مبانی و ریشه های تاریخی اسلام هراسی غرب بررسی موردی جنگ...

مطالعات تاریخ اسالم 1388پاییز /2شماره /سال اول

هراسی غرب مبانی و ریشه هاي تاریخی اسالم

بررسی موردي جنگهاي صلیبی

1عبداله ناصري طاهري

یکی از راهبردي ترین دغدغه هـاي 2»اسالم هراسی « بی تردید امروزه، :چکیده

و ) ره(ب اسالمی به رهبري امام خمینـی ظهور انقال. جهان غرب و دنیاي مسیحیت است

پی آمدهاي فکري و سیاسی آن در جهان معاصر، شوق مطالعه و پژوهش دربارة اسالم و

فروپاشی رقیب قدرتمند غرب، یعنی اتحاد جماهیر شوروي . تشیع را به شدت افزایش داد

وجه بیشتر در ادامه آن و رشد حرکتهاي اسالمی متأثر از اندیشه انقالب اسالمی، عطف ت

غرب به خاورمیانه اسالمی و بازخوانی مجدد تاریخ اسالم، خصوصاً روابط تاریخی اسالم

» دیگر بودگی«نمایش چهره اي هولناك از مسلمانان و . و مسیحیت را ضروري تر نمود

با این حال نمی توان . را روز به روز شدت بخشید» اسالم هراسی«آنان از نظر مسیحیان،

در یک بستر طوالنی تاریخی شکل گرفته و پرورش یافته » اسالم هراسی« انکار کرد که

چیسـت و » اسالم هراسی«مسأله اساسی تحقیق حاضر آن است که خاستگاه اولیه . است

نگارنده بر آن است که گر چه شناخت مسیحیان و غربی هـا . مبانی فکري آن کدام است

نبایـد نادیـده گرفـت، ولـی جنگهـاي از اسالم، از رهگذر بیزانس و سیسیل و اندلس را

صلیبی بیشترین سهم را در شکل گیري ذهنیت تاریخی پر غلـط به دویست ساله مشهور

مقاله حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه جنگهاي صـلیبی را کـه . مسیحیان داشته است

.غرب است بررسی کند» اسالم هراسی«یکی از بنیادي ترین عناصر

هراسی، برخورد تمدنها، اسالم و غرب، جنگهاي صـلیبی، سالما: کلیدي هايواژه

.شناسی، مداراي مذهبی اسالم

[email protected] )س(استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسالمی، دانشگاه الزهرا. 1

2. Islamphopia

Edited with the trial version of Foxit Advanced PDF Editor

To remove this notice, visit:www.foxitsoftware.com/shopping

http://www.foxitsoftware.com/shopping

123 هراسی غرب؛ بررسی موردي جنگهاي صلیبی هاي تاریخی اسالم مبانی و ریشه

مقدمه

ترین موضوعات جهان غرب و دنیاي مسیحیت تردید اسالم هراسی یکی از راهبردي بیاین راهبرد فقط نتیجه یک دکترین مانند دکترین برخورد تمدنها نیست، بلکه در . است

ناهمگونی «اگرچه تئوریهاي . یخی شکل گرفته و پرورش یافته استیک بستر طوالنی تار 2»برخورد فرهنگها«، جامعه شناس مشهور فرانسوي، یا 1از سوي ریمون آرون» تمدنها

، اسالم شناس و شرق شناس معروف، و اثر گذارترین آنهـا، یعنـی 3توسط برنارد لویسگیري پدیده اسالم هراسی تأثیر لدر شک 5از طرف ساموئل هانتینگتن 4»برخورد تمدنها«

مسلمین از نظر مسیحیان و برتر انگاري خـود کـه 6»دیگر بودگی«اند، اما عمده داشتههاي کلیسا دارد و عامل اصلی اسالم هراسی غربـی هاسـت، بیشـتر بـر ریشه در آموزه

و اینکـه » دشمنی قرآن و محمد بـا تمـدن و آزادي «اش تاریخی استوار است که آموزهتواند پیشرفت کند و دینی غیر اخالقی، غیر علمی و استبدادي اسالم دینی است که نمی«

اش، مانند قصیده روالن، مسـلمانان را ؛ تاریخی که آثار ادبی)1387،20زقزوق،(» استاندیشـه «اي که بر این باور است کـه و پیشینه) 146همو، (کند پرست توصیف می بت

ست که باید با غیر مسلمانان تا وقتی که در تمام عالم بندگی اسالمی بر این اساس استوار احتی نظریه اثرگذار برخورد تمدنها، ). 340، 1371مایر، (» اند پیکار کرد اهللا را نپذیرفته

از نظر آنان فقط در صـورت 7فرآیند همین نگاه تاریخی است که به قول شیرین هانتررخـورد اجتنـاب پـذیر خواهـد بـود جوامـع اسـالمی ایـن ب ) سـکوالریزه (عرفی شدن

و تا این نگاه تاریخی بازکاوي، نقد و بررسی و بازنویسی نشود، ) 51و 26، 1380هانتر،(توان همزیستی تاریخی و تضمین شده و گفتگوي تمدنها را میـان دو جامعـه اساساً نمی

، طور که واضع نظریه گفتگوي تمـدنها گفتـه اسـت آن. فراگیر و مخاطب نهادینه کرد، 1380خـاتمی، (هاي منازعه است الزمه گفتگوي تمدنها، جدال شناسی و بررسی زمینه

تا این بررسی و جدال شناسی که جنگهاي صلیبی اسـاس آن اسـت شـناخته ). 46و 14، دو طرف مناسبات خود 8نشود، گفتگو مقطعی خواهد بود؛ خواه بر اساس تئوري کانت

1. Raymon Aron 2. cultures in conflict 3. Bernard Lewis 4. clash of civilization 5. Samuel Huntington 6. otherness ( West and Rest ) 7. Shireen Hunter 8. Immanuel Kant




1388، پاییز 2سال اول، شماره مطالعات تاریخ اسالم، 124

1، یا بر پایه نظریه هابز)174، 1384خانیکی، ( را بر اساس دوستی و رفاقت تعریف کننداولی معتقد . گیري شود ، که در عین تفاوت یک نتیجه را در بردارد، تصمیم2و جان الك

است که ملتها در عین آنکه دشمن هستند، بـر اسـاس مصـلحت، مناسـبات جهـانی را ت ملل و تمدنها پذیرند و دومی با تأکید بر ضرورت توجه به منشورهاي جهانی، رقاب می

).173همو، (کند را تأکید می

اگرچه شناخت مسیحیان و غربیها از اسالم از رهگذر بیزانس، سیسیل و اندلس را نباید نادیده گرفت، ولی جنگهاي دویست سـاله مشـهور صـلیبی بیشـترین سـهم را در

یم گیري ذهنیت تاریخی پر غلط مسیحی داشته است و اگر با برخی همـراه نباشـ شکلاي اسـت جنگهاي صلیبی به هر حال منشأ و موجد تمامی تلقی خصـمانه «که معتقدند

، حتمـاًًً »شـود که امروزه در دو جهان مسیحی و مسلمان نسبت به یکدیگر احساس میپذیریم که این جنگها اوج تجلی خصومت مضمري بود کـه پـیش از آن نسـبت بـه می

در مقاله حاضر نقش جنگهاي صلیبی به ).19، 1381اسعدي، (مسلمانان وجود داشت .عنوان یکی از بنیادي ترین عناصر اسالم هراسی غرب مورد توجه قرار می گیرد

جنگهاي صلیبی و اسالم هراسی

شمار اندکی از مورخان و متفکران مسیحی جنگهاي صلیبی را تراژدي ناشی از بی خردي برخی 3.ن شرق و غرب پدید آوردتراژدي اي که خصومت ممتدي بی. مسیحیان دانسته اند

ترین زخم وارد شده بر پیکر ترین مصیبت عالم و سخت برخی نیز این حادثه را بزرگ ). 33، 1320استووارد،(تمدن و عامل عمده کینه و آزردگی شرق و غرب دانسته اند

بود ، تا همین اواخـر » 4رسیدن به یک آرمان«که براي ) جنگ صلیبی(این تصمیم ثه تاریخ قرون وسطی و عاملی براي رشد شهرها و استقرار نظم سیاسی با مهم ترین حاد

ثبات در غرب شمرده می شد و صرفاً در سالهاي اخیر اسـت کـه از سـوي برخـی، بـه عنوان حادثه اي پرخرج و پرضایعه نگریسته می شود که موجب تباهی روابط غرب با

بیشـتر برگرفتـه از مبـانی و نگاه غالب و نگرش عمده در غرب، . مسلمانان شده استهاي تاریخی مبانی و اصولی که اساساًً گزاره. انگیزه اعتقادي جنگهاي صلیبی بوده است

1. Thomas Hobbes 2. John Locke

).566، 3، 1384( نویسنده کتاب تاریخ جنگهاي صلیبی ، ) Steven Runciman( مانند استیون رانسیمان. 3

. )Moris Bishop 1983,104( است این تعبیر از موریس بی شاپ. 4





داند و با مراجعه به واقعیتهـاي تـاریخی، حقـایق هاي ریاضی بدیهی می را مانند گزارهگاهی از سوي دیگر، ن). 87ـ 86، 1375براون، (کند مسلم عقالنی یک دین را تبیین می

را بربـر و یـا غیرمتمـدن یـا ) غیر یونانی یا غیـر مسـیحی (تاریخی که هر غیر رومانی

داند و مانند پرودنتیوس متوحش می1

، نویسنده قرن چهارم میالدي، اخـتالف آن دو را جامعه مسـیحی را ملتـی برگزیـده ،)Jones,1971،382( داند اختالف حیوان و انسان می؛ احسـاس )47، 1428عبـده قاسـم، (پندارنـد وي زمـین مـی براي تحقق اراده الهی بر ر

ایـن ). 19، 1384نـاردو، (فرد بودنی که آن را از یهودیت به ارث برده اسـت منحصر به

تفسیر توراتی یوسفوس. نگاه حتی منشأ تفسیري خاص از جغرافیاي جهان شد2

، متفکر رات، جهـان را بـه سـه یهودي در قرن اول میالدي، از جهان با استناد به سفرتکوین تو

حوزة اروپا متعلق به یافث بن نوح ونسل او، آفریقا مختص حام و نسل او، و آسیا از آن 4و ژروم 3در قرن چهارم و پـنجم مـیالدي، آگوسـتین . سام و بازماندگانش تقسیم کرد

همین نگاه را دنبال کردند و در این میان، سرزمین فلسطین مرکز جغرافیـاي سـامی و

ن نقطه جغرافیاي جهان و به تعبیر اگیریا بوردوییتری مهم5میعادگاه مردم مسیحی شد

در راستاي همین اندیشه، امپراتور روم شرقی پس از مجمع ). 119ـ 108، 1994کول، (م به ساخت و ساز کلیسا در فلسـطین و مسـیحی سـازي بخـش شـرقی 325در 6نیقیه

که اسقف 7مشاور او به نام یوسیبوس امپراتوري خود خصوصاًً فلسطین مبادرت کرد و

بدین . حج گذاري در فلسطین را رواج داد oromasticon بود در کتابش به نام 8قیساریه،ترتیب، فلسطین محل ظهور حضـرت مسـیح و مرکـز مقـدس جهـان شـد و در نقشـه

که در قرن هشتم میالدي رسم شد، فلسطین نسـبت بـه سـایر نقـاط Beatus جغرافیایی

).11ـ1994،10کول، (ع ترنشان داده شد جهان وسی9

1. Prudentius 2. Josephus 3. Augustine 4. Jerome 5. Egeria of Bordeaux 6. Nicea 7. Eusebius 8. Caesares

در نقشـه ، Richard of Haldham کش انگلیسی، نقشه) م 1285در ( البته حدود دو قرن پس از شروع جنگ صلیبی .9

هـاي قـرن سـیزدهم در این نقشـه . هم همین طور Hereford خود فلسطین و بیت المقدس را مرکز جهان رسم کرد و نقشه

).142ـ 141، 1994، : نک(مساحت جهان را شامل می شد 6/1میالدي، فلسطین حدود





بدیهی بودکه با این شرایط، فلسطین بـه عنـوان ارض مقـدس در جغرافیـاي مسـیحیت سازي آن از جغرافیاي اسالم یک ضرورت و باور دینی اي کسب کند و خارج اهمیت ویژه

ن اینجاست که هدف جنگهاي صلیبی را حتـی بایـد فراتـر از دفـاع از همکیشـا . تلقی شودمعتقـد اسـت کـه ایـن جنـگ بـراي دفـاع از 1مسیحی دانست، نه آنگونه که کلود کاهن

در مجمع 2نگاهی گذرا به خطبه پاپ اوربان دوم). 481، 1371مایر، (مسیحیان شرقی بود که امیران و نجیب زادگان و شوالیه ها را گرد آورده بود تـا حرکـت مسـلحانه 3کلرمون

کنـد کـه هرچنـد نه توجیه کنـد، ایـن نظـر را تأییـد مـی شان را به صفحات شرقی مدیتراگیـري جنـگ هاي سیاسی، اقتصادي و اجتماعی در مغرب زمین عامل مهمی درشـکل زمینه

صلیب بود، ولی در اصل، رویکرد اعتقادي و دینی به این جنگها بود کـه توانسـت بسـیجی گـرش تـاریخی گسترده را شکل داد و این رویکرد پس از جنـگ نیـز نقطـه عطفـی در ن

: پاپ در آن مجمع چنین خطابه کرد. مسیحیان به اسالم و مسلمین شد

بیت المقدسی که مایۀ افتخار و سرچشمۀ فیاض بود، اینک به دست مسـلمانها افتاده است، مسلمانانی که غیر از تـأثیر دینـی خـود اثـر دیگـري در آن بـاقی

، امـروز بـه )آسیاي صـغیر (آسیایی که مملو از ثروت و تمول بود . اند نگذاردهواسطۀ مظالم و تعدیات مسلمانان، هستی و ثروت خود را از دسـت داده و بـا

انطاکیه و فینیقیـه بـه تصـرف مسـلمانان . فقر و بدبختی هم آغوش شده استاند، و به زودي تمـام هاي قسطنطنیه تاخته درآمده است و ترکها تا پشت دروازه .کرد کشورهاي اروپا را تصاحب خواهند

بردید آن شمشیرهایی که تا کنون به سینۀ یکدیگر فرو می! اي دالوران عزیزکردید، اکنون باید بـه و در مقابل اهانتی کوچک با برادران دینی خود دوئل می

امروز وقت آن رسیده است تا به اهانتهـایی کـه بـه قبـر . سینۀ دشمن فرو بریدوز عازم آن هستید، فقـط بـراي این جهادي که امر. شود خاتمه دهید مسیح میالمقدس نیست، بلکه باید تمام اقلیم پرثروت آسیا و خـزاین آکنـده و فتح بیت

المقدس روید و تمام امروز باید به جانب بیت. حساب آن را تصاحب نمایید بیاراضـی . گران بگیرید و خود وارث آنهـا شـوید آن سرزمینها را از دست اشغال

طوري که تورات تعریف نموده است، سرزمین شـیر بیت المقدس و شام همانرویـد، با این شمشیري که بـه جهـاد مقـدس مـی ! اي دالوران. و انگبین است

اگر در ایـن جنـگ فـاتح شـوید، تمـام . خزائن آسمانها را تملک خواهید کردکشورهاي مشرق زمین از آن شما خواهد شد و اگر کشته شـوید، بـه شـرافتی

1. Clud Cahen 2. Urban II 3. Clermont





اید که عیسی در آن شربت اي شهید شده ید، یعنی در نقطها بس بزرگ نائل آمده ).106ـ 105، 1387ناصري، (شهادت نوشیده است

کـول، (داند این همان توصیف تورات است که بیت المقدس را سرزمین شیر و عسل می ). 104، 1994همو، (یا همان بیان مسیح در انجیل لوقا و یوحنا ) 102، 1994

جنگ مقدس

وهشگران معاصر همچون برخی از مورخان قـدیم، حـوادث نزدیـک بـه بعضی از پژجنگهاي صلیبی را مانند نبرد مالزگرد که بیزانس را در برابر سالجقه منهزم کرد، عامل

رنه ) 29، 1410،1مثالً ویلیام صوري،. ( اند اندازي جنگهاي صلیبی فرض کرده اصلی راهفقدان میهن «وم شرقی و به تعبیر او نیز معتقد است که ضعف شاهان مسیحی ر 1گروسه

عامل شکست مالزگرد بود و مسیحیان غربی براي جبران آن لشکرکشی » پرستی مسیحیبعضی نیز جنگ صلیبی را جبران حضور مسـلمین در شـبه جزیـره ایبـري ). 5(کردند

طـور کـه ماکسـیم ؛ اما همان)103، 1387ناصري، : براي اطالع بیشتر،نک(دانستند میآیند که به اي از آن اعمال سیاسی به شمار می جنگهاي صلیبی نمونه:نویسد می 2ونرودنس

توان داشت که به نظر بسیاري از افراد، و تردیدي نمی. گیرند انگیزش عقیدتی انجام میدست کم به نظر خود جنگجویان صلیبی، نیرویی کـه آنهـا را بـه ایـن لشکرکشـیهاي

). 258(اراده خداوندي بود دوردست واداشت، میل به اطاعت از هاي دوازدهـم و ، متخصص جنگهاي صلیبی، نیز معتقد است که در سده3جان المونت

سیزدهم میالدي در عصر جنگهـاي صـلیبی و جهادهـا، دیـن همـان نقشـی را داشـت کـه اي نبود ایدئولوژي سیاسی امروز دارد، به جز چند استثناي چشمگیر، هیچ مسلمان و مسیحی

ن به جز سرپوشی براي هدفهاي سیاسی غیر دینی استفاده کند؛ اما با این همه، مردان که از دیجنگیدند و غالباً از براي همـین پـرچم بـود کـه بـه اسـتقبال مـرگ زیر پرچم عقیدتی می

تعصبات دینی در عصر جنگهاي صلیبی، یک انگیزه مهم و با ارزش بـود؛ امـا بـه . رفتند می ). 166ـ 165، 1994( داد الب را تشکیل میندرت علت اصلی و انگیزه غ

اگرچه اعتقاد به جنگ مسلحانه در دو حوزه شرقی و غربی مسیحیت یکسان نبود، قدیس باسیل، قانونگذار کلیسـاي . دانستند در شرق مسیحی، جنگ را کشتار جمعی می

1. Reneh Grosseh 2. Maxime Rodinson 3. John La Monte





ارتودکس، معتقد بود اگر سرباز مسیحی در میدان جنگ کشـته شـود، شـهید نیسـت؛ اي آنا کامنا که خود نمونه ).9، 1981پراور، (د کسی است که با سالح ایمان بمیرد شهی

کامل از مردان بیزنطه است، با آنکه به سلحشوري و سپاهیگري عالقـه بسـیار نشـان پندارد که راهی در تاریخ خود، جنگ را کاري ننگین و تنها هنگامی روا می... دهد می

شـمارد چنین صورتی آن را نوعی اعتراف به شکست میجز آن نمانده باشد و حتی در ).110، 1، 1384رانسیمان، (

این، در حالی بود که در کلیساي غرب کسانی بودند که مانند شرقی ها بـه جنـگ

در غـرب، جنـگ در راه کلیسـا مجـاز . ، اما نگاه غالب،غیر از این بود1نگریستند میهمـو، (، شهید بود و مقام آسمانی داشت شد شد و هرکس در این راه کشته می شمرده می

پس از مدتی که درگیري مسلمین اندلس با مسیحیان شدت گرفـت، ). 111، 1، 1384در اروپاي غربی و حوزه کلیساي کاتولیـک روم تقویـت شـد » جنگ مقدس«اندیشه

در واقـع، آنچـه در مغـرب زمـین بنیـان گرفـت، اندیشـه ). 120ـ 119، 1384همو، (مذهبی علیه کسانی بود که میراث جغرافیایی مسیحیت را تصاحب مشروعیت جنگ

هاي انجیلی مسیحیت را تحت الشعاع قرار هاي متنی و آموزه آنچه توصیه. کرده بودند

بود؛ یعنی جنگـی کـه بـراي 4از سوي سنت آگوستین 3»جنگ دادگرانه«، تعبیر 2داد . باشدگیري سرزمین تاریخی مسیحیان دفاع از مسیحیت و بازپس

از آنجا که کلیساي کاتولیک با اعتقاد به فراگیري و محوریـت خـود و اینکـه کلیسـا باور نداشت و مسیحی بـودن » را نجاتی خارج از کلیسا«5همه مؤمنان می دانست،» مادر«را

، جنگ پیشنهاد شده از سوي کلیسا را )20، 1384کونگ، (داشت را بر انسان بودن مقدم می

م در جنگ با پروس کشته شد یا گـوي آنژویـی 1009آلمانی که در سال ) Bruno of Querfurt( مانند برونو کورفوتی . 1

)Guy of Anjou (پـردازد ، اسقف لوپوي، که معتقد بود بدون صلح و آرامش کسی به خدا نمی) ـ 111، 1، 1384رانسـیمان

113.(

؛ 52، 26انجیـل متّّـی، (» شـوند کسانی که شمشیر را با شمشیر پاسخ دهند، هالك می«هایی بر این اساس که آموزه. 2

). 21ـ 17، 12؛ یا نامه پطرس رسول به رومیان 39ـ 38، 5همان، 3. Just war 4. ST. Augustine

ما باید به دین مسیح و پیـروي از آن «او معتقد بود، . این نگاه محوري به کلیساي کاتولیک را نیز آگوستین تقویت کرد. 5

اند، اعتقاد راسخ داشته ست و اعضاي این کلیسا و نیز مخالفانش آن را کلیساي کاتولیک نامیدهکلیسایی که کلیساي کاتولیک ا

از سوي دیگر، چون از نظر مسیحیان بنیانگذار کلیساي روم، پطرس، برترین رسوالن مسیح است، ). 96، 1384لونگ، (» باشیم

.کلیساي او بر همه کلیساها ارجحیت دارد





) اهـداف او (گرفـت و از پـی عیسـی ؛ زیرا هر کس صـلیب بـر نمـی نیز مقدس می دانستبر این اساس بود که جنگهاي صلیبی به تعبیر جان المونـت زیـر 1.شد، الیق مسیح نبود نمی

) 166ـ 165، 1965(شکل گرفـت » جهادي«پرچم کلیسا و ایدئولوژي و کامالً با رویکرد ودنـد و ازگنـاه و شـرارت رهـا و چون مسیحیان به سعادت پس از مرگ چشم دوختـه ب

).39، 1385بولتمان، ( 2»تمرین مردن کنند«شدند تصمیم گرفتند میو » حـج بـا هـدف آمـرزش گنـاه «، » جنگ در راه خدا«آمیختگی سه جریان یا باور

اي مناسب شد تا مسیحیان مغرب زمین سـالح برگیرنـد، زمینه» افسانه هزاره یا پایان دنیا«در قرون اولیه و با تأکید بـر جنبـه خـدایی . راهی ارض مقدس شوندصلیب بر تن کنند و

حضرت مسیح، سفر به فلسطین شوقی نداشت، اما پس از ساخت کلیساي قیامـت در بیـت . ، مادر امپراتـور روم شـرقی، مـوج زائـران بـه فلسـطین سـرازیر شـد 3المقدس توسط هلنا

ایتالیا و جنوب فرانسـه از دسـت رانسیمان معتقد است این روند رو به رشد با خارج شدن و کـم کـم بهبـود شـرایط زیـارت ) 1384،1،58رانسـیمان، (شد مسلمین وارد دوره جدیدي

از آن پس، زیارت بیت لحم، زادگاه عیسی و محل معـراج در فلسـطین، شـوقی . تقویت شد حتی در قرن یازدهم میالدي، پاپ اوربان دوم بـه عنـوان 4.انگیخت براي سفر معنوي بر می

کرد که غربیها به جاي هزینه زیارت، نظریه پرداز جنگ صلیبی، قبل از جنگ توصیه میدر شـمال غـرب اسـپانیا ) طرکونـه ( 5پول خود را صـرف تجدیـد بنـاي کلیسـاي تاراگونـا

را ترغیب کند که در ) برشلونه( 6پاپ حتی نتوانست کنت بارسلون). 35، 1371مایر، (کنندم در همان جـا 489/ م 1096المقدس رفت و در یارت به بیتاو به عشق ز. در اسپانیا بماند

رشد اندیشه زیارت با عنایت به بخشش از گناه کـه بـه نظـر ). 38، 1371همو،(درگذشت ، بیشتر از ناحیه آن دسته از واعظان و خطیبان مسیحی بود کـه 7پژوهشگرانی همچون مایر

، در عـین حـال )42ـ 41، 1371همـو، (فرمان کلرمون را بیش از حد بزرگ کرده بودند اي که به قـول درغرب مسیحی زاده شود؛ ایده» مسیح آزاري مسلمین«مستمسکی شد تا ایده

اي بود براي تحریک احساسات مسـیحیان خبري پاپ اوربان دوم بود، یا بهانه مایر یا از بی

).24، 16؛ همان، 38، 10؛ انجیل متّی،27، 14انجیل لوقا ، . 1

.این تعبیر از افالطون است. 23. Helena

).67ـ 49، 1، 1384:نک(رانسیمان سیر تاریخی اندیشه زیارت در جهان مسیحیت را به تفصیل بحث کرده است. 45. Tarragona 6. Barcelona 7. Mayer





درکی از سده مایر بر این باور است که هیچ م). 8، 1371همو، (مغرب زمین علیه مسلمانان یازدهم در دست نیست که حاکی از سیاست ضد مسیحی خلیفه فاطمی، الحـاکم بـامراهللا،

؛ بلکه برعکس، مسیحیان آناطولی در عصر سالجقه به قدري آزاد و 1)7، 1371 ،مایر(باشد انـد هایی در تحسـین و سـتایش ملکشـاه سـاخته از سلطه مسلمانان خرسند بودند که سرود

پیش تر، در سده نهم میالدي، سـندي بـر جـاي مانـده کـه حکایـت از ایمنـی و ). همانجا(، اسقف بیت المقـدس، در 2تئودوسیوس. سالمت مسیحیان شرقی در پناه دولت اسالمی دارد

مسـلمانان «کند کـه م تصریح می 869همتایش در قسطنطنیه، در سال 3اي به اگناتیوس نامه ). 385، 1953،1تامسون،(» ار و اذیتی ندیدیمقومی عادلند و ما از آنها هیچ آز

هزاره گرایی و افسانه پایان جهان

پدیده دیگري که عشق به زیارت بیت المقدس و بالمآل مشارکت در بسـیج نظـامی را دان . در پایان قرن دهم و یـا افسـانه هـزاره بـود » پایان جهان«کرد، افسانه تقویت می

م، جمعیت انبوهی از مردم در رم گرد آمدند تا 999در شب سال نو :نویسد می 4ناردوالبته نیمه شب فرارسید و هـیچ . کردند باشند شاهد آنچه بسیاري پایان جهان گمان می

با وجود این، رخدادي مهم بود؛ چون در سالهاي پس از آن، اروپاییها بـه . اتفاقی نیفتادا و امکانـات هیجـان کردند در عصر جدیدي بـا افقهـ لحاظ روان شناختی احساس می

). 144، 1380؛ لین، 111، 1386ناردو، (کنند انگیز تازه زندگی میانتشار این افسانه در اواخر قرن دهم، موجب شد تا روي آوري به زهد و تعبد رشد

نســیم (کنــد و تبــرك جســتن بــه مکــان قبــر مســیح قبــل از مــرگ ضــرورت یابــد که از قرن دهم به بعد و با الهام از کتاب این اندیشه الفیه یا هزاره). 46، 1981،یوسف

مکاشفه یوحنا ترویج شد و آن گونه که نورمن کان در کتاب در جست و جوي هزاره گیري جنبشهاي پایان دنیا در اروپاي شمالی در فاصله بررسی کرده، حتی موجب شکل

وي . بود، مورد تأکید آگوستین نیز 5)39، 1387مک اوان، (میالدي شد 16تا 11قرون

).18ـ 17(کند اري الحاکم اشاره میمایر البته در جاي دیگر به سیاست مسیح آز. 1

2. Theodosius 3. Egnatius 4. Don Nardo

زیـرا کـه عـدد . پس هرکه فهم دارد عدد وحش را بشمارد. در اینجا حکمت است« آمده است ، 18، آیه 13در انجیل یوحنا، باب . 5ـاب 666منظور این است که اسالم حداکثر . »انسان است و عدد ششصد و شصت و شش است م، 622سال برقرار خواهد بود و با احتس

.ق قدرت اسالم فرو خواهد ریخت 687/ م 1288سال ظهور اسالم، بدین معناست که





وي گفته بود که در هزاره هفتم آفرینش آدم ابوالبشر، جهان به پایـان خواهـد رسـید دهد ظهـور مطالعه تاریخ اروپا و مسیحیت کاتولیک نشان می 1).279، 2003طحاوي،(

و بروز اندیشه هزاره در قبل، حین و پس از پایان جنگ صلیبی آن قدر فراگیر و شایع دادند که ما در روزگـار آخرالزمـان ریس نیز هشدار میبود که واعظان در کلیساي پا

و رویداد نویس جنـگ صـلیبی 3، اسقف فرایزینگ2اوتو). 155، 1 ،1363بلوخ،(هستیم ما که دست تقدیر در ... «: نامه خود آورده است که میالدي، در وقایع 12در نیمه قرن

مارك بلوخ همه اروپا از به قول ). 154، همو، همان(» ...آخرالزمان جایمان داده استبـه ... بیم نزدیک شدن پایان هزاره اول تا آن حد برخود نلرزیده بود که مجبور باشد

نگـار مشـهور فرانسـوي و به تعبیر دیگري از ایـن تـاریخ ) 156، همانهمو، (خود آید ، همـان همـو، (ترین نیروهاي اجتماعی آن عصر شـد مکتب آنال، این ترس یکی از قوي

ن باور در فاصله قرن یازدهم تا سـیزدهم مـیالدي، دقیقـاً روزگـار منازعـات ای). 159این نظریـه . طوالنی مدت مسیحیان و مسلمانان، در صفحات شرقی مدیترانه تقویت شد

بیشتر برمحو اسالم متمرکز بود، اما از آنجا که صلیبی ها در نبرد خـود بـا مسـلمانان د، با ظهور نیروي جدیـد در شـرق جهـان، را محقق ندیده بودن» وعده پیروزي حتمی«

یعنی مغوالن وحشی زردپوسـت امیـد دیگـري یافتنـد کـه جبهـه متحـد در دو سـوي جغرافیاي اسالم، یعنی شرق مغولی نسطوري و غرب مسیحی، اسـالم را محـو و نـابود

اما پس از نا امیدي و خروج از صفحات شام و مصر، تصمیم گرفتند مسیري را که . کندس، رئیس دیرکلونی، در نیمه قرن دوازده با ترجمه ناقص و جهـت دار قـرآن پطر مقد

به شما خواهم تاخت، نه چنان که بعضی از ما بارها با «: کریم طی کرده بود دنبال کنندنـه بـا نفـرت و . ها، نه به زورکه با عقل و منطق اند، بلکه با الفاظ و واژه سالح تاخته

نویسم، شـما را دارم، خطاب به شما می ما را دوست میش. بیزاري، که با عشق و شیدایی ).194، 1382؛ صمیمی، 263، 1371مایر، (» خوانم به نجات و رستگاري فرامی

ویلیام طرابلسی هم که از دومینیکن هاي مقیم عکا بود، تحت تأثیر اندیشه هـزاره

کریستف کلمب بر اساس همین ایده .ثبت شده است (Civitas Dei , XXII, 30) این ایده آگوستین در کتاب شهر خدا. 1

م خواستار حمله مجدد صلیبیها به بیت المقدس شد؛ زیرا 1501پادشاهان مسیحی اسپانیا، در اي به فردیناندو و ایزابل، در نامه

سال پس از آن، پایان هزاره هفتم جهان و نظریـه 1500سال از خلق آدم تا میالد مسیح و 5343طبق نظر آنها با احتساب

.آگوستین محقق خواهد شد2. Otto

3 .Freising اریا در آلمانشهري در ایالت باو.





نـابود کـرد و پایان عمر اسالم معتقد شد باید به ضـرب تبلیـغ و موعظـه، مسـلمین را ). 406، 3 ،1384؛ رانسیمان، 108ـ 107، 1984سوذرن، (

جنگ تمدنها

پس از اصالح دینی و آغـاز عصـر جدیـد در اروپـا، . این روند همچنان ادامه پیدا کردتر کنند، گروهی از اسالم شناسان اهتمام کردند تا دیدگاه خود را نسبت به اسالم علمی

گفته، مسیحیان مفلوك بازگشته از جنـگ 1بروكطور که هانري بولینگ اما همانبا این حال، این نگاه ). 314، 1382صمیمی،(اماتی را بر مسلمین وارد کردند صلیب، اته

، تصور غالب بر این چهـار محـور 2آمیز غلبه داشت، زیرا به قول مونتگمري وات اتهاممحمـد ) 4آزاد، و طرفدار شـهوت ) 3دین شمشیر، ) 2دین دروغ، )1اسالم : استوار بود

ـ 1962(حتـی اعالمیـه شـوراي دوم واتیکـان ). 58، 1381الـویري، (ضد مسیح اسـت که سایر ادیان را به رسمیت شناخت و تأکید داشت که چون خدا بـا آدمیـان، ) 1965

امروز پیام کسانی چون . گوید، ادیان دیگر رسمیت دارند، اثر نداشت متفاوت سخن می

اروپا (از نظر برناردلوئیس، غرب . یحی بیشتر شنیده می شوددر غرب مس 3برناردلوئیسغرب به رغم وجود کشورها و زبانهاي . یک برتري ذاتی نسبت به شرق دارد) و امریکا

مختلف، یک کلیت منسجم و از نظر فرهنگ، مذهب و ارزشها یک جامعه اصـیل و غربی ها ملتهاي . )73، 1380لوئیس،(برخالف آسیا و افریقا که متنوعند . یکدست است

هم فکرند که به ارزشهاي بنیادین مانند آزادي، حقوق بشر و ضـوابط اخالقـی اعتقـاد نـژادي و تبعـیض هایی مانند امپریالیسـم، تبعـیض و واژه) 88ـ 85، همان همو،(دارند

هایی غربی اند، ولی غرب این شرارتها را ابـداع نکـرده، بلکـه بـه جنسی اگرچه واژهاز نظـر لـوئیس، ). 90، همان(ه و آنها را محکوم کرده است آنها پی برد هویت شیطانی

هم زمانی کشف قاره امریکا و فتح غرناطه که به سقوط مسلمین در انـدلس انجامیـد، این خاورشناس و ). 82 همان(تسریع کرد ) مسلمین(پیروزي غرب را در برابر دشمنانش

1. Henry Bolingbroke 2. Montgomery Watt

ـیل در 1916دار و متـأثر از اوسـت، درسـال پرداز جنگ تمـدنها وام برناردلوئیس که نظریه. 3 م در لنـدن متولـد شـد و پـس از تحص

الگی روانـه امریکـا شناسی آن کشور در آستانه شصت سـ دانشگاه لندن و خدمت در وزارت امور خارجه انگلیس و مؤسسات شرق

او در عمر طوالنی خود آثار متعددي نگاشت و در نیمه دوم قرن بیستم یکـی از اثـر گـذارترین . شد و تابعیت آن کشور را پذیرفت

.متفکران غربی بر افکارعمومی و نخبگان مغرب زمین بود





گوید، تمدن اسالمی را از سایر قی میاسالم شناس مشهور غربی وقتی سخن از تمدن شرکنـد، هاي مذهبی و تمدنی شرق مانند هندوئیسم، بودیسم و کنفوسیوس جدا مـی حوزه

زیرا هندي ها و چینی ها، هیچ گـاه قلمـرو روم را متصـرف نشـدند و کتـاب مقـدس س، لوئی(اي نو دانسته اند اند و صرفاً مسیحیت را پدیده مسیحیان را تحریف شده ندانسته

نگرش لوئیس نسبت به گسترش و پیشرفت و توسعه اسالم بـه خـارج از ). 73، 1384وي معتقد اسـت کـه .جزیره العرب، نگاهی از نوع استعمار طلبی در دوره جدید است

لـوئیس، (اساساً اسالم دینی است با صبغه نظامی و تاریخ اسـالم غیـر از جهـاد نیسـت نباید از این نکتـه غافـل بـود کـه مبنـاي ).14، 1380؛ همو،165ـ 163 و143، 1387

هاي تاریخی او از روزگار جنگهاي صلیبی اسـت کـه بـر اسـاس نگرش لوئیس، آموزههاي نادرستش از نزاریان اسماعیلی، به عنوان سمبل اسالم، معتقد است آنهـا قتـل یافته

ت تفسـیرهاي نادرسـ ). 201، 1383لـوئیس، (انـد مخالفان را یک فریضه دینی دانسـته موردي لوئیس از حوادث تاریخ اسالم یـا برداشـتهاي نادرسـت و جزئـی او از آیـات،

ها و اصطالحات فقهی و حقوقی اسالم که شأن نزولی خـاص دارنـد و احادیث و واژهعدم توجه او به کلیت مکتب و اندیشه فراگیر اسالم، خودش و دیگران را به اشـتباه

یس علـت مهـم فقـر و عقـب مانـدگی کنـونی لوئ). 75ـ 74، 1381لوئیس، (انداخت مسلمین را در عدم عرفی شدن حکومتها، تبعیض جنسیتی، عدم آزادي اندیشه و نادیـده

و معتقـد ) 227و230، 1384؛ همو، 27ـ 26، 1381لوئیس، (گرفتن حقوق زنان دانسته ن طبعـاً چنـی . است به علت این فقر و ضعف علمی، مسلمانان باید از غرب تبعیت کنند

. تمکینی از سوي مسلمین هم محال استقطعی است و ) غربیها(بنابراین، به استناد برداشت لوئیس، ستیز مسلمین و مسیحیان

اسـعدي، (چون اسالم و مسیحیت، مانند هر دین دیگري، فقط خود را حیـات بخـش می دانند و از سوي دیگر، اسـالم بـه حـق مـدعی ) 18، 1380هانتر،(جهانی ) 3، 1381

اتمیت و کمال است و از جانب دیگر ترس از قدرتمندي اقتصادي جهـان اسـالم بـه خدغدغه اصلی جهان غرب است، وحشت ) انرژي(علت برخورداري از منابع نفت و گاز اي غرب مسیحی تقویت شده و اسالم هراسی این غرب از مسلمین به مدد قدرت رسانه

.ته استپدیده جدید در مغرب زمین روز به روز قوت گرف





منابع

: ؛ ترجمـه احمـد مهـذب؛ تهـران عالم نو اسالم یا امـروز مسـلمین استووارد ، لوتروپ؛ .1

. ش1320شرکت طبع کتاب،

از آغـاز تـا شـوراي روم : مطالعات اسالمی در غـرب انگلیسـی زبـان اسعدي، مرتضی؛ .2 .ش1381سمت، : ؛ تهران)م1965( واتیکان

.ش1381سمت، : ؛ تهرانغرب مطالعات اسالمی درالویري، محسن؛ .3

شـرکت : ، ترجمـه طاطـه وس میکائیلیـان؛ تهـران فلسفه و ایمان مسـیحی براون، کالین؛ .4

. ش1375انتشارات علمی و فرهنگی،

. ش1363آگاه، : ؛ ترجمه بهزاد باشی؛ تهرانجامعه فئودالیبلوخ، مارك؛ .5

.ش1385کز، نشر مر:؛ترجمه مسعود علیا؛ تهراناساطیر و مسیحبولتمان،رودلف؛ .6

. م1981: ، ترجمه قاسم عبده قاسم و حسن خلیفه؛ قاهرهعالم الصلیبیینپراور، ژوزه؛ .7

.ش1380نشر سوگند،: تهران تمدنها؛ گفتگوي نظري مبانیخاتمی، محمد؛ .8

گفتگـوي ، »ها وچشم انداز پیدایش یـک نظریـه زمینه: گفتگوي تمدنها«خانیکی، هادي؛ .9 .ش1384دانشگاه تهران، : ویراسته بهرام مستقیمی؛ تهران ؛نظري و مفهومی مبانی تمدنها

شـرکت : ؛ ترجمـه منـوچهر کاشـف؛ تهـران صـلیبی جنگهـاي تاریخرانسیمان، استیفن، .10

.ش1384انتشارات علمی و فرهنگی،

شـرکت سـهامی : ثی؛ تهـران ؛ ترجمه محسن ثالداري سرمایه و اسالم رودنسون، ماکسیم؛ .11

.ش1385یبی، کتابهاي ج

پژوهشـگاه : ؛ ترجمه حجـت اهللا جـودکی؛ تهـران غرب و اسالمحمد حمدي؛ زقزوق، م .12

. ش1387علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،

ترجمـه رضـوان السـید؛ ،الوسـطی العصـور فـی اروبا فی االسالم ةصورسوذرن، ریچارد؛ .13

. م1984دارالفکر العربی، : بیروت

. ش1382ان، اطالعات، ، ترجمه عباس مهر پویا؛تهراروپا در محمدصمیمی، مینو؛ .14

ترجمه سهیل ؛»فیما وراء البحار ةاالعمال المنجز« تاریخ الحروب الصلیبیه صوري، ویلیام؛ .15

.ق1410دارالفکر،: زکّار؛ دمشق

عـین للدراسـات و : ؛ القـاهره دراسات فی تاریخ العصـور الوسـطی طحاوي، عبدالرحمن؛ .16

. م2003البحوث االنسانیه و االجتماعیه،

عـین للدراسـات و البحـوث االنسـانیه و : ؛ القاهره بین االدب و التاریخقاسم؛ عبده قاسم .17

.ق1428االجتماعیه،

فلسـطین فـی « الصراع االسالمی الفرنجی علی فلسطین فی القـرون الوسـطی، کول، پنی؛ .18

؛ زیـر نظـر »کتابات العالم الغربی الالتینی فی القرنین الثانی عشر و الثالـث عشـر للمـیالد





.م1994مؤسسه الدراسات الفلسطینیه، : نی و برهان دجانی؛ بیروتهادیه دجا

مرکـز مطالعـات و : ؛ ترجمـه حسـن قنبـري، قـم تاریخ کلیساي کاتولیککونگ، هانس؛ .19

.ش1384تحقیقات ادیان و مذاهب،

نشـر فـرزان روز، : ؛ ترجمه ولـی اهللا شـادان؛ تهـران تاریخ جنگهاي صلیبیگروسه، رنه؛ .20

.ش1377

نشـر فـرزان روز، : ؛ ترجمه بهمن دخت اویسـی؛ تهـران برخورد فرهنگهالوئیس برنارد؛ .21

. ش1380

22. ش1381؛ ترجمه حسن کامشاد؛ تهران، نشر نی، خاورمیانه؛.

23. نشر زمـان، : ، ترجمه حسن خاکباز، تهراناسالم در تندرو اي فرقه حشاشین؛

.ش1383

24. نشـر اختـران، : تهـران ، ترجمه شـهریار خواجیـان ، شد آغاز کجا از مشکل؛

.ش1384

25. دفتر تبلیغات اسالمی، : ، ترجمه غالمرضا بهروز لک، قماسالم سیاسی زبان؛

. ش1387

نشـر فـرزان روز، : ؛ ترجمـه روبـرت آسـریان؛ تهـران مسـیحی تفکـر تاریخلین، تونی؛ .26

.ش1380

شگاه شیراز، دان: ، ترجمه عبدالحسین شاهکار، شیرازصلیبی جنگهايمایر، هانس ابرهارد؛ .27

. ش1371

؛ 57،امـروز شـهروند مجلـه ؛ »تأثیر آخر الزمان گرایی مسیحی بر سیاست«مک اوان، یان؛ .28

.57ش 1387

نشـر ققنـوس، : ؛ ترجمـه مهـدي حقیقـت خـواه؛ تهـران مسـیحیت پیـدایش ناردو، دان؛ .29

.ش1384

نشـر ققنـوس، : ؛ تهـران صـلیبی جنگهـاي در اسـماعیلیان نقشناصري طاهري، عبداهللا؛ .30

.ش1387

.م1981دارالنهضه العربیه، : ؛ بیروتوالالتین الروم و العربنسیم یوسف، جوزیف؛ .31

نشـر فـرزان روز، : ترجمـه همـایون مجـد؛ تهـران ؛غـرب و اسالم آیندههانتر، شیرین؛ .32

.ش1380

33. Bishop, Moris; The Pelican Book of the Middle Ages; London: Penguin, 1983. 34. Jones, W.R;“The image of the Barbarian in Medival Europe”; Comparative

Studies in Society and History (1971), vol 13 35. lamont, John; Crusade and jihad in the Arab Heritage; U.S.A: Princeton, 1994. 36. Thompso ; Economic and Social History of the Middle Ages; London: 1953 vol 1.




مبانی و ریشه های تاریخی اسلام هراسی غرب بررسی موردی جنگ...

Documents

Transcript of مبانی و ریشه های تاریخی اسلام هراسی غرب بررسی موردی جنگ...