ﺗﺼﺎوﯾﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪه TM...

10
ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺴﻤﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪهTM ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ در ﺮح ﮐﺸﻮر ﺧﺎك ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺳﯿﻤﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻠﯽ ﺳﺒﺰوار دادرﺳﯽ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ رﺿﻮي ﺧﺮاﺳﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﮐﺸﺎورزي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻠﻤﯽ ﻫﯿﺎت ﻋﻀﻮ ﭼﮑﯿﺪه اراﺿ از ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎك، ﺣﻔﺎﻇﺖ و آﺑﺨﯿﺰداري زﻣـﺎﻧﯽ وﯾـﮋه ﺑـﻪ ﻣﻬـﻢ اﯾﻦ و اﺳﺖ ﭘﺬﯾﺮ اﻣﮑﺎن ﺷﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺧﺎك ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ از ﮐﺎﻓﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﻓﺘﺎد ﺧﻮاﻫﺪ اﺗﻔﺎق. ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺎ اﺳﺖ ﺷﺪه ﺗﻼش ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ در روش ﺟـﺎي ﺑـﻪ آن ﮔﺰﯾﻨـﯽ ﺟﺎي و ﮔﯿﺮد ﻗﺮار ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮرد اي ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﯾﺮ از ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺳﯿﻤﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻠﯽ ﻃﺮح ﻓﻌﻠﯽ ﺳﯿﻤﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﺮﺳﺎﯾﺶ ﮐﺸﻮر در ﺧﺎك ﮐﻪ، را آن ي ﺗﻬﯿﻪ اوﻟﯿﻪ، ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺮ زﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎر ارزﯾﺎﺑﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﻧﻤﻮده ﮔﺮدد ﺳﻨﺠﯽ اﻣﮑﺎن اﺳﺖ،. ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮار ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺎ ﮐﺎري ﻫﺎي واﺣﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ ﺑﺮاي ﻫﺎي ﻧﻘﺸﻪ1:250000 ﮐﻼﺗـﻪ آﺑﺨﯿـﺰ ﺣـﻮزه در ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺷﯿﺐ اراﺿﯽ، ﻫﺎي واﺣﺪ ﺗﯿﭗ و ﺳﺎدات ﮔﺮدﯾﺪ رﻗﻮﻣﯽ و ﺗﻬﯿﻪ رﺿﻮي ﺧﺮاﺳﺎن اﺳﺘﺎن ﻏﺮب در اﻗﻊ. ﻣـﻮرد آﻣﺮﯾﮑـﺎ اراﺿﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دﻓﺘﺮ روش از ﺣﺎﺻـﻞ ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ ي ﻧﻘـﺸﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﺤـﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ ي ﻧﻘﺸﻪ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﺠﺎم ﺑﺎ و ﮔﺮﻓﺖ ﻗﺮار اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ رﻗﻮﻣﯽ و ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﺑﺮرﺳﯽ. ﭼـﺸ ﺗﻔﺴﯿﺮ روش ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺳﯿﻤﺎي ﻧﻘﺸﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ و ﻤﯽ ﺳﻨﺠ ﺗﺼﺎوﯾﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ﻨﺪهTM ﺑﺎﻧﺪي ﺳﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻪ ﯾﺎﺑﯽ دﺳﺖ از ﭘﺲ ﻟﻨﺪﺳﺖ1 - 3 - 7 ﺳـﻌﯽ روش ﺑﺎ ﮐﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ ﺗﻬﯿـﻪ ﺷـﺪ، داده ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ اﺷﮑﺎل ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮﯾﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﺧﻄﺎ و. ﻧﺘـﺎﯾﺞ از ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ اﺷـﮑﺎل ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ داد ﻧـﺸﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪي ﻧﻘﺸﻪ روي ﺑﺮ ﺻﺤﺖ ﺑﺮرﺳﯽ از ﺣﺎﺻﻞ ﺗـﺼﺎوﯾﺮ روي ﺳﻄﺢ در اي ﻣﺎﻫﻮاره31 / 68 ﺑـﺎ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﻃﺮح، اﺟﺮاي ي ﻣﻨﻄﻘﻪ از درﺻﺪ ﺑـﻮده زﻣﯿﻨـﯽ واﻗﻌﯿـﺖ و از اﺳـﺘﻔﺎده ﺑﺎ اي ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻧﻤﻮدن ﻟﺤﺎظ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ در ﺷﺪه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي، ﺧـﺎك ﻓﺮﺳـﺎﯾﺶ ﻧﻘـﺸﻪ ﺗﻬﯿـﻪ ﺑﺮاي ﺣﻮزه، اﺳﺖ ﭘﺬﯾﺮ اﻣﮑﺎن. ﮐﻠﯿﺪي ﮐﻠﻤﺎت: ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ اي، ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺎك،GIS ، TM . ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺣﺮﮐـﺖ ﯾﮏ ﮔﯿﺮد ﻣﯽ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر در اﺳﺎﺳﯽ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫﺪف ﺑﺎ ﮐﻪ ﺑﺸﺮي ﺟﻮاﻣﻊ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﺠﺎد ﻣـﯽ ﺻـﻠﺐ ﻣـﺪﯾﺮان از را ﮔﯿﺮي ﺗﺼﻤﯿﻢ اﻣﮑﺎن ﻧﯿﺎز، ﻣﻮرد اﻃﻼﻋﺎت وﺟﻮد ﺑﺪون ﮐﻪ اﺳﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﻨﺪ. رﯾ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺑﺰار ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ از ﯾﮑﯽ ﻣﮑﺎﻧﯽ اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤـﯿﻂ در آن ﺗﻬﯿـﻪ ﮐـﻪ ﺷـﻮد ﻣـﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺰي ﻣﻬ از ﺟﺪﯾﺪي اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﮑﺎﻧﯽ، اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ رﯾﺰي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در را ﺑﺮﺗﺮي و رت ﭘﺎﯾـﺪار ﻫـﺎي داﺷﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻪ. اﻗﺘـﺼﺎدي و ﺳـﺮﯾﻌﺘﺮ اي ﻣـﺎﻫﻮاره اﻃﻼﻋـﺎت از ﺑﺮداري ﺑﻬﺮه ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﻦ ﺗـﺮPDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Transcript of ﺗﺼﺎوﯾﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪه TM...

بسمه تعالی

به منظور بکارگیري TMسنجنده بررسی قابلیت استفاده از تصاویر ملی تهیه نقشه سیماي فرسایش خاك کشور رح در ط

ابوالقاسم دادرسی سبزوار عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی خراسان رضوي

چکیده

ی امکان پذیر است و این مهـم بـه ویـژه زمـانی آبخیزداري و حفاظت خاك، تنها با مدیریت صحیح از اراض در این بررسی تالش شده است تا قابلیت . اتفاق خواهد افتاد که شناخت کافی از فرسایش خاك حاصل شود

تهیه نقشه سیماي فرسایش از تصاویر ماهواره اي مورد ارزیابی قرار گیرد و جاي گزینـی آن بـه جـاي روش بسیار زمان بر بررسی هاي اولیه، تهیه ي آن را ، که خاك در کشوررسایش تهیه نقشه سیماي ففعلی طرح ملی

براي این منظور نقشه واحد هاي کاري با مبنا قرار گرفتن . است، امکان سنجی گردد نمودهو طوالنی ارزیابی تیپ واحد هاي اراضی، شیب و حساسیت سنگ به فرسـایش در حـوزه آبخیـز کالتـه 1:250000نقشه هاي

روش دفتر مدیریت اراضی آمریکـا مـورد . اقع در غرب استان خراسان رضوي تهیه و رقومی گردید سادات و استفاده قرار گرفت و با انجام عملیات صحرایی نقشه ي نهایی تحـت عنـوان نقـشه ي فرسـایش حاصـل از

می و همچنین نقشه سیماي فرسایش در منطقه تحقیق به روش تفسیر چـش . بررسی میدانی تهیه و رقومی شد که با روش سـعی 7-3-1 لندست پس از دست یابی به ترکیب سه باندي TM ندهبا استفاده از تصاویر سنج

نتـایج . و خطا به عنوان مطلوبترین تصویر جهت شناسایی اشکال فرسایش تشخیص داده شـد، تهیـه گردیـد روي تـصاویر حاصل از بررسی صحت بر روي نقشه تولیـدي نـشان داد کـه شناسـایی اشـکال فرسـایش از

اسـتفاده از و واقعیـت زمینـی بـوده درصد از منطقه ي اجراي طرح، منطبـق بـا 31/68ماهواره اي در سطح براي تهیـه نقـشه فرسـایش خـاك ،معیارهاي معرفی شده در این بررسی لحاظ نمودن تصاویر ماهواره اي با

. امکان پذیر است،حوزه .GIS ، TMاك، تصاویر ماهواره اي، فرسایش خ: کلمات کلیدي

مقدمه

ایجاد توسعه در جوامع بشري که با هدف دگرگونی اساسی در ساختار جامعه صورت می گیرد یک حرکـت همه جانبه و پیچیده است که بدون وجود اطالعات مورد نیاز، امکان تصمیم گیري را از مـدیران صـلب مـی

زي محسوب مـی شـود کـه تهیـه آن در محـیط نقشه و اطالعات مکانی یکی از مهمترین ابزار برنامه ری . کندهـاي پایـدار رت و برتري را در مدیریت و برنامه ریزي اسامانه هاي اطالعات مکانی، الزامات جدیدي از مه

تـر این شرایط در نتیجه بهره برداري از اطالعـات مـاهواره اي سـریعتر و اقتـصادي . به همراه خواهد داشت

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٢

حفاظـت خـاك و مربـوط بـه پایـه در مباحـث يیکی از بررسی هـا مطالعات فرسایش خاك . خواهد نمود آبخیزداري به شمار می آید که کاهش مقدار آن براي حفظ منابع آب و خـاك در کـشور، از جملـه اقـدامات

کالن از وضعیت آبخیزهاي کشور بـا هـدف اولویـت ارائه تصویري ،ین منظوردب. اساسی محسوب می گردد خت مشکالت مبارزه با فرسایش خاك در آنها یک ضرورت اجتناب ناپـذیر بـه بندي حوزه هاي آبخیز و شنا

شمار می آید که در حال حاضر توسط معاونت آبخیزداري سازمان جنگلها و مراتـع و آبخیـزداري کـشور در طرح پیش قراول فوق که در استان اصفهان به اتمام رسید نشان داد که بیشترین زمان مـورد . حال انجام است

براي اجراي این طرح مربوط به عملیات صحرایی است و تهیه ي نقشه به روش فعلی براي کـل کـشور نیازکاهش با انگیزه ي تااین تحقیق بر آن است .)1381( رهنما به زمان زیادي نیاز داشته و در عمل میسر نیست

. معرفی نمایدور،جاي گزین در طرح ملی تهیه ي نقشه ي سیماي فرسایش خاك کش روشی زمان و هزینه، به عمل آمده مانند تحقیقات انجام گرفته توسـط پژوهش هاي عمده در بررسی سابقه ي تحقیق نشان داد که

ــا ــت ني ــت ،)١٣٧٦(رحم ــاديم، )١٣٨١(نجاب ــاران حمودآب ) 2000( و Dadrasi(1997)، )1384( و همکRinos ،یوتريِ تـصاویر مـاهواره اي در یـک عمدتا با استفاده از تکنیکهاي مختلف پردازش کامپ و همكاران

، برخی نقشه هاي مورد نیاز در تهیه نقشه شدت فرسایش مانند نقشه هاي کـاربري اراضـی و GISنرم افزار پوشش اراضی تهیه و با استفاده از این الیه هاي اطالعاتی و دیگر الیه هاي اطالعاتی حاصل از منابع دیگر و

طالعات موثر و موجود بر پدیده فرسایش خاك، نقشه فرسایش را در منطقه با در نظر گرفتن تمامی آمارها و ادر تحقیق حاضر، این نقشه مستقیما با استفاده از تفسیرچـشمی . تهیه کرده اند GISمورد مطالعه و در محیط

. و معیارهاي مربوطه معرفی شده اند تهیه ماهواره ايتصاویر

مواد و روش ها منطقه ي تحقیق: الف نشان داده شده است، در شمال غربی استان خراسـان رضـوي قـرار 1قه تحقیق که موقعیت آن در شکل منط

8/238ایـن منطقـه بـا متوسـط بارنـدگی سـاالنه .گرفته که از وسعتی حدود سه هزار هکتار برخوردار است ، ازجـه سـانتیگراد در5/17متوسط دراز مدت درجه حرارت ساالنه ي میلیمتر و 1033 تبخیر ساالنه میلیمتر،

، دو )1375(بر پایه ي مطالعات توجیهی احداث ایـستگاه آبخوانـداري سـبزوار . برخوردار است اقلیم خشک که بسترش ترکیبی از تختـه ،رودخانه کالته ساداتاول . رودخانه اصلی در منطقه پژوهش واقع گردیده است

توسط خود رودخانه بوجـود است و اسه اي شن و سنگدانه ها و ته نشست هاي آبرفتی و م ،سنگهاي بزرگ در طبقه بندي رودخانه فزاینده تراز قرار گرفته و همواره در ابتداي دشت سر، عمـل این رودخانه . آمده است

رسوبگذاري انجام و با تقلیل سرعت جریان و نزدیک شدن به دشت به رودخانه کاهنده تراز مبدل می گـردد کـه داراي بـستري اسـت رودخانه بفـره دیگري .نه عموما شریانی است به همین جهت پایین دست رودخا و

در طبقه بندي رودخانـه این رودخانه. مرکب از سنگدانه و شن و ته نشست هاي آبرفتی و ماسه اي می باشد

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٣

عمل رسوبگذاري انجـام مـی شـود و بـا کـاهش شـیب و آن فزاینده تراز قرار گرفته و همواره در دشت سر زدیک شدن به دشت، به رودخانه کاهنده تراز تبدیل می شود و مـواد سـازنده بـستر را بـه سرعت جریان و ن

.پایین دست حمل و در هنگام فروکش ترسیب می نماید

موقعیت منطقه ي تحقیق در کشور و استان خراسان رضوي: 1شکل واحد هاي کاري: ب

اطالق می گردد که از لحاظ پارامترهاي انتخابی براي تفکیـک واحدهاي کاري به مجموعه واحدهایی طبیعی نقشه واحد کاري در منطقه اجراي طرح بـر اسـاس ). 1372( نجفی دیسفانی این واحدها، با هم یکسان باشند

قشه شیب، از روي نقشه هاي ن. سه نقشه شیب، واحدهاي اراضی و حساسیت سنگ به فرسایش، تهیه گردید نقـشه . ن جغرافیایی دانشگاه تهران تهیه و به شکل رقـومی بـه کـامپیوتر وارد گردیـد شیب سازما 1:250000

زمین شناسی منطقـه تعیـین شـد و بـا اسـتفاده از 1:250000حساسیت سنگ به فرسایش از روي نقشه هاي

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٤

، و تبدیل ضریب مقاومت سـنگ بـه حـساسیت، کـالس )1374( جداول مقاومت سنگ به فرسایش فیض نیا نقشه تیپ و واحدهاي اراضی با اسـتفاده از . گ به فرسایش در هر واحد کاري مشخص گردید حساسیت سن

موسسه تحقیقات خاك و آب کشور تهیـه و بـه شـکل رقـومی بـه رایانـه 250000/1نقشه هاي منابع اراضی در منطقه يواحدکار 14 ،مکانی از امکانات سیستم اطالعات ه فوق و با استفاديبا تلفیق نقشه ها. واردگردید

. توضیح هر کدام از واحدهاي کاري را نشان میدهد1 جدول .تشکیل گردید در هر واحد کاري و حساسیت سنگ به فرسایششکل زمینشیب، واحد وضعیت : 1جدول

(%)شیب شکل زمینواحد حساسیت سنگ به فرسایش کدS1DH 1-10 دشتهاي دامنه اي خیلی زیاد S1KM 1-10 کوه زیاد S1TH 1-10 تپه یلی زیادخ S1TM 1-10 تپه زیاد S1VH 1-10 واریزه هاي بادبزنی سنگریزه خیلی زیاد S2KL 10-30 کوه متوسط S2KM 30-50 کوه زیاد S2TH 10-30 تپه خیلی زیاد S2TM 10-30 تپه زیاد S3KL 30-50 کوه متوسط S3KM 30-50 کوه زیاد S3TM 30-50 تپه زیاد S4KL 50بزرگتر از کوه متوسط S4KM 50بزرگتر از کوه زیاد

لندست TM سنجنده تصاویر: ج 1987 آوریل سال 29 شده در اخذ، 35 ردیف، 161 به گذر مربوط لندست TMسنجنده هاي رقومی داده

این داده ها . وارد گردیدندرایانه به ILWIS 3.0 افزاري به کمک بسته نرم تهیه و باند مختلف7میالدي در موجود در جو زمین، تصحیح اتمسفري، و .. بل از بکارگیري، با هدف حذف تاثیرات گرد و غبار، مه، بخار وق

تصحیح اتمسفري به روش رسم .با انگیزه اصالح اعوجاجات هندسی تصاویر، تصحیح هندسی شدند 7از بازتاب صفر در باند و سایر باندها، با انتخاب منطقه اي بر روي تصویر ماهواره که 7هیستوگرام باندهاي

اصالح هر باند با توجه به پایین ترین ارزش پیکسلها . ، صورت گرفت)وجود سایه بسیار غلیظ(برخوردار بود در این باند و کسر نمودن مقدار اضافی از عدد صفر تا اولین پیکسل با کمترین ارزش عددي از تمام داده هاي

براي . الحی براي تمام باندها تعیین و به روش فوق اقدام گردیدارزش عدد اص. باند مورد نظر، انجام شد نقطه 30موقعیت جغرافیایی ، (GPS)1موقعیت یاب جهانی یک دستگاه تصحیح هندسی تصاویر، به کمک

از این نقاط دريبا ایجاد یک نقشه نقطه ا. پراکنده و مشخص در محدوده اجراي طرح قرائت و ثبت گردید

.۱ Global Position System

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٥

GIS،1 ژئورفرنس گردید که دقت تصحیح ، به روش تصویر به نقشه رقومی نظر مورد تصویر)RMSe ( موقعیت نقاط فوق را در منطقه و مراحل تصحیح هندسی را بر روي 2شکل . محاسبه شدپیکسل 3/0 ودحد

، ازناسب جهت تفسیر و طبقه بندي تصاویرباندي مانتخاب ترکیب به منظور . نمایش میدهدماهواره،تصویر بسیار دشوار تصاویر ماهواره اي در باندهاي مقایسه بدلیل. استفاده شد (F.C.C) 2اویر کاذب رنگیتص

داده ها در یک تصویر، استفاده از باندهاي قرمز، سبز و آبی در ایجاد کردنمختلف، یکی از راههاي متراکم تک زمینی نسبت به تصاویر این تصاویر ارزش بسیار باالتري در تفسیر پدیده هاي. باشدمی تصاویر فوق

پس از آشکار سازي که می گردند حادث 3RGB کانال تصویري در محیط3باندي دارند و از ترکیب حداقل امکان . قابل تفسیر و تعبیر می باشندآنهابا روشهاي موجود، پدیده هاي زمینی با وضوح قابل اعتمادتري در

به هدف بستگیF.C.C است، لکن بهترین فراهم RGB محیطساخت تعداد زیادي تصاویر کاذب رنگی در به منظور دستیابی به مبناي قابل قبولی در انتخاب یک ترکیب سه باندي مناسب، ماتریس .مورد بررسی دارد

بین باند هاي سه تایی 4تشکیل و ضریب شاخص مطلوبیت همبستگی بین باندهاي تصویر ماهواره اي منتخب . ه حذف گردیداز دایره این محاسب 5طر تفاوت در میزان درجه وضوح به خا6باند . محاسبه شد

ماهوارهموقعت نقاط کنترل و مراحل تصحیح هندسی بر روي تصویر :2شکل

.۱ Root Mean Squre error .۲ False Color Composite ٣ . Read , Green , Blue (R.G.B) ٤. Optimum Index Factor (OIF) ٥. Resolution

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٦

و تصاویر ماهواره اي1B.L.Mبررسی فرسایش با روش : د ،زیـع سـطحی سـنگفرش وضـعیت تو ، الشبرگ سـطحی ،حرکت خاك : عاملِ 7این روش بر اساس ارزیابی

وجـود و شـبکه یـا فـرم آبراهـه هـا ، وجود فرسـایش شـیاري ،برجکهاي ایجاد شده در اثر فرسایش ستونی گانـه 7بدین منظور با انجام چندین نوبت کار صحرایی، هر کدام از عوامـل . فرسایش خندقی انجام می گیرد

تـا 0فوق براي هر واحد کاري مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس میزان تاثیرشـان بـر فرسـایش خـاك از گردید و نهایتا وضعیت فرسایش بر حسب جمع نمرات عواملِ هفتگانه فـوق الـذکر ي نمره گذار 15حداکثر

50000/1 نقـشه توپـوگرافی يبراي این منظور، ابتدا نقشه واحد کاري حوزه مورد بررسی بـر رو . تعیین شد منطقه منطبق و عالئم مشخصه اي چون راههاي دسترسی و روستاها بر روي آن عالمت گذاري وسـپس بـر

در چنـدین . روي تمام پلیگونها نقاطی عالمت گذاري و طول و عرض جغرافیایی آنها یادداشت برداري شـد در تـک تـک آن نقـاط تکمیـل و بـا B.L.M ولجد، GPSنوبت کار صحرایی، با استفاده از یک دستگاه

. ، تهیه شدB.L.M نقشه سیماي فرسایش در منطقه مورد پژوهش با روش ،GISاستفاده از

که چگـونگی دسـتیابی و انتخـاب آن بـراي اسـتفاده در ایـن ،731 باندي 3با استفاده از عکس نقشه ترکیب on screen انیتور، کـاربرد تکنیـک آن بـر روي مـ یر چـشم ی همچنـین تفـس بررسی در پیش اشاره گردید،

digitizing در محیط ILWIS 3.0(GIS)،درج شـده در ي با توجه به معیارهـا و باالخره دانش صحرایی این نقـشه متنـاظر بـا . گردیدندیک، محدوده مناطق با فرسایش سطحی یا شیاري و آبراهه اي، تفک 2جدول

، به پنج کالس شـدت فرسـایش از جزئـی تـا BLM تعداد کالسهاي نقشه فرسایش حاصل از کاربرد روش الوه بر معیار تراکم، عمق و وسعت آبراهه ها، پوشش سبز منطقه نیز به عنوان ع. خیلی زیاد، طبقه بندي گردید

یک پارامتر موثر در تفکیک کالسهاي فرسایش مورد استفاده قرار گرفت ولی بعد از محاسبه و طبقـه بنـدي، .ها عمال امکان پذیر نشد ر تحلیلامکان به کارگیري آن د

صحتبررسی: ه، بـا روش انجام گرفته در ایـن تحقیـق فرسایش با سیماي به منظور بررسی امکان جایگزینی روش تهیه نقشه

. تولیدي انجام گرفـت ي بررسی صحت بر روي نقشهتهیه نقشه سیماي فرسایش خاك در کشور، دو روشِ ما از صحرا و با بررسیهاي میـدانی تهیـه شـده بـود را بعنـوان نقـشه که مستقی B.L.Mنقشه روش اول در

عملیـات .واقعیت زمینی تلقی نموده و با نقشه فرسایش حاصل از کاربرد تصویر ماهواره اي مقایسه نمودیم ، روي هم انداختن دو نقشه هم مرجع و مقایسه مقـادیر عمـودي یـا رتبـه GIS دو نقشه در محیطدادنقطع

ي شده تک تک پیکسلهاي یک نقشه با تک تک پیکسلهاي هـم موقعیـت آن در نقـشه دیگـر مـی کالس بند باشد، به همین منظور با استفاده از توانایی فوق در سیستم اطالعات جغرافیـایی، نقـشه فرسـایش حاصـل از

و مـساحت هـاي تحـت ،، با نقشه فرسایش حاصل از کاربرد تصویر مـاهواره اي قطـع BLMکاربرد روش روش در . شش هر کدام از کالسهاي فرسایش در هر نقشه محاسبه و نتایج آن مـورد تحلیـل قـرار گرفـت پو

۷. Bureau of Land Management

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٧

و با ایجـاد ، استخراجبودند در صحرا BLMنقاط نظیر به نظیر این دو نقشه که داراي فرم تکمیل شده ، دومس فرسایش شناسایی شـده ی و با استفاده از توانایی سیستم، کال مکاننقشه نقطه اي در سیستم اطالعات یک

. نقشه استخراج، و مورد تحلیل قرار گرفتدودر هر معیار هاي مورد توجه در تفکیک کالسهاي فرسایشی از روي تصویر ماهواره: 2جدول

مشخصات و خصوصیات بر روي تصویر ماهوار ه اي کالس فرسایش کد

S1 اصلی، آبراهه واضح دیگري در آن قابل رویت نیست و یا آبرفتهاي انتهایی حوزه که به جز رودخانه هاي جزئی به باال، آثار آن معلوم 1:150000بسیار کوچک به لحاظ ابعاد بوده و در صورت بزرگ کردن مقیاس تصویر از

. ، به صورت خطوط آبراهه نواري قابل روئیت هستند1:25000 تا 1:50000ودر مقیاس S2 آبراهه در آنها مشاهده نمیشود و کامال مسطح به نظر رسیده، لکن آبرفت نیستندمناطق که هیچ اثري از وجود کم.

S3 تمام سطوحی از حوزه که داراي آبراه هاي فراوان به شکل درختی یا نواري در سطح بوده و ابعاد قابل روئیتی متوسط .دیگر قابل رویت نیستند 1:250000آبراهه ها در پاره اي نقاط بعد از مقیاس . دارند1:300000تا مقیاس

S4 وجود 1:400000مناطقی با آبراهه هاي فراوان و بزرگ، به گونه اي که به راحتی قابل رویت بوده و تا مقیاس زیاد ، .آبراهه قابل تشخیص است

S5 ق زیاد از ابتدا تپه هاي قهوه اي رنگ مارنی و پر آبراهه به شکل پنجه اي و کامال عمیق و وسیع، با اختالف عم خیلی زیاد . تا انتهاي هر آبراهه، که تلقی فرسایش هزار دره را، متبلور میسازد

نتایج

مناسـب جهـت تفـسیر و طبقـه بنـدي ينتایج حاصل از آنالیز هاي صورت گرفته براي انتخاب ترکیب بانـد بستگی و بیـشترین کمترین هم1 و 5، 7 میدهند، باندهاي اننشجداول . است همدآ 4 و 3تصاویر، در جداول

OIF5، 1با توجه به نتایج صدر االشاره، ترکیب باندهاي . را در ترکیبات سه تایی به خود اختصاص داده اند لکن به منظور افزایش دقت در وضوح و تفکیک پدیده ها، ترکیبات باندي دیگـري ، براي تفسیر انتخاب 7و

F.C.C 731 ایجـاد و نهایتـا F.C.Cتعـداد فراوانـی بـدین منظـور . ندنیز ساخته و مورد استفاده قرار گرفتبعنوان بهترین ترکیب باندي مناسب جهت بررسی فرسایش، با روش سعی و خطا، مورد تایید و بهره برداري

OIF باندي، وضوح بیشتري را در شناسایی عوارض فرسایش، نسبت به شـاخص 3این ترکیب . قرار گرفت . قابل مشاهده است1 در شکل صدر االشاره ترکیب رنگی.از خود بروز مینمود

ضرائب همبستگی باندها: 3جدول

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٨

OIFمقادیر شاخص : 4 جدول OIF

band187 band587 band787 (40.72) band187 band387 band587 (40.52) band187 band487 band587 (40.01) band187 band287 band587 (38.03) band387 band587 band787 (35.96) band387 band487 band587 (35.53)

نقشه به ترتیب به عنوان 4و 3نتایج به دست آمده از روشهاي اعمالی براي تهیه نقشه ي فرسایش، در اشکال .، نشان داده شد ه اندکاربرد تصاویر ماهواره اي وB.L.Mل از روش فرسایش خاك حاصهاي

B.L.Mنقشه سیماي فرسایش در منطقه مورد پژوهش با استفاده از روش : 3شکل از مقایسه نقشه سیماي فرسایش زمینی با نقشه . ، درج شده است 5نتایج حاصل از بررسی صحت، در جدول

درصد از منطقه اجراي طرح، 6/68از کاربرد تصویر ماهواره اي مشخص شد که در سیماي فرسایش حاصله درصد از سطح منطقه، شناسایی 73/23شناسایی اشکال فرسایشی دقیق و منطبق بر واقعیت زمینی بوده و در

از مساحتهاي شناسایی شده .اشکال فرسایشی با یک کالس بیشتر یا کمتر از مقدار واقعی صورت گرفته استروي تصویر ماهواره اي براي کالسهاي فرسایشی کم و متوسط کمتر از مقدار واقعی و براي کالس فرسایش

دلیل این موضوع را می توان در عدم وضـوح و پـایین بـودن . شدید بیشتر از مقدار واقعی ارزیابی شده است . دقت این دو کالس بر روي تصویر ماهواره ارزیابی کرد

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

٩

نقشه سیماي فرسایش با استفاده از تفسیر تصویر ماهواره اي و به کارگیري سیستم اطالعات جغرافیایی: 4کل ش

نقشه هاي فرسایش تصاویر ماهواره اي و واقعیت زمینینتایج بررسی صحت فی ما بین : 5جدول

شاخص تداخل جمع خیلی شدید شدید متوسط کم جزئی صحت کاربر

7/96 3/3 82328 215 - 1299 146 80668 جزئی

5/36 5/63 1506 201 543 93 550 119 کم

4/70 6/29 115391 2797 30691 81246 657 - متوسط

50 50 118369 6874 59225 39199 3551 9520 شدید

6/52 4/47 24443 12847 3555 7805 236 - خیلی شدید

22934 94014 129642 5140 90307 جمعشاخص تطابق

حذف7/10 3/89 3/37 37 44

56 63 7/62 7/10 3/89 صحت تولید کنندهOverall accuracy : 234536/342037=0.6857 (68/6%)

نتیجه گیري و توصیه ها مشروط به داشـتن اطالعـات قبلـی از منطقـه، جهـت تهیـه نقـشه سـیماي 7-3-1استفاده از ترکیب باندي

فعلی تهیه نقشه سیماي فرسایش يهزینه بر بودن و طوالنی شدن طرحهافرسایش توصیه می گردد و به دلیل از آن جا که نتایج . استفاده از تصاویر ماهواره اي به جاي روش موجود پیشنهاد می شودیدر کشور، جایگزین

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

١٠

در شمال شرق کشور منطبق است، تکرار تحقیق در مناطق حاصله از این تحقیق در حوزه اي با اقلیم خشک لزوم پیمایش صـحرایی قبـل از عملیـات . براي دستیابی به استانداردي در این خصوص پیشنهاد میشود دیگر در ، مانیتور به عالوه تهیه کپی سخت تصویر با کیفیت باال روي توجه به کیفیت تصاویر ماهواره اي بر ،تفسیر

ارزیابی را باال صحتاطمینان از همچنین اضافه نمودن به معیارهاي انتخابی، . می گردد اکیدتحقیقات بعدي ت .خواهد برد

منابع

ارزیابی قابلیت فرسایش خاك با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطالعات جغرافیایی، . 1376.ع رحمت نیا، -1. دانشگاه تربیت مدرس. پایان نامه کارشناسی ارشد. مطالعه موردي زیر حوزه هاي غرب و جنوب غرب قره سو

.140:تهران

مجموعه مقاالت اولین . طرح ملی تهیه نقشه سیماي فرسایش در قسمتی از استان اصفهان. 1381 ،.ا، فرهنم -2پژوهشکده حفاظت خاك و . در طرحهاي حفاظت خاك(RS-GIS)کارگاه آموزشی کاربرد فناوریهاي نوین

.115-104:آبخیزداري کشورشماره . مجله منابع طبیعی ایران. م مختلف ایرانمقاومت سنگها در مقابل فرسایش در اقالی. 1374. فیض نیا، س -3

47 :116-95.

تهیه نقشه فرسایش خاك با استفاده از تـصاویر مـاهواره اي . 1384، چرخابی .ح. ا و رفاهی .ح، .م، محمودآبادي -4، مجموعه مقـاالت همـایش ژئـو و سیستم اطالعات جغرافیایی در حوزه آبخیز گل آباد اصفهان ETM+سنجنده . صفحه7، 84ماتیک

تلفیق مطالعات : مطالعات توجیهی احداث ایستگاه تحقیقاتی، ترویجی و آموزشی آبخوانداري شهرستان سبزوار -5 .69:مشهد. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خراسان. 1375.پایه

ه فرسایش امکان سنجی پردازش رقومی تصاویر ماهواره اي به منظور شناسایی و تهیه نقش. 1381. نجابت، م -6-GIR(مــجموعه مقاالت اولین کـــارگاه آموزشی کــــاربرد فناوریهاي نوین . سطحی خاك در استان فارس

RS (30-42: پژوهشکده حفاظت خک و آبخیزداري کشور. در طرحهاي حفاظت خاك.

ربیت مدرس نشریه دانشگاه ت. سنجش از دور و آموزش آن در دانشگاه تربیت مدرس. 1372. نجفی دیسفانی، م -7 .14-18: 16 و 15تهران، شماره

8. Dadrasi, S. A.1997. Erosion assessment in the badland catchments of western Zanjan valley, using RS and GIS. MSc Thesis. ITC. Enschede, The Netherlands: 112. 10. Rinos, M. H. M., S. P. Aggarwal and R. P. Desilva. 2000. Application of Remote Sensing and GIS on soil erosion assessment at Bata River Basin, India. Department of Agricultural Engineering, Faculty of Agriculture. [email protected]

PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com