Η προστατευόμενη περιοχή της Κυμισάλας της Ρόδου:...

ΑΔΙΦΟΡΙΚΔ ΣΟΠΙΚΔ ΚΟΙΝΩΝΙΔ

ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Ή ΟΤΣΟΠΙΑ

Παπαβαζηιείνπ Βαζίιεο

Δπηζηεκνληθή επηκέιεηα

ΑΔΙΦΟΡΙΚΔ ΣΟΠΙΚΔ ΚΟΙΝΩΝΙΔ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Ή

ΟΤΣΟΠΙΑ

ΠΜ laquoΠεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζεraquo

ΣΔΠΑΔ

Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ

Ρόδνο 2013

Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ


Δμώθπιιν Ζιίαο Μαζνύξεο

ISBN 978-618-81027-0-5

Απαγορεύεηαι η αναδημοζίεσζη θαη γεληθά ε αλαπαξαγσγή απηώλ ησλ θεηκέλσλ κε

νπνηνδήπνηε κέζν ή ηξόπν ηκεκαηηθά ή πεξηιεπηηθά ρσξίο γξαπηή άδεηα ηνπ

ππεύζπλνπ έθδνζεο

Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ


Φπηώξην ΚΔΓΔ umlΓήκεηξαuml Λ Ρόδνπ Καιηζέαο ndash Ρόδνο 85100

ηει (30) 22410 - 99120 amp 99170 Φαμ (30) 22410-99131

Email psemperrhodesaegeangr

ΠΠ ΔΔ ΡΡ ΙΙ ΔΔ ΥΥ ΟΟ ΜΜ ΔΔ ΝΝ ΑΑ

Πξόινγνο helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Καΐια Μαξία amp Θενδσξνπνύινπ Έιελα 8

Δηζαγσγηθό εκείσκα ηνπ Δπηκειεηή helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαβαζηιείνπ Βαζίιεο 10

1ε Δλόηεηα

Η θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ ηνπηθήο αλάπηπμεο

Οηθνλνκηθή θξίζε θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ε πνιηηηθνθνηλσληθή δηάζηαζε ηεο

βησζηκόηεηαο helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Βαβνύξαο Ησάλλεο 23

Η αλζξώπηλε αεηθνξία σο δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ αλάπηπμεο helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Φώθηαιε Πέξζα 41

Η Σνπηθή Κνηλσλία σο κνριόο Αεηθόξνπ Αλάπηπμεο Γπλαηόηεηεο θαη

Πξννπηηθέοhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Μόγηαο Αζαλάζηνο 57

Ο Βνηαληθόο Κήπνο ηεο Ρόδνπ θαη νη απόςεηο ησλ εθπξνζώπσλ ησλ ηνπηθώλ

θνξέσλ γηα ηελ ίδξπζε ηε ιεηηνπξγία θαη ηηο δπλαηόηεηεο αμηνπνίεζήο ηνπ helliphelliphellip

δξόιια Χξηζηηάλα amp Παπαβαζηιείνπ Βαζίιεο

70

Σερληθό επηκειεηήξην θαη ηνπηθή θνηλόηεηα ζην πιαίζην ηεο αεηθόξνπ αλάπηπμεο

ε πεξίπησζε ζύλδεζεο ηνπ ΣΔΔ Σκήκαηνο Γσδεθαλήζνπ κε ηελ ηνπηθή θνηλόηεηα

θαη ην Γήκν Ρόδνπ Δκπεηξηθή κειέηεhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Μνζρνύο Δπαγγειία amp Αλδξεαδάθεο Νηθόιανο 87

Σνπηθή απηνδηνίθεζε αλαπηπμηαθόο ζρεδηαζκόο εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία θαη

ην πεξηβάιινλ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπινύο Δπαγγειία-Γέζπνηλα amp ηακάηεο Παλαγηώηεο 106

2ε Δλόηεηα

Η παηδαγσγηθή δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ ηνπηθήο αλάπηπμεο

Δθπαίδεπζε ζηελ αηεθόξν αλάπηπμε (ΔΑΑ) ππνζηήξημε θαη εκπόδηα ζηε

γελίθεπζή ηεο ην γαιιηθό παξάδεηγκα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Lange Jean-Marc 121

Γλώζεηο θαη ζηάζεηο θνηηεηώλ θαη καζεηώλ ηεο Ρόδνπ ζε ζέκαηα αληηκεηώπηζεο

ηεο ξύπαλζεο ησλ πδάησλ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Σδακπεξήο Νεδάκ Ξαλζάθνπ Γηώηα 136

Καηαγξαθή ηνπ πεξηβάιινληνο ρώξνπ ησλ δεκόζησλ Γεκνηηθώλ ρνιείσλ ηεο

πόιεο ηεο Ρόδνπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

157

Σζαθίξεο Ησάλλεο Πνιεκηθόο Νηθήηαο

Η παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ηνπ ζρνιηθνύ αύιεηνπ ρώξνπ ζηελ θαιιηέξγεηα ησλ

αξρώλ ηεο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Απόςεηο ησλ καζεηώλ δεκνηηθώλ

ζρνιείσλ ηεο Ρόδνπhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Κόλζνιαο Μάλνο amp Πεηαπξάθε Χξπζνύια

177

Δληνπηζκόο θαη θαηαγξαθή ησλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηώλξηώλ ησλ πξώησλ

ηάμεσλ (Α΄ Β΄ Γ΄) ηνπ Γεκνηηθνύ ρνιείνπ αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηνπ λεξνύ

θαη ηε δηαρείξηζή ηνπ helliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

θνπκπνπξδή Μάληα 197

Πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο θαη πξνγξάκκαηα πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο

κειέηε πεξίπησζεο ε Κνηιάδα ηνπ Αίζσλα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Μαηδάλνο Γεκήηξεο amp Ξαλζάθνπ Γηώηα

214

Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε ζε αζηηθά πάξθα Μειέηε πεξίπησζεο ηνπ Πάξθνπ

ldquoΡνδίληrdquo helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Μηραειίδε Γέζπνηλα 236

Πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε θαη ηερλεηνί ύθαινη ηεο Καιύκλνπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Μπξσλάθε Άλλα amp Κνπηζνύκπαο Γξόζνο 256

Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε θαη ηέρλε helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Αλδξεαδάθεο Νηθόιανο amp Καινγεξάθε Μαξηάλλα 267

Πξνζσπηθέο Θεσξίεο Δθπαηδεπηηθώλ αλαθνξηθά κε ηελ Αμηνιόγεζε ηνπ Μαζεηή

Νηθόιανο Αλδξεαδάθεο amp Έιιε ππξνπνύινπ

291

3 Δλόηεηα

Η πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ ηνπηθήο αλάπηπμεο

Οη επηπηώζεηο ησλ δνκηθώλ πιηθώλ ζηα ζρνιηθά θηήξηα Σν laquoύλδξνκν ησλ

άξξσζησλ ζρνιηθώλ θηεξίσλ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Ξαλζάθνπ Γηώηα Χξηζηνδνπιάθεο Παλαγηώηεο-Σζακπίθνο 323

Δλεξγεηαθό δήηεκα θαη ηνπηθή θνηλσλία Οη γλώζεηο θαη αληηιήςεηο θαηνίθσλ θαη

εθπξνζώπσλ θνξέσλ γηα ηε ιεηηνπξγία Αηκνειεθηξηθνύ ηαζκνύ (ΑΗ) Η

πεξίπησζε ηνπ ΑΗ νξσλήο Ρόδνπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Πνηκελίδεο Γεκήηξεο Γεκεηξίνπ Αλαζηαζία

amp Φώθηαιε Πέξζα

353

Πεξηβάιινλ θαη αεηθνξηθή αλάπηπμε Σν παξάδεηγκα ησλ πξνζηαηεπόκελσλ

πεξηνρώλ NATURA 2000 ζηε Ρόδν helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Σζαγγάξε Καηεξίλα amp ηακάηεο Παλαγηώηεο 375

Γεσξγηθέο πξαθηηθέο θαη αεηθνξία κειέηε πεξίπησζεο ησλ αγξνηώλ ηνπ πξώελ

δήκνπ λόηηαο Ρόδνπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 394

Σαηαξάθεο Νηθόιανο amp Καΐια Μαξία

Απόςεηο ζηάζεηο θαη πξαθηηθέο ησλ αγξνηώλ ηεο Ρόδνπ ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο

ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ γεσξγηθή παξαγσγή helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Αρζνθνξίδνπ Γεσξγία Γθόβαξεο Χξήζηνο amp ηακάηεο Παλαγηώηεο 411

4 Δλόηεηα

Η νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ ηνπηθήο αλάπηπμεο

Η αεηθόξνο αλάπηπμε ζην θάζκα ηνπ νηθνηνπξηζκνύ Πξνηεηλόκελν κνληέιν

εθαξκνγήο Μειέηεο πεξίπησζεο helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Πηπίλνο Γηώξγνο amp Φώθηαιε Πέξζα 429

Σνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη παλεπηζηήκην Η πεξίπησζε ηεο Ρόδνπ helliphelliphelliphelliphellip

Ξάλζεο Αγαπεηόο amp Φώθηαιε Πέξζα 449

Η αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνύ ζηε Ρόδν θνηλσληθέο θαη πεξηβαιινληηθέο

δηαζηάζεηοhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαζηεξγίνπ Κσλζηαληηληά amp Ησζεθίδεο Θεόδσξνο 473

Ιακαηηθέο πεγέο ηεο Καιιηζέαο Ρόδνπhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαδνκαξθάθεο Ησάλλεο 491

Αεηθνξηθή δηαρείξηζε κεγάισλ έξγσλ Απόςεηο εθπαηδεπηηθώλ θαη θνξέσλ γηα

ηελ αμηνπνίεζε ηνπ Φξάγκαηνο Γαδνπξά ζηε Ρόδν helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Ρήγα Ησάλλα Καΐια Μαξία amp Φώθηαιε Πέξζα

515

5 Δλόηεηα

Η πνιηηηζηηθή δηάζηαζε ηεο αεηθόξνπ ηνπηθήο αλάπηπμεο

Η αμηνπνίεζε ηεο ηνπηθήο γλώζεο ζην πιαίζην ηεο Δθπαίδεπζεο γηα ηελ Αεηθόξν

Αλάπηπμε helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip


535

Οη Βηβιηνζήθεο ζηελ πόιε ηεο Ρόδνπ θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε helliphellip

Ενπκπά Χξπζνύια amp Πνιεκηθόο Νηθήηαο 555

Η πξνζηαηεπόκελε πεξηνρή ηεο Κπκηζάιαο ηεο Ρόδνπ Γλώζεηο θαη ηάζεηο

Δθπαηδεπηηθώλ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κνινθπζάο Γεκήηξεο ηεθαλάθεο Μαλόιεο Η Παπαβαζηιείνπ Βαζίιεο helliphellip

574

Αλαςπρή θαη εθπαίδεπζε ζηελ Κπκηζάια ηεο λήζνπ Ρόδνπ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Βεξγσηή Θσκαΐο Φώθηαιε Πέξζα amp ηεθαλάθεο Μαλόιεο Η 595

Πξόινγνο

Ο πνιιαπιαζηαζκόο ζηε ρξήζε ηεο έλλνηαο ηεο αεηθόξνπ αλάπηπμεο αιιά θαη ε

αζάθεηα ή ε θαηάρξεζε πνπ ζπλνδεύνπλ απηή ηε ρξήζε έρνπλ πιένλ θηάζεη ζηα

όξηα ηεο θνηλνηνπίαο ή ηεο επαλαιεπηηθόηεηαο κηαο θελήο ξεηνξείαο δίρσο σζηόζν

απηή ε δηεύξπλζε ηεο ιεθηηθήο αμηνπνίεζεο λα αληηζηνηρεί ζε κηα εκβάζπλζε θαη

δηάρπζε ζηελ αμηνπνίεζή ηεο (όπσο απηή πνπ ζα επηδησθόηαλ κέζα από ηνπο ζηόρνπο

θαη ηνπο κεραληζκνύο ηεο εθπαίδεπζεο) Έηζη ε έλλνηα δελ εμαληιείηαη ζε αλαθνξέο

ζηελ πξάζηλε αλάπηπμε ή ζηε δηαγελεαθήο θηινζνθίαο απνηξνπή ηεο δηαζπάζηζεο

ησλ πόξσλ ή ηεο ππεύζπλεο πεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πνιίηε Οη δξάζεηο

πνπ αλνίγνληαη ζε ηνπηθό επίπεδν θαη νη νπνίεο είλαη δπλαηό λα εληαρζνύλ ζην πεδίν

ηεο αεηθνξίαο είλαη πνιιαπιέο θαη ζε κεγάιν βαζκό θαηλνηνκηθέο εθόζνλ έξρνληαη

λα αληηκεησπίζνπλ ζε βάζνο θαη καθξνπξόζεζκα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ησλ νπνίσλ

νη επηπηώζεηο δηαβάδνληαη ζε δηαθνξεηηθά αιιειεμαξηώκελα επίπεδα από ην

νηθνλνκηθό ζην πνιηηηζκηθό από ην πεξηβαιινληηθό ζην θνηλσληθό θαη εθηείλνληαη

όζν εθηείλεηαη ε ζπλέξγεηα ησλ εκπιεθόκελσλ θνξέσλ ζην δεκόζην θαη ηδησηηθό

ηνκέα Απηή αθξηβώο ε ζπλέξγεηα αλαδεηθλύεη αθόκα κία θνξά ηελ θξηζηκόηεηα ηεο

παξέκβαζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ θνξέσλ θαη ζρεδηαζκώλ ην πεξηβάιινλ ηεο θξίζεο

ην νπνίν δηέξρεηαη κε δξακαηηθή έληαζε ε ειιεληθή θνηλσλία ν επαλαπξνζδηνξηζκόο

ή εθ λένπ θαηαλόεζε ηόζν ηεο έλλνηαο ηεο αεηθνξηθήο αλάπηπμεο όζν θαη ησλ αμηώλ

πνπ ππεηζέξρνληαη ζε απηήλ είλαη ζεκαληηθό λα γίλνπλ αθόκα πεξηζζόηεξν εάλ ζην

πιαίζην απηό ε αιιειεγγύε ν ζεβαζκόο ε πξόιεςε ε θξνληίδα θαη ν θνηλσληθόο

δεζκόο ε θνηλή επζύλε αθόκα-αθόκα ε ειεπζεξία (νθείινπλ λα) δηαπιέθνληαη κε

έλλνηεο laquoζθιεξέοraquo όπσο ε θαηλνηνκία ε ίδηα ε αλάπηπμε ε

απνηειεζκαηηθόηεηααπνδνηηθόηεηα ζπλδένληαο έηζη ηελ θιίκαθα ηεο εγγύηεηαο ησλ

δξάζεσλ κε εθείλελ ηεο απόζηαζεο ησλ ζρεδηαζκώλ ndash ζρεδηαζκώλ πνπ ζα

ππνβαζηάδνπλ θαη ζα ζξέθνπλ ηελ πξννπηηθή ηνπ κέιινληνο γηα ηα πιάζκαηα ηνπ

πιαλήηε αλζξώπηλα θαη κε Ζ επείγνπζα δηάζηαζε απηώλ ησλ ζθέςεσλ θαη ησλ

δξάζεσλ πνπ ηνπο αληηζηνηρνύλ είλαη αθξηβώο ην ζπζηαηηθό εθείλν ην νπνίν θαη

θαζηζηά ην εγρείξεκα ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο ηδηόκνξθν θαη ζεκαληηθό γηα ηνπο

θνηλσληθνύο θαη εθπαηδεπηηθνύο πεηξακαηηζκνύο θαη ρεηξηζκνύο Ζ πεξηβαιινληηθή

ηζνξξνπία είλαη αδύλαηε έμσ από ηελ επίηεπμε έληαμεο θαη ηζόηεηαο ζην θνηλσληθό

επίπεδν θαη δίρσο νηθνλνκηθή επεκεξία γηα όινπο θαη όιεο (ζύκθσλα κε ην

παξάδεηγκα πεξί αεηθόξνπ αλάπηπμεο ησλ δεθαεηηώλ ηνπ lsquo80 θαη lsquo90) αθόκα

επηπιένλ αδύλαηε εάλ από απηό ην παξάδεηγκα απνθιεηζηεί ε laquoκεηξηθήraquo

παξάκεηξνο ηνπ πνιηηηζκνύ (βι πνιηηηζκηθή θιεξνλνκηά αγξνηηθή θνπιηνύξα

ηέρλεο θαη ηερληθέο πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο δεκηνπξγηθόηεηα πνιηηηζηηθή πνιηηηθή

θαη επηθνηλσλία επηζηήκε παηδεία γλώζε) ζε ηνπηθό (επηβίσζε απηόρζνλσλ

ηνπηθώλ κνξθώλ θνπιηνύξαο αξραίσλ παξαδόζεσλ) εζληθό θαη δηεζλέο επίπεδν Σν

λα ηδσζεί ν πνιηηηζκόο θαη ε αεηθνξηθή αλάπηπμή ηνπ σο πξόθιεζε είλαη έλα από ηα

πξόζθαηα δηαθπβεύκαηα ζηελ εμέιημε ησλ αληηιήςεσλ πεξί αεηθνξηθόηεηαο θαη ζηε

δηαζύλδεζή ηνπο κε ην ζηόρν ηεο αλάπηπμεο Ζ ζηήξημε ζπγρξόλσο ηεο ηαπηόηεηαο

θαη ηεο πνηθηινκνξθίαο κέζα από ηνλ δηα-πνιηηηζκηθό δηάινγν είλαη πιένλ δήηεκα

πνπ βξίζθεηαη ζηελ θαξδηά ηεο θηινζνθίαο ηεο αεηθόξνπ αλάπηπμεο θαη ηεο

δηαθπβέξλεζήο ηεο Θα πξέπεη νη ηνπηθνί πιεζπζκνί λα απνιακβάλνπλ ην δηθαίσκα

αθελόο ηεο δηαηήξεζεο ηεο θνπιηνύξαο ηνπο θαη αθεηέξνπ ηεο πξόζβαζήο ηνπο ζηνλ

πνιηηηζκό θαη απηό αλαγθάδεη ζε ζπλδέζεηο θαη κε ηνπο ηξεηο ππιώλεο ηεο

νηθνλνκίαο ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο ηζνξξνπίαο Καη κε απηήλ ηελ

έλλνηα νη ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο θνηλσλίεο είλαη θαηεμνρήλ θαιά ηνπνζεηεκέλεο

λα δηαζθαιίδνπλ απηή ηε ζύλδεζε κέζα από ηελ ππεξάζπηζε ηεο πνιηηηζκηθήο

πνηθηινκνξθίαο (βι ηελ Αηδέληα 21 θαη ηηο δηεξγαζίεο ηνπ Εκηελεζηικού Γραθείοσ

Πόλεων και Ενωμένων Τοπικών Κσβερνήζεων θαηά ην 2010 ώζηε λα δηαηππσζεί κηα

πνιηηηθή ζέζε ζρεηηθά κε ηελ έληαμε ηνπ πνιηηηζκνύ ζηνπο ππιώλεο ηεο αεηθόξνπ

αλάπηπμεο) Ζ ζπγθεθξηκέλε έκθαζε άιισζηε αλνίγεη ην δξόκν πξνο ηελ

εθπαίδεπζε ε νπνία αθξηβώο είλαη ην πξνλνκηαθό πεδίν πνπ ζπλδέεηαη θαη κε ηνπο

ηέζζεξηο ππιώλεο Πξάγκαηη ζπλείλαη θαη επ δελ είλαη γηα ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη

ηελ παηδεία ην αεηθνξηθό δηαθύβεπκα πεξηβαιινληηθά θνηλσληθά πνιηηηθά θαη

νηθνλνκηθά θξίζηκν θαη επείγνλ λα αληηκεησπηζηεί ζπζηεκαηηθά

Καΐια Μαξία Διεσθύνηρια ΠΜΣ laquoΠεριβαλλονηική Εκπαίδεσζηraquo

Θενδσξνπνύινπ Έιελα Πρόεδρος Τμήμαηος Επιζηημών ηης Προζτολικής Αγωγής

και ηοσ Εκπαιδεσηικού Στεδιαζμού (ΤΕΠΑΕΣ)

ΑΕΙΦΟΡΙΚΕΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ή ΟΥΤΟΠΙΑ

3


ΠΜΣ laquoΠεριβαλλοντική Εκπαίδευσηraquo

ΤΕΠΑΕΣ

Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου

Ρόδος 2013


7

Απόψεις στάσεις και πρακτικές των αγροτών της Ρόδου σε θέmicroατα προστασίας

του περιβάλλοντος που σχετίζονται microε την γεωργική παραγωγή helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Αχθοφορίδου Γεωργία Γκόβαρης Χρήστος amp Σταmicroάτης Παναγιώτης 411

4 Ενότητα

Η οικονοmicroική διάσταση της αειφόρου τοπικής ανάπτυξης

Η αειφόρος ανάπτυξη στο φάσmicroα του οικοτουρισmicroού Προτεινόmicroενο microοντέλο

εφαρmicroογής Μελέτες περίπτωσης helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Πιπίνος Γιώργος amp Φώκιαλη Πέρσα 429

Τουριστική ανάπτυξη και πανεπιστήmicroιο Η περίπτωση της Ρόδου helliphelliphelliphelliphellip

Ξάνθης Αγαπητός amp Φώκιαλη Πέρσα 449

Η ανάπτυξη του τουρισmicroού στη Ρόδο κοινωνικές και περιβαλλοντικές

διαστάσειςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαστεργίου Κωνσταντινιά amp Ιωσηφίδης Θεόδωρος 473

Ιαmicroατικές πηγές της Καλλιθέας Ρόδουhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαδοmicroαρκάκης Ιωάννης 491

Αειφορική διαχείριση microεγάλων έργων Απόψεις εκπαιδευτικών και φορέων για

την αξιοποίηση του Φράγmicroατος Γαδουρά στη Ρόδο helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Ρήγα Ιωάννα Καΐλα Μαρία amp Φώκιαλη Πέρσα

515

5 Ενότητα

Η πολιτιστική διάσταση της αειφόρου τοπικής ανάπτυξης

Η αξιοποίηση της τοπικής γνώσης στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο

Ανάπτυξη helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Παπαβασιλείου Βασίλης

535

Οι Βιβλιοθήκες στην πόλη της Ρόδου και η συmicroβολή τους στην εκπαίδευση helliphellip

Ζουmicroπά Χρυσούλα amp Πολεmicroικός Νικήτας 555

Η προστατευόmicroενη περιοχή της Κυmicroισάλας της Ρόδου Γνώσεις και Στάσεις

Εκπαιδευτικών helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Κολοκυθάς ∆ηmicroήτρης Στεφανάκης Μανόλης Ι Παπαβασιλείου Βασίλης helliphellip

574

Αναψυχή και εκπαίδευση στην Κυmicroισάλα της νήσου Ρόδου helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Βεργωτή Θωmicroαΐς Φώκιαλη Πέρσα amp Στεφανάκης Μανόλης Ι 595


574

Η προστατευόmicroενη περιοχή της Κυmicroισάλας της Ρόδου

Γνώσεις και Στάσεις Εκπαιδευτικών

∆ηmicroήτρης Κολοκυθάς1 Μανόλης Ι Στεφανάκης

2 Βασίλης

Παπαβασιλείου3

1 Απόφοιτος ΠΜΣ laquoΠεριβαλλοντική Εκπαίδευσηraquo Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου

2 Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου

3 Λέκτορας Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου

ABSTRACT

The protected area of Kymisala in Rhodes presents ecological historical and

archaeological interest The purpose of this research is to examine the attitudes

and knowledge of teachers in issues related to the cultural diversity of the area of

Kymisala its history and the potential utilization of its pedagogical value In

order to conduct this research the questionnaire was chosen as the primary

method for the data collection The survey population is consisted of all the

teachers working in primary and secondary education in the municipal district of

Empona According to the outcome of the research the teachers believe that

students should be aware of the historical and cultural environment of their area

and therefore that the subject of local history should be included in the

curriculum They also believe that the area of Kymisala in Rhodes can be used

for educational purposes related to Sustainable Development and that the

existence of an archaeological park the creation of an environmental path as

well as the improvement of the infrastructures would increase their interest in

the area

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ∆ΙΑ Κυmicroισάλα αρχαιότητες αειφορία εκπαίδευση

προστατευόmicroενη περιοχή διδασκαλία τοπικής ιστορίας


575

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Εκτεταmicroένες γεωγραφικές εκτάσεις σε όλο τον πλανήτη παρουσιάζουν

ενδιαφέρον από την πλευρά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης

για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Papadomarkakis et al 2011 Tzaberis et al 2012)

Άλλες διαθέτουν αρχαιολογική - ιστορική αξία άλλες microεγάλη βιοποικιλότητα και

άλλες ιδιαίτερο φυσικό κάλλος (Prato and Fagre 2005) Έτσι καθίσταται

επιβεβληmicroένη η ανάγκη όλες αυτές οι περιοχές να προστατευτούν από τις ποικίλες

επεmicroβάσεις του ανθρώπινου παράγοντα (Μότσια 2006 Παπαβασιλείου 2011

Ματζάνος κά 2012) Ως προστατευόmicroενη περιοχή ορίζεται laquoΜια χερσαία ή

θαλάσσια έκταση η οποία έχει προορισmicroό την προστασία και τη διατήρηση της

βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και η οποία

διαχειρίζεται microε κάθε νόmicroιmicroο και αποτελεσmicroατικό τρόποraquo (IUCN 1994)

Στην Ελλάδα περιοχές οικολογικού ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος

αναγνωρίζονται ως προστατευόmicroενες είτε microέσω του χαρακτηρισmicroού τους microε βάση την

ισχύουσα εθνική νοmicroοθεσία είτε microε την κατοχύρωσή τους στο πλαίσιο Ευρωπαϊκών

πρωτοβουλιών ή διεθνών συmicroβάσεων (Ματζάνος κά 2010) Σε πολλές περιπτώσεις

παρατηρείται αλληλεπικάλυψη microεταξύ των προστατευόmicroενων περιοχών σε εθνικό

ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο Το ∆ίκτυο Natura 2000 αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό

Οικολογικό ∆ίκτυο περιοχών οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και

οικοτόπους ειδών που είναι σηmicroαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ΥΠΕΚΑ 2013)

Στόχος του είναι η δηmicroιουργία ενός δικτύου microε τις σηmicroαντικότερες περιοχές της

Ευρώπης microε πλούσια βιοποικιλότητα και η λήψη αποτελεσmicroατικών microέτρων

προστασίας των περιοχών αυτών (Apostolopoulou and Pantis 2009)

Οι κυριότεροι στόχοι που υπηρετούν οι προστατευόmicroενες περιοχές είναι

οικολογικοί πολιτιστικοί κοινωνικοί ψυχαγωγικοί και παιδαγωγικοί (Mose and

Weixbaumer 2007) Η επίσκεψη και η παραmicroονή των επισκεπτών τις περισσότερες

φορές συνδέεται microε διάφορες υπαίθριες ψυχαγωγικές δραστηριότητες Οι επισκέπτες

επιθυmicroούν να γνωρίσουν και να απολαύσουν τις περιοχές αυτές οι οποίες παράλληλα

λειτουργούν και ως υπαίθρια σχολεία για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του

κοινού (Bibelriether and Synge 1994 McNeely Harrison and Dingwall 1994)

Στους στόχους που υπηρετούν θα πρέπει αναmicroφίβολα να προστεθεί ότι οι

περιοχές αυτές αποτελούν τον πόλο έλξης ενός συνεχώς αυξανόmicroενου αριθmicroού


576

επισκεπτών του οικολογικού τουρισmicroού που αναπτύσσεται ταχύτατα τα τελευταία

χρόνια (Λάγιου 2005)

Οι Προστατευόmicroενες Περιοχές microε την παροχή των κατάλληλων

διευκολύνσεων οι οποίες microπορεί να ποικίλουν από απλά περιβαλλοντικά microονοπάτια

microουσεία κέντρα πληροφόρησης κλπ microέχρι εξειδικευmicroένα πανεπιστηmicroιακά

προγράmicromicroατα είναι δυνατό να microετεξελιχθούν σε σηmicroαντικά κέντρα εmicroπλουτισmicroού

των περιβαλλοντικών γνώσεων και καλλιέργειας των περιβαλλοντικών αξιών

(Μαραγκού κά 2003)

Οι περιοχές που εκτός από οικολογικό παρουσιάζουν ιστορικό και

αρχαιολογικό ενδιαφέρον είναι δυνατόν να προσφέρουν σηmicroαντικά παιδαγωγικά

οφέλη Οι επισκέψεις σε αυτές παρέχουν πολύτιmicroες εmicroπειρίες σε εκπαιδευτικούς και

εκπαιδευόmicroενους καθώς η βιωmicroατική microάθηση microπορεί να αποτελέσει την

αποτελεσmicroατικότερη παιδαγωγική microέθοδο για την κριτική προσέγγιση και ερmicroηνεία

των ιστορικών γεγονότων τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο (Harrison

1967 Λεοντσίνης 1996 Ρεπούση 2000) Αποτελούν τον ιδανικό χώρο για τη

διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στο πλαίσιο τόσο της τυπικής (Mocker and Spear

1982) όσο και microη τυπικής εκπαίδευσης (Carlson 2008)

Με τις επισκέψεις αυτές αποφεύγονται τα τετριmicromicroένα της διδακτικής της

ιστορίας και επιτυγχάνεται ώστε η διδασκαλία του microαθήmicroατος να microην γίνεται microε την

παραδοσιακή microέθοδο του διδακτικού σχολικού βιβλίου αλλά microε την έρευνα σε

τοπικό επίπεδο microε τη microελέτη πεδίου και microε την εύρεση και επεξεργασία πρωτογενούς

ιστορικού υλικού Οι microαθητές είναι ενεργοί στην διαδικασία της microάθησης αφού

microπορούν να παρατηρούν να περιγράφουν και να συγκρίνουν τις διάφορες πηγές

Κοινωνικοποιούνται στο χώρο και στο χρόνο και εντάσσονται στο περιβάλλον που

ζουν έχοντας την αίσθηση ότι είναι microέλη microιας κοινωνίας που προϋπήρχε και που

συνεχώς εξελίσσεται άρα σε microία κοινωνία microε φυσική συνέχεια (Λεοντσίνης 1996

Ρεπούση 2000 Ανδρεαδάκης κά 2010 241-251 Σβορώνου 2011)

Στο πλαίσιο διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας ο εκπαιδευτικός microπορεί να

αναζητήσει τη συνδροmicroή και τη συνεργασία κάποιου ερευνητή για την υποστήριξη

το διδακτικού εγχειρήmicroατος Ο ερευνητής microπορεί να είναι είτε τοπικός ιστοριογράφος

είτε microέλος microιας σχολικής οmicroάδας έρευνας ή κάποιου επιστηmicroονικού ιδρύmicroατος

(Leuilliot 1996 164-180 Ρεπούση 2000 100)


577

Τα αποτελέσmicroατα είναι πιο δηmicroιουργικά όταν υπάρχει συνεργασία

διαφορετικών σχολείων του ίδιου δήmicroου ή της ευρύτερης περιοχής καθώς microπορεί να

προκύψει ανταλλαγή απόψεων προτάσεων και εmicroπειριών καθώς και παραγωγή

τοπικού ιστορικού υλικού (Ανδρεαδάκης κά 2010 251)

Η ευρύτερη περιοχή της Κυmicroισάλας

Η περιοχή της Κυmicroισάλας (εικ 1) η οποία αποτελεί το αντικείmicroενο microελέτης της

παρούσας εργασίας βρίσκεται περίπου 70 χιλιόmicroετρα νοτιοδυτικά της πόλης της

Ρόδου στα όρια της ∆ηmicroοτικής Ενότητας Αταβύρου Περιλαmicroβάνει πολλά microικρά

εύφορα λεκανοπέδια λόφους κοιλάδες και ένα απέραντο δάσος πεύκης που microαζί

δηmicroιουργούν ένα τοπίο microοναδικού φυσικού κάλλους στο οποίο δεσπόζει ο

επιβλητικός ορεινός όγκος του Ακραmicroίτη Χαρακτηρίζεται ως microία περιοχή ιδιαίτερης

φυσικής οmicroορφιάς η χλωρίδα και η πανίδα της οποίας είναι εξαιρετικά πλούσιες όσο

και σπάνιες Παρουσιάζει επιπλέον εντονονότατο ιστορικό και πολιτισmicroικό

ενδιαφέρον καθώς φιλοξενεί ndashκαι κρύβει κάτω από το πυκνό πευκοδάσος τηςndash ενάν

microεγάλο αριθmicroό αρχαιολογικών θέσεων και microνηmicroείων που ανήκαν κατά την

αρχαιότητα στον ∆ήmicroο των Κυmicroισαλέων και τα οποία η αρχαιολογική έρευνα έχει

φέρει στο φως τα τελευταία χρόνια

Το φυσικό περιβάλλον της Κυmicroισάλας

Η περιοχή της Κυmicroισάλας σήmicroερα αποτελεί τmicroήmicroα της προστατευόmicroενης

περιοχής laquoΑκραmicroίτηςndashΑρmicroενιστήςndashΑτάβυροςraquo του δικτύου laquoNatura 2000raquo (κωδικός

GR 4210005) (εικ 2) και προστατεύεται ως Μνηmicroείο της Φύσης καθώς παρουσιάζει

γεωmicroορφολογικό και ιστορικό ενδιαφέρον και φιλοξενεί πανίδα και σπάνια είδη

χλωρίδας microε ιδιαίτερη βοτανική φυτογεωγραφική αισθητική και ιστορική σηmicroασία

(Official Journal of the European Union 2006 L 259 1-104)

Η προστατευόmicroενη περιοχή εκτείνεται σε microια έκταση που ξεπερνά τα δεκαεπτά

χιλιάδες εκτάρια καταλαmicroβάνει το νοτιοδυτικό τmicroήmicroα της Ρόδου και περιλαmicroβάνει

τους ορεινούς όγκους του Αταβύρου και του Ακραmicroίτη την περιοχή γύρω από τον

ποταmicroό Σιανίτη και την παράκτια έκταση από τον κόλπο του Παπαγιώργη και το

ακρωτήριο Αρmicroενιστής έως τον κόλπο της Απολακκιάς στα νότια Μέσα σε αυτήν

την έκταση απαντούν πολλοί τύποι οικοτόπων όπως υποθαλάσσια λιβάδια

αmicromicroουδιές microε αmicromicroοθίνες και φωκοσπηλιές πευκοδάση και αυτοφυή κυπαρισσοδάση


578

Όλα αυτά σε συνδυασmicroό microε την ευρύτερη φυσιογνωmicroία του τόπου τις

αρχαιότητες την ανθρωπογεωγραφία την τοπική παράδοση τον λαϊκό πολιτισmicroό και

τους κοντινούς παραδοσιακούς οικισmicroούς δηmicroιουργούν έναν χώρο εξαιρετικού

ενδιαφέροντος και microοναδικής σηmicroασίας (Βεργωτή 2009 Βεργωτή 2010

Στεφανάκης 2010β)

Η αρχαιολογική σηmicroασία της Κυmicroισάλας

Από το 2006 στην περιοχή της Κυmicroισάλας διεξάγεται συστηmicroατική αρχαιολογική

έρευνα από το Τmicroήmicroα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου και την

ΚΒrsquo Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων microε σκοπό τον εντοπισmicroό

των διάσπαρτων microνηmicroείων και αρχαιολογικών θέσεων της Κυmicroισάλας τη

συστηmicroατική ανασκαφή των σηmicroαντικότερων από αυτά και microεσοπρόθεσmicroα την

ανάδειξη του χώρου (Στεφανάκης και Πατσιαδά 2009-2011 Στεφανάκης 2009

Στεφανάκης 2010α Στεφανάκης 2010β)

Η οκταετής έρευνα έχει καταδείξει ότι η έκταση που καταλαmicroβάνουν σήmicroερα οι

αρχαιότητες του ∆ήmicroου των Κυmicroισαλέων ξεπερνά τα 10000 στρέmicromicroατα (εικ 3) και

περιλαmicroβάνει

Α) ισχυρά τειχισmicroένη ακρόπολη στην κορυφή του λόφου του Αγίου Φωκά όπου

σώζωνται εντυπωσιακά τmicroήmicroατα του οχυρωmicroατικού περιβόλου που την περιέτρεχε

και ο οποίος χρονολογείται στο 4ο αι πΧ ενώ στο πλάτωmicroα της κορυφής κείτονται

τα κατάλοιπα ενός microικρού ελληνιστικού ναού του 3ου

-2ου

αι πΧ (Στεφανάκης και

Πατσιαδά 2009-2011 72-76)

Β) επτά τουλάχιστον εγκαταστάσειςοικισmicroούς που επικοινωνούν οπτικά microε την

ακρόπολη στις θέσεις Βασιλικά Νάπες Χάρακας ΓλυφάδαΜονοσύρια Στελιές

Μαρmicroαρούνια και Καmicroπάνες (Στεφανάκης και Πατσιαδά 2009-2011 86-92)

Γ) νεκροταφεία που αναπτύσσονται δίπλα στους οικισmicroούς microε την κεντρική

νεκρόπολη να είναι microακράν το microεγαλύτερο και πιο ενδιαφέρον Οι τάφοι είναι κατά

κύριο λόγο θαλαmicroοειδείς λαξευmicroένοι στον φυσικό βράχο έχουν ένα προθάλαmicroο ή

δρόmicroο microε σκαλοπάτια έναν ή δύο ταφικούς θαλάmicroους και διατάσσονται σε σειρές

κλιmicroακωτά στις πλαγιές των λόφων ∆ε λείπουν και τα υπέργεια ταφικά microνηmicroεία

κτιστές επιτάφιες κατασκευές ισοδοmicroικής τοιχοδοmicroίας Οι microέχρι σήmicroερα έρευνες

στην κεντρική νεκρόπολη της Κυmicroισάλας έχουν πετύχει να προσδιορίσουν τη χρήση

της από τους αρχαϊκούς χρόνους (7ος

αι πΧ) microέχρι και την Ύστερη Αρχαιότητα (4ος

-


579

6ος

αι) κυρίως microέσα από σύνολα κεραmicroικής που προέρχονται από ασύλλητους

τάφους όσο και από κατάλοιπα σύλλησης (Στεφανάκης και Πατσιαδά 2009-2011

76-86)

ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ

Ο σκοπός της παρούσας έρευνας η οποία αποτελεί microέρος ευρύτερης είναι η

διερεύνηση των στάσεων και των γνώσεων των εκπαιδευτικών Aβάθmicroιας και

Ββάθmicroιας εκπαίδευσης όσον αφορά στην ιστορική πλαισίωση για την περιοχή

της Κυmicroισάλας της Ρόδου microέσα από την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη

Η έρευνα επικεντρώνεται σε θέmicroατα πολιτιστικής ποικιλότητας αναφορικά της

περιοχή και πιο συγκεκριmicroένα στην αναγνωσιmicroότητα της περιοχής και της

ιστορίας της Για το θέmicroα αυτό έχουν γίνει και στο παρελθόν ανάλογες έρευνες

(Βεργωτή 2009 Βεργωτή 2010 Κολοκυθάς 2011α Κολοκυθάς 2011β

Στεφανάκης Παπαβασιλείου και Κολοκυθάς 2011 Κολοκυθάς Στεφανάκης και

Παπαβασιλείου 2013)

Το ερωτηmicroατολόγιο αρχικά περιλαmicroβάνει microία σειρά γενικών ερωτήσεων για

τον προσδιορισmicroό της ταυτότητας του δείγmicroατος και στη συνέχεια ακολουθεί

microία σειρά ερωτήσεων που οριοθετούνται από τους δύο ερευνητικούς άξονες

microελέτης Ο πρώτος διερευνά τις γνώσεις και τις στάσεις των εκπαιδευτικών για

θέmicroατα φυσικού και πολιτισmicroικού περιβάλλοντος microε γενικό αλλά και τοπικό

ενδιαφέρον ενώ ο δεύτερος τις γνώσεις και τις στάσεις των εκπαιδευτικών

ειδικώς για την περιοχή της Κυmicroισάλας και τη δυνατότητα αξιοποίησής της στο

πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης για την

Αειφόρο Ανάπτυξη

Τον πληθυσmicroό αναφοράς της έρευνας αποτελούν εκπαιδευτικοί της

πρωτοβάθmicroιας και της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης που υπηρετούν στα σχολεία

του δηmicroοτικού διαmicroέρισmicroατος της Έmicroπωνας δάσκαλοι και νηπιαγωγοί στην

πρωτοβάθmicroια και καθηγητές διαφόρων ειδικοτήτων στη δευτεροβάθmicroια Το

ερωτηmicroατολόγιο διενεmicroήθη σε όλους του εκπαιδευτικούς οι οποίοι συνολικά

είναι εικοσιέξι (26) το επέστρεψαν όmicroως συmicroπληρωmicroένο δεκαεννέα (19)


580

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Στη συνέχεια παρουσιάζονται microε συνοπτικό τρόπο τα αποτελέσmicroατα από την

επεξεργασία των δεδοmicroένων που προέκυψαν από τη συmicroπλήρωση του

ερωτηmicroατολογίου Η παρουσίασή τους γίνεται microε πίνακες και διαγράmicromicroατα έτσι ώστε

να είναι πληρέστερη η εικόνα από τις απαντήσεις του ερευνητικού πληθυσmicroού

Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να απαντήσουν στην ερώτηση laquoΕάν ασχολείστε στην

τάξη microε την περιβαλλοντική εκπαίδευση επεξεργάζεστε τοπικά περιβαλλοντικά

ζητήmicroαταraquo Οι απαντήσεις στην συγκεκριmicroένη ερώτηση αποτυπώνονται στον πίνακα

1 παρακάτω

Από τις δηλώσεις σε αυτή την ερώτηση προκύπτει ότι από τους 19

εκπαιδευτικούς έξι (6) ασχολούνται microε περιβαλλοντικά ζητήmicroατα τοπικού

ενδιαφέροντος και εννέα (9) απέχουν από αυτά δύο (2) απάντησαν laquo∆εν ξέρω ∆εν

απαντώraquo ενώ δύο (2) δεν απάντησαν καθόλου Στη συνέχεια αναφέρουν ότι οι

θεmicroατικές ενότητες που κάλυψαν στο πλαίσιο των τοπικών περιβαλλοντικών

ζητηmicroάτων ήταν laquoτο θέmicroα της ανακύκλωσηςraquo laquoΤο δάσος του Καψήraquo και το laquoΑιολικό

Πάρκο της Ρόδουraquo

Απάντηση Αρ

Απαντήσεων

ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9

∆εν ξέρω∆εν

απαντώ 2

Πίνακας 1 Απαντήσεις του ερευνητικού

πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoεάν ασχολείστε

στην ταξη microε την περιβαλλοντική εκπαίδευση

επεξεργάζεστε τοπικά περιβαλλοντικά

ζητήmicroαταraquo

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 Ραβδόγραmicromicroα απαντήσεων του

ερευνητικού πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoεάν

ασχολείστε στην ταξη microε την περιβαλλοντική

εκπαίδευση επεξεργάζεστε τοπικά περιβαλλοντικά


Κατόπιν κλήθηκαν να απαντήσουν στις ερωτήσεις laquoΠιστεύετε ότι η πολιτισmicroική

κληρονοmicroιά ενός τόπου είναι microέρος της ΠΕraquo και laquoΠιστεύετε ότι οι microαθητές θα πρέπει

να γνωρίζουν το ιστορικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον του τόπου τουςraquo Από τις

απαντήσεις προκύπτει πως και οι δεκαεννέα εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι η

πολιτιστική κληρονοmicroιά ενός τόπου εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της

6

9

2

0

5

10

ΝΑΙ ΟΧΙ Δεν ξέρωΔεν

απαντώ


581

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και πως οι microαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν την

ιστορία και το πολιτισmicroικό περιβάλλον του τόπου τους

Στην συνέχεια ερωτήθηκαν laquoΘεωρείτε υποχρέωση των εκπαιδευτικών να

διδάσκουν στους microαθητές την ιστορία του τόπου τουςraquo

Στην ερώτηση αυτή η πλειονότητα των εκπαιδευτικών (δεκαέξι (16)

εκπαιδευτικοί) θεωρούν ότι είναι υποχρέωση των εκπαιδευτικών να διδάσκουν την

ιστορία του τόπου όπου υπηρετούν στους microαθητές τους Μόλις τρεις (3) αναφέρουν

ότι κάτι τέτοιο δεν συνιστά υποχρέωση τους

Η ερώτηση που ακολουθεί ζητά από τους εκπαιδευτικούς να αναφέρουν κατά

πόσο γνωρίζουν την ιστορία της περιοχής



ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13


πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoγνωρίζετε την

ιστορία της περιοχής όπου εργάζεστεraquo

∆ιαγραmicromicroα 2 Ραβδογραmicromicroα απαντήσεων του

ερευνητικού πληθυσmicroού στην ερώτηση

laquoγνωρίζετε την ιστορία της περιοχής όπου

εργάζεστεraquo

Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 2 έξι (6) εκπαιδευτικοί γνωρίζουν την ιστορία

της περιοχής ενώ οι υπόλοιποι δεκατρείς (13) δεν τη γνωρίζουν Εmicroβαθύνοντας

περισσότερο στις απαντήσεις αυτές διαπιστώνεται ότι από τους εκπαιδευτικούς που

γνωρίζουν την ιστορία της ευρύτερης περιοχής της Έmicroπωνας οι microισοί (δηλαδή οι

τρεις) κατάγονται από το νησί της Ρόδου ενώ οι άλλοι microισοί κατάγονται από άλλα

microέρη της Ελλάδας Υπάρχουν ωστόσο και δύο εκπαιδευτικοί οι οποίοι αν και

κατάγονται από το νησί της Ρόδου δεν γνωρίζουν την ιστορία της συγκεκριmicroένης

περιοχής Είναι γεγονός ότι η πλειονότητα των εκπαιδευτικών που δεν γνωρίζουν την

τοπική ιστορία (έντεκα εκπαιδευτικοί) δεν κατάγονται από την Ρόδο

Ακολούθως οι εκπαιδευτικοί ερωτήθηκαν laquoΜε ποιους πιστεύετε ότι πρέπει κυρίως

να συνεργαστείτε για να ενηmicroερωθείτε για την ιστορία της περιοχήςraquo Από microία σειρά

6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582

προτεινοmicroένων απαντήσεων οι ερωτώmicroενοι έπρεπε να επιλέξουν microόνο microία Οι

απαντήσεις αποτυπώνονται στο πίνακα 3

Με ποιους πιστεύετε ότι πρέπει κυρίως να συνεργαστείτε για να

ενηmicroερωθείτε για την ιστορία της περιοχής Αρ Απαντήσεων

Με το διευθυντή 1

Με επιστήmicroονες που εργάζονται στην περιοχή 6

Με τους τοπικούς παράγοντες 11

Κάποιον άλλο 1

Πίνακας 3 Απαντήσεις του ερευνητικού πληθυσmicroού στην ερώτηση laquomicroε ποιους

πιστεύετε ότι πρέπει κυρίως να συνεργαστείτε για να ενηmicroερωθείτε για την ιστορία της

περιοχήςraquo

Από τις απαντήσεις προκύπτει ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και πιο

συγκεκριmicroένα έντεκα (11) από τους δεκαεννέα (19) θεωρούν ότι πρέπει να

συνεργασθούν microε του τοπικούς παράγοντες για να ενηmicroερωθούν για την τοπική

ιστορία Επίσης έξι (6) θεωρούν ότι πρέπει να συνεργαστούν microε επιστήmicroονες που

εργάζονται στην περιοχή ενώ ένας (1) microε τον ∆ιευθυντή της σχολικής microονάδας

Επίσης ένας (1) αναφέρει ότι επιλέγει να ενηmicroερωθεί για την τοπική ιστορία από το

laquointernet και βιβλία που αναφέρουν ιστορικά γεγονόταraquo

Στη συνέχεια τέθηκε το ερώτηmicroα laquoΘα παροτρύνατε τους γονείς των microαθητών να

επισκέπτονται συχνά τους χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος της περιοχής τουςraquo Σε

αυτή την ερώτηση δεκαπέντε (15) απάντησαν laquoΝΑΙraquo ένας (1) απάντησε laquoΟΧΙraquo

Τρεις (3) εκπαιδευτικοί απάντησαν laquo∆εν ξέρω ∆εν απαντώraquo

Εmicroβαθύνοντας την έρευνά microας στην ιστορική περιοχή της Κυmicroισάλας οι

εκπαιδευτικοί ερωτήθηκαν αν γνωρίζουν την περιοχή της Κυmicroισάλας Από τις

απαντήσεις που δόθηκαν προκύπτει ότι από το σύνολο των εκπαιδευτικών που

υπηρετούν στο δηmicroοτικό διαmicroέρισmicroα της Έmicroπωνας microόλις τέσσερις (4)

εκπαιδευτικοί γνωρίζουν την περιοχή ενώ οι δεκαπέντε (15) δεν τη γνωρίζουν

Η επόmicroενη ερώτηση που τους τέθηκε ήταν laquoΈχετε επισκεφθεί την περιοχή της

Κυmicroισάλαςraquo Οι απαντήσεις αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα 6


583

απάντηση αρ απαντήσεων

ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18


πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoέχετε επισκεφθεί

την περιοχή της Κυmicroισάλαςraquo

∆ιάγραmicromicroα 3 Ραβδόγραmicromicroα απαντήσεων του

ερευνητικού πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoέχετε

επισκεφθεί την περιοχή της Κυmicroισάλαςraquo

Έτσι ένας (1) εκπαιδευτικός δήλωσε πως έχει επισκεφτεί την Κυmicroισάλα ενώ

οι υπόλοιποι δεκαοκτώ (18) πως δεν την έχουν επισκεφθεί Ο εκπαιδευτικός ο

οποίος επισκέφθηκε την περιοχή δήλωσε ότι συνειδητά επεδίωξε να γνωρίσει τους

αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής όπως καταγράφηκε στην ανοικτού τύπου

επεξηγηmicroατική ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο την επισκεφθήκατεraquo

Αmicroέσως microετά κλήθηκαν να απαντήσουν κατά πόσο πιστεύουν ότι η περιοχή της

Κυmicroισάλας έχει περιβαλλοντικό ενδιαφέρον



ΝΑΙ 6

∆εν ξέρω ∆εν απαντώ 13


πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoπιστεύετε ότι η

περιοχή της Κυmicroισάλας έχει

περιβαλλοντικό ενδιαφέρονraquo

∆ιαγράmicromicroα 4 Ραβδόγραmicromicroα απαντήσεων του


laquoπιστεύετε ότι η περιοχή της Κυmicroισάλας έχει


Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 5 έξι (6) εκπαιδευτικοί απάντησαν ότι

πιστεύουν πως έχει η περιοχή περιβαλλοντικό ενδιαφέρον ενώ κανένας δεν

απάντησε ότι δεν έχει Επίσης δεκατρείς (13) απάντησαν laquo∆εν ξέρω ∆εν απαντώraquo

Κατόπιν ερωτήθηκαν laquoΑν απαντήσατε προηγουmicroένως ναι microε ποιον τρόπο θα την

εντάξετε στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσηςraquo

Από τις απαντήσεις βλέπουmicroε ότι πέντε (5) εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι microπορούν

να εντάξουν την περιοχή της Κυmicroισάλας στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης microε την πραγmicroατοποίηση σχολικής εκδροmicroής τέσσερις (4) για τη

6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ Δεν ξέρω Δεν απαντώ

1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584

διενέργεια επιτόπιας έρευνας στο πλαίσιο υλοποίησης project ένας (1) στο πλαίσιο

επίσκεψης σε αρχαιολογικό χώρο και τρεις (3) για microία επίσκεψη στο δάσος

Η επόmicroενη ερώτηση που υποβλήθηκε στους εκπαιδευτικούς που συmicromicroετείχαν

στην έρευνα ήταν laquoΗ ύπαρξη αρχαιολογικού πάρκου στην περιοχή της Κυmicroισάλας θα

αύξανε το ενδιαφέρον σας να την εντάξετε σε κάποιο πρόγραmicromicroα ΠΕraquo

Στην ερώτηση αυτή δεκατρείς (13) εκπαιδευτικοί απάντησαν θετικά ότι η ύπαρξη

αρχαιολογικού πάρκου θα αύξανε το ενδιαφέρον τους προκειmicroένου να εντάξουν την

Κυmicroισάλα σε ένα πρόγραmicromicroα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ένας (1) απάντησε

αρνητικά ενώ πέντε (5) απάντησαν laquo∆εν ξέρω ∆εν απαντώraquo

Η τελευταία ερώτηση της έρευνας ήταν laquoΗ ύπαρξη περιβαλλοντικών microονοπατιών

στην περιοχή της Κυmicroισάλας θα αύξανε το ενδιαφέρον σας να την επισκεφθείτεraquo

Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών στην ερώτηση αυτή αποτυπώνονται στον

πίνακα και το διάγραmicromicroα παρακάτω

ΝΑΙ 17

∆εν ξέρω ∆εν

απαντώ 2


πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoη ύπαρξη

περιβαλλοντικών microονοπατιών στην περιοχή

της Κυmicroισάλας θα αύξανε το ενδιαφέρον

σας να την επισκεφθείτεraquo

∆ιάγραmicromicroα 5 Ραβδογραmicromicroα απαντήσεων του

ερευνητικού πληθυσmicroού στην ερώτηση laquoη

ύπαρξη περιβαλλοντικών microονοπατιών στην

περιοχή της Κυmicroισάλας θα αύξανε το

ενδιαφέρον σας να την επισκεφθείτεraquo

Από τα δεδοmicroένα του πίνακα 6 προκύπτει ότι δεκαεπτά (17) εκπαιδευτικοί

απαντούν ότι η ύπαρξη περιβαλλοντικών microονοπατιών στην περιοχή της Κυmicroισάλας

θα αύξανε το ενδιαφέρον τους να την επισκεφθούν ενώ δύο (2) δηλώνουν laquo∆εν

Ξέρω ∆εν απαντώraquo

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Σύmicroφωνα microε τα αποτελέσmicroατα της έρευνας όπως αυτά παρουσιάσθηκαν

παραπάνω microπορούν να εξαχθούν σηmicroαντικά συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις απόψεις

των εκπαιδευτικών για την διδασκαλία της ιστορίας της περιοχής της Κυmicroισάλας και

17

2

0

10

20



585

για την ένταξη της περιοχής σε θέmicroατα Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη

Θεωρείται ότι η ιστορία του τόπου καταγωγής των microαθητών θα πρέπει να είναι microέρος

της διδακτέας ύλης ακόmicroα και αν δεν είναι microέρος της γενικής ιστορίας και δεν

περιλαmicroβάνεται στα διδακτικά εγχειρίδια όπως συmicroβαίνει και για την περίπτωση της

Κυmicroισάλας Οι εκπαιδευτικοί δηλώνουν ότι η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας είναι

microέρος της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη και έχουν την υποχρέωση να τη

διδάσκουν στους microαθητές τους Η γνώση για την ιστορία της περιοχής της Κυmicroισάλας

θα πρέπει να αναζητηθεί είτε από τους επιστήmicroονες και τους ερευνητές που

ασχολούνται microε την ιστορία της περιοχής είτε από βιβλιογραφικές πηγές ή το

διαδίκτυο Επίσης η συζήτηση microε τοπικούς παράγοντες που γνωρίζουν την ιστορία

του τόπου αλλά και microε κάτοικους της περιοχής θα microπορούσε να παρέχει κάποια

στοιχεία

Επιπλέον γονείς και microαθητές από κοινού θα πρέπει να επισκέπτονται τους

χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος όπως είναι η περιοχή της Κυmicroισάλας όπου

διενεργείται η ανασκαφή του Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου και της ΚΒrsquo Εφορείας

Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αφού είναι ένας καλός τρόπος για να

βιώσουν οι microαθητές την ιστορία του τόπου Μάλιστα οι ίδιοι εκπαιδευτικοί θα ήταν

καλό να παροτρύνουν τους γονείς των microαθητών τους να επισκέπτονται τις

αρχαιότητες της Κυmicroισάλας

Το γεγονός ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν κατάγονται από την περιοχή

του Αταβύρου και είναι στην πλειονότητα τους νεοδιόριστοι και microε ελάχιστο χρόνο

υπηρεσίας στην περιοχή της Έmicroπωνας έχει ως αποτέλεσmicroα να microην γνωρίζουν την

ιστορία της περιοχής ή την αρχαιολογική έρευνα που γίνεται στην Κυmicroισάλα την

τελευταία οκταετία αλλά ούτε ακόmicroη και την ύπαρξη της ίδιας της περιοχής Ως εκ

τούτου θα πρέπει να αναπτυχθούν δράσεις προβολής του τόπου στο νησί της Ρόδου

είτε από τους αρχαιολόγους που δραστηριοποιούνται στην Κυmicroισάλα microε την

παρουσία τους στα Μέσα Μαζικής Ενηmicroέρωσης και συχνές δηmicroόσιες παρουσιάσεις

των αρχαιολογικών ερευνών των ευρηmicroάτων και της σηmicroασίας των ανασκαφών που

διενεργούνται Οι τοπικοί φορείς αλλά και οι κάτοικοι θα πρέπει επίσης να

συνδράmicroουν σε αυτή τη προσπάθεια προβολής microε την διοργάνωση σχετικών τοπικών

εκδηλώσεων

Αυτό όmicroως που κυρίως αναδεικνύει η έρευνα το ότι δηλαδή η πλειοψηφία των

εκπαιδευτικών δε γνωρίζει την περιοχή θα microπορούσε να ξεπεραστεί microε την επίσκεψη


586

των εκπαιδευτικών στην περιοχή της Κυmicroισάλας Κάτι τέτοια θα microπορούσε να γίνει

microε την ευκαιρία microίας εκπαιδευτικής εκδροmicroής στο πλαίσιο της οποίας θα γίνει

ξενάγηση από τους ειδικούς επιστήmicroονες που δραστηριοποιούνται εκεί ώστε οι

εκπαιδευτικοί να γνωρίσουν την περιοχή αλλά και να αντλήσουν στοιχεία για την

ιστορία της από έγκυρη πηγή Κατά την διάρκεια αυτής της επίσκεψης θα τους δοθεί

επίσης microία πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποκτήσουν microία καλή εικόνα του τοπίου και

του φυσικού πλούτου που υπάρχει ώστε να microπορούν να σχεδιάσουν microελλοντικές

δραστηριότητες τους στον χώρο της Κυmicroισάλας στο πλαίσιο της διδασκαλίας της

Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη Μια πρώτη τέτοια προσπάθεια έγινε το

2011 και αφορούσε στην ευαισθητοποίηση των microαθητών της Αβάθmicroιας εκπαίδευσης

της Έmicroπωνας σε θέmicroατα αρχαιολογίας και περιβάλλοντος (Κολοκυθάς Στεφανάκης

και Παπαβασιλείου 2013)

Πέραν όmicroως του περιβαλλοντικού πλούτου και των αρχαιολογικών χώρων και

microνηmicroείων της Κυmicroισάλας θα πρέπει να υπάρχουν και οι υποδοmicroές εκείνες που θα

κάνουν την περιοχή πιο ελκυστική στον επισκέπτη ως χώρο εκδροmicroής ή αναψυχής

Αυτό βεβαίως εντείνεται στην περίπτωση των εκπαιδευτικών και στην ελκυστικότητα

των microαθητών στο πλαίσιο τόσο microία εκπαιδευτικής εκδροmicroής όσο και των τακτικών ή

των ηmicroερήσιων εκδροmicroών των σχολείων του νησιού

Με την ίδρυση ενός υπαίθριου αρχαιολογικού ndash οικολογικού πάρκου που έχει

ήδη προταθεί (Στεφανάκης 2010β) όσο και microε τη δηmicroιουργία περιβαλλοντικών

microονοπατιών θα αυξηθεί το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών να επισκεφθούν την

περιοχή καθώς ο χώρος θα καταστεί καταλληλότερος για την πραγmicroατοποίηση

σχολικών εκδροmicroών Το αρχαιολογικό ndash οικολογικό πάρκο θα microπορεί να δώσει στους

εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να διδάσκουν την τοπική ιστορία και τον πολιτισmicroό

στην κοιτίδα τους και τη δυνατότητα στους microαθητές να παρατηρούν επιτόπου τις

αρχαιότητες και να αντιλαmicroβάνονται τα αρχαιολογικά microνηmicroεία microέσα στο φυσικό τους

περιβάλλον Παράλληλα θα οδηγήσει και ευρύτερες δράσεις που άπτονται τόσο του

εκπαιδευτικού όσο και του πολιτισmicroικού τουρισmicroού (Στεφανάκης 2006 Στεφανάκης

2008 Στεφανάκης 2010β)

Η χάραξη περιβαλλοντικών microονοπατιών και η δηmicroιουργία ενός υπαίθριου

microουσείου θεωρούνται επιβεβληmicroένες Μέσα από αυτά τα microονοπάτια και σε σταθmicroούς

περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων που θα έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα θα microπορούν

οι εκπαιδευτικού να υλοποιούν τόσο το microάθηmicroα της microελέτης του περιβάλλοντος όσο


587

και της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη Ακόmicroα πρέπει να σηmicroειωθεί ότι ένα

περιβαλλοντικό microονοπάτι θα δώσει και τη δυνατότητα ευκολότερης και πιο

ευχάριστης πρόσβασης στις θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος Ταυτόχρονα

ενισχύει το έργο των εκπαιδευτικών για τη microελέτη της βιολογικής ποικιλότητας

Παράλληλα η περιοχή θα αποτελέσει έναν ευχάριστο χώρο αναψυχής τόσο για τους

microαθητές κατά τη εκδροmicroή τους όσο όmicroως και τους απλούς επισκέπτες της ∆ηmicroοτικής

Ενότητας Αταβύρου που microπορεί να είναι οι κάτοικοι του νησιού της Ρόδου ή ξένοι

επισκέπτες (Βεργωτή 2009 Βεργωτή 2010 Κολοκυθάς 2011α Κολοκυθάς 2011β

Στεφανάκης Κολοκυθάς και Παπαβασιλείου 2011)

Τέλος δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι εκδροmicroές θα πρέπει να

συνδυάζονται microε την ψυχαγωγία των παιδιών κυρίως microε το παιχνίδι Η δηmicroιουργία

χώρων αθλοπαιδιών ή εργαστηρίων όπου η γνώση για την φύση την αρχαιότητα και

την ιστορία της περιοχής θα αποκτάται microέσα από δηmicroιουργικό παιχνίδι θα microπορούσε

να κάνει πιο ελκυστική την περιοχή στους microαθητές

Η περιοχή της Κυmicroισάλας όπως έχει δείξει η αρχαιολογική σκαπάνη είναι microία

περιοχή microεγάλου αρχαιολογικού- ιστορικού - πολιτιστικού ενδιαφέροντος και

αποτελεί αναπόσπαστο microέρος της τοπικής ιστορίας τόσο του νησιού της Ρόδου εν

γένει όσο και της ∆ηmicroοτικής Ενότητας Αταβύρου ειδικότερα Επιπλέον αποτελεί ένα

τόπο microοναδικού φυσικού κάλλους Όλα αυτά τα στοιχεία όπως δείχνει και η έρευνα

αποτελούν πλεονεκτήmicroατα για τους εκπαιδευτικούς και για τις δραστηριότητες της

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Με την συνεργασία των εκπαιδευτικών και των

τοπικών φορέων το σωστό συντονισmicroό και προγραmicromicroατισmicroό των εκπαιδευτικών

εκδροmicroών αλλά και τη κατάλληλη διαmicroόρφωση της περιοχής της Κυmicroισάλας θα

microπορεί να οργανωθεί ένας χώρος microοναδικού αρχαιολογικού ιστορικού πολιτιστικού

και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος τον οποίο οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στο

δηmicroοτικό διαmicroέρισmicroα της Έmicroπωνας θα microπορούν να εντάξουν στο πλαίσιο της

Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη


588

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξενόγλωσση

Apostolopoulou Eand Pantis JD 2009 Conceptual gaps in the national strategy for

the implementation of the European Natura 2000 conservation policy in

Greece Biological Conservation 142 221-237

Bibelriether M and Synge H (1994) ldquoEuroperdquo in Protecting Nature Regional

Reviews of Protected Areas Switzerland IUCN pp 105-132

Carlson S (2008) Environmental Field Days Recommendations for Best Practices

Applied Environmental Education and Communication 7(3) 94-105

Harrison L (1967) Local history as a teaching technique Peabody Journal of

Education 45(1) 6-8

IUCN (1994) Guidelines for Protected Area Management Categories CNPPA with

the assistance of WCMC IUCN Cambridge

Leuilliot P (1996) The Defense and Illustration of Local History In The Pursuit of

Local History ed C Kammen Walnut Creek Calif AltaMira Press 164-80

McNeely JA Harrison J and Dingwall P (1994) Protecting Nature Regional

Reviews of Protected Areas Switzerland IUCN

Mocker DW and Spear GE (1982) Lifelong learning Formal nonformal

informal and self-directed Columbus OH ERIC Clearinghouse for Adult

Career and Vocational Education Ohio State University

Mose I and Weixlbaumer N (2007) ldquoA new paradigm for protected areas in

Europerdquo in I Mose (ed) Protected areas and regional development in Europe

towards a new model for the 21st century (pp 3ndash20) Ashgate Aldershot

Papadomarkakis I Xanthacou Y Matzanos D Papavasileiou V and Simina V

(2011) ldquoField study of the valley of Aithona in Rhodes postgraduate

studentsrsquo knowledge and attitudesrdquo in the 12 International Conference on

Environmental Science and Technology (pp 1424-1431) Rhodes Greece 8-

10 September 2011

Papavasileiou V Xanthacou P Hatzidiakos D Papadomarkakis I Matzanos D

Konsolas M and Mironaki A (2009) Biodiversity ndash endangered species on

the island of Rhodes (Greece) 5th World Environmental Education Congress

Montreal Canada May 10-14 2009


589

PratoT and Fagre D (2005) National Parks and Protected Areas Approaches for

Balancing Social Economic and Ecological Values Ames Iowa Blackwell

Tzaberis N Xanthakou P Papavasileiou V Matzanos D Hatzidiakos D and

Papadomarkakis I (2012) A comparative investigation of the knowledge and

attitudes of high school graduates in the topic of protected areas oral

presentation at the 3rd

International Conference on Education and

Educational Psychology in IstanbulndashTurkey 10-13 October 2012

Ελληνική

Ανδρεαδάκης Ν Ναχόπουλος Ν και Ξανθάκου Γ (2010) laquoΓνώσεις των microαθητών

πάνω σε θέmicroατα τοπικής Ιστορίας microέσα από τη microατιά των δασκάλων η

περίπτωση του νοmicroού Πιερίας στο ∆ιεργασίες Σκέψης στο Σχολείο και το

Περιβάλλον (επιmicro) Σ Κανελλάκη Κ Μαριδάκη- Κασσωτάκη και Β

Παπαβασιλείου (σσ 241-263) Αθήνα εκδόσεις Πεδίο

Βεργωτή Θ (2009) Η Αειφορική ∆ιαχείριση Νησιωτικών Περιοχών microε Πολιτισmicroικό

και Οικολογικό Ενδιαφέρον Η Περίπτωση της Ευρύτερης Περιοχής της

Κυmicroισάλας στη Ρόδο Αδηmicro Μεταπτυχιακή Εργασία Ρόδος Τmicroήmicroα

Επιστηmicroών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασmicroού

Πανmicroιο Αιγαίου

Βεργωτή Θ (2010) laquoΠροοπτικές αειφόρου ανάπτυξης και εκπαίδευσης για την

αειφόρο ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Κυmicroισάλας του ∆ήmicroου

Αταβύρου της Νήσου Ρόδου Μια εναλλακτική πρότασηraquo Πρακτικά 1ου

Πανελληνίου Συνεδρίου Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθmicroια Εκπαιδευτικά

Ιδρύmicroατα Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη Ρόδος ∆ήmicroος Ροδίων-

Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου-∆ιεθνές Κέντρων Συγγραφέων και Μεταφραστών

Ρόδου (Αναδηmicroοσίευση httpwwweulimeneeureadVergoti20Thomais

pdf Προσπελάστηκε 29082013)

Κολοκυθάς ∆ (2011α) Γνώσεις και Στάσεις Εκπαιδευτικών για θέmicroατα Βιολογικής

και Πολιτιστικής Ποικιλότητας στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο

Ανάπτυξη Η περίπτωση της προστατευόmicroενης περιοχής της Αρχαίας Κυmicroισάλας

της Ρόδο Μεταπτυχιακή Εργασία Τmicroήmicroα Επιστηmicroών της Προσχολικής

Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασmicroού Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου


590

Κολοκυθάς ∆ (2011β) laquoraquoΗ διδασκαλία της τοπικής ιστορίας της Κυmicroισάλας της

Ρόδου στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξηraquo

∆ωδεκάνησος5 67-80

Κολοκυθάς ∆ Στεφανάκης ΜΙ και Παπαβασιλείου Β (2013) laquoH microελέτη πεδίου

στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη εκπαιδευτική

επίσκεψη στην Κυmicroισάλα της Ρόδουraquo στο Καΐλα Μ Μόγιας Α και

Παπαβασιλείου Β (επιmicro) Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία

στις αρχές του 21ου αιώνα Προβλήmicroατα και Προβληmicroατισmicroοί σε εποχές

κρίσης Αθήνα ∆ιάδραση

Λάγιου Β (2005) Οικοτουρισmicroός και πλέγmicroα Εναλλακτικών Μορφών Τουρισmicroού

Σχεδιασmicroός Ανάπτυξη και Συσχετισmicroός ∆ράσεων Μελέτη περίπτωσης ευρύτερη

περιοχή Στυmicroφαλίας (Πτυχιακή Εργασία) Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήmicroιο

Σχολή Κοινωνικών Επιστηmicroών Τmicroήmicroα ∆ιοίκησης Τουριστικών

Επιχειρήσεων Πάτρα

Λεοντσίνης Γ (1996) ∆ιδακτική της Ιστορίας Γενική-τοπική Ιστορία και

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Αθήνα Πατάκης

Ματζάνος ∆ Ξανθάκου Γ Παπαβασιλείου Β και Παπαδοmicroαρκάκης Ι (2010)

laquoΠροστατευόmicroενες Περιοχές γνώσεις και στάσεις microαθητών του ∆ηmicroοτικού

σχολείου Αρχαγγέλου ndash Ρόδουraquo Εισήγηση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο microε

θέmicroα Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθmicroια Εκπαιδευτικά Προγράmicromicroατα

Συνύπαρξη για Αειφορική ∆ιαχείριση Ρόδος 23 and 24 Απριλίου 2010

Ματζάνος ∆ Ξανθάκου Γ Παπαβασιλείου Β Παπαδοmicroαρκάκης Γ και

Τζαmicroπερής Ν (2012) laquoΓνώσεις και στάσεις τελειόφοιτων microαθητών Λυκείου

σε θέmicroατα προστατευόmicroενων περιοχώνraquo Εισήγηση στο 5ο Συνέδριο

Περιβαλλοντικής Πολιτικής και ∆ιαχείρισης laquo∆ιαχείριση Προστατευόmicroενων

Περιοχώνraquo Μυτιλήνη 25-27 Μαΐου 2012

Μότσια B (2006) Προστατευόmicroενη περιοχή Κορυφές όρους Βόρα διερεύνηση των

αντιλήψεων των κατοίκων και των επισκεπτών Πτυχιακή εργασία

Χαροκόπειο Πανεπιστήmicroιο Ανακτηmicroένο στις 30-8-2013 από το δικτυακό

τόπο estiahuagr8080dspacebitstream1234567892411Ptychiaki24pdf

Παπαβασιλείου Β (2011) Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στις Επιστήmicroες της Αγωγής

Αθήνα Πεδίο


591

Ρεπούση Μ (2000) laquoΤοπικές ιστορίες στο σχολείο από το γενικό παρελθόν στο

παρελθόν του τόπουraquo Σύγχρονη εκπαίδευση 110 97-108

Σβορώνου Ε (2011) laquoΕκπαιδευτικά προγράmicromicroατα σε ανοιχτό χώρο δυνατότητες

microιας σφαιρικής θεώρησης φύσης και πολιτισmicroούraquo στο Το ∆ικαίωmicroα σε

Ελεύθερους Χώρους Πρασίνου και σε Βιώσιmicroες Πόλεις Αθήνα WWF

Στεφανάκης ΜΙ (2006) laquoΣκέψεις για έναν αρχαιολογικό-εκπαιδευτικό τουρισmicroόraquo

Πολιτιστικός Τουρισmicroός στην 3η Χιλιετία Ρόδος-Απασχόληση-Πολιτική Ρόδος

Τmicroήmicroα Μεσογειακών Σπουδών 25-32

Στεφανάκης ΜΙ (2008) laquoΗ Κυmicroισάλα και οι προοπτικές ανάπτυξης αρχαιολογικού

τουρισmicroού στο ∆ήmicroο Αταβύρουraquo στο 1ο Τοπικό Συνέδριο Ρόδου Για την

Ανάπτυξη και Προώθηση ∆ραστηριοτήτων Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών

Τουρισmicroού 13 ∆εκεmicroβρίου 2008 Ξενοδοχείο ΕΛΑΦΟΣ Προφήτης Ηλίας

∆ήmicroος Καmicroείρου (Ηλεκτρονικά πρακτικά httpwwwecomuseumgrUI

customPagespagesphppageid=160 Αναδηmicroοσίευση httpwwweulimene

eureadkymissalapdf Προσπελάστηκαν 14082013)

Στεφανάκης ΜΙ (2009) laquoΟ Αρχαίος ∆ήmicroος των Κυmicroισαλέων πέντε χρόνια έρευνας

του Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου και της ΚΒ΄ ΕΠΚΑraquo ∆ωδεκάνησος 2 93-116

Στεφανάκης MI (2010α) laquoH αρχαία Κυmicroισάλα στο ∆ήmicroο Αταβύρου Παρελθόν

παρόν και microέλλονraquo Πρακτικά 1ου

Πανελληνίου Συνεδρίου Τοπικές Κοινωνίες

και Τριτοβάθmicroια Εκπαιδευτικά Ιδρύmicroατα Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη

∆ήmicroος Ροδίων-Πανεπιστήmicroιο Αιγαίου-∆ιεθνές Κέντρων Συγγραφέων και

Μεταφραστών Ρόδου Ρόδος (Αναδηmicroοσίευση httpwwweulimeneeuread

Ancient-Kymissalapdf Προσπελάστηκε 29082013)

Στεφανάκης MI (2010β) laquoΠρόταση ίδρυσης αρχαιολογικού-οικολογικού πάρκου

στη Ρόδο (αρχαία Κυmicroισάλα) Μια πρόκληση για την τοπική ανάπτυξηraquo στο

Μπεριάτος Η και Παπαγεωργίου Μ (επιmicro) Χωροταξία-Πολεοδοmicroία-

Περιβάλλον στον 21ο Αιώνα Ελλάδα ndash Μεσόγειος Βόλος Πανεπιστηmicroιακές

Εκδόσεις Θεσσαλίας 685-702

Στεφανάκης ΜΙ και Πατσιαδά Β (2009-2011) laquoΗ αρχαιολογική έρευνα στον

Αρχαίο ∆ήmicroο των Κυmicroισαλέων (Ρόδος) κατά τα έτη 2006-2010 microια πρώτη

παρουσίασηraquo ΕΥΛΙΜΕΝΗ 10-12 63-134

Στεφανάκης ΜΙ Παπαβασιλείου Β και Κολοκυθάς ∆ (2011) laquoΓνώσεις και

απόψεις εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση της προστατευόmicroενης περιοχής


592

της αρχαίας Κυmicroισάλας στη Ρόδο στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης για την

Αειφόρο Ανάπτυξηraquo στο Φώκιαλη Μ Ανδρεαδάκης Ν και Ξανθάκου Γ

(επιmicro) ∆ιεργασίες Σκέψης στο Σχολείο και την Κοινωνία Προοπτικές για ένα

Αειφόρο Μέλλον Αθήνα Πεδίο 87-108

ΥΠΕΚΑ (2013) Προστατευόmicroενες Περιοχές -Επιτροπή laquoΦύση 2000raquo Ανακτηmicroένο

στις 20-5- 2013 από το δικτυακό τόπο httpwwwypekagrDefault

aspxtabid=764and language =el-GR

Εικ 1 Άποψη της ευρύτερης περιοχής της Κυmicroισάλας από τον Ακραmicroίτη


593


594

Εικ 2 Χάρτης τύπων οικοτόπων-βλάστησης της προστατευόmicroενης περιοχής

Ακραmicroίτης-Αρmicroενιστής-Ατάβυρος

Εικ 3 Χάρτης microε θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην Κυmicroισάλα

ΑΕΙΦΟΡΙΚΕΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Κολοκυθάς_Στεφανάκης_Παπαβασιλείου_2013

ΑΔΙΦΟΡΙΚΔ ΣΟΠΙΚΔ ΚΟΙΝΩΝΙΔ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ Ή

ΟΤΣΟΠΙΑ


ΣΔΠΑΔ


Ρόδνο 2013

Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ



ISBN 978-618-81027-0-5




Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ



ηει (30) 22410 - 99120 amp 99170 Φαμ (30) 22410-99131







1ε Δλόηεηα













70








2ε Δλόηεηα




Lange Jean-Marc 121






157





177








214










291

3 Δλόηεηα










353










4 Δλόηεηα















515

5 Δλόηεηα





535






574



Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594






Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ



ISBN 978-618-81027-0-5




Έθδνζε


ΣΔΠΑΔ



ηει (30) 22410 - 99120 amp 99170 Φαμ (30) 22410-99131







1ε Δλόηεηα













70








2ε Δλόηεηα




Lange Jean-Marc 121






157





177








214










291

3 Δλόηεηα










353










4 Δλόηεηα















515

5 Δλόηεηα





535






574



Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594











1ε Δλόηεηα













70








2ε Δλόηεηα




Lange Jean-Marc 121






157





177








214










291

3 Δλόηεηα










353










4 Δλόηεηα















515

5 Δλόηεηα





535






574



Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594










177








214










291

3 Δλόηεηα










353










4 Δλόηεηα















515

5 Δλόηεηα





535






574



Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594










4 Δλόηεηα















515

5 Δλόηεηα





535






574



Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594






Πξόινγνο





























































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594




































3



ΤΕΠΑΕΣ


Ρόδος 2013


7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







7




4 Ενότητα















515

5 Ενότητα





535






574




574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







574




2 Βασίλης





ABSTRACT















the area




575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







575


































576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







576


































577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







577

































578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







578





















-2ου


Πατσιαδά 2009-2011 72-76)













-


579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







579

6ος



76-86)




























580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







580









1 παρακάτω










ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 9


απαντώ 2
















6

9

2

0

5

10


απαντώ


581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







581













ΝΑΙ 6

ΟΧΙ 13



















6

13

0

5

10

15

ΝΑΙ ΟΧΙ


582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







582































583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







583


ΝΑΙ 1

ΟΧΙ 18
















ΝΑΙ 6


















6

13

0

5

10

15


1

18

0

10

20

ΝΑΙ ΟΧΙ


584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







584














ΝΑΙ 17


απαντώ 2



















17

2

0

10

20



585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







585












στοιχεία























586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







586



































587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







587





























588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







588











Education 45(1) 6-8

















10 September 2011






589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







589









Ελληνική

























590


































591




































592










593


594







590


































591




































592










593


594







591




































592










593


594







592










593


594







593


594







594






Η προστατευόμενη περιοχή της Κυμισάλας της Ρόδου:...

Documents

Transcript of Η προστατευόμενη περιοχή της Κυμισάλας της Ρόδου:...