P R O (E M IUM

Nonnulla in hoc opusculo , seupersonarum , seu rerum

nom ina usurpanda nobis fuerunt, quae in latinae linguae

usunon.

versantur , vel alium sensum accipiunt.

Personarum nom ina ex Thuani historiis plerumque petivimus , vel ex ali is ejusdem aetatis auctoribus qui latinè

scripserunt. Quae vero non anteae sermone ga ll ico versa

erant, eo modo transtulimus , ut analogia diligenter serva

retur.

R erum nom ina ex quinti decim i vel sexti decim i saeculi

consuetudine sumus mutuati ; sed vocabulis qu1busdam ,

quae ad latinae linguae morem referri posse non videbantur,

gallicae appellationi s reddendae veniam aliquando sump

snmus .

IN DEX

N O M IN A P R O P R IA

A. A LB IN IUS,A. d

’

Aubigné (ex Thuano) .A L IG ER IUS , Dante Alighieri (ex Thuano).

Am osrus , L’A rioste (italice Ariosto. Cf. Balassus

,Ban

cus , etc., ex Thuano).

A R THUR US , Arthur (Cf. Walterus , G untherus , etc .,Thuano) .

A UR A TUS , Daurat (ex Thuano).

BA ÎFIUS , Bal'

t‘

(ex Thuano).

BA R TA SS IUS , DuBartas (ex Thuano).

BELLA I L'

S , DuBellay (ex Thuano .

BELLA QUEL'

S , Belleau (ex ThuanoTH . BEZ A , Th . de Bèze (ex Thuan0) .BER TA LTUS , Bertault (Cf. R einaldus R igaltus , etc exThuano)

Bocuervs , Botxchet (ex Thuano).BR O DA EUS

,Brodeau(ex Thuano ) .

BR UN ETTUS LA TINUS , Brunetto Latini (Cf. Brunellus , Brunetus . etc., ex Thuano).

BUCHA N A N US , Buchanan (ex Thuano).CA N TA LUP IUS , Chantelouve (ex Thuano).CA R TER IUS

, Chartier (ex Thuano).CA STELLA NUS , Chastelain (ex Thuano).FL . CHR ISTIA NUS , Florent Chrestien (ex Thuano) .CLA VA EUS , Clavé (Cf Budaeus , etc., ex Thuano).CO L IN IUS , Col igny tex Thuano) .

CO LLET ICTUS , Colletet (ex Thuano).

CR ETI N US , Crétin (Cf. G revinus , R apinus ,FA UCHETIUS

,Fauchet (Cf. Huetius , R ondeletius , etc., ex

Thuano).

TH. GA LLUS , Th . Lecoq (ex Thuano) .

G A R N ER IUS , Garnier (ex Thuano).

GR A TIA NUS P O N TIUS , Gratien duP ont (ex Thuano) .G R EVIN US , G révin (ex Thuano).

HEN O TICA m omo , La Ligue (ex Thuano) .

HER O ETUS , Heroèt (Cf. Bochetus , Butetus ,HO T M A N US (Botman (ex Thuano).

HUETIUS , Huet (ex Gall ia christiane).

JA LL IUS , La Ja ille (ex Thuano) .

JO R DA N US , Jourdain (ex Thuano).

JO DELL IUS.Jodelle (ex Thuano).

LA UDUN IUS , P . de Laudun (Cf. Larcantius , Lartigius , Gueri

nius , etc.,ex Thuano)

MAJOR (a Belgis).J . Le Ma ire (des Belges) (ex Thuano).

MA R OTU8 . M arot (ex Thuano).

_ 3 _

M A LHER BA , Malherbe (Cf. Malae-Berbee , ex Thuano;.

P A P YR IUS M A SSO N IUS , P apyrius Masson (ex Thuano).

M A SUR IUS , Desmesures (Cf. M aserius,M arolius

,Alta

rius , etc., ex Thuano) .

M escnmorvs,M eschinot (Cf. Babelotus , etc., ex Thuano).

A . M IN TUR N US , A . M inturne (ex P ossevini Tractatu de

P aes i).

M O LER IUS , Mol ière (Cf. R iverius , etc., ex Thuano).

M O L IN ETUS , Molinet (Cf. Bochetus , Butetus.M O N I N IUS. Du Monin (Cf. Laudunius . G uerinius , etc., ex

Thuano)A N T . A MONTE-CHR ISTIA N O

,A . de M ontchrestien (Cf. R i

chardus a Sancto Lando , etc., ex Thuano).

M O SSETUS , M ousset (Cf. Bochetus ,M USSA TUS , Mussato !Cf. Balassus , Bancus , etc., ex Thuano \

O R LA N DUS , R oland (italicè Orlando).P A SCA SIUS , P asquier (ex Thuano).

P A SSER A TIUS , P asserat (ex Thuano).

P ELLETA R IUS,Pelletier (ex Thuan0).

P ER IO N IUS,Perion (J. P er ion i i dialogi ,

P ER R O N US. DuFerron (ex Thuano).P ON TUS TH 1A R DUS

,P ontus de Thiard (ex Thuano) .

P R A TENSIS,DuP re t (ex Thuano).

P omm us. Des Portes (ex Thuano).

R A P IN US , R apin (ex Thuan0) .

R E N A UDIN US , R enaudin (Cf. R apinus , G revinus. etc.

R IN A LDUS , R enaud (italicè R ina ldo).

R O N SA R DUS , R onsard (ex Thuano) .

R UTEBO VIUS. Ruteboeuf (Cf. Bovius , le cap itaz'

we Boeuf,ex

Thuano)SA LELLUS , Sale](Cf.Brunetellus , Bacellus , etc ex Thuano).

SA M M A R THA N US,Sainte-Marthe (ex Thuano).

SA N G ELA SIUS , Saint—Gela is (ex Thuano).

SC.E VA , Scève .

S IB ILET I'

S . Sib ilet (Cf. Butetus.Hoche tus , etc.:

P. STELLA , P. de l’

Etoile (ex Thuano).STEPHA N US , Estienne (ex Thuano) .STUA R TA (Maria) , Marie Stuart (ex Thuano).TA L IA (Jac. a), Jacques de la Taille (Cf. Palia , etc., ex

Thuano).TIL IUS , DuTillet (ex Thuano) .TO R QUA TUS TA SSUS , Torquato Tasso (Cf. Balassus, Bancus , etc., ex Thuano) .

VA LKELIN US A FR AXIN ETO , V . de la Fresnaie (Cf. Fraxinetum

,ex Thuano).

V ILLO , Villon (Cf. Ba isso, Bullo, etc ex Thuano).VINEA , De la Vigne (ex Thuano).

N O M I N A C O M M U N IA

A dne:vus (rhythmus), Annexée (rime).B alada , Balade (ex Infortunati Arte poetica) .

Oatenatus (rhythmus), Enchaînée (rime).Concatenatus (rhythmus) , Concatenée (rime) .

Coronatus (rhythmus), Couronnée (rime).Cruciatus (rhythmus) , Croisée (rime); cruciare, croiser

(ex Infort. Arte poetica).

Fraternas (rhythmus) , Fraternisée (rime).

Implici ius (rhythmus), Entrelacée (rime) .Imperator ius (rhythmus) , Emperière (rime) .

Joculator, Jongleur.Leoninus (rhythmus), Léonine (rime). (Ex Infort. A rte

poetica).M oralis fabula , Moralité.M yster ium,

Mystère (pièce de theatre). (Ex Infort. A rtepoetica).

P lebez'

a fabella , Fabliau.P r0pago, Provignement.

R eciprocas (rhythmus) , R ime d echo.

R etrogradus (rhythmus) , R ime rétrograde .

R egalis campus (cantus), Chant royal (ex Infort.

poetica ).Ehytlzmus , R ime (ex Infort. Arte poetica) .

R ondellus, R ondeau(ex Infort. Arte poetica).

Ser vaniasium, Servantois (ex Infort. Arte poetica) .

Sonettum, Sonnet (italicè sonetto).

P R ]EFA TIO

N ulla umquam aetas plura de poetica opera quam

sex tum decimum saeculum nob i s reliqui t; nulla enim

in w tata tan tam vicissi tudinum varietatem expertze

sun t domestica li tterae. P rzecipuze illins saaculi A rtes

poetica in hoc Opusculo perpenden tur. N on vero so

lum in an imo habemus ad id cperam dare ,ut

, qua in

i is przecepta tradan tur , stud iose repetamus ; immo

nob i s hoc praesertim est proposi tum ,ut ex i lla quasi

recogn i tione con t inuos poes i s nostraa progressus d ili

gen ter persequamur. Itaque non in tra ipsarum A rtium

fines nos tram hanc comm en tationem circum scribemus ,

sed ex singulis A rtibus aliquam aequalis poesis ima

ginem ducere conab imur. Cum en im plures vatum

greges sex to decimo szeculo vicissim floruerin t , sua

cuique est propria et peculiaris Poetica unde appare t

n ihilmag i s interesse ad explorandum gallica poes is

in eadem ae tate curriculum, quam illa Opera scrutavi ,

quibus singulae poetarum quasi fam iliare disciplinam

doctrinamque suam mandaverun t .

A Fabro G ratianoque P on tio es t in i tium . Ii vero ad

superiorem potins aetatem respiciun t consenuit du

dum m edia ae tatis poes is , e t , ad alteram quas i infan

tiam revoluta,sui s ipsius inepti is nescio qua puerilitate

indulge t.

Jam Sib ileti A rs, qui M arotum pro magistro habet ,

G raecam_Latinamque an tiqui tatem redolere crepi t sed

gallici ingenii vena . quamvis ex veterum exemple

_ 7 _

rium pertractatione nonn ihilassumpsemt vernaculum

tamen odorem saporemquc retine t ; immo libe rius eu

daciusque exsultare nondum ansa es t elegans quidemet faceta ,

rariss ime assurgi l. P on tanus eadem prope

de poesi , qua Sibi letus , senti t . Hic vero eo tempore

scribi t , quo. priscarum a tatum heres,max ima laude

vigebat M arotus ; ille con tra laben tem jam languen

temqué superiorum vatum d isciplinam adversus flo

rentiss imos juvenes frustra defendere conatur , qui

poesim nostram ex veterum im i tatione ab in tegro insti tuere decreverun t.

P elletarius R onsardi discipulus es t ; sed an te ed i tur

ejus A rs , quam inceptis prom issi sque finem imposueri t

P leias , omnesque nova poes i s fructus ad maturi tatem

duxeri t. R onsardus ipse , quamv is tota recen tiorum

vatum disciplina ab eo proficiscatur , n ih il tamen de

poetica arte scripsi t , quod i llins ingen io vere par v i

deatur. Laudunius vero aliquid nov i nusquam

afi'

ert Sib iletum h inc,illinc P elle tarium sequi tur .

Valkelinus A rtem illa tempestate compon it , qua ad

summum fortuna gloria que fastigium P leias perve

nerat; recentiori poes i idoneum exs trui t monum en

tum , quo R onsardum ejusque d iscipulos posterorum

memoria comm endet,eorumque 0peri quas i coronam

impomat. Quibus ex fon tibus h ic hauserit , primum

perpendemus ;deinde qua pra cepta de s ingulis generibus mandet ;tum vero , quemadmodum poesis nostra

h i storiam recolat ; post autem, qua partes ei in ter

R onsardum ac M alherbam ass ignari debean t ;den ique ,

cum M alherbe nullam A rtem reliqueri t , Bola o, illins

quasi hered i , Valkelinum conferemus .

Si prima specie poes i s nostra sex to decimo sa culo

his toria summatim attingi tur , totum illins a vi spatium

— 8

in duas partes a quab ili ter distribuendum s ic videtur,

ut altera ad m ed iam a tatem referatur , in altera autem

veteris d i sciplina sub i ta qua dam commutatio impro

vi so fiat.Sed , quamvis a posteriore sa onli parte priorem

longe d iscrepare non infitiandum si t,b aud fieri potest ,

ut nulla in priore ind icia appareant , unde poesis nos

tra ad veterum im i tationem restauratio portendi

queat , qualem R onsardus ejusque am ici susceperun t.

Ha c autem ipsa signa in superiorum annorum A rtibus

poeticis facile deprehendemus .

Sex tum decimum sa culum a Cretino usque ad

M alherbam patet . Sed nusquam poesis nostra perpe

tuus tenor sub i to quodam b iatu in terrumpi tur. Ex

Fabro ad Sib iletum ,ex Sib ileto ad P elletarium ,

ex

P elletario ad Valkelinum , per gradus quosdam pro

gress io fit .

A b eo autem tempore quo Valkelinus A rtem condi

di t , un iversa summ aque dom estica poetica figura

pra scrip ta es t, qualem M alherbe ipse et Bola ns emen

dabun t quidem ,non vero immutabun t . Ex Valkelin i

A rte recen tioris in Francia poesis origines utcumquerepetenda sun t.

PRIM A PARS

ns m ma suum rum m inus menus

Quanta esset a qualis poes is 1n0pia jud icand i c0p iam nobis pra bet Fabri A rspoetica , qui , Info rtunati beres ac d iscipulus , sexti decim i sa culi ini tium cum

prox imi sa onli fine copulat. Qua dam de illius vi ta et operibus referuntur :buie

poetarum gregi es t adnumerandus , inter quos principem locum ob tinent M eschi

no tus, C retinus M olinetusquc. Qua gallica poesis sub Ins magistris esset

figura : Fabri A rs poe tica cum innui a qualium va tum sub tili ta te peni tus con

gruit ; ips is carm inum regulis suum opus circumscrib i t d ivinamque vatum

artem ad sedulam harum observantiam redigi t. Totius poetica compend ium

argumento est. De varsu ipso. De vari:s p oematum generibus : poetarum

ingenium certi s ac pra $ti tuti s vel rond elli vel ba la dce term inis includ itur.Maximum A rtis partem rhythm is Faber impend it. De d ivers is ipsorum rhy th

mam m generibus. De vari i s r hythm o rum inter se imph candorum rationibus .

R ecta proprieque inscriptum e s t Fabri opusculum A rs poet ica qua doceaturomni s r hythmorum descrip tio ; hoc enim titulo continetur tota a qualis poesisvirtus ac natura.

G ratxanus P ontius, de cuius vita et 0peribus panca memorantur, in A rte poetica ,nono e t triges imo sa culi anno ed i ta , puerilibus Fabri inep ti is aliquid etiam sp i

nos ius ads truere videtur ; ejusdem tamen adversus recentiores quosdam poe tas

indi gna tio manifes ta os tendi t eos a superioribus poetica magi stris sensim

descisoere.

In priore sexti decim i sa onl i parte morem a superioribus

traditum media que a tatis instituta Francica poesis sequitur. Verum ,

ex quo prima habuerat initia ,non ai fuerat

idem semper et unus curriculi tenor ; duas enim nostra

poesis a tates longo in i llo temporis interva llo jure d iscarnas , querum altera summa in apicis carm inibus sublim itate , clarissimo in lyricis dicendi ni tore ac splendore, dicacissimis in plebeia fabella salibus commendata erat;itaqua si eundem cursum usque ad sex tum decimum

sa calum Gallia poeta tenuissent, non certe,restitutis

G ra corum R omanorumque vatum exemplaribus, in vete

rum temerariam sa pius et incautam im ita tionem domes

tica poesis , evita disciplina fastidiosa , tam vehementi im

petu confugisset. Etan im , quamvis ea , qua a maj oribus

composita fuerant, opera multum longeque a consummata

Latina ac Gra ca antiquitatis arte abessent, tamen, si

10

j amdudum oblivione quas i sepulta non j acuissent, sexti

decim i sa culi recentiores poetas profecto dehorta ta assent,ne quidquid vernacula musa fudisset ca co contemptupro

sequerentur, et pro recto pulchroque nihil,n isi quod Gra ci

R omanique scriptores sacravissent, habere vellent. P ro

facto , veterum opera non immerito mirati , ad eorum sim i

litud inem Gellicum ingenium fingere tentavissent; hanc

vero legitimam antiquitatis observantiam patria vena res

pectuquodam certe temperassent. At contra ,ineunte j am

sexto decimo sa culo , nemo fere inter Francos est, qui ve

tera nostrorum vatum scripta meminerit ap icis priscaruma tatum carm inibus , commenticia qua dam historia suc

cesserant, inficetis ineptisque nugis commendata ;provincialium autem poetarum cantus exceperant nescio qua

verborum rbythmorumque pra stigia , quibus j am poesistota constare videbatur;quod vero ad plebeiam gall ici in

gen i i vanam attinet, viget quidem ea nec quicquam pris

t ini sa li s am isit , sed in se non habet, unde d ivinum poeta

rum instinctum affiatumque excitet ac tueatur. Itaque non

mirandum est, quod sexti decim i sa onl i scriptores , cum

i llis indigena poesis operibus , qua sola norant , perfecta

antiquitatis monumenta conferrent , summa contemptione

nostros , summa reverentia et quasi religione Gra cia R o

ma que vates sunt prosecuti.

Quanta esset, in primis sexti decimi sa culi temporibus ,nostra poesis inopia , Petri Fabri Ars poetica (I) recte judicandi copiam nobis pra bet ha c est enim doctrina disci

plinaque his poetis accommoda , qui illa tempestata summis

laudibus florebant.

Immo longum jam erat temporis Spatium , ex quo ga ll ica

musa omnia ded id icerant, qua veram poes im alunt. Fabri

R hetorice non modo ad ipsam hanc a tatem spectat,

qua am isse est,sed etiam ad extremam quinti decim i sa

culi partem referri debet. Satis est argumenti , quod igno

tum quendam Artis poetica auctorem per omnia sequi tur ,

qui .regnantibus Ludovico undecimo et Carolo octavovigebat. Hujus nomen , quamvis vel Jordanus (I ) vel

Joannes Caletensis (2) vocatus esse videatur , in incerto

positum est I nfor tuna ti cognomentum sibi ipse assumpsit. Operi , quod Infortunatus composuit, titulus est Jardin de plaisance et fleur de rhe

'

tor iqne Multis omnium

poematum , quae tum in usu posi ta erant,exemplis totum

pa ne volumen constat;quidquid ad poeticam artem pertinet quadraginta paginarum modum non egred itur. Hanc

quidem partem , quanquam multo j am ante sextum deci

mum sa culum tempore Infortunati opus ed itum fuit,dili

genter perpendere a proposito nostro non abborrebat

magnum enim Opera pretium est illud manifestius apparere , quibus scil icet vincul is inter se contineantur utriusque

sa onl i poeta , vel qui ultimam quinti decim i sa onl i partem ,

vel qui sexti decim i primos annos tenent sed i lla ipsacognatio tam aria est, ut in Infortunati Arte immorandi

nobis immunitatem faciat. Hujus enim Faber pra cepta

adsciscit , versus pro exemplis afi”

ert , verba ipsa sa piss ime

usurpat. A mborum quidem O perum non idem est ordo ;at

eadem prorsus materies ac discipl ina nec quicquam apudInfortunatum reperimus , quod Faber ab eo non sit mu

tuatus . Intimam igitur utriusque doctrina congruentiam

paucis his verbis notare satis habemus , ut sexti decim i

sa culi initium ad proximi sa culi finem sine ulla contro

versia revocari et referri possit

(I ) Verard i ed i ti o , foi.9.

(2) Ibid ., fot. 136 at 139.

(3) N ouvellemen t imprime à P aris . O pusculo nec annus nec auctoris nomen

vel cognomentum inscn ptum es t

(4 ) N on ab s re tamen erit Infortunati A rtom poe ti cam brevitor hoc saltem loco

recognoscere. Decem sunt capi taI. Defini tur rhe torice .

II. R ecensentur ant iqui A rtium poe ticerum aucto ros .

III. De serxbxtur tot1us 0pu5culi ordo.

_ 12 _

Faber, quem Infortunati baradam ac discipulum fuisse

constat , carm ina qua dam et ipse composuerat, antequam

A rti poetica manum admoveret ex his supersunt Ludo

vici regis Ep itaphia et Tractatus de p raesen ti tempore (I),in quo undecim dom ina inter se colloquentes ante oculos

inducuntur, Neapol is scilicet, urbs Venetia ,Florentia ,

R oma,urbs Mediolanum , Francia , Hispania , Anglia,Flan

dria ,Austria , actor denique , id est poeta ipse. Ha c

poemata , a qualium auribus et judicio accommodate , non

perpendere in animo nobis est; scire tamen interest Fa

brum , priusquam pangendorum versuum scientiam profi

teretur , carmina et ipsum condidisse horum vatum disci

plina congrua , qui summa gloria tum fiorebant. Ab i isdempoetis , quos in fingendis poemat ibus im itatus erat, pra

capta exemplaque , in componenda Arte, mutuqtur ;eorumnom ina maximis laudibus afficit, Opera vero prò

'

perfectis

habet. P ra cipui inter bos sunt M eschinotus , Cretinus M o

linetusque , qui gal lica poesis quasi principes tum judi

cantur. M eschinotum Petrarca a quales comparant;Moli

netus pro altero Nasone accipitur ; Cretinum autem

IV.—Qua sint poems v i t1a 1° 1na quab ilium inter se versuum compos i tio .

2° P amm apt i r hythmorum soni. 3° N on propria locutiones. 4° E arnndem vo cum

i tera tio.5° Verba vel ex latino sermone incautius as sumpta ,vel corrupta , vel n im a

aspera. 6° £qm‘

ooca ttona contorta . 7° Prevue figura usus , qua Synalymphe

gallica vocatur.V et VI. De vari is nguria.V.De syncopa, apocopa , synonymo. VI.De e quivo

m tione et d ialogo.VII. De masculini s femin ini sque r hy thm“.

VIII . C onsilia qua dam vatibus da r hythmorum usudantur, qui fusi ondi.qm

s equend i sint.IX. Enumerantur viginti r hythmw um species. 1° Leon i…» r hy thmus . 2° Cm

cia tua r hythmus vel super quartam , vel super quintam , vel super s ex tam li

neam . 3° R ondelli , quorum sex figura adnumerantur. 4° R etrogm d a r i i r hythm i .

5° e t 6° P oemata qua gallica chapelet (5) et bergere tte (6) nomen acc:piunt.

7° Forma psalmod 1e.8° Ep ilogus vel gallica fatras. 9° Ba la da ba la da r etr ograd o ,

ba tad a per d ialogam. 10° C ant ilena (chanson). 1 1° Camp i r egole:. 12° P oem a quodGalli refra in volant et refra in branlant vocant. 13° Ser va nùun

'

um . 14° A mato

t ium Sam a n taa ium . 15° e t 16° P oema ta gallica lei (15) al vi rela i (16) d ieta.

17o R hythmua adua… (annexée ). 18° R hythmua ca tena tus (cnchainée ). 19° R hythm…i mp lici ta.; (entrelacée ).20° R hy thmus co rona tua (couronnée ).X. De moralita tibua, coma di is (pro [areas m yatemn

, cron is ta, r oma n ica ,

M atan za.

(I) Ep i taph“ duroy Lom a. Tm ictò touchan t te b mp: da ma intenan t.

_ 13 _

Homem ,Vergilio , A ligerio , non cedere summa omnium

est Opinio (I ) nul lus unquam , ut ai'

t Steph . P ascasiuspoeta exstiti t, quem sui a quales majore cultu et adm ira

tione sint prosecuti ;huic Joannes Major a Belgis tertium

mox H is toriar am librum ,huic M arotus Ep igrammata de

d icabit. Tres ill i poeta ,quorum vita satis magnam quinti

decim i sa onl i partem primosque saxti decim i annos com

plectitur, ad utramque a tatem pertinent, et a Carteri i Cas

tellafiique a vo, quorum se a lumnos esse profitentur, usque

ad C . M arotum ,quem pro suo discipulo ipsi habent , tem

porum perpetuam seriem connectere videntur.

Qua nostra poesis summa sub his mag istris esset

figura,paucis verbis explanari potest. Quod en im ad car

m inum matariam attinet, nihi l pr0pe extra allegoriam

scribitur;ipsa autem condendorum versuum ars puerilis

quidam spinosusque ludus facta est.

Ex quo editum fuerat poema cui de R osa titulus ins

criptus, cuncti poeta ad ejus sim ilitudinem certatim sese

finxerant;allegoriam , qua j am illincusque ad posteriorem

sexti decim i sa culi partem perpetua nostra poesis tan

quam silva permansit , adeo fovit scolastica disciplina a

theologis et jurisconsultis instituta , ut omnia scribendi

genera ?heatrumque ipsum mox invaserint ficta i lla persona , querum exsangui forma vitam i nfundere nequiquam

vates conabantur. Ab his inanibus somniis gallicam musam

Vi llo frustra devocavit totius poesis materiam j am postillius mortem allegoria recuperat. N otissimum M eschinoti

poema (3) Ra tionem quas i personam inducit in qua vertitur

universi operis argumentum . M olinetus poema de R osa

inscriptum in prosam orationem transfert ac M artis tem

plum componit;A ndreas Vinea , horum poetarum d isci

pulus et a mulus , cum Carol i octavi in ltaliam expeditionem

(1 ) C f.G.Tory , Camp i flor id i lib . I , fo].4 , verso.(2) R ech . da la France, hb .VI I , cap.XIII , (01.660.(8 ) Lea lunette: da P r inces .

celebret , se et poeta et historie i officia exsecuturum esse

credit , si rerum ipsarum narrationem procemio decorat ‘

quo christiana Fides , N obilitas , Bonum consil ium cum

regia M aj estate in aliquam hortum convenisse fingitur

et bellum adversus Italos ac Turcas decrevisse . Item de

omnibus ejus temporis vatibus ;j am memoratum paulo su

perius fuit, quomodo Faber pra cipuis Europa civita tibus

humanam personam vocemque induat cunctos apudpoetas , quorum nom ina exemplaque ipse refert

,idem ani

madverti potest mentis habitus. qua veritatis immemor et

incuriosa , totem excogitand i v im vana simulacra fingendo

inaniter consumare solet.

De ipsa poesis farrag ine hactenus . Quantum ad pangen

dorum versuum artem,poeta sunt potius pra stigiatores

circulatoria nescio qua sollertia pra diti , quam vates sanoto

hoc nomine non indigni . Totam i i operam ad id conterunt,

ut lectorem verborum rhythmorumque tamquam ins idiis

irretiant; omnemque veritatis colorem am ittunt, omnem

sententiam torquent et adulterant. Cuncta se puncta cre

dunt tulisse , si versus ita disposuere , ut crucis , trianguli ,furca , rostri formam legentium oculis pra beant;verborum

arguties infelicesque cavillationes sectantur;subtilissimam

quamque rhyt/mzorum figuram afi‘

ectant. Il lins a tatis quasi

m iraculum est ea octo versuum series a M eschinoto com

posita , qua duobus et triginta modis , sa lvo sensurhyt/zmo

que , versari potest. Cretians , cujus, ut P ascasius a i t (l),omne studium in ambiguis vocibus sonisque consistit, ad

am icum ,nom ine Honoratum Jallium ,

epistolam scrib it.

qua ex his versibus initium sum it

P ar ces vins verts Atropos a trop os

Des corps humains ruez envers en vers ,Dont un quidam

,aSpre aux pots , a propos ,

A fort blasmé ses tours pervers par

(I ) R ech . d a la Fr ance .lib .VII.cap. XIII.

https://www.forgottenbooks.com/join

_ 16 _

Totum volumen (I ) in duas partes est distributum prio

rem , qua de oratoria arte d isserit, a proposito nostro

a l ienam,silentio pra term ittemus ; posterior vero. qua

Ars poetica inscripta est, perpendenda nobis atque dili

genter excutienda. In hac tamen multi sunt loci , qui ad

poesim ipsam non pertinent ;i ll is enim temporibus R hetorice et Grammatica cum poesi tam artis vinculis sunt

conjuncta , ut poeta oratoris nomen sa pius accipiat ,

grammatici vero partes plerumque occupet. Nihil igitur

m irum ,quod Faber , Infortunati exemplo , tautologia , anz

plzibologiae, sgncogne, apocapae, solaecismo, pleonasmo, etc.,magnam Operis partem impendat. In i is autem , qua cumque

ad poeticam artem vere spectant , versam defini t, poema

tibus in a qualium vatum consuetudine positis leges assi

gnat,varias denique rhythmorum sive species sive figuras

docet.

Versum primo describit, et quid inter mascul inum fam i

ninumque rhythmum intersit , paucis verbis explanat;tum

ca sura leges tradit omnis versus , quo planius elegan

tiusque pronuntiari possit tamquam incisione quedam

notamdus est, in qua requiescat is qui legit, a lique inter

posita sententia mora ; quod quidem carminibus numerum

addit Haec ca sura in cujuslibet verbi finem ,poeta ar

b itrio,incidit;sed in regali campo et in hoc carm inis genere

quod servantas iuni dicitur , quartam syllabam , qua quidem

mascul ina sit oportet, semper motet ca sura necessarium

est. Illius autem versus, qui duodecim syllabis constat,

mullam in a l iam syllabam pra ter sextam ca sura incidit.

(I ) G r an t et vray ar t da p teine r hélor ique comp ile et composé per tres expert.scienti t ue et vray orateur P i erre Fab ri , en son vivant curé da M éray (R ouen,17 janvier 1521(2) Toute ligne de plusieurs syllab es , pour la pronuncer plus entend iblement e t

plus élégamment , porter doxb t de soy m esmes une incis ion ou couppe , a laquelle

le lysant se penlt e t doxbt lici temcnt reposer comme point oufin de sentence , et es tce qui fai t la rithme plus armonieuse.

17

Hic j am apparet ea versificandi lex , quam Bola ns bis ver

sibas mandabit

Que toujours dans les vers le sens coupant les motsSuspende l

’

hémistiche , en marque le repos.

Ba c est summa versus figura , qui , s i Fabro creditur,

certo quadam ac definito syllabarum numero , ca sura et

rhgtbmo consta t. Illud imprim is an imadvertendum est,

n ihi l da fem inina ca sura Fabrum tradere. O pusculi quidem

fine,figuram gallica synalymphe vocatam defini endo

explicat, qua tum efficitur, cum vocalis e,

quam vel

mutam vel femininem dicimus , vocabulum quoddam ter

m inat, proximi autem vocabuli prima l ittera altera vocalis

est: immo memorat hanc ab Int‘

ortunato traditam esse

legem, ut fem inina vocalis eo modo posita nullum , ne m i

nimum quidem,sonum reddat. Sed ipse exemple afi

°ert in

quibus non fit elisio

i 8 l 6 1

En ceste forme et maniere6 8 8 1 II 8

Bien ma] congrue et pon chere , etc.

Nihil alioqui in hac figura quod ad fem ininem ca suram

vere pertineat;nondum enim poeta cavare d idicerant, ne

muta vocali e,

m extrema hem istichii syllaba posita ,

consonans littera occureret.

Quod ad varias poematum species attinet, singula Faberdescribit carmina ab a qualibus poetis culta. quibus no

m ina gallica redduntur lay, virelay, rondeau, chapellet,palinode , epi logue , refrain branlant, ba llade , chant royal,servantois. Eadem omnino sunt genera qua ab Infortu

nato definita erant, qua vero sola poeta j amdiunoverant.Ex his poematibus, qua in priore media a tatis parte anostris vatibus culta sunt, qua dam j ampridem exolevere

duodecim syllabarum versus,quem i ll i celebrandis fortium

virorum pra clare factis sa pins accommodaverunt, tanta2

dudumoblivione oppressus est , ut eum Faber inter vil iaantiquitatis veteramenta ponat (I ). Nulla autem in totoopere mentio fit de i ll is poematibus qua proxima a ta tis

vates sive ab Ital is sive a veteribus mox mutuabuntur. Cum

vero de singulis generibus , in a qualium usupositis , nihilArtis poetica auctor doceat, quod non ad meram eorumstructuram et quas i fabricationem pertinere videatur

, in

j ejunis ill is definitionibus morandum non existimamus .

Ceterum , tempus j am prox imum est, quo ha c omnia generanostri poeta repud iabunt. Itaque il lud tantummodo ami

madvertemus , quibus scilicet angustis limitibus gallicapoesis, qualem Faber effingit, circumscribatur ut ea ,

pristina gloria immemor,grandissima vetustatis genera

silentio oppressa j acere sinit , ita nihil novi circumspicere

videtur,quod languentem poeta rum vanam reficiat. Inani

circa voces sonosqua studio senescit , vatumque ingenium

certis ac pra stitutis vel rondelli vel baladae terminis in

cludit.

Qua cum ita sint, non certe admirationem illud habere

potest , quod Faber maximam Artis poetica partem

rhythmis impendit. De diversis ipsorum rhythmorum ge

neribus primum quaerit, deinde de variis rhyflzmorum inter

se implicandorum rationibus .

Ii rhgt/wni , qui leonini dicuntur , omnium mobilissim i

sunt,eodem prope pasto , quo cunctorum animalium nobi

lissimum habetur leo. Fit ambiguus rag/ti mus cum duo vel

plures versus extremum verbum,seuduarum

, seuplurium

etiam syllabarum ,commune inter se habent, quod quidem

in diversos sensus adm ittitur Alio modo effi citur aj as

modi rlzgtlunus , cum extrema vox , qua una tantum syllaba

constat,duobus aut pluribus etiam vers ibus communi s est,

sed in diversum sensum accepta Est al iud , humilius

(I ) A ntique maniere da ri thmer, ut a'

i t ipse Faber.2 ) Livre livr e

(3 ) Sena, se…

19

quidem et parum elegans , ambigui rhythmi genus , cum

plurium syllabarum vocabulo ,quod versum term inat

,duo

vel plura vocabula in altero varsurespondent,diversem in

sententiam admissa,sed aut i isdem aut certe simi l ibus

litteris scripta (I ) R espuit Faber omnem licentiam ac

tivum passivumque verbum inter se sociandi;vel verbum

cum eo substantivo jungendi. quod ex ipso deductum est;vel duo vocabula maritandi , quorum unum nul la alia re ab

altero distat, nisi quod adjuncta est particule qua dam ,

qua non mutatur quidem sensus , sed tantum aut confir

matur aut extenuatur In leonini rhythmi condicionem ea lege recipiuntur monosyllaba verba qua versum

finiunt, si proxima syllaba inter se recte congruant (3) .Tum sequitur alia s leoninus rhythmus , qui non pro

nuntiatione, sed litteris vel qui pronuntiatione , non

litteris difi‘

ert. Hand vero inter se convenire possunt

vocabula quorum. etiamsi i isdem litteris scribantur , a lte

rum diw res im patitur, a lterum vero duos ambarum sylla

barum somos in diphthongum cogit Inde succedit abj ec

tior quidam rhythmus , cum ultima tantummodo syllaba

duorum aut plurium versuum eadem est,sive tota , sive

j am a voca li , sive extremo solum exitu A ccedit denique

vilis$imus omnium rhythmus , quem Faber gallica rithme

de boute-chonque vel rithme de goret vocat in

versibus qui hoc rhythmorum genus recipiunt, idem sempersyllabarum numerus est, sed vocum exitus m inime inter se

congruunt ta lem ol im rhythmum ut ipse Faber animadvertit, veteres in Gallia epicorum carm inum scriptores

(I ) Em ollence, ea:celle en ce, j’

gen t temps .

(2) Bette , tras-belle.

(3) M a chane, mea cha n“, mea champe.

(4 ) Jus tice , jus te gue.

(5) P aola, cos te.

(6) Cor d elia , corde:lin .

('

I ) A my, r emy, (uy.

)8) P ias tr e, gaate, ouvrage.

_ 20 _

assumpserunt, quo tempore nostrorum m aj orum aures

nondum tanta religioni assueverant.

Quot et quibus modis rhyflnni sese intersecent, j am hinc

Faber docet. Ha c primum notatur ratio, qua primus versus tertio convenit, quarto secundus , quintus autem sonum

mutat et septimo respondet, congruentibus inter se sexto

et octavo (I ). Inde apparat nondum eam legem acceptam

esse, qua masculini fem ininique rhythmi certa ratione vices

variant ;primum enim hujus ordinis observantiam gal lica

poesi a Ronsardo impositam esse constat .Alio modo versusdisponi possunt, non absimili quidem ,

n is i quod leon ini

inter se sunt quartus et quintus hanc ordinem sequi solent

i i cantus quorum nomen gallica balaa’

a est A liquando

primus secundusque rlzgt/mzus quarto et quinto congruunt ;tertius vero diversum reddit sonum ac sexto septimoque

respondet (3) . Sunt etiam series qua dam duorum ,trimm

,

quattuor ,quinque , vel etiam sex versuum in eundem

sonum desinentium ; ha vero in multis carminum gene

ribus usurpantur, in i is pra cipue quae gallica lays et

virelays nomen accipiunt. P lerumque duo tantum sim i

lium vocum exitus intersecantur : sed ea poeta a Fabro

licentia detur , ut tot rhytlm ws inter se componat , quot

ipsi libet, gratam modo ac jucundam sonorum concord iam

servet. P erm isso ol im utetur R onsardus , qui poesim nos

tram innumeris versuum inter se sociandorum rationibus

d itabit.

Hos j am rhythmorum lusus , quibus a quales poeta l i

bentius indulgent, Faber enumerare ca pit . A ffirmat anteomnia nobilissimos pra stantissimosque

'

rhgt/zmos ex ambi

guis vocabulis fieri Inter quos catenatum rhythmum

(I ) Fa ict, p rem iòr e,fa ict, tegier e, ta i tte, (a rgomen t, ba ttle, entend ement.

(2 ) Hommes , m en t,sommes , tell em en t, en tend em en t, all

'

a i r e, accid en t, néceeea i r e.

(3 ) Huma ine, p eine, r evas tue, ca ino, m cer ta ine , aba tue , d esver tue, tue, ma in e, venue,

(4 La plus noble e t excellenta rithme se fa ict de termes equivoques .

_ 21 _

primo definit , qui tum efficitur,cum a lterius versus finem

ambiguum verbum obtinet, proximus autem versus initium

ab eadem voce in ambiguum sensum accepta ducit. Alias

ejusdem generis,sed hum ilior , rhythmus usurpari potest ,

qui ex monosyllab is verbis in amb iguam sententiam ad

miss is constat. Est figura qua dam anadiplosis seu

gradatio d ieta , qua a lterius versus finis pro insequentis

init10 adhibetur id vero intellegitur inter hanc figuram

et ca tenatum rhytkmum discrimen ,quod non ambigua vo

cabula inter se sunt (I ) , Alia figura epanalepsis voeatur

qua versus et initium et finem idem vocabulum temat

qua quidem in communi more , ut alt Faber , non versatur .

Inde sequi tur implici tus rhythmus, qui tum fit, cum ultima

syllaba vel monosyllabi vocabuli quod versus finem

obtinet, pars qua dam repetitur , unde proximus versus

initium capi t :necesse autem est,ea

, qua repetumtur , in

aliam sententiam initio accipi ac fine ; sed non ambigue

usurpari debet monosyllaba vox qua versum term inat ;

ca tena tum enim in rhythmwm sic recideretur Fit ad

nexus rhythmus quotiens extremum versus vocabulum, vel

hujus vocabuli seuprima seupostrema pars iteratur , sylla

bis quibusdam adj ectis , qua verbum et sententiam mu

tant hoc vero dinosci debent implicitus adnewusque

rhythmus , quod adnezcus a l ias addit syllabas ut alterum

vocabulum , sententia aliquando levissima versa , fingatur ;

implicitus vero extrema voeis unam vel plures syl labas

repetit, quibus proximum versum , me una quidem adjuncta

littera,incipiat. Fit coronatus rhythmus cum duo ultima

versus vocabula ambigua sunt , vel cum pa ne ultima syl

(1 ) Sa inete equi ta ira ung d iable pn s tE n le prenant elle bat is t,En le batant elle encba ina ,

E n l’

encbainant ellentraxna

(2) A l’assault , gallans a l

’

assault.

A rm a -vous to s t, sa illez armez , etc.(3) G r aci eulzr—cux ,

a i ns i—e i , m elencotieuw—lieux ,eouey

-ei , congno ietre-na tetr e.

(4 ) A nnex ee-a nnew an t, oere-vern'

flen comp osee-eomp oean t, d iver s-d iversement .

— 22

laba , sive plures etiam syllaba iterantur, et a lteram vocem

componunt, qua non eamdem sententiam extremo varsu

retinet, ac proximo vocabu10 suberat Est quidam vilior

ejudem generis rhythmus , cum , post coronates syllabas.

una velplures adduntur, qua coronam quasi novis floribus

decorent Sequitur denique retrogradus rhythmus; isautem efficitur quotiens sententia m inime mutatur , si is ,

qui legit , versus a fine legare incipit, et usque ad initium ,

inverso sic ordine , retrograditur (I ).

Nihilmagis nostra poesis inanita tem arguit, quam quod

totem pa ne Artem poeticam his rhythmorum captionibus

Faber impendat. Immo fin ii. Opus plurium figurarum des

criptio, unde planius intellegitur , quas in nugas galli ca

Musa descenderet. N on j am de rhythmis, ne da vocibus

quidem agitur, sed de ipsis litteris. P aronomeon efficitur

cum omnia ejusdem versus vocabula similem ini tio li tteram

referunt figura vero diversum ae peculiare nomen est,

prout littera l m ,r, s , etc., has partes accipit.Haec et talia

non ad poetam attinent,sed potius ad opararium quendam ,

cujus omnis cura in oneroso steri liqne labore eonsum itur.

Hoc est Artis poetica summarium , qua a qualis poesis

imaginem exprim it , qualem i lli s temporibus sese babaha t,antequam G ra corum Latinorumque vatum imitationem

al iud quoddam indicium apud Gall ia scriptores, quam

alienarum vocum non satis verecunda mutuatio , denun

tiara j am videatur. R hythmorum ibi , ut att P ascasius

quantum voles;sensus vero magna penuria. Exhausta

j ampridem e st priscorum poetarum vena summo in P a r

nasso , juxta sacros Masaram fontes , constitute est fabri

(1 ) Guerre e faict maint cha telet let ,E t mainte bonne vi lle vi lle.E t ges ta ma int jardine t ne t, etc.

(2 ) Les vers icy si sont cours couronnezE t par ainsi per leur dro i t nom nommez , etc.

(3 ) A mesure ma dame ruse ma.

(4 ) R ech.de la a ce, hb .W I , cap.XII.

https://www.forgottenbooks.com/join

quomodo ajas Ars , hoc tempore edita , quo j am poesis nos

tra ad vetaram im itationem sese fingere incipit. Cretini

tamen M olinetique mag i s quam recentiorum vatum d iscipl inam redolere videatur.Immopuerilibus Fabri inepti is al iquid

etiam spinosius adstruit. Bum sci licet reprehendit , quod

leoninum pr0prie rhythmum tantopere colit,testaturque

multos esse nobiliores difficilioresque versus, ambiguos

videl icet, coronatos, retrogmdos, quasi eo nob ilior rhyth

mus esset , quo magis arduus (l). Alia rhythmorum genera

definit commendatque, qua Faber ipse omiserat concate

na torum fraternorum imperator iorum reciprocaram.

Fabrum per omnia sequi solet hoc tantummodo inter

ambos interest,quod G ratiani Ars poetica etiam argutior

et,ut ita dicam , insidiosior videtur.

Sa pissime R onsardo ejusque discipulis exprobratum est,

quod , domesticam vanam plus a quo dedignati , totos sese

ad antiquitatis im itationem fiexerunt. N on certe dubitari

potest , quin nim ium sollicita fuerit ista G ra corum R oma

norumque observantia; nihil vero planius demonstrat ,

quantum opus poetis nostris esset movam aliquam quasi

medullam a veteribus haurira, quam Gallica poesis imago

nobis a Fabro G ratianoque tradita . Licet quidem infelicem

sa pe P leiadis audaciam reprehendere vel irridere ; nihil

tamen ea tentavisse j am videtur,quod non excusara posset

priorum vatum steri le ac puer i le artificium , si usque ad

mediam sexti decim i sa culi partem in eodem statupoesis

nostra permansisset.

Sed paulatim ea proficiet a Cretini a tate prim i s tenus

R onsardica schola inceptis. Jam inter Fabri G ratianique

tempora profectus quidam deprehendi possunt. In hujus

Arte aliqua nobis obversantur indicia , ex quibus prox ima

commutatio pra sagitur. Ipse Gratianus nihil novi non res

(I ) 11 y a ma inctz aultres termes et ri thmes plus nobles , difficiles et supérieuresla d iete léonina , comme equivocques , coronees , retrogradees.

25

puit, solitosque nostra poesis mores tanta rel igione observat

,ut vehementer indignetur quod poeta multi sint

, qui

varias ambiguorum rhythmom m figuras fastidiant (I) sed

ex his ipsis querimoniis manifesta apparet ejusdem tem

poris vates a superioribus poetica magistris sensim des

ciscara ; et , quamvis crassos artifices (2) Gratianus bos

vocat, non tamen prohibera potest , quin Gal lia poeta

omnes has compedes , quibus impliciti m isere torpebant,

exentara tandem conentur. In Sibilati Arte, qua j am per

pendenda nobis est , m ira progressio notabitur ad illam

nostra poesis renovationem,a R onsardo ejusque am icis

medio sa culo susceptam .

(I ) C ertains poè te s mesprxsent lesd icts b emlx styles et termes graves commeequivocques , coronez , etc., dmantz as tra chose fort contrainte .(2) Grossiers composeurs.

SECUN DA PAR S

DE SIDILE'

II A" ! M E"“É'

l'

FOI'

IAI I LIBELLO , Bill «QUII Î ILWS GEI SDI ‘

Î IWLUS ESI IISGRIPWS

S ibilati poetica longe alia s color esse jam videtur. Qunnam poeta op imxoris

demum segatis cxspeeta ti onem moverint : claris s imi inter eos sunt .I. M ajor a

Belgis , Heroetus , Bochetus , Salellus , Soa ve , P ontue Thiardus , Beza , P as cas ius ,P elletanus . P ro R onsardi P le iadisque proxim is anteces soribus i i jure naband i sunt. S ib ilati A rs cum hac nostra poes i s a ta te penitus congrui t ; atta

men C l. Maro to libantius quam ali i s se adjungxt :hujus indoles e t ingeniumbrevi ter exprimuntur. Qua de S ibi lati vi ta acceperimus . A rti s poe tica sum

marium . De feminina ca sura . De vocabuli s ex lati no sermone as sumpti s.

De d iversis versuum generibus . De r hy thm i s inter se implicand is . De

sub tilibus r hythm orum versum que liguria, quas Marota s ipse nsurpaverat.

De van is poematum gcneribus major eorum pars. qua Faber de sernpserat , jamexolescunt aut immutantur ; nova vero ex ve terum im itat ionc or1ri ca perunt.Quatenus gra cam lat1namque antiquitatem S ib iletus norit. H is temporibusajua A rs ap tis s ime es t, quibus domes tica Musa nihil aliud quam primum signume t quasi mutum ex speetat, ut liberius latiusque saniend i ae scribend i curriculumBibl ipsa aperiat.

Ho c s ignum a Bella io da tur, cujus ex Defen sion e et i llus tr a tione nostra poesi s renova tio sami t initium . P roximo anno libellum cui Quintilius eensor » ti tuluses t i nscrip tus , Fontanus ed it. Breve opuscull compend ium. P ontanus pro

ultimo pa ne in ter bos poetas adnumerandus , qui ad pri orem sa culi partem res

pie iunt. N ih ilutcumque protecit ejus censura mcx enim R onsardus ejusqueam ici exspee tationem quam Bellaius movarat , certatim expleverunt.

Novem post annis , quam Gratianus opusculum in vulgusemiserat , Artem Sibiletus edidit , cui longe a l ius color et

quasi soums est. G allicum poesim , qualem ex hac nobis

animo fingere licet , multum ab ineunte sa culo profecisse

manifeste patet. G ra corum Latinorumque imitatio novos

j am toutes vatibus nostris reclud it. P rofecto non antiqui

tatis expers Faber fuerat ;immo veteres lectitare solebat,

Ciceronem pra sertim , quo familiarissime utebatur. Infor

tunatus etiam ,si paulo altius res repetenda sunt , R oma

nam l ingnam non ignorabat;hujus tempore latinis vocibus

ge ll icum sermonem refercire j am ca pamt .doetiss imus quis

que vir ;ipse vero , quamvis haec verba reprehendat, qua

a quales poeta a veteribus non satis verecunda aume

bent (l), latina tamen antiquitatis ementissimus est atque

observentissimus. At in extrem is quinti decimi sa culi

ennis , nihil aliud quam dicendi supellectilem ex vetustate

nostri scriptores qua runt Sibileti contra a tete , non verba

solum vetes inde mutuamtur , sed etiam nove genere petunt

et moves tamquam Spiritus baurire tentent.N on tamen infitiendum est poetas quosdam vel e primis

sa culi ennis exstitisse , quorum opera , sive antiquitatis

imitatiome sive locupletiore vene commendata , aliquam

0pimioris segetis exspectetionem moverunt. Celeberrimus

inter eos, Joannes Mejor a Belgis , Fabri tempora cum

Sibilati temporibus jungers dici potest; nem ipse Mol ineti (2) Cretinique (3) discipulus est , Maroti autem me

gister , a quo ipsi Homero comparatur

Jean Lemeire , Belgeois ,Qui aut l

’esprit d’Homère le Grégeois.

N on in hoc poeta insistendum nobis est inter Fabri Sibi

latique a tatem quas i medius , Joannes Major , quamvis ejus

auctoritate hi c sa pe se ipse tueatur, neque ad unam,neque

ad alteram totus bertinet.Illos igitur vates j am aggrediemur, qui Sibileti poetica

vere referri possunt. Clarissimi inter eos , ne omnium mo

m ina proferemus , sunt Heroetus , Bochetus , Salellus ,

Soa ve ,Beza Pontus Thiardus P ascasius , P elletarius .

P lerorumque vite ab prim is quinti decim i sa onl i ennis

usque ed R onsardi tempora patet , nullusque fere ex i is est,

qui in priore a ta tis parte M olinetum Cretimumque non im itatus sit , in posteriore autem prim is P leiadis inceptis nonaut faverit, aut etiam sese ipse edjunxerit.

(1 ) Cap. Il.

(2 ) Se M olineti alumnum esse J. Major ipse proflte tur : pra eipu0 poema ti suohune t itulum inscribxt Temp le d

’h onneur et d e eer tus comp ose par ma ie tr e .I. La

me i r e,d iscip le de M olinet.

(3) In terno lttus tra t ionum libro, quidqui d ipse faeultatis hab et, se Cratino debere

testatur.

- 28

Multis n vincul is pristina nostra poesis disciplinaconstringuntur. Ehytlzmorum verborumque cavillationi

bus omnes indulserunt (I ) ; allegoria vero in plerorum

qua operibus floret, velut hereditas qua dam e superioribus

poetis accepta Sed tamen pro R onsardi P leiadisque

proximis antecessoribus jure habendi sunt. Soa ve ,Beza

,

P elleterius , ut P ascasius ipse scribit recentiorum va

tum quas i pra cursores Jacobus P elle

tarins Cenomanus poes im nostram novis coloribus induare

ca p it, multumque Primus qui novum

apcruit curriculum fuit Mauritius Soa ve ;nam , quamvis

priorum vatum in juventute vestigia secutus esset , eos

pr0grediante a tate deseruit, ut aliam viem tenteret (5)Sca vae eidem bos versus Bellaius scripsit

Gentil esprit, ornament da la France ,Qui , d

’

A pollon saimotament inspiré,

T’as le prem ier dupauple ratiré

Lo in du chemin tracé per ignorance .

P ontus Thiardus , qui inter P le iadis poetas ipse adnumerari

solet, etiam cum juvenis admodum esset, j am tentaverat

quomodo poesim renovare posset. In eparum pra fatione :

Curavi , inquit, ut carminum meorum stilum locupletius

(I ) Multa pos t anni e quam R ons ardus ejusque am i c i poe s im nos tram res taura

verant, S teph .P e scasxus glorxatur quod Galli poe ta R emp r ocos (Ummed . G rammat .lib . lll), vel R ecur r en tes (S ld . A polh n. E p i s t. versus tanta sollert ia condule runt.ut antiquita tem i psum hoc superaven nt ; et

, quamv i s ipse in is tiusmod i ludus

magna m esse cura quam ingenii profitea tur, non tamen potes t quxn sub trhum

r hythmo rum multa exemple i n galli ca poesis honorem proferat. (R ec/t . d e la

Fra nce, lib .VII , cap.XV, Io ) .665

(2 ) In Boena t i poemete Temp le d e bon ne r enomm ée » inson pto R ehgxo ,

Devotio ,m i li tari s Di sciplina , A rtes , Scrantua , e tc., cum ommbus O lympxDIIS i ndu

cuntur. Soa ve Frane iscx delph ini mortem per allegorism in carm i ne cui A r ion

t itulus as t daplorat Salellus illum componi t Dia togum non m inus a tatem

quam gucundum ,i n qua Jup i ter Cup idoque d a sua a tar que p oten tia d wp uta n t (1538)

in altero Dia logo M allinum Sangelas ium a t Victorem Brodaeum sub duorum navi

tamm speme indua t, ejusdem Francisc i ln te ritum denature s .

(3) R ech . de la Fr ., lib .VII , cap.VII , lol.616.

(4 ) Ib id ., te l.615.

(5) ram.,ibid .

ornarem , quam superiores Cuncti prorsus vetes , quorumnomina supra retulimus , ga ll ica poesis restaurationem et

pra senserant et ipsi susceperant :itaqua R onsardus ejus

que discipuli , quamvis priorem poesim dedignari soleant ,

bos tamen summa observentia max imisque laudibus sem

per prose0uti sunt.

Sibi lati Ars poetica cum hac nostra poesis a tate penituscongruit, que omnes ill i vates fioruarunt. A ttemen ,

quen

quem Salalli, Sca va , Haroeti cetarorumque et nom ina et

exemple sa pissime proferet, Clementam M arotum libentius

quam elios sequitur, eumque pro duce et magistro potis

simum habet. Multum interest hoc d iligenter nota ri M a

roto enim,etiamsi cum ceteris ejusdem temporis vatibus

multe ai s int communia , pr0pria certe ac pecuhar is indoles

inest. Cum omni doctrina at eruditione poesim serm‘onem

que nostrum hi refercient, i lle contre domesticam ga ll ica

musa vanam persequitur , at, quamvis e Mejore Sca vaque

ad carm inum artem sit institutus , Rutebovii Villonisque

vestigia musquem repudiat. G ra cerum certe pra sertimque

Latinerum l itterarum elegantiam nitoramque redolet

pra ter Velarium O rosumque , quos sese lagissa ipse testetur (I ), Vergilium ,

N asonem ,Catullum , M ertielam ,

P etro

nium movarat ;sed ad artes litterasque pessime , ut alt, a

pueris erat insfitutus

c’

estoyent da grams bastes

Que les regens du temps jadis.Jama is j e n’

entre en paradis

S’i ls ne m ’

ont perduma jeunesse

N unquam vero aruditionem plurim i fecit :quidquid apudveteres ardui videtur, penitus fastidit, gallicemque l ingnam

J’ay lauaussi le R omant da la R osaM ai s tra en amour

,et Valera , et C rosa

C ontans les [s i ts des antiquas R oma ins .(2 ) Ep is t., XL….

_ 30 _

ec poeticam a rerum verborumque obscuritate molestio

r isque doctrina ostantatione semper defend it .Talem ad poetam Sibilati Ars tota respondei

, qua jam

nobis excutiende est, ut poesis nostra id temporis veramspeciem attingere possimus. P anca vero da ipso Sibi latoprius mamorenda .Duodecimo sa onli anno netus erat. Quamvis in curia

parisiensi causidicus esset , hujus muneris officia non eum

prohibuarunt , quin l itteris et poesi sese penitus dederet :

latini et gra ci sermonis peritissimus , in exteres Europaregiones multum peregrinatus est , ec pierasque linguas ,

qua in i is usurpantur , did icit. Petrus Stelle , cujus fam i

liaris fuit, eum in commentariis virum probum erud itum

qua vocet :ambo in cercarem simul , bellorum civilium

tempora, ab Henotica factionis ducibus conj ecti sunt , Sibi

letusque paulo post interiit, quem e custodie emissus est

N on plura da aj as vite eccepimus. Quadragesimo octavo

sa onl i anno A rtom poeticam edidere t,ea ipse tempestata ,

que R onsardus cum am icis diurne nocturnequa menuvete

rum exemplaria , Aurato magistro, versabat et Pindari ,Homari , M aromis O peribus tamquam incnbebet.

Sibilati Opus in duos li bros divisum est. Alter da poesigenaretim et universe scribit , da pangendorum versuum

legibus , da diversis rhythmorum inter se connectandorum

modis : in altero omnia carminum genera recensentur et

eXpli6antur.

Quod ad versus naturam definiendam attinet,eadem

prepe qua Faber Sibiletus trad it ;sed fem ininae ca sura

leges , querum expertam esse Fabrum memoravimus , ipse

diligenter docet eesqne tastatur , quamvis e Maroto

olim, cum juvenis admodum esset.plerumque fnerint violata ,

ab Optimo quoque vete j am summa cura sarvari.

(I ) A nno 1589.

(2) S ut.cap., li b . l.

https://www.forgottenbooks.com/join

prium , paulo inferius notab imus , cum diversa poesi s genera , qualia in ojus Arte definiuntur , per

‘

pendenda nobis

erunt. Quod vero ed rhythmos ipsos attinet, mej orem ve

niam poetis eoncedit.Ehgthmum gallica rithme da goret

dictum prefecto repudiat , quam inter rhythmos hujus

saltem nominis vera dignos admumerare abhorret ; sed

simplex vocabulum e idem w'

tbulo meritari non vetat, cui

part icule qua dam adj ecte (l ) ;diphth'

ongi simplicisque

l ittera rhythmum pro legi tn 10 habet (2) ee quidem licano

tie,ut ipse alt , pudenter uti debent poeta , quia eo jucun

diores sunt rhythmi quo l itteris et sono inter se congruan

tiores ;sed multo satins esse recta judicat, si duas voces

non rectissime socies , quem si locupletes rhythmos , emissa

sententia cura ,nim ia rel igion i obsecntus , efi

‘

ectes. At ,

quamvis liberalior , quam Faber, esse videatur Sibiletus ,ambigui tamen rhythmi ite amens es t, ut eum omnium

rhythmorw n alegantissirhum esse existimet et aures

maxima dulcedine efficere Immo Artis poetica fine

omnia versuum genera docet, qua Faber G ratianusque j am

descripserant, fraternorum, scilicet , adnexorum , catena

torum, etc. Hos enim lusus , quibus sol is , in prim is sexti

decimi sa onli temporibus , poesis nostre constiteret, quos

que eb ernditissimo quoque p roxima a tatis vate non

repudiatos esse supra memoratum est , M arotus , Sibilati

dux atque exemplar, summo studio et ipse ol im colueret.

Cretino Epigrammata his versibus ded icet

L’homme sot art et non soevamt ,

Comme un rotissenr qui lave oye ,

La faute d’

eutruy nomea avant

Qu’ i l la cognoisse , qu’ il le voya

I ) L ib . I , cap.VII. A!ettm-vp en nettr e.

(2) Ibid ., cap.VIII. Ra in a-d ron e, autre-vmtre.

(3) La plus élégante , comme calle qui is iet east unison et rasemblanee pluségala et da ca plus po ignante l’ouîa (L ib. 1, cap.VII.)

33

Ma is voir da haut scavoir la voya

Seanrez per trop m ieux m’

excuser

D’

aucume erreur si fa it l’avoye

Qu’

nn amoureux da muso user.

epistulem Henrico secundo soribit

En m’

esbatent j e fais rondeaux en rhythms ,Et en rythmant bien souvent j a m

’

enrime,etc.

Cancellario autem Pratensi

Puisqu’

en ce donc tous anltres precellez ,Je vous suppl i , tres noble Pré , scel lezLe m ien acquist. etc.

R ondelli , quem Steph . Cleva o m ittit

P our bien louer et pour astra loué , etc.

omnis materia in inficetis verborum cavillationibus varse

tur . Ludovica denique regina mortem cum dadat,bos

versus i‘

und it, qui Cretini M olinetiqne vere digui sunt

R ien n’est ca bas qui cette mort ignore ;

Coignac s’en coigne en se poi trine blesme

R omorantin la parte rememore ,Anjoufa i t joug

,A ngoulesme da mesmo,

Amboise en boit una amertume extresme , etc.

Haec tamen et ejusmod i carm ina ad poeta juventutem per

tinent talibus argutiis paulatim sese exped ivit, et domes

ticas gal l ica G ermana virtutes , e M esehinoto ejusque

a qualibus corrupta s et adulterates , cum politiore ac gra

viore antiquitatis arte conciliare conatus est.

Sibilato illes rhythmor um versuumque figures ,quibus

M arotus ipse indulserat , non om ittere licebat. Itaque Artis

poetica pars qua dam ad eas respicit ;sed i llud inter Sibi

letum Fabrumque interest,quod hic m iseros a qualium

e . r. 3

34

lusus , pra ter quos nullam poesim movarat , toto in Operedescribit ec commendat , il le vero quidquid da rhythmis

catenatis , adn€a:is , etc., ipse attingit, ad finem Operis inultimum caput releget ;immo plerosque declarat , obsUlet iores j am et rariss ime in poetarum usu pos itos (I ). non

multum abesse quin penitus oontemnentur.

Nihil vero in S ibilati Arte proximam poesis renovatio

nem mag is s ignificat. quam qua cumqua ad diverse poe

matum genere pertinent. Ex his enim apparat mej oram

eorum partem , qua Faber dascripserat , ant exolescere aut

mutari , nova vero ex veterum imita tione oriri°

et j am in

muito honore verseri .

De balada tamen ac campo regali eadem prepe ec Faber

ipse tradit :sed ex sola rondelli definitione , cujus que ttuor

genera adnumere t plane intellegitur a quales hujus

temporis vates , qui. velut M arotus , ejusmodi poema non

dum colera desierant , multiplicibus severiorum legnm

modis expedira id valle . Ceterum hujus generis consuetu

dinam eb elegantissimo quoque vate desertem esse Artis

poetica scriptor tastatur Item da carminibus gallica

lay et virelay d ictis , qua , ut ipsa alt,tam pervi

nunc a celeberrimis poeti s a stimantur, ut eorum velmen

t ionem facere supersed isset , nisi timuisset a l iquid da majo

r ibus detrahera , quos , cum ex prisca esperitate et barbarie

in pohtiorem humanioremque cultum a quales vocaverint ,

summo honore ac veneretione affici justum est (4) Has

enim omnes poematum species Heroetus , Soa ve, Salellus

et catari rarissime coluerant, M arotus vero in prim is modojuventa temporibus.

(I ) De Vie ille moda. (L ib . 11 , cap.XV ).(2 ) L ib . 11, cap. 111.

(3) Ibi d ., ebid . Les poè tes les plus triana ont quitté les rondeaux a l'antiqui té ,e tc .

(4 ) L ib . 11 , cap.XII e t XIII. P our le peud’

usage qu’

ils ont aujourd ’huy entre lespoète s oélèbres , j e les eus se ai sément la isse: a te déolarer, s i j e n

‘ausse cra int

fa ire tort a l’antiquité , laquelle de ses rudesses e t eepre tez nous ayant fa ict entrer

aux polis seures , do ibt as tra veneree da nous comma nostra mère et mais tres se.

_ 35 _

O bsoletis pristina poesis genaribus e l ia succedunt , in

quibus Sibiletus , ut per est, d iu multumque immoratnr.

Epigramma (l) primum describit,quod M arotus ad sum

mum leporis ec venustatis j am perduxeret. Hoc genus tot

versus tantummodo recipit , quot operis cujuslibet titulus

edm ittat : i taqua Latin i poeta pro optima epigrammatis

figura disticlaon judicevere . Verum fit sa pins ut duo solum

versus totem sententiam cepere non possint ;immo triginta

vel etiam quadraginta versibus constant Maroti qua dam

epigrammata . Sed , quo plures sunt versus, eo m inus con

cinnnm epigramma : quam ob ceusam duodecim versus

Optimus quisque vates in hoc Opere excedera non solet.

Quamvis trium versuum numerus nescio quid abrupti in se ,ut ipse confite tur

,behce t , ejusmodi epigrammata Sibiletus ,

Italorum vatum auctorita te fratus , non respuit. R hyth

morum in hoc poematio diversos ordines docet ocio ver

suum figura , qua sa piss ime usi erant prisci poeta .a quales

adolescentes summ0pere delecta ri d icit . cum sententia

numeriqne perfectionem quendam ee afferet,legentium vel

aud ientium auribus gratissimam ; quettuor in hac prim iversus intersecentur

,tum etiam que ttuor ultim i , eo autem

pacto , ut quartus et quintus versus inter se congruent.

Nul lum tamen inter ejusdem a tatis poetas epigrammatis

genus pluris a stimatur , quam decam versuum . Vat ibus id

pra cipit Sib iletus , nt duo ultim i versus quem acutiss ime

carmen concludant ;nam in his , ut recte alt, vertitur omnis

poematii laus.

S ecundum posterioris l ibri caput ad sonettum attinet,

quod M ellinus Sangelas ius , Maroti discipulus ,ab Ital is

mutuatus erat. Hoc Sibiletus primo definit. Sonetti epi

grammatisque , ut O pinatur , materia eadem est , nisi quod

jocos et lusus sonetti gravitas excludit. Nul lum alium ver

sum qnam decem syllabarum in sonetto A rtis poetica

(I ) L ib. 11, cap. 1.

36

scriptor edmittare vnlt ;multopere hoc poematio juveri

a quales vetes declarat, quod , quamvis in G alliam nuper

rime importatum sit, summa tamen laude propter venus

tatem fioret.

O da ipse (I ) , etiamsi al iud nomen ai esset, multo j am in

honore verseri ca parat. Hoc Oti te vocabulum primus Sibiletus in poetarum consuetudinem induxit :sed quedrege

s imo septimo sa onl i anno P elleterins j am ejusdem generis

poemata ediderat ipse SibiletusMellini cantilanam aliquam

profert, quam pro lyrici carm inis exemplere habet. Nihil

da pindarico genere memorat , quod nullus adhuc vates

coluerat;in leviore varo ode. quam solam novit , brevis

sim is versibus ,lyra sono facile congruentibus , tristes

la tosve emoris affectus exprim i tasta tur.De Epistula et Elegia septimum ejusdem l ibri caput dis

pnta t :multis j am ante annis poeta quidem alegiace colue

rent ; inter eos Carol i Fonteni nomen profarre satis

habemus , qui Catarina sororis interitum , anta quadrege

simum sa onl i annum mortua,versibus gravis ec sinceri

luctns pleniss imis defieveret. M arotus vero non modo in

Epistula ,cujus magister ac princeps sine controversia

habetur, sed etiam in elegis poeticam artem ad summum

provexisse existimatur . Inter utrumque genus m inimum

interesse Sibiletus ducit. Epistula , ut Opinatur , omnia ,

qua cumqua l itterarum commercio mandari possunt , sui

juris habet ;elegi tantam varietatem farra non videntur

tristes sunt ac debiles , amatoriosque afi‘

ectus pra sertim

exprimunt ;quos quidem apistula non repud iat, sed pro

priam sibi subscr iptionem ac superscrip tionem retinet ,

magisque familiari d icendi more utitur.

In octavo capi te da bucolicis qua rit Sibiletus. Hanc

ecloga formem novit, qua perpetuum orationis tenorem

servat ;immo ejusmodi opus hac laga probat , ut multa

l) L ib . 11 , cap.VI.

37

proso])opce ice ipsam carminis perpetuitetem distinguent.Sed

ille tempestata personas in eclogis vetas plerumque indu

oebant :itaqua communis dialogi nomina bucolica omnia

que dramatice genera , qua tum nota erant, Sibiletus com

plectitur.Jemdndum erat,ex quo pastorale carmen poeta

nostri colare ca parant : M . Soa ve Salellusque , ut j am

entee memoratum est , ejusmodi poemata , ma res altius

repetamus , non semel condiderant ;Maroins autem in his

plurimas sibi leudes conciliavaret. Omnes illi poeta , et

catari , qui idem genus tractarunt , bucol ica numquam ab

allegorie separant Maroti eclogis , qua pro hujus poemetis

axempleribns judiceri possunt , penitas convenit Sibilati

definitio ;nihil enim aliud est, si huic cred itur, hoc poesis

genus , quam elternum inter duos pestores carmen , qui ,

per qua dam involucra ,de regum morte

,da temporum

ces ibns, da reipublica mutationa inter se colloquuntur

Duo alia genere , e Mereto quoque onlie , Sibiletus des

cribit : poema gallica bleson dictum,quod perpetua

laude vel continue vitnparetione constat et veterem

illam setiram quam prisci Gallia poeta fratras ie

vocabent. Hujus generis farragimem in omnibus uniuscu

jusque viti is verseri docet ;quo autem absurdiorem esse

male inter se cohaerentium sermonum quasi contextum , eo

elagentius fieri poema. Ejusmodi opus M arotus, ut relatum

est, trectaverat ;sed novam ei vim novo cum nom ine (4)incusserat : hac enim sententiarum destinate obsouritate

tactus , inimicos impune lacessendi ccpiam sibi ipse fecerat.Ba c sunt genere , qua ,

e Fabro ignota , Sibiletus definit

et commendat , si i is ap icum carmen ed icimus , de quo pau

cissima tradit :hujus enim naturam adeo prave intellegit,

Dialogue entra bergers, trai tans sons propos et termes pastoraux , morte daPrinces , calam i tés da temps , mutation da république et talles choses sons allegorie claire.

(2) Lib . 11, cap.X.

(è) (bid ., cap. IX.

(4) Coq-à-l’asne.

ut poema de R osa inscriptum ab I liade et £‘

neide non

socernet.

In quartodecimo posterioris libri capite da translatiomosive conversione disserit , quem pro pecul iari quodam go

nore ipso et ojus a quales ducunt. Multi j am sunt anni, ex

qui bus poeta nostri , desertis nondum domesticis moribus

et exemplis , a l iquid tamen majus et gravins in antiquis

litterarum monumentis inosso suspicati , Latinos G ra cosquo

scriptoras in suam l ingnam certatim transferunt. Heroetus

P letonis A ndroggnum gallica vorteret et O vidii A r tom

amatoriam Salellus Euripid is H elenam (1) et I liadis duo

decim primos libros ;P elleterins Flacci A r tom poeticam,

Vergili i , Martial is , Homari , Petrarca qua dam opera ;O ctavianus Sengolasius O dgsseam, E neide ;Forcadellus

M aronis , N asonis multas partes . Maroins denique primemVergilii oologam transtuleret et Catulli nuptiale carmen

erat imitatus . A ntiquitatis cultus ot imitatio tem vehemen

ter i lla tempestato vigebent, ut nihi l m iram sit,quod voto

rum exemplerium conversioni tantum Artis poetica scriptor conferat. Conversio inquit , ost frequentiss imum

poema , et poetis doctisquo lectoribus idoo gratissimnm ,

quia magnum osso opus omnes arbitrantur, si qua cumquaantiqui vetos invemernnt sermonis mostri ques i colore

induantur Ipse autem Euripid is Iphigeniam verteret.

N on longum quidem temporis Spatium inter Fabrum

Sibiletumque interpositum ost multum tamen commutatam

osso nostra poesis rationem non magari potest. P riscagenera paulatim O bscurantur;nova florero emparant, qua

mox omnes poeta ,R onsardo duce , certa tim colent. Nobi

lioros sensus spiritnsqno domestica musa sumpsit. Poesis

(I ) B onjot. B ibl.rr XII , p.4.

(2) La vers ion on traduction ost aujourd'huy le poema le plus iréqnant at mieux

recon des os times poète s e t des doctas lec teurs , a caus e que chacun d’

enx es timo

grand mnvre rondra la pura et argent i na invontxon de s poetas doréc e t enrich ic da

nostre langue. (L ib . 11 , cap.XIV.)

https://www.forgottenbooks.com/join

lingua poesisquo discipline conci liari potest , oem vehe

mentissimo commendat ac pra cipit. Nono in capite vatom

allocutns : Vol im,inquit , to Gra ci Latinique sermonis

intima motione penitus esso imbutnm;ea enim sunt O ffi

cina ,ex quibus Optima scribendi tamquam instrumenta

ducimus (I).

P rox imem quidem a tatem non occupat Sibiletus , noe

R onsardi P leiadisque proposita consilieque j am tum pra

sumit ;pangendorum enim versuum artem potins demonstrat , quam ex intima poesis ratione ot quasi visceribus

praecepte ee , qua tradit, hauriat ; quamquam Gra ca R o

mana que vetustetis non est ignarus ,’

multum tamen ebest

quin eam porcelleat; m inus dramatice veterum genere

novit , quam ut a l iud quicquam possit , nisi longinquam

incertamqne inter haec et gal l icas fabulas oognationem

deprehendere ; da epico genere n ihi l scribit , quod non

vagum sit ;A ristotelis poeticam ignorat Placci vero , quem

tamen bene movarat ne m inima quidem mentio apudeum invenitur. His temporibus Sibi lati opus apium est ,

quibus domestica Musa nihil a liud quem primum signum

aXSpecta t , ut latiorem sibi campum ipsa aperiat. Jam e

Fabri a tate multum profecit ; nunc vero majora etiam

ceneri ardet,mobilioremquo audaciam sumit. Hos Francica

poesis profectus recentiorum vatum grox , qui superiorum

hered itetem tento contemptu abd iceverunt,mimis oblivis

cotnr . Sibiletus , ut constat , societatem cum his posteafecit ;n ihil vero in hoc m irabile ;gall icas enim litteras

poeta ,quos pro magistri s habet , j am tum restaurare coope

rant,idquo curriculum petefecere, in quo R onsard i ingo

mium liberius mex exsultabit.

Uno post anno,quam A rtom Sibiletus om iserat, Defen

s ionem et illustrationem Francica lingua Belle ins edidit,

(l) Je dés iro en toy portatela cognois sanca des langues gracque et latine , ear

alles sont les deux forgas d’

ounous tirons los p ièces me i lleures da nos tre harnois.(2) Cf. Goujat. B ibl.fr ., 1 11 , cap . 111.

_ 4 1 _

in qua nove qua dam poesis forma ratioque expresso doscribitur. Ab hoc 0pusculo sumit initinm illa litterarum

rasteuratio , cujus tot indicie j am apud Sibiletum apparebant. Magis quidem notus est libellus , quam ut illum

exentara necesse videatur;c eterum nihil in eo, quod apudposteriores A rtium poetica rum scriptores , da quibus infra

d isserotur , non roporiamus . Sed panca dicendo sunt da

Fontano i llo , qui opusculum quoddam , Quintilii censoris

nom ine , adversus Belle ii vix editam Defensionem com

posa it .

Fontenus eamdem ,quam Sibiletus , disciplinam sequitur.

In libelli editiono , qua septuagesimo sexto sa onli anno

emissa fuit, Quintilii censura adjunxit ipse A rtis poeticacompendium quoddam,

ubi posteriorem Sibilati librum in

breve cogere satis habet. Maroti discipulus est, qui ejus

patrocinium in dubiis rebus plurim i fecit (I). Do Fonte nivita qua accepta sunt repetere non multum interest

opusculum ,de quo solo hic agitur, proximo anno compo

suit, postquam Defensionem Belle ins odiderat.Nulli ordini adstrictus , Bellaii vestigiis insistit, at , qua

cumqua mendose ipsi videntur, prout occurrnnt, notet .

Quidquid autem reprehendit, tum ed lingnam portinai .tum ad nove poesis genera , qua ex antiquita to arcassi

Defensionis auctor jusseret.

Voce bula qua dam non recipere vult Pontanus, qua , e

Bella io in nostram consuetudinem i llata,volexciderunt

vol etiemnum in communi more varsentur multa s

translationos ca rpit, ques duras odiosesquo esse puta ted minutule tem curiose montem edvertit, ut orthogra

pkianz ipsam roprehondet Jem voro ha c subtiliter per

l) Goujat. B ibl. fr ., VI p. 112.

(2) Ibid ., XI.

(3 ) Hiulque, te manque fia no, buccina teur , a liene, moles tie , oblivieum.

(4 ) Liquid e, rasserener , einueu:e, p a tr ie, etc. (p.98, dà .da

(5) De connait s to iana.etc. &i ).

(6) Defi ance , etc.

soqui desinamns.Queritur imprim is Quintilius consor, quod

hanc illustrenda lingua viem Belle ins ostendit, si Gra ce ,Latine Italicaquo verba Francia vates adhiboent hand

enim , nt ipse alt, defonditur hoc pecto lingua vel illustretur, sed ofi

'

enditur at olovetur N on immoritum id

crimen vocabula tamen, qua Belleins ejusque amici ex

antiquis fontibus datorsare , non ite multe sunt , ut eccusari

jure possint, quod domesticum sermonem vitiavorint. Sed

fatendum est non absurde Fontanum indigneri , quod poo

ticem lingua consuetudinem e vulgo al ienare (2) Belle insvelit , ut doctis modo eruditisque auribus eccommodotur.

Quantum ed nove poesis genere attinet, Bella ium censor

incuset quod mores e majoribus traditos repudiat , priorumquo vatum Opere ded ignetur. Tu eccusos e grand

tort ot tres ingratement l’ignorenco da nos majeurs , los

quols m’

ont esté ne simples n’

ignorans ny dos choses, nydos parolles.Gui ll. de Lauria,Jean de Meung, Guill.Alexis,le bon maine da L

’Yre , Messire N icolas Oromo, A lain

Chartier , Villon ,M oschinot at plusieurs autres m’ont pas

moins bien escrit en la langue da leur temps que nous e

present en le nostre Queritur de inde quod epistulerum

genus Belle ins fastidit elegos contra , quos hic com

mendaveret, ob hanc ceusem exclud i vult, quod nulle via

in i is si t, nisi ut legantes ma stitie efficient ode vero

nullum Opus esse contondit, cujus vicam apud mejores

nostros rectissime cantilema implevorit sonetta denique

nullius prati i asse effirmat,quod faciliora sunt et in mo

diocrium poetarum artem cednnt

E s t-ce la detiensa ot illustration on plus tost oflenso at denigration (p.

(2) Estranger la poésie.(3) P .87.

(4 ) P . 102.

(5) P .

(6) P . 100.

(7 ) P . 104. Vela una brava poesie pour en mesprisor toutes les autres excellentesIraneoiees .

Quamvis enim in novos ve tes ideo invebatur, quia a

communi hom inum consuetudinem poesim evocant , nihilP ontanus m irari solet, quod non erduum spinosumqno vi

deatur. N ullam ob a l iam causem priores ve tes a stimat,

n isi quod in subtili multiplicique arte versati sunt ;eo pul

chriore poesis genere jud icat, quo difficilioris molestio

risque Opera . D’

autent sont plus beaux quo da diffici le

lecture (I ) . Excellence da vers et l igaturas, nombreuse

multipli cation de cadences unisonentes ot argute rontree,

refrains et reprinses avec la maj esto da le chose tre ictee ,tosmoignent lamagnificence et richesse do nostra lengue

et le noblesse et fél icité des esprits francois Eendom

ob causem Bella ium roprehendit quod ambiguos rhgtbmos

fastidiosa respuat. Tn rejettes le plus exquise sorto da

ryme que nous at an cecy tu blesmes ta isiblament

M eschinot , Mol inet, Crétin ot Marot Immo recantiores

poetas non semel eccuset, quod priore poesis genere

propter difficulte tom ebominontur La difficulté des

equivocques los to fa ict rejeter

Pontanus pro ultimo pa ne inter bos poetas haberi potest,qui ed priorem sa onl i partem respiciunt, nihilqno auda

cius institui j am volint itaqua aliquam da i llo mentionem

faciandam putevimus quamvis nullam proprio A rtom

poeticam scripsorit. Nihil utcnmque profecit acerba ojus

censure ;mox enim R onsardus ejusque amici exspectetio

nem , quam Bella ii Defens io movarat, certatim o1mleverunt;tum vero tantis ipsi laudibus floruere , ut superiores cnncti

poeta vel summa in perpetuum oblivione ec fastidio, ut

ipso P ontanus , opprimerentur , vel ed eos , ut Sibiletus , de

quo supra dictum est , et P elleterius , de quo j am dicetnr,

sese serius ocins edjungerant.

(I ) P . 09.

(2 ) P . 99.

(3 ) P . 109.

(4) M ini.C f., p.99 at 103.

TERTIA PARS

ur numm.nousnnm, uununum inus rumms

Quamvis P ellatar n vita in duas partes distribuì poss it , quorum una ad Maroti.altera ad R onsardi tempora referatnr, buio tamen multo pot ins A rtis poeticascrip tor se applicat. O pusculi summarium da poetico sermone

,omnia nova ,quae recantiores poeta in nos tram lingnam induxorant

,summa diligamtia P elle

terins tuetnr ac eommendat. Da poesis orne tibus . Do d iversorum versuum

uan. De carm inibus Latinorum ri tueond ih s . Do vari is poesis generibns :priorum votum poemata Innd i tns respnumtnr. P elleter ins P le iad i s spes , volumtales , cons iha exprim i t, sed antequam nnem i is imposnerint recan tiores poeta .

R onsardus nullam poeticam eond id i t,hoc saltem nom ino non ind ignam. Lan

dnni i A rs poe tica.cujus breve compend ium proponi tnr, tamquam b i torm is os t

ut enim prior pars ad pri s cos Gallia poe ta s ac genera pertine t, i ta pos teriorR onsard i P leiad i sque d isciplinam s equi tur. Smgularnm A rt ium , da quibussupra dis sertnm es t, summa vis atque indoles brevitor recognosei tur.

P elleterins , ut j am entee memoravimus , unus ex illis

poetis est, qui anto R onsardum ,reparanda ranovanda que

poesi nostra Operam doderent. Idem Bellaio suesit, ut

so nettorum genus coleret ; idem primas R onsardi odas invulgus emittendes curevit ; immo francica oda princepsauctor fuisse a Colleteto (I ) dicitur.Jurisconsultus , madicus

, philosw hus, mathematicus , omnibus scientiarum per

tibus a queb ilis , docti cognomen inter cunctos ejusdem

a tatis poetas ecceperet. Bjus vitam , qua in multa cesuum

varieta te j acteta ost , hoc loco narrare supervaceneum

videtur Illud tantum mem inisse refert, P elleterium in

priore a ta tis parte carm ina composuisse superiorum vatum

d iscipl ina et axemplis accommodate , sed , postquam R on

sardns ejusque am ici poesis illustranda signum dedissent ,in recentiorum poetarum gregem ,

ut peulo superius dictum est, maturo concessisse . Quinquagesimo quinto sa onli

(I ) Hw t. dee p ot ter franca is.

(2) V. Goujat. B ibl. franc XII. Hauréan. [list. li ttéra ir e du M a ine. Paris ,Dumoulin, 1879, t. IX.

_ 45 _

anno A rtom poeticam edidit, septem j em annis postquam

Defens ionem et i llus trationem francica lingua Belle ins

omiserat. Itaque , quamvis ojus vita in duas partes distribuì

poss it , quorum una ad Maroti , altera ad R onsard i tempore

referotur , huic tamen multo artioribus vinculis A rtis poo

t ica auctor sese applicot.

Totum opus in duos libros divisum. In priore , poesis etvetustotem et excellentiam P elleterius , ut Sibiletus entee ,

magnifico pra dicat ; tum voro de natura ot arto d isserit,poetem cum oratore confort , da im itatione et conversione

pra cepte tradit , ga ll is vatibus pra scribit nt domesticum

sermonem non dedignentur. Hand spectat ad nostrum pro

positum ha c prioris libri capita. persoqni ; vix enim ad

quamlibet poeticam pertinet , ntre plus valeot , maturano

sine arte , ,

en ars sine natura , vorbos ius disputare , vel quidinter oratorem votomquo intersit, qua vero inter poes im

d icendiquo facultatem naturalis cognatio deprehendatur ,

longe oporosaque d isceptatione enquiraro. Ceterum nihil

in his communibus locis invonire potest, quod ipsi Pelle

te rio voro sit proprium .

G ellicem dehinc lingnam A rtis poetica scriptor oxploret,multumque ec diu in hac qua stiono immoretur ; ex quo

enim recantior votum provontus ed ditanduzn sermonem

onimum advertorat , nulla scribi poterot Ars . qua non

omnes patria lingua opes d iligenter investigaret, doce

retqna quot ot quibus modis angenda et amplificanda

assent . In i i s omnibus , qua ad sermonem attinent , ma

Valkolinns quidem , cujus poeticam mox perpendemus ,

R onsardi pra cepte consiliaque majoro studio quam Polle

te rius exsequitur.Ad hoc omne ingenium contulerat P leia

d is princeps , ut poeticum quondam sermonem fingoret, e

prosa oretione diversum :cuneta vero rationes modique ,quibus hoc propositum ossequi hic tentaverat

,docet ipse

P elleterins et maximo diligentia pra cipit. Vocabulo e

G ra ce Latinaqno consuetudine assumpto , quibus modeste

— 46

semper usum esso R onsardum constat , poetis ornanda lingua cupidis primum commondat Qua ,

ut e tt , in honore

erunt, si , parco detorto, e domestico usunon abhorront.

Equidom , addit, verba ponere non dubitebo qualia suntregnicoles , imo etiam repulse, quamvis in communi nostro

consuetudine vocabulum repousse j ammidem versotur ;

unum vero ed poeticum; alterum ed oratorium scribendi

usum pertinebit. Inde apperet hanc R onsardi rationem

s ibi P elleterium adscivisso, qua nobilior, gravior ac magis

e vulgari consuetudine romotus poetarum quam oratorum

sermo fingerotur. Vocas ox pluribus vocabulis composites

probat , quas ad Homari oxampler P leiadis votes creava

rent, ut majus epithetis pondus adj icerent. Tastatur adjoetiva nom ina substantivorum moro j am a poetis recto usurpari vol edvorbiorum partibus officioquo indui

Flocci auctoritate nisus , prisce verbo , qua situs informis

desorteque votustes premnnt, in communem ioquondi usum

revocare jubet poetas , inter qua unum refert, quod nunc

etiam G allicus sermo nsurpat Item da vocibus , qua

vari is ol im Gallia d ialectis propria , j ampridam ox legitimo

dicend i more excidorant Immo , inquit, ne P rovincielia

quidem aut Vesconica verba reiciende sunt , qua pra senti

note signab imus;omnia enim vere gal l ica sunt vocabula ,

qua quidem intro regni fines adhibentur Francica

lingua usum ,quod ad verborum struendorum rationem

Specte t , R onsardus ad Latini sermonis similitudinem

revocare tentaverat , quam e quinto decimo sa culo magis

atque mag is daseruorent nostri scriptoros :P elleterins ot

ipso quoritur quod nulla vocum collocationi libertas reliota

ost; huic vitio,inquit , ille qui mederi coneretur , optime

do domesticis litteris promeroret Omnia denique nove ,

(I ) La verd pro la verdura etc.

(2) Ilmarche magnifique

(3) Héberger(4 ) Tout es t francoi s, puisqu'

ils sont dupai s dn roi

https://www.forgottenbooks.com/join

48

autem syllabarum continuos versus , herol'

cis poematibus o

R onsardo prius destinatos quem Franci armo ipse celebraret , epicis rebus maxime idoneos osso judicat;nam, ut

ett, decam syllabarum metro brevior cursus ost.

Quod ed rhythmum attinet, quem poeta quidem (I) non

necessarium esse contendobent, non modo eum non abolori

veli t, sed etiam , cum nullum sit inter prosam oretionam

oc poesim manifestius discriman , vatibus suodet, ut locu

plotissimos rhythmos exquirent;hand absurde enim scribit

m inus , sublatis rhythmis , inter utrumquo genus interesse ,quam ut hanc sibi licentiam poeta Vindicare liceat. Cor

m ina Latinorum ritu condita non t'

unditus respuit , sed

sornpulosem rem asse ac Spinosam arbitrotur ; nom ,

inquit , bravem longamvo syllabarum vim obsorveremus

O portebet , et brovos vocales hoc consonontium litte rarum

comcursu expediremus , quibus sa pissime groventur

Nihil da masculinorum femininorumque rhythmorum vici

bus tradit ;sed A rti s poetica fino poemata qua dam 0pus

culo adjungit, in quibus haec lex , numquam entee ob ipsoservato, summo studio custod itur.

M eximem totius voluminis portam ad vario poesis generoinsumit : omnia pa ne , quae describit , praeter sotiram ,

comcadiem , tragoediem , Sibilato noto erant. De apistulo,

elegis , epigrammatibus , priores Artium pooticerum scriptoros P ellete rins per omnia sequi tur sed , cum da ceteris

poematibus agit, multum a Sibilato diste t. Si e i creditur,omnes in sonetto versus gravissim i sint O portet nullemque

prope sententiam petientur, qua non ad phi losophia fontesportineot Hoc poometis genus , quas i ex duobus vol

(I ) « Despériers » primam Flacci satiram in versus rhythm is carente s transtulorat.

(2) Il faudra it savoir observer la longue et brièvo natura da nos syllabas, etbien oooutrer la [soon vulga ire d'orthograph ier, et oster ces conenrrenoes da con

sonnes e t ces lettres doub les que l‘on met as syllabas brèves(3 ) 11 (le somme t ) do i t as tra élab ouré , do i t résonner en tous ses vers sérieuse

ment,et doi t as tra quasi tout phi 1090ph iqne en concepùons

e tiam tribus clousulis fieri debet : ill i enim poeta omne

ferent punctum , qui poematic in medio sic lectorem deloc

tebunt, ut j om ad finom se pervenisse ex istimot, mox vero

novas vires coll igent , opusque egregio quadam conclus ione

coronebunt.Eroticom modo odem Sib iletus movarat omn ia

oda genera P elleterins novit :hujus Operis in materiam

d ii , heroes , rogos , amoros , convivio , etc., ut opinatur ,

incidunt ;diversos sermonis habitus , prout fam il iaria su

blimiavo tractot, induit hoc poema ; numquam vero . ma si

doos quidem celebre t , herol'

ci stili emplitudinem ec magni

ficent iam ossoctotur ;stropha , qua deoem versuum nume

rum excedera non debent , artiss ime inter se connectantur

necesse ost, modo sensus ox una in a lteram no invadat.

Sotiram , quem nul lus adhuc in Gal lia votes coluera t , idoo

P ellete rins porvi facit, quia nihi l a l iud proficore hanc

putat,n isi quod eos , qui reprohenduntur, vehementius

exulcerat: nulle enim res tem invisa est, quam ante

omnium oculos costigari . Horoì‘

cnm carmen quid sibi

vollot , Sibiletus vix novoret hujus generis/ quod solum ,

ut att, summa gloria poetam illustra i,m inus expertem

esse P elleterium apparat;epicos votes modesto incipore

jubet , philosophia quosdam locos poematis materia inse

rera , loctoris denique animum oxspectatione suspensum

tenere . Epi ci generis maximo egregium exemplar M oronispoema arbitratnr, quod summa admiratione colit;priscos

autem Ga llia votes epica carmina condidisse non mescit

multum ,inquit, ha c poetam juvero possunt, ejusque

ingenium alare (l ) . Quod ed sca nice Opere attinet,

nullum al iud genus Sibiletus cellebat, quem qua in media

a tete nato erant P elleterius , cujus tempore antique

Gra cia R oma quo genere j am restaurato tueront,do i is

(I) D iray en passant qn'an quelques—uns d ’icenx bien chois iz la poète hérolquepourra trouver a faire s on profit , comme sont les aventuras das ehevah ers , les

amours , voyages enchantenrs , combats et semblables choses(2 ) Sil) . A r s p ool., lib. II , cop .VIII.

6 . l’.

pra cepte trad it. Coma dio‘ vita quesi imago est eam in

tres partes recto d istribuit, quorum prima ros exponit,

secundo implicat , tortio expedit. Putat nullam adhuc fuisse

in Gallia Opus,cui vis com ica inessot. Hoc poematis

genus,inquit , gratissimum tamen est ac digniss imum

quod ed pristinam apud veteres laudem revocatur

Indo ad tragoed iam versus,recto docet quid s it inter comi

cum tragicumque opus d iscriman , sive ad personas respi

cias,sive ad sermonem

,sive ad fabula oxitum ;deinde da

choro pra cepte tradit , qualia in Horati i ad Pisones ep istole inveniuntur.

Brevi ex hoc compendio facillimo apperet qualis fuerit eSibi lati temporibus Francica poesis processus. Quomvis

Maroti discipulus ol im fueri t P ellete rius , nul la in Arte

poetica M oroticae a ta tis vestigia deprehenduntur. P riorum

votum genero fund itas roicit , vehementerque ipso queri

tur, quod nullum al ium campum per tot sa culo poesis

nostra sibi patefocerit Quantum ad l ingnam,P leiadis

institute usque servat : m iretur quam longo tempore

domesticus sermo in barbarie j acuerit, qua non ito pridem

ab a qualibus poetis ex nostra eloquendi consuetudine

oxpelli ca pta ost (I). A ntiquita tis autem opera adeo

venorotur, ut ex iis exemple semper , pra cepte plerumque

orcossat; A ristotelem quidem nondum novit,sed Flacco

fam iliarissime utitur ot ei ipse sese regondum utique pra

bere solet. A d R onsardi P le iad isque d iscipl inam tota Pella

terii Ars poetica referri debet.

R onsardus ipse , cujus vestigia P elleterins summa dil i

gentio persequitur, Artis poetica epitomam quondam

decam post omnis composuit. Hoc vero opusculum intra

tres horas e poeta absolutum esse constat;ceterum nihi l

(1 ) « C ombien da temps (notre langue ) a es té languis sante en barbarie jusquesenviron nos tre ange (lib . 11, De oda ) . De pr i scis autem mad ia a ta tis generibus :

C ombw n longtemps a es té sofis tiquée en balladcs , rondeaux, lay s , virelays,triolets

_ 51 _

fare in eo, quod apud P elleterium non inventum fuerit .

Eadem de sermone ac vocabulis,do diversis versuum

generibus , de rhyt/mzo pra cipiuntur.Quod ad totem poes i s

formom spectat , nihi l n is i in universum ac summatim

R onsardus tradit.Postrema autem compendupars in ortho

graphie ot grammatica versatur. N on igitur in hoc ins is

temus ;cum autem dua Franciadis pra fationes da epico

solum carmine d issorant,eas , in pra sentia sa ltem , rol in

quemus (l) , ut Laudunii A rtom dehinc aggred iemur , qua .

quamvis incohatum pridem et pa ne confectum Volkehm

poema eo tempore esset , cum ipse edito fuit , multo tamenentee enotuit

,quam in manus hom inum hujus opus perve

mirat .

Paucis enim omnis postquam posterior Franciad is pra

fatio vulgata erat suam A rtom Laudunius amisit, qua

non magni quidem est momenti , sed tamen silentio pra

term itti non debet. In quinque libros totum Opus distribu

tum quorum primus ot secundus ad priorem sexti decimi

sa onli portam toti rosp1o1unt. Vetere in his poesis genera .rhythmorumque modos ac rationes , queles Cretinus et

M eschinotus usurpovorant, sommo studio Laudunius per

trectet ; et, quamvis i llo exolevisse non diss imulet, bos

vero ergutioros ot spinos iores arbitrotur Sibi lati potins

quam R onsardi a qualis ac discipulus in hoc Artis parte

videtur. Nonagesimo octavo sa onl i anno ambiguum rhyth

mum,quem Belle ins quinquaginta ante omnis fund itus

re3puorat, pro pra stentissimo ot maxime egregio Laudu

nius habere non dubitat Verum ha c et talia non i ll i

ipsi,sed potins Sibilato attribuendo sunt, cujus Artom in

duobus primis capitibus im itatur , immo iisdem sa pe vorbis

(I V. P artem IV, cap. 11. De ep ico ca rm in e.

(2) Anno

(3) Faseheuses at difficilos

(4 ) « La prem ière (ri thme ) plus excellemte at moins us i tce pour as tra le plusdifficile es t l’éqn ivoque (lib . 1 , cap.XII) .

transcribit (I). J’

ey traicté en ces deux l ivres des sortes

et genres de poèmos qui sont contenus es autres arts poo

tiques , et ay suyvi leur style on ce quem’

a semblebon

Catari libri da gtaneribus ex antiquitato essumptis et de

poetico sermone d isserunt ; in his vero nihi l prope est ,nisi eadem ipsa qua apud Valkelinum j am invoniemus .

Omn ia autem arido prorsus atque axili modo troduntur .

Nihil aliud plerumque docet Laudunius , quam qua ver

suum species operi cuique accommodendum sit et qua esse

debent singulorum genorum quasi structure . Axpoea y_vfmv etonagrommatibus multo plus aequo tribuit ; bucolicorum

sinceram et morem vim parum intellegit , nullumque ojus

generis carmen recipere videtur , quod per allegoriam

totum non fiat ; de hormco poemata nihi l scri bit , quod

memorare Opera s it pretium. Illud fortasse in ojus Arto

leudandum ,quod , quamvi s Horatio sa pins obsequatur et

A ristotalis auctoritate sese aliquando tegat , eos sa ltem non

tam arto interpretotur quam a quales solebant ha c Lou

dunii liberalitas in i lla quinti libri parte pra sertim apparat,quo tragoedia leges oxponit;mul l is enim term inis fabulom ,

ut a quales critici solebant, circumscrib i jubet. quominus

e i liceot tot personas recipere , quot res ipse poscit ;eam

que regulam pra clariss imo rofutat, qua trag icum opusintro quettuor et viginti horas coartendum esset.

Quantum ad poeticam l ingnam. recentiorum poetarum

vestigia non semper servat.Vocebule quidem voi da Gra co

Latinove sermone fioxa , vol a novis vatibus cauto ficta non

comm ittit ut roiciat ; sed omnes P leiadis quasi propagi

nes edj octivaque nom ina in edvorbiorum locum acceptanon plane edmittit , eos vero voces, qua ox diversis Fren

cia dialectis assumpta erant, nullo modo potitur P ro

xima j oin esse M alherba tempore apparat.

(1 ) C f. ea qua da ecloga tradi t.et de poes ie genere gallica « blason d ie te .

(2 ) A d lectorem. Secund i libri line.(3) L ib. IV.

Si,omnibus XVI sa onli ente Valkelinum A rtibus per

troctatis,singulorum pr0pria vis definienda nobis est dici

potest o Fabro G ratienoque nostra poesis imaginem roddi,

qualem se hohobot , antequam media a tatis institute ot

mores a vatibus desororentur ; Sibiletum quippe quiMaroti discipulum esse se profiteri soloot, manifesta j am

muta tionis et summa ad veteres im itandos inclinetionis

indicio multa j am pra bere ; Pelleterium P leiadis spes ,volunte tes

,cons ilie exprimera

, sed antequam i is finem

imposuerint recantiores poeta ,totumque poesis quasi cur

riculum amansi , sotiram ,elegos , apicum carmen ex voto

rum im ita tione , ut alia scribendi genera , ercoss iverint.

R onsardus, a tatis sua princeps

,nullam poeticam A rtom

,

hujus nom inis vere d ignom ,reliquit./ Laudunii denique

opus tonquàm biforme est ut enim prior pars ad priscosGall ia poetas ac genero toto pertinet , ito R onsardum in

posteriore plerumque sequitur at P le iadis pra cepte sa

p ius recante t;sed nihi l prope in omni opere tradit, quodnon j ejun ius strigosiusquo esse videatur.Jem igitur Valke

lini e Froxinoto A rtom poeticam perpendemus , in aequo

multum oc diu,ut justum ost, immorabimur.

PARS QUARTA

DE VALI ELIN I A FM XINE'

III AIT! N IEÎ IBA

P R O CE M IUM

Valkolinus a Fraxineto multa j am laude fiorobet,quem

ax eclogis pra sertim et sonettis erat consecntus , cum oni

mum ad componendam A rtom poeticam odj ecit.Tune enim ,

septuagesimo quarto sa onl i anno , consummatum pa ne est

P leiad is opus , nostra que poe tica summa quaedam effigios

exprimi potest. Antiqua omnia scribendi genera R onsardus

ejusque discipuli rost ituorunt, ab odia,quos ed Pindari

Flaccique s im ilitudinem finxerat recentiorum votum prin

ceps , ad horoi‘

cum ca rmen,cujus exemplor et formem ex

E neide idem petierat. In cursu maximarum rerum est

P leiadis magister et summa glorie circumfiuit prudentissimus quisque judex G ollicos littoros ed summum evoctos

esse arb itrotur,ompliss im isque veterum O peribus a que

lium poetaram carmine vol pra fort , vol saltem a quat ;

cuneta spes, quascumque a l iquot adolescentium grex , go

neroso quodam studio elotorum,intra collegi i olicujus

perietes.quinque ot viginti onto omnis , conceperunt , impiotaj am sunt ot tamquam coronata ;ex hoc ludo , velut ox equo

Troj ano ,meros principes ex iisse nemo non profitotur .

Nul la igitur acrior opportunita s fieri potest ad conscribendam A rtom poeticam , qua recentiorum votum institute

doceat ac gloriam quas i consecret.

Ubi primum hoc sibi consi lium Valkelinus proposuit ,

poetam P hil . P orta um , quo fam iliariter ute ba tur, cons

cium facit;a b eo autem rex Henricus tertius admonitus ,

https://www.forgottenbooks.com/join

_ 55 _

denique A rtom poeticam cum Valkalini Opere conferomus ,

qua ex collatione brevis qua dam totius libelli clausule ex

primetur (I ).

P R IM U M CA P U'I‘

QUID EX SUP ER IO R IBUS DE A R TE P OETICA SCR IP TIS

VA LKELIN US HA USER IT

Quando o t qua men te ed conscribendam poe ti cam Valkolinus animum edj eeerit.

V i da .Flacc i , A n s to teh s auctori ta te ni ti tur. V i da e t Valkelini A rte s inter se

confernntur in li guria qui busdam c t scri bendi ornemenh s to ta versatnr im i ta tio.

Qua documento da G ra cm e t la tina poems h is toria, qua pra cep te ed d iverso

genere opta , qua den ique cons…a c t jud i C i a Flacco Valke linns S i t mn tna tus

fere to ta R om am poe ta A rs ab eo trans la te as t . Quero A ri s to teh s poe tica ad

nos trorum votum , s ex to d ec imo s a culo,uti li ta tem op time accommoda esse t.

Quid ab oo Valkclinn s hansen t : ea primum recensentur, qua singula poeticage ne ra eontingnnt ; de inde de summ i s 81 1.1 8d princi pi is agitur, qualem ad

gra m ph ilo soph i e xemplar no s ter po e ta inform a t. Quomodo ot qua te nus eum

dome s t i ca poe s i s consue tud i ne qui dquid a ve teribus pe ti t, conci liare e t accom

modarc ton tc t A n s totoh s Floccique sentanti i s ac pra cepti s Francieum aliquam

cultum habitnmque indui t . a t vete rum sedula im i tati one sa pius capitur et

sedncitur.

Illud singulare animadvertondum est in fami l ia poetarum ,

ed quam portinai ipsa Valkelinus,quod nullam novitotis

eo umquam laudem afi‘

octa t, sed veterum contra auctorita te

se semper tuetnr. Belle ins , qui primus quesi signuni eli

quod sustulit ad illustrandam Ga ll ia poesim ,votes horta

tur ut La tinorum G raecorumquc spoliis domesticas Opes

augoant , et , maj orum exemplum sconti, Capitolii muros

tentent. Quidquid novi in nostram poesim inferre Homsar

dus ejusque am ici conantur,

veterum exemplo semper

commendant. Valkelinus ipse,primo poematis initio , Aris

totalis Floccique auctoritate nititur , Vida quoque ot M in

turni , quorum Artes poetica ad G ra corum R omanorumque

votum exemplor tueront composita .

(I ) C aput quintum.

57

N os scavents majeurs nous ont dosje trecé

Un sentier

Pour co ensuivent les pos dufils da N icomeche ,Duherpour da Calabro, et tout ce que romeche

Vide et Minturno apres, j’

ay cost oeuvre oppresté.

Vida M inturnusque , ut ett, nihil umquam aliud , quam vo

terum pra cepte recantent A ristotelem et Fleccnm vero

pro ducibus ec magistris habet.

Ita que in M inturni Arte , qua quidem tante oblivione

j omdudum sepulta est, non insistamus necesse est. Quod

ed Vidom attinet, cujus Opus , Valkelini tempore , multis

laudibus fiorobat, pouco de eo sunt disserenda.

Vida Ars poetica ,tres in libros divisa , multis ann i s

prius edita fuorat quam Gallus poeta snem incepisset (l).

Pr imo in l ibro qua ritur da instituendo vate , quid ojus ju

d icium ourosque informat , qui scriptores ai sint legondi ;tum voro qua baboot poesis principio ot quibus fonti bus

amanet. Secundus da inventione ac dispositione in epicis

carm inibus disserit , qua prope solo , ut trag oediom Flacous ,

intueri ac curare Vide videtur. Tertius ed poeticam elocu

tionom totus spectat.

P aucissime sunt qua Volkelinus eb Italo vato mutuatur .

Multa quidem in utroque poemata oognationem quondam

referunt ; sed nulle plerumque elia est causa. nisi quod

ambo poeta Horatium imitentur tastes loci,quibus apicum

ca rmen modestius i ncipore poetas uterque jubet (2) auditoremqno inmodies res , non secus ac notes , ropere vol

etiam i ll is suadet, ut monum in annum quidquid scripserint

proi nant (4).Quibusdam tamen in a l i is non dubitari potest,

(I ) 1527.

(2) Vida II , 30.Volk. Il.

(3) Vida II, 60.Volk. Il.

(4) Vida III.Volk. III.

quin Vidom ipsum Volkolinus imitetur. In primi libri initioversus infra roloti

Muses , s’

il ost perm is d’ense igner l’

art dos vers

Et montror d’Hélicon las saints écrins

ha c Vida carmina revocent, ex quibus totum Opus principium sumit

Sit fas vostra m ihi vulgare arcana per orbom ,

Pierides , penitusquo sacros recludore fontes.

Epici poomatis imago , quam primo in l ibro Valkelimus exprimit, l ineamento qua dam o Vida , quamvis ipsa multo

longius potoat, ercoss ivit. Saoundi libri versus

Et comme nous voyons beaucoup d’herbes plentees

D’

un bon terroir on l ’antro , et les grefi‘

es entees

Dessus un°

outro pied derechef revenir

Et da leur prem ier trono perdre le souvenir ,Tout da mesmo los tra its , les phrases et le grace ,Fremont d ’une autre langue on nostre lengue place ,S’

y j oignont tellement qu’

on diroit quelquefois

Qu’nn tra i t latin ougrac est naturel

hnno Vida locum manifesto reforunt

Cau sata , muta toquo solo felicius olim

Cernimus ed ca lum translatos surgere planta s ,P omo quoque utilius sucos oblito priores

P roveniunt , etc. (I ) .

P ootarum ina quolem venam comparaverat Italus votes cum

fiuvii cursu

Interdum et si lvis frondes et fontibus humor

Dosunt , nec vict is semper cova dumino rip is

P lone fluunt, nec semper egros vor pingit apricos

Sors eadem incertis contingit sa pe

(I ) Vida. A r s p oet., III, 231.(2) Vida.A re p oet., II, 410.

— 59

Home similitudinem Velkolinus his versibus imitatur

M a i s comme tuvois b ien que toujours verdoyantes

Les forests ne sont pas , ni les eaux ondoyantes ,Et quo jusques aux bords O rme et Seine toujours

N’

omplissemt regorgeant les rivos da leur cours.A insi feible est parfois le veine (I).

Tertium librum incipit Vida juventutem hortondo ut sacros

fontes recludet

N e to opero incopto deterreet ardue metaAudendum ,

puor.atque invicto pectore agendum .

Jem te Pierides summa en de rupe pr0pinquum

Voce vocent, viridiquo ostentent fronde

Hos versus, tertii quoque libri ini tio , noster poeta sibi

ciscit

Jannos , prenez courage, ot quo ce mont terribleQui duprem ier abord vous semble ineccessiblo

N e vous estonno point;jeunesse , i l font oser ,Qui veut euhaut dumur son ense igne poser.

A haute voix dosje le neuva ine cohorte

Vous ge igno , vous appello et vous ouvre le

Elle respond dosje des paniers ploins d’

a illets

In eodem libro a l iam similitudinem poulo inferius o Vide

Velkolinus mutuetur

Comme le voyageur qui d’

un beaulac eproche

En son bord se va mettre oucoupeaud’uno roche

La demeurent longtemps oisif on son ropos

Il n’

a rien pour objet que les venta et les flots

Toutefois les forests dedens l’ombre vitreo

M ontront de cent couleurs leur robe dieproe ,

i l) Volk. A re pool., Il.

60

Et l’

ombre dos mai sons , dos tours et des chesteoux

Cette eaulny represento aucrista l de ses eaux

Il s’

esj ouit da voir quo l’

onda lny raportoP er un double pla isir cos forest en la sorte

Tout ainsi le poète on ses vers reviraP er divers passo—temps celuy qui les lire ,Esmervoillé da voir tant de choses si belles

En ses vers repeignant les choses naturelles,Et da voir son esprit da ca monde distra i tM iror d

’

un entro mondo un autre beauportrait.

Quibus in versibus hnno latini poemetis locum pr0po trans

criptum esse apparat

Caucum forte o l im placidi liquidissimo ponti1Equore vicina spectat de rupe viator,Tantum illi subj ecto oculis est mobilis unde ;Ille tamen silvos interquevirentia prataInspicions m iretur , aqua qua purior humor

Cuncta refert,captosquo oludit imagine visus

N on a l iter votes nunc buo traducere mentos

Nunc illuc, anim isque legontum opponere gaudotDivorsas rerum species , dum ta die vitat

N on longius patent oe qua Velkolinus ex Vida Arte

poetica in suam transtulit itaque dici potest in figuris

quibusdam et scribendi ornamentis totem versuri im itatio

nem . Quod ed pra cepte , ad leges , ed poetica artis quasi

si lvam et materiam spectat , nihil prorsus ob Ita lo poetaGallus assumpsit. Ab Horatio ot Aristotele quidquid ad

ipsom poesis medullam pertinet, d iligeùtissimus veterum

discipulus , ercossivit.

Flocci Ars poetico et qua dam ejusdem opistula plurimoai obtulerunt val documento da Gra ca Latina quo poesis

h istoria , vel pra cepte ed diverse scribendi genera opto ,

(I ) Viti. A re poet , III, 64.

61

ve1 etiam consilie , judicio , voriesquo da toto poosi sen

tanties.

Quantum ed antiqua poetica historiam , elegorum et

îemborum invontionem Valkelinus secundum Borotium

memorat (l) ;docet quomodo prisca sca na orti motum et

luxuriem paulatim oddidorit tibicen satyrici poematis

originos explica t qua initio habuerit tragicum Opusostendit (4) vete

’

ris coma dia licentiam increpat

De variis scribendi generibus nul le pra cepte det Flaccus ,

qua non apud Valkelinum inveniantur. P leroquo ad opi

cum carmen dramaticaque poemata pertinent.Vetem Gallus

poeta monet, ut sibi convoniontia , quoties nova formatur

persona , fingot non ex fulgore fumnm sed ox fumo ln

cem det (7) ad oventum semper festinot (8) primo mediummodioqno imum rectissime aptet qua dam ex Specta

torum oculis toile t (IO);vetet ne fabula quinto actu vel

m inor vel productior componatur no deus tamaro in

ters it ne quarta persona loqui laboret chori

officio et partes in tragico carm ine explenet (l4).

Quod ed cons ilie , judicio , voriesquo da toto poosi sen

tanties attinet , Flaccum Volkelinus per omnia sequitur;

pra cipit et ipse ut poema quodvis simplex sit et unumne votes culpa olicujus fuga in vitium ducatur ut di

verses operis partes cogere in totum d iscot utmateriam

viribus suis a quam sumet qua sit ordinis virtus

docet quomodo novo nuperquo ficto vocabula fidom

s int habiture quibus vicibus vel cadent volremas oentur

(I ) Hor. A re p oet., 75-82. (Il)

2) Hor, A re p oet., 203-219. (12) Hor. A re pool., IBS-192.

(3 Hor.A re poet 220-250. 131

(4) Hor.A r e poet., 275—28 1. (14 ) Hor.A re poet., isa-201.

5) Hor.A r e p ost., 18 1-264. (15) Ibid ., I—24.

(61 Hor.A re p oet., 119-127. (16) I bid ., 24431.

(7 ) Hor.A re p oet., 136—145. (17 ) I bi d ., 32437 .

(81 Hor.A r e poet., 146-151. (18) Ibi d ., 38-41 .

(9) Hor.A re p oet., 151-154. (19 ) Ib id ., 43—45.

(10) Hor.A re p oet., 178-186. Ibid ., 46-60.

— 62

verbo (I), quem difficile sit pr0prio communie dicere

quo pacto fieri deboat imitatio a tatis cujusquo mores

effingit poeta officium demonstrat mele memorat

qua sibi ipsi votes facere so lent votare exemplaria

assiduo versori jubet da priscorum poetarum imme

ritis laudibus detroh it genti sua gratuletur , quod

nihil intentotum roliquit, voti busquo suadet no l ima labore

ofi‘

endontur aos deridot, qui nec ungues nec barbom

curant pomero (lo); se coti ipse comperot, qua ,secondi

exsors. ferrum valet acutum raddore I) ;recto sapere scri

bendi principium et fontem esso ostendit vita exem

pler doctum imitatorem rospicero jubet da puerorum

illiboroli institutions quaritur consilie alique da veri

s imil itudine , da venia quibusdam vitiis concedendo edicit,

picturom cum poosi confort , mediocres poetas Holicono

excludit indignetur quod docti indoctiquo passimpoemata conscribunt , et carm ine novam per annos premipra cipit (l6);vitae viem o poetis monstratam ess e teste

tur assentatoros ercot boni prudontisque am ici

officium indicot vosenos poetas exegitat et acerb is

denique recitotoribus illudit

In infinitum evadunt, ut apperet, se qua eb Horatio

Valkelinus petiit : voro dici potest totem R omani poetaA rtom ab oo translatem esse , si modo i i loci

,brevissimi

quidem rerissimiqno, excipiuntur, qui G ollorum moribus

ot auribus nullo modo accommodori poterant. Primus Val

kolini liber centum ot triginta quinque Flocci versus con

(I ) Ibid ., 60-72. (Il) Ibid .,

(12) Ib id ., 309—31 1 .

I bi d ,

(13) Ibi d ., 3124122 .

(4 ) Ibi d ., 153-178. (14 ) mm..3233 33.

(5) Hor.Ep i et., l. II, op. 1 , v. 118-131. (15) lbi d ., 333—373.(6) Hor.Ep iet ., Il, ép. 1 , v.219—228. (16) I bid ., 379-390.

('

I ) Hor.A re p oet ., ass. (17 ) Ibid ., 891-401 .

(8 ) Ibid . 270—275 . (18 ) Ibi d ., 419—445.(9) Ibid ., 285-294. (19) I bid ., 445-452.

I b id ., ass-em. (ao;Ibid ., «aa—no.

https://www.forgottenbooks.com/join

— 64

tarum vena. Cum tragoedia leges docet, oem in sex

partes , neque plures neque peuciores , distribuit ; epici

carm inis vim expresso definitions restringit , formem certis

cond icionibus nocess itatibusque sub icit,

omplitud inem

voro augustis finibus term inot. Ha inexorabiles surda que

logos temporum imporitia m ire O pitulebantur , in quibus

Ga lli poeta ,maj orum discipl ina funditus repudiata , do

mesticem poes im ab integro incoharo susceperant. Tot

perfoctis antiquitatis operibus. tot varii s generibus stupefecti , in omnium rerum tumultnm corte inoidissont. nisi

ducem oc magistrum invonissent , qui incertos et perturbatos eorum amimos omni fluctuationo levaret. N on a l iam ob

ceusam in A ristotelis verba juraro cosperunt ; gra ous phi

losophus i is ques i totius antiquitatis oraculum fuit Aris

tota l ice norme quidquid componere tentabent, ms tiri j am

essuevernnt (I ).

Valkelinus ipse , quamvis Aristotelia formulas aliquondo

caveat , ojus auctoritoti sa pins se regondum commodat.

Quid ob i l lo assumpserit , dehinc qua ramus :se primumnobis recensondo passim sunt , qua singula poetica generacontingunt; deinde vero da summ is ejusdem principiis.

qualem ad gra ci philosophi exompler Valkelinus infor

mot, panca disseromus.

A ristotelis Ars poetica da coma dio in transitu et stric

tim qua rit, totaquo , ut j am entee dictum est , in tragoedia

et in epico carmine versatur. Comoedia tamen aristoteli

com definitionem non comm ittit Valkelinus ut omittat.

La comédio ost donc una contrefa isance

D’

un fait qu’on tient meschant per la commune usance ,M e is non pos si meschant qu

’

e se meschenceté

Un remède ma puisse estro bien oporté

Comme quand un gorson una fille o ravie

O n peut. en l’espousent lny racheter la via

(I ) V. Egger. L’

Hetlén ieme en Fra nce, 13° lecon .

(2 ) Volk. A n poet ., III. A ri st.A re, V.

I tem da tragoedia.

Me is lo sujet tragic est un fa i t im itéDo chose greve st juste , an ses vers lim ité ,Auquel on y doit voir de l’ofi

‘

roux , duterrible ,Dupitoyable aussi (I) .

Dixorat Aristoteles tragoediam solis conversione plerum

que circumscriptam esse (2) his term inis multo severins

e tiam Valkelinus , non tragoediam modo,sed coma diam

quoque definit

Le trag ic , lo com ic dodans una journos

Comprend ce que fait l’

antro (l’

ép0péo) eu cours de son

[annéeLe theatre jamais no doit estro rempli

D’

un argument plus long quo d’

un jour accompli

De Homorico Margits judicium gra ci philO SO phi Ga llus

poeta sequitur

Aupoèmo tragic se raporto et referoUne Il iade en soy. Le Margita d’Homere

R espondoit eu com ic, où des hommes moyens

(Comme des plus grands rois), des humbles citoyens

Se voyoit la natura et la fat,-ou bourgooiso

Comme Hero'

iquo escrito en la longue grégeoise , etc.

Quod ad apicum genus attinet, ab Aristotele Valkolinus

presi poematis notionom accipit Ea rofert qua de pra

cipna in heroi'

co poemata persona natura ac moribus

philosophus tradii (6)

Cela fa it qu’un Homore ouVirgile ne fai t

Qu’nn homme so it toujours ou vainqueur ou perfeit,

[etc (7)

(I ) Ibid ., III. Ibid ., VI . (5) A ris i .A re, I. Volk .A re, Il.

(2 ) A rist. A rs, V. (6) A rist. A rs , XII.(3) Volk .A re , Il. (7 ) Volk. A re, 11(4) A rist.A r e , IV. Volk. A r s, 111.

G . P .

— 66

Quidquid denique da attica comesdia initiis. de gra cas

tragoedia origine Valkelinus memorat eb Aristotele vel

ab ojus interpretibus hausta sunt (I ) ab i is certe eccepi iquomodo per vindem iam , juxto a ltare cui hirci exta impo

sito erant , dithyrembicis carm inibus Bacchus pater cole

broretm‘

, quibusque vicibus ex his lyricis centibus nato sit

tragoedia et odoloverit

De variis poetica generibus non plura ob z A ristotslo ar

coss ite : sed ipsum gra ca Artis principium Valkelinus

assumit,ed quod philosophus tote m poesis naturam ratio

nomque redogerot. Nih il autem aliud ast , quam imitandi

nobis insite facultas qua dam docet Aristoteles ex hac vi

ortum esse totum poeta Opus et offioium, que quidem

vehementer impulsi, sive res, qua sub sensus nostros co

dunt , sive species quosdam animo nostro fictas et excogitates

im itamur ;ab hoc fonte derivant varia omnium l ibere

l ium artium ipsiusque poes is forma . Omnem hanc gra cas

Artis portam Volkelinus im itatur , qua Aristoteles, ex his

elementis profectus , ipsom poesis originem eXplanet vario

rumque genorum initio.

O n vo id aussi quo l’homme ayant dos se naissance ,

Le nombre , l’

narmonia et la controfa isance

Tro is po ints que le poète observe en tons ses vers ,

Que da le sont venus tous les genres divers

Qu’on o da poésie, a ra ison que na issantePrem ier cetto nature en tous contrefaisenie

Fist quo celuy qui tut enclin pour im iter

S’

enherdit peuà peuda nous ropresontor

Tous les gestes d’

autruy, chanter e l’

aventure ,Ra portant ola voix l

’

accord et la mesure.

Depuis il s’ensnivit qu’

on beaucoup do facons

Elle fut divises en l’

esprit des garcons

(I ) V.Egger.Op.cit..14-1ecom.(2) Volk. A rs, Il.

— 67

Selon que da leurs moeurs le coustumo diverso

A fa ire los poussoit dos vers o la traversa.

De la vient qu’on voyoit los sagos gonereux

Les gestes imiter des hommes va leureux,

Les prudens controfe iro una vioille prudence

Et mettre d ’un Nestor l’esprit en evidenceLos autres plus legers los actions logorosIm itoient des mauva is

,et comme harongerss

Touchoient l’

honneur da tous usent da mots picquentsAucontra ire da ceux qui les dieux invoquantsFoisoient à leur honneur dos hymnes venerables (I).

P aulo inferius ed eadem sese referi

C’est un art d’imitor, un art da contrefaire

,

Et l ’imi tation est neturello en nous ;

Cotereque jam , ut orsus erat, A ristotelis interpres , pere

git

Et nous plaist en pe inture una chose hideuse ,Qui soroit e la voir en essence fos chonse , etc.

Ad aristotelicam imitationis rationem etiam reforri potestha c j am memorata sim ilitudo quo poetem fium ini Val

kelinus comperot, cujus equis si lva , nubes , a dificie pro

xima rom ittuntur. N on voro opus est omnes locos persequi , in quibus ad summum idem principium Gallus poeta

revertitur. Dubitari certo potest num illam poetica quasi

philosophiem satis concoxissst :e philosopho saltem su

cum ot sanguinem haurit, quo suum ipsius Opus elet , em

plificot , maj ors grevitate ac digni tate cumulat.

Nihil magis quam ba c apud Valkolinum Vidas , Flacci ,A ristotelis assiduo im itatio , s ignificet quantum profecerit

poesis nostre eb hornm votum temporibus , quos Faber at

(1 ) A rist.A re, IV, I 2 . Volk . A re, I .(2 ) Ibid ., IV, I . [bid .

(3) P ars posterior, cap. 1 .

— 68

ipse Sibiletus pro exemplaribus habuerant. P ostquam verodiligenter perpend imus , quae ex antiquitate Valkelinus

hauserit. j am hinc nobis anquirendum est, quo modo et

quatenus cum domestica poesis consuetudine quidquid a

veteribus petit conciliet et accommodet.

Illud primum animadvertemus , nihi l fere Valkelinum

ab i is mutuari , quod non aequalium temporum quasi coloreimbuere conetur, sive subiciat

,sive adm isceat exemplis

ab Horatio aut ab Aristotele arcessitis nova quaedam

exempla ex praesenti vitae more vel ex patriis monumentis

ducta . Tragoediae vi ac natura secundum A ristotelem ex

planata,tragicarum personarum nom inibus ab eo relatis

R odomontis ipse nomen et exemplum addit (l) ; item cum

graeci philosophi verba ad dramaticorum 0perum cursum

attinentia refert. de quibusdam Orlandi furiosi locis mentionem facit. Ill is Hor ltii vers ibus translatis , quibus latinus

poeta vates operis summam recte apteque componere

jubet , in locum ejus fabri , /Em ilium circa ludum habitan

tis R enaudinum quendam ,d iligentem artificem

,suffi

cit Quam Virgilio Varioque veniam , Caecilio ol im ac

Plauto concessam , Flaccus tribui velit R onsardo Bai

fioque , ut quondam Thiardo ac Scaevae, donandam ipsecenset (5) ne omnia ejus modi exempla singillatim perse

quamur , eadem semper esse solet Ga ll i vatis cura , ut vete

rum sententi is ac praeceptis Francicum aliquem cultum

habitumque induat.

Sed aliquando veterum im itatione captus ac seductus ,

furtiva nescio qua anim i propensione Valkelinus impellitur ut poesis nostrae historiam ad G raecarum Latinarùmve

l itterarum vices ac progressus perperam aptet. Fieri non

nunquam fatendum quidem est , ut prope idem sit utrim

(l) Valk . A r:pool., III .

(2) Hor. A rs pool., v. 32 .(3) Volk . A n poel., I .

(4 ) Hor . A r s p ool., v . 54 .(5) Volk . A r s p ool., l .

— 69

que poeticae cursus tum igitur non v ituperatione d ignus

est Valkelinus , quod satis habeat si P lacci aut A ristotelis

Artem gallica convertat. Cum de veteris nostrae comoed iae

initi is processuque mentionem facit , hunc Horati i locummanifeste transfert, ad graecam scaenam pertinentem

Successit vetus his comoedia , etc. (I);

nihil vero ex his versibus est, quod in domesticam Gallo

rum comoediam non apte recteque cadat Sed plerum

que non satis quadrat (quod quidem inferius explanabitur)accommodatio , et argui potest poeta quod vehementius

Placci vel A ristotelis imitatione sollicitatur , quam ut pa

triae poesis origines progressionesque bene interpretari

valeat.

De consilns , praeceptis , summaque poetici ingeni i , ser

monis , cultus denique ratione , saepius , ut supra dictum est,R omanum poetam G raecumque philos0phum sei te call ide

que Valkelinus sequi tur. Ea scilicet, quae de fingendorum

vocabulorum licent ia , Flaccum im 1tatus , trad it, ad domes ti

cum sermonem rectissime apta ri possunt;multae sunt a l io

qui sententiae, multa judicia , quae, nulla ab aetate , nulla a

poesis forma a liena,ex epistula ad P isones in Valkelini

Artem tanquam in dom icilium suum immigrare dicas.Seepe

vero nullam ob aliam causam Flacci vestigiis Gallus poetainsistere videtur

,nisi ut nihil apud eum relinquat , quod in

suum opus transtulisse non gloriari possit z ubi scil icet

poetas incusat, quod ungues barbamque non curant ubi

de puerorum educandorum discipl ina queritur fatendum

(I ) Hor. A n p ool., v . 280. Valk . A re p ocl III.

A ins i dedans P aris j ‘ay veupar les collègesLes sacrxlèges es tre appelez sacrnlège sE s jeux qui se fa iso ieut, en nommant franchementC eux qui de la grandeur usoxent indignement,E t per son nom ancor appeler toutes choses , e tc.

(2) Cf. Egger. L’Hotle

'

n . cn Fr .

(3 ) Hor. A rs p oel., 2% et seq .

(4 ) Hor.A r s p ocl. 322—332.

est eum intempestiva Horati i imitatione seductum esse.

Haec'

tamen leviora sunt;illa vero graviora veniaque mi

nus digna :praeterquam enim quod quibusdam versuum

generibus insistit, quibus in G raecorum et Latinorum usu

positis , non vero ad domesticam poesim pertinentibus , nul

lus in Gallica Arte locus esse deberet (l) , manifesta imperitiae signa saepius interpres edit. Quae quidem nusquam

alias magis persp icue apparent,quam cum Valkelinus ,

translatis his versibus , qui Satyrorum in scaena partes apudFlaccum explanant, P lacci ejusdem sotiras subinde recor

datus diversa duo genera confundit, alterum omnino gree

cum et theatro desfinatum , alterum ad R omanos modo

pertinens et a scaena alienum (2)

De ce bois sont sortis les Satyres rageux

Qui ducommencement de propos outrageuxA ttaquoient tout le monde , estant dessus l

’

etage

M ais depuis ils se sont polis à l’avantage.

R ecte hactenus ;j am vero in errorem labitur

Les bons esprits d’

olors , afin que deSpiteux

Ils puissent m ieux taxer les vices plus honteux ,Ils mettoient en avant ces satyres rustiques

Qui sont dieux ehontes , impudents , fanta stiques ,Qui les fautes nommoient et le nom des absents

Et les forfa its secrets quelquet‘

ois des presents .

Tolle estoit des Grégeois la Satyre prem ière .

Lucile a R ome m ist la nouvelle en lum ière , etc.

Eur ipidis 0yclòpum non quidem noverat poeta noster;fa

tendum alioqui est nullam apparere causam , cur in Loti

nam A rtom Graecae scaenae Satyros Flaccus intulerit :nihil

vero mag is quam hic Valkelini error ostendit incertissi

(ll lombo scilicet. Volk.A r s p ool., I .

(2) Egger. L‘

Itallénismc en Fra nce, 16 legon.

(3) Volk . A rs p ool., Il.

https://www.forgottenbooks.com/join

decidat, laudandus potius videtur , cum expressas angus

tasque aliquas vel graeci phi1050phi vel latini poetae for

mulas cavet, quam reprehendendus , cum Gallos votes

severiori eorum disciplinae subicit ac domesticas Camenas

alionis vinculis onerat.

SECU N DU M CA P UT

DE P O EM A TUM G EN ER IBUS EX A N TIQUITA TE A SSUM P TIS

1. De lyricis. 1° De oda , qualem R onsardus a P indaro es t imi ta tus ; summa

odmiratione p indaricos R on sardi odos Valkelinus prosequitur , sed mi tiorem

A nacreontis venam anteponil. 2° De hymno . 30 De elegia . 11.De Epico

carm ine quw nam a superioribus A rtium scrip toribus trad ita es sent : borc icipoema ti s vis ac na tura ob i i s e t a R onsardo ipso parum intellegi tur ;Volkelini

de eodem genere przeccpta epici vo tis jus integrum s ervant. 111.De dramati co

genere. 1° De Francica tragmd iaa origine ; tragi cum opus severiorihus legibusVolkelinus , ut omnes ejusdem tempori s votes , submi t. P oe tis suadet, ut domestico facto celabrent. 2° De commd ia pouco o Valkelino traduntur sep ti decim isaaculi comcad ize , quae cx priscxs med ia:a le tis generibus manat, veterum s ive

praacep ta sive exempla non magno adjumento esse poteront. 3° De tragicocomcndia. 4° De pastorali carmine quae fuerit ante Valkch num hujus poema ti sna tura ; ingenuam rustica poes i s venam non intellex is se s exti decimi sa onlivotes videntur. IV.De d idoctico genere. 1° De pr0prie d idoctico poemata

hujus generis exemplum Valkelinus in A rte poe tica trad i t, pouco vero prmcephde eadem poetis mandat. 2° De Ep istola ac Sati ra.communi s ermonum nom ine

nuncupati s . V. De levioribus poematum generibus :De E pigrammote quids entiat Volkelinus. Brevi s totius capitis conclusio.

Cum j am exploratum sit , quid ex superioribus de arte

poetica scriptis Valkelinus in universum hauserit, singula

poesis genera ex veterum exemplo restituta dehinc persequemur. Cetera enim , quae mediam per aetatem et priore

sexti decim i saeculi parte in usuet honore fuerant, a R on

sardo ejusque discipulis , praeter sonettum, repudiata sunt ;ea quidem Valkelinus non omittit ;sed suum locum pauloint

'

erius habebunt, cum de nostrae poesis h istoria , qualis

in ejus Arte effingitur , nobis erit quaerendum . Quod poetae

ipsius vestigia non sequimur venia nobis baud aegre

_ 73 _

conced i potest; i lle enim , quanquam opus in tres libros

d istribuit , nullum tamen curare ordinem videtur l ).Lyrica

primum carm ina , deinde epicum poema,tum dramatica

genera et d idacticum opus explorabimus ; de minoribus

vero poematis , cum pleraque infim i sint momenti , quaedam

denique attingemus.

I. DE LYR IC IS 1° De oda . Odorum genus pri

mum est , quod recentiores sexti decim i saeculi poctao a

veteribus assumpserint;j am enim quinquagesimo saeculi

anno lyrica carm ina ad antiquitatis imitationem adducta

R onsardus edit. Ex lyricis poesim apud omnes gentes ini

tium semper duxisse constat ; voces enim quosdam sive

circumfusorum rerum species, sive vividus gondi i aut do

loris impetus ab hom inum vel rudissimorum pectoribus

clicare solet ; eae autem ad lyricum genus pertinent. Odaevero , qualem ad veterum exemplar finxit R onsardus , n ihilcommune cum his priscarum gentium cantibus : immo ih

dus triae art is hoc Opus est , multa diligentia multoque sol

lertia elaboratum .

Jam quidem a primis mediae aetatis temporibus maxima

laude fioruerant plurimo lyricorum carm inum genera :haecvero , in G alliae solo nata et extra veterum im itationem

culto. ex omni memoria dudum evanuerant . Flacci autem

Opera , plurim is ante R onsardum anni s,votes nostri nove

ront ;verum in ejus odis, quamvis saep1us asourgat , ea vis ,i s impetus non esse solet

, quo poetae impulsi excelsapoesis templo tentare potuissent:itaque venustissimo pot ins

Horati i lepore et concinna elegantio delectati fuerunt , quama ss imulato in odis quibusdam sublimioris spiritus instinctuconcitati et offiati . P indarico Opera M arotum

, qui paucis

annis ante P leiadem fiorèbat,nondum nosse constat. Is est

noviss imus veteris nostrae poesis magister; ojus autem

face to venustaque , sed tennis et angus ta vena grandioris

(I ) V. qui ntum caput ,

_ 74 _

in odae perpetuitate sti li non capax erat : quod quidem

P salmorum convers io satis ostendit , in quibus totiens

laborat vel etiam deficit, tantae lyrici cantus mol i susti

nendae impar. Elegans certe verborum versuumque artifex

est ;sed gravitate caret, nec is esse potest , qui novorum

temporum spei ac voluntatibus satisfaciat.Quod ad R onsar

dum attinet,se quasi P indarum a lterum aequalibus haberi

voluit :cum , post Maroti lapidas quasi nugas , vel quoque

pusillos saepius angustosque psalmos , odae P indarico more

fictae in manus hom inum pervenere , summam undique

m irationem moverunt inaud itam enim sublimitatem et

in domestico sermone quasi .peregrinam haec carm ina,

Thebanae lyrae aemula , afiectabant. Stili digni tas, imag i

num Splendor, totius 0peris novus quidam color et sucus,

ex intimis antiquitatis visceribus assumptus , legentium et

aures et animum mulcebant, gallicamque poesim cum

perfectiss imis gravissim isque veterum operibus exaequore

videbantur .

In primo Artis poeticae l ibro Valkelinus odam attingit

eam primum definit, deinde quibus condicionibus legibus

que obnoxia sit, docet.

L’ode d’un grave pied,plus nombreus e et pressee ,

Aux dames et seigneurs par toy s01t adressee ;

De mots beaus et choisis tula tagonneras ,De mile belles fleurs tulo couronneras .

En cent sortes de vers tula peux varier ,Ma is toujours aux accordo duluth la marier ,Et que chacun couplet rentre de telle sorteQue quelque mot poignant en so fin i l raporto

Sentant son epigrammeSi d’une fiction d ’

un long discours tucauses,Tu pourras diviser cette longueur en pauses.

R onsard i odos magna admiratione Valkelinus prosequitur ;bos versus in eoclemjlibro legimus

"15

Depuis que R onsard eut amené les modesDutour et du retour et durepos des odes ,Imitant la pavone oudu roy le grand bal,Le Francois n’

eut depuis en Europe d’égol.

Uberiores quidem sunt et extra modum hae loudes; sed

excusari et possunt et debent;R onsardo enim tanta anim i

vis et impetus erat,ut , quidquid in lyrica poesi elatiss imum

et sublim iss imum versatur , mente conciperet;ac, si al i is

temporibus viguisset, domesticaeque Iinguae expedita s tuminvenisset paratasque opes , non dubium est, quin j am a

principio poesim nostram in summum evexisset. E stuat

ipse angustos intra l im ites :vinculorum impatiens , quibusmens cohibetur , eo , libero caelo se jamjam permissurus ,

frangere nequiquam tentot, frenditque et saepius quaritur

quod exim iam illam pulchritudinis speciem ,quam animo

et cogita tione concepit, verbis numerisque exprimere non

possit. Hanc autem generosam indignationem veri poetaeesse non infitiandum est. Hand igitur contemnendum R on

sardi ingenium , nec Valkelini laudibus plane indignum .

Immo, quamvis grandio quae professus est et spe praesumpsit

,rarissime impleat, in odorum ipsarum justa certa

que conformatione , in stropharum et antistropharum

vicibus , in sonorum verborumque splendore , maj esta squaedam inerot, quae , etiamsi nihi l in se haberet sat is

express i ac sol idi , aequalium tamen admirationem baud

immerito excitabat, et judic io non dedecorobot. Venia igi

tur Valkelino non negando est, si omnium laudibus laudes

ipse suas m iscet.At vivida Pindari et quasi animosa oda , quae cantata ,

immo sa ltata erat, ex heroum ,civitatum , deorum praeco

n iis , ex magna circumstantium corona , ex splend idae ipsius

pompae apparatu, quae omnia tanquam adventicia et a re

aliena nobis videntur, spiritum ipsum ducebat et praesentis

actus etfectum. Itaque Floccus , qui in longe diversis tem

"16

poribus , longe alia civitate carmina scribebat, prudentiò

rem semper et coutiorém sese praebuit , quam ut p indaricom odom tentoret:

P indarum quisquis studet aemulari , etc.

R onsardo non eadem verecundia fui t antiquos lyrici

carminis habitus renovavit, cum i l la odae species et formavix aliud quicquam esse posset, quam frigidior insulsior

que vetustatis im itatio.

P indaricum tamen genus summo in honore erat , cum

Henricus Stephanus , quinquagesimo quarto saeculi anno ,

A nacreontis opero primum in lucem edidit. Ampullantem

R onsa rdum et sesquipedalibus verbis ad P indari exemplumturgescentem ,

nihil magis temperare poterot, quam i ll ins

vatis carm ina , quorum amoenissimus lepos venustiss ima

que festivitas tam vehementer a Thebani poetae sublim itate

d iscrepabant. Simul oc Teii semo blond issimae odae , velut

totidem opes , tumidam nostrorum votum venom nunxe

runt , ex plus quam humona a lti tudine ad simplicem l i be

ramque t‘

omiliaritatem ,communi mortalium in usupositam,

lyra j am descendxt:R onsardus ipse , nescio qua contagione

tactus, o Pindaro desciscit pennosque Daedalea ope cero

tos , quibus modo nitebatur , obdicat, et altos nubium trac

tus ofi‘

ecta re j am desistit, quos onteo, infeliciore saepeaudacia , tentaverot (I ).

Volkelinus , quippe qui multis annis m inor R onsardo sit,A nacreonticae quam P indaricae venae amontior videtur.

Plurimi quidem ,ut j am apporuit , Pindari odas faciebot

sed intima quadam anim i proclivitote A nacreontis lepores

veneresque magnificae Thebonae lyrae obscurita ti antepo

nebat. Quod quidem sponte , omi ssis ambag ibus , in his

versibus confitetur :

(llV.Sainte—Benn . A nacr éon auxw om u.

M a is rien n’

est si pla isant que lo courte odelette ,P leine de j eud

’

amour , douce et mignordelette (l).

N ec tantum in Arte poetica quid sentiot opertis verbis

declarat, sed etiam pleraque ejus Opera eondem voluntatis

inclinationem manifesta significant. Nullus enim est,inter

sexti decim i saeculi poetas , in quo plura inveniantur, quae,levi quadam et suavi venustate , A nacreonticom venom

redoleant. Versus supra relatos ill i sequuntur, in quibus

pindaricoe musae recursum aliquem formidore et obom inari

videtur

Si tuveux du scovoir philosophe y meslerP ar la Muse il le faut o ton oide appeler .

Et non l’os suj ettir aux mots sentencieux

Sans qu’elle sente un peu son a ir capricieux

P indarum summa reverentia , e longinquo majore , Val

kelinus prosequitur , sed movult , ut ipse alt ,et s’esp uir et rire

Et sur la Teienne et la Saphique lyre

Versuum operosom laboriosomque artem obhorret, qui

bus poeto primum ,deinde lectores ipsi torquentur.

C’

est le but , c’est la fin des vers que resj ouir ,

Les Muses autrement ne les veulent oul'

r

Quomvis enim maxim is laudibus primos etiam R onsardi

odos cumulet, sentit fortasse , naturae magis instinctuquam

ratione ipsa , nostrorum poetarum ingenium tontae altitu

dini impar esse ;non autem a l iud est posterorum judicium

de generosa P leiadis audacia .

(l) Volk. A ro p ool., lib. I.(2 ) Volk. A ro p ool., lib . I.(3l [bi d .

(4 l Ibid .

— 78

2° De Hymnz'

s De hymn is pouco tradit Valkelinus ;satis habet praecipuorum votum , qui in hoc genere fiorue

runt , nom ina prom iscue commemorare , O rphei , Homeri ,Collimachi , Morull i , Claud iani , quibus Dovidem etiam

odjungit. P elletorii facilitatem param meritis laudibus

officit,R onsordumque ot

'

firmat veteribus in hoc genere

praestitisse. De hymno hactenus :nihil ad ipsom generis

naturam spectat.

3° De E logio . De elegia non plura. Horati i versus ,

qui ad eam pertinent, repetit Valkelinus , docetque qui ver

suum numeri ac modi ad hoc genus occommodori debeont

Ces pla intes invénteesPar nos alexandrins sont bien representeesEt par les vers communs , soit que diversementEn stances i ls soient mis , ou bien joints autrement (I ).

Benique poetas hortotur ut breves sint et politissimum

Cynthiaa am icum sequontur.

II. DE EP ICO CA R M INE. Nobis,Fabri Sib iletique Artes

poeticas excutientibus , vetera G ollorum votum herol'

co

oblivione ac silentio paene morso j ampridem esse opporuit.

Haec grandio primum fortioque poemata , quae mcx dul

ciores amoris afi‘

ectus non enervoverunt quidem ,sed mol

liore quodam suco imbuerunt. paula tim ad frigidas insul

sasque &n—q—(opiag, ad amatorios cavillationes et argutiolas

descenderont; in Orlandi A rthurique locum hi successe

rant belluli omatorculi , quales effingit poema de R osa inscriptum . Languescebat igitur in his futtilibus nugis epicopoetarum vena , cum I lias , O dyssea E neisque in hom inum

notitiam pervenerunt , votibusque nostris , domesticae anti

quita tis rudibus , summum vernaculae Musee tostid ium in

cussere. Tentaverunt igitur Homari Vergiliique imita

(ll, Valk. A ro p ool.,

https://www.forgottenbooks.com/join

— 80

nullum vero discipl ina indicium dat , qua totom ep ici carm inis formam contingere videatur. Kesta t j am ut in ipso

poemate qua ramus , quid de hoc genere R onsardus judicet .

Quattuor Franciadis l ibri , quam conficere non ei contigit ,frigidi sunt enervesque;ha ret longuetque fabula et dis

j ectis partibus constat , qua ,undique collota

,vix uni

poematis forma reddi possunt. N on aliter quam a quales

de heroi'

co opere Ro nsardus sentit id nihil al iud est,ni si

immensa aliqua machina , cujus alveus , certis quibusdam

intervallis , contionibus , pra li is , somniis , naufrag iis , refer

ciendus s it ;ha c ep ici carminis membro ex omnibus anti

quorum votum poematis colligere et in unum corpus co

gere , hoc est heroi'

ci poeta Opus. O ctogesimo quarto

sa onli anno , priori pra fotioni alteram R onsardus sufficit,

qua post ejus mortem (I ) edito fuit. In hac m inutissima

qua dam troduntur pra cepta de verborum circuitu, de

similitudinibus , de vocalium et consonorum usu,de gallico

etiam orthographia. Incompositum inordinotumque totum

opus.Qua dam certe , quae ad epici carminis ipsom virtutem

spectant, pra clare docentur, cum imprim is historici heroî

cique vatis officia dinoscit R onsardus ; sed tamen veram

meromque totius generis vim non plane intellex isse poetaipse dici potest ;non modo artis term inis carmen includ it ,sed etiam multo magis artificio quam l ibero poetarum in

genio conferre in henoi'

cis pangendis videtur. Quomvis

prope solus inter a quales poetas Homericorum poematum

varam intellegentiom sa pius hobuerit (2) , Vergilium Ho

mero ipse pra fert. Ceterum ex arte et fictione omne epi

cum opus fieri orbitratur. Si ei creditur , Iliadis scriptor,cum vel let /Eocidarum gratiam sibi concil iare

,ex vetere

fabula divinum poema eondid it, in quo omnes personas suo

arbitrio finx it. Nihi l igitur m irum ,quod R onsardus facti

(l) 1587.

(2 ) Hoc carmen legare satis es t , qui ex hoc veren initinm som itJe veux lire en un jour l'Iliade d ’

I-Iomère.

- 81

ciam epicorum quasi structuram tantum doceat , cujus ad

exemplar suum i . se da Franco carmen composuerat.

Valkelinus , etiams i nullum temporis modum heroi co

poemati A ristoteles ass ignasset , unius anni spatio totumOpus circumscrihi vult ;art iora qua dam Flocci pra cepta

sa pins refert; non sane his vinculis satis exped ilus est,

qua nullam al iam vim habent , ni si ut poeta impetum re

tardent. Sed nusquam tamen apud eum occurrunt ha su

perstitiosa futt ilesque formula ha c totius poema tis in

certas partes descriptio , -ha e amplificanrla ma teria arti

ficio , qua superiores solo trad iderant. Immo nescio quid

l ibera le ac generosum inest in his , qua de epico generescribit

Tel ouvrage est semblable a ces fécons herbages

Qui sont fournis de prez et de gras pasturages ,D

’

une haute fustaye et d’

un bocage

Les cerl'

s soi t en la ta il le ou soi t dans les ga ignages

Y font leurs viand is , leurs buissons , leurs ombrages

Les abeilles y vont par escadrons bruyants

Chercher parmi les fleurs leurs vivres rousoyants ;Le ba uf laborieux

,le mouton y posture ,

Et tout autre anima l y prend sa nourriture.

En l’

ouvrage hérol'

que a insi chacun se pla ist ,Mesme y trouve dc quo i son esprit il repa ist ;I.’

un y tondra la fleur seulement de l ’histoire ,Et l

’

autre a la beauté dulangage prend gloire

In his vers ibus nihi l artificiose concinnati , nihil ad angus

tiorem generis formam compos iti , nih il quod l iberum poeta

cursum imped iat vaga qua dam licentia potins quam

artior severitas reprehendi potest. In Homari Hesiodique

poematibus , priusquam subtilia de quoque genere pra cepta

Artes poetica tradid issent, expedita qua dam facilitas

(Il Volk. A ro,

G . I’.

— 82

inerot promptoque cop ia nullis legibus adstricto . Primam

hanc et notivam antiqui tatem supra re latos versus redoleredicas . tum cum largo plenoque fiumine effusum nullis im

padimantis odha resceret poetarum ingenium (I).

Jam vero evento personasque Volkelinus persequitur,

qua in epici poematis matariam cadere possunt.

C’

est un tableaudumonde , un m iroir qui rapportaLas gestes das morte ls an differente sorte ;O n y void paint au vray le gendarme va i llant ,La saga cap i taine una villa as sa i llant ,Les conseils d’un vie il homme , escarmouches , botoilles ,Las ruses qu’on pratique ausiège des muroilles ,Les j oustes , les tournois , les festins et les jeux ,

Qu’

una grand re ina fa i t auPrince courageux

Qua la mar a j etté po r un p iteux naufragaA près m ile dangers a bord a son rivaga;

O n y void les combats , las horangues des chefs ,L’

haur après le malheur , et les tristes maschefs

Qui tolonnent las roys , les erreurs , les tampastesQui das Troyens arronts pendant dessus las tastes ,Les sectas , las discords , las points religieux

Qui brouillant les humains entre aux litigieux ;Les ostres on y void et la terra descrite ,L

’

O céon merve illeux quand l’

A quilon l’

irrita ,

Les amours , les duels , les superbes déda insO ù l

’ambition m ist les deux frères thébains ,

Les enfers ténébreux , les sacrettes ma g ies ,Les ougures por qui las citez sont régias ,Las fiauvas serpentonts , bruyants an leurs canaux ,

La cercle da la Luna où sont les gros journaux

Das choses d’ ici—bas , prières , socriflcas ,Et das Empires grands las loix et les polices.O n y void discourir le plus souvent les dieux.

(ll V. Egger.Hollém on Fr .

_33 _

Un Terpondra chanter un chant mélodieux ,

A l’axemple d’

0rphée ;at plus d’

une MédéeAccorder la toyson par Jason demandée ;O n y vo id le daspit où poussa CupidonLa fille da Dica e et la povra Didon.

Cor toute poésie il contient an soy-masma,

Soi t tragique ou com ique ousoit autre poème

N ullis , ut apparat , term inis , circumscribitur o Valkelino

campus , in quo apicus poeta exsulta ra at ingenio quasi

habenas rem ittara possit. Quid da heroi'

co genere santiat,

noviss im i duo versus concludere videntur. In eodam b bro

j am haec scripserat

Ma is i l faut de cet Art tous les préceptes prendreQuand tuvoudras parfa it un tal ouvrage rendre ;P ar cy por la meslé rien ici tune l i s

Qui ne rende les vers d’

un tal oeuvre embell is.

Epi ci carm inis apud priscas gentes amplitudini optimeconvanit hujus dafinitionis licentia, qua hqroi

'

corum ma

teriam in immansum potere sini t , at quidquid ceteris gene

ribus proprium ast epico generi odjungit;eo modo nullis

epos limit ibus includitur , quom inus a i liceat omnem vita

imaginem atti ngere omnemque rerum humonorum mamo

riam complacti magnum oliquod receptaculum est, quo

cuneta poesis tanquam venula confiuunt. Ba c l ibertas ,quam heroi

‘

co poeta Valkalinus concadit,mox sub angus

tiss ima d iscipl ina jugum cadet. Volkalino ipsi . quamvis

ep ici vatis jus integrum servat , non adeo gratulandum

fortasse est;nullam enim ob a liam causam eum latins spa

tiari passus est , omnibusque vinculis exped ivit, nisi quod

incertus erat, quomodo totius generis formam animo con

ciparat. Primos tantummodo I sraè'

h'

dz'

s versus novimus .

l) Volk . P rim . Cont.

84

quas Artis poetica secundo libro ipsa adscripsit.nec ullum

da hoc vix incohato poemata judicium farra possumus:sad. si opus absolvisset , pro verisimil i habendnm est , eum

Franciadem potins quam [Harlem alteram compos iturum

fuisse.

III. DE :»naaxxr nco G ENER E . 1° De tragoed ia Dra

maticis generibus media in a tata usitalis tragoediam comoe

d iamqua recentiores sexti decim i sa culi poeta sull'

aceront.

Tribus post annis. quam Balla ius G alliae lingua Defian

s ionem.adidarat , C'leomtmmJodellius , primum domestica

sca na tragoediam docet. Quamvis hoc Opus per se ipsum

non maxim i si t prati i , ex ao tamen ini tia recantioris Fron

cia theatrum ducit :primum intra quattu0r et viginti horas

res contrahitur, primum una est atque s implex ;ad C ra corum poetarum exemplar tolom tragoediam Jodellius fingit;non octuosa fabula , non multa persona , brevissimi actus ,quos chorus med ios intercinit. Post Jodellium , tragicam

artem a ltius axaggarovit G arnarius ; sad laudes , quibus

fioruit, ad id fere solum pertinent, quod politiore et gra

viora utitur gallare dicend i . Ipsa tragoedia vis eadem , qua

apud Jodellinm ,monet.

Omnia in Valkelini A rte da tragoedia pra cepta inve

niuntur. quibus Jodellius et G arnarius sponte gratuitoque

G allicam sca nam adstrinxeront non hoc genus eadem l i

bertote frui , qua apicum ,sini t. In primo l ibro duodecim

syllabarum versus gravi tragoedia aptos esse jure docet;in secundo ea , qua mandavara t Flaccus , ipsa interpretatur.

De fabula s implicita te nihi l pra scribit;sad semel atque

i terum vatat, ne diei unius Spatium excedat res

La tragic , le comic , dedans una journé e

Comprend ce que fa it l’

autre aucours de son annee (I).

ll) Volk. A n p ., Il.

Paulo autem inferius

La theatre jamais ne doit astra rempli

D’

un argument plus long que d’

un jour accompli .

Quintos in actus distribuendo est fabula , qua

Ne doi t point avoi r plus de cinq actes parfa its(l).

Tres persona satis sunt

Et ne parla un quatrième an l’

etage avec trois

Trois parlant seulement suffisent o la fois

Sequuntur omnia ‘

qua da rahus ax Spectatorum visu tollen

dis , da varis im ili tudine , da chori partibus Floccus tradii .

N ihi l omnino apud Volkalinum adhuc da hoc genera

invenimus. quod ax Epistula ad Pisones non qua s iverit.

Illud , quamvis ab aodem fonte s it orcess itum. notandum

tamen est , poetis eum grotulori quod domestica facto

celebrare ans i sunt ve terumqua vestigia aliquondo dese

rara : in tertio enim l ibro , da tragicis epicisqua vatibus

locutus , ha c addit

Ils n’

ont pas mérité pan da gloire at d’

honneur ,

B’

avoir la issé duC rac et duR oma in sonneur

Le vieux chem in battu, fa isant chanter lo gloire

De leurs gestes privez aux filles da Mémoire .

A gnosci quidem faci le possunt hi Flacci versus

N ec minimum meruare decus. etc.

Sed , secundo in l ibro.Horati i non j am vestigus insistitVal

kalinus , ubi poetas horta tur ut fabularum argomento ex

patri is histori is patant

(l) II.

(‘l ) Il.

(8) Hor.8 5 ot n q.

86

Chercher loin ne te faut ,Un monde d

’

orgumens , car tous ces derniers ages

Tragiques ont produit m i la cruelles rages.

Vetat quidem pra sentium temporum facto in sca nam

ducere

Ma is prendre il na faut pas les nouveaux orgumens ;

Les viaux servant toujours da saurs enseignamans ;Puis lo Musa n a veut soubs la vray se contraindre;Elle paint duvieux temps tout ca qu

’

elle veut faindra.

E qualium vero temporum evento postera votum a toti pro

argumento erunt

P ovre France ,Tas massacres cruels aux beaux ons qui suivront

Aux poètes tragics de sujets serviront (l ).

Domestica facto celebrarej amdudum Itali cooperant:quarto

decimo sa culo A lbertinus M ussatus tragoedia , cui ti tulus

E ccerz'

nis , argumentum ex P atavii historia qua siverot. In

Francia vero , eo ipso anno, quo Artam Valkelinus incoha

vit, Colinii mortem poeta quidam , nom ina Cantalupius ,

sca na mondaverot; anno autem , quo A rs edita fui t , A nto

nius a Monte—Christiano tragoediam ,Scola . siva M ar ia

S tuarla , nomine inscriptam , docet. P ra sentium tempo

rum res in thea trum inducere merito Volkelinus tragicos

vetot ;sed ai gratulandum est , quod G ra corum R omana

rumque historiorum argumentis G ollicam tragoediam non

includot. Ha c libertas sca na nostra non d iutius conce

detur septimo decimo sa culo nulla prone fabula probari°

poterit , in qua Latina G ra ca que persona ante spectotorum

oculos non prodaont;nullam penitus docere liceb it, qua

domestica historia ras attingot.

2 ° De comwd ia. Lagibus supra relatis , qua traga dia

https://www.forgottenbooks.com/join

— 88

domesticis cujusque gentis moribus imbuto odao est , ut ex

patrio domici lio non em igrare poss it , quin peregrino insolensqua \ ld68 llll‘ . N ul la alioqui arant in tragico genere

vernaculorum vatum vestigia , qua a quales poeta seque

rentur :myster ia enim , null ius plerumque pre ti i , o legitimo tragoedia specie longius oberant , quam ut al iquid ex

i is hauriri posset ;com icum contro genus , quamvis hoc

nomen media in a late non us ita tum fuisset , quibusdam

quasi rodicibus , patrio solo fix is , innitabatur;j am pra ci

puas recentioris comoed ia personas odumbraveront prisci

Ga l lia poeta , quales septimo decimo sa culo M o‘erius ob

solvit. Itaque sext i decim i sa onli comoed iam. etiams i A ris

tophonem rorius , P loutum sa pins oc Terentnum im itatur ,

neque gra co…neque latinam esse vere offirmari potest;ex com icis med ia a ta lis generibus manot. et , quamvis

Jodellius , G rav inus ceterique ha c in prologis exogitent ac

derideant , inde tamen at t'

obulorum argumento at persona

rum mores daducunt. Quapr0ptar comicum Opus l ibertate

semper usum est.quam tragicis vatibus nunquam conces

sare A rtium poetica rum scriptures. A ngustioribus term inis

hanc licentiam coh ibare at domesticas coma dios in artio

rem veterum imitationem invitas compingere non tentavit

Valkelinus .

3° De lragìcocomwdia. Trogicocomoed iam definiando

explicare satis habet Valkelinus , qua in sca nam nostram

nuperrime inducto erat. Octogé simo enim sa onl i anno primom hujus generis fabulom (l ) G arnerius docuerat. Fit

tragicocomoed ia , inquit Valkelinus ,

Quand i l y a dumeurtre et qu’on voit toutefo is

Qu’

à la fin sont contens les plus grands et les rois

Brevis haec ast dafinitio et ad rem satis accommoda . Va

temm auctoritate pa ne insolitum genus tuetur Volkelinus

(ll Bm damanlo.

(2) A n p ., lib. lll.

89

Euripidis I onom , O reslmn, Ipbigem'

am, Holonom , A lces

tam tastatur.

4 “ De pastorali carmine. Pastora le carmen Sib iletus ,ut antea dictum est , dramatico generi odjungit sexti

decimi enim sa onli ecloga , quanquam sca na non desti

nata , personas plerumque inducunt alternis vicibus interloquantes . Ante R onsard i tempo o notum esse cultumquo

in Ga l l ia bucolicum carmen memoravimus , cujus artificio

som et multum ab i psa veritate obhorrentem sneciem ac

formam M arotus , Vergilium racentioresque Ital ia poetas

imita tus , domestico solo insevit.Hunc bucolicorum fucatum

colorem nostri de inceps votes retinuerunt. Balloqueus.

natura pictor , in pastoralibus poematis optimates

ragesque inducit opilionum vestibus indutos . R onsardus ,

quamvis oma ni ruris rivos , nemoraque at saxo museo cir

cumlita amet inafi’

ectatoque sa pius lepore in carm inibus

depingot, bucol ica tamen ad facticium idem genus aecom

modot. In i ll is enim Catharina M ad ica a val Carol i noni

laudes plerumque celebrant li eta per allegoriam persona ,

vel s imulatos amores mantiuntur elegontibus odao versibus

oc tam exquisito subtilitate , ut non pastores , rustica vita

consuetud ine imbutos , sed aulicos , omni morum sermo

uisque urbanitot i e t mund itia assuetos , in sca namp rodxre

apparaat.

In Volkalini Arte nul la da bucolicis pra cepta . Tertio

libro ejus generis origines memorat , glorioturque tum

quod eclogas in Franciam ipse intulit,

Et ce fiageol estoit resté Napol i ta in

Quand pasteur das prem iers sur les rives duCla in

Bard i j e l’embouchay.

tum !l ) quod versibus prosam in hoc opere princeps od

(ll In n s poema tibus , quibus t itulus gallica Foro—s to rie s inscriptus es t, ultimoecloga prosa vers ibusqne mi s te sunt.

— 90

junxit. In primo l ibro, postquam da variis cujusque vatis

officiis d isseruit, his illa add it

L’

un fa it una satyre et l’autre una idyllia

Qui jusqu’

oux petits chants des pasteurs s ’humilie.

Hanc ipsom vocem Bola ns in Arte poetica eidem poema

tum genari aptat

Tella , aimable an son air,ma is hum ble dans son style ,

Doit éclater sons pompe una éléganta idylle

Si ex uno verbo quid da pastorali poemate santiat Valke

linus judicare licerat, dici fortasse posset eum sinceriorem

veritatis colorem in hoc genere desiderasse . Ad levissima

enim pastorum carm ina dascendere , quid est aliud quam

fucatam priorum poetarum elegantiam rapudiare at ad

rusticorum morum simplicitatam bucol ica revocare ? Sed

ipsa Valkalini in aodem genere Opera non sinunt, ut illum

credamus olio da eclogis ac poeta s a quales sensisse . In

his carm inibus , qua undeviginti annos natus ed idit

politissim i urbanissimique pastoras Normannia silvos ele

gontiss im is versibus resonant. M ittamus varo prima ha c

juventutis poemata , cum ea , quamvis magnam adm iratio

nem concitassent, omnium 0perum corpore,quod ipse

quinto°

septimi decim i sa culi anno edidit , quas i pa nitarat ,excluserit. Quod ad I dyllia spectat , pastoralibus a qualiumvotum poematis longe pra stant. Ipse in pra fotione Ce

nom d’

idyllia , inquit, m’

a semblé se rapporter m ieux à

mes desseins , d’

outant qu’i l ne signifie et ne représente que

diversas petites images at gravures en la sem blonce da

celles qu’on grave aux lapis , aux gammes et calcédoines ,pour servir quelquefois da cachet. Ha c definitio ad idyl

l ium pertinet, quale composueront veteres;at ipsa Valkel ini carmina gra corum eclogarum odorem quendam redo

91

lent. Sed tamen non ha c est vara sinceroque bucolici

poematis natura in his quoque putid ior sermo est, exqui

sitiores sententia quam ut in pastorum vitam incidere

poss int (l).Quamvis ingenuam rustica poesis venam multoin o pere significant, ad bellulos A s im o: pastoras, quapost aliquot annos adito fuit, potins quam ad Theocriti

Bucolica , totum volumen raferri debet.

IV. DE DIDA CTICO G ENER E. 1° De prop r io didactioo

poemate. Hoc genus levissima Valkelinus ottingit. Illud

pra sertim notandum videtur, d idacticum poema ab eo

duci pro medio quodam inter bucolica epicumque carmen

genere i taqua ad id Opus hunc poetam vocat , cui , quamvis

harol’

cum non satis spiret , majus tamen altiusque ingenium

es t , quam ut intro bucolicorum fines sese continaat.

Si d’une longue aloine .un bel oeuvre tuveux

P arfo ire pour pas ser jusqu’

aux derniers neveux ,Chante d

’

un a ir moyen, non tel que l’

héroi'

que ,

Ni si bas descendant que la vers bucolique ,M a is qui da l

’

un et l’

antro un vers anlesaera

Qui tantost s’

élevant tantost s’

aba issera

N obis inferius (3) explorando erit Volkelini Ars poetica ,

non j am qualia pra cepta documentaqua tradat, qua s ituris ,s ed quomodo didacticum ejusmod i Opus animo conceperit.

De Ep istula ac Satira . Epistulam elegosque ortis

s ima cognatione inter sa continari S ibiletus.ut supra me

moratum est , putat. Epistula P elletorius non incuriosus

e st , satiram vero pro opere nul l ius momenti habet .

Alterum genus M arotus primum in Gall ia tractaverat ;ejus

vero nunc etiam feruntur multa prope perfecta ep istola .

Alterius usque ad R onsardum ejusque discipulos insolens

lll V.Sointe-Beuve. Tableau do la poésie auXVI° oi òclo,(2) Lib .

(3) Cap.V,

_ 92 _

nomen apud nos fuerat . R ecentiorum quidem votum pluracarm ina pro veris sotiris jud icari debent:Bella ii A ulicus

poeta , R onsard i Violata D ryas, de lempomm aem mn i3

S em o.multa etiam R opini , P asserotii aliorumque poemata .

Sad nemo onta Valkelinum justas oc legi timas satiras , ho c

nom ine inscriptos , ex destinato composuerat. Cum igi tur

hoc genus ga l l ica poesi primum ipse intulerit , m irum

videri potest. quod in Arte tom pouco da eo disserat. N ec

plura da Epistula ,quam satira sociam odjungit.Utrumque

opus in tertio libro oggressus , satis habet ad Horati i exam

plum poetas vocare , recteque interpretari quid inter R oman i

vatis satiras et epistulos interessa videatur.

Aux Satyres il tache

Arracher da nos coeurs las vices qu’ il attache ,

Et (que) tout aucontraire aux Epitras i l veut

Mettre et plantar en nous toutes vertus s’i l peut (l).

Cum varo universo utrique generi propriom vim ac natu

ram reddere vult , d iscriman quoddam attingit, quod ad

primam tantummodo speciem attinet.

Une Epistre s’

escrit aux personnes absentes ,La Satyre se dit aux personnes présentes.

Ceterum , Flacci exemplo , communi sermonum appellotione

Epistolas Sotirasque nuncupot :

Et pourroient proprementSoubs le nom de Sermons se ranger a isément.

Cum igitur eadem sit omborum 0perum materia , restabal

ut extraneis discriminibus ea distingueret.

V . DE nan om sus P O E M ATUM G EN ER IBUS . De opi

grammale Ex cunctis leviorum poematum generibus ,

qua Valkelinus in Arte aggred itur , epigramma solum ex

veterum imitatione arcess itum erat. Inhoc genere Sibiletus

et Pelletorius d iu immorali arant;ea , qua tradideront su

periores Artium scriptores , i isdem prope verbis Valkelinusrepet it

Surtout brave et r ’entrante et subtile al le soi t.

Elle sent l’Haro’

ic et tient duSatyrique ;Toute grave et moqueuse alle ense igue et si pique .

L’

Epigromme n’estont qu’un propos raccourci ,

Comme una inscription coorte on l’

ascrit auss i (l).

Ha c dafinitio , qua quidem recto est , nihi l sane novi

all‘

art : i l lud solum mirabi le videri potest , quod heroicum

Opus ep igrammata aliquondo contingant ; sexi nemo nascit

quam longa lotequa apigrammaticum genus apud veteres

paterat :hoc enim nomine vocabant quidquid monumento

cuilibe t inscribi solebat;nec dub i ta ri potest quin eam epi

grommati vim subiciat Volkelinus.

Si , recognitis omnibus poetica generibus , qua in Arte

definiuntur et explicantur , brevis qua dam conclus io j am

ducenda est , i llud ante omnia manifesta patet.Volkelinum,

uti decebot, ga llica poesis imaginem eflinxisse , qualem

sa culi fina sese habebat:sua quidem poetae sunt paculioria

studia , nec omnem propria voluntat is inclinationem , ut

planius in olio capi ta (2) explanabitur , ax animo ac mente

abdicavit ; sed omnium pra ceptorum ,quibus singula

poemata subicit, nullum pa ria ex R onsard ica disciplina

non haustum esse clarius apparat , quam ut ultra insistere

nob is opus sit.

TER TIU M CA P UT

DE G A LLICJE P OESIS A P UD VA LKELIN UM HISTOR IA

Faber, S ib iletus , P elle torius domestica antiqui ta ti s ignari e t incuriosi erantVolkelinus contra, quamvis , velut P leiadi s d iscipulus, med ia a tatis opero geno

raque porvi a s timat, ea summa d iligentia mamoral e t persaquxtur. De ve te

ribus Gallie bard is. De vernacula lingua origini bus . De r hythm i nostrorumque versuum inventione. De variorum ganaram mntio. Quid Valkelinusin attingendo gallica lingua poes isquo h is toria ab ejusdem a tatis critici s , e t

pra sertim o C l. Fsuche tro s rt mntna tus . Domes tica vetus te tis , q uantumtempora ierebant, pen t is snmus , quidqui d alienngena pepuh ,

Itali imprim i s , a

prioribus Gallia vatibus olim mutua ti pro suo vmd icobont, ge ntis sua laud i bus

Volkelinus adjungi t : lyri corum carmmum ,herolcorum poematum ,

r hylhm i

ips ius invent ionem non immeri to pa tri i s poet is o ttribut t. E quales Francia

votes I talia vatibus cppom'

t, inmo antaponi t :de loud 1bus , qua s i is li bentius donot ,aliquid decerpi pre fecto debet ; sed , ut j tld lC l8 , qua d a R onsardo ejusque d isci

pulis tart, non Valkelini prudentiam ded ecoront, i ta domes tica poe sis no tiones ,

qua in A rte poe tico recolligi pos sunt, quamv i s multi sint loci , ub i to to errol

via , erud itam ejus diligentiam manifesto tes tantur.

Ad gra ca latina que poesis historiam j am non reverte

mur. De antiquorum votum operibus non racte Volkelinus

sa pius jud ica t:Homero Maronem anteponit; Seneca tra

goedias multo pluris a quo a stimat , G allisque vatibus

imitandos proponit;multa alia j am recoluimus.ubi pecca i .Sed qua cumqua da antiquitate a quales accaparant , per

callet:A ristotelem Horatiumque penitus tenat, at, quotiens

olicujus poematis pra cepta tradi i , non solum exempla

refert ex G ra cis Latinisque l itte ris patita , sed etiam singu

lorum generum fontes a prima usque origine parsequitur.

Ea tamen notiones apud eum modo inveniuntur , qua

a qualium poetarum prudentiam non excederent.Quod vero

gall ica poesis initia progressusque tam diligenter repeta t ,summ0pere loudandus est, ceterisque ejusdem a tatis

vatibus longe antecellere videtur.

Priores ill i poeta , quorum Artes excuss imus , domestica

antiquitatis ignori incuriosique sunt. Faber nulla prope

genera , nulla nostra poesis monumento curat , nisi qua

noviss im is madia a tatis temporibus communi poetarum

https://www.forgottenbooks.com/join

un peu légèrement (l). Depuis longtemps ancor

Guil laume da Lorris.Jean de Meung Clopinai on prisoit àParis Avec peuda ra i son Sed , quamvis vernaculam

ontiquitotem , ut R onsard i d iscipulum decet , as;>erne tur,

quidquid da prioribus Gal l ia poetis accep it , maxima

dil igentia memorai . Itaque , si qua cumqua da avita vetus

ta tis monumentis passim in tribus l ibris sparsa sunt oc

disseminata colligamus , totius nostra poetica ab ramo

tissim is originibus usque ad a qualio sexti decimi sa culi

tempora imago qua dam , (vix adumbrata quidem at sa pinsmendosa) , e tfingetur.

In tertio l ibro da ipsis longinquiorum a tatum poetisaliquid attingit. P ostquam enim Flacci exemplo docuit ,quomodo s ilvestribus priscorum temporum hom ini bus vita

viam poeta primum monstroverint. O rphe0 A mphionique

veteres Ga ll ia bardos compara i

Premier a insi jadis nos P oètes Druides ,N os Somothas gaulois , nos Bards , nos Sarronidas ,Pol icèrent lo Gaule

Quemodmodum domestica l ingua nata sit et adolevarit ,non rectajudicat;immo Hispanorum Italorumqua sermonem

G allicis ax fontibus houstum esse puta t

De nostre Cathelane oulangue Provenca le

La langue d ’Italie et d’Es i gne est vossolle

Tancred da Hautevi lle

Conduisant douza fils da la terra ferti le

Mist en P ouille et Calabra un vulga ire francois

In Ga llica vers ificotionis originibus non m inus grovitar

pecca t. Nemo enim illo tempora noverat quemadmodum

nostra versuum pangendorum ratio ex G ra corum Latino

rumque matris , quamvis longe abhorreat,initium duxisset.

Omnia qua ad hanc oognationem spectant vix temporibus

noetris satis explanata sunt :haud fieri poterot ut Valkeli

num non fugarent. Itaque a provmcialibus antiqua Gallia

vatibus rhythmum sponte inventum asse, fortuito tanquam

casu, arbitratur

A lors das troubadours

Fui.la rima trouvé e en chantant leurs amours (I ).

Jam vero diversorum generum origines diligenter persequitur

Et quand leurs vers rimez ils m irant en estime ,Ils sonnoient, ils chantoient, ils balloient sous leur rime

Duson se fit sonnet, duchant se fit chanson,Et dubal la baloda en diverse fagon

Tum docet qua vita consuetudo priscis esset vatibus

Ces trouverres alloient par toutes les provinces

Sonner , chanter, danser leurs rimes chez les princes

Jooulatores a poetis recte d inoscit :Normanni , ut ai’

t,

Foisoient da leurs faits inventer aux Trouverres

Les vers que leursJouglours , leursContours at Chanterres

R echontoiant par apres

Hanc poesis nostra a tatem Homericis temporibus non

immerito comporat

Ainsi les Grecs avoiant

Des R apsodes qui lors tous les cormes scavoient,

98

D’

Homère at d’

Hésiode aslant las secreta ires.

Intarprètes , conteurs das fabuleux m istères

De ces poetas vieux (I).

Veterum poematum personas denique non ignorat

N os vieux P aladins connus par tout le monde

Et las preux cheval iers da nostre Table—R onde,

Duprophète Merl in les forts anchontamens ,Et) Turpin l

’

archavesque en ses racontemens .

Nostra Amadis da Gaule en viei l P icard rimé,etc.

Dum vero apicum genus supra Ligeris ripam pra sert im

vigebat , lyrica imprim is carm ina colabant P rovincia votes .

Omnia genera qua in eorum usu posita arant novit Val

kelinus et refert Quorum a ltera per nom ino tantum

citare satis habet;a ltera autem a ttentius inspicit. In sanci to

d iu moratur , quo nullum poema,a Latini s vel G ra cis

assumptum ,Valkalini tempore vehementius fiorebat.

P riscos omnes poetas qui in hoc genere valuerunt, memo

rat M ox vero , in posteriore med ia a tatis parte , sonet

lmn exolescit et summa denique obl ivione 0ppressum j acet,donec M ellinus Songelos ius id ab Ita l is repetat et patrioGa ll ia solo ,

proprio quas i dom ici lio,restituat. Nullus

deb ino inter a quales poeta s axstitit , qui in hoc genere non

multum versatus fuerit :cunctos Volkalinus recensat, R on

sardom ,cujus vox

P ar dessus le Toscan sot bien se fa ire entendre (5)Baxfium , qui

Fit nostre vulgaire et plus bas et plus dous

(I lL ib . 1 .

(2 ) L i b .u.

(3 ) Cha n ter els , sor ven lo is , lungona, p a lor ellos,dop or ls , soulao, connota, lr n

'

olols ,

la is , vur ola i s , vi lla n cllos , yeux p a r tis , som cllos, e tc .

(4) R ambaud , Foulques , R amond , Hughes , A rnaud .(5) L ib . I .

(6) m a.

https://www.forgottenbooks.com/join

Tum vero docet quomodo in cantilena locum oda suf

facto sit :

La temps qui tout pol it rendit depuis poliesLa grace et la douceur de ces chansons jolies .

Mais , a dire le vray , la France n’

aut jama is

Un repos assez long pour joui r da la pa ix .La m isere toujours sa tristesse o meslée

Avec la ga illardise où alle ast appeléeToutesfois im itant tant qu

’

elle peut les vieux.

Elle tient aux m alheurs son courage joyeux ,

Et nous a ramené da la lyra cornue

(Qui fut auparavant aux nostras inconnue)Les chants et les accords qui vous ont contente,Sire , en oyant si bien un David rachanté . (l).

Quod ad dramatica media a tatis O pera attinet, qua dam

da his quoque Valkelinus scribi t. M orales pra sertim fabulas non modo memorat , sed etiam laudat pulchrasque esse

confitetur :

Ains i nos vieux francoi s usoient da leur R abac

De la flute da bouis et dubadoo avec

Quand ils représentoiant leurs moralitez belles

Quid inter eas ac justam tragoedia formam intersit,

docet;deinde cunctos a quales poetas recensat , qui Gall i

com sca nam ad veterum imita tionem vocavarant. Alias

superiorum a tatum fabulas , qua gallica soties vocantur,

non a Valkelino omissas esse jam antea animadvertimus ;

i lle enim in secundo l ibro O s tendit quomodo hujus generis

libertas in vitium incidarit. De mysteri is quidem nihil tra

dit;sad , cum poetas hortator (3) ut christiana argumento

in sca nam inducant, non dubitari potest quin i llud media

a tatis genus ipse mam inerit.

(l) [ bi d .

(2) [b id .

(3) V. caput quartum .

101

N on forsan est unde miramur si novissima superio

rum temporum genera Valkelinus morit , qua non ita

pridem multi s laud ibus fiorerent. Sed miram magis illud

habari potest, quod , remotissimas nostra poesis lingua

qua origines persacutus , de piarisque rectiss ime jud icat, et ,

quamvis sa p ins sit ubi claudicet , in eos tamen errores non

delabitur , quibus a qualium a to s decepta gallicarum rerum

incunabula absurdis commentis adulteraverot. Quid enim

recti da domestica vetusta ta non modo inveniri sed etiam

inquiri poterot ob i i s , qui nostra gentis origines a Scythis

et Babyloniis repeterent? Ill i vero , qui rerum memoriam

ex tam longinquo vatustote revolvare dubitabont , a Troja

nis sa ltem vel etiam a G ra cis Francos ortos asse faci le

patiebantur. Ha autem prova opiniones . cum ad ipsius

popul i historiam ,tum ad poesis sermonisque fontem pert i

nebant. Scyth ica ,Babylonia , Trojana lingua penitus

ignaris et insolentibus grammaticis criticisque non in men

tam venit domesticum sermonem inde repetere ;sed al iter ,non vero levins , paccabant: quinquagesimo sexto sa onl i

anno P erionius quidam commentationem latine scriptam

ediderat,in qua francicom linguam a gallica , gallicam

vero a G ra co derivatam esse docebatur l ) .

Quod si Valkalinus , in hanc omnium rerum perturbatio

nem dalapsus , ex tot erroribus nostrorum originum histo

riam non plane quidem expadivisset , sed id lum inis i is

a ttulisset , quo in A rte poetica illustrantur, nemo inter

erud itiss imos sa onl i vi ros a i merito comparari posset. Sed

aodem lpSO tempora , quo manum 0per1 admovabat , per

versa opiniones, quibus anim i imbuti erant, j am ca peront

labafactari et excidera . Franciscus Hotmanus septuage

simo secundo sa culi anno F ranco - G alliam edit, in qua

Francorum originem non j am ad Scythas vai ad Troj anos ,sed ad Germanos ravocat. Joannes Tilius (2) et P opyrius

(l) .l P eriom t B io logi do (in…ga llica on'

gino, 1546.

(“Z) R amo“da rovo da Fra nco, 1577.

102

M assonius (I ) chortas , tabularia ,veteres anna les expio

rant,summaque diligentia atque industria domestica

vetustatis imaginem restituunt . M ox ipsi poesis lingua quefontes excutiuntur. Qaa slionmn da Francia septimum

octavumque librum , qui da priscarum a latum vers ibus ,

sermone , l itteris disputant, non prius quidem P ascas ius

em ittit,quam A rti poetica finem Valkelinus imposuerit ;

sed Claudi i Fauchati i Commentatio (le Frrznoici sermo nis

poes isquo origine (2) multo adjumento poeta fuit. Quamvis

enim Artem a liquot j am ante annis agressus sit , quam hoc

Opus editum fuerit , non dubium est quin maximos inde

fructus perceper it. P rimus l ingnam nostram neque gal l i

cam ,neque gra cam , ne germanicam quidem esse Faucha

tius docuit. La plupart des paroles sont tiréas du

latin N on modo hoc principium s ibi Valkelinus ads

ciscit , sed etiam omnia fare. qua cumqua da vatere Ga ll ia

poes i novit , a Fauchatio,i isdem sa pe verbis

,mutuatur .

Bardorum cantus,quos Artis poetica scriptor memorai ,

i l le j am in lumen ravocaverat. N os vie ils poetas gauloisappelez Bards chantoyent auson des instrumans les fa its des

hommes illustres Lyrica epicaque veterum poetarum

carm ina idem ex si lentio at oblivione vindicoverat Ce

fut lors que les Coolcor et Jugleor , Trouverres et Chan

terres , coururent par les cours da ces princes pour réciter

et chanter leurs contes sans ryme, chansons et autres

inventions poétiques , usons du roma in rustique Quod

pristinos Gall ia votes Homeristis comparat , Valkelinum

probovimus : sed hoc ipsum o Fouchetio petitum non

infitiandum est. Les Trouverres venoyent aux grandes

assemblées et festins donner p lai sir aux princes ce qu’on

tl ) A nna les (a linea, 1577.

(2 ) 1581 .

(3) L i b. 1 , cap . 111.

(4) L ib . 1 , cap . VI.

(5) L ib . cop. IV.

https://www.forgottenbooks.com/join

_ 104 _

quod tantum profecerant domestica littera , ut nihil j am

apud vicinam gentem asset, quod ma inari ipsi deberent.Immo sese mox hasternis magistris pra ferre ansi sunt.

Jam Bellaius patrium sermonem defenderot, affirmarotque

eum ,cum illustratus fuisset, Italica l ingua non imporem

fora. Henricus Stephanus in D ialogis , dum i tal ica verbo

sermoni nostro adjuncto esse quaritur, vicinorum 0pibus

nostras multo anteponendas esse contendit.Omnis denique

a qualium poetarum a tas , j am alata SUperbaque quod

nullo alieno pra sidio sibi deinceps Opus esse credat, Italis

a mulotur et de i i s , quantum fieri potest, detrohit.Qua cum ita sint, non m irandum videtur quod Valkeli

nus , quotienscumque occasio sese dedit , Italorum votum

venam ex gallico fonte manavisse doceat. P elletorius qui

dem jam testotus erat A riostum ex nostrotibus monumentis

plurimum sibi assumpsisse (I ) sad strictim ha c dicuntur

suum galli ca poesi jus a Valkelino tandem restitutum esse

vere dici potest.Inter Italos poetas , A ligerio excepto

,cujus famo trans

Alpes minus enotuerat, Petrarca in primi s et A riostus Torquatusque Tassus , sonetti s ille , hi varo epicis poematibus

italicam poesim in summum perduxeront. Utrumque genus

pro G olliaValkelinus , ejusdem Fauchatii auctoritate fratus,non immerito vindicat. In primo libro lyrica ca rm ina,sonella pra sertim , a prioribus nostris vatibus invento esse

docet

Des Grecs et des R omains cet art renouvelé

Aux Francois les prem iers fut ainsi révélé.A leur exemple prist le bien disant P étrorqueDa leurs graves sonnets l ’ancienne remarque .

Mais i l marcha si bien par cette vieille trace

Qu’i l orna le sonnet de sa première grace ,

(I ) C omme sont les aventures da chevaliers , les comba ts e t semblableschos es , desquelles l'A rios te a la it emprunt chez nous. (A rs p ool, Il. De epicopoemate.)

105

Tant que l’

Italian est estimé l’auteurDe ce dont le Francois est premier inventeur (I).

Paulo autem inferius

Et ce qui fis t priser P etrarque le m ignonFut lo grace des vers qu’i l prist en AvignonEt Bembo reconnaît qu’ils ont pris en SicileLa prem ière facon da la rima genti lle ,Que l

’

on y int planter avecques nos romantsQuand conqui se alle fut par nos Gaulois Normands

Immo ex his novissimis versibus apporet ne rhythmam

quidem ipsum Italorum votum inventioni o Valkelino

relinqui .

De apicis poematibus , A riostum ex veteribus Gall ica

poesis monumentis quidquid ab ipso inventum creditur

housissa contendit A rtis poetica auctor

Et l’A rioste o pris las gestes hasardeuxDe nos vieux Paladins

, etc.

Jom varo addit

Nostre Amadis da Gaule en vie i l Picard riméN

’

estoit moins que nos Pairs entre nous estimé

(l) Qui voudra feuille ter nos v ieils poètes , il trouvera dedans les mots dont lesItaliens se parent le plus , voire les nome et d i ti érences de leurs rymes , sonnets ,ballades, lai s et autres . (C l.Fauchatii lib. 1, cap.V.) N on absurde ha c :Sonollotamen,

quale a pn s txm s Gallia vatibus inventum e t cultum fui t,nullam pa ne co

gna tionem es se cons ta t cum italicis ejusdem nom im s poematibus.

(2 ) P étrorque et ses semb lables se sont a ida: des plus beaux traits des chansonsda Thiébaut, le Chas telai n d e C oney et autres anciens poètes franco i s. iFouche tii

lib. 1 , cap.V.)

(3 ) Il y 8 grande apparance que nos Franco i s ont monstre aux autres nationsd'

Europe l'

usage da la ryme .Joan da la Ensino contas se que la ryme est pas séed

‘

Italie en Espagne ; les Ita liens sont d'accord la tenir das P rovaneaux ou S icilians, deux penplee suje ts des Francois. (Faucha ti i lib . 1 , cap. VII ). N equeFouche tius , neque Volkelinus noverant j am a primi s imperi i roman i sa culis inlatin is vers ibus r hylhmum sa pins nsurpatum esse.(4 ) Les Italiens , Espagnols , A lemans al autres ont es te controints iorger lenrs

romans et con te s iob lenx sur les talles quelles inventions da nos trouverres,chan

terres , contaor e t jugleor tant caresse z por toute s les cours d'Europe pour leurschansons da la Table ronde

, R oland , R enaud e t P alad ins. (P anchetti lib. I , cap.V.)

— 106

D’

Amad is l’

Espagnol a so langue embellie ,Et sa longue embell it da nos P a irs l’Italie (I ).

Conclud it denique

Quand nous reprendrons ces beaux larcins connus ,De rien nous ne pouvons leur en astra tenus.

In aodem l ibro paulo inferius ad eadem ravartitur

Or,l’

Valon estant tout la prem ier vulgaire ,Et l’Itale et l’Espagne ont formé l’axempla ire

Duleur sur son R oman, ayant pris pour lagons

De nos chants et sonnets les antiques faqons .

Et puis,comme celuy qui da ruse molina

Derobe le chavo] en l’estable voisine,Luy fa it le crin ,

la quaue et l’

ore ille couper,

Et quelque temps après le ravand pour tromperA son masme voi sin

,a ins i nostre langage

Ils ont pris et planté dans leur terroir sauvage ,Et l ’ayant desguisé nous le revendent or

Comme fins maquignons plus cher qu’

on poids da l’or .

Ex his intellegitur non modo Valkelinum ab Ita l is id

repetere quod G ollorum ast , sed etiam vicinam trans Alpesgentem orguere quod a l ienas opes , quibus gloriata nos

tram poes im tam d iu dedignata est , turpi quodam furto

nobis subripuerit.

Immo,italica -poesis antiquas laudes elevare hand con

tantus , a quales Gallia votes alienigenis vatibus non Oppo

nit modo sed anteponit Valkalinus. Hand profecto satis

verecundus plerumque est in his landand is . In Sati ra ad

Libram,dicet ipse se , cum admodum juvenis esset

,Bel

la ium observasse , R onsardum autem numinis instar

coluissa P rogred iante a tate nihi l ex tanta reverentia

(I lL ib . II.

(2) .le connarssoy Bali e t R onsard j ’adoroy.

https://www.forgottenbooks.com/join

QU A R TU M CA P UT

QUA TENUS R O N SA R DI VESTIG IA VA LKELIN US I N A R TE

P OETICA SER VET

R onsardi d i sciplinam Volkelinus nunquam deserui t, sed ex omn ibus magi stri di scipulis , eos volunta ti s quedam i nch na tione antepo sui t, qui primum R onsord ica

Musa impe tum coh ibere po tius quam properare ten tobant. Qna nam sint interR onsardum al. Volkeli num pra cipua d iscrim ina : illud primum notandum e s t,

quidqui d in gallico poos i vernocuh s quasi rad icibus inn iti tur s i lentio s epaliri

Volkelinum non pa ti : nihil in A rte inveni tur, ex quo patria poes is perpe tuum

lauerem med i i s sa culi ann is repente m tcrrnptnm esse appareat. Quod ad s ex»

monem attine t, re ici t P oetica scriptor quidquid li beriori s li centia R onsardus

sumpsera t. E endom mode st iom in ipsa versuum pangendorum arte serva t.Illud Volkeh num a R onsardo maxime sejungi t, quod ad christianam antiqui

totem poe ta s , sive tragicos, s ive ep ico s , revocat. De sacro poos i in s exto

decimo sa culo . O pto t Valkelinus , ut christiana argumento chri s ti ana que per

sona ad perfectam antiqua poes is formam occommodentnr. Quamw s non

eadem ex omnibus part ibus s i t utriusque voti s d isciplina , universo tamen A ri is

poetica doctrina ra tioque ex R onsa rd i pra ceptis pandat. N ihi l ex M alhe rba

ins t1 tutis assump s i t sibi Valke linus , neque in condendorum versuum arte , nequein toto sermonis d isciplina. Bum tamen, moderato ingenio remi ssaque indole

pra ditnm ,inter R onsardum ac M alherbam med ium fui sse conced i potest, s ed ea

lege , ut a R onsardo ot tum esse M alherbam ipsum concedatur.

Etiamsi Volkelinus , ut paulo superius relatum est,R on

sardum suinma adm iratione reverentiaque cumulet atque

pro duce et exemplore habeat, non tamen il l ins doctrina

d isciplina que sic est addictus , ut eam per omnia temere

saquatur. Quatenus magistri sui vestigia Artis poeticascriptor observet , j am nobis est perpendendum .

P er mul tas annos Artam in manibus Volkelinus habuit ,antequam edaretur. 0perum omnium pra fotionem , qua

quinto septim i decim i sa culi anno em issa sunt , his verbis

ord itur Lecteur , ce sont ici des vieil les et des nou

velles poésies viei lles , car la plus part sont composs es il

y o longtemps ; nouvelles , car on n’

escr it point à cette

heure comme on escrivoit quand elles furent escritas . Si

elles ne sont tellas qu’el les doivent astra,c’est mon défaut ,

cor de mon temps on escrivoit assez bien. N on dubitari

— 109

potest , quin A rs poetica his poematibus adnumerando sit ,

qua ante multos annos se condidisse votes confitatur.

A bsolutum carte erat Opus , antequam Franciscus M al

herba , qui primum , ut ipse alt , R onsardicos mores in ver

s ibus scribendis secutus fuerat,ab i ll ins imitatione sese

removisset , et, ax Provincia Lutetiam reversus , galli cas

litteras ad sui ingeni i effigiem fingere tentovisset.A ttamen

per hos viginti vel etiam triginta annos , quibus Artem

poeticam Valkelinus elaboravit , mul ta in viciss itudinum

varietata j octata erat domestica poesis. Nihil quidem

ex gloria Franciaclis scriptor om iserat ; immo usque ad

proximi sa onl i initinm ajua nomen pro Phoebi i psius

nom ine hoberi non desiit , nullaque a tas unquam da R on

sard i laudibus tacitura asse vidabatur. At , quamvis Bo

la um gravi ter errore constat, cum ideo Bertaltum P or

ta umque modestiores fuisse contendit,quia i is R onsar

dica disciplina ruina documento fuerat, primo tamen

poetarum proventni , qui novorum rerum auctores exs

titerant, nova qua dam a tas paulatim accreverat, i is

dem prope studi is imbuto et ad P leiadis ducam velut ad

magistrum conversa , qua vero recentiore quasi nota gal

licam poesim signavit. A lteri , sicut Borto ssius, R onsardi

ca omplitudinis ac sublimitatis modum excesserunt tum i

dnmque dicend i genus sunt consecto ti , Vasconicis auribus

aptiss imum ; a lteri contra , cum tantam ingeni i vim non

hoberant .at m itiore indole essent pra diti , magistri at

vitia et virtutea attennaverunt.

Nobis Valkelini Artem excutientibus , sive ad pra cepta

doctrinamque , sive ad scribendi rationem et pangendorum

versuum artem respiciomus , eum apparebit R onsard i qui

dem disciplinam nunquam daseruisse , sed quidquid apud

gallici Pa rnassi principem audacius liberiusque esset ,cum in poetico m inus probavisse , tum in d icend i genere

multis condimentis mitigavisse , et ex omnibus magistri

discipulis aos voluntatis quadam inclinatione anteposuisse ,

— 1 10

qui primum R onsardica Musa impetum cohibere potins

quam urgera ac properare tantabant. Cartoni critici qua

tenus P leiadis vestigia Valkelinus sit secutus . Alteri Artem

poeticam quasi quoddam R onsard i ipsius testamentumessa putout , cui mortui paulo ante vatis voluntates rel igio

sissime mandata sunt quod quidem judicium, quamvis in

summa rectum essa foteamur. tamen ,si nili il ax eo rem it

tere liceat , non satis laxomanti habere nobis videtur.

A lteri contro (l) contandunt M alherba Bola ique officia

a Valkelino anticipata esse,at, quanquam summ is laudibus

R onsardum cumulet, eos potins religioni cuidam ottri

buisse,quam sincera fide et ax animo quid da i llo sentirei

exprompsisse nihi l a l iud , si i is cred itur , Ars poetica ast,

nisi tropa um ex triumphata Pleiade relatum . Neutro qui

dem sententia plane probab ilis nobis videtur ; i lla vero

propius quam ha c ad varitatem accedit.

Multa tamen sunt , ex quibus pateat nonnihil discrim inis

inter Valkelini R onsard ique d iscipl inam interesse . Illud

primum animadvertendum est,Valkalinum , quamvis pris

carum a tatum genera operaqne m inim i facere solea t , non

tamen ea omnino rej ecisse . Immo moralibus prioris sca na

fabalis , festivis maj orum cantilenis laudes quosdam ,ut

supra relatum est,libentar tribuii . Ipsa autem d il igentia

,

qua media a tatis monumento persequitur ac colligit , non

eum esse ostend it Valkelinum , qui , ve lut R onsardus pri

m iqne ejus discipuli , quidquid in ga l l ica poes i vernaculis

tanquam radicibns innititur , omn i oblivione s ilentioque

sepaliri velit. N on dubitandum est , quin Ars poetica, s i,

a liquot ante annos,a quol ibet P leiad is poeta composita

esset,nullam domestica vatustatis curam habuisset , at

quidquid gra carum lotinarumque l itterarum lnm ine cornis

set , penitus exstinguare esset conata .Valkelinus contra nus

quam comm illi t , ut omedia a tate recentiorem poes is nostra

(Il G cnty . A r tis p oelica:p ro:/a lia.

https://www.forgottenbooks.com/join

— 1 12

dederat. In tertio libro Valkelinus eos deridat , qui in do

mesticam d icend i consuetudinem latinus voces nullo discri

m ine importabant , quas i his adventiciis marcibus nostram

l ingnam d itorent , potins quam perturbarent et adultera

rent. Hanc quoque licentiam prudentar R onsardus sibi

sumpserat;sed non infitiondum est nonnullos ejus discipu

los hanc verecundiam hand imitatos esse ;hos reprehendit

Valkalinns, qui

veulent prendreLe latin o la barba et vulga ire le randra (I ).

Quamvis omnia prope R onsard i da i llustrando l ingua pracepta sibi adsciverit, est tamen in R onsard ica dicendi ra

tione , qual ia saltem in pindaricis pra sertim odis incohato

erat,nonnihil aspari et ardui , quod ab facil i m itique Val

kal ini ingenio abhorret. N on enim ignorat lingnam , ex quo

Ballaius Defèns ionem edid it , hand unam eondemque per

tot annos permansisse

Car depuis quaranta ans dasj a quatre oucinq foi sLa faqon a changé da parler en francois

Porta i autem sermonem , ut dulciorem liquidioremque , plu

rim i facit. P ostquam ,in primo l ibro

,cunctos a quales

poetas, qui sonellorum genus coluerant

, ordine recensuit

ha c odicit

Desportes , d’

A polon ayant l’ama remplie ,Alors que nostre langue estoit plus accomplie ,R eprenant les sonnets , d

’

art et de jugement

P lusque devant encore ascrivit doucement.

Hanc sermonis suavitatam sectatur Valkelinus , eamqne

potins a P orta o quam a R onsardo prioribusque ejus dis

cipulis effictam et expressam esse orbitratur.

(l) A rs p ool., lib . Ill.

(2) Salin e .

— 1 13

Da tota pangendorum versuum ratione , R onsardi con

suetudinem ,ut inferius paulo appareb it, Valkelinus im ita

tur.Sad , cum o li i magistri nom ine exemploqua abuterantur ,

oudacioram ipsa licentiam cavet. Sexti decim i sa onl i

poeta ,non contanti quod veterum genera sermonemque

mutuabantur, gall icos versus , ut antea dictum est,ad gra

cam lotinamque prosodiam accommodare tentavarant.

Immo, si Agrippa A lbinio creditur , j am ante sextnm deci

mum sa culum versus istiusmodi conditi erant ; i lle enim

I liadem et O dysseam in hexametros a M osseto quodom ,

quinti decim i sa culi postremis annis, translatas se ipsevidisse offirmat (I) . Quam quidem inveterati moris repen

tinam mutationem Sibiletus non probat , Bella ius vero (2)recipere videtur.Quinquagesimo tertio sa culi anno disticha

Jodellius compon it. Tribus post annis , P ascas ius , auctore

R amo , elegiam ejusmod i versibus mandat. Paulo post

Jacobus a Ta l ia da versibus gra co latinoque mora pan

gend i s commentationem (4) edit, in qua tanto rhythmorum

sotietate se coptum esse confitetur, ut aliam viam ad P or

massum sibi aperuerit , a G ra cis tantummodo Latinisque

j am antea tritam . Sexagé simo sa onl i anno novum hoc

carm inum genus adsciscit Baifius , quippe qui poesim cum

musica artioribus quibusdam vincul is conjungendam cen

seat. Doctissim i prudentissimique viri hanc versuum ratio

nem accepere : Ra pinus , Sammarthanus , P asseratius ,

multique ali i , quorum nomina referre non interest,Baifii

exemplum val secuti sunt vel saltem laudavare . R onsardus

ipse , ab ejusdem generis carminibus m inime a l ienus , duas

odos Saphico more composuit, in quibus syllabarum pro

sodiam ,non omi sso rhythmo, observat Quamvis Valke

(1 ) P oli loo mmm mooloos du siour d’A ubigne.Genève .

(2 ) De/îom o ol i lluolm lion , etc.;Il,'7.

(3) 1562.

(4 ) La ma n ier o do fa i re dos ver s on franeoz'

s comme on gr ac ol on la lin.

(5) P rimus qui i s tiusmod i versus lacerat, Claud ius quidam Bo le tus, s i P ascasiocred i tur, fui t.(Qua s i . do Fra ncia , lib .VII, cap . XII , foi .

G .

— 1 14

linus ab omni novitate abhorrere soleat. non tamen fieri

potest, ut ea fund itus repudiat , qua tot celeberrim i votes

eruditissim ique Gallia judices probavare . Itaque non ansus

quid santiat aperte ac plane confiteri , ad posteros ab a qua

l ibus appel lat

Je ne scay si ces vers auront authoriteC’est à toy d

’

en jugar.saga Postérité (I ).

Sed non tantum latet sub his involucris intima ejus 0pini0 ,

ut versibus ve terum mora factis favissa ex istimetur. P osteri

vero , ad quos appellat.da h is , quanquam iterum oc sa pins

recrudescera tentaverunt, eadem , qua ipse , sensere . N on

hic locus est dissarendi cur a Latina consuetud ine abhor

reant nostri versus. Ipse Jacobus a Talia in commantatione

ha c scribit: Nostre parlar vulga ire n’

est pas propre nycapable a recevoir (1 -

s h ombres et des p ieds. Volkelinus

quidem nullam sententia sua causam all‘

art :ai tamen gra

tulandum est quod domesticam poesim ob andaciss imis

eorum impetibus defendit , qui ipsom votum l ingnam quasi

incudi raddere volebant at ad veterum im itationem fingere.

N on al iter da vers ibus Latinorum ritucondi tis videtur ipse

sentire,quam P ascasius , qui hos poeticis lus ibus adnume

rat P rudentissimus cautiss imusque R onsardi discipulus,nihil adm ittere solet

,etiams i magistri vestigia sint dese

renda ,quod insolentins et inconsidaratius videatur.

Illud vero Valkelinum a R onsardo ac plerisque ejus dis

cipulis maxime sej nngit , quod ga l l ico P arnasso omnes

Gra cia R oma que deos expellere vult,et ad christiana

argumento trag icos pra sertimque epicos votes revocare.

Cum recentiores sexti decim i sa onl i poeta ad veterum

imitationem totos se fingerent. non modo poesis tanquam

supellectilem ab i is arcess ivere. sed etiam . eorum cultu

(I ) L ib . Il.

(2 ) O p . ci t., lib.VII , cap.XIII, lol.650.

https://www.forgottenbooks.com/join

1 16

quisquam poeta sumat.qua ad christianam rahmonem non

pertineat

P lanst auciel que tout ban , tout chretien at tout sa int

Le Francois ne prist plus de sujet qui fust feint lLes anges à miliers , les ames eternelles

Descendra i ent pour oui’

r ses chansons immortel les

Terti i denique l ibri fina. G ra corum ipsarum , qui domesti

cas ipsi fabulas celebravarunt , exemplo et auctorita te se

non immerito tuetnr

Si las Grecs comme vous Chrestians eussent escrit.

Ils eussent las hauts fa i ts chanté da Jésus-Christ.

Doncqnes a las chanter ares j e vous invite .

Jam vero poetas a quales compellat pra sertimque amicum

P O Pti? um

Desportes , que ta Musa à Dieutoute tournee

Ne soi t des vers d’A maur désormais prophanae !

H ebdomadem Bartassius j am , ut supra dictum est, cam

posuerat, in qua Dei opera summa carm inum magnificentiacelebrat. N on multo past R onsardus poema de Lego

incohavit, cujus triginta tantummodo versus usque ad nos

pervenerunt. Valkelino igitur , qui magnum ejusdem gene

ris apus da Davidis pra clare factis arsus erat, magistri

i psius exemplum pra se farra licuisset. Sad mullam ab a l iam

causam R onsardus sacri carm inis argumentum aggressus

erat , nisi ut pa ne incredibilam a muli Bartassii gloriam

obscnraret ;at, quamvis octoges imo secundo sa culi anno

christianorum poematum corpus quoddam , cui titulus

M asa christiana , ex pra clarissim is a qualium votum ape

ribus excerptum esset,quasi pr0phana lascivia non sem

per se indulsisse cotholici poeta testori voluissent, vere

tamen dici potest ad gra ca antiquita tis deos , heroe s,fabulasque potius quam ad christianam religionem , lyricam

epicamque i ll ins a tatis poesim pertinere .

1 17

Quad vera ad tragoediam spectat , argumento ex sacris

h istori is patito nunquam poeta amo ina daseruerant. Qua

dragasima sa culi anna Bnchananns in Burdigala collegio

duos dacuit fabulas , qua , quamvis ad imitationem gra ca

sca na accammadata assent , ex Scriptura tamen matariam

hauseront ; una enim Joannes B ap tistas, altero autem

Jeplzte inscripta erat. Undecim past annis , Theodorus Beza

myster ium quoddam ,in Lausanna Univers itota, sca na

mandavit , cui titulus A brahamus .Jodellius quidem , justa

legitima que tragoedia parens , non j am ex christiana rel i

gionis monumentis argumento petiit, sed ex gra co latina

que antiquitate.At quindecim past annis , quam C’leopatram

ipse docuerat , tres tragoedias M osurins composuit, qua

David pugnans , fuyions, victor inscripta sunt. Eadem feretempore Florens Christianus Bnchanani tragoediam gallicavartit. Septuagesima secundo sa culi anna , Jacobus a Ta l ia

fabulom docet, cui Saitlfa r iasas titulus est , et , in commen

totiana , quam in prima operis fronte pra pasuit , argumentoex sacris h istoriis housto valde commendat. Octo pastann is G arnerius S edeciam theatra comm ittit. In prim is

denique proximi sa culi temporibus,Antonius a Monte

christiana Dae idem, sive A da lteram , et A man/am,sive

Vani talem ,sca na mandai .

Ceterum , Gra ca Latina que tragoedia im itatio , qualem

effinxarat Jodellius , dramatica media a tatis genera non

penitus exstinxerot. P ervenit ad nas fabula qua dam da

Caina a Thama G alla , octogesimo sa culi anna , composita ,

qua , quamvis tragoedia titulum ferat,n ihil a l iud est , nisi

mysterium. Normannia provincia,in qua natus erat Valka

linns et totam a ta tem agit, christianarum fabulorum stu

diosissima tune etiam permanserat, postquam gra ca lati

na que vatusta tis persona sca nam nostram j am invase

rant;nec dubitari potest,quin poeta myster i is agendis

sa p ins interfuerit.N on tamen ejus generis formam retinere veli t veterum

— 1 18

enim amontior est, quam nt domesticos votes gra carum

romonarumque ratiani ga ll ica poemata non optare jubea t.Sed i llud aptot

, ut christiana argumento christiana que

persona ad perfectom antiqua tragoedia effigiam accom

madentur

He quel pla i sir sera it-ce a cette heure da voir

N os poètes chrestians les facans recevoir

Dn tragique ancien, et voir a nas misteres

Les payans asservis sous les loix sa luta iresDe nas sa ints et martyrs , et duvieux testament

Voir una tragedia extra ite proprement (I)

Jom vero mul ta indicot ipse argumento , qua poeta ,val

ex Scriptura , velex christianarum rerum antiqua memoria ,

haurira possnnt

Au l ieud’une Andromeda aurocher attaché e

Un sa int Georges venir bien armé , bien monté ,La lance a san arrest

,l’

epae a san costé ,

Assa i ll ir le dragon qui vena it etfrayable

G anlnment devarer la pucel le agreable .…O belle catastrophe 'Ou voir un Abraham , sa fay, l

’

ange et son fils ,Voir Joseph retrouvé ! les peuplas deconfis

P ar le pasteur guerrier, qui , va inqueur d

’

une fonde

Mantra da Dien les fa its admirables aumande !

N on is fui t Francia tragoedia cursus,quem Valkelinus

optaverat. Nostri enim poeta magis atque magis a chris

tianis argumentis obharruarunt;vel , quotiens tabulam oli

quam ex socris h istoriis haurira valuerunt , in spectatarum

fastid io plerumque incidere. Corneli i P olyeactas m inimum

apud doctissima elegantissimaque septimi decim i sa onl i

https://www.forgottenbooks.com/join

120

dum corruptam ad sanitatem revocavit. Multum quidem

R onsardo adam it , nihil prope oddidit.Quidquid autem correxit et emendavit, ad grammaticam

pra sertim et ad versificatianem pertinet. Valkelini vero

neque in sermone neque in versibus est a liquid,quad

M alherba severitotem pra significare videatur. Interd icit

hic poetis hiatn;sententiam ex varsuuna in alterius ini

tium transilira vetai ;nullum carmen recipit, in qua hemis

tichii ca sura sensum ipsum non suspensum teneat;nullum

probat rhythmwm, qui teretiss im is auribus non aptus sitaculorumque ipsarum artissima religioni non serviat;

omnem denique verborum inversionem ex poeti co sermone

excludit . N ullam autem ex his legibus a Valkelino serva

tam esse vere dici potest.Etiams i totum nastri poeta opus in duas portes dividi

aporteret , quorum altera R onsardi im itationi concede

retur,altera vero , Satira scilicet et Ars poetica , o magistri

vestigi is poululum declinaret, non dubium est , quin ha c

ipso ad meram Kansardi disciplinam pertineot. Hiatus mit

tamus , quos nusquam cavit sa pissime in ipsa Arte fit ntsensus , quem praximus versus usque ad finem non per

duxit , in primos a lterius carminis syllabas relobotur. In

numera sunt exempla

S’

ilmarche deda igneux par dessus les planqans

Des a ires (Lib . I)Et s

’

Homere il seconde

En age (Lib. I).

Le jardinier fasché da voir les pieds superbes

De ce houta in (Lib. II).

Hem istichi i ca sura nihi l fixi certique est , quom inus una

quolibet ex omni bus versus syllabis ins ideat

En recompence i l fa it memaire da R emband (Lib . I).M a is depuis i ls se sont polis à l’avantage (Lib . II).

Lucile a R oma m ist la nouvelle en lum iere (Lib. II).

121

R bythmom n quidem Valkelinns non incuriosus est, sed

tamen licentiam aliquondo sumit, qua , quanquam apud

am icum ,M alherba indignationem profecta movisset. Ver

b o rum denique inversiones , quos R onsardus in sermonem

po eticum princeps induxerat, in Arte creberrima occur

runt

Pour un si grand ouvrage en franqais accompl ir (I) .Autrement Apalon ne guidant pa int nas pas

Monter an double mont ne nous saufl’rirait pos (I) .

Et truchemens des dieux beaucoup les appela ient (I) .Les autres plus legers les actions legeresIm ita ient des prem iers (I).

P ar ci por la meslé rien icy tune lis (I) .

Quod ad lingnam attinet, ex qua tat vocabula M alherba

e xpnlit, fotandum quidemest non eadem scribendi colare

A rtem poeticam imbui , qua pastarolia adulescentis Volke

lini poemata . Quidquid nim is ardui in primis R onsardi car

m i nibus erat , poeta master, ut j am dictum est , maturis

pra cipne in annis , cavit lenior et m i tior , senecta acce

dente , l‘

actus est. Sed tamen eadem prope da lingua ipsa ,qua P leias , sentit. Inveniuntur in Arte poetica et propogi

nes (1) et diminutivo verba (2) et composita gra co more

epitheta (3) et omnia denique R onsardici sermonis quasi

instrumento .

Cum nulla da versificatione pra cepta Volkelinus tradot,

exemplo , qua omnia prope i lli R ansordaqne communia

esse ostenderent, ex ejus Arte hausimns. Nunc vero

locus ex hac excerpendus , in qua , quid da tota sermonis

ratione judicat, Volkelinus fuse lotequa expramit. Nihil

l ) Halener (lib . I ) , outer una chanson etc.

(2) N ouvelet, verdelet (lib. Il), fleurettes , vermeillettes (lib. Ill), etc.

(3) Douz-bellone agneaux (hb . I ).Satyre pied-d e—bauc (li b. Il), ete.

122

autem scribit, quad ad Kansardi doctrinam non plane res

pandare videatur

Tupeux‘

faindra das mots dont an n’

a point usé ,Et puis las mots nouveaux que les nostras inventent,Qui da l

’ital ien lo langue representent ,O uqui sont dum il ieuda lo G race amenez ,Sarant recens , pourvuqu

’

avec propre motiereLa France rarement en sai t fa ite héritière ,Et tous les mots qui sont proprement FraneaisezEt tous ceux qui ne sont dufrancois dasgnisaz ,

Et les vieux composez desquels tousj aurs en France

O n usa it o l’égal da la grecqua élaquence (I ).

In hoc Artis poetica loco morori non necesse est :eadem

fare sunt, qua apud P elletorinm j am invenimus ;nul lum

Volkelinus illustranda l ingua modum omittit,quem R on

sardus Bellaiusque commandoverint.Poetas denique eorum

exemplo hortator, ut ex variis omnibus dialectis verba

patant

L’idiome norman , l

’

angevin , la monceau,

Le franca is , la picard , le pol i tourangeau,A prens , comma les mots da tous arts mécaniqnes ,Pour an ornar apres tes phrases paetiques

Jom quidem in aliqua secundi libri loco , quem supra rattu

l imus , invectns erat Valkelinus adversus has votes , qui ex

cunctis Gal l ia pravinci is insolentia vocabula in l ingnam

inferre tentabant sed non a se ipse d issentit;ha enim

criminationes ad primam R onsard ici sermonis asperitatem

pra sertimque ad oudaciores magistri discipulos specta nt ,ex quibus unius , Edaardi M aninii , nomen et

,exemplum

citantur. G allicum sermonem ,non fortasse qualem R on

https://www.forgottenbooks.com/join

QU IN TU M . CA P U'I‘

VA LKEL IN US ET DO L:E US INTER SE CO N FER UN'

I‘

UR

N ih il Bola us o Valkelino mn tnatus est :ah illa superiori s voti s poeticam ne lee

tam esse quidem pra certo haberi potes t. U triusque A rtis canteruntur arda ,

[arma , d i scipli na :Dala i portino , quamvis non sa tis jus tam int1marum rerum

rationem ducat, vaga et inca rnpas i ta Valkelini licentia lange anteponendo es t.

Illius poema , multa gravina oc pres sm s,n ih i l laxomanti severi s d idactm i generi s

legibus conced i t ; in Valkelini autem opere ni tidus quidam color fam iliarisqne

licentia laudari posaunt, quamv is ille non sa ti s senns es se , ha c vero ultra modum

lascivire solent. De summa poesis di sciplina non multum poeta nos tra Bola us

odjecit, ms i quia , s ingulorum poematum leges cart ina exprespinsque descn benda ,votum ingen ium angus tioribus aliquondo spoli is inclus i t ; i lla fui t pra cipua

Dala i gloria , quad fi ancica paesi ra tionem ipsom pro firm i ss imo fundamento

supposa i t. P anca da utriusque votis sermone oc versuum pangendorum arte

d i s serontur. N e illud quidem abhvi scendum ,nullam pa ne auctori ta tem Val

kalini poetica fuis se Dala i vero A rs suprema quasi poesi s norma, ut ed ita e st,ab omnibus poeti s eritici sque judicato ma , e t nunc etiam summa in honore

habetur.Volkelinus sa culi sul lasciviam ac tumultum pra se ieri ; sed in omnium rerum

certamine ac controvers ia i i jam fructus na ti sunt, qua s falicioris a le tis poetaolim decerpent.

Continuus est a R onsardo ad M alherbam ,a M alherba ad

Dola um gall ica poesis tenor. Vere dici potest VolkeliniArte ipsius Dala i Artem quasi anticipatam esse. Imma cri

tici quidam contenderunt plurimo Dola um a Valkelino

mutuatum fuisse, eumqna accusaverunt, quod nullam su

perioris poeta mentionem facit. Nullum vero argumentum

afi‘

erunt, unde Bola us ab hoc aliquid hausisse manifesta

appareat;duorum enim vel trium versuum cognatio qua

dam non tantam vim habere potest, nt septimi decimi

sa onli poeta et furti et ingrati animi crimenmerito subeat .

De Vergil io hoc Valkelinus scripserat

N ul ne peut en sa langue atteindre a sa hauteur (l).

Bola us vero prim i l ibri initio

Un téméra ire auteurP ensa da l’art des vers atteindre lo hauteur.

(ll Lib. 1.

De sca na discipl ina ha c Volkelinus

La theatre jamais ne doit astra rempliD

’

un argument plus long qua d’

un jour accompli (I ).

Illa autem Bola us

Qn’en un lieu, qu

’

en un jour , un seul fait accompl iTianne jusqu

’

à la fin le théàtre rempli

A m bo ha c exemplo , pra ter qua nullum aliud , olicujus

s a ltem momenti , raferri potest.non ad id valere arbitramnr ,ut Bola us Valkalinum vel imitari , vel etiam nossa cre

d a tnr tota enim,versontnr in locutiane quadam , quam

s ib i unica Valkelinum orrogare absurdum esset , et in duo

bus rhytlwnis , quibus nihil tam exquisiti reconditique

i nast , ut eos Bola us sparite invenire non patuerit. Quod

v ero ad locos attinet, in quibus ea dem prope sententiad iversis verbis ab utroque vate expromuntur , crebros qui

d em eos esse non infitiandum est;sed illud ex his tantum

inferri debet , non Valkelino Dola um ,sed Horatio et Do

la um at Valkalinum obsecutos essa. Ali i tamen loci referri

possunt , in quibus ambo , quamvis Flaccum non imitantur ,

eadem pa ne d isserunt. Primi libri initio , ut unum saltem

exemplum proferomus , Bola us suum cuique vati genus

assignat , et omnes omnia non tentare passe docet quad

quidem Valkelinus in prima quoque l ibro j am scripserat

Des poètes ainsi l’un fa it, etc.

N ihi l vero mirandum est,quod duobus A rtium scriptoribus

eadem aliquondo occurrant. Ut ipsa alt Valkelinus ,

Qui va mesme chemin at fa i t mesme voyage

Quelquefois se rancontre en un mesmo passage

Ceterum , etiamsi ab ingrati anim i crimine sui Dola um

(Il Lib. Il.

(2) L ib . III.

(3) A tartia decima varsn usque ad vices imum sep timum.

(4 ) Lib .

126

mores non vindicarent , illud profacta non moda nihi l a

Valkelino hune excapisse , sed ejus A rtom ne novissa qui

dem ostendit, quod domestica mediam per a tatem poesis

historiam penitus ignorat , minimam vero et praviss imam

sa pins sexti decim i sa culi notionem habet. Fieri quidem

patuisset , ut, etiamsi Valkelini apus legisset , non tamenpoesim nostram a ltius quam a Villano repeteret; sed

quamvis omnia , qua cumqua anta M alherbam nostri poeta ,

pra ter Villonem ac Mare tum , compasuarant, null ius esse

prati i ratus,non saltem in poesis historia tam graviter

aut tam sa pe peceavisset. Quomodo enim credi possit Val

kal ini A rtom Dola o notom fui sse,cum nostras majoras a

theatra abhorruisse , vel mg,/storia a peregrinis (1 ) qui

busdam acta essa doceat ? Cateras errares , in quos delabi

tur,arguera non apus ast: tanta superiorum a la tum

imparitia non intallegeretur , si Valkelini penitus insolens

et ignarus Bola us non fuissat.

Sed ambarum Artas poetica j am camparanda :quorum

ordinem primum ac d ismsitianem perpendemus ; deinde

tota utriusque operis forma , tum universo discipl ina confe

rentur ; panca denique da poetico sermone ac versuum

pangendorum ratione dicendo erunt.

De ordine in Valkelini Arte al iquid j am attigimus. Quod

poeta i lle , qui multis natura muneribus instructus ornatus

qne erat , in summam hominum oblivioném tam cito venit,nulla manifestior causa est

,quam quia , velut artifex de

quo Flaccus et ipse noster mam inernnt , totum ponendi

p ascins aperisque summa infelix , n ihil prape unquam ,nis i

incampositum ac confusum , condidit.Bola us contra ordine

ac via proced it. Hand negandnm quidem est ejus divisionem

, qua nec poesis historia, neque naturali quorundom

generum inter se cognatione nititur, non satis ad varitatemaccadere et ax poeta arbitrio sa pins pendere. N on bene

(I ) P èlerins.

https://www.forgottenbooks.com/join

— 128

multa longius a Valkelini varbosa diflusaque licentia , qua

tamen suam ipsa jucunditatam aliquondo habet. N on carte

ai crim ini i llud verti potest , quad nimiam remiss ionem

cavet:sed inter salutam lasciviam et ferreom severitotem

medium quoddam erat. Nulla fare in quottuor Dala i l ibris

digrassio invanitur , nisi cum , ultim i initio , Flarentinum

quendam inducit, qui ex pessima medica optimus orchitectaevoserat.Omni ornamento obstinat, nec nllum laxomantumsibi ipse eoncedit. Valkalinus contra quam plurim is verbo

rum sententiorumque lum inibus suum poema ornat et dis

tingnit. Summa diligentia nimiam austeritatem evitat :

i taqua sim ilitudines , figuros ornamentaque alia ex a l i is

serit. Brevis quidem aliquondo ast, cum pra cepta tradit et

votes artis leges docet: imma quidam ejus versus referri

possunt , qui in proverbi i consuetudinem , valuti tot Dala i

carmina , merito venissent (I ). Sed non semper aroum ten

dit et ramissa propri i ingeni i vena tatus plerumque indulgat. Est in ejus Arta al iquid la ti et festivi . Nihil , ut

exampla aliqua profaromus , jucundius esse potest, quamha c j am relata similitudo inter poeta ingenium placidaque

lacus a quara . In primo l ibro artem carminibus scri bandis

necessariam esse eadem prope venustate et gratia perfiguram ostendit

Quand un homme va pour un plaisant sonlosDans qualque beaujardin drassé par entrelas

D’

a ires , da pourmenairs et de langues allees ,Portis diversement an sentes egallaes ,S’ i l marche dé da igneux par dessus les plancons

Des a ires , compartis en diversos facons ,Et qu’i l rompe en passant les bordures tonduesEt d

’

un genti l dada] les hayettes fendues

Au l ieu d ’aller joyeux par les peti ts sentiersDivisant le parterre en sas divers quartiers ,

(l) Ce sant tableaux parlante que les vers bien as cri ts (lib.l).

— 129

Le jardinier , fosché da voir les pieds superbesDe ce houta in gastar son jardin et ses harbes ,De mots injurieux a lny s

’

adreSsera

Et hors da san jardin depit le chassera .

De mesmo an tous les arts formez sur la natura

Sans art i l no faut point marcher à 1’aventure ll.

Bola us ha c da rhythmo j ej nne scribit

Aujong da la ra ison sons peine alle fléch it ,Et , loin da la gener , lui sort et l

’

enrichit

Valkalinus contro aptissima j ncnndissimaque figura utitur

Comme on void que les voix fortement antonnees

Dans le cuyvre°

etreci des trampettes sonneesJettent nn son plus cla ir, etc.

In secundo libro non satis paesi esse , si placeot auresque

mulceat, eadem pr0po mado ostendit :

Comme en la vigna on void dessaubs la fanille verte

La grappe cramoisie estro souvent converte

Sans qu’on la pnisse vo ir, a insi soubs les discours

D’

un conte paetique et dessaubs les amours

Des horas et des dieux entremeslez da fables

Sant das ensaignemens richament profitables .

Nec timet Valkelinus a proposito nonnnnquam digred i , ut

festiviar fiat. Prim i libri fine da P olygnoto , Scapa et Diocle

tribus A ntigani pictoribus, historiunculom quondam lo

quociter norral;secundo in l ibra , j nventutis sua a tatem

respicit , cum , ut ipse alt,

sans haine et sans anvie

Nous pas sions dans Po itiers l’

avril da nastro via.

(1 ) Volk .A n pool., li b .

(2 ) Bol.A n pool., lib . 1.

(3 ) Volk . A n p ool., lib .

G .

130

Multa alia exampla allegari passant :ha c vera , qua supra

rettulimus , satis ostandnnt quomodo didactici operis severi

totem temperet noster poeta . Illa ipsa festivitas eum carta

in vitium sa pins trahit:parum pressus ast , nim is verbo

sus , et ingeni i sui prompta facil itate plus a qua delectotur;verum tamen in ea nitidus quidam color fam iliarisqne

licentia laudari possunt, quamvis i l le non satis sonus esse ,ha c vero ultra modum lascivire soleat.

De pra ceptis ac summa poesis discipl ina , non mul tum

Valkelino Bola us , ut j am dictum est , add ìdit , eam vero

laudem sibi vindicara merito potest, quad s ingulorum paemotum leges cortins expressiusque descripsit. Nihil dubi i ,nihil incompti esse sinit poeta ;da omni re , qua ad poes im

pertinet , decretaria quasi modo jud icat ; ejusque breves

acnta que sententia sanum illud at acre judicium testantur

cujus ipse sibi cons .—i ns est. Magna quidem ha c virtus ;sad , cum cuncta poesis genera fixis definitisque lim itibus

includere tentaret votes , timendum erat,ne poetarum

venam angustioribus spatiis aliquondo circumscriberet .

Quod quidem vitium non semper vitara potnit.Epigramma ,

cujus vim recto Valkelinus expresserot, artioribus term in is

Bola us constringit. Trag a diam austeris legibus subicit ,

qua ,etiamsi o Valkelino j am tragico operi essent impo

sita,ram issiores tamen apud hunc esse vidabantur. Sed

alia qua dam gravins reprehend i debent. Idyllii , da qua

pauciss ima Volkelinns scripserat , naturam fuse lotequa

explanara vult sexti decim i sa culi poeta ;at , quanquami llud opus rustica puel la compara t, versuum in hac ipso

loco magnificentia parnm ad eam s implicitatam opto potes tvideri , quam s implicissimo generi ipse occommodori recte

jubet (l). P indaricam adam non satis intellegit , cujus leges ,

qualas ab eo docentur , ad id voleront,ut nescio quem

d ivinum mentis instinctum frigidus poeta ossimulorat e t

i l) V. Egger. O p. c it., 27° logan.

https://www.forgottenbooks.com/join

Sed bene novit artem cuilibet operi necessariam esse

Tout par art se fa it , tout par art se construit

Et sur tous le poète en san daux exercice

Mesle avec la nature un plaisant artifice (l).

Ingenium etiam , quamvis arte fartunatius esse putet, judicii et rationis imperio sub icit

R ends aubon jugement sujette ta f'

ureur

Imma in sim i l itudine aliqua , quae supra relata est, pae

s im non a g resti new ari sed cultissima comptissim0que

harta camparat . Sed , quamvis multum in scribenda sauae

menti tribuat. tamen extra modum numerumque saepius

eum vagari i'

atendum est. Paesi nastrae acriare ac seve

riare disciplina apus erat, qum audaciarem ac lasciviarem

r atum impetum comprimeret. Itaque , etiamsi Balaeum

poeta rum venam aliquanda artius coercere sit fatendum

optime tamen de francica paesi meritus est , cui vaga omni

solutaque licentia interdixit ac pra firm issima fundamenta

rationem ipsam supposuit.

N on certe pervenisset Valkelini Ars poetica in tantam

posterorum ablivianem , quamvis instituendae paesi nas

trae et ard inandae impar esset , si , seu versibus , seu scri

bendi genere , limatiar fuisset. Sed nulla ex parte tantumclaud icat. P enitus ignarat Valkelinus quomodo duodecim

syllabarum v ersus , quibus utitur , regi fiectique debeant .

Quanquam sexti decim i saeculi paetae , R onsardus in prim is , nullis laud ibus magis commendentur , quam quod

peritissim i carm inum artifices t'

uerunt , non tamen negan

dum eos magni versus vim et formam parum intellexisse .

Valkelini carm ina , saluta incanditaque copia praflueutia ,

temere ferri videntur ;non quidem illud vitia ei vertendum

est. quad non certa constansque caesura s it, quodque ver

sus a lter saepius in a lterum transiliat ;sed ex hac licentia ,

_ 133 _

quam nostri saeculi poetae perfectas prope arti subj ece

runt, Valkelini versus nihil nisi claudi et h iulci ducunt;

eam nullo discrimine usurpat , quas i hanc tantum vim ha

bere deberet, ut poetam al ias ex ali is versus fundere , omni

lege solutum , pateretur. Vagatur carminum modus , et,incerto gressu, nunc praperat , nunc languet;modo sex ,

modo duadeviginti syllabis consta re versum dicas. Quan

tum inter Valkelini Bolaeique A rtem in hoc inters it, ex

planare j am non opus est. In hujus carminibus nihil vagi ,nihil non fixi sensus semper una cum rl:ytlzma in hem is

tichio suspend itur , in versus fine terminatur. Illud certe

apud Balaeum reprehendi potest, quad ad unam eamdem

que norman paene omnes versus , quascumque pangit , redigere videtur pendulum enim harolagii pondus vibrari

diceres , cujus ad fixas matus numeri modique se fingerent;sed haec ipsa constantia , quamvis laetiar saepius varietas

desideretur , paetae versibus acutum quendam rigorem

praestat , quae cum didactico genere plane congruit peni

tus animis auribusque sententiae insident, et tanto altius

memoriae infixae manent , quanto minus vaga rem issaque

sunt carm ina , quibus inscriptae fuerunt.De scribend i genere idem inter poetamutrumque discri

men Valkelinus hullam aetatis partem Lutetiae inter aulicas egit;quamvis ejus sermo non in tanta pravita te versetur , quanta Bartassii , qui in Vasconia tatam vitam

traduxerat, nunquam tamen urbanitatem illam et incor

ruptam d icendi rationem assequi potuit, quae apud Perronum P artaeumque laudabatur. Quantum in versuum pan

gendorum arte peccaret, sibi conscius erat confitentem

poetam saoundi libri initio habemus

Fa ites que vostre grace , a riantes Charites ,Couvre icy le defaut de ces regle s escritasEn vers ma]agencez l).

[l) L ib. Il.

134

Sermomis autem vitia non ignarat, eumqna paemite t, quod

non sit magis enucleatus .

Que ne soit sa Muse et plus mette et polie (I).

R ecte haec Daniel Huetius : Si Vauquel in ava it joint à

ses ta lents la pol itesse du grand monde , i l ira it de pa iravec les plus célèbres poètes de son siècle (2) Sed nun

quam vati contigit , ut elegantiss imorum ingeniorum , qui

bus P arisi i domicilium erant,fam iliaritate frui posset.

Imma queritur saepe quod officia muneraque ipsum impe

diunt , me satis diligentem operam poematibus suis impen

dat. Sermo ejus diffusus est, nec ullam habet concinnita

tem ;verba parum idonea saepius usurpantur , totum scri

bendi genus incultum. Balaeum contra , quamvis in poeticaejus stilo solliciti aliquamdo nonnihil sit et angusti , hoc

Valkelino longe praestare manifesta patet, quod multo ma

gis presso ac proprio sermone utitur;numquam circumfluens ac redundans , numquam incertus ac vagus , numquam

memdosus est. Ars, etiam cum optime succedit, deprehend i

potest;sed nusquam in sti lo lascivia,vel indiligentia , vel

discors aliqua colorum varietas. Currente ca lamo scrip

sisse Valkelimus videtur:lituram et limae labarem magis

metuebat , quam ut enucleate presseque diceret. Baleens

contra nul lum verbum panit , quod non diligentissime exa

m inaverit ;semper sibi ipse instat et sol l icita cura omnia ,

quaecumque scrib it, ad unguem castigat.

Ut j am paucis verbis concludatur, si ad tatam utriusque

operis discipl inam spectamus , septim i decim i saeculi poeta ,

quamvis Valkelinum ne movisse quidem videatur , eadem

saepe vel sim i l ia docet, sed multo magis expressa praecepta

trad it. Quod ad poesis historiam attinet , Valkelino certe

cedit Balaeus. Hoc praesertim superiori vati praestat, quod

Lib .

(2 ) O r igina , p .556.

https://www.forgottenbooks.com/join

— 136

acum ina , jejuna sermonis sanitate , suae ipse aetatis virtutes

effingit septimi decimi sacculi vates , ita Valkelimus a

Frax ineta vere ad i l lud sextnm decimum saeculum pertinet ,cujus et lasciviam , et tumultum ,

et nondum admltam lim

gnam , et nondum digestam erud itiomem prae se fert ;sed

in omnium rerum certam ine at controversia non oblivis

cemdum nobis est eos j am fructus natas esse et paulatim

mitescere,quos felicioris aetatis paetae ol im decerpemt . Ad

sexti decim i saeculi origines perfect”a tandem proximi

saeculi poesis revocari debet. Inter vates Kansardi aequa

les , nemo magis quam Valkelimus , inter Valkelini operamullum magis quam Ars poetica hoc verum esse confirmat.Etanim , in hoc centum prope annorum spatio

,quod

Fabri Arte usque ad Valkelinum emems i sumus , m ira modo

profecisse mostram poesim memo infitiari potest , quae, cum

in prim is saeculi anni s,omni poetico sensu impetuque

a l iena , nihil aliud esset, nis i verborum rhythmarumque

verm iculatum quasi pavimentum , mom modo totum j am

instrumentum et quas i supellectilem , G ra corum Latino

rumque vatum alumma , reparavi t, sed etiam novo demum

sanguine et suca penitus imbuta est, ac maximis auctibus

in magnum altumque increvit. Poetica quas i fimm ina ultra

modum efi‘

usa cohibebumt quidem M alherba Bolaeusque :

sed non defiectetur ammi s , et, intra ripas revocatus , eun

dem semper alveum retinebit.

V1m ac Pea 1.m 1

Lutetia:Paris iorum, in Sorbona

A . d. V. Rolandas mart. amm. M DCCCLXXXII.

Facuttati: Littera in Academia Parùwm i Decuma ,

A . HlM LY.

Tuus M A N DE'

I‘

UR

Academic Parisiens is Hector,

G REARD.

I N D E X

Puo…

Pam P A R S . De Fabri et G ratiani Pamtii A rtibus poeticis .

SECUN DA m us . De Sibilati Arte poetica et P antani libello

cui Quintilius cemsor titulus est imscriptus

Tu m m us . De Pelletari i , R onsardi , Laudumn A rtibus

poeticis

QUA RTA ru s. De Valkelini Ar te poetica

P r imum caput. Quid ex superioribus de A rte poetica

soris Valkelimus hauserit

Secundum caput . De poematum generibus ex anti

quitata assumptis

Tertium caput. De G allicas poesis apud Valkelimum‘

historia

Qua r tum caput . Quatenus Kansardi vestigia Valke

limus in A rte poetica servet

Quin lum ca put. Valkelimus et Bola us inter se confe

runtur.

N ance i i. Ex typta N m a'

ana Officina Quarn aro recto .