1f1Il{jllflga~o Se/asa 0 Rabu • Kamis 0 Jumat o Sabtu 0 Mingguo Senin4 5 6 7 8' 9 ~ 1120 21 22 23 24 25 26

2 317 18 19

12 13 14 1527 28 29 30 31

oMar OApr OMei OJun OJu/ 0 Ags OSep Cio« ONov ODesOJan ePeb

NapakuranSYA1RKEURSYI~R

Gending jeung GaJindeng Panghudang ElingKu HD Bastaman

Diurang mah, pangpangna di. lingkungan pasantren, kase-

nian geus ti baheula dalitjeung kagiatan agarna.Pupujianjeungterebang genjring diantarana kasen-ian khasurang pasantren teh. Komomujawwadmah, nyaeta ngaos Al-Qur'an digalindengkeun make rupa-rupa lagam saperti Bayyati,Nahawand, Rost, Shaba, Hijaz,Jillakah jeung Sika, geus jadi budayaagarna turgeus rutin dipasanggirike-un. Baheula jenatna pun bapa waktos

jeneng halipah di Padaherang kagu-ngan grup terebang genjring, lati-hanana di emper masjid, tatanggasabudeur masjid ngarogrog luareunemper. Kuring mah harita ku sabab"putra juragan halipah" meunangmilu mendeko di 'jero. Rumpakahaleuang terebanggenjring kabehogeeusina pupujian jeung pepeling.Nunapel keneh tepi ka ayeuna sisindiran"Nya hurang disantok kuya, dibawaka jero sumur, nya urang di alarndunya, moal sabaraha umur". Nu

Mangle No. 2309

sejenna mah les bae, iwal sora tere-bang genjring kadengena teh "ping-ping cakcak, pingping cakcak, prakpurak, prak purak" cenah.Taun 70-ankatambahan ku Tagoni kasenianurang pasantren teh, nu ngarawihriasantri-santri istri maridang pageulis-geulis, waditrana terebang leutik, ayanu dikirincingan, -ayanu polos. Lagu-laguna lolobana wanda timur-tengah,syair-syaima basa arab, malah munkabeneran make rump aka basasunda ngucapkeunanaoge sok aara-ban. Sering diondang ka mana-managrup tagoni pasantren nu geus bogangaran mah.Ti dinya mah jlug-jleggrup kasidahan dipirig musik nunyoraanana lain urang pasantrendeui, tapivokalis, artis jeung aktorprofesionalngaranggo busana mus-lim. Fungsinage robah tina seni pang-rojongagama jadi pintonan seni nudipulas agama, dina harti tarnpilan,rumpaka, gending jeung wanda laguteu mengpar ti koridor agama.

Awal taun ieu kaluar cd anyarjudulna "Syair keur Syiar", produksiUnit Kesenian Unpad jeungDasentra. Eusina 10 sajak karyaGanjar Kurnia, 9 dilaguan ku UbunKubarsah, hiji deui "Tobat" dilaguanku Ganjar ku anjeun. "Syair keurSyiar" diropea Gun Gunawi, kompos-er kondang urang Bandung dirojongkupara parnirig nyongcolang jeung 8panembang juara-juara PTSC Da-mas. Kungsi dipentaskeun tanggal 23Januari nu kaliwat di Bale RumawatPadjadjaran UNPAD kalawan meu-nang perhatian ti para inohongbudaya, pamarentahan, agama, seni-man jeung masyarakat umum.

Luyu jeungtema katut judulnadina ieu pidangan moal manggihan-lagu-lagu aced ngajak emprak atawadulipak kendang ngajurung ngeng-klak ngarengkenek. Nu dipidangkeun

11

IUlplDg Humaa Onpad 2011

teh rupa-rupa lagu jeung pmganayem sarta rumpakana nu ngajaknapakuran diri bari nalek sorangangeus nepi ka mana urang ayeunangalaksanakeun tungtunan agamajeung amal soleh dina hirup sapopoe.

Ku kituna ieu pidangan taya lianda'wah tujuanna mah, ngan lainda'wah maraban nalar ku rupa-rupapituduh nu sarwa rasional tur nor-matif, tapi da'wah maraban rasangaliwatan sarana seni. Bejana parawali dina awal-awal syi'ar islamiahnepikeun ajen-inajen agama jeungtungtunan hirup ngagunakeun mediaseni nu dipikaresep masyarakat.

Da'wah make media seni nu luhurajenna katampana lain (ukur) kurasio, tapi leuwihloba ku rasa, dinahal ieu rasa endah atanapi estetika.Demi rasa endah taya lian mangrupasalah sahiji nugraha Gusti Nu MahaSuci khusus pikeun manusa. Ku kitu-na udagan da'wah seni mah utamanangalemesan rasa sangkan deuheus kaNu Maha Lemes (Al Latiif), nyaah kasasama, silih hargaan, nanjeurkeunakhlak pinuji jeung salawasnamisukur kana asihNa. Dina konteksda'wah jeung syi'ar ieu pidangankudu disawangna, hususon nawaetu-na.

Nitenan eusi sajak-sajakna, "Syairkeur Syiar" ngebrehkeun tilu temanyaeta Alam, Rasulullah jeungManusati awal nepi ka ahir eksis-tensina.Tema kahiji ngebrehkeunmimiti diciptana alam buana ku GustiNu Maha Kawasa ("Kun Fayakun")jeung dilebur-sirnakeunana ("Qiya-mah"), Tema kadua dimimitian kUdibabarkeunana Rasulullah sawdiselapankajadianKa'bah dijoragAbrahah ("Rasul Pinilih") dugi kawapat mantenna nu dina napaspamungkas halon ngaharewos"umrnati, ummati, ummati" tawisasih jeung kamelang ngantunkeunumatna ("Titis Tulis"), Atuh salahsahiji misi mantenna nyaetanampipanyaur parentah shalat diebrehkeundina "Warta ti Sidratul Muntaha".Tema katilu nyaeta eksistensi manusa.ti mimiti brol dilahirkeun dipapagkalimah suci ("Adzap Munggaran")nepi ka dipungkas pati ("Sakaj:atul.Maot'T'Sein zum Tode" ceuk pilosopMartin Heidegger mah nu ngagam-

•I

I12 ~

barkeun yen eksistensi manusa mahukur ti lahir nepi ka maot, arisamemeh jeung sabada maot mahduka teh teuing.Salila gelar di alamlahir manusa ngalaman rupa-rupakasadarandiantarana napakuranlampah sorangan boh hade boh n~goreng,inget kungsi tisoledat nyorangma'siat najan ari kahayang mahsalawasna hirup luyu jeung tungtu-nan ilahi ("Kalindih-Ilang"). Ngageu-rina ge dina "Tanceb Kayon" pajah"sanaos diri rumaos, hayang laju dibenerna, suku teh teu weleh beurat,nincak ge sering nyoledat" barisumegruk ngarapalkeun do'a NabiAdam nalika mantenna sumujudneda pertobat ("Tobat).Eta kabehmangrupa pangalaman batinkhasinsani, mahluk sejen mah pamohalandikersakeun bisa kitu." Existentialexperience" istilah legegna mah.Kumaha gending jeung galindengna? '

Tilu lagu munggaran nu dipidan-gkeunnungturut nyaeta "KunFayakun", "Adzan Munggaran"jeung" Rosul Pinilih"kabeh dinawanda Bandungan. "Kun Fayakun"salaku firman Gusti Nu Maha Asih nungajengglengkeun alam buanasaeusina luyu dipake lagu munggaranminangka bubuka pagelaran. DiniAndrianti jeung Ujang Supriatnahade pisan ngagalindengkeunana lirngelingan sangkan tong wani-wani"jumawa" payuneun Nu MahaKawasa. Atuh Elis Rosliani dina"Adzan Munggaran" nu reunceum kurupa-rupa dongkari, saperti dang-heuak, heas, eur-eur jeung tengkep,estu lancar ngaguluyur. Piraku teukitu, apan Elis teh kungsi ngulikjeung manggihkeun tanda-tandadongkari tembang cianjuran dinariset sarjanana. Katitenan kumahamaherna Elis ngahaleuangkeun petitdina kecap "irnam muttaqin" kahon-tal tur mulus pisan. Kitu deui waktungagalindengkeun "khalifah fil ardh"jeung "dina fitrah" nu dimamanissenggol mujawwad saulas, nyaripisan. Elis Rosliani nu mibanda war-.na sora deudeuh nambahan nuansakelar kana lagu "Adzan Munggaran",mirip kelar jeung ngangresna sabadaurang ngadangu adzan subuh.

Gelarna Muhammad binAbdullah pigadangeun Rasul nu

ngagem pancen rahmatan lil 'alamiindipapag kagumbiraan ku sakumnamahluk Allah swt, iwal ti iblis miwahkaomna. Suasana gumbira atra dinalagu "Rosul Pinilih" dipirig introwanda Bandungan nu harmonis baridimamanis rampak hegar NoviAksmiranti sareng Tedi Sudiartosapara kanca. Nu nyoraananaMustika Iman & Rosyanti sarimbitjuara PTSC Damas 201O.Lagu "RosulPinilih" nu ngagambarkeun kagum-biraan digalindengan halimpu kuRosyanti patembalan sareng MustikaIman nu mibanda sora lalaki (man-nelijk) ngawujudkeun nuansa gumbi-ra nu disengker ku sikep ayem, kebekku rasa sukur. Lain guligah motah lirkuda leupas tigedogan!

Ujang Supriatna, juara PTSC2003, nu marengan Dini dina lagu"Kun Fayakun" jeung Elis dina"Adzan Munggaran" mibada soragentem, halimpu, kuat tur ....macho,estu matak kataji. Dina lagu-laguetabreh katembong maherna Ujang"ulin sora" jeung ngajiwaanana.Geura engke tembong deui waktuUjang Supriatna duet jeung NenengDinar, duana estu sawaja, satandingdina kualitas sora, kamaheran tehniktembang jeung ngajiwaanana.

Neneng Dinardibarengan Ujang, Supriatna waktu ngagalindengkeun'Warta ti Sidratul Muntaha" nu lagu-na ayem tur syahdu mangrupa guru-bukti yen jinisna bener-bener divatembang nu maher. Kitu deui dina"Kalindih - Ilang" nu dinamis ku soraharus jeung halon ngadalian soranataliti pisan. Neneng mibandaanggang-oktaf (range) nu lega dinanada-nada luhur jeung handap.Geuratitenan dina kalimah "lat poho kapurwadaksi" (Kalindih) jeung "titistulis Izrofil nohonan jangji" (TitisTulis) petitna tetep beuneur.Atuhlebah "mun hate pareng keur nyaring,nyaliksik diri awaking" (TancebKayon) jeung "tihang-tihang Ka'bah,bukit jeung jurang Madinah" (TitisTulis) dina nada-nada handap teumatak haroshos leungiteun sora .Salah sahiji kaistimewaan Nenengnyaeta jerona penghayatan kanalagu-lagu nu digalindengkeunana.Contona bae "Tanceb Kayon" lagu nutemana napakuran diri bari rus-ras

Mangle No. 2309

kana laku lampah kurang merenah,dipirig sora kacapi ngageuri, sulingsemu ngagukguk, atuh urangna ogekebek ku rasa rumasa basa Nenengngahaleuangkeun "apal kana eusiayat, hate mah sok sering ebat",malah rnilu nalangsa lebah "sajadahbanjir cimata" mah. Atuh dina lagu"Sakaratul Maot" ngadadak keueung,muringkak jeung .... kukurayeun!Malah dina pagelaran ping 23 mahNeneng Dinar kawas nu kasedotemosi, ngadadak dumareuda basangagalindengkeun eta lagu. Lain"dareuda-seni" tapi dareuda enyaannu satekah polah dikadalian. Nahajinisna kagugah ku pangalamantragis, wallahu'alam. Lagu "TitisTulis" nu nyarioskeun KangjengRosul mulih ka rahmatullah disoraanNeneng Dinar salaku solist mangrupapuncakna tina untayan lagu-lagu nudigalindengkeunana dina ieu pidan-gan. Teu wasa ngomentaran, iwalnyaritakeun panon beueus bada nga-bandungan galindengna.Ceuk simkuring mah mustahil hiji panembangbisa nepakeun rasa ka nu ngadara-ngukeun upama jinisna teu ngahajakalawan sadar ngahirupkeun heulaeta rasa dina dirina atawa teu kahajakagugah rasa ku pangalaman husus.

Dina agama Islam, qiyamah,''lebur kiamah" sundana mah, man-grupi kajadian ancur-leburna sahari-ta jagat saeusina.Kacida matak seber-na tur nimbulkeun panik luar biasa,jalma-jalma paburisat teu puguhjugjugeun ibarat rinyuh didungkarhunyuma, . gunung gunung tingbe-lewer mancawura kawas dibalang-balangkeun, malah bakating panikistri-istri nu nuju barobot ngadadakkaluron. Situasi nu matak rentag turseber pikasieuneun eces kagam-barkeun dina rumpaka, diantarana''langit runtuh, laut bedah, gunung-gunung bitu, bentang-bentangmurag" tapi laguna rarasaan .....ngala-gena teuing lir ngagambarkeun nungagero jauh bari sasambatkaduhung kajurung mangprung,rumasa moho ngigelan pangajak nutaya seubeuhna. Pikahariwangeun nupohara mah asana teu pati kagam-barkeun. Malah lagu "Qiyarnah"digalindengkeun ku Elis Rosliani numibanda wama sora deudeuh mawa

Mangle No. 2309

jauh panineungan, lebur kiamah tehasajauhtina pikasebereun, najan dinasajakna disebatkeun "panon poengempur na embun-embunan, nara-ka jahim panas ngagolak". Ban tetephormat ka nu nyipta lagu, asa moalpati susah upama "Qiyamah" ditam-bihan efek dramatisna ku , jalanintrona leuwih gumuruh kaasuppungkasanana leuwih ngaguruh ti nuayeuna, beuki lami beuki tarik ngagu-ruhna, stop ngadadak, jep jemplingtotal Maksudna mah sangkan ayaefek reuwas jeung .....keueung.

Lagu pamungkas "Tobat" nudigalindengkeun rampak dina page-laran di Unpad disoraan NoviAksmiranti, pinunjul ka tilu SekarAnyar dina PTSC 2010, khas sora"Gen V', Young Generation, seger,ngepop jeung rada ...ogo. Untung ayamelankholikna jeung aya sari cianju-ran nu linduk, ku kituna "Tobat" teuleungiteun syahduna. Malah lamunNovi daek ningkatkeun "power"najeung dinamika "dileueuran" .....hatam alusna! Nitenan tingsarelapnareureueus jeung dongkari nu khas,kawasna Novi kungsi nampa atikanmamaos cianjuran nu intensif.

Atuh do'a nu aya dina QS Al-A'raaf/T 23 dina bait 3 jeung QS Ali'Imran/g: 8-9 dina bait 4 nudihaleuangkeun rampak dina wandapupujian dipirig suling, gitar akustikjeung perkusi dina gaya musik tarling-raehan Gun Gunawi nu bisa ngajak

.• emprak, samasakali teu matak ngu-rangan syahdu ieu lagu. Malah asakatambahan ku wama kagumbiraan,optimisme jeung harepan kanaun-tayan lagu-lagu "Syair keur Syiar" nuumumna melankholik. Apan CahayaHarepan mah salamina aya najankahirupan sakumaha mongklengnaoge, sanes?

Dina cd-na mah Dini nu ngagalin-dengkeun "Tobat" teh, lain Novi.Paralun lain rek ngabanding-ban-ding, da unggal panembang mahmibanda karakter pribadi, wama sorajeung kaistimewaan sewang-sewan-gan. Geura urang sawang saliwatkumaha Dini Andrianti ngagalin-dengkeunana. Dini dina lagu mung-garan "Kun Fayakun" teu kaasupistimewa sanajan hade. Cobi bandu-ngan galindeng Dini, sorana teh

luwes, bisa handap bisa luhur, bisakuat tur tarik; bisa oge halon nga-harewos. Malah dina wama sorajeung dinamisna sakolebat "ayaneneng-dinaran", sanajan can lemesjeung leueur dina ulin sora sapertossenioma. Tapi dina lagu pamungkas"Tobat" nu diselang rampak hegarNovi jeung Tedi dipirig musik tarlingnu unik, Dini katitenan mekar luarbiasa lir nimu gaya pribadi nu khastur pas. "Dini banget" ceuk urangBatawi mah. Sora Dini, sora segerGen Y,-Young Generation nu nganti-nganti pangropea ti para ahli! Waktungagalindengkeun "Tobat" dina cdDini hasil nembongkeun kualitas soraprima, ekspresif, maher dina tehnikhaleuang, leubeut ku variasi:Variasinu merenah kornbinasi sora handapjeung luhur, jentre jeung harewos.Lagu "Tobat" digalindengkeun kuDini dina penghayatan nu jero,ekspresina diantarana mangrupa ing-hak saulas.Efekna ngangres tur kon-templatif, ngajak urang napakurandiri.

Rada ngarenjag waktu ngaban-dungan Dini dina cd ngahaleuang-keun "Tobat" teh.Ku bungah-bun-gahna langsung maca hamdallah.Naon sababna? Lantaran manggihpanembang potensial nu rarasaanmah Insya Allah ka hareup bakal jadiandelan dunya seni galindeng Sunda.Malah teu mustahil bakal nyekel ban-dera Tembang Sunda: DINI ANDRI-ANTI!

Abong jalma mah gudang kalulu-putan kalelepatan, dina pidangan nusakitu "sampuluma" aya bae aya baekakaliruanana. Nu ngadamel syair

. "Tobat" lebah nyutat do'a Nabi Adam(QS Al-A'raaf/s: 23) lepat nyerat "faillam faghfirlana" nu kedahna "waillam taghfirlanaa" jeung lali nyelap-keun kalimah "watarhamnaa" dian-tara "zhalamnaa anfusanaa" jeung"lanakuunanaa minal khaasiriin".Keun ari salah nulis "fa illam faghfirlana" mah daharita ge bisa dikoreksi,tapi ari "watarhamnaa" rnah apankudu dilaguan heula. Tapi ku kitu kukieu urang tempuhkeun bae ka UbunKubarsah sina huleng jentul nyanggilaguna.

Ciputat, 24 Januari 2011

13

1