1391، تپه سوزه؛ شواهدی از استقرار دوره های مس و سنگ و مفرغ...

،شناسيوفصلنامة تحليلي ـ پژوهشي باستاند ايتاريخ هنر و مـطالعـات مـيان رشــته شناسيـتانمي دانشجويان گروه باسـمن علـانج ـجلةم

درســت مـگاه تربيــدانش 1390 -1391و هفتم ششمماره ــ، شچهارمو سومال ــس

تومان 6000: بها

نيشابور يا سمرقند؛ : ق، شرق ايران.هـ 4سدة السف :روي جلدتصوير

.مجموعة ديويد، دانمارك

ق، ري؛ .هـ 7 -6نقش برجسته روي گچ، سدة :تصوير پشت جلد

.موزة لوور

شناسيانجمن علمي دانشـجويان باستان :صاحب امتياز .دانشگاه تربيت مدرس

.سعيد اميرحاجلو :مدير مسئول .شكوه خسروي :سردبير .بيگيسجاد علي: مدير اجرايي

:تحريريههيأت بيگيسجاد علي دوآبي، سارا سقايي،، موسي سبزيسعيد اميرحاجلو

: مشاوران دكتر جواد دكتر سيدمهدي موسوي كوهپر، خادمي ندوشن،دكتر فرهنگ

.دكتر عليرضا هژبري نوبرينسب، دكتر حامد وحدتي نيستاني،

.سعيد اميرحاجلوبيگي و سجاد علي: ويراستاران .سعيد نيكروز :بخش انگليسي

:همكاران اين شماره دباغ،مهرنوش زاده ،دكتر حجت دارابي فريدون بيگلري، دكتر عابد تقوي،

فر، دكتر يعقوب محمديدكتر عباس مترجم، ،سارا فريدونيميثم عليئي، .نسبدكتر حامد وحدتي

.دفتر گرافيك بلوط نريمان جعفري، :طراحي لوگو .زهرا اميرحاجلو :طراحي جلد اين شماره

.بيگيسجاد عليسارا سقايي و :صفحه آرايي .مديران: چاپ

احمد، دانشگاه تربيت تقاطع بزرگراه چمران و جالل آل تهران، :نشاني

شـناسي،گروه باسـتان دانشـــكده علوم انســاني، مدرس، شناسيانجمن علمي دانشجويان باستان

[email protected] :پست الكترونيك

توسط اعضاي هيأت داوران به شماره بنا به موضوع، ـ داوري مقاالت اين .انجام رسيده است

هاي پژوهش«الزاماً بيانگر رأي و نظر ـ آراء و نظرات مندرج در اين مجله، .مسئول مقاالت خود هستند نيست و نويسندگان،» شناسي مدرسباستان

.با ذكر منبع آزاد است ـ نقل مطالب مجله، .استـ نقد مطالب آزاد

ت

مقاالت

1

ـ «و » آموزشـي ـ انرژي انگيزشي«رفتاري دوران پارينه سنگي، بر مبناي مفاهيمـ تبيين برخي تحوالت ادراكيـ :»يت عامـل شخص....................................................................................................................................................................... ايو عباس يلوه سيما يداللهي

25

:شناسـي قـوم باسـتان مشاهداتبرخي با كهمره سرخي، جنوب غربي شيراز،ةطقدر منميانيسنگيپارينه يك مكان مداركي از ـ ..........................................................................................................................................................فاطمه محمديزاده و عبدالرضا دشتي

34 ................................................................پدر مورتنسن، ترجمة شكوه خسروي :سهاي فصلي و استقرارهاي آغازين در زاگرگاهاقامت ـ 38 .......................................... زادمحمد بهرامي، موسي سبزي و ميثم نيك: معرفي سه محوطة جديد دورة نوسنگي در پيشكوه لرستانـ ............................................................ وندمحسن زيني: هاي مس و سنگ و مفرغ در درة سيمرهتپه سوزه؛ شواهدي از استقرار دوره ـ 44

56

پاتس، ترجمة نصير. دنيل تي: مرزي هند و ايرانيهاي ك و تفسيرهايي از ايران و سرزمينها؛ مدارواريخته و نان پزيهاي لبهكاسهـ ........................................................................................................................................................................... اسكندري، سعدي سعيديان

72

ـ ): تان رابرـشهرس( رودهاي هليلناختي سرشاخهـشتانـي باسـاتي بررسگزارش مقدمـ ـ ةمنطق و واريـميـثم شهسـ : انهـقدرودخ ............................................................................................................................................................................................... محمد دوماري

94 ..................... سادات حسينينيا و معصومهاكبرشريفي:هامعادن نقره در دوران سلوكي و اشكاني با استناد به سكه ةبررسي و مقايسـ 100 ........................................................ طيبه حاتمي نصاري وداووديداود :استقرارگاه مهم دورة اشكاني در الشتر لرستان: بيقلعه بيـ ................................................................. حصارلرويفرزاد مافي و نجيبه موس: در دورة ساسانينظام زارهاي سوارهافرزمتحليل فني ـ 110

123

تيا مولسون، ترجمة مهـدخت: بوشهر از وفهـمكشاني ـاسـدان ستخوانـواي آزاد از دو اسـت اموات در هـشداشواهدي از عرضه ـ ...................................................................................................................................................................................................... رادفرجامي

134 ........................................................ حسين صديقيان و حسين غالمي: ايران) شبه پيش از تاريخ(سفال اسالمي منقوش بدون لعاب ـ143 ................................................................................. هدي سبزعليمعليرضا گودرزي و: هاي قاجاري در بافت تاريخي بروجردكوشكـ

كوتاه گزارش

154

پـور،فيـروز مهجـور، مهـدي كـاظم : رقيـايجان شـي اهر، آذربـشناستانـباس ةدر موز) ؟( انيـيا ساس كانيـاش روزگارميراثي از ـ ....................................................................................................................................................................................... منتظرظهوريمجيد

.......................................................................................... پارسا قاسمي: اي در جنوب شرق شهرستان كازرونكشف يك بناي صخره ـ 159

معرفي ..................................مهدي خليلي : شناسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران مركزيهاي كارشناسي ارشد باستاننامهمعرفي پايان 163

........................................................................................................................................................................................................ياد استاد 170

1390 - 91، ششم و هفتمشماره شناسي مدرس، سال سوم و چهارم، هاي باستان پژوهش

وزه ه : په ۀ غ گ و س و ی ار دوره دی از ا وا

*وندمحسن زيني

)تهران 5پرورش استعدادهاي درخشان عالمه حلّي يِو مدرس مركز آموزش شناسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران مركزيدانشجوي كارشناسي ارشد باستان(

چكيدهبا وجود اينكه درة سيمره به لحاظ موقيعت جغرافيايي و قرارگيري

نشينان از گذشته تا به امروز همواره مورد توجـه مسير كوچبر سر هاي فرهنگي كنشبوده و احتماالً نقش مهمي را در رابطه با برهم

نمـوده، غرب ايران ايفا مـي پست و بلند جنوب هاي ميان سرزمينگونه كه بايد و شايد، به پيش از در سه دهة اخير پژوهشگران آن

تپـه سـوزه در بخـش شـرقي درة . نداتاريخ منطقه توجهي ننمودهشـرقي واقع شده كه در چهار كيلومتري بخـش ) شهردره(سيمره

را آب سيمره و كشكان به هـم وصـل و رود كرخـه آن دو رود پرهـاي گيـري از چشـمه بهـره يـز ناز اين لحاظ و دهند؛ مي تشكيل

، اين بخش از درة سيمره مكان ...هاي حاصلخيز و فراوان و زمينهـاي سـفالي يافتـه . ده اسـت ي براي استقرار در گذشته بـو مناسب

دهندة تـوالي مـنظم و بـدون شده از سطح محوطه نشانگردآوري. وقفة استقرار انساني از اوايل مس و سنگ تا اواخـر مفـرغ اسـت

كوشـد تـا مقالة حاضر عالوه بر معرفي استقرار مهم تپه سوزه ميز تـاريخي آن را تـا اهميت منطقه و مطالعـة اسـتقرارهاي پـيش ا

. حدودي نشان دهد

1 :كليدي گانواژدرة سيمره، دورة مس و سنگ، دورة مفـرغ، تپـه سـوزه، بررسـي،

.سفال

[email protected]: پست الكترونيك*١

مقدمهشهر در اسـتان ايـالم سيمره به بخش مركزي شهرستان دره درة

از گذشته، هاي چند دهةبنديشود كه بر اساس تقسيماطالق ميايـن . گـردد پيشكوه لرستان محسـوب مـي هايترين بخشغربي

ـ حيه از يك سو به دليل موقيعت سـوق نا ه الجيشـي در منطقـه، بهـاي پسـت جنـوب هماننـد اتصال مـابين دشـت خصوص حلقة

خوزستان و ارتفاعات زاگرس مركزي نقش مهمي را ايفاء نموده و محيطي مناسب توجه به دارا بودن امكانات زيست از سوي ديگر با

هاي مناسب كشاورزي، فراوانـي منـابع آب و مراتع، زمين از قبيلبهره بـردن از ديوارهـاي دفـاعي طبيعـي از ديـر بـاز بـه عنـوان

اهميت ايـن . گاهي مناسب، همواره مورد توجه بوده استسكونتهـاي توانـد آگـاهي منطقه از اين رو اسـت كـه بـه احتمـال مـي

هـاي ميان حوضهها و ارتباطات فرهنگي كنشارزشمندي از برهم .شده در اختيار قرار دهدياد

هـاي روشـمند و سفانه درة سيمره از بررسيبا وجود اين متأهاي شصت و هفتاد ميالدي به دور ماند؛ با ايـن حـال فراگير دههشناسـي با هدف تهية نقشـة باسـتان هايي در منطقهاخيراً بررسي

وطـه از مح 246كشور در دو فصل انجام شـد و در نتيجـه تعـداد ؛ 1385 ،شـهبازي ( اواخر نوسنگي تا عصـر حاضـر شناسـايي شـد

).1385 ،مظاهري 1389طي بازديد نگارنده از محوطـة سـوزه در پـاييز سـال

د، كـه بـر آن شـدم بـه شناسايي شي سطحي ارزشمندي هايافته

۴۵ هاي مس و سنگ و مفرغ در درة سيمرهشواهدي از استقرار دوره: په سوزهت

1390 - 91، ششم و هفتم، شماره و چهارم سومشناسي مدرس، سال هاي باستان پژوهش

الزم به ذكر است با توجه به انتشـار . بررسي و معرفي آنها بپردازمگودين (هاي دورة مفرغ مياني و جديد تقراراطالعات مربوط به اس

III ( درة ســـيمره)و تپـــه ســـوزه، از ) 1388؛ 1387 ،مظـــاهري .نظر نمودمو مطالعة آنها، صرف اين دوره گردآوري گونة سفالي

درة سيمرهشهر در بخش جنوب شرقي استان ايالم به صـورت شهرستان دره

نواري باريك از جنوب شرقي به شمال غربي كشيده شـده اسـت؛ شـود و سيمره شناخته مي بخش مركزي اين شهرستان با نام درة

گـردد از شمال به كوه مهله و از جنوب به كبيركـوه محـدود مـي گيرد ميآب سيمره از كوه گرين نهاوند سرچشمه رود پر). 1نقشه (

هلـيالن وارد ايـن ناحيـه شـده و از غرب و درة و از جانب شمالكشكان رود، كرخه را تشكيل داده و شرقي به همراه جانب جنوب. شـود تان و نهايتاً كشور عراق سرازير مـي ـت خوزسـبه دشت پس

-هاي ايالم و لرستان به شمار مـي سيمره مرز سياسي بين استان

زمستان معتـدل و در تابسـتان گـرم و آب و هواي منطقه در . رود زاگـرس بـه كـه اين بخش در منطقه ساختزمين. خشك است

شامل را هاييدره آن دنبال به و هاكوه است، مشهور خوردهچين

.هستند غربي شمالـ روند جنوب شرقي داراي كه شودمي

.شهرموقيعت استان ايالم و بخش مركزي شهرستان دره .1نقشه

يكي از عوارض طبيعي مهم اين بخش از زاگـرس هكوبيركبـوم انسـان كه نقش بسزايي در زيسـت شودمركزي محسوب مي

گـذرد و رود سيمره از بخش شمالي دشـت مـي .ايفاء نموده استهاي كشاورزي شـده تر شدن زمينگاهاً با طغيان باعث حاصلخيز

كوه در جنوب دشـت همـواره موجـب تنـوع است و به همراه كبير راه سـد سهمگيني هايلغزش نيز گاهي. انديستي و اقليمي شدهز

كـه بـه شـد سـاخته طبيعي ايدرياچه آن از و شده سيمره عبوراســـت شـــده معـــروف در جهـــان لغـــزش زمـــين بزرگتـــرين

).(Oberlander, 1965 ده اســت كــه ـهمــين امــر موجــب شــ

اي از زمان دستخوش دگرگوني شده محيط منطقه در برههزيستنشت و بـاال به صورت ته) همان( در اواخر پليئستوسن نمود آنو

.آمدن سطح دشت قابل مشاهده است

شناسي دوران پيش از تاريخ پيشينة مطالعات باستان در درة سيمره

شناختي در اين منطقه، تقريباً همزمان با آغاز هاي باستانپژوهشزاگرس به هاي خارجي در جنوب غربي ايران و تئيهاي هفعاليت

غـرب ايـران هاي پيش از تاريخي جنـوب منظور مطالعة فرهنگها به صورت منظم و گسترده د؛ اما از يك سو، اين پژوهشآغاز ش

انجام نشده و از سوي ديگـر اطالعـات حاصـل از تحقيقـات بـه هـاي ديگـر ارائـه و ها و پژوهشصورت پراكنده در خالل بررسي

.منتشر گرديده است هاي پيش از تاريخي درةبرخي از محوطه كهنخستين كسي

سيمره را مورد بازديد قرار داد و در برخي از آنها، اقدام بـه گمانـه ميالدي 1936بود؛ او در سال ) اشتاين( ر اورل استينزني كرد، سهايي حفر كـرد و سبز گمانهچقاگران، تيغن و هاي كوزهدر محوطه

هـاي باسـتاني غـرب راه«شرح چگونگي آن را در كتـابي بـا نـام اريـخ سـپس ). Stein, 1940: 187-205( به چاپ رساند» ايران

ها با هواپيماي خود اقدام به عكسبرداري از اشميت در همان سالگـران سـبز و كـوزه چقاهايي چـون در محوطهدرة سيمره نمود و

آن را در كتاب پرواز بـر زني كرد و شرح كوتاهي از اقدام به گمانه). Schmidat, 1940: 42-43( هاي باستاني ايـران آورد فراز شهر

شناسان خـارجي در خـالل ها و بازديدهاي باستانبررسي امةدر ادهـاي لرسـتان از بررسـي گاف در برنامة كلر 1963-67هاي سال

گـران و يخي دشت سيمره چون كـوزه پيش از تار چندين محوطة 1362در ســال ).Goff, 1971( ســبز بازديــد بــه عمــل آوردچقا

ان و ـشناسـ تانـفـرد همـراه بـا هيئتـي از باسـ اهللا كامبخشسيفشناسـي برداران از طرف دفتر آثار تـاريخي و مركـز باسـتان نقشه

به شناساييزني و حريم و گمانهبرداري، تعيينايران با هدف نقشهگـران و پيش از تاريخي كـوزه منطقه اعزام گرديد كه دو محوطة

: 1380 ،فـرد كـامبخش (در ابعاد محدود كاوش نمـود تپه تيغن را 249- 259.(

شـناختي بـا طي چند سال اخير نيز، دو فصل بررسي باستان) شـهر دره( شناسي كشـور در درة سـيمره باستان نقشة هدف تهيةسـياوش شـهبازي، طـي فصـل 1384در سـال . ده استانجام ش

شهر را پيمود كه منجر بخش مركزي شهرستان درهنخست، غرب محوطه از دورة نوسـنگي تـا قـرن اخيـر گرديـد 80به شناسايي

وندزيني ۴۶

1390 - 91، ششم و هفتم، شماره سوم و چهارمشناسي مدرس، سال هاي باستان پژوهش

در فصل دوم خداكرم مظاهري بخـش شـرقي ). 1385شهبازي، (محوطه از 166شهرستان را مورد بررسي قرار داد و طي آن مركز

مظـاهري، (دوران مس و سنگ تا عصر حاضر را شناسـايي نمـود شده، نشان از هاي شناسايياوان محوطهترديد شمار فربي). 1385

هاي منطقه براي سكونت بشـر در ادوار مختلـف اهميت و قابليت .دارد

تپه سوزهشـرقي كيلومتري بخش جنـوب 10در ) سبزه(باستاني سوزه تپة

ي اَرمـو و متري شرقي روستا 400 شهر و با فاصلة حدودشهر دره. الدين قرار گرفته استمتري جنوب بقعة امامزاده باباسيف 350در

عــرض 47° 28´ 747" ايــن محوطــه بــا مختصــات جغرافيــاييمتـري از 636طول شـرقي بـا ارتفـاع 33° 06´ 541" لي وشما

متـري 800 ر قسمت شرقي دشت سيمره و به فاصلةسطح دريا دتپـه سـوزه بـا ابعـاد . )2 نقشـه ( شرق رود سيمره واقع شده است

6060 نيم هكتار داراي موقيعت مناسبي متر و مساحتي كمتر ازـ نسبت به دشت و زمين بسـتر رهاي اطـراف بـوده و بنيـان آن ب

).1تصوير (اي سنگي با شيبي متوسط قرار گرفته است صخرهتوسط مسـئولين ، 1354هاي فوقاني اين تپه در سال بخش

آب آشاميدني روستاي شهرستان و اهالي، براي ايجاد منبع ذخيرةمتـر و بـه 510شده در ابعاد شده است؛ منبع ايجادرمو تسطيح اَ

متر در دل تپه ايجاد شـده و طـي چنـد سـال پـس از 5/2عمق دن ميــزان آب مــورد نيــاز اهــالي ســاخت بــه دليــل بــرآورده نشــ

از عوامـل تخريـب ديگـر ). 2تصـوير ( تفاده رها شده استـاسبالفر چـاه آالت، حتوان به ايجاد جادة مارپيچي براي تردد ماشينمي

زدن بخـش اعظمـي از همچنـين شـخم . و كشاورزي اشاره كـرد هـاي وارده بـه سطح مخصوصاً قسمت شرقي آن، از جمله آسيب

گفتني است كه در بخش غربي تپه و چسـبيده بـه . محوطه استانـد و بـه آن، عشاير بومي گله و چادرهاي خود را مسـتقر نمـوده

اندك در جهت غرب قبرستان روستا واقع است، همچنـين فاصلةدست ادامـه داراي شيب تندي است كه تا پايين بخش شمالي تپه

كند؛ در اين قسمت طي چنـد سـال اخيـر توسـط اهـالي، پيدا ميمحوطه از شـرق و غـرب . درختان مثمر فراواني كاشته شده است

اري محـدود حـدودي قابـل بهـره بـرد به اراضي نسبتاً هموار و تا ب وجود دارد كه نقش مهمـي آ در شمال تپه چندين چشمة. است

عالوه بر اينكه بر سـطح تپـه و . نمايندايفا مي بوم محلدر زيستنوعات سـنگي ديـده ـفالي و مصـ ـور قطعات سـ ـحاشية آن به وف

ط مـردم، آثـار ـده توسـ ـشـ هاي ايجادها و چاله، در برششودميهـاي چنين قطعات شكستة خمـره هاي ضخيم خاكستر و هماليه

.بزرگ بر ديواره نمايان و آشكار استتوسـط خـداكرم 1385تپه سوزه در جريـان بررسـي سـال

ده شناسايي و مطالعه ش Dr2:163مظاهري با همين نام و با كد تپـه سـوزه را ،هاي سطحييافته مظاهري بر اساس مطالعة. ستا

يم، ميانـه، جديـد، هاي مس و سنگ قـد استقراري مربوط به دوره ).1385، مظاهري(داند مفرغ مي و) اروك( آغاز نگارش

.سيمره انداز درةموقعيت تپه سوزه در چشم .2نقشه

۴٧ درة سيمره

1390 - 91، م

ـورت نقاشـي، درصـد 85/17

طعات منقـوش BOB( ،20/18

درصد نيز 1/9درصـد بـه 5/4طـور همـين .

ماماً بـر سـطح حـاظ نظـر از ل

. شوندمياي نخـودي و ه -18: 3طرح ؛

ت كـافي و در ي پوشش گلـي

اي غلـيظ هـوه معـدني ريـز و

تشـكيل ) 1 :2 ) 8: 2 طـرح (ه

توان كور را مي 7ظريـف، ونه

هايي با سـاخت صورت سياه بـر

؛ 10 و 1: 2 رحمونه هندسي و

ــاريخ گــذاري تميـاني ديم؟ و

ـ ا بـه سـفال ب فازهاي مياني ـرفتن از آن در گسترش يافته صيل اظهار نظر

حيات خـود ول رايط محيطـي

گوني مواجه ونههاي ت با سفالارا از ـين آشـك

يد ايـن سـفال باشدت گسترده

سنگ و مفرغ در د

ششم و هفتمشماره

ها بـه صـ سفال5ي در زير لبه و

از ميان قط. ستندB( نخـودي نـة

BOR( ،0(رمز B( 55و در آخـرانـدنقاشي شده

ها كه تمي سفالهاي مـوردفالگروه تقسيم م ار

ه داراي خميـره؛10 -1: 2 طرح

طعـه داراي پخـتها دارايي نمونه

در يك نمونه قهنمونه از مواد 1

طـرح ( خشـن نمونه فقط يك

ت مجموعة مذكنمو 10ن اساس

هاسفالنوع ازه راي تزيين به ص

طر(قطعه 3 در من 13ن گروه در

ت. ــانوري اســتقـدس و سـنگ

ورد نظر مربوط نخستين بار در

ثير گـته و با تـأ غربي ايران وب

مكارانش به تفصاين گونه در طو

مچنـين بـا شـرها با گوها و دره

در تكنيك ساخت نيست و همچنـن متفاوتند؛ شاي

نتـي در يك س

هاي مس ور دوره

، شو چهارم سوم

درصد 58/78س وار فشار انگشتيقش و تزيين هسگ سـياه بـر زمينسياه بر زمينة قر

Bichorome(ز

Polychorom(روي ش اجراشدهسف. ، اشاره نمود

صات فني به چهاقطعـه 18شـامل

ط(رنجي هستند قط 17ن ميـان

تقريباً تمامي. ست نخودي و تنها د

17 اين گروه در كاني درشـت و

ساز وها دستهاظ كيفيت ساختندي كرد؛ بر اينهايت يك قطعه

ها داره از سفالB (نقاشي شده ونوع نقوش اين. جــ) 24و 21 :3

گـروه دورة مـسه در مجموعة مونخودي بوده كهودان نشأت گرفتزمين پست جنوخيراً ويكز و هم

Weeks et a.(مايه و همر نقش

هستفاده در دشتد) عبيد(ن سفال

يكسان Vcان ي نخودي شوشان

اي بوميهـاز گون

شواهدي از استقرار

سي مدرس، سال

؛ بر اين اساسددرصد تزيين نو 3

ساده و بدون نقدرصد با رنگ 68

د ديگر با رنگ سگ سياه و قرمز

me(رنگ ت چند

ان به نوع نقوش،اندي ايجاد شده

زماني و مشخصگروه نخست ش

متمايل به نا ياز اين). 26 -23ه ناكافي استنمون

در طيف رنگمواد چسبانندة

در يك نمونه كاكثر نمونه. است

از لحا. ساز استبنه دسته تقسيم

متوسط و در نهقطعه 15. ن است

BOB( نخودي

.اندساده) 25 :3ــه طــرح(نمون

هادي براي اينبيشترين نمونه

سياه بر زمينة نخرو عبيد در ميان

ق زاگرس و سر؛ در اين رابطه ا

al., 2010(اند ه

يـرات اندكي درد خاك مورد اس

گرچه اين. استگيا /گابيش سه

هاي سياه رويل بهترين نمونه ا

ش: په سوزهت

شنا هاي باستان ش

هستند57/3

ديگر25/8

درصددو رنگصورت

توميبيرونيدورة

نخوديو 21

يك نغليظ.استنرم وشده

چرخسدر سهنمونهخشنرويطرح2در

پيشنه.استنقشدورة

مناطقاست؛نمودهبا تغييهمانندبوده ا

منقوشسفالبتواند

پژوهش

. شمال

.سوزه

قطعـات سـفال،بـه نظـر. رديـد

بـر طح محوطـهبوده و بـر ايـن

شناختي باستانحوطـه تعـداديـطح گـردآوريبه خصـوص در.ري شده اسـت

15 سـفال، عـه

سـفال ه قطعـةقطعـه بدنـه 13بل تـوجهيد قا

ه داراي تـزيين

، ديد ازپه سوزه

ده در سطح تپه

تعـداد زيـادي قوان مشـاهده گري موجود در سطهاي مياني تپه ب

هايي از نهشتهرسـي كوتـاه محك سـفالي از سـختلف محوطه بشتر بود، گردآور

قطع 28ي شامل . ك گلي است

نمونـه 28عـداد3، )%50( لبـه

تعداد. دشومي) %ز سطح محوطـه

ايي از موقعيت تپ

نبع آب ايجاد شد

ي از تپـه سـوزه ت

هاي استخو تكههاي فرهنگيفته

هوقاني و قسمتد بخش زياديس

طي برر. ه استسنگي و سردوك

هاي مخاز بخشده كه تراكم بيشحاصل از بررسي دو نمونه سردوك

ه، تعز تپـه سـوز قطعـه 14ـامل

%57/3(عه كف

زشده ا گردآوري

نما: 1تصوير

من: 2تصوير

هاي بررسيه بازديد نگارنـدهوعات سنگي وسد كه وفور يافسطيح بخش فورسس به نظر مي

طه تخريب شدهت سفال، ابزار ستمامي قطعات ا

شدريبهاي تخلهاي حيافتهموعه

ه ابزار سنگي و

الزديد سـطحي اوري شد كه شـ

قطع 1و ) 46%/هاي سفاليفته

يافتهطي

مصنورسمي

اثر تساساسمحوقطعا.شد

محلمجمنمونه

سفادر باگردآ

)43/ياف از

نگ ـاي س و Va

يـد ـوع

م و س دو ل به ست تـه تـه در ست مره ري ثـر ـت ن و

A و مـس و سـنهـدر قبرسـتان

رة مـسقـالي دو anden Berghe

سنگ مياني جديهمـراه سـفال نـ

He.( ه از لحــاظ فــرم اوروك در زاگر

هر). 22 :3طرح ك نمونه متمايلميزة نمونة نخسلي تشـكيل يافتي بـا لبـة آويختفشار انگشـت و بيرون ظرف اس

گـران سـيمـوزه Goff, 1 .(ديگـر

ت پـايين در اكث ايـران بـه دسـ

گـرانـاي كـوزه fig..(

Aن بـا شـوش

Mortensen.(ل در مرحلـة انتق

;e, 1973(وند

ر بافت مس و سگ جديـد بـه هnrickson, 19

طعــه اســت كــههاي دورةنمونه

؛ ط11: 2طرح ( نخودي و در يك

آم. سازندن دستواد آاز م) 22 :3

تقريبـاً عمـوديبه به همراه اثر فنگ در داخل و

كـمحوطـة در 1971: fig.6, p

آبكشي با كيفيتغـرب و جنوب

هـه در محوطـه pl.12,31 ,6: ن

ورتنسن همزمـان1976 ,(سـت

ه اين نوع سـفالشواني ظاهر مي

ماران دچقان در ك در مس و سنگ

85( آمده است

وم شــامل دو قطقابل مقايسه با ن شوشان هستند

اي به رنگ نيرهو همچنين) 22

3 طرح( ديگريبا ديـوارة 11رة

تزيين باند زير لبه پوشش قرمز ر

توسـط گـاف الًpl.25-27(ـود

موسوم به ظرفة اوروكي غرب

يمرهن در درة سـ همان(شده است

.ه

139

رمز آلويي را موميـاني دانسـته اسهكالن و پرچينهسنگ قديم و ميا

همچنين). 1975 با كميت اندك

BWR به دستگــروه ســو

فني قمشخصات مركزي و دشتمونه داراي خمي

:3طرح ( ارنجيز مواد تركيبي و

طرح شمار. ستclub rim (با تز

سمت فوقاني باكه نمونة آن قبال

بـشناسايي شـده م 22طرح شمارة

هاي دورةمحوطهمده و همچنـين

سبز معرفي شچقا

و سنگ تپه سوزه

0 - 91، م و هفتم

ي درآباد ن

Con

ـشيم ون در

در . تهاييش،وپل

رمـزشـد و دو بـهگلـيغدارنـرمـافدورةر ل ديمرهـفال

قرميهس5

وR

مشمرنمناازاس)m

قسكشطمحآمچ

هاي دورة مس ول

ششم، شماره چهارم

يزاگرس مركـزحسين 8رتر، فاز

V )ntenaeu

شـمالي، در بخـگ ميـاني قـدي

L( هلـيالن و دراستدست آمده

ر در تمامي فازهيشمچقـا هـاي طـه

هاي تحتاني آكرو

ـياه بـر روي قرگردآوري شقطعه

انـد وتـي كـافيتـوانـفال مـي

دي و پوشش گ برخي اندكي داغ از مواد معدني نستين بار كلـر گـكرد و آن را به د

سـفال ـن گونـةسـبز در درة سـي

fig.6, pl .(سـ

سفال .3تصوير

سوم و چس، سال

سفال در ز گونةه صورت فراگيري كم و گيـان

قي وخش شـرسـنگ و ورة مـس

Levin & McD

Mortens (به دگاهنگاري كنتورـوص در محوطـهخين و در اليه

.ه استيي بـا نقـش سـ

ق ونه سهن نمــكه داراي پخت)

صوصيات اين سـ متمايل به نخود

ه و درينات سيا تمامي قطعاتة سفالي را نخسسايي و معرفي ك

Go .(پيشـتر ايـسچقاگران و وزه

l.1-24: همـان (

شناسي مدرس ستان

اين). 1388 ،لدIX )به) يگابسه

ود و فاصلة زماني& Ghirs (در بخ

د و ماران در دوDonald, 197

sen 1976(ياني

يز طبق جدول گ و جديد به خصـ بندبال، قبرشيخ

A (شناسايي شد سفال قرمز آلويي

Bla (از اين. است17 و 16: 3رح

از خص. ساز است خميرة نارنجيي كه داراي تزيي

مواد چسبانندة. اين گونة. اندفته

در لرستان شناسoff, 1971(مود

هاي كو محوطه(سايي شده بود

وندزيني ۴٨

هاي باس پژوهش

دانللوين و مك(Xفازهاي گودين

به صورت محدوshman, 1935

بيدغربي در سياه7(مياني جديـد

مس و سنگ ميادشت شوشان نيسوزياناي ميانه

آباد، جوي،جعفرAشوش (شوش

گروه دوم)ack on Red

؛ طر15 :2طرح (سآنها چرخ نمونة

مرغوبيت باال باغليظ قرمز آلويي.بوده، اشاره كردو ريز تشكيل يادر بررسي خود دروك منتسب نم

سي سطحيبررتوسط گاف شناس

٨

)فب

5

غممدسجش

))نمغبودابت

۴٩

1

ن و ـرح بك در ـت

طح نگ نـة دو ـده تـا سي بـه ونه عـاد رين

در درة سيمره

390 - 91، و هفتم

رومشـگان و در Goff, 19 .(طـ

رنگ بـه سـبـد قـاً مشـابه آنقي

سـت آمـده اسـ

ع سـنگي از سـطسـن راشـه و دو

تنهـا در دو نموـاس كـورتكسـاق اسـتفاده شـخمـاق متوسـطي روشن و طوس

نمونة ابسيدين يك نمو. ه است

ابع. انـد روتـوش متر و كوچكترتي

.ه سوزه

س و سنگ و مفرغ

ششم و، شماره رم

كوه غربـيپيشـ 971: fig.5:4,9

هـاي چنـنمونـه دياله بوده كه دقت مهـران بـه د

Nok(.

صـنوعقطعـه م تيغـه، دو تر 11

رتكس بـوده وشود؛ بـر اسـمي

ي سـنگ چخمـنس سـنگ چخاياكستري، قهوه

.رنگ استسياهبه دست آمد) ه

سـاده و بـدون رسانت 7× 8/1× )1طرح ( .ست

نوعات سنگي تپه

هاي مسستقرار دوره

و چهار سوم سال

هـا، در ناحيـة پ9,51(ـده اسـت

ماية پلنگ از نشحوزة د 1سكارلت

آهوان دشـتچگاkandeh, 2010

گي15ـاي سـفالي

ي شد كه شاملها فاقد كونمونه

تكس مشاهده مهايد خام از گره

از قطعات از جـنخا رنگي سياه،

جنس ابسيدين سشكسته(و ناقص

مـابقي س دار وه 5/0ها اين تيغه

سانتيمتر اس 2×

مصنتعدادي از . 1

شواهدي از اس: وزه

شناسي مدرس، ن

هين نـوع سـفال هليالن يافت شـ

با نقش 12شمارةجمدت نصر و اسررسي محوطة چ0: fig.13, pl.1

مصنوعات سنگهـعالوه بر يافته

محوطه گردآورياكثر ن. مادر است

سنگ مادر، كورتمونة مذكور مواد

نمونه ا 14. ستمرغوب در طيف يك نمونه از ج

تيغه وصورت ريزهـا دندانـهز تيغه

ا زرگترين نمونة8/0× 2/0نها

1طرح

په سوت

هاي باستان پژوهش

ـروهـر وــي س13 .(فالي كـه هـرطعـةزيينقشاي ه

ـوانششزيـرسـتـگستند

و 17هـيچـايبـه ـاتCc دورةهايLe

دورةسـتشـابه

ايهشجبر)

مع

محماسنماسمروصازبزآن

پ

.تپه سوزه

ـه سـوزه يـا گـجمـدت نصـ(مــه در بررس) 1 ك

385؛ 1388، ريه اين گـروه سـفمونه بدنه بـودهمواد چسبانندةقط كـافي و دو

هـا داراي تـزلداراي نق) 12 :2

ز پوشـش قهـوو سـياه بـه عنـ

نيز، پوش Iشاهيش زيـرين در زه كـار رفتـه اس

و رنـ منقـوش دIIIB شوش هس

7هـاي در اليـهي اسـت كـه ههـنـگ، از اليـه

) 13 -16هـايهاي بـا تزئينـل

شـوش در دورةـ گ دوش دو رن

هستقيماً از سفالBreton, 195

زمـان بـا د هـمدسـت آمـده اس

مش هاينمونه).

ت ورة جمدت نصر

شده از تپـدآوريصـر مفـرغ قـديم

4 -12: 2ــرحمظـاهر( اسـت

بوط بهشده مريلبه و در يك نم.نخودي هستنده داراي پخـت

قطعـه از سـفال طرح(ك نمونه

هـا ازكثر نمونـهكه رنگ قرمـز و

در شهر ش . استوان يـك پوشـش قرمز رنـگ، بـهاي بـا تزئينـات

زمان با دورة همها دگونه سفال

ت، اين در حـاليوش دو رنت منقهاليه( I شاهي

Carter, .(سفاسـياه و قرمـز دوا تزئينـات منقـ

مس) Iهاي قديم :57(انــد شــده

هـاي در اليـه شوش نيز بـه د

Steve & Ga(

هاي دوسفال .4ر

هاي گرده سفالهاي عصه سفالطـ( اســت) اول

آنها اشاره شدهجموعة گردآوري

ها لطعه از نمونهرنگ ناي به يره

نمونه دو. ي استسـه. في دارنـد

افقي ساده و يكدر اك. لنگ است

استفاده شده كن كشيده شده

گ ثابتي، به عنوي غليظ يا رقيق

Carte .(هاسفال مفرغ قديم و هم

از اين). 138: 1 I يافت شده استهاي با تزئيناتل

در شهر IIIش 16 :1980(ت

هاي سگ به رنگهـاي بـاو سفال

هزمان با سلسلهمگرفتــه ش Ccش

هاين نوع سفالتپه آكروپل Iم

sche, 1971: p

تصوير

ديگر گروهچهارم متعلق بهــديم ــلة ق سلسمظاهري نيز به

چهار قطعه از مجقط سه. شوندمي

كثراً داراي خميچهار قطعه كانيديگر پختي ناكاهندسي خطوطجانوري چون پلن

ل به قرمزمتمايتزيين بر روي آنگلي نخودي رنگ

هاي گليپوشش)er, 1980: 16

ه عصرمتعلق ب388 ،مظاهري(

شهر شاهي 18اي از سفالنمونه

شوش بعدي دورةدست نيامده است

گمنقوش دو رنشود وپديدار مي

هم( Da شوشدو رنــگ شــوش

اي از). 101,115هاي قديمسلسله

)pl. 25:27,30

چسمچماچدهجمتگپ)م)8نبدمپشد5

س)

وندزيني ۵٠


هاديگر يافتهنمونـه سـردوك تـوان بـه دو شده ميهاي گردآورياز ديگر يافته

نخست سـردوك سـاده بـا پخـت كـافي و نمونة. گلي اشاره كردــي داراي قطــر ــاني و آل ــوط ك ــزة مخل 5/2و ضــخامت 5/4آمي

اي دارد، ديگري كـه شـكلي سـتاره ). 27 :3 طرح(سانتيمتر است قبلـي كاني و آلـي دارد و نسـبت بـه نمونـة پخت ناكافي و آميزة

از . )28 :3 طـرح (كوچكتر و به صـورت نـاقص و شكسـته اسـت هـاي زني و كاوش محوطة چارآرو حوزة سـد سـيمره نمونـه گمانه

؛ 1387 ،مقـدم و ديگـران (مشابه با كميت باال كشف شـده اسـت ).1389 ،اميري

گيريبندي و نتيجهجمعشناختي در درة سيمره حدود يـك قـرن هاي باستاناگرچه فعاليت

ده بـود امـا عـدم به صـورت جســته و گريختــه آغـاز شـ پيشدار آگـاهي مـا را در ايـن زمينـه بـه هاي هدفمند و دنبالهوهشپژ

بر . حداقل رسانيده و اطالعات چنداني در اين باره در دست نيستنگـاري دقيقـي از يـك محوطـة پـيش از اين اساس تاكنون اليه

تاريخي اين منطقه انجام نشـده و پـي بـردن بـه بسـتر زمـاني و و نقش آن بـه عنـوان هاي پيش از تاريخي منطقه فرهنگي سنت

هـايي چـون نگاري محوطـه منطقة بينابيني مستلزم كاوش و اليه . است... سبز و سوزعلي، چقاگران، بانسوزه، كوزه

رسد تپه سوزه استقراري كوچك از اوايل مـس و به نظر ميتواند مي مفرغ استمرار داشته و از چند نظر سنگ است كه تا اواخر

هـاي سـفالي ا توجه به دارا بودن گونهنخست ب. حائز اهميت باشدو ارتفاعات زاگرس مركزي به همراه ) دشت شوشان(مناطق پست

محوطـة هاي ديگر درة سيمره با چنين خصوصياتي مانندمحوطهن اهميت اين منطقه بان سوزعلي مبيگران، چقاسبز، كالته و كوزه

يـان نشيني و ارتباطات بين فرهنگـي م در رابطه با مسيرهاي كوچمناطق پست جنوب غربي و ارتفاعات غرب ايران در دوران پـيش

هـاي دوم از ايـن نظـر كـه يافتـه . از تاريخ و آغاز تاريخي اسـت ا توجه به كميت و كيفيت باال و شده از سطح تپه سوزه بگردآوري

هاي ديگري همچون دسترسي آسان و نزديكي به منابع آب لفهمؤهـاي ظرفيت باالي مراتع و زمينها، و چشمه) رود سيمره(جاري

، كشــاورزي حاصــلخيز منطقــه، قرارگيــري محوطــه در كــف درهخش شـرقي دشـت قـرار اليه بموقيعت اين محوطه كه در منتهي

د و حجـم زيـاد شـو محسـوب مـي ) دشـت ( دره گرفته كه دروازةحـاكي از با وجود وسعت كم محوطـه، شناختيهاي باستاننهشته .به يكجانشيان بوده است آناستقرار ياحتمالتعلق

سپاسگزاريهـاي هميشـگي و در اينجا مايلم از دكتر خداكرم مظاهري بـه خـاطر كمـك

بيگـي بـراي همچنين از سجاد علـي . دريغش سپاسگزاري كنمهاي بيحمايتبـراي بهـار بازخواني متن مقاله و راهنمايي ارزشـمندش و از سـميه قراخـاني

اهللا همچنـين از حجـت .نهايـت تشـكر را دارم هـاي تپـه سـوزه طراحي يافته .شهر سپاسگزارمسازي نقشة توپوگرافي درهاحمدپور براي آماده

نوشتپي

نصر بوده كه منطقة دياله در دورة جمدت) قرمز(فام اسكارلت ظروف سرخ. 1 .هايي از غرب ايران نفوذ پيدا كرده استتا بخش

كتابنامه

فارسي) الف

ن، زير شناسي غرب ايراباستان، در »III دوره شوش« .1381، .آلدن، جان ر - .331-316: سمت، صص: زهرا باستي، تهران نظر فرانك هول، ترجمة

بخشي محوطة چارآرو نجاتگزارش مقدماتي كاوش .1389، اميري، مصيب - ).منتشر نشده(شناسي، آرشيو پژوهشكدة باستان ،)حوزة سد سيمره، لرستان(، ترجمـه و توضـيح كـاظم جغرافيـاي غـرب ايـران .1339دومرگان، ژاك، -

.چهر: وديعي، تبريز شناسـي دره سـيمره بررسي و شناسـايي باسـتان .1385، شهبازي، سياوش -

، آرشيو ادارة كل ميراث فرهنگي، صـنايع دسـتي و گردشـگري )فصل اول( ).منتشر نشده(استان ايالم،

هـاي پـيش از تـاريخي الگوهاي استقرار و فرهنـگ .1382، عليزاده، عباس -: تهــرانترجمــة لــيال پــاپلي يــزدي و عمــران گاراژيــان، دشــت شوشــان، .شناسيپژوهشكدة باستان

سـازمان ميـراث : تهـران آثار تاريخي ايـران، .1380، الهفرد، سيفكامبخش - ).پژوهشگاه( فرهنگي كشور

شوش و جنـوب غربـي صفة مرتفع آكروپل شوش، در « .1376، كانال، دني -المللي شوش و سمينار گزارش گردهمايي بين"شناسي تاريخ و باستانايران؛

مركـز : زير نظر ژان پرو و ژنوييو دلفوس، ترجمة هايده اقبال، تهران ،»"بلو .نشر دانشگاهي

هاي نوسنگي و مـس و سـنگ دوره« .1388، دانلدلوين، لويس و مري مك -شناسـي سـتان هـاي با مجلـة پـژوهش زاد، ، ترجمة ميثم نيك»در ماهيدشت

.50 -37: ، سال اول، شمارة دوم، صصمدرس

شناسـي دره سـيمره بررسي و شناسـايي باسـتان .1385، مظاهري، خداكرم - ).منتشر نشده(مجلد، جهاد دانشگاهي واحد استان ايالم، سه ، )فصل دوم(هاي باستاني عصر مفرغ دره سـيمره بـا يابي محلمكان« .1387، ـــــــ -

، سال پنجم، شـمارة شناسباستان پيام، »اطالعات جغرافياييكمك سيستم .49-33: دهم، صص

) IIIگـودين (تبيين گسترة جغرافيايي فرهنگ عصر مفرغ .1388ـــــــ ، -ثر در نفـوذ آن بـه درة سـيمره در وامـل مـؤ در زاگرس مركزي و سنجش ع

اسالمي واحـد شناسي، دانشگاه آزاد باستان رسالة دكتري رشتة استان ايالم، ).منتشر نشده(علوم و تحقيقات تهران، به راهنمايي دكتر حسن طالئي

پيـام ، » IVA-IIIBقبرستان دول پهن و سـفال شـوش « .1389ــــــ ، - .12-1: سال هفتم، شمارة چهاردهم، صص شناس،باستان

۵١ هاي مس و سنگ و مفرغ در درة سيمرهشواهدي از استقرار دوره: په سوزهت


.1387، شهرام عبدالوند و حميـد قربـاني زاده؛مقدم، عباس؛ اردشير جوانمرد -شناسـي، آرشيو پژوهشكدة باسـتان ،)فصل دوم(شناسي سيمره پروژه باستان

).منتشر نشده(

شناختي در كاوش باستان .1389، اهللا سراقينژاد، عبدالرضا و نعمتمهاجري -شناسـي، آرشيو پژوهشكدة باستان ،)گزارش فصل دوم( محوطة چشمه رجب

). منتشر نشده(

فارسيغير )ب

- Abdi, K., 2002. Strategies of Herding: Pastoralism in the Middle Chalcolithic Period of the West Central Zagros Mountains, PhD Dissertation, Department of Anthropology, The University of Michigan.

- Carter, E., 1980. “Excavation in Ville Royale at Susa: The third millennium B.C, occupation”, DAFI 11: 1-134.

- Contenau, J. & R. Ghirshman, 1935. Fouilles du Tepe – Giyan pres de Nehavand (Rapport preliminaire), paris: Librairie orientaliste paul Geuthner.

- Goff, C. L., 1971. “Luristan before the Iron Age”, Iran ІX: 131-152.

- Henrickson, F. E., 1985. “An Updated Chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands, Western Iran”, Iran XXIII: 63-108.

- Hole, F.; K. V. Flannery & J. A. Neely, 1969. Prehistpry and Human Ecology of the Deh Luran plain, Ann Arbor.

- Le Breton, L., 1957. “The early periods at Susa, Mesopotamian relations”, Iraq XІX: 79-124.

- Levine, L. D. & M. McDonald, 1977. “The Neolithic & Chalcolithic priods in the Mahidasht”, Iran XV: 39 – 44.

- Levine, L. D. & Jr. T. C. Young, 1986. “A summary of the ceramic assemblages of the central western Zagros from the middle neolithic to the late third millennium B.C.”, in Prehistoire de la Mesopotamie, Paris, pp: 15-53.

- Mortensen, P., 1976. “Chalcolithic Settlements in the Holailan Vally”, in Proceedings of the IVth Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, F. Bagherzade (ed.), Iranian central for Archaeological Research, Tehran, pp: 42-62.

- Nokandeh, J., 2010. “Archaeological Survey in the Mehran Plain, South Western Iran”, Harrassowitz Verlag · Wiesbaden “6 ICAANE” 5th-10th 2008, Sapienza, Università di Roma, Volume 2: 484 – 509.

- Oberlander, T. M., 1965. The Zagros Streams: A New Interpretation of Transverse Drainage in an Organic Zone, Syracuse Geographical Series 1.

- Steve, M. J. & H. Gasche, 1971. L' Acropole de Suse, ADAI 46, Leiden: E. J. Brill, Paris: P. Geuthner.

- Stien, S. O., 1940. Old Routs of western Iran, New York: Green Wood Press.

- Vanden Berghe, L., 1974. “Le Lorestan avant L' age du Bronze La Necropole de Hakalan”, in proceedings of the 2rd Annual Symposium on Archaeological Research in Iran, F. Baqherzadeh (ed.), Tehran, Iranian Center for Archaeological Research, pp: 66-79.

- Weeks, L.; C. A. Petrie & D. T. Potts, 2010. “Ubaid-related-related? The “black-on-buff” ceramic traditions of highland southwest Iran”, Beyond the Ubaid, R. A. Carter & G. Philip (eds.), pp: 245 – 276.

- Weiss, H., 1976. Ceramics for Chronology: Discriminant and Cluster Analysis of Fifth Millennium Ceramic Assemblages from Qabr Sheykheyn, Khuzestan, Doctoral thesis published by University Microfilms International, Ann Arbor.

وندزيني ۵٢


.تپه سوزه) جمدت نصر( هاي دورة مس و سنگ و مفرغمنتخبي از سفال .2طرح

۵٣ هاي مس و سنگ و مفرغ در درة سيمرهشواهدي از استقرار دوره: په سوزهت


.هاي سفالي تپه سوزهو سردوك) جمدت نصر( هاي دورة مس و سنگ و مفرغمنتخبي از سفال .3طرح

وندزيني ۵۴


.طراحي شدة تپه سوزه و هاي يافتهسفال و سردوك هاي فني و تكنولوژيكي قطعاتويژگي .1جدول

شماره طرح

نوع پوشش رنگ خميره قطعه

داخليپوشش تكنيك پخت آميزه بيروني

نمونه قابل مقايسه دوره تزيين ساخت

كاني نخودي نخودي نخودي لبه 1 درشت

مس و سنگ قديم - سازدست ناكافي

- نخودي نخودي لبه 2 روشنسبز

-نخودي روشنسبز

مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني مياني

تصوير ، 13 :1387 ،مقدم و ديگران15 :3.

مس و سنگ اي تيرهقهوه سازدست كافي كاني ريز نخودي نخودي نخودي لبه 3 مياني

، 219: 1389 ،نژاد و سراقيمهاجري .10 و 41تصوير

مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريز نخودي نخودي نخودي لبه 4 مياني

Levine & Young, 1986: fig. 11: 3.

نخودي نخودي نخودي لبه 5 روشن

.j ، طرح53شكل :1382 ،عليزاده 1سوزياناي جديد سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريزWeiss, 1976: fig.15:46

مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريز نخودي نارنجي نخودي لبه 6 مياني

Mortensen, 1976: fig. 4:b.

-نخودي نخودي نخودي لبه 7

سبز مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريز

مياني، 134: 1389 ،نژاد و سراقيمهاجري .10 ؛23تصوير

مس و سنگ سياه روي نخودي چرخساز كافي كاني ريز نخودي نخودي نخودي لبه 8 مياني

Hole et al., 1969: fig. 62: g.

كاني ريز نخودي زرد نخودي زرد نخودي لبه 9با ذرات سفيدرنگ

مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي جديد

Henrickson, 1985: fig. 18: 15.

مس و سنگ - سازدست كافي كاني ريز نخودي نخودي نخودي قرمز لبه 10 مياني

- ايقهوه نخودي لبه 11 قرمز

نخودي روشن

باند برجسته با تزيين سازدست كافي تركيبي فشار انگشت

.Goff, 1971: fig. 5: 40 اروك .10، طرح 25شكل : 1376 ،كانال

-اي قهوه نخودي لبه 12

قرمز-اي قهوه

قرمزدو رنگ با نقش چرخساز ناكافي كاني

پلنگـ مفرغ قديم جمدت نصر

Nokandeh, 2010: fig. 13: 1.

-اي قهوه نامعلوم لبه 13

قرمز-اي قهوه

قرمزـ مفرغ قديم تك رنگ چرخساز ناكافي كاني

جمدت نصر .5، طرح 1شكل : 1389 ،مظاهري

- ايقهوه نخودي لبه 14 قرمز

نخودي و - ايقهوه

قرمز

ـ مفرغ قديم تك رنگ سازدست كافي كاني جمدت نصر

Nokandeh, 2010: fig. 13: 6.

قرمز ايقهوه كرم لبه 15 )آلويي(

مس و سنگ سياه روي قرمز چرخساز كافي كاني مياني جديد، جديد

Abdi, 2002: fig. 9,10: 14.

قرمز نخودي قرمز روشن بدنه 16 )آلويي(

مس و سنگ سياه روي قرمز چرخساز كافي كاني مياني جديد، جديد

، تصوير 15: 1387 ،مقدم و ديگران .19 ؛16

مس و سنگ سياه روي قرمز سازدست كافي كاني ريز قرمز روشن قرمز روشن قرمز روشن بدنه 17 مياني جديد، جديد

- نخودي نخودي روشن بدنه 18 كرم

-نخودي

كرممس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريز

ميانيLevine & Young, 1986: fig. 20: 5.

-نخودي نخودي روشن بدنه 19

كرم-نخودي

كرممس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي كاني ريز

مياني، 162: 1389 ،نژاد و سراقيمهاجري

.13: 33لوح -نخودي نخودي روشن بدنه 20

كرم-نخودي

كرم .A ، طرح67شكل :1382 ،عليزاده IIسوزياناي جديد سياه روي نخودي سازدست كافي ريز كاني

Mortensen, 1976: fig. 3: e.

نخودي بدنه 21 نارنجي

نخودي نارنجي


,Contenau & Ghirshman سياه روي نخودي سازدست كافي آلي1935: pl. 44.




.Goff, 1971: fig. 6: 12, 31 اروك آبكشي سازدست ناكافي آلي




مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي آلي

۵۵ هاي مس و سنگ و مفرغ در درة سيمرهشواهدي از استقرار دوره: په سوزهت





مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي آلي

اي قهوه نخودي نخودي بدنه 25 سوخته

مس و سنگ - سازدست كافي آلي مياني

نخودي كف 26 نارنجي



مس و سنگ سياه روي نخودي سازدست كافي آلي مياني

، 156: 1389 ،نژاد و سراقيمهاجري .11؛ 31لوح

نخودي - نخودي سردوك 27 نارنجي

مس و سنگ - سازدست كافي آلي

نخودي - نخودي سردوك 28 نارنجي

، 100: 1389 ،نژاد و سراقيمهاجري مس و سنگ - سازدست ناكافي تركيبي .1؛ 18تصوير

ii Abstracts

Modares Archeological Research, Vol. 3 & 4, No. 6 & 7, 2011- 12

Introducing Three New Neolithic Sites in PishI Kuh, Lorestan Mohammad Bahrami *, Mousa Sabzi Doabi & Meisam Nikzad3 In terms of neolithic archaeology, Pish-I Kuh contains remarkable potentials to investigate in the Central Zagros. In spite of many conducted researches, our knowledge about PPN period in the region is limited to the excavation of Tepe Abdul Hosein. As the settlements of this period are mostly small in area and far from the current routs, they are not known so much in this region. Due to their few numbers, identification of such occupations is very important. As the result of a survey, however, three sites of Rowa Hol, Merijhelo and Chia Tourkenah were discovered; these all contain Neolithic evidences which are discussed in this paper. In addition to this, the importance of the region during the Neolithic period is also paid attention. Keywords: Central Zagros, Lorestan’s Pish-I Kuh, Neolithic period, Chia Tourkenah, Merijhelo, Rowa Hol.

3* [email protected]

Tapeh Souzeh; Evidences of Chalcolithic and Bronze Age Settlements of The Seimarreh Valley, Ilam province Mohsen Zeynivand **4 Geographically, the Seimarreh valley has always been important through time as it is located on the routes of nomadic pastoralists; thus, it could play an important role in the cultural interactions among highlands and lowlands of Southwestern Iran. However, scholars have not paid enough attention to its prehistoric times. The site of Tapeh Souzeh is located on the eastern side of the Seimarreh valley (Darreh- Shahr),where , 4 kilometers away from its east, two large rivers of Seimarreh and Kashkan join each other to create the great river of Karkheh. Regarding this, and also the existence of numerous springs, fertile lands, this part of the Seimarreh valley potentially could be occupied by human in the past. Archaeological data such as pottery sherds gathered from the site`s surface, show an uninterrupted sequences of human settlement from early Chalcolithic up to late Bronze age. In addition to presentation the important site of Tapeh Souzeh, this paper aims to discusse the region`s significance in the prehistoric times. Keywords: Seimarreh Valley, Chalcolithic Period, Bronze Age, Tapeh Souzeh, Archaeological Survey, Pottery.

4** [email protected]

CONTENTS

Articles:

- The explanation of some cognitive –behavioral changes in Paleolithic periods … Sima Yadollahi and Abbas Yalvehi………………………………………......…….......................................………...

1

- Archaeological Evidence of a Middle Paleolithic Workshop in the Kohmare Surkhi Region … Abdolreza Dashtizadeh and Fatemeh Mohamadi…..........................................................................................….

25

- Seasonal camps and early villages in Zagros P. Mortensen, Persian Translate by: Shokouh Khosravi……………………………………………….….……………

34

- Introducing Three New Neolithic Sites in Pish-I Kuh, Lorestan Mohammad Bahrami, Mousa Sabzi Doabi and Meisam Nikzad ………………………………………….…………

38

- Tapeh Souzeh; Evidences of Chalcolithic and Bronze Age Settlements of The Seimarreh Valley … Mohsen Zeynivand …………..…………………………..…………………………………...........................……………

44

- Bevel-rim bowls and bakeries: Evidence and explanations from Iran and the Indo-Iranian borders D. Potts, Persian Translate by: Nasir Eskandari and Sa’adi Saeedian ………………………………………….…

56

- Preliminary Report of Archaeological Survey in the of Halilroud River tributaries … Meisam Shahsavari and Mohammad Domari …………………………………………...………………………………

72

- A comparison between silver mines of the Parthian and Seleucid periods, based on the coins analysis Akbar Sharifinia and Masoomeh Sadat Hosseini …………………………………………..…………….………...…

94

- Qaleh Bibi: An Important Historical Settlement in Alashtar, Lorestan Davoud Davoudi and Tayebeh Hatami Nesari …………………………….……………..………...………………….

100

- An Analysis of cavalry weapons in Sassanian period Farzad Mafi and Najibeh Mousavi Hesarlar …………………………....………………..……………..….…….……

110

- Two Sasanian ossuares from Bushehr, Iran, evidence for exposure of dead T. Molleson, Persian Translate by: Mahdokht Farjamirad ………………………………...…………….……………

123

- Unglazed Islamic Painted Pottery (Pseudo-prehistoric) of Iran Hossein Sedighian and Hossein Gholami ………………………….………………………..…....…….………………

134

- Qajarian palaces in the historical context of Borojerd city Alireza Gudarzi and Mehdi Sabzali ………………………..………………………………..………….…..……………

143

Short Report:

- A Parthian or Sassanian heritage in Archeological Museum of Ahar, East Azerbaijan Firouz Mahjour, Mehdi Kazem Pour and Majid Montazer Zohouri…………….……………………………………

154

- A Rock Building in the Southeast of Kazeroon Parsa Ghasemi……………………………………………………………………………………………………………….. 159

- Archeology MS thesis list, Islamic Azad University (Central Tehran Branch) ………………………..… 163

- Obituary ………………………………………………………………………………………………………. 170

- English Summaries of Persian Articles ……………………………………………….…….….…….….………….. i

Modares Archeological Research

Semiannual Journal of Archaeology, Art

History and Interdisciplinary Studies

Journal of Scientific Union of Archeology

University of Tarbiat Modares (TMU)

Vol. 3 & 4, No. 6 & 7, 2011-2012

In the Name of God

License Holder: Scientific Union of Archaeology, Tarbiat Modares University (TMU) Director-in-Charge: Saeed Amirhajloo. Editor: Shokouh Khosravi. Assistant Director: Sajjad Alibaigi. Adviser Board: Sajjad Alibaigi, Saeed Amirhajloo, Mousa Sabzi Do’abi, Sara Saghaee. Advisors of this volume: Dr. Alireza Hojhabri Nobari, Dr. Farhang Khademi Nadooshan, Dr. Seyyed Mehdi Mousavi Kohpar, Dr. Javad Neyestani, Dr. Hamed Vahdati Nasab. Literary Editors: Sajjad Alibaigi & Saeed Amirhajloo. Cooperators of this volume: M. Aliei, H., F. Biglari,Dr. H. Darabi, S. Fereydooni, Dr. Y. Mohammadifar, Dr. A. Motarjem, Dr. A. Taghavi, Dr. H. Vahdati Nasab, M. Zadeh Dabbaq. Logo Designer: Nariman Ja'fari. Cover Designer of this volume: Zahra Amirhajloo. Layout: Sajjad Alibaigi & Sara Saghaee. Printed by: Modiran. Address: Scientific Union of Archaeology, Faculty of Humanities, University of Tarbiat Modares (TMU), Chamran Highway with Al-Ahmad Crossroades, Tehran, Iran. Email: [email protected]

1391، تپه سوزه؛ شواهدی از استقرار دوره های مس و سنگ و مفرغ...

Documents

Transcript of 1391، تپه سوزه؛ شواهدی از استقرار دوره های مس و سنگ و مفرغ...