o Senin

12317 18 19

OJan OPeb

o Sefasa 0 Rabu456 7

20 21 22--o Mar GApr OMei

. Kamis ([) Jumat8 9 10 1123 24 25 26

OJun .Jul 0 Ags

o Sabtu12 13

27 28

OSep OOl:t

m..IIIIbI.III-_II-

Clb.IIIIB liraKu Johan Iskandar

Oina taun 1985. kuring kungsi nganjrek kebel jasa,ampir sataun liIana di wewengkon Hadu,', DesaKanekes, Banten Pakidulan. Tujuanana pikeun

nalungtik sagarupa paSUal31'1ngahunla urang Baduy(aos age ~~angle No. 227, 2009). Salila nganjrek diBaduy, kuring remen pisan lOondok mC9k di imah"aJaro Pamarcntah, Almarhum Jaro Nakiwin, di KampungKaduketug, Baduy Luar/P~namping.

Dina hiji wakiu, di bulan Kapitu, persisna tanggal 8Kapi!.u (12 Juli), kuring diajak Jaro Nakiwin, nyaksianngaseuk huma serang di Kampung Cibeo, Baduy Jero.Puguh wae kuring ngarasa bungah. Kusabab biasanamah urang IUClr Baduy teu bisa nyaksian upacarangaseuk huma serang anu diangg3p sakral ku sakum-na urang Baduy. Eta oge meurelln bubuhan klJring'::'.lggeus loma pisan ka pangurus desa, utamana kaJc:-:) Nakiwin jeung Carik Ukang.

Sapoe saencanna upacara ngaseuk, sabada duhur,kur:ng jeung Jaro Nakiwin, Ambu Nakiwin, Carik Ukang,jeung opatan deui warga Kampung Gajeboh,Panamping, jumlah kabehna 8 urang, ngajugjugKampung Cibeo. Kuring jeung Ja~o Nakiwin li::tipumpangmapay-mapay jalan satapak, nga:;.vatan' gunung-gurllJng anu lungkawing, kadang meuntas walunganCiujung ngaliwatan sasak gantung leunjeuran awL

Ngendong. di SaungAmpir magrib, Jaro Nakiwin, kuring, katut rom-

bongan C::1jogka hiji saung huma di pasisian lembur .

Cibeo. "Eh dak, jigana urang leuwih endah lamun ngen-dong bae di saung huma, ambeh leuwih bebas, kusabab di lembur Cibeo mah pinuh ku anu ngarendongurang Panamping," ceuk Jaro Nakiwin ngajak ngendongdi saung huma ka nu lianna.

"Kctllli mah satuju bae Jaro," ceuk Carik Ukangnyaluyuan kana pangajak Jaro Nakiwin. Pikeun I<uring

Imah, ngendongdi saung huma leuwih nguntuilgkeun.Kulantaran lamun ngendong di lembur Cibeo, kuring

I rada inggis bisi henteu diidinan ku Puun pikeun nyak-sian upacarangaseuk huma serang. Malihan bisa waekuringdiusirdititahkaluar ti Cibeo,sapertipemah kaala-man ku kuring pribadi waktu munggaran kuring ngan-jang ka Cikeusik, Baduy Jero (aos Mangle NO.227,2009).

Sabada i!':tirahat, kuring jeung anu lianna antrimarandi di pancurarl sisi c;aung huma. Ambu JaroNakiwin, Ambu Ayah Ailin jeung Siti, mantu Ayah Ailin,sibuk ngahurullgkeun seun9U di hawu. Naheur cai dinakastrol pikeun ninyuh kopi, dicampur ku gula kawung.Rengse ngopi dituluykeun i<umuka tilT,bel t-9Kel AmbuJaro Nakiwin. Timbelna kejo hun Id, ditambah deiJ-ngeunna beuleum laui< asin, sambel tarasi, jeung sayurtiwu endog tunlbus.

Sora angklung di lembur Cibeo anu tadi beurangkadengcn3 hawar-hawal Ii kajauhan, beuki nyedek kapeuting mah sora angklung teh kadenyena bpoJkita,iknyusup ka jero saung huma. Kataji ku sora angkh lng,kl'rjng nanya ka Jaro Nakiwin. "Maaf, Jaro, naha kunaon ngaseuk pdre di Baduy, kudu dihibur ku ang-klung?" kuring nanya panasaran ka Jaro Nakiwin.

"Wah, Pa Iskan, eta mah enggeus kabiasaan urangBaduy bae ti kolot baheula, keur n~a!1ibur Nyi Pohaci,"ceuk Jaro Nakiwlr. nerangkeun ka kuring.

"Naha anu ngangklungna asli ti Cibeo, Jaro?" ceukkuring jadi tambah panasaran.

NOh, eta mah ngangklungna ti Gajeboh.Ngangklungna Urang Cibeo mah ~enleu samanea.Engke iJae din" waktu acara paling sakral, sapertinurunkeun binih pare. jeung rrlelak pare di humac:~rang," ceuk J3ro Na':iwin, namlJahkeun deui ir.;x>r-masina. Antukna kusabab rasCl cape engg"L.",leumpang jauh beurangna. bari dipepende ku soraangklung tilembur Cibeo, kuring henteu sadar, reup waesare. Sarena ngagoler dina salam bar samak pandan,make anggel kapuk lepet.

Rebun-rebun keneh, cai kopi dina cangkir ruas awijeung gula kawung dina batok enggeus dijagragkeundina amparan samak. Meunang nyayagikeun AmouNakiwin. I'::}ur jarongjon ngar"'pi, torojol datang arolJboga saung, Ayah Sadi ti Kampung Cibeo. Manehnangahaja datang pikeun maraban kotok di jero kandanghandapeun saung. Ayah Sadi kacida ngarasa heraneun,nyaksian Jaro Nakiwin saparakanca ngendong disaungna. Tapi, henteu loba carita. Rengse marabankotok, Ayah Sadi pamit ka Jaro Nakiwin arek balik deuika lembuma. Manehna jangji ka Jaro Nakiwin arekmawa sangu koneng. Memang, henteu pati kebel, AyahSadi enggeus norojol deui ka saung. Manehna mawa

16. Mangle No. 2231

'-Kllplng Humos Unpod 2009

- - "-

boboko dieusi sangu koneng. Manehna ngahaja nya-diakeun pikeun sarapan rombonganAyah Nakiwin anungendongdi saung huma.

Beres sarapan sangu koneng, Jaro f'~akiwinjeunganu lianna garantipakean.Para lalaki anu tadina make

'

I

calana pokek, diganti ku sarung. Sarungna wama hi-deung, make kameja bodas dilapis ku baju hideung.

. Iketnabatikbiru.Ambu Jaro Nakiwin,jeung batuma anuduaan deui mah, saralin marake pakean Cidat.Maraneh-l1a make kabaya bodas jeung sarung hideur.g abu-abu.Beres ganti pakean, Jaro f\ialciwin, kuring age jeung anulianna indit ngaj"gjug lembur Cibeo. Tapi, kuring jeungJaro Nakiwin anjag ka lelnL>l.:r,nyampak kampllng CioeosirT!pe pis;ln. Warga Cibeo j~ung kabeh semahna nt'ngarendong ti Panamping, enggeus arindit ka humaserang. Kukit:.ma Jaro Nakiwin jeung saparakanca ahir-na Irmgsung wae nyusul ka huma serang.

Ngaseuk HumaNepi ka nu dijugjug, huma serang, kuring bisa nyak-

sian ratusar: ;:':Iema ngaliud di sic::ihuma serallg, nung-guan ngamimitian upacara ngc..:>euk.Boboko eusi binihpare katembong dijagragkeun di pungpuhunan, tengah-tengah huma serang. Boboko binih ~are dirariung kubaris kolot Cibeo jeung para pamaen angklung. Salianbinih pare, dijagragkeun age rupa-rupa bahan sasajen.Contona, hanjuang, pacing tawa, tamiang, kihura, bing-bin, baruhulu, bangban, ~anglay, rurujakan, sisir kai,kaca eunteung, keris, daun seun'!uh, buah jCJlTlbe,buahkalapa, anak tangka: cau, areuy fi~ureung, bintinu,kapas, minyak kalapa, jeung lawon boeh. Sagala rupasasajen teh dianggap ku urang Baduy pikeun cocooanNyi Pohaci, supaya dewi pare ngarasa kahibur. uyenurutkeun ac.::~Baduy, rehnC'lmelak pare huma diang-gapna ngareremokeun Nyi Pohaci reujeung taneuh(Pertiwi). Salian ti eta, rupa-rupa bahan teh ngandungharti simbolik. Contona, kapas wama bodas ngandungharti pikeun ngadatangkeun cai jeung perbawa tiis kanapare.

Di sabudeureun pungpuhunan dikurilingan kusawen, mangrupa palapah kawung ditancebkeun dinataneuh jeung daun-daunna, mirip umbul-umbul.Sawarehna tungtung daun digantungkeun Icupat.Sakabeh jalma ngarariung di sisi huma nungguanngamimitian upacara. Salian ti eta, palawari sibuk nyen-su~ jelema anu hadir Llihuma serang. Car<lna. seder-hana pisan, ngan saukur ngagunakeun soehan-soehandaun cau. Sasoeh daun nyirikeun sajiwa jalma anuhadir. Hasilna, kaitung 934 jalma, Urang Cibeo jeungUrang Panamping, anu hadir ngilu upacara di humaserang. Salian ti eta, palawari oge sibuk ngarampasansagala babawaan perhiasaan anu teu meunang dibawa

. ka jero huma serang. Hasilna, satumpukan rupa-rupageulang. cingcin, jeung ar10ji urang Panamping disim-pen di tempat husus ku palawari. Para kaom lalaki jeunganak-anakna an:J lalaki age pada saribuk nyieun aseuk,tina tangkal atawa dahan kai. Tungtung aseuk dibalur kuminyak kalara.

Upacara ngaseuk huma serang dimimitian di pung-puhunan. Salah saurang kokolot Cibeo diuk sila ha-reupeun boboko blnih p~rc anu ditutt.;t>an kli boeh.Leungeunna dibalur ku minyak kalapa. Kok.olo~ terusmeuleum m~n~'an di pan;:<uyan bari map2~eun jampe-jampe. Manehna dikurilingan ku para panga"flK"Jng tiCibeo. Rengse jampe, kokolot muka been tutup binihdina boboko. Saterusna, naaseuk pare indun\:J, tujuhJiang dina jero pungpuhunan. Huasanlvarietac) pare anudipelak, hUSl'S pare paling sakral, saperti pare siangjeung pare langgasari Rengse ngaseuk di pungpuhu-nan, cit.:luykeun ku ngaseuk rame-rame di hulT''3 Iserang. Gereyek wae sakabeh jalma asup ka Jero humaserang. Kaum lalakina p'}abaris di hareup laleum~ang{;3gancangan bari ngaseuk. Oi 'ukangeunan.:: ditutur-keun ku para wanoja, ,1f1U ngeLJ~ldntiap liang aSt:ukanku 7-12 SiL-ibinih pare. Huasan pare anu dipelak, diantarana pare siang, p<lre koneng, pare ketang lang-gasari, pare janah. jeung Ketan p~uceuk. Tiap huasanpare dipelak di petak-petak hU~:Jsanu ditandaan ku ajirnyere kawung. Kira-kira 3 men it, luas saparo lahanhuma anu legana 1 ha. rengse dipelakan pare. Acaramelak pare ciselang heula ku istirahat, balakecrakansakabeh jalma narima timbel ti palawi::lri. Henteu kaliwat.clihidangkeun menu istimewa pikeun kokolot BaduyCibeo, saperti daging lalay jeuo,g daging buutlbajing.l3ari rame mui<a tim' ,pI. .henteu kaliwat dihibur ku

lalaguan hiburan jeung bobodoran. COP'''"'), lagu lutungkasarung, lalaela, Iiii-liang, jari dangan, yandi. bibi, ca~arileu/ceuk arileu, ayun ambing, nganteh, gantungmanggu, dad an kula, bibi lenjang, hiah-hiah panjang,keupat reundang, oray-orayan jeung pileuleuyan.Rengse acara dahar jeung istirahat, acara ngaseuk paredituluykeun deui. Sa~abeh lalaki jeung awewengagereyek laleumpang garancang pisan asup ka jerohuma se'C:Jllg. Kira-kira lima Illenit, satengah ilektarsesa lahan huma anu tacan rengse diaseukan tadi isuk.I<:iwaricacap diaseukan. Jadi, huma legana sahektarrengse dipelakan pare ngan-saukur kurang ti saparapat I

jam. Luar biasa, jigana mah moal aya masarakatmer Ideren anu bisa nandingan urang Baduy. Melak pare pa- I

ling cepet sadunya, kujalaran gotong roy?ng ratusan I

jalma warga Baduy.*** II

Johan Iskandar, dosen jeung panalungtikIlingkungan di Unpad.< i

Mangle No. 2231 - - - -