"Η οργάνωση της διοίκησης και της άμυνας του Άργους...

Η οργάνωσΗ τΗσ διοικΗσΗσ κάι τΗσ άμυνάσ του Aργουσ | 39

Αγγελική Τζαβάρα

Η οργάνωσΗ τΗσ διοικΗσΗσ κάι τΗσ άμυνάσ του Aργουσ κάτά τΗν πρωτΗ βενετοκράτιά

To 1394 υστερά άπο πεντάετεισ προσπάθειες η βενετία κατάφερε να προσαρτήσει το Άργος στις κτήσεις της άμέσως μετά την κατάκτηση του Άργους η σύγκλητος πήρε μέτρα για την άμυνα και οργάνωσε τη διοίκη-σή του ενας ρέκτορας βρισκόταν ήδη στο Άργος αφού η σύγκλητος στις 4 άυγούστου εξέταζε τις αιτήσεις του σχετικά με την άμεση οργάνωση της άμυνας της περιοχής συγκεκριμένα ζητούσε όπλα και ξυλεία για διάφορες απαραίτητες επιδιορθώσεις1 την ίδια μέρα η σύγκλητος απο-φασίζει την εκλογή ενός διοικητή και καπετάνιου (podestagrave e capitano potestas et capitaneus) άυτός θα παρέμενε στο Άργος για δύο χρόνια και για το χρονικό διάστημα που θα μεσολαβούσε μέχρι την άφιξη του δι-αδόχου του ο μισθός του ήταν 700 δουκάτα τον χρόνο τον μισό του οποίου θα έπαιρνε ήδη πριν από την αναχώρησή του από τη βενετία για τα πρώτα του έξοδα άπό αυτά τα χρήματα θα έπρεπε να πληρώσει την ακολουθία του η οποία θα απαρτιζόταν από ένα νοτάριο δύο βοηθητι-κούς υπαλλήλους ή εταίρους (socii) βενετούς με μισθό 100 υπέρπυρα το χρόνο πέντε υπηρέτες δύο ιπποκόμους και έξι άλογα Η μετάβασή του θα γινόταν με τις βενετικές εμπορικές γαλέρες και τα έξοδα θα επιβάρυ-ναν το κράτος2

1 Μonumenta Peloponnesiaca Documents for the History of the Peloponnese in the 14th and 15th centuries έκδ Julian Chrysostomides Camberley 1995 σ 294 αρ 149

2 Μonumenta Peloponnesiaca σ 293 αρ 149

40 | A γ γ ε Λ ι κ Η τ Ζ ά β ά ρ ά

στις 27 άυγούστου ο δόγης έδωσε εντολή (commissio) στον πρώτο δι-οικητή του Άργους τον Saraceno Dandolo3 βενετό ευγενή δοκιμασμέ-νο στη διοίκηση των αποικιών πρώην βάιλο και καπετάνιο της εύβοι-ας4 με τη συγκεκριμένη εντολή του εμπιστευόταν την πόλη και την περιοχή της όπου θα έπρεπε να κυβερνάει με σύνεση και δικαιοσύνη σύμφωνα με τους θείους νόμους με σεβασμό στα τοπικά έθιμα5 για τη τιμή και το συμφέρον της πατρίδας6 κύριο μέλημά του ήταν η συγκο-μιδή των εσόδων τα οποία θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερα από αυτά που συγκέντρωνε ο πρώην βενετός κύριος του Άργους Pietro Corner για την ενημέρωσή του η μητροπολιτική διοίκηση θα του παρείχε αντί-γραφο των λογαριασμών του Corner καθώς επίσης πληροφορίες για τα έσοδα του δεσπότη τον καιρό που το Άργος ήταν στην κυριαρχία του7 ο νέος διοικητής ήταν υποχρεωμένος να αυξήσει τα έσοδα όσο το δυνα-τό περισσότερο αλλά με laquoλογικό και τίμιοraquo τρόπο χωρίς να επιβαρύνει τους υπηκόους8 Θα έπρεπε να διορίσει ένα διαχειριστή που να έχει τις απαραίτητες γνώσεις για να κρατάει λογαριασμό εσόδων και εξόδων και να γνωρίζει την ελληνική γλώσσα για να τελεί και χρέη διερμηνέα με μισθό 200 υπέρπυρων τον χρόνο9 Θα έπρεπε να γράφει τακτικά στη βε-

3 Μonumenta Peloponnesiaca σσ 306-308 αρ 1564 Θήτευσε ως βάιλος και καπετάνιος της εύβοιας τα έτη 1387-1389 Ch Hopf

Chroniques greacuteco-romanes ineacutedites ou peu connues publieacutees avec notes et tables geacuteneacutealogiques βερολίνο 1873 σ 372

5 Μonumenta Peloponnesiaca σ 306 αρ 156 volumus quod debeas adherere quantum poteris consuetudinibus et ritibus dicte terre

6 Μonumenta Peloponnesiaca όπ regere et gubernare in ratione et iusticia secundum quod tibi videbitur secundum Deum et honorem nostri dominii

7 Μonumenta Peloponnesiaca όπ Avisantes te quod per informationem nobis datam introitus dicte terre debent esse valde maiores eo quod erant tempore viri nobilis ser Petri Cornario de quibus in substantia et in summa fecimus tibi dari copiam ordinate secundum quod exigebatur tempore suprascripto et similiter secundum quod exigebantur per dispotum ut sis de omnibus informatus

8 Μonumenta Peloponnesiaca όπ Et nichilominus informabis nos si esset aliquis modus rationabilis et honestus per quem sine gravamento fidelium nostrorum dicti loci introitus nostri possent modo aliquo augeri

9 Μonumenta Peloponnesiaca σ 307 αρ 156 tu possis reperire deinde unam personam sufficientem que sit massarius et teneat tecum computum ordinate introituum et expensarum terre tibi commisse et qui etiam sciat linguam grecam pro exercendo officum interp(r)etis


νετία αναφέροντας λεπτομερώς τα νέα της κτήσης και κυρίως οικονο-μικά θέματα άπαγορευόταν ρητά να κάνει εμπόριο και να δέχεται δώρα καθώς και να συνάψει γάμο στην περιοχή της δικαιοδοσίας του τόσο αυτός όσο και οι συγγενείς του

τέλος σύμφωνα με απόφαση της 27ης άυγούστου 1394 η οποία συ-μπεριλήφθηκε και στην εντολή του δόγη προς τον διοικητή του Άργους η σύγκλητος αποφάσισε για το περίσσευμα των εσόδων Όπως αναφέ-ρεται στην απόφαση το ΄άργος είχε μια ανθηρή κρατική οικονομία και τα έσοδά του ξεπερνούσαν τα έξοδα δεν συνέβαινε όμως το ίδιο και στο ναύπλιο ο ισολογισμός του οποίου ήταν αρνητικός άποφασίστηκε λοιπόν ότι ο διοικητής του Άργους θα έπρεπε από καιρού εις καιρόν να βοηθά οικονομικά τη διοίκηση του ναυπλίου από το περίσσευμα των εσόδων του10

Όσον αφορά την άμυνα και τη συντήρηση του κάστρου εκλέγονταν δύο καστελλάνοι με μισθό 5 δουκάτων το μήνα ο καθένας οι οποίοι θα έπρεπε να είναι βενετοί επίσης οκτώ βαλλιστάριοι που θα προέρχονταν από τη βενετία την κρήτη11 ή από την περιοχή μεθώνης-κορώνης με μισθό 14 υπέρπυρων τον μήνα και 6 σεργέντες που θα γνώριζαν και την τέχνη της βαλλιστρίδας με μισθό οκτώ υπέρπυρων θα αποτελούσαν τη φρουρά του κάστρου του Άργους Η σύγκλητος είχε πληροφορίες ότι στην αργολική κτήση της βενετίας υπήρχαν πολλοί άντρες που γνώρι-ζαν τον χειρισμό του συγκεκριμένου όπλου γιrsquo αυτό αποφάσισε να στεί-λει 100 βαλλιστρίδες στους διοικητές των περιοχών αυτών με σκοπό να τις προμηθεύσουν σε όσους ενδιαφέρονται να εξασκηθούν στο ρίξιμο με

quando tibi necesse fuerit in iudicio vel aliter possendo ei dare yperpera ducenta in anno ut habeatur persona sufficiens ad predicta

10 Μonumenta Peloponnesiaca σ 304 αρ 154 (απόφαση της συγκλήτου) σ 308 αρ 156 (εντολή στο διοικητή)

11 Όσον αφορά τις υπηρεσίες κρητικών βαλλισταρίων στο Άργος υπάρχει μια μαρτυρία του 1425 ο Zorzi Marcado γιος του Zuane Marcado ζήτησε από τις βενετικές αρχές αποζημίωση για τη ζημία που υπέστη κατά τον αποκλεισμό των στενών θυμίζοντας τις υπηρεσίες που προσέφερε και κυρίως αυτές του πατέρα του ο οποίος υπηρέτησε τη βενετία σε διάφορες αποικίες της αναφέροντας διάφορα μέρη της πελοποννήσου τον βασιλοπόταμο την πάτρα και το Άργος Archivio di Stato di Venezia (στο εξής ASV) Duca di Candia b 1 fasc 11 φ 66r-v


αυτές Θα διοργανώνονταν και αγώνες δύο φορές τον χρόνο τα Χρι-στούγεννα και το πάσχα κατά τους οποίους οι διοικητές θα μπορούσαν να ξοδέψουν 20 δουκάτα ο καθένας12

Η οικονομική κατάσταση του Άργους το 1394 ήταν ιδιαίτερα ανθηρή όπως ήδη αναφέρθηκε αφού στην εντολή που έλαβε ο πρώτος διοικη-τής της περιοχής αναφερόταν ότι τα έσοδα ήταν κατά πολύ μεγαλύτερα από τα έξοδα το 1396 ο διοικητής του ναυπλίου έγραψε σε αυτόν του Άργους ζητώντας του οικονομική ενίσχυση για την πληρωμή των μι-σθωτών του πρώτου ο Dandolo όμως του απάντησε να μην περιμένει τίποτα επί των ημερών του ίσως γιατί η περιοχή του Άργους αντιμετώ-πιζε αυξημένα έξοδα εξαιτίας των επιδρομών που δέχτηκε το 1395 από τον κόμη της κεφαλονιάς Carlo Tocco οι καταστροφές που προκάλεσε ο τελευταίος στην πεδιάδα του Άργους ανέρχονταν γύρω στα 5000 δου-κάτα ποσό το οποίο θα πλήρωνε ως αποζημίωση όπως υποσχέθηκε τον μάρτιο του 139613 Ίσως όμως και να αρνήθηκε την παροχή βοήθειας επειδή τον άύγουστο του 1396 τελείωνε η θητεία του και τη θέση του πήρε ο Nicolograve Bredani Έτσι η σύγκλητος υποχρέωσε τον νέο διοικητή του Άργους να στείλει στο ναύπλιο 4000 υπέρπυρα σε torneselli14 σε κάθε αποστολή και επιστροφή ενός αξιωματούχου στο Άργος παρουσι-αζόταν το ίδιο πρόβλημα δηλαδή η μεταφορά του από τη μεθώνη στο ναύπλιο με καράβι και στη συνέχεια από το ναύπλιο στη μεθώνη για παράδειγμα ο Saraceno Dandolo στην επιστροφή του στη βενετία δεν έβρισκε κάποιο τρόπο να φτάσει μέχρι τη μεθώνη απrsquo όπου θα ήταν εύ-κολο να βρει καράβι που να τον μεταφέρει στη βενετία Ζήτησε λοιπόν και πέτυχε να πάει μέχρι τη μεθώνη με τη γαλέρα που θα μετέφερε τους συνδίκους15 την ίδια χρονιά παρόμοιο πρόβλημα παρουσιάστηκε και με την αποστολή του διαδόχου του Dandolo Nicolograve Bredani16 ο τελευταί-ος μπορούσε να διαθέσει τα 150 δουκάτα που είχαν δοθεί στον προκάτο-χό του για την κατοικία του ως διοικητή του Άργους αφού θα πήγαινε

12 Μonumenta Peloponnesiaca σ 296 αρ 15013 Μonumenta Peloponnesiaca σσ 369-370 αρ 184 σσ 371-372 αρ 18514 ASV Senato Misti reg 43 φ 137v (22 ιουνίου 1396)15 ASV Senato Misti reg 43 φ 143r (20 ιουλίου 1396)16 Όπ φ 147v (22 άυγούστου 1396)


στην περιοχή συνοδευόμενος από τη σύζυγό του ο Dandolo ο οποίος πήγε στο Άργος χωρίς την οικογένειά του δεν έκανε χρήση του ποσού αυτού ή τουλάχιστον ξόδεψε ελάχιστα χρήματα για την κατοικία του17 Όσον αφορά τις οχυρώσεις φαίνεται πως το κάστρο όπως το παρέδωσε ο πρώτος διοικητής στον διάδοχό του τουλάχιστον μέχρι το 1397 ήταν σε πολύ καλή κατάσταση18

Η τύχη του Άργους άλλαξε όμως ριζικά με την τουρκική επιδρομή του 139719 στις 3 ιουνίου όπως θα θυμηθούν οι κάτοικοι του Άργους 53 χρόνια αργότερα οι τούρκοι κατέλαβαν την πόλη έκαψαν τα πάντα στο πέρασμά τους και οδήγησαν πάρα πολλούς κατοίκους της περιοχής στη σκλαβιάmiddot μιλούν ίσως με κάποια υπερβολή για 14000 άτομα20 Ένας από αυτούς ο μιχάλης μουρμούρης κατάφερε να ελευθερωθεί πολλά χρόνια αργότερα ίσως το 1425 όπως φαίνεται από μία grazia που του παραχώρησε το βενετικό κράτος21 Η επιδρομή έδωσε καίριο χτύπημα στο αποικιακό γόητρο της βενετίας αφού το γεγονός έλαβε χώρα μόλις τρία χρόνια μετά την απόκτηση του Άργους και ένα χρόνο μετά τη βε-νετική πρεσβεία στον μπαγιαζίτ κατά την οποία είχε ζητηθεί από τον σουλτάνο να σεβαστεί τις αργολικές κτήσεις της βενετίας22 το χειρότερο χτύπημα για τη γαληνοτάτη ήταν η συμπεριφορά των αξιωματούχων του Άργους οι οποίοι το 1398 δικάστηκαν και καταδικάστηκαν για τον

17 Όπ φ 143v (8 άυγούστου 1396)18 βλ παρακάτω19 για την τουρκική επιδρομή του 1397 βλ ενδεικτικά την αναφορά των βραχέων

Χρονικών στο γεγονός P Schreiner Die byzantinschen Kleinchroniken τ 1 Einleitung und Text βιέννη 1975 σσ 233 245 287 292 321 (βλ και τ 2 Historischer Kommentar βιέννη 1977 σσ 360-361)middot Monumenta Peloponnesiaca σσ 393-395 αρ 198 όπου η σύγκλητος συζητά πάνω στις επιστολές που έστειλαν στην βενετία διάφοροι αξιωματούχοι αφού έμαθαν τα νέα για την κατάληψη του Άργους βλ επίσης παρακάτω σημ 23

20 ASV Senato Mar reg 4 φφ 77v-78v για την πρεσβεία των άργείων του 1451 βλ παρακάτω βλ και Monumenta Peloponnesiaca σ 392 αρ 197

21 Acta Albaniae Veneta saeculorum XIV et XV έκδ J Valentini τ ιι17 παλέρμο-μόναχο 1973 σ 72 αρ 3022bis iam tot annis in captione et ruina loci Argos fuit captus a Teucris et ductus et retentus iamdiu pro servo περίληψη ν Iorga laquoNotes et extraits pour servir agrave lrsquohistoire des croisades au XVe siegravecleraquo Revue de lrsquoOrient latin 4 (1896) 316

22 ASV Senato Misti reg 43 φφ 107v-109r βλ F Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat de Venise concernant la Romanie τ 1 1329-1399 παρίσι ndash Χάγη 1958 σσ 210-211 αρ 896


ρόλο που έπαιξαν σε αυτό το τραγικό γεγονός οι πληροφορίες που μας παρέχουν τα πρακτικά της δίκης των αξιωματούχων σχετικά με αυτούς και τα αξιώματά τους επιβεβαιώνουν σε γενικές γραμμές τα δεδομένα που προέρχονται από τις αποφάσεις της συγκλήτου και από την εντολή του δόγη προς τον πρώτο βενετό διοικητή του Άργους ο Nicolograve Bredani ο δεύτερος διοικητής βρισκόταν στο Άργος με την οικογένειά του δη-λαδή με τη σύζυγό του όπως προαναφέρθηκε και με τα παιδιά του την οποία έστειλε στο ναύπλιο όταν κατάλαβε ότι πλησίαζαν τα τουρκικά στρατεύματα Φαίνεται πως και άλλοι αξιωματούχοι είχαν μαζί τους τις οικογένειές τους όπως ο Antonio de Bracio οι ανώτεροι αξιωματούχοι διορίζονται από τη βενετία και ήταν συνήθως βενετοί ή και άλλοι Λα-τίνοι από ιταλικές περιοχές ή από τις βενετικές κτήσεις άυτοί ήταν ο Antonio de Bracio και ο Zanino Belenzer βοηθητικοί διοικητικοί υπάλ-ληλοι (socii) ο γραμματέας ottobono από την Mantova και οι καστελ-λάνοι του κάστρου του Άργους Andrea Vendramo από την κορώνη και Marco della Fontana οι κατώτεροι υπάλληλοι και οι μισθωτοί στρατιώ-τες διορίζονταν από τον διοικητή και μπορούσαν να είναι και Έλληνες όπως ο ταμίας και διερμηνέας σταμάτης άντωνίου ενώ στα πρακτικά αναφέρεται και ένας γερμανός στρατιώτης ο Spaulino23

Ίσως το σκάνδαλο του Bredani και των αξιωματούχων του ή η συ-νεχής αναζήτηση τρόπων για τη μείωση των εξόδων στο stato da mar οδήγησαν τη βενετία στη απόφαση να παύσει τη θέση του διοικητή του Άργους όταν η πόλη λίγο αργότερα επιστρέφει στα χέρια της με απόφα-ση της συγκλήτου στις 18 ιουλίου 1399 θα διορίζεται ένας μόνο διοικη-τής για όλη την αργολική κτήση της βενετίας με τον τίτλο του διοικητή και καπετάνιου του ναυπλίου (potestas et capitaneus Neapolis Romanie)24 το 1442 επανεκλέγεται αυτόνομος διοικητής για το Άργος25

23 ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36451 φφ 83r-84v (12 νοεμβρίου 1398) 93v το κείμενο δημοσιεύεται και σχολιάζεται στον παρόντα τόμο από τον Guillaume Saint-Guillain laquoAbus de pouvoir ou gouvernance de proximiteacute Administrateurs veacutenitiens et administreacutes agrave travers lrsquoexemple de la prise drsquoArgos par les ottomans en 1397raquo σσ 81-119 κυρίως 110-112

24 ASV Senato Misti reg 44 φ 116r Η rubrica της απόφασης της συγκλήτου δημοσιεύεται και σχολιάζεται από τον P Topping laquoArgos and Nauplia in the rubrics of the Senato Misti (1389-1413)raquo Θησαυρίσματα 20 (1990) 176 181

25 βλ παρακάτω


οι αρχειακές πηγές σχετικά με το Άργος είναι περιορισμένες για την περίοδο από το 1399 έως το 1442 Η βενετία συνεχίζει να ενδιαφέρεται για την άμυνα της πόλης και στέλνει όπλα και υλικά για επιδιορθώσεις στο τείχος του κάστρου όπως για παράδειγμα πληροφορούμαστε από απόφα-ση της συγκλήτου στις 19 άπριλίου 140126 για τα αξιώματα που απομέ-νουν στο Άργος έχουμε έμμεσες πληροφορίες στη διαθήκη του μανόλη μουρμούρη μέλους μιας από τις πιο επιφανείς οικογένειες του ναυπλί-ου που συντάχθηκε στη βενετία στις 4 Φεβρουαρίου 1423 αναφέρεται ένας καπετάνιος του Άργους πρόκειται για τον Fiorino di Nasin ο οποίος ήταν παντρεμένος με την κόρη του μανόλη ο πεθερός του τον ονομάζει εκτελεστή της διαθήκης του μαζί με τον αδελφό του νικολάκη και τον γιο του μιχάλη27 μερικές άλλες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε από τη δίκη εναντίον του διοικητή του ναυπλίου Bernardo da Mosto ο οποίος κατηγορήθηκε για διαφθορά και αυθαιρεσίες σε όλη την αργολι-κή επικράτεια28 ο Da Mosto διοικητής στην άργολίδα από το 1426 ώς το 1428 χρησιμοποιούσε πολλές παράνομες μεθόδους για να πολλαπλασι-άζει το εισόδημά του μία από αυτές ήταν να αλλάζει ή να διώχνει από διάφορες θέσεις τους έμμισθους στρατιώτες των κάστρων οι οποίοι για να μη χάσουν τη θέση τους του έδιναν χρήματα ή δώρα κουκουλάρικα (είδος μεταξωτού υφάσματος) χαλιά ή άλλα όπως αναφέρεται στα πρα-κτικά της δίκης29 Όσον αφορά το αξίωμα του καστελλάνου στο κάστρο του Άργους διόρισε στη θέση τον γαμπρό του Nicolograve Calandrino (ή Nicolograve dalla Moneda) μετά το θάνατο του προηγούμενου καστελλάνου ο νικο-

26 C N Sathas Documents ineacutedits relatifs agrave lrsquohistoire de la Gregravece au Moyen Acircge τ 2 παρίσι 1882 σ 20 αρ 238 Η rubrica της απόφασης της συγκλήτου δημοσιεύεται και σχολιάζεται από τον Topping laquoArgos and Naupliaraquo 176 182

27 άngeliki Tzavara laquoDevozione violenza e uva passa Le famiglie di Murmuris e Catello nella Nauplion del XV secoloraquo I Greci durante la venetocrazia Uomini spazio idee (XIII-XVIII sec) Atti del Convegno Internazionale di Studi Venezia 3-7 dicembre 2007 επιμ Chryssa Maltezou - Angeliki Tzavara - Despina Vlassi βενετία 2009 σσ 543-544 το κείμενο της διαθήκης εκδίδεται όπ στις σσ 551-553

28 τις κατηγορίες εναντίον του Bernardo da Mosto κίνησαν οι Avogadori di Comun (ASV Avogaria di Comun Raspe reg 3648 φφ 59v-60v) αλλά και οι Ufficiali alle Rason Vecchie (ASV Rason Vecchie reg 24 φφ 63v-65r)

29 τα κείμενα σχετικά με τις ατασθαλίες του Da Mosto θα δημοσιευτούν και θα σχολιαστούν σε προσεχή μελέτη


λό προσέλαβε τότε κάποιον τοdorin από τη μεθώνη με τη συμφωνία ότι αυτός θα έπαιρνε ότι μπορούσε από δωροδοκίες ενώ ο νόμιμος μισθός του θα δινόταν στον νικολό ο καταλανός Guielmo Safivida έδωσε στον Da Mosto 25 δουκάτα για να τον προσλάβει ως δεύτερο καστελλάνο του Άργους ενώ στον γαμπρό του διοικητή τον άλλο καστελλάνο θα έπρεπε να δώσει 30 πήχεις κουκουλάρικων και 25 υπέρπυρα για να μπορέσει να πάρει τη θέση του στο Άργος επίσης ο μανόλης καματερός μισθωτός στρατιώτης στο Άργος όταν έμαθε ότι ήταν κενή η θέση του καστελλάνου του κιβερίου πήγε στον διοικητή και του πρότεινε να του δώσει 6 δουκάτα για τη θέση όμως αυτός τα θεώρησε λίγα την επόμενη μέρα ο καματερός επέστρεψε με 10 δουκάτα και τότε έγινε καστελλάνος άπό τη δίκη μα-θαίνουμε ότι διατηρήθηκαν οι θέσεις δύο καστελλάνων και μια φρουρά μισθωτών στρατιωτών και ότι οι καστελλάνοι προσλαμβάνονταν από τον διοικητή ενώ οι ίδιοι μπορούσαν να προσλάβουν άλλους μισθωτούς

το 1442 ο Giovanni Soranzo εκλέχθηκε νέος διοικητής του Άργους (rector)30 το 1443 δεν είχε βρεθεί ακόμη κατοικία για τον νέο διοικητή του Άργους και γιrsquo αυτό τον λόγο θα έπρεπε να επιταχθεί μία κατάλλη-λη για το αξίωμά του το ενοίκιο θα πληρωνόταν από τα χρήματα του ταμείου (camera) του ναυπλίου31 Η αλλαγή διοικητικής πολιτικής της βενετίας στην άργολίδα δεν άρεσε ιδιαίτερα στους κατοίκους του ναυ-πλίου οι οποίοι προσπάθησαν να πείσουν τις βενετικές αρχές να την αλλάξουν Tο 1445 μία πρεσβεία ναυπλιωτών ζήτησε μεταξύ άλλων από τη βενετία εκ μέρους της ναυπλιακής κοινότητας να καταργήσει τόσο τους νέους φόρους που επέβαλλε για την επισκευή των τειχών όσο και τα νέα αξιώματα που καθιέρωσε στην περιοχή προκειμένου τα χρή-ματα που θα εξοικονομούνταν από τους μισθούς τους να χρησιμοποι-ηθούν για τις απαραίτητες εργασίες τελικά κατάφεραν να πείσουν τη σύγκλητο να καταργήσει πολλές θέσεις μεταξύ των οποίων και εκείνη του καστελλάνου του Άργους αφού ο καπετάνιος σύμφωνα με το κεί-μενο της απόφασης επαρκούσε32 Ένα χρόνο αργότερα στις 27 μαΐου

30 Chroniques greacuteco-romanes p 38331 ASV Maggior Consiglio Ursa φ 141r βλ F Thiriet Deacutelibeacuterations des assembleacutees

veacutenitiennes concernant la Romanie τ 2 1364-1463 παρίσι ndash Χάγη 1971 σ 176 αρ 139532 Documents ineacutedits σσ 187-191


1446 ο διοικητής του ναυπλίου Benedetto Contarini έγραψε στη σύ-γκλητο για να εκφράσει την έκπληξή του και τη δυσαρέσκειά του για τη συγκεκριμένη απόφαση ενώ πληροφόρησε τη βενετία ότι τα αξιώματα που κατήργησε ήταν απαραίτητα και ότι οι απεσταλμένοι ήταν ψεύτικοι δεν αντιπροσώπευαν δηλαδή την κοινότητα του ναυπλίου και ότι ήταν Έλληνες που ήθελαν να καταργηθούν αξιώματα που κατείχαν οι Λατί-νοι33 σε αυτές τις παρατηρήσεις η σύγκλητος απάντησε ότι θα έπρεπε να τιμωρηθούν αυστηρά οι ένοχοι34 το τι ακολούθησε στο ναύπλιο μετά από αυτή την απόφαση δεν το ξέρουμε με ακρίβεια μπορούμε όμως να υποθέσουμε στις 13 άυγούστου 1446 ο διοικητής του ναυπλίου35 κα-ταδίκασε σε εξορία και υποχρεωτική καταβολή χρηματικής ποινής τους ιωάννη κατέλλο36 Giovanni Anseleto37 ναταλίνο μουρμούρη38 και άλ-

33 ο Thiriet αναφέρεται στην πρεσβεία σαν κατάχρηση από τους υπηκόους των δικαιωμάτων τους δίνοντας μεγάλη σημασία στο σχόλιο του διοικητή ότι πρόκειται για έλληνες πρέσβεις F Thiriet La Romanie veacutenitienne au Moyen Acircge Le deacuteveloppement et lrsquoexploitation du domaine colonial veacutenitien (XIIe-XVe siegravecles) παρίσι 1959 σ 401

34 ASV Senato Mar reg 2 φ 146r βλ Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat σσ 131-132 αρ 2717

35 πρόκειται για τον Benedetto Contarini του ποτέ Luca διοικητή του ναυπλίου από το 1444 έως το 1446 ο οποίος βρισκόταν ακόμη στη θέση του την ημερομηνία της απόφασης περιμένοντας τον διάδοχό του Stefano Erizzo η εκλογή του οποίου έγινε στις 17 ιουλίου 1446 βλ Chroniques greacuteco-romanes σ 383

36 για τη σημαντική οικογένεια κατέλλο του ναυπλίου βλ Angeliki Tzavara laquoDevozione violenza e uva passaraquo σσ 543-547 553 (πρόταση για γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας) ο ιωάννης όνομα πολύ κοινό στην οικογένεια κατέλλο θα πρέπει να ήταν γιος του άπορίκου ή άπορίτου ο οποίος έγινε ταμίας του ναυπλίου μετά τον θάνατο του ομώνυμού του εξαδέλφου που κατείχε τη θέση αυτή

37 Ίσως συγγενής του Nicolograve Anseleto ο οποίος το 1417 κατάφερε να αποκτήσει την αναγνώριση των ιδιοκτησιών που του παραχώρησε η μαρία σύζυγος του νικόλα κουνέα από το ναύπλιο άυτές φαίνεται ότι βρίσκονταν στην περιοχή του Άργους αφού είχαν καταγραφεί στα βιβλία των πρώτων διοικητών του Άργους Monumenta Peloponnesiaca σ 588 αρ 315

38 για την οικογένεια μουρμούρη μια από τις σπουδαιότερες οικογένειες της πόλης ελληνικής καταγωγής βλ Tzavara laquoDevozione violenza e uva passaraquo σσ 543-547 553 (πρόταση για το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας) ο ναταλίνο ήταν ο νεότερος γιος του μανόλη ο αδελφός του μιχάλης ήταν νυμφευμένος με μια κόρη του Λέοντα κατέλλο θείου του ιωάννη που προαναφέρθηκε ενώ η αδελφή του ήταν παντρεμένη με τον καπετάνιο του Άργους Fiorino de Nasin όπ


λους τέσσερις ναυπλιώτες οι οποίοι δεν αναφέρονται στο κείμενο προ-φανώς πρόκειται για τους ψεύτικους απεσταλμένους του 1445 το 1448 όμως οι Avogadori di Comun ακύρωσαν την καταδικαστική απόφαση με τη δικαιολογία ότι η ποινή ήταν ιδιαίτερα αυστηρή39

μερικά χρόνια αργότερα δύο νέες πρεσβείες παρουσιάζονται στη βε-νετία μία της κοινότητας του Άργους και μίας άλλης αυτής του ναυ-πλίου40 στις 26 ιουλίου 1451 το κολλέγιο με άδεια της συγκλήτου (in Collegio ex auctoritate Consilii rogatorum) καλείται να απαντήσει στα αι-τήματα που έθεσαν οι δύο πρεσβείες Η πρώτη έφτασε μετά από πολλές περιπέτειες στη βενετία σύμφωνα με την περιγραφή των άργείων η laquoκεφαλήraquo (διοικητής) του μουχλίου ο δημήτρης Λάσκαρης πήγε για κυνήγι κοντά στο κάστρο του κιβερίου μάλλον γνωρίζοντας (ίσως από κάποιους ναυπλιώτες που κυνηγούσαν μαζί του) ότι θα περνούσε από εκεί η πρεσβεία των άργείων που θα πήγαινε στη βενετία Άνθρωποί του λήστεψαν και χτύπησαν τα μέλη της αποστολής ενώ κάποιοι άλ-λοι πήγαν και έκοψαν το σχοινί με το οποίο γίνονταν οι εκτελέσεις υβρίζοντας τον ρέκτορα41 ο τελευταίος αφού ειδοποιήθηκε από έναν απεσταλμένο του Λάσκαρη έστειλε έναν νεαρό για να δει τι απέγιναν οι πρέσβεις αλλά και αυτός κρατήθηκε του αφαιρέθηκε το άλογο και στο τέλος αναγκάστηκε να γυρίσει στο Άργος πεζός παρόλα αυτά οι απε-σταλμένοι των άργείων στην βενετία αφού εξέθεσαν την κατάσταση ζήτησαν κάποια μέτρα που θα βοηθούσαν στην καλυτέρευσή της42 Zή-

39 ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36492 φ 61r (έκδοση εγγράφου στο παράρτημα έγγρ 1)

40 τα αιτήματα των δύο πρεσβειών καταγράφονται μαζί με τις απαντήσεις στο τέταρτο κατάστιχο του ASV Senato Mar reg 4 φφ 77v-78v 78v-80v υπάρχουν μερικές εκδόσεις των εγγράφων αυτών στη σειρά Acta Albaniae Veneta όπου δημοσιεύονται μόνο τα capitula που αφορούν τους άλβανούς και αυτά με πληθώρα λαθών στο παράρτημα του παρόντος άρθρου δημοσιεύονται τα κείμενα ολόκληρα και διορθωμένα υπάρχουν σχετικές περιλήψεις από τους F Thiriet και N Iorga βλ παρακάτω

41 πρόκειται μάλλον για τον Nicolograve Valier 42 ASV Senato Mar reg 4 φφ 77v-78v (έκδοση εγγράφου στο παράρτημα έγγρ

2) μερική έκδοση με πολλά λάθη των αιτημάτων που αφορούν τους άλβανούς Acta Albaniae Veneta τ ιιι21 παλέρμο-μόναχο 1975 σσ 73-76 αρ 5720 και Monumenta Peloponnesiaca σ 392 αρ 197 βλ F Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 1431-1463 παρίσι ndash Χάγη 1961 σσ 168-169 αρ 2865 και N Iorga laquoNotes et extraits pour servir


τησαν από τις βενετικές αρχές να υποχρεώσουν τους κληρονόμους του Zorzi Corner τέως ταμία (camerlengo) της περιοχής να τους παραδώ-σουν τα έγγραφα τα οποία ήταν σχετικά με τα προνόμια των κατοίκων του Άργους Η γραμματεία του ναυπλίου είχε αρνηθεί να τους δώσει αντίγραφα ο Corner ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Pietro da Canal στη θέση είχε πάρει στα χέρια του τα σχετικά έγγραφα μετά την ολοκλήρω-ση της θητείας του προκατόχου του Όταν πέθανε άφησε ένα μπαούλο με τα πράγματά του που μεταφέρθηκε στη βενετία οι απεσταλμένοι των άργείων πίστευαν ότι εκεί βρίσκονταν τα έγγραφα των προνομίων τους τελικά αποφασίστηκε ότι η γραμματεία του ναυπλίου ήταν υποχρεωμέ-νη να παραδώσει τα αντίγραφα που ζητούσαν οι άργείοι43 τα περισσότε-ρα όμως αιτήματα αφορούσαν θέματα σχετικά με την ιδιοκτησία της γης κύρια πηγή εσόδων των κατοίκων του Άργους Ζήτησαν επίσης να αγο-ράσουν 5-6000 βέλη για την άμυνα της πόλης δίνοντας ως αντάλλαγμα σιτάρι και όχι χρήματα44 επίσης για την άμυνα της πόλης ζήτησαν από τις αρχές να δοθεί η γη που όπως δήλωσαν είχε άλλοτε παραχωρηθεί από τους ρέκτορες σε δεκαπέντε περίπου ένοπλους άνδρες σαν μισθό για να προστατεύουν την πόλη από τους άλβανούς Η καλλιέργεια των συ-γκεκριμένων αγροτεμαχίων υπολογιζόταν ότι θα έδινε κέρδος δύο δου-κάτων το αίτημα έγινε δεκτό με τον όρο ότι αυτοί οι ένοπλοι άνδρες θα έμπαιναν στην υπηρεσία του ρέκτορα με τα δικά τους όπλα και άλογα και θα λάμβαναν διαταγές από αυτόν45 τέλος η πρεσβεία των άργείων ζήτησε από τη βενετία να παραμείνει στη θέση του ο τότε ρέκτορας του Άργους46 για άλλα δύο χρόνια προκειμένου να ολοκληρώσει το έργο του δηλαδή την καταγραφή των ιδιοκτησιών γης και άλλων αγαθών

agrave lrsquohistoire des croisades au XVe siegravecleraquo Revue de lrsquoOrient latin 8 (1900-1901) 79 για την πρεσβεία των άργείων βλ άναστασία παπαδία-Λάλα Ο θεσμός των αστικών κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο κατά την περίοδο της βενετοκρατίας (13ος-18ος αι) Μία συνθετική προσέγγιση βενετία 20082 σσ 179-180 εδώ δεν θα αναφερθούμε σε όλα τα αιτήματα αλλά μόνο σε εκείνα που σχετίζονται με τη διοίκηση την άμυνα και τις σχέσεις του Άργους με το ναύπλιο

43 Όπ capitulum 144 Όπ capitulum 845 Όπ capitulum 446 στο ρέκτορα του Άργους θα επανέλθουμε παρακάτω


στην περιοχή από άργείους και ναυπλιώτες οι τελευταίοι όμως δεν παρουσιάστηκαν στο Άργος47

την ίδια ημέρα δηλαδή στις 26 ιουλίου 1451 δόθηκαν απαντήσεις και στην πρεσβεία των ναυπλιωτών48 τα μισά και τα πιο σημαντικά από τα αιτήματά τους αφορούσαν το Άργος άξιοσημείωτη είναι η ομοιότητα του κειμένου του πρώτου αιτήματος που αφορά τους αξιωματούχους του Άργους με αυτό της πρεσβείας του 1445 πρώτα υπενθύμισαν στις βενετικές αρχές ότι είχαν υποσχεθεί να τηρήσουν τις συνήθειες του τό-που τους και τα προνόμιά τους σύμφωνα με τους ναυπλιώτες μια από τις υποσχέσεις ήταν ότι εάν θα υπέβαλλαν νέους φόρους αυτοί θα ήταν αποκλειστικά για τον μισθό του διοικητή τους της φρουράς της πόλης τους για τους μισθούς των υπαλλήλων καθώς και για τα έξοδα συντή-ρησης της γαλέρας του ναυπλίου και των τειχών αλλά όχι για μισθούς νέων αξιωματούχων επειτα αφού περιέγραψαν τη δραματική κατάστα-ση των τειχών του ναυπλίου και το φόβο τους να ζουν σε μια πόλη ανο-χύρωτη επανήλθαν στο θέμα των αξιωματούχων Ζήτησαν και πάλι την κατάργηση των θέσεων του διοικητή του Άργους καθώς και του ταμία και των καστελλάνων γιατί ήθελαν με την εξοικονόμηση των μισθών των αξιωματούχων του Άργους να επιδιορθωθούν τα τείχη της πόλης τους άυτή τη φορά η σύγκλητος δεν κατήργησε κανένα αξίωμα όπως έκανε το 1445 αλλά πρότεινε άλλες πηγές για τα απαραίτητα ποσά όπως για παράδειγμα τη συμμετοχή των πολιτών του ναυπλίου στα έξοδα για τη συντήρηση των τειχών την κράτηση ενός ποσού τον χρόνο από τον μισθό των αξιωματούχων (δηλ δύο υπέρπυρα για κάθε δέκα υπέρπυρα μισθού) για το σκοπό αυτό καθώς και το μισό από τα ποσά των προστί-μων που επιβάλλονταν από τις καταδικαστικές αποφάσεις49

την εποχή των δύο πρεσβειών δηλαδή τον ιούλιο του 1451 διοι-κητής του Άργους ήταν ο Nicolograve Valier50 πρέπει να υποθέσουμε ότι ο

47 Όπ capitulum 748 ASV Senato Mar reg 4 φφ 78v-80v (έκδοση εγγράφου στο παράρτημα αρ 3)middot

βλ μερική έκδοση με πολλά λάθη των αιτημάτων που αφορούν τους άλβανούς στο Acta Albaniae Veneta σσ 76-78 αρ 5721 βλ επίσης περιλήψεις των Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 σσ 169-170 αρ 2866 και Iorga Notes et extraits 79

49 Όπ capitulum 150 Φαίνεται ότι ο Nicolograve Valier αντικατέστησε προσωρινά τον προηγούμενο


Valier υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος στην οργάνωση της διαχείρισης της περιοχής του Άργους γεγονός που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των ναυπλιωτών πολιτών Έτσι δήλωναν με αγανάκτηση ότι ο διοικη-τής ήθελε να χωρίσει τις δύο περιοχές του Άργους και του ναυπλίου κάτι που δεν είχε προηγούμενο γιατί οι δύο περιοχές κατά τους πρέ-σβεις ήταν πάντα ενωμένες με μια διοίκηση και ένα ταμείο δηλαδή στο ναύπλιο Ξεχνούσαν ή παρέλειπαν όμως να αναφέρουν ότι η βενετική κυριαρχία στην άργολίδα δεν ξεκίνησε την ίδια περίοδο και ότι είχε από την αρχή ξεχωριστή διοικητική οργάνωση και μόνο αργότερα μετά την πτώση του Άργους στους τούρκους το 1397 οι δύο περιοχές ενώθηκαν κάτω από ένα διοικητή άπό το συγκεκριμένο αίτημα φαίνεται ότι αυτό που έκανε ο διοικητής ήταν να βρει έσοδα για το ταμείο του Άργους οι ναυπλιώτες δήλωναν ότι το Άργος δεν ήταν παρά ένα χωριό στο οποίο ζοῦσαν αγρότες και ξένοι και όχι πολίτες και laquoκαλός λαόςraquo όπως στο ναύπλιο και κατά συνέπεια τα έσοδα του Άργους τους ανήκαν επί-σης ο διοικητής του Άργους δεν άφηνε τους ναυπλιώτες να πάρουν τα έσοδά τους από τα φέουδα που είχαν στην κατοχή τους στην περιοχή γιατί θα έπρεπε να κατοικούν στην πόλη του Άργους τέλος αμφισβη-τούσαν το δικαίωμα του διοικητή του Άργους στην απόδοση δικαιοσύ-νης συγκεκριμένα ζητούσαν να μην μπορεί ο ρέκτορας του Άργους να δικάζει ποινικές υποθέσεις χωρίς την συγκατάθεση των ναυπλιακών αρχών ενώ για τις αστικές υποθέσεις να μπορούν να ασκούν έφεση στο ναύπλιο το αίτημα έκλεινε με την απειλή ότι laquoδιαφορετικά συντρέχει ο εμφανής κίνδυνος να χωριστούν σε δύο μέρη το Άργος με το ναύπλι-οraquo51 άκόμη σχετικά με τις καταδίκες σε εξορία οι ναυπλιώτες ζήτησαν

διοικητή του Άργους Pellegrino Venier ο οποίος πρέπει να πέθανε το 1450 κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν γνωρίζουμε με ποια διαδικασία ο Valier βρέθηκε στη θέση σημειώνουμε όμως ότι στο έγγραφο 3 (βλ παράρτημα) οι πρέσβεις των ναυπλιωτών αναφέρονται σε αυτόν ως questo zentilhomo chrsquoe al presente contra el voler de la vostra serenita et contra le nostre usanze και στο έγγραφο 4 (ένα χρόνο αργότερα) ως vicerector ο νέος διοικητής εκλέχθηκε στις 11 ιουλίου 1451 (βλ παράρτημα) αλλά ο Nicolograve Valier ήταν ακόμη διοικητής την 1η νοεμβρίου 1451 αφού εξέδωσε καταδικαστική απόφαση εναντίον του Θεοτόκη καροπολίτη (Caropoliti) η οποία όμως καταργήθηκε στις 6 άπριλίου 1457 ASV Avogadori di Comun Raspe reg 36502 φ 86r-v

51 Όπ capitulum 2


από τη βενετία να ισχύουν και για τις δύο περιοχές δηλαδή του Άργους και του ναυπλίου γιατί οι εξόριστοι από τη μία πόλη πήγαιναν και κα-τοικούσαν στην άλλη με αποτέλεσμα να συνεχίζουν την εγκληματική τους δραστηριότητα στις βενετοκρατούμενες περιοχές της άργολίδας Tο αίτημα έγινε αμέσως δεκτό52 Θυμίζουμε την ιστορία ενός Έλληνα ή του-λάχιστον ελληνόφωνου ναυπλιώτη ο οποίος σε στίχους διηγήθηκε τη δικαστική περιπέτειά του το 1451 έγραφε ότι είχε καταδικαστεί σε εξο-ρία από το ναύπλιο για φόνο τον οποίο όπως ισχυρίζεται δεν έπραξε και στη συνέχεια βρήκε καταφύγιο στο Άργος53 άκόμη οι απεσταλμένοι των ναυπλιωτών ζήτησαν από τη βενετία να απαγορεύσει στον διοικη-τή του Άργους να προσφέρει φιλοξενία στον δεσπότη και στους ευγενείς του δεσποτάτου του μορέως δηλαδή τρόφιμα για τα άλογα και τροφή για τους ίδιους με τη δικαιολογία ότι αυτό έβλαπτε τους φτωχούς άρ-γείους Η σύγκλητος όμως το απέρριψε54 τέλος επιθυμούσαν να ζητηθεί ειδικός φόρος για τη βοσκή από τους Έλληνες και τους άλβανούς που ξεχειμώνιαζαν στις αργολικές περιοχές που ανήκαν στη βενετία φόρο τον οποίο έδιναν στις αρχές του δεσποτάτου και όχι στις βενετικές για το θέμα αυτό η βενετία θα έγραφε στον δεσπότη55

το 1451 διοικητής του ναυπλίου ήταν ο Luca Bocassio επί των ημε-ρών του ο ιωάννης κατέλλο και άλλοι που δεν αναφέρονται στο κεί-μενο της απόφασης καταδικάστηκαν με την κατηγορία ότι παρουσιά-στηκαν στη βενετία σαν απεσταλμένοι της κοινότητας των ναυπλιωτών αλλά αυτό δεν ήταν αλήθεια Η καταδικαστική αυτή απόφαση καταργή-θηκε από τους Avogadori di Comun πέντε χρόνια μετά την πρεσβεία56

το 1452 δηλαδή ένα χρόνο μετά από την προηγούμενη πρεσβεία εμ-φανίζεται στη βενετία ο γεώργιος κουμάρης (Georgius Cumari) με συστα-τική επιστολή του διοικητή του ναυπλίου για να εκπροσωπήσει την κοι-

52 Όπ capitulum 653 γ ά Χώρας laquoΆγνωστο αυτοβιογραφικό στιχούργημα από ναυπλιώτη για τα

δεινοπαθήματά του στο ναύπλιο και στο Άργος (1451)raquo Ναυπλιακά Ανάλεκτα 3 (1998) 348-363

54 βλ σημ 44 capitulum 1055 Όπ capitulum 1156 ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36502 φ 69r-v (έκδοση εγγράφου στο

παράρτημα έγγρ 5)


νότητα των ναυπλιωτών άυτή τη φορά φαίνεται ότι πρόκειται για μια επίσημη αποστολή57 και πάλι κύριο θέμα των αιτημάτων τους ήταν να περιοριστούν οι αρμοδιότητες του διοικητή του Άργους και να αποκτή-σουν οι εξέχοντες του ναυπλίου περισσότερα προνόμια καταρχήν ζητούν από τη βενετία να μην χρησιμοποιείται η γαλέρα του ναυπλίου για τη με-ταφορά του διοικητή του Άργους από τη μεθώνη αλλά μόνο γιrsquo αυτόν του ναυπλίου με τη δικαιολογία ότι το πλήρωμα της γαλέρας δεν θα είχε αρ-κετό χώρο για να κάνει κάποιο εμπόριο αφού δεν πληρωνόταν γιrsquo αυτήν την laquoαγγαρείαraquo άποφασίστηκε λοιπόν ότι όταν η γαλέρα θα πήγαινε στη μεθώνη για να πάρει τον διοικητή του ναυπλίου θα έπρεπε να πάρει και αυτόν του Άργους αλλιώς όχι58 ο κουμάρης παρουσίαζε επίσης μερικές δικαστικές υποθέσεις κατά τις οποίες ο Nicolograve Valier υποδιοικητής όπως αναφέρεται του Άργους είχε καταδικάσει ορισμένους ναυπλιώτες και οι οποίες κατrsquo αυτούς θα έπρεπε να εκδικαστούν από τον διοικητή του ναυ-πλίου εφόσον οι κατηγορούμενοι ήταν κάτοχοι φεούδων υπάγονταν κατά τον απεσταλμένο στη δικαιοδοσία του διοικητή του ναυπλίου οι υποθέσεις αυτές θα εξετάζονταν από τους Avogadori di Comun59 επίσης ο νέος διοικητής του Άργους Donato Malipiero έδωσε άδεια εξαγωγής σι-τηρών στον γεώργιο σοφιανό από τη μονεμβασία τα οποία φόρτωσε στο λιμάνι του ναυπλίου Ζητούσαν να μην έχει καμία δικαιοδοσία στις άδειες εξαγωγής από το λιμάνι αυτό ο διοικητής του Άργους αίτημα το οποίο έγινε δεκτό60 σε ένα άλλο σχετικό αίτημά τους οι ναυπλιώτες ζήτησαν το προνόμιο να εμπορεύονται και να εξάγουν οι πολίτες του ναυπλίου και μόνο αυτοί τα σιτηρά61 άλλά οι βενετικές αρχές στα δύο αυτά αιτήματα απάντησαν ότι μόνο ο διοικητής του ναυπλίου μπορούσε να δώσει άδειες εξαγωγής σιτηρών και μόνο σε περίπτωση αφθονίας στους κατοίκους του ναυπλίου αλλά και του Άργους

τέλος επανήλθαν στο θέμα των αρμοδιοτήτων του διοικητή του Άρ-γους σχετικά με τα φέουδα ο απεσταλμένος των ναυπλιωτών θυμίζει

57 άSV Senato Mar reg 4 φφ 122v-123v (έκδοση εγγράφου στο παράρτημα έγγρ 4) βλ Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 σσ 175-176 αρ 2888

58 Όπ capitulum 259 Όπ capitulum 360 Όπ capitulum 461 Όπ capitulum 7


ότι η σύγκλητος στις 4 άυγούστου 1451 αποφάσιζε ότι υπεύθυνος για τα φέουδα των κατοίκων του ναυπλίου ήταν ο διοικητής του και όχι ο διοι-κητής του Άργους ακόμη κι αν τα φέουδα βρίσκονταν στην περιοχή της δικαιοδοσίας του Όμως σε δουκικό γράμμα που στάλθηκε στο ναύπλιο αναφέρεται ότι ο διοικητής του Άργους θα έπρεπε να είναι ενήμερος για τα φέουδα στην περιοχή της δικαιοδοσίας του οι ναυπλιώτες θεωρού-σαν ότι αυτό ήταν αντίθετο με τις υποσχέσεις που αποκόμισαν οι απε-σταλμένοι τους προηγουμένως και ζητούσαν να ξεκαθαριστεί αυτό το θέμα62 ο διοικητής του Άργους θα παρέμενε υπεύθυνος για τα φέουδα στη περιοχή της δικαιοδοσίας του αλλά οι σχετικές διαμάχες θα εξετάζο-νταν από αυτόν του ναυπλίου

παρόλες τις προσπάθειες της ελίτ του ναυπλίου να καταργηθεί η χω-ριστή διοίκηση για το Άργος τον πρώτο διοικητή του Άργους από το 1442 Giovanni Soranzo ακολούθησαν άλλοι μέχρι το 146363 δηλαδή μέχρι τη δεύτερη πτώση του Άργους στους τούρκους και την αρχή του τέλους της πρώτης βενετικής κυριαρχίας στην περιοχή κατάφεραν όμως να περιορί-σουν αρκετά τις αρμοδιότητές του μετά από συνεχή αιτήματα

Θα μπορούσαμε λοιπόν να εντοπίσουμε τρεις φάσεις στη διοικητική οργάνωση του Άργους ά) Η πρώτη από το 1394 έως το 1399 κατά την οποία υπάρχει στο Άργος διοικητής με δύο βοηθητικούς υπαλλήλους γραμματέα και ταμία καθώς και δύο καστελλάνοι και καπετάνιοι μαζί με τη φρουρά του κάστρου και των τειχών της πόλης β) H δεύτερη από το 1399 έως το 1442 κατά την οποία ο διοικητικός μηχανισμός είναι κοι-νός για όλη την βενετική άργολίδα με έδρα το ναύπλιο ενώ στο Άργος μένει η φρουρά με αρχηγούς στρατιωτικούς αξιωματούχους όπως είναι οι καστελλάνοι γ) Η τρίτη φάση από το 1442 έως το 1463 κατά την οποία υπάρχει διοικητής στο Άργος για τις δύο αργολικές πόλεις ενώ διατηρούνται τα αξιώματα του ταμία και των καστελλάνων καθώς και η φρουρά στο κάστρο και στα τείχη

62 Όπ capitulum 6 βλ το δεύτερο αίτημα της προηγούμενης αποστολής του 1451 δεν θα μας απασχολήσει εδώ το θέμα της απόδοσης των φέουδων αλλά μόνο το θέμα των αρμοδιοτήτων του διοικητή του Άργους

63 βλ παράρτημα


οι διοικΗτεσ του άργουσ ()

Έτη θητείας διοικητές Ημερομηνία εκλογής1394-1396 Saraceno Dandolo 4 άυγούστου 19341396-1397 Nicolograve Bredani1442-1445 Giovanni Soranzo64 του Tommaso 1η ιουνίου 14421445-1447 Battista Valaresso65 του Bartolomeo 13 μαρτίου 14451447-1449 Paolo Querini66 του Andrea 11 ιουνίου 14471449-1450 Pellegrino Venier67 του Bernardo 20 ιουνίου 1449 + 14501450-1451 Nicolograve Valier68 του Paolo1451-1454 Donato Malipiero69 του Domenico 11 ιουλίου 1451

() ο κατάλογος των διοικητών στηρίζεται σε εκείνον του Hopf Chroniques greacuteco-romanes σσ 382-383 τον οποίο όπως δηλώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του σ ΧΧΧιΧ συνέταξε από στοιχεία κυρίως της σειράς Universi των κρατικών άρχείων της βενετίας αλλά και άλλους καταλόγους μερικά έγγραφα που αφορούν τους διοικητές του Άργους προέρχονται από διάφορες σειρές του άρχείου και συνοδεύουν τον κατάλογο αυτό σε σημειώσεις στο όνομα του κάθε διοικητή

64 ASV Segretario alle voci serie mista reg 5 φ 34r (στο εξής SV5) introivit regimen die XVII martii MCCCCXLIII και όπ reg 4 φ 76v (στο εξής SV4) όπου η ημερομηνία εκλογής είναι η 1η ιουλίου 1442 στην ίδια πηγή αναφέρεται η εκλογή ενός προηγούμενου διοικητή πρόκειται για τον Pietro Memo του Marco στις 24 ιουνίου 1442

65 SV5 intravit regimen die XXV augusti MCCCCXLV βλ SV466 SV5 introivit regimen die III septembre MCCCCXLVII βλ SV4 οι καταγραφές στο

κατάστιχο 5 σταματούν και επανέρχονται στον Pietro Soranzo67 στο κατάστιχο SV4 αναφέρεται ως ημερομηνία εκλογής η 20η άπριλίου 1449 ο

διοικητής μάλλον πέθανε κατά τη διάρκεια της θητείας του68 για τον Nicolograve Valier βλ σημ 50 69 βλ SV4 To 1451 καταδικάζει τον γιάννη καρτάρη από το Άργος σε εξορία έξι

χρόνων από τις βενετικές περιοχές της άργολίδας ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36502 φ 79v (17 Φεβρουαρίου 1457) To 1457 η σύγκλητος διατάζει τον διοικητή του ναυπλίου να πληρώσει στον Donato Malipiero 3377 υπέρπυρα και 12 σολδία τορνεζίου pro dicta podestaria με ποινή 200 δουκάτων από την περιουσία του εάν δεν υπακούσει ASV Senato Mar reg 5 φ 185r στις 26 ιουλίου 1454 η σύγκλητος είχε ήδη απαιτήσει από τον διοικητή και τον ταμία του ναυπλίου την άμεση πληρωμή των μισθών του διοικητή του Άργους ο οποίος reperitur in magna pauperitate με ποινή 100 δουκάτων προφανώς αναφέρεται στον εξερχόμενο διοικητή δηλαδή τον Donato Malipiero ASV Senato Mar reg 5 φ 46r


1454 Marco Querini70 του Francesco 3 Φεβρουαρίου 14541454-1457 Pietro Soranzo71 του Giovanni 27 δεκεμβρίου 14541457-1461 Giovanni Vitturi72 του Renieri 12 μαΐου 14571461 Domenico Contarini73 του Bernardo 16 Φεβρουαρίου 14611461 Nicolograve Tagliapietra του Girolamo1462 Giustiniano Giustinian74 του orsato1463 Nicolograve Donato του Tommaso

70 βλ SV471 στις 22 μαρτίου 1455 αναφέρεται ως διοικητής Άργους iturus ASV Senato Mar

reg 5 φ 82v SV5 intravit regimen die XIII iulii MCCCCLV βλ SV4 στις 4 δεκεμβρίου 1462 το βενετικό κράτος του χρωστούσε ακόμη πάνω από 412 υπέρπυρα τα οποία θα του επέστρεφαν οι ufficiali alle rason vecchie ASV Senato Mar reg 7 φ 90v

72 SV5 intravit regimen die XX aprilis MCCCCLVIII73 SV5 intravit regimen die XVI februarii MCCCCLX74 ο Giustiniano Giustinian εκλέχθηκε αλλά δεν πήγε ποτέ ως διοικητής στο

Άργος εξαιτίας προβλημάτων υγείας (propter debilem ipsius condicionem) επειδή είχε λάβει τον μισό μισθό του όπως έπαιρναν όλοι οι διοικητές του Άργους πριν από την αναχώρησή τους έπρεπε να επιστρέψει το ποσό αυτό ASV Senato Mar reg 7 φ 102v (11 Φεβρουαρίου 1463)


εγγράΦά1

1448 16 άυγούστουβενετία

άκύρωση από τους Avogadori di Comun της καταδικαστικής απόφασης του διοικητή του ναυπλίου Benedetto Contarini εναντίον των ιωάννη κατέλλο ιωάννη Anseleto και ναταλίνο μουρμούρη και άλλων τεσσάρων ναυπλιωτών

ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36492 φ 61r

Die XVI augusti Pro ser Iohanne Catello et sociis de Neapoli Romanie Pars posita in consilio de XLa propter placitare dominorum advocatorum communis Quod iste condemnationes facte sub die XIII mensis augusti MCCCCXLVI per vi-rum nobilem ser Benedictum Contareno olim potestatem Neapolis Romanie contra Iohannem Catello Iohannem Anseleto Nadalinum Murmuri et alios quatuor cives Neapolis per quam eos bannivit et confinavit et condemnavit in pecunia tanquam condemnationes facte contra Deum ius et iusticiam et contra id quod fieri poterat et debebat quoniam si pur in aliqua culpa fuissent non debebant ita excessive condemnari et confinari tanquam rebelles et etiam quoniam non est de foro ali-cuius rectoris aliquem bannire de Venetiis incidantur cassentur revocentur et anullentur cum omnibus et singulis suis secutis exemplis et dependentiis adeo quod de cetero nullius existant efficace vel vigoris ac si nunquam facte fuissent revertentibus ipsis condemnatis in illis statu iure condictione et esse quibus erant antequam ipse condemnationes facte forent et quod dictus ser Benedictus incur-rerit ad penam soldorum centum sibi impositam cum se removere noluerit Datis atque receptis in ipso consilio ballotis 28 fuerunt non sinceri 7 de non 4 et de parte 17 et sic captum fuit ut in ipsa parte cavetur

21451 26 ιουλίου

βενετία

άποφάσεις των βενετικών αρχών ως απαντήσεις στα αιτήματα των απε-σταλμένων των κατοίκων του ΄άργους (capitula) 1) οι άργείοι θύμιζαν στη βε-νετία την καταστροφή που προκάλεσε στην περιοχή τους η πτώση του Άργους στους τούρκους καθώς και ότι δόθηκε γη σε διάφορες οικογένειες μοραϊτών


Ζητούσαν από τη βενετία τα έγγραφα που αποδείκνυαν τα προνόμιά τους τα οποία βρίσκονταν στα προσωπικά αντικείμενα του τέως ταμία της περιοχής Zorzi Corner καθώς και στη γραμματεία του ναυπλίου που αρνούνταν να δώ-σει αντίγραφα ο διοικητής του ναυπλίου θα έπρεπε να εξετάσει τα παραπάνω και να δώσει στους άργείους τα έγγραφα που ζήτησαν 2) Ζητούσαν να μπο-ρούν να διαθέσουν ελεύθερα τα μισά από τα αμπέλια που φύτεψαν σε γη που τους παραχώρησε η βενετία σύμφωνα με τις συνήθειες του τόπου κατά τις οποίες μισό από το αμπέλι ανήκε στον κύριο της περιοχής και το άλλο μισό σε εκείνον που το φύτεψε το αίτημα θα εξεταζόταν από τον διοικητή του Άρ-γους και θα γινόταν λεπτομερής περιγραφή 3) Ζητούσαν να τους επιστραφούν οι ιδιοκτησίες που είχαν αγοραστεί από τους άργείους ο διοικητής θα ενημε-ρωνόταν για την αγορασμένη γη και θα έδινε στον καθένα ότι του ανήκε 4) Ζητούσαν να παραμείνουν στην κατοχή δεκαπέντε ανδρών (stratioti) κάποια χωράφια ακαλλιέργητα που τους είχαν παραχωρήσει οι ρέκτορες σαν αμοιβή για να προστατεύουν την περιοχή από τους άλβανούς άυτοί θα έπρεπε με δικά τους όπλα και άλογα να μπουν στην υπηρεσία του διοικητή 5) Ζητούσαν να μη συμμετέχουν στα έξοδα που έκαναν για τους έλληνες ευγενείς που περνού-σαν από την περιοχή τους αλλά οι βενετικές αρχές δήλωσαν ότι τα έξοδα είναι λίγα και ότι αυτό συνέβαινε σπάνια 6) παραπονιούνταν για το ότι οι Έλληνες φέρονταν στους άλβανούς σαν να ήταν δικοί τους υπήκοοι και όχι της βενετί-ας υποχρεώνοντάς τους να δίνουν ένα ποσό ανά οικογένεια και τιμωρώντας τους επίσης η laquoκεφαλήraquo του μουχλίου ο δημήτρης Λάσκαρης αιχμαλώτισε τους απεσταλμένους των άργείων στη βενετία τους πήρε ότι είχαν έβαλε και χτύπησαν μερικούς από τη συνοδεία ενώ συνέλαβε τον απεσταλμένο του διοι-κητή που πήγε να δει τι απέγιναν οι άργείοι 7) Ζητούσαν να παραμείνει στη θέση του ο διοικητής του Άργους για να ολοκληρώσει το έργο που είχε αρχίσει δηλαδή τον έλεγχο των προνομίων και των παραχωρήσεων φεούδων στην πε-ριοχή του Άργους οι ναυπλιώτες δεν παρουσιάστηκαν στο κάλεσμα του διοι-κητή ο ομόλογός του τού ναυπλίου θα έπρεπε να στείλει τους ναυπλιώτες στο Άργος για να παρουσιάσουν τους τίτλους ιδιοκτησίας τους και τα άλλα σχετικά έγγραφα 8) Ζητούσαν να αγοράσουν 5-6000 βέλη για την άμυνα της πόλης τους δίνοντας ως αντάλλαγμα σιτηρά το αίτημα έγινε δεκτό 9) Ζητούσαν να επιστραφούν τα χρήματα όσων έδωσαν στον πρώην υποδιοικητή του Άργους Giovanni Contarini για την παραχώρηση κρατικών ιδιοκτησιών ο διοικητής θα έπρεπε να εξετάσει τα παραπάνω και να δώσει στον καθένα ότι του ανήκει

ASV Senato Mar reg 4 φφ 77v-78v άποσπασματική έκδοση Acta Albaniae Veneta τ 21 σσ 73-76 και Monumenta Peloponnesiaca σ 392 αρ 197


επιτομές Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 σσ 168-169 αρ 2865 και Iorga Notes et extraits σ 79

Ser Francescus Capello ser Petrus de Priolis ser Ieronimus Michael ser Zacharias Barbaro sapientes ordinum [στο περιθώριο]

MCCCCLI die XXVI iulii in Collegio ex auctoritate Consilii rogatorumCapitulaQuod ad capitula porrecta per nuntium fidelis comunitatis Argos responde-

atur et primoAd primum Magnifica et excellentissima dogal signoria che Dio ve salvi e

mantegna per sempre me Cumzosia cossa che nui servidori de la excelsa signo-ria vostra la chomonanza drsquoArgos se racomandemo a la illustrissima signoria vostra che ve siemo recomanday con la verita e raxion conzosia cossa che la verita e cossi Turchi prexe Argos in 1397 a digrave 3 zugno e tolse 14 milia aneme e puo bruxa la terra e la girlanda el castello e puo si lrsquoabandona Napoli de Roma-nia stava molto in destreto per i Albanexi che li robava e la magnifica signoria vostra volse abitar Argo per non se desfar Napoli e mandase comandamento a rezimento de Napoli de Romania che iera in quel tempo per la qual cossa fe far cride per do o per tre fiade che tute quele persone vora venir a star con le soe fameie sia libere e franche de non pagar dacio algun e per poder repiiarse li fo da a zascadun stremati 40 de teren de comun arido e vegro e 4 stremati de vinia venuda vegra e muraia meze ruina de caxamenti de quele che fo bruxa per farse stancie da star e per parer che queste e sta de comun i paga oni anno perperi 4 a la excellentissima nostra signoria che srsquoapela in el so al e queste fameie si fo 18 e si li fo fato privilegio e fo queste fameie da la Morea la qual se chiama Stuvyna e puo vene altre 7 fameie che suma 25 fameie e queste fameie abudo anche lor un privilegio e con la gratia de Dio della excelsa vostra signoria i a moltiplica e de cresuto fameie 115 senza i altri che se venudi de tempo in tempo I diti privilegii li tolse misser Piero Da Canal che fo honorevel vostro camerlengo e al so complir li de a misser Zorzi Chorner che fo honorevel vostro camerlengo e lui fo morto da li Turchi Questi privilegii fo duti in Veniexia intro la chassa del dito misser Zorzi E per tal pregemo e domandemo de gratia chel piaqua a la excelsa signoria vostra chel ve piaqua far far comandamento ai parenti soy che ha abudo le soe cosse che debia dar questi dicti privilegii davanti a la excelsa vostra signoria perche a Napoli non de vuol lassar trar la copia de la cancelleria e questi diti


luogi che ndea da la excelsa vostra signoria pregemo chel ve piaqua far de raxon e non torto e cossi spiremo de haver la nostra raxon da la excelsa dogal signoria percheacute nui savemo fadiga e speso el nostro a repiiarli le dite caxe e vinye chel saria gran pecado a perder la nostra fadiga e spexa che nui non tenimo niente aculto ma a lrsquoultima vedera e conosera la excelsa signoria vostra che i feodatari de Napoli de Romania si tien e magna i tereni de la signoria vostra

Respondeatur quod inclinati ad comoda illorum nostrorum fidelium com-mittemus potestati nostro Neapolis Romanie quod diligenter examinato dicto capitulo si comperiet esse prout narratur nichil contra illos nostros fideles de-beat innovare cum pars capta die XXVII octobris non se extendat ad terrena et domos huius condicionis sed permitat ipsus gaudere et uti possessionibus terrenis et domibus suis sicut hactenus fecerunt et quod eis dari facere debe-at exemplum sive copiam omnium privilegiorum et scripturarum suarum que sunt in cancellaria sive camera nostra Neapolis

Ad secundum Ancora dixemo che nui havemo piia terreni e avemo lavora e avemo impianta vinie e lrsquousanza de questo luogo chrsquoel signor de lo luogo tuo la mita de la vinia e lrsquoaltra mita tuo quela persona che impianta la dita vinia per la so fadiga e spexa chel a fato e si lo po dar in dota a so fia o a darla a so fio e si la po vender e far carta E questo pregemo la excelsa signoria vostra che possemo haver la nostra parte segondo usanza e consoeto del paese etc

Respondeatur Volumus quod in facto istorum terrenorum servetur consue-tudo et quod rector noster Argos fieri faciat descriptionem omnium dictorum terrenorum ne fraus aliqua commiti possit in preiudicium nostri dominii contra formam dicte partis

Ad tercium Ancora e de queli che a compra da comun zustamente e mo per esser tolte per comun viene a perder la soa fadiga e spexa che ha fato in essa se-ria gran pechado e de questo se recomandemo a la excellentia vostra a raxion

Respondeatur Volumus quod rector diligenter se informet de terrenis emptis per illos nostros fideles a dominio nostro et pro illis nullum impedimentum dare debeat dictis nostris fidelibus

Ad quartum Ancora per i Albanesi che fa danno in lo luogo e vien fato brighe e ferixion e micidy a le fiade la excelsa signoria no ha in quelo luogo homeni drsquoarme chomo se dixele statrioti [sic] a lrsquousanza griega perche i sforza a la via e vasta i so menadi e vasta le vigne e roba i zardini i segnori rectori ha previsto de ste malfate cosse e a da cerca a 15 homeni terreni vegri che non se semenava e


semenando ha de utilita ducati 2 drsquooro e sia lrsquoomo el so cavalo e le arme segondo lo luogo a tuti vostri comandi e de honor de la excelsa vostra signoria e ben e utele de la comunita de quela terra con pocha spexa che i Albanesi a pagura per qui stratioti e per questo se recomanda a la excelsa vostra signoria che non i sia tolti quei tereni che i serve ben e lialmente

Respondeatur Volumus quod de terrenis stratiotorum qui servire tenentur cum equis suis nichil innovetur cum illa terrena eis dessignata fuerint loco stipen-dii ut servire teneantur cum equis et armis suis ad mandata rectoris nostri

Ad quintum Ancora per i denari se spende a li presenti ai segnori griexi che passa de soto Argo domandemo de gratia chel piaqua pagar quela spexa la ex-celsa nostra signoria che nui semo poveri e non podemo far la spexa

Respondeatur Quoniam expensa que fit in donis que dantur dominis grecis quando transeunt per Argos parva est et raro fuit volumus quod servetur con-suetudo

Ad sextum Ancora per i Albanexi che habita in lo liogo de la excelsa vostra signoria i Griexi si li comanda e sforza e bateli e tuo el so per forza e si li prexo-na e condanali a so muodo e dixe che i xe soi e non de la signoria e si li fa pagar ducato uno drsquooro per cadauna casa el cavo de la chatuna a chi do ducati e a chi tre segondo le fameie chel a el dicto cavo vien chiama primichiri e se i non paga si tosto li vien tolto i suo boy o cavalo o mandra e si vien mesi in prexon e de que-sto domanda de gratia che i sta defendu perche i vol esser ananzi soto la vostra signoria cha soto Griexi La chiefali de Mocly sia nome Dimitri Laschari vene a chazar a li sie di de frever soto Zivier che fo sabbado di e par chel savesse de la nostra andar che nui volevemo venir in Veniexia per queli de Napoli de Romania che fo a cazar con lui e la domenega di che fo a li sete di nui andavemo per lo nostro camin infra Argo e Zivier lrsquoavea messo le poste e fossemo messi in mezo e fossemo piia e fosemo descavalcha e fo prexo un Albanese drsquoArgo che veniva con nui per condur i cavali indriedo e fo liga le man de driedo e si lo manda al Mocly fo messo in lo fondi de la tore e tolseli el so cavalo e fo batudo altre 2 persone et co-manda a li pedoni soi che vada a taiar la zustisia zoe la forcha e choze per terra e inzuriava molto desonesto miser lo rector e a nui de fe far dar i chavali mostra de lasarne andar per la nostra via e lui manda omo a dir che fossemo retenudi al Mocli e cossi de fo fato miser lo retor manda el cavalier per veder che fin sera de nui e cosi fo retenudo anche lui e si li fe tuor el cavalo che iera de miser lo rector El povero zovene ande a pe infin a Argo Quando ne fo da cambia e anda a tuor li


porchi del fradello del Albanexe chel avea in prexon e inseniava lrsquoAlbanexe ldquova a tuor el cavalo de Piero Gramatico e dumelo e po te daro li to porzirdquo

Respondeatur Scribemus domino despoto Demetrio in forma convenienti pro sa-tisfactione nostrorum et ut provideat quod similia de cetero non committantur

Ad septimum Ancora domanda de gratia tuta la comunanza drsquoArgo a la ex-celsa vostra signoria che complido meser lo rector el tempo de so chunado chel piaqua a la excelsa dogal signoria vostra a refermarlo rector per altri 2 ani chel a fato far le soe cride che zascuna persona che ha tereni de comun o feudo soto pena a tanti di diebia a chomparer e mostrar e a presentar i soy privilegii e li feudotari de Napoli non ha voiudo venir a prexentar i soi privilegii e si scrisse lettera a miser lo podesta che i piaque far far una crida a Napoli de Romania che queli che ha feudo soto Argo dieba comparer soto tanti di a presentar i soi privilegii soto pena de tanto algun non vene e perche non se puo veder e conos-ser tuto el champo se no per 2 e per tre anni a le semenaxion vedera e conosera i feodatari che tien e magna i tereni de la excelsa signoria e questo che li a conse-ia a miser lo podesta de sta information per quey drsquoArgo i zercha de desfar una altra fiada Argos per invidia perche i vien i signori zentilomeni in rezimento e de se atrati lor che iera capetanio in vita e trixorier a Napoli e mo e chamorlen-go zentilhomo nui non volemo esser soto queli de Napoli ma volemo esser soto rezimento drsquoArgo che xe zentilhomo de la excelsa signoria nostra che Dio la salvi e mantegna per sempre me

| Respondeatur Committemus potestati et capitaneo nostro Neapolis quod precipere debeat omnibus feudatariis nostris habentibus terrena et feuda sua debeant ire Argos cum privilegiis et scripturis suis ut videri et cognosci possint terrena sua ne fraus committatur in preiudicium nostri comunis

Ad octavum Ancora domandemo de gratia la excelsa signoria vostra chel ve piaqua far de questa gratia de darde a nostro messo chen deduga migiara 5 o 6 de freze per haver per nostra defesa E perche semo poveri de denari volemo dar tanto formento quanto motara la spexa de le dicte freze

Respondeatur Sumus contenti sibi dare hic IIIm fricias et ex Creta alias IIm cum hoc quod dare teneantur camere nostre Neapolis frumentum pro valore dictorum quinque milliarium friciarum

Ad nonum Ancora se agrevemo de miser Zan Contarini che fo nostro vice-rector in Argo perche el saveva che so pare aveva scrito per esser tolto le nostre possession e lui deva terreni a zerte persone drsquoArgo e dado e desborsado i suo


dinari domanda de gratia che i sia restituido i soy dinari perche li vien tolto i diti terreni

Respondeatur Volumus quod rector noster Argos diligenter et veridice se informare debeat de pecuniis acceptis per ser Iohannem Contareno dum esset vicerector pro concessione terrenorum que non habuissent executionem et pro-videatur quod fideles nostri rehabeant pecunias suas quas exbursassent pro habendo dicta terrena

De parte ________ 13De non _________ 0Non sinceri ______ 5


βενετία

άιτήματα των ναυπλιωτών προς τις βενετικές αρχές και απαντήσεις των τελευταίων (capitula) άυτά παρουσιάζονται ένα προς ένα στο τέλος των οποί-ων βρίσκονται οι απαντήσεις 1) Θύμιζαν στη βενετία τις υποσχέσεις της σύμ-φωνα με τις οποίες θα τηρούσαν τις συνήθειες του τόπου και παρουσίαζαν την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα τείχη της πόλης τους οι μισθοί του ρέκτορα του ταμία και των καστελλάνων του Άργους καθώς και άλλων αξιωματούχων θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν τη συντήρηση των τειχών Ζητούσαν επίσης να δοθούν τα έσοδα από δύο φόρους τα οποία θα διαχειρίζο-νταν δύο πολίτες ναυπλιώτες αποκλειστικά για τον ίδιο σκοπό οι βενετικές αρχές όμως επέβαλλαν άλλες οικονομικές πηγές 2) άίτημα σε τρία μέρη κατά του ρέκτορα του Άργους Ζητούσαν να μην μπορεί να εισπράττει τα έσοδα του Άργους ούτε να παραχωρεί γη ούτε φόρους αλλά να παίρνει από το ταμείο του ναυπλίου μοναδικό ταμείο της περιοχής μόνο τον μισθό του αίτημα που απορρίφθηκε επίσης ζητούσαν να μπορούν να διαμένουν στο ναύπλιο όσοι είχαν φέουδα στο Άργος χωρίς να έχουν την υποχρέωση να ζουν εκεί αίτημα που έγινε δεκτό τέλος ζητούσαν να μην μπορεί ο ρέκτορας του Άργους να εκδι-κάζει ποινικές υποθέσεις χωρίς τη συγκατάθεση των ναυπλιακών αρχών ενώ για τις αστικές υποθέσεις να μπορούν να κάνουν έφεση στο ναύπλιο 3) επι-σήμαιναν στη βενετία ότι η περιοχή της άγίας μαρίνας στα δίδυμα το καστρί καθώς και άλλες είχαν περάσει στην κυριαρχία του δεσπότη ενώ ανήκαν στη βενετία μέχρι την εποχή που ήταν ταμίας ο ιωάννης κατέλλο και πρότειναν την επανάκτησή τους ώστε να αυξηθούν τα έσοδα του ταμείου 4) Ζητούσαν να


σταλεί ο διοικητής Priamo Contarini στον δεσπότη για να διαμαρτυρηθεί για το ότι οι διάφοροι διοικητές του (κεφαλές) υποχρέωναν τους άλβανούς σε αγγα-ρείες και γενικά φέρονταν σα να ήταν δικοί τους υπήκοοι γιrsquo αυτό ζητούσαν να παραμείνει ο τότε διοικητής Priamo Contarini στην περιοχή σαν απεσταλμένος της βενετίας στον δεσπότη για να διαμαρτυρηθεί Θα στελνόταν επιστολή στον δεσπότη 5) Ζητούσαν να ξαναγίνουν οι παραχωρήσεις γης και να καταγρα-φούν έτσι ώστε να μην υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους κατόχους φεούδων και στις βενετικές αρχές ο διοικητής του ναυπλίου θα έπρεπε να παραδώσει στον καθένα την ιδιοκτησία του όπως φαινόταν από τα έγγραφα παραχώρησης και να τα καταγράψει στο ταμείο του ναυπλίου 6) Ζητούσαν να επιβάλλεται η ποινή της εξορίας κυρίως σε υποθέσεις φόνου και στις δύο βενετικές περι-οχές της άργολίδας έτσι ώστε να μη βρίσκουν οι εγκληματίες καταφύγιο από τη μια πόλη στην άλλη 7) πρότειναν να υπάρχει πάντα μια ποσότητα σιτηρών στη σιταποθήκη του κάστρου στις περιπτώσεις ανάγκης και να ανανεώνονται κάθε χρόνο Θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα σιτηρά αυτά όταν θα υπήρχε έλλειψη στην αγορά ή και για τον εφοδιασμό των βενετικών γαλερών που θα περνούσαν από εκεί 8) Ζητούσαν να πληρώνονται για τη μεταφορά ξυλείας για θέρμανση από το λιμάνι στην κατοικία του διοικητή το αίτημα δεν έγινε δεκτό 9) πρότειναν στη βενετία να πάρει υπό τον έλεγχό της τις αλυκές που βρίσκο-νταν στην περιοχή του Θερμησίου γιατί άλβανοί και Έλληνες υπήκοοι του δεσπότη συνέλεγαν από εκεί αλάτι χωρίς να πληρώνουν φόρους στο βενετικό ταμείο Θα στελνόταν επιστολή στον δεσπότη 10) δεν ήθελαν να συμμετέχει το Άργος στα έξοδα για τη συντήρηση των ελληνικών αποστολών που περνούσαν από την περιοχή το αίτημα δεν έγινε δεκτό 11) πρότειναν στις βενετικές αρχές να ζητηθεί από τους Έλληνες και τους άλβανούς που ξεχειμώνιαζαν στις βε-νετικές περιοχές να πληρώνουν φόρο για τη βοσκή των ζώων τους

ASV Senato Mar reg 4 φφ 78v-80v άποσπασματική έκδοση Acta Albaniae Veneta τ 21 σσ 76-78

επιτομές Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 σσ 169-170 αρ 2866 και

Iorga Notes et extraits σ 79


Die XXVI iulii in Collegio ex auctoritate Consilii rogatorumCapitulaQuod ad capitula porrecta per oratores fidelissime comunitatis nostre Neapolis

Romanie respondeatur et primo


Per la inclita vostra signoria fo promesso agli vostri subditi et citadini de Napo-li de Romania de observar li suoi privilegii pratiche e consuetudine che ab antiquo se observava et de queli niente innovar mo e che per li citadini del dicto luogo fosse consentido che se dovesse meter certi dacii novi dai qual se possa cavar certa summa de denari cum condicion che de queli se debia pagar el salario del podesta e dei soldadi messi per guardia de la dicta cita et alguni altri oficii era ab antiguo et lo resto se dovesse meter in reparamento de muri de la dicta cita et ad altri bisogni como serave per armar de la galia mo e sta fato novamente per la inclita vostra signoria sono statuidi certi officii et salarii superflui e molto grandi como serave rector drsquoArgos camerlengo e castellani et anche per i podesta passadi sono statuidi officii novi i qual non fu mai et a questo modo i denari i qual se doveva me-ter in reparamento de la dicta cita e queli se spendeno in li dicti salarii et la dicta cita porta grandissimo senestro e pericolo per esser ruinade e cazude per terra tute le mure di borgi per tal modo che niuna de le porte non se puo serar et appresso i muri di castelli sono gran parte per terra el resto menaza ruina cum non poco pericolo de la vostra cita et gran detrimento di vostri subditi e citadini perche ogni cossa e aperto et cadauna persona e in soa liberta ad ogni tempo et hora intrar et insir a suo bon piaser como cita haverta et abandonada de ogni reparo et a questo modo score a manifesto e grande pericolo perche se puo dir esser in la bocha di loni si per mar come da terra Et considerando i subditi e fedeli citadini de la vostra excelsa signoria la neccessitade e grande bisogno e in la dita vostra cita recoremo al refugio de la vostra excelsa signoria et humiliter et reverentemente suplichemo e requiremo che se degni proveder al bisogno e necessita del dicto vostro luogo a zio che i zitadini e popolo del predicto vostro luogo possa star et habitar segura-mente in la predicta cita prendemo baldeza come fedeli e boni servidori nui semo de dir in questo modo che parendo a la vostra signoria che dei proprii denari de la dita cita pagar i predicti salarii cum el nome de Dio sia possa che cussi piace a la vostra excelsa signoria Aricordando a la vostra sublimita che la intrada de la predicta cita non puo per algun muodo suplir ai predicti salarii adoncha e de nec-cessita che la vostra signoria proveda dove gi par e piaze de recuperar annuatim tanta moneda a zo se possa la predicta cita reparar et murar come e bisogno in conservation sua segondo la intencion | fo messo i dicti dacii che vegniva mon-tar i predicti novi salarii circa yperpera 8500 cum li qual se poria conzar la terra et armar la galia et altre neccessitade occorrente et si la vostra excelsa signoria non aparesse mandar la predicta moneda adoncha humiliter et reverentemente


supplichemo la vostra signoria che dei proprii datii do de queli zioe el dacio del vin a spina et el somazo el tracto de questi do dacii sia posto in man de do citadini i qual citadini sia electi per miser lo podesta vostro che i predicti citadini possa scuoder el trato de queli annuatim et tal moneda non possa andar in niuna altra via salvo in concier et reparamento de le mure et questo dura perfina che i muri de la dicta cita sera muradi come se die per sifato modo la romagna in securitate et che i predicti citadini sia tegnudi render et mostrar sempre bon conto di tal spe-xa et fazando cussi la vostra cita in poco tempo se fara altratanto di quella la e al presente et in questo modo cresera anche le vostre intrade si dentro come de fuora Non se dubitemo che la vostra signoria non voia caldamente proveder la necessita et conservation de la vostra cita et conservation di vostri subditi tute le predicte cosse aricordemo per bona caxon et per honor et utele de la vostra cita niente di meno sempre aparechiadi de obedir i comandamenti de la vostra signoria et che i subditi vostri ve sia recomandadi in conservation

Respondeatur ita Caripendentes salutem et tutellam civium illius loci et quod muri reficiantur volumus quod hinc ad annos quinque proximos retineantur per camerarium Neapolis cuilibet stipendiario et provisionato nostro singulo anno yperpera duo ex quibuslibet decem yperpera de toto eo quod habet in anno et ratione anni volumus quoque quod medietas omnium condemnationum pecunia-lium deveniat ad cameram nostram et alia medietas convertatur in fabricam et reparationem dictorum murorum Volumus preterea quod potestas noster Neapo-lis convocato consilio deinde inducere debeat illam comunitatem ad contribuen-dum dicto operi pro illa parte que honesta sit et possibilis dicto consilio videatur et deputare debeat illos cives qui sibi videantur ad solicitandum opus predictum et tenendum tam ordinatum computum de omnibus pecuniis et expensis quod rationes nostre semper clare videri possint

Ad secundum Item perche alguni di rectori drsquoArgos et maxime questo zen-tilhomo che al presente contra el voler de la vostra serenita et contra le nostre usanze ha voiuto far che mai non fu et etiam cosse nuove le qual son tute mol-to noxevele a questi luogi et grandissimo danno si de la camera vostra come de vostri subditi perche ab antiquo infina al di presente sempre Napoli et Argos fo uno luogo copulado uno dominio una camera una signoria la camera sempre a Napoli mo el predicto rector vol divider zoe far confini tra Napoli et Argos et far camera ad Argos e vender le intrade et scuoder quele e far cosse che non fo may et tuto torna in grandissimo preiudicio de la camera vostra de Napoli altro non to-


cha al rector segondo le consuetudene sono a scuoder el suo salario de la camera de Napoli et tute et cadaune altre cosse tocha al rezimento da Napoli come sempre e sta observado usque al di presente aricordando a la vostra excellentia che Argos a parangon de Napoli e una villa et una cesta et non habita li altri che homeni che lavora la terra e quasi tuti forestieri ma Napoli habita de boni zitadini e povolo et e sufficiente et a mantegnir le usanze e modi antiqui come e sta observado usque al di presente se fara meglior lrsquouna e lrsquoaltra terra et a modo del rector diffarasse lrsquouna e lrsquoaltra Excelsa signoria i vostri citadini et pheudotarii de Napoli al piam drsquoArgos ha le soe possessione et sempre andavano a scuoder i soi rendedi a suo bon piaser et al presente el rector drsquoArgos non lassa tuor i soi rendidi ma li rechiede che i debiano levarse da Napoli et andar habitar ad Argos altramente non lassera tuor i suo rendidi non fo mai visto tanta iniusticia pero aricordemo a la vostra signoria per ben et comodo di predicti vostri luogi et per viver schieti chel piaqui a la vostra signoria de commandar al predicto rector et a queli che succedera che da mo avanti non fazano alguna cossa da nuovo ma le cosse romagna come era da prima che el rector non fazi altro che rezer et scuoder el suo salario da la camera de Napoli et chel non possa far concessione ne alienar ne vender alguna cossa del vostro comun ma che tuto se fazi in Napoli come sempre e sta fato per avanti et a questo modo le cosse procedera ordinadamente et che lo regimento drsquoArgos sia soto quelo da Napoli como era per i tempi passadi Questo aricordemo per bona caxon a la vostra signoria niente di meno tuto sta al comando de la vostra subli-mita Apresso excelsa signoria aricordemo per ben et comodo dei predicti luo-gi et per extinguer asay incovenienti che poria seguir i qual tornerave molto in preiudicio di vostri subditi che la vostra signoria proveda se a quela par che da mo avanti i rectori drsquoArgos non possa proceder criminalmente senza lrsquoordene et el parer del podesta da Napoli et tute le terminacion che sera fate per i predicti rec-tori civilmente cadaun che se tegnira agrevado | possa a cadaun tempo appellar al rezimento da Napoli et a questo modo procedera iuridicamente et cum honor de la vostra signoria altramente score in manifesto pericolo uno giorno taiarse a pezi queli da Napoli cum queli drsquoArgos la qual cossa serave contra lrsquohonor de Dio et la vostra signoria

Respondeatur Quia die XVII mensis iunii elapsi providimus cum nostro Con-silio rogatorum quod rector noster Argos non se impediat in exigendo neque affic-tando datia nostra neque alios introitus nostros ad primam partem huius capituli optime satisfactum est Circa secundam partem dicti capituli scribemus et com-


mittemus expresse dicto rectori Argos quod permittat feudatarios nostros habita-re in Neapoli et exigere redditus quos habent in territorio Argos et nichil contra eos innovare debeat quia volumus quod omnes fideles nostri gaudeant et utantur bo-nis et redditibus suis et sint ubi vellint sine alicuius contradictione Circa ultimam partem volumus quod de appelationibus cuilibet servetur illud quod hactenus extitit observatum de criminalibus vero nichil innovetur sed servetur libertas et auctoritas attributa rectori Argos per suam commissionem

Ad tercium Item notifichemo et aricordemo ad la vostra signoria per ben et comodo et gran utile de la vostra cita conzosia che per miser lo dispoto greco et per i suo baroni et subditi hano propriado lo territorio de Sancta Marina del Didimo et Castri et altre asai campagne et territorii i qual luogi era sempre soto la iuri-sdicion vostra da Napoli et Argos et possessi sempre per i primi signori et anche zemoradi per el vostro texorier passado che fo ser Zuan Catello siche tegnando modo la vostra signoria de far che i dicti luogi et territorii vegna soto la vostra iurisdicion et la camera da Napoli havera utile et intrade asay et anche tuti i for-menti et biave che se fano in queli luogi capitera in Napoli et in questo modo sera uberta ai vostri luogi siche a questo modo se pora dar subvention ai vostri altri luogi dove sera bisogno

Ad quartum Item notifichemo et aricordemo a la vostra signoria per ben et comodo et utile de la vostra camera da Napoli conzosia che in la iurisdicion de Napoli et Argos sono una bona quantita de Albanexi che gia longo tempo sono fati sagramenti et subditi de la vostra signoria i qual stano cum tute le soe fameglie et Albanexi vien aforzadi et malmenadi zoe in servixii personali et etiam in scuoder colta da queli et apresso le brige nasce fra lor intro la iurisdicion di vostri luogi le condenaxon vien fate per i zefali de miser lo despoto et scuodesse tal condena-xon per i predicti per la qual cossa la camera vostra da Napoli perde annuatim parechii miera de yperpera et perho aricordemo tal atto a la vostra signoria che proveda come a quela par et piaze et perche altre volte la vostra signoria ha scrito a miser lo despoto et tamen infina al di presente nulla ha fato et anche mai per lettere niente se fara perho aricordemo a la vostra excellentia che per le predicte cason a zio tal atto prenda fin e de bisogno che la vostra signoria manda amba-xada a miser lo despoto et perche el seria gran spexa mandar uno zentilhomo da Veniexia pero aricordemo a la vostra signoria che quando insira de regimento la spettabilita de miser Priamo Contarini per vostro comandamento romagna pro-vededor et ambaxador et cum lettere de la vostra signoria andera al despoto e si


speremo che non partira de li che lui obtignera quelo vora el qual in questo caso e mazor e sufficiente per saper la lingua greca

Respondeatur videlicet scribemus illustri domino despoto Dimitri in conve-nienti et efficaci forma verborum requirendo ut nobis restituat terrena et castra nostra et nullam novitatem fieri faciat contra Albanenses subditos nostros quod si faciet bene quidem sin autem habita responsione sua providebimus sicut honori nostro et conservationi iurisdicionum nostrarum noverimus opus esse

Ad quintum Item ancora aricordemo a la vostra signoria per ben et comodo del vostro comun conzosia chel e morti i vechi i qual cognoseriano i termeni et campi del vostro comun et special persone ogni anno intro el zemorar nasce mille incovenienti et differentie tra la vostra signoria et i vostri feudotarii et tamen qua-si tuto el danno e del vostro comun Perho aricordemo per bona caxon chel piaqui e degni a la vostra signoria conceder liberta a miser lo podesta de far nova discre-tion et nove consignation cum le soe paradosse ordinadamente dei terreni et altri beni a zio ziascaduno intenda el suo et a questo modo la vostra signoria avanzera grossamente et anche i citadini vivera chiari et havera el suo dover

| Respondeatur Omnibus bene consideratis volumus quod potestas et capita-neus Neapolis Romanie ad removendos omnes errores tempore zemorum faciat consignare cuilibet feudatario terrena et alia bona contenta in suis paradoxis fa-ciendo tenere ordinatum computum in camera nostra Neapolis de omnibus terre-nis et bonis contentis in dictis paradoxis

Ad sextum Item aricordemo a la vostra signoria per bona caxon et per extin-guer asay incovenienti et per non dar materia a la giornada sieguere homicidii conzosia che ab antiquo et anche infina el giorno vene el primo rector fo observa-do et mantegnudo che queli che feva homicidio ad Napoli era in bando drsquoArgos et cusi i homicidii seguiva ad Argos era in bando de Napoli mo e che quel tempo che vene i rectori ad Argos da Veniexia non se observa questa parte ma chi fa homici-dio a Napoli va a star in Argos e chi in Argos sta in Napoli la qual cossa e contra lrsquoonor de Dio perche se da caxon che i homeni se maza como pecore come se fa a la giornada pero piaqui et degni la vostra signoria che sia come da prima che chi fa homicidio a Napoli sia etiam in bando drsquoArgos et versa vice ad Argos de Napoli

Respondeatur Est nostre intentionis et volumus quod in facto bannitorum si-cut petunt banniti et de cetero baniendi de uno loco sint etiam banniti de alio ut cessent homicidia et delicta


Ad septimum Item aricordemo a la vostra signoria chel e digna et iusta cossa et honor de la vostra signoria per i casi poria occorer che in el castel nostro da Na-poli sia messo in gli granari fromento pendalitri 150 renovando quelo annuatim et a questo modo el vostro comun non perdera anzi avanzera perche algune fiade vien a mancho le farine in piaza e cusi se maxenerave del formento de comun e meter a la piaza E qui fasse do beni prima se fa uberta a la vostra cita lrsquoaltra se renova la municion cum utilita apreso el castellan sta con segurta et si acadesse vegnir de le vostre galie habiando bisogno se poria sovegnirle perche i castelli vol esser fornidi de ogni municion et maxime de formento

Respondeatur fiat ut petitur cum hoc quod potestas et capitaneus noster Nea-polis singulo anno distribuere debeat dictum frumentum inter cives et habitatores Neapolis ad renovandum tempore recolectionis frumentorum vel illud vendere debeat taliter quod singulo anno renovetur ut non devastetur in municione

Ad octavum Item aricordemo a la vostra signoria per ben et comodo de questi vostri subditi et anche per utile di questa vostra camera conzosia che i podestadi de qui a lor e bisogno fornirse de legne per fuogo et perche de qui non se trova gri-parie grosse se convien mandar per mar cum le barche de qui et quele descargar al porto et per i preteriti signori e sta apropria per regalia che i masseri et altri lavοradori de terra vien astreti portar le dicte legne cum i suo somieri in la habi-tacion di podestadi per tal modo che le porte vien serade et nisun non puo andar a lavorar ai suo terreni ni a vigne ni a campi siche per tal cason la terra patisse dan-ni et in questo modo el comun porta danno et per stridar tal caxon considerando che lo rezimento de qui e mal pagadi degnasse la vostra signoria che i podestadi habia annuatim per far carizar le dicte legne da la camera annuatim ducati tre la qual cossa sera molto utele a questo luogo

Respondeatur Non videtur nobis aliquid innovare sed quod consuetudo ser-vetur

Ad nonum Item notifichemo a la vostra excellentia per ben et comodo et gran-do utile del vostro comun conzosia che le pertinentie de la vostra cita da Napoli in el castello de Termissi se trova le piu notabile saline che sia in tuto Levante de le qual se poria cavar un pozo drsquooro parendo a la vostra signoria meter questo nui aricordemo prima perche le predicte su le saxon perche le vien prese non vien guardate et per i Albanexi e subditi del dispoto vien tolto el sal dove se puo dir che quasi tuto el paexe de la Morea se fornise senza sborsar un soldo et in questo modo la vostra camera patisse gran danno ma se la vostra signoria deliberera mandar


ambaxador a miser lo dispoto come in questi capituli dixemo et tute le cosse se corezera et in questo modo la vostra camera havera gran utilitade aricordando a la vostra signoria che cussi come le vostre nave va in Soria per sal e roman le mo-nede vostre de li et le piu comodo et men pericolo vegnir de Candia a le saline da Napoli che e un cazar di poza et tuor di quel sal el qual e meglior che quel de Soria e meglior mercado et observando et voiando la vostra signoria proveder caverasse una grandissima utilita la qual mantegnera sempre grandissima uberta a questa vostra cita

Respondeatur Scribemus domino despoto in forma convenienti et habita re-sponsione providebimus sicut operent

Ad decimum Item aricordemo a la vostra signoria per utile di questa camera et anche per raxon di vostri subditi conzosia che per i rectori drsquoArgos dal tempo che i vien mandati per la vostra signoria per rezer hanno vogliuto propriar algune rega-lie che non fo mai le qual sono noxevele a la vostra camera et anche contra i vostri subditi de li et contra le promission fate per la vostra signoria ab antiquo se obser-vava infina al di presente che quando acadeva vegnir miser lo dispoto over qualche suo baron ai luogi vostri per el regimento da Napoli vegniva revisita de qualche presente come e biava per i suo cavali et altre cosse de bocha et questo perche an-che el dispoto et i soi baroni fa el simele a vostri | Mo excelsa signoria da puo che vien rectori ad Argos vuol loro far questo proprio et in questo modo vien dopia la spexa a la vostra camera et apresso per farla piu grossa vien angariza i poveri vostri subditi a desborsar per tal spexa la qual cossa e contra le consuetudine et le vostre promission basta chel vien observado per lo rezimento da Napoli et pero excelsa signoria piaquavi et degni cussi come e sta preso intro el vostro excelso Conseio di pregadi che da mo avanti tuti e cadaun di vostri subditi si citadini come popolari tanto a Napoli quanto ad Argos romagna fermi intro le soe consuetudine et usanze antique honorificentie et franchisie como rechiede la condicion de cadaun et in questo modo sera observado la intencion e promission de la vostra signoria

Respondeatur quod illustris dominus despotus et eius barones raro vel nun-quam veniunt Neapolim et Argos sed sepius ex nostris vadunt ad eum et munera predicta sunt pauci aut minimi valoris non videtur nobis facere hanc novitatem maxime quia nobis a natura datum est libenter omnes dominos honorare

Ad undecimum Item notifichemo a la vostra signoria per grande utile del vo-stro comun conzosia che lo inverno i Albanexi de la Morea et Greci cum i suo animali grossi e menudi vien a redurse per invernar et pascolar in le vostre iuris-


diction de Napoli et Argos perche lrsquoe luogi e pascoli asai dove sempre dai primi signori se scodeva lo herbadigo mo e che per miser lo dispoto non se lassa scuoder per el vostro comun ma consente ben scuoder i soi zefali lo herbadigo dai Albanexi et altri Grezi la qual cossa e iniusta che i animali che pascola in le vostre iurisdi-cion scuoda le decime el dispoto et non la vostra signoria perho dixemo excelsa signoria che tegnando modo per el mezo de la vostra ambaxada la qual andara da miser lo dispoto per chiarir asay raxone et anche questa in questo modo la vostra camera de qui havera annuatim grandissima utilita

Respondeatur Scribemus domino despoto et habita responsione providebi-mus ad hoc sicut faciemus ad alias res nostras

Et scriptum fuit potestati et capitaneo Neapolis Romanie et sucessoribus suis cum isto principio videlicet

Comparentes ad nostram presentiam sapientes viri Iohannes et Michael Catello oratores illius fidelissime comunitatis nostre nobis porrexerunt nonnulla capitula parte dicte comunitatis ad que cum nostro Collegio ex auctoritate sibi attributa a nostro Consilio rogatorum fecimus nostras responsiones sicut in fine cuiuslibet ipsorum capitulorum particulariter videbitis Et primo etc

De parte _____ 16De non ______ 0Non sinceri ___ 3

41452 13 μαΐου

βενετία

άιτήματα των ναυπλιωτών και απαντήσεις των βενετικών αρχών σε αυτά οι ναυπλιώτες μέσω του απεσταλμένου τους γεωργίου κουμάρη 1) ενημέρω-ναν τη βενετία για τη χείριστη κατάσταση των τειχών της πόλης τους και ζητού-σαν τη συντήρησή τους άποφασίστηκε να ξεκινήσουν οι εργασίες με την οικο-νομική ενίσχυση του regimen της εύβοιας 2) Ζητούσαν να μη χρησιμοποιείται η γαλέρα του ναυπλίου για τη μεταφορά του διοικητή του Άργους ή για άλλους αξιωματούχους αίτημα που έγινε εν μέρει δεκτό 3) παραπονιούνταν κατά του πρώην υποδιοικητή του Άργους Nicolograve Valier επειδή καταδίκασε ορισμένους πολίτες του ναυπλίου και ζητούσαν να δικάζονται μόνο από τον διοικητή του ναυπλίου στο αίτημα αυτό οι βενετικές αρχές απάντησαν ότι θα εξεταστούν οι δίκες που παρουσιάστηκαν 4) με αφορμή μια άδεια για εξαγωγή σιτηρών που


έδωσε ο διοικητής του Άργους Donato Malipiero στον γεώργιο σοφιανό από τη μονεμβασία ζητούσαν να μην μπορεί να δίνει τέτοιες άδειες ο διοικητής του Άργους αλλά μόνο ο διοικητής του ναυπλίου αίτημα που έγινε δεκτό 5) δή-λωναν ότι τα έξοδα του ταμείου του ναυπλίου είναι περισσότερα από τα έσοδα γιατί ο πρώην διοικητής τους Priamo Contarini πλήρωσε από το ταμείο αυτό στον γιο του που ήταν υποδιοικητής της άίγινας πάνω από 1600 υπέρπυρα καμία ενέργεια δεν θα γινόταν από τις αρχές 6) δήλωναν ότι η σύγκλητος είχε παλαιότερα αποφασίσει ότι ο διοικητής του Άργους δεν θα μπορούσε να παρα-χωρεί φέουδα ούτε να είναι ενήμερος για την κατοχή φεούδων από ναυπλιώ-τες στην περιοχή του Άργους και ότι αργότερα δουκικά γράμματα όριζαν το αντίθετο Ζητούσαν να επιστρέψουν στην προηγούμενη κατάσταση άποφασί-στηκε όμως ότι ο διοικητής του Άργους θα ήταν αρμόδιος για τα φέουδα της πε-ριοχής του ενώ οποιαδήποτε αμφισβήτηση σχετικά με αυτά θα παρουσιαζόταν στον διοικητή του ναυπλίου 7) Ζητούσαν να αποκτήσουν την αποκλειστικό-τητα στην πώληση των σιτηρών οι βενετικές αρχές όμως απάντησαν ότι μόνο ο διοικητής του ναυπλίου μπορούσε να δώσει άδειες εξαγωγής σιτηρών και μόνο σε περίπτωση αφθονίας στους κατοίκους του ναυπλίου αλλά και του Άρ-γους 8) Ζητούσαν να μη δημιουργηθούν νέες θέσεις το αίτημα έγινε δεκτό 9) Ζητούσαν να ληφθούν μέτρα για τη συλλογή του γεώμορου (gemuro) το οποίο δεν έδιναν πολλοί από τους άλβανούς που ζούσαν στην πεδιάδα του ναυπλίου και οι φοροσυλλέκτες δυσκολεύονταν να συγκεντρώσουν για να καταφέρουν να συλλέξουν τον φόρο αυτό έπρεπε να δωροδοκούν διάφορους Έλληνες Ζη-τούσαν επίσης την άδεια να προβαίνουν σε αντίποινα εναντίον των ελλήνων Ήταν στη διάθεση του διοικητή του ναυπλίου να λάβει μέτρα για να βοηθήσει τους συλλέκτες του γεώμορου 10) Ζητούσαν από τη βενετία να υποχρεώσει τους εκτιμητές της πεδιάδας του ναυπλίου οι οποίοι ήταν τέσσερις να κάνουν τις εκτιμήσεις όλοι μαζί ή τουλάχιστον τρεις άποφασίστηκε να γίνει αυτό που ζητούσαν και για την εκτέλεση της εντολής ορίστηκε υπεύθυνος ο διοικητής του ναυπλίου


επιτομή Thiriet Reacutegestes des deacutelibeacuterations du Seacutenat τ 3 σσ 175-176 αρ 2888

MCCCCLII die XIII maii in Collegio ex auctoritate sibi attributa a Consilio rogatorum

CapitulaPotestati et capitaneo Neapolis Romanie et successoribus suis


Prudens fidelis noster Georgius Cumari orator illius fidelissime comunitatis nostre sub vestris credentialibus litteris nobis presentavit nonnulla capitula ad que fecimus nostras responsiones sicut in fine cuiuslibet eorum hic inferius particularius videbitis Et primo ad primum

Che la signoria vostra se degni proveder che li muri de quela cita siano facti per rispeto che la dicta vostra cita siando ai confini del Xamili et de novo per i Turchi e stato ruinado per modo che apena par reliquia dei dicti muri siche a lor mo la via e patente al malfar Et siando la dicta vostra cita ruinada nui scemo in grandissimo spavento si in lrsquoaver come in le persone per tanto supplico la vostra signoria che se degna de proveder a la reparation di dicti muri a zo che non siegua qualche senestro contro quela vostra cita

Respondemus quod ut illa fidelissima comunitatis opere intelligat quantum inclinati sumus ad comoda et securitatem suam mandabimus quod per regimen nostrum Nigropontis hinc ad annos quinque proximos dentur potestati nostro Neapolis Romanie vel nuncio suo singulo anno ducatos IIc pro fabrica murorum nec possint in aliqua re expendi vel dispensari ullo modo et illi qui laborabunt ad dictos muros habere debeant a sex usque octo soldos tornesiorum in die sicut videbitur rectori dicti loci magistri vero habeant soldos XII iuxta solitum Et illa comunitatis teneatur contribuere ad opus predictum sicut obligata est et hac-tenus fecit remanente etiam firma provisione facta per nos die XXVI iulii anni elapsi prout continetur in responsione facta ad capitula dicte comunitatis

De parte _____ 7De non ______ 1Non sinceri ___ 8Die XV maii Iterum posito dicto capitulo in Collegio fuerunt De parte _____ 17De non ______ 0Non sinceri __ 0

Die XI maii Inter sapientesAd secundum Item supplico a la dicta celsitudine vostra per parte de la dicta

comunita che se degni commandar per soa lettera cum pena che la galia da Napoli de cetero non sia tenuda levar altri ne altre arnise salvo cha quelli del nostro podesta de Napoli conzosia cossa che mo novamente sia sta constreta la zorma de la dicta galia a levar lo rector drsquoArgo et dal Egena cum tuta soa fameia


e lor arnise contra la promessa facta a la dicta vostra comunitade et in gran danno et senestro de la zurma cumzosia cossa che negun pagamento habiano per questa tal angaria excepto che solo portano algune lor robe cussi nel andar come nel ritorno cum le qual al manco se guadagnano lor spexe ma essendo angarizada a levar altri chel nostro rezimento cum la fameglia soa la qual molte fiade per esser galia sotile apena puo levar quelli non puo la dicta zurma pur haver el comodo de le persone loro

Respondeamus quod volumus quod quando galea Neapolis veniet Motho-num ad levandum rectorem suum si illuc reperientur rector Argos levetur in dicta galea cum bonis suis sin autem nolumus quod ultra solitum aliqualiter graventur ad conducturam dicti rectoris

Ad tercium Item i prescriti citadini vostri de Napoli se gravano molto contra el nobel homo misier Nicolo Valier fo vicerector drsquoArgo de algune condenation corpo-ral facte contra i dicti come apar per i processi per mi presentadi al vostra celsitudi-ne Et perche i dicti condenadi non hano commesso alguno excesso ni contra lui ne in el suo territorio per lo qual dovesseno esser condenadi et quando ben havesseno facto sotozaseno come feudatarii al iudicio del nostro miser lo podesta et capita-no come e la intencion de la vostra celsitudine Et impero supplico che la signoria vostra se degni de proveder cussi a la restitucion del honor de dicti vostri citadini come a la indenitade de queli et metere sifacto remedio che in lo avenire non siegui simili scandali a zo che i dicti vostri citadini possano viver quietamente

| Respondemus quod commisimus nostris advocatoribus quod examinatis processibus quos eis misimus faciant ius et iusticiam

Ad quartum Item expono a la signoria vostra come novamente miser Dona-do Malipiero rector drsquoArgo ha concesso licentia a uno Zorzi Sofiano da Malva-sia che el extraga certa quantita de formenti ha cargado in el porto de Napoli verso Civier de licentia del dicto miser lo rector el qual dice haver iurisdicion nel dicto porto et poter dar quela tal licentia non obstante apara lettera dogal in contrario la qual lui vole intendere a so modo et cerca haver iurisdicione ne le aque da Napoli contra quelo che mai se ha observado cumzosia che sempre el dicto porto e nostro de Napoli et non de Argos el qual e infraterra oltra mia 4 E per diverse volte el nostro podesta li ha scrito et dicto al dicto miser lo rector che per nigun modo deba far cargare tal formenti al dicto porto per esser mandato ducale et per non affamare i dicti nostri luogi cumzosia che a nui medemi el nostro podesta ne ha negada la dicta trata che ai besogni cum lrsquohaver nostro


andemo a condur de fora come havemo fato in el tempo de la caristia per lo passato Et per non esser in continua contencion e differentia cum lo dicto miser lo rector che per nigun modo deba far messe pena el nostro podesta al marca-dante et patrone che non dovesseno cargar quelli soto pena de perpera 400 che la dicta pena dovesse vegnir a li vostri magnifici provededori de le biave li qual tanto hanno cargado et si non se ha curado de la dicta pena Et a zo che i nostri podesta de Napoli non siano in differentia cum li rectori de Argos per cason del dicto porto che la celsitudine vostra se degni de chiarir se queli drsquoArgo dieno ha-ver iurisdicion nel dicto porto et commandar per vostre letere quelo voglia sopra de zo perche per lor sara obedite

Respondemus quod committemus expresse rectori nostro Argos quod non se impediat de aliquo portu vel iurisdicione Neapolis neque debeat alicui licentiam extrahendi frumentum de partibus illis quia volumus quod sit in libertate sola potestatis nostri Neapolis de negare et concedere tratam frumentorum et aliorum bladorum sicut melius et utilius sibi videbitur pro ubertate fidelium nostrorum deinde et dando trata nostris Neapolis dare etiam debeat tratam illis de Argos

Ad quintum Item supplico a la vostra signoria se degni de proveder a le im-portabel spexe de la camera vostra de Napoli cumzosia cossa che molto son ma-zor le spexe cha le intrade perche la dicta camera al presente se trova a tanta extremitade ducta che apena el nostro podesta se pora pagar del suo salario perche ancor le intrade de quella per miser Priamo Contarini fo nostro podesta de piu de mesi sie sono intacade perche la pagado de quela camera al suo fiolo era vicerector del Egena plui de perpera 1600

Respondemus quod non videmus pro nunc comode facere aliquam provisionemAd sextum Expono a la signoria vostra che conzosia per vostre lettere prese

in el Conseio di pregadi a di 4 avosto proximo passato concesse a la vostra com-munitade de Napoli che i nostri signori podestadi et capetani de Napoli fosseno cognitori de li pheudi dey pheudatarii da Napoli et non miser lo rector drsquoArgos non obstante parte de quelli pheudi fosseno nel territorio drsquoArgo et chel dicto nostro miser lo podesta devesse far dessignar a queli tucto quelo li aspetasse per la soa paradossa come pienissimamente per quele lettere se contien E mo novamente e sta manda lettere dogale prese in quello proprio conseio et in quelo zorno che contien che lo rectore drsquoArgos de li terreni sono nel territorio drsquoArgo contra li dicti pheudatarii debia esser cognitore la qual e contra la lettera ob-tenta da li nostri ambaxadori de Napoli Per tanto supplico a la signoria vostra


che se degna de dechiarir questo che deba esser cognitor et dessignar ai dicti pheudatarii le suo raxon dechiarando a la signoria vostra che per la destruction de Argos e mancato ad asay de sti pheudatarii lor pheudatarii lor privilegii et paradosse zoe instrumenti e che a queli tal sia designado secundo i nostri sta-tuti de la Morea et usanze et suo possessi perche in lo volume del dicto statuto dechiara zo che die haver cadaun pheudatario secondo le condicion lor

Respondemus quod inclinati ad comoda illorum nostrorum fidelium volumus pro maiori comodo et expeditione sua quod de pheudis existentibus in territo-rio Argos rector Argos habeat cognoscere et terminare ac consignare illa pheuda pheudatariis nostris secundum eorum consuetudines et statuta et quod appel-latio omnium terminationum et actuum que fient per rectorem Argos de dictis feudis devolvatur ad potestatem et capitaneum nostrum Neapolis Romanie

Ad septimum Item supplico che li citadini et habitatori de Napoli possano haver gratia de la vostra illustrissima signoria haver la trata di formenti et altre biave et quele navegar a li luogi de la vostra signoria la qual comprarano da li Albanesi et ancora fora del territorio de Napoli perche piu licito e et honesto che i vostri citadini habiano questa tal trata cha li forestieri perche li dicti citadini a le necessitade portano de fora et fano ubertade a la dicta intendando quanto non sia besogno a la terra

Respondemus quod volumus si Neapolis et Argos haberet carentiam blado-rum quod potestas Neapolis non possit dare alicui licentiam sive tratam fru-menti sed si Neapolis et Argos habeant habudantiam bladorum volumus quod potestas noster Neapolis sit ille qui concedere et denegare habeat dictam tra-tam sicut melius et utilius sibi videbitur et dando licentiam illis de Neapoli dare etiam debeat licentiam illis de Argos

Ad octavum Item supplico a la dicta illustrissima signoria che non voglia con-ceder gratia di officii ad alguno perche tal officii impetrati drsquoalguni cavestri sono dannosi a la dicta citade et molte fiade per mala information ha obtenudo quella

Respondeatur quod fiat ut petiturAd nonum Item supplico a la vostra signoria che possa haver commanda-

mento el podesta da Napoli che tuti quelli che dieno dar gemuri si de la camera vostra de Napoli come de altre special persone che siano intromesso cadaun che vegnira de lor catune dechiarando perche alguni de queli Arbanesi et se puo dir la piu parte semena el pian da Napoli per non pagar la raxon de la terra zoe i nostri zemuri non vien a la terra ma quando vuol far i facti suo manda altri


de lor catune pur per non pagar quelo che i die dar et per tal cason quello che compra i gemuri de la vostra signoria non meteno tanto piu quanto lrsquohaveria messo et questo perche fa besogno ai dicti conductori dei zemuri tuor lettera del rezimento pregando li rectori griesi conceder un suo commandamento et dar un suo cavalaroto vegnir in sul vostro territorio de Napoli dove habitano et semena i dicti Albanesi et commandar queli quelo de no dar i qual condutori et altre persone che de no haver fano gran spesa et gran presenti a li dicti Griesi pur per poder scoder el suo et questo e danno comun si de quela camera de Napoli come de li citadini de la vostra signoria Per tanto supplico che la signoria vostra se degna de conceder che possiamo far inver de lor quelo che lor fano inver de nui zoe como lor fano represaia contra de nui che nui possiamo far el simele de far represaia contra lor El primo che troveremo de le soe catune et fazando cussi molto piu valera i gemuri de la vostra signoria et si non despensaremo la liberta de la vostra signoria inver i Griesi et si mancara le spese et fadige

Respondemus quod non videtur nobis omnibus bene consideratis aliquid innovare sed volumus quod in libertate potestatis et capitanei nostri Neapolis remaneat dare eis illas subventiones et favores ad habendum gemora sua que et qui sibi videbuntur

Item supplico che la usanza fo sempre esser 4 stimadori del campo de Napoli et possession i qual se dice veterani et mo novamente et par che un solo va a tal stimation et la cossa non riga dreta ma siando quatro o la piu parte non sara ingano nesun et la cossa andara dreta piaqua la vostra signoria che tal com-mandamento con pena sia scrito et mandado a miser lo podesta et successori che tal rechiesta deba observar

Respondemus quod volumus quod potestas et capitaneus noster Neapolis in facto dictorum veteranorum faciat et observet prout continentur in suprascripto capitulo sub pena ducatorum C auri exigenda per nostros advocatores comunis

51456 21 μαΐου

βενετία

άκύρωση της καταδικαστικής απόφασης του διοικητή του ναυπλίου Benedetto Contarini εναντίον του ιωάννη κατέλλο και άλλων ναυπλιωτών από τους Avogadori di Comun

ASV Avogaria di Comun Raspe reg 36502 φ 69r-v


Die XXI maii Pro Iohanne Catello et aliis de Neapoli Romanie Pars posita in minori consilio propter placitare advocatorum communis Quod istud manda-tum seu preceptum factum per virum nobilem ser Iacobum Piccedilamano olim sin-dicum Levantis viro nobili ser Luce Bocasio olim potestati et capitaneo Neapolis Romanie sub die XVII iunii MCCCCLV per quod ei mandavit ut vigore littera-rum ducalium emanatarum cum consilio rogatorum iterum procedere deberet contra Iohannem Catello et alios fictos oratores illius communitatis etc ex quo processit condemnatio lata contra eos per virum nobilem ser Hieronymum Va-laresso vicepotestatem Neapolis etc tanquam preceptum factum contra id quod fieri poterat et debebat et ex mala informatione data ipsi sindico nam ipse du-cales littere fuerunt scripte ante incisionem factum per officium advocarie per annos duos de condemnationibus processis primo vigore dictarum litterarum incidatur cassetur revocetur et annuletur cum omnibus suis secutis exemplis et dependentiis adeo quod decetero nullius existat efficatie vel vigoris ac si nu-mquam factum foret revertentibus ipsis Iohanne Catello et aliis condemnatis per dictum ser Hieronymum in illis statu iure conditione etc quibus erant an-tequam dictum preceptum factu foret cum dictus ser Iacobus se removerit di-cens quod fuit deceptus Datis atque receptis in ipso consilio ballotis sex fuerunt omnes de parte et sit captum fuit ut in dicta parte cavetur



στις 27 άυγούστου ο δόγης έδωσε εντολή (commissio) στον πρώτο δι-οικητή του Άργους τον Saraceno Dandolo3 βενετό ευγενή δοκιμασμέ-νο στη διοίκηση των αποικιών πρώην βάιλο και καπετάνιο της εύβοι-ας4 με τη συγκεκριμένη εντολή του εμπιστευόταν την πόλη και την περιοχή της όπου θα έπρεπε να κυβερνάει με σύνεση και δικαιοσύνη σύμφωνα με τους θείους νόμους με σεβασμό στα τοπικά έθιμα5 για τη τιμή και το συμφέρον της πατρίδας6 κύριο μέλημά του ήταν η συγκο-μιδή των εσόδων τα οποία θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερα από αυτά που συγκέντρωνε ο πρώην βενετός κύριος του Άργους Pietro Corner για την ενημέρωσή του η μητροπολιτική διοίκηση θα του παρείχε αντί-γραφο των λογαριασμών του Corner καθώς επίσης πληροφορίες για τα έσοδα του δεσπότη τον καιρό που το Άργος ήταν στην κυριαρχία του7 ο νέος διοικητής ήταν υποχρεωμένος να αυξήσει τα έσοδα όσο το δυνα-τό περισσότερο αλλά με laquoλογικό και τίμιοraquo τρόπο χωρίς να επιβαρύνει τους υπηκόους8 Θα έπρεπε να διορίσει ένα διαχειριστή που να έχει τις απαραίτητες γνώσεις για να κρατάει λογαριασμό εσόδων και εξόδων και να γνωρίζει την ελληνική γλώσσα για να τελεί και χρέη διερμηνέα με μισθό 200 υπέρπυρων τον χρόνο9 Θα έπρεπε να γράφει τακτικά στη βε-

3 Μonumenta Peloponnesiaca σσ 306-308 αρ 1564 Θήτευσε ως βάιλος και καπετάνιος της εύβοιας τα έτη 1387-1389 Ch Hopf

Chroniques greacuteco-romanes ineacutedites ou peu connues publieacutees avec notes et tables geacuteneacutealogiques βερολίνο 1873 σ 372

5 Μonumenta Peloponnesiaca σ 306 αρ 156 volumus quod debeas adherere quantum poteris consuetudinibus et ritibus dicte terre

6 Μonumenta Peloponnesiaca όπ regere et gubernare in ratione et iusticia secundum quod tibi videbitur secundum Deum et honorem nostri dominii

7 Μonumenta Peloponnesiaca όπ Avisantes te quod per informationem nobis datam introitus dicte terre debent esse valde maiores eo quod erant tempore viri nobilis ser Petri Cornario de quibus in substantia et in summa fecimus tibi dari copiam ordinate secundum quod exigebatur tempore suprascripto et similiter secundum quod exigebantur per dispotum ut sis de omnibus informatus

8 Μonumenta Peloponnesiaca όπ Et nichilominus informabis nos si esset aliquis modus rationabilis et honestus per quem sine gravamento fidelium nostrorum dicti loci introitus nostri possent modo aliquo augeri

9 Μonumenta Peloponnesiaca σ 307 αρ 156 tu possis reperire deinde unam personam sufficientem que sit massarius et teneat tecum computum ordinate introituum et expensarum terre tibi commisse et qui etiam sciat linguam grecam pro exercendo officum interp(r)etis


































































51 Όπ capitulum 2




































εγγράΦά1






βενετία






































βενετία
















































41452 13 μαΐου

βενετία








































51456 21 μαΐου

βενετία







































































51 Όπ capitulum 2




































εγγράΦά1






βενετία






































βενετία
















































41452 13 μαΐου

βενετία








































51456 21 μαΐου

βενετία









































εγγράΦά1






βενετία






































βενετία
















































41452 13 μαΐου

βενετία








































51456 21 μαΐου

βενετία










































βενετία
















































41452 13 μαΐου

βενετία








































51456 21 μαΐου

βενετία




















































41452 13 μαΐου

βενετία








































51456 21 μαΐου

βενετία












































51456 21 μαΐου

βενετία






"Η οργάνωση της διοίκησης και της άμυνας του Άργους...

Documents

Transcript of "Η οργάνωση της διοίκησης και της άμυνας του Άργους...