CEMAS RN
-
Upload
rinto-nugroho -
Category
Documents
-
view
216 -
download
0
Transcript of CEMAS RN
-
8/18/2019 CEMAS RN
1/56
DAFTAR ISI
DAFTAR ISI...........................................................................................................1
BAB 1 PENDAHULUAN.......................................................................................2
1.1 Latar Belakang......................................................................................2
BAB II TINJAUAN PUSTAKA.............................................................................3
2.1 Gangguan e!a"...................................................................................3
2.2Gangguan Pan#k......................................................................................$
2.3 Gangguan F%a...................................................................................1'2.' Gangguan e!a" (en)eluru*.............................................................2$
2.+ Gangguan ,&"e"#-K%!/ul"#-..............................................................32
2.0 Gangguan Stre"" Pa"aTrau!a............................................................'3
2.$ Gangguan Stre"" Akut..........................................................................'
BAB III PENUTUP................................................................................................++
DAFTAR PUSTAKA............................................................................................+0
1
-
8/18/2019 CEMAS RN
2/56
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1 Latar BelakangKee!a"an atau an"#eta" aala* ra"a k*a4at#r5 takut )ang t#ak 6ela"
"e&a&n)a. Pengaru* kee!a"an ter*aa/ /ena/a#an kee4a"aan5 !eru/akan
!a"ala* /ent#ng ala! /erke!&angan ke/r#&a#an. Kee!a"an 6uga !eru/akan
ketakutan )ang &e"ar ala! !enggerakkan t#ngka* laku. Ba#k t#ngka* laku
n%r!al !au/un t#ngka* laku )ang !en)#!/angan5 )ang terganggu5 ke-uauan)a
!eru/akan /ern)ataan5 /ena!/#lan5 /en6el!aan ar# /erta*anan ter*aa/
kee!a"an #tu. T#ak "%rang /un &e&a" ar# kee!a"an. Se!ua %rang /a"t#
!era"akan kee!a"an ala! era6a tertentu. Ba*kan kee!a"an )ang r#ngan
a/at &erguna )akn# ala! !e!&er#kan rang"angan ter*aa/ "e"e%rang.
Rang"angan untuk !engata"# kee!a"an an !e!&uang "u!&er kee!a"an.
Kee!a"an )ang a/at !e!&uat "e"e%rang /utu" a"a an t#ak &era)a "e*#ngga
!e!/engaru*# "eluru* ke/r#&a#ann)a aala* kee!a"an )ang negat#7e.
Ra"a takut )ang #t#!&ulkan %le* aan)a ana!an5 "e*#ngga "e"e%ranga
akan !eng*#nar# #r# ar# "e&aga#n)a. Kee!a"an atau an"#eta" a/at
#t#!&ulkan %le* &a*a)a ar# luar5 !ungk#n 6uga &a*a)a ar# ala! #r#
"e"e%rang5 an /aa u!u!n)a ana!an #tu "a!ar"a!ar. Ba*a)a ar# ala!
#t#!&ulkan la aa "e"uatu *al )ang )ang t#ak a/at #ter#!an)a5 !#"aln)a
/#k#ran5 /era"aan5 ke#ng#nan an %r%ngan. Paa u!u!n)a /aa %rang tua
!e!aka# kee!a"an &er*u&ungan engan /en%lakan an t#ak !en)a)ang# anak
untuk !enga6arkan &e&era/a /%la t#ngka* laku ke/aa anakn)a. Pen%lakan teru"
!eneru" %le* %rang%rang )ang &erart# &ag# "e"e%rang a/at !en)e&a&kan
t#!&uln)a kee!a"an )ang &erat "eu!ur *#u/.
Paa "aat #n# &an)ak "ekal# &en)ak "ekal# kee!a"an )ang t#!&ul
"e*u&ungan engan !%er#"a"# an /erke!&angan tekn%l%g# )ang !e!/er"e!/#t
langka* ker6a. Ha!/#r "et#a/ %rang !engala!# keraguan5 ket#ak /a"t#an ala!
!eng*aa/# !a"a k#n# )ang k%!/lek"
2
-
8/18/2019 CEMAS RN
3/56
-
8/18/2019 CEMAS RN
4/56
PATOFISIOLOGI GANGGUAN CEMAS
Teori Psikoanalitik
S#g!eun Freu !en)atakan ala! &ukun)a ; 120 In*#t%n"5 S)!/t%!"5
An• S#"te! "ara- %t%n%!
• Neur%tran"!#ter
Neurotransmiter
'
-
8/18/2019 CEMAS RN
5/56
1. Norepinephrine
Ge6ala kr%n#" )ang #tun6ukan %le* /a"#en engan gangguan e!a" &eru/a
"erangan /an#k5 #n"%!n#a5 terke6ut5 an autonomic hyperarousal 5 !eru/akan
karakter#"t#k ar# /en#ngkatan -ung"# n%rarenerg#k. Te%r# u!u! ar# keterl#&atan
n%re/#ne/*r#ne /aa gangguan e!a"5 aala* /a"#en ter"e&ut !e!#l#k#
ke!a!/uan regula"# "#"te! n%rarenerg#k )ang &uruk terka#t engan /en#ngkatan
akt#7#ta" )ang !enaak. Sel"el ar# "#"te! n%rarenerg#k terl%kal#"a"# "eara
/r#!er /aa l%u" eruleu" /aa r%"tral /%n"5 an !e!#l#k# ak"%n )ang !en6uru"
/aa k%rtek" "ere&r#5 "#"te! l#!k5 !eula %&l%ngata5 an !eula "/#nal#".
Per%&aan /aa /r#!ata !enun6ukan la #&er# "t#!ulu" /aa aera* ter"e&ut
!en#!&ulkan ra"a takut an la #lakukan #n*#"#5 /r#!ata ter"e&ut t#ak
!enun6ukan aan)a ra"a takut. Stu# /aa !anu"#a5 #a/atkan /a"#en engan
gangguan "erangan /an#k5 la #&er#kan ag%n#" re"e/t%r ?arenerg#k
9 I"%/r%teren%l : an antag%n#" re"e/t%r @2 arenerg#k a/at !enetu"kan
"erangan /an#k "eara le* "er#ng an le* &erat. Ke&al#kann)a5 l%n##ne5
ag%n#" re"e/t%r @2 !enun6ukan /engurangan ge6ala e!a".
2. Serotonin
D#te!ukann)a &an)ak re"e/t%r "er%t%n#n tela* !enetu"kan /enar#an
/eran "er%t%n#n ala! gangguan e!a". Ber&aga# "tre"" a/at !en#!&ulkan
/en#ngkatan +*)r%
-
8/18/2019 CEMAS RN
6/56
Peran GABA /aa gangguan e!a" "angat terl#*at ar# e-ekt#7#ta" %&at
%&atan &en%#ae/#ne5 )ang !en#ngkatkan akt#7#ta" GABA /aa re"e/t%r GABA
t#/e A. alau/un &en%#ae/#ne /%ten"# rena* /al#ng e-ekt#- ter*aa/ ge6ala
gangguan e!a" !en)eluru*5 &en%#ae/#ne /%ten"# t#ngg# "e/ert# al/ra%la!
an l%nae/a! #te!ukan e-ekt#- /aa tera/# gangguan "erangan /an#k
Paa "uatu "tu# "truktur engan T "an an (RI !enun6ukan
/en#ngkatan ukuran 7entr#kel %tak terka#t engan la!an)a /a"#en !engk%n"u!"#
%&at &en%#ae/#ne. Paa "atu "tu# (RI5 "e&ua* e-ek "/e"#-#k /aa l%&u"
te!/%ral kanan #te!ukan /aa /a"#en engan gangguan "erangan /an#k.
Be&era/a "tu# /en#traan %tak la#nn)a 6uga !enun6ukan aan)a /ene!uan
a&n%r!al /aa *e!#"-er kanan %tak5 ta/# t#ak aa /aa *e!#"-er k#r#. -(RI5
SPET5 an EEG !enun6ukan /ene!uan a&n%r!al /aa k%rtek" -r%ntal /a"#en
engan gangguan e!a"5 )ang #te!ukan 6uga /aa area %k"#/#tal5 te!/%ral5 an
g#ru" *#//%a!/al. Paa gangguan %&"e"#- k%!/ul"#- #uga tera/at kela#nan
/aa nukleu" kauatu". Paa PTSD5 -(RI !enun6ukan /eng#ngkatan akt#7#ta"
/aa a!)gala.
Sistem Saraf Otonom
Ge6alage6ala )ang #t#!&ulkan ak#&at "t#!ulu" ter*aa/ "#"te! "ara-
%t%n%! aala*>
• "#"te! kar#%7a"kuler 9/al/#ta"#:
• !u"kul%"keletal 9n)er# ke/ala:
• ga"tr%#nte"t#nal 9#are:
• re"/#ra"# 9tak#/neu:
S#"te! "ara- %t%n%! /aa /a"#en engan gangguan e!a"5 teruta!a /aa
/a"#en engan gangguan "erangan /an#k5 !e!/ertun6ukan /en#ngkatan t%nu"
"#!/atet#k5 )ang &eraa/ta"# la!&at /aa "t#!ul# re/et#t#- an &erle* /aa
"t#!ul# )ang "eang. Bera"arkan /ert#!&angan neur%anat%!#"5 aera* "#"te!
l#!k an k%rtek" "ere&r# #angga/ !e!egang /eran /ent#ng ala! /r%"e"
ter6a#n)a e!a".
0
-
8/18/2019 CEMAS RN
7/56
Korteks Serebri
K%rtek" "ere&r# &ag#an -r%ntal &er*u&ungan engan reg#%
/ara*#//%a!/al5 #ngulate g)ru"5 an *#/%tala!u"5 "e*#ngga #uga &erka#tan
engan gangguan e!a". K%rtek" te!/%ral 6uga #ka#tkan engan gangguan
e!a". Hal #n# #uga karena aan)a ke!#r#/an antara /re"enta"# kl#n#" an EEG
/aa /a"#en engan e/#le/") l%&u" te!/%ral an gangguan %&"e"#- k%!/ul"#-.
Sistem Limbik
Sela#n !ener#!a #ner7a"# ar# n%rarenerg#k an "er%t%nerg#k5 "#"te!
l#!k 6uga !e!#l#k# re"e/t%r GABA ala! 6u!la* )ang &an)ak. A&la"# an
"t#!ula"# /aa /r#!ata 6uga !enun6ukan 6#kalau "#"te! l#!k &er/engaru* /aa
re"/%n e!a" an takut. Dua area /aa "#"te! l#!k !enar#k /er*at#an /enel#t#5
)akn# /en#ngkatan akt#7#ta" /aa "e/t%*#//%a!/al5 )ang #uga &erka#tan
engan ra"a e!a"5 an #ngulate g)ru"5 )ang #uga &erka#tan engan gangguan
%&"e"#- k%!/ul"#-.
KLASIFIKASI GANGGUAN CEMAS
Bera"arkan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 9 DS(
IC:5 gangguan e!a" ter#r# ar# >
91: Serangan /an#k engan atau tan/a ag%ra/*%a8
92: Ag%ra/*%a engan atau tan/a Serangan /an#k8
93: F%a "/e"#-#k8
9': F%a "%"#al8
9+: Gangguan ,&"e"#-K%!/ul"#-8
90: P%"t Trau!at# Stre"" D#"%rer 9 PTSD :89$: Gangguan Stre"" Akut8
9: Gangguan e!a" (en)eluru* 9General#e An
-
8/18/2019 CEMAS RN
8/56
F4!F4" GANGGUAN NEUROTIK# GANGGUAN SOMATOFORM DAN
GANGGUAN $ANG BERKAITAN DENGAN STRES
F4 G%n&&'%n An(iet% Fo)i*
F'. Ag%ra-%a
. Tan/a gangguan /an#k
.1 Dengan gangguan /an#k
F'.1 F%a "%"#al
F'.2 F%a k*a" 9ter#"%la"#:
F'. Gangguan an
-
8/18/2019 CEMAS RN
9/56
2.2 GANGGUAN PANIK
De-ini+i G%n&&'%n P%ni*
Gangguan /an#k #tana# engan ter6a#n)a "erangan /an#k )ang "/%ntan
an t#ak #/erk#rakan. Serangan /an#k aala* /er#%e kee!a"an an ketakutan
)ang kuat an relat#- "#ngkat 9a"an)a kurang ar# "atu ta*un:5 )ang #"erta# %le*
ge6ala "%!at#k tertentu "e/ert# /al/#ta"# an tak#/nea. Frekuen"# /a"#en engan
gangguan /an#k !engala!# "erangan /an#k aala* &er7ar#a"# ar# "erangan
!ult#/le ala! "atu *ar# "a!/a# *an)a &e&era/a "erangan "ela!a "eta*un.
E0ie/ioo&i G%n&&'%n P%ni*
Penel#t#an e/#e!#%l%g# tela* !ela/%rkan /re7alen"# "eu!ur *#u/ untuk
gangguan /an#k aala* 15++ an untuk "erangan /an#k aala* 3+50. Se&aga#
%nt%*n)a5 "atu /enel#t#an terak*#r /aa le* ar# 1.0 %rang e4a"a )ang
#/#l#* "eara aak # Te
-
8/18/2019 CEMAS RN
10/56
/at%-#"#%l%g# gangguan /an#k. S#"te! "ara- %t%n%!#k a/at !enun6ukkan
/en#ngkatan t%nu" "#!/at#k5 &eraa/ta"# "eara la!&at ter*aa/ "t#!ul# )ang
&erulang5 an &ere"/%n "eara &erle*an ter*aa/ "t#!ul# )ang "eang.
S#"te! neur%tran"!#tter uta!a )ang terl#&at aala* n%re/#ne-r#n5
"er%t%n#n5 an ga!!aa!#n%&ut)r# a# 9GABA:.
aktor Genetika
Angka /re7alen"# t#ngg# /aa anak engan %rang tua )ang !ener#ta
gangguan /an#k. Ber&aga# /enel#t#an tela* !ene!ukan aan)a /en#ngkatan re"#k%
gangguan /an#k "e&e"ar ' kal# l#/at /aa "anak "auara era6at /erta!a /a"#en
engan gangguan /an#k #&an#ngkan engan "anak "auara era6at /erta!a ar#
/a"#en engan gangguan /"#k#atr#k la#nn)a. De!#k#an 6uga /aa ke!&ar
!%n%#g%t.
aktor Psikososial
Te%r# k%gn#t#- /er#laku !en)atakan &a*4a kee!a"an aala* "uatu re"/%n
)ang #/ela6ar# &a#k ar# /er#laku !%el#ng %rang tua atau !elalu# /r%"e"
/e!a"an kla"#k.
Te%r# /"#k%anal#t#k !e!anang "erangan /an#k "e&aga# ak#&at ar#
/erta*anan )ang t#ak &er*a"#l ala! !ela4an #!/ul" )ang !en)e&a&kan
kee!a"an. A/a )ang "e&elu!n)a !eru/akan "uatu "#n)al kee!a"an r#ngan
!en6a# "uatu /era"aan ketakutan )ang !elana5 lengka/ engan ge6ala "%!at#k.
Penel#t# !en)atakan &a*4a "erangan /an#k ke!ungk#nan !el#&atkan art#
&a4a* "aar /er#"t#4a )ang !enegangkan an &a*4a /at%gene"#" "erangan /an#k
!ungk#n &er*u&ungan engan -akt%r neur%-#"#%l%g#" )ang #/#u %le* reak"# /"#k%l%g#"
Peo/%n Di%&no+ti* G%n&&'%n P%ni*
"enurut Pe#oman Pen!!olon!an #an $ia!nosis Gan!!uan %i&a ''' (PP$G%
''')
1
-
8/18/2019 CEMAS RN
11/56
• Gangguan Pan#k &aru #tegakkan "e&aga# #agn%"#" uta!a la t#ak #te!ukan
aan)a gangguan an
1. Serangan /an#k rekuren )ang t#ak #*ara/kan
2. Sekurangn)a 1 "erangan tela* ##kut# %le* "ekurangn)a 1 &ulan ataule*&er#kut #n#>
9a: Kek*a4at#ran )ang !eneta/ akan !engala!# "erangan ta!&a*an
9&: Ketakutan tentang art# "erangan atau ak#&atn)a
9: Peru&a*an /er#laku &er!akna &er*u&ungan engan /eru&a*an
/er#laku &er!akna &er*u&ungan engan "erangan
B. T#ak tera/at "erangan
. Serangan /an#k &ukan karena e-ek -#"#%l%g#" lang"ung ar# at atau k%n#"#
!e#" u!u!
D. Serangan /an#k t#ak le* &a#k #terangkan %le* gangguan !ental la#n5
"e/ert# -%a "%"#al5 -%a "/e"#-#k gangguan %&"e"#-k%!/ul"#-5 gangguan"tre"" /a"a trau!at#k5atau gangguan e!a" /er/#"a*an.>
Kriteri% i%&no+ti* 'nt'* Ser%n&%n P%ni*
11
-
8/18/2019 CEMAS RN
12/56
atatan> "erangan /an#k &ukan !eru/akan gangguan )ang a/at
#tul#"kan. Tul#"kan #agn%"#" "/e"#-#k #!ana "erangan /an#k ter6a# 9!#"aln)a>
gangguan /an#k engan ag%ra-%a:
Suatu /er#%e tertentu aan)a ra"a takut atau t#ak n)a!an5 #!ana ' atau le*
ge6ala &er#kut #n# ter6a# "eara t#&at#&a an !ena/a# /unakn)a ala! 1 !en#t1. Pal/#ta"#5 6antung &ere&ar kuat5 atau kee/atan 6antung &erta!&a* e/at
2. Berker#ngat
3. Ge!etar atau &erg%nang
'. Ra"a na/a" "e"ak atau terta*an
+. Pera"aan terek#k
0. N)er# aa atau /era"aan t#ak n)a!an
$. (ual atau gangguan /erut
. Pera"aan /u"#ng5 &erg%)ang5 !ela)ang atau /#ng"an
. Dereal#"a"# atau e/er"%nal#"a"#
1. Ketakutan ke*#langan kenal# atau !en6a# g#la
11. Ra"a takut !at#12. Pare"te"#a 9!at# ra"a atau "en"a"# gel#:
13. (engg#g#l atau /era"aan /ana"
Di%&no+i+ B%nin& G%n&&'%n P%ni*
D#agn%"#" &an#ng untuk "e%rang /a"#en engan gangguan /an#k aala*
"e6u!la* gangguan !e#" an 6uga gangguan !ental. Untuk gangguan !e#"
!#"aln)a #n-ark !#%kar5 *#/ert#r%#5 an *#/%gl#ke!#a. Seangkan #agn%"#"
&an#ng /"#k#atr# untuk gangguan /an#k aala* /ura/ura5 gangguan &uatan5 -%a
"%"#al an "/e"#-#k5 gangguan "tre"" /a"a trau!at#k5an gangguan e/re"#.
Pen%t%%*+%n%%n G%n&&'%n P%ni*
Re"/%n )ang le* &a#k ter*aa/ /eng%&atan akan ter6a# 6#ka /ener#ta
!e!a*a!# &a*4a /en)ak#t /an#k !el#&atkan /r%"e" %l%g#" an /"#k#". ,&at
%&atan an tera/# /er#laku a"an)a "a !engenal#kan ge6alage6alan)a. Sela#n
#tu5 /"#k%tera/# "a !e!&antu !en)ele"a#kan &er&aga# /ertentangan /"#k#" )ang
!ungk#n !elatar&elakang# /era"aan an /er#laku e!a"
a. armakoterapi
,&at%&atan )ang #gunakan untuk !eng%&at# gangguan /an#k aala* %&at
ant# e/re"# an %&at ant# e!a">
12
-
8/18/2019 CEMAS RN
13/56
1. SSRI 9 Serotonin Selective Reuptake Inhibitors:5 ter#r# ata" &e&era/a
!aa! a/at #/#l#* "ala* "atu ar# "ertral#n5 -lu%k"et#n5 -lu7%k"a!#n5
e"#tal%/ra!5 ll. ,&at #&er#kan ala! 30 &ulan atau le*5 tergantung
k%n#"# #n#7#u5 agar kaarn)a "tal ala! ara* "e*#ngga a/at
!enega* keka!&u*an
2. Al/ra%la!8 a4#tan ker6an)a e/at5 #k%n"u!"# a"an)a antara '0
!#nggu5 "etela* #tu "eara /erla*anla*an #turunkan %"#"n)a "a!/a#
ak*#rn)a #*ent#kan. Ja# "etela* #tu an "eteru"n)a5 #n#7#u *an)a
!#nu! g%l%ngan SSRI
b. Psikoterapi
Terapi Relaksasi
Tera/# #n# &er!an-aat !ereakan "eara relat#- e/at "erangan /an#k an
!enenangkan #n#7#u5 na!un #tu a/at #a/a# &ag# )ang tela* &erlat#* "et#a/
*ar#. Pr#n"#/n)a aala* !elat#* /erna-a"an 9!enar#k na-a" ala! an la!&at5 lalu
!engeluarkann)a engan la!&at /ula:5 !engenurkan "eluru* %t%t tu&u* an
!en"uge"t# /#k#ran ke ara* k%n"trukt#- atau )ang ##ng#nkan akan #a/a#. Dala!
/r%"e" tera/#5 %kter akan !e!ng "eara /erla*anla*an5 "ela!a 23 !en#t.
Setela* #tu5 #n#7#u #!#nta untuk !elakukann)a "en#r# # ru!a* "et#a/ *ar#.
Terapi Kognitif Perilaku
Pa"#en #a6ak &er"a!a"a!a !elakukan re"truktur#"a"# k%gn#t#-5 )a#tu
!e!&entuk ke!&al# /%la /er#laku an /#k#ran )ang #ra"#%nal an !enggant#n)a
engan )ang le* ra"#%nal. Tera/# &erlang"ung 3'+ !en#t.
Psikoterapi Dinamik
Pa"#en #a6ak untuk le* !e!a*a!# #r# an ke/r#&a#ann)a5 &ukan
"ekear !eng*#langkan ge6alan)a "e!ata. Paa /"#k%tera/# #n#5 a"an)a /a"#en
le* &an)ak &erara5 "eangkan %kter le* &an)ak !enengar. Tera/# #n#
!e!erlukan 4aktu /an6ang5 a/at &er&ulan&ulan5 &a*kan &erta*unta*un. Hal #n#
tentu !e!erlukan ker6a"a!a )ang &a#k antara #n#7#u engan %ktern)a5 "erta
ke"a&aran keua &ela* /#*ak.
13
-
8/18/2019 CEMAS RN
14/56
Pro&no+i+ G%n&&'%n P%ni*
alau/un gangguan /an#k !eru/akan /en)ak#t kr%n#"5 na!un /ener#ta
engan -ung"# /re!%r )ang &a#k "erta# ura"# "erangan )ang "#ngkat
&ertenen"# untuk /r%gn%"#" )ang le* &a#k.
2. FOBIA
De-ini+i Fo)i%
F%a &era"al ar# &a*a"a unan# )a#tu F%&%" )ang &erart# ketakutan.
F%a aala* "uatu ketakutan )ang t#ak #ra"#%nal )ang !en)e&a&kan
/eng*#naran )ang #"aar# %&6ek5 akt#-#ta" "#tua"# )ang #takut#. Reak"# -%a
!en)e&a&kan gangguan /aa ke!a!/uan "e"e%rang untuk &er-ung"# ala!
ke*#u/ann)a. F%a #&eakan ala! t#ga 6en#" !enurut 6en#" %&6ek atau "#tua"#
ketakutan )a#tu ag%ra-%a5 -%a "/e"#-#k5 an -%a "%"#al.
F%a "/e"#-#k aala* "uatu ra"a takut )ang kuat an /er"#"ten /aa "uatu
%&6ek atau "#tua"#. F%a "%"#al #"e&ut 6uga gangguan kee!a"an "%"#al aala*
ra"a takut )ang &erle*an ter*aa/ /eng*#naan an ra"a !alu ala! &er&aga#
l#ngkungan "%"#al.
E0ie/ioo&i Fo)i%
D#/erk#rakan + 1 ar# "eluru* /%/ula"# !engala!# gangguan #n#.
Gangguan )ang #t#!&ulkan ar# -%a5 a/ala t#ak #*#raukan5 a/at
!en)e&a&kan !unuln)a gangguan e!a" la#nn)a5 gangguan e/re"#5 angangguan )ang &er*u&ungan engan /enggunaan %&at terlarang an alk*%*%l.
F%a "/e"#-#k le* "er#ng #6u!/a# #&an#ngkan engan -%a "%"#al.
Gangguan #n# /al#ng "er#ng #ala!# /ere!/uan an keua ter"er#ng /aa /r#a.
Pre7alen"# 0 &ulan -%a "/e"#-#k &erk#"ar antara + 1 1 %rang. Ra"#% 4an#ta
&er&an#ng lak# lak# aala* 2 > 15 4alau/un ra"#% untuk -%a ter*aa/ ara*5
#n6ek"# an eera &erk#"ar antara 1 > 1. Punak %n"et -%a "/e"#-#k ara*
1'
-
8/18/2019 CEMAS RN
15/56
-
8/18/2019 CEMAS RN
16/56
te!/era!en )ang &er&ea )ang !en)e&a&kan !ereka a/at !enangan# "t#!ul#
"tre"" ar# luar engan ara )ang &er&ea. Dala! !e!unulkan -%a5 #/erlukan
t#ngkat "tre"" )ang uku/5 "e/ert# kekera"an ala! ru!a* tangga5 terku#lkan ar#
ke*#u/an "%"#al "a!/a# ke*#langan %rang )ang ##nta#.
aktor Perilaku
J%*n B. at"%n !e!#l#k# *#/%te"#" !engena# -%a5 #!ana -%a !unul
ar# ra"a e!a" ar# "t#!ul# )ang !enakutkan )ang !unul &er"a!aan engan
"t#!ul# keua )ang &er"#-at netral. J#ka ua "t#!ul# #*u&ungkan &er"a!aan5
"t#!ul# netral ter"e&ut "a !e!&angk#tkan kee!a"an %le* #r#n)a "en#r#.
%nt%*n)a /aa "e"e%rang )ang -%a engan ku#ng5 a*ulu #a /erna* #akar
%le* ku#ng5 #!ana akaran ter"e&ut !eru/akan "t#!ul# )ang !enakutkan5
"eangkan ku#ng ter"e&ut !eru/akan "t#!ul# )ang netral5 na!un karena "t#!ul#
ter"e&ut !unul "eara &er"a!aan5 "e*#ngga ku#ng ter"e&ut 6uga !en6a# "t#!ul#
)ang !enakutkan.
Te%r# /e!&e&a"an /er#laku !en)atakan 5 kee!a"an aala* %r%ngan
)ang !e!%t#7a"# %rgan#"!e !elakukan /er#laku tertentu untuk !eng*#langkan
/engaru* )ang !en)ak#tkan. Te%r# #n# a/at #a/l#ka"#kan /aa -%a "/e"#-#k
ter*aa/ "#tua"# tertentu atau -%a "%"#al5 engan %nt%* #!ana "e"e%rang a/at
!eng*#nar# &erara #e/an k*a)alak ra!a#. ,rgan#"!e &ela6ar5 engan
t#nakan tertentu a/at !eng*#langkan "t#!ulu" )ang !enatangkan kee!a"an
Peng*#naran ter"e&ut !en6a# ge6ala )ang "tal karena e-ekt#- ala!
!el#nung# "e"e%rang ar# kee!a"an -%k
Ber#kut #n# et#%/at%gene"#" -%a "/e"#-#k an -%a "%"#al >
obia Spesifik
Pe!&entukan -%a "/e"#-#k !unul karena /r%"e" /e!a"angan %&6ek
"/e"#-#k atau "#tua"# tertentu engan /era"aan takut an /an#k. Keenerungan
n%n"/e"#-#k untuk !era"akan takut an e!a" !e!&entuk e-ek &ak gr%u/5
!#"aln)a /aa "uatu keaaan tertentu "e/ert# !enge!u# la #*u&ungkan
10
-
8/18/2019 CEMAS RN
17/56
engan keelakaan5 akan !en)e&a&kan "e"e%rang !engala!# a"%"#a"# /er!anen
antara !enge!u# engan keelakaan. (ekan#"!e a"%"#a"# la#n antara %&6ek -%k
an e!%"# -%k aala* modelling 5 #!ana "e"e%rang !enga!at# reak"# %rang la#n
an /engal#*an #n-%r!a"#5 "e"e%rang #/er#ngat# tentang &a*a)a tertentu !#"aln)a
ular &er"a
Ha"#l "tu# !ene!ukan 6#kalau "e"e%rang engan -%a "/e"#-#k ter"e&ut
!e!#l#k# angg%ta keluarga t#ngkat "atu !e!#l#k# -%a engan 6en#" )ang "a!a.
Se*#ngga -akt%r genet#k 6uga !e!#l#k# /eran ala! -%a "/e"#-#k5 %nt%*n)a /aa
-%a ter*aa/ ara*"unt#kan"ak#t )ang ta!/ak n)ata terka#t engan keluarga.
obia Sosial
Penel#t#an !ela/%rkan 6#ka &e&era/a anak ke!ungk#nan !e!#l#k# -akt%r
keturunan &era"arkan #n*#"# /er#laku )ang k%n"#"ten. Hal #n# uku/ "er#ng /aa
anakanak engan %rang tua )ang !e!#l#k# gangguan "erangan /an#k5 an
!ungk#n &erke!&ang !en6a# /e!alu )ang /ara* "aat e4a"a. Hal #n#
ke!ungk#nan #"e&a&kan %le* l#ngkungan ##kan keluarga )ang tertutu/5 kurang
/erul#5 an terlalu /r%tekt#- !engena# anak !ereka. Be&era/a *al ke#l a/at
!en6a# #n#kat%r ar# "#-at "e"e%rang5 "e/ert# "e"e%rang )ang &erkua"a !ungk#n
enerung &er6alan engan agu terangkat an !elakukan k%ntak !ata5
#&an#ngkan engan "e"e%rang )ang #kala*kan "er#ng &er6alan engan ke/ala
tertunuk an 6arang !elakukan k%ntak !ata.
Seara "/e"#-#k5 /enggunaan %&at antag%n#" re"e/t%r ?arenerg#k
9 /r%/an%l%l : untuk -%a k#ner6a %nt%*n)a &erara # e/an /u&l#k. Se"e%rang
engan -%a k#ner6a a"an)a !ele/a"kan le* &an)ak n%re/#ne/*r#ne atau
e/#ne/*r#ne5 "eara "entral !au/un /er#-er5 #&an#ngkan %rang%rang n%n-%k5atau %rang%rang ter"e&ut le* "en"#t#- ter*aa/ "t#!ula"# kaar arenerg#k )ang
n%r!al. Penga!atan &a*4a !%n% a!#ne %
-
8/18/2019 CEMAS RN
18/56
Fakt%r genet#k #uga !e!#l#k# keterka#tan engan -%a "%"#al. Angg%ta keluarga
t#ngkat /erta!a /aa "e"e%rang engan gangguan -%a !e!#l#k# keenerungan
untuk !engala!# -%a "%"#al "e&an)ak t#ga kal# le* "er#ng #&an#ngkan engan
)ang t#ak.
T%n% %n Ge:%% Fo)i%
F%a #tana# %le* ke"aaran akan kee!a"an )ang &erat ket#ka /a"#en
ter/a/ar "#tua"# atau %&6ek "/e"#-#k. DS(ICTR !en)atakan la "erangan /an#k
a/at ter6a# /aa /a"#en engan -%a "/e"#-#k atau -%a "%"#al5 na!un !ereka
"ua* !engeta*u# ke!ungk#nan ter6a#n)a "erangan /an#k ter"e&ut. Pa/aran
ter*aa/ "t#!ulan tertentu a/at !enetu"kan ter6a#n)a "erangan /an#k.
Se"e%rang )ang !e!#l#k# -%a akan !eng*#nar# "t#!ulu" -%an)a5
&a*kan "a!/a# /aa tara- )ang &erle*an. %nt%*n)a "e%rang /a"#en -%a
!ungk#n !enggunakan &u" untuk &e/erg#an 6arak 6au* ar#/aa /e"a4at ter&ang.
Ser#ngkal#5 /a"#en engan gangguan -%a 6uga !e!#l#k# !a"ala* engan
gangguan /enggunaan atat terlarang "e&aga# u/a)a /elar#an !ereka ar# ra"a
e!a" ter"e&ut. Sela#n #tu5 #/erk#rakan "e/ert#ga ar# "eluru* /a"#en -%a 6uga
!e!#l#k# keaaan e/re"#- )ang &erat.
Paa /e!er#k"aan "tatu" !ental #tana# engan aan)a ketakutan )ang
#ra"#%nal an eg%#"t%n#k ter*aa/ "#tua"#5 akt#-#ta" atau %&6ek tertentu. Pa"#en
u!u!n)a !ener#takan &aga#!ana ara !ereka !eng*#nar# "t#!ulu" ter"e&ut.
U!u!n)a /a"#en engan -%a 6uga !e!#l#k# ge6ala e/re"#.
Peo/%n Di%&no+i+ Fo)i%
"enurut $ia!nosti* an# Statisti*al "anual of "ental $isor#ers '+ ( $S",'+,
T-)
1
-
8/18/2019 CEMAS RN
19/56
!obia Spesifik
Re7#"# kee!/at ar# Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
9 DS(ICTR :5 !enggunakan #"#t#la* -%a "/e"#-#k untuk #%%kkan engan
*a"#l re7#"# ke"e/ulu* ar# International Statistical "lassification of Diseases and
Related #ealth Problems 9 ID1 :.
DSMI;TR 3.2 F,BIA SPESIFIK
A. Ketakutan )ang 6ela" an !eneta/ )ang &erle*an atau t#ak &erala"an5
#tana# %le* aan)a atau ant#"#/a"# ar# "uatu %&)ek atau "#tua"# "/e"#-#k
9!#"aln)a5 na#k /e"a4at ter&ang5 ket#ngg#an5 natang5 !ena/at "unt#kkan5!el#*at ara*:.
B. Pe!a/aran "t#!ulu" -%k *a!/#r "elalu !enetu"kan re"/%n kee!a"an
"egera5 a/at &eru/a "erangan /an#k )ang &er*u&ungan engan "#tua"# atau
/re#"/%"#"# %le* "#tua"#.
atatan > /aa anakanak5 kee!a"an a/at #ek"/re"#kan engan !enang#"5
tantru!5 #a! !e!&eku5 atau !elekat erat !enggen%ng.
. ,rang !en)aar# &a*4a ketakutan aala* &erle*an atau t#ak &erala"an .
atatan > /aa anakanak5 ga!&aran #n# !ungk#n t#ak #te!ukan
D. S#tua"# -%k #*#nar# atau kalau #*aa/# aala* engan kee!a"an atau
engan /ener#taan )ang 6ela".
E. Peng*#naran5 kee!a"an ant#"#/a"#5 atau /ener#taan ala! "#tua"# )ang
#takut# "eara &er!akna !engganggu rut#n#ta" n%r!al5 -ung"# /eker6aan 9atau
akae!#k:5 atau akt#7#ta" "%"#al atau *u&ungan engan %rang la#n5 atau
tera/at /ener#taan )ang 6ela" karena !ener#ta -%a.
F. Paa #n#7#u )ang &eru"#a #&a4a* 1 ta*un5 ura"# /al#ng "e#k#t 0 &ulan.
G. Kee!a"an5 "erangan /an#k5 atau /eng*#naran -%k #*u&ungkan engan
%&6ek atau "#tua"# "/e"#-#k t#ak le* &a#k #6ela"kan %le* gangguan !ental
la#n5 "e/ert# Gangguan ,&"e"#-K%!/ul"#- 9!#"aln)a5"e"e%rang takut k%t%ran
engan %&"e"# tentang k%nta!#na"#:5 Gangguan Stre" /a"atrau!a
9!#"aln)a5/eng*#naran "t#!ulu" )ang &er*u&ungan engan "tre"%r )ang
&erat5 Gangguan e!a" Per/#"a*an 9!#"aln)a5!eng*#nar# "ek%la*:5 F%a
S%"#al 9!#"aln)a5!eng*#nar# "#tua"# "%"#al karena takut !era"a !alu:5
Gangguan Pan#k engan Ag%ra-%a5 atau Ag%ra-%a Tan/a R#4a)at
1
-
8/18/2019 CEMAS RN
20/56
Gangguan Pan#k.
Se&utkan t#/e >
• T#/e B#natang
• T#/e L#ngkungan Ala! 9!#"alan)a5 ket#nggan5 &aa#5 a#r:
• T#/e Dara*5 In6ek"#5 eera
• T#/e S#tua"#%nal 9!#"aln)a5 /e"a4at uara5 ele7at%r5 te!/at tertutu/:
• T#/e La#nn)a 9!#"aln)a5 ketakutan ter"eak5 !unta*5 atau !eng#a/
/en)ak#t 8 /aa anakanak5 ketakutan /aa "uara kera" atau karakter
&ert%/eng:.
Dala! ta&le #n#5 kr#ter#a A an B tela* #"e&utkan #ala! DS(ICTR
untuk !e!&er#kan ke!ungk#nan 6#ka "uatu /a6anan ter*aa/ "t#!ulu" -%a a/at
!enetu"kan "erangan /an#k. K%ntra" engan gangguan "erangan /an#k5 "erangan
/an#k /aa -%a "/e"#-#k "angat ter#kat engan "t#!ulu" /en)e&a&n)a. F%a
ara*"unt#kan"ak#t #&eakan ar# -%a )ang la#n karena #a/atkan re"/%n
)ang &er&ea ar# -%a ter"e&ut5 )a#tu *#/%ten"# )ang #"u"ul engan &ra#kar#.Penegakan #agn%"a -%a "/e"#-#k 6uga *aru" #-%ku"kan /aa &ena )ang
!en6a# "t#!ulu" -%a. Ber#kut # &a4a* #n# aala* %nt%* -%a "/e"#-#k )akn# >
Ar%/*%a Takut akan ket#ngg#an
Ag%ra/*%a Takut akan te!/at ter&uka
A#lur%/*%a Takut akan ku#ng
H)r%/*%a Takut akan a#r
lau"tr%/*%a Takut akan te!/at tertutu/
)n%/*%a Takut akan an6#ng()"%/*%a Takut akan k%t%ran an ku!an
P)r%/*%a Takut akan a/#
en%/*%a Takut akan %rang )ang a"#ng
%%/*%a Takut akan *e4an
!obia Sosial
2
-
8/18/2019 CEMAS RN
21/56
(enurut DS(ICTR untuk -%a "%"#al #n)atakan &a*4a -%a "%"#al
a/at ##kut# engan "erangan /an#k. DS(ICTR 6uga !en)ertakan untuk -%a
"%"#al )ang &er"#-at !en)eluru* )ang &erguna untuk !enentukan tera/#5
/r%gn%"#"5 an re"/%n ter*aa/ tera/#. DS(ICTR !en)#ngk#rkan #agn%"a -%a
"%"#al la ge6ala )ang t#!&ul !eru/akan ak#&at ar# /eng*#naran "%"#al#"a"#
karena ra"a !alu ar# kela#nan !ental atau n%n!ental.
DSMI;TR Di%&no+ti< Criteri% -or So /aa anakanak5 kee!a"an a/at #ek"/re"#kan engan !enang#"!
tantru!! #a! !e!&eku5 atau &er"e!&un)# ar# "#tua"# "%"#al engan %rang
a"#ng.
. ,rang !en)aar# &a*4a ketakutan aala* &erle*an atau t#ak &erala"an.
atatan > /aa anakanak5 ga!&aran #n# !ungk#n t#ak #te!ukan
D. S#tua"# "%"#al atau !e!/erl#*atkan /er#laku #*#nar# atau kalau #*aa/#
aala* engan kee!a"an atau engan /ener#taan )ang 6ela"
E. Peng*#naran5 kee!a"an ant#"#/a"#5 atau /ener#taan ala! "#tua"# )ang
#takut# "eara &er!akna !engganggu rut#n#ta" n%r!al5 -ung"# /eker6aan 9atauakae!#k:5 atau akt#7#ta" "%"#al atau *u&ungan engan %rang la#n5 atau
tera/at /ener#taan )ang 6ela" karena !ener#ta -%a.
F. Paa #n#7#u )ang &eru"#a #&a4a* 1 ta*un5 ura"# /al#ng "e#k#t 0 &ulan.
G. Kee!a"an atau /eng*#naran -%k &ukan karena e-ek -#"#%l%g#" lang"ung
ar# at 9!#"aln)a5 /en)ala*gunaan at5 /eng%&atan: atau "uatu k%n#"# !e#"
u!u! an t#ak le* &a#k #6ela"kan %le* gangguan !ental la#n 9 !#"aln)a5
21
-
8/18/2019 CEMAS RN
22/56
-
8/18/2019 CEMAS RN
23/56
• Ge6alage6ala /"#k%l%g#"5 /er#laku %t%n%!#k *aru" !eru/akan !an#-e"ta"#
/r#!er ar# an
-
8/18/2019 CEMAS RN
24/56
#agn%"#" le* "ul#t karena untuk !e!&eakan ala"an !ereka !en6au*# "t#!ulan
ter"e&ut kaangkaang kurang 6ela". Pa"#en engan gangguan ke/r#&a#an
/aran%# akan enerung !eng*#nar# "egala !aa! "t#!ul# #&an#ngkan
engan -%a "/e"#-#k )ang akan !era"a e!a" *an)a /aa "t#!ul# tertentu.
D#agn%"#" &an#ng untuk -%a "%"#al aala* gangguan e/re"#- &erat an
gangguan ke/r#&a#an "*#%#. Peng*#naran ar# "egala &entuk "%"#al#"a"# akan
!engara* /aa gangguan e/re"# &erat. Paa gangguan ke/r#&a#an "*#%#5
/a"#en u!u!n)a t#ak #ng#n &er#nterak"# #&an#ngkan takut &er#nterak"# engan
"%"#al.
Pen%t%%*+%n%%n Fo)i%
Tera/at &e&era/a !aa! &entuk tera/#5 )akn# tera/# /er#laku5 /"#k%tera/#
an &er&aga# !%al#ta" tera/# la#nn)a.
Terapi Perilaku
Sala* "atu tera/# )ang /al#ng "er#ng #gunakan an #/ela6ar# aala* tera/#
/er#laku. Ke"uk"e"an tera/# #n# &ergantung /aa >
• k%!#t!en /a"#en engan tera/#
• /er!a"ala*an an tu6uan tera/# )ang 6ela"
• &er&aga# "trateg# )ang a/at #gunakan untuk !enangan# !a"ala*.
Tera/# /er#laku )ang "er#ng #gunakan aala* e"en"#t#"a"# "#"te!at#"5
#!ana /a"#en #/a6ankan engan "t#!ul#"t#!ul# )ang &erkekuatan !en#!&ulkan
e!a" )ang /al#ng rena* *#ngga )ang /al#ng kuat. Dengan /enggunaan %&at%&at
ant#an
-
8/18/2019 CEMAS RN
25/56
Psikoterapi
Da*ulu /"#k#ater/"#k#ater /era)a &a*4a /"#k%tera/# !eru/akan tera/#
)ang teruta!a5 na!un engan "e#r#ng &er6alann)a 4aktu5 /"#k#ater #*aa/kan
/aa ken)ataan &a*4a /"#k%tera/# t#ak !engurang# kee!a"an )ang t#!&ul ar#
re"/%n /a"#en ter*aa/ "t#!ulu" ter"e&ut. Ke!u#an /ara /"#k#ater &er#n#"#at#-
untuk !eng*#!&au /a"#en !eng*aa/# "u!&er"u!&er kee!a"ann)a.
Terapi Lainna
H#/n%"#"5 tera/# "u/%rt#-5 an tera/# keluarga &erguna /aa tera/#
gangguan -%a. H#/n%"#" #gunakan untuk !en#ngkatkan "uge"t# a*l# tera/#
&a*4a %&6ek -%k t#akla* &er&a*a)a5 an tekn#k *#/n%"#" #r# #a6arkan /aa
/a"#en "e&aga# !et%e relak"a"# 6#ka &er*aa/an engan %&6ek -%k. P"#k%tera/#
"u/%rt#- an tera/# keluarga &erguna ala! !e!&antu /a"#en "eara akt#-
!eng*aa/# %&6ek -%k "ela!a /eng%&atan. ,&at%&atan "e/ert# antag%n#"
re"e/t%r @2 arenerg#k a/at &erguna /aa /a"#en engan -%a "/e"#-#k5
&en%#ae/#ne5 /"#k%tera/#5 atau tera/# k%!na"# a/at #gunakan /aa ka"u"
-%a "/e"#-#k. Pa"#en engan -%a "%"#al5 /"#k%tera/# an -ar!ak%tera/# &erguna
untuk !enangan# gangguan -%a "%"#al. (engga&ungkan keua &entuk tera/#
#uga !en#ngkatkan e-ekt#7#ta" tera/#. ,&at%&atan )ang a/at #gunakan /aa
-%a "%"#al &eru/a >
• Selet#7e Ser%t%n#n Reu/take In*#t%r
• Ben%#ae/#ne
• Cenla-a
-
8/18/2019 CEMAS RN
26/56
e/re"#5 /en)ala*gunaan alk%*%l5 an %&at la t#ak !ena/at tera/#. (enurut
'ational Institute of Mental #ealth
• $+ %rang engan -%a "/e"#-#k a/at !engata"# ketakutann)a engan
tera/# k%gn#t#- /er#laku
• %rang engan -%a "%"#al !e!&a#k engan -ar!ak%tera/#5 tera/#
k%gn#t#- /er#laku atau k%!na"#
•Ag%ra-%a engan gangguan /an#k )ang #tera/# >
o 3' > &e&a" ge6ala untuk 4aktu )ang la!a
o + > ge6ala r#ngan )ang t#ak !enggangu
ke*#u/a
"e*ar# *ar#
o 12 > t#ak !e!&a#k
Gangguan -%a #tentukan tergantung %a /er#laku -%k a/aka* a/at
!engganggu ke!a!/uan "e"e%rang &er-ung"#5 ketergantungan -#nan"#al /aa
%rang la#n an gangguan ala! ke*#u/an "%"#al5 /eker6aan an akae!#k.
2.4 GANGGUAN CEMAS MEN$ELURUH
De-ini+i G%n&&'%n Ce/%+ Men,e'r'3
Gangguan e!a" !en)eluru* 9(eneralized $n)iety Disorder GAD:
!eru/akan kek*a4at#ran )ang &erle* an !ere"a/ #"erta# %le* &er&aga# ge6ala
"%!at#k )ang !en)e&a&kan gangguan &er!akna ala! -ung"# "%"#al atau
/eker6aan atau /ener#taan )ang 6ela" &ag# /a"#en. Be&era/a ge6ala "%!at#k )ang
#ala!# aala* ketegangan %t%t5 #r#tal#ta"5 ke"ul#tan t#ur5 kelu*an e/#ga"tr#k an
kegel#"a*an "e*#ngga !en)e&a&kan /ener#taan )ang 6ela" an gangguan )ang
&er!akna ala! -ung"# "%"#al an /eker6aan.
E0ie/ioo&i G%n&&'%n Ce/%+ Men,e'r'3
20
-
8/18/2019 CEMAS RN
27/56
-
8/18/2019 CEMAS RN
28/56
Teori Ko!nitif Perilaku
Pener#ta &ere"/%n "eara "ala* an t#ak te/at ter*aa/ ana!an5
#"e&a&kan %le* /er*at#an )ang "elekt#- ter*aa/ *al*al negat#- /aa
l#ngkungann)a5 aan)a #"t%r"# /aa /e!r%"e"an #n-%r!a"# an /anangan )ang
"angat negat#- ter*aa/ ke!a!/uan #r# untuk !eng*aa/# ana!an.
T%n% %n Ge:%% Kini+ G%n&&'%n Ce/%+ Men,e'r'3
Ge6ala uta!a aala* an
a: Kee!a"an tentang !a"a e/an 9k*a4at#r akan na"#& &uruk5 /era"aan
gel#"a* "e/ert# # u6ung tanuk5 "ul#t &erk%n"entra"#5 an "e&aga#n)a: 8
&: Ketegangan !%t%r#k 9gel#"a*5 "ak#t ke/ala5 ge!etaran5 t#ak a/at "anta#: 8
: ,7erakt#7#ta" %t%n%!#k 9ke/ala tera"a r#ngan5 &erker#ngat5 tak#kar#5tak#/neu5 kelu*an e/#ga"tr#k5 /u"#ng ke/ala5 !ulut ker#ng5 an
"e&aga#n)a:.
Paa anakanak "er#ng terl#*at aan)a ke&utu*an &erle*an untuk
#tenangkan "erta kelu*an "%!at#k &erulangulang. Aan)a ge6alage6ala la#n )ang
&er"#-at "e!entara5 teruta!a e/re"#5 t#ak !en)#ngk#rkan gangguan an
-
8/18/2019 CEMAS RN
29/56
!en)eluru* "e&aga# #agn%"#" uta!a5 "ela!a /a"#en t#ak !e!enu*# kr#ter#a
lengka/ ar# e/#"%e e/re"#- 9F32:5 gangguan an
A. Kee!a"an an kek*a4at#ran &erle*an 9*ara/an )ang
!engk*a4at#rkan:5 ter6a# le* &an)ak #&an#ngkan t#ak "ela!a /al#ng
kurang 0 &ulan5 tentang "e6u!la* /er#"t#4a atau akt#7#ta" 9"e/ert#
/eker6aa& atau /re"ta"# "ek%la*:.
B. ,rang ke"ul#tan untuk !engenal#kan kek*a4at#ran.
. Kee!a"an an kek*a4at#ran aala* #*u&ungkan engan t#ga 9atau le*:
ar# ena! ge6ala &er#kut 9engan /al#ng kurang &e&era/a ge6ala ter6a#
le* &an)ak #&an#ngkan t#ak "ela!a 0 &ulan terak*#r:. atatan >
Han)a "atu ge6ala )ang #/erlukan /aa anakanak.
atatan > Han)a "atu ge6ala )ang #/erlukan /aa anakanak >
1. Gel#"a* atau /era"aan tegang atau e!a"
2. (era"a !ua* lela*
3. Sul#t &erk%n"entra"# atau /#k#ran !en6a# k%"%ng
'. Ir#tal#ta"
+. Ketegangan %t%t
0. Gangguan t#ur 9ke"ul#tan untuk !e!ula# atau teta/ tert#ur5 atau
t#ur )ang gel#"a* an t#ak !e!ua"kan:
2
-
8/18/2019 CEMAS RN
30/56
D. F%ku" kee!a"an an kek*a4at#ran aala* t#ak #&ata"# /aa ga!&aran
uta!a gangguan Ak"#" I5 !#"aln)a5 kee!a"an atau ketakutan aala*
&ukan "uatu Serangan Pan#k 9"e/ert# /aa Gangguan Pan#k:5 !era"a !alu
# e/an u!u!9"e/ert# /aa F%a S%"#al:5 terk%nta!#na"# 9"e/ert# /aa
Gangguan ,&"e"#- K%!/ul"#-:5 !era"a 6au* ar# ru!a* atau kera&at ekat
9"e/ert# /aa Gangguan e!a" Per/#"an:5 /erta!&a*an &erat &aan
9"e/ert# /aa An%rek"#a Ner7%"a:5 !ener#ta &er&aga# kelu*an -#"#k
9"e/ert# /aa Gangguan S%!at#"a"#:5 atau !ener#ta /en)ak#t "er#u"
9"e/ert# /aa H#/%k%nr#a"#":5 "erta kee!a"an an kek*a4at#ran t#ak
ter6a# "eara ek"klu"#- "ela!a Gangguan Stre" Pa"atrau!a.
E. Kee!a"an5 kek*a4at#ran5 atau ge6ala -#"#k !en)e&a&kan /ener#taan
)ang &er!akna "eara kl#n#" atau gangguan /aa -ung"# "%"#al5 /eker6aan5
atau -ung"# /ent#ng la#nn)a.
F. Gangguan t#ak #"e&a&kan %le* e-ek -#"#%l%g#" lang"ung ar# at
9!#"aln)a5 /en)ala*gunaan at5 /eng%&atan: atau "uatu k%n#"# !e#"
u!u! 9!#"aln)a *#/ert#r%##"!e: an t#ak ter6a# "eara ek"klu"#- "ela!a
"uatu Gangguan (%%5 Ganguan P"#k%t#k5 atau Gangguan Perke!&angan
Per7a"#-.
Di%&no+i+ B%nin& G%n&&'%n
-
8/18/2019 CEMAS RN
31/56
(eru/akan /#l#*an %&at /erta!a. Pe!&er#an &en%#ae/#n #!ula#
engan %"#" terena* an #t#ngkatkan "a!/a# !ena/a# re"/%n tera/#5
Penggunaan "e#aan engan 4aktu /aru* !enenga* an %"#" ter&ag# a/at
!enega* ter6a#n)a e-ek )ang t#ak ##ng#nkan. La!a /eng%&atan ratarata
aala* 20 !#nggu.
+uspiron
Bu"/#r%n le* e-ekt#- ala! !e!/er&a#k# ge6ala k%gn#t#- #&an#ng
engan ge6ala "%!at#k. T#ak !en)e&a&kan 4#t*ra4l. Kekurangann)a aala*
e-ek kl#n#"n)a &aru tera"a "etela* 23 !#nggu. Tera/at &ukt# &a*4a /ener#ta
)ang "ua* !enggunakan &en%#ae/#n t#ak akan !e!&er#kan re"/%n )ang
&a#k engan &u"/#r%n. Da/at #lakukan /enggunaan &er"a!a antara &en%#ae/#n
engan &u"/#r%n ke!u#an #lakukan ta/er#ng &en%#ae/#n "etela* 23 !#nggu5
#"aat e-ek tera/# &u"/#r%n "ua* !ena/a# !ak"#!al.
SSRI %Selective Serotonin Reuptake Inhibitor&
Sertral#ne an /ar%
-
8/18/2019 CEMAS RN
32/56
Tera/# #n# !enga6ak /a"#en untuk !ena/a# /en)#ngka/an k%n-l#k &a4a*
"aar5 !en#l#k egostrength5 rela"# %&)ek5 "erta keutu*an #r# /a"#en. Dar#
/e!a*a!an akan k%!/%nenk%!/%nen ter"e&ut5 k#ta "e&aga# tera/#" a/at
!e!/erk#rakan "e6au* !ana /a"#en a/at #u&a* !en6a# le* !atur8 la t#ak
tera/a#5 !#n#!al k#ta !e!-a"#l#ta"# agar /a"#en a/at &eraa/ta"# ala! -ung"#
"%"#al an /eker6aann)a.
Pro&no+i+ G%n&&'%n Ce/%+ Men,e'r'3
Gangguan an
-
8/18/2019 CEMAS RN
33/56
"a ter6a# /aa !a"a ka)ak. Per&an#ngan lak#lak# > /ere!/uan &er#!&ang5 an
"er#ngkal# #latar &elakang# %le* #r# ke/r#&a#an ananka"t#k )ang !en%n6%l.
Etioo&i G%n&&'%n O)+e+i- Ko/0'+i-
Pen)e&a& gangguan %&"e"# k%!/ul"#- &er"#-at !ult#-at%r#al5 )a#tu
#nterak"# antara -at%r %l%g#k5 genet#k5 -at%r /"#k%"%"#al.
aktor Biolo!ik
'eurotransmitter
1. S#"te! Ser%t%nerg#k
Tela* &an)ak /engu6#an %&at )ang !enukung *#/%te"#" &a*4a #"regula"#
ar# %&at%&at "er%t%nerg#k le* e-ekt#- ar# %&at )ang !e!/engaru*#
"#"te! neur%tran"!#tter la#n5 teta/# /at%-#"#%l%g# 6ela" *u&ungan "er%t%n#n
a/at !e!/engaru*# gangguan %&"e"#- k%!/ul"#- !a"#* &elu! 6ela". Stu#
kl#n#" )ang tela* !enel#t# k%n"entra"# !eta&%l#"!e "er%t%n#n /aa a#ran
"ere&r%"/#nal an a-#n#ta"n)a an 6u!la* platelet,binding sites ar#
tritiated imipramine %Trofranil& )ang &er*u&ungan engan aera*
/erlekatan reuptake "er%t%n#n5 an tela* #la/%rkan te!uan 7ar#a&el /aa
/a"#en gangguan %&"e"# k%!/ul"#-.
2. S#"te! n%rarenerg#k
Paa !a"a "ekarang #n#5 "ua* &erkurang &ukt#&ukt# n)ata )ang
!en)atakan &a*4a #"-ung"# /aa "#"te! n%rarenerg#k /aa gangguan
%&"e"# k%!/ul"#-. La/%ran anek%tal !enun6ukkan ke!a6uan /aa ge6ala
%&"e"# k%!/ul"#- )ang !enggunakan clonidine oral %&at )ang
!enurunkan 6u!la* /ele/a"an n%re/*#ne/r#n ar# u6ung "ara- /re"#na/t#k. 'euroimunnologi
Bera"arkan "e6u!la* ke6a#an n)ata5 tera/at *u&ungan /%"#t#- antara
#n-ek"# "tre/t%k%ku" an gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. In-ek"# Stre/t%k%ku"
*e!%l#t#u" gru/a a/at !en)e&a&kan e!a! re!at#k5 an &erk#"ar antara 1
3 ar# /a"#en ter"e&ut &erke!&ang !en6a# Sydenham-s chorea an
!enun6ukkan ge6ala %&"e"# k%!/ul"#-.
33
-
8/18/2019 CEMAS RN
34/56
Stu#i Pen*itraan Otak
'euroimaging /aa /a"#en engan gangguan %&"e"# k%!/ul"#- tela*
!eng*a"#lkan ata )ang !enun6ukkan kela#nan -ung"# /aa 6al#nan "ara- antara
k%rtek" %rt%-r%ntal5 kauatu"5 an t*ala!u". %nt%* "tu# /en#traan %tak
la#nn)a )a#tu positron emission tomography %P*T& tela* !enun6ukkan akt#7#ta"
)ang !en#ngkat 9!eta&%l#"!e an al#ran ara*: /aa l%&u" -r%ntal5 &a"al gangl#a
9teruta!a /aa kauatu":5 an cingulum /aa /a"#en engan gangguan %&"e"#
k%!/ul"#-. Keterl#&atan /aa area ter"e&ut /aa /at%l%g# /a"#en engan gangguan
%&"e"# k%!/ul"#-. Ta!/ak le* &er*u&ungan engan 6alur k%rt#k%"t#atal ar#/aa
6alur a!#gala )ang le* -%ku" /aa /enel#t#an gangguan e!a". Tatalak"ana
"eara -ar!ak%l%g# an kea"aan #la/%rkan a/at !e!/er&a#k# a&n%r!al#ta".
Data ar# "tu# -ung"# ker6a %tak "e"ua# engan ata ar# "tu# ga!&aran %tak
"eara "truktural. Stu# computed tomographic 9T: an magnetic resonance
imaging %MRI& !ene!ukan &a*4a &ag#an kauatu" lateral le* ke#l /aa
/a"#en engan gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. Keua "tu# /en#traan %tak ter"e&ut
6uga !enun6ukkan *a"#l )ang !enukung %&"er7a"# /r%"eur neur%l%g#" )ang
!el#&atkan #ngulu!5 kaang !enun6ukkan *a"#l e-ekt#- /aa /eng%&atan
gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. Perna* #la/%rkan /aa "tu# (RI5 tera/at
/en#ngkatan 4aktu relak"a"# T1 /aa k%rtek" -r%ntal5 te!uan ter"e&ut "e"ua#
engan l%ka"# a&n%r!al#ta" /aa "tu# PET.
Genetik
Tera/at "tu# )ang !enukung *#/%te"#" &a*4a tera/at /engaru*
genet#k /aa gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. Tera/at &ukt# t#ga "a!/a# l#!a kal#
le* &e"ar ke!ungk#nan !ena/atkan gangguan %&"e"# k%!/ul"#- atau 6en#"la#nn)a /aa angka ke6a#an. Stu# 6uga !enun6ukkan *u&ungan gangguan %&"e"#
k%!/ul"#- /aa /a"#en ke!&ar le* t#ngg# /aa ke!&ar !%n%#g%t ar#/aa
ke!&ar ##g%t. Stu# la#n 6uga !enun6ukkan /en#ngkatan angka ke6a#an /aa
gangguan )ang !en)eru/a# %&"e"# k%!/ul"#-5 gangguan t#k5 gangguan &entuk
tu&u*5 *#/%k%nr#a"#"5 gangguan !akan5 an gangguan kea"aan5 "e/ert#
!engg#g#t kuku.
3'
-
8/18/2019 CEMAS RN
35/56
$ata Biolo!is Lainna
Stu# elektr%-#"#%l%g#5 "tu# elektr%en"e/al%gra! "aat t#ur5 an "tu#
neur%en%kr#n tela* !e!&erkan ata )ang !eng#n#ka"# &e&era/a ke"a!aan
antara gangguan e/re"#- an gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. In"#en !enun6ukkan
/en#ngkatan /aa a&n%r!al#ta" EEG n%n"/e"#-#k )ang tera/at /aa /a"#en
gangguan %&"e"# k%!/ul"#-. Stu# sleep EEG !enun6ukkan a&n%r!al#ta" )ang
!en)eru/a# gangguan e/re"#-5 "e/ert# !enurunn)a rapid eye movement latency.
Stu# neur%en%kr#n 6uga tela* !enun6ukkan anal%g# engan gangguan e/re"#-5
"e/ert# n%n"u/re"# /aa te" "u/re"# e
-
8/18/2019 CEMAS RN
36/56
!enun6ukkan te%r# )ang &erguna untuk !en6ela"kan &e&era/a a"/ek ar#
gangguan %&"e"# k%!/ul"#-5 "e&aga# %nt%* #e#e )ang !enetu"kan an
-
8/18/2019 CEMAS RN
37/56
/"#k%#na!#k5 /a"#en a/at !e!/ela6ar# &aga#!ana kela#nan /a"#en a/at
!e!/engaru*# %rang la#n.
Penel#t#an !en)arankan &a*4a gangguan %&"e"# k%!/ul"#- a/at
!en#ngkatkan angka "tre"%r l#ngkungan5 teruta!a /aa !ereka )ang ala! /r%"e"
ke*a!#lan5 kela*#ran5 atau /r%"e" tu!&u* ke!&ang /aa anakanak.
G%/)%r%n Kini+ G%n&&'%n O)+e+i- Ko/0'+i-
,&"e"# an k%!/ul"# !e!#l#k# #r# tertentu "eara u!u!>
• Suatu gaga"an atau #!/ul" )ang !e!ak"a #r#n)a "eara &ertutu an
teru" !eneru" ke ala! ke"aaran "e"e%rang
• Pera"aan ketakutan )ang !ene!a"kan )ang !en)erta# !an#-e"ta"# "entral
an "er#ng kal# !en)e&a&kan %rang !elakukan t#nakan kegagalan
!ela4an gaga"an atau #!/ul" a4al
• ,&"e"# an k%!/ul"# aala* a"#ng &ag# eg% 9eg%al#en:8 )a#tu #a #ala!#
"e&aga# a"#ng &ag# /engala!an "e"e%rang tentang #r#n)a "en#r# "e&aga#
!ak*luk /"#k%l%g#".
• Pa"#en !engenal# %&"e"# an k%!/ul"#- !eru/akan "e"uatu )ang !u"ta*#l
an t#ak !a"uk akal
• In#7#u )ang tener#ta %&"e"# k%!/ul"#- !era"a aan)a %r%ngan kuat
untuk !ena*ann)a
Aa ' /%la ge6ala uta!a gangguan %&"e"# k%!/ul"#- )a#tu >
1. K%nta!#na"#8 /%la )ang /al#ng "er#ng ter6a# )ang ##kut# %le* /er#laku
!enu# an !eng*#nar# %&)ek )ang #ur#ga# terk%nta!#na"#
2. S#ka/ raguragu )ang /at%l%g#k8 %&"e"# tentang raguragu )ang #kut#
engan /er#laku !engeek!e!er#k"a. Te!a %&"e"# tentang "#tua"#
&er&a*a)a atau kekera"an 9"e/ert# lu/a !e!at#kan k%!/%r atau t#ak
!engun# ru!a*:.
3. P#k#ran )ang #ntru"#-8 /%la )ang 6arang5 /#k#ran )ang #ntru"#- t#ak #"erta#
k%!/ul"#5 a"an)a /#k#ra &erulang tentang "ek"ual atau t#nakan agre"#-.
3$
-
8/18/2019 CEMAS RN
38/56
'. S#!etr#8 %&"e"# )ang te!a ke&utu*an untuk "#!etr#5 kete/atan "e*#ngga
&ert#nak la!&an5 !#"aln)a !akan !e!erlukan 4aktu &er6a!6a!5 atau
!enukur ku!#" an 6anggut.
Peo/%n Di%&no+ti* G%n&&'%n O)+e+i- %n Ko/0'+i-
"enurut 'nternational /lassifi*ation of $iseasaes 0 ('/$,1)
Untuk !enegakkan #agn%"#" /a"t#5 ge6alage6ala %&"e"#%nal an t#nakan
k%!/ul"#-5 atau keuauan)a5 *aru" aa *a!/#r "et#a/ *ar# "ela!a "e#k#tn)a ua
!#nggu &erturutturut5 an !eru/akan "u!&er #"tre" an gangguan akt#7#ta".
Ge6alage6ala %&"e"#%nal *aru" !e!#l#k# #r##r# &er#kut >
a: Haru" #kenal#"aar# "e&aga# /#k#ran atau #!/ul" ar# #r# #n#7#u
"en#r#8
&: Se#k#tn)a aa "atu /#k#ran atau t#nakan )ang !a"#* t#ak &er*a"#l
#la4an5 !e"k#/un aa la#nn)a )ang t#ak lag# #la4an %le* /ener#ta8
: P#k#ran untuk !elak"anakan t#nakan ter"e&ut # ata" &ukan !eru/akan
*al )ang !e!&er# ke/ua"an atau ke"enangan 9"ekaar /era"aan lega ar#
ketegangan atau an
• Neur%"#" ananka"t#k
• Neur%"#" %&"e"#%nal
• Neur%"#" %&"e"#-k%!/ul"#-
"enurut $ia!nosti* an# Statisti*al "anual of "ental $isor#ers '+ ( $S",'+,
T-)
Kr#ter#a D#agn%"#" &era"arkan DS(IC TR
A. Sala* "atu %&"e"# atau k%!/ul"# >
,&"e"# "e/ert# )ang #e-#n#"#kan %le* 91:592:593:5 an 9': >
3
-
8/18/2019 CEMAS RN
39/56
1. P#k#ran5 #!/ul"5 atau la)angan )ang &erulang an !eneta/ )ang #ala!#5
/aa "uatu "aat "ela!a gangguan5 #ra"akan !engganggu an t#ak "e"ua#5
an !en)e&a&kan kee!a"an an /ener#taan )ang 6ela".
2. P#k#ran5 #!/ul"5 atau &a)angan t#ak *an)a kek*a4at#ran &erle*an
tentang !a"ala* ke*#u/an )ang n)ata.
3. ,rang &eru"a*a untuk !enga&a#kan atau !enekan /#k#ran5 I!/ul"5 atau
&a)angan ter"e&ut untuk !enetralkann)a engan /#k#ran atau t#nakan la#n
'. ,rang !en)aar# &a*4a /#k#ran5 #!/ul"5 atau &a)angan %&"e"#%nal aala*
*a"#l ar# /#k#rann)a "en#r# 9t#ak #"e&a&kan ar# luar "e/ert# /en)#"#/an
/#k#ran:
K%!/ul"# "e/ert# )ang #e-#n#"#kan %le* 91: an 92: >
1. Per#laku &erulang 9!#"aln)a5 !enu# tangan5 !engurutkan5 !e!er#k"a:
atau t#nakan !ental 9!#"aln)a5 &er%a5 !eng*#tung5 !engulang# kata
kata ala! *at#: )ang #ra"akann)a !en%r%ng untuk !elakukan "e&aga#
re"/%n ter*aa/ "uatu %&"e"#5 atau !enurut engan aturan )ang *aru"
#/atu*# "eara kaku.
2. Per#laku atau t#nakan !ental #tu6ukan untuk !enega* atau !engurang#
/ener#taan atau !enega* "uatu ke6a#an atau "#tua"# )ang !enakutkan8
akan teta/#5 /er#laku atau t#nakan !ental ter"e&ut t#ak #*u&ungkan
engan ara )ang real#"t#k engan a/a )ang !ereka !ak"ukan untuk
!enetralkan atau !enega*5 atau "eara 6ela" &erle*an.
B. Paa "uatu 4aktu "ela!a /er6alanan gangguan5 %rang !en)aar# &a*4a
%&"e"# atau k%!/ul"# aala* &erle*an atau t#ak &erala"an. atatan > *al
#n# t#ak &erlaku untuk anakanak.
. ,&"e"# atau k%!/ul"# !en)e&a&kan /ener#taaan )ang 6ela"5
!eng*a"kan 4aktu 9le* ar# 1 6a! "e*ar#:5 atau "eara &er!akna
!engganggu rut#n#ta" n%r!al5 -ung"# /eker6aan 9atau akae!#k:5 atau
keg#atan atau *u&ungan "%"#al a"an)a.D. J#ka tera/at gangguan Ak"#" I la#nn)a5 I"# %&"e"# atau k%!/ul"# t#ak
ter&ata" /aan)a 9!#"aln)a5 /re%ku/a"# engan !akanan )ang tera/at
/aa Gangguan (akan8 !ena&ut ra!&ut )ang tera/at /aa
Tr#k%t#l%!an#a8 /er*at#an /aa /ena!/#lan )ang tera/at /aa Gangguan
D#"!%r-#k Tu&u*8 /re%ku/a"# engan at )ang tera/at /aa "uatu
Gangguan Penggunaan at8 /re%ku/a"# engan !ener#ta "uatu /en)ak#t
3
-
8/18/2019 CEMAS RN
40/56
-
8/18/2019 CEMAS RN
41/56
ra"a !ual5 gangguan t#ur5 n)er# ke/ala5 an ra"a gel#"a* )ang "#-atn)a tran"#ent
"e*#ngga t#ak terlalu !engganggu. Untuk /eng%&atan engan l%!#/ra!#ne
/erlu #/er*at#kan /e!&er#an %"#" a4al5 karena !e!#l#k# e-ek "a!/#ng gangguan
"#"te! ga"tr%#nte"t#nal5 *#/%ten"# %rt%"tat#k5 an e-ek ant#k%l#nerg# "erta "ea"#
&erat. B#la tera/# engan SSRI an l%!#/ra!#ne t#ak e-ekt#-5 a/at #&er#kan
&e&era/a %&at la#n "e/ert# 7al/r%at5 l#t#*#u!5 atau ar&a!ae/#ne. Cenla-a
-
8/18/2019 CEMAS RN
42/56
Ser#ngkal# /a"#en !era*a"#akan ge6ala "e*#ngga terla!&at atang &er%&at.
Per6alanan /en)ak#t &er7ar#a"#5 "er#ng &erlang"ung /an6ang5 &e&era/a /a"#en
!engala!# /er6alanan /en)ak#t )ang &er-luktua"# "e!entara "e&ag#an la#n
!eneta/ an teru"!eneru" aa.
K#rak#ra 23 /a"#en !engala!# /er&a#kan ge6ala )ang &er!akna5
"e!entara '+ /er&a#kan "eang5 "eangkan "#"an)a 2' ge6alan)a
!eneta/ atau !e!&uruk. Se/ert#ga gangguan %&"e"#- k%!/ul"#- #"erta# gangguan
e/re"#5 an "e!ua /a"#en engan gangguan %&"e"#- k%!/ul"#- !e!#l#k# r#"#k%
&unu* #r#.
In#ka"# /r%gn%"#" &uruk aala*> k%!/ul"# )ang ##kut#5 a4#tan !a"a kanak5
k%!/ul"# )ang bizarre5 !e!erlukan /era4atan ru!a* "ak#t5 aa k%!%r#ta"
engan gangguan e/re"#5 aan)a ke/era)aan )ang !engara* ke 4a*a! an
aan)a gangguan ke/r#&a#an9teruta!a ke/r#&a#an "k#%t#/al:. In#ka"# aan)a
/r%gn%"#" )ang &a#k aala* aan)a /en)e"ua#an "%"#al an /eker6aan )ang &a#k5
aan)a /er#"t#4a )ang !en6a# /enetu".
2.> GANGGUAN STRESS PASCATRAUMA
Gangguan "tre"" /a"a trau!a 9PTSD: aala* "uatu "#nr%! )ang t#!&ul
"etela* "e"e%rang !el#*at.Terl#&at # ala!5 atau !enengar "tre""%r trau!at#
)ang ek"tre!. Se"e%rang &ereak"# ter*aa/ /engala!an ter"e&ut engan ra"a takut
an t#ak &era)a5 "eara !eneta/ !eng*#u/kan ke!&al# /er#"t#4a ter"e&ut. Dan
!en%&a !eng*#nar# !eng#ngat *al #tu. Untuk !enegakkan #agn%"#"5 ge6ala
*aru" &erta*an le* ar# "atu &ulan "etela* /er#"t#4a an *aru" !e!engaru*# area
/ent#ng ke*#u/an "eara "#gn#-#kan. Se/ert# keluarga an /eker6aan. D#agn%"t#an "tat#"t# !anual %- !ental #"%rer 9DS(ICTR: !ene-#n#"#kan gangguan
)ang "eru/a engan PTSD "e&aga# gangguan "tre"" akut5 )ang ter6a# le* #n#
ar# PTSD9ala! ' !#nggu "etela* /er#"t#4a: an !e!&a#k ala! 2 *ar# *#ngga '
!#nggu. J#ka ge6ala &erta*an "etela* 4aktu ter"e&ut5 #agn%"#" PTSD # /erlukan.
EPIDEMIOLOGI
'2
-
8/18/2019 CEMAS RN
43/56
Pre7alen"# "eu!ur *#u/ PTSD # /erk#rakan "ek#tar /er"en /%/ula"#
u!u! 4alau/un ta!&a*an + *#ngga 1+ /er"en a/at !engala!# &entuk "u&kl#n#"
gangguan #n#. D# antara kel%!/%k re"#k% t#ngg# )ang angg%tan)a !engala!#
/er#"t#4a trau!at#k5 angka /re7alen"# "eu!ur *#u/n)a &erk#"ar +$+ /er"en.
Sek#tar 3 /er"en 7eteran 7#etna! !engala!# PTSD an ta!&a*an 2+ /er"en
!engala!# &entuk "u&kl#n#" gangguan ter"e&ut. Pre7alen"# "eu!ur *#u/ /aa
/ere!/uan &erk#"ar 112 /er"en an +0 /er"en /aa lak#lak#5 4alau/un PTSD
a/at t#!&ul /aa u"#a &era/a/un5 gangguan #n# /al#ng /re7alen /aa e4a"a
!ua karena enerung le* ter/a6an "#tua"# engan "#tua"# /eng#nuk"#.
Etioo&i
Stre++or
Stre""%r aala* /en)e&a& uta!a ter6a#n)a Gangguan Stre"" Pa"a Trau!a.
Stre""%r &eru/a ke6a#an )ang trau!at#" !#"aln)a ak#&at /erk%"aan5 keelakaan
)ang /ara*5 kekera"an /aa anak atau /a"angan5 &enana ala!5 /erang5 #/en6ara
Na!un t#ak "e!ua %rang )ang !engala!# "tre""%r )ang &erat !engala!# PTSD.
Trau!a "en#r# t#ak uku/ untuk !en)e&a&kan PTSD. Re"/%n /a"#en ter*aa/
trau!a *aru"la* takut )ang "angat kuat &a*kan *%r%r. D%kter *aru" !en#la#
-akt%r %l%g#" an /"#k%"%"#al )ang aa /aa %rang )ang tela* !engala!# trau!a
9Ka/lan5Sa%k5 Gre&&52$:.
F%*tor re+i*o
B#%l%g#"
1.Kerentanan genet#k. 2.Ke/r#&a#an ;&%rerl#ne=5 /aran%#5e/enent atau ant#"%"#al.
3.Pere!/uan
P"#k%"%"#al
1.Ke6a#an trau!at#" "e&elu!n)a 9teruta!a "aat anakanak:.
2. Peru&a*an *#u/ /enu* "tre"" )ang &aru ter6a#.
'3
-
8/18/2019 CEMAS RN
44/56
3.S#"te! /enukung )ang t#ak aekuat 9Dukungan keluarga atau
kel%!/%k )ang kurang:.
'.K%n"u!"# alk%*%l )ang &erle*an.
2.4 M%ni-e+t%+i Kini+
Gangguangangguan #n# a/at #angga/ "e&aga# re"/%n !alaa/t#-
ter*aa/ "tre"" &erat atau "tre"" &erkelan6utan #!ana !ekan#"!e /en)e"ua#an
t#ak &er*a"#l !engata"# "e*#ngga !en#!&ulkan !a"ala* ala! -ung"# "%"#aln)a.
Gangguan #n# ter6a# &er!#nggu!#nggu&er&ulan&ulan "etela* ke6a#an5 a4#tan
a"an)a ala! 0 &ulan.
3 kel%!/%k uta!a ge6ala 9t#ak aa "e&elu! /a6anan:>
1. H)/erar%u"al 9rang"angan )ang &erle*an:
a. An"#eta" )ang !eneta/
&. Ke4a"/aaan )ang &erle*an
. K%n"entra"# &uruk
. In"%!n#a
2. Intru"#%n"9 /engaauan:
a. K#la"an &al#k
&. (#!/# &uruk
. Ingatan )ang *#u/
3. A7%#ane 9/eng*#naran:
a. (eng*#nar# *al*al )ang !eng#ngatkan
&. Ket#ak!a!/uan !eng#ngat &e&era/a &ag#an ar# ke6a#an
. (#nat )ang rena* ter*aa/ ke*#u/an "e*ar#*ar#
Di%&no+i+
Gangguan #n# t#ak &%le* "eara u!u! ##agn%"#" keual# aa &ukt#
&a*4a t#!&uln)a ala! 4aktu 0 &ulan ar# "uatu /er#"t#4a trau!at#k )ang luar
a"a &erat. Ke!ungk#nan #agn%"#" !a"#* a/at #tegakkan /ala tertunan)a
4aktu antara ter6a#n)a /er#"t#4a an n%n"et !ele*# 4aktu le* ar# 0 &ulan5
a"alkan !#n#-e"ta"# kl#n#"n)a k*a" an t#ak #a/atkan alternat#- la#n )ang
''
-
8/18/2019 CEMAS RN
45/56
!e!ungk#nkan ar# gangguan #n#. Se&aga# ta!&a*an5 &ukt# aan)a trau!a5 *aru"
"elalu aa ala! #ngatan5 &a)angan atau !#!/# !engena# /er#"t#4a ter"e&ut
"eara &erulangulang. Ser#ngkal# ter6a# /enar#kan #r# "eara e!%"#%nal5
/enu!/ulan /er"aan5 an /eng*#naran ter*aa/ "t#!ulu" )ang !ungk#n akan
!eng#ngatkan ke!&al# akan trau!an)a5 akan teta/#*al #n# t#ak e"en"#al untuk
#agn%"#". Gangguan %t%n%!#k5 gangguan "ua"ana /era"aan an kela#nan /er#laku
"e!uan)a 5!e!/engaru*# #agn%"#" ta/# &ukan !eru/akan *al )ang terlalu
/ent#ng.
Pe%!an #agn%"t#k !enurut PPDGJ III>
1. D#agn%"#" &aru #tegakkan la!an gangguan #n# t#!&ul ala! kurun
4aktu 0 &ulan "etela* ke6a#an trau!at# &erat 9!a"a laten )ang &erk#"ar antara
&e&era/a !#nggu "a!/a# &e&era/a &ulan5 6angan "a!/a# !ela!/au# 0 &ulan:.
Ke!ungk#nan #agn%"#" !a"#* a/at #tegakkan a/ala tertunan)a 4aktu !ula#
"aat ke6a#an an %n"et gangguan !ele*# 4aktu 0 &ulan5 a"al "a6a !an#-e"ta"#
kl#n#"n)a aala* k*a" an t#ak tera/at alternat#7e kateg%r# gangguan la#nn)a.
2. Se&aga# &ukt# ta!&a*an "ela#n trau!a5 *aru" #&eakan !#!/#!#!/#
ar# ke6a#an trau!at# ter"e&ut "eara &erulangulang kr!&al# 9-la"*&ak":
3. Gangguan %t%n%!#k5 gangguan a-ek an kela#nan t#ngka* laku
"e!uan)a a/at !e4arna# #agn%"#" teta/# t#ak k*a".
'. Suatu ;"eMuelae= !ana*un )ang ter6a# la!&at "etela* "tre"" )ang luar
a"a5 !#"aln)a "a6a &e&era/a /ulu* ta*un "etela* trau!a5 #kla"#-#ka"#kan ala!
kateg%r# F02. 9/eru&a*an ke/r#&a#an )ang &erlang"ung la!a "etela* !engala!#
kata"tr%-a:.
Kr#ter#a D#agn%"t#k untuk Gangguan Stre"" Pa"atrau!at#k 9Ta&el ar#
DS(IC5D#agn%"t# an Stat#"t#al (anual %- (ental D#"%rer5e ':>
A. ,rang )ang tela* ter/a/ar engan "uatu ke6a#an trau!at# # !ana keua ar#
&er#kut #n# tera/at>
1. ,rang !engala!#5!en)ak"#kan5atau #*aa/kan engan "uatu ke6a#an atau
ke6a#anke6a#an )ang &eru/a ana!an ke!at#an atau ke!at#an )ang
'+
-
8/18/2019 CEMAS RN
46/56
"e"unggu*n)a atau eera )ang "er#u" atau ana!an ke/aa #ntegr#ta" -#"#k #r#
"en#r# atau %rang la#n.
2. re"/%n %rang ter"e&ut &eru/a ra"a takut )ang kuat5ra"a t#ak &era)a atau
*%rr%r.
B. Ke6a#an trau!at#k "eara !eneta/ #ala!# ke!&al# ala! "atu 9atau le*:
ara &er#kut>
1.rek%lek"# )ang !ener#takan5rekuren5an !engganggu tentang
ke6a#an5ter!a"uk &a)angan5/#k#ran5atau /er"e/"#.
2. !#!/# !enakutkan )ang &erulang tentang ke6a#an.
3. &erkelakuan atau !era"a "eakanakan ke6a#an trau!at#k ter6a# ke!&al#.
'. /ener#taan /"#k%l%g#" )ang kuat "aat ter/a/ar engan tana #nternal atau
ek"ternal )ang !en)#!&%lkan atau !en)eru/a# "uatu a"/ek ke6a#an trau!at#k.
+. reakt#7#ta" /"#k%l%g#" "aat ter/a/ar engan tana #nternal atau ek"ternal )ang
!en)#!&%lkan atau !en)eru/a# "uatu a"/ek ke6a#an trau!at#k.
. Peng*#naran "t#!ulu" )ang /er"#"ten )ang &er*u&ungan engan trau!a an
kaku karena re"/%n"#7#ta" u!u! 9t#ak #te!ukan "e&elu! trau!a:5"e/ert# )ang
#tun6ukan %le* t#ga 9atau le*: &er#kut #n#>
1. u"a*a untuk !eng*#nar# /#k#ran5/era"aan5atau /eraka/an )ang &er*u&ungan
engan trau!a.
2. u"a*a untuk !eng*#nar# akt#7#ta"5te!/at5atau %rang )ang !en)aarkan
rek%lek"# engan trau!a.
3. t#ak !a!/u untuk !eng#ngat a"/ek /ent#ng ar# trau!a
'. *#langn)a !#nat atau /eran "erta )ang 6ela" ala! akt#7#ta" )ang
&er!akna.
+. /era"aan terle/a" atau a"#ng ar# %rang la#n.0. rentang a"/ek )ang ter&ata".
$. /era"aan &a*4a !a"a e/an !en6a# /enek.
D. Ge6ala !eneta/ aan)a /en#ngkatan ke"aaran 9t#ak #te!ukan "e&elu!
trau!a:5"e/ert# )ang #tun6ukkan %le* ua 9atau le*: &er#kut>
1. ke"ul#tan untuk tert#ur atau teta/ tert#ur.
2. #r#tal#ta" atau leakan ke!ara*an.
'0
-
8/18/2019 CEMAS RN
47/56
3. "ul#t &erk%n"entra"#.
'. ke4a"/aaan &erle*an.
+. re"/%n ke6ut )ang &erle*an.
E. La!a gangguan 9ge6ala ala! kr#ter#a B55D : le* ar# "atu &ulan.
F. Gangguan !en)e&a&kan /ener#taan )ang &er!akna "eara kl#n#" atau
gangguan ala! -ung"# "%"#al5 /eker6aan5 atau -ung"# /ent#ng la#n.
9Ka/lan5Sa%k5 Gre&&52$:
2.> Di%&no+i+ )%nin&
Ge6ala PTSD a/at "ul#t #&eakan engan ge6ala gangguan /an#k an
Gangguan e!a" (en)eluru*. Hal #n# #karenakan ket#gan)a &er*u&ungan
engan kee!a"an an akt#7a"# ge6ala aut%n%!#k. .Kun# untuk !e!&eakan
PTSD aala* rela"# 4ktu antara ke6a#an trau!at#k an ge6ala5 an
terng#angng#ang akan trau!a )ang t#ak ter6a# /aa ua kela#nan la#nn)a.
De/re"# !a)%r 6uga "er#ng ter6a# &er"a!aan engan PTSD. Hal #n# /erlu #atat
karena akan !e!/engaru*# tera/# PTSD.
Pro&no+i+
K#rak#ra 3 /a"#en /ul#* engan "e!/urna5' teru" !ener#ta ge6ala
r#ngan52 teru" !ener#ta ge6ala "eang5an 1 t#ak &eru&a* atau
!e!&uruk.U!u!n)a %rang )ang "angat !ua atau "angat tua le* !engala!#
ke"ul#tan. Pr%gn%"#" )ang &a#k a/at #a/a# la k%n#"# PTSD !unul ala!
4aktu "#ngkat5 ura"#n)a "#ngkat5 -ung"# /re!%r )ang &a#k5 ukungan "%"#al
)ang &a#k an t#ak aan)a k%n#"# k%!%r atau /en)ala*gunaan at.
Pen%t%%*+%n%%n
1. Skr#n#ng gangguan /"#k#atr#k )ang t#!&ul &er"a!aan an lakukan
/en#la#an re"#k% 9&unu* #r#/enga&a#an #r#:.
2.Ru6ukan ke/aa kel%!/%kkel%!/%k /enukung !#"aln)a )a)a"an
!e#" untuk k%r&an /en)#k"aan.
3.P"#k%tera/#
'$
-
8/18/2019 CEMAS RN
48/56
Aa ua t#/e /"#k%tera/# uta!a )ang a/at #gunakan. ang /erta!a aala*
tera/# /a/aran.Pa"#en #*aa/kan /aa keaaan trau!at#" "eara /erla*anla*an
an &ergraa"# untuk !ena/a# e"en"#t#"a"#. ang keua !ana6e!en "tre"".T#/e
)ang keua #n# aala* !enga6ar# /a"#en ara !enangan# "tre"" ter!a"uk tekn#k
relak"a"# an /enekatan k%gn#t#- untuk !engata"# !a"ala*. Data !enun6ukkan
&a*4a !ana6e!en "tre"" le* e/at !engata"# PTSD na!un *a"#l ar# tera/#
/a/aran &erlang"ung le* la!a. Dala! &e&era/a ka"u"5 katar"#" a/at &erguna5
na!un *al #n# a/at !en6a# "angat t#akn)a!an &ag# /a"#en. Sela#n tera/#
#n#7#u5 tera/# kel%!/%k an tera/# keluarga 6uga e-ekt#- /aa ka"u" PTSD.
Tera/# kel%!/%k "angat &a#k untuk /a"#en "e*#ngga !ereka a/at !e!&ag#
/engala!an !ereka "atu "a!a la#n.Tera/# keluarga /ent#ng teruta!a untuk
!e!/erta*ankan /ern#ka*an "aat ge6ala "eang t#!&ul. B#la ge6ala !en6a# "angat
/ara* a/at /ula #/ert#!&angkan untuk !elakukan ra4at #na/ 9T%!&52':.
F%r/%*oter%0i
Selet#7e "er%t%n#n reu/take #n*#t%r" 9SSRI":5 "e/ert# "ertral#n an /ar%
-
8/18/2019 CEMAS RN
49/56
)ang !el#&atkan atau !engana! "er#u"5 #ra"akan eera "er#u" 9a"an)a
ke/aa %rang la#n:5 atau ke!at#an. Gangguan "tre" akut aala* 7ar#a"# ar#
P%"tTrau!at# Stre"" D#"%rer 9PTSD: an aala* /#k#ran an tu&u* ter*aa/
/era"aan 9&a#k )ang #ra"akan an n)ata: )ang #nten" ket#ak&era)aan.
E0ie/ioo&i
Seara u!u!5 /re7alen"# "eu!ur *#u/ gangguan "tre"" akut "e&e"ar
"e!entara +1+ !engala!# &entuk "u&kl#n#". Paa kel%!/%k )ang /erna*
!engala!# trau!a "e&elu!n)a5 /re7alen"#n)a antara +$+. an#ta !e!#l#k#
r#"#k% )ang le* t#ngg# 9112: #&an#ngkan /r#a 9+0: /aa kel%!/%k u"#a
e4a"a !ua.
Etioo&i
Stre"%r atau /er#"t#4a trau!at#" # !ana "e"e%rang !engala!# atau "ak"#
"uatu /er#"t#4a )ang !en)e&a&kan k%r&an"ak"# untuk !engala!# ek"tr#!5
!engganggu atau t#ak teruga takut5 "tre"5 9an kaangkaang ra"a "ak#t: an
)ang !el#&atkan atau !engana!5 eera "er#u"5atau ke!at#an. alau/un "tre"%r
#/erlukan5 na!un "tre"%r t#ak uku/ untuk !en)e&a&kan gangguan.
Fakt%r-akt%r )ang *aru" #kut #/ert#!&angkan aala* -akt%r %l%g#" #n#7#ual5
-akt%r /"#k%"%"#al "e&elu!n)a an /er#"t#4a )ang ter6a# "etela* trau!a. Fakt%r
kerentanan )ang !eru/akan /re#"/%"#"# ta!/akn)a !e!a#nkan /eranan /ent#ng
ala! !enentukan a/aka* gangguan akan &erke!&ang5 )a#tu >
1. Aan)a trau!a !a"a anakanak
2. S#-at gangguan ke/r#&a#an a!&ang5 /aran%#5 e/enen5 atau ant# "%"#al
3. S#"te! /enukung )ang t#ak aekuat'. Kerentanan k%n"t#tu"#%nal genet#ka /aa /en)ak#t /"#k#atr#k
+. Peru&a*an *#u/ /enu* "tre"" )ang &aru ter6a#
0. Per"e/"# l%ku" k%ntr%l ek"ternal
$. Penggunaan alk%*%l5 4alau/un &elu! "a!/a# tara- ketergantungan
'
-
8/18/2019 CEMAS RN
50/56
J#ka trau!a ter6a# /aa !a"a anakanak !aka akan ter6a# /eng*ent#an
/erke!&angan e!%"#%nal5 "eangkan 6#ka ter6a# /aa !a"a e4a"a akan ter6a#
regre"# e!%"#%nal.
M%ni-e+t%+i Kini+
Ge6ala !enun6ukkan 7ar#a"# )ang &e"ar5 teta/# a"an)a !ereka
!en)ertakan "e&ua* keaaan a4al ar# Ol#nglungO5 engan &e&era/a /en)e!/#tan
ang ke"aaran an /en)e!/#tan /er*at#an5 ket#ak!a!/uan untuk !e!a*a!#
rang"angan5 an #"%r#enta"#. Keaaan #n# a/at ##kut# &a#k %le* /enar#kan le*
lan6ut ar# "#tua"# "ek#tarn)a5 atau engan ag#ta"# an %7ereakt#-#ta". Tanatana
/an#k %t%n%! kee!a"an 9tak#kar#a5 &erker#ngat5 ke!era*an: )ang u!u!n)a
*a#r. Ge6ala a"an)a !unul ala! &e&era/a !en#t ar# a!/ak ar# "tre"
rang"angan atau akt#7#ta"5 an !eng*#lang ala! 4aktu 23 *ar# 9"er#ngkal# ala!
&e&era/a 6a!:. A!ne"#a "e&ag#an atau lengka/ untuk e/#"%e !ungk#n aa.
Se"e%rang engan Gangguan Stre"" akut a/at !engala!# ke"ul#tan
&erk%n"entra"#5 !era"a terle/a" ar# tu&u* !ereka5 /engala!an un#a "e&aga#
t#ak n)ata atau !#!/#5 atau !engala!# kena#kan ke"ul#tan !eng#ngat eta#l
"/e"#-#k ar# /er#"t#4a trau!at#k 9a!ne"#a #"%"#at#-:. Per#"t#4a trau!at#k )ang
#ala!# ke!&al# teru"!eneru" ala! "et#akn)a "ala* "atu ar# ara &er#kut>
&erulang5 /#k#ran5 !#!/#5 #lu"#5 e/#"%e k#la" &al#k5 atau ra"a !eng*#u/kan
ke!&al# /engala!an atau /ener#taan /e!a/aran /aa /eng#ngat ar# /er#"t#4a
trau!at#k.
Di%&no+i+
Kr#ter#a #agn%"t#k untuk gangguan "tre"" akut !enurut PPDGJ III aala*"e&aga# &er#kut >
1. Haru" aa ka#tan 4aktu ke6a#an )ang 6ela" antara ter6a#n)a /engala!an
"tre"%r luar a"a 9-#"#k atau !ental: engan %n"et ar# ge6ala5 a"an)a "etela*
&e&era/a !en#t atau "egera "etela* ke6a#an.
2. Sela#n #tu #te!ukan ge6alage6ala >
+
-
8/18/2019 CEMAS RN
51/56
a. Tera/at ga!&aran ge6ala a!/uran )ang a"an)a &eru&a*u&a*8 "ela#n ge6ala
/er!ulaan &eru/a keaaan ter/aku 9ae:5 "e!ua *al &er#kut a/at terl#*at >
e/re"#5 an"#eta"5 ke!ara*an5 kee4a5 %7erakt#-5 an /enar#kan #r#.Akan teta/#
t#ak "atu/un ar# ge6ala ter"e&ut )ang !en%!#na"# ga!&aran kl#n#"n)a untuk
4aktu )ang la!a.
&. Paa ka"u"ka"u" )ang a/at #al#*kan ar# l#ngku/ "tre"%rn)a5 ge6ala a/at
!eng*#lang engan e/at 9ala! &e&era/a 6a!:8 ala! *al # !ana "tre" !en6a#
&erkelan6utan atau t#ak a/at #al#*kan5 ge6alage6ala a"an)a &aru !erea
"etela* 2'' 6a! an a"an)a *a!/#r !eng*#lang "etela* 3 *ar#.
3. D#agn%"#" #n# t#ak &%le* #gunakan untuk keaaan ka!&u*an !enaak ar#
ge6alage6ala /aa #n#7#u )ang "ua* !enun6ukkan gangguan /"#k#atr#k la#nn)a.
'. Kerentanan #n#7#ual an ke!a!/uan !en)e"ua#kan #r# !e!egang /eranan
ala! ter6a#n)a atau &eratn)a "uatu gangguan "tre" akut.
Kr#ter#a #agn%"t#k untuk gangguan "tre"" akut !enurut DS( IC aala* "e&aga#
&er#kut>
A. ,rang tela* ter/a/ar engan "uatu ke6a#an trau!at#k #!ana keua ar#
&er#kut #n#
#te!ukan>
1. ,rang !engala!#5 !en)ak"#kan5 atau #*aa/kan engan "uatu ke6a#an atau
ke6a#anke6a#an )ang &eru/a ana!an ke!at#an atau ke!at#an )ang
"e"unggu*n)a atau eera )ang "er#u"5 atau ana!an ke/aa #ntegr#ta" #r# atau
%rang la#n.
2. Re"/%n %rang ter"e&ut &eru/a ra"a takut )ang kuat5 ra"a t#ak &era)a atau
*%r%r.
B. Sala* "atu "ela!a !engala!# atau "etela* !engala!# ke6a#an )ang!enakutkan5#n#7#u t#ga 9atau le*: ge6ala #"%"#at#- &er#kut >
1. /era"aan "u&)ekt#- kaku5 terle/a"5 atau t#ak aa re"/%n"#7#ta" e!%"#.
2. /enurunan ke"aaran ter*aa/ "ekel#l#ngn)a 9!#"aln)a5 &eraa ala! keaaan
t#ak "aar:
3. ereal#"a"#
'. e/er"%nal#"a"#
+1
-
8/18/2019 CEMAS RN
52/56
+. a!ne"#a #"%"#at#- 9)a#tu5 ket#ak!a!/uan untuk !eng#ngat a"/ek /ent#ng ar#
trau!a:
. Ke6a#an trau!at#k "eara !eneta/ #ala!# ke!&al# "ekurangn)a "atu ara
&er#kut> &a)angan5 /#k#ran5 !#!/#5 #lu"#5 e/#"%e k#la" &al#k )ang rekuren5 atau
"uatu /era"aan *#u/n)a ke!&al# /engala!an atau /ener#taan "aat ter/a/ar
engna /eng#ngat ke6a#an trau!at#k.
D. Peng*#naran 6ela" ter*aa/ "t#!ul# )ang !en)aarkan rek%lek"# trau!a
9!#"aln)a5/#k#ran5 /era"aan5 /eraka/an5 akt#7#ta"5 te!/at5 %rang:.
E. Ge6ala kee!a"an )ang n)ata atau /eng#ngat ke"aaran 9!#"aln)a5 "ul#t t#ur5
#r#tal#a"5k%n"entra"# &uruk5 ke4a"/aaan &erle*an5 re"/%n ke6ut )ang
&erle*an5an kegel#"a*an !%t%r#k:.
F. Gangguan !en)e&a&kan /ener#taan )ang &er!akna "eara kl#n#" atau
gangguan ala! -ung"# "%"#al5 /eker6aan atau -ung"# /ent#ng la#n5 !enganggu
ke!a!/uan #n#7#u untuk !enger6akan tuga" )ang #/erlukan5 "e/ert# !e!#nta
&antuan )ang #/erlukan atau !enggerakan ke!a!/uan /r#&a# engan
!ener#takan ke/aa angg%ta keluarga tentang /engala!an trau!at#k.
G. Gangguan &erlang"ung "ela!a !#n#!al 2 *ar# an !ak"#!al ' !#nggu an
ter6a# ala! ' !#nggu "etela* trau!at#k
H. Gangguan t#ak #"e&a&kan karena e-ek -#"#%l%g#" lang"ung ar# "uatu at
9!#"aln)a5 %&at )ang #"ala*gunakan5 !e#ka"#: atau k%n#"# !e#" u!u!5 t#ak
le* &a#k #terangkan %le* gangguan /"#k%t#k "#ngkat an t#ak "e!ata!ata
"uatu ek"a"er&a"# gangguan Ak"#" I atau Ak"#" II an tela* aa "e&elu!n)a. Pa"#en
engan gangguan #"%"#at#- a"an)a t#ak !e!#l#k# era6at /er#laku !eng*#nar5
ke"aaran &erle* 9*#/erar%u"al: %t%n%!#k5 atau r#4a)at trau!a )ang #la/%rkan
%le* /a"#en gangguan "tre"" /a"atrau!at#k. Se&ag#an karena /u&l#ka"# )ang lua"an tela* #ter#!a5 #"t#la* gangguan "tre"" /a"atrau!at#k ala! &er#ta /%/ular5
kl#n#"# *aru" 6uga !e!/ert#!&angkan ke!ungk#nan "uatu gangguan &uatan atau
&er/ura/ura.
Di%&no+i+ B%nin&
1. P%"t Trau!at# Stre"" D#"%rer 9PTSD:
+2
-
8/18/2019 CEMAS RN
53/56
Paa PTSD5 /a"#en *aru" !engala!# "uatu "tre"" e!%"#%nal )ang &e"ar
)ang &er"#-at trau!at#k &ag# "et#a/ %rang. Per#"t#4a trau!a ter"e&ut ter!a"uk
trau!a /e/erangan5 &enana ala!5 /en)erangan5 /e!erk%"aan5 an keelakaan
)ang "er#u". PTSD ter#r# ar# /engala!an ke!&al# trau!a !elalu# !#!/# an
/#k#ran )ang !e!&angunkan 94ak#ng t*r%ug*:5 /eng*#naran )ang /er"#"ten %le*
/ener#ta ter*aa/ trau!a an /enu!/ulan re"/%n"#7#ta" /aa /ener#ta ter"e&ut5
ke"aaran &erle*an 9*)/erar%u"al: )ang /er"#"ten. (enurut DS(IC /er&eaan
antara gangguan "tre"" akut engan PTSD aala* la!an)a ge6ala &erlang"ung
)a#tu /aa gangguan "tre"" akut &erlang"ung 2 *ar# *#ngga 1 &ulan "eangkan
/aa PTSD &erlang"ung le* ar# 1 &ulan.'
2. Gangguan Pan#k
Gangguan /an#k aala* #tana# engan ter6a#n)a "erangan /an#k )ang
"/%ntan an t#ak #/erk#rakan. Gangguan /an#k #n# "er#ng #"erta# engan aan)a
ag%ra/*%a )a#tu ketakutan &eraa "en#r#an # te!/atte!/at /u&l#k. Pa"#en #n#
#&a4a &er%&at ke ru!a* "ak#t engan kelu*an &erter#akter#ak ketakutan "erta
&ergul#nggul#ng # lanta# te!/at ker6an)a "e*#ngga *al #n# !enukung aan)a
"uatu "erangan /an# )ang "/%ntan. Sela#n
#tu5 /a"#en 6uga !eng*#nar# te!/atte!/at u!u! atau tran"/%rta"# u!u!.
Penatalak"anaan
Gangguan #n# a/at #ata"# "en#r# engan 4aktu atau !ungk#n
&erke!&ang !en6a# gangguan )ang le* &erat "e/ert# PTSD. Na!un *a"#l
rea!er5 ,D%nnell an Patt#"%n" 92': /enel#t#an ter*aa/ 303 /a"#en
!enun6ukkan &a*4a #agn%"a Gangguan Stre" akut *an)a !e!#l#k# 7al##ta"
/re#kt#- ter&ata" untuk PTSD. Na!un t#ak !ene!ukan &a*4a /engala!anke!&al# /er#"t#4a trau!at#k an ga#ra* le* &a#k /re#kt%r PTSD. ,&at a/at
#gunakan untuk 6angka 4aktu )ang "angat "#ngkat 9"a!/a# e!/at !#nggu:
Se6u!la* /enel#t#an tela* #lakukan untuk !en#la# e-ekt#7#ta" k%n"el#ng an
/"#k%tera/# &ag# %rang%rang engan ASD. Tera/# /er#laku k%gn#t#- )ang
!enaku/ ek"/%"ur an re"truktur#"a"# k%gn#t#- tern)ata e-ekt#- ala! !enega*
PTSD /aa /a"#en )ang ##agn%"#" engan kl#n#" ASD engan *a"#l )ang
+3
-
8/18/2019 CEMAS RN
54/56
"#gn#-#kan /aa 0 &ulan -%ll%4u/. K%!na"# relak"a"#5 re"truktur#"a"# k%gn#t#-5
#!ag#nal ek"/%"ur an 7#7% ek"/%"ur le* unggul untuk !enukung k%n"el#ng.
Pr%gn%"#"
Pr%gn%"#" untuk gangguan #n# "angat &a#k. J#ka &erke!&ang ke gangguan la#n
9a"an)a PTSD:5 t#ngkat ke&er*a"#lan a/at &er7ar#a"# "e"ua# engan "/e"#-#ka"#
)ang ter6a# /aa gangguan.
Ba& III
Penutu/
Gangguan e!a" #&ag# !en6a# &e&era/a g%l%ngan. Gangguan /an#k
!eru/akan gangguan )ang le* "er#ng #6u!/a# an !eru/akan gangguan
)ang #tana# engan "erangan /an#k )ang "/%ntan an t#ak #/erk#rakan5 atau
/er#%e kee!a"an atau ketakutan )ang kuat an relat#- "#ngkat 9a"an)a
kurang ar# "atu ta*un: )ang #"erta# engan ge6ala "%!at#k. Set#a/
gangguan !e!#l#k# et#%/at%gene"#" )ang &er&ea "e/ert# -at%r genet#5
-at%r %l%g#"5 an -at%r /"#k%"%"#al. Penatalak"anaann)a &eru/a "uatu
k%!na"# tera/# -ar!ak%l%g#" an tera/# k%gn#t#- /er#laku5 tera/# /"#k%"%"#al.
Be&era/a g%l%ngan %&at )ang e-ekt#- untuk gangguan e!a" aala* %&at%&at
g%l%ngan5 Tr#"#kl#k an Tetra"#kl#k5 &en%#ae/#ne5 (A,I5 an SSRI. Pa"#en
+'
-
8/18/2019 CEMAS RN
55/56
engan -ung"# /ra!%r )ang &a#k an ura"# ge6ala "#ngkat t#ak #"erta#
e/re"# !e!#l#k# /r%gn%"#" )ang &a#k.
DAFTAR PUSTAKA
1. S)l7#a D. El7#ra5 G#ta)ant# Ha#"ukant%. Buku A6ar P"#k#atr#. Jakarta> FKUI.
21. H8 23+2'1.
2. Ben6a!#n J. Sa%k5 C#rg#n#a A. Sa%k. Buku A6ar P"#k#atr# kl#n#" E#"# 2.
Jakarta> EG5 21. H 8 2332'13. Pan# D#"%rer. A!er#an P")*#atr# A""%#at#%n. D#unu* ar#
*tt/>*ealt*)!#n".%rg(a#nT%/#Pan#D#"%rer.a"/< . 211.
'. (e!%n5 (A. Pan# D#"%rer Treat!ent an D#"%rer. D#unu* ar#
*tt/>e!e##ne.!e"a/e.%!art#le2$13treat!ent.D#ak"e" /aa 2 (aret
211
++
-
8/18/2019 CEMAS RN
56/56
+. R%1'1
1'35 1'.
$. Ga&&ar G, ,&"e""#7e %!/ul"#7e D#"%rer ala! P")*%)na!# P")*#atr)
#n l#n#al Prat#e 3r e A!er#an P")*#atr# Pre"". In. 2823$2'3
. Nutt D et al> An /an# #"%rer an
ag%ra/*%a5 (art#n Dun#t Lt 922:> 00$15 +
. De/arte!en Ke"e*atan RI D#rekt%rat Jenral Pela)anan (e#k. Pe%!an
Pengg%l%ngan an D#agn%"#" Gangguan J#4a # In%ne"#a 9PPDGJ: III913:>
11