ivi ta tem antes. qu ippe non audis tis me , d i c i tDominus , ut me ad iracund iamprovocaretis ( ler . atque quan

tepere hanc in se exper iat ur i racund iamDomini iterata obtestot ion e

pr0fi tetur magnitudi nem dolor is coram omnibus affirmans omnesque

populos tamquamtestes advocans sibi ta lia con tigisse qualia nunqu amalii ; idemque prosequitu r in v . 1 9 vocavi amicos meas et ipsi dece

per an i me ; sa cerdotes mei et senes mei in urbe consump t i sun t , qu i a

quaesierun i cibum sibi,u t refoc il laren ! an imamsuam mi ser i sm

in memor iam revoca t quam exper ts est in omni ordine 11 qui

ehr itudìne et rebore excel lunt et in qu i bus omn is spes civi ta ti s colloca tu r , virgines et iuvenes in miseram capt ivi tatem expulsi sunt ve l

mor te in ter empt i (v . i i qu i dignitate sua sacra vel sapien ti a , au c

tor itate . aetat is verecund ia honorem et r ever ent iam sib i vindican t

LAMENT . 1 , 19-20 389

sacerdotes et senes , fame consumpti misere in terier unt in urbis ebsid ione ; explica quando, non qu ia quaesierunt c ibum; q uo tempore

fr ustra imploravit amasios suos (bebr . ) i . e . populos qu ibuscuman tea

foedera inier a t ; ist i eam deceper unt , sienti Aegypti i qui re infecta

domum r edierun t non ansi cum Chaldaeis congred i ( ler . fr u

st ra quoque foedera illa erant de quibus ler . Ita pler ique

expl ican t ; Theod . nomine amasior um idolo. designar i censet , id quod

verum est eo sensu, quia for titudo et poten tia popul i adscri beba tur

deo eius unde epempopuli implorare erat quas i ad deum eius con

fugere ; porro ludaeos revera in idol is spem posu isse non uno loco

repreb cndunt prophetae ; ubi sunt dii tui quos fecist i ti bi? surgent

et liberent te in tempore a ifl ictionis (ler . ls .

S . Ephr . vel idola et pseudoprophetas (ut O i . ) vel Idumaeos et gen tesvieinas signifi ca r i a it . Ab amic is decepta et derel ic ta il lud exper ts. est

quod vates 36 . 37 praed ixerat .

Ver umdeiecta a vana spe disc it quem un ice debaat adire eum fidu

c ia ; nam ut i Ieremias ind iout fu lcra humana idee auferuntur,

u t u nice ad Deum confugiant . Hoe i taquc documen tum ex affl ic tione

colligatu r oportet ; qua re v . 20 vide Domine quon iam tr ibu ior, con

tur òa tus est ven ter meus subversum est cor meum in memetz)osa , quon iam ama r i tudine p iena sum; for is in terfici t gladius et domi mors

simi lis est b ebr . viscera mea e/fervescun t , quasi igne a rden tis

simo urun tur (cf. Ma lo . ) et de voce vide [ob cor sese verse t

vel inver t itu r et contorquetu r ; iam in viscer ibus aestuan tibus et in

cor de vehementer agitato dolor maximus descr ib i tu r . Sequ itu r in bebr .

qu ia r ebe l lando rebei iavi , [or is orba t glad ius ( Va i . Mar . Ma lo . L ap .

Ca lm. et recent iores ) ; pon i tur en im verbum t'i j Q quod S . H ier . a lib i

ver ti t ad i rac und iam provocare (v . 18 . ler . esse incredulum

(Num. exasperar e ( 1 Reg. etc . cf. Ez . Quaeuotie h . 1. melius retinetur

, qu ia confessionem culpae expr imit etsen tent iam subsequentembene induc it . Ul i 5 Reg. ita h ic qu o

que voeem accepi t S . Hier . eedem sensu ac “D , cum due haec verba

quandoque inter se commuten tu r (c i . Ex . Sequitur in bebr .

domi sicu t mors sed u t sensus habeatur , legi opor tet cum LXX c3.;mp6aivwm; Ev oimpvel sicu t domi mors i . e . fames et pestis ; recolitur miseria obsi dion is qu ia Inda rebel lis era t , glad io ,

fame peste plur imiin terempti sunt . Cha ld . habet intus occidit fames

,sicut angelus

d isperdens qui const itu tus est super mortem. Idem Iamentatu r Ier emias si egr essus fuero ad agros , ecee occ isi gladio ,

et si in tr oiero in

c ivitatem, ecce attenuati fame et Ezech iel gladius for is , et

pestis et fames intrinsecus ef. Dent . Ex qu ibus locis elu

390 LAMEN T . t 21i—22

cet qu al is mors intelligenda si t . Alu ver ba hebr . domi sicu t mors

i ta explicar i posse causen t,u t dica tur domi orbat id quod est tam

quam mors ,a liqu id soi l . quod est tamquam mors , pesti s , iames et

gener a tim var iaomor tis species ( Va t . Ma id . Sohn . Then . K ei i ) ; a li

ter Ma r . domi est sicut mors i . e . vita mor te est peior ; imme a li idomi plane est mors ( caph ver itat is ; cf.

Ad propr iammiser ism accedi t i r r isio hosti lis ; qu are adversar ior um

accusat culpam (Tham. ) v . 2 1 audier un t qu ia ingemisoo ego et n on

est qu i oonsoietu r me ; omnes inimic i mei aud ierun t ma la mmourn ,

[a eta t i sun t , quon iam tu fecist i ; addu r isti d iem oonsoia tioni3 et fien tsimiles mei et hoc maximum ill i dolorem inger i t quod eam

inimic i deriden t quasi spe frust rata a Dominosuo hanc haberet ca lumniam iamen imdurum est nostrummi ser iamseir i ab adversar io . Hebr . add ux ist i diem quem annun t iasti (cf. l

’

a t . Ma id . Mar .

et r ecentiores) ; propter sententiam subsequ entemopor tebit explica r acor t issime adduc is vel adduces diem, quem praenun ti asti , d iem soi l .

puni t ion is adversar ior umqu i mu ltiplic i oracu le etiama Ieremia pr aedictus erat , et tum erun t in eadem poena quae n unc mih i impon itu r ; i ta fere Ma id . Ma r . Ma io . Lap . Ca lm. Sohn . Troch . Than . Kei/

,

unde in vu lg. d ies d ici tur oonsoia t ionis (d ies occu rsus mhp?

nam laetabitur iustu s cum vider i t vind ictam (PS . ea en im

punitione quamDeus promisit et instaur atio popul i futura comproba

tur et adversa r ii qui Domini potentiam spernunt Domini gloriamagnoscere debant . Ali i d iem expl icant de ru ina u rbis praed ic ta

(Va t . N acy . ) u t sensus si t sicu t in me implest i minus , i ta eas quoque

implebis in adversar i is . Sad tum expectar emus in conformatione sen

tent iarum vel compara tionem vel opposi tionem efl'

err i . N eutr um fit

unde a ltera acceptio est praeferenda . Adde quod ad carminis str ue

tu ram magis consentaneum est , u t novum hoc argumentum n pre

ea tion is in in imicos memb ro int roduca tu r duplici , quam solo i l lo

perbrevi quod u l timo loco legi tu r . lam Syr us ver ti t adduo d iem et

hanc acceptiouem etiam r a b . p. 10praefert (dump. 52 alte ra propo

n itur ) .Idem efflagitat ut scii . vat ic in ia in adversar ios opere complean tur ,

in v . 22 ingred ia tu r omne ma lam eor um coram to et vindemia eos

sicu t vindemiasti mepropter omnes im'

qm'

ta tes meas ; mu l t i enimgemi tus mei et cor meam mooren s precatu r , u t Deus memer sit

omn is in iqui ta tis eorum ven ia t omn is iniqu i tas eorum an te fa ciemtuam et

‘

fao ei s sicu t fecist i mihi (beb r . ) de verbo 5519 vide ad“

v . 1 2 ;

vindemiar e expr imun t LXX quoque . Atque ut Deus iustem in eos v in

dic tam exer ceat,denuo ei pr0ponit quid ipsa sustinent dolor et ex

https://www.forgottenbooks.com/join

392 LAMEN T . 2 , 1—2

med is ca ligine densa , praecipita tione de coelo,in ter i tu a rcae foe

der is v . 1 Quomodo obtexi t oa ligine in fu rore suo Dominus fil iamS ion proieoi t de ooolo in ter ra in inoly tam Israel et non est reoorda tus

soa òei i i pedum snor um in die furor is sui ca ligo rerum adversa

rum imago est , u t i lux lactitiae et felici ta tis . Olim glor ia Dei popu loappar u it et gloria Dei in nube lucida obtexit tabernaculum foeder is ;nunc autem tenebr is involvi t urbem et saeva tempesta te in i ra sua

eamaffl ixit ; fi lia S ion i . e . u rbs ler usal em erat gloria Israel et insign edecus fu lgens quasi sidus luc idum in coele i . e . pulch ri tu

d ine sua eminens supe r omnes u rbes r egn i ; sed de coelo,de cu lmin e

d ign i tatis et potesta t is de altissimo digni tatis gradu (Ma ld . )deiec ta est in imammiseriae et centemptus conditionem. Talem en imaspectumpraeben t r uinse et domus combustae et moen ia d iruta , sihaec cum aliis civitatibus adh uc incolumi bus comparan tu r . Pr o r egiad ign ita te e t pr inc ipatu iam ceter is est ab iec tior . Modus loquendi apta tur ad ls . quomodo cecid isti de coelo , lucifer , qui mane or iebar is ; sim. Abd 5 si inter sidera posuer is n idum tuum,

inde detraham te ,

d icit Domi nus N eque i l la glor ia san ct i tatis qu am

urbs e templo et area foeder is iure sibi attr ibu i t ei qu idquamprofu i tDeus en imnulla ra tione habita ar cae supr a quam in med io cherub imadesso et quandoque in nube luc ida suae praesen tiae documentum

edere d ignabatur , urbem et templum vastat ion i hostium permisi t .

Soabeilumpedum est a rca foeder is ; vide 1 Par . Ps . (Sa ,

Lap. Men . Tir . Sohn . de medio enimcheru bim duorum quaeer an t super arcam test imon ii Deus se praecepturum et locutu r um

promise rat Ex . Sensu lat iore potest sanctuar ium i ta vocer i , u tEz . locus soli i mei et locus vesti giorumpedummeorum (Theod .

O i . Thom. A lb . Bon . Ma id ) ; ita Cha /d . quoque domum sanctua r i i

explica t et S . Ephr . templum ub i steterunt pedes angeli . Non est r e

oorda tus , non rationem habu it , ita di c itur cum a llusione ad vanam

fiduciamqua sibi ol im bland ieban tur sperantes Deum nunquam t ra

d itu rum esse hosti bus sanctuar ium suum ( cf. ler .

lmpletum est igi tur quod minatus erat vates verb is Domini faciam

domu i buie, sicut feci Si le et proi iciam vos a fac ie mea (l er . 15 )v . 2 praeoipi tavi t Dominus n eo peper ci t omn ia speciosa I acob de

str ux i t in furore suo mun i t iones virgin is I nda et deieci t in terram ;

polin i ! r egnum et pr incipes eius bebr . absorba i t vel devora vi t

i . e . fundi tus perd id it Dominus omn ia domici l io: vel campos herbososIacob ; de voce ni t vide ler . (a rva ) ; interpr etatio

'

spe

oiosa quamLXX quoque et Cha ld . expr imunt declaratur ex ulug Can t .

Ru ins desc r ib itur t r ibus in domici lii s vel campis de

LAMEN T . 2 , 2 3 393

la tis,in munificnibus vel arc ibus deiect is, in regno et pr incipibus pr o

fanat ioui tr ad itis ; cumenim solium regn i Inda esset solium Iahve su

per Israel vel sol ium r egn i Iah ve (el'

. 2 Reg. 1 Par . 28 ,

r egnumerat speciali r at ione sacrumDeo et r eges et pr incipes di

gn itate quadam sac ra erant insigniti u ti theoc ratiam decebat ; quare

r egnum et pr incipes dar e in potesta tem gentium erat eos profana re ,

spol iere dign ita te theocratiae ,si cut dicitur ls . contaminavi

pr incipes sanctos . LXX non r egnum sed regem eius praebent ; par iterSyr us reges eius . Sacra haec regis r egn ique d ign itas commendatu reo quod reges Inda unc t i Domini vel ch r isti Domin i appellantu r .

P roinde sicu t in v . 1 i ta h ic quoque ira Dei quan ta fueri t praec ipue in

eo ostend itur quod ne i is qu idempepercit quae ipsi consecrata erant .

Atque quomodo ru inam il lam efi'

ecer it , descr ibi tur v . 3 oon/r egi iin ira furor is su i omne comu Israel aver ti t r etrorsumdexteramsuam

a fa cie in imici et su ccend it in I a cob qua si ignemflammae devoran tisin ggro pr imo en im omne i d quod est oornu i . e . robur , fu l

c r um, absc id it et amputavi t (bebr . ) cf. Is. dein manumsuampo

tentem qua eousque popu lum labantem protexi t ac sustinu it , cum

hostes i r rueren t subtr axi t,epem et pr aesid ium abstul it et vast issimo

incendio omn ia absumpsi t . Sub trac to igitur auxi lio et humano et

d ivino fiamma vorax libere grassata est . DexteramDei explicat Theod

ingruentibus enim host ibus nolui t adiuvare ; sed videba tu r generoso

d uci simil is qu i facile possit hostes fundere et manus in tergum ver tat

et inimic is concedet victor iam par iter Cha ld . non est au xilia tus

popu lo suo facie in imic i ; sim. Thom. Sa , Men . Ti r . Ca lm. S ohn .

Troch . Then . Kei l a lii au tem dexteram Isr ael intell igunt , quam;

Deus

ver ter it r etrorsum debi li tar i t i ta u t hostibus resister e non va leren t

(Ma id . Mar . baud ma le ita vert i censet Lap . quoque ; a t

pr ior explica tio er it praefer enda , cum pronomen suffi xum in v . 5

indub ie ad Deum si t r eferend um. ergo h ic quoque ; de in locu t io est

baud infrequens de dextera Domin i , de man u Domin i qua suos pro

tegit , hostes percut it (cf. Ex . Ps . 59 ,

7 ; unde pr opius ad iacet de ope d ivina cogitar e negata ,

si aud is d ic i Dominum dexteram sub tr axisse adde quod hac accept ione apta habetur gradat io , quae v ix cer ni tu r i n al tera . Bene d ici tu r

r a b . p. 55 aver ti t dexteram suam quae fu it eousque seu tum super

Isr ael , u t i legi tur dexter s tua magn ifiea ta est in for titud ine,dextera

tua,Domine , percuss it in imi cum (Ex .

Imme Deus tamquam bel lator cum host ibus pugnavi t con tra Israel ;olimqu idem hostes Israel , Aegypti i , clamabant Dominus pugnat proeis contra nos (Ex . at nunc impletum est qu od Dominus mi

394 2 , 4-6

na tus erat et debel labo ego vos in manu extenta et in brachio for ti

( ler . v . 5 totendi t a r oum suumqua si inimicus , firmavi i dexter am suam quasi host is et oooidi t omne quod pu lohr um era t visu in

taberna cu lofiliae S ion ,e/î

’

udi t quasi ignem indigna tionem suam— firmavi t , i ta LXX quoque ; Syr us , Sym. erexi t dexteram suam

(unde hiph il verb i 2 3 : 1egisse videntu r ) ; beb r . steti t dex tera sua u t

host is i . e . pugnat contra eos dextera sua ; omn i a rmorum genere u t i

tu r ; eminas sagi ttis ,cominus glad io eos impeti t ; i ta prost ravi t quae

cumque sun t deliciae vel oblectamenta oculor um Cum ver

bum J'1:1 etiam sensu lutiere usurpetur , u ti Ps . non solum d e

occ isione iuvenum er it cogitandum ,sed de in ter itu et perditione r e

r um omn iumquibus ocu li delectan tur . Furor Dei est ign is consumen s

et devorans ; de ea locu tione vide Ior . Ez .

ostend itu r in ca poenae magnitudo quantum ad copiam sive nu

merum e/î’

ud i t,et quan tumad acerb itetemquasi ignem,

vel quantum

ad Spec iemqu ia civitas combusta fuit (Thom)Destructionemu rb is et templi quod era t cent rum r egn i et cul t us

d ivin i etiam in subseq. per singul a Iamenta tur v . 5 [actus est Dominus velu t in imicus , pra eoéo i tavi t _

I sr ael pr aecipi tas omnia moen ia

eius, d i ssipavi t mun i t iones eius et replevi t in fil ia I uda humi lia tum e t

humilia tam bebr . absorbu i t vel deglutivi t i . e . pen ita s destr ux i tIsrael et omnia pa la tia eius . mu lt iplioavi t in filia l ucia luctumetmoe

rorem i . e . plur imum tr isti t iae et lamentat ion is ei creavit (cf. Ma id .

Ma r . cedemsensu expl ica versionem latinam viros ac mu lieresmagno numero humi liavi t et affl ixi t in lerusalem. Et quod magislamentatione d ignum est

,ne sanct uar io qu idem parcebatur , in qu o

quammaxime confisi crun t ( ler . v . 6 et d issipavi t quasi hor

tum ten tor ium suum, demol i tus est taber na cu lum suum,oblivion i

t radidi t Dominus in S ion fest ivi ta temet sabba tum,et in opprobr ium e t

in ind igna t ionemfur an'

s sui regem et sa cerdotem beb r . propr i e

vim vel violentiam intul i t tugu r io suo quasi bor to . i . e sicut hor tu sinut il is et infr uctuosus dest ruitur igitu r loc um hab ita tion is

suae repu li t ; demolitus est tabernaculum suum,

"ty tn propr ie locum

oonven tus unde templumdesignatur voce pr iore tamquamhabita t ioDei , voce al tera tamquam locus ubi coetus sollemnes cc lebr an tu r et

popu lus se Deo si stit et Deus cum popu lo suo bona sua commu nica t .

Tempio destr ucto familiare i llud commercium sublatum est ; id in

membr is quoque sequen t ibus expr imitu r cessatione festivi ta t is et sabbati . Hebr . et abiec i t vel respu it in ira ind igna t ion i s suae regeme t

sa cerdotem; eo ipso quod sol lemn ita tes abstul it et earummemor iamdelevi t (hypcrbol icc d ictum est ad dolor em sign ifi candum) , eti am eos

https://www.forgottenbooks.com/join

396 L.1ussr . 2 , 8-9

exsul tefione profane in loco sacro palamfi t Deumrepulisse templum,

u t olim tebernaculum S i le (cf. ler .

Simul cum templo u rbs sancte est dest ructa et combusta (5 R eg .

ler . v . 8 oogita vi t Dominus dissipare mur um fil id e

S ion , totendi t funicu lum suum et non aver t it manum suam a perd i

t ione iwr i tquc antemur a le et mur uspa r i ter diss ipa tus est fi rmo

consilio et deliberate opus demoli tion is Dominus peregit , quae destr i1c t io u t ad normam fieret exactissimem

,ex tend i t r egui am soi l .

vesta t ionis,u t plane destruatur et complenetu r quasi ad ill um (Lap . )

et solo eequetur ed l ibel lam de locut ione vide ed ls .

impletum est itaqua quod Deus min a tus era t et extendem supe r

ler usa lem fun iculum Samar iee et delebe sicut deler i solent tebul ee e tdelens vertem et ducam crebr ius stylum super fac iem eius (5 Reg.

N eque med io in opere cessavi t nec manum r emovi t douce

per ti cer et ; ad emphasin augendam b aud ra ro duplici modo, effirmet ione scil . et sentent ia nega tive ,

eadem r es asser itu r ; verum h ic prae

terea connota tur Deumqu i quandoque mines suas non opere comple

v it,u ti eum N in ivi tis talem favorem u rb i suae . non preest itisse ; id

quod ed dolorem augendum epte innu itur . Et quomodo manumnon

ever ter it , dic itur h ebr . z et fec i t iugere propugna cu lum et moen ia ;

pa r i ter di r u ta sun t ; vel lum et moenia miserandum preeb ent aspec

tum,dumsoil . everse et dissipa ta iacent et ite moerere , lenguere , te

bescer e vi den tu r , prou t verbum bebr . 5573 11 sigu ifioet .

Quae moeste cond it io et desolatio plu r ibus pr0ponitur v . 9 de

fi.r ae sun t in ter ra por tae eius , perd id i t et oon tr ioi t ocotes eius,r egem

eiu s et pr incipes eius in gent ibus, non est lex et prophetae eius non

invenerun t visionem a Domino beb r . portae submersae sun t

(Ma ld . ) vel r uder ibus ob ru tee et sepul tae in ter ra . In por ti s saepe

ind ic ia et comitia celebrabantur (Dent . R uth . in por ti s

magnumpa rtem for titudo et secu r ita s u rbis consistebat ; quere Spe

cial i luctu donen tu r ; revocatu r in memor iam quot et quant is prses idiis u rbsmunite et clause fuer it

, quae tamen omnia i lle ipse qui ded i tever ter i t ec eonfreger it . Et sicut munimenta regn i externe destruxi t ,i te r egemquoque et pr inc ipes expu l it et ed gen tes eiecit iam tota il leinst itut io qu emDeus lege sua cond id it prost reta ieeet , cum ordo c iv ilis et secerdotelis et tota reipub licae r a t io si t d issoluta . In cuius re i

signum simulque ed Dei indigna ti onem testendem ne prophetae qu i

demeccipiunt visionem a Domino que plebemmiserem transmigrant ium solentur . Cum en im entee noluer int obedi re mon it is prophete

rum,iure oracu la prophetar um i is subtrahun tur . At hanc pr ivefionem

non edeo d iu durasse ,ex ler . seq. colligi tu r ; insuper in Baby

LAME N 'I‘. 2 , 10—12 39 7

Ionie iam exsisteben t prophetae Ezechiel et Daniel . Deploretu r

igi tur totem fermam theocratieemesse di ssolutem omnia inst itute e t

c ivi lie et sacre esse emote et abol ite . Quere summus luctus ec doloroccupa i eos qu i supersti tes sun t v . 10 seder un t in ter ra ,

con t iene

r un t senes filiae S ion ; oonsperserun t ciner e capi ta sua , a ccin ct i sun t

oii ioi is ; abiecerun t in ter ram capi ta sua virgines l erusa lemeor umdellet miser iam

, ut Thom. neta t qu i sun t misereh iles et quo

r um dolor ec moestitie elios magis ad commiserat ionem provocare

solet, seuum et vi rginum. lll is en imaetate maior concili etur reveren

tie,has au tem flos ac venustas inven tutis commendat . Signa exh iben

tur summi dolor i s et luctus ; cf. Iob 1 2 . Mich . P rae moesti t ie lugubremhabi tumassumun t . Ol imfiliae S ion frustr a reprehenseesunt quod elevatee sunt et ambulan t extento collo et vanissima se

ornan t ; nunc impletum est quod ill is superb is ec moll ibus Dominusminatus erat (Is . Ma id .

6) Gommi ser a t i o d e mi se r i a 2 , 1 1- 1 7 .

Ten iae stregis testis prophete non potest non in t imis viscer ibuswmmoveri et qui iam oracula de c lade future su is est lacr imis prosecutus ( ler . mul to magis deflet et Iamentatu r ruinamquem iamoculis cern it completem v . 1 1 Defeoor un t pr ae lacr imi s ocu li meiconturba ta sun t viscer a mea ,

es t in ter ra iecu r meam super

con tr i tione filino popul i mei cum defioeret pa rvu lus et la otens in plateis oppidi videns prophete n imiam con tr i tienem g

'

entis suaeingen ti dolor e turbatus fletumaximodeplora t , i te u t ocu li pr ec lacr imisdefician t Dolorem declar at ocul is iamvi et copie lacr imarum exhaust is et quesi consumptis et maxima viscerumnesin et quasiebul li tione

,in qu ibus sc i ] . sedes esse conc ipi tu r atl

‘

ectuum; vide Is .

ler . Quare luctum exh ibet expressum sensibus extern is

intern isque et in n s r esiden tem. Qua moest i t ie cr uc ietu r , signi fi ca t in

efi'

usione iecor is ; iecur en im tamquampers viscerumex praecipu is una

quasi pro sede vita lis vigor is habebatur ( cf P rov . unde prec moe

ror is magn itud ine ipsam fere vitam efi‘

und i ac exstingui perh ibet ;

vide locut ionem baud ebsimi lem Iob Effusione iecor is hyperbel ice ingen tem dolorem significar i iamMa id . Sa , Ma r . Lap . Ma io.

Men . Tir . decen t ; solumdefec tum elacr i ta t is et for t itud in is decla rar i

N a eg. baud recte censet , n am ea locu t ione hominem ques i d issolviet vim vitalem etfund i d ic itu r . Maxime autem commovetu r vates

miser abili sor te pa rvu lor um , quam plu r ibus pr osequ itur v . 1 2 ma

t r ibus su is d ixeru n t ubi est tr i t icum et vinum? cum defioeron t qua sz

398 LAMEN ‘I'. 2 , 12—l 3

vu lnera ti in pia teis civi ta tis cumexha ia r en t an imas suas in sinu ma

tr um sua r am qu is enimnon int ime tangeretur ined ia et plorat uteneree ill ins atque innocentis aetetis? fr ustra regent c ibum; fame

consumpti iacent in plateis quasi essent gladio hosti l i in terempti ; al iiin metrum complexu et sinu prec ined ia vita i unguu tu r . Haec ex u l

timo obsid ion is tempore , quando iam temas in urbe preevaluit (5 Reg .

ler . petite sunt, qu ibus exemplis ad commiserationem

apt issimis simu l explicatu r ad qua le culmen calamitas pervener i t .l inde infer t miser i am urbis cum nulla elia posse conferr i neque

ul la comparat ione verbisve u llis sat is explicar i v . 13 cu i compa raba

le vel cui assimilabo te filia l er usa lem cu i exa equaba to et como/abe r

to ,virga fil ia S ion ?magna est enim velu t ma re cont r i tio tua , qu i s

medebi tur tu i » desolationi s vehemen tiam d upliciter man ifeste t

qu ia sc i ] . inaestimeb ilis , secundo qu ia est i r remed iebilis ; pr ius ostend it qu ie nu llus alins dolor ist i compereb i lis est nec in acerbite te nec

in quan titate (S . N eque potest plage len i r i consolatione ex

comparetion ihus a liorum ( Thom. ) qu ibus simile quid acc ider it ; es t

en im solatium quelecumque misero habe re soc ium in poenis (Lap .

T At sicut nu lla aquarum ccpie mer i potest comperer i i ta nu ll us

est dolor qu i cum dolore S ioni s eon ter r i possit (Ma id . Lap.

mare mole e t amar itudine super omnes aquas praecell i t , et sicut

omn ia flumine intran t in mare , ite omn ia me le ram genera il la tasun t ludaeae (S . sed

,u t Ca lm. neta t , eius loc ut ionis vi s qua

malor um oceanus,dolor is inundatio

,cr uc ietuum mare sign ificetu r ,

quel ibet explica tione infi rmatur potins quamdeclaretur .

Hebr . in pr imo membro est kethib Turu ; legi opor tet qer i cum"ny in qa ! si t inusitatum unde qu id test imonii t ibi dabo?cf. Iob et de

eadem construct ione grammat ical i 1 Reg. Sensus esse videtur

quale test imon ium de te d icam? qu ibus u ter verb is ut vere et r ite de misera tua condi t ione cu ius test is ego sumaequalibus et poster is test imon ium

per t'

emm Hic sensus et verbo ipsi maxime consenteneus est neque minuscongrui t cum suhsequent ihus et est efficex ad dolor ismagn itudinemdeclarandam. Duae el iee expl icat iones pot iss imum feruntur quele exemplumalteramvel quomodo per testes probabo reper ir i ca lami ta tem quae simi l i ssi t tuae ( Ve t . Maid . Mar . Lap. Then . et sim r ob. p. 15 . vel quele te

st imon ium prephet icum t ib i debo i . e . que sermone , quo documento te

docebo , monebo , cast igabo te consolebor et confortebo (Sohn .

Troch . K ei ! ) at dubi to numverbumbene induet sign ifica tionemquae exam

ple simi l i demonst rari nequ i t . LXX ‘t i uapr uprîcw cor ;

lam subd i tu r praed ic tae desolat ionis ratio, u t ai t S . Bon . ,

https://www.forgottenbooks.com/join

400 LAME N’

I‘

. 2 , 15-1 7

sci ] . ir riden t qu ia ol im glor iebatur tamquamdomine ter rae tam

quama Deo suo loeupletete et exornate quae funda ta si t cum assa l

ta tione un iversae ter rae (cf. Ps . Uli gen tes vicinae en tee r es

prosperas u rbis cum invidie prosequebentur , i te n unc eius r u inamcum insolenti exsu ltatione irr isione

, od io implacab ili et vind ic tav . 1 6 operuer un t super te os suum omnes in imici tu i , sibi ia cer un t

et fremuerun t den tibus et di xer un t der orabimus ; en ista est dies quam

oxsprmtabamus ; invenimus, vidimus diducto ore fa ir r iden t

( Va t . ) et ma led ic tiones pleno ore in te effut iun t ; dentibus str iderefremere est furentium et subsennan tium; vide Ps . 36 ,

1 2 .

Iob Quan ta cum exsu ltatione vi deant ru inam urb is ,

lactis produn t elemor ibus devora c imus bebr . ; glor ian tur quod opem

tuler int in urb is ru ina efficienda ; of. 5 Reg. maximo vind ic ta e

desider io iam dudum hunc diemdesiderar un t ; nunc tandem cum ad

sit eorum furor et vindictae appeti tus se tiatu r ; quare cumgaudio invoces er umpun t inven imus soi l . quod edeo eppetebamus ; videmus

iam quae d iu cupiebemus l ef. Ps . Mich . Bene notat Lap .

inven ire est remconsequ i et votorum compotem fier i , u t patet Pr ov .

videro est re concupita fru i et pesc i ; et secundumS . Bon . osten

dunt ind ignat ionemcr udel itatis et impiae iucund itetis .

Verumne sistent in causis human is , sed u t oculos attollant ad a lt io

res causes Deumque contemplen tur monet vetes,instam vindicam

venerentu r qu emdiu monen temet minitantemand i re noluer int ; v . 1 7

feci t Dominus quae oogi tavi t, complevi t sermonemsuumquempra eoepera t a diebus an t iqu is destr ux i t et nonpeper ci t et iaeti/ioac i t superto in imicam et ema i tavi t corna host ium tuaram cf. ler .

talem quippe r uinam iamolim rebel libus mina tus erat Lev . 26,29 seq .

Den t . seq. seq. ; simi li ter prophetae Osee , Amos , Isaias ,

Michaees exsil ium an nuntiarun t . Sed cum Dominus r uinam immi ser it et castigever it , spes simu l conced i tur ven iae ; nem in illis oracu l isant iqu is iam spes et promissio eont inetur instau rationis neque Deu s isest qui laetetur in perdi tione suar umsed qu i cast iget u t erud iet et sa l

vet . Unde eo versu iampraeparetu r subsequens petitio.

o) O b secr an d u s es t Deu s 2 , 1 8 -2 2 .

Dominusmor tificat et vivifi cat , deduc it ad inferes et reduc it ( 1 Reg .

ego occidam et ego viver e faciem, percu tiamet ego sanabo (Dent .

quare S ion monetu r , u t ad Deum r ecu rr et qu ia cum ipse inlli xer i t malum

,et iam ipse selus salva re potest . Docet vates quomodo

poenamsub ire debeant simu l pendens que via adsit spes rerumme

Lamuur . 2 , 1 8- 19 501

l ior um v . 1 8 Clamavi t cor eor um ad Dominum super mur os filia eS ion ; deduc quasi tor r en tem la cr imas per d iem et noctem, non des

r equiem t ibi neque ta cca ipupi lla ocu li tu i explica oiama t cor . .

ipse en im dolor quem sciunt a Domino infl ictum elemor qu idem est ;

te lemdolorem u t in timis an imor um r ecessibus persentiscau t et con

t inne plor atu efi'

uudaut cor amDominomonet ; ita sc i ] . docet pr eeper ar ilocumorationi per lacr imas ,

u t Thom ai t . Hebr . murus fiiiae S iondeduc quas i tor r en tem la cr imas etc . ; ita LXX quoque . Proinde vul t

u t quae perdider in t acerb issimc deflean t ite man ifestan tes illa a se

maximi aest imer i ; quo dolore utique se praeparant Deumque moven t ,

u t damna serciat et ebla ta rest i tuat . De d iction ibus v ide ler .

Atque quan tum bon i in hac dolor is cor amDeo expl icati one con t ineatur , repe ti te ostenditur adhor tet ione v . 1 9 oonsurge ,

la uda in nocte, in pr in cip io vigi i ia r um; efl‘

unde sicu t aquamcor tu uman te conspec tum Domini ; leva ad eumma nus tuaspr a an ima pa r vuiar umtuorumqui defecer un t infame in capi te omn iumcompi tor umnoc te quoque qua homines qu iescere Soleu t et oblivisci molest ias , S ionc iamot ; omn ia sua desider ia , eer umnas , gamitas peni tus etfuudat ,

totum cor pen itus explicet coram Deo, ergo instan ter et constanter

Domino res suas et suspiria commendet et expl icet . Cor di ci tur efi‘

und i

quando n ih il reserva tur quod non profundatu r et aper ietur cor amDeo (Tir . Auxi lium eius fer venter imploret , id quod man ibusad eumsub lat is ind icetu r , pro an ima pa r vu iorum i . e . u t intu itu tanta e miser iae et poeu ae qua an imi peren tum iam c r udeli ssimc d isc issisin t deinceps miserea tu r . Ita r ite explican t Tir . Lap . Men . N aeg.

al ii concipiun t flagitar i u t vita par vulorumfame iamiammor ieut iumservetu r (Sohn . Tr ac/ u) ; verum vide v . 1 1 ueque a pte nunc consi liumd aret pro tempore quod iam praeter lapsum est .

E x expl icatione da ta sensuque apto elucet primummembrum in v . 18 nu l la agere

mu ta t ione textus beb r . ; insuper tex tus bebr . vers ione LXX eo loco omn ino fulci tur

neque S . Hi er . ali um legi t textum,a t el i ter expl icavi t . Sym: al i ter iungi t clama t

cor eorum ad Dominummur or um fi l iae S ion . N equ e defuerun t qu i textum mu tandum esse censeren t ; in quo tamen n egotio var ias in i erun t v ias . l am H oubig. textu

offensus emenda t : clama t cor eorum, Domine , ad vi rgin em fi l iam S ion vi rginem

r escri b i t pro muro ! neque en im pu ta t fer r i posse , u t moen ibus d icatur fund i te le

c r imas ; minu i tur prefecto sacrorum cod icumma ies tas dum absu rda haec in sacros

sc r iptores conferuu tur 1 . A t nonne sat simi le es t quod h abet I saias : u lu la por ta ( 14,et q uod legi t ur H ab . 1 1 lapis de par iete clamab i t e t l i gnum quod in ter iunc

tu ras aed i fi cior um est r espondebi t‘? A udaccs igi tu r eiusmod i metaphorae non s tat im

su n t repud iendae , praec ipuo i n magna affec tuum commot ione . A l i i emenderun t

c lamat cor eorumob fun damen ta (mx ; cl . E x . Can t . Iob muro

r um; tu fi lia S ion descender e fac . sed cum fundamen ta moen ium in terr a absconsa

Dann-n. . 26.

402 LA…:N T . 2 , 20—2 1

cer te e Chaldaeis non si n t eifossa et d isiec ta ,min ime est cur de fundemeu t is lamen ta

tollen t ! Then . pro muro emenda t mn c lamavi t cor eorumad Dominum fr ustr a !

at stat im sequ i tur adhor tet io , u t elemen t ; ergo clamor non potest immed ia te en tee

decl arar i frus traneus ! Ewa id rescr i bi vu l t clamore: cord i: tu i ad Domin um «cf. P s .

Sed b isce omn ibus cerere possumus .

Atque sta timS ion adhortet iou i obsequeuspreces fnndi t ad Dominum

qu ibus docet prophete aequa les quomodo or endum sit ; v . 20 vide

Domine et considera , quem vindemiaver is i ta ergono oomeden t mu

l ieres fr u ctum suum, pa r vu los ad mensur ampa lmae? si occidi tur in

san c tua r ioDomini sa cerdos et propheta v . 2 1 ia cuerun t in ter ra [or is

puer et seno: ,vi rginesmeae et i a cch os mei ceoider un t in gladio ; in i er

{ eoisti in d ie furar is tu i , peroussist i neo miser tus es v . 2 2 c acast i quasi

ad diemsollemnem qu i ter r eron t me da cir cu i ta et non fui t in die furor is Domin i qu i «ef/ageret et rei inquerotur quas edu cavi et en u trw z

in imicus meus consumpsi t eos en i ta efi’uud it S ion cor suum co

ramDomino u t i iussa erat v . 1 9 . De vindemiand i verbo vide ad

bebr . cu i fecist i i ta ? non sei] . al ieu is , sed tuo popu lo electo, pecul io

tuo cui promissiones adeo praeclarae factae sun t . Dude S ion iu memor iam revocat Domino quem adoo pun ier it esse suam ipsius plebem,

quamemaver i t quam vocaver i t sponsam suam ( ler . Et ad qua n

tumgradummiser iae pervener in t , sequen t i bus inter rogatiouibus ef

fer tur . I te vero ponuntu r decetne , estua aequum u t in tentem nos

miser iarum abyssum protr udere pa tiar is , u t metres filiolos come

dere cogeutur , u t in ipso sanc tuar io sacer dotes Deo sanc ti et legatiDei prophetae eb host ibus t r uc ideu tu r

‘i Hac i taquc i nter rogatione id

quod r evera fac tumest eomodo recolu nt u t ex Deo cum dolore quae

rent num non exh ibeet n imium sever i tet is cum permiser i t eos adeo

ebr ui miscr i is? l ta r embene con cipiunt S a , S ohn . Troch . N aeg. K eii .

Quod al ii expl ican t num al iquando tele fac inus aud itum est ? non

congru i t tempor i imperfeota quod in beb r . legi tur . Modo loquend i

potins ind icar i videtu r eos illorum fac inor um hor rore ite esse peroul

sos ut non audercn t r em u t fac tam enar ra re sed solum roga re de

cetne u t tal ia fian t ? quousque nos affl igi et eou teri pati er is? Ceterumtamquamcu lmen ma lorum i llis iam a Moyse erat propositum comedes fr uc tum u ter i tu i etc . Den t . seq. sim. Lev . Id iameventu completam est in obsidione Same riae 5 Reg. etiameve

n isse in ob sid ione lerusa lemper Chaldaeos fante col ligi tur infr a quo

que Ba r . Idem i is mine tue erat Ieremias Heb r . nm:: in

v . 22 ver ti t S . H ier . educare ; hoc vero loco amsn ad mensur am‘

pa i

mae pa rvul i'

qu i un ius palmee men su ram h abent . Probabilius et iamh ic uot ie educan di vel enu tr iondi voci

'

est vindicanda comedeu t ue

https://www.forgottenbooks.com/join

501 Laueur . 3 , 1 -3

Pere eedemmodo rem b revi ter complec t itur Ma io hu ius capi t isin u niversum pa r tes praec ipuae sun t t res expostu latio de perpessio

n ibu s gravissimis quae ludaeis obvener un t versibus 18 ; deinde uarra tio spi r itua li um eer tamiuum et felic ie vi ctor iae quam rcpor ta t piu san imus ex cer temin ibus per fi dem,

inde ad v . 52 usque ; postr emo

oret io pior am ex cer temin ibus su is fide emergent ium,ad finem u squ e

capitis Tr ia in hoc capite adverteuda sunt qu ibus etiamprec an te

ceden ti bus aminet magna quadam d icendi u ber tete et maxima

var ieta te imaginum calamita s S ion et populi descri bitu r ; a t mu l to

excellen tius est quod consideratione Dei miser icordis et fidel is ve tes

assu rgere docet ed spem et hanc spam var iis fi rmisque ra tion ibus a li t

et auget et quod den ique docet quam assidue et ferven ter sit ed Do

minum elamaudum. Unde hoc ca rmine vates et ostendi t quid pi i cor

pore et an imis passi sin t et eos er ud it qu a men te res adversas sub ir eopor tea t , quae spes sit eoneipiende , quan to studio et quibus prec ibu ssit ad Deum miser icordem confugiendum.

Ca l ami t a t es mu l t i pl i c i t er d esc r i b un t u r 3 , 1 - 1 8 .

lem vates quae ipse perpessus est ac seusit interdum ta ngit . Et mer ito qu idem. Calami tes en im u rb is et popul i eumsumme effi c it dolor e

et in commun i edversita te quomodo ipse l iber a molestia et vexat iou e

evadere potu isset?A t simu l personam u rbis et populi indui t ee qua eomn ibus filate sun t in se un o quasi coll igans ec r epraesentens , simi limodo u ti brevi ter iam Atqu e pr imo qu idem efi

‘

er t se n on solum

afflict iones preed ixi sse , verum et ocu lis vid isse et magnamear umpa rtem exsorbu isse (Ti r . ) v . 1 Ego vir r idens pauper ta tem meam in

virga indigna t ian is eius ; v . 2 me minavi t et adduz i t in tenebr ae e t

non in la cem v . 3 ta n tum in me ver ti t et conver t i t manum suam tota

d ie dicit se vidare i . e . exper i r i a/flic t imwm ( Va t . Ma id . Ma r .

Lap . ) qu emDeus virga ind igna tion is , pun i t ione acerbe , inflixi t ; quemmiser iam in v . 2 teneb r is conferi me d uxi t et deduxi t in teneb re s

,

in te lem rerum adver sar um noctemquae nu l lo lucis rad io i llustretu r ,

sed quae si t plane cel iginose et hor r ida . Tenebr is effl ictionem de

sc r ibi est u sitatissimum; vide Is . ler .

Ioel Am. Mich . etc . Atque quam d iuturna si t affl ict io

et quem consul to immissa , in v . 3 depingitu r nul la al ia re Deus oe

cupar i videtu r quem u t con tinuo i tera t is ict ibus eum percut iet ; i ta

que in quan tum sit virga ind ig na t ion is declara tur ; morem affl ic to

rum sequitu r qu i solum suas plagas considerent (T

LAMEN 'I‘. 3 , 5—10 405

Hic pon it etfec tum di vinae per cussion is ,sicu t l iver est affec tus

v i rgae (Tham. ) v . 5 vetustam fec i t pe i iem meam et oa r nom

meam,con tr ivi t ossa mea v . 5 aedifioavi t in ggr a meo et ci r oumded i t

me folle et labore ; v . 6 in tenebr osis collocavi t me qu asi mor tuos sem

p i ternos pr imo affli ct ionem propon it que corpus suum sit at

t r itum a t tr ioi t carnemmeam et peliom imme tantas infl ixit

plagas , u t ossa quoque confr ingereu tu r . l ta percussum et lacer atum

ca r cer e inclu si t dur issimo,dum sci l . contra eum aedifica ret eique cir

c umda ret venenum et molest iam; pa r ietes ca r cer is quesi veneno et

molestie constab ant ; i is igitur ciuc tus et inclusus est, qu ibus mors

molestissima effi c i debea t ; ed h u ius ca rcer is mor t ifer i hor rores a ccedunt tenebrae adeo densae ut ex ipso orco videan tu r accersi tae ; unde

iam eam videtur exper i ri sor tam quae est eor um qui in sempiternummor tui et oblivioni dat i sun t . Rui ns ca rcer is hor r or es porr o propon un

tur v . 7 oiroumaedifica vi t a dversummo u t non egr edia r aggrava vi t

campedem meum v . 8 sed et cum c lama cero et r agavero ex clu si t

ora t ionemmeam; v . 9 con c lusi t vias meas lapidibus quadr is, semi tas

meas s ubver t i t c i r ca ma sepsi t sape me c inxit u t eva

der e non possim omn is itaqua spes emergendi ex car cere illo horr idoebl ata videtur ; insuper membra con tusa et eonfraeta (v . 5 ) onerevitcomped ibus et v iuculor umpondere ; n ih il prodest clamor meus

,n ih il

querelae ; nem occlusit ed itum ora t ion i meae ne ad se per veni ret . I te

eum car ceri mancipavi t profundo ,u t ne clamor qu idem captivi et

vincu lis onora t i aud ia tu r ; ipse quoqu e ch icem pon it depr eca t ioui u ead aures suas perferatur . Qua re ind iea tu r velle Deum omnino u t af

fli ctio illeta per al iquod tempus sine ul la mi tiget ione pe rfer atur ; unde

na lla madmittere orat ionem d ic itu r . S imile h ahes ler . tu ergo

nol i orare pro popu lo hoc , qu ia non exaudi am te Ez .

Cum itaqu c ue pr eces qu idem admi tterentur,val id is se d ic i t

t r ibulat ion ibus coa reta tum, quesi lapid ibu s quad ri s se conclusum

vias ,semites i . e . omn ia consi lia et teu temine et couamiua

evadendi ex ca rcere tenebr icose vel min uend i affl ict iones Deus non

solum ohiect is impediment is r eddit inut i lia ,sed per ver t i t , depre

vat,in maius eius damnum ma ior emque poenam ceder e fec it , in

graviorem affl ic tionem intorquet . Ad d ictiones vide Iob

Os .

Imme Deus eum dir issime pe rsequitur et vulner ibus add it vu lnera .

ite u t nullam qu ietis par tem concedet sed eum dolor i bus excr uc iet et

inimic is i r ridendum exhibea t ; acerb itas dolorum decla retur in sae

vitia feroc ium besti er um v . 10 ursus insid ians fa c tus est mih i , leo

in abscond i t is ; v . 1 1 semi tas meas subver t i t et oonfregi t me ; posu i t me

406 LAME NT . 3 , 10- 15

desa ia tam1 v . 1 2 totend i t a r cam suum et posu i t me quasi sign um ad

sagi t tam v . 1 3 misi t in ren ibas mois fil iaspha retrac suao; v . 1 5 fa otus sum in der isum omn i populo meo, cant icum eor um tota d ie ; v . 1 5

rep levi t me ama r i tudin ibus, inebm°

avi t me absin thio in u rso c r u

deli tas,in leone potestas designatur cf. Os . ego ero ei s

qu asi leaena ,sicu t pardns in via ; cf. Am. Prov .

Cum in leone designetur an imus inv ictus ,ter ror et for t itudo ,

b aud

r a ro impe tus hostil es leon i compa rantu r ler . 50.

55 . Ps . etc . Hebr . v . 1 1 r eceder e feci t via s mea sa verbo 3 10 ( iamLap . et recen tiores) i . e . idemquod :

‘

me a ree ta v ia

repuli t ; me in in sidias protrusi t et me di scerpsi t cin . k y . nv: 5 ex

aramaico expl icetu r in frusta secare , d ilan iare (cf. Lor y , Cha ld .

Woer terb . I l p . 305 ; legi tur vox in paraphr asi chald . 1 Sem.

Ps . l ta d i lania tus et d iscerptus est etiam Dmi tri vasta tus , dest r uo

tus, perditu s . N equ e una bee laceretioue Deu s con tentus est , verumcon

tre dilaniatum tendi t er cum suum et r epeti te sagitter um iecu letione

eum vexat et trensfigit in eo quod eumquas i scopum et metempon it ,iacu latio expr imitu r quae erebr e et eer ta timfiat (Ca lm. ) cf. Iob

sagi tt is qu ippe poenae d ivini tus infl ictee saepius compar an tu rDen t . Ps . E t quam ecerbe i is si t t rensfixus

,d ici tu r i n

v . 1 3 . Benes en im simu l cum corde Hebr aei tamquam sedemvitae e t

domic ilinm afl'

eetuum consider en t ; cf. ler . Iob

Ps . Prov . etc . Hebr . segitta vocetu r Iob

filius a r cus ; h . fil ius pberetree (sim. Iob Emu in modum lan iatus et segittis tran sfixus non commiserati onem inveni t , sed insupe ropprobr ii s et d icter iis prosc iud itu r ; cf. ler . fac tus sum in der i

sum tota die ; omnes subsannan t me . Quero undequaque aerumn ie

impe titus et c iuc tu s se vere d icere potest in v . 15 setiatum amar i tu

dini bus et ineb rietum absinthio ; c ib i igitur et potus insta r sibi essedira

,suppl icia et opprob r ia ; ergo impletum est , qu od Deus mina tus

est ler . eece ego c iheh e popu lum istum absinth io et pe tum

debo eis aquam fellis Dent .

Quod in v . 1 1 legitur factus sum in der isum omn i populo meo ,non ce

ret d i iI iculta te . l ta en im Ieremias popul i in se sust inens personam loqu i non

potest . Ergone de su is solum aerumni s sermonem inst itu i t ? l ta Ma id . Sa,

Ca lm. concludunt . A t quae e v . 3 d icun tur , ite conformata sunt u t ad sola s

Ieremiae eerumnas r efer r i nequean t , n is i maximem essumpser is exaggerat ioncm. Singu lae fere metephorae ex va tic in i is Ieremiae de suppl ic io po

E t iamLXXficavtaue’

vnv ; ergo subi to vox civi tat is infer tur . In bebr . r asla i um

https://www.forgottenbooks.com/join

108 Lennxr . 3 , 1 7—19

per turbatione facile mult i agitat i sin t . Ver um in subseq. remediumind ice t quo an imorum desperatio senetu r . Babes simile in Ps .

et d ixi ergo sine causa iustificavi an imammeam, cui q'

uerelae mex

ib idem obviam i tur . Hisce indi ce tur quoque human is subsid i is r epar ationemet instau rat ionem u ul latenus fier i posse , quae igitur si con

ceda tur,ed Dei gra tiamac benevolenti em er it un ice referenda .

LXX habent v . 17 mi imb

a t t o EEsipvîvn: up“

/j v non ; qu i d ict ion is modus conformi ses t c i quem cons tan ter in an teceden t ibus observa tum videmus et repuli t e pace

an imam meam. Undo idem modus et iam i n heh r . er i t resti tuendus et scr ibendum

mwpro me: . praeter hanc conformi ta tom i pso usu verbi haec suadetu r mu

tetio ; not ione en im rei ioiend i verbum saepius adh ibetur ; i ta supra et P s .

12 ; etc . ; quod al i i vertun t r epu l is t i an imammeam

a tranqu il li ta te , admi tti nequ i t , qu ia h aec sub i tanea al locu ti o ad Deum neque cuman tecedent ibus neque cum subseq. apte coh aeret . A l ti verbum notione acc ipiun t ia

trans i ti va per taesum est an imammeam salu t is i . e . i ta me vi tae taedet , ut iamne lim exper ir i u l lam fel ic i ta tem (Tha n ) quae tamen net io verb i dub ia est , cum un i

cus locus qu i pro ca affer r i potest O s . al iam quoque expl ica t ioncm admi t te t .

Quod au tem Kei t conten d i t 2 Ch ron . h iph il verb i adb iber i sensu intrans i t ivo

oppido fals um est,

° legi tur en im ib i nem repu iera t eos I eroboam : in a sacer

dotio . Vox mr: in v . 18 a LXX ver ti tur vi'zoc s ign ifica t ione sci i . ex aramaico pe

t i ta prebab i l ius er i t vox capienda , u t I s . 6 de vigore vel vi vi ta l i , ed quemlocum iam I bn E z r a p. 18 remi tt i t . A l i i ver tunt peri i t fid uci a mea (Ges . Thes . p. 905 ;

Than . I n verbom:: not iones coniungi firmi tati s et durat ioni s perpetuus cer

tumest usu voeis perpense ; sa epe quoque apud LXX et in vu lg. ver ti tur fin is ,u t i

h . id quod expl ican t actnm es t de me , efil nx i t tempus const i tu tum vi tae meae .

E t iam r abb inos al iques vocem explanare vel de aetate vi taeque tempore vel de sta

b i l i ta te et bono rer um°

suceessu adnotan t H old . Ve t . Lap. vers ionem vulg. concipi t

Ti r . ed normam locutionum : per i i t spes mea , per l i t fuga a me ete. i . e . nul lus mih i

er i t fin is miser iarum.

b) Cnr spem con cl per e cpor t ea t 3 , 1 9-3 9 .

Exist imebam ut eognoscerem hoc ; labor est an te me ,douce in

t rem in sanctua r ium Dei (Ps . si cu t psa lmiste docet apudDeum in ora tione quaerendam esse solut ionemquaestion is cur saepe

affl igautur pi i impi i autemprospere agent , et sicut psalmiste in illaan imi luc ta ed Deum supplex eonfugit , i ta vetes quoque , postquam

sa tis superque dolor i indu lsit , praeclare ostendi t quomodo in ipse hacruina opor tea t se Deo committere et bene da eius miser icord ia spe

r ar e . Doce t i teque qua ra tione miser ias subi r e decoat . Pr imum es t,u t

in ora tione ad Deummiser icordem confugian t v . 1 9 Recorda r e pa u

per ta t is et tra :wgressz'

on i s meae , absin thi i et fci iis .

’v . 20memor ia

memor er a et tabescet in me an ima mea ; v . 2 1 haec r ecoiens in cor de

mea idea sper a ba bebr . r ecorda re afll iot ion ismeae et vaga t ion is

LAMEN T . 3 , 1 9—23 409

meae i . e . quomodo sime domo mea expul sus et vagans inter inimicos ; de voce

'ma vide ad de ab sin thi o e t telle vide ad v . 1 5 ; ita

sei] . ex v . 1 . 1 5 verba depromens totemmiser iam complecti tur eem

que Deo propon it orans u t eius misereatu r . Se au tem in v . 20 proti

tatu r continuo memorem ca lamita tis ; unde an imu s dei ic iatur et prec

eerumna tabeseat ; sed v . 2 1 ex ipso cumulo miser iar um Spamconc ipi t

fere u t Deus fleetetur ad miser icord iam. l ta nexum ept ime concipi t

Ti r . cum en im vi promissionum d ivine rum cer ti ssimum si t popu lum

non i r i abiectum,verum fora reparationem et instau rati onem, ipso

cu lmine et fastigio ma lorum (quo soi l . maius et magis calamitesnequ it cogi tar i ) spesmiser icordiee subministratur . Iste nexus faci li s est

magisque obvins quam si haec retul er is vel ad recorda re (Ma r . ) veled r at iones spa i quae in subseq. prepennn tu r (Sa ,

Eodemmodo textus b ebr . coneipi debet ; pr imo en im in v . 19 per mod um im

perati vi acc ipi debe t , prou t acceperun t S y r . S . H ier . Aq. Cha ld . et picr ique recen

fi or um. P anel solum in fi n i ti expl icant referentes ad v . 20 recor

de tur an ime mea (Them) ; sed obs ta t ipsa forma grammatica l is , cum infin i ti vus

cons truc tus et de in absolu tus pona tu r , quae mu ta t io esse t sat is mi re . Porro tan ta

cumemphas i id afferr i qu od ex an teceden tibus iam sa t is superque pa tet soi l . se re

cordar i miseri ae , pa ri ter esse t mirum et i nsuper inconcinnum. H ebr . v . 20 r ecor

danda recarda tur et depr imi tu r an ima mea vel defici t se , humil iatur ( Va i . l a id . H a lo .

et pler ique recen t ior es) ; quem sensum S . H ier . quoque expressi t . A l ti ecoi

pi un t 2 pers . imper i . recordando recordaber is , i ta u t prece t io ex v . 19 cont inuetur ;

i ta iam S y rus ; hanc accept iouemmel iorem voce t H a td . , eam pr0ponun t H a r . Ca lm.

N aeg. et et iam rob. p. 7 1 . A t haec accept io exelud i tur membro al tero ; nem r ecor

daher is et depr imetur anima mea , d ic i nequ i t ; i te au tem esset in tel l igendum secun

dum formam verb i , u t an imi de iec t io deser iberetur tamquam consequens exmembro

pr iore . I l uic incommodo meder i vol a i t N aeg. ver ton s u t an ima. mea quiesca t , vel

consolat ione se Ieni at ; a t verbummei vel nufi eam h abere notionem prehar i ne

qu i t ; e P rov. (incl inate es t ed mor tem domus e ius ,vu lg. ) et P s . 44 2 6 ( humi

l ie ta es t in pulvere an ima nostra , vu lg . ) pr ior i l la sign i fica ti o indub ie col l igi tur

quacum notiones vecum m:mfi concordan t . LXX praeben t mmòol ecygioet è::

lui. i; via“ non ; unde W it? legisse vi den tur .

Spem con ceptampr acclar is r ation i bus ful c i t et auget v . 2 2 miser i

cord iaeDomin i qu ia non sumus consumpt i , qu ia non defecer u n t mi serat iones eius ; v . 2 3 novi d i iuou io mu l ta est fides tua ; v . 2 5 pars mea Do

minus, di r i t an ima mea , propter ea exspec tabo eum misericord iaDomin i factum est

,u t non plane inter ier imus ; quere in co ipso quod

adhuc super stites sumus , documen tum habemus et pignus insigne eiuserge nosmiserat ionum, quas nunquam nobis deesse indice t velet en imillud sed tamen consummationemnon fac iem ( ler . cf. Is .

Et quan tae sin t Dei misera tiones , pulcher r ime descr ibitur v . 2 3 beb r .

5 10 Les nar . 3 , 23 -27

novae sun t singul is ma tu t in i s; nunquam veter aseunt ; ut i lux d ic i

quotid ie nob is afl'

ert u r,i ta novae appar en t et inexheustae exsistun t

singul is d iebus miserationes Dei (cf. Ma id . Va t . Ma r . Ma io . Ca lm. et

recentiores) bee au tem prodeun t , qu ia fide li tas Dei est magna , em

ple ,copiose . Fidel itas Dei seu verec ita s est fous ille et thesaur us inex

haust us ex quo novae grat iae perpetuo nob is promenan t . Preeelaromodo decla ra tu r frequen t ia benefic ior um d iviner um ec sollic ita ac

prompte Dei in nos benefi cen t ie . Qua considerat ione int ime moin s

va tes in v . 2 5 exclamet persmea i . e . sors et por t io et her edi tas mea

est Dominus ; ille est omne bonummeum quod toto animo et afi‘

eetu

eompleetor ; cf. N um. Ps .

ll lud nor i v. 23 i n vu lg. non est verbum cognor i sed refer t hehr . Di tp‘1'fl ; quare

etiam u t Lap. ccnsc t noc i es t reten tum in vu lg. ; sed cum in la ti nomiser a t iones prae

caden t , expl ice r i opor te t novae. H o ld . i ta legend um esse omn ino affi rmat , qu ia s ic

Hobrae i legun t et s ic emende ta haben t exemplar ia et s ic LX X quoque t rans tulerun tsoi l . xanvà si; t òt; : :pcoù g. Luca s b rugens is in ter al ia h aec h ab et nos t r i in terpre t is

versionem esse nome , non novi , vetera manuscripta loquun tur , quae epanort ho tes

secu tus i d epprobevi t n ovae d i lucu lo exi stimar im pro novaemi n ime in tel lec ta ver

bum n or i subs t i tu tum fuisse 1 . In commen tar io Rha b . omn ino eppar ct ne r i acc ipi

tamquam ad iect ivum : loqu i tur prophete ad pr imi tivem in l er usal em ecc lesi am

laudan s spec iem ei us quae pos t d i luculum resurrection is Chr is ti veterem hominem

exuens novi homin is pulchri tud inem ortu suo declareha t , cu ius etiam mu l ta es t

fides E t S . Bon . monet non esse h ic verbum, sed nomen ; nude in b ebr ae is est

novel l i , qu ia iuxta ord inem a lphabet i star e non potes t u t si t nor i pro cognovi

Tamquam verbum acc ipiun t Rad . Thom. lect iouemgraecam a l iam prechet Theed

renova eos velut d i luculummatu tinnm. Bene monen t Ma id . Ca lm. legendum esse

novae a l i i supplen t navi effect us miscr icordiae s ingu l is matu t in is (Tin ) , nor i fr uc tus

miser icord iae nor i d ies quotid ie clar i et Iaet i cx tuae miser icord iee effluen

t ia nob i s i llucescun t B a y le ver t i t : el le se renouvel le cheque mat in ta fi d èl i té

est immense .

Hanc spem e lu s considere tionibus fove t ec per fic it v . 2 5 bonus est

Domi nus sper an t ibus in eum an imae qua er en t i i llum; v . 26 bonum

est pr a estola r i cum silen t io sa lu ta re Dei ; v . 27 bonum est vi ro cum

por taver i t ingum ab adolescen t ia sua pr imo en im commendat

spem ex eo quod Deus pr o sua ben ign i ta te eos benevola susc ipi t eis

qne sua efi'

und it bona qu i in eum sper an t et qui sedula cur a et soll ic itud ine eum qu aerun t , colunt , ab eo opemefflagi ten t . Est bonu s spe

r an t ibus in eum qu ia beneplacitum est Domino super t imentes et in

eos qu i speran t in miser icord ia eius Secundo eum preedi ca t

felicem qu i pat ienter , sine murmuret ione,sine quer imoni is exspec tet

se lu tcm a Deo dandam ; qu i igitur h ac cer ta spe confor ta tus et Dei v o

lunta ti plene sub iectus non mu rmure t de t r ibu lat ion ibus , sed Dei be

neplaci to ecqu iesci t , ut concedet l ib er ationem et felic itatem, quando

https://www.forgottenbooks.com/join

512 Lensxr . 3 , 3 1—37

Por ro qu ibus se r ationi bus solentur animosque er igan t , itaqua quomodo in med iis contumeli is ex fide vivere opor tea t , vates pr aeclar e

docet v . 3 1 qu ia non ropoliet in sempiternumDomin us , v . 32 qu ia

si abieci t etmiser ebi tur secundummul t i tudinemmiser icord iarumsua

rum,v . 33 non en im humi lia vi t ea: corde su o et a biecit fiiios homi

num pr imo enim certissimum est Deum non in perpetuum re

pud iar e popu lumquemelegit ; dein si afflixit , par iter certum est eum

iter ummiserer i et i ta qu idem u t miser icord ia longe superatu ra si t

effl ieti onem; unde d icit miser eb i tu r secund um copiam et di vit ias

immenses miseretionum ; cf. ls. Quod u t confi r

met , add i t Deum non affl igere vel depr imere ea: corde suo i . e . quas idelecter et ur poen is infl icti s , sed castiget quasi invi tus et coactus ;

propr ium enim eius est miserer i ; summum en im bonumnature sua

in i d propensum est,u t bonum d ifl

'

uudat ; est qu as i c i violen tum et

con tre natu ram affl igera ef. Ez . uumqu id volun ta tis meae est

mors impii , di cit Dominus Deus , et non u t converte tur a vi is suis etvi vat? Deus en im non laeta tur in perdi tione vivorum (Sap.

quem in finem Rhab . bene r ec i tat Sep.-2 7 . Babes h ic

insigne d ivinae boni ta ti s documentam et dec tr i namDeum eest igar e

an imo paterno , qu i semper par atus sit pa reere ,ubi quis an imo sin

cere r esipisca t ( cf. Lap . ad quod demonstr an dumA lb . verba

all‘

art Gen . tactus dolore cord is int rinsecus .

Qu ibus in adversitefibus et iam illud solet te est,nihil fier i n isi Deo

vel d isponente vel permi tten te ; que re n u lla edesse potest r atio querelae vel mu rmu ret ion is ; v . 35 u t oan ter eret subpedi bus sws omnes

vinetas ter rae v . 35 u t deolina ret i° °

ndi c i um vi r i in conspec tu va l t as

A l t issimi, v . 36

"u t perver teret hominem in iudic io suo Domin us igna

ravi t »‘i beb r . lege per in ter roget ionem nonne Deus videt .

"ltaen im logi opor tere , ex subseq . v . 37 . 38 coll igitu r , qu i versus pa r iter

per in ter roga ti on em legan tu r et i ta lec1i anteceden t ibus ad unum

sensum completum iunguu tur . Dicit itaqua vetes , Deum u tiqu e vi der eet en imum in tendere ad tr ia i lla . Bedem modo expli ca lat . num

Deus ignorat , si capt ivi ped ibus coneu lcentu r,si coram ocu l is eius

ius vir i inverti tur,si home in li te sua forensi decipi tu r et eppr imi tur

?

ln iu r ias i taquc quae vel bello eommi ttunt u r vel in iudic io,d um ius

oppr imi tur in iusti tia et in iqu i tate ,Deus ut ique novit et videt ; ergo

eas fier i sinit . La tinumut oan tereret ete . explica quomodo conte ran t

vel vinetos eon ter i etc . ,u ti quandoque in vu lg. 3 pers . sing. sensu

plu r ali (gal lico on , germaniee man ) adh ibetur ; cf. ls . Eundem

doc tr inem r es adversus fier i non sine Dei nu ta ec permissione u lter iusdecla ret v . 3 7 qu is est iste qu i d ix i t u t fieret Damina non iuben te ?

L.1n sur . 3, 37

-39 5 13

v . 38 ex ore A ltissimi non egredien tur neoma la neo bona ? v . 39 qu id

mu rmuravi t homo vivons,vir propecca t is

°

s uis i . e . quis eudeatdicere fier i qu idqu am sine Dei providen tia et permissu ? nonno e.r ore

A l tissimi cgr cdi tur ma lum et bonum? bebr . cf . Am. si er it maIum in c ivitate quod Dominus non fecer it? vide ls . Deus index

iustus et vindex in iqu i tatis immittit flagella ed peccata pun iende .

Quam vere id dicatur ratione hab i ta excid i i u rb is et puni tione po

pu li , omn ia pene prophetar um oracula testantu r . Sed in eo ipso quodDeus percusser it et quod ipse host ibus vim et potes ta tem la rgitu s si t ,r eper itur cau se consolation is . Ab eo en im cuneta ed selutam nostram

a t temperan tu r Unde consequ itu r v . 39 h ominem dum viva t

i . e . gratia et benevolont ia Dei vi vis concessa quemd iu frui possit ,non debere mu rmurare ,

non debere gemere (beb r . ) nisi de peccat issuis ; si erge suspir ia t rahere vul t

,ea trahat non da rebus adversis

sibi quasi iniuste obvenian tibus , sed de pecca tis ,da vera scil . malo

r um eeusa et de unico melo quod omn i modo non si t n isi malum.

Hebr . ver te qu id gomi t homo vivens ? (gemet) unusqu isque pr a suo

pecca to !

Sen tent ias i lles v. 35 ut pendere ex v . 36 iamvoteres nonnull i

r ite perspexerunt ; i ta S . B an . Thom. Sa , Lap. Men . Ti r . Calm ; idem r e

cent iores eommun iter statuunt . At sun t ( lh i ad iungen t ad antecedens

ab i icere ex corde et humi l iera non i te eos ab ieci t u t eontereret etc . (A lb.

Ma id . Male . et e recent ior i bu s Them) . A t in pr iore accept ione tres h i ver

su s ab eadem li ttera exort i opt ime in ter se conc ludun tu r ; in super sensus

ad hnno con textummel ius conven i t ; hic en im quaer itur de or igine et cau sa

edversi tatum; Deumnon ab i icere a se populum suum iam in v. 31 -33 d ie

tum est ; praeterea ed in terrogat ionem in v . 37 posi tum i lle quem exposui

sensus necessar io preerequ i r itu r . Dict ionem i l lamDeus non vi det vel Deus

ignoravi t esse legendem per in terrogat ionem bene statuunt Sohn . Troch .

N oey . Kei i idque cx conformat ione cum seq. iam effici tur . Qu i sen tent iam

ret inen t affirmet ione expressem , non videre vel ignorare exponunt no

mines Deus non approbat , pra ct ice ignora t , non fac i t , ei d ispli

cet , ue cogi tat quidem i d facere (cf. S . Bon . Thom. Ve t . Lap . Ti r . Calm. )et sim. rob . p. 23 ; al i i verba bebr . non vidi t exponunt non elegi t ( rub .

p. 79 ; T Verbum nm con iungi cum ed el iq. attendere euimum,

exemplumbabes 1 Sam. et Ps . queremin ime opus est cum eli

qu ibu s explanare quod att inet ed id,u t contereren tur etc . Fuer un t

etia mqu i sen ten t ias in v . 35—36 ecciperen t tamqua m ah obn cient ibu s

d ictes Deo omnino non curae esse tal ia fier i ; vel Deum r es humanas non

cu rare (apud Lap. A t nul lo vest igio prod i tu r inser ì verba impiorum

quae dein e v. 37 seq. refutentur ; neque ad tele ca rmen sat is accommoda

tum esse videtur , ut eiusmodi d isceptatio inst ituatur .

5 15 Lancer . 3 , 50—55

o) Del mi se r i cor d i a es t implor a n da. 3 , 40-66 .

Dixer at homin i gemendum esse de su is pec ca t is , ex qu ibus r es ad

versae pot issimum or iun tu r et infl igun tu r ; quer e pergit menare v . 50

Sor u tomu r vias nostras et quaeramus et rever tamur ad Domin um !v . 51 ievemus corda nostr a cumman ibus ad Domin um in coelos ! v . 52

nos in iquo ogimus et ad iraoundiampr avooavimus ideir eo tu incr o

rabi lis es bebr . sor u temur vins nostr a s et expiaremus ; quod

Ier emias saepiusimonu it agn it ionem et con fess ionem peccator umpr i

mum esse ad r esipiscen t iem gr essnm (cf. ler . id hic quoque

gr aviter incu lcat ; et si peccate sua agnover in t , attollant men tes et

manus ed Deum; cf. ler . in fletn ven ient et in deprecation ibus

reducam eos pecceta sua fateantur et inste se esse pun itos et

Deum iuremer ite iam non peperc isse palam dicen t ; beb r . nos peo

oavimus et rebelles fu imus et tu non ign avisti . Quod en te ru inam toti es

sed frustra monu i t,u t sc i l . ed Deum rever teren t , denuo postquam

esper t i sunt quem ma lum et emer um esset relinquere Deummagnavi all

'

ar t ; cf. ler . 3 , 7 . 10. 1 5 . 2 2 ;

Post confessionempeccator um Dei miser icord iam i ta docet implo

rendam,u t pr ima exponen t quibus poen is e Deo sint affl ict i ; suam

igitu r summam mi ser iam Deo precando expl ican t declar an tes quo

modo non ignoveri t , u t eum ed ignoscendummoveeut v . 53 ope

ru ist i in furore et per cussisti nos ; oooidis t i neopeperoist i ; v . 55 oppo

su ist i n abom t ibi ne tr ansea t ora t io v . 55 eradica tiozwmet obiect ionem

posu ist i me in med io popu lor um beb r . explica v . 53 obvolvis t i

te ira ; iram quasi velamen vel ten tor ium sibi obtendi t i ra se qu asic ir cumvolvi t (cf. Va t . Lap . ) sicu t a lib iDeus lueamquesi vestimen tuminduere vel in luce hab i ta re d ic itur

,i ta tamquamu ltor et index seve

r us amictus et obvolu tus appar at fu rore et u t talis persoou tus es nos

(beb r . ) neque admisit orationem obvolvi sti te nube ne per t ransi r et

or atio. Cumscil . tempus ven iae a Domino esset const itutum,nolueru nt

ei obsequ i (cf. ler . seq. unde id eveni t quod minatus eret ver terun t ad me tergum et non fac iem et in tempore effl ie

t ionis suae d icent su rge et l ibera nos ! (sed tune r espondet Deus

ub i sun t d i i tui quos fec isti tib i ? surgent et l iberen t te ( ler .

E11 quomodo non admi ttet orationem ! Con fusione et opprobr io sicu tvetes preed ixi t iam maxime sun t oppleti v . 55 : tam

quam r amen ta et abominat ioncm fecist i nos inter populos ; i n; pr o

pr ie est abr a sio i . e . sordes quae ab r edun tu r , pu rgamente ( Va i . Ma id .

Mar . Lap . Ca lm. et r ecen tiores) ea quae ever r un tur, quavoce a ll ud i

https://www.forgottenbooks.com/join

5 16 Lsusur . 3 , 52—57

Uti est instan ter rogan t is . vatcs denuo condi tionem miserem Deo

ob ocu los pon it , u t itereta leìnentati onc opem divinam efflegi tet v .

52 vena tione oeperun t me quasi a vem in imici mei gr a t is ; v . 53 lapsa

est in loc um vi ta mea et posu er un t lapidem super me ; v . 55 inunda

verun t aquae super capu t meum dir i per i i cf. expend i t

rete ped ibu smeis , qua imagine saepius u t itur EzechielOs . et iam dc Sedec ia ct pr inc ipibus eius . S i d ic i t

gratis , sine causa,i d intellige eo modo quo d ici tur Is . Assu r

absque u lla causa oppressi t cum i . e . tan ta r u ina i is est infl icta non

propter ea quae in Chaldaeos peccar un t sed qu ae in Deum del iquc

r unt . Uncle in imici pro sua par te mensuram modumqne vi nd ic tae

tr ansgress i sunt , prou t ls . et quoque di ci tu r . Insuper ad.ver te voces r efer ri lamentan ti um quor um est u ti exaggerationibus .

Hebr . v . 53 succidc r un t vel perdider un t in foveam animam meam

(Ma id . Va i . Ma r . et r ecen tiores) i . e . me perd id er nnt et pr oieeeru n t

in cisternam coenosem eamqu e ne possim evadere lapide occluser un t ;

ibique magis magisque in coenum lacus immergebar , douce tandem

aquae exundaren t super caput , i ta u t me iamiammor te esse suffocan

dum cxistimar em. All usio est aper ta ad ler . vide quoqu e P s .

3 ;- 8 . Ea rn i terum con d i tionem depingi t ex qua popu lus

subsidi is h umanis c ripi nu llo modo potest ; si causae humenec spe c

tentur , r u ina r eperer i nequ i t . Quere ad Deum un icum salvatorem

confugerc opor te t .

Ver um ex promi ssis popu lo Dci dat is ipsae affl ict iones maximae in

se cont inent r at ionem sperandae opis d ivinae ; unde sicut in v . 1 9,

ite b ic quoque v . 55 invocavi nomen tu um Domine de ia cu novis

simo ; v . 56 vocemmeam a udisti ; ne aver tas aurem tuam a singu i tu

meo et oiamor ibus v . 57 appr opinquas t i i n d ie quando invocavi le ;

dia n'

st i : ne t imous cf. Ps .-1 5 ; 2 ; cer tam spam c t

fiduciam expr imi t vocem meam aud is,cu i ad iungi t precationem

ne ahscondas ,ne obvolves aur em tuam; LXX pi . xgdtlnps ; quem pr e

ca tionemdenuo roboret et fulc it r epet ite effi rmatione spei et fiduciae

prope es quando te invece ; nem Ps . prope est Dominus emnibus invocenti bns eum in ver ita te ; Is . Imme spam cem co me

gis concipere potest qu ia Deus pro hoc tr ibulation is tempore iam eos

consolatus est di cens nol i t imor e ; i te en im vetus iam annunti av i t

t u ergo ne t imees,serve meus Iacob , neque paveas Isr ael ;

idemque 28 ct iam apud lse iem 1 3 . 1 5 ; 5 ;

8 . Soph . etc . ; unde solatiumpro tempor e calamitoso iam era t

suhministretum i isdemverb is quae vates ad an imes er igendos in memoriam revoca t .

L.\ucxr . 3 , 58-65 51 7

Porro cumpsalmiste r oge t , u t Deus indicet causam suam eemqnea b appressor ibus vi ndicet (cf. Ps . v . 58 indi

cast i Domine causaman imaemeae, redemptor vi taemea e ; v . 59 vid isti

Domine in iqu ita tem i llor um advers um me i ndica indicium meum.

’

v . 60 vidist i amuemfu r or em,un iversas oogi ta t iones eor um adversum

me ! v . 61 audisti opprobr ium eorum Domine , omnes oogi ia tiones

eor um adver sum me v . 62 labia insu rgen t iummihi et med i ta t ioncseorum adver sum me tota d ie ; v . 63 sessionom

,eor um et r esur rect io

nem eor um vide ; ego sumpsa lmus eor um fervor ora t ion is et iamin cr eb r i or c Domini compelle ti one expr imi tur ; bebr . v . 58 propr iel i t igast i [i tes an imae mea e , r edomist i vi tam meam i . e . i ta cgisti

c t agis ed meam causam tuendem ; lites cum inimi c is meis tu ipse

pro me ed cxitum perduxisti ; vidisti in i ur iam meam (bebr . ) i . e .

mih i i llatam ! vidis ti omnem vindic tam eorum, omn ia eor um con

silie vel mach ina tiones con t ra me ; par i ter'

aud ist i omnia eorum dic

ter ie c t opprob ria et qu aecumque adversa r i i in me insu rgentes vel

lab i is suis protulernn t vel in timis an imor um r ecessibus volver unt et

mol iti sun t . Omnem eor um agendi ra tionem, propr ie seder e eorumet surger e , vide, ad verte an imum ad cuneta quae agunt (Ma id . Ma r .

Lap. u t sc i] . omn ia ad severem t r utinam r evoces e t in eos v in

d ictum exercees ; nam con tinuo ego ill is summater ia can tionum et

r isus , eor um oan t i lena cf. v . 1 5 . Sedere et surger e d ictio est ad omnem vitae act ionem designandam ( cf. Dent . Ps .

vite omn is in ter ac tionem et ot ium d istr ib ui tu r eaque proun iverse hominis vita usurpantur ; bos in tuer e a pr imo su rgend i tem

por e usque dum cubent , sedeentne an sten t , otiosi sint an ali quidagen t , mihi ill udere et scommatibus famosisqne ce rmi nihus me incossere nunquamdesinuu t

Quarc efflegi tat , u t deiec t is edverser ns Dei causa qui est par i tert r iumphus popu li Dei super ior cvedet v . 65 reddes eis vioemDominei n z ia opera manuum sua r um v . 65 da bis c is sou tum cord is

,laborem

tuum v . 66 persequer is in fur or e et cantor es eos sub caelis Dominer etr ibu es i llis

, prou t oper ibus suis meren tur ; dab is il lis oper i

men tum vel tegumentum cord is ( Va t . Ma id . Mar . ct r ecent iores ) velvelamen i . e . obcaeca tioncm cordis

,u t sc il . v iden tes n on videan t

,u t

apert is quasi ocu lis in r u inam r uen t . Adnoten t Lap . Men . adesse in

beb r . paronomasiam in ter nnumgv . 63 scomma et n=;uà obvela tio,

u t sc i ] . ipso quesi sono r et r ibu tio et 1us tal ion is declaretur . In bebr .

v . 65 concludi tu r exclema tione ma lediot io tua eis ! legitur sc il . bebr .

n5un ; noster in terpr es la t . legisse v idetu r nu‘m labor (Ex . N um.

vide ad Mal . Hebr . v . 66 c t con teres eos de sub cael is

Du nn … 27 .

118 Lu sxr . 1 , 1

Iohve, u t qu i sin t nunc sub cocl is Domin i de hoc loco eu ferau tu r ; cf .

Dent . ut can teram eum et deleam nomen eius de sub caelo .

l iane au tempr ecat ionem eadem sensu aceipe quo bod iednm quoque

or emu s u t inimicos Ecc lesiae tuae humi li a rc d igner is ! Ceter umvide quae ad ler .

- 2 3 d101a sunt et quae latins prosequitu r Cora cly , Int rod . I l 2 p. 1 20- 1 2 3 .

5 . Ca rmen quar tum Cap. 5 .

Aus . Compa ratione inst itu te in ter pr ist inam felici ta tem c t pree

sentem r u inam vetcs deflc t ca lamitates incolarum,infan ti um , nob i

lium, pr i ncipum, et miser i am eor um qui fame inter imcben tu r ma

l ier umque ; causam assignet in pecca t is sitam N ampropter

in iqu itatempr0ph eter nm et sacerdotum ct cecdcs commi sses Dominu s irem suem in u rbem efi

'

ud i t popu lumqu c di spersi t . I ta ul t io ca

piebatu r quoque de vana fiduc ie quem ponebau t in anxi lio homin um ; ver um u t i hos tes S ionem di sper ser un t , i te quoque visitebun tu r

qui nunc de r ebus edversis S ion is exsultan t 1—2 2 )

a } Qua n toper e d e i ec t i s in t pr i st i na fel i c i t a t e 4,1 —1 0.

Popu lus erat peculium Dei c t r egnum sacerdo ta le (Ex .

Deus eum exal tavit ; quomodo ponam te in fi lios,u t sismihi in nomen

et in laudem et in glor iam (ler . at quantum appa re t

mutetus obsid ione et expugnetionc pe r Chaldaeos fecte ! v . 1 Q uo

mado obscur a tum est a ur um mu ta tus est ca lar optimus , disper si s un t

lapides san c tua r i i in capi te omn i um pla tea r um color , heb .

agg quam vocem S . H ier . alib i ver ti t obr izum ( Iob t inc tur am

(Iob aurum (Cant . vide quoque Prov . Is .

Dan . LXX h . ver tun t argen tum; ex u sa voeis videtu r esse syn

onymum eu r i . Hebr . disiec t i sun t lapide.» sanc t i Sunt qui aur um c t

lapides da eu ro templi et de eius acd ifi c io in terpretantesprofana t ionemsanc tua ri i , combust iouemeius et r uinam expressem cernun t (Rhab .

Ma id . Ma r . Lap . Tir . Men . ) sed cum in toto r el iqu e ca rmine dc solo

popu lo et de var i is popu li or din ibus nga tu r , in eu ro et lapid ibus sa nc

t is ipsum popu li splendor em pr ist inum et consecrat ienem qua Deo

secer exstiti t melius egnosccmu s , ed quam accepti ouem etiam v . 2

adducimur . l ta fere intelligun t S . Ephr . Theod . Thom. Sa , Ca lm.

Loch, S ohn . N a og. K ei i et et iam ra b . p. 2 8 . 88 , quamvis Cha ld .. de

sanctuario verba exponat . Aur um r et inet fu lgor em,lapidee san cti ho

nor em sibi v indican t et r everent iam! Ende ra tio edmi ret ion is cxsisti t

https://www.forgottenbooks.com/join

520 Lsuss r . 5 , 5-8

panem dic i pro cibo et victu notum est . Ea dem penu r ia pr emun turnatu maiores v . 5 qu i vesceban tu r voluptuoso in ter ior unl in vi is :

qu i nn tr ieba n tu r in or ooeis amp lexa t i sun t s ter cora qu i cupedi is

cibisque d elicat ior ibus entee u teban tu r , iam in plateis fame neca t i

prosternun tur ; qu i en tee gesta ban tur (hebr . ) in cocco,in pret iosi s

st regu l is cocco induti s , n unc iacent in sterqu i lin ii s , vilissima quaequ ead vitam susteutandam vel r e

qu iem capiendem avide a r r 1piun t ; in

sterqui lin i is c uban i,viles eibor um r eliqu ias conqu i run t anxi e . Al i i

ster cor a etiamde veste vi li et sord ida accipiun t .

lemcur tanta r erum in peius mu te tio? Graviter monet vates , u t in

ca t r istiss ima cond itione magni tudinem in iqu i tat is agnoscc re h and

vereen tur v . 6 et ma ior efl ecta est iniqu i tas fil iae popu li mei pecca to Sadomor umquae subversa est in momen to et non oeper un t in eo

manu…» u rbs Sodomi ta rum sub ito subverse in ter ii t neque in ei us

r uina menus hominum oeper unt i . e . labara r un t (beb r . Ma id . S a , Lap .

Men . Kei l) ; mc l ior scil . eius fu it cond itio cum eius quoque pecca tum

fuer it minus . Leudatur qu ippe repen tina subver sio, sic ut mors r epentina quae minus habet dolor is neque en im apud Sodomites

pa r vu l i lenta tebe sun t consumpti n eque metres coxer un t par vu l os :

acerb ior a igitu r tormen ta exper t i sun t c ives lerusa lem. Indecor umin iqu i tas compa retu r per versi ta t i Sodomita r um i am Dent . I s .

ler . Ez . non fec it Sodoma,sicu t fecist i tu

simili ter Ch r istus ui t tolereb i l ius fere et r emissius ter r ae Sodomorum

quam c ivitet ibus Inda (Matth . Luc . Iudaei en im

ct legis ct prophetar um inst i tut ione con tin uo edocebau tu r et benefi

ei is d ivinis ac castigetion ibus perpetuo er udit i perfracte r cbel leb an t ;

vide simi le apud ler . seq. cur sc i] . Inde plus peccer i t qu am Isr ael .Ad dic t iones vide Gcn . Dent . ls . ler .

Os . cepit glad ius i . e . lahoravit , gi rat , ei reumi t .

Cond it io lamenteb i li s por r o cern i tur in pr inc ipibus v . 7 cand i

diores na za ra ei eius n ive , n i t id ioros la ote , r ubioundiares ebor e an t i

qua ,sapph ir a pu lchr iores ; v . 8 den igra ta est super carbones fa cie:

ear um et non sun t cogn i ti in ploteis ; adha esi t cu l is eorum ossi bus,

a ru i t et fa cto est quasi l ign um nt i in v . 1 fil i i S ion genera timeu ro et gemmi s sanctis comparan tur , i te simil i modo h . qu al es

pr incipes olim fuer int descr ib i tur . Heb r .

"ma expli ca carenatus,clee

tus vel selectus ( 1 13 corona , diadema ) eomodo quo Gen . losepb

d icitu r na : i r in ter fratres suos i . e . electus, pr aec ipuo honore di

gnu s ; itemDen t . In popu lo autem coronat i,elcet i sun t prin

cipos et nob iles (cf. S ohn . Trooh . ) qu ibus hand immer ito sacerdotes

accensab is (Loch) . Pr ius quam Splend id i ol im fuer int c t decora or na

Lancer . 5 , 7- 12 52 1

t uque ven ust i depingitur ad pulch r i tudincm r equ i r itu r aspec tus

d ecens (sapph ire pulch r ior cs) ct deb i tus color d uplex , r ubor et can

d or (Thom. bebr . r ub icundiores cor

pore qua m oora i li ;a dc voce

D i :. î JD vide Iob ceter um vetar es in va rias abeun t sen tentias dee ius notione ; r ecen t iores communius cerel lia r ub ra

,a li i margar ites

ver t unt . Heb r . sapph ir us ex c isio eor um i . e . edco cran i elegan tes ac

polit i ec si essen t cx sapph ire cxcisi ac format i (Ma id . Mar . Lap .

Men . et recen tior es) vel sapphir e erat simili s politics eor um ( Va t . ) etforma ac spec ies . At quae mu tat io ! iam vu ltus eorum et fac ies precipsa n igr edine uigresc it , ite u t cognosci non possin t ; ed summam

meciem deducti sun t,ite u t solum pelle et ossibus constar e videan

tu r ; ipse cut is est dure,rugosa , ar ida .

Sat ins erat gladio in terfic i et celeremor te abr ipi quam len te tabe

et fame consumi c t ed desper at ioncm adigi v . 9 melius fu i t oooisis

gladio quam in terfeotis fame , quon iam i st i ex tabuer un t consumpt ia ster i i i ta te terrae ; v . 10 manus mu lier um miser i cordiam ooxer un t

filios suos fa ct i sunt cibus eorum in con tr i tione fiiiae popul i meibeb r . v . 9 qu i defiu .rerzmt len te sci] . tebe consumpti et quasi

t ransfa .vsi sine fr ugibus campi i . e . penur ia victus cucca ti . E t quemhor renda fuer it plage femis in v . 10 sat is dec laretur ; i te in eis

espleta est omn is i ra quamDeus minatus erat Dent .

b) Ca nn e poena r um ex ponun t ur 4 , 1 1—2 2 .

Postquam tempor e obsid ion is vel gladio vel miser r ima fame interempi i sun t multi Deus r u inam complevit incendio u rb is v . 1 1

Compievi t Dominus fu ror em suum,efi udi t ir am indigna t ion is suae

et succend i t ignem in S ion et devaravi t fundamen ta e ius in

fur ore et i ra i ndignationis Domin i i am ind icetur quod v . 6 erat d ie

tum,soi l . in iqu ita tem popu li esse causam ruinae ; cemen im indigna

t ionem pecca tor ibus Ieremias con tin uo denunt ievit , n is i r esipuer in t

( ler . quomodo Deus u rbem succender i t , in visione Ez .

praecla r c symbole decla retur . Eam poenam incend i i vast issimi emn iaque devorantis iammin atur Deus Den t . Pecca tis en im pro

phetar um et sacerdotum id cfi'

ectum est quod incred ibi le esse videbatur , soil . Deum proi icer c et deler c et hostibus tradere domum

suam et locum illumin quo se nomen suum i . e . glor iosemsuaema iesta t is man ifestationem esse posi tu r nm in sempiter num et fere ocu los

suos ct cor suum promisera t (3 Reg. v . 1 2 non or ediderun t

r eges ter ra e et un iversi habi ta tores or bis, quon iam ingrederetur hostis

et in imicus per por tas l er usa lem; v . 1 3 pr opter pecca ta propheta r um

52 2 L.1mz.vr . 5, 12

- 15

eius et iniqu i ta tes sa cerdotum eius, qui efl uder un t in medio eius sa n

gu inem iustor um de i falsa Indecor um fiduc ia vide ler . seq .

et qu is per cut iet nos?qu is ingr ed ietur demos nost ra s?

Urbs natu re et a rte erat mun i t iss ima ; id iam elucet ex audac ia Ieh usaeor um 2 Reg. seq. ; tempor e quoque poste riore ver iae mu n i t ienes

,tur r es , moen ia addeban tur ab Oz ie , loatham,

Manasse 2 Per . 2 6,

9 ; 2 7 , 3 eti am tentamin a i lla r epet ite qu ibus asus est Senn e

cher ib u t c ives se dederent ostendun t obsidioncm u rb is ct expugn a

tionem eb Assyr ii s existimetem esse r em leber is tempor isquc n imi i

(of. Is . seq. Por ro non era t incogn itumgen tibu s v ic in is urbem saepius mi ro Dc i in terven tu esse ser vatum ct eius impugnator i bus r em mele cessisse (cf. 5 Reg. 2 Per . seq. Ps . 55 .

Quibus omn ibus cffic i tnr locut ionem in v . 1 2 min ime esse adoo

hypc rbolicam, sicu t a liqu i consen t Auc tores ct fanta rcs ma lo

r um praepr imis esse pseud0propbetes et sacerdotes accusa ti o est in

oracu lis Ieremiae frequ ens

etc . sim. Ez . seq. 26 . De caed ibus patre tis vide l er .

Cum sacerdot ibus et pseudoprophetis cae

des potissimum adscr iban tn r hoc loco, e vero non aber rab is si etiam

in caedibus e Manasse pa tretis mal i tiam et mach inat iones eor umplu

r imum valuissc cxist imever is ( 5 Reg.

Pr opter quae scelera omni bus ebominat ion i erant , non solum su iscivibus , verum etiam al ien is ed quos eiccti sun t ; v . 1 5 crr aver un t

oaeoi in plo tei s, pol lu t i sun t in sangu ina, cumque non possen t ten ue

run t la c in ias suas v . 15 recedi te pol lu ti , olamaver un t eis r eoed i te

abi to, na li le tanger e iurga t i qu ippe sun t et commoti di xer un t in ter

gen tes non addet u l tra u t habi tet in eis de i isdem est sermo

dc qu ibus in v . 1 3 quod eo eonfic i tnr qu ia in ut roque versu de san

guine et de macu lis e sangu inc con treet is men tio fit . Dicun 1ur er rar e

caccor um instar i . e . obcaecat ionc i lla quae in iqui tate in du c i tu r et

fu rore ae rab ie qua in pios grasseh entu r sese sangu ine i llorumma cula run t et in tantum sangu ine effuso innocen t ium pol lut i crunt ,

u t

eor um vestimen ta al ii a t t inger e non possen t i ta ex b ebr . ; proin de

quan topere illi fu er in t sangu ine contaminat i expr imitur . Et in qu an

tum caecus il le furor et c reb rac caedes ebominat ion i fuer int , dec la

r atur v . 1 5 i is en im ecclemabe tu r vel sa l tem debu i t acclamer i idem

quod leprosi c lemar e i ubcben tu r lege ne qu is sc i] . propius acced e rc t

(Lev . Repctitis sc il . vic ibus eb ire et r ecedere iuben tu r

n e qu id tangent teetuque suo con tamincn t proh ibentu r ; qu ib us verb is i

'

estidium,hor r or

,cen temptus sign ifica tur . Etiam in ter gen tes

eor um scelera innotesceben t ; quando fugieban t , vagaban tur b ebr .

https://www.forgottenbooks.com/join

524 Lsmzxr . 1 , 18-20

Lap. Ca lm. et r ecen t iores ) i . e . Chaldaei qu i und iqnc urbemc ingeb an t

ct omnes exitus observaban t erant quesi vena tor es sedula invigi lan tesne rex et pr incipes ali ique fuga sese subduceren t . I ta und iqnc ci nct i

et ab omn i via et exi tu proh ibi ti fetcbantur instar e finem c t dc r eb us

su is c t regno esse conclama tum. E t quamfr ustra Sedec ias et pr inc ipesingem capessere tenter int in memoriamrevocai v . 19 velociores fuer un t per saou tar es nostr i aqu i iis ooeli super montesper secu ti sun t nas ,

in deser to insidia t i sun t nobis » ; eos qu i qu am celer r imc poter un t

fugicban t Chaldaei insequentcs compr ehender un t ; i taquc veloc iss imoseos fuisse censendum er it , nude eomparai io illa nata est , qu a simu l

minae ol imdatae et a vate repetitae in memor iami is revocan tu r (Dent .

ler . Sedecias rex fugit versus Icr icho ; ab lerusa lem ver

sus Ieri cho profic iscenfibus complures celles vel cl ivi ob i ieiun tur ( viav . g. ascend it secundum mon tem ol ivar um, ascend it iterum pone.

Bethen iam; cf. Socinus, Pelaestina und Syr ien , Leipz ig 187 5 p. 269

seq. ; accu rate i ter illud super celles et per va lles faciendumdescr ib itR i t ter , Er dkunde , 15 . Thei l p. quare mer ito dicitu r super

mon tes a rden ter , acr iter persecu ti sun t nos ; beb r . p‘1'i quem vocem

S . H ier . bene cxpressit Gen . cxarsist i post me . Captus est au

tem Sedecias in deser to quod est iuxta Ier icho ,u ti d ic itur ler .

vel in campo sol itud in is ier icbont inae ; cf. 5 Reg. et pe r

secutus est exer citas Chaldaeorum regem comprehendi tque eum i n

plan itia ler icho .

Rage capta vana quoque Indecorum spes denuo confusa est v . 2 0

spir i tus or is nostr i chr istus dominus captus est in pecca t is nost r is, ou :

dix imus in umbr a tua vivemus in gen t ibus beb r . captus es t in

foceis eor um,u t i ver tunt Sy r i os ,

Va t . Ma id . Ma lo . et recentior es ;

Cha ld . in ret i , Ca lm. in insid iis eor um. Ut i ex anteceden tibus iam

clucet verba referuntur ed Sedec iam r egemqu i tamquamrex theocr a

t icus appel latu r unei ns I ahce ,sicut etiam Sau l eo nomine voca tu r 1

'

Reg. 1 1 2 3 2 Reg. 16,c t David 2 Reg.

Ps . quod nomen r egi theocra tico saepius i nditu r 1 Reg.

5 ; 2 Per . Ps . Beh . etc . Qualemspam

in Sedec ia posuer int , declarat cum vocans spir i tum nar ium nos tr a

r um,spi r itum vita lem per quem spi remus , vivimus , qui nos tuetu r

et in vita et pace conservet insuper sperahant qu i cum eo

fugam ar r ipieban t se cum il lo ad gen tes vi c inas pervcnturos , ib i b c

n igne hab itum i r i sub eiusmmbr a , protect ione auctor itate se vitamdegere posse qu ietem c t fel icem. Rege cepto omn is haec exspec ta ti o

egregie concidi t .

Launur . 5 , 20 22 525

Cum in vulg. legatur Chr istus dominus captus est in peccat is nostr is , non

est mirumquod al iqu i verba retu ler in t ad Ch r istum ; i ta Rhab. S . B on . Sa ;

et iamLXX habent Xpm òq xépwq ; quere Theed . Oi . quoque un ice de Chr isto

expl icant . Sed iu remer i topler ique in terpretes verba in tell igunt dc r cgc vel

Iosia vel ut i in tell igi debent , de Sedecia . S . H ier . qu idem verba ad Iosiam

regem refert (ad Zach . M . et e . Peleg. I l 22 . 23 ; M .

licet al i i iuxta intell igen t iam spir i tualem hoc referen t ad Dominum Ie

sum vel per anagogen de Iosia etiam acc ipi t Chald . ; Thom. rom in

med io rel inqu i t de Iosia vel de Sedec ia vel mel ius de Chr isto al i i de

Sed ecia ed l i t teram quem tamen u t typumChr ist i consideren t (Ti r .

Sed rat io typica fru stra quaer i tu r in Sedec ia , in eius inohed icn t ia in eiu s

fuga quae ti t con tra Dei volun tetem c t qua vat icinium Ieremiae eludere vo

luissepot ins vi detur . Verba nul lomodo ad Iesiec sor tamconven ireman ifes tumest . E t iam S . H ier . a li is in loc is b isce lamenta tion ibu s plangi evers iouem lerusalem e t quadrupl ici alphabete r uinas eius piangi aper te agnosci t

( in l s . M . praef. in Ceterum vide quae dc hoc loco

note t Cor nely, Introd . Il 2 p. 505 . E wald verba de Ioachin d ici vu l t .

Demum carmen absolvi tu r co quod n t Thom. e1 t,comminatu r in

sultanti bus et consoletur Iudaeos ; i ta hoc quoque carmen lecte spe et

cxspccta ti onc instaur ation is absolvi tu r ; v . 2 1 ga ude et la eta re, fi liaE dom, quae habi ta s in terr a H us ; ad te quoque perven iet oa iix , ine

br ia ber is a tque nudaber is ! v . 2 2 completa est iniqu i tas tua fi lia S ion ,

non addet u ltr a u t transmigr ei ( e visi tavi t in iqu i ta tem tuam fil iaE dom,

d iscooper ui t peoca ta tua Edomi tes magno tr ipud io cla

dem u rb is esse prosecu tos cer tum est ex Ps . et ex Ez .

u ti ol im quoque exsultar unt Abd . v . 1 1 . 1 2 . Unde pro

pheta non sine magna iron ia d icit gaude c t lecture Sed calix fu ror isd ivin i ed te quoque deferetur ; pondus irae Dei sen t ies ; ehr ia fies

,ca

pt ive ,inops ,

vasta te squalehis De eb r ietate tamquam de

maxime celamitate qu amplen is hausti hus e ca lice vin i fur or is Domin i

perciper c debeb it , vide ler . hanc eb r ieta tem et stupefec ti0ncm

consequ itur opprob r ium ; cf. N eh . De te r r a Hus vide l er .

c t Iob In Edom adumbratu r qu id omn ibus Dei c ius que r egn i adversar i is obven tur um si t . Sed dum in imic i Dei prostern un tu r spes est

pro populo Dc i . S ion cx ru in is r esu rget fin i ta est cu lpa tua (beb r . )i . e . pro te fin is in iqu itat is et poenae e Deo est sta tutus ; Sion restituetur neque in poster uma ltero exsilio populus Dei d i3pergc tu r ; theoc r a

t ia instaur ab i tur modo stabili . De qua in stau ra t ione vide ler .—3 1 ,

3 7 . A lia est sors Edom cu ius peccata u lt ione d ivina cast igabun tu r ;

peccata r cvelant u r,dum pun iuntu r , dum ex poenis man ifestum fi t

quem multa et quemmagna fuer int peccata Cen clud itu r i ta

526 LAMEN T . 5 , 1 - 5

que hoc quoque ca rmen magno i llo omn ium oraculor um doc umento

strage inimicorumDei , vi ctor ia atque tr iumpho popu li Dei .

5 . Orat io I eremiae prophetae. Cap. 5 .

Ano . Uti Thom. d ic it , expon i t vates in hac orat ione popul i miser iam et pet it miser icordiam; etmiser iamquidemquantum ad mala .

et quan tum ad bona ami5sa . Ca lamita te in un iversum proposita ad

singu la quaedamdescend it qu ibus quot afih'

ct ion ibus preman tur osten

d itu r . Bis quoque , in v . 7 et 16, pecca tis popu li haec omn ia esse ad

dueta eonfitetu r . DemumDei miser icord iamquamab in it io implorzw i tetiam in fine efflagi tat . l taque

’

iummer i to ora t io appellatu r i n texta

la tino haec miser iarum coram Deo exposi tio . Inscr ipfio haec n on

legi tur in beb r . neque apud LXX ; legitur apud Syr um et in version ear abica oratio leremiae .

Conver tit se vates ad orat ion is r emed ium (Th0nt . ) Deumdepreea nsut ad su i popu li miser iam animum advertat v. 1 Recorda re Domi

ne, qu id a ccider i t nobis ; in tuere et r espice opprobr ium nostr um

idee recordar i vel memin isse postu la tu r , u t c ito auxi lium ind igent ihus eonferat In qu ibus consista t opprob r i um,

in sequen

t ib us declaratu r . Pr imo en im quaecumque possidebant , iam ab in i

mieis et alien is occupata sunt v . 2 her edi tas nostra versa est a d

a lienas domus nostra e ad ex traneos r egio, agr i , campi , pasc ua

qu ibus her ed itas popu l i constabat in al ienorumsunt potesta te ; domus

arb itr io hostiumr eli c tae sunt,qui domus lerusalemdestruxer unt Reg .

ler . et r eliqua domicilia per ter r ampro lub i tu iure vic tor inevel occupabant vel d estruebant vel qu ibus volebant donodabant Edomitas pa r tem ter rae occupasse , patet ex Ez . seq. Ad han c

spol iat ionem accedit quod omn i protec t ione ac defensione carent v . 3 .

pupi lli fa c t i samus a bsque pa t re ma i res nostrae quasi vidua e

i . e . velu ti pupi lli qu i non habent pr otectoremvel praesid ium (Cha ld .

A lb . Sa , Ma r . Lap . pa r iter mat res viduae repu tan tur , qu iaetsi mar iti v ivant tamen protec t ionem ac defensionem praebere non

possun t . Unde pupilli et viduae d icuntu r tamqu am qui omni auxi liosu n t dest itu ti et omn ium oppressioni et iniustifi ae exposi t i . Quod a l i ir egem appella r i pa l r em volunt , non potest usu bebr . demonstrar i .

Cum igitu r protec tione sint destitu ti , pro lub i tu alienor um oppr i

mun tur v . 5 aquam nostrum pecum'

a bibimus , liqua nostra pr e"

t ia

compa ra vimus cum omn ia ab host ibus capta sin t et occupa ta ,

et iam pro r ebus maxime obvi is et necessa r i is pretium solver e deben t

https://www.forgottenbooks.com/join

528 LAMEN T . 5 , 7- 10

patr um; quomodo ,lucu lenter patet ex l ib ro Ier emiae . Ceterum in

rebus temporali bus et in calamitat ibus civ i libus omnino va let illudego sumDominus Deus visi tans in iqu i ta tempatr um in fi lios intertium et quar tam gener ationem eor um qu i oderun t me (Ex .

Deu t . ad quae verba E st ius ad nota t visitar e Deum pecca ta pareu tum in posteros peccata maiorum suorum imitantes au t cer te a

parentumpecca tis non omnino receden tes,u t videlicet parentum in i

qu i ta s sit occasio quaedampun i t ion is pos ter orum, quì poster i propr ie

qu idem affl igautur propter pecca ta propr ia sed oc casionemgravior is

puni tion is praeben te pa ren tum in iqu itate . Ceterumvero al iquo sensu

posse cu lpam r ei ici ad ma iores , vide ad ler . 1 2 .

S imu l cum aifli ction ibus ind ign itatem r ei sen t iunt quod i i qu i a b

ipso Deo in lib er tatem ol im vindicat i er an t tamquam popu lus Deo sa

cer et r egn um sacer dota le (Ex . iam sub iaeent arb itr io et tyran

n id i servor um regis al ien i v . 8 ser vi domina t i sun t nostr i ; non u i t

qu i redimere! de manu eor um desc ri b i tur,u t A lb. a it

,indign i

tas angur iant ium qu i nos oppr imun t ser vi sun t ; nametiamsa tr apae

et pr incipes serv i sunt et appellan tu r r egis r egum. Possun t i ta appe l

lari omnes a l ien i spectata d ignita te theoc r at i ca populi Dei et r ationehabita oracu lor um qu ibus Isr ael caput gen tium, gen tes autem ser viet ancil lae Israel vocantu r (cf. ls . ler . S an t

qui da agmine capt ivor umqu ibus praesin t ser vi accipian t ; at vide ad

v . 5 et ad seq. v . 9 in an imabus nostr is affer ebamus panem nobis a

fa cie gladi i in deser to in anima bas i . e . i ta u t an imam,v itam

nost ram quasi pr etium solvere debeamus , igitur cummagno per icu lovitae nostrae victum nob is compor tamus et compa ramus ; Chaldae ienimper r egionem vagan tes impune ludaeos qu i r el ic ti sunt vexan t

vel etiam occ idun t ; paupores en im r el icti sunt Reg. ler . 39 ,

10; et qu is posset vel vel let Chaldaeos in i us voca re si al iquos

agr icolas i ntercmisscnt ? praeterea agr icolae il li et vini tores , plebs

pauper um r el ic ta , pr otec tione ca reban t ; quare latrones gen tesqu e

vi c inae impune messem eor um d i ripieban t ita ut non sine vitae d iscr imine agr orum vinearumque pr oventum col ligerent vel in pascu is

gr egum versaren tu r . Expl ica gladium deser t i de armat is in campisvel pascu is praedam agen t ibus vel de la tron ibus . Unde impletur inill is ser vies inimico t uo quem immi ttet tib i Dominus fame et s i tiet n ud ita te et in omn i penu r ia et ponet ingum fer reum super cer v icem tuam (Deu t . Atque pan is tan to cum vitae per icu lo com

para tus ne ad famcm qu idem pellendam sa t is est ! tan ta est a ifl ict io

angar iator um (AM. ) v . 10 pellis nostra quasi cl ibanus exusta est a

fa cie tempesta tum famis cf. ar u it cut is et facta est quas i

LAME N T . 5 , 10-1 3 529

lignum; denigr a ta est super ca rbones facies eorum. Heb r . c ul is no

st r a forna c is ins ta r infiamma ta est propter ex ustionesfamis vel pellisinca lu i t ( Va l . Ma ld . Ma r . et r ecen tiores) ; ergo fames u rens et comburens desc r i bi tu r , qua cu t is r ugosa fi t , sc ind itu r , et desider iumquou rgen tur ad fumem explendam compa ra tur flammis incensi ol iban i .

Ad has calamita tes accedunt a lia in iur iar um ac contumel iar um

genera , quae singul is popul i ord in ibus in fer un tur . Pr imo id commemora tu r quod a mi lite libid inoso mulier ibus infer tur et quod mar it iset pa tr ib us ingen tem afi

'

er t dolorem et femin is moeroremmaximumv . 1 1 mulieres in S ion bumi l iaver un t et vi 1qines in c iu i ta t ibus I uda

i . e . oppresserunt , eis vim intu ler un t ; impletu r i taquc , u t Thom.

monet , il lud Den t . 28,30. 32 : uxor em accipias et ali us dormiat eum

ea ; fi l iae tuae tradan 1u r a lter i popu lo videntibus ocul is tu is et defi

c ientibus . Dein quam ind igne hab it i sin t primores v . 1 2 pr in cipesmanu suspensi sun t ; fa cies seuum non er ubuer un t beb r . manu

eor um i . e . hostium manu ,ab hostibus su spensi sunt ; ita iamS . Ephr .

Va l . Ma ld . Sa , Mar . Lap . Men . r ite expl ican t et e r ecent ioribus Loc/z,

Sohn . Tr ac/1 . Then . N a eg. Kei ] . A li is placet expl ica re manu suspense

sunt eor um cada vera ,ut sc i] . mors r eddere tur magis ignomin iosa ,

uti exempla haben tu r Gen . 1 Reg. 1 2 (Ca lm. et rab .

p. immo non defuerunt qu i vel lent pr incipes su is ipsorumman ibusnecem sib i laqueo consc ivisse rerum omn ium desper at ione . Cum ex

Dent . maledietus si t a Deo qui pendet in ligno ,hoc genus mor

t is Special i lamen tatione vates deflet ; cf. N um. los . 2 R eg,

9 . Quod hic vert i t S . H ier . facies seuum etc . t r an stu li t Lev . 1 9,

32 honora re personam senis . Cum in v . 1 5 de aeta te provec tis sermo

si t sa t ins er it hoc loco senes accipere tamquam d ign i tatis nomen quo

pr inc ipes et magistratus honorar i et appellar i soleban t , uti sen iores

popu l i etc .

N eque u lli netati parcebant v . 1 3 adolescen t ibus impud ice abus i

sun t et puer i in l iqno cor r uer un l v . 1 5 senes defecerun t de par t is,iuvenes de chor o psa llen tium bebr . v . 1 3 adolescen tes ma lam

por ta n t vel baiu lant (cf. Va l . Ma l ti . Ma lu . S a ,Ma r . Lap . Ca lm. et re

cen t iores) i . e . ad servi tia du ra et vil ia adigun tu r ; molere ,in pistr ino

laborar c labor erat omn ino gravis cu i vi lissima mancipia addiceban

tur ; cf. Ex . Ind . l s . mola con staba t duohus lapibus molar ibus rotund is superposit is , ca ti llo et meta ; gr ana femmine

quod in med io catil lo er a t immi ttebah tu r et in ter utr umque lapidemmoleban tur ; lapis super ior duohus in ser tis l igneis paxil li s b ue i llucqueman ibus ver tebatur , fa rina in sub iecta tela colligebatu r (de H ummela uer , ad lud . Comment . p. [Inde quod de puer is

530 Lausxr . 5,13—17

di ci tur in ligno cor ruer un t , aliqu i capiuut de l igneo manubr io quomolem volvere adac ti sint

,douce prae lassi tudine cor ruer int ( ra b .

p. 33 . Va i . S a , atmelius pler ique de fasc ibus et oner ibus liguor um accipiunt ad quae comportanda ab host ib us cogebantu r i ta u t

oner i succumber en t . Al ii de plagis bacu lo infl ict is exponunt (Ma /d .

Cha ld . l ignum de pa ti bulo l igneo expl ica t . Lengius progredi tu r

Ca lm. qu i pu ta t muta r e textum et scr ibere 1513 : pro 1527: i . e . puer as

eer u coorer un t esse versionemnon spernendam quam al iqu i probaver int ; vide H ier . vocemmolac moler e sensu a ccepi t obscoeno,

u t i quoque Iob quam notionem vox beb r . hoc loco cer te non

habet , pr ou t iam ex memb ro paral lelo consta t ; vocem eo sensu ab

Heb raeis figura li ter in tell igi in loc is ls . et l ud . S . H ier .

r efer t ad ls . locum (M . Quare mer ito Opina tu r Ca lm. etiamhanc versionem nostr o loco ludaeos habere auc tor es ; a t rub . p. 33 .

103 vox de labore molend i expl icatu r . ln ea Oppressione et calamita tecoetus

,comitia , quae in port is celeb rabantur , sermones fami liar es ad

quos habendos etiam in por tas conven ire solebant (cf. Gen . Iob

et 1aet i iuvenum chor i omn ino cessabunt ; b ebr . cessa n t a por

t is, ab in str umen t i s pulsa t il ibus , qua lia crun t c itha ra , nabl ium; vel

cessan t a carmin ibus ad fid ium sunum decanta nd is,a can tu fidium

( cf. Ges . Thes . p. P roinde impletum est i llud auferam de loco

isto in ocu lis vest r is et in d iebus vestris vocem gaud i i et vocem laetit iae ( ler . atque etiam, u t Thom. adnotat pr ius illud

addueet super te gen tem procacissimamquae non deferat seni necmiser eatur par vu li (Dent .

Unde omn ia complec tens Iamen ta tu r v . 1 5 ele/eci ! ga udium cor

dis nost r i ; versus est in luctum chor us nos lm v . 1 6 cecidi t cor on a

capi t i s n ostr i ; r a e nobi s qu ia pecca vimus u l timo verbo vates

ind icat ad qu id tandem omn em han c enumer ationem et lamen ta tio

nemvaler e vel it . lmpletum est quod Dominu sminatus era t conver tamfestivi tates vestr as in luctum et omn ia canti ca vestra in plan ctum (Am.

den ique cec id i t corona omn is glor ia nostra ,omn is

dominat io ,fel icitas

,laetitia ,

or na tus evanu i t . l ta acc ipe coronam

sensu ampl issimo ,non de solo r egno ,

n eque de sola u rbe qu ae s it

cor ona c ivium ,nequ e de solis corol lis flor e is qu ibus festis d iebus ,

nupti is convivu s vu lgo u ti soleban t . Culpar um consc ientia moti qu ibus ta ntam advexer unt sib i ru inam dolor e salubr i an imi implenturcuius testis quoque est hab itus' exter ior v . 1 7 « pr op terea moestum

fa ctum est cor nostr um, ideo con tenebra l i sun t ocu l i nostr i , v . 1 8“

1 . De verbis vae nob is quia peccavimus, exstat sen no S . Ephr . t . 2 op. syr . p. 350 .

https://www.forgottenbooks.com/join

532 LAME N T . 5 . 2 1 - 22

pio ! v . 22 sedproi ic iens r epu li st i nos, ira i a s es con tra nos vehemen ter

praec la re expr imi tur in ipsa precatione a Deo debere in i tium con

version is pon i Deum sua gr atia illuminante et moven te debere hominem invita r e et ad se a t trah ere ; cf. ler . Dein petitu r , u t

sicut a pr in cipio pr imos pa t r iarchas , Ab rah am,Isaac

,Iacob

, piena

fide et d i lec tione sibi fecit esse devotos , i ta et ipsos eodem muner e

sibi fideles ac devotos facere d ignet ur ut sc i] . innovet ami

citium et foedus,sicut in d iebus pr isc is ; vide ad ls . ler .

Mich . Quae peti tio tandem ea r a t ione Deo commendatu r quiafixum a tque const itutum est apud ipsum,

u t popul us non in pet pe

tuum abi iciatu r ; is enim est sensus b ebr . ux't: n isi r epu ler i s nos

,

vel an enimp rorsas nos r eiecisses , i ra tus esses nobis m'

mis ? videl i

cet id fier i nu llo pac to potest , ergo cito adiuva nos et e rue nos ! Bene

afi'

er t Tbom. ad il lustranda haec verba u umqu id proi iciens ab iec ist i

Iudam au t S ion abominata est an ima tua ( ler . ld fier i nequ i t ;ergo ce rt issima nob is exsist it spes tor e ,

u t in gratiam rec ipiamur .

Absolvuntur i taquc lamen tationes hac ea consola tione et spe ad

quam in an imis exc i tandam vates querelas omnes et sigui fioa tiones

dolor is et cu lpar um agn it ionem et confessionem di r igi volu i t . \'

iam

ostendi t qua ex calamita tib us emergere possint ; quid u ti lita tis et doct r inae ex eis capiendum si t iterato incul cavit ; demum lae ta spe

omn ia conclud i t . Cum u ltimus quoque versus hu ic spei addet rat ionemvalen t issimam ex eo petitamquod fier i nequeat u t Deus popul umsuum in aeternum proi ic iat , inan is est Iudaeor um supersti tio , u t ai t

Ca lm. , qua super iorem versiculum v . 2 1 h ic in cod icihus suis ad

lectionem pub licam destinat is repeti inbent , ne totus liber mal iomini s sen tenti a verbisque tr istibus claudatur .

Ex v . 2 1 ct Zach . conc i lu tr iden t in i patres col ligunt doctr inam de

grat ia Dei ad conversionem praeven ien te (sess . 6 cap. idque apt issime ;nam red i tus et conver sio, de qui bus vates loqui tur , est instaurat io foeder i s

cum Deo est innovat io amici t iae , est red integrat io sacri i ll in s connub i i

quo sponsa Domin i Domino paolo sempi terna con iungitur ; vide ad Os . 2 .

19 . l er . seq.

https://www.forgottenbooks.com/join

536 un mer one BAR .

v . 37 1 (Domba r t , Vindobonae 188 7 p. 1 39 ; t . XV ex Corpore scr ipt .

ecclesiastic . ) S . Cypr ianus , testim. (M . S . Eph r aem serm.

adv . Ind . in op. syr . t . l l l p. 2 13 Or igenes, bom. 7 in Ex . (M .

S . Athanasi us ,de S . Tr in it . d ial . (M . etc . ; alia eaque

plu ra testimon ia proferem ad infr a in commentar io . Ceter um d e

usu l ibell i ecclesiasti co vide Corne ly , In trod . I p. 7 1 seq. I l 2 p. 52 6

Kau len , E inleitungp . 3 17 , quem u sumu tpote evident issimum, cu iu s

mu lta exempla et iam afi'er t Reusch , Erklaerung d . Buches Baru ch ,

1 853 p. 3 - 2 1,ipsi quoque protestantes concedun t . l ta Fr i tzsche

(Kun gefasstes exeg. Handbueh zu den Apokryphen ,1 85 1 p . 1 75) a

tempore l renaei et deinceps frequent issimus est eius usus praesee

propter- 37 apud Patres graecos et latinos . Aliorum testimon ia

afl'ert Corne c . I l 2 p. 52 7 .

Hisce omn ibus qu ibus s ua libel lo conci lietur auctor itas acced i t te

st imonium gravissimum in ipsa l ibell i insc r iptionc enunfiatum et

haec verba l ibr i quae scr ipsit Baru ch filius N er iae fil i i MaasiaeQuibus verb is ille designatur Baru ch ,

de quo ler . et seq .

soc ius sci ] . Ier emiae eiu sque in sc ribendis oracul i s ama

nuensis . A tqu e hac inscr ipt ionc decla rar i ver um libell i au ctorem cer

tum est . N am tal i l ibr i de se ipso test imonio fides est adh ibenda , nis ialiunde ex r ation ibus vel in tern is vel extern is aliud clare evinc i tu r .

lam vero tantum abest u t il lud testimon ium ex u lla par te infirmetu r ,u t rat ion ibus valentiss imis roboretu r . N am l ibellus ta l is omn ino est

qu alem eum iu re exspectamus , si et Baruch auctorem et tempor iscond it ionem perpend imus . Bar uch en im

,soc ius Ieremiae ciusqu e

amanuensis , cer te i ta scr ibere eensendus est , u t quae in o racul is Ieremiae praec ipua sun t a liqua imitat ione expr imun tu r totumque d icend i

genus color e quodam ill i us or acu lor nm imbu atu r . Atque haec in l i

bello r evera adver ti negat nemo , affirmant mul ti s omnes . N am orat ioi lla qua popu lum docet peccata sua coram Deo eonfiter i omn in o

exacta est ad normam quam Ier emias pr aesc r ipsit Deum iuste pun ivisse ; omnes ord ines reges , pr in cipes , sacerdotes , pseudoprophetas

peccasse ,i isque mer ito confusionem faciei fier i ; populumnon aud i

vi sse vocem Dei a d ie qua educti sin t ex Aegypto nec vocem prophe

ta r um,sed abi isse in sensum cord is su i pr avi di i sqn e servisse ; qua r e

Domi num vigilasse et adduxisse mala . Haec au tem iter um i tc r amqu ca Ier emia dic i et momer i in aper to est positum ( cf. seq. 5 ,

5 . 1 9 ; 7 seq. EOS aper iun t sensus poenì ten t iae

quos Ier emias docu i t ; dein espl ic ite pr ofi tentur se non obedi visse

pr aeceptis per Ier emiam t r adi t is ; - 26 cf. ler . 1 1 seq.

seq. Spem quoque r editu s eo modo exprimun t quo

nr: AUCTORE nan . 537

solet Ieremias ; et ler . 1 9 ; Bar . et ler .

Bar . et Lamen t Bar . et ler . Ba r . et

l er .

Porro ut i Ier emias vat ic in ia per a lios prophetas data quandoquer ecolore solet

,i ta Baruch quoque or aculis u titu r ex Deuteronomio

depr ompti s 16. 29 locos lobi Isaiae (5 ,36 ; 5 seq. ) simili modo adb ibet et in suum tr ansfer t usum sicutapud Ieremiam adver t itur .

Dein ea quae l ibello traduu tur ad tempus illud cui libellus adscri

b i tur quammaxime apta sun t et consentanea . Assignatu r annus qu intus postquam lerusalem u rbs est in censa a Chaldaeis in telligi

autem u ltimam il ium calami tatemper N abuchodonosor inductum,de

qua 5 Reg. et ler . seq. agitur , patct tum ex ipsa voce

succender un t eam igni , tum ex u t manducar et homo carnes

filii su i (cf . Lamen t . tum ex seq. lam ad tempus

ill ud congruit , u t ex mon it ione Ier emiae oren t pro r ege c iusque

filio , qu ia in pace i llorum er i t pax ipsorum. Illi tempor i quammaxime consentanea est memor ia illa r ecens malorumquae perpessisunt

, quae mala iterum iter umque commemorar e atque describere

vatem hand piget ; item memor ia pecca torum et in obed ient iae in

Deum; itemprecat io u t inven ian t gratiam ante fac iem eorum qui se

abduxissen t ; namex Ieremia edoc ti sun t longius fare exsi lium.

Sed par i modo necessa r ium erat tempor i il l i , u t sicut sensus verae

poen iten tiae excita r etur, i ta spes quoque r edi tus et instaurat ioni s

secundum Dei promissa foveretur , quod u trumque l ibello egregie

praestatur . Cum exsules,u ti Ps . 1 36 quoque demon stratur , max imo

tenerentur u rbis lerusa lem amor e et desider io, al locut io illa metr o

polis ad fil ios ciusqu e gemitus —29 eo tempore ad an imas perec lleudos et ad verae pietatis sensus traducendos magnoper e accommo

dabantur . N eque minus apte i lli s postqu am in se expert i sun t qu iddamn i in iqui ta te alla tum esset , inculcatur quan tum possidean t in

lege Dei thesau r um, quan tum emolumen tum et qualem omn ium bonor um fon tem. Quar e si eo tempor e populus Dei er at edocendus , consolandus

,erigendus , dub ium non est qu in libello hoc id muneris

modo quodampr aecla ro praesti tnm sit . Demum nih il in co invenitur

quod non vero Dei pr0pheta d ignum sit , quod non pie , gr avi ter , ver eet ad r em apte di catur . Itaque ex ra tionibus in tern is n ih il iu re potestafferr i quo inscr iptio l ibr i falsitat is argueretur ; ergo hoc iam titulo

pro vera et genu ina habenda est .

Al iqui moveru nt quacstioncm,fuer itue Baruch solum scriptor l ibr i

Ieremia d ictan te an vero sensu auc tor . Bum scr ipsisse librum Ieremia

538 un mer one BAR .

d ictan te censent Sanc t i us et Cornel ius a Lapide et id qu idem quia

d icatur et haec verba lib r i quae sc r ipsit Baruch et qu ia i ta fac il ius ver iusqu e explicetur , cur tot Pat res l ibel lumsub nomine Ier emiaeallegen t . At Ba ru ch esse auctorem et scr iber e sensu et not ione com

mun i de vero d ic i auctore cer tum omnino est . N eque desun t Pa tres

qu i librum sub nomine Bar uch in med ium afi'

eran t . Cnr al ii sub no

mine Ieremiae,inde fac ile in telligitu r qu ia libel lus ad iunctus era t

l ibro Ieremiae et unumquoddam cum illo numerabatur,u ti ex Epi

phan i i loco supra allega to patet . Idem concludere licet ex Or igen e

(apud Euseb ium, h . e . M . et M . Ad quod et iaminserviunt verba S . August in i hoc test imoni um (Bar . seq. )qu idam non Ieremiae sed scr ibae eius attr ibuunt qui vocabatur Ba

r uch , sed Ieremiae celebrat ius habetur (Civit . Dei M . 5 1 ,

P lur ibus de ea quaest ione Lansselius agit ( i n Ba r .

Quodsi Baruch l ib rum composu i t , eum scr ipsit b ebraice . Atque he

b ra ice fuisse scriptum quamvis hod ie non supersit n isi versio gr aecaiamex il lis constat quae dieta sun t de ver sione a Theodot ione facts. d esign is or igen iani s , de notis in textu h exaplar i de test imon io Epiphani i .Bu ie indoles quoque version is graecae plene concordat . Totum en imdicend i genu s per in tegrum libe llummagn0pere heh ra ismis r efer tumest atque quod bene notar i opor tet non solumi is qu ibus homo n ati on e

Iudaeus sed gracce loquens ex lect ione LXX assuetus esse fac i le

potu i t , verum i is q ui sola versione ex beb raeo facto. explican tu r ;

i ta v . g. r epet itio pronominis demonstrat ivi post r ela ti vum :

06… èxe‘

i'

i . e .

'11j5 ; idem 2 9 ; eodemmodo

èn ’a òr i5; (fw… aò r ò v. l ta cur p.a va ai positum si t ex nU: Z? de

claratu r ; ipya'cl eo i . e . servi re 1 3 13 25 ; 66;157:m; i . e .

mu l titudo pleb is ; Jw vìp. aîpr op.ev i . e . qu ia peccavimus W?gf 1 ,1 7 ; du; 73 n

'

uipa 01131 7 ) i . e . ma ma; 1 20; 1 1 . 26 ; xar zÉa'7ù ov

r òv €l eov °bpiz'

w xa r à upo'qomo

'v con 1. e . 313111] vel .

—191313 preca tio

ne'

m; àaîxxo; f i ) ; ci n ica » ; i . e . affl ietion is rmg etc . ; de qua r e

exempla eol leger un t sat multa Welle (Ein leitung) , Reusch ] . e . p. 7 3

seq. ,Kneu cker , das Buch Bar uch , Leipzig 1 87 9 , p. 25 seq. Ceterum

li bel lum ab or igine esse scr iptum beb ra i ce pler ique ex protestan t ibus

quoque u ltro concedunt (cf. Kneuclcer l . e . p . 2 1 ) et mer ito ir r i detDavidson dur um Iabor em quo a l iqui , u t Haevern ick et Kei l , cmnes heb rai smos r emoverc studuerint (cf . Cornely l . o . 11 2 p.

Qu a e pot i ss imum ob i i c iun t ur .

Qu i Baruch esse auctorem negan t in sententi as abeunt maxime d i

https://www.forgottenbooks.com/join

550 Quan oauc unr un cos r aA

sumptam. N eu tr um certis ration ibus demonstrar i potest , si solumu tr iusqu e verba in ter se conferuntur . Ergo ex hoc capite n il sequ itu rcontra Baruch . Ver um id potins oportet con sider ar i , si l ibellu s Bar uchleotus est apud exsu les facil lime declarar i quomodo ora tio ill a usu et

consuetud ine sit r ecepta , i ndeque quomodo Dan iel i isd em fere verb isan imum dolentem coramDomino efl

‘

uder i t . Utrumqu c ora tionem d il i

genter in ter se contulit Reusch in fasciculo 6 . anni 1852 Kathol ischeZeitschr ift fur Geistliche und Laien . lmmer i to alique ex N ehemiadeprompta esse asserunt ; nam eadem quae apud N ehemiam legun

tu r,deprehenduntu r quoque apud Danielem. Unde agitur solum de

r ati one quae adsit in ter l ib r umBaruch et Daniel quae per se in neu

t ram par tem cer to defin ir i potest , ergo frustra contra Baruch pro

fer tur .

Quodsi 1 5 de ara Domin i et de templo sermo est , id eedemmodo coneipi debet quo ler . urbe et templo i ncensis de domoDomin i et de muner ibus ibi oti

’

er end is mentio fi t . Ipse enim locus

templ i locus era t sacer ; mu r i praecipu i et for tiores incend io non

crun t dest ructi ; quare hand erat d ifficile i ta templ i r uinas repa r ar e ,

u t qu i r emanseran t ibi sacrific ia offerre et coetus sollemnes per agere

possent . Id au tem r evera factum esse nar ratione i lla apud Ieremiamseq. demonst ratu r . Quodsi au tem ob iiciun t Ioakimpon t i/icon:

vel sacerdotemmagn um, falso ingerunt in textum quod ib i non le

gi tur ; voca tur enim solum iepefi; ; quare omn ino su ffic it assumer e

eumparvae Indecorum coloniae praefuisse et principem fuisse sacer

dotum eor um qui et iamtum lerusalem degebant . In qua re qu id potest esse improbab i le? N eque ullib i asseri tur Iechoniam perpetuo

fuisse in ca r cere—inclusum neque u llo modo probab ile est eum tamdu ra custod ia esse servatum

,u t ad itus ad eum non pe teret . Imma

cum Iechonias ipse sit egressus ad r egem N abuchodonosor seque ei

tr adider i t (5 Reg. omnino supponere possumus eum miti u sesse habi tum. P raeterea constat Iudaeos in Babylonia non fu isse inclusos car ceribus

,sed vitam degisse l iberam (vide ler . seq. Dan .

cu r igitu r censendum er it I echon iam perpetuo carcer e

esse inclusum?Porro si u egen t N ab uchodonosor filium habuisse Ba l

tessar nomine,audac ia negand i est qui dem admi randa

,at nemo ad

huc ostend it quo iure u egen t . N um omnia eius tempor is i ta sun t ex

plorata vel cer tis documentis pr obata ,ut quot fi lios habuer i t r ex

d icere possimus? Ex insc r ipt ionibu s N abopalassar quas Strassmaier

public i iu r is fecit disc imu s nomen fratr is iun ior is N abuchodonosor

qu i N abusul isi a appell abatur (Zeitsch r ift fur Assyr iologie IV p.

Qui s antea de eo fratr e i unior e a liqu id compertum habui t ?N ahuch e

quas oau cms r uu coxr n.1 551

donosor diu r egnavi t ; qu id igitu r improbabile in co est , li liumpr imogeni tum Ba ltassar mor tuum esse ante pet rem,

ideoque al ium sci ] .

Evi lmerodach in r egno successisse? N onne eti am fuerunt qu i Sargon

Is . cum al ibi non eius fiat men ti o expunctum vellent ? Sat ins est

in veter um histor iis modeste teter i nos plurima ignor are .

Magno pondere con tendunt plane fier i non potu isse u t ad precespr o

r ege fundendas admoneren tu r ; imme Reuss l . e . p. 530 eiusmod i admoni tionem eo tempore nc cogi tari quidemposse ( ist undenkbar ) ser io affi rmat et Kneucker eam plane es clud i ccnsc t i is quae 3 ,10 et seq. d ieantur . At i ll i non legisse videntu r quae rega Sede

c ia Ieremias scr ipsi t exsu l ibus quaer i te pacem civitat is ad quam

t ransmigrara vos fec i et orat e pro ea ad Dominum, quia in pace il liuser it pax vestra Quae admoni tiomul to magis valebat pro tem

pore , quo regno iudaico dest ructo omn is spes red itus mox fu tu r ierat ab late . Et quomodo ei admon i tiou i obstet cap. 3 et 5 , nemo dixe

r it . N am i bi solum d ici tur populum esse in terra aliena et enun tia

tu r il la spes r ed i tus quae et iam apud Ieremiam non semel , sed saepe

legi tur , enun tiatur hostes populi Dei demu 1n i ri prost ratum id quod

par iter Ieremias annunt iat . S icu t i taqu e apud Ieremi am admonit io

il la et Chaldaei hos tes vel in imic i,exsi lium longius et prostrat io ho

sti um fu tur a min ime inter se pugnan t , ita haec apud Baru ch min imel icet proponere tamquam in ter se exc ludentia , n isi qu is saune rationinun t ium r emiser it . Por ro K neuclcer idemqu i or at ionempro N abuchodonosor fier i potuisse negat , tamen ex alter a parte asser it I . c . p. 35

exsi l ium non adeo durum fu isse,u t 1 8 . 2 9 ; seq. de

sc r iba tu r . S i ergo mit i modo hab ebantur , cu r pro r ege benigno non

preces funder e poteran t ; vel cur non c r are,u t ea regi s ben ign itas

conservetu r ? id quod 1 2 d ici tur ? N eque tamen locis allati s exsi l ium crudele descr ibi tu r

,ver um se ira Dei esse eiectos in ter r am

al ienam,se lugere cladem et exsi lium et dolere de in i qu ita t ibus , se

i amnon esse populum qui in ter elios popul os r egnaque cum honore

nominetu r , sed esse quasi popu lum exst inc tum atque delatam. Sed

qu id i is in vocib us falsi vel qu od a tempor is cond itione recedat?Cc

terum de b is et aliis quoque vide infra in commen ta r io .

lampanc is quoque per lustr emu s quomodo opin ionem de or igine recent i

persuadere coneu tur . E t Kneucker qu idem pr iorem l ibelli partem omninoseparat ; nam orati onem i llam ineptam esse censet quae populo

praelegatur , qu ia si t confessio quaedampecca torum et precat io ; unde eam

partem iam nu llo modo congruere t i tulo e t legit Baruch ; par i ter r idet de

eo quod l ibellus si t legendus in Babel et tamen etiammittendus ler u sa lemibique legendus ; id en im nulla rat ione fier i posse ipsi est evidens (p.

552 own: oancu ur un comun nan.

Postquam hoc praest i t i t in id incumbi t , u t ostendat cuneta quae in l ibello

d ieantur apte referr i ad tempu s T i ti et destruet ionis u rb is urbem esse

destructam 33 ; Romanos nemini peperc isse t r iumphum a Ti to

actnm tangi -35 et 1 8 ; spectacula a Tito var i is in urbibu s da ta , in

qui bu s Iudaei vel in ter se vel cum best i is pugnare debeban t ind ica r i

seq. ; nummum i llum inmemor iam ludaeae captae excusum cerni in 9

ludaeos coactos esse Romae opera servil ia praestar e in thermis Tit i aed i

tieand i s ind icar i 32 (nota , quot et quanta b isce versibus imponun

tur l ) , ludos descr ibi splend idos qu i ad colosseumded icandum ce lebraban

tur , esse evidens in (augeuscbeinli ch ) ; in 1 8 tangi vel ea quae

Vespasianus de fisco inst itu i t vel al lud i ad Domi t ian i stud iumet cupid i tatem statuarum aurearum et argen tearum; an tes in i isdem vocibu s vid i t

t ri umphum Ti t i !

Verum clar iora ind ic ia vi r sagax detexi t . In-35 sine dub ie tau

guntur incend ia i l la , de quib u s Taci tus refer t (b ist . tangi tur erupt io

Vesuvi i et magna i l la pestis quae sequebatur maximum i llud incend ium

quo per 3 dies anno 80 u rbs est vastate (Sueton ius , Tit . Et iam1 1 r emit timur ad tempus imperatorum romanorum qui a pro i is teste Io

sepbo quot id ie sacr ificia fiebant . ln et sim. adumbratur i llud quod a

tempore Claud i i a Roman is fier i solebat soi l . ut Iudaei quammaxime perorhemd ispergeren tur ; in aud imu s var ias admon i t ioues qu ibus Ti tus

per losephum c ives hierosolymi tanos ad ded i t ionem exbortabatur ; in

25 descr ib itur caedes in u rbe facta per Idumaeos quos zelotae in u rbeminduxeran t ( losephus bel l . iud . 1 . in et 5 cernuntur per

secut iones Iudaeorum ex anno 73 ; in seq. d iscord ia i lla nobis propo

n i tur quae bel lo iudaico exst it i t in ter duas popul i partes , alteram soi l .

pacis stud iosam, bell i al teram. Immo ne qu id desideretur doeemur a virocr it ico u i l obstare quominus in -5 cernamus fieri debortat ionem et di s

suasionem ne Iudaei r ei chr ist ianae nomen den t ; quare valde esse probab i lene trades a l ter i glor iam tuam i llum alterum intell igi vel Ch r istumvel

imperatorem romanum qu i et iam d ivinos honores s ib i arrogaver i t ( I . e .

p. atque in un iversum seq. et depingi quam max imeIudaeorum de sua rel igione iactan t iam et superb iam quae exsu l ibus sum

moperepropr ia fuer i t . — En babes praec ipua quibus domen.—strent l i brum

Baruch or tum esse c . annum 80 post Ch r istum. Quam arb i trar ie cuneta

d ieantur et eXpl icentur , plerumque iamsimplic i lect ione versuumeviden s

est ; ceterum vide comment .S imi l i modo sed b revius argumentatu r Schiìr er l . c . cumde destructi one

lerusalem per Chaldaeos facta cogi tar i nequeat , omn ia quae dicun tur ad

solam i llam r uinamper T itum invectam refer r i possunt ; ad i llud tempus

quoque opt ime congrui t quod ad N abuchodonosor ad iungitur filius Bal tas

sar , cum i ta Vespasianus et Ti tus apte des ignen tur . Unum obstare cern i t.

quod sc i l . l ibel la s eo tempore or tus apud chr ist ianos acceptu s sit ; at d i f

ficu l tatem sib i solvi t d icens omn ino idem (ganz dasselbe) factum esse de

apocalypsi Baruch et quar to l ibro E sdrae . At quam egregia vir cr i ticus vel

https://www.forgottenbooks.com/join

555 111 mano BAB .

a liter qu i docet , spam exei tat , consoletur , magn ificas De i promi ssio

nes magna an imi exsul tatione in memor iam r evocat et eelebrat . Unde

qu id mi r um esse potest , si al iqu id d iser imin is in u traque par te ad

vert itu r ?plane mir um esset si n ih il deprehender etur .

Doc tr ina au tem de sapientia prors us non petitu r ex ph ilosoph iaalexand r ina ,

sed, prout ipsa verba et senten tiae fere singulae c la

mant , ex d ivina rcvelatiouc in s . l itter is , praeser t im in libro Iob , con

tenta et expr essa ; vide singula in commen t . ; neque adsunt vest igiaerud it ionis alexandr inae . Tr ia se detexisse Fr itzsche opinatur'

o oixo; 1 05 8aqm'v1a

, 900016701 ; en totus erudition is ap

paratus ! Mundum vel coelum utpote Dei babi tacu lumvocar i domum

Dei minime opus est ad alexandr inos refer re phi 1080phos , cum iam

Gen . locus ille quo Deus se pec u li ar i modo man ifestat et glo

r iam suam ostendi t , domus Dei appelletur ; da up.d z vero deben tu r

interpreti graeca , qu i eum secu tus est vocem bebr . in terpreta nd i

mod umquem apud LXX non uno i n loco depreh end imus ; vide LXXPs . Den t . Is . Vox quo

que tert ia (4000716701 gracco debetur in terpreti ; ergo inquirendum est

quam vocem bebr . eo modo redd id isse ceh ser i possi t . lam Theodore

tus vocem expli cat oi u apu€ol udîvg ei166a01 8tal éyzcòa i ; atque rever a

Ec el i . 20 515004, n apaéoìrh in ter se satis prope iunguu tur ; quar cvalde probab ile est puOoì cîyou; eos intell igi sapientes qu i more or ienta liumproverbi is , par abolis , een igmet is u tantu r ad suam sapien ti umdocendam. Ceterum adverte quod Cornely e . p. 520 notet eam vo

cem aeque parum auctor is sacr i er udi t ionem alexand r inum probar e

atque similes expressiones a S . H ieronymo adb ibitas ( Is . si r e

nes ; ler . fauu i ; EZ . mul ieres plangentes Adon idem) d emonstrent pr0phe tis lat inam vel gr aecum mythologiam cogn itam

Qu is l ibellumgracce ver ter it neseimus . Sun t qu i censean t eundem

qu i l ib rum Ieremiae ver ter it etiam bun c ver t isse l ibellum (Ewald ,

Gesch ichte des V. Isr ael,IV p. sunt enim in libel lo qu aedam

quae cum graeca versione Ieremiae omn ino eongruant ; i ta decgu é‘r'oc

imoor oì ‘

tî xapu.ootivn (vide l er . 58 ,

i ta quoque sen tit Fr itzsche l . e . p . 1 73 neque abnu it Reusch

p. 7 7 . Al ii id negant , u t Kn eucker p. 85 , qui insuper p. 77 duoh us

ind iget interpretibus , qu ia eadem vox beb r . al iter in pr iore , al iterin al tera par te sit versa ; i ta in priore par te eommun i ter ver ti

6’

1 1 , in altera pler umque yaîp, in verbornm delectu ,collocatione

,

in u su pr aeposi tionum,copu lae ,

in ipsa sen tentiar um constr uc tion e

nr: mano BAR . 555

carn i d isc r imina in ter partem u tramque . At h iscc omn ibus due interpr etes non ostendantur . Cogita en im quam d iversomodo S . B ie

ronymus hand r aro eundem vocem beb r . reddat in codam quoqu e

l ibro (cui us r ai exemple mu lta a ttnli in Comment . Iob p. 85 . 87 .

99 . etc . etc . ) et qu am var ia var ias ver ter i t s . Sc r ipturae pa r

tes . Immo hand absimilia etiam in versione latin a vu lg. l ibell i nostr inotar i possun t ; v . g. iu i ad ; sed 7 super ; Sedil ew inceder e , ambular e ; a

’

meteeî'

v non credere (d iffidare) , esse

incred ibi lem ( in alia versiona contemnere , esse con tuma cem) ;paieeOau upoer aiyy.am ambu lare in mandatis , ira in prae

ceptis (in alia versione ire in pr aecepta ,ambular e in pr aeceptis) ;

3Énc tc oratio,

obsecrat io ; 81xa iwp.a iustificatio,

iusti tia ; i pya'

î wfian operar i oper a facere ; cigan-ov desola

tio, sin e vestigio ; wpooeux

‘

ti preces , oratio ; « on i o-0…

adhaerera , agglntinar i ; nort on; acqu isitio , possessio ;

mivec tc; intel lectus , pruden tia ; <pgcivnmc pr udentia , 3 ,

28 sapien tia ,émiyew adducere , inducere ; 1 5 super

dncar a etc . etc . ; ex qu ibus tamen nemo con c ludi t plures exst i tisse

interpretes latinos . Unde idem d ic da in terpr eta gr aeco .

Versio latina qu ae in nost ra vulgata legitur a S . Hier onymo usque

adornata neque emenda ta est ; ipsa enim in praefatione ad versionemIeremiae asser it lib r umBar uch nota r i i eius… praetarmisimus et in

prologo ad commenta rios in Ier emiam Iibel lum autem Baru ch qui

vu lgo edi tion i Septuagin ta et 5308en iypa cpov epistolam Ie

r emiae nequaquam censu i di sser endam Quar a versio nost ra latinaex an tiqua illa s .

°

Scr iptur aé translatione quam Italam eommun i ter

vocant ser vata est ; atque profecto omnes i lles in se exh ibet notas

quae veter i i lli version i adscr ibun tur ; vide Cornely ,Introd . I p.

370 seq. ; K a u len , E inlei tu ng p. 1 1 3 . Modo valde accu rato ,immo

ser vili sequ itur textumgraecum cumque neglecto etiam colore lat ino

exprimit ; v . g. domiuabun tnr xupzexîoouaw ; inveterasti i na

1 a 1166m; coinqu inatus es ouvey.w'cvflng; longi turn i tas vitae

uan;o€ iwe zg; sub manu ònoxezpioug; a. for is €Em0w . Verbis u t itur pecu l iar ibns at ex lingua vu lga r i et sermone pr ovin cial i deprompt is ; v . g. incred ib il is sub iect ib ilis minora re super

ducare 1 5 adi nven ir e 3 7 gaud imon inm an imaequ ior

2 1 . 2 7 . 30 ; thesaur izar e saepe iungitur in cum abla tivo ,

ub i accusativnm axspectaras 1 2 . 32 ; etc . Quamar cte interpres inh aer ent vestigu s textus grecai , etiam apparat eo

quod ar ticulumgr aecum expr imit pronomina i lle ipse 3 ,

556 ma mano una .

5 ; legitur manna diplois , mitra operar i , ope ra facere i . e .

servire 25 ; sine vestigio ab inh ab i tan tib us eam po

n itur infin iti vus more graeca 20. 2 2 ; etc . ; plur a bac da r e ,

si tua interest,invenies apud Kau len, Handbueh z . Vulgata , Roensclz,

Itala und Vulgata , Kneuc/rer e . p . 1 53 seq.

Praeter textum il lum quam in vulgata legimus exsta t al ins textuslatinus , quem inven ies apud Saba tier , Bibliorum sac rorum let inacversiones an tiquae , II p. 7 37 . Duo isti textu s hand mu ltum inter se

d iffarunt neque sunt duae versiones , ver um un ius version is la tinae

alia at alia r at racta tio vel u t loqu i solent duae unius textu s recensiones . Textus vulg. ita sc i ] . est retr aeta tus nt pler umque magis acceda ted textumgraecum dum al ter hand r ar o d ic tionem sequatu r elegan

t ior emmagisque latinam, saepius etiam b reviorem; v . g. quamcum accepissen t ; ieiunavernnt cum flatu adoran tes Dominum ;1 13 si forsi ta n avar ta tur indignat io Domin i et iracundia ei us a no

h13 ; et debo illis cor ad in tel ligendum et euros ad aud iend um ;

qua d ie mandast i ai ; melius d ic itur v . g. qu i i i weu tus est

quae facere t ; postqu am addu xit ; h od ierna die ; fl uen

tem lecte et mella ; vener unt nob is ; eum signis et prod igi is

er ipe ; prospice ; haec d ic it Dominus ; domumin qua invoca tum est nomen tuum; a dur i tia cord is su i ;

2 7 constantes estota ; qu i vobis haec mala intu lit ; an imumfor tem bahate ; exier uut a te pedestr es etc . AMu e quandoqueetiamdur ior ibi legitur loquen di modus v . g. splend ificatae sun t

stallae ; convicinan tes S ion ; migratu s est ab lerusalem

10. 2 9 chandira vocem; non habet consumma tionem ;Dei cu ltura . Sen tentiae laguntur breviores v . g. 7 . 18 . 2 1 . 2 2 . 2 7 .

35 ; 35 ; 10. 28 . 3 1 . 37 ; etc . ; aliis tamen in loc is add an tu r quaedam v . g. cu ius l ibr i verba sunt in subiec to ; Ioa

chim,sacerdotemmagnum; quem cum accepissent legerunt , in

quo fuit sc r iptum hoc ; confusio r ubor is in fac ie ; i re in prae

capta et in mandata eius quae ded it an te faci em nostr am; in mel i s

oper ibus nostr is ; et annue nob is ; post legi tu r et cum expli

cu isset l ibrumoration is capt ivorumecc ipiens spiritus vocem ler usalemlocutus est d icens ; ubi sit longi turn i tas, vi rtus et vita ; pr u

dent iae viam at sapien tium ; cummagna laetitia et glor ia ;in tuo casu Babylon ete . Saepius sensus expr imi tu r a l ins v . g.

fil ii pa tientes esteta , quia per ir amDei persecu tns est vos in imicus ;er i t en im i l li pro vest ra ceptivita te memor ia ; miser ior qu i

accepi t fi lios tuos ; praeibit enimDeus Israel cum laetitia in Inmine maiestatis suae . S i autem textus u terque eum cod ic ihus gr aec ìs

https://www.forgottenbooks.com/join

558 ma smsrom ma .

comprobe tu r (cf. B r unengo , L’

Impero d i Bab ilon ia e d i

N in ive l p. 7 1 II p. 330; Viqourou.r , la Bib le a t las d écouver tesmod ernes 3 ed . IVp. por ro da deor umstatu is au r eis

, argen tais , da insi

gnibus deor um , fulgure sail . vel glad io fiammante ,da idolor um ve

stibus pretiosis gammi sque ,da pompis et supplieationihus ea referu n t

quae cum b ac epistole omn ino consen t iun t ; vida G. Raw lznson , The

five great monar ch ies , 2 ed . l p. 1 30; ll l p . 28 ; Tzele Babylon ischassyr ische Gesch ichte , Gotha 1886 , p. 531 . 552 . 555 . Quae si perpen

der is,maeummi raber is quod Reuss I . e . p. 635 audacter affirma t in

bac epistole non idola descr ibi babyloni ca , sed gr aeca .

N eque genus d icendi alienum est a Ier emia . Deprehandi tu r en imnon tam con c isnm quampot ins al iquantum difi

‘

nsnm, repeti t ion ibns

min ime carens ; in desc r iptione idolor umverba notionesque repetun

tu r ex Dent . (v . 35 at Den t . et Isa ia (cap. 50. 51 . 55 . 56) at exipso l ib r o Ieremiae ; v . g. v . 1 et l er . v . 5 at v

.7 at 1 0

,

1 5 ; v . 1 5 at et compar at io i l la a vase das…pta ai ast fami l iar is ;cf. cap. 1 8 . 1 9 ; v . 2 5 et 10

,1 5 ; v . 53 at

v . 66 at etc . Unde magna adest cum libro Ieremiae simi litudo .

At potestna ostend i epistolambene non esse pr imi tus scriptamgraeca ,

sed versam ex bebraeo?Protestantes generat im hoc negant , ill ud af

fi rmant . Ver um est lingnam graecum in bac epistole esse pur ioremet modum loquend i elegant ior em quam i n l ibro Baru ch ; sed eo so

lum confici tu r in tarpretem fu isse magis l ingu ae graecae per itum vel

maiorempnr i ta temet clegent iam esse sectatum. Ceterum ea laguntu r

qui bus omn ino suadetu r epistolam esse ex beb raeo translatum. N ammutat io temporum verb i usus tempor is futu ri i is in rebus quae fiun t

et consuetud ine r eeepta fier i solent,faci lius explice tu r in al iqu e

translatione ex beb r . cf. v . g. v . 10. 1 1 . 33 . 35 . 67 (gr aeca) ; itemmuta tic con str uct ionis gr ammat ical is ; ita in v . legi tu r upocxuvoì

‘

wr a ; ciò

in v . 6 au tem col. 8e‘

i'

npocxuveî'

v, id quod ex bebr . 5 faci le expl icetur ;

par iter in v . 8 dic itur bene graeca 443085 i er i , sed statimsubd itur Pl“

rel is 06 85vavr a v. idem cern i tu r m v . 68 ; id quod faci le espl i

catur ex eo quod in membro pr iore b eb r . ver bum nm non era t positum

,in altero au tem bebr . numerus adhibebatu r pluralis qu am

interpres fideliter expressi t . dum in pr ior e memb r o indolem l in

gn aa gr aecae sequeba tnr ; simi le qu id cern is in v . 38 civ si: 1ron i

amm., dum in v . 65 eadem d ict io i ungi tur dat ivo , quod fideli ter beb r .

5 expr imi t (cf. W’elte

, E in leitung,Il 3 p. 1 56 ; Cor nely e . p.

Por ro v . 5 àcpop.ov.wfiévr eq aicpop.01wttì r e modus loquendi est ex hahra ismonotissimo or tns ; v . 6 eircarr e “

rn“

: 311 v0iq: dicer e in corde , par i ter est he

b reismus pro not ione cogi tand i apud se ; v . 20 adhibetur xaq>8iac ex

ma smsr ou ma . 5 59

more bebr . da i nter ior ibus r ei par tibus ; in v . 2 7 adest mu tat io eon

strnct ion is in bebr . frequens, u t pr ior pars sentent iae infini tivo effera

tu r , r elique au tem verbo finito ; v . 29 a’

zmxa0‘

nft fivn solum declarar i

potest ex LXX Lev . ls . Lament . in v . 39

.const ructionismntat io ò uoimue'vot eic iv r à et iamfac il ius eXpli

catur si versionemex bebr . essumpser i s ; in v . 50. 55 . 65 invaipxew post

xlmiov omn ino bene dic i et in tell igi potest , si xal eî'

a‘lx t explicavar is

ex bebr . mp: in v . 58 poul edecflar. graeca non est in usu,at re

spondet bebr .

‘u: vyîn, n ti etiamFr i tzsche notet ; por ro si i n v . 53 tibi

mi rumvi detu r quod in membro pr iore rex , in a lteropluvio ponatur

regemnon susc itan t neque pluviamdahunt , poter is cum Reusch cen

sere posi tum fuisse in bebr . n2‘iD quae vox Iob LXX dw a

'm ;

r edd itu r et quae etiam in hoc loco post regemnon da imhre temporaneo sed da doctore vel dynaste fuer at in terpretanda ; in v . 55 618€

x:oya quae vox ib i in tell igi nequi t potest coneipi er rore ortum esse eo

quod pro bebr . puri? laetum si t pe r ; etiam in v . 59 cern i tur mntat ioeonst rnc tionis quae fac i lius ax textu b ebr . expl icetu r .

Hisce au temperpensis nemo negare poter i t carn i vestigia sat is multa ,u t di camus epistolamesse ex bebr . versam. Proinde ex dicendi genere

n ih il iure affer r i potest quo vere demonst ratur inscriptionem qua

Iaramies auctor declaratu r esse falsam et confictam. A tqni quamd iuhoc non cer to probatu r , standum est insc r iption c , tamquam test imon io antiqu issimo et ipsa r ecept ione epistolae et ad l ibrum Ier emiae

apud LXX apposi tione sollemniter confi rmato . N eque valet quod ex v .

2 (3 ) obi ic iun t , contradic i Ieremi ae qui exsi linm 7 0 annis c ircumscripser i t , dumh ic mu lto longius tempus, septem sc il . génerat ionnmamignetur . Vide comment . ; h ic sufficiat dicere cum Corne e .

p . 51 3 verumneseio annon ex hac antipbauia eundemesse epistolaeet vati ciniorum auctoremrectius eouc lndatu r ; nam tam cogu i tus erat

numer us annorum a Ieremia praed ictus (cf. Dan . Zach .

2 Per . n t iun ior sc r iptor , si sasa ,u ti suppounn t adver sa r ii , Iere

miamfingere voluisset cer te eundem numerumposuisset

Ali i ob i ic iunt epistolamesse Ieremia ind ignum esse ineptamquan

damimita1ionem cap. 101er emiae et cap. 2 9 (Rail , da Wette-Schrader,

Reuss) ; at cur talis admon it io sit ind igna Ieremia , is cer te mirabitur

qu i legit cap. 50. 55 Isa iae et qui popul i ad idololatr iam inclinat ionem fa ta lem ex l ib ro Ieremiae novit . Dein perpend i opor tet , ue qu ismodo loquend i p0pular i offendatu r , pr0phetam sermonem dir igeread popu lum, qui postquam nob ilior pars iam en tee sub rega Ioa

ch in ahdueta erat remansera t et urbe capta in Babyloniam t ransfere

Du u:r. . 29 .

550 DE comuns u aus san.

batu r . Qdare vates plebem r udaw rel iquum vulgus (5 Reg.

all oqu itu r i isque eomodo qui pro ipsis maxime erat ed persuadendumaptus . Quod si at tender is , nul lo pac to admonit ionamhanc Ieremia essain dignam aestimaver is

,e con tra studium laudaver is et fervor em

quo impulsus adeo efficac i ter demonstret et persuad ea t idolola tr iaestu l t it iam. Atque per iculum hand exiguum insti t isse popu lo ex ido

lor um cultu qu is n egaver i t? Unde occasio epistolae scr ibendae n on

modo non deerat,ver um potins necessita te quadam c i offereba tu r

qui tan ta cure et sollici tudina selu tam popul i sui exoptabat et promo

vaha i .

V . D e commen t a r i i s .

Ex vcter i bus solum nomi nand i sunt Tleeodoretus e t Olympiodor us

(M .-780 ; ille l ibell am Bar uch excepta epistole

expl ica t ; ab hoc (OL) fragmen ta quaedam in u tr umque ser vata sun t .

Siauti h . A lber tus exposu i t Lamentationes , i te Ba ruch quoque et epi

stolam b revi bns not is al i isqne s . Sc riptur ae locis al lat is i l lust r avi t .

Laude d ignus est commenta r iu s G . San ct i i ; egregias note s sc r ipsitP etr us La nssellius, quae merito r eceptae sunt in b ibl . Vene t . tom.

1 9 . De alior um,u t i Ma ldona t i , M a lvendae, Corneli i a Lap ide, Ca l

met i etc . commen tar i is vide quae d iete sunt in Proleg. ad Ieremiam.

Ex recen t ior ibus mant ione laudand i sun t Fr . H . Reusch

Erklaernng des Buches Bar uch 1853 Trac/con (T Jérémie,La

menta tions , Bar uch ,Par i s 1 883 .

Ex protestan ti bus Fr i tzsche (Fr . ) expl icu it Ba ru ch in pr imo faseieu loOper is Kurzgefasstes exegetisches Handbuch zu den Apokryphen

das T . Leipzig 1 85 1 , p. 167—2 20 ; dein Knew /ser (Kn ) , das BuchBa ruch , Geschich te und Kr i tik

,Uebersetzung und E rklaernng au f

Grund des w iederhergestellten bebr . Urtextes,Leipzig 187 9 ; in quo

libro laude d igne est d i ligens coll ectio lect ionum va r iantium ex an t i

quis l ibr i Bar uch versioni bu s gr aeca ,latina , syr iaca ,

coptica ,armena

,

ar ab ica ; in ipsa explica tione id potissimum agi t Kn . u t inqu i re t et

d iscu tiat quae verba bebr . pro graec ìs sint ponenda ; que d isqu isitione suam b eb r . versionem textus gr aeci et commendet et v ind icet .

Plane au tem r epudienda et r epr ehendeuda est d isser tat io da nuatora

vel pot ins anctor ihus l ibr i et de tempore de quo nga tur in l ibel lo

(vide supra p.5 51 seq…)

https://www.forgottenbooks.com/join

552 Bau . 1 , 2

popu li a minimo usque ad max imum eor um omniumhabi ta n t iumin

Baby lon ia ad [lumen S odi qu a lis fuer it mensis sati s determina

tur,cum addatur in tempore graecum expl ica per plus

quampcrfectum ceper an t c t succcuderant ; eo modo possa aor istum

graecum acc ipi et saepe eo sensu poni in ter grammafi cos constat ;

idem est usus bebr . perfecti , cumplusquampcrfectum el io modo ex

pr imi nequeat (cf. Gcn . complevi t Deus di e septimo opus suum

quod faceret nipy 1 1j 13 Proinde liber lectus est anno quinto eo

dem die ac mense quo Chaldaei u rbem capta in incanderan t ; id autem

contigcrat mense qui n to sept ima di c mensis 5 Reg. cx ler .

mense qu into dec ima d ic mensis (vide ad b .

Menscm igitur sufficientcr determinar i add ito in temporequo iamviderunt

veteres interpretes ; Motu. qui mensis fuer i t sequent ibus verb is circum

scrib i tur quas i d icat praecisc quinto post anno ct codam tempore quo

urbs conflagraverat ; sim. Lans . Ti r . Ca lm. R . Loch atque eum sensum

esse textus quoque or iginal is faci le demonstratur cx locu t ione plane eadem

quambabes Deut . in lega pro tempore immolat ionis agn i paschal is :

in loco quem eleger i t immolab is phase vespere ad soli s occa

sum l v 1 (Îl xmpîii bii iEì ls0fl ; i x fi c A i1 1'rmou ; habemus II . eundem d ictionem

quamlegimus in graeca versione Baruch ; in bebr . addi tur ad solis oceasum:

q1:mg 1 2 11: tempore egression is tuae adhibetur eademvox 1 1t11: quamKn.

quoque pro sua versione bebr . usurpat . Unde sicut Dent . tempus vaspart inumaccuratius determinatur ad iuncto tempore egression is ex Aegypto,i ta nostro loco d ias sept imu s at mensis declaratur add ito eventu urbis com

bustac ; ct prout £Eìiì.0e< specta t eventum diu praeter i tum,i ta i vixpnm no

stro loco . S imi lis est constructio ct determinatio tempor is Gcn .

Isaac par ic t t ibi Sara tempore isto in anno al tero , np; 1 1311351. Dici autem

quo cepu unt et succender unt ao sensu quo urbem copiam succendarunt ,

ex bebra ismo frequen t issimo faci le pate'

t quo sc i ] . paratactice collocantur

ea quae grammat icali constru ct ione sub i iciun tur al ter i membro . Quare immer ito conqucruntn r recent iores omi tt i mansam (H . Fr . Km) ; immerito

quoque al i i qu ia non determinetur mensis intell igendum essa mansamprimumn isan volunt (A lb. Lyr . Mai d . Sa , Lap . perperamquoque Ewaldex v. 8 mensem in v. 2 suppler i debere opinatur .

Tempus igitur et d iem maxime opportunum selegi t Bar uch ; erat

qu ippe mensis et d ies il le quo memor ia r uinae u rbis et templ i quammaximemen t ibus obversabatnr ; mense qu into populumflatu at ieiu

n io cventnm i llum r ecolui sse test is est etiam Zachar ias,apud quem

i ta loquuntur u umquid flendum est mihi in qu in to mensa velsanc tificar e ma debeo sicut iamfec i mu ltis ann is?Quod in v . 3 babe

tu r et legi t per tinet ad an teceden t ia in Babylon ia in anno quinto in

Ban. 1,3 553

septimo dic mensis legit Bar uch ; neque ullo pacto obstat par

t icu la et quae soil . indol i linguae bebr . debatur ; er ebre enimpon itu r

post verba et sententias absolute posi tas maxime tempus designantas

(cf. Ges . Thes . p. 396) ct nostro loco eo potiere iure qu ia longior

pr aeced it sen ten tia . Ita sensus quoque gign i tnr aptus . Lectns est l iber

populo uno illo d ic . Id facile intelligi tu r ; id quoque cx varsu 5 . 5 seq.

consta t . Librumautem eo dic scr iptumessa simu lque laetum diffici let ib i persu asc r is . E rgone dicendum est auctorem uegligau tcr sentan

t ias const ruxissc,i ta u t scr ipser it se libr um composuisse in septimo

d ic mensis c t lagissa , cumtamen d icere volucr i t se eo die lib ruman tae

scr iptum solum rec itasse? Ita qu idem al iqui iud icant At cer te

cum nemo malus pr aesumendus sit etiam aequum est u t da sacro

anc iora non sta tim vel negli gen tiam vel imper i tiam praesnmamus ,

praesertim si ex indole l inguae qu a u titur cxsist i t melior expl icand ir atio ac faci lior . Esmbabes a ma indicatam.

Quo mod us h ic iungendi et in terpretand i magis fia t obvins , alique eius rei example adscr ibere baud pigat Gan . legi tur ad verbum in b ebr . in somno et

ceca vi ti s coram ma i . e . ceca in somno vi t is erat coram ma ; E x . d ixe

runt Moyscs c t A aron ad omnes (i llos I srael vespere et sc iatis quod Dominus vos

edux i t e terra A egypt i i . e . vespere aetat is , vespere re vera exper icmin i Lev.

at postr idi c et rel iquiac eius comedun tur i . e . et postr i di e rel iquiac eius comedan tur

codammodo pos t plura verba Gen . sei t Deus quod in d ie comes t ion is vestraa

ex co et apcriun tnr ocul i vestri 1. e . in d ie… apcr iun tur ; Gcn . in d ie tcrt io et

elevavi t ocu los ; P rov . poetae et aed i ficns domum tuam i . e . pos tea domum

tuamacd ificabis . A tque i ta temporis determinat ione praemi ssa saepe pon i 1 Ewa ld

docet (Leh rbuch s355 b ) . A d idem d icend i genus per t inet part em al iquam sen ten

t iae poni pr imo loco emphas is grat ia et dei n add i ta part icul e 1 sen ten tiam ab solvi

v . g. gcnerans sapientcmet gaudcb i t in co i . e . pater sapien tis gaudcr c potes t P rov .

cu ius rel plur ime exs tan t exemple ; Gcn . et concub ina eius et nomen

e ius R anma c t geuu i t eti am i psa ; E x . omni s comedens icrmen tatum ct

exsc indetur an ima haec ex I sr ael ; 2 S am. servus pa tr ia tu i ct ego ol im i . e .

ego olimeram servus patr ie tui ; 2 Sam. hos tes mcos et delebo eos ; c t s imi

li ter vida l er . Dan . P s . Iob 26 etc . Que ro modus iungendi

et vertendi quem supra preposu i n ih i l d i ffi c ultat is habet , i dque co minus qu ia lon

gior praemi t ti tur complexio verbornm.

Intelligi annumquintumpost u rbemespugnatam et incensem ergo

post i llam r u inam quam u rbs sub i i t anno u ndec imo Sedec iae,ipsis

bis verbis clara dic i tur et in subsequenti quoque or at ione perspicuadec la ratur ceter umvide quae supra p. 537 d ieta sun t) . Iudaeos

au tem in exsi lio positos liber ta te sati s magna uses esse,iam cx iis

coll igitur quae Iaramies monet aad i ti catc domos et hab itate ct plan

ta te hor tos et comed i te fr uc tum eor um, aec ipite uxor es etc .

sui s vixi ssa iu r ibus ex Daniele seq. quoque liquet . Undc pr imores

555 BAR . 1 , 3-5

ai plcbeios ad au diendam lectionem libr i l ibere potuisse conven i re

fac ile confic itur . Iechon iam quoque in tarfuissa vel e lios ad eum esse

congr egatos ne improbab ile cxist imever is ! N am cum Iechon ias spon t e

se N abuchodonosor i t rad idissct (5 Reg. hand d iffic ile inte l ligit ur cur non adeo ar cte custodi a tantus sit vel cur fac i lius ad eum ed i

tus pa tuer i t (Ma ld . Lans . agebatur en im iam annus capt ivitat ia sensim ergo ai ma ior data est liberta s

,u ti c t r el iqu i s

Iudaeis neque obstat quod tandem 37 . anno tr ansmigr a t io

n is suae d ic itu r eleva tus ct edu ctns e domo ca rcer is ( ler . c ts i

en im in custodia tenebatu r,tamen sub inde ad itnm ad cum esse pe r

missumqu isnegar e potuer it val causare improbab ile?praeser t im cum

Iudaei, prou t ex v . 1 1 . 1 2 putat , iam an imos deposuissant r ebelles e t

exsi li i tempus qu iete tran siger c apud se statuissen t . Eo tempore insu

per al iqu id favor is il lis esse pr aesti tnm Chaldaeis,ex v . 8 quoqu e

sequ itur . Sed eur Sedec iac non fit mantic ? Il le for tasse n ipote qu i

r ebellis fuer it sacramen to iu r isiurand i viola to ar ct iorc custod ia tenebatu r vel et iam forsan iammor temob ier at ; post ur b is r egn ique r u i

nam sua culpa adductum, post caedem fil ior um, post efi

'

ossionem

ocu lorumca ten is oneratus adductus er at i n Babylonem; non est im

probab i le eum dolore et misc r i is confcctummex di em ob iissa supr e

mum. B isca iamman ifestum est aliquos plane immer i to con tra lib el

lum Ba r uch exc ipera ct abi icere vel quod Iechonias capt ivus non

potue r it lec t ioni in teresse vel quod Sedecias omi ttatur .

Legare ad an res, gracce iv cî1c iv dict io est beb r . sicut c t d icer e in

au r ibus ; v ide ler . 10. 1 5 . 5 Reg. 2 Per . E x

co quod da un iverso popu lo man tic fi t , aliqu i rem ineptam confingun t

quo sail . faci lius lib r um bunc vil ipendan t ; rem sci] . proponi plan e

quae fier i nequ ier i t un iversos exsules in unum conven isse locum . A t

non at tendun t quod add i tur*r&iv ipxop.évcov « pò ; r àv Bifi ov ; id quod per

spic ua n ih il aliud d ic it quam quod iam O l . vid it legi t omn ibus ill is

qu i ad audiendum eonveuar an t ; quan ta fuer it ea mult itudo non d ic itur . Ader an t praeter r egemoi. dovermi. m i mio?. 1 t fiac i l imv ; ergo bebr .

probabil i ter un iv. ; qu i etiam 1 Per . et simul cum fi li i s

r egum nominan tu r duces mi litares ; dein fil ii regum, qu i sangu ina

r egio nat i ad domemDevid per t ineban t . Prashyter i i . e . sen iores po

pu lì ; ea en im voce bebr . : mpm graeca expr imi solet ; vide v . g. ler .

In textu gr aeca ,in vu lg. et apud Syr um i d in

commod i r eper itur quod b is da omn i popu lo mantic fi t ; in vet . let .

textus cxh ibetur melior legit ad au rcs Sedcch iae fil ii Ioacbimr egi s Inda et ad au r es poten t ium et fi liorum r egum ct sen iorum e t

tot ius popu li a pusi llo u sque ad magnum un iversis hab itan t ibus in

https://www.forgottenbooks.com/join

456 BAR . 1,7-8

voca tum esse domum Domin i ; ibi en im nar ratur al tero mense post

templum incend io deletum ven isse v iros de S ichem et de Si lo et de

Samar ia et munera et thus habeban t in manu , u t ofi'

err ent in domo

Domin i Bodommodo urbem ruin is prost ra tam voce r i lerusal emet ad illas ru inas profieisei et eo loco hab i tar e expr imi dictionc ir ein ler usa lem usuveni t multis loc is (2 Par . Esdr . 3 . 5 . 5 .

1 1 ete . ) atque de se est res plane obvi a , quo en im al io nomine locusi lle designar i potuit vel debu i t ? Quar e r idicul i sunt qu i ex d iet ione

in l er usa lemeruere volunt suppon i u rbem in in tegr i tate const itu tam.

Modo loquend i qu i inven t i sun t reliquiac in dicantur quae ceter is abduc tis r emanseran t paucae ; vide ler . Cum Ioakim sacerdos

nominat im prae al ii s sacerdot ibus efi‘

eratur,r eliquor umpr in ceps et

capu t fuisse videtur qui vices gesser it sacerdotis summi in exsi li o

degent is . Cum Salom et Bélcias in ter pontifiees numeren tur ( 1 Par .

hebr . 9,1 1 ) ,omni no probab ile est Ioakim fu isse ex familia pon

t ificis et for tasse in dign itate saeerdot is secund i (vide ad ler .

esse const i tutum vel in dign ita te duc is in domo Domin i , de qu a videler . 1 Par . hebr . 2 Par . N eh . In vet . la t .

voca tur Ioakim sacerdos magnus , quae appellatio si de pon tifice in

telligi tur consta re nequ it ; nam eo tempore pont ifex er at Iosedec qu i

patre Sar aia i n Reb latha occiso abductus est Babylonem; vide 1 Pa r .

bebr . vu lg. 5 Reg. 2 1 . ler . 27 ; in gr aeco

solum iepe6; vocatur ; itemsyr . eumex fami lia pon tificia fuisse San c t .

Ti r . bene ostendun t .

Secundum textumqui nob is ofi‘

ertur in vet . lat . et qu i est faei lior

et elar ior quam reliqui textus simu l cum pecuni a etiammiser un tu t acciper ent vasa domus Domin i quae ablata fueran t de templo

ter r ae Inda in Babylon ia quae vasa sei ! . Sedec ias faeienda eur avi t

postquamN abuchodonosor abduxi t Iechoniam et pr incipes thesau r istempli d ireptis et ablatis vasis pret iosis quae fecera t Salomon (5 Reg .

2 Par . sim. ler . 1 8 ; Sedec ias igitu r in it ieregni su i pro vasis pr et iosis abla tis al ia argen tea faeienda eu ravit , u t

ea non deessent quae ad cultum sacr ificalem requi reban tur . ld qu i

dem al ibi non na rr atur ; at res est plane obvia . S imi liter ol im, u t

La ns . monet , Roboam feci t scuta aerea pr o au r eis a Sal omone accept is sed a Sesae r ege Aegypti ab lat is . Haec vasa Sedec ia substi tu te. in

ul t ima expugnat ione par iter eran t in Babylon iam transporta ls . Sed

Iudaei ea vase preti i minor is r edimere poter an t , u t i videtur , vel fortasse illa acc ipieban t favore quodam special i a rege concesso . Unde

etiam intel ligi tur , cur in v . 1 1 . 1 2 adeo velint fund i preces pro r egeeiusque filio . Plane arb i tr ar ie aliqui c r it ici (Fr . Kn . ) hanc de vas is

BAB . 1 , 8 9 557

Sedeciae na r rat ioncm ad fabu las ren c iunt audacissime asseren tes

Sedeciam talia vasa non con feeisse , qu ia al ib i eius rei non fiat men tio.

Sed quampanca nobis de multor um annorum rebu s gestis ex paucissimis i llis monument is in l ibr is Reg. Par . et apud leremiam servati s

innotescun t ! Por ro nonne iam valde probabile est Sedeciam qu i arege Babylon is r ex esset inst itu tus ideoque sacerdotibus et d ign itatis

iudaieae stud iosis asser tor ibus baud gratus ea re se volu isse il l iscommendare?Textus qui eommun i ter fer tur in gracco et in vulg. eundemqu idem

r emrefer t,at non valde commode flu i t v . 8 cum a cciper et vasa temp li

Domin i quae abla ta fuer an t de templo, revoca re in ter ram I nda decima die mensis sivan vasa a rgen tea quae feci t Sedecias filius I osia crea: I uda , v . 9 posteaquam cepisset N abuchodonosor rex Baby lon is

I echoniam et pr in cipes et cunetas poten tes et popu lum ter rae ab l er u

sa lemet du.ì i t eos vinetas in Baby lonem €v fl ?»“

Aa€ zî v

o’

mocr pé5m i . e . cum acc iperet vasa u t ea repor taret in ter r am Iuda :eum verba haec al iter vert i non possint cla r um est a ò r o

'

v non referr i

ad i oakim sace rdotem (San ct . sed ad Baru ch (Lans . Lap .

Men . Gard . Ca lm. I l . Loc/z, Troch . ) et nar ratur occasio qua pecuniammiser un t lerusalem. Quod autem dici tu r decima die mensis sivani . e . mensis ter tii

,non potest r efer r i n isi ad cum a cciperet , quia sane

d ies quo advenire d eberet in lerusa lem non potu it adeo accurate vel

determinar i via] s i pr aeseribi . Sed si vasa iam accepi t Ba r uch die

decima mensis ter tii , cu r non stat im est profectus?cur l ibellum de

mum legi t d ie septimo mensis qu int i ? habuit vasa per duos menseset tum demu in profec tus est . Cur i ta ,

nos latet . N eque verba coneipi

possun t : u t ea refer r et pr o d ie dec imo sivan , u t soil . eo d ie adessen t

ad fest ivumcultum celebrandum. Namqualis d ies festus inc ider i t indi em decimummensis ter tii ignor a tur vel poti ns sc imus nu llum eo

die festum esse celeb ratum. Dies en impentecostes fere incid it in d iemsextum mensis ter t i i , u t La ns . adnotat

, H i tz ig quidem asser i i festum

pen tecostes celeb ratum esse di e 1 1 mensis sivan ; at falso suppon it

primum man ipu lum esse oblatum in festo pasehat is d ie 2 2 n i san ,

cum tamen id fier i debuer i t die a ltero paschat is i . e . d ie 1 6 n isan

(Lev . Cum in vet . la t . iste d ies non appa r ea t , for te perpe

ramadd i tus est , quamvis cu i er r or i debeatu r nequeat assignar i . Ad

V . 9 vide ler . 2 5 , 1 et 5 Reg. legi tu r gr . xa i r on; apxov'ca; m i.

‘roug Seem a ; (vet . lat . pr in cipes eius omelas ; vu lg. sed

plenumest ver ti Seo-punt a ; ex u t i LXX quoque ver tunt ad

1 . N otat Lucas brugensis correctores praetulemnt hanc lec tionem ei quae habet cl

vinetos al poten te: quamvis graeco conscntaneaa

558 BAB . 1 , 9-12

ler . et dum in loco par al lelo praebent r òv auvx7xeiov‘ra

5 Reg. 16 ; de voce vide quae d ixi ad ler . Pro 3uvar o6;

legitur ler . n l oua iou; ; i ll ud petitum videtur ex 5 Reg. et

bebr . Sma n ina.

Sequ i tur v . 10- 1 5 epistola quam exsules simul eumpecun ia et vasi smi ttunt ; v . 10 e! dixer un t ecce misimus ad vos pecun ia s de qu ibu s

emi te holoca u toma ta et thus et fa c i le ma nna et ofl er te pro pecca to

ad a r amDomin i Dei nostr i — expl iea sc r ipto d ixerun t , u ti legi tur2 Par . d ixit au tem Hiram rex Tyr i per li t tor as ; emere iuben te rvietimas ad holocausta et ad sacr ific io. pro peccato ofi

‘

erenda ; ita ex

gracco ; et fac i le pava ai ( ita aliqu i codd . vu lgo p.aîvvaz) i . e . beb r .

Hug}; (ef. Ma id . Sa , La ns . Ma lo . San ct . eti am 5 Reg. ( in

al iqu ibu s codd . ) et ler . et Dan . legi tur pavxaî pro beb r .

mine/wh,u ti iam Ma ld . Sanc t . Lap . adnotan t ‘; Theod . quoque mo

net manua 0uoiow Heb r aeos appel lare . Et de ara O i . adver ti t etsitemplum solo erat aequa tum,

tamen in eo loco sacr ificaban t ; baud

enim al ib i fas era t quam lerosolymis saer ifieia ofi'

er r i de locutione

aivaz<pépezv iu i r ò Ouou on îpzov vide LXX Ex . 25 . Lev . 16 ; 5 ,

10. 3 1 : ete . Dein ostendun t exsules se d id ic isse quae Ieremias

per l i tterasmonnera t et quaeri te pacem c ivi ta t is ad quamt ransmigrar e vos fec i et orate pro ea ad Dominum

, qu ia in pa ce i l lins eri t

pax vobis ; quare et a l ios pro rege Babylon is orare voluu t ser iben tes

v . 1 1 et ora le pro vi la N abuchodonosor regis Babylon is et pro vi ta

Ba l ta ssa r fili i ei us , u l sin t dies eor um sicu t dies caeli super ter r am

so il . u t sin t longaevi , nol uxpo’

vzoz OL; loc utio es t proverbial is eiquesimilis qua r eges sa lutan tur rex in aeternum vive (3 Reg . N eh .

Dan . 2 1 . Ca lm. ) et qua eis adpreean tur vitamd iu tur nam eonstan tem

,tranqu illam felic issimam (La ns…) Habu isse

N abuchodonosor lil ium nomine Ba ltassa r aliunde qu idem nondum

proba r e possumus ; at inde non sequ itu r r em esse eonfietam,neque eo

quod Evilmerodach post N abuchodonosor r egnum suseepi t al ins fil iu s

qu i fuer it pr imogeni tus sed mos mor te ab r eptus exeluditu r ; neque

opus est con tendere Evi lmerodach fu isse b inominem; nullo au tem

paolo bic Bal tassar eenser i potest idem qui Dan . seq. neminatu r .

Por ro ora r i voluu t v . 12 et u t del Dominus vir tu tem nobis et i l lu

minet ocu los nostr as,u t c i r amus sub umbra N abuchodonosor regis

Baby lon i s et sub umbra Ba l ta ssa r fil ii eius et ser r iamus eis mul t is d ic

1 . E l saepius in versione Ez . 8 . 1 2 . 15. et iam5 Reg. etc.

https://www.forgottenbooks.com/join

460 BAR . 1 , 15- 16

PR IOR PARS 1 , 13)

Populi pr ecot to.

Ans . Ineipi unt a confessione peccatorumquae a temporemosa icocommissa sin t quamvi s Deus popu lum per prophetas mouere non

dest itcr it ; propter quod Deus tam lougaw in iqu i ta tum ser iem i is

demu 1n poen is u ltus est quas iam per Moysen minatus erat ; quar e

Dominus iuste egi t , ipsis au tem summa est confusioBac pecca torum confessione facta d ivinam imploran t miser icord iamDeummoncntes magnal ium quae ol im pro suo populo pat raveri t ,

suam exponen tes poenìten tiam et dolorem de peccatis et miser iam

quam populus propter inobed ien ti am iusto De i iud icio ineur r i t ; sedsimul speran t tore u t promissiones resipiscen tibus da tae impleantu r ,ut i terum r educan tu r i n ter ram suam et Deu s foedere aeterno cum

popu lo suo iungatur Ora tionem concludunt fer vida implor at ione , u t Deus populi su i affl ic ti et dolen t is misereatu rHanc precationem non solumsemel esse lee tam

,ver umin ter essu

les in u su et consuetudine esse positam ex eo quoque patet quod pos t

mod um Dan iel seq. pler aque ex bac pr ecatione r ecol it et saepe

i isdem plane verbis u ti tur , al ia br evius,explicafius alia pr oponens .

Vide quoque Dan . seq.

a ) Con tenuto pecc a t or um 1, 1 5

-2,1 0.

Verbo et d icet is exsules suas epistolae adiungun t l ibel lum Ba

r uch . ln vet . lat . legi tu r post v . 1 5 quem cum accepissen t lege

r un t,in quo fuit sc r iptum boe et i ta in trod ucitu r l ibel lus ipse , qu i

a precat ioh e et confessione pecca tor um ordi tur v . 1 5 Domino Deo

nostro iust i t ia , nobis au tem confusio fa c iei nostrae, sicu t est d ies haecomn i l ucia et habi tan t ibus in l er usa lem,

v . 16 r cgibus nostr is et pr in

c ipibus nostr is et sa cerdotibus nostr is e t pr0phet is nostr is et pa tr ibus

nostr is optime ,docet prophets populum c rare tu Domine iu

stus es et inste agis ; nob is au tem dehetu r opprobr ium et ignomin ia

qua revera obru ti sumus ; tu Deu s d ignus es iust i tiae laude , nos

ignomin ia qua hod ie afficimu r Unde docet eos orare ea

men te qua Michaeas et Ieremias essules eru dier iu t . Enu

mer ati one omn iumordinum omnes peccasse et omnes id humil ite ragnoscere deber e cla re docet . P r ior senten tia v . 1 5 legi tu r quoque

BAB . 1 , i ti-20 461

Dan . et multo expl icat ius Dan . 28 ; sicut d ies haec cf. ler .

2 3 . Enumer atio quoque ad modumqu i est

Ieremiae familiar is efl'

er tu r s opa…Iuda ; unde viro Inda ,sicut ler .

9 et vide 9 ; Cul

pam quoque agnoscun t na t iona lem, unde pat rum quoque ment ioini ici tur ; vide ler . Lameut . lam coufitentu r quam mer itosib i confusio obvener i t v . 1 7 peccavimus ante DominumDeum

‘

no

s immet non credidimus d iffiden tcs in eum gracce i8v fip…i pmpev ;apud Danielem pergi tur 138 13 11 r ex ; un de in textu or iginal iapud Baruch idem w n supponere l icet ; ergo quia peccavimus mi°

nmi0n'cauev aùr €i ; n ih il al iud legitu r gracce ; vet . lat . i ta : cumqu ibus

peccavimus ante Dominumet contempsimus eum. Etiam in subseq.

vulgata versio est uber ior v . 1 8 et non fuimus subiec t ibiles il li etnon audivimus vocem Domin i Dei nostr i u t ambu laremus in mandat is eius quae dedi t nobis ; v . 1 9 a die qua edux i t pa tres nostras de

ter ra A egypt i usque ad d iem hanc eramus in cr ed ibi les ad DominumDeum nostr um et disszpa ti r ecessimus , ne audiremus vocem ipsius

pr ius membrumv . 18 in gr acco non legi tur neque in vet . lat . ; cf.

Dan . mal itiam a pr imo iamEmpore per generat iones serpentemetiam Ier emias non uno loco accusat cf. seq.

eramus in credi bi les °à'

y.eOa aimv.fioòvr eq, vet . lat . fu imus con tumaces ;

pergitu r gracce mi e'

q e8zaz'

l opev « pò ; r ò p:lz a’

cxoéew ; expli ca t Theod .

èmvooìip.ev aip. apr ap.airm eid'fl , excogitabamus pecca tor um genera ; si

mil iter vet . lat . med i tabamu r nequ am; apud auctores graecos

q e8za’

l ew legi tur not ione temere agoud i et negl igenter ,uti Ma ld .

La ns . Lap . Calm. vocemacc ipiunt magna an imor um levita te t rans

gressionem quasi h ib il i aestimantcs contempsimus andi r e vocem Do

min i . In bebr . positumfu isse 559 aliqu i suspican tur (La ns . R . ) et K n .

perperam negat eam significa tionem voc i beb r . subesse ; vide enimEz . Syrus habet co loco W : r ebel lar e, id quod acced it ad Dan .

1 10 : et declinaver uu t ne aud irent vocem tuam. lnterpretem

vu lg. legisse £m 80îcfiays v al iqu i suspicantur

Quare iuste se affl ictos esse ex norma il la a Domino per Moysensta tuta fatentur v . 20 et adbaeser un t nobis mu l ta ma la et ma ledic

tiones quae cons t i tu i t Dominus Maysi servo s uo qu i eduwi tpa tres no

stras de ter ra A egypti da re nobis ter r am fluen tem lac et mel , sicu t

hodierna die bene A lb. et idea , supple . Adbaerere d ic it assidui tatem

,d ic it poenas frequ en ter infl ictas quibus quasi con t inuo

vexat i sunt (Sanc t . Lap . ea enim voce quaedam conglu tinatioau t intima penetr a tio sign ificatu r , u t i ler . fames pro qua estis

162 BAB . 1 , 20—2 , 2

sollic iti adbaerebi t vob is in Aegy pto (Lans . Tin ) . Maledietio i lla legit ur Lev . 26 . Deu t . 28 . Quo magis suae per versi tatis sensu per cel lan tur ,vates espli c ite monet cosque memores esse vu lt quam ben ignumDeusde i is ceper i t consilium et quam eximiam ter ram i is pr ovideri t . S ieu t

hod ierna die mel ius r efertur ad mala sicu t hodie sent imos mala e t

maled ict ionem nob is adbaerere (Men . I l . ) quamad ter rem cu ius ubertas u sque conspicua sit (A lb . Quam par um vel poti us n ih ilemendati sint poen is a Deo i nfl ic tis et quam contumaces sese pr aest i

ter iu t mon i tis propheta rum dolentes confiter i eos vult propheta ; unde

v . 2 1 et non a udivimus vocemDomin i Dei nostr i secundum omnia

verba pr op/zela r umquos misi t ad nos v . 2 2 ct abivimus un usquisque

in sensum cord is nostr i ma lign i opera r i diis al ien isfa cien tes ma la ante

ocu los Domin i Dei nostr i culpam defler i vult pr ophets us tionalem ; quare quae omnes popu li gener ationes del iquer int , et voce adhaeser un t et con tinua missione prophetarum sign ifica t . Idem fre

queuter monet Ier emias , vide seq.

idemprosequ itu r Ezech iel cap. 16 . 2 2 . 23 . Abir e in sensum cord is malign i cf. ler . oper a r i , gr . e

'

pya’

î eo0a t est bebr .

1 ; y servir e ; ergo ser vire d i is al ien is ; etiam in textu gracco Ieremiaeègyaî , ecOau not ione ser vieud i saepe pon itur 8 . 1 1 ;

facere malum i n ocul is Domini ; cf. ler .

dictio est eo gravior qu ia Deus pecu liar i modo in populo suo se inhabitare d ixit .Cum igitur i niqui tas per mu ltas genera tiones al tos ageret r ad ices

neque praesens illa et con tinua Dei per prophetas vox et admon it io

qu idquam proficeret , summa demum miser ia peecan t ibus iuste est

immissa . Hoc u t confitean tur vates exoptat , quia agni tio culpae pr imusest ad emenda tionem gressus . Quar e i is praesc r ib i t , u t r u inam i llamu lt imam suis attr ibuan t pecca tis pr op ter quod sta tu it Domin us

Deus noster verbum suumquod locu l us est ad nos et ad iudices nostr as

qu i i ud ica ver un t I srael et ad reqes nostr as et ad pr in cipes nostr as et

ad amuem Isr ael et I nda v . 2 u t adduceret Domin us super nosma la

magna quae non sun t [a c ta sub caelo quemadmodum facta sun t in

l erusa lem,secundum qua e scr ipta sun t in lege Moysi , v . 3 u t man

duca ret homo ca rnes /i li i su i c t comes filiae sua e sta tu i t , im a ;

Dan . in loco parallelo legitur eodem modo,bebr . DEÌ

'_

I i . e . im

plevit , oper e complevi t verbum suum; eadem r atione ler .

minas illas quas locutus est con tra nos demum exsecutus es t ;

omn ibus ord in ib us ma la et poenae per prophetas denunt ia ta sun t . In

ea enumera tione (cf. special is q uoque de singul is Dei cu ra

nota tur ; singulos en im ident idem admon i tos volu it omn iumord inum

https://www.forgottenbooks.com/join

465 BAR . 2 , ì’

1—l t)

cu lpae confessionemfier i vult prophets . ln gracce legi tur , pr ou t in v:

5 , fact i sun t ; a t sumus apud vet . la t . quoque et Sy r um et in a liqui bus

codd . graecìs ( 2 2 . 36 . al . et apud Theod . iytvvi0ny.ev

i . e . servi et non domin i .

Quan toper e in tersi t , u t an imos ver a imbuan t peeniten tia , vates ipsis

r epeti t ion ibus docet v . 6 Domino Deo nostr o iusti tia nobis a u temet

pa tr ibus nostr is confusio fa ciei , sicu t est dies haec , v . 7 qu ia locu tus

est Dominus super nos omnia ma la‘

baec quae vener un t super nos v . 8

et non sumus depr eca t i fa c iem Domin i Dei nost r i , u t r eoer teremu r

unusqui sque nostr uma vi is nostr ispessimis , v . 9 et vigi lavi t Dominus

in ma li s et addzw i t ea super nos , qu ia ius tus es t Dominus in omn ibus

oper ibus su is quae manda vi t nobis, v . 10 et non a ud ivimus vocemipsius u t iremus in pr aecept isDomini quaeded i t ante fac iemnost rumduo illa a qu ibus incepts est orat io b isce explicatius r ecoluntur e t

demon strantur ; cf. nam r ursus sententiae divinae iustit iamad

scr ibentcs sib i confusionem t r ibuun t (T quam dies haec , cou

di t io tempusque praesens satis demonstra t ; idque et iam proptcrea

potissimumquod r cpcti tis De i cast igation ibus moni t isque popu lus non

est erudi tus neque emendatus v . 8 quae r eprehensio a Ieremia quoquefier i solet v . g. frustr a percussi fil ios vestr os , disciplinam non

r eceperun t et 10; etc . ; eodemmodolegitur Dan . 1 5 . Dominus vigilavi t ; cf. ler . vigilabo ego

super verbo meo u t faciam illud ; cf. igitu rmala quae minatus erat etiam ad amussim nobis immisit ; cura et

stud io i ta r es d isposu i t ut verbum suum i r r itum r edderetur nullum.

A lii vigilant ìam Dei eius d ic i voluut vindictam somnum eius pati ent iam et longanimi tatem (Theod . Lans . a t d ict ionem ex lerc

mia expl icare praestat . Quam insta sint Dci mandata ,vates monet

v . 9 ; unde v . 10magi s accùsa tu r eorum inobed ien tia et con tumacia ,

eum talia neglexer iut quae tamen Deus sedu lo ac cont inuo i is propo

nenda et inculcan da eur avi t . Quar e quot t i tul is peccatores coramDeotr aducan tnr , va tes graviter in medium afi

'er t neque quidquam cela t

quo gravi tas culpae maiore cum pudor e et dolore agnoscatnr ; of. ler .

11) Dei mi ser i cor d i am effl ugi t a n t 2 , 1 1 -85 .

Poen itent ibusmiser icord iamconced i a Moyse et deinceps per omnes

prephetas era t annu n tiatum (Dent . id pracpr imis Ieremias"

mouere non desti ti t seq. etc . ; idque cx foedere

ini to et promissis olim datis pro Dei fidelitate et grat ia consequ i tu r .

BA B . 2,1 1 -13 565

Ende vates ex illi s Dei magnal ibns quae ir r ita esse au t fier i n equeuntr at iones promit qu ibus spem ac fiduciam poenìtent ium alat atque

confortet v . 1 1 E t nunc Domine Deus I srael , qui eduz ist i popu lumt uum de ter ra Aeqyp ti in manu va lida et in siqn isr et in prod igi i s et in

vir tu te tua magna et in bra c/zio excelso et feci st i t ibi nomen sicu t est

d ies iste ; v . 1 2 peccavimus , impie eqimus , in ique qessimus,Domine

Deus noster , in omn ibus iusti t i is tu is,v . 1 3 aoer ta tur ira tua a nobis

qu ia der elic ti sumuspa uci in ter gen tes , ubi disper sisti nos Deum

monen t eorum quae tan ta vir tute studio appar atu admi ratione cmni um fec it olimu t popu lum sib i conderet ! tantus igitur labor non sit

cassus ! et cum fere iam cassus videa tur, qu ia pauc i et ignobiles di

spersi sun t in ter gen tes , rati o haec eo magis valere debeb it apud Deum.

Se au tem iam esse tales quibus ven ia et gratia pro Dei fid el is promi ssione suo qu asi iur e debea tur , in v . 1 2 h umi llima illa con fessione et

su i ipsor um accu sa tion s quod omn ia Dei mandata neglexer in t suppl ices Deo proponunt . Deum appellun t I ahve, qu i hoc ipso nomine pi

gnus ded it certissimum impletion is foeder is et immu ta tae suae fidel i

tatis (vide ad Os . Deum I srael , qu i se esse Deum popul i elcetiet hoc nomen in memor ial e perpetuum se assumptnr um spoponderat

(Ex . Os . dein mu l ta cum epi tasi manent quot mir aculis

Deus popu lum sib i acqu isier it , in qu ibus singulis va len tissima cern it ur ratio

,cur opus i ta inceptum Deus ad feli cem perducat cxi tum

(vid e quae notavi ad ls . 1 6 ; mod us loquendi satis adaptatur ad ler . 2 1 . Dent . Hisce por ten t is nomen Dei celeber

r imnm efl‘

ectum est etiam apud gentes ; of. Ex . et d ixer un t malefici ad Pbar aonem digitus Dei est h ic ; seq . Ios ,

eor umque magnalium memor ia ad Dei laudem viget usque in d iembod ieruum v . 1 1 tum apud l udaeos , tum apud gen tes quippe quae

popul um israeli ticnm u t popu lumDeo Iahve sacrum cognosean t . De

locu t ione vide l s . 1 5 ; cod ammodo Dan . Forma fere iam

d iu usitata in v . 12 culpam confiten tur ; vi de 3 Reg. in orationsSalomon is et 2 Par . Ps . et Iudi th Dan . 1 5 . N ota

epitasin et asyndeton . Cum Dan . legatur Domine secundumomnem iustitiam tuam aver tatu r i r a tua

,sa tis probab ile effici tu r etiam

nostro loco iungendum esse in omn ibus iustit i is aver ta tur etc . sen

su eodem, u t soil . Deum supplices rogent , u t pro sua sanctita te qua

veram iusti t iam b isce in ter r is statu i et valer e vel it popu l i misereaturcumque ad eam proveh at condit ionem quae d igna sit san ct itate et

iust itia d ivina ; eo modo R . Kn . iungunt neque obstat di stinctio versuumquippe quae nu llius est auc tori tatis qua sensus verbor nmmembrorumque determinetu r (vide Cornely , Introd . I p.

Damm… 30.

560 BAR . 2 , 15—16

Atque hanc mi ser icord iam efflagi tan dam esse docet prophets , qu ia

maior Dei laus et glor ia in ca consist it v . 1 5 exaudi Domine pr eces

nostras et or a tiones nostras et educ nos propter te et da nobis inven i re

gra t iam an te faciem eor um qui nos abdw er un t , v . 15 u t scia t omnister r a qu ia tu es Dominus Deus noster et qu ia nomen tuum invoca tum

est super I srael et super genus ipsius mouen t Deum n t quod

per Isaiam praed ixi t se factn rumopere compleat propter me , prep.

ter me faciam u t non b lasphemer et glor iammeam alter i non dabo

( Is . eadem r itu precatu r Ieremias educ nos ,£Eù oi

'

i ‘

ti

;t ì q, vet . lat . er ipe nos, salva nos , et pro qua r e opemDei implora t,

indica tn r da nobis etc . ; ingum chaldaicum quod Ieremia monentenullo modo sub ir e voleban t ( ler . iam fer unt neque temer eil lud excutere pr aesnmun t , solum flagitant n t sor s sua reddatur mitior ac faei lior

,idqu e non nostr is mer i tis quae nu lla sun t

, sed tua

miseri cord ia quae magna est (Ma id . Men . T E t quomodo ca in

re glor ia Dei agatur , explicatur v . 15 ; petun t nt Deus aper te osten da t

se esse su i populi protec tor em qu i host iles quoque un imos ad benevolenti am suo populo praestandam infl ectat . Ita omn ibus patch it Israelvocar i popul um Iahve , Israel pecu liar i modo consecra tum esse DO

mino ; de d ictionc vide ler . Et genus Isr ael singu

lar i modo esse Deo sac rum eo quoque pa tet qu ia Deus in eius med iobab i ta cu lum sib i delegi t ; unde cum i bi locumman ifesta ti onis suae

sib i eleger it nova r eper i tu r ratio cur miser ea tur v . 16 r espiceDominede domo sancto tua in nos et inc lina a ur em tuam et exaud i nos

eo en im loco cor et ocu los suos fore cu nctis d iebus promisera t

(3 Reg. neque obstat quod ipsum templum sit diru tum,locus

en im hab i tacu l i quem Deus elegit consideratur , sicut v . g. Deu s di citur habi ta re in S ion elegi sse S ion , esse magnus in Sion ,

regnare in

S ion (Ps . ls . ler .

Eodemmodo apud Ieremiam vir i ill i templo di ru to fcrta et thus

afi'

eru nt,ut ofl

'

eran t in domo Domin i ; ita quoque Is . Dominuscensetu r habi tar e in ler u salemquamvis popu lus si t ablatns , et iu reme

r ito monon t Sanc t . Lans . Lap . Tir . Loch ,Tr ock . I l . locum urb is tom

pl ique tamquam Dei hab ita t ionem semper consider ari idque eo quo

que ostend i quod Dan iel ad lerusalem conversus orare solebat

Domum sanctum pler ique de templo explican t (Thead . Ma ld . et quos

modo laudavi ) , pau c i (A lb . Sa , Fr . K n . ) de coelo propter Den t .

r espice de sanctua r io t uo et de excelso coelorum habitaculo et simili te r3 Reg. 39 . Is . (A lb ) ; sed quia in elec tions Sion r a tiocont ine tu r pec u liar is , cur Deus miserea tur , et qu ia ib i ocu li Dei d icuntu r aper ti et nomen ei us ibi esse

,u t esaudiat ora tionem (3 Reg.

https://www.forgottenbooks.com/join

568 BAB . 2 , 18—20

saepius commendator ; wide Is . Soph . bebr . ; des ider iumvero vel esu r ies honorumipsa est efficax eor umpostnlat io ; cf Is .

an ima mea desider avi t te in nocte,sed et spi ritu meo i n praecord i is

moi s de mane vigilabo ad te .

In textu igi tur lat . v . 18 optimus expr imi tur sensus . Brevior est textus

in vet . lat . sed an imae tr istes et in ti rmae et esur ientes et ocul i deficien

tes dabun t glor iam et iust ificat ionem , Domine . Textus autem graecus qu i

eommuni ter fertur nequit intel ligi ai…: i ) fi 7umovpivv; i n i r ò p…£yeooc 8

51:8i x6mov « a i var iac qu idem ten tatae sun t espl imt iones , al fru

stra . Al i i en im exponun t tr i st i t iam de magn i tud ine Israel quae iam dec li

naver i t et curva incedat ; sed magn i tud inem col lapsam inceder e curvatam

et aegrotare quis d ic i feret ? al i i p. ivaOoq expl ican t de corpore quod al ioqnin

magnum et erectum iam incedei curvum (cf. Ma id . al i i con i ic iuu t

mendum esse in voce pa'

yzfioc, pro qua in textu orgina li al iud scr iptum fuer i t vocabnlum ab in terprete perperam pi y:0o< r edd i tum; i ta Fr . con iici t

vel m53 capt ivi tas ; Weltemv?j_ i ta nt sensus s i t : an ima tr ist is propter capt ivi tatem vel oppressionem, quae (anima) cu rva incedit etc in ter

pres igitur relat ivumwm: perperam ad falsum i llud ui ysfioc retul isse cen

sendu s est . A l i ter textum emendat Kn . scr ibens ‘n

‘…et pes qu i incedi t

curvus et infirmns ; in ter se compon i vul t cor t remens et podem curvum ,

ocu los defic ientes et an imammoerentem. Lect io il la quam Theod . pr echet

non debet omi tt i meiiy. a u6mov xa i &a0: voì v,i ta u t q 9) et meî ip.a in ter se

iungan tur . Al i i i ta : an ima moesta , corpus quod incedi t curvum; vel animat r ist is , popul i mult itudo quae inced it etc . O i . expl ica t quasi legi sset

textumgr . lat ino nost ro congruen tem an ima quae iniqui ta t ibu s premi turmagnoque moerore vexatur curva et inflrma cou li tetur , x61rmuoa: m i aiuti :

vaî oa buol oyei'

w 1 . Simi li ter Syrus an ima oppressa moerore valde , quae in

cedi t etc .

An imor um sensus demi ssos et sib i ipsis min ime fidentes va tes fo

veri vul t bene con scius orationem hnmili anfi s se penetr are nubes

(Ecel i . quar e r epeti to monet popul um non benefic ia Dei mer u isse

,sed ir am et poenam; ideo v . 19 qu ia n on secundum ius t i t ia s

pa tr um nostror um nos fund imu spreces et pet imus miser icord iam a n te

conspec tum tuum,Domine Deus noster

,v . 20 sed qu ia misist i i ram

tuam et [u rorem tuum super nos sicu t locu tus es in manu puer er umtuor umpropheta r um d icens laus igitur Dei et glor ia eo ma iorer it qu ia gratiam tr ibu it i is qu i n ihi l mer iti neque in pa t r ibn s n equ ein se ob tender e possun t , demer it i au tem et peccator um plur imum.

In textu gr . et vet . lat . in v . 1 9 et iam r egumment io fi t . Ubi un ice re

ponenda sit spes , Dan iel expl icite add it neque enim in inst ifica t ionibus nostr is prosternimus preces ante faciem tu am

,sed in miser ati o

BAB . 2, 20

-23 569

n ibus tu is multis Legitu r gr acce xa r aéaiì l oy. ev°: òv èl eov i gt iòv

m i: updomrciv ooo quod in vu lg. membro duplic i dec laratur ; vet . lat .

iac tamns miser i cordiam ; at Di co; r espondet hebr . ngnn (vel

qu am vocem interpr es Ieremiae per é'ì eo; reddere solet

u ti quoque Ios . sed quae preces dici t et supplicationes . Ex textu la t . v . 20 sed ideo preces se fundere d icunt

qu ia aer umn is tu is u rgemnr et cogimu r ad te r ecur r er e (Lap . Ma id .

Men . Tir . T a t in gracco ,vet . lat . ,

apud Sgr um illud sed non

legitur ; unde sensu s est : preces fundimus non inn ixi mer i tis neque

pa trum neque nostr is ; r es secundas et prosperas non meremns , qu iainste affl igimn r r ebus edversis ; ea sustin emns quae nobis per ser vos

inos pr0phetas minatus es : In manu puer er um tuor um u a i8mv i . e . ser

vor um, per servos tues ; beb r . servus (quo nomine prophetae

fr equenter appel lantu r ) apud LXX saepe r edd itur 1t a‘

i‘

g; i ta v . gr . de

pr0phet is ler . et (sal tem secundum cod . vatie . ; gr .

et

lamquan tum d igu i si n t mal is quae comminati sint“

proph etae de

claran t verb is eor um reei ta t is qu ibus perpetuo con tr ad icen tes non

obedi er int (Thead . ) v . 2 1 sic d ici t Dominus inc lina te Izumerum oe

str um et cer vicem vestram et oper a fa ci le regi Baby lon is et sedebi tz'

s

in ter r a quam dedi pa tr ibus vestr is v . 2 2 quod si non a ud ier i t is vo

cemDomini Dei vestr i opera r i r egi Baby lon iae defect ionem eestr am

fa c iam de ci vi ta t ibus I uda et a [or is l er usa lem,v . 2 3 c t a uferam a

vobis vocem iu cundi ta t is et vocem ga ud i i et vocem sponsi et vocem

sponsae et er i t omn is ter ra sine vest igia ab inb abi tan t ibzw eam

sermo iste Doin ini eompon itu r ex al iqu ibus Ieremiae locis et 7,

35 ct cf. Oper a facer e v . 2 1 ct ope rar i v . 2 2 . 2 5

regi Babylon is £pyaiî eofiau i . e . servi re uti legi tur apud Ieremiam

vide supra Legi tu r in v . 2 2 €xl eixl.ew nomi co , vet . lat . defic ien

tem fac iam de c ivi tatibus Inda et extr in seens ler u salem vocem Iaetitiae ; vide ler . et r espondet bebr . n i rqn de plo teis

ler u sa lem, quam vocem interpres graecus Ier emiae saepius eo modo

r edd it ; vide ler . 9 . 1 7 . In v . 23 describ i tur exsi li um

et‘

vastitas r egion is ; sine vest igia ; gracce ter ra er it ei; ai'€wrov o

’

c1rò

èvozxoévrmv i . e . ex ler . 38 c t et : !j i ? nmzi‘1 in

desolat ionem i ta n t non si t habita tor ; non cernetur in tota ter ra

u llum vest igium homin is quia nemo er i t qu i eam transeatS imu l cum Ieremia al ii et iam prophetae ,

u ti Sophon ias ,Bar uch

,ea

dem populo annnhtiasse censend i sun t ; atque id ind icar e videtu rloquens de pr0phetis v . 20.

470 BAB . 2 , 25-26

Ver umvoc i Domin i non sun t obsecuti ; unde Deus minas complevi tv . 2 5 et non a ud ier unt ecoem tuam u t oper a ren tu r regi Baby lon is

et sta tu ist i verba tua quae locu lus es in man ibus puer orum tuor um

pr ophetarum u t trans/m en tu r ossa regum nostror um et ossa pa tr um

nostror um de loco suo ; v . 2 5 ct ecceproiecta sunt in ca lor e solis et in

gelu noc t is, et mor tu i sun t in dolor ibus pessimis , in [ame et in gladio

et in emissione , v . 26 c t posu isti templum ,in qua invoca tum est no

men tu um in ipso si e ut ha ec d ies propter in iqu i ta tem domus I srael et

domus I nda inhet eos va tes confiter i propter con tumac iam po

puli il la esse M pleta quae Ieremias minatus erat de ossibus r egumaliorumque 2 ; quae praedixerat de fame , glad io , peste et maximat r ibu latione et contr itione 17 ; 30,

1 2 ; etc . ; itemqu ae de templ i ru ina vati cina tus erat

et 9 et quae i ll is ol im magnae fuerun t ofi'ension i , ita u t sacer

dotes et prephetae et omn is popu lus eum mor t is reumeger int . Ope

r a r i vide v . 2 1 et sta tuere verbum i . e . implere vide ad ad

v . 2 5 vide ler . cadaver pr oii cietur ad aestum per diem et ad

gelu per noc tem; in u troque loco verba graeca exac te congruun t (excopto iv) . Saevitum est ergo in iam demor tuos , quor um ossa e sepul

er is eiecta sun t ; i ta expl ica trans/err i ixcpépew ( ler . et b . I . ; bebr .

mm) . Hab itatores au tem lerusa lem absumpti sun t misc r i is magn is ,sci] . fame

, gladio , emissione, i v aimm l fi, qua voce interpres graecus

Ieremi ae vocabu lnm heb r . 1 3 3 pestem redd it ; quare eodem

sensu h ic quoque vox er it acc ipienda accedi t quod frequenter Ieremiasfamcm

, glad ium pestemminatur hab i tatofi bus leru salem 2 1 ,

7 ; 1 8 ; Pler umqu e emissionem explican t de captivi tate (Theod ) , de exsilio (Ma id . Sanc t .

La ns . referentes ad ler . debo vos in commot ionem nm‘1 ) .

Ul timo loco r ecensent maximum il lud ir ae divinae documen tum re

degist i templum in eumsta tum quo hod ie est (Ma ld . ) sc i] . conspici tu r

destr uctum et combustum (A lb. Lap . ipny.ov (T quod ta

men singu la r i r at ione Deo er at consecra tum et Dei nomine insignitum et celeb ra tum. N otandus est bene b ic locus , quo templumDomin id i r utum et vastatum esse satis clare ed ic itur ; arb it ra rie vu lt K n . hoc

memb rum deler e .

Confessione in iqu ita tis suae faeta non pro mer itis impieta t is se pu

n ir i agnoscun t , verum r igorem iust i tiae Deum temperasse c lementia

(T sunt en im adhuc supersti tes , Deus exsi li i r igor em qu adambenevolen tia Chald aeorum imminu i t (vide 1 1 . 1 2 . ler .

insuper adest popu lo cer ta spes redi tus et instau ration is . Quare propheta u t haec benefic ia celeb ren t hanc pr ecan di formu lampraescr ib it

https://www.forgottenbooks.com/join

47 2 BAB . 2 , 3 13 1

Borum conversio quae cast iga tione sit cfficienda praed ic i tur

Lev . 51 . Don t . In v . 29 d .€ nc zc significat mu lt itudinem str opitum odon tom ; cum beb r . non r eddatur Ior . et

Bop€ eî v , hoc loco cor te in h cbr .posi tum erat ; in q ca not ione

qua Is . Ez . etc .

Conversioucmpopu li poon is erud it i et Dei in conver sos liber al itatcmplu r ibus vates propon i t cx verbismosa icis quo maius stud iumpo

pu l i cxci tctu r Dousquc su is ipsius promissis admonoatu r u t gra t iasabundan tes in populum cxsnlomefi

'

unda t v . 31 et scient qu ia ego sum

Dominus Deus eor um et dabo eis cor et in tell igen t , a ur es et aud ien t ,

v . 32 c t ia udabun t me in ter ra copt ivi to tis suae et memores crun t nomin is mei , v . 33 c t a vor ten t se a dorso suo duro et a ma iign i ta t ibus

su is, qu ia remin iscen tur viampa tr um sua r am qu i peccaver un t in me ,v . 35 ct r evocabo i llos in tor r am quam i uravi pa tr ibus eorum A br a

ham,Isaa c et I a cob et domin abun tu r eius et mu l t ipl ica ba eos et non

minor abuntu r v . 35 et sta tuam i l lis testamen tum a l ter um sempi ter

num u t sim i l l is in Deum et ipsi cr un t mihi in popu lum et non nao

vebo ampli us populummeumfilios I sr a el a ter ra quam dedi i ll is

ad v . 3 1 vide Lev . Don t . dictio in memb ro u l

timo adaptatn r ad Den t . Ior . In gr aeco solum legitur ct dabo eis cor et au r es aud ien tes

,id quod du r in scnl c d ic itur ,

cum ad cor aliqu id addì eì spoctandum si t neque tamen aixowîovr u apto

ad cor r efcr r i possi t . Vet . lat . praebet dabo illi s cor ad intel ligen

dum; simi liter vu lg. et Sy r us cor intel ligens ct id omn ino cxigi tu r ;

unde lectio illa graeca in a liqu ibus minu scnl is ( 2 2 . 36 . al . ) servataxa98iav onvfl

”hv er i t genu in a . Dc v . 32 v ide Lev . tune ( in ter rahosti li) orabunt pr o impictatibus su is

,v . 53 rogab unt pro pec ca t is

su is ; Den t . In v . 33 praedici tur foro u t aer umnis fr angatu r con

tumac ia popu li peecan t is , u t perpendentes qualem r u inammaior es

mor ibus su is induxcr in t ad san ior a r edean t consil io ; i d quod indicatur Lev . 5 1 affligcn tu r dou ce confi teantur in iqu i ta tes su as ct

maior um snor um,dou ce cr ubescat inc ir cumc isa mens eorum ; cf. v .

1 9 c t con teram superb iam du r i ti ao vcstrae ; cf. Den t . Promitti tu r in v . 35 redi tus in ter rem

, quieta ter rae possessio ot popu li Dc imu ltipl icatio , quae tr ia cla ro promi ttuntu r Den t . 5 r edu0c t

Dominus Deus tuus captivita tem tuam ac r ur sum congregabi t to et

assnmc t atque in trodneot to in tor r am quamposseder unt pat r cs tu i

et ob tineb is eam, ct ben cdicens tib i maior is numer i to esse faciet qu amfuer un t patr cs tui ; cf. v . 8 . 9 . 20 c t eadem promissio recol itur Ior .

10. 1 9 ; r educes in ter rem xvpv.ezîoouow aò rfi; quae d ic tio ler . 30,

3 quoque legi tu r , ubi vulg. h abet possidcb un t eam ; nostro loco logi

2 , 31-35 473

opor tet dominabun tu r eius,ter rae scil . , non eis bene h abet vet .

lat . dominab un tur in ca,ct editio vu lg. plant in iana an . 1 583 domi

nabuntur eius . Ad u lt imum membr um v . 35 vide Ior . et

In v . 35 den ique alter um promi tti tur foed us idque gratia .Dei ct sane

ti tatc insigne quod iam non d issipetu r , sed stab ile si t in perpetuum.

Baruch ob ocu los habet Lev . 55 . 55 r ccordabor foeder ismei .

neque si c despoxi u t consumorontur ct i r ri tum faeorcmpactummcnm

cum eis , ego enim sum Dominus Deus eorum ct r ccordabor foeder ismei pr i stin i etc cf. Dent . quae promissio instanr ation is focde

r is eiusque sanctior is sollemn is est apud pr0phetas ; vi de Os . Is .

9 ; ler . Ez .

etc . Delin catur in v . 35 b revitor ipsa instauratio theocratiae

quae demu 1n in r egno messian ico facta est ct ad quam red itus in torram pa lacstinonscm erat pr imus quasi gr essu s et pracparat io qu acdam. Dcscr ib it igi tur B aruch more chorum pr0phetar nm ipsam no

tionem instau r ation is , quae futu ra sit perpetuo stabilis , Dei gratiaein popu l um effusione et popu l i De i sanc ti tate insign is ideoque pacoimper turbata fel ix atque secu ra . Hisce tangi tempus messianumAlb .

San c t . Maid . Sa , Lans . Lap . Ma lo . Men . Tir . Gard . Ca lm. R . Loch,

Troch . al iique in terpretes fere omn es r ite agnoscun t .

e) S uppHca t i oncm pr ecib u s impen s i s con cl u d un t 3 , 1 —8 .

Or an tes Deo var ias pr0posucr unt rationes quibus cum ad misercn

dum permovoan t . lam or ati onem concludun t epilogo vehemeu ti c t

compelh t ione ardenti magn isquo suspi r i is qu ibus pr0pheta docet

quanto opus si t studio qu an toquc fervore , si cum Deo in grati am

red ir e volner1nt ; v . 1 E t nun c Domine omn ipotens , Deus I srael,an ima in angust i is et spir i tus anz ius oloma t ad te ad sensum

opto pon itu r in vu lg. et nun c qu amvis in gr aeeo, vet . lat . apud

Sgrum non lega tu r . Est gravis ad impetr andom au t etiam exi or

quondammiser icordiam tam apud homines quam apud Deum an imidolor atque angor et Spir itu s contr ib u latus et affli ctus

Deum invocandum docet vates n avr oxpair 0pu , qua voce saepius redd itur b ebr . ms n mm (vide quae notavi ad ler . Commen t . p. 57 ;

praeter ea Os . Am. Deum igitur compel lat r erum

omn ium moder a torcm poten tissimum qu i Deus Israel foedere par ti

1 . N otat Lucas brugensis vi tium typogmph ieum est bic in autograpbo romano dat ivi

pluralis eis pro genit ivo singu lar is eius sci] . terrae quod mendum in pler isque edit ionibus nondum cor rectumest . Dominari iungitur cumgeni t ivo Gen . Ecc li . etc .

574 BAR . 3 , 1-4

cu lar i popu lo est,

iunctus et proinde popu lo suo affl ic to et gemen t inon potest non succu r rore . N am sac r ificinm Deo spir i tus con t r ibu la

tus , eor contr i tum ct humil iat um Deus non despi cios , ot propter mi

ser iam inopumet gemi tum pauper umnunc exsurgam,d ic it Dominus

(Ps . Qnare afi‘

er unt d uas r ati ones cur dehes h t

miser icordiam consequi Dci miser icordiam et suam hnmi lcm culpae

confessi onem v . 2 a udi Domine et miser er e quia Deus es miser icor s

et miserere nostr i, qu ia peccavimus an te te membrum pr ius

qu ia Deus es miser icors , in ed itionibus graec ìs plerumque non legitur ;at hoc membr um tuen tu r versiones vetores quotquot exsistunt , Theodcodex alexandr inus et novem minuscnli Cum in hoc epilogo ra

t iones al latao fer e recolan tnr , membr um hoc quod ad refer tu r

omn ino apte pon itu r .

Aliam r ationemDeo proponun t ex ei us imper io et poten ti a aeterno

depromptam, cu ius vi non posait permi ttere ipsosmisc riis dolori et intor ire v . 3 qu ia tu sedes in sempi ternum et nos per ibimus in ao

oum alterummemb r um per inter rogat ionem legendum est

permi ttesn c vel quomodo posscs permitt ere populum tuum exstingu i?

Ita mer ito concipiun t Lap . Sa , Tir . R . Loch . Dc senten tia vide ad La

mon t . 20,ubi cx throno et regno Dei aeterno eadem ra tio col

ligitur . Apte au temvatcs Dc i commemor at aetern itatemet ma iesta temr cgnantis ; ad u tr umque en im quammaximo conven i t u t Deu s foedus

sempiternum quod in i it cum pa tr iarch is servet et popu lumquem si b i

elegit in pecul iumet regnum sacerdotale (Ex . 6) non sinat peri re . Undo hanc Dei sub l imi ta tcm in med ium pr oferens recoli t qnac

2 7 . 35 d ieta sunt . Al ii interpretes sat mu lt i membr um al ter umconc ipiunt de fragi li tatc et imbecilli tatc naturae humanac de hominis vita b revi

,

et miser a ; va let plur imum ad impetr andom miser icordiam c t peten ti s infirmitas et eius a quo postu latur significa ta facu ltas (Ma id . sim. Theod . O i . S an ct . Ma lo . Ca lm. Troch . Fr .

At r a tionemaffer r i ox commu ni hominum sor te ct natur a pet itumnon

videtu r con scn taneum totius orat ion is indol i,in qua ea profernn tur

ub ique quae populo Dei c iusque cond iti oni propr ia sun t ac peculi ar is ,

min ime au tem ea quae ad un iver sum genus humanum et ipsum honis uniuscu iusque natu ram spectan t . Undo per i re expl ica ex

5 . 5 . 9 . 1 3 . 1 7,ad quos locos vocem etiam eo r efcr r i opor tet qu ia in

hoc epilogo summa quaedam an tecedentis orationis r ecol i tur . Domumadverte can dem vocem et iam in subseq. v . 5 declorur i .Deo por ro proponunt miser em suam ad quam rcdact i sunt condi t io

nem et dolorem quem iam coneeper unt dc in iquitate v . 5 Domine

omn ipotens , Deus I srael a ud i n un c ora tionemmor tuorum Isr ael et

https://www.forgottenbooks.com/join

576 BAB . 3,5—8

la uda bimus te Domine Deus pr o sua potent ia et glor ia nomin isnon potest suum populum al i is permit tere concu lcandum : of.

15 ; memen to qua l i sis poten tia (manus en im pro potentia somi tu r )ot quomodo infi rmam esse putout gen ti les ,

cum videan t popu lumtuae fidc i a tque tu telae cr cditum pr o cui usque a rbitratu atque l ib idine du re a tque ignominiose vexa r i ; memen to item nomin is tui quodca do causa ab extern is lacc ra r i vid es cuius glor iam tan ti fac ie

Rationemquoque cpt ime petun t a nomine Iah ve quod gracce105910; expr imi solet : qu ia tu es illo ipse et non es immu tatus

(Theod ) , Deus foederis fideli ssimus . Tum se miser icordiam eonsecu

tos praeconia Dei esse annun tia tnr os Sponden t ; vi de 1 8 . 32 .

Et qu i a Deus nominis sui glor iam et laudemvu lt,iam un imos exsu

lumpoonis er uditos ad se conver ter e inc ipit , i is suum indi t t imorem

ae religionemi ta ut peccata par entum ot sua iam detestentur ; i ta v . 7

qu ia pr op ter hoc dedist i l imar em tuum in cord ibus nostr is et u t in

vocemus nomen tuum et iaudemus t e in capt i vi ta te nostr a , qu ia con

oer timur ab im'

qu i ta tepa tr umnostr or u m qu i pecca verunt an te te

ostend it suppl ici i fr uctum; cast iga t i en im, si t , conversi sumus

(Theod . ) undequae-33 proposita sunt h ic iamiamimplor i osten

duntur . R cfer pr op ter hoc ad id quod immedia te anteced i t laudab i

mus to ; eamqu ippe laud cmDeus suo iure vu lt et proptc rea t imorem,

sui reverent iam, cul tum, amorem an imi s ind it , co qu idem sueccssu

c t fru ctn u t Deum iam in te rra exsil ii laudent . Hoc vero encomiumDei cerni tu r in co quoque , quia aver timus a corde nostro omneminiusti ti am pa tr um nost ror um (prou t gracce dici tu r ) . Qua oration e

votes documen tum t radit exsu l ibus gravissimum; ostendi t quomodoDeus r ebus edversis ad verumc t san ctumsuumt imorem et cul tum cos

adducere velit ; monet u t ad laudes Dc i sese accingan t , u t peceata

non solum verbis detestentur propter miser iam quam cxper iun tn r ,

ver um nt e cord ibus et an imis omnem in iu st itiam r emovean t . Quae s i

praestar e an imis sincer is aggred ian tur , poter unt maxima fiduciaDeum supplices adi re et miser ae suao cond i tion is r emed ium efflagi

tar e v . 8 et ecco nos in capt ivi ta te nostra sumus hodie, qua nos d ispor

sisti in impr oper iumet in ma lcdictumet in pecca tum secundum omnes

in iqu i ta tes pa tr um nostror um qu i r eeesser un t a te Domine Deus no

ster cf. 1 3 exponun t miser iam i is verbis qu ibus a Ier emia

praedicta er a t in pecca tum, gracce ai ; (quodter tiummemb rum in vet . la t . non legi tu r ) al iqu i explican t in tr i bu

tum secundum i llud pr inceps provinc iarum facts ost sub t r ibu to

(Lamont . S anc t . Ma id . Va l . Lap . et ad Dent . remit ti t

Quid in b eb r . positum fuer it,dictu diffic ile est ; con ioc tant pro

BAR . 57 7

m:_

ttf3 (R . ) v'

el .1 a 5 in hor ror em Explicant in pecca tum in

poenam ct opprobr ium pecca ti , u t ab omn ibus habeamnr ct voeemu roximii peccator es , egr egio scelerati , quod tan tas cogamur poonasdar e , inqui t Hugo ct Lyranus (Tir . sim. Lap . Ca lm. )

Opor tet inqu irere qua rat ione in terpr es ad Gettnau: perveneri t . A pud LXX 6<p80tvipalegi tur pro mat h: Dent . 24, 10; i tem pro b ebr . nuje; quero suppon i debet

vocabulnm ab eo esse lec tum quod proximo ad eam lormam acceda t . l amvoro P s . 73 ,

18 c t 7 4, 3 1egi tur vox nimc°n quae in singul ar i nun”; quoque logi poteri t ( li n . ) c t

cu i iam Symmachus not ionem &cz vtapò ; vi nd ica t , cu i s ign ifica t ion i et Cha ld . et re

cen tiores psalmorum in terpretes calcu lum adi iciun t . Quae vox s i in text u hcbr .

libel l i nostr i supponi tu r , et sensus habetur aptus sumus in impreper ium et in maled ietum et in ruinam (vas ta ti onem, desola tionem) et expli ca tur quomodo versio

6<pl rp z; exs ister e po tuer i t ; vide en im praeter Den t . eti am I s . l er .

ct praeser t im an:—m N eh .

ALTERA PARS 3 , 9-5 , 9 .

Laus sapi en t iae ct vi a salut is .

ARG . Popu lus in ter ra al iena ob r u i tur miscru s qu ia fontem sa

pien t iae r el iqu i t ; qu ar e di scer e opor tet ub i si t vera sapien t ia et cm

n ium honor um fous . Haec autem sapien tia human is subsidi is nequi t

a cqui r i ; neque en im inven itu r apud potentes et d ivi tes n eque apud

popu los vel commerc io vel pr udentia conspicuos et celebr a tos ,neque

apud gigan tes pr isc i tempor is ; nemo en im homin um eam sui s vir ibus acqu irer e vel inveni re potest Solus Deu s omn iscius

,r e

rum omn ium coelestium atque ter r estr inm cr ea tor ac mode ra tor , no

vi t sapien tiam camqnc fi l iis Israel ded it c laram et conspicuam, quae

soi l . lege manda tor nmDc i con ti notu r , i n qua est via vitae ; quer o eam

amplecti et i ta ad bea ti tatemperven ire opor tet Hoe doc

t r ina expos ita populum ad fiduc iam provocat ; atque pr iu s qu idem

propter scelera pa trata ct legem neglec tam cos exsi lio esse mnlctatos

ostend it i ndu ccns ipsum u rbem ler usalem qu ae fil ios suos in capt ivi tatem ab euntes mocsta al loqu itu r , eos adhortatu r u t ad Dcnm

se convertan t,et spe reditu s in Domino posita ,

c r igit c t consoletu r

Dein ipse vatcs cam spem confirma t, pun i tioncm et inter i

tum host ium annun tiat,reditum ad urbem ler usa lem vaticinatu r

,

novem camqnc maximam glor iam urb i pracd ic i t eam provocans ad

exsultat ionem dc tanta glor ia et fil iorummu l titudine et novae theo

c r at iae sanct i ta te

Postquam vates in pa r te pr iore ostend it qu id si t dest r ucndum et

47 8 BAR . 3 , 9—1 1

evel lend um in hac par te doccr c aggredi tur quomodo si t plan tan dum

e t acdi ficondum. Undo in suo l ibello eampropheti cimuneris rat ion omexpr imi t quae Ieremiae quoque d ivini tus erat assignata Pcc

cat is i taquc ver o dolore et sincera detosta tione amoti s ostenditur qua e

sit via iust i tiae et saluti s . Undo votes postquam in anteceden tibus ex

pl icavi t illud dec lina a male,nunc demonst rore aggred itu r al ter um

et fac bonum.

0) 8 01110 per se n equ i t a t t inger e u pl en t 1am 8, 9

—2 8 .

Ut i fier i solet in libr is qui bu s sapientia vera cxplica tnr et incnlea

tur, propheta in cipit a monit ione u t doct r ina sapien tiae at tente et

avido susc ipiatur v . 9 A udi Israel manda ta vi tae , aur ibus por cipe ,

u t scias pruden t iam n t qu is in doctr ina Dei profic iat opus os t

desider io et sac ra quadam avid itate . Hunc amorem et hoc studium

prophete co cxcita t quod mandata vi tae promitt it , documen to soi l .

sa lu tor ia quae vi tam a tl'eran t vitam doceant ot effi c ien t bea

tam et qu ibus vera sapient ia gignatur ad studia omnia et act iones

pru denter , prospere ,felic iter d ir igendo . Quanto iam desider io an imi

omn ium obviam ferr i debean t e iusmod i insti tutioni ostendi tur pr iusex misera exsnlum conditione ,

dein ex summo protio et altissima d i

gni ta te sapienti ae . Quan topere au tem Israel indigent tali insti tut ione ,

ca lamitas ipsa clamat v . 10 qu id est I sr ae l quod in terra inimi cor um

es? v . 1 1 inveterast i in ter ra al iena ,coinquina tus es cummor tu is ,

depu ta tus es cum desconde nt ibus in infornum i . e . quid boenovum, quid hoc adoo innsi tatum sib i vul t

, quod popul us Dei si t in

r egione hostium et non in hcredi tate sua et in terr a Domin i? nequ eid solum

,ver um ib i contabescun t

, proc miser ia vir ibus desti tuun tu r

ac pene deficiun t ; i ta explica quod verbum,u ti iamLan s .

monet,frequen ter apud LXX pro beb r . n

‘1 2 pon i tu r ; cf. Den t .

non sun t a tt r i ta vestimenta vostra ; 108 . vestes et calceamontatr i ta sun t et pene consumpta simi liter N eh . Iob Ps .

inveteravorun t ossa mea ; 1 01 , 2 7 . 18 . n t vesti

mentum con ter en tur ; Lamon t . vetustam fec it pellemmeam etc . ex quibus exempl is mani festum est invetera r e non di c i dolongissimo tempore ex quo exsil ium iam du ret sed sensu transla te

tabescere , mamescere , at tor i ; id fere implor i d icit quod Deusmin atu serat Lev . et Dent . Imme sordcnt et squa len t sicu t mor

tu i qu i coinqu inat i osso putan tu r ; coinqu ina tus eummort uis ille d ic itur qu i condom cum mor in is cond it ionem nac tus est ; sun t au tem

mor tui ipsi coinqu inati et cos qu i ipsos at tiger in t contaminan t

https://www.forgottenbooks.com/join

180 BAR . 3 , 1 5- 18

novus super ter rem ; Prov . Ps . Ecc li .

timer Domin i delectabi t cor et dah it Iaetitiam et gaud ium c t longi tu

d inem d ier um; dein {mi vita soi l . fel ix ,beata ,

r obore vir ium iu

cunda et prospero ; i ta vi ta saepius cum emphasi efi'

er tn r , tal is sc il .

vita quae vere sit homin i optab il is ; cf. Dent . u t longo vi vos tem

pore et bene sit t ib i ; eodcmmodo d uo haec iunguutur Dent . et

Prov . tene d isc iplinam, qu ia ipsa ost vita tua . Vet . la t .

habet uti in graoco (sol um inser itu r in hoc membro vir tus) ; vu lg.

vic tu s , id igitur quod ad vitamnecessar ium si t . Lumen oculorum ox

pl ica ex in ocu lor um splendore ac laet iti a depingitur robu r a e

fel ic itas ; ultimo loco summa ac comprehensio honor um, pax ,inter

effectus sapientiae et fr uc tu s r ecensetu r .

Cumtot ae tan ta sint emolumento sapient iae , ubi iam si t ct quo

modo possidc ri possi t quaer endum est . Hanc autem quacstioncm i ta

pon it vates , u t simul modo plane eximio doocot quan t i si t acstimandasapien tia qu ippe quae nu llo con atu h umano, nul lis opibus acqui ratnr ,

cum si t rebus omn ibus humanis longe excollon t ior . l ta en im demonstrat verum sapien tiam esse super natur alem et nob is obvenir e ex De i

r cvelat iou c gratu ito ac l iber al iter facto ; v . 1 5 qu is inven i t locum

eiu s et qu is in t ravi t in thesa u ros eius ef. Iob qu is seitubi si t sapien tia ub i r csi dcat

,et qu is potest in tr are ibi ub i d ivitiae

eius r ccondnn tur , u t‘

i is d i tatu8 r ever tatn r ad nos nosque d itet? Ad

adi tnm illum non perduc it pompa et glor ia pr inc ipum nequ e opes

potent ium in immensum auctae v . 16 ubi sun t pr in cipes gen t ium et

qu i dominan tur super bestia s quae sunt super ter ram? v . 1 7 qu i in

avibus cael i ludun t , v . 18 qu i a rgen tum thesa u r izan t et au r um in quo

confidun t homines et non est fin i s a cquisi t ion is eorum?qu i a rgen tumfa br ican t et soli ici t i sun t nec est invent io operum i llorum?v . 1 9 ea ter

mina ti sun t et ad inferos descender un t et a l ii loco eorum sur r emo

r un t al iis verb is homo potest qu idem sib i suh i ice re el ios ho

mines qu ibus dominetur , potest an imal ia suae subi iccre servi tu t i et

su is ar t ific i is oa capc rc et domar e, potest ea quae in ter r a et in terra e

visce r ibus laten t suae subdere u t i litati ot volupta ti , potest ea quae

natu ra c i ofi'

er t a r t ihus var iis perficer e et tot opera ct art ificio pro su a

pr uden t ia cfficerc,u t iamnon explor ar i vel n umerar i cuncta possi n t ;

at b isce omnibus homines non verem sibi acqu ir uu t felic ita tem. S i

mile rat ioc ini nm legitu r Iob—2 2 . P r in c ipnm potentia et pompa

eo quoque effcr tu r quod dominar i d i eantu r in bost ias , pr out simil iterDeus d icit ego ded i omnes torr es istas in manu N abuchodonosor ,insuper e t bostias agr i ded i c i u t ser vìàn t il li ( ler . si

mul en im eum r egione ci subi ic iuntur ea quae in r egione sunt ; a l i i

BA R . 3 , 16- 18 581

ib i ar temvenandi expr imi cernun t qua reges delectentur (Theod . Sa ) ;al i i plu rimos obtinent gr eges et armenta , equi s vebun tu r e t drome

dar iis et impa tientes 1ugi atque indoc i les belluas condoccfaoinn t et adingum cogun t In monumen ti s assyr i is plu r imo ex a rte

vcnondi depicta cernuntur, praecipuo r eges qui belluas feroces ,

leo

nes , truc idon t ; qu ar c ad cam iacta t ion ema lludi non est improbab ile .

Maiorem quoque potentiam in v . 1 7 descr ib i consen t Ma id . Men . ;

diffi c i lins en im vider i in aves cocl i pr o suo arb it r io dominar i ; id quodex Dan . eonfirmatur ; maiorem ibi a rtem ot indust r iam commen

dar i opi natur San c t . ,cum n imi rum volucr es i ta docean tu r

,u t ad

al ior um aucnpium adhibc antn r ; angu r ia expr imi pu ta t O i . olii do

mum lusus et oblcc tamen ta pr incipum ot iosorum eo modo sci ] . quo

Iob

Potent ia r egum desc r ipta alterum laudatu r quod homin ibus est

admir at ion i in v . 1 8 opes in immensum auctae ; quae etsi con t inuoangean tn r , tamen a d sapien tiam acqu i rendam n ihil iuvan t ; non est

fin is cf . ls . Si quod sequ itur qui a rgen tumfabr ican t 1ntc ll igi

tur cum O i . Ma id . d e i i s qu i pecuni am quovis modo et qui husvis

ar t ihus cor radnn t vel et iam cumLap . de i is qu i e vcn is et mineral ibus argentum efi

'

ormondnm cu ran t efi'

ormatumquo recondun t , sen

tent ia haec d c pr inc ipibus intelligi potest novumque descr ib it a rt ifi

oium augend i d ivi tias . At r exr a iv0vr eg nos r emi tti t ad bebr . mn ; i ta

enim hoc verbum gracce ver t i tu r Ps . b eb r . Prov . Ez . 2 1,

36 beb r . Sed co voce'

iam ipsi ar t ificcs designan tur . Quor e sa tins estintel liger e ar tifices quibus r ege

'

s u si sunt ad acd ificia exornando . In

gracce legi tur non qu i , sed ò’

n , quod cum nu llum verbum fini tum

seqnatur eXpl icor i n equ it ; quar e vel cum aliqu ibu s codi c ihus debe t

omitt i vel mel iu s adopta tn r eoniectur a o K n . pr oposi to ubi sun t ar

t ifices ? in sol l ic itud inc dec lar atu r indu str ia nova oper a ar tis exeogi

tand i, quae quan ta si t et quo su ccessu ad b ibeetu r , babes in memb r o

u lt imo non est id quod cx Is . r e3pondet b eb r .

1pn i . e . tot ac tan to opera excogi ton t n t nequean t exploror i omn ia ,

u t pene sint inscr u tohi l ia (sicu t P rov . eadem d ic t io beb r . r ed

di tu r ) . Eomodo iam explicat S a n c t . tot esse homin ummach inamen ta ,

tot ingen ii soler t is ar t ific io,tot ah il lis oper a constr u cta

,u t n on fac i le

qu is illo possit in ven ir e perscr u ta ndo au t numerando pereen ser c ; sim.

Sa,Lap . M en . Ti r . Loch

,R . Tr och . u nde votes asser i t qu antumeum

que per socculor um decur sum hominum ingen i is a lia c t olio exeogi

ten tur c t in ven iau tur oper o stupendo ,b i sce tamen ad itnm ad ver am

sapien tiam non compar or i .

Ub i sun t i ll i poten tes et sapien tes? ’

bfv iafì'ncav, evanuerun t de ter r a ,

D imeo 3 1 .

582 BAR . 3 , 19—22

plu r imi quoque ex hominummemor ia n ul lo vest igia rel icto ; descen

der unt in domum et bobitat ionem mor tuornm; rel inquen t alioni sd ivi tias suas ct sepulcro eorumdomus i llorum in ae ternum (Ps .

1 2 ; Ma id ) ; ali i eor um loco sur rcxor un t ; pro aliis igitur opes ca llo

gcran t inu tiles iam sibi ; al i is succedent ibus prior umquoqu e memor iac t desider ium cxstingneba tu r , i ta n t quantopere in venum lobarovo

r in t et iam n ihi l in man ibus habean t omnibus sit man i festum. S imiliter iam Habacuc mann it lahores ot opera gen tium esse in igh om vel

pro igne quo sci] . ahsuman tu r et in vac uum bebr . Ior .

N eque qui eos secuti sun t eor umque documentis er ud i t i erant et

edaeti r erum plur imor um exper ientia sapien ti am inven ire poterun t ;qua re sententia an tecedens augetur v . 20 iuvenes vider un t lumen et

habi ta ver un t super tor ram viam a u temd iscipl ina e ignora ver zmt v . 2 1

neque in tellexer un t semi tas eius nequ e fili i eorum susceperun t eam;a fa cie ipsor um longe [a c ta est quotquot hominum genera tio

nes in ter se succedun t,omnes pa r iter impotes sunt a d sapienti am i n

ven iendam; plu rimo qu idem emolumen to iun iores generationes i . e .

poster iores proc pr ior i bus habere solent ; at sapien tia eadem interva l loab omnibus ahost ot monet longe ab ii s ; veé r epoi , iuvenes i . e . iun io

res, poster iores nat i sunt et hac luce fru it i (cf. Iob 20;

Ps . a t viam i llam qua per vcn iatu r ad sapient iam non invene

r unt . Eodem modo expl ica semi tas eius,soil . ubi sint vel quae sin t

semi tae qu ibus ad sedem sapientiae et eius possessionemhomines perducen tur ignorobon t ; ad dictionemvide Iob 28

,23 °

,di sciplina imc

-n î

pm, etiam v . 2 7 vol vox est synonyma sapientiae (v . 2 3) vol id d ic i t

quod in intol lectu per sapien tiae magister ium efficitur,rerum sc ien

tiam et per iti am. N eque eorum fili i sapien tiam apprehendcrunt vel

attigcr unt , 058€ o'cvr ù aiéovr o ; sed ipsi quoque a via eius longe fa c t i

sun t ; i ta gracce ; sei ] . a via quae d ncit ad sapientiam longo aber r a

bant ; hoc modo mel ius logi in gr aeca iamna ta t Ma id . ot idemMa lo .

I I I R . Troch . Fr .

'

n . pr 0ponun t .

Vulga in graeca legi tu r dnb r i ; 0605 a ò rfi v ; i ta quoque vet . lat . a vi a ipsorum lange

facti sun t , id quod expl icandum asset fi l i i et iam longius aberrarun t quam pa trcs .

Verum hanc novom sen ten tiam i ta ab ruptc induc i vix probab i le est . Quore praete

r enda es t lec tio aòfi î ; quam expr imi t S yrus c t duo codices graeci 26. 239 c t vers io

armena (cl . R . Fr .

Alia quoque qu ibus hominum industr ia et sapient ia commenda tur

plane defi ciunt , si de acquir enda agitur sapien tia vera v . 2 2 n on

est a udi ta in ter ra Chanaan neque visa est in Theman v . 23fili i quoqu e

Aga r qu i e.rqu ir un t pr uden t iam quae de ter ra est, negot ia tores Mer

https://www.forgottenbooks.com/join

58 5 BAR . 3 , 23—25

Ti r . Grotius , Wahl in li bro : clovis l ibrorum vet . test . Lips iae l a id .

suspi catnr Memm Ios…1 l ,5 . 7 out locum quem H ier . in loc is bebr . Mer

rum appellat vicumqnc fu isse d ic i t iuxta Dothoin quamquam minus vor i

simile est Baru ch hoc loco ob scu rum vi cum nominasse cum Syrus proc

boa t Muroth ,et iam al iqui de urbe syriaca Maar rah mentionem feecrun t .

A l i i da tr i bubus orab ibus inst i tu i sermonem manentes nomen in A rab ia

quaereban t ; inven iebont regionem arab icom Mahrah , urbem Morano quae

a Pl in io (b ist . not . 32 ) urbs Sobacorum d ic itur ; et iam S trobo

et Diodarus siculus norun t gentem nomine Mapavzt t a i , Magon i ; P r . )qu i in Arab ia felice in li tore occidentali hab i tabont . lamMa l -r . commemo

rat q ium opinotum esse interpretem gr aecum pro bebr . w;: quod est

aliud pro Med ion nomen (Gcn . coll . v . 28 ) legisse ;1 7: Meran ; cumapud LXX saepe reper iatur pppra una l it tera r in bebr . in nomin ibus pro

pr i is (Hadorrho Chorrh i Tharrho A rrhen Sarrho , Gomor rha quae exem

pia K n . otfor t ) , haec explica t io complur ibus arr isit . N omen Mod ian i tar umcon textu i non repugnare i i sqne conven ire appellat ioncmnegot iotorum iamsupra ostensum est . Undo c i expl icat ion i ocquicscere poter is . Minus pro

bab i lc est quod R . vu l t intel ligi Gcrrba in Arab ia fel ice .

Quamvis mundus sit excelsus c t immensus videatur,sapien t ia ta

men in ea non reper i tur neque eam Deus gigantihus illi s an t iqu is

largitu s est . Undo consequ itur denuo etsi quis omn ia natur al ia per lustr aver i t vi r ibnsque polleat plus quam human is , tamen idea c i n u lluminosso t i tu lum quo sapient ia c i debea tur . Quore eam excedere omnes

natu rae vi ros iterum a l ia modo demonst ratu r ; v . 2 5 o Isr a el, quam

magna est domus Dei et ingen s locus possession is eius ! v . 2 5 magn us

est et non habet fin em ,ex celsus et immensus in compelle t ione

Isr ael iam praeoecupatu r na tio , quam felix sit cu i ex omn ib us gen t ib us ob tigi t , u t eam sapien ti ampe r Deum assequeretnr . Domum Dei

in tellige or bem ter ra r um,vel melius un iversum hoc i n qua De us

tamquam in domo suo hab itat insta r rector is et patr isfami lias ( Ti r .

sim. Lap . Ca lm. Loch, T totem soi l . di tionemDei , in qu a De i

potent ia et sapien tia r elucet . Eius huem mcusu ramvo homo nul l ib i

r eper it ; cf. Ior . unde mundus pro homin is aspec tu est infin i

tu s,immensus

,vorbis au temproximo i d expr imimns quo sensus no

st ri por cellun tu r . A lii malunt eXpl iearc domum Dei de caelo , loc um

possession is eius de ter r a,u t ex d uab us h is na tion ibus sign ifica t io

mund i un iversi con fletu r (R . sed cum in v . 25 at t ributo effe

rantur qu ae ad u nam not ionem mund i conven iun t neque iis duae

not iones d ist inc tac sign ificentu r , pr ior accept iomagi s est consentan ea .

Mundi magn itudine commemor a to iam commendatur De i ben ign ita s ,

qui cum tota ter ra eiu s si t c t tam late pateat tamque mu lti in ca fue

r in i popu li , t amen non alias elegit quam Isr ael cu i sapient iam l a r

BA R . 3 , 264 19 585

gir etn r ex eadem ratione iam Movsos Dei in Israel ama r emdescr ib it Dent .

-9 non qu io cuneta s gen tes n umer o vin cebati s,

vob is iun c tus est Dominus c t elegit vos , cum omn ibus si t is popu lis

pauciores , ct 15 cn Domin i Dei tu i coe lum est e t coelumcaeli

,terra et omn ia quae in ca sunt , et tamen pat r ibus tuis canglu

tina tus est Dominus et amavi t cas elegitque semen eor um post cos id

est vos dc cuncti s genti bus ; cf.

Id quod una demonst r atur exemplo v . 26 ibi fuer un t gigan te .»

nomina t i i lli qu i ab in i tio fuer unt sta tura magna , scien tes bel lum

v . 2 7 non has elegi t Dominus neque viamd isc iplina e invener un t , prop«

terea per ierun t v . 28 et quon iam non ha buer un t sapi en tiam, in ter ie

r un t pr opter suam insz)vien t iariz res et verba vi de Gen .

bebr . vi r i nomini s , 6v0y.aar oi LXX,vir i famosi vu lg. ; poten tes a soe

cnlo ,D'3

‘iî m. 0

’

ur'a iiòvo; LXX ; eadem modo explica ab in i t io Eceli .

alp-

Lazio:. yiyavr a; qui dest r uc ti sunt confidentes suae vir tu ti (v .

de qu ibus quoqu e Iob At min ime opus est verba prophetae ad

eos solos concludere ; in h istor ia sacro sermo fit de Enac im quoque

ct Raphaim ; N um. ibi vid imus monst ra quaedamfil iornmEnacde genere gigan teo qu ibus compar at i quas i locustae videbamu r ; dcEmimquosi gigant ibus vide Den t . 1 1 ; de Zomzommim gigan tihus Don t . et iam Og de stirpe erat gigan tumDont .5 ; Quore Sa n c t . Ma id . La n s . Mon . Ca lm. I l . K n . mer ita bos

quoque in tell igun t popu los procerae sta tu r ae c t be llicosos qu ibuster ra erepta est et Isr ael it is con cessa . P roinde ib i iam volu it norma

Dei infirma mund i elegit u t confundat forti a ct ignob ili a mun d i e tcontomptibilia elegit ct ea qu ae non sunt

,u t ca quae sun t destr uo

r et,u t non glor ietu r omn is cor o i n conspectu eius ( 1 Car .

In v . 2 7 Deus la rgi tor sapientiae iam nominatn r ; gr acce en im et in

vet . lat . neque viam ded it illis d isc ipl inae , imac—riunq, . viam soi l . i l

lamqua ad verem in tel ligen tiamper ven itu r ; illi s r evel at ionem suam

non oo modo concessit quo Isr ael itis . Ad r em natat Sanc t . aston

d it unde homin ibus concessa fuer it ver ae sapien tiae cognit io sa lutar is ;non sono ah alia quam o Deo qu i popu lum Iudaeor um elegi t i ll iquetan tum hoc danum imper ti tus est

b) U b i s i t sa pi en t i a 3,

Deus igitu r possidet sapien t iam (v . 2 7 gracce) . At nemo eam acqu irere potest , n isi Deu s summa l iher ta te et l ibera li ta te eam largi r i et

donar e volucri t . Id in sequent ibus illu st ratur v . 2 9 Qu i s ascend i t in

coelum et a ccepi t eam et edux i t eam de nubibus ? v . 30 qu is transfro

586 B…. 3,

tavi t ma re ot inven i t i l ium? et a t tu li t i llam super a ur um elec tum?v . 3 1 non est qu ipossi t sci r e vias eius neque qu i e.rqu ira t semi tas eius

cf. Dent . - 1 3 ; sin e rcvelatiouc d ivi na haec sapien tia n equ i t

attingi , eti amsi homo coelum ot ter r am et mar i a per lustr aver i t et

aur umpu r issimumtamquampr ct inm affer at ; oian a òn ìv y_puc iou i . e .

quis ofl'eret i ll am vol emet cam aur a elec ta ; est gen it ivus pr eti i

quod apud Graecos est usi ta tum et in b unc locum valde congru i t

(Ma ld . ) et eademmodo Sanc t . explicat super a u r um vet . lat . : pr oc

tul it eamaur a electa , et simil iter Lap . Lans . Men . Tir . acc ipi unt qu isott t cam quae ost pr c tiosiar aur a et pro quo mer ito quis omnes

opes impender it . N on est vend it ion i egposi ta (Theod ) ; cf. labnon dab itur au rumob r izumpro co . Dc viis eius cf. v . 1 5 . 20. 2 1 . 2 3 .

Sa lus itaquc Deus eampassidot v . 32 sed qu i sei t un iverso novi t

eam et adinveni t eampr uden tia sua, qu i pr aeparavi t torr am in a e

ter na tempore et replevi t eam pecudibus et quadr upedibus , v . 33 qu i

omi t ti t lumen et cadit et vocavi t i l lud et abodi t i i l i in tremor e v . 35

stellae au tem deder un t lumen in custodi is su is et loeta tae sun t, v . 35

voca tae sun t et dixer un t : adsumus , et luz erun t ei cum iu cun di ta te

qu i feci t i llas — i . e . Deus omn isc ius,rerum omn ium crea tor ac

moderator supremus , cu i omn ia ad n u tum l i bentissime obed iun t ,

veram i llampassidot sapien t iam, quae iterum tamquam homin is vi r es

plane exoedens demonstr a tu r oa quod in Deo summa eius scien t ia,

potent ia , r er umomn iummoder atio effc rtnr tamquam r at io et argu

mentumpossession is sapientiae . Plane similem argumen ta tioncm ba

bes Iob -2 7 . S icu t in v . 2 5 . 25 mundus uni versus , i ta h ic terr a

et coelum ad De i maiestatem i llust randam propon i tnr . Rosponsio ad

aptatu r qu aestion ì v . 1 5 ; nude de Deo dic itu r €Eeòpev adinveu it eam.

Tor r am dic i tu r pr acpa rasse i . e . condid issc et instruxisse ai; 7011 a iò va

xpciv0v, u t sc i ] . stab i l i r at ione perd nr c t , n t duret semper , quas i d ica t qu i fi rmavit orbem ter rae qui non commovebi tur (Ma i d . sim .

S a , Lap . Men . expl ica in tempor e ex latino d icend i gener e

poster iore et vu lgar i qua in cum ahl . ct ac cus . promiscuo adh ibeba

tur,cuius r ei exempla non pan ca exstan t in vu lg. ( cf. K a u len , Hond

bueh z . Vu lg. p . proinde ead em sensu quo d ici tu r Eco] .

gen era tio praeter it et gonera t io adven i t , ter ra au tem in aeter numsta t . Lumen pler ique do solo accipiunt (A lb . Ma id . Sanct . Men . Ti r .

Ca lm. Tr ach . Fr . ) vel generat im de solo, luna ali isqne astr is ; alii oboc u los hoben tes Iob et 1 5 ct id s ingu lar i modo de

fulgu re d ici exist iman t vel de fulget ra (R . Loch,

ad quod for te

etiam tr emar accommoda tu r , n isi salam depingi pu taver is obed ien

t iom et sub iect ion cm; voca re idem est quod praec iper c ,mandare .

https://www.forgottenbooks.com/join

88 BAR . 3 , 38

r eferan tn r , Ma id . Ma i o . Lap . Ca lm. Loch omn ino rec to asserun t

imma si con textum examinaver is ox v . 37 ct i ta ver ti debere fac ile offirmavcri s . Undo sc ite adver tit E st ius i t a li t iora li ler sign ifieab itur sapien ti am tr adi tam Israel i , deinde a tota eiuspostor i totc fn isscvisam ot cum i is conversatom, quia natus in Indaco Deus Ver um

cum divina revolat io in ipso Fi lia Dci misso apicem su um et fastigi umassccnta sit et tota veter is foeder is d isposit iopracpa ratio quaedam esset

ad hanc su hlimissimamDei man ifestat ionem su i ipsius et cum in superSapient ia i llo ,

de que sormo fit Prov . Sap. Eccli .

seq. si t r eipsa Fi lius Dci , mer ito in textu lat . stat im divinae r cvelatio

nis summa et absolute perfect io dir ecto ct immed iato assignetur , qua

is qu i olimper angelos legem ded it in Sinai et qu i per angelumpo

pu lum comita tus est in deser to demnm per se ipsum apparui t v . 38

post ha ec in ton i s visus est et cum hominibus conver sa tus est

etiam Syrus exh ibet formem condom i ta u t haec onun tia ti a non tom

dc sapientia sed de Deo ipso fonte et largitore sapien t iae in telligatu r .

Verba haec aliqua modo iam impleta sun t in mon te S ina i,in deser to ,

ub i per 50 annos legitu r Deus pr oximu s fu isse generation i b u io ,in

templo quando suae praesen tioe signum in nehu la ed id it vel quando

desc ri bi tur sedens super cher ub im in ar ea c t symbe lo nnhis luc idae

(sch ecb ino) suam demonst rans praesen t iam ( 1 Reg. 2 Reg.

sed haec omn ia quasi quaedampraeludi a eran t ad summam il lamDeimani festa tionemquae in lnca rn ationo cern itu r , de quo s . Petros sac

pissime haec prophetae ver ba (sub Ieremiae nomino poti ssimum) efferun t .

Sensu myst ico, eoquohaud dub ie e Spi r i tu sanc to intento , s igui ficob i tn r

ipsom Dei Sopion t iam,id est VerbumDc i post con3ummotom umbrat icem

populi veter is sapien t iamhominem esse factum et in terr is apparu i sse et

cum hominibus fu isse conver sotum (E st ius) . Frequenter apud S . Petros

verba co, plerumque iama v . 36 hic ast Deus noster

,afforuntur ed os ten

dendam et comprobondamFi li i Dei d ivin itatem; multas eorum lacos rec i

tat iam Sabat ier,B ib l . socr . lat . vers . ont . II p. 745 , Ra uch in commen t .

p. 268-2 75,Ta i ihan , Analysis b ib l . (K ilbcr ) I p. 428 . A l iquos locos adser i

bam i ta ut addom quo torna ct loco in ed i t ionc Migne inven iautur

Cypr ianus test im. adv. Ind . M . Lactan t ius , d ivin . inst .

epi t . d iv. inst . 44 ; M . 1051 ; H ilar ius , in Ps . dc Tr in i toto 5 ,

39 ; M . Zeno vcronensis l ib . 2 troet . 7 n . 3 ; M . 1 1 ,51 1 ; Amb rosius , de fide 11 . 28 . 29 ; 11 . 80 ; M . Phacbod ius agin

nousis , de tide or thod . de Fi lii d ivin . et consubstant . troct . cap. 7 ; M . 20,

44 ; Faust inus ,dc Tr in itete M . Bu tions in symbolumn . 5 ; M .

Augu st inus , c . Maximinum lib . e . Faustum lib . 1 2 cap .

53 qui s alium intel ligere permi ssn s est , ubi Ieremias d ici t n imi rum de

B…. 3 , 38-4, 1 489

Sapientia trad id it i llam past haec in torr is vi su s est M .

813 ; Cassianus , de lncarnat iono M . Max imus taur inens is , tract .5 M . Chrysolagu s , sorma 88 ; M . Faustus rbegieusis , epi

stola 3 ; M . Avitus v iennonsis , epistola 28 ; M . Vigil ius

tapsensis , 3 de Trin i tate ; M .

Atque ex graecìs O riganes , tom. 6 n . 15 in Ioan . ; M . A thena

sius,de lncarnat iono contra Ar ianas n . 22 ; M . 26,1024 ;

°

Cyr i llus h ierosol . ,

catech . M . Gregor ius nazianz . , orat ia M . Am

phi lachi us icon iensis , arati a in Ch ri st i natal . 1 ,2 ; M . Didymu°

s alex .,

do Tr ini tate M . Epiphan ia s , haeres . et M .

57 7 Chrysostomus , de incomprehons . Dei natura bom. 5 n . 2 ; con tra In

daeos et gen t i les n . 2 ; in Ps . 46 n . 6 ; in …P s . 49 n . 3 ; M . 8 15 ; 55 ,

2 16. 246 ; Proclus , epistola 2 de fide ad Armenas n . 7 ; op. 3 ad Ioannemopi soapumAn t iacb iae n . 2 : vel quomodo super tor ramvisum et homin i

bus conversatum calumn iatur purum al iquem,sicu t unum ex ca i tu nati s,

sed non ipsum qu i est sine pr incipioot increabil is , ad quem non aestimab i tar al ter

,secundumprophetam M . 875 Cy r i llus alexandr inus ,

glaphyra in Exadum l ib . 2 ; M . h ic ipsum , opinar , Ver

bum demanstrat idem contra luliafl um lib . 8 et i 0; M . 1016 ; de

Tr ini tate 7 ; M .

A tque Theod . in comment . haec habet di lueid a nob is ostend it l ucar

nat ianemUnigeui t i ipsumqne un iversorum esse apifiò em et sapient iae fan

tem; i ll ins enim ipse et factor est et dominus , et de ipsa ai t in Proverb i is

Dominus creavi t me ini t inm viarum ad opera sua Sensum autem verba

rum praphotao ampl issimum assecutus est 01. scr ibens ad oa e tan im

unum et idemmysterium ord i no resplendu i t legal i ter , prophet iae , evan

gel ico i . e . in logo ,in pr0phet is , in evangel ia una eademque sapienti a ,

unus idemque Fi lius Dei praeclaro splendet myster ia .

lam declar at vatos , ub inam i lla sapientia quamDeus dedit populosua et quae in papu la appa r u i t revera con tineatur lzz

'

c liber man

da tor umDei et lex quae est in a etern um omnes qu i tenen t eamper

vem'

en t ad vi tam, qu i a u tem derelz'

quor un t eam,in mor tem aù

’

r n

haec sci ] . sapientia ,de qua in an teceden ti

,est liber vel cont inotu r in

l ib ra mandatornmDei et in lege ; id est sapien tia de qua super iorecapite locutus sum

,n ih il a liud est quam l ib er manda tornmDei

,u t

oxpl icatu r Dent . h aec est enim vost r a sapien t ia et in tel lec tus

coram papu l is u t audientes un iver se pr aecepta haec dican t en pa

pu lus sapiens et in tell igens , gens magna i ta nexum bene adstr ui t

et hic decla rat Ma id . eademque moda Lans . Ma lo . Sanct . Lap . Men .

Ti r . Ca lm. Loc/z, R . Tr ac/z. unde simul concedi tur pr ima et per

se sermonemfier i de sapient ia . Lex au tem d ic itu r exsta re in aeter num.

nam verbum Domini manet in aeternum et prout in lege r evelat ia

490 B AB . 4, 1—5

sapient iae cont inotu r , haec est et valet in perpetuum. E t quantum

valent et efficìat sapient ia haec , stat im subd it qu i tenen t eam,a imìV

,

erga non supple v6y.ov legem,sed sapien ti am{ de qua a seq. agi

tur . Utique ill i tenen t sapienti am vel ea pa tìuntur qui legem Dei fi

de li ter ser van t ; in ea au tem ver a afi'ertu r vita et beat itas ,

con tem

nent ibus vero ma r s et in ter i tus . Qua r e si populus e miser ia emergere

vu lt , hanc sedu la appr ehendat sapientiamv . 2 conver tere I a cob et

appr ehende eam ambu la per viam ad splendorem eius cont ra lumen

eius » ! i . e . rod i Iacob ad sapien tiam,eam denuo appr ehende ,

aò ‘riric ; incede per eam v iamquam sapien tia sua lumino et splend ore

demanst r at,con tra i . e . e r egione luminis eius , iuxta praecedens ln

men eius (Lans . Ma ld . Men . Tir . sicu t ille qu i pr aelncentemfacom sequ itur in eius lumen et splendorem semper inten tus , ita u t

n unquam al iarsum ocu los d imaveat suas manda tum en imlucerna est et lex lux P rov . et lucer na ped ibusmois verbumtu umet lumen semi tis mois Ps . secta re splendorem radi i ; il lustrabit enimto et deducet ad vi tam (Theod ) . Ipsis vocibus splendor iset lamin is sapien tia duce et magistra submin ist rar i summa bon a ala re

enunt iatu r,cum lumini s metaphor a designar i soleat felicitas .

Dein aemu latione quoque excita ta popu lummonet , ne a glor ia suaexc idat , ne se reddat indignam Dei favore neve permittat , u t Deus

h anc suam d ign itatem et elect ianem sib i sub t rahat v . 3 ne tradas

a lter i glor iam tuam et d ign i ta tem tuam gen t i a lienae ! v . 4 bea t i su

mus, I sra el, qu ia quae Deo pla cen t man ifesta sun t nobis gloria

Israel et r à aupa£povr aî con, u til i tates tuae (vet . lat . ) i is cont inen tu r

qu ae descr ibun tur . S i au tem insignem bunc Dei favoremneglexer in t , addit i l lis eandem cammina tianemqu ampostea Chr istusIudaeis ind icavit auferetu r a vob is r egnumDei et dab itur gen ti i acion t i fruc tu s eius (Mat th . Quad u t avor tan t , maximam eis

commendat in v . aest imat ianem r evelat ian is divi nae qua de valun

ta te Dei edocen tur . N on fecit tal iter omn i nat ian i ! quae est en im a lianat ia sic inclyta u t baboot insta indicia et univer sam legem (Dent .

beatus es tu,Isr ael , qu is simili s tu i qu i salvar is in Damina (Dent .

beata gens cu ius ost Dominus Deus eius (Ps .

o) l er u sa l em a l l aqu tt u r ex su l es 4 , 5—2 9 .

Igitu r cumDeus tal i moda agat cum populo ,haben t qua se sa len

tur an imosque er igant , etsi nunc affl igantur v . 5 An imaequ ior esto

popu lus Dei , memorabi l is I srael ; v . 6 venumda tz'

est is gen tibus non in

perd i t ionem,sed pr opter qu od in ira ad iracund iamprovocastis Deum,

https://www.forgottenbooks.com/join

ma 1,94 33

vol u rbes fin i timae ot vicinae (Ma ld . S a,Lap . La ns . quib us

dolor is magn i tud inem expon i t , u t i ler . omn ibus gen tibus vic inis suam iubetur annunt iaro desola tionem; simil imoda Lamon t .

Quo ma ior Dei bened ict ia in vetore lege cern ebatu r in laeta fi lior umfi l iar umque t urba ,

eo graviar dolor conc ipitu r matri s quae il losab r ipi oern i t ; auget au tem plur imum dolorem instan t is mal i r ecordat io honor umpraeter i tor um pr optc r ea memor iam facit iucundita tis qua eas enut riveratLugens autem precatu r ne qu is dolor i addet dolor em malevolon i ia

et ir r isione v . 1 2 nemo ga udea t super me viduam et desola tam! a

mul t is derel ic ta sumpr opter pecca ta fi lior ummeor um qu ia decl ina

ver un t a lege Dei ; v . 1 3 ius t i t ias a u tem ipsius nosc ierunt nec ambu la

ver un t per vias ma nda tor umDei neque per semi tas ver i ta ti s eius cum

iust i ti a ingr essi sun t vidua Lamont . Cum tempor e exsil i i

pi i lsr ael ita emagno quadam amore et desider io lerusalem toneren tu r ,

cu ius r oi test is est psalmus 1 36, facile apparet quan topere hac d icend i

genere et quereli s il lis vates an imas eor um oammovi sse censor i possi t .

Veras poen ìten tiae sensus omn ibus subsid i is sermoni s exci tar e studet ;

un de pec ca ta memb ro quad r uplici ii s in memor iam revocan tu r de

d ic t ione vide Iob LXX ; semitas n a ndeîac i . e . d isc iplinae , sapi en

tiao, quas soi l . sapien tia docet et praec ipi t , non sun t ingressi ea quo

debuer un t modo,ut sc i ] . iusti ti a ,

fr uctu s sapient iae (Sap. ex

sister ot ; gr aece in iustitia eius soil . Dei , qu ae Dea si t accepta et

grata et quam ipse hominibus inosso vel it . Ecclesia dum maximo

affligitu r monet haer eticos aut iufirmas in fi de ne prapterea sib i insul tent

Uti est dolen ti s ac lamen tan tis,Sion ma ter vicin is (v . 9 ) plur ibus

verb is suam expon it afflict iau em et ab i is quoque petit u t secum miser iam filiarum lamententu r v . 1 5 venian t confines S ion

‘

et momo

r en t ur capt ivi ta tem fil ior um et fil ia r um mea r um quam superdux i t

i llis A eternus vide v . 9 . 10; a ié vaogvix al iud Dei nomen r efer t

quam Iahve ; cf . Dent . adducet Iahve super to ; vox de Deo d ic itu r lab LXX ; v . 1 5 addu .zri t en im super i llos gen tem de lon

ginqu o , gen tem improbam et a l ter ius linguae v . 16 qu i non sun t

r ever i t i senom neque pueror um miser t i sun t et abdzcmerun t d i lectos

vidua e et a fil i i s un icam desolaver un t verba fere deprompta sun t

ex Deu t . 50 c t ler . 5 15 ; i va z8éggen tem impuden tem, quae

soi l . n u llo pudore r et ineatu r,verum in omn ia flagi tia , crudeli ta tes ,

violen tias se efl'

undat , quae n u l li par ca t aetat i et quam ne prec ibus

qu idem ad ir e possin t , cum sit €6vo; ai) l dyì wooov, id quod i n miser i is

pon i tu r Ps . ling nam quam non novera t audivi t N equ e

BA R . 4, 16-2 1 493

hab ita est ul la ratio met r um viduar um, quae orbaban tur filu s et fi li a

bus (gracco) . Tales igitu r se pmest iteru ut v ietares ; unde conc luden

dumpropon itu r , qual em isti captivi ta tem imposuer in t . Ceterum of.

Is . Mater Sian r elicta est fi li is orbata ,sol itar ia , desolata (Ma ld .

Lap . T quae sicu t per se suaque ape auxil ium ferr o nequi t , ita

in Dei pr omissione habet fi rmissimum spe i ac fiduc iae ad in in iculumv . 1 7 ego a u tem qu id possum ad iuva re vos?v . 1 8 qu i en im addux i t

super vosma la ,ipse vos er ipiet de man ibus inimicor um vestror um

i . e . non ego ,ver um Deus apem feret ; bebr . post pa r ti cu lam

negat ion is not ionem induere sed notumest ; of. Gen . 3 Reg.

Ratio soi l . pet itur ex ipsa opposi tione : is qui opem fer ro et

potest et vu lt Deus salus est ; idea ego sum impa tons , vel ego n ih i lefficere possum , qu ia mala tan ta sun t

, u t solum qu i ea adduxit i is

r emedium affer ro possit .

Ut au tem ape d ivina se r eddant d ignas, opus est cas tigat ionem ao

c ipero an imis submissis,ut i iam docu it Michaeas et Ieremias 3 ,

2 2 -2 5 ; 1 9 ; cu ius submission is exemplum mater S ion i is pra

pon it v . 1 9 ambu la te fili i , ambu la te ! ego en im derelic ta sum sola ;

v . 20 exu i me s tola pa c is ,indu i a u temme sa cco obsecra t ioncs et cla

mabo a d A l t iss imum in d iebus mois stola pacis vest is est qual is

tempore pac is ,feli ci tatis laot itiao gestatur ; nampax ex Heb raeorum

i d ioma te prasper itatem , iucundi tatem et omne an imorum ob lccta

men tum impa r ta t in signum lu ct us indu itur vestis lugubr is ,

ex panna rud i oonfec ta, qua lis ost hab itus poen ìten t ium et ven iam

suppli citer exoran t ium ; unde sa ccus obsecra tion is homines en im u t

d ivinam miser icord iam sibi canc i l icn t,hab itam squal idum assu

mun t , ut i 2 Reg.—20 David ,

u ti Iud i th Esther (San c t . )Ian . e tc . ; dévxm; pon i tu r in Ps . pr a beb r . nm: miser ia , af

fl ic t io unde for tasse na str o quoque loco in beb r . ea vox legeha tu r ;sa l tem al iis in loci s n ihil legimus de sacca absecrat ian is , sed de vest i

men ta lu ctus (2 Sam. de veste fl et ibu s et luctu i opta ar evoxcopia ;

mi névfiou ; Esth . et vide infra Cum signis et ind ians luctusdocet orat ionem esse con iungendam a tque r evera lugen tibus in S ionsalus pr omi tti tu r ; vide ls . Saph . beb r . ; gracco « pò; r òv

a ic6vmov .

Ut mat r is exemplum imi ten tur candemque cum ea spem concipiun t

admonen tu r v . 2 1 a n imaequ iores estote fil i i,clama te ad Domin um

ct er ip iet vos de ma n u pr in cipum i ru'

micor um; v . 2 2 ego en im spe

ra r i in aeter n um sa lu tem vr str am,et ven i t mih i ga ud ium a Sancto

super mi ser icordia qua e ven iet vobis a b Aeterno sa lu ta r i nostr o v . 2 3

m B…. 4,2 1-25

emis i en im vos cum luetu et plora tu , reducet au tem vos mihi Domi

nus cum ga ud io et iucund i ta te in sempi ternum ad v . 2 1 vi de

vas er ipiet ix 8avuau iaq, in ix0963v , ex dominatione ,ex

manu in imicor um ; etiam uberi us Sy ru s ex man ibus robustor um et

ex man ibus daminant ium et ex man ib us in imicorum; v . 22 ego enim

speravi i u i 1 69 a iwvicp i . e . ego spera in Domino et ab eo spera salu

tem vestram (cf. S anct . Ma ld . La ns . Lap . ) et ex hac spe prafitetu r se

gaud io reti ci « api: 1 05 aiyiou , a Deo qu i per emphasin sanc tus appella

tu r lab Is . Bah . et frequen ter Sanctus Israel apud

Isaiam. Gaudium autem hoc enasci tur e miser icord ia et gra tia quam

Dominus salvator la rgiatur vel Aetern us i l le sa lvator et qu idem è»

vaîxet ; of. Is . prope est u t ven i at tempus eius ; ad punctum in

mod ica derel iqu i to ; exsi li i en imtempus b reve est compar at ione inst ituta cu

'

m instau ratione perpetuo quae con sistere debet,u ti in v

‘. 2 3

ind ica tn r . Ut i nunc ler usalem r u inam comit cum Iuctu et lacr imis ,

ita in instau rat ione abundab i t et exsultab it gaud io et laet iti a de qua

vide Is . seq. Man ifesta Spectat votes instaurationem

theocr atiae u t tal omquae soi l . in regno messiano absolvi tu r , u t i pra

phetae a redita ex exsil io sta tim ad tempus illud transire solent , cumredi tus non sit n isi pracpar atio quaedam ad per fectam r egni De iinst i tut ionem; of. ler . 2 1 ; 3 1 . Graeae v . 2 2 i u i. T i

.

i'

keupo

mi r i) , quae vox apud LXX pon itu r pr a beb r . ma:: Is . frequen

tius pr a 1 0n Gen . Prov . etiam fre

quent ins pro Dont . Ps . Is .

28 , 1 7 etc .

Quam Spem u l ter ius desc r ib it v . 25 sicut e nim viderunt vicinae

S ion captivi ta tem vestram a Deo,sic videbun t et in celer i ta te sa lu tem

vestram a Deo quae superven iet vobis cumhonor e magno et splendor e

a eterno vel ver te ex graeca salu tem quae a Deo vostra vob isob ti nget ; de vic in ia S ian a i n oipoucor. vide v . 9 ; opprobr ium et ignamin ia vertotur in glor iam magnam et splendorem perpetuum, quo

soi l . thea cr a tia coram Deo insign is er it ; vide Is .

Ior . Uti popu lus factus est in ma led ict ionem et

urbs in sib ilum,i ta r esti tut io er it in benodi cfianem et in gaudi um

omn ibus gen tibus ; quero redemptia quoque omn ibus est annua

t ianda qu ippe quae inaugura tio est salu t is un iversal is ; vide Is .

Ior . Hac erga spe roborati tempus castigat ian is subeant humi l i

an imo v . 2 5 fil i i pa tienter sust inete iram qua e super ven i t vobi s

persecu tus est enim te in imicus tuus,sed ci to videbis perdi t ionem

ipsius et super cer vices ipsius a scendes ; v . 26 delica t i mei ambula ve

https://www.forgottenbooks.com/join

496 BAR . 1 , 29-32

l iens afi‘

eret simul cum vost r a sa lute ; vide Is . 12 ;

le r . seq. ; 52 ; 1 1 . En , quampr aec laro doocot Ba

r uch exsu les qua vi a oniti debean t nt Deum sib i r eddou t propi t ium et

qu ibus documenti s an imas macrare oppressas er igant et fi rmissima

r ecr oent consola t ion e .

d) Do in s t a u r a t i on e pr a ec l a r o 4, 30

—5 , 9 .

Quae ma ter S ion ad suam fi lia rnmqn e consolat ionemdixerat , va tes

nomi ne Dei confirmat ipsamquoquema t remdolen temconsol ans et ad

Iaeti tiamer igens v . 30 A n imaequ ior esto, l eru sa lem,exhor ta tur en im

te qui te nominavi t 0aipaev. vide v . 5 . 2 1 ; exhar tatn r , n apaxac) .éaez

consoletu r te , er iget et canfortab i t to qu i to suam c ivi tatem nomina

vit , te elegit , u t ibi poner et nomen suum; est en im c ivita s sanata ,

c ivi tas Sancti Isr ael , c ivitas Iahve (Is . Ma id . Lap

Lans . Ma lu . T unde in ipso nomi ne habet pignus cer tissimum;Deus en im glor iam suam alter i non dah it ; sed propter se fac iet u t

non blasph emetur (ls . vide quoque lor . et beb r .

Atqu e pr ior consolat ian is pars ea est qu ae constan ter apud prophetas

efi‘

er tu r in imicor umDei c lades ot prost r at io ; i is enimdeieét is regnumDei stab il i r at ione fundab itnr (cf. ls . ler . seq.

Bab . seq. Soph . v . 3 1 nocen tes per ibunt qu i te vex a

ver un t et qui gr a tu la t i s un t in tua r u ina pun ien tur v . 32 civi ta tes

qu ibus semior unt fili i tu i pun ien tur et qua e a ccep i t fii ios tuas v . 33

sicu t en im gavisa est in tua r u ina et la eta ta est in casu tuo,sic con

tr ivtabi tzzr in sua desola t ione v . 35 et ampu tabi tu r exsu lta t io mu l t i

tudin is eius et ga udimon ium eius er i t in lu ctum v . 35 ign is en im su

perven iet ei a b A eterno in longi turn is d iebus et /zabi tabi tur a daemon i is

in mu l t i tudine tempor is et pr i us qu idem norma enun ti a tu r

un iversa lis ; simil iter Isa ias seq. omne superbum deiec tumi r i pr aedi c it , u t Deus salus exaltetu r ; gr aeca miser i ( erun t ) , qu i tevexarunt , vel vae eis (cf. Os . praeser t imEdomi tae nomin an tu r

qu i de r u ina u rb is exsu l tavor int ; vide ad Lamon t . par iter vaedic itu r c ivita t ibus quae ingum servitu tis impasuer int populo De iuumqu i d ser vus es t Israel au t vornaculns? omnes en im qui d e

voran t eum del inquent , mala ven ien t super eos,dicit Dominu s

( Ior . of. Is . Deindo ad Babylonem serma

transfer tu r misera er it quae cepit fil ios tuas . Oracula in Babel iamexsistun t ls . seq.

- 9 et praeser tim l er . 26 ; cap. 50.

5 1 . Post annos septuagin ta Deum visi ta tu r um esso dixerat in iqui ta temBabylon is . Sa n t qu i has versus non posso conc il iar i censean t cum 1 ,

Ban. 4, 33-5 , 1 497

1 1 . 1 2 , ub i a rare iuben tu r pro r ego Babyloni s . Verum si qu is attenda t ex una par te tempus exsi l i i , danec complean tu r il li 7 0 ann i

,ex

al tera par te oracula illa, quid est faci lius quam qua tendat u terque

locus perspicer e?N onne Ier emias ipse et r u in am Babylonis annun t iat

et epistola missa exsules iubet ar ar e pro Babylone quia in paceillins er i t pax vobis

Ad v . 33 vide l er . 1 3 . 2 3 ; ad v . 35 [or .-39 . 18 .

Dominus ignem immittet in Babylonem,u t i Ior . Bab .

di c itu r,et igne dest ruetu r ai;

'tlpépa ; …poi ; i . e . diu durab i t eius

r u ina . Ad descr ibendam vasti ta tem et hon orem desolation is additurdaemon ia ib i fare u t habitan t ; Is . LXX reddun t eademmodovocem bebr . mm? in loco qua ru ina Babylonis et vastatio descr i

b ilu r ; vu lg. ib i habet et pilosi sal tabnnt i b i ; similiter Ior .

pr optcrea habi tabnn t dracones eumfannis hearns ot hab itabnn t in ca

stru th iones . Ceter um 18 . nu s etiam «i nquin a redduntur apud

LXX ; item Is . 1 1 . Al i i vocem accipiunt de satyr is et fann is

(San ct . Ma id . Ca lm. natat ad Isa iae et Ieremiae vat icin ioal lud i t Babylonem past ill ins excidium i ta desc r iben tium volu ti urbssit penitus desti tuta ,

daemoni ar um fnneb r iumqne ac pern ic iosarumbelluarnm sedes , sive r evera larvis ac lemur ibns in festa ta fuer it , siveita esse pu taver in t Iudaei u ti apud nos vulgus solet

At post pun i t ionem Baby lon is er it instau ratio ; n ndiqne Israeli ta ed ispersi r edibun t ; quar e mater Sion iube tu r levar e ocu los et turmas

fi lior um ad se ven ientium laota consa lu tar e v . 36 cir cumspice I era

sa iem ad or ien tem et vide iucund i ta tem a Deo t ibi ven icn tem; v. 37

ecco en im venien t fili i tu i quos dz'

mi szlsti d ispersos , ven iun t col lect i ab

or ien te usque ad occiden tem in verbo S an c t i gauden tes in honorem

Dei » ; of. Is . haec exsu ltatio matr i parata est a Domino veniun t ab omn i ter r ae plaga in verbo Sanct i ,

secundum verbum ac promissum Dei et vi hu ius verbi , qu ia Deusutpote sanctus sanctum sib i constituere vul t popu lum; veniun t gau

den tes 1 5 7 06 0506 3653 , exsu ltan tes da tan ta Dei glor ia quae in redi tu

coram omnibus man ifestatnr ; eo en im even tu Deus sanct ifi cabit no

men suum magnum,u t sc iant gen tes eum esse Iohve (EZ .

igi tur implebnnt ill ud exsu lta ot lauda,hab ita tio S ion , qu ia magnus

in med ia tu i,San ctus Israel (ls . Et iam in hac descr iptione in

dales Spi r i tuali s instau ration is apt ime depingi tu r .

Ru ins instau r ation is quanta futu ra sit excellent ia vates plur ib us

prosequ itu r lerusa lem veste lugub ri deposita iam glor ia , honore ,

iust itiae ornamen to decarab itu r ewue le l erusalem stola luc ius et

Du ns t . 82 .

498 BAR .-4

vexa t ion is tua e, et indue te decoro et honore eius qua e a Deo t ibi es t

sempi ternae glor iae ; v . 2 cir cumdabi t te Deus d iploide i ust i t ia e et

imponet mi tr am capi t i honor is Aetern i simil iter Isaias u rbem

consalatus est induere for titudine tua S ion,induere vestiment is gla

r iae tuae et 10. Hi c or natus et h aec glor ia urbi a Deo

detur ei ; r òv a icìivu . Quore u rbs tamquam cen tr um theocrat iae consi

der atnr et qua ipsumDei r egnum in aeter numstabi le sanctum glo

r iasnm repraesentetu r . Quore pergitur v . 2 « Eptgaù oîi indu e vostem

iusti t iae eius quae a Dea est (graeae ) i . o . verae sanct ita t is quamDeus

hominibus inosso vu l t et quam ipso salus largi tur et effic i t ; proind e

eum indue ornatum qui novom theoc r atiam docet ; cumh ac iusti t iae

indumento coniungitur mitr a gloriae impone (vet . lat . ,u ti c ir cumda

quoque) capiti tua mitram glor iae 1 05 a imviou i . e . i llins glor iae qnaedatu r ab aeterno Damina

, quae proinde est vera et in sempiternumsuum consor vat splendorem ; mitr am expl ica eademmado siau t i coranam Is . 1 1 ; pert inet mitr a ad ornatum mulieb rem imposu itmitram super capu t suum Iud i th colligavi t c inc in nos

suosmitra .

A tque mer ito qui dem tan tus ei propon itur ornatus, vul t qu ippe

Deu s glor iam regn i su i omn ibus redder e man ifestam et con spicuam

v . 3 Deus enim ostendet splendor em suum in te omn i qu i sub coelo

est v . 5 nominabitu r en im t ibi nomen tu um a Deo in sempi tern um

pam iust i t iae et honor pieta tis r ùv miv splendorem

tuum (vet . lat . ) Deus ter rae un i versae quae est sub caelo ostendet,

vel ostendet sub caelo un iversae cr ea turae (vet .‘

ti òvrò r òv aòpazvo'

v

vacatur terra Ex . Dont . Iob Luc .

Deus efficiet ut tato arbo ter rarum clar issimo sis ; i demaliis vorb is

praedi cit Isa ias surge ,illuminare lerusal emquia ven it lumen t uum

et glor ia Domin i super to or ta glor ia eius in to videbi tur e t am

bu labun t gen tes in lumi no tuo et reges in splendore artus tui

Ma id . Lap . Lans . Ca lm) . Ad novae theocr at iae cond i tionem dos i

gnandam nomen ei assign etu r a Deo in perpetuum i . e . in perpetuum

ib i exsistet pax i ust itiae et ci o’

Eaz0eaae€ eiaq glor ia Dei cultu rae (vet .E r it i taque c ivitas in qua abundabit pax nata ex iust itia et glor ia ex

pietate proven ions ; solet Scr iptura nominum mu ta tione muta t ionem

sta tus sign ifica re (Gen . Is . Ez . Ma id . ; simil iter San c t . Lap . Tir . praeterea vide Is . ler . 33 ,

16 ; r educt is e captivi tate Iudaeis hu ius or ac ul i fides implori coe

pit ; absalnta den ique in ch r istiana Ecc lesia,felicissima praeser t im ea

aeta te qua hostium odi a min n i coeper e (Ca lm. ) et bene adver t i t

https://www.forgottenbooks.com/join

BAB . 5,7-9

et r upes perennes et convai ies replere in a equa l i ta tem ter r a e, u t am

bu let I srael di ligen ter in honorem Dei ; v . 8 obumbraver un t a u tem et

si lva e et omne lignumsuavi ta t is I srael ea: mand a to Dei ; v. 9 a dducet

en imDeus I sr ael cum iu cundi ta te in luminoma iesta t is suao cummi

ser icordia et ius ti t ia qua e est ea: ipso pr ius i taqu e omn ia viae

impedimento r emavebuntnr , mon tes soi l . ot calles et vall es vel abyssi

et fiet via plana et aequalis ; dein ne aos tn loboron t i tineran tes,si l

vae et a rbores odoriferae omnes gratam pr afic iscen t ibns praebebun t

umb ram; h aec autem fier i omn ino docet qma 1pse Dominus agmen

ducit in lumino glor ino ac maiesta t is suae et gr at iam et sol utompr ae

sta t . Ceternm vide ad v. 8 Is . 5 ; Gi n ; ver te non r npos (vet . la t .

neque cum Sgr o fan ti cnlas vel r ivnl os) , sed cumulas vel acer vos,

calles ; dicun tu r aiaw a'eau; , u ti Gen . Don t . Hob . ex

pl ica ex beb r . u‘rìv : montes et ca lles an t iqu issimi , qu i ex tempo re

immemorabili stout immot i , quos igitur depr imere et removerc bo

nefic ium est admiratione et potentia plenum. I ta Isr ael ambulab i t

aiccpah îì ; sec ure ,tu to Oem? 86513per Dei ma iestatem qua soi l .

d ucuntn r et proteguntnr , sien t i in exitu ox Aegypto Deus eas praece

debat in col umna nabis et ign is . Ab aestn defendun tur umbr a silvar um, quae simul vi r idi ta te et amaeni tate (Ai b . ) iter iucundius reddun t ; arbores au tem odor iferao vel suave alentes eas r ecrean t et viam

r eddunt suavi adoratu grotom (Sanct . Igitur et ca lumnomnab is

(Ex . et manna quad ol im praest iti t se redeuntibns al ia r at ion e

sed ad simi lia commoda submin ist raturnm ac suppletur nm insinua t .

Cete rumvi de Is . 13 . Apte monet Lap . b isce omn ibus idsolum sign ificare red itum fare laetissimnm; er i t soil . Dei protec t ione

gratus et incundus ab incu rsu hostili tutus var i is commodi s instru otus , ut i postmodum r evera acc id it ipso r ogo genti li subsidia min istran te (Esdr . Amplissima b isce con tinotu r Dei pr omissio qua se

promptum declarat ad quaevi s benefi c ia redennfibus largien da . Ipseenim,

n ti Michaeas r edi tum iamdesc r ipsi t 1 3,an te eos pr aece

det,agmen ducot , praeibit (vet . u ti l s . d i c it u r ,

in luminomaiesta t is , sicu t al im in columna ign is (Sanct . Ma id . Lans .

Ma la . Men . unde ista r oduct ione insignemmiser icord iamIsrael i praebet et simul populo sua eum statum rodintograt qui eum

pro d ign itate popul i theaor at ici docet , statum quem ipse adesso vult

et qui normae divinae sanct itat is consen tanens est ; quaro eum red u

cor e di c itur cum iusti tia quae es t ex ipsa . Ex b isce omn ibus demu 1nfi t

,ut Israel redout p. e1

'eòq>pamivnq cum iub i lat ione et laet itia ; v ide 5 ,

2 3 . 29 . Is . Ior . 1 3 . Deo duce omn ia levia et fa

BAR . 6 501

c il ia (Theod ) . Redi tumex Babylone , u ti est in itinm instau r ation is,

ita in se oxpr imere typum l iberta t is sub Ch r isto (Gard ) facile perspexer is . Facile quoque flui t quod Tir . monet , omnes eas felic itatesr edeant ium e Babylone in ludaeammarali ter conven ire un imae e ser

vi tute peccati revor tent i ad sinum gr atiae d ivinae ,conven ir e gen til i

e tenebr is infideli ta tis ad lumen fidoi adduc ta , an imae quoque e

mor tal i corpor e ad coeleste pal at ium demigran t i .

E pi s t ola l or oml ao .

ARG . Eos qu i in Bobylon iam obducen tnr edocet votes quaminan ia et contomptib il ia sin t idolo ,

ne eo timeout neve honoren t,sed

Deo adhaereant . Idolo autem n ih il esse modo ad captampopul i optoexsequi tur

'

ostendens idolo n ih il passo ,or namento eis sub tr ah i vel

da r i pro sacerdotum arb i tr io ; neque se posso defendere ab aorngino,tinea

, pu lvere neque a latron ibus-15) Idolo ni h il val or e et effi

cere inde quoque elucet , quia ocul i eorum pulvere plen i san t , qu iaindigent sacerdot ibus tamquam custod ibns

, qu ia sun t si no a lla sensu

tr abis insta r, qu ia ab an imal ibus raduntn r

, qu ia sor descun t neque se

movere ,neque surger e passa nt si cocider in t Quam vana

sint patet quoque ex moda quo ab ipsi s sa is cu ltor ibus colun tu r ;

nam a sacerdotibus e t mu l ier ib us impur is sacr ifi c io eorum ot r atiocultus maximo con temptu trac tantu r ; idolo ipsa n ih il da ro , neque

iniur ias sibi i llatas v indicare passan t neque quemquam iuvare ;

colun tur au tem spu rc i ti is Conficiuntn r idolo et totumquadsunt debou t ar tificibns

, qu i ipsi san t viles et or to sua sib i et paster is

por ant fraudem et opprob r ium. Idolo qu ippe ab imminen ti per iculonon se l iberare passant , sed ope sacerdotum abscondun tu r ; neque

aliqu id emolumen t i homin ibus pr aestare passan t nequ e sibi ipsis ;nam si ab incend io non per sacerdotes sal vantnr , combnren tu r ; itemIotranes ea impune spobon t ; quare omn i alia supellec tile illa esso vi

l iora constat Astra , fulgu re ,n ubes

,ign is mu lt is nomin i

bus praestan tiora su nt qu am idolo , qu ae n ih il plane odore vel efficer e

queunt ; bestiac quoque d iismel ior es sunt ; idolo tampa r am t imenda

sunt quam aviam formido in borto, quam r amns cu i aves insi dent ;simil ia sun

,t cadavoribns ; pu troscnnt et cor rnmpuntu r . Undo qu i

abesse voluer it ab opprob rio ,caveat a simulacr i s

Epistola haec rat iacin iis su is e r ebus abvi is pet it is valde opta ost

quae pleb i rud i ad oculumdemonstrot quam r id iculum sit deos colore

e vil i mater ia factos . Quore eam conclusionem non sun t ergo d i i ; ne

timeotis eos ,frequen ter ropet i t et inca lcat v . 1 5 . 1 5 . 2 2 . 28 . 39 . 56 .

502 UAR . ( i . 1

59 . 5 1 . 55 . 63 . 65 . 68 . 7 1 , eo soil . modo quo qui verba fac it ad vu l

gu s past unumquodque fere argumen tum expl ic ite eller re solet qu o

tendat vis or at ion is et qu id ment ib as omn ium a lte velit inhaere re .

Ex hoc ratione papu lar i quoque efi'

ectum esse videtur , u t a rgumen te

sine certo ord ine ac nexu pr0ponantur , imma eadem a liquoties r epo»

ta ntur . Epistolarb in quattuor par tes A lb. d ividi t in pr ima oxma

ter ia idalorum ostend i infi rmi ta tem; in altera ex turpitudi ne cu ltu s

in ter t ia ex innti l i ta to cu ltur ae ; in quar ta per hoc quod ab omn i v i rtu te deficiant . Fantes ac sedes argumentor umad quattuor capi ta r e

voce r i San c t . ccnsc t pr imumqu ia a se n ih i l habent amplias qu aml igne qu ae ceedun tu r e silvis

,au t sexe quae effad iun tur e mont ibns ;

nem r elique accepernnt vel eb hominum insana l ibera lita te vel ab

accur ata er tificnm indu st ria ; tumqu ia nih il o'

pis afferro passan t homin ibas

,cumneque se ipsos possint an t e Iet ronnmmon ibas ant ab in

cend io au t ab ali a quovis infortun io l iberar e ; deinde qu ia sacr ifioi is

coluntur obscoon is et meretr ic i is done r i is exor nan tnr ; unde ed ext ro

mum concludi t sa lemet lunam,imma et besties esse longe i llis pr ae

ferenda , cum ot ipsa al iqu id habean t spec iosum et u ti le,

d i is

au tem il l is n ih il sperar i poss it e na tura pu lch rumneque human is usi

bu s oppor tunam. Haec summa est b r evisqne complexio eor um quae in

hac epistole late digesta sunt

a ) I d ol : e…plan o impot en t i a 6,1 - 1 5 .

E r empia r epi stola e quammisi t I eremia s ad abducendos captivas

in Baby lon iam a rego Baby lon ier um u t a nnun t ia ret i lli s secundum

qu od praeceptum est i l li a Deo &vr iypazycpm, exemplar accu r a te

ac fi del iter descriptum; epistole n s dest inabetu r qui proximo abdu

cendi eran t a r ego Babylonis in Bobylon iam. Pro i is specialom cu ramh abere eosque contra per icu lo praemun ire votes a Deo i ussus erat .

Admir eri l icet Dei de populo suo sollic itudinemquam non imminu it

quamvi s eumpro infidel ita te et foedere v iola to in exs ili um oi icere d e

beat .

In brevi prooemio v. 1 . 2 ra t io exsi ln einsqne dura tio proponi tu r

v . 1 P ropter pecca ta qua e peccas t is an te Deum a bducemin i in Baby loniam capt ivi a N abu chodonosor r ego Babylonior um; .v . 2 ingr essi

i taquc in Baby lonem er i t i s ibi ann is plur imis et tempor ibus longis

usque ad genera tiones septem post hoc a u tem educam vos inde eum

pa ce totus liber Ier emiae testimonio est propter peccato eos esso

eiectos e ter ra foeder is . Et quia d intornnm futur umer at exsi lium,i llos

maturo ad eius incommodo ferendo commua i t De tempore

https://www.forgottenbooks.com/join

504 BAR . 6, 2

-5

qu antum ad eam pron i essent iam in pat ria sa tis superqu e osten

derant et qu ia clade a Babylon ii s infl ic ta novum exsistebat per iculum. Med ii enim in ter idololatres hab ita re oogeban tn r , cerneban t

pampam cultus idololatrici,exemple regis , pr incipum,

hominumordinum omnium; cernebant prosper ita tem Bab ylon ior nm,

opes ,

victor ias, quas i lli diis su is acceptas refereban t ; se au tem vietas , capt ivas

,miseras cornebant ; neque dubium esse pater i t qui a ill is a Be

bylon ii s i llud iter um i tc ramquc ob i iceretnr quod an imis gen til iumalt issimo insideba t ecco d ii nostr i vicer nn t deum vestrum di i nast r i

nob is bona cuncta t r ibuna t ; vestr um au tem deum spa liar nn t (vide

quae notavi ad Is . Am. Mich . N ah . Hob .

In inscr ipt ionibus cuneat is victor ias d i is referr i acceptas doosqu e

landar i qu i hostes prost raver int plur imis exemplis constat . Quor e ne

isti s perieul is ret ionibnsqne sed acer entur,muniendi orant et edo

cend i qu id ib i essent vi su r i , ne rarum novi ta to et pr avi tate porcel lo

ren tu r ; tela en im praeviso minus nocen t . Undo v . 3 nunc a u tem

videbit is in Babylonia deos aur eas et a rgen teos et lapideos et l igneos

in humer is por ta r i osten tan tes motumgen t ibus , v . 5 videto ergo n e et

vos similes efficiamini [a ctis al ion is et metua tis et metus vos capie t in

ipsis monumento quadam in N imr ud invento sol lemnis cer n ita r suppli ca tio ,

in qua quattuor statuae deor um et deorum humer issacerdotum vel militum parten tu r ; videtur ibi Bel idolum secu r im

manu tenens altera , altera fu lgur (of. v . 1 5 ) Ista r sedot in th rana etc . ;

vide Vigouroux la Bib le et les déc . mod . 3 ed . IVp. 308 . Doos aureas ,

argenteos in tell ige de statui s quae obduceban tnr lamini s oureis et ar

gen te is ; au rum mu ltum impen snm fuisse ad statuas deorum exor

nandas, quae quandoque 50 vol 60 cub ita a lfae fuerunt

,legere po

ter is apud B r unengo ,l'Impero di Bab ilon ia e d i N in ive II p.

Idolo haec gentibus osten tan t i . e . in cu ti nnt secrem quondam rel i

gionem r ever en tiam ,motum (Ma id . queromonentn r in v . 5

gracce covote igitur n e vos quoque assimilat i al ien igonis assimilemin i ot metns vos apprehendat propter illa , cum videat is turbes a

fron te et a tergo adoran tes ea . Ceterum vide Is . ler .

Dan . seq.

Quomodo se armar e debean t contra vanam i llam deor um pampam

ot osten ta t ionem,votes docet v . 5 visa i taquc turba de retro et a b

an te adora n tes d ici te in cord ibus vestr i s te opor tet adora r i Domine !

1 . In insc r ipt iono ex tempore Assurbanipal narra tur de fronde alicuius magistratus qu idecem ta lento sibi ciam surr ipn it ex aura quod a rego ad statuam dei canticiemhun datumen t ; B runengo I . c .

BA R . 6, 5—8 505

v . 6 angelus enimmeus vobiscum est ; ipse au tem exqu ir am an imos

vestras u t modo notavi , in graeca i86vr ot ; ò'

x) xovm fl p°6mw 3vmq

uòr ai refertur ad anteceden tia ; dein pergitur si'-man e 35 . in vu lg. d i

ci te adoran tes ; mente et cogi tatione ,si ore d icer e non andetis

In text a lati no adoran tes non potest r efer r i n isi ad Iudaeos ;al iud in graeca ; quero Lans . exist imat in vulg. ser ibendum esse visa

adoran te . Ceter um idem monet Tertul l ianum verba r efer ro

accur ate ox graeca cavete igitu r , ne ot vos consimiles sitis a l lophyl is et t imore capiamini , d am aspic itis turbas adorantes retro eos et

ante,sed d icite in an imo vostra to Domin e adorare debemus (Scarp .

Aliter iungit S . Cypr ianus in sensu au tem t ib i debet adaca r iDeus (de orat . dom. 5 ; M . Duae a ll

'

ernntnr r a tiones , cur Deo

suo popu lus constanter adhaerea t u ti egred ient ibus ex Aegypto ,ita

exsulibus quoque adiutor adsta t angelus Domin i ; of. Ex .

quem h ic Michaelem in telligi , ex Dan . 2 1 ct r ite con

cludunt (of. Lap . Men . Tir . Ca lm. R . Loch,T Al te ro r at io est

,

ne a liter agentes vind ic tam Dei incu r ren t ; an imes exqu i rere ,bebr .

vigavip: sign ificat vitae alicuius insid iar i ; cf. Ex . 1 Sam.

etc unde bac quoque loco explica n isi mihi honorem deb itum pr aesti ter i tis , vita vost ra poenam la cti s . Alii explican tlocutionem ex P rov vitam vostram defon dam vindex er a ve

stor,si qui s vos in iur ia affocer it (Ma id . Lap. Men . Tir . R . at

qua er ere animam al icu iu s,u ti quoque ex Ieremi a man ifestam est

9 ; 2 1 ; sensu pr ioreusurpatu r , quem cu r hoc loco doseras n ulla r eper itur rati o ; e contro

odditi s minis de supplic io extr emo admon i tio effica ci ter fulc itu r .

Car idolo nul lo modo veneranda si nt vel timenda ,espon i tu r v . 7

nam lingua ipsor umpoi i ta a fabro ,ipsa et iam ina ura ta et ina rgen

ta ta , fa lsa sun t et non possun t loqu i i . e . habent qu idem lingnam;verum ea scu lpta ost ah ort ifice; ipsa per homines aura ot argento

sunt exornate ; unde tota ex fronde et mendac io sunt composita ; of.Ps . 08 habent et non loquentu r . Ipsi porro cultores ostendunt

idolo esse contemptu i habenda ; nam ex una pa r te i l la exornant quasiessent meretr ices ornatus appeten t issimao, ex a ltera par te pro a rb itr ioil lis demnnt ornamen to ca in suos asus conver tentes vel i torum deos

ornan t rebus turpi meretr ic io acqu isiti s v . 8 et sicu t virgini aman t i

or namen ta ,i ta a ccepta a ura fabr ica t i sun t v

. 9 corona s cer te a ur eas

haben t super capi ta sua d i i i llor um unde subtrahun t sa cerdotes ab

eis a u r um et a rgen tum et erogan t i llud in semet ipsos v . 10 dan i

au tem et ex ipso prost i tu tis et mer etr ices ornan t,et i ter um cum r ece

per in t i llud a meretr i cibus , ornan t deos suos graecum verte

50 6 BA B . 6. 8— 13

ot sicut vi rgin i ornatum aman ti , ecaipien tes au r um coronas fac ia n t

pro capi tibus deor um suar um ; i . e . deos suos consu et ordine haben t

pa ell a rnm procac inm quae ,cnlta exqu isito procorum an imos ad se

al licere student ; unde quem vi lem de i is existimat ionem geran t pa

tot ; eundem contemptnm iterume lio modo man ifes tant v . 9 greece

quandoque autem sa cerdotes ab sa is ipsorum diis anfor an t au rum ot

argen tum et in seipsos illud erogan t ; imma quod ma lto turpins est v .

10 ab 1 is ornamento samnnt eeque c onferan t 111 meretr ices in lupa

ner i constitu tes ; soil . €m 7 05 Gt i'rouc. Al tero pars v . 10 in gr aeca i ta

ornan t eos ( deos ) u t homines vestimen ti s , deos a rgen teos et deos

au reas et li gneas . In vu lg. ma ior expr imitur indi gn itas , ornamen to

soil . a di is ed meret r ices iternmqne a meret r icibas ad deos bonorandos transferr i . Firmicus Matern a s verba refert secundum textum

graecum ornabnntqu e illos u t homines vestimentis , deos argen teos otaur eas et l igneos (de er ror . prof . r elig. cap. 29 ; M . Graec um

or e’

yo; (vel r éyo; in cod . al ex . al . ) in graeci ta te poster iore lu

penar dic it , qué sensu etiam accipietnr opor tet ; iam ad N am.

bebr .“BEAqu ila ver ti t r éyoq, Symmachus « cpveî ov , vulg. lapa

nar . A lii minus ad usum voa is accommodate expli can t de mer etr ioibus domestic is quas eadem secum tec to habean t (Ma id . Ca lm. ) a t

bene 1am O i . or s'

yo; Myu. r ò mpveî av.

Ver um qu i i ta ornan tar , se min ime ab an imalcn lis vel sdrd ibustner i passan t ; ande quan t0per e sin t con temnendi di i infer tur v . 1 1

hi au tem non li ber an tur a b a er ugine et t inea v . 1 2 aper t is a u temi ll is vestepurpu rea ex tergun t fa c iem ipsor umpr opter pulveremdomus

qu i est plu r imus in ter eos no a fer r ugine quidem neque a minima bestiola sese defendero pa ssan t ; quamvis vestib us pu rpu reistamquam r eges aper ti sin t , tamen adoo sant impotentes , nt ne pul verem qu idemqn i ex templo in eorum fac ies ascend it absterger e pos

sin t quo multum opplet i san t ; greece qui est 1t’

Aeimv :'1r

’

a òr aì'

cpla

r imns in ipsis . Mon ib a s qu idem sceptr umger a nt et gladiam; at ne a

latron ibus qu idem se defender e passant v . 1 3 scept r um a utem ha betu t homo

,sicu t iudea: region is, qu i in se peccan tem non in terfici t ,

v . 1 5 habet et iam tu manu gladiam et secu r zm, se au tem de bel lo et

a la tr an ibas non libera t ; unde c obas notum si t qu ia n on sun t di i , v . 1 5

non ergo t imuer i'

tzs eos ! sicu t enim va s homin is confra c tum inu t i le effici tur , ta les sun t et du i llor um insigne ger an t imper i i ; at nominem in se peccon tem pun ire passant ; geran t gladi amet secu r im

( l N atal Lenor nta n t , Los premières c ivil isations I I p. 172 Ce type de representation,

https://www.forgottenbooks.com/join

508 BAB . 6, 19- 25

illis insiden t ; v . 19 corda ver o eor um d icun t elingere serpen tes qu i

de ter ra sun t,dumcomedun t eos et vest imen tum ipsor um et non sen

t iva t v . 20n igrae fiun t fa c ies eorumfumo qu i in domofit ; v . 2 1 su

pra corpus eorum et supra capu t eor um volan t noctuae et hir und ines

et a ves et iam simi l i ter et ca t ta e graecum verte corda eor umdiana t elingi (l ingendo absumi

,devorar i ) ; si vermes e ter r a eos et

vest imen ta eor um cor rod an t , non sen tiunt . Corda appella t inter ior astatuar um ; medul la l ign i ex qua dalata sunt idolo a t in eis sen ver

mibus cor radi tn r (Sanc t . Ma id . Lap . T sed dum ipsi di i et vestes aarum vermibus in preedom codant n ih il sentiun t ; eademmodot rebes a t inais et farmic is oor rodan ta r ; pa r iter cam trab ibus famo

n igr escnnt ot avibus immandis et felib a s sedem proebent et hab itaculam

, quae corpus eorum et caput sord ibas foede re min ime veron

tur . P roinde sino a lla san t sensa,stipites salam et t r anci ; v . 22 unde

scia t is qu ia non sunt di i ; ne ergo t imueri t is eos of. v . 1 5 . 1 5 .

Por ro di i ne illumqu idem splendoremquem ar te ot industr ia bominum accepernnt conser var e passan t v . 23 a urum etiam quod ha

ben t ad speciem est ; n is i a l iqu i s ex terser i t aer uginem,non fu igebun t ,

neque en im dum con/iarentu r sent ieban t graecum ita meliu svertes au ra quo c i rcumdanta r ad pu lch r itudi nem n isi qu is aer ugi

n em absterser it , non fn lgobun t ; r ò yàp où pa‘

; ex

pli ca qaod att inet ed au rum,non splendascent ; neque en im opu s

est ex indole linguaegraecae cum R . anaca la thon statuer e,cum a cca

sa tivus in loca t ionibus similibus apud Graecos adb iber i sa loet . N o

qn'

e miram est eos eur i fulgorem non passo si b i conser vare qu ia damfiebant ne senfi eban t quidem se fier i et ex metal lo cantier i . Inde va

tes appa rtun ita tem capit simu l carpend i stulti tiameorum qu i meta l lo

pretiose impendan t , u t idolummors ac plane inu tile confi c iant v . 2 5

ea: omn ipret io empta sun t,in qu ibus sp ir i tus non inest ipsis in

qu i . .bus . ipsis explica ex bebr . nn. . mju qui b eb r a ismus cod icihus

graeois b . I . non deprehend itur ; unde con ioctura est nostr um ia

terpr etem b ebra icum exemplar habu isse (Ma ld . ) vol ex b ebraeotranst ulisse (Lans . Lap . ) at pot ius d icendum in oo exemplari graeca

quo asus sit scr iptum fu isse i v a òr oî'

c. Sensus est quamvis mo r tuo

sin t et insensibil ie, tamen quovis pretio et iam car i ssimo a su is ca lta

r ibus compar antur (Ma iv . Ma id . of. ler . Is . qui

confer tis au r um de saecu la et argen tum statera ponderat is cond ucen

tes aa r ificem a t faciet deum.

N on esse in eis spi r i tum,vitam ,

vim a llam demonst r atu r v . 2 5

sine ped ibus in humer is por tan tu r osten tan tes ignobi li ta tem suamhomin ibus confunda n tu r et iam qu i colun t ea v . 26 proptcrea si ce

BAB . 6, 9

cider in t in ter ram a seme /ipsi s non consurgun t ; neque si qu is eumsta tuer i t r ec tumper semei ipsum sta bi t , sed si cu t mor ta is muner a eo

rum i llis apponen tur of. Is . ler . por tata tollen'

tu r qu iaincedere non valen t ; sunt sine ped ibus , qu ia pedes habent et non

ambu laban t (Ps . propr ium gressumnon hoben tes

unde cum ind igeant humer is al ior um, ut mover i possint , omnibusman ifestam reddunt suam ignomin iam. Ipsi quoque cu ltor es e orum

a iopî vovt a z da tan ta eorum vili ta te mer ito affici nntur pudore ; 815

qu ia si cecider int a semot ipsis non valen t su rgere etc . ; of. Is .

ar ti fex sapiens quaeri t quomodo stata at simu lacrumquad nonmoveata r ot confortavi t eum clavi s , a t non moveretur ; Ior .

clavis et ma lleis compegi t , u t non dissalvat nr . Et munera il liset sacr ifi c io affer r o aeque inutile est et stn ltam ac si mortuo proponeres dapes et ed ul ia ; vide Dan .

c) Despi ci d eos s a l a cn l t or i bns 6 , 2 7 -44 .

Manera et sacr ificio d i is oblato sacerdotes in suos asus conver tunt

diisqae malo rer um illorum usa contumeliam infor nnt quam d i i a se

avertere nequean t ; quad aliud est vilitatis eorumdocumentam; v . 27

Hostias i llorum vendun t sacerdotes ipsor umet abu tun tur ; simi li ter

et mu lieres eor um decerpen tes, neque infirmo, neque mend ican t i a li

qu id imper t iun t v. 28 de sacr ifici is eor umfeta e et menstr ua tae con

t ingun t scien tes i taqu c ex his qu ia non sun t di i , ne t imea tis eos

v ide Dan . et quae non stat im consuma nt , ea mul ieres

solo cond ita asservant ; i ta ex gr aeca simil iter et mu lier es de ipsis

(host ii s) por tam sale cond iunt TGPLX8 !ÎOUGG t neque a lli panpor i et infirmo qu idquam largian ta r (sim. Ma id . Lans . Ma la . Lap . Ca lm) .

Ex lege mosaica peregrinus ac papillas et vidua,servus et ancilla

suas habeban t par tes in sollemn i tat ibus (Den t . 1 5 ) et

pauper ibas singu lar i ra tione provider i volui t Deu s (Ex . Lev .

Dent . querc e Ia deeisi lle modus agoud i sacerdotum eorumque nxoramavar it ia et inhama

n ites quammaxime reprehensibilis existimabata r . Eodem lege mosa ica menst r aae femin eo et puerper ae censeban tur immundae ac probibebantn r tangere rem sacram ; i ta Lev . de puerpere : omnesan ctam non tanget neo i ngred ietur in sanctuar ium; Lev . seq.

de menstra is . Id au tem,u t Ma id . observat , non idea idololatr is obii

c itur quod illi eas caerimonias deber en t observare quae solis Iadeeist rad itae fueran t , sed a t ex ipsa cul torum i r reverentia ostenda t eos non

os o deos ; nam per se indecens era t personas i ta sord ides et pallutas

5 10 BAR . 6, 28—33

sac ra cont ingere , praeser tim apud Iudaeos quibus id era t abominab ile (Lap . sim. Lans . Men . T Dicitur di vor a ti

—gui r e, qua voce red

d itur mi Lev . (mul ier in flaxa menstrna ,vu lg. ) Is . (men

str uata ) et mmmLev . et rm Lamont . (polla ta menstr a is ,

vulg. ) Ez . et a nde de sensu voais dub ium esse acqu i t ;

7t EXÒ au tem est puerper e ; a t Lans . refert explicetur a Hesych io opac»

pain » ; cor onata: recenter en ixe ; qu ero /etam acc ipe non da mu liere

gravi da sed de mul ier e fetum en ixe , qua significat ione feta etiamapnd la tinas sc riptores adh ibetu r

,a t iam La ns . Sanct . Ca lm. bene

adnotant .

Tert ium addh cit mul ierum in deos opprobr ium, nimir um quod

non verentur propr iis mon ibas quamvis impa r issimis sacr ificare

(Lam . ) v . 2 9 unde enim vocan tur d i i ? quia mu lieres apponun t di is

a rgen teis et a ureis et ligueis in ter rogatio est indignantis unde

tandemeosmer ito deos appol lar i discema s ; namfor te ex eo quod ma

lieres eis sacr ific io facian t? id quod Iadeeis par iter abominab ile vider i

debu i t . Item sacerdotes ea fac iant in tomplis idolorumquae sacerdotibus lege mosa ica interd icta oran t ; a nde iis in actionibus et in eo ba

b itu Ia deei non poteran t non videro a liqu id tu rpe et indecens quod in

deorum con temptnmverta tur v . 30 et in domibus eorum sa cerdotes

seden t haben tes tun ica s sc issas et capi ta et ba rbam rasamquor umca

pi ta nuda sunt , v . 31 r ugiun t au tem claman tes con tra deos suos sicu t

in coena mor tu i sacerdotibu s lege mosaica in terdictum erat oa

pita a ndare et vestimen ta scinder e Lev . item capu t radere et

barbamLev . N eque orationes fandun t,sed rnginn t et

vod feran tu r et c lamant , sicu t a liqu i c lamore solent in si licorni is et

pa rentalibas ; of. quos clamores sastul er in t prophetae Beal 3 Reg. 18,

28 . In graeca v . 30 8t <ppetî auow id quod prapr ie sign ifican t cur rn

(b igis) vehuntnr : at cer te b . vox explicanda est a 86990; locus in

cur rn ubi aar ige et pugnetor sedebant, igitur sella

,sedes ; a tque

Sy r us et vu lg. proeben t seden t ; cod . a lex . 81mp0npoucw , nude in ver

sione arab ica cor r aptelis indulgen t , id quod tamen b . I . a con textu

al ienam est .

Porr o di i sicu t tranc i et lapides n ih il ignamin iee a se arcor e pas

sa nt neque cu iquam qu idqu am bon i praesta re nequ e su i con tempta

r em pun i re v . 32 vest imen ta eor um au/er un t sa cerdotes et vest iunt

uw res suas et filios suos v . 33 neque s i qu id ma l i pa tiun tur ab a li

qua neque si quid bon i poterun t retr ibuere , neque r egem const i tuerc

passan t neque oufer r e v . 35 simi li ter neque da r e divi t ias passan t

neque ma lam r etr ibuere si qu is i ll is votum vover i t et non r edd ider i t ,

https://www.forgottenbooks.com/join

512 BA R . 6, 5 1— 52

idolo la trac adoo sunt demen tat i et excaoca t i , u t c am in tel ligen t idolor um ma lor um vanita tem et stoliditatem,

ea tamen ex in veter ata

pr ova consuetudi ne relinquere non possint (Lap. sim. Ma id . La ns .

Ca lm) Quem sensum a t in vu lg. quoque habeamus , Lans . vul t ib i

logi per in ter r agat ionem : ot ipsi cum in tellexer in t (num) relinquen tea?min imo sc il . ; textus graecus minus est impeditas , quamvi s et iamipse sit obscar ior . Sensus genera tim esse videtur qu amvis nunquam

exper ti sint al lam idolorum potent iam vel a l lam benefic ium,tamen

pro sua men tiam oboeocetione idol is ceeco adbaeren t omn i ration i s

sanae sensa oonca lcato . ldque una il lo exemplo declaratur quod Be l

fr ustr a pro ma to imploratur . De Bel vide ed Is . apud Assyr iaset Babylon ios vacatur Bilu

, quem var i is ti tul is exornan t eum appel

len tes sublimem, pe tr em deor um, crea torem,

dominam tor rar am

pr aeter eam etiam Bel iun iorem veneraben ta r qu i idem est ao Mar

duk (Merodach ) , deus stellae Iovis (of. S chroder , Keil insch r iften a .

A . T . 2 ed . p.

Explica it votes quomodo deum Bel exponent ignaminiee potentes

eb eo quod nequi t praesta re . lem sequ i tu r , quomodo uxorem eius,

doom Bil it (Myl itta ,S chrader l . o. p. 17 6) ca ltu turpissima mul ieres

venerentu r v . 52 mu l ieres a u tem cir cumda tae funibus in vi is se

den t succenden tes ossa oli ;va r um v . 53 cum a u tem a liqua ea; ipsi s

a t t : a cta ab a l iqua tr anseun te dormier i t cum eo, prox imae suae ex

pr obr a t quod ,ea non si t d ign a habi ta sicu t ipsa , neque fun is eius

d ir uptus si t id tangitur quod Herodotus quoque tamquam r òv

aZG‘

LtGTOV r iî>v vdp. cav tr adu c it lege stat uto nnamquamque feminam debere semel in vita se in honoremdeae prost ituere ; i llos seder ecam coron is in capito in loco deae sacro dance aliquis ex per egr in is

ed scelus i nvi tet ; de qu a r e S cholz , Goetzend ienst p. 253 ; Vigou r ou .r

e . p. 157 . Obscur um est quae nat io b . I . in si t voc i oxow ia , funesver tit vu lg. ; O i . qu idemquemmu lti sequun tu r in telligi t n apul

'oipwra ,

sabligecu la ; a nde fnnem di rampere in v . 53 esset idem quod zonam

solvero ; at val ide obsta t quod oypwiov ea sign ifi catione n unquam ad

h ib etu r . Ret inenda er at na tiva voais signifi ca tio ; id quod eo fac i l ius

fier i poter i t quia quod Her odotus d icit or i cpavav uepi. 1°

n‘

fot xecpaì frlou. ixou

ca r. no'

l l a i. yuva î xs; fun icu lum capiti c ir cumvoln tum per

modum coronae aper te descr ibit . Ta l i igitur vincu lo vel d iadematecapiti c ir camliga to sese pr ofiteben tu r ad huc all igates logi illi vel se

( l ) E incn K ranz aus S tr icken a ls S ymbol der Gohan doubel t und des Dienstes den sie

der Goett in schalden S tein Herodot erklaer t ; Ber lin 1883 .

BA R . tl,112 -58 5 13

liga tas deae et obl igates ad cu ltum i llum turpissimum. I tc ver a pe t

ac ta fan ic a lus ille r ampeheta r . Dam au tem sedent exspec tantes ,

adolen t fa rfu r a ( i ta ex graeca ) Vener i for tasse vel alter i n amia i

quod lenocini is praesi t (OL) ; consider abata r eiusmodi suffimentamtamquam ph il trum haben s vim magicam ad ama rem exci tandam ;i ta expl icant S anct . Lap . Lans . qu i locumquoque ex Theoc r i ta effor t

ad eam remdemonstrendam; eademmodo Ca lm. e t r ecentiores R . Fr .

Quod vu lg. habet ossa oliva r um, inde expl icetur quod n ir upoc fa r fa ra ,

m*

:upidec; olivae tri tae (olivar nm nuc lei ?) sant . Quanta procac itato et

impuden tia mu lieres sese dedent scolori,descr ibitu r v . 53 quae

pr ima invi tota r ad fl agi tinm,de ea re glor iatu r et al ter i exprobra t

quad ipsa non sit digno habita . E rgo ex rei tu rpitadine et ignomin iacul tus abomi nabi lis conc ladan t quanto contemptu di i sin t digni .Demumprapan it qu id ex an tecedenti bus necessar io infer r i deboet

v

.

. 55 omnia a u temqua e i lli sfiun t fa lsa sunt ; quomodo a est imandum

a u t dicendum est i llos esse deos r à yev0'

p. eva iv min'

ots 1 . e . 1psa

idolo et tota s eorum c ultus mondacn s et fraad ibas contin en tur

hominesque in er rores maxime pern iciosas inducnn t ; cf. v . 7 . 1 5 .

Ior . 10, 1 5 .

d ) A b h omin ib us Hun t et sa lvan t ur t itol o 6,45 -5 8 .

Idolo ar tam suum debout artific iba s et tal ia forman ta r et sun t

qu alia illi vola n t v . 55 A fa br is a u tem et ab a ur ific i bus fa c ta sun t ,}n ihi l a liud crun t n isi id quod vola n t esse sa cerdotes sace rdotes

sai l . formam dei et insign ia determinan t ; unde deus ta lis exsistit qualemvul t sacerdos ; graece r exv

‘

i'

r a t art ifices formam dei determinan tet qu i san t ipsi i ll i fab r icatar es deor um? v . 56 a r t iflces et iam ipsi

qu i ea [a ciun t non sun t mu lti tempor is ; u umqu id ergo possun t ea

quae [abr ica ta sun t a b ipsis esse d i i ostendi t i dolor um van i ta temab ar tific iba s (A lb) ; bi sun t homines infirmi brevi tempore spi rantes

, quomodo ergo deos candore passa nt qu i immor tal es et aetern .

esse debout?S imi liter Is .-20. ler . Undo fabr icatares deo

r am n ih i l a liud n isi fraudem ot opprobr ium homin ibus rel inquun t

v. 57 r eliquer un t a u tem fa lsa et oppr obr iumpostea fu tur i si . e . pasteri s ; of. Ior . 1 5 . Quam fa lso existimen tnr d i i

,osten

d itu r eo quad salam ab homin ibus per icu lo cr ipi passant ; v . 58

nam cum super vener i t i llis pr oelium et ma la ,cogi tan t sa cerdotes

apud se ubi se absconda n t cum ill is v . 59 quomodo ergo sen tir i de

bean t quon iam d i i sun t , qu i nee de bello se l iberan t n eque de ma lis se

er ipiun t of. v . 1 5 . 1 7 ; mel ius in gr aeca e t ad a rgaondam effi

DA N IEL. 33 .

5 15 BAR . i, 50-53

cec ina v . 59 n ò ; av3v oòx. €c*rma iotti 00m ; qu omodo ergo non man ife.

stum et perspicuum est et mon iba s polpor i potest eos non esse deos

(Maid . Lans . vel quomodo fier i potest , a l non sta t im eb om

n iba s deprehendata r eos esse plane inanes? Is . obliti sa nt nevidean t ocu li eorum et ne intelligent cordo suo cor insipiens adoravi t

il lud .

Frans il la et mendac ium idololat ri ae tandem aliquando innotescet

omnibus ; deor um en i minter i tumgent ibus annnu tier i iamal ias votesiussi t Ior . idem h ic quoque enun tiat v . 50 nam cum sù1t I i

gnea ina ura ta et ina rgen ta ta scietur postea qu ia fa lsa sunt ab un i

versis gen tibus et rcgi bus , quae man ifesta s un t qu ia non sun t di i , sed

opera manuum hominum et nu llumDei opus cum i llis v . 5 1 unde

ergo notum est qu ia non sun t di i , sed opera manuum hominum et

nul lumDei opus in ipsis est ver itas tandemvincet , mendacium

superab i tnr et d ispa reb it ; of. Zach . N a llumDei opus i e . quod

propr iumsit numin is potentia et benefic i est in il lis, n i h il efficere possunt . la v . 5 1 logi apor teb it cam codice alex . ali isqne (XII . 33 . 58 .

59 . al . Fr . ) r iv1 aiwoù yvmor i av c ui igi tur ignotum esse potest eos non

esse deos?Frequen ter vocantur opera manuum hominum, qua ap

pel latione stult i tia idololatr iae perst r ingi tnr aequ e b revitor atque efficaci ter ; Is . Ior . Os . Mich . Quo sensa vere

d ici potest eos adorasso deos aureas et ligneos , vide quae adnotavi inCommen t . Isaiae I I p. 163 .

N al lum opus quod Dei propr iumsi t ab n s edi,exempl is demonstrat

v . 52 regem r egioni non susci tan t nequepluviamhomini bus dabun tv . 53 ind icium quoque non discernen t neque regiones liber abun t ab

iniu r ia qu ia n ih i lpassan t sicu t cor n icu lae in termedium coeli et ter

r ae ea effort votes quae e con trar ia Deo in s . l itter is adscr ibuntnr frequenter ; ipse en im reges constitui t ; of. Gen . 16 ;

1 Reg. 26 ; 2 Reg. 3 Reg. P rov . 8 ,

5 . lab reges in sal ia ool lacat in perpetuum; pluviam a Da

mino dar i , vide Lev . Dent . 1 Reg. 3 Reg.

ler . etc . l as quoque et iudic ium edmin istrat et po

pa lam suam ab hostibus oppressam saepe liberavi t , cuius rei testimonia exstan t lacu lenta in lib r is Iudi cum

,Regumetc . la v . 53 greece

legitur éacur c‘

iw a nde sib i ipsi non passant ius pr ocurare , suam tneri

causam nosciun t ; ala tamen cod ices (alex . XII . 59 etc . ) forant aòr iàv,atque mel ius con textni congr u i t non agunt …qaam ind ices bomin um

,eorum li tes d ir imere nequean t , ut i v . g. Deus indicavit Core ,

Da tban et Ah iron vol Ozamvel Aza r iam regemali osque (Ma id .

https://www.forgottenbooks.com/join

5 16 BAR . 6. 58-65

d iis sa n t potentior es . Demnm in v . 58 a liis eamper a li on ib us ed ocn

lumdemonstratur quam innt i les sint d ii ; me l ius est quodvio vas in

domo quo a l i l a r (greece) homo , melior par te domus qu a ee quae in

domo sa n t rovere custod iuntur ; sa tius etiam est esse ligneamcolum

nam iv Baoù eiat ; in pelatiis regn s quam falsos deos ; quod memb r um

ul timum in graeca legi tu r . Ad has compar a t iones pr ima i lla de rego

ostentante a’

w89eixv for t itudinem suam non sat is consentanea videtu r .

Fa rtasse in texta or igina li i ta era t sc r iptum,a t haec pars ad an tece

den tia r eferretur non sibimet ipsis ouxili um forant , si cu t docet ro

gem,vel sicut rex snem ostend it for ti tud inem cam d ii etiam

appellenta r reges , ea comparat io in v . 57 suo loco add itur , u t astondatur quem r id icu lum si t eos t itul is eiusmodi honorare .

e) Omn i um r er um v i l l as imnm m a i d olum 6 , 5 9—7 2 .

Idolo,inqu it , neque splendent nt sol et lana ,

neque activa sunt

nt ignis et ventus ; quodsi haec specie et vir tu te incomper abi liter i llis

praestant ia d i i non sun t, quomodo ipsa pra d i is habenda sant i ta

O i . v . 59 S ol qu idem et luna a c sider a cumsin t splend ida et omi ssa

ad u ti li ta tes oba udi un t v . 60 s imi li ter ct fu lgur cum appa r uer i t

perspicuumest ; id ipsum a u temet spir i tus in omn i regione spira t ; v . 61

c i nubes, qu ibus cum impera tumfuer i t a Deoperambu la re un iversum

orbem, per/iciun t quod impera tum est e is ; v . 62 ign is et iam missus

desuper u t con suma t mon tes et siiva s fa c i t quod pra eceptum est ei

ha ec a u temneque spec iebus neque vi r tu tibus uni eor umsimi lia sun t

i . e . astra lucea t homin iqae Dea iaboa to u ti litatem afi'

eran t ; etiamfu lgu r inenndam est vi sa ; i ta explica vocem el

‘

uomo; (cf. Wahl , c la

vis) ; fulgu r quoque a Dea missam splendore ,celer itate

,vi an imas

hominumadmi ra tione a ffic i t Deique pa ten tis n ot ionem inger it ; idipsum i . e . similiter ven t i Deo obsequentes in omn i regione spirant etnubes eius imper ia obsequuntu r ; ign is quoque se praebet min istramvindic i Dea ; idolo vera neque pa leh r itad ine neque vi et efficac ia an i

ex illis similia sant . Quore patet conclasio v . 63 unde neque ex ist i

mandum est neque d icendum i l los esse deos , quando non possunt ne

que indi c ium ind ica re n eque qu idquamfa cere homin ibus v . 65 scien

tes i taquc qu ia non sun t d i i,ne ergo t imuer i t is eos ! v . 65 neque en im

r cgibus ma ledicen t neque benedicen t v . 66 signa et iam in caelo gen

l ibus non o stendun t neque u t sol lucebun t neque i llumina ban t u t lunai . e . non facien t r eges fel ices vel infoliees r eges autempa

t ias nominet quam al ias homines , quia quamvis in omn ibus homin ibus maxime tamen in rogiba s gabernand is ce rn i tu r Dei providentia ;

BAB . 6, 65-7 1 su

ipse enim confor t , conservet , ampli ficat vol minu it , deb il itet , ta l litregna , nt indicavit supra v . 33 . 52 et Iob et Den . al i isqne

Scr iptu rae loc is significata r ad v . 66.vi de Ior . d i i

signa in caelo non ostendunt sicu t fec it losue sa lem et l anam stare

per Dei ver i invoca tion em,Isaias sa lem retroceder e (A lb ) ; of. Ex .

1 Reg. 1 8 . Ps .

Imma idolo best i is quoque sant infer iore et deteriora mul to v . 67

best ia c mei iores s un t i llis quae poss un t fugere sub tectum ac pro

desse sibi ; v . 68 nullo i taquc moda nobis est man ifestamquia sun t

di i ; propter quod ne timea t is eas sib i prodosso pa ssant bestiac ,dam fugiant , i . e . se per iculo subtrabere passan t , se salvare fuga

(greece) ; de di is au tem of. v . 1 5 . 26. 38 . 59 . 55 . 56. 57 ; colligi tur

v . 68 iam omn i modo et multipl ic i consideratione i nnota isse quam

r idiculo sint idolo . Quero quam inut il ie sint,ali a compa rat ione pro

pon i tur v . 69 nam si cu t in cucumerar ia formido n ihi l custodi i , i ta

sun t di i i llor um lignei et argen tei et ina ura t i ; v . 70 eademmodo et in

har ta spina a lba , supr a quam omn is a vis sedet ; simi li ter et mor tuo

pr oiec to in tenebr is simi les s un t d ii i llorum l ignei et ina ura ti et ina r

gen ia l i eiusmod i formidin i en im aves quoque max assuefiunt ,

i lli insident et ea comedun t propter quae posi ta era t ; quero formidoil la ab ipsis avibus ludibr io habetur . Huiasmadi ter r ica le aeque in

uti lie ae r idicu lo d ii sant ; ad summam sicut i lla pro b revi temporeaves tor ren t

,d ii pr o opinione supe rstit iosor am hominum aliquem

ter rorem inan em incu t in nt ; n eque tamen ipsi incut inn t , sed stol ta

hominum super stitio sibi ipsis . Por ro d i i sun t sienti rhamnus (gracce ) ,sienti fr utex

, qu i n ih il sent it , neque aves i nsidentes seqae foedan tes

ar cor e potest ; demu 1n simi les sant cadaver i in locum teneb r icosum

in sepa lcr amproiec to quod n ihi l senti t et insuper cor ruption i et foetor i obnaxium est .

Den ique sienti u ltima comparatione iam ind iea tur , ea quoque falsadeorum rel igio aper te demonstratu r , qu ia et vestimen ta idolor um et

ipsa idolo pu tr ed ini et cor r upt ion i sub i ic iun tu r v . 7 1 a purpur a

quoque et mu r ice quae supr a i llos t inean t sciet is i taquc qu ia non sun t

d i i ; iasi etiampostremo comedun tur et cr un t oppr obr ium in r egione

gr acce a’

mò «trapezin m i. °

t°

‘

ijg uapp.cipaa iu’aò r aù; annoue

'vnq;

p. aipp. apog oxplicor i debet do panna n itido r a t iloque marmar is insta r ,do panno r ab ro color e t incto vel splend ido ,

ut i vocem ex Hesyeh io

Lans . expl ica t et sim. Ma id . Lap . Ca lm. quae explicat io cer te prae

ferenda est ei quam Gr ot ius , Troch . sequun tu r legen tos papyaîpoa,

marga r itae sed nummargar itae pa t roscunt ? ! Vocem t inean t expl icaa tinea ; interpr es sign ificare volu it tineis agent ibus cor r ampuu

518 BAR . 6, 7 1

videtur igitu r loc i sensus osso scietis quoque non esse deos

( nam i taqucl a t greece non legi tur , ita vider i possit saporflnere) vel

e vestibus purpura mur iceque tinctis qu as indua ntu r ot gostant qu i

bas etsi splend id issime sint or nati non valent tamen eas,etiamdam suo

corpor i sunt impositae ,servare integras , qu in t ineis oecnpan tibns

marcescent ac putrescent (Lucas brugensis) . Ipsi quoque d ii exe

dnnta r , i ta u t omni bu s sint ir r ision is mater ia ; omnes enim r ident,

eam vident aliquod idolum semiexesam sine nor ibus ea t sine ocul is

ea t sine capito (Ma id . sim. Lap. ande pro ipsis eorum ca lta

r ibus opprobr iumenasci tur et i r r isio . Quore omn i ex parte verumesso

conv inc i tar quod Isa ias saepius monet confundantu r confusione

qu i confidnn t in scu lptil i (cf. Is . ler .

Undo concludi tur v . 7 2 melior est homo instas qui non habet si

mu la cra nam er i t longe ab oppr obr ii s est meiosis ; plus en imvu lt intelligi quemd ic it ; non en im boe tantum inst i consequenta r u topprobr i is et tormen to mor tis corean t

,sed illud eti am quad maxi

mum est , ut Deo summa infin itoqne bono fr nan tar

Quo melius perspic iatur vis argumentornm quibus votes stult i t iam i do

lolatr iae demonstrat atque per str ingi t ut i le er it advertere apologeta s pr i

morum saeculor um rei chr i stianae eadem ut i argamentet ione contra idololetras . De qua re al ique iam notavi ad Is . cap. 44. Al ia quaedam b ic

ad iungam. Et pr ima qu idem eademmodo essorant ipsa idolo lignea , ar

pro d i is haber i adorar i , fier i ab art ificibus pravi s atque pessimi smar iba s corrupt is . I ta v . g. Ter tull ianus in metallo damnamur ; indecensen tar d i i sed plane nori sont iunt has iniur ias et con tnmol iassuae fabri ca t ion is s icu t nec obsequ ia (Apologet . 12 ; M. Ar

nob ins quaenam est rat io,a t si omn ia haec corpore (aur um l ignum,

lapides etc . ) intesta atque infecta permea ser in'

t , cereant vi numi nis atqueauctor i tate coelesti ; ee formas si ecc ipian t hominum,

si aur iculas , nasos ,

baccas , labra ,oculos , ci lia ,

cont inuo d i i hont et in ord inem coel itnm re

faran tnr et causam? novi tat is al iquid fiet ia carpor ibas h is addi t , nt ad iec

t iane ipso cogamin i al iqu id eis credere d ivinitat is maiestat isque collatam?Itaque immemaros atque obl i ti simulacrorum sub stant iae atque or igi

n is quae si t , ra tionale homines an imal et sapient iae munere consil i iqae

danatum coct il i bas test is snceamb i t is , aer is Iaminas edorat is , elephanta

r am e dent ibu s secundas posc i t is voletnd ines magistratus , imper ia , potesta tes , victor ias , acqu isi t iones , lucro , messes opimes ferac issimasquevindemias (adv. gen tes 16 ; M. Simi l i ter de adorot ione

ae confec tiane deorum loquantu r S . lust inus ,apolog. 1 n . 9 ; M.

1 . Ma id . proponi t lect ionemu t ique tamquamqua sensus magis redda tur consequens .

https://www.forgottenbooks.com/join

520 BA R . 6

scripulum quad h ir and in ibus hospi tis‘, Ver ro u t d icit Menippcus os ten

deret ? Infin i t i oper is res esset in toto a rbo descr ibere quae sint fano can

va lsa terme ma tihas et tempesta t ibus , quae incenso ab host ibus , quae ab

rogiba s et tyrannis , quae an t ist i tos et sacerdotes ips i suspiciono aversa

nndaver int , quae ad ult imum fures etc . I . e . 23 ; M. seq. A tque

Lacten t ias adorant ergo mortalia a t a mor tal ibus facto. Frangi en im,

cremor i , per i re passa nt . N om ot tect is vetustate laben t ibus saepe comminn i solen t et consumpta incend io d i labuntur in cineremet plerumque (n is isuo i ll is magni tudo subvener i t ant custodia d i l igens sepser i t ) in preedomfar ibns codant . Quae igi tur insan ia est ea t imore pro qu ibus ant ra inoc an tignes ant fur to t imeantar ?quae von i tas al iquam ab h is sperare tutelam

quae tuer i semotipsa non passant ?quae perversi tas ad eorum praesid ia

deca rrere quae ipse camviolenta r ina lta sunt n isi e ca len t ibas vind icen

tur I . e . M. N eque i l lud Lactan t ias omi si t manera aves ins iders simulacr is , nid ificare ,

inqu inare e . 268 .

1 . Recent issime qui edid it Arnobium, Rei /Terscheid , ita legi t hospi t ium,Verro n t dici t

set Menippens (p. 235 . Vindohonoo

A . M. D. G.

https://www.forgottenbooks.com/join