Αριθμός 40032014

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

Πρόεδρος Σωτ Ρίζος

Μέλη Αθ Ράντος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της ΕπικρατείαςΝ Μαρκουλάκης Μ Βηλαράς Αικ Σακελλαροπούλου Δ Σκαλτσούνης Γ Ποταμιάς Ε Νίκα Γ Τσιμέκας Α Ντέμσιας Σπ Χρυσικοπούλου Μ Παπαδοπούλου Ε Κουσιουρής Κ Κουσούλης Α Χλαμπέα Π Μπραΐμη Π Χαμάκος Α-Μ Παπαδημητρίου Ε Παπαδημητρίου Σύμβουλοι Μ Αθανασοπούλου Στ Λαμπροπούλου Δ Τομαράς Πάρεδροι

Εισηγητής Δ Σκαλτσούνης Σύμβουλος

Δικηγόροι Αν Αβραντίνης Ελ Σβολοπούλου ΝΣΚ

Παράνομη Παράλειψη Έκδοσης Κανονιστικής Πράξης ΑναπροσαρμογήΑντικειμενικών Αξιών Yφίσταται παράνομη παράλειψη τηςΔιοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτήσυντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευσηδιετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 ΤοΔικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκες της υπόθεσης καισταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων καιαφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στηναποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων τουΚράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότικατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθεί ηέκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότηταστη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια σεπροθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης(αρ 8 παρ 1 14 παρ 2 εδάφ α 20 21 27 παρ 1 και 2 45παρ 4 50 παρ 3 α 3β 3γ του πδ 181989 αρ 41 παρ 1του ν 12491982 αρ 26 παρ 2 ν 37192008 αρ 4 παρ 2περ α΄ του ν 24791997 αρ 14 παρ 11 και 18 15 παρ 6 του

ν 18821990 αρ 24 παρ 8 του ν 18281989 αρ 14 παρ 1και 2 του ν 14731984 αρ 82 του Κώδικα ΦορολογικήςΔικονομίας αρ 24 παρ 6 ν 21301993 αρ 7 παρ 2 και 3 ν36342008 αρ 31 32 ν 38422010 αρ 53 ν 40212011 αρ4 ν 42232013 αρ 78 παρ 1 του Συντάγματος)

(hellip) Επειδή ζητείται η ακύρωση α) της παράλειψης της Διοίκησηςνα εκδώσει απόφαση περί αναπροσαρμογής της φορολογητέα ς αξίαςτων ακινήτων κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 β) του 10258031022014 εγγράφου της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών το οποίο εκδόθηκε σε απάντηση σχετικής αίτησης των ήδη αιτούντων και άλλων φορολογουμένων

Επειδή η αίτηση εισήχθη ενώπιον της Ολομέλειας με την 105520141832014 πράξη του Προέδρου του Δικαστηρίου

(hellip) Επειδή οι άνω εννέα αιτούντες με την από 12112013 αίτηση προς τη Διοίκηση προέβαλαν ότι είναι ιδιοκτήτες ακινήτων σε διάφορες περιοχές ότι είναι υπόχρεοι για το λόγοτούτο σε φορολογία λόγω κατοχής ή μεταβίβασης ή κτήσης αυτών για επαχθή ή χαριστική αιτία ότι η φορολογητέα αξία των ακινήτων αυτών προσδιορίζεται κατά το αντικειμενικό σύστημα σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 ότι αυτή είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική και ότι συνεπώς βλάπτονται από την παράλειψη της Διοίκησης να αναπροσαρμόσει την φορολογητέα αξία αυτών ζήτησαν δε να εκδοθεί υπουργική απόφαση προσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προςτις αγοραίες Επί της αιτήσεως εκδόθηκε η δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη με την πράξη αυτή το περιεχόμενο της οποίας παρατίθεται στην ενδέκατη σκέψη η Διοίκηση απέρριψε την αίτηση των ήδη αιτούντων χωρίς να αμφισβητεί τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα επί των ακινήτων που μνημονεύονται στην αίτηση Υπό τα δεδομένα αυτά οι άνω αιτούντες ασκούν την αίτηση με έννομο συμφέρον Περαιτέρω παραδεκτώς ομοδικούν προβάλλοντας κοινούς λόγους ακυρώσεως εφόσον επικαλούνται ιδιοκτησιακά δικαιώματα επί ακινήτων σε περιοχές όπου ισχύει το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας ανεξαρτήτως αν αυτά βρίσκονται στην ίδια ζώνη καθορισμού τιμής εκκίνησης

Επειδή κατά το άρθρο 45 παρ 4 του πδ 181989 είναι δυνατόννα ασκηθεί αίτηση ακυρώσεως κατά παραλείψεως της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια ή κατά ρητής αρνήσεως αυτής να προβεί στην ενέργεια αυτή εφrsquo όσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου της επιβάλλει την υποχρέωση να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσίαστη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη (ΣτΕ 18492009Ολομ 37492013 Ολομ)

Επειδή στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 41 του ν 12491982 (Α΄ 43) όπως η παράγραφος 1 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 14 παρ 1 του ν 14731984 (Α΄ 127) και 14 παρ 18 του ν 18821990 (Α΄ 43 και διορθ σφαλμ Α΄ 51) και η παράγραφος 2 με τα άρθρα 24 παρ 8 του ν 18281989 (Α΄ 2) και 14 παρ 11του ν 18821990 ορίζονται τα ακόλουθα laquo1 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς ή προίκας λαβαίνονται υπόψη οι τιμές εκκίνησης που είναι καθορισμένες από πριν κατά ζώνες ή οικοδομικά τετράγωνα και κατrsquo είδος ακινήτου όπως αστικό ακίνητο μονοκατοικία διαμέρισμα κατάστημα αγρόκτημα και άλλα Οι τιμές εκκίνησης αυξάνονται ή μειώνονται ποσοστιαία ανάλογα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυξητικά ή μειωτικά την αξία των ακινήτων όπωςγια τα διαμερίσματα η παλαιότητα η θέση στο οικοδομικό τετράγωνο ή στον όροφο της πολυκατοικίας για τα καταστήματα ηεμπορικότητα δρόμου το πατάρι το υπόγειο για τα αγροκτήματα

η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία καιάλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων τουπαρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος των διατάξεων του παρόντοςάρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρείτην προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολήτης δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το

Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρου hellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν καιεπιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύειτο σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

Επειδή με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτειγια κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενηκατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σεδιαφορετική περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

ν 18821990 αρ 24 παρ 8 του ν 18281989 αρ 14 παρ 1και 2 του ν 14731984 αρ 82 του Κώδικα ΦορολογικήςΔικονομίας αρ 24 παρ 6 ν 21301993 αρ 7 παρ 2 και 3 ν36342008 αρ 31 32 ν 38422010 αρ 53 ν 40212011 αρ4 ν 42232013 αρ 78 παρ 1 του Συντάγματος)

(hellip) Επειδή ζητείται η ακύρωση α) της παράλειψης της Διοίκησηςνα εκδώσει απόφαση περί αναπροσαρμογής της φορολογητέα ς αξίαςτων ακινήτων κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 β) του 10258031022014 εγγράφου της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών το οποίο εκδόθηκε σε απάντηση σχετικής αίτησης των ήδη αιτούντων και άλλων φορολογουμένων

Επειδή η αίτηση εισήχθη ενώπιον της Ολομέλειας με την 105520141832014 πράξη του Προέδρου του Δικαστηρίου

(hellip) Επειδή οι άνω εννέα αιτούντες με την από 12112013 αίτηση προς τη Διοίκηση προέβαλαν ότι είναι ιδιοκτήτες ακινήτων σε διάφορες περιοχές ότι είναι υπόχρεοι για το λόγοτούτο σε φορολογία λόγω κατοχής ή μεταβίβασης ή κτήσης αυτών για επαχθή ή χαριστική αιτία ότι η φορολογητέα αξία των ακινήτων αυτών προσδιορίζεται κατά το αντικειμενικό σύστημα σύμφωνα με το άρθρο 41 του ν 12491982 ότι αυτή είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική και ότι συνεπώς βλάπτονται από την παράλειψη της Διοίκησης να αναπροσαρμόσει την φορολογητέα αξία αυτών ζήτησαν δε να εκδοθεί υπουργική απόφαση προσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προςτις αγοραίες Επί της αιτήσεως εκδόθηκε η δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη με την πράξη αυτή το περιεχόμενο της οποίας παρατίθεται στην ενδέκατη σκέψη η Διοίκηση απέρριψε την αίτηση των ήδη αιτούντων χωρίς να αμφισβητεί τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα επί των ακινήτων που μνημονεύονται στην αίτηση Υπό τα δεδομένα αυτά οι άνω αιτούντες ασκούν την αίτηση με έννομο συμφέρον Περαιτέρω παραδεκτώς ομοδικούν προβάλλοντας κοινούς λόγους ακυρώσεως εφόσον επικαλούνται ιδιοκτησιακά δικαιώματα επί ακινήτων σε περιοχές όπου ισχύει το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας ανεξαρτήτως αν αυτά βρίσκονται στην ίδια ζώνη καθορισμού τιμής εκκίνησης

Επειδή κατά το άρθρο 45 παρ 4 του πδ 181989 είναι δυνατόννα ασκηθεί αίτηση ακυρώσεως κατά παραλείψεως της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια ή κατά ρητής αρνήσεως αυτής να προβεί στην ενέργεια αυτή εφrsquo όσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου της επιβάλλει την υποχρέωση να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσίαστη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη (ΣτΕ 18492009Ολομ 37492013 Ολομ)

Επειδή στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 41 του ν 12491982 (Α΄ 43) όπως η παράγραφος 1 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 14 παρ 1 του ν 14731984 (Α΄ 127) και 14 παρ 18 του ν 18821990 (Α΄ 43 και διορθ σφαλμ Α΄ 51) και η παράγραφος 2 με τα άρθρα 24 παρ 8 του ν 18281989 (Α΄ 2) και 14 παρ 11του ν 18821990 ορίζονται τα ακόλουθα laquo1 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς ή προίκας λαβαίνονται υπόψη οι τιμές εκκίνησης που είναι καθορισμένες από πριν κατά ζώνες ή οικοδομικά τετράγωνα και κατrsquo είδος ακινήτου όπως αστικό ακίνητο μονοκατοικία διαμέρισμα κατάστημα αγρόκτημα και άλλα Οι τιμές εκκίνησης αυξάνονται ή μειώνονται ποσοστιαία ανάλογα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυξητικά ή μειωτικά την αξία των ακινήτων όπωςγια τα διαμερίσματα η παλαιότητα η θέση στο οικοδομικό τετράγωνο ή στον όροφο της πολυκατοικίας για τα καταστήματα ηεμπορικότητα δρόμου το πατάρι το υπόγειο για τα αγροκτήματα

η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία καιάλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων τουπαρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος των διατάξεων του παρόντοςάρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρείτην προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολήτης δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το

Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρου hellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν καιεπιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύειτο σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

Επειδή με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτειγια κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενηκατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σεδιαφορετική περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

Επειδή κατά το άρθρο 45 παρ 4 του πδ 181989 είναι δυνατόννα ασκηθεί αίτηση ακυρώσεως κατά παραλείψεως της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια ή κατά ρητής αρνήσεως αυτής να προβεί στην ενέργεια αυτή εφrsquo όσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου της επιβάλλει την υποχρέωση να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται κατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσίαστη διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικής πράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη από τον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquo εξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στη Διοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσον τίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση της Διοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως από το Σύνταγμα Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια η παράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστική αρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη (ΣτΕ 18492009Ολομ 37492013 Ολομ)

Επειδή στις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 41 του ν 12491982 (Α΄ 43) όπως η παράγραφος 1 τροποποιήθηκε με τα άρθρα 14 παρ 1 του ν 14731984 (Α΄ 127) και 14 παρ 18 του ν 18821990 (Α΄ 43 και διορθ σφαλμ Α΄ 51) και η παράγραφος 2 με τα άρθρα 24 παρ 8 του ν 18281989 (Α΄ 2) και 14 παρ 11του ν 18821990 ορίζονται τα ακόλουθα laquo1 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς ή προίκας λαβαίνονται υπόψη οι τιμές εκκίνησης που είναι καθορισμένες από πριν κατά ζώνες ή οικοδομικά τετράγωνα και κατrsquo είδος ακινήτου όπως αστικό ακίνητο μονοκατοικία διαμέρισμα κατάστημα αγρόκτημα και άλλα Οι τιμές εκκίνησης αυξάνονται ή μειώνονται ποσοστιαία ανάλογα με τους παράγοντες που επηρεάζουν αυξητικά ή μειωτικά την αξία των ακινήτων όπωςγια τα διαμερίσματα η παλαιότητα η θέση στο οικοδομικό τετράγωνο ή στον όροφο της πολυκατοικίας για τα καταστήματα ηεμπορικότητα δρόμου το πατάρι το υπόγειο για τα αγροκτήματα

η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία καιάλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων τουπαρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος των διατάξεων του παρόντοςάρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρείτην προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολήτης δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το

Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρου hellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν καιεπιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύειτο σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

Επειδή με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτειγια κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενηκατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σεδιαφορετική περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

η καλλιεργητική αξία η τουριστική ή παραθεριστική σημασία καιάλλα Οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσής τους θα καθορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών μετά από εισήγηση Επιτροπών που θα αποτελούνται από οικονομικούς υπαλλήλους μηχανικούς του Υπουργείου Δημοσίων Έργων εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και άλλα πρόσωπα που διαθέτουν ειδικές γνώσεις ή ιδιάζουσα εμπειρία και θα συγκροτούνται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Προεδρίας Κυβερνήσεως και Οικονομικών Οι κατά το προηγούμενο εδάφιο τιμές αναπροσαρμόζονται το βραδύτερο ανά διετία με τις κατά την παράγραφο 2 του παρόντος αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών 2 Με αποφάσεις του Υπουργού των Οικονομικών καθορίζονται α) η καταχώρηση των τιμών εκκίνησης και των συντελεστών αυξομείωσής τους σε πίνακες και η συσχέτισή τους με διαγράμματα που καταρτίζονται με βάση χάρτες β) κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετική με την εφαρμογή των διατάξεων τουπαρόντος άρθρου Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών καθορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος των διατάξεων του παρόντοςάρθρου σε ολόκληρη τη χώρα ή ορισμένες περιοχές αυτής ή πόλεις και για όλα τα ακίνητα ή για ορισμένη κατηγορία τούτωνhellipraquo Κατά την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου η οποία προστέθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 14 του ν 14731984 laquoΣε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων με αντάλλαγμα ή αιτία θανάτου δωρεάς γονικής παροχής ή προίκας ο φορολογούμενος αναγράφει στην οικεία φορολογική δήλωση την κατά τις παραγράφους 1 και 2του παρόντος άρθρου οριζόμενη αξία τους με βάση την οποία βεβαιώνεται ο φόρος που αναλογεί Αν ο υπόχρεος σε φόρο θεωρείτην προκαθορισμένη αξία μεγαλύτερη από την αγοραία έχει το δικαίωμα μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την υποβολήτης δήλωσής του να ζητήσει με προσφυγή τον προσδιορισμό της αξίας από το αρμόδιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αν ασκηθεί προσφυγή ο Οικονομικός Έφορος διενεργεί έλεγχο για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου και συντάσσει σχετική έκθεση αντίγραφο της οποίας κοινοποιεί στο φορολογούμενο είκοσι (20) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο Η έκθεση αυτή επισυνάπτεται στην έκθεση του άρθρου 82 του Κώδικα Φορολογικής Δικονομίας στην οποία περιλαμβάνεται και αίτημα προς το Διοικητικό Δικαστήριο για προσδιορισμό της αγοραίας αξίας του ακινήτου Εφόσον το

Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρου hellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν καιεπιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύειτο σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

Επειδή με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτειγια κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενηκατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σεδιαφορετική περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

Διοικητικό Δικαστήριο προσδιορίσει αξία του ακινήτου μεγαλύτερη από την προκαθορισμένη επιβάλλεται εκτός από τον κύριο φόρο την πληρωμή του οποίου θα διέφευγε ο υπόχρεος και πρόσθετος φόρος ίσος με ποσοστό εξήντα τα εκατό (60) της διαφοράς του φόρου hellipraquo Εξ άλλου οι φόροι που επιβλήθηκαν καιεπιβάλλονται στην ακίνητη περιουσία παραπέμπουν στο κατά άρθρο41 του ν 12491982 αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων εντός των περιοχών όπου ισχύειτο σύστημα αυτό (άρθρο 15 παρ 6 ν 18821990 άρθρο 24 παρ 6ν 21301993 (Α΄ 62) άρθρο 7 παρ 2 και 3 ν 36342008 (Α΄ 9) άρθρα 31 32 ν 38422010 (Α΄ 58) άρθρο 53 ν 40212011 (Α΄ 218) σε συνδυασμό με το άρθρο 24 παρ 6 του ν 21301993 άρθρο 4 ν 42232013 (Α΄ 287))

Επειδή με τις διατάξεις που εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη θεσπίστηκε αντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των ακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών και πρόσφορων κριτηρίων να προκύπτειγια κάθε ακίνητο μιας περιοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενηκατά προσέγγιση προς την αγοραία αξία αυτού Περαιτέρω ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας αφrsquo ενός τη μεταβλητότητα των συνθηκών της αγοράς εν γένει και της αγοράς ακινήτων ειδικότερα οι οποίες επηρεάζουν τις αγοραίες αξίες και αφrsquo ετέρου την πιθανότητα σφαλμάτων κατά τον προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας αυτών εισήγαγε στο άνω σύστημα προσδιορισμού αξιών των ακινήτων συγκεκριμένη μέθοδο που διασφαλίζει τη νόμιμη αξίωση των πολιτών να καταβάλλουν φόρο ο οποίος να αντιστοιχεί σε πραγματική και όχι σε πλασματική τους περιουσία (βλ άρθρο 78 παρ 1 του Συντάγματος) Συγκεκριμένα προέβλεψε σύστημα περιοδικής ανά διετία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών βάσει του οποίου οι αντικειμενικώς καθορισθείσες φορολογητέες αξίες πρέπει να ελέγχονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και να αναπροσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνονται κατά το δυνατόν στις εκάστοτε διαμορφούμενες αγοραίες αξίες Ειδικότερα η Διοίκηση οφείλει εντός της άνω διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα των κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τις αναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σεδιαφορετική περίπτωση αν δηλαδή α) δεν προβεί στην έναρξη της

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στην εκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί της ανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή β) δεν αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προς τις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετά την πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Η άνω υποχρέωση της Διοίκησης υφίσταται ανεξαρτήτως του δικαιώματος του φορολογουμένου να αμφισβητήσει δικαστικώς την αντικειμενική αξία συγκεκριμένου ακινήτου κατά το στάδιο επιβολής του φόρουαν θεωρεί είτε ότι εξ αρχής αυτή δεν καθορίστηκε ορθώς είτε ότι η αγοραία αξία του ακινήτου μειώθηκε λόγω μεταβολής των συνθηκών της αγοράς

Επειδή κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 παρ 2 του ν 12491982 εκδόθηκε σειρά προεδρικών διαταγμάτων και ακολούθως μετά την τροποποίηση της διάταξης αυτής με το άρθρο24 παρ 8 του ν 18281989 υπουργικών αποφάσεων βάσει των οποίων ορίστηκε η έναρξη ισχύος του αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων σε διάφορες περιοχές της χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης κατά ζώνες καθώς και οι συντελεστές αυξομείωσης των τιμών Εξ άλλου από το έτος 1993 και εφεξής εκδόθηκαν κατrsquo εφαρμογή του άρθρου 41 παρ 1 εδάφιο τελευταίο του ν 12491982 όπως το εδάφιο τούτοπροστέθηκε με το άρθρο 14 παρ 18 του ν 18821990 υπουργικέςαποφάσεις αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών στις περιοχές όπου ίσχυε το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού Μετά την αναπροσαρμογή του έτους 2005 που έγινε με την 1122435363400ΤΥΔ2005 απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας καιΟικονομικών (Β΄ 1982) οι αντικειμενικές αξίες αναπροσαρμόστηκαν για τελευταία φορά με την 1020564487 ΟΟΤΥΔ2007 απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών laquoΑναπροσαρμογή τιμών του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας των με οποιαδήποτε αιτία μεταβιβαζομένων ακινήτων που βρίσκονται σε περιοχές εντός σχεδίου όλων των περιφερειών της χώραςraquo (Β΄ 269) με ισχύ από 132007 εκτός από τις περιοχές της Δημοτικής Κοινότητας Ψυχικού οι τιμές εκκίνησης των οποίων καθορίστηκαν με τις ΠΟΛ 10932013 (Β΄ 1068) με ισχύ από 132007 και ΠΟΛ 11562013 (Β΄ 1627) με ισχύ από 1732011 σε συμμόρφωση προς ακυρωτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου τούτου Εξ άλλου με την

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

1175023375200ΤΥΔΠΟΛ12002010 (Β΄ 2038) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών εντάχθηκαν το πρώτον στο αντικειμενικό σύστημα ορισμένες περιοχές εντός 4489 οικισμών σε διάφορους νομούς της Χώρας και καθορίστηκαν οι τιμές εκκίνησης και οι συντελεστές αυξομείωσης με ισχύ από 112011

Επειδή από τα στοιχεία του φακέλου αλλά και τα διδάγματα τηςκοινής πείρας προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ιδίως από το έτος 2011 οι τιμές των ακινήτων στη Χώρα μειώνονται Ειδικότερα στην έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιών συνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι55 το 2011 47 το 2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008) έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για το έτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών η μείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334 Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα κτηματομεσιτικά γραφεία δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη μείωση hellip Ο κλάδος των επαγγελματικών ακινήτων εμφανίζει επίσης δραματική συρρίκνωση τα τελευταία έτη hellip Οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκαν περαιτέρω το 2013 με μέσο ετήσιο ρυθμό hellip -169 hellip Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχει επιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων και έχει αποθαρρύνει σημαντικά τη ζήτηση Μάλιστα η στρέβλωση η οποία προκαλείται από την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνητα μεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένεςπεριοχές του κέντρου της Αθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σε τεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογική πλέον συμπίεση των αξιώνraquo Εν προκειμένω με την από 12112013 αίτηση οι ήδη αιτούντες ζήτησαν από τη Διοίκηση να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών κατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 προβάλλοντας

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

ότι οι ισχύουσες αντικειμενικές αξίες δεν αντιστοιχούν στις αγοραίες αξίες των ακινήτων τους Με το 10258031022014 έγγραφο η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Στέγασης της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων του Υπουργείου Οικονομικών απάντησε στους αιτούντες ότι η τελευταία αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών έγινε με τη μνημονευθείσα 1020564487ΟΟΤΥΔ2722007 υπουργική απόφαση η οποία βασίστηκε στις εισηγήσεις των επιτροπών του άρθρου 41 του ν 12491982 αυτές έλαβαν υπόψη τα εμπορικά δεδομένα της αγοράς των ακινήτων που ίσχυαν εκείνητη χρονική περίοδο για κάθε περιοχή και καθόρισαν τις τιμές μεγνώμονα την προσέγγιση στις αντίστοιχες εμπορικές αξίες όπως ήταν διαμορφωμένες στη συγκεκριμένη περιοχή τη δεδομένη χρονική στιγμή Επίσης επεσήμανε ότι οι τιμές του αντικειμενικού συστήματος δεν είναι σταθερές αλλά μεταβάλλονται τροποποιούνται και προσαρμόζονται στις συνθήκεςπου κάθε φορά επικρατούν στην αγορά ακινήτων και ότι αναπροσαρμογή του συστήματος δεν γίνεται μεμονωμένα αλλά για το σύνολο των ήδη ενταγμένων στο αντικειμενικό σύστημα περιοχών της Χώρας αφού δοθεί εντολή από τον Υπουργό Οικονομικών Τέλος γνωστοποίησε στους αιτούντες ότι στο πλαίσιο της επόμενης αναπροσαρμογής όταν αυτή αποφασιστεί θαεξεταστεί το θέμα της αναμόρφωσης των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων όλων των δήμων της Χώρας με γνώμονα την προσφορότητατην αναλογικότητα καθώς και κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια σύμφωνα με τις δημοσιονομικές δυνατότητες του Κράτους Περαιτέρω με το 0005418262014 έγγραφο απόψεων προς το Δικαστήριο η Διοίκηση επάγεται τα ακόλουθα Το έτος 2010 άρχισε η προβλεπόμενη από το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδική αναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίες ανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών Λόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας (1770 οικισμοί Δήμοι και Κοινότητες) καθυστέρησε η ολοκλήρωση του έργου των επιτροπών με συνέπεια να μην έχει πλήρως ολοκληρωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2012 οπότε διατυπώθηκαν σχετικοί όροι στο μνημόνιο ενώ λόγω της ειδικήςοικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και της επακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτων υφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικού

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη της διαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείων αγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας Για να επιτευχθεί η αξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά να βρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχει επαρκές και αξιόπιστοδείγμα στοιχείων αγοραπωλησιών προϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίας και του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων Ειδικότερα κατά τη Διοίκηση ηαστάθεια στην αγορά ακινήτων και η έλλειψη κινητικότητας έχει ως συνέπεια να μην υπάρχει ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα αγοραπωλησιών όπως σε κανονικές συνθήκες όπου οι τιμές διέπονται από τον κανόνα της αγοράς και της ζήτησης η ρευστή δε και αβέβαιη αυτή κατάσταση δεν επιτρέπει την προσέγγιση των πραγματικών τιμών των ακινήτων και τον προσδιορισμό νέων περισσότερο αξιόπιστων αντικειμενικών αξιώνως εκ τούτου η απόπειρα αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες καθίσταται επισφαλής διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μην εκπληρώνεται ο στόχος της επικαιροποίησης των τιμών για αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Τούτο κατά τη Διοίκηση γίνεται φανερό από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις του θέματος στις δράσεις των διαδοχικών μνημονίων αμοιβαίας συναντίληψης

Επειδή υπό τα ανωτέρω δεδομένα η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντός διετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007 αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίας στις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου των αξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν 12491982 Η δε έναρξη της διαδικασίας μόλις το έτος 2010 δεν απέληξε σε έκδοση απόφασης περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών παρά την πιθανολογούμενη σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πτωτική μεταβολή στις αγοραίες αξίες των ακινήτων με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αξιών αυτών καιτων αντικειμενικών αξιών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία Η αναντιστοιχία αυτή και η ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών ώστε να ανταποκρίνονται στις πραγματικέςαξίες της αγοράς αποτυπώνεται και στις υποχρεώσεις που περιλαμβάνονται στα λεγόμενα laquoΜνημόνιαraquo όπως παρατίθενται στο

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

έγγραφο απόψεων της Διοίκησης το πρώτο από τα οποία (Μάρτιος 2012) όρισε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2012 έπρεπε να αναπροσαρμοστούν οι αντικειμενικές αξίες ενώ το τελευταίο (Απρίλιος 2014) καθόρισε διαδικασία ενεργειών που θα οδηγήσει τελικώς τον Ιανουάριο του 2017 σε ευθυγράμμιση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων προς τις αγοραίες Παρά τη διαπίστωση αυτή η Διοίκηση συνέχισε να εισπράττει τις υφιστάμενες κατά το χρόνο ισχύος των αντικειμενικών αξιών έτους 2007 φορολογικές επιβαρύνσεις επί της ακίνητης περιουσίας αλλά και να επιβάλλει νέες χωρίς να αναπροσαρμόσει τις αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με την προηγουμένως εκτιθέμενη υποχρέωσή της Και προβάλλει μεν η Διοίκηση ότι υφίσταται αντικειμενική αδυναμία αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών λόγω της οικονομικής κρίσης η οποία δημιούργησε αστάθεια στην αγορά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκές και αξιόπιστο δείγμα αγοραπωλησιών που να επιτρέπει την αξιόπιστη και δίκαιη προσέγγιση των τιμών της αγοράς Ωστόσο όπως προκύπτει από τις μνημονευθείσες στη δέκατη σκέψηκανονιστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατrsquo εξουσιοδότηση του άρθρου 41 του ν 12491982 η Διοίκηση προέβη σε ένταξη νέων περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα (4489 οικισμοί σε διάφορους δήμους της Χώρας) και καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων σε αυτές με ισχύ από 112011 δηλαδή εν μέσω οικονομικής κρίσης ενώ με την απόφαση ΠΟΛ 11562013 προσδιόρισε τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων σε ζώνες τηςΔημοτικής Κοινότητας Ψυχικού για την ίδια χρονική περίοδο Η αλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγω ανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργία κατάλληλου πλαισίουσυλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων για την ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποίαπάντως δεν δύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτενα δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δεν ανταποκρίνονται στις αγοραίες Τέλος η Διοίκηση προβάλλει ότι οι φορολογούμενοι έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν δικαστικώς το ύψος των αντικειμενικών αξιών με την αμφισβήτηση του εκάστοτε επιβαλλόμενου φορολογικού βάρους ωστόσο η δυνατότητα αυτή έχει παρασχεθεί και λειτουργεί διορθωτικά εντός του συστήματος

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

περιοδικής αναπροσαρμογής των αντικειμενικώς καθοριζομένων αξιών προκειμένου οι φορολογούμενοι να προστατευθούν είτε απόλάθη είτε από απρόοπτες μεταβολές των τιμών εντός της διετούς περιόδου ισχύος αυτών Αντίθετα η ανωτέρω δυνατότητα δεν μπορεί να λειτουργήσει εκτός του συστήματος αυτού και να μετακυλήσει στους φορολογούμενους το βάρος της διαρκούς δικαστικής αμφισβήτησης του τρόπου υπολογισμού της φορολογητέας βάσης και της απόδειξης του ανεπίκαιρου των αντικειμενικών αξιών

Επειδή εν όψει των ανωτέρω υφίσταται παράνομη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Η παράλειψη αυτή συντελέστηκε με την πάροδο εύλογου χρόνου από την παρέλευση διετίας από την αναπροσαρμογή των τιμών του έτους 2007 Η υποχρέωση δε αυτή της Διοίκησης ενεργοποιήθηκε εκ νέου με την υποβολή της από 12112013 αίτησης των ήδη αιτούντων επί της οποίας εκδόθηκε το μνημονευθέν 10258031022014 έγγραφο

Επειδή στο άρθρο 95 παρ 1 περ α΄ του Συντάγματος ορίζεται ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκει η ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών Περαιτέρω με το άρθρο 22 του ν 42742014 (Α΄ 147) προστέθηκαν παράγραφοι 3α 3β και 3γ στο άρθρο 50 του πδ 181989 ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει ενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σε περίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντος μπορεί κατrsquo εκτίμηση και τωνεννόμων συμφερόντων των διαδίκων να εκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και ναζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια τάσσοντας προς τούτοαποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη αν προσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευση της ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοι δύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτή προσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμενα εδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται την αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος που δεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως το δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορείνα ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος τηςκαι σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της για λόγους αναγόμενους στηναρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίου έχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ hellipraquo Κοινό τόπο των ρυθμίσεων αυτών αποτελεί η νομοθετική επιδίωξη για διεύρυνση των εξουσιών του ακυρωτικού δικαστή πέραν της κατά κανόνα ισχύουσας αναδρομικής ακύρωσης της παράνομης διοικητικής πράξης ή παράλειψης Συγκεκριμένα με την παράγραφο 3α παρέχεται η δυνατότητα εκ των υστέρων καλύψεως πλημμελειών της προσβαλλόμενης πράξης ή εκπλήρωσης της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Με την παράγραφο 3β παρέχεται η δυνατότητα στον ακυρωτικό δικαστή να περιορίσει την αναδρομικότητα των ακυρωτικών αποτελεσμάτων και να ορίσει μεταγενέστερο χρονικό σημείο έναρξης αυτών Με την παράγραφο 3γ ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τονπαρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σεακύρωση της επrsquo αυτής ερειδόμενης ατομικής Οι ρυθμίσεις αυτέςαποδίδουν σε επίπεδο νόμου δυνατότητες που έχει το

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

Δικαστήριο κατrsquo ορθή ερμηνεία απευθείας από τη μνημονευθείσασυνταγματική διάταξη (πρβλ ΣτΕ 14222013 19412013) Κατrsquoακολουθίαν τούτου το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρειανα αποκλίνει σε εξαιρετικές περιπτώσεις από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων Ειδικότερα η ρύθμιση της περιπτώσεως της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας στην παράγραφο 3α ερμηνευόμενη εν όψει της εντάξεώςτης στην παράγραφο αυτή και της διαδικασίας που διαγράφει (έκδοση προδικαστικής απόφασης προθεσμία ενέργειας για τη Διοίκηση υποβολή υπομνήματος των λοιπών διαδίκων μετά την πάροδο της προθεσμίας νέα συζήτηση της υπόθεσης προς έκδοση της εν τέλει οριστικής αποφάσεως) παρέχει τη δυνατότητα στο Δικαστήριο αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και αφrsquo ετέρου το δημόσιο συμφέρον να διαπιστώσει με οριστική κατά τούτο κρίση την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας να εκδώσει προδικαστική απόφασηκαι να τάξει εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση προκειμένου αυτή να προβεί στην οφειλόμενη ενέργεια Στην περίπτωση αυτή η συμμόρφωση της Διοίκησης μέσα στην ταχθείσα προθεσμία δεν απαιτείται σύμφωνα πάντα με ειδική κρίση του Δικαστηρίου να αναδράμει στο χρόνο συντέλεσης της παράλειψης αλλά μπορεί να αφορά μόνο το μέλλον Εξ άλλου το Δικαστήριο μπορεί να τάξει μεγαλύτερη εύλογη προθεσμία στη Διοίκηση στην εξαιρετική περίπτωση που εκτιμώντας τις συνθήκες κρίνει ότι το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για την εκπλήρωση της οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

Επειδή η διαπιστωθείσα στη δέκατη τρίτη σκέψη παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας θα ήταν ακυρωτέα κατrsquo αποδοχή προβαλλόμενου λόγου και μάλιστα από το χρόνο συντέλεσης αυτής Το Δικαστήριο όμως εκτιμώντας τις συνθήκεςτης υπόθεσης και σταθμίζοντας αφrsquo ενός τα έννομα συμφέροντα των αιτούντων και αφrsquo ετέρου το έντονο δημόσιο συμφέρον συνιστάμενο στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των φορολογικών εσόδων του Κράτους υπό τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες κρίνει ότι κατrsquo εφαρμογή της παραγράφου 3α του άρθρου 50 του πδ 181989 πρέπει αντί αναδρομικής ακυρώσεως να αναβληθείη έκδοση οριστικής απόφασης προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στη Διοίκηση να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη Κρίνει δε ότι προς τούτο το τρίμηνο δεν αποτελεί επαρκές χρονικό διάστημα για το λόγο αυτό πρέπει να χορηγηθεί στη Διοίκηση προθεσμία έξι μηνών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης Μειοψήφησε ο Σύμβουλος Γεώργιος Ποταμιάς κατά τη γνώμη του οποίου δεν είναι εφαρμόσιμη εν προκειμένω η διάταξη της παραγράφου 3α τουάρθρου 50 του πδ 181989 διότι ελλείπουν οι συγκεκριμένοι όροι εφαρμογής της

Διά ταύτα

Διαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβείστην επιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας

Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης

Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνη προθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης προκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια κατά το σκεπτικό

ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣΠΕΡΙ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΣΧΩΡΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η σχολιαζομένη αφορά την παράλειψη έκδοσης κανονιστικήςαποφάσεως περί αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων από τη διοίκηση όπως επιβάλλεται από το άρθρο 41παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει Συγκεκριμένα με το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 όπως ισχύει θεσπίστηκεαντικειμενικός τρόπος προσδιορισμού της φορολογητέας αξίας τωνακινήτων κατά τρόπο ώστε βάσει προκαθορισμένων ειδικών καιπρόσφορων κριτηρίων να προκύπτει για κάθε ακίνητο μιαςπεριοχής ορισμένη αξία ανταποκρινόμενη κατά προσέγγιση προςτην αγοραία αξία αυτού Σύμφωνα με το άρθρο αυτό η Διοίκησηοφείλει εντός διετούς προθεσμίας ή πάντως εντός εύλογουχρονικού διαστήματος από την πάροδο αυτής να επανελέγχει τις

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

υφιστάμενες αντικειμενικές αξίες σύμφωνα με τα πορίσματα τωνκατά το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 επιτροπών και να τιςαναπροσαρμόζει όπου συντρέχει λόγος Σε διαφορετικήπερίπτωση σύμφωνα με το Δικαστήριο αν δηλαδή δεν προβεί στηνέναρξη της προβλεπόμενης στο νόμο διαδικασίας και στηνεκτίμηση βάσει των πορισμάτων των άνω επιτροπών περί τηςανάγκης ή μη αναπροσαρμογής ή δεν αναπροσαρμόσει τιςαντικειμενικές αξίες όπου προκύπτει αναντιστοιχία αυτών προςτις αγοραίες εντός της διετίας ή εντός εύλογου χρόνου μετάτην πάροδο αυτής παραλείπει οφειλόμενη νόμιμη ενέργειαεπιβαλλόμενη από το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 Ενπροκειμένω η Διοίκηση παρά την υποχρέωσή της να προβεί εντόςδιετίας στην επανεκτίμηση των καθορισμένων το έτος 2007αντικειμενικών αξιών δεν προέβη εντός της ως άνω προθεσμίαςστις ενέργειες για την έναρξη της διαδικασίας ελέγχου τωναξιών αυτών κατά παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 41 του ν12491982 με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων και των αντικειμενικών αξιώναυτών επί των οποίων υπολογίζονται οι φορολογικέςεπιβαρύνσεις στην ακίνητη περιουσία

2 ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΓΙΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΥΤΩΝΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

21 Παράλειψη έκδοσης κανονιστικής πράξης ως παράλειψηςοφειλόμενης νόμιμης ενέργειας1

Το ζήτημα που κρίνεται εν προκειμένω είναι κατά πόσον ηδιοίκηση έχει διακριτική ευχέρεια να εκδώσει μία κανονιστικήπράξη2 σύμφωνα με κριτήρια σκοπιμότητας τα οποία είναι1 Αποτελεί ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της Διοικήσεωςπου προβλέπεται στο άρθρο 45 παρ 4 του πδ 1889 και στο άρθρο 63παρ 2 ΚΔΔ Βλ Απ Γέροντα Σ Λύτρα Πρ Παυλόπουλου Γλ ΣιούτηΣ Φλογαϊτη Διοικητικό Δίκαιο εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004 σ 2002 Βλ Οδοντίατροι Αίτηση ακύρωσης της παράλειψης του Υπουργού Υγείαςνα προβεί στην έκδοση του προβλεπόμενου από το Ν 39192011 πδτοςπερί εξαιρέσεως του οδοντιατρικού επαγγέλματος από το πεδίο εφαρμογήςτου νόμου αυτού και την διατήρηση σε ισχύ των περιορισμών που ισχύουνγια την άσκησή του Δεν στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενηςνόμιμης ενέργειας εν προκειμένω αφού η Διοίκηση είχε διακριτικήευχέρεια να εκδώσει το πδγμα ΣτΕ Ολομ 37492013 ΝΟΒ 20132582ΣτΕ 46281983

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

ανέλεγκτα από τον ακυρωτικό δικαστή ή κατά πόσον έχει δέσμιααρμοδιότητα στο να εκδώσει κανονιστική πράξη Κατά παγίανομολογία παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ήτοιέκδοσης κανονιστικής πράξεως ή άρνηση δεν στοιχειοθετείταικατrsquo αρχήν όταν ο νόμος παρέχει την εξουσία στη διοικητικήαρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη τούτο διότι ηεκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή μη κανονιστικήςπράξης και για το χρόνο έκδοσής της ανήκει στην ανέλεγκτη απότον ακυρωτικό δικαστή κρίση της διοικητικής αρχής Κατrsquoεξαίρεση στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενεργείας είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στηΔιοίκηση την υποχρέωση να εκδώσει κανονιστική πράξη εφrsquo όσονσυντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις ή εφrsquo όσοντίθεται ορισμένη προθεσμία είτε όταν η υποχρέωση τηςΔιοίκησης να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέωςαπό το Σύνταγμα3 Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση τηςαρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δέσμια ηπαράλειψη δε της Διοίκησης να ασκήσει την κανονιστικήαρμοδιότητά της δεν είναι νόμιμη4 Εν προκειμένω το Δικαστήριοέκρινε ότι η παράλειψη της διοίκησης να εκδώσει κανονιστικήπράξη με την οποία θα αναπροσαρμόζονται οι αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας διότι το άρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982 όπωςισχύει τάσσει διετή προθεσμία για την έκδοση κανονιστικήςπράξεως που εκδίδεται μετά από προβλεπόμενη εκ του νόμουδιαδικασία προκειμένου οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων ναανταποκρίνονται στις αγοραίες αξίες που διαμορφώνονται βάσειτων συνθηκών της αγοράς

3 Βλ Τα διατάγματα καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων τωνπτυχιούχων των ΤΕΙ αποτελούν όπως προαναφέρθηκε εκτελεστικό τηςδιάταξης του άρθρου 16 παρ 7 του Συντάγματος νόμο (ΣτΕ Ολομ6782005) με αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική για τη Διοίκηση ηέκδοσή τους Η παράλειψη συνεπώς της διοικήσεως να εκδώσει τα εν λόγωπροεδρικά διατάγματα αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ7 του Συντάγματος αφετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ 1του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους ΤΕΙ να συμμετάσχουνελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας βάσει τωννομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα Ιδρύματααυτά ΣτΕ 49172012 τράπεζα νομικών πληροφοριών laquoΝΟΜΟΣraquo4 ΣτΕ 15132014 Ολομ 37492013 Ολομ 49172012 7μ 30862011 18492009 Ολομ 14301981 Ολομ ΣτΕ 7922012

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

22 Ανάγκη αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών τωνακινήτων λόγω της οικονομικής κρίσης

Ενδιαφέρον εν προκειμένω στη σχολιαζομένη απόφασηπαρουσιάζει η έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος γιατο έτος 2012 και το 20135 σχετικά με την πτωτική τάση τηςαγοραίας αξίας των ακινήτων με ραγδαίο ρυθμό τα τελευταίαχρόνια αναδεικνύοντας ακριβώς και αυτή την υπέρμετρηαναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της κανονιστικής πράξης πουυφίσταται από το 2007 η οποία καθορίζει τις αντικειμενικέςαξίες των ακινήτων σύμφωνα με τα δεδομένα εκείνης της περιόδουκαι της αγοραίας αξίας των ακινήτων που αναφέρονται σε αυτήνμε βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς Σύμφωνα με την έκθεσηγια το έτος 2012 laquoΗ αποκλιμάκωση των τιμών στην αγορά των κατοικιώνσυνεχίστηκε με εντονότερο ρυθμό το 2012 hellip Ειδικότερα hellip οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν κατά 117 το 2012 hellip έναντι 55 το 2011 47 το2010 και 37 το 2009 Από την αρχή της τρέχουσας κρίσης (γ΄ τρίμηνο του 2008)έως το δ΄ τρίμηνο του 2012 η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτωνέφθασε σε ονομαστικούς όρους το 279raquo Στην έκθεση του ίδιου για τοέτος 2013 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι laquoΣτην αγορά των κατοικιών ημείωση των τιμών συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς από το 2011 και μετά Στοιχείαπου συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύματα δείχνουν ότι οι τιμές τωνδιαμερισμάτων υποχώρησαν σωρευτικά από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως τοτελευταίο τρίμηνο του 2013 κατά 334raquo Η τελευταία αυτή έκθεση μάλιστακαταλήγει με την διαπίστωση ότι laquoη στρέβλωση η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειμενικών αξιών που σε πολλές περιπτώσεις (πχ ακίνηταμεγάλου μεγέθους σε laquoακριβέςraquo περιοχές υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου τηςΑθήνας κα) υπερβαίνουν σημαντικά τις εμπορικές αξίες των ακινήτων οδηγεί σετεχνητή υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και σε περαιτέρω μη ορθολογικήπλέον συμπίεση των αξιώνraquo Η Διοίκηση από την άλλη με τις απόψειςτης παραδέχεται ότι από το 2010 και άρχισε μεν η προβλεπόμενηαπό το ν 12491982 διαδικασία για την πανελλαδικήαναπροσαρμογή των αξιών με τη σύσταση επιτροπών οι οποίεςανέλαβαν τη μελέτη και εισήγηση στον Υπουργό Οικονομικών όμωςλόγω του μεγάλου όγκου της εργασίας καθυστέρησε η ολοκλήρωσητου έργου των επιτροπών Συνεχίζει δεχόμενη ότι ενόψει τηςειδικής οικονομικής κατάστασης της Χώρας από το 2010 και τηςεπακόλουθης αστάθειας στην κτηματαγορά οι αξίες των ακινήτωνυφίσταντο συνεχή μεταβολή που δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί5 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

στις εισηγήσεις των επιτροπών ενόψει και του μεγάλου χρονικούδιαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη τηςδιαδικασίας αλλά και της έλλειψης επαρκών στοιχείωναγοραπωλησιών ακινήτων συνεπεία της δυσμενούς οικονομικήςσυγκυρίας Επίσης ισχυρίζεται ότι για να επιτευχθεί ηαξιόπιστη απεικόνιση των αγοραίων αξιών θα πρέπει η αγορά ναβρίσκεται υπό ομαλές συνθήκες και όχι σε κρίση και να υπάρχειεπαρκές και αξιόπιστο δείγμα στοιχείων αγοραπωλησιώνπροϋποθέσεις που δεν ισχύουν λόγω της οικονομικής συγκυρίαςκαι του άμεσου αντίκτυπου που αυτή είχε στην αγορά ακινήτων

Από τα ως άνω συνάγεται αβίαστα ότι η διοίκηση τελικάαποδέχεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η επικαιροποίηση τωνστοιχείων των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων με τα σημερινάδεδομένα της αγοράς με αποτέλεσμα το Δικαστήριο τελικά νατάσσει εύλογη προθεσμία στη διοίκηση ώστε να αναπροσαρμοστούνοι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων και να αποκατασταθείεντέλει η νομιμότητα με την έκδοση κανονιστικής πράξης κατάδέσμια αρμοδιότητα της διοικήσεως

Ως προς την προοπτική σχετικά με την αξία των ακινήτων γιατο 2014 τα δεδομένα είναι επίσης δυσοίωνα σύμφωνα με τηνέκθεση για τη Νομισματική Πολιτική και τη ΧρηματοπιστωτικήΣταθερότητα 2013-20146 Σύμφωνα με αυτήν κατά τη διάρκεια του2013 συνεχίστηκαν οι πιέσεις στις εmicroπορικές αξίες τις τιmicroέςκαι τα microισθώmicroατα τόσο των οικιστικών όσο και τωνεπαγγελmicroατικών ακινήτων Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ήτανη ιδιαίτερα περιορισmicroένη ζήτηση και η υπερβάλλουσα προσφοράπου microπορούν να αποδοθούν κυρίως στα υψηλά ποσοστά ανεργίας καιτην περαιτέρω συρρίκνωση του διαθέσιmicroου εισοδήmicroατος τωννοικοκυριών τη φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίαςκαθώς και στην έλλειψη ρευστότητας microε δεδοmicroένους τουςαυστηρότερους όρους της τραπεζικής χρηmicroατοδότησης Ωστόσο οιπρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης της αγοράς ακινήτωνκαταγράφονται από τους τελευταίους microήνες του 2013 και microετάενώ σχετική κινητικότητα διαφαίνεται πλέονειδικά στον τοmicroέατων ακινήτων εισοδήmicroατος ως αποτέλεσmicroα της βελτίωσηςτουοικονοmicroικού κλίmicroατος και των προσδοκιών Στην αγορά τωνκατοικιών η microείωση των τιmicroών συνεχίστηκε microε υψηλούς ρυθmicroούςτο 2013 αν και σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών αυτών6 httpwwwbankofgreece στις Μελέτες και Αναλύσεις για την ελληνικήΑγορά Ακινήτων

καταγράφεται από τις αρχέςτου ίδιου έτους Ειδικότεραστοιχεία που συλλέγονται από τα πιστωτικά ιδρύmicroατα δείχνουνότι οι τιmicroές των διαmicroερισmicroάτων υποχώρησαν microε microέσο ετήσιο ρυθmicroό103 το2013 έναντι 117 το 2012 ενώ από το τελευταίοτρίmicroηνο του 2012 που καταγράφηκε ο υψηλότερος ρυθmicroός microείωσηςτων τιmicroών (-128 σε ετήσια βάση) έως και τα πιο πρόσφαταδιαθέσιmicroα στοιχεία (αrsquo τρίmicroηνο 2014 -75) υπάρχει microία σαφήςκαι σταδιακή αποκλιmicroάκωση των ρυθmicroών microείωσης των τιmicroώνΣωρευτικά πάντως από το 2008 (microέσο επίπεδο) έως το αrsquo τρίmicroηνοτου 2014 οι τιmicroές των διαmicroερισmicroάτων microειώθηκαν κατά 344microεβάση τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από τα πιστωτικάιδρύmicroατα ενώ ακόmicroη microεγαλύτερη microείωση δείχνουν τα στοιχεία πουσυγκεντρώνονται από τα κτηmicroατοmicroεσιτικά γραφεία Η υποχώρησητων τιmicroών ήταν εντονότερη στα δύο microεγάλα αστικά κέντρα(Αθήνα-376 και Θεσσαλονίκη -378) έναντι των άλλων microεγάλωνπόλεων (-311)και των λοιπών περιοχών (-296) καθώς και γιατα microεγαλύτερου εmicroβαδού ακίνητα στις σχετικά ακριβότερεςπεριοχές της χώρας

Ο κλάδος των επαγγελmicroατικών ακινήτων παρουσίασε δραmicroατικήσυρρίκνωση τα τελευταία έτη microε σηmicroαντικές πιέσεις γιαεπαναδιαπραγmicroάτευση και microείωση των ενοικίων ιδίως σεσυνοικιακά εmicroπορικά ακίνητα σε αποθηκευτικούς χώρους και σελιγότερο πλεονεκτικά κτίρια γραφείων Τόσο οι microισθωτικές όσοκαι οι αγοραίες αξίεςmicroειώθηκαν το 2013 microε microέσο ετήσιο ρυθmicroό -163 και -169 αντίστοιχα (στοιχεία απότην έρευνακτηmicroατοmicroεσιτικών γραφείων) ενώ οι αποδόσεις για καταστήmicroατακαι γραφεία υψηλών προδιαγραφών κινήθηκαν κοντά στο 85-90Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περιουσίας τα τελευταίαέτη η οποία σε πολλές περιπτώσεις βασίστηκε σε πλασmicroατικέςκαι όχι πραγmicroατικές αξίες έχει επιτείνει την ύφεση στην αγοράακινήτων και έχει αποθαρρύνει σηmicroαντικά τη ζήτηση Οιπρόσφατες νοmicroοθετικές ρυθmicroίσεις σε σχέση microε τη φορολόγηση τηςακίνητης περιουσίας έχουν περιορίσει την αβεβαιότητα ως προςτο φορολογικό καθεστώς των ακινήτων ενώ η σηmicroαντική microείωσητου φόρου microεταβιβάσεων (στο 3) εκτιmicroάται ότι θα συντελέσειστην αύξηση της πολύ χαmicroηλής συχνότητας των συναλλαγών στηνεγχώρια αγορά Ωστόσο η εφαρmicroογή από τις αρχές του 2014 τουφόρου υπεραξίας στις microεταβιβάσεις ακινήτων (Ν41722013)δηmicroιούργησε ουσιαστική απραξία στην ελληνική κτηmicroαταγοράκαθώς υπήρξαν σηmicroαντικές ασάφειες και ζητήmicroατα ορθολογικού

προσδιορισmicroού της φορολογητέας υπεραξίας Με τις πιο πρόσφατεςτροποποιητικές ρυθmicroίσεις (Ν 42542014)εξαλείφθηκαν οιασάφειες και αντιmicroετωπίστηκαν αυτά τα ζητήmicroατα ωστόσο ηκαθυστέρηση στην έκδοση των σχετικών κανονιστικών αποφάσεωνκαι πράξεων που προβλέπονται από το νέο νόmicroο είχε ωςαποτέλεσmicroα να διατηρηθεί η απραξία αυτή τουλάχιστον για το αrsquoτρίmicroηνο του 2014

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι είναι άκρως αναγκαία ηέκδοση εκ μέρους της διοικήσεως της κανονιστικής αποφάσεωςαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων ώστεαφενός να βελτιωθεί η εικόνα της αγοράς ακινήτων που αποτελείσημαντικό παράγοντα για την εν γένει βελτίωση της οικονομίαςτης χώρας και αφετέρου να αποκατασταθεί η νομιμότητα ώστε ηακίνητη περιουσία να φορολογείται σύμφωνα όχι με πλασματικήυπεραξία αλλά με την πραγματική της αξία σύμφωνα με τασημερινά δεδομένα της αγοράς

3 ΤΟ ΔΙΑΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ

Στην σχολιαζομένη απόφαση αξιοσημείωτο είναι να αναφερθούμεστο διατακτικό αυτής το οποίο ερείδεται στις νέες διατάξειςτου άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ7 και

7 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γκαι 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγωπλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνειενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στοπεριεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δενείναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τηδιασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σεπερίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντοςμπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων ναεκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε ναπροβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμηενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναιμικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη ανπροσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευσητης ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοιδύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους

συγκεκριμένα έκρινε ότι laquoΔιαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχειπαραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Αναβάλλει τηνέκδοση οριστικής απόφασης Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνηπροθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασηςπροκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργειακατά το σκεπτικόraquoΕν προκειμένω το Δικαστήριο εφαρμόζοντας τιςως άνω νέες νομοθετικές διατάξεις οι οποίες διευρύνουν τιςεξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνείlaquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας τωνπροσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων8 εξειδικεύοντας τησυνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος καισυγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 τουπδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσηςαυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομασυμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίοεν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των

επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτήπροσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμεναεδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται τηναναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος πουδεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σεπερίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεωςτο δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ τωνκαλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί ναορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείομεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωσηπρογενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωσηπαρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό τηςγια λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφασηοργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσεισε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίουέχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα απότην έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεταιπαρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος τηςατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Ηεφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικέςαξιώσειςraquo 8 Βλ Πρ Παυλόπουλου Μια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινώνδημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασηςκαι αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκησηέξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκέςπροκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει τοάρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

4ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η προδικαστική απόφαση αυτή ελέγχοντας τη νομιμότητα τηςδιοικητικής δράσης την αποκαθιστά όχι με ακύρωση τηςπαράλειψης αλλά με έντονη υπόδειξη στη διοίκηση να εκπληρώσειτη νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια εκδίδοντας κανονιστική πράξηαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτωνεκτιμώντας και τα έννομα συμφέροντα των διαδίκωνΧαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα της σκέψεως 12 τηςσχολιαζομένης στην οποία αναλύεται η ευθύνη της διοικήσεως laquoΗαλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικώναξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγωανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργίακατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων γιατην ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δενδύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τησυνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δενανταποκρίνονται στις αγοραίεςraquo

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

προσδιορισmicroού της φορολογητέας υπεραξίας Με τις πιο πρόσφατεςτροποποιητικές ρυθmicroίσεις (Ν 42542014)εξαλείφθηκαν οιασάφειες και αντιmicroετωπίστηκαν αυτά τα ζητήmicroατα ωστόσο ηκαθυστέρηση στην έκδοση των σχετικών κανονιστικών αποφάσεωνκαι πράξεων που προβλέπονται από το νέο νόmicroο είχε ωςαποτέλεσmicroα να διατηρηθεί η απραξία αυτή τουλάχιστον για το αrsquoτρίmicroηνο του 2014

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι είναι άκρως αναγκαία ηέκδοση εκ μέρους της διοικήσεως της κανονιστικής αποφάσεωςαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων ώστεαφενός να βελτιωθεί η εικόνα της αγοράς ακινήτων που αποτελείσημαντικό παράγοντα για την εν γένει βελτίωση της οικονομίαςτης χώρας και αφετέρου να αποκατασταθεί η νομιμότητα ώστε ηακίνητη περιουσία να φορολογείται σύμφωνα όχι με πλασματικήυπεραξία αλλά με την πραγματική της αξία σύμφωνα με τασημερινά δεδομένα της αγοράς

3 ΤΟ ΔΙΑΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΜΕΝΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ

Στην σχολιαζομένη απόφαση αξιοσημείωτο είναι να αναφερθούμεστο διατακτικό αυτής το οποίο ερείδεται στις νέες διατάξειςτου άρθρου 50 του πδ 181989 στο οποίο με το άρθρο 22 του ν42742014 προστέθηκαν παράγραφοι 3 α 3β και 3γ7 και

7 Στο άρθρο 50 του πδ 181989 προστίθενται παράγραφοι 3α 3β 3γκαι 3δ ως εξής laquo3α Το δικαστήριο αν άγεται σε ακύρωση τηςδιοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγωπλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνειενόψει της φύσης της πλημμέλειας και της επίδρασής της στοπεριεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ακύρωση της πράξης δενείναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τηδιασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας καθώς και σεπερίπτωση παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας του αιτούντοςμπορεί κατrsquo εκτίμηση και των εννόμων συμφερόντων των διαδίκων ναεκδώσει προδικαστική απόφαση η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε ναπροβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια είτε να εκπληρώσει την οφειλόμενη νόμιμηενέργεια τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναιμικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες Κανένα στοιχείο δεν λαμβάνεται υπόψη ανπροσκομισθεί μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής Μετά την παρέλευσητης ανωτέρω προθεσμίας και εντός δεκαπενθημέρου οι λοιποί διάδικοιδύνανται να καταθέσουν υπόμνημα με τους ισχυρισμούς τους

συγκεκριμένα έκρινε ότι laquoΔιαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχειπαραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Αναβάλλει τηνέκδοση οριστικής απόφασης Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνηπροθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασηςπροκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργειακατά το σκεπτικόraquoΕν προκειμένω το Δικαστήριο εφαρμόζοντας τιςως άνω νέες νομοθετικές διατάξεις οι οποίες διευρύνουν τιςεξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνείlaquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας τωνπροσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων8 εξειδικεύοντας τησυνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος καισυγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 τουπδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσηςαυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομασυμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίοεν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των

επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτήπροσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμεναεδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται τηναναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος πουδεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σεπερίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεωςτο δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ τωνκαλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί ναορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείομεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωσηπρογενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωσηπαρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό τηςγια λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφασηοργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσεισε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίουέχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα απότην έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεταιπαρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος τηςατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Ηεφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικέςαξιώσειςraquo 8 Βλ Πρ Παυλόπουλου Μια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινώνδημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασηςκαι αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκησηέξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκέςπροκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει τοάρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

4ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η προδικαστική απόφαση αυτή ελέγχοντας τη νομιμότητα τηςδιοικητικής δράσης την αποκαθιστά όχι με ακύρωση τηςπαράλειψης αλλά με έντονη υπόδειξη στη διοίκηση να εκπληρώσειτη νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια εκδίδοντας κανονιστική πράξηαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτωνεκτιμώντας και τα έννομα συμφέροντα των διαδίκωνΧαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα της σκέψεως 12 τηςσχολιαζομένης στην οποία αναλύεται η ευθύνη της διοικήσεως laquoΗαλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικώναξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγωανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργίακατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων γιατην ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δενδύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τησυνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δενανταποκρίνονται στις αγοραίεςraquo

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

συγκεκριμένα έκρινε ότι laquoΔιαπιστώνει ότι η Διοίκηση έχειπαραλείψει παρανόμως να προβεί στην επιβαλλόμενη από το άρθρο41 παρ 1 του ν 12491982 έκδοση απόφασης αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας Αναβάλλει τηνέκδοση οριστικής απόφασης Τάσσει στη Διοίκηση εξάμηνηπροθεσμία από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασηςπροκειμένου να προβεί στην άνω οφειλόμενη νόμιμη ενέργειακατά το σκεπτικόraquoΕν προκειμένω το Δικαστήριο εφαρμόζοντας τιςως άνω νέες νομοθετικές διατάξεις οι οποίες διευρύνουν τιςεξουσίες του ακυρωτικού δικαστή και του εκχωρούν μια οιωνείlaquoδιαπλαστικήraquo δύναμη κατά τον έλεγχο της νομιμότητας τωνπροσβαλλόμενων διοικητικών πράξεων8 εξειδικεύοντας τησυνταγματική διάταξη του άρθρου 95 Συντάγματος καισυγκεκριμένα εφαρμόζοντας την παράγραφο 3 α του άρθρου 50 τουπδ 181989 εφόσον διαπίστωσε παράλειψη οφειλόμενης νόμιμηςενέργειας δεν ακύρωσε την παράλειψη από το χρόνο συντέλεσηςαυτής αλλά εκτιμώντας της συνθήκες της υπόθεσης τα έννομασυμφέροντα των αιτούντων αλλά και το δημόσιο συμφέρον το οποίοεν προκειμένω συνίσταται στην αποφυγή αιφνίδιας διαταραχής των

επί των ενεργειών της Διοίκησης και των στοιχείων που αυτήπροσκόμισε Σε περίπτωση εφαρμογής των οριζόμενων στα προηγούμεναεδάφια η δημοσίευση της προδικαστικής απόφασης συνεπάγεται τηναναστολή της εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης κατά το μέρος πουδεν έχει εκτελεστεί έως τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης 3β Σεπερίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεωςτο δικαστήριο σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουνδημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της ιδίως δε υπέρ τωνκαλόπιστων διοικουμένων καθώς και το δημόσιο συμφέρον μπορεί ναορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείομεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωσηπρογενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης 3γ Η διαπίστωσηπαρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό τηςγια λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφασηοργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσεισε ακύρωση ατομικής πράξης εφόσον κατά την κρίση του δικαστηρίουέχει παρέλθει μακρό ανάλογα με τις περιστάσεις χρονικό διάστημα απότην έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεταιπαρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος τηςατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου 3δ Ηεφαρμογή των παραγράφων 3α 3β και 3γ δεν θίγει τις αποζημιωτικέςαξιώσειςraquo 8 Βλ Πρ Παυλόπουλου Μια ουσιώδης ενδυνάμωση του πλαισίου της ακυρωτικής διαδικασίας των Διοικητικών Δικαστηρίων Οι ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 22 του ν 42742014 ΝοΒ 2014 τ 62 τευχ 6 σ 1553

φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινώνδημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασηςκαι αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκησηέξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκέςπροκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει τοάρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

4ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η προδικαστική απόφαση αυτή ελέγχοντας τη νομιμότητα τηςδιοικητικής δράσης την αποκαθιστά όχι με ακύρωση τηςπαράλειψης αλλά με έντονη υπόδειξη στη διοίκηση να εκπληρώσειτη νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια εκδίδοντας κανονιστική πράξηαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτωνεκτιμώντας και τα έννομα συμφέροντα των διαδίκωνΧαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα της σκέψεως 12 τηςσχολιαζομένης στην οποία αναλύεται η ευθύνη της διοικήσεως laquoΗαλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικώναξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγωανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργίακατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων γιατην ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δενδύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τησυνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δενανταποκρίνονται στις αγοραίεςraquo

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr

φορολογικών εσόδων του Κράτους λόγω των σημερινώνδημοσιονομικών συνθηκών ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασηςκαι αντί αναδρομικής κυρώσεως έταξε προθεσμία στην διοίκησηέξι μήνες χρονικό διάστημα το οποίο έκρινε επαρκέςπροκειμένου να εκδώσει απόφαση αναπροσαρμογής τωναντικειμενικών αξιών των ακινήτων της Χώρας όπως ορίζει τοάρθρο 41 παρ 1 του ν 12491982

4ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η προδικαστική απόφαση αυτή ελέγχοντας τη νομιμότητα τηςδιοικητικής δράσης την αποκαθιστά όχι με ακύρωση τηςπαράλειψης αλλά με έντονη υπόδειξη στη διοίκηση να εκπληρώσειτη νόμιμη οφειλόμενη ενέργεια εκδίδοντας κανονιστική πράξηαναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών των ακινήτωνεκτιμώντας και τα έννομα συμφέροντα των διαδίκωνΧαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα της σκέψεως 12 τηςσχολιαζομένης στην οποία αναλύεται η ευθύνη της διοικήσεως laquoΗαλλεπάλληλη δε παράταση των προθεσμιών αναπροσαρμογής των αντικειμενικώναξιών με τα Μνημόνια δεν αποδεικνύει αδυναμία αναπροσαρμογής αυτών λόγωανυπαρξίας επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων αλλά καθυστέρηση στη δημιουργίακατάλληλου πλαισίου συλλογής και επεξεργασίας των απαραίτητων δεδομένων γιατην ανεύρεση των αγοραίων τιμών των ακινήτων καθυστέρηση η οποία πάντως δενδύναται να αποβεί σε βάρος των φορολογουμένων ούτε να δικαιολογήσει τησυνεχιζόμενη επιβολή φορολογικών βαρών βάσει αντικειμενικών αξιών που δενανταποκρίνονται στις αγοραίεςraquo

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Γ ΤΣΙΡΟΒΑΣΙΛΗΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Υπ Διδάκτωρ Νομικής

ktseliyahoogr