فشگی دس خلك فضببی اهي ؿشی -مؾ الگبی پبیذاسی ارتوبفی

3ؿشیفی هذی ،2حؼي ػزبدصاد ،1*.البم یضدای

داـگب آصاد اػالهی احذ خشم آثبد ،ثبؿگب پظـگشاى راى خجگبىفض ، وبسؿبػی اسؿذ هقوبسی داـزی -1

دوتشی ؿشػبصی، فض یئت فلوی داـىذ ثفلی ، وذاى -2

داـگب تشاى هشوضی، هقوبسیدوتشی داـزی -3

چىیذ

تب ث اهشص ش ػ ثقذ هحیغی، التلبدی ارتوبفی آى ثؼظ گؼتشؽ 1961ثب ؿشؿ هجبحج پبیذاسی دس صهی ؿشػبصی اص د

ی لشاس گشفت اػت ص تب ث اهشص هسد تر رذ فشگی -یبفت اػت. اهب آدس ایي هیبى، هجبحج هشتجظ ثب پبیذاسی ارتوبفی

بی اخیش پبیذاسی ارتوبفی ث دس ػبلیه هذل ربهـ فشاگیش اص پبیذاسی ارتوبفی اثقبد فبكش ػبصذ آى اسائ ـذ اػت.

ذاس پبی بی پیـیي دس هسد تػق ای ث سػویت ؿبخت ؿذ اػت. پظؾ فاى یىی اص ارضای اكلی تػق پبیذاس ث ؿىل فضایذ

پبیذاسی ارتوبفی اص ؾش ػیبػی ػبختبسی اهشص صیؼت هؼبیل التلبدی هتوشوض ثدذ. فوذتب ثش هؼبیل هشثط ث هحیظ

« ػشهبی ارتوبفی »، «حىوشای »تذسیذ هسد پزیشؽ لشاس گشفت دس دػتس وبس راهـ پبیذاس گزبذ ؿذ ثب هفبیوی چى ث

بی هؾن ػیؼتوبتیه دس هسد دس ن تیذ ؿذ اػت. ایي همبل ثب تر ث فذم رد ثشسػی« ب ؿشوتهؼؤلیت ارتوبفی »

چبسچة ؾشی آى داسد. وچیي ػقی ؿذ اػت فشگی -ثشسػی ربهقی دسثبس هفم وی پبیذاسی ارتوبفی ث ایي هفم،

اسائ دذ. دسؿشب بی اهيفضب خلك ساىبسبیی ساثب تر ث ایي الگب دسرت

اطگبى ولیذی: پبیذاسی، پبیذاسی ارتوبفی، فشگ، فضبی اهي

همذه-1

فضببی فوهی ؿشی ربیگب سؿذ تىبهل ربهق ؿشی هی ثبؿذ. افضایؾ ثی ػبثم رشاین دس ػبختبس وبلجذی ؿش فذم تر

غی، هی علجذ و ساىبسبیی ثشای رلگیشی اص رشاین اص عشیك هقوبساى عشاحبى ؿشی ث الگبی رلگیشی اص رشاین هحی

هحیظ بی فیضیىی ربیگب هوی دس لؿ رشم داسذ، لزا عشاحی یب عشاحی هحیغی دس دػتس وبس ثشبه سیضاى ؿشی لشاس گیشد.

عشاحی وبلجذی ؿش اص عشیك عشح ثبصگشی دس عشاحی یه هحیظ ث هؾس وبؾ رشم اص اویت ثؼیبس ثبالیی ثشخسداس اػت.

دس هحیظ وبلجذی ػبختوبى عشاحی پالى فذم دػتشػی ث ػبیتبی رشم خیض، هی تاذ ث فاى ثبصداسذ ای اص استىبة رشاین

ذف اص ایي ؿتبس ثشسػی فاهل پبیذاسی ارتوبفی مؾ فشگ ػت دس رت سػیذى ث اهیت ارتوبفی بی ؿشی ثبؿذ.

س فضببی ؿشی هی ثبؿذ.د

ثیبى هؼبل-2

ػال سا سػن ربی ؿذى اص آى رول تحمك پبیذاسی ارتوبفی دس راهـ دس حبل تػق الضاهبتی سا ایزبد هی وذ ایي

و ربى ػهی ب اگش ن ثب ایي تقبسیف هی تاى گفت؟ ث وشا داسدپیبهذ بی فشگی هغشح هی ؿد و ایي الضاهبت چ

ثخاذ هذسى ؿد، دسیه پشػ تبسیخی، ثبلی هبذ ب فمت هبذگی بی دساى بی گزؿت خد سا رجشاى وذ الضاهب ثبیذ

ثتاذ ثب ربى اهشصی تقبهل داؿت ثبؿذ ثتاذ پیبهذ بی هخشة فشایذ ربی ؿذى یب ربی ػبصی سا وبؾ دذ.

.( ارتوبؿ تبحیش ربی ؿذى ثش فشگ همبل "(1391ذ،))احوذ

اص لحبػ فشگی یبص ث یه هذل الگی فولی داسد، ثبیذ وؿیذ یه تقشیف رذیذی اص ایي دساى دس حبل اهش ایي

سؽ بیـبى هشثط هی ؿد. هب چبلؾ اػبػی ثشای پبیذاسی دس حبل حبضش دلیمب ث ثبصاذیـی دس . داؿت گزاس ح هذیشیتؾ

و ث ثش ایي اػبع دس ایي همبل ػقی ثش آى ؿذ.دیگش وی تاین یه ربهق سا ث هخبث یه پذیذ هزضای فشگی هغبلق وین

ساثغ فشگ یت ثب هفم پبیذاسی ارتوبفی دس تیز ، ثشسػی دػتبسدب وبسثشدبی ارتوبفی هفم فشگ

اسائ گشدد. عشاحی فضببی اهي ؿشی یی ثشای یل ثساىبسب

تقشیف هفبین-3

هفم فشگ-3-1

فشگ ث عس فبم ث هزوف ثبسب اسصؽ ب مؾ بی هـتشن یه ربهق اعالق هی ؿد ث عس خبف گش ب

هفم فشگ رضء . یض هی ؿد، ؼتذدػت بی وچىی ن و داسای ثبسب ذف ب اسصؽ ب مؾ بی هـتشن

رذایی بپزیش هفم هسد یبص دس فلم ارتوبفی اػت هشرـ پبػخ ث و اختالفبت اؼبی. اهشص فشگ دس هقبی

ػیـ آى ث الگبی صذگی تفىش ثبص هی گشدد چشا و وبسثشد هفم فشگ هؼتمیوب ث آچ ثب هقب ػشوبس داسد، هشثط

هی ؿد.اهب هغبلق فلوی فشگ، تحل تبسیخی آى سا ایزبة هی وذ ایي تحل تبسیخی ثب تىیي ارتوبفی تلس

فشگ دس هفم گؼتشد آى ثیؾ هؾ یت دذ ث اؼبى دس حص .(1381 ،وؽ، دی )فشگ، دس استجبط اػت.

پیذد )هحوذ كبلحی ب افشاد یه ربهق سا ثن هیصذگی ارتوبفی اػت اص ػی دیگش فشگ اص یه سؿت سؿب صهی

(149: 1383فشد،

ذ دائن فشگ ث ؿوبس آسد. اگش فشگ سا ؿش فی ػبصهبى یبفتگی ارتوبفی دس فضبػت و ثبیذ آى سا تلیذ و

بی سفتبسی ری اوتؼبثی ش ربهق ثذاین و ث آى ربهق ؿخلیت یت ثخـیذ ث ویي دلیل یض هزوف پذیذ

چیي حبلتی وذ و اص عشیك ػبصوبسبیی ثب اتمبل آى اص ؼلی ث ؼل دیگش دػت ثب ثبص تلیذ خد ثضذ، دس ربهق تالؽ هی

هی "فشگ ؿخلیت"اؼبى ؿبػبى هىتت .ػبصی ث حؼبة آسینثی ؿه ؿش سا ثبیذ ثتشیي ثؼتش ثشای فشایذ فشگ

ث ( 1381وؽ، دی ) گیذ: فشگ تب ثب هسد تر لشاس دادى هشدهی و ثب آى صذگی هی وذ، هی تاذ تقشیف ؿد.

اگشچ فویمب هتأحش اص فشگ خد اػت، اهب ثشای دسی وشدى ایي فشگ صیؼتي ثب فجبست دیگش هی تاى گفت ش فشد،

آى، سؽ خبف خد سا داسد.

ارتوبفییت -3-2

: یت ثبیی اػت و دس ساثغی ػبخت هی ؿد و یه گش سا دس ثشاثش گش بیی لشاس هی دذ و ثب آب تقشیف یت

( یت سا یه پذیذ ارتوبفی هی داذ و ثبیذ آى Fredrik Barthفشدسیه ثبست ). (1381)وؽ، دی دس توبع اػت.

یت فشگی ث فاى فبهل تقییي وذ سفتبس افشاد ون ثیؾ تغییش .سا دس ساثظ هیبى گش بی ارتوبفی رؼتز وشد.

ایي ثذاى هقی اػت و یت ستجبط پیذا هی وذ.بپزیش اػت. ثبثشایي یت فشگی دس هشحل خؼت، ثب یت ارتوبفی ا

وچى پذیذ ای اػت و پیػت خد سا دس ساثظ ارتوبفی ثبصتلیذ هی وذ هقی دیگشؽ ایي اػت و یت دس استجبط

بی ا یت ارتوبفی یه فش، اص عشیك هزوف اثؼتگی ثب خد رد ذاسد ویـ دس استجبط ثب دیگشاى هغشح هی ؿد.

ث ؾبم ارتوبفی هـخق هی ؿد فمظ ث فشد هشثط وی ؿد، ثلى گش یض اص ایي یت ثشخسداس اػت. یت

ارتوبفی یه گش ث ا اهىبى هی دذ ربی خد سا دس هزوف ارتوبفی هـخق وذ ؿبهل وؼبی دس گش هی ؿد

و اص ربتی وؼبذ.

ارتوبفیهفم اهیت اهیت -3-3

(دسویي ساػتب فشگ لغت آوؼفسد اهیت 114:1381هقبی لغی اهیت سبیی اص تـیؾ، اضغشاة تشع اػت)لشی:

Security :سبیی اص گشای ب ایوی دس همبثل خغشات وچیي هقیبسبی لشاسدادی ثشای تضویي ایوی » سا چیي هقب هیىذ

ث ثیبی دیگش اهیت هزوف ؿشایظ ضقیتی اػت و هرت حجبت «.ی ثشخسداس اػتیه وـس، ؿخق یب چیضی و اص اسصؿ

(.2:1387 آساهؾ خبعش دس ربهق هی گشدد تشع خف اص ؾش فبه هشدم سخت ثش هی ثذد.)ثیبت:

ارتوبفی سا ث فاى ایوی ثب تر ث تقبسیف هتقذد اص هفم اهیت ارتوبفی هی تاى دس یه فجبست وتب ربهـ اهیت

خبف هشدم تقجیش وشد هی تاى گفت اهیت ارتوبفی صیش هزوف ای اص اهیت اؼبی اػت. اص ایي س هؼأل اهیت احؼبع

روقی هوتشیي هؼئلیت دلت ب ثشبه سیضاى اهیت دس فضببی ؿشی دس و ؿبخ بی آى ث یظ اهیت سای آساهؾ

ی ثبؿذ. ثبثشایي احؼبع اهیت دس یه ربهق ث احؼبع سای ؿشذاى اص هیضاى رد یب فذم رد رشم ؿشایظ رشم ؿشی ه

خیض دس آى ربهق ثبص هی گشدد ش همذاس فشاای رشم ؿشایظ رشم خیض ثبالتش ثبؿذ احؼبع اهیت ؿشذاى پبییي تش اػت.

(17:1387)ثیبت:

ػغح دس پذیذ ایي رد صیشا اػت، ثد هغشح اؼبی واس ث فاى یىی اص یبصبی اػبػی ش ربهقةاهیت ارتوبفی

ثبثشایي ، فاى هوتشیي وبسوشد اػبػی خد ثرد هی آسد. اهیت ارتوبفی دس ثغي ربهق ربی داسد ث سا ثمبء ؾن راهـ

فبق وىبسی ارتوبفی .... دس ثیي ؿشذاى هی تاذ اص هوتشیي فشایذ ارتوبفی ؿذى، ، اػتوشاس رد اسصؽ بی فشگی

فاهل استمبء تمیت اهیت ارتوبفی ث كست القی ثبؿذ؛ دس حبلی و ؾبم بی دلتی حىهتی ثب تػل ث لذست ؾبهی

)ؿشثتیبى، هحوذ اهیت ارتوبفی سا هی خاذ ثؼتشػبصی وبیذؿبى الذاهبت خظ هـی بی لشآهیض ارجبسی اهیت اص رول

اهشص ثب ایي اكبف دس دیبی پش اص اسصؿبی هبدی فشگ هذسیت، ربهق ثب ثحشاى ثی یتی سثشػت، چشاو (.1388حؼي،

، داؿتي ؿغلی هتقبسف، پؼت هذسیؼن ب تكیفبت والى ربهق هذسى سا ث مذ اص رول داؿتي الگی ػجه صذگی یىؼبى

تحلیالت پزیشفت ؿذ، تفشیحبت غیش دس یىاختی تىشاس افتجبس خد سا اص دػت داد اػت؛ ثبفج ؿذ و اختالفبت ،

ثصاى یس ثب آگبی اص چیي ؿشایغی، ضشست .(1388)ؿشثتیبى، هحوذ حؼي،تفبت ب بوگی ب ثیـتش هسد تر ثبؿذ

ای اص اهیت سا هسد تر لشاس داد اذ، ث عشح اهیت ارتوبفی هجبدست ود اذ. آبى هضـ اهیت ارتوبفی سا پشداصؽ رج

ثش ایي اػبع اهیت ارتوبفی دس كذد تبهیي اهیت ثشای گش بی یت پبػذاسی اص یت سا ذف اهیت ارتوبفی داؼت اذ.

سا هی ربهقحك حیبت ، استمبء ثی ػبصی ؿشایظ دس تیز ى دس ربهق هتؼت ؼتذهختلفی اػت و ث یت بی گبگ

ثؼتش تفبت ب توبیضات سؿذ ود دغذغ هزبصات ث دلیل بوگی، پبیبى هی پزیشد فضبی ارتوبفی ثشای گشدد. اص ایي س،

خلف اهیت ارتوبفی دس ػغح خشد دس. دس بیت اهش (61: 1385)یذیب،« ایفبی مؾ یت بی گبگى ثبص هی ؿد.

رذل صیش اسائ هی گشدد: والى ربهق ؿبػی

ػغح ربهق ؿبػی

اهیت للوش

ربهق ؿبػی والى ربهق ؿبػی خشد

روـ خد )فشد( هشرـ اهیت

اثقبد یظگی بی روـ اثقبد گؼتشد خد ر اهیت

یبصبی وبسوشدی یبصبی الی حبی فشدی اهیتػغح

تبهیي تضویي آػدگی روـ تضویي فشد) خد( وبسوشد اهیت

(1388)هأخز ؿشثتیبى، هحوذ حؼي،ىبت هحسی اهیت دس د ػغح ربهق ؿبػی -1رذل

ارتوبفی پبیذاسی پبیذاس تػق اسوبى-3-4

اؼبى ویـ ث دجبل یبفتي فشهبی ؿشی رذیذ ثشای ثجد استمبی ویفیت صذگی خد ثد دس عل تبسیخ ؿشـیی

اػت. رؼتزی ؿشی ایذ آل ثشای سػیذى ث تػق پبیذاس، تػق ای و یبصبی ؼل اهشص سا ثغسی و حمق ؼلبی آیذ

و دس تػق پبیذاس، اؼبى ذف بیی تػق اػتحفؼ ؿد فشان هیىذ.دس ایي ساػتب دوتش سضب هىى هقتمذ اػت

دس 1994 ػبل دس هفم ایي لی ، گشدد هی ثبص هیالدی فتبد د ااخش ث پبیذاسی هفم ػبثم) تػق پبیذاس اؼبی(.

پیذایؾ ث هزش اػتبجل ارالع . گشفت لشاس تر هسد دیگشی صهبى ش اص ثیـتش اػتبجل دس بی ثـش گب ػىت ارالع

ایي ثش وذ ؿشوت ؾشاى كبحت داـوذاى اص گش یه . گشدیذ ارتوبفی پبیذاسی تقشیف دس رشیبى ولی گشؽ د

اص . یؼت هوىي پبیذاس تػق ، آب ثذى و اػت خبف ارتوبفی بی ؿشط پیؾ تحمك ، ارتوبفی و پبیذاسی ثدذ ثبس

ارتوبفی بی ػبخت ثشخی حفؼ ضشست اص و اػت یبصبیی ثش بؽش ارتوبفی پبیذاسی و ثدذ هقتمذ دیگشگشی ػی

ػبخت دگشگی ، خؼت ثشداؿت اػبع ثش صیش اػت فویك ، گشؽ د ایي تفبت . خیضد هی ثش فشگی بی هیشاث ػي

بی

ػالهت حفؼ ث ال ؾشی خالف ثش دم ثشداؿت لی داذ هی ضشسی الضاهبت اص سا فشگی بی اسصؽ ػي ارتوبفی

( "ػبلن ارتوبؿ یه هتي دس ارتوبفی پبیذاسی ثش ؿتبسی همبل")صشا سزجشی. وذ هی اؿبس فشگی ػي

هیگیشد ثش دس سا ثـشی یبصبی دیگش فشگی ، التلبدی ارتوبفی، اثقبد و اػت گش ولی پبیذاس تػق رذیذ هفم

ثتل .ؿذ اػت تجذیل پبیذاس تػق ربرث تشیي هن ث ؿد هی تقجیش پبیذاس تػق گشی ربهـ فاى ثب آى اص و یظگی ایي

ؿد هی گشفت دسؾش پبیذاسی ث هشثط هجبحج دس و ارتوبفی التلبدی هحیغی، ػ گب اذاف ثب استجبط دس وبستی هه

:هیىذ اؿبس صیش ىبت ث

ون هلبلح هلشف ثبصهبذ، صثبل حزف هزذد، وبسثشد لبثلیت ثشتش، هحیغی ویفیت ایزبد: هحیغی اذاف -1

.ب آالیذ اتـبس حزف فبضالة، اص آة ثبصیبفت هلبلح، ثبصیبفت ؿذ، دگشگى

ثذى بی حل سا اسای اشطی، هلشف تملیل ربسی، بی ضی تملیل ثشتش، بی اسصؽ ایزبد :التلبدی اذاف -2

.گش آیذ بی حل سا تلیذ، ػلت ثب بی سؽ مق

ثشبه بی كتی، فبیك ایزبد اشطیه، فمش حزف ویفیت، گشفتي خذهت ث اغجبق، لبثلیت اهیت، :ارتوبفی اذاف -3

(1386 دایوی. )سئیؼی، آهصؽ خبگی، هشالجتبی ػالهت، ثب تام صذگی هقغف،

وذ، اسد اؼبى آػبیؾ ث خللی جبیذ ثخـذ، هی استمب سا ػىت وبس بی هحیظ ویفیت آى ضوي پبیذاس عشاحی

خاذ هخجتی تبحیش افشاد آػبیؾ ػالهت ثش ؿذ سای بی فـبس وبؾ سی ثش افضایؾ هرت تشتیت ایي ث و

هقوبسی ؼجت ربى دس بیی اوؾ گشفتي لت ثب ؿذ همبسى سیىشدی چیي ثشآسدى ػش و یؼت تلبدفی اهش ایي .داؿت

حبل ربى دس "، »فلش الىتشیه دس فضب «وچى بیی ؾشی ثب همبسى وشد هالحؾ تاى هی و آزب تب فضب هضؿ ث

لبثل ،غیش تبلضبت خبعش ث ثؼب چ ایب توبم گزاؿتي وبس ثب پبیذاس هقوبسی ، آى رض فشهبل ؿذت ث سیىشدبی"رؾ

صثبى اصحذ ثیؾ هلشف هجلغبى وبساى خذف دػت اص سا هذسى ربهق ؿشذاى داسد، دجبل ث و بیی ػشگشدای فن

.سبذ وذ، هی هی تبس تیش سا ارتوبفی بی القیت آى، ثشوی دسن و سؿذ حبل دس تبة آة پش تلقی ای حشف

هیضاى ث تاذ وی اؼبی بی سفتبس ث اثؼتگی ثاػغ ، داسد ػشوبس فضب دسى دس ربسی اتفبلبت ثب ارتوبفی پبیذاسی

تشوتب ، پشداصد هی آى ث تئسی دس ارتوبفی پبیذاسی و ای صهبی گؼتش دیگش فجبست ث . ؿد تضویي ، وبلجذی پبیذاسی

، بی عالی ػبل ثشای اتفبلبت ػبصی پبیذاس ث پشداختي همبثل دس ارتوبفی پبیذاسی س ویي اص . ثبؿذ هی وبلجذیؾ ؿ اص

شچ ثشای اهب .وذ هی توشوض صذگی رشیبى ویفیت افضایؾ حبل صهبى سفتبسی الگبی ثب فضب ػبختي هغجك ثش ثیـتش

ث یب ػبصد صذگی هغجك سؽ دس تغییشات ثب سا خد و داد سا لبثلیت ایي فضب ث ثبیذ صذگی، رشیبى ایي دام ؿذى تش عالی

الگبی و صهبى دسعل تشتیت ایي ث .وبیذ پزیش اقغبف سا فضب و گشفت ؾش دس عشاحی دس سا بیی هقیبس دیگش فجبست

. گشدذ ربسی ثدذ گشفت ربی آى دس لجال و پزیشی اقغبف فضبیی ؽشف دس تاذ هی وچبى ، وذ هی غییش سفتبسی

1386) )سئیؼی،

آى هقوبسی دس گیشی ؿىل چگگی گشدد هی ثش ربهق ش فشگی یت ث ارتوبفی پبیذاسی اص ای ثبثشایي ؿبخ

.ثبؿذ هبذگبس ثتاذ ثم اػت تب هشص

ی ؿشی)فوهی(فضب-3-5

هشدم، هشثط ثدى ث ربهق، لبثل دػتشػی دس تفؼیش لغت به آوؼفسد ثشای اط فوهی فجبساتی هبذ:تقلك داؿتي ث و

(. دس فضببی فوهی هبذ ػیوبب، پبسن ب، 132:1387هسد اػتفبد اص عشف ول ربهق ... اسد ؿذ اػت.)هذی پس،

سد سا هیبدیي وتبثخب ب توتوی ؿشذاى اص ش لـش ، ػي، ظاد كفی ثذى یبص ث وتشل هحذدیت ، حك حضس

ایي لجیل فضبب ث اػغ همیبع فولىشدی گؼتشد هخبعجیي خد داسای ثیـتشیي ػن ثجد ویفیت (.23:1386داسذ)سوبیی،

لزا استمبء ویفی ایي فضبب هرت ایزبد ربهق ای ػبلن ؿىفب صذگی، ػشصذگی ؿش اهیي دس فضببی ؿشی هی ثبؿذ.

.هیـد ثشد ثىبس هتفبت ای گ ث هختلف بی سؿت دس ؿشی فضبی الجت اكغالح (.26:1386ؿذ)سوبیی،خاذ

دس هقوبسی، فضبی فوهی سا ث فاى هىببیی ثبص لبثل دػتشع تقشیف هی وذ دس حمیمت دس تمبثل ثب فضببی خلكی

فاى ث فوهی فضبی ث فذ ای و ایؼت تقبسیف، ایي دس یي تضبدثبسصتش. (Garcia-Ramon,2004:217)لشاس هی گیشد

هخبث ث سا فوهی فضبی دیگش ثشخی هیىذ اؿبس فوم ث هشثط هضؿ بی دسثبس ی آصاد گفتوبى ارتوبفی للوشی

(. 32:1388هیگیشذ)گدػل، ؾش دس ؿشی )پالصای(هیذاى یب هیذاى ؿش ؾیش فوهی وبلجذی، هىبی

ثشای ثشلشاسی تقبهالت اص تقبسیف فق الزوش، چیي اػتجبط هی ؿد و فضببی فوهی ثؼتشی ثذى هحذدیت دػتشػی،

ارتوبفی، فقبلیت بی وبسوشدی هبػجتی هشدهی هـبسوت آبػت اص عشیك ویي ساثظ اػت و استمبء فشگ ؿشذی

ایي اهشتػظ وهیـد ؿشی ؿىل گشفت دس بیت هزش ث ثجد ػغح صذگی )ذف اكلی پبیذاسی ارتوبفی( یت

.هی گیشد ـأت چشا و اص فشگ ػیبػت حبون ثش ربهق هی گشددالى ثشبه سیض ؿشی وتشل هؼئ

فضببی ؿشی عشاحی فشگی دس استجبط ثب -پبیذاسی ارتوبفی -3-6

ثش فمظ ب آى بپزیشی تفىیه .وشد تفىیه ن اص سا ب آى تاى هی ػختی ث و اذ ؿذ تیذ ن دس لذس آى سفتبس هحیظ

ثب آى دسی ساثغ اص ساهؼتمل سفتبس تاى وی و اػت دلیل ایي گزاسد ثلى ث هی تبحیش سفتبس ثش و هحیظ هشػم گفت ایي هجبی

(1968 (ثبسوش سیىشد دس ىت تشیي اػبػی ایي .وشد تقشیف هحیغی ثؼتشی دس ثبیذ سا سفتبس ایى وشد دسن هحیظ

دس رذل ریل ث چذ هقیبس ولی اثقبد ارتوبفی فضببی فوهی اص دیذگب كبحجؾشاى دس ( اػت.1974،1973 )یلوض، پیشاؾ

رت یل ث پبیذاسی ارتوبفی اؿبس هی گشدد.

ی ارتوبفیاثقبد پبیذاس

هقیبسب

فضببی فوهی عشاحیؿبخق بی پبیذاسی ارتوبفی دس

اهیت

اضغشاسی هؼیشبی پیبد ػاس هبػت دػتشػی هؼیشبی گشفتي دسؾش -1

ودوبى ػبلوذاى هقللیي، اػتفبد رت هقبثش ویفیت ث تر -2

ؿت دس یظ ث سؿبیی سپشداصی گشفتي ؾش دس -3

فضب ثش هبهساى هؼئلیي ؾبست -4

دػتشػی فذالت

ثبدیگش وبگػبصگبس كست ث ودوبى ػبلوذاى هقللیي، ثشای اعالفبت هشوض رد -1

فضبب

ؿشی مل حول پبیب بی ث دػتشػی -2

هقللیي یظ ث افشاد توبهی ثشای سػبی اعالؿ كتی تویذات تبثلب اص اػتفبد -3

هزوف ثشای وبفی هبػت فوهی پبسویگ تقجی -4

ػی سدبی توبهی دس ربهق الـبس و ثشای هختلف وبسثشیبی اختلبف -5

فضبیی تؿ

فول آصادی

وبسوشد تؿ ثب گـبد ػیـ فضببیی رد دیاس اص اػتفبد حذالل -1

ثبص هحع دس ایتشت اص اػتفبد هغبلق اهىبى -2

ػیبل آصاد پالى اص اػتفبد -3

سا، هىبى بیی چیي ؿش خیبثببی اص اػتفبد وبذ ثبصدیذوذگبى تب آصاد فضببی رد -4

.دذ لشاس اػتفبد هسد هتؿ، فقبلیتبی ثشای

فشگ ، یت

تقلك حغ

ربهق وبدیي فشگی خلكیبت ث تر -1

آهصؽ ػالهت،

آگبی استمبی

اعالفبت استجبعبت اثضاس ولی عشیك اص اؼبى، هذام دگشگی دػتخؽ اعالفبت اسائ -1

مبؿی، تبثلبی كتی، اسبی فیلن، یذئ، یبفت، ـش آحبس لجیل اص سػب ؿ و فشض -2

هشدم فوم اػتفبد رت شوبهپیتشی ایتشت حزوؼبصی،

افشاد توبهی ثشای هزوف آهصؿی-فشگی ثشبهبی دس فقبلیت فضیت اهىبى -3

ػشصذگی

سص تىلطیبی اص اػتفبد ثدى وبدیي ؿبخق دفت وذگی، -1

ػبختوبى هلبلح سگ ثب تضبد دس یب رزاة تذ سگبی دس هجلوبى اتخبة -2

سػتساى( ؿت)هبذ دس فقبل خذهبتی فقبلیتبی گشفتي ؾش دس -3

ؿشی ـب بی ؿبخل ب ث ػبختوبى اص هبػت دیذبی ث تر -4

خیبثبی رـاسبی اتفبلی، سیذادبی ارتوبفبت، ث ثب اص ثبص هحعبی اختلبف -5

فللی وبیـگببی

(گبسذگبى :هبخز) عشاحی فضببی ؿشی دس آى بی ؿبخل ارتوبفی اثقبد هقیبسبی -2رذل

اثقبد آى هحلل حیبت ارتوبفی ؼتذ دس لبلت احذبی ، ػشصذگی اهیت بی روش ؿذ، فذالت، ثب تر ث یظگی

اهیت ارتوبفی ثبیذعجمبت ارتوبفی .... لبثل دسن هی ثبؿذ. ثبثشایي ،گش بی ارتوبفی، سػتب، ارتوبفی هـخق چى ؿش

دس ش ربهق ای ثشخسداسی اص اهیت . ثبثشایي داؿت ثبؿذث فاى پذیذ ای فوهی دس ش ربهق ای ثب ون ویف هتفبت رد

اص ثیبى هتبحش ربهق تب حذصیبدی لزا. ثـوبس هی سددس ش ػغحی ث كست پبیذاس و ربج اص اذاف اػبػی ش ؾبم ارتوبفی

دیگش ثب تر ث ػوت. هؤلف بی ارتوبفی اص یىؼ ساثظ ارتوبفی وبسوشدبی روقی سا سلن هی صذ، اص اػتخد بی

ربیگب دلت دس ش ؾبم ارتوبفی ایي بد هی تاذ ؾبم ارتوبفی سا دس سػیذى ث اذاف فولی ػبختي ثشبه ب دس ش ثقذی

گفت و اهیت ارتوبفی اص هوتشیي هؤلف بی اػبػی پبیذاس اهیت دس ش ربهق ای اػت ووه وبیذ؛ ثش ایي اػبع هی تاى

ون ضی تش ؿىفبتش و ش چ هیضاى ایي هؤلف دس ثیي ػبیش فاهل پبیذاس اهیت لی تش ثیـتش ثبؿذ، اهیت هلی پبیذاستش،

.(1388)ؿشثتیبى،هحوذ حؼیي، خاذ ثد

دس خلك هحیظ اهي ؿشی فشگی -ساىبسبی ارتوبفی -4

فبهلی و یه هلت سا ث سود خودی یب تحشن ایؼتبدگی یب كجش ت. یه ربهق اػبع یت آى ربهق اػ فشگ

حكل یب پشخبؿگشی ثی حكلگی یب اؽبس رلت دس همبثل دیگشاى یب احؼبع غشس فضت دس همبثل دیگشاى یب ث تحشن

فشگ، ث فاى ؿىل دذ ث ري سفتبس فوهی »ث ثیىبسی خودی تحشیه هی وذ فشگ هلی اػت.فقبلیت تلیذی یب

فشگ، ث فاى رت دذ »ربهق اػت. اذیـیذى تلوین گیشی ربهق ثش اػبع فشگی اػت و ثش ري آب حبون اػت.

فشگی ػبختوبى ػبصی ؿشػبصی، دس الـ ثب هذیشیتی اػت.ث تلویوبت والى وـس ـ حتی تلوین بی التلبدی، ػیبػی

تش گب وین دس اثتذائی تشیي تقشیف اص فشگ ث دلیكحبل اگش ووی سا تشیذ هی وین یب تلیذ هی وین یب اؿبف هی دین.

اگش دس ؿىل ، چشا واین وشدفی بزبسیب سا دس لجبل فذم رد فشگ بدسػت دسربهق خاین دیذ احؼبع ب اهی خ

والى آى ثگشین فوك هبرشا سا تحلیل وین تغییشات دس اهیت سا ث ضح خاین دیذ.

ثلى ؿذ تلیذ اج ػشی ثلست كقتی هحلل یه هبذ جبیذ هقوبسی فضبب)هؼىی ؿشی( فجبستی دیگش ث

دس اعشاف ؿشایظ ثبیذ احش هبذگبس یه خلك دس ثبؿذ داؿت تبحیش آى دس فشگ سػم آداة هحیظ اعشاف ؿشایظ ثبیذ

خلك ثبیی ثبیذ الـ دس ثبؿذ. هلبلح هؼبئل فشگی ... اللین ، فشم ؿ لحبػ اص تاذ هی تبحیش ایي و ثبؿذ مؾ داؿت آى

اشطی اص گیشی ثش ث تر اعشاف ؿشایظ اللین ثب ثب تغجیك اص ثقذ ثبیذ عشاحبى جبؿذ ثیگب خد اعشاف ث ؼجت و وین

.وبیذ تر وذ عشاحی آب ثشای اػت لشاس و هشدهی ظاد دیي فشگ ث ، هحیغی بی

حفؼ حجبت گشا هار هیبى تػق زبسبی ارتوبفی هؼلظ تالؽ ثشای فشگی هشدم -هفم پبیذاسی ارتوبفی

بی هختلف تضویي ثمبی تؿ فشگی، وچیي تغییش وذ. ایي سیىشد ثشاثشی هیبى ؼل بی ارتوبفی سا هقىغ هی ػیؼتن

وذ: الف( تأهیي بثشایي هفم تػق پبیذاس د ذف ضشسی سا ادغبم هیث دذ. گش سا هسد تر لشاس هی احتوبل تقبسم یشاى

-اػت، ة( صذگی وبس هغبثك ثب هحذدیتبی صیؼتی« تػق»اسصؿوذ ثشای و هشدم و ذف صذگی هبػت، اهي

اػت ایي اذاف هوىي اػت هتقبسم ث ؾش آیذ فلیشغن آى ثبیؼتی ثیي آب اتحبد ایزبد ؿد « پبیذاسی»هحیظ، و ذف فیضیىی

ؿد ثشسػی ؿبختی ثم ؾبم لبلت دس افشاد هحیظ ساثظ و اػت ثشای سػیذى ث ایي اهش ثتشیي وبس ایي . تأم حبكل آیذ

هحیظ هتمبثل تبحیش هؼتلضم یض ؿبػی ثم اط خد .داسد رد دگب دربج افشاد تبحیش ب هحیظ ثیي آى دس و

، گزاسد هی تبحیش سفتبس ثش و ؿذ هی گشفت ؾش دس هؼتمل هتغیشی وچى هحیظ دسگزؿت. اػت یىذیگش ثش صذ رداته

.اص ایي س دس اوخش دیذگبب ث ایي هغلت هی سػین و هحیظ سا ثبیذ ثگ ای آسد هی رد ث سا آى وذ هی تقییيسا آى ؿىل

افشاد فبهل تغییش هحیظ ؼتذ كشفب پزیشای ثشای اؼبى عشاحی وشد و یبصب اذاف آى ثشآسد ؿد. دس دیبی اهشص

ؿخلی فضبی للوش هفبین. ثبثشایي سد هی ؿوبس ث افشاد ؿخلیت ؼتی اداه هحیظتغییشات هحیغی، لزا ثب ایي دیذ

(.1382آلتوي)هحیغی بی هحشن ث كشف اوؾ ، اػت هحیظ اص ػبصؿی فقبل اػتفبد ثیبگش

-ثب تر ث توبهی هاسد روش ؿذ هی تاى ساىبسبی صیش سا ثشای تحمك فضببی اهي ؿشی ثب تر ث یظگیبی ارتوبفی

فشگی ثیبى داؿت:

ثىبسگیشی اثضاسبی ارتوبفی ثشای تـذیذ وجؼتگی هشدم دس ػغح ؿش تمیت اؿتشاوبت افشاد دس صهی آداة -1

سػم هحلی

ی دس ػبختبس خشد والى ؿشدس رت ؿىل گیشی تلیشی سؿي دس ري ؿشذاى هؼبفشیي تبص ایزبد خابی -2

اسد ث ؿش

وتشل اذاص ؿش رلگیشی اص تػق بی گؼؼت پشاوذ -3

رلگیشی اص شگ هغم ثذی وبسثشی صهیي و هرت غیش غقبل ؿذى فضب دس ثشخی اص البت ؿجب سص هی گشدد -4

ضایؾ ساثظ ارتوبفی ثیي وؼبیگبى تمیت حغ وجؼتگی هیبى افشاد ػبویي هحالتاف -5

تمیت للوشبی عجیقی اص عشیك تمیت احؼبع سحی هبلىیت دس هحیظ بی ػبخت ؿذ هلؿ -6

ثىبسگیشی اسصؿبی فشگی هشدم دس هحالت هختلف ث فاى یش هحشو هبػت دس رت تػق -7

گ ػبصی هبػت دس رت استمبی ػغح آگبی هشدم آهصؽ فش -8

فشگ ػبصی اص عشیك تـیك دفت اج ػبصاى ثشای اػتفبد اص هلبلح ثهی پبیذاس دس بیت ضـ لایی دس -9

رت یل ث ایي ذف.

ػتی دس ایشاى و هجقی غی دس رت اػتفبد آى دس هحل بیالگثشداسی هغبلق ثشسی ػبخت ػبص خب ب -11

ثـوبس هی آیذ.چشا و فذم تر ث اكل پبی ای) رت گیشیب دس همبثل س خسؿیذ، اهشص یپبیذاس سػیذى ث

یي ثبد...(اهشص هرت بپبیذاسی دس ؿشب ؿذ اػت.ثب تر تبهل دس هفبین هقوبسی، فشگ پبیذاسی هیتاى چ

اؽبس وشد و هقوبسی ثبیذ ثیبى وذ فشگ تبسیخ ػت شربهق ثبؿذ. رضیی رذایی بپزیش و شیه ثش دیگشی

احش هیگزاسد.

. ثبثشایي هی تاى چیي ثشداؿت وشد و فضبی ؿشی ساثظ ربسی دس آى ثب ن دس استجبط هتمبثل ؼتذ اص ن تبحیش هی پزیشذ

فشگی ث فضب، فشم فولىشد اویت هی ثخـذ ػبهبذی فضب ث ث خد ث تغییش ؿىل ایي -ساثظ ارتوبفیاؼبى اص عشیك

ساثظ هی ازبهذ.لزا ػبخت عشاحی فضببی ؿشی ثش فشایذ صذگی ارتوبفی تبحیش گزاؿت هی ثبیؼت اص ؾش رؼوی سای

(.76:1384ثشای ؿشذاى وبسایی داؿت ثبؿذ)ػیفبیی،

تیز گیشی -5

تػقاتی ؿذ اػت. چشاو تغییش دچبس هفم ایي اهشص ثد التلبدی سؿذ تلیذگشایی هقبی ث كشفب تػق سصگبسی اگش

داسد.تر یض هشدم فشگی ثیؾ تغییش صیؼت هحیظ ب، اؼبى صذگی ویفیو ث گؼتشؽ اػت ثقذی چذ فشاگیش اهش یه

ساثغ ؿشؿ فلت هیتاذ هزبست .افتذ هی اتفبق صهبى فضب دس ارتوبفی ساثغ ؿذ؛ هغشح هجبحج ثش فال دیگش، ػی اص

ایي وذ هحذد یب گـبیذ اػت هوىي فضب فولىشدی تمؼیوبت فیضیىی ػبختبس .یؼت آى وبفی ؿشط اهب ثبؿذ، ارتوبفی

هؼتتش آزب هقوبسی دس یض ربهق ش فشگی ارتوبفی اسصؿبی ایي ثش فال (.161:1383)عبلجی،ثبؿذ استجبط ثشای ب فشكت

.ثبؿذ داؿت ربهق فشگ تػق دس ثؼضایی تأحیش هیتاذ یض هقوبسی ثبلقىغ؛ داسد هغلة احش ثشآى ثد

ث داسذ؛ هتمبثل استجبط دػت اصایي فوهی فضببی ثب ارتوبفی سفتبسبیذف اص ایي ؿتبس ثیبى ایي هغلت اػت و

گزاس تبحیش ارتوبفی ساثظ ثش یض فضب دیگش، اصػی دذ هی فولىشد ؿىل ثب وبلجذ ث فشگ ارتوبفی ساثظ عسیى

فیضیىی سیضی ثشبه ساحت اهي ػشصذ، رزاة پزیش، اقغبف ثبص فوهی فضببی لجیل اص ، ثب اسائ ساىبسبییاػت

ػشصذ فقبل هىبی وبسثش، ربهق یت فشگ ث تر اؼبى اػبػی یبصبی ث پبػخگیی ساػتبی دس ػبختوبى هبػت

.یذگشد ارتوبفی پبیذاسی تحمك ساػتبی دس هـتشن روقی حیبت ث سػیذى صذگی ویفیت ثجد ث هزش تب ود خلك

ب عشح ثشای فؾیوی فت یشی و داسد رد هـخلی حذت وجؼتگی گبگى دالیل ث ثب هشدم ارتوبفبت دسهیبى

ثش فال هغم دس هرد اؼبی ثبلم تاى هزوؿ دس پغ(.هؼزن لی ارتوبفی ساثظ) آیذ هی ؿوبس ث تػق بی ثشبه

صیش ثیبى ؿذ هحس ػ دس .ؿد هی خالك تىیىی التلبدی وبسایی ػاد ػغح دس و اؼبی یشی هتذال بی ثحج

:اػت

(ارتوبفی حذت)هؼزن ارتوبفی ساثظ وجؼتگی -الف

ثهی؛ هحیظ اص ػتی فویك آگبی دسن -ة

.فشگی هقیـتی بی صهی دس ارتوبفی فشدی بی اگیض - د

ذایت صا دسى تػق سیضی ثشبه دس ثؼیذ ثبیذسا هغم دس هرد اؼبی تاى یش گفت تاى هیدس بیت اهش

.(1331، لوبؿچی)ود

هشارـ -6

54ؿوبس .آثبدی فللبه ".پبیذاس هقوبسی هؼىي، دس ارتوبفی پبیذاسی "حجیجی، صادگبى، فجبع ایوبى، سییؼی، -1

"هؼىي دس ارتوبفی پبیذاسی ثش ؿتبسی "،(1386 )اثالفضل، حجیجی، هلغفی فجبػضادگبى، ایوبى سئیؼی، -2

.تبثؼتبى ، 55 ؿوبس آثبدی، فللبه

ؿوبس كف، هزل "ای هغم پبیذاس تػق دس هشدهی هـبسوت هذی ؾبم دسضائی، "(1379لوبؿچی، حیذ) -3

.، تشاى، داـىذ هقوبسی ؿشػبصی داـگب ثـتی31

ث اثؼت ؿشی سیضی ثشبه پشداصؽ اتـبسات تشاى ، "ؿشی فضببی عشاحی "(1377)فلی ،پس هذی -4

.تشاى ؿشداسی

.ثـتی ؿیذ داـگب اتـبسات وبصیبى، فلی ،تشرو "ارتوبفی سفتبس هحیظ "(1382)ایشیي، آلتوي، -5

، همبالتی دس ثبة هفبین هقوبسی عشاحی "اكل ثبفت ؿشبی ػتی ایشاى"(:1386پبوضاد، ربـب) -6

.اتـبسات ؿیذیؿشی،تشاى،

.77 ، هزل سیبفت، ؿوبس"ؿشػبصی تػق پبیذاس"(: 1376ثحشیی، حؼیي) -7

.24، هزل به فشگ، ؿوبس "تبهلی دس هزوف هفبین ػت،تزذد تػق"(:1375داسی اسدوبی، سضب) -8

، ـشی "ؿشـیی ایشاىاسصیبثی مؾ ربیگب الگی تػق ؿشی دس ػبختبس "(:1383كبلحی فشد،هحوذ) -9

التلبد.

هذی ربهق گیشی ؿىل دس آى مؾ ؿش فوهی فضببی "،) 1386 (یػف اؿشفی، هحوذتمی سوبیی، -11

پبییض ، 15 14 ؿوبس ،(ایشاى رغشافیبیی ازوي پظـی -فلوی ـشی"، رغشافیب ؿشی، سیضی ثشبه اصدیذگب

.(صهؼتبى

.صهؼتبى ، 24 ؿوبس ارتوبفی، فلم به ،"ؿشی فضببی دس ارتوبفی ساثظ" ،) 1383 ( طال، عبلجی، -11

،(سثخؾ ذی تشروی)"آى ی ػبالسا هشدم بی رل فوهی فضبی هفم"،( 1386 ) چبسلض، گدػل، -12

.31 29 ؿوبس ـتن، دس ایشاى، هقوبسی ی فللبه

، ـشی شبی صیجب، "فوهی ؿشی، ثبصگشی اسصیبثی ویفی فضببی "(،1384ػیفبیی، هؼب سفیقیبى، رتجی) -13

.23ؿوبس

."همبل ثشسػی ربیگب عشاحی دس ایزبد حغ اهیت دس هزتوـ بی هؼىی"(، 1391سضبیی همذم، فلی) -14

"تبهلی ؾشی ثشربهق ؿبػی اهیت ارتوبفی "(1388ى، هحوذ حؼي)بؿشثتی -15

16-Carmona, Matthew, Tim Heath Taner Oc and Steven Tiesdell, Public Places-Urban

Spaces: The

dimensions of urban design, Oxford: Architectural Press, 2003.