ΔΘΝΗΚΟ ΚΑΗ ΚΑΠΟΓΗΣΡΗΑΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΩΝ ΝΟΜΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΝΟΜΗΚΖ

ΔΓΚΛΖΜΑΣΑ ΚΑΣΑ

ΣΖ ΑΝΘΡΩΠΟΣΖΣΑ Μηα ζπγθεληξσηηθή κειέηε ζηα πιαίζηα ηνπ

πξνπηπρηαθνχ καζήκαηνο ηεο

Δγθιεκαηνινγίαο

ΑΚΑΓΖΜΑΪΚΟ ΔΣΟ 2014 – 2015 ΥΔΗΜΔΡΗΝΟ ΔΞΑΜΖΝΟ

ΓΔΡΗΕΗΩΣΖ ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ

(Αξηζκόο κεηξώνπ θνηηεηή: 1340201300093)

Γηδάζθνπζα: θα Μ. Κξαληδηψηε, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα Δγθιεκαηνινγίαο Ννκηθήο Αζελψλ Δπηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο - ππεπζχλσλ: θνο Φ. Υ. ππξφπνπινο, Γηθεγφξνο – Πνηληθνιφγνο – Δγθιεκαηνιφγνο, Τπ. Γξ Πνηληθνχ Γηθαίνπ – Δγθιεκαηνινγίαο Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ

[2]

«Παξά ηα αμηνζεκείσηα επηηεχγκαηα ηεο

αλζξψπηλεο κεγαινθπΐαο, ν ζψξαθαο

ηνπ αλζξψπηλνπ πνιηηηζκνχ παξακέλεη

ςηιφο. Χαξάμαηε ηελ επηθάλεηά ηνπ θαη

εκθαλίδεηαη ν αηαβηζκφο. Η ηζηνξία

απνδεηθλχεη φηη ε κφλε πξνυπφζεζε γηα

ηηο αλζξψπηλεο ζεξησδίεο είλαη,

ζσξεπηηθά, γηα ηνπο νιίγνπο λα

ππξνδνηεζεί ην ελ είδεη νηθνλνκηθφ

θαηλφκελν ηεο δηάρπζεο (trickle down

effect) θαη, γηα ηνπο πνιινχο λα

εμαθνινπζήζνπλ ζηνλ ξπζκφ ηεο

απάζεηαο».

M. Cherif Bassiouni, 2011, Crimes

Against Humanity, Historical Evolution

and Contemporary Application, ζει. 1

[3]

Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ

Η. ΔΗΑΓΩΓΖ ...................................................................................................................... 4

ΗΗ. ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ ...........................................................................................

Α) Από ηελ αξραηόηεηα έσο θαη πξηλ ηνλ Β’ Παγθόζκην Πόιεκν: πξνο ηελ

πξνζέγγηζε ηνπ ζύγρξνλνπ λνκηθνύ θεθηεκέλνπ ................................................ 6

B) Ζ δηθαηνδνζία ησλ Γηεζλώλ ηξαηνδηθείσλ ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ηνπ

Σόθπν επί ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο – πξνβιεκαηηζκνί ............ 10

III. ΣΑ AD HOC ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΜΔΝΑ / ΜΔΗΚΣΑ ΓΗΔΘΝΖ ΠΟΗΝΗΚΑ

ΓΗΚΑΣΖΡΗΑ – ΠΔΡΗΠΣΩΗΟΛΟΓΗΑ .............................................................................

Α) Ζ Πεξίπησζε ησλ ad hoc ΓΠΓ γηα ηελ Πξώελ νζηαιηζηηθή Οκνζπνλδία

Γηνπγθνζιαβίαο θαη ηε Ρνπάληα ......................................................................... 16

Β) ΜΔΗΚΣΑ (ΤΒΡΗΓΗΚΑ) / ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΜΔΝΑ ΓΗΚΑΣΖΡΗΑ ……....………19

IV. Ζ ΝΟΜΟΣΤΠΗΚΖ ΤΠΟΣΑΖ ΣΩΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΩΝ ΚΑΣΑ ΣΖ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΖΣΑ

Α) Ζ αληηθεηκεληθή ππόζηαζε (actus reus) ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπόηεηαο …………………………………………………………………………….21

Β) Ζ ππνθεηκεληθή ππόζηαζε ησλ εγθιεκάησλ (mens rea) θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο

………………………………………………………………………………………………...23

Γ) Σα θαη’ ηδίαλ εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο ζύκθσλα κε ην αξ. 7 ηνπ

Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ …………………………………………………………………...23

V. ΔΠΗΜΤΘΗΟΝ – ΚΑΣΑΛΖΚΣΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ …………………………….24

VI. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ……………………………………………………………………….25

[4]

Η.ΔΗΑΓΩΓΖ

ηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο πξνπηπρηαθήο κειέηεο, ζα απνπεηξαζψ κηα επζχλνπηε

αλαηνκή ηνπ δηφινπ επθαηαθξφλεηνπ θαηλνκέλνπ παζνγέλεηαο ζηνλ επξχηεξν ρψξν

ηεο δηεζλνχο θνηλσλίαο, ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, ππφ ην θσο ηεο

(δηεζλνχο) πνηληθήο – εγθιεκαηνινγηθήο (λνκηθήο) δηδαζθαιίαο. Μεζνδνινγηθά, ηα

εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο ππάγνληαη ζηελ επξχηεξε θαηεγνξία ησλ δηεζλψλ

εγθιεκάησλ θαη ζπλπθαίλεηαη ε κειέηε ηνπο κε ηελ αλάπηπμε ηνπ δηεζλνχο θαη

εγρψξηνπ ζπζηήκαηνο πνηληθήο δηθαηνζχλεο γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαζηνιή

ηνπο. Ωο ηα εηδερζέζηεξα θαη ηα πην απνηξφπαηα ησλ εγθιεκάησλ, ηα δηεζλή

εγθιήκαηα (delicta juris gentium) ζπλίζηαληαη ζηα ηέζζεξα εγθιήκαηα θνξκνύ,

ήηνη: α) ν Δπηζεηηθφο Πφιεκνο (Aggression), β) ε Γελνθηνλία (Genocide), γ) ηα

Δγθιήκαηα Πνιέκνπ (Warfare Crimes) θαη δ) ηα Δγθιήκαηα θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο

(Crimes Against Humanity). Απηά θαη νξηζκέλεο αθφκε εθθάλζεηο ησλ δηεζλψλ

εγθιεκάησλ, πνπ ζα αλαιπζνχλ ζην θπξίσο ζθέινο ηεο κειέηεο ηνπ δηεζλνχο

πνηληθνχ θεθηεκέλνπ, απνηππψζεθαλ λνκνηππηθά, θαη ζχκθσλα κε ηελ πνηληθή

δνγκαηηθή δηδαζθαιία1, ζηα εθάζηνηε Γηεζλή πκβαηηθά Κείκελα, ηα

Καηαζηαηηθά ηνπ Μνλίκνπ Γηεζλνύο Πνηληθνύ Γηθαζηεξίνπ θαη ησλ ad hoc, αιιά

θαη ησλ κεηθηώλ ή δηεζλνπνηεκέλσλ δηθαζηεξίσλ, ηέινο ζηα Βνπιεύκαηα ησλ

Οξγάλσλ ηνπ Ο.Ζ.Δ. (Γεληθή πλέιεπζε, πκβνχιην Αζθαιείαο)2.

Τπφ θαηλνκελνινγηθφ πξίζκα, ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο

εθθνιάπηνληαη ζηηο θαηά θαηξνχο έλνπιεο ζπξξάμεηο θαη, κε κπζαξφ ηξφπν, νη

πξσηεξγάηεο ηνπο εθηνλψλνπλ πάζε, πνπ ζνβνχλ απφ ρξνλίδνπζεο ή/θαη θαληαζηαθέο

1 Μεηαμχ άιισλ ε αξρή ηεο λνκηκφηεηαο – nullum crimen nulla poena sine lege· δηδαζθαιία ησλ αξρψλ

actus reus – mens rea. 2 Βι. Εωή Κωνζηανηοπούλοσ, «Κίλδπλνη γηα ηηο εγγπήζεηο ηεο δίθαηεο δίθεο θαη ηα ζεκειηψδε

δηθαηψκαηα ζε πεξηπηψζεηο δηθψλ γηα δηεζλή εγθιήκαηα: Μηα αλάιπζε κέζα απφ παξαδείγκαηα

«απνλνκήο» δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο», ζην «Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο,

κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein», Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Υ.

ππξόπνπινο), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, 2008, ζει. 104 - 112

[5]

βηνινγηθέο θπιεηηθέο, πνιηηηζκηθέο, ηδενιεπηηθέο δηαθνξέο θαη γεσζηξαηεγηθά -

δηεζλνπνιηηηθά ζπκθέξνληα. πλαθφινπζα, εηδερζείο ερζξνπξαμίεο πνπ παξαβίαδαλ

θαηάθσξα ην Γηεζλέο Αλζξσπηζηηθφ Γίθαην (ΓΑΓ) δελ είραλ θαηαζηεί πνηληθψο

θνιάζηκεο βάζεη δηεζλψλ ζπκβαηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη παγίσλαλ έλα θαζεζηψο

αηηκσξεζίαο (απαξαίηεηε εδψ ε επηζχλαςε ηνπ εχζηνρνπ αμηψκαηνο: “ne vindices

delicta improbationem adiuves”)3 . Αηειή θαη απνζπαζκαηηθνχ ραξαθηήξα δηεζλή

ζπκβαηηθά δηαβήκαηα λνκηθήο νξηνζέηεζεο ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο, σζηφζν, πξαγκαηνπνηήζεθαλ κεηά ηνλ Α’ Παγθφζκην Πφιεκν, ζηα

πιαίζηα ησλ πλεδξίσλ Δηξήλεο (βι. πλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ (1919)4 .

Ζ αλά ρείξαο κειέηε δηαξζξψλεηαη ζηνλ άμνλα ηεο πνηληθήο – εγθιεκαηνινγηθήο

πξνζέγγηζεο ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, ησλ εγθιεκάησλ πνπ

«απνηξνπηάδνπλ βαζεηά ηελ αλζξψπηλε ζπλείδεζε»5, επηζηξαηεχνληαο ηελ εγρψξηα

θαη δηεζλή πνηληθή δνγκαηηθή κε ην Γηεζλέο Αλζξσπηζηηθφ Γίθαην (ΓΑΓ) θαη ηo

δηαθξαηηθφ ζπκβαηηθφ λνκηθφ θεθηεκέλν. Δθθηλψληαο απφ ηελ ηζηνξηθή

ζηαρπνιφγεζε ησλ ζεζκψλ ελ είδεη δηεζληθψλ πνηληθψλ δηθαηνδνηηθψλ νξγάλσλ θαη

ηηο απφπεηξεο νξηζκνχ ησλ θαηά επνρή εγθιεκάησλ θαηά ηνπ αλζξσπηζκνχ

(εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, πνιέκνπ & γελνθηνλίαο), ζα δηεμέιζσ ηελ

λνκνηππηθή ππφζηαζε, ηελ πεξηπησζηνινγία ησλ δηθαζηεξίσλ αλά ηελ πθήιην, αιιά

θαη νξηζκέλα ζηνηρεία εθδίθαζεο (πξνδηθαζία θαη δηαδηθαζία) ησλ ππφ ζηελή έλλνηα

Δγθιεκάησλ Καηά ηεο Αλζξσπόηεηαο (Crimes Against Humanity – CAH) θαη

ησλ θαη’ ηδίαλ εγθιεκάησλ, ππφ ην θσο ηεο εγρψξηαο θαη ππεξεζληθήο δηθαζηεξηαθήο

θαη ζπκβαηηθήο πξαθηηθήο θαη λνκνινγίαο πξν θαη επί εκπέδσζεο ηνπ κφληκνπ

Γηεζλνχο Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ ζηε Υάγε (έλαξμε ιεηηνπξγίαο 1ε Ηνπιίνπ 2002)

6.

Παξάιιεια, ζα κλεκνλεπηνχλ θαη ζεκειηψδεηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ δηεζλή πνηληθή

δηθαηνδνηηθή πξάμε θαη δηθαηνηαμία γηα ιφγνπο ζπζηεκαηηθνχο.

Μηα επηζηεκνληθή κειέηε, σζηφζν, εληέιιεηαη λα δεκηνπξγεί πξνβιεκαηηζκνχο γηα

ην αληηθείκελν πνπ ζεκαηνπνηεί, ψζηε, αθφκε θαη ζην ηαπεηλφ θαη άδνμν επίπεδν ησλ

πξνπηπρηαθψλ ζπνπδψλ, λα πξνάγεηαη ην εκπνδψλ επηζηεηφ θαη ζπλεθδνρηθά ν

3 ε απφδνζε: «ε κε ηηκψξεζε ησλ εγθιεκάησλ ελζαξξχλεη ηελ πνλεξία – αλεληηκφηεηα».

4 Βι. η. Περράκε, Σα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο/πνιέκνπ: ε πνηληθή θαηαζηνιή ηνπο, ζην

«Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein»,

Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Χ. πσρόποσλος), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-

Κνκνηελή, 2008, ζει. 21 επ.. 5 Πξννίκην ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηνπ Γηεζλνχο Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ (ΓΠΓ), παξάγξαθνο β’.

6 Ζ Διιάδα θχξσζε ην Καηαζηαηηθφ ηνπ ΓΠΓ κε ηνλ θπξσηηθφ λφκν 3003/2002, ΦΔΚ Α’ 75, 8-4-

2002.

[6]

αλζξψπηλνο ζηνραζκφο. Κξίζεθε, επνκέλσο, απαξαίηεην θαη ζθφπηκν λα

θαηαδεηρζνχλ επάιιεια νη γθξίδεο δψλεο ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο πνηληθήο

δηθαηνζχλεο θαη ε αλάγθε γηα δηαξθή βειηηζηνπνίεζε, εμνξζνινγηζκφ θαη

εμαλζξσπηζκφ ηνπ νηθνδνκήκαηνο ηνπ ΓΠΓηθαίνπ θαη ηεο πξαγκάησζεο απηνχ ζηε

δηεζλή θνηλφηεηα, ζπκπιεξσκαηηθά κε ηελ εγρψξηα πνηληθή δηθαηνδνζία.

ΗΗ. ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ

Α) Από ηελ αξραηόηεηα έσο θαη πξηλ ηνλ Β’ Παγθόζκην Πόιεκν: πξνο ηελ

πξνζέγγηζε ηνπ ζύγρξνλνπ λνκηθνύ θεθηεκέλνπ

Μηα λνκηθή - εγθιεκαηνινγηθή επηζθφπεζε ησλ εγθιεκάησλ ηεο αλζξσπφηεηαο,

εληνχηνηο, επηηάζζεη θαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ εμειηθηηθή πνξεία

εγθαζίδξπζεο ελφο ζηέξενπ ζπζηήκαηνο δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνδνζίαο. Δλ είδεη

ζξεζθεπηηθψλ ζπλδέζκσλ - νκνζπνλδηψλ κεηαμχ θπιεηηθψλ νκάδσλ (ήδε απφ ηνλ 7ν

π.Υ. αηψλα), αξγφηεξα φκσο κε ζεκαληηθή πνιηηηθή ηζρχ θαη ζηξαηησηηθέο πνηληθέο

αξκνδηφηεηεο, ν ζεζκφο ησλ Ακθηθηπνληψλ, αξραηφηεξνο ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ –

θξαηψλ κε επηθαλέζηεξε ηε Γειθηθή Ακθηθηπνλία θαη ην θεξψλπκν πκβνχιηφ ηεο,

ζεκαηνδφηεζε ην πξνκήλπκα θαη ηε «κηθξνγξαθία» ησλ ζχγρξνλσλ πνιπεζληθψλ

νξγάλσλ ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο (Κνηλσλία ησλ Δζλψλ, ΟΖΔ) 7.

Μεηαγελέζηεξα, επί Μεζαησληθψλ ρξφλσλ, γίλεηαη ιφγνο γηα ην πιέγκα ησλ

ηππνηηθψλ λφκσλ, ην νπνίν ξχζκηδε ηηο ελ ησ ρξφλσ επηηξεπηέο ζπκπεξηθνξέο ησλ

εκπνιέκσλ, ππφ ηε δηθαηνδνζία ησλ Δξαιδηθψλ (νηθνζεκνινγηθψλ) δηθαζηεξίσλ ηεο

Γπηηθήο Δπξψπεο, πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπνχλ παξαβάζεηο χςηζησλ δηθαηνεζηθψλ

επηηαγψλ πνπ άιινηε ζα απνζεζαπξηζηνχλ ζην θαλνληζηηθφ ζχκθπξκα ηνπ Γηεζλνύο

Αλζξσπηζηηθνύ Γηθαίνπ (ΓΑΓ). πγθεθξηκέλα, ζεκαηνδνηήζεθε ε πξσηνβνπιία

ηνπ ιεγφκελνπ jus ad bellum, απαγνξεχνληαο ηελ επέθηαζε ησλ ερζξνπξαμηψλ θαη

ηελ θαηάπησζε ζσκαηηθψλ βιαβψλ θαη θαθνπρηψλ ζηνπο ακάρνπο, ηξαπκαηίεο,

αζζελείο, λαπαγνχο, αιιά θαη ζηνπο αηρκαιψηνπο πνιέκνπ. Με ηελ πνηληθνπνίεζε

νξηζκέλσλ πνιεκηθψλ ζπκπεξηθνξψλ (κέζσλ θαη κεζφδσλ δηεμαγσγήο ηνπ πνιέκνπ)

ην εζηκηθφ δηεζλέο δίθαην αλαγλψξηδε άηππα ηελ ππαγσγή ησλ αληίπαισλ ζηξαηησηψλ

ζηελ πνηληθή δηθαηνδνζία ηεο πνιέκηαο πνιηηείαο, εθφζνλ είραλ παξαβηαζηεί νη

7 Βι. Γηαδηθηπαθή πχιε ηνπ Τπ. Πνιηηηζκνχ «ΟΓΤΔΤ»· Κσλ. Παπαξξεγόπνπινπ θ.α., Ηζηνξία

ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο, η. Β’ 1000 – 500 π.Υ., έθδνζε επηθαηξνπνηεκέλε θαη ζπκπιεξσκέλε, 2004,

National Geographic· Λήκκα «Γειθηθή Ακθηθηπνλία», Βηθηπαίδεηα· Σζίινγινπ Μηραήι, «Γηεζλήο

Πνηληθή Γηθαηνζχλε – Σα Δγθιήκαηα θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο», δηπισκαηηθή εξγαζία θχθινπ

κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ, Θεζζαινλίθε, 2007.

[7]

θαλφλεο θαη ηα έζηκα ηεο δηεζλνχο πνιεκηθήο δηθαηνηαμίαο8. Δπί παξαδείγκαηη, ν

θαζεγεηήο M. Cherif Bassiouni, κλεκνλεχεη ηηο πξψηεο γλσζηέο θαη

θαηαγεγξακκέλεο δίθεο εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ γηα ηελ πξφθιεζε θαη δηεμαγσγή

άδηθεο πνιεκηθήο επηρείξεζεο, φζελ ε δίθε ηνπ Comadin Von Hohestafen ζηε

Νάπνιε, ην 1268, θαη ε ππφζεζε ηνπ Peter Von Hagenbach, εθδηθαζζείζα ην 1474

επί ad hoc δηεζληθνχ ζηξαηησηηθνχ δηθαζηεξίνπ πνπ ινγνδνηνχζε ζηελ θπξίαξρε

ξσκατθή πνιηηεία, κε απαγγειζείζεο ηηο ζε βάξνο ηνπ ηειεπηαίνπ θπξηφηεξεο

θαηεγνξίεο γηα αλζξσπνθηνλίεο, βηαζκνχο θαη ςεπδνξθία, θαηά παξάβαζε «ησλ

λφκσλ ηνπ Θενχ θαη ηνπ αλζξψπνπ»9.

Παξαηεξείηαη δειαδή πξηλ ηνλ 19ν αηψλα κηα γεληθεπκέλε ηαχηηζε ηνπ

ελλνηνινγηθνχ εχξνπο – πνηληθήο (εηδηθήο) ππφζηαζεο ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο κε ηα εγθιήκαηα πνιέκνπ, ησλ πάιαη πφηε αθεξεκέλσλ ελλνηψλ, πνπ

φκσο δελ πθίζηαλην κε ηελ λνκνηππηθή ηνπο κνξθή, αιιά ζην βάξαζξν ηνπ δηεζλνχο

εζηκηθνχ δηθαίνπ (international customary law). Σεξνχληαλ ελ νιίγνηο κηα ζρέζε

«επηθάιπςεο» κεηαμχ ησλ ππφ ηε ζχγρξνλε λνκνηππηθή έλλνηα εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο θαη ησλ άιινηε εγθιεκάησλ πνιέκνπ, θαηεγνξίεο γηα ηα νπνία

απαγγέιζεθαλ θαη ζε ππνζέζεηο πνπ αθνξνχζαλ ηα specialia εγθιήκαηα

γελνθηνλίαο.10

Ηρλειαηψληαο ηα πξψηα ςήγκαηα ηνπ νξηζκνχ ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο ππφ ηε ζχγρξνλή ηνπο έλλνηα, εληνπίδνπκε πξσηαξρηθή expressis

8 Βι. Jackson Maogoto, “Early efforts to establish an International Criminal Court”, ζηνλ ηηκεηηθφ

ηφκν The Legal Regime of the International Criminal Court: Essays in Honour of Professor Igor

Blischenko, επιμ. Jose Doria, Hans – Peter Gasser και M. Cherif Bassiouni, Martinus Nijhoff

Publishers, Leiden – Boston (Printed in The Netherlands), 2009, ζει. 3· ε.α., φπνπ θαη ππνζεκείσζε

δεχηεξε γηα ηελ εζηκηθή ηζρχ ηεο αλσηέξσ θαλνληζηηθήο αξρήο: «Οη δίθεο απηέο κπνξνχζαλ λα

δηεμαρζνχλ ελψπηνλ ζηξαηησηηθνχ δηθαζηεξίνπ, είηε εγρψξηνπ είηε απφ θνηλνχ κε άιιε πνιηηεία (θαη

γηα ην ιφγν απηφ πξνζιάκβαλε κηα δηεζλή δηάζηαζε). […] Σν δηθαίσκα ηνπ εκπνιέκνπ θξάηνπο λα

ηηκσξήζεη, ζηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ηφζνπο ππεχζπλνπο εγθιεκάησλ πνιέκνπ, φζνπο ζπιιάβεη, είλαη

κηα θνηλψο παξαδεδεγκέλε αξρή ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Πξφθεηηαη γηα έλα δηθαίσκα ην νπνίν κπνξεί λα αμηνπνηήζεη απνηειεζκαηηθά ππέξ ηνπ, αθφηνπ έρεη θαηαιάβεη φισο ή κεξηθψο ηελ αληίπαιε

επηθξάηεηα θαη βξίζθεηαη, επνκέλσο, ζε ζέζε λα ζπιιάβεη ηνπο ππεχζπλνπο γηα εγθιήκαηα πνιέκνπ

πνπ ζπκβαίλεη λα εληνπίδνληαη εθεί, ελψ σο ξήηξα ηεο ζπλζεθνιφγεζεο – αλαθσρήο, κπνξεί λα

επηβάιιεη ζηηο αξρέο ηνπ εηηεκέλνπ θξάηνπο ηελ ππνρξέσζε λα παξαδψζνπλ ηνπο επηθνξηηζκέλνπο

κε θαηεγνξίεο γηα εγθιήκαηα πνιέκνπ, αλεμαξηήησο αλ απηνί είλαη παξφληεο ζηελ φλησο

θαηεηιεκκέλε κέρξη ζηηγκήο πεξηνρή ή ζηελ πεξηνρή πνπ, κε ην επηηπρεκέλν πέξαο ησλ ερζξνπξαμηψλ,

πξφθεηηαη πξνδήισο λα θαηαιάβεη· δηφηη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο νη εγθαινχκελνη , ζηελ νπζία,

ππάγνληαη ζηελ πεξίνπηε εμνπζία ηνπ. Καη κνινλφηη θαλνληθά, κε ηε πλζήθε Δηξήλεο απνζβέλλπηαη

ην δηθαίσκα δίσμεο ησλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ, νπδείο θαλφλαο ηνπο Γηεζλνχο Γηθαίνπ εκπνδίδεη ην

ληθεηή εκπφιεκν απφ ην λα επηβάιεη ζηνλ εηηεκέλν ηελ ππνρξέσζε, σο κέξνπο ησλ δηαηάμεσλ ηεο

αλαθσρήο ή ηεο πλζήθεο Δηξήλεο, λα παξαδψζεη πξνο δίθε φζνπο έρνπλ επηβαξπλζεί κε θαηεγνξίεο

γηα εγθιήκαηα πνιέκνπ». 9 Βι. M. Cherif Bassiouni, International Criminal Law, 1987, έθδνζε πξψηε, ζει. 3-4.

10 Βι. Φανή Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην: Απφ ηε Νπξεκβέξγε ζηε Υάγε,

εθδφζεηο Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα, 2013, ζει. 32

[8]

verbis κλεία ζηελ ηζηνξηθή Γηαθήξπμε ηεο Αγίαο Πεηξνύπνιεο, ηεο 29/11 – 11/12

ηνπ 1868 γηα ηελ απαγφξεπζε ηεο ρξήζεο ζηηο έλνπιεο ζπξξάμεηο νξηζκέλσλ

εθξεγλπφκελσλ βιεκάησλ11

. Μεηέπεηηα πιεξέζηεξεο θαη πην εθηεηακέλεο λνκηθέο

πξνβιέςεηο ελζσκαηψλνληαη ζηελ πεξηψλπκε ξήηξα Martens (Martens clause)12

,

φπσο απηή απνηππψζεθε ζην Πξννίκην ηεο χκβαζεο ηεο Υάγεο γηα ην ζεβαζκφ ησλ

λφκσλ θαη ησλ εζίκσλ πνπ δηέπνπλ ηνλ «θαηά μεξάλ πφιεκνλ», ησλ «λφκσλ ηνπ

αλζξσπηζκνχ» θαη πηνζέηεζε ε Γηάζθεςε Δηξήλεο ηεο Υάγεο (1899). Ζ (Σέηαξηε)

Γηάζθεςε Δηξήλεο ηεο Υάγεο, ηνπ 1907, επαλέιαβε13

θαη εκπινχηηζε ηηο αλσηέξσ

πξνβιέςεηο ηνπ αλζξσπηζηηθνχ δηθαίνπ, κε πξνζαλαηνιηζκφ ζηελ «επέθηαζε ησλ

γεληθψλ αξρψλ ηνπ δηεζλνχο (εζηκηθνχ) δηθαίνπ, φπσο απηέο πξνθχπηνπλ απφ ηα έζηκα

κεηαμχ ησλ πεπνιηηηζκέλσλ εζλψλ, ηνπο λφκνπο ηνπ αλζξσπηζκνχ θαη ηηο απαηηήζεηο

απφ ηελ θνηλή ζπλείδεζε, ψζηε νη άκαρνη θαη νη εκπφιεκνη λα πξνζηαηεχνληαη θαίηνη

δελ έρνπλ ζπλνκνινγεζεί Καλνληζκνί θαη κέρξη λα ζπληαρζεί πιεξέζηεξνο θψδηθαο

θαλφλσλ γηα ηε ξχζκηζε ηνπ πνιέκνπ»14. Οη απηέο αθεξεκέλεο δηαηάμεηο επηβίσζαλ

έθηνηε κέρξη θαη ηε ύκβαζε ηεο Γελεύεο ην 194915

, θαζψο θαη ηα Πξόζζεηα

Πξσηόθνιια ηνπο ηνπ 197716

, ππνθείκελεο ζε ζπλερή θαλνληζηηθή δηάπιαζε17

.

ηηο 28 Μαΐνπ 1915, ε Γαιιία, ε Βξεηαλία θαη ε Ρσζία, κε ηε ιεγφκελε Κνηλή

Γήισζε πνπ απεχζπλαλ απφ θνηλνχ ζηελ Οζσκαληθή θπβέξλεζε, θαηαδίθαζαλ ηελ

εθηεηακέλε θαη ζπζηεκαηηθή ζθαγή 1.500.000 Αξκελίσλ, σο εζλνθαζαξηηθή

πξαγκάησζε ησλ εζληθηζηηθψλ ηδενιεςηψλ ησλ αλεξρφκελσλ Νενηνχξθσλ

θηλεκαηηψλ18

. Οη θαηεγνξίεο πξνζήθζεζαλ ζηελ ελ ελεξγεία Οζσκαληθή θπβέξλεζε

θαη ζηα εκπιεθφκελα ζηελ δηάπξαμε ηεο πνιχλεθξεο ζεξησδίαο σο «εγθιήκαηα θαηά

ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο αλζξσπφηεηαο» (ζα θαηαινγίδνληαλ ππφ ηα ζχγρξνλα

δεδνκέλα σο εγθιήκαηα Γελνθηνλίαο mutatis mutandis, πεξαηηέξσ βι. ύκβαζε γηα

ηελ Πξόιεςε θαη Καηαζηνιή ηνπ Δγθιήκαηνο ηεο Γελνθηνλίαο, 1948, αξ. 2 επ.).

11

Βάξνπο θάησ ησλ 400 γξακκαξίσλ. 12

Αληιεκέλε απφ ην φλνκα ηνπ Ρψζνπ επηηεηξακκέλνπ ζηε Γηάζθεςε Δηξήλεο ηεο Υάγεο ηνπ 1899,

Fyodor Fyodorovich Martens, ν νπνίνο ηελ εηζεγήζεθε πξνθνξηθά (ε.α. Φαλή Γαζθαινπνχινπ –

Ληβαδά, ζει. 32-33). 13

Παξ. 8 ηνπ Πξννηκίνπ. 14 «[…] populations and belligerents remain under the protection and empire of the principles of international law, as they result from the usages established between civilized nations,

from the laws of humanity, and the requirements of the public conscience[…]». 15

Βι. αξ. 63 (4) 1εο

πλδηάζθεςεο, αξ 62 (4) 2εο

πλδηάζθεςεο, αξ. 142 (4) 3εο

πλδηάζθεςεο θαη αξ.

158 (4) 4εο

πλδηάζθεςεο (1949). 16

Βι. αξ. 1 (2) Πξσηνθφιινπ 1νπ

θαη Πξννίκην Πξσηνθφιινπ 2νπ

. 17

Βι. M. Cherif Bassiouni, Crimes Against Humanity: Historical Evolution And Contemporary

Application, First Edition, University of Cambridge Press, USA 2011, ζει. 86-87. 18

United Nations War Crimes Commission, History of the United Nations War Crimes Commission

and the Development of the Laws of War, London: His Majesty’s Stationery Office, 1948, ζει. 35

[9]

Μνινλφηη δξνκνινγήζεθαλ πνηληθέο δηαδηθαζίεο θαη δηθάζηεθαλ ζηελ

Κσλζηαληηλνχπνιε ηξία ή ηέζζεξα άηνκα, ηα νπνία θαη εθηειέζηεθαλ, ε γεληθεπκέλε

δίσμε αλεζηάιε απφ ηελ άλνδν ησλ Νενηνχξθσλ19

θαη ζεκαηνδφηεζε ηελ έθηνηε

ζηαζεξή εκκνλή ηεο Σνπξθίαο ζηελ ππνθξηηηθή άξλεζε αλάιεςεο επζπλψλ απφ ηε

δηάπξαμε ζπζηεκαηηθψλ εζλνθαζάξζεσλ, καδηθψλ εθηνπηζκψλ θαη πθαξπαγψλ

πεξηνπζηαθψλ ππαξρφλησλ ησλ Αξκελίσλ πνιηηψλ20

. εκεησηένλ, εμ άιινπ, φηη ε

πλζήθε ησλ εβξψλ (28/7 – 10/8 1920), πνπ αθνινχζεζε ζηε ζεηξά

ζπλζεθνινγήζεσλ ησλ εηηεκέλσλ Κεληξηθψλ Γπλάκεσλ κε ηνπο ληθεηέο ηνπ Α’

Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, παξά ηελ επίκαρε πξφβιεςε ζχζηαζεο δηθαζηεξίνπ γηα ηελ

εθδίθαζε θαη ηηκψξεζε ησλ ππεπζχλσλ γηα ηε κεζνδεπκέλε εμφλησζε ησλ Αξκελίσλ

(θαη Διιήλσλ)21

ππεθφσλ ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο κεηά ηελ αλάθιεμε ηνπ

Πνιέκνπ, δελ επηθπξψζεθε θαη επνκέλσο δελ εηέζε ζε ηζρχ22

. Δλ ηέιεη, ε πλζήθε

ηεο Λσδάλλεο ηεο 24εο

Ηνπιίνπ 1923 πνπ ηελ αληηθαηέζηεζε παξέζρε ακλεζηία ζε

φια ηα δηαπξαρζέληα εγθιήκαηα κεηαμχ 1914 θαη 1922.

Ζ πεξηψλπκε Γηάζθεςε Δηξήλεο ησλ Βεξζαιιηψλ (1919), παξά ηε γελλαία

πξσηνβνπιία θαηάξηηζεο Δηδηθήο Γεθαπεληακεινχο Δπηηξνπήο γηα ηα Δγθιήκαηα

Πνιέκνπ23,24

πνπ απεξγάζηεθε, αιιά θαη ηε λνκηθή αθεηεξία ηεο απφ ηελ

πξννδεπηηθή αληίιεςε φηη θαη ηα θπζηθά πξφζσπα είλαη ππνθείκελα ηνπ δηεζλνχο

δηθαίνπ, ην νπνίν ππεξέρεη ηνπ εζληθνχ, θαη σζαχησο ππέρνπλ επζχλε γηα δηεζλή

19

Γίθεο “Talaat Pasha” θαη “ Yozgat”. ρεηηθά βι. Gerhard Werle, Principles of International

Criminal Law, 2ε εθδ., ζει. 6, ππνζεκ. 26.

20 M. Cherif Bassiouni, ε.α., ζει. 88, ππνζεκ. 10· Φανή Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει.33

21 Μ.Cherif Bassiouni, ε.α. ζει. 89, ππνζεκ. 11.

22 Βι. ζρεηηθά Rodney Dixon, Crimes Against Humanity, ζην Triffterer (επηκ.), Commentary on the

Rome Statute of the International Criminal Court, 1999, παξ. 1 chapeau, ζει. 121-129. 23

Δπίζεο θαη ελλαιιαθηηθψο θαινχκελε σο Peace Conference Commission, 1919 Commission, θαη Commission of the Responsibility of the Authors of the War and on Enforcement of Penalties,θαη ζηα

Γαιιηθά Commission des Responsabilités des Auteurs de le Guerre et Sanctions. Ζ έθζεζή ηεο

αλαπαξάγεηαη ζην 14 AJIL 95 (1920). Ζ Δπηηξνπή ζηξάθεθε θπξίσο θαηά ηνπ Κάηδεξ Γνπιηέικνπ ηνπ

Β’ , ν νπνίνο θαηέθπγε ζηηο Κάησ Υψξεο επηδεηψληαο άζπιν, κε απνηέιεζκα λα κελ εθδνζεί θαη

παξαδνζεί πξνο αληηκσιία ν ίδηνο απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο (βι. Χ. Παπαταραλάμποσς, Ζ

κεηαςπρξνπνιεκηθή εμέιημε ηεο δηεζλνχο πνηληθήο επζχλεο ππφ ην πξίζκα ησλ δηθαηηθψλ θεθηεκέλσλ

ηεο δίθεο ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ηνπ Σφθπν» , ΠνηλΓηθ, 2001, ζει. 863). 24

ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο ππφ ηε δηθαηνδνζία ηεο Δπηηξνπήο ζπγθαηαιέγνληαλ,

κεηαμχ άιισλ, νη αλζξσπνθηνλίεο απφ πξφζεζε, νη (κεζνδεπκέλεο) ζθαγέο, ε ζπζηεκαηηθή

ηξνκνθξαηία, νη εθηειέζεηο αηρκαιψησλ, ηα βαζαληζηήξηα ακάρσλ, ε εζθεκκέλε πξφθιεζε

ιηκνθηνλίαο ακάρσλ, ν βηαζκφο, ε απαγσγή θνξηηζηψλ θαη γπλαηθψλ κε ζθνπφ ηνλ εμαλαγθαζκφ ηνπο

ζε πνξλεία, ε απέιαζε ακάρσλ, ν εγθιεηζκφο ακάρσλ ζε απάλζξσπεο ζπλζήθεο, ε θαηαλαγθαζηηθή

εξγαζία ακάρσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ζηξαηησηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ ερζξνχ, ε επηβνιή καδηθψλ

ηηκσξηψλ θαη ν ζηνρεπκέλνο βνκβαξδηζκφο αλνρχξσησλ κεξψλ θαη λνζνθνκείσλ θιπ. (Βι. M. Cherif

Bassiouni, ε.α., ζει.89 -94 θαη Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 33).

[10]

εγθιήκαηα25

θαη νη ηδηψηεο θξαηψλ (πξσηφιεηα πεξί ηεο δηθαηνδνζίαο ratione

personae – αηνκηθήο δηεζλνχο πνηληθήο επζχλεο), δελ επέηπρε ηελ εθδίθαζε ησλ

εθθξεκψλ ππνζέζεσλ, πφζσ κάιινλ ηε ζχζηαζε ηνπ ελ ιφγσ δηεζλνχο

δηθαζηεξίνπ.26

Δληνχηνηο, ε θαινπξναίξεηε θαη ζηζχθεηα πξνζπάζεηα πνπ

θαηαβιήζεθε γηα ηνλ νξηζηηθφ εμνβειηζκφ ηνπ πνιέκνπ θαη ηε ζηνηρεηνζέηεζε

δηεζλνχο θξαηηθήο επζχλεο απφ ηνλ ζρεδηαζκφ, πξνπαξαζθεπή θαη έλαξμή ηνπ

ζχκθσλα κε ην «χκθσλν ησλ Παξηζίσλ»27

ηνπ Απγνχζηνπ ηνπ 1928, δελ

επηζηεγάζηεθε, παξαρσξψληαο ad nauseam ηελ εληχπσζε φηη νη ζπκβαιιφκελνη

καηαηνθφπεζαλ απέλαληη ζηελ απνηξνπή επηγελφκελσλ πνιέκσλ, ηδηαηηέξσο εθείλσλ

πνπ επξφθεηην λα πξνζιάβνπλ νηθνπκεληθή δηάζηαζε.

B) Ζ δηθαηνδνζία ησλ Γηεζλώλ ηξαηνδηθείσλ ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ηνπ Σόθπν

επί ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο – πξνβιεκαηηζκνί

§1. ε κηα επνρή θαηά ηελ νπνία ε αλαηκηθή δηεζλήο ζπζζσκάησζε ηεο ΚηΔ

(Κνηλσλίαο ησλ Δζλψλ) είρε ζρεδφλ εθπλεχζεη, ε εζληθνζνζηαιηζηηθή ρηηιεξηθή

Γεξκαλία θαη νη θαζηζηηθέο Ηηαιία θαη Ηαπσλία επηδφζεθαλ ζε κηα πνιηηηθή

δεκηνπξγίαο ηεηειεζκέλσλ γεγνλφησλ θαη απξνθάιππηνπ επηζεηηθνχ θπληζκνχ,

νδεγψληαο κνηξαία ζηνλ Β’ Παγθφζκην Πφιεκν, κε αλππνιφγηζηεο απψιεηεο ζε

25

Χ. Μσλωνόποσλος, Γηεζλέο Πνηληθφ Γίθαην, 1993, εθδ. Αλη Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, ζει.

33· πξβι. ηελ παξαδνζηαθή ζεσξία ππνθεηκέλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, επί ηε δηδαζθαιία ηεο νπνίαο

ηα θξάηε πξσηνζηαηνχλ ζηε δηακφξθσζε ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο θαη ζπλεξγαζίαο, ελψ ηα φπνηα

θξαηηθά φξγαλα (κε ηελ επίζεκε ηδηφηεηά ηνπο θαη ελεξγψληαο σο ηέηνηα γηα ινγαξηαζκφ ηεο

θξαηηθήο νληφηεηαο) δηελεξγνχλ ηε δηεζλή ράξαμε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο εθάζηνηε πνιηηείαο

ππνιακβάλνληαη ζηε λνκηθή ηνπο βάζε σο εληαίν ζχλνιν, πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί θαη λα

ζηνηρεηνζεηεζεί δηεζλήο επζχλε θαη λα εθαξκνζηεί ην θαλνληζηηθφ πιέγκα πνπ ηε δηέπεη (Δ.

Ρούκοσνας, Γεκφζην Γηεζλέο Γίθαην, 2012, εθδ. Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα, ζει. 28 -30 θαη ζει. 429 -

435). 26

Βι. Χ. Αναζηαζιάδοσ, Ζ πνξεία πξνο ηε ζχζηαζε ηνπ Γηεζλνχο Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ θαη ν ξφινο

ησλ ΖΠΑ, ζην «Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam

Hussein», Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Χ. πσρόποσλος), εθδ, Αλη. Ν.

Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, 2008, ζει. 34-35. 27

Σν ηδεαιηζηηθφ «χκθσλν Μπξηάλ – Κέιινγθ» (ζ.ζ. θαη General Treaty for the Renunciation of War)

σο κηα καμηκαιηζηηθή θαη αηζηφδνμε πξνζπάζεηα ζηε ζηελσπφ απνηξνπήο ηνπ απεπθηαίνπ θαη

αλαπφθεπθηνπ, ήδε ζε κηα επνρή θαηίζρπζεο θαη αλαβίσζεο αθξαηθλψλ αξεηκάλησλ θαη

ζπγθεληξσηηθψλ θπβεξλήζεσλ ζην επξσπατθφ κσζατθφ ηνπ Μεζνπνιέκνπ, θαηά ηνλ ηζηνξηθφ David

Thompson (World History from 1914 to 1961 (1963). Μνιαηαχηα, ην χκθσλν ζπληζηνχζε κηα

πιεκκειή θαη αλαπνηειεζκαηηθή πξφηαζε θαηά ηνπ απηφλνκνπ εγθιήκαηνο πνπ ζα ζηνηρεηνζεηεζεί

λνκνηππηθά (πιελ φκσο αηειψο απφ ηε Γηάζθεςε ηεο Ρψκεο ηνπ 1998) σο «Δπίζεζε ή Δπηζεηηθφο

Πφιεκνο» (Aggression) ππαγφκελνπ ζηα εγθιήκαηα ππφ ηε δηθαηνδνζία ηνπ ΓΠΓ (αξ. 5, ζηνηρείν δ’

ηνπ Καηαζηαηηθνχ). Σν λνκηθφ απηφ ζθάικα απέθξνπε ηε δίσμε θαη θαηαζηνιή ηνπ εγθιήκαηνο,

ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο nullum crimen nulla poena sine lege (αλαιπηηθφηεξα βι.

παξαθάησ).

[11]

έκςπρν28

θαη άςπρν πιηθφ αλά ηελ πθήιην. Ζ ζπλαθφινπζε νηθνλνκηθή δπζπξαγία

θαη ε εμνπζέλσζε ησλ θξαηψλ απφ ηηο δηαδνρηθέο πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο, θαζψο θαη

ε ξίςε ηειηθά ηεο αηνκηθήο βφκβαο ζηε Υηξνζίκα θαη ζην Ναγθαζάθη ηεο Ηαπσλίαο

(6 θαη 9 Απγνχζηνπ 1945, αληίζηνηρα) ζπλεγνξνχζαλ πεηζηηθά πξνο ηε ζεκειίσζε

θαη εκπέδσζε ηεο δηεζλνχο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο29

.

Αλαγλσξίδνληαο απηή ηελ αδήξηηε αλάγθε, νη ηέζζεξηο κεγάινη ληθεηέο χκκαρνη

(ΖΠΑ, Γαιιία, Μ. Βξεηαλία θαη ΔΓ) ζπλαπνθάζηζαλ ζηε πκθσλία ηνπ Λνλδίλνπ

ηεο 8εο

Απγνχζηνπ 194530

ηε δίσμε θαη ηελ ηηκψξεζε ησλ ππαηηίσλ εγθιεκάησλ

πνιέκνπ ηνπ επξσπατθνχ Άμνλα, θαηαξηίδνληαο θαη πξνζαξηψληαο ζε απηή ην

Υάξηε ηνπ Γηεζλνύο ηξαηησηηθνύ Γηθαζηεξίνπ (London Charter for the

International Military Tribunal), πξνθξίλνληαο ηελ ίδξπζε Γηεζλνχο ηξαηνδηθείνπ

«δηά ηήλ ηαρεία θαη δηθαία ηηκσξία θαη θαηαδίθε ησλ αλσηάησλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ

ηνπ Δπξσπατθνχ Άμνλνο»31. Ζ πεξίνπηε δίθε δηήξθεζε απφ ηηο 20 Ννεκβξίνπ ηνπ

1945 έσο θαη ηελ 1ε Οθησβξίνπ 1946. Σν Καηεγνξεηήξην απήγγεηιε θαηεγνξίεο γηα

εγθιήκαηα θαηά ηεο εηξήλεο, εγθιήκαηα θαηά ηνπ πνιέκνπ θαηά παξαβίαζε ησλ

δηεζλψλ ζπλζεθψλ πνπ δηέπνπλ ηελ πνιεκηθή ζπκπεξηθνξά θαη γηα εγθιήκαηα θαηά

ηεο αλζξσπφηεηαο32

ζε 24 κείδνλεο εγθιεκαηίεο πνιέκνπ (Major War Criminals) θαη

ζε έμη θεξφκελεο σο εγθιεκαηηθέο νξγαλψζεηο33

ζπιιήβδελ. Δμ απηψλ πνπ

28

Καηά πξνζέγγηζε 55 – 60 εθαηνκκχξηα λεθξνί απσιέζζεζαλ ζηα πνιεκηθά ζέαηξα ζε Αζία θαη

Δπξψπε, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ βέβαηα θαη ησλ ακάρσλ πνπ πιήξσζαλ βαξχ θφξν αίκαηνο. 29

Βι. Δσ. Χαηδεβαζιλείοσ, Δηζαγσγή ζηελ Ηζηνξία ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θφζκνπ, 10ε έθδνζε, εθδ.

Παηάθε, Αζήλα 2001, ζει. 45 – 47. 30

Ζ πκθσλία εγθξίζεθε θαη επηθπξψζεθε θαη απφ 19 άιιεο ρψξεο, κεηαμχ άιισλ ην Βέιγην, ε

Οιιαλδία, ε Ννξβεγία, ε Σζερνζινβαθία, ην Λνπμεκβνχξγν, ε Πνισλία, ε Διιάο, ε Γηνπγθνζιαβία,

ε Αβεζζπλία (Αηζηνπία), ε Απζηξαιία, ε Ατηή, ε Ολδνχξα, ν Παλακάο, ε Ν. Εειαλδία, ε Ηλδία θαη ε

Βελεδνπέια. 31

Άξζξνλ 1νλ

ηνπ Καλνληζκνχ ηνπ Γηεζλνχο ηξαηνδηθείνπ, φπσο παξαηίζεηαη απφ ηνλ Γξ. Ρ. Α.

ηετληγθεξ ζην «Η Γίθε ηεο Νπξεκβέξγεο», ζε κεηάθξαζε Ι. Μπαδηιή θαη επηκ. Σ. Μηραιφπνπινπ, εθδ.

Δλσκέλνη Δθδφηεο, Αζήλαη 1960, ζει. 29 επ.. 32

Σα ππνκλήκαηα ηνπ Καηεγνξεηεξίνπ ππνβιήζεθαλ ζην Γηθαζηήξην ηελ 10ε Οθησβξίνπ 1945 θαη,

ζπγθεθξηκέλα, αθνξνχζαλ αηηηάζεηο γηα: ζρεδηαζκφ, έλαξμε θαη εθηέιεζε/δηεμαγσγή επηζεηηθψλ

πνιέκσλ θαη άιισλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο εηξήλεο, εγθιεκάησλ πνιέκνπ θαη εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο, θαζψο θαη πεξί πξνζρψξεζεο & ζπκκεηνρήο ζε ζπλσκνζία γηα ηε δηάπξαμε

εγθιεκάησλ θαηά ηεο εηξήλεο θαη γηα ζπκκεηνρή – ζπλέξγεηα ζην νηθείν έγθιεκα (άξ. 6, πεξίπησζε

α’, β’ θαη γ’ ηνπ Υάξηε ηνπ Γηεζλνχο ηξαηνδηθείνπ ηεο Νπξεκβέξγεο, ε.α. Ρ.Α. ηεϊνιγκερ). 33

Απηέο ήηαλ νη αθφινπζεο: α) ε θπβέξλεζε ηνπ Σξίηνπ Ράηρ (Die Reichensregierung), β) ε εγεζία

ηνπ Δζληθνζνζηαιηζηηθνχ Κφκκαηνο, γ) ε Gestapo (Die Geheime Staatspolizei) θαη ε Τπεξεζία

Πιεξνθνξηψλ ησλ SS (Die Sicherheitsdienst des Reichsfuehrer SS (SD) ) δ) ε εγεζία ησλ SS (Die

Schutzstaffeln Den Nationalsocialistischen Deutschen Arbeiterpartei – SS), ε) ηα Σάγκαηα Δθφδνπ

(Die Sturmabteilungen Der Nationalsocialistischen Deutschen Arbeiterpartei – SA), θαη ζη) ην Γεληθφ

Δπηηειείν θαη ε Αλψηαηε Γηνίθεζε ησλ Γεξκαληθψλ ελφπισλ Γπλάκεσλ.

[12]

ζπλειήθζεζαλ θαη δηθάζηεθαλ, δψδεθα θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην 34

, ηξεηο ζε

ηζφβηα θάζεηξμε35

θαη ηέζζεξηο ζε ζηνηρεηψδεηο θπιαθίζεηο, κεηαμχ 10 θαη 20 εηψλ36

,

ελψ ηξεηο αζσψζεθαλ37

θαη ηέζζεξηο εγθαινχκελεο νξγαλψζεηο θξίζεθαλ

εγθιεκαηηθέο38

. Γελ ηέζεθε, εληνχηνηο, (ζαθήο) δηαρσξηζηηθή γξακκή κεηαμχ ησλ

εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο θαη ησλ εγθιεκάησλ πνιέκνπ39

. Πεξαηηέξσ

δηψμεηο αζθήζεθαλ θαη απφ ηα δηθαηνδνηηθά φξγαλα πνπ ζπζηήζεθαλ απφ ην

πκκαρηθφ πκβνχιην Διέγρνπ ζηελ θαηερφκελε Γεξκαλία θαη αλά ηηο δψλεο πνπ

θπξίεπαλ νη 4 κεγάινη χκκαρνη, βάζεη ηνπ Νφκνπ ππ’ αξηζκφλ 10 (Allied Control

Council Law No.10 – 20th December1945), κε επξχηεξν δηθαηνδνηηθφ βειελεθέο απφ

ην Γηθαζηήξην ηεο Νπξεκβέξγεο.

§2. Σν Γηεζλέο ηξαηησηηθφ Γηθαζηήξην γηα ηελ Άπσ Αλαηνιή πνπ έδξεπε ζην

Σφθπν40

εγθαζηδξχζεθε βάζεη ηεο Δηδηθήο Γηαθήξπμεο ηνπ Αλσηάηνπ Γηνηθεηή ησλ

πκκαρηθψλ Γπλάκεσλ ζην Ννηηνδπηηθφ Δηξεληθφ, ηξαηεγνχ Douglas MacArthur

ηεο 19εο

Ηαλνπαξίνπ 1946 ελ ζπλερεία ηεο Γηαθήξπμεο ηνπ Πφηζληακ ηεο 26εο

Ηνπιίνπ

1945, θαηά ηελ νπνία ηέζεθε απφ ηνπο πκκάρνπο αλππνρψξεηνο φξνο γηα ηε

ζπλζεθνιφγεζε ηεο Ηαπσλίαο ε παξαπνκπή ζε δίθε ησλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ. Ζ

Ηαπσλία παξαδφζεθε ζηηο 2 επηεκβξίνπ 1945, εγθξίλνληαο ηελ ηειεπηαία απηή

δηάηαμε θαη ν ζηξ. MacArthur, κε ηε ζεηξά ηνπ θίλεζε ηηο δηαδηθαζίεο, θπξψλνληαο

ηνλ (Καηαζηαηηθό) Υάξηε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ Σόθπν πνπ είρε πξσηνθνιιεζεί

ζηε Γηαθήξπμε. Με ην δεδηθαζκέλν ηεο 12εο

Ννεκβξίνπ ηνπ 1948, έμη

θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην41

, δεθαέμη ζε ηζφβηα θάζεηξμε42

εθ ησλ νπνίσλ νη

δεθαηξείο απνθπιαθίζηεθαλ θαη νη ηξεηο απεβίσζαλ ζηε θπιαθή, ελψ δχν ζε

34

Οη Martin Bormann, Hans Frank, Wilhelm Frick, Hermann Göring, Alfred Jodl, Ernst Kaltenbrunner, Wilhelm Keitel, Joachim von Ribbentrop, Afred Rosenberg, Fritz Sauckel, Arthur

Seyss-Inquart, θαη Julius Streicher. 35

Οη Walter Funk, Rudolf Hess, Erich Raeder. 36

Οη Walter Dönitz, Konstantin von Neurath, Baldur von Schirach, Albert Speer. 37

Οη HansFritzsche, Franz von Papen, Dr. Hjalmer Schacht. Πξηλ ηε δηεμαγσγή ηεο δίθεο έλαο

απηνθηφλεζε (Robert Ley) ζηα παξαδείγκαηα ησλ απηνρείξσλ Adolf Hitler, Heinrich Himmler, Joseph

Goebbels) θαη έλαο θξίζεθε απξφζθνξνο λα δηθαζηεί ( ν βηνκήραλνοGustav Krupp). 38

Ζ εγεζία ησλ αμησκαηνχρσλ ηνπ Ναδηζηηθνχ θφκκαηνο, ε Gestapo, ε Sicherheitsdienst (SD) θαη ηα

SS (ηαθηηθά) θαη Waffen SS. 39

Βι. Ρ. Α. ηεϊνιγκερ, ε.α., ζει. 143, φπνπ θαη ην δηαηαθηηθφ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζπξξάπηεη ηελ

απνλνκή θαηεγνξηψλ παξάιιεια γηα ακθφηεξα ηα είδε εγθιεκάησλ. 40

International Military Tribunal for the Far East (IMTFE). 41

Οη Dohihara, Hirota, Itagaki, Kimura, Muto, Tojo. 42

Οη Araki, Hashimoto, Hata, Hiranuma, Hoshino, Kaya, Kido, Koiso, Minami, Oka, Oshima, Sata,

Shimada, Shiratori, Suzuki, Umezu.

[13]

θάζεηξμε 20 θαη 7 εηψλ αληίζηνηρα43

. Δληνχηνηο, πξνο επίξξσζε ησλ αηηηάζεσλ γηα

«απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο ηνπ ληθεηή», νη ηζχλνληεο ησλ ΖΠΑ απήιιαμαλ απφ ηελ

δηεζλή πνηληθή επζχλε ηνλ αλακθηζβεηήησο εκπιαθέληα απηνθξάηνξα Hirohito θαη

εκπέδσζαλ ηελ εμνπζία ηνπ ζηελ Ηαπσλία, ιφγσ ησλ ηδενινγηθνπνιηηηθψλ

πξνηεξαηνηήησλ αθνζίσζήο ηνπο ζην ςπρξνπνιεκηθφ αληαγσληζκφ θαη δηπνιηζκφ44

.

Οη κεηαζηξνθέο θαη αλαδηπιψζεηο, πνπ ζεκεηψζεθαλ ζηελ παξάδνμε απηή

γεσπνιηηηθή επηινγή ησλ ΖΠΑ, δπζρέξαλαλ ηε δηεζλή εληχπσζε πνπ αληαλαθινχζε

ε κεηαπνιεκηθή απνλνκή δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο.

§3. Ννκνηερληθά, νη χκκαρνη ελζσκάησζαλ ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο

ζην Υάξηε ηεο Νπξεκβέξγεο, παξαθηλνχκελνη απφ ην γεγνλφο φηη νξηζκέλα απφ ηα

πην απνηξφπαηα εγθιήκαηα ησλ ζπλεξγψλ λαδηζηψλ ζηξάθεθαλ θαη θαηά Γεξκαλψλ

ππεθφσλ, θπξίσο ησλ Δβξαίσλ θαηά πξνψζεζε ηνπ ζρεδίνπ ηεο Σειηθήο Λχζεο γηα

ηελ εμφλησζε ηεο δηεζλνχο παξνπζίαο ηεο θπιήο ελ γέλεη45

. πλεπψο, ππεξεηήζεθε

θαη’ αξρήλ ν πξναπαηηνχκελνο νξηζκφο ησλ εγθιεκάησλ πνπ ζα ππήγνλην ζηελ

δηθαηνδνζία ηνπ Γηεζλνχο ηξαηνδηθείνπ ηεο Νπξεκβέξγεο (θαη βάζεη ηεο αξρήο ηνπ

ππεξθείκελνπ ησλ δηεζλψλ (εζηκηθψλ) θαλφλσλ δηθαίνπ έλαληη ησλ εζληθψλ46

, δελ ζα

ππήγνλην ζηελ εζληθή δηθαηνδνζία), αιιά γελλάηαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε

ζνβαξφο πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε κάιινλ «ειαζηηθή αληίιεςε» ηεο ππνρξεσηηθφηεηαο

ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο47

απφ ην ελ ιφγσ Γηθαζηήξην αιιά θαη ην αληίζηνηρν γηα

ηελ Άπσ Αλαηνιή. Ωο αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο ζχγρξνλεο δεκνθξαηίαο θαη ηνπ

θξάηνπο δηθαίνπ, αιιά θαη ηνπ δηεζλνχο εζηκηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ48

, αλαηξνθνδνηεί

ηε λνκηθή ζθέςε κε πξνβιεκαηηζκνχο πεξί ηεο παξαβίαζεο

ησλ επηηαγψλ ηεο, εηδηθά ζην παξάδεηγκα ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ηνπ Σφθπν γηα ηελ

αλαδξνκηθφηεηα ή κε ηνπ εθαξκνζηένπ δηθαίνπ (lex ex post facto)49. Μάιηζηα ηα

43

Οη Togo θαη Shigemitsu. 44

Βι. Herbert P. Bix, Hirohito and the Making of Modern Japan, 2001. 45

Βι. ε.α. Φανή Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ζει. 33 46

Χ. Μσλωνόποσλος , ε.α., ζει. 33. 47

Δλαιιαθηηθψο “principle of legality”, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηηο επηκέξνπο αξρέο nullum crimen sine

lege («θαλέλα έγθιεκα ρσξίο λφκν») θαη nulla poena sine lege («θακία πνηλή ρσξίο λφκν») θαη

ζεκειηψλεηαη ζηα άξ. 22 θαη 23 ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηεο Ρψκεο 1998, φπσο αλαζεσξήζεθε απηφ απφ ηεο

Γηάζθεςε ηεο Κακπάιαο ηνπ 2010. 48

Βι. Antonio Cassese, International Criminal Law, 2ε έθδνζε, 2008, ζει. 33 επ.

49 Ζ αξρή nullum crimen sine lege, δηαζπάηαη ζε νξηζκέλεο εθθάλζεηο πνπ πξέπεη λα πιεξνχληαη

ζσξεπηηθά γηα ηελ ζχλλνκε πξαγκάησζε ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο: α) νη λφκνη – θαη φρη

νπνηαδήπνηε δεπηεξεχνπζα λνκνζεζία- νη νπνίνη πνηληθνπνηνχλ ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά πξέπεη

λα απνηππψλνληαη γξαπηά, φρη εζηκηθά (nullum crimen sine lege scripta) β) εθαξκνγή ηεο ιεγφκελεο

«αξρήο ηεο εηδηθφηεηαο» (specificity), ήηνη νη πνηληθνί λφκνη πξέπεη λα είλαη ζαθείο θαη ζπγθεθξηκέλνη

nullum crimen sine lege stricta) γ) νη θαλφλεο πνπ θαζηζηνχλ αμηφπνηλε κηα ζπγθεθξηκέλε

ζπκπεξηθνξά δελ πξέπεη λα είλαη αλαδξνκηθνί (ex tunc – αξρή ηεο ratione personae δηθαηνδνζίαο),

[14]

αλσηέξσ δηθαζηήξηα επηθξίζεθαλ παληαρφζελ γηα ηε κε απζηεξή ηήξεζε ηεο αξρήο

ηεο λνκηκόηεηαο (strict legality) θαη γηα ππνθεηκελνπνίεζε ηεο απνλνκήο ηεο

δηεζλνχο δηθαηνζχλεο, ζχκθσλα κε ηηο δηαζέζεηο ησλ ζξηακβεπηψλ ηνπ πνιέκνπ πνπ

πξνεγήζεθε (victor’s justice50

)51

.

Απέλαληη ζηελ δξηκεία επίθξηζε θαη ηηο εχινγεο ακθηζβεηήζεηο, ηα δηθαζηήξηα

απνθξίζεθαλ επαγγειηδφκελα θπξίσο εζηκηθνχο θαλφλεο52

αθνινπζψληαο, θαηά θνηλή

νκνινγία, ην δφγκα ηεο «νπζηαζηηθήο δηθαηνζχλεο» (substantive justice53) ησλ ρσξψλ

ηνπ αγγινζαμσληθνχ Κνηλνδηθαίνπ (common law)54. Σν ζχγρξνλν θαη ζρεηηθά

λενπαγέο κφληκν ΓΠΓ έρεη, βεβαίσο, απνζηεί απφ ακθηιεγφκελεο λνκηθά επηινγέο θαη

αθξνβαζίεο (αλ θαη ελ κέξεη δηθαηνινγεκέλεο απφ ηελ έθηαζε θαη ην κέγεζνο ηνπ

λαδηζηηθνχ άγνπο) βάζεη ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηνπ θαη ησλ εηδηθφηεξσλ ξπζκίζεσλ θαη

λνκνηππηθψλ πεξηγξαθψλ ησλ ηνηρείσλ Δγθιεκάησλ55

, ελψ παξέρεη ζεκαληηθά

δηθνλνκηθά ερέγγπα ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Ο.Ζ.Δ., γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ δηθαηψκαηνο

ηνπηέζηηλ λα πθίζηαληαη φηαλ ζεκεηψλεηαη ε εγθιεκαηηθή πξάμε θαη φρη λα πηνζεηνχληαη εθ ησλ

πζηέξσλ (nullum crimen sine proevia lege) θαη δ) απαγφξεπζε ηεο αλαινγηθήο εθαξκνγήο ησλ

πνηληθψλ λφκσλ (βι. θαηαηνπηζηηθή αλάιπζε ηνπ Antonio Cassese ε.α., ζει. 141 – 142). 50

Δλδεηθηηθά βι. Φ. πσρόποσλο, Σν ρξνληθφ ηεο δίθεο ηνπ Saddam Hussein, ζην «Δθδίθαζε

Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein», Πξαθηηθά

Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Χ. πσρόποσλος), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή,

2008, ζει.18, φπνπ θαη γίλεηαη λχμε ζηελ αηηκσξεζία θάπνησλ εγθιεκάησλ (ππφζεζε ησλ νκαδηθψλ

ηάθσλ ζηελ Πνισλία) πνπ θαηαξρήλ απνδφζεθαλ ζηνπο εηηεκέλνπο λαδηζηέο, αιιά ζηελ πνξεία ηνπ

δηθαζηηθνχ αγψλα απνδείρζεθε φηη απηά αληηθεηκεληθά θαηαινγίδνληαλ ζηνπο αλαηνιηθνχο ησλ

πκκάρσλ θαη σο εθ ηνχηνπ ε θαηεγνξία απνζχξζεθε θαη δελ αλαθηλήζεθε έθηνηε. Δγείξνληαη,

ηνπλαληίνλ δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ αξρή «tu quoque» (πεξαηηέξσ βι. M. C. Bassiouni, ε.α., ζει.

634 επ.). 51

Δλζάδε ζηεξεψζεθε ε λνκηθή βάζε ηεο ππεξάζπηζεο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ

θαηά ηε δίθε ηεο Νπξεκβέξγεο (πεξαηηέξσ βι. ην Λφγν Τπεξάζπηζεο ηνπ Γξ. Γηαξάηο ζην ε.α. έξγν

ηνπ Ρ.Α. ηεϊνιγκερ, ζει. 51 – 52). 52

Φανή Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά ε.α., ζει 186 επ.· Ρ.Α. ηεϊνιγκερ, ε.α., ζει. 143, φπνπ θαη ε

εηπκεγνξία απεθάλζε γηα πξνεγνχκελε θαηνρχξσζε ησλ ππφ άξζξνλ 6 θαλφλσλ δηθαίνπ ηνπ

Καλνληζκνχ ηνπ Γηεζλνχο ηξαηνδηθείνπ ηεο Νπξεκβέξγεο «απφ ηε πλζήθε ηεο Υάγεο ηνπ 1907

δηα ησλ άξζξσλ 46, 50, 52 θαη 56 θαη ηελ πλζήθε ηεο Γελεύεο δηα ησλ άξζξσλ 4, 46 θαη 51». 53

«… [Η] αξρή nullum crimen sine lege δελ απνηειεί πεξηνξηζκφ ηεο θπξηαξρίαο αιιά ελ γέλεη αξρή ηεο δηθαηνζχλεο. Να ηζρπξίδεηαη θαλείο φηη είλαη άδηθν λα ηηκσξεζνχλ απηνί, πνπ πξνθιεηηθά αγλνψληαο ηηο

ζπλζήθεο (treaties) θαη ηηο δηαβεβαηψζεηο (assurances), επηηέζεθαλ απξνεηδνπνίεηα ελαληίνλ γεηηνληθψλ

ρσξψλ είλαη πξνθαλψο αλαιεζέο, δηφηη ππφ ηέηνηεο ζπλζήθεο ν επηηηζέκελνο πξέπεη λα γλσξίδεη φηη

δηαπξάηηεη αδίθεκα θαη φηη αληίζεηα απφ ην φηη ζα ήηαλ άδηθν λα ηηκσξεζεί, ζα ήηαλ άδηθν λα ηνπ

επηηξεπφηαλ λα κείλεη αηηκψξεηνο…» (Τπφζεζε Γθαίξηλγθ et al., IMT Judgment and Sentence,

1.10.1946, ζην Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal of

Nuremberg, 14.9.1945 – 1.10.1946, ηνκ. 1, ζει 219, ζε ειιεληθή απφδνζε). 54

Πξβι. ην δηθαηηθφ ζχζηεκα civil law (ην επεηξσηηθφ δίθαην), ην νπνίν πξνζθνιιάηαη ζηε γξαπηή

λνκνζεζία έλαληη ηεο δεζκεπηηθήο λνκνινγίαο ηνπ common law (precedent, case law) θαηά ηε

δηδαζθαιία ηνπ A. Cassese, ε.α., ζει. 139 – 145. 55

Λεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά πξνο ην Καηαζηαηηθφ, ζηα πιαίζηα ηνπ «θιηκαθσηνχ ζπζηήκαηνο

ηξηψλ επηπέδσλ εθαξκνγήο ηεο δηεζλνχο πνηληθήο λνκνζεζίαο » (Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α.,

ζει. 183) θαη πξνβιέπεηαη ε εθπφλεζή θαη θσδηθνπνίεζή ηνπο απφ ην αξ. 9 ηνπ πξψηνπ.

Τηνζεηήζεθαλ απφ ηελ Πξψηε χλνδν ησλ Κξαηψλ-Μεξψλ ηνπ Καηαζηαηηθνχ, ε νπνία ζπλήιζε ην

επηέκβξην ηνπ 2002.

[15]

ζηε δίθαηε δίθε56

θαη ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ελ γέλεη.

Ζ θεθαιαηψδεο δηθαηηθή αξρή nulla poena sine lege, σο δσηηθφ δεχηεξν ζθέινο ηεο

αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο, ξπζκίδεηαη απφ ην Καηαζηαηηθό ηνπ ΓΠΓ ζην άξζξν 23 θαη

θαηαηείλεη ζηελ πνηληθή κεηαρείξηζε ησλ πξσηνπξγψλ δηεζλψλ εγθιεκάησλ ηνπ

Γηεζλνχο ηξαηησηηθνχ Γηθαζηεξίνπ ηεο Νπξεκβέξγεο, εμαηξνπκέλεο βέβαηα απφ ην

πνηληθφ ιεμηιφγην ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο57

. ε ακθφηεξα ηα δηθαζηήξηα είρε θαη έρεη

παξαρσξεζεί ε δηαθξηηηθή επρέξεηα λα παξαπέκπνληαη ζε έλα γεληθφινγν «θάζκα»

πνηλψλ γηα ηελ επηβνιή θαη επηκέηξεζε ηεο εθάζηνηε πνηλήο58

, ελψ ην dictum59 ηεο

Νπξεκβέξγεο δηειάκβαλε πεξί ηεο αλαγλψξηζεο αηνκηθήο πνηληθήο επζχλεο60

ζηελ

παξνηκηψδε θξίζε φηη «[Τ]α εγθιήκαηα θαηά ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ δηαπξάηηνληαη απφ

αλζξψπνπο, νπρί απφ αθεξεκέλεο νληφηεηεο, θαη κφλν ηηκσξψληαο ηα άηνκα πνπ

δηαπξάηηνπλ ηέηνηα εγθιήκαηα κπνξνχλ λα εθαξκνζζνχλ νη δηαηάμεηο ην δηεζλνχο

δηθαίνπ»61. ην πλεχκα απηφ θηλήζεθαλ ελ ζπλερεία ηα ad hoc Γηεζλή Πνηληθά

56

Βι. Φ. Παδαρηδή, Ζ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ελψπηνλ ησλ Γηεζλψλ Πνηληθψλ

Γηθαζηεξίσλ, ζην «Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam

Hussein», Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Χ. πσρόποσλος), εθδ, Αλη. Ν.

Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, 2008, ηδηαίηεξα ζει. 53 – 59. 57

χκθσλα κε ην άξζξν 77 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ θαηαγξάθεηαη κηα ζεηξά πνηλψλ πνπ

δπλεηηθά ex aequo et bono επηβάιιεη ην Γηθαζηήξην, φπσο, inter alia, ε θπιάθηζε ή θάζεηξμε γηα

νξηζκέλν αξηζκφ εηψλ πνπ δελ κπνξεί φκσο λα μεπεξάζεη ηα ηξηάληα, ελψ ε ηζφβηα θάζεηξμε

επηδηθάδεηαη κφλν γηα πεξηπηψζεηο φπνπ απηφ δηθαηνινγείηαη απφ ηελ εμαηξεηηθή βαξχηεηα ηνπ

δηαπξαρζέληνο εγθιήκαηνο θαη ηηο εηδηθέο πεξηζηάζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ ππαίηην (“punishment will be

commensurate with the character and gravity of the crime”). Σν Γηθαζηήξην κπνξεί επίζεο λα

επηδηθάζεη ρξεκαηηθέο πνηλέο, ζχκθσλα κε ηνπο Καλφλεο Γηαδηθαζίαο θαη Απφδεημεο, θαζψο θαη λα

δηαηάμεη δήκεπζε θηλεηήο θαη αθίλεηεο πεξηνπζίαο πνπ ζπληζηνχζαλ πιηθά αληηθείκελα ηνπ

εγθιήκαηνο. 58

Βι. Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 189 θαη επνπηηθφηεξα William A. Schabas. Nulla poena

sine lege, ζην Commentary on the Rome Statute, Otto Triffterer (επηκ.), ε.α., ζει. 463 – 466. 59

Göring et al., (1946) 22 IMT 203; (1946) 13 ILR 203 ; (1946) 41 American Journal of International

Law 172, ζει. 221 (AJIL). 60

Καηά ην άξζξν 25, παξ. 1 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ, ζπλάγεηαη κε γξακκαηηθή θαη ηειενινγηθή

εξκελεία ε δηηηή θχζε ηεο αηνκηθήο (δηεζλνχο) πνηληθήο επζχλεο. Αθελφο, απνθιείεηαη ε ζπιινγηθή –

ζαξσηηθή δηεζλήο πνηληθή επζχλε νκάδσλ θαη ζρεκαηηζκψλ κε θνηλά θπιεηηθά, εζληθά, ηδενινγηθά

θ.α. ραξαθηεξηζηηθά, ελψ αθεηέξνπ ε δηεζλήο αηνκηθή πνηληθή επζχλε πξνυπνζέηεη κηα νξηζκέλε δηαλνεηηθή θαη ζπλεηδεζηαθή ζηάζε απέλαληη ζηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο (γλσζηηθφ – βνπιεηηθφ

ζηνηρείν ηεο ππνθεηκεληθήο ππφζηαζεο, γηα ηελ πξαγκάησζε θαη επηθάιπςε ηεο αληηθεηκεληθήο

ππφζηαζεο, βι. θιαζζηθή πνηληθή δηδαζθαιία ηνπ Λ. Κοηζαλή, Πνηληθφ Γίθαην - Γεληθφ Μέξνο, εθδ.

Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα 2013, ζει. 481 επ.), θπξίσο δφιν ή βαξεηά ακέιεηα (A. Cassese,

International Criminal Law, ε.α., ζει. 136 – 139). 61

Τπφ ηζηνξηθή εξκελεία ηνπ αξ. 25 (1) ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ θαη ηνπ αλσηέξσ αμηψκαηνο,

ιακβάλνληαο επίζεο ππ’ φςε ηε βνχιεζε ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ θαηά ηε Γηάζθεςε ηνπ

Λνλδίλνπ (8εο

Απγνχζηνπ 1945) αιιά θαη ηεο Γηάιηαο θαη ηνπ Πφηζληακ (Φεβξνπάξηνο θαη Ηνχιηνο –

Αχγνπζηνο 1945) γηα πνηληθφ θνιαζκφ ησλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ ηνπ εηηεκέλνπ Άμνλα, αλαθχπηεη

κηα νςηθαλήο, αιιά δηφινπ επθαηαθξφλεηε λχμε ηνπο ζε κηα ηξίηε έλλνηα ηεο αηνκηθήο δηεζλνχο

πνηληθήο επζχλεο, θαηά ηελ νπνία νπδέλ λνκηθφ ζρήκα ή πιάζκα δηθαίνπ κπνξεί λα παξαθσιχζεη ηελ

απφδνζε δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο ζηα ππεχζπλα αηνκηθψο πξφζσπα πνπ δξνπλ, γηα λα

δηαπξάμνπλ (ή φηαλ δηαπξάηηνπλ) εγθιήκαηα ππφ ην νξγαληθφ πξνθάιπκκα απηψλ ησλ ζρεκαηηζκψλ

(βι. αξ 9 θαη 10 ηνπ Καηαζηαηηθνύ Υάξηε ηνπ Γηεζλνύο ηξαηησηηθνύ Γηθαζηεξίνπ ηεο

Νπξεκβέξγεο, θαζψο θαη Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει.190 – 191).

[16]

Γηθαζηήξηα ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (ΓΠΓΠΓ- IMTFY) θαη ηεο Ρνπάληα (ΓΠΓΡ –

IMTR).

πλειφληη εηπείλ, δελ ρσξεί θακία ακθηβνιία γηα ην αμηνζεκείσην ππφβαζξν πνπ

εκπέδσζαλ ηα Γηθαζηήξηα ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ην Σφθπν απέλαληη ζε κηα δψζα

αριπψδε θαη απφκαθξε αληίιεςε πεξί δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο, ηελ νπνία θαη

πξαγκάησζαλ ελ θαηξψ, θαη, παξά ηελ εκθηινρσξήζαζα θαζπζηέξεζε ηνπ δηπνιηθνχ

αληαγσληζκνχ, δξνκνιφγεζαλ ηελ κεηαςπρξνπνιεκηθή δηεζλή πνηληθή δηαδηθαζία.

III. ΣΑ AD HOC ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΜΔΝΑ / ΜΔΗΚΣΑ ΓΗΔΘΝΖ ΠΟΗΝΗΚΑ

ΓΗΚΑΣΖΡΗΑ – ΠΔΡΗΠΣΩΗΟΛΟΓΗΑ

Ζ θαηάξξεπζε ηνπ «ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ» ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990

ζεκαηνδφηεζε ηνλ ηεξκαηηζκφ ηεο ηδενινγηθήο δηειθπζηίλδαο κεηαμχ ησλ

ππεξδπλάκεσλ ηνπ δηπνιηθνχ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο. Ζ αθακςία κηαο αηειψο

νξγαλσκέλεο δηεζλνχο ςπρξνπνιεκηθήο θνηλσλίαο θαη ε κνλνιηζηθφηεηα ησλ δχν

δηαθξηηψλ ζπλαζπηζκψλ πεξηέθνπηαλ εθ βάζξσλ ηελ φπνηα απφπεηξα απνλνκήο

δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο ζηα παξαδείγκαηα ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ηνπ Σφθπν.

Ζ κεηαδηπνιηθή πεξίνδνο εκπέδσζε ηελ νηθνπκεληθήο εκβέιεηαο πνηληθή δηθαηνζχλε

θαη ην έλαπζκα θαηαζηνιήο ησλ παξαβηάζεσλ ηνπ Γηεζλνχο Αλζξσπηζηηθνχ Γηθαίνπ

(ΓΑΓ)62

.

Α) Ζ Πεξίπησζε ησλ ad hoc ΓΠΓ γηα ηελ Πξώελ νζηαιηζηηθή Οκνζπνλδία

Γηνπγθνζιαβίαο θαη ηε Ρνπάληα

§1. Οη δηελεθείο ερζξνπξαμίεο ζηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία θαηά ηνλ Πφιεκν ηεο

Βνζλίαο, 1992 – 199563

, θαη ηνλ Πφιεκν ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, 1995 – 1999, θαζψο

θαη ν εκθχιηνο ζπαξαγκφο κεηαμχ ησλ θπιψλ Χνχηνπ θαη Τνχηζη, κε πξνζθήλην ηε

γελνθηνλία ησλ ηειεπηαίσλ απφ ηνπο πξψηνπο, ηνλ Απξίιην έσο θαη ηνλ Ηνχιην ηνπ

1994, νδήγεζαλ απνθαζηζηηθά ζηελ εθδήισζε καδηθνχ δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο γηα

62

Βι. Δσ. Χαηδεβαζιλείοσ, Δηζαγσγή ζηελ ηζηνξία ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θφζκνπ, ε.α., ζει. 29 – 58·

επίζεο: η. Περράκε, Σα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο/πνιέκνπ: ε πνηληθή θαηαζηνιή ηνπο, ζην

«Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein»,

Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Χ. πσρόποσλος), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-

Κνκνηελή, 2008, ζει. 21 . 63 Ζ ζεξησδία ησλ εζληθψλ εθθαζαξίζεσλ θνξπθψζεθε ζηε κλεκεηψδε ζθαγή ηεο ξεκπξέληηζα ηεο Βνζλίαο, ηνλ Ηνχιην ηνπ 1995, κε 8.000 θαη’ εθηίκεζε λεθξνχο, ε πην εθηεηακέλε ζηε κεηαπνιεκηθή ηζηνξία (Βι. πεξηζζφηεξα ζην: Alwen Schroder, Dealing with

Genocide: A Dutch Peacekeeper Remembers Srebrenica, Spiegel Int’l, July 12, 2005).

[17]

ηελ θαηαζηνιή ησλ εηδερζψλ εγθιεκάησλ64

.

Βάζεη ησλ εμνπζηνδνηηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Κεθαιαίνπ VII ηνπ Καηαζηαηηθνχ

Υάξηε ησλ Ζλ. Δζλψλ, ην πκβνχιην Αζθαιείαο (Α) θαηάξηηζε θαη εμέδσζε ζεηξά

απνθάζεσλ65

θαηαδηθαζηηθψλ ησλ ηειεζζέλησλ ζεξησδηψλ θαη ζπλέζηεζε ηα δχν

απνθεληξσκέλα Γηεζλή Πνηληθά Γηθαζηήξηα66

γηα ηελ εθδίθαζε ησλ επίκαρσλ

πνιχλεθξσλ ππνζέζεσλ, ελφζσ νη βάλαπζεο εζλνθαζάξζεηο θιηκαθψλνληαλ θαη

απνραιηλψλνληαλ. Μάιηζηα, παξ’ φηη ε ζεκηηφηεηα θαη ε ζθνπηκφηεηα ίδξπζεο ησλ

ελ ιφγσ Γηθαζηεξίσλ θαηέζηε αλαληίξξεηε, αθφκε θαη γηα λα ππεξθαιαγγηζηεί ε

εζληθή θπξηαξρία (state sovereignty) ησλ εκπιεθνκέλσλ, νξηζκέλα ζπκβαιιφκελα

κέξε ζηνλ Καηαζηαηηθφ Υάξηε ησλ Ζλ. Δζλψλ ακθηζβήηεζαλ ηε λνκηκφηεηα

ίδξπζεο ησλ δηθαηνδνηηθψλ κεραληζκψλ απφ πξσηνβνπιία ηνπ πκβνπιίνπ

Αζθαιείαο, δπλάκεη ησλ εμνπζηνδνηηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Κεθαιαίνπ VII ηνπ Υάξηε

επί πξνζβνιψλ ηεο δηεζλνχο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο67

. Σν λνκηθφ ζεκέιην ηεο

αληίζεηεο γλψκεο ηνπο εδξαδφηαλ ζηε κε ηήξεζε ηεο expressis verbis

αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο, ειιείςεη ηεο ξεηήο θαη απεξίθξαζηεο ζχκθσλεο γλψκεο

ησλ ζπκβαιινκέλσλ πνιηηεηψλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Αληηζέησο, πξνηεηλφηαλ ε

ζχγθιεζε πνιπκεξνχο ζπλδηαζθέςεσο, κε αληίζηνηρν πνιπκεξέο ζπκβαηηθφ ζεζκηθφ

απνηέιεζκα γηα ηα Καηαζηαηηθά ησλ ad hoc Γηθαζηεξίσλ, ή έζησ ε θίλεζε ησλ

δηαδηθαζηψλ ππφ ηε αηγίδα ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ησλ Ζλ. Δζλψλ, γηα λα

εμαζθαιηζηεί ε απαηηνχκελε αληηπξνζσπεπηηθφηεηα68

. Ωζηφζν, θαηά ηελ εθδίθαζε

ηεο ππφζεζε Tadic, ην ΓΠΓ ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο απεθάλζε ππέξ ηεο

λνκηκφηεηαο ίδξπζήο ηνπ69

.

πκπιεξψλνληαο ηα δηθνλνκηθά θαη νπζηαζηηθά ειιείκκαηα ηεο Νπξεκβέξγεο θαη

ηνπ Σφθπν, νη αξκφδηεο αξρέο ησλ Γηθαζηεξίσλ αιιά θαη νη εκπλεπζηέο απηψλ

επηκειήζεθαλ γηα ηελ απζηεξή θαη ζηαζεξή ηήξεζε ησλ δηεζλψο αλαγλσξηζκέλσλ

64

Γηα κηα θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο απφθξηζεο ησλ Ζλ. Δζλψλ θαη ησλ πξνζηαηξηψλ δπλάκεσλ ηεο

πεξηνρήο ηεο Ρνπάληα, πξβι. ηελ επηζθφπεζε ησλ Fred Grunfeld, Anke Huijboom, The Failure to

Prevent Genocide in Rwanda: The Role of Bystanders, International and Comparative Criminal Law

Series (επηκ. ζεηξάο Μ. C. Bassiouni), Martinus Nijhoff Publishers, Leiden / Boston, 2007. 65

Απνθάζεηο (Resolutions) 713 (1991) ηεο 25εο

/9/1991 θαη724 (1991) ηεο 15εο

/12/1991, θαζψο θαη

ηελ θξίζηκε 757 (1992) ηεο 30εο

Μαΐνπ 1992, κε ηελ νπνία επηζχλαςε απζηεξέο θπξψζεηο απέλαληη

ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία (ήηνη εξβία θαη Μαπξνβνχλην). Σν πξνκήλπκα ηεο

ίδξπζεο ηνπ θαζ’ χιελ αξκφδηνπ δηεζλνχο πνηληθνχ δηθαζηεξίνπ γηα ηηο παξαβηάζεηο ηνπ

Αλζξσπηζηηθνχ Γηθαίνπ θαη ησλ δηεζλψλ λνκίκσλ ελζσκάησζε ε απφθαζε S/RES/808 ηεο 22αο

/2/1993. 66

Βι. Ν. 2665/1998 (ΦΔΚ Α’ 279) πεξί ηεο εθαξκνγήο ησλ απνθάζεσλ 827/1993 θαη 955/1994 ηνπ

.Α. γηα ηελ πηνζέηεζε ησλ Καηαζηαηηθψλ ηνπ ΓΠΓΠΓ θαη ηνπ ΓΠΓΡ (ζηελ Αξνχζα ηεο Σαλδαλίαο). 67

Δλδεηθηηθά νη δειψζεηο ηνπ Αληηπξνζψπνπ ηεο Βξαδηιίαο, Ronaldo Mota Sardenberg, ζηα πιαίζηα

ηεο ζπλεδξίαζεο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο γηα ηελ πηνζέηεζε ηεο απφθαζεο 827 πεξί ίδξπζεο ηνπ ΓΠΓΠΓ: «Η επηινγή λα δεκηνπξγεζεί ην Γηθαζηήξην απνθιεηζηηθά κέζσ ηνπ Σπκβνπιίνπ Αζθαιείαο,

[επηινγή] ηελ νπνία δελ επλννχκε, θαηαιείπεη άιπηα αξθεηά ζνβαξά λνκηθά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο

εμνπζίεο θαη ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ έρνπλ απνδνζεί ζην Σπκβνχιην Αζθαιείαο απφ ην Χάξηε ησλ

Ηλσκέλσλ Δζλψλ. Τν γεγνλφο απηφ δελ πξέπεη λα πεξηνξίζεη νχηε ζα πεξηνξίζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα

ηνπ Γηεζλνχο Γηθαζηεξίνπ. Πεξηνξίδεη, ελ ηνχηνηο, θαηά ηε γλψκε κνπ ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ ζα

κπνξνχζαλ λα εμαρζνχλ ζην λνκηθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην ησλ εξγαζηψλ ηνπ Σπκβνπιίνπ Αζθαιείαο». 68 Ωζηφζν, θακία δηαθσλνχζα πνιηηεία δελ αληηηάρζεθε ζζελαξά ζην εγρείξεκα ηνπ .Α, πξνο επίδεημε κηαο realpolitik· πεξαηηέξσ βι. Jackson Maogoto, The Experience of the Ad Hoc

Tribunals for the Former Yugoslavia and Rwanda, ζηνλ ηηκεηηθφ ηφκν The Legal Regime of the

International Criminal Court: Essays in Honour of Professor Igor Blischenko, επιμ. Jose

Doria, Hans – Peter Gasser και M. Cherif Bassiouni, Martinus Nijhoff, ε.α., ζει. 67 -68 . 69

ΓΠΓΠΓ, Dusko Tadic (IT-94-1-AR72), Decision on the defense motion for interlocutory appeal on

jurisdiction, 2/10/1995, παξ. 20-22. Γηα κηα θξηηηθή πξνζέγγηζε θαη ηνπνζέηεζε επί ηνπ Καηαζηαηηθνχ

ηνπ ΓΠΓΠΓ, βι. Michael P. Scharf, A Critique of the Yugoslavia War Crimes Tribunal.

[18]

αξρψλ ηεο νξζήο απνλνκήο ηεο δηθαηνζχλεο, φπσο απηέο απνζεζαπξίδνληαη ζην

άξζξν 14 ηνπ Γηεζλνύο πκθώλνπ γηα ηα Αηνκηθά θαη Πνιηηηθά Γηθαηώκαηα ηνπ

196670

, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε θαηνρχξσζε θαη ν ζεβαζκφο πξνο ηα δηθαηψκαηα ηνπ

ελαγνκέλνπ71

. Έλεθα ηνχηνπ έρνπλ απνδπζεί ζηε ζεζκηθή ηνπο ζσξάθηζε

αλαζεσξψληαο ηαθηηθψο ηνπο Καλνληζκνχο Γηαδηθαζίαο θαη Απφδεημεο πνπ

ζπκπιεξψλνπλ ηελ θαλνληζηηθή θαη δηθνλνκηθή αξηηφηεηα ησλ Καηαζηαηηθψλ ηνπο72

.

Σν δηθαηνδνηηθφ εχξνο, αθελφο, ηνπ ΓΠΓΠΓ πεξηιακβάλεη ηα εγθιήκαηα ηεο

αλζξσπφηεηαο, ηηο ζνβαξέο θαηαζηξαηεγήζεηο ησλ πκβάζεσλ ηεο Γελεχεο ηνπ

1949, θαζψο θαη ηα εγθιήκαηα πνιέκνπ πνπ ζπληζηνχλ «παξαβηάζεηο ησλ λφκσλ θαη

ησλ εζίκσλ πνιέκνπ» (άξζξν 3 ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηνπ Γηθαζηεξίνπ)73

θαη έρεη

ζηαηηζηηθά αζθήζεη δίσμε θαηά 161 πξνζψπσλ, εθδηθάδνληαο 126 ππνζέζεηο, inter

alia, ηελ πνιχθξνηε πεξίπησζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο εξβίαο Slobodan Milošević74

.

ηελ πεξίζηαζε, ελ ηνχηνηο, ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ ΓΠΓΠΓ, ε δηάπξαμε εγθιεκάησλ

θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο έπξεπε λα έρεη ιάβεη ρψξα θαηά ηηο ερζξνπξαμίεο θαη φρη,

πάλησο, εθηφο απηψλ, ζε ζπξξνή δειαδή κε εγθιήκαηα πνιέκνπ (αξ. 5 ηνπ

Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓΠΓ)75

.

Αθεηέξνπ, ην Γηεζλέο Πνηληθό Γηθαζηήξην ζηε Ρνπάληα (ΓΠΓΡ) θαηειάκβαλε

ζην δηθαηνδνηηθφ ηνπ νπινζηάζηα ηα εγθιήκαηα γελνθηνλίαο, θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο

θαη άιιεο ζνβαξέο παξαβηάζεηο ηνπ θνηλνχ άξζξνπ 3 ησλ πκβάζεσλ ηεο Γελεχεο

1949 θαη ηνπ Γεχηεξνπ Πξφζζεηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ 1977, κε θχξην

πξνζαλαηνιηζκφ εθείλεο ηηο παξαβηάζεηο πνπ εθπεγάδνπλ απφ ηελ εκθχιηα

ζχξξαμε76

. Με ηζηνξηθφ εθδίθαζεο 55 ππνζέζεσλ (απφ ηελ εθθίλεζε ησλ δηεξγαζηψλ

70

Report of the Secretary General established pursuant to par.2 of SC Resolution 808 (1993), Doc. S/25704, 3/5/1993, παξ. 106, θαζψο θαη The Rule of Law and Transitional Justice in Conflict and Post

– Conflict Societies S/2004/616, 23/8/2004. 71

Πξάγκαηη, ζε αληίζεζε κε ηα Γηθαζηήξηα ηεο Νπξεκβέξγεο θαη ην Σφθπν, θαηεβιήζε κέξηκλα λα

πεξηιεθζνχλ ερέγγπα δίθαηεο δίθεο ζην άξζξν 21 ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηνπ ΓΠΓΠΓ θαη ην άξζξν 20 ην

Καηαζηαηηθνχ ηνπ ΓΠΓΡ (πξβι. θαη ην κεηαγελέζηεξν Καηαζηαηηθό ηνπ ΓΠΓ ηεο Ρώκεο ηνπ 1998,

φπσο δηνξζψζεθε ζηηο 10/11/1998 θαη 12/7/1999 ζηα άξζξα 66 θαη 67), απαξηζκψληαο πεξηνξηζηηθά ηα

δηθαηψκαηα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ σο εμήο: δηθαίσκα ηεο ηζφηεηαο ελψπηνλ ηνπ δηθαζηεξίνπ, δηθαίσκα

ζε δίθαηε θαη δεκφζηα αθξφαζε, ην ηεθκήξην ηεο αζσφηεηαο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ (praesumptio

innocentiae stabit donec probetur in contrarium), ην δηθαίσκα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ λα πιεξνθνξείηαη

ηε θχζε θαη ηελ αηηία ηεο ζε βάξνο ηνπ θαηεγνξίαο, λα δηαζέηεη επαξθή ρξφλν γηα ηελ πξνπαξαζθεπή

ηεο ππεξάζπηζήο ηνπ θαη επηθνηλσλία κε ηνλ δηθεγφξν ηεο επηινγήο ηνπ, ην δηθαίσκα λα κελ

εμαλαγθάδεηαη λα θαηαζέηεη ελαληίνλ ηνπ θαη λα νκνινγεί ηελ πνηληθή ελνρή ηνπ. 72

Βι. Φ. Παδαρηδή, Ζ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ελψπηνλ ησλ Γηεζλψλ Πνηληθψλ

Γηθαζηεξίσλ, ε.α., ζει. 58, φπνπ θαη ππνζεκεηψζεηο 12 θαη 13 γηα ηηο πνιπάξηζκεο αλαζεσξήζεηο θαη

εκπινπηηζκνχο ηνπ Καλνληζκνχ ηνπ ΓΠΓΠΓ· πξβι. ηελ αξρή male captus bene detentus θαη ην

ηζνδχγην (equilibrium) κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ θαη ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο

δηεζλνχο θνηλφηεηαο (αζθάιεηα θαη εηξεληθή ζπλχπαξμε). 73

Βι. Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 13, ππνζεκ. 93, φπνπ θαη παξαηεξείηαη ε αλαγλψξηζε

απφ κέξνπο ηνπ δηθαζηεξίνπ ηνπ πξνγελέζηεξνπ ζπκβαηηθνχ δηθαίνπ γηα ηε ξχζκηζε ηεο πνιεκηθήο

ζπκπεξηθνξάο ησλ εκπιεθνκέλσλ ζε ζχξξαμε θαηά ην γξάκκα ηεο Σέηαξηεο χκβαζεο ηεο Υάγεο ηνπ

1907 (ι.ρ. απαγφξεπζε ρξήζεο δειεηεξησδψλ ή άιισλ φπισλ, πνπ είλαη πξννξηζκέλα γηα λα

πξνθαινχλ αδηθαηνιφγεην πφλν ζηα ζχκαηά ησλ ππξψλ ηνπο, θαζψο θαη νη απαγνξεχζεηο

βνκβαξδηζκνχ θαη θνληνξηνπνίεζεο, κε πξφθιεζε αδηθαηνιφγεηεο θαηαζηξνθήο ζε εθπαηδεπηηθά,

ζξεζθεπηηθά, θαιιηηερληθά θαη εξγαζηεξηαθά θηίξηα θαη ρψξνπο, αιιά θαη ζε ηζηνξηθά κλεκεία θαη

αλνρχξσηνπο νηθηζκνχο). Όπσο πξναλαθέξζεθε αλσηέξσ ζηελ αλάπηπμε, ην Γηθαζηήξην ηεο

Νπξεκβέξγεο αλαγλψξηζε ζηνπο θαλφλεο πνιεκηθνχ δηθαίνπ εζηκηθφ δίθαην. 74

Απεβίσζε φληαο έγθιεηζηνο, ελφζσ εμειηζζφηαλ ε δίθε (ζηηο 11 Μαξηίνπ 2006). Δπίζεο,

αμηνκλεκφλεπηεο νη ππνζέζεηο Radovan Karadžić, Ratko Mladić θαη ηνπ πξψελ Πξνέδξνπ ηεο

«Γεκνθξαηίαο ηεο εξβηθήο Κξάηλα», Goran Hadžić (θαηά ηνλ Cherif M. Bassiouni, ε.α. ζει. 190). 75

«Γηθαηνδνηηθή πξνυπφζεζε», ζε ζρνιηαζκφ ηνπ άξζξνπ 57 ηνπ Καηαζηαηηθνχ γηα ην ΓΠΓΠΓ, είηε ν

πφιεκνο είλαη δηαθξαηηθφο είηε εκθχιηνο (Cherif M. Bassiouni, ε.α. ζει.191). 76

Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 14

[19]

ηνπ, ην Ννέκβξην ηνπ 1994), εθ ησλ νπνίσλ νη 10 δηειάκβαλαλ πεξί αζσσηηθήο

θξίζεο, ε δηθαηνδνζία ηνπ επί ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο είρε

απνζπλδεζεί ηεο πξνθαηαξθηηθήο αλαγθαηφηεηαο ζπξξνήο κε εγθιήκαηα πνιέκνπ

(αξ. 3 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓΡ)77

. Πνιπεπίπεδεο ζε ζπνπδαηφηεηα ππνζέζεηο

πνπ εθδηθάζηεθαλ ζην πξνθείκελν δηθαζηήξην, κεηαμχ άιισλ νη ππνζέζεηο Akayesu

θαη ηνπ Πξσζππνπξγνχ ηεο Ρνπάληα, Kambanda78, παξήγαγαλ ζεκαληηθή λνκνινγία

πεξί ησλ Δγθιεκάησλ Γελνθηνλίαο, πηνζεηψληαο ππαγσγέο πξαγκαηηθψλ

πεξηζηαηηθψλ ζηνπο ζπκβαηηθνχο θαλφλεο δηθαίνπ ηεο ύκβαζεο γηα ηελ Πξόιεςε

θαη Καηαζηνιή ηνπ Δγθιήκαηνο ηεο Γελνθηνλίαο ηνπ 194879

.

Παξά ηηο φπνηεο επηθπιάμεηο θαη ακθηβνιίεο, ακθφηεξα ηα δηθαζηήξηα έρνπλ

ζπληείλεη θαζνξηζηηθά, κε πινχζηα λνκνινγία θαη δηθαζηηθή νξζνθξηζία,

εμαθνινπζψληαο λα βειηηζηνπνηνχλ ην νπζηαζηηθφ θαη δηθνλνκηθφ δηεζλέο πνηληθφ

θεθηεκέλν80

, εηδηθά επί ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο πνπ εμεηάδνληαη

ζηελ παξνχζα κειέηε81

.

Β) ΜΔΗΚΣΑ (ΤΒΡΗΓΗΚΑ) / ΓΗΔΘΝΟΠΟΗΖΜΔΝΑ ΓΗΚΑΣΖΡΗΑ82

Σξφπνλ ηηλά πην αθαλείο, αιιά αμηνζεκείσηνη δηθαηνδνηηθνί κεραληζκνί,

εγθαζηδξχζεθαλ θαηά ηφπνπο γηα ηελ εθδίθαζε δηεζλψλ εγθιεκάησλ. Γηαθέξνπλ, εμ

άιινπ, ad substatiam απφ ηα πξναλαθεξζέληα δηθαζηήξηα, σο πξνο ηε ζηειέρσζή

ηνπο απφ ζσξεπηηθά δηεζλείο θαη εζληθνχο δηθαζηέο, ζηε ζπλάξηεζή ηνπο κε ηα Ζλ.

Έζλε, θαζψο θαη ζην βαζκφ απηνηέιεηάο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο εθάζηνηε ρψξαο.

-Δλδεηθηηθά:

Σν Γηθαζηήξην γηα ηε ηέξξα Λεόλε. ε εθηέιεζε ηεο απφθαζεο 1315/2000 ηνπ

.Α., ηδξχζεθε ην ρξνλνινγηθά πξνγελέζηεξν Δηδηθφ Γηθαζηήξην γηα ηε ηέξξα Λεφλε

(ΔΓΛ –SCSL), θαηφπηλ ζπκθσλίαο ησλ Ζλ. Δζλψλ κε ηνπο θπβεξλεηηθνχο ηζχλνληεο

ηεο ρψξαο. Δπηθνξηίδεηαη κε ηηο ζνβαξέο παξαβηάζεηο ηνπ Γηεζλνχο Αλζξσπηζηηθνχ

Γηθαίνπ θαη ηεο έλλνκεο ηάμεο ηεο ηέξξα Λεφλε απφ ηηο 30 Ννεκβξίνπ 1996 θαη

εθεμήο, δπλάκεη ηεο πκθσλίαο, κε επηθαλέζηεξε ηελ εθδηθαζζείζα ππφζεζε ηνπ

πξψελ Πξνέδξνπ ηεο γεηηληάδνπζαο Ληβεξίαο, Charles Taylor83.

77

Ζ απνδέζκεπζε απηή φκσο δελ νδεγεί ζε ππεξρείιηζε ηεο δηθαηνδνηηθήο έθηαζεο ηνπ δηθαζηεξίνπ,

έλεθα ηεο εμνπδεηεξσηηθήο δξάζεο ηνπ ραξαθηήξα ratione temporis θαη ratione loci (αξ. 2 ηνπ

Καηαζηαηηθνχ ΓΠΓΡ) ηεο δηθαηνδνζίαο. 78

ΓΠΓΡ, Jean Paul Akayesu (ICTR-96-4), Ch. 1,2/9/1998 θαη ΓΠΓΡ, Jean Kambanda (ICTR-97-23,

T. Ch., 4/9/1998. 79 Όπσο θπξψζεθε κε ην «Ν.Γ. 3091 ηες 6/12 Οκηωβρίοσ 1954: πεξί θπξψζεσο ηεο Σπκβάζεσο δηα ηελ Πξφιεςηλ θαη Καηαζηνιήλ ηνπ Δγθιήκαηνο ηεο Γελνθηνλίαο απφ 9

Γεθεκβξίνπ 1948 (ΦΔΚ Α' 250)». 80

Βι. . Περράκε, χγρξνλεο εμειίμεηο ηνπ Γηεζλνχο Αλζξσπηζηηθνχ Γηθαίνπ: απφ ηα ad hoc Γηεζλή

Πνηληθά Γηθαζηήξηα γηα ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία θαη ηε Ρνπάληα ζην Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην,

ζην Π. Νάζκοσ – Περράκε (επηκ.), «Πξνο κηα Γηεζλή Αλζξσπηζηηθή Τάμε. Τα Γηεζλή Πνηληθά

Γηθαζηήξηα», εθδ. Αλη. Ν. Σάθθνπια, Αζήλα – Κνκκνηελή, 2000, ζει.35-55. 81

Σα νπνία ζπλίζηαληαη ζηε δηθαηνδνηηθή θάιπςε ηεο δνινθνλίαο, εμφλησζεο, ππνδνχισζεο, ηνπ

(καδηθνχ) εθηνπηζκνχ, ηεο θπιάθηζεο, ησλ βαζαληζηεξίσλ, ηνπ βηαζκνχ, ηεο δίσμεο γηα ιφγνπο

πνιηηηθνχο, ζξεζθεπηηθνχο, θπιεηηθνχο θαη εζληθνχο θαη (ηνπ «πνιπζπιιεθηηθνχ» εγθιήκαηνο) ησλ

«άιισλ απάλζξσπσλ πξάμεσλ», ζχκθσλα κε ηα Καηαζηαηηθά ηνπο θαη θαηά ηελ παξάδνζε ηνπ

νξηζκνχ ηνπ Ν. 10 ηνπ ηεηξακεξνχο πκκαρηθνχ πκβνπιίνπ Διέγρνπ ζηελ θαηερφκελε κεηαπνιεκηθή

Γεξκαλία. 82

Mixed or Hybrid courts. 83 Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 14 επ., αιιά θαη William A. Schabas, The UN Criminal Tribunals: The Former Yugoslavia, Rwanda, and Sierra Leone , Cambridge University Press, 2006.

[20]

Σν Γηθαζηήξην γηα ηελ Κακπόηδε. Δλφςεη ζπκθσλίαο κε ηα Ζλ. Έζλε θαη ηελ

θπβεξλεηηθή πξσηνβνπιία ίδξπζεο ηνπ Γηθαζηεξίνπ κε νξγαληθφ λφκν ηδξχζεθαλ ηα

Έθηαθηα Σκήκαηα ησλ Γηθαζηεξίσλ ηεο Κακπφηδεο (Extraordinary Chambers in the

Courts of Cambodia) ην 2003 γηα ηελ δίσμε ησλ εγθιεκάησλ πνπ δηαπξάρζεθαλ ππφ

ην θαηαδπλαζηεπηηθφ θξάηνο ηεο Γεκνθξαηηθήο Κακπνπηζέα (Democratic

Kampuchea) 1975-197984. Σα Έθηαθηα Σκήκαηα επηιακβάλνληαη ησλ εγθιεκάησλ

γελνθηνλίαο, εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, φπσο εθείλα νξίδνληαη απφ ην

Καηαζηαηηθφ ηνπ ΓΠΓ ζην άξζξν 7, ησλ ζνβαξψλ παξαβηάζεσλ ησλ πκβάζεσλ ηεο

Γελεχεο ηνπ 1949 πεξί πνιεκηθήο ζπκπεξηθνξάο, αιιά θαη γηα άιια εγθιήκαηα πνπ

πξνβιέπεη ν πξνεηξεκέλνο εζσηεξηθφο νξγαληθφο λφκνο ηεο Κακπφηδεο.

Σν Γηθαζηήξην γηα ηελ Αλ. Σηκόξ (Σηκόξ Λέζηε). ε αληίπνηλα ζηελ ιατθή

εηπκεγνξία εληεχζελ ηνπ πξνθεξπρζέληνο δεκνςεθίζκαηνο (referendum), γηα

απηνλφκεζε θαη απηνδηάζεζε ησλ πνιηηψλ ηεο Αλαηνιηθήο Σηκφξ, νη Ηλδνλεζηαθέο

ηαθηηθέο δπλάκεηο θαηνρήο επέιαζαλ παξάλνκα θαη πξνέβεζαλ ζε βάλαπζεο ζθαγέο,

εθηεηακέλνπο εθηνπηζκνχο θαη αδηθαηνιφγεηε θαηαβαξάζξσζε ηεο ππνδνκήο ηεο

ρψξαο85

. Παξά ην αίηεκα γηα ίδξπζε ad hoc δηθαζηεξίνπ, ζην ππφδεηγκα ηεο

Γηνπγθνζιαβίαο θαη ηεο Ρνπάληα πνπ απνξξίθζεθε απφ ηνπο ηζχλνληεο ηεο

Ηλδνλεζίαο κε ππνζηήξημε ησλ ΖΠΑ, ζπζηάζεθαλ δχν πβξηδηθά δηεζλνπνηεκέλα

δηθαζηήξηα, ηα νπνία, ζπκπιεξσκαηηθά κε ηα εμνπζηνδνηεκέλα εγρψξηα86

θαη ππφ

ηελ αηγίδα ηεο ππνβνεζνχκελεο απφ ηα Ζλ. Έζλε Μεηαβαηηθήο Γηνίθεζεο ηνπ Αλ.

Σηκφξ (UNTAET), κε ηε δίσμε ησλ ππεπζχλσλ γηα εγθιήκαηα γελνθηνλίαο, πνιέκνπ

(ζπλάκα Δπηζεηηθνχ πνιέκνπ) θαη εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο87

. Ζ ηέσο Αλ.

Σηκφξ αλαθεξχρζεθε αλεμάξηεηε θαη απηνθπξίαξρε δεκνθξαηία ζηηο 20 Μαΐνπ 2002.

Σν Γηθαζηήξην γηα ηνλ Λίβαλν θαη άιια πβξηδηθά δηθαζηεξηαθά κνξθώκαηα. Σν

αξηηζχζηαην Μεηθηφ Γηθαζηήξην ην Ληβάλνπ, ην νπνίν εδξεχεη ζηε Υάγε

ρξνλνινγνχκελν απφ ην Μάξηην ηνπ 2009, ππνβνεζνχκελν απφ ηα Ζλ. Έζλε, θαη

δηεξεπλά ηηο ππνζέζεηο πνπ είλαη ζπλπθαζκέλεο κε ηε δνινθνλία ηνπ Ληβαλέδνπ

Πξσζππνπξγνχ Υαξίξη θαη άιισλ. Σν Γηθαζηήξην εθαξκφδεη Ληβαλέδηθν δίθαην

ζπλεπηθνπξνχκελν απφ δηεζλείο δηθαζηέο88

· παξφκνηα δηαβήκαηα ζεκεηψζεθαλ ζην

Κφζζνβν θαη ηε Βνζλία ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία γηα ηηο ηνπηθέο ερζξνπξαμίεο θαη

ηα απφηνθα ησλ εγθιεκάησλ γελνθηνλίαο θαη εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο89

84

Τπφ ηελ εγεζία ηνπ δηθηάηνξα Πσι Πνη θαη ηα ζηξαηεχκαηα ησλ αηάθησλ θαηαδξνκέσλ Δξπζξψλ

Υκέξ ηεο Κακπφηδεο (Khmer Rouge of Cambodia) θαηά ηελ ηδενιεπηηθή ηνπο κνλνκαλία λα επηηχρνπλ

κηα ηδαληθή Μαντθή θνηλσλία, νπφηε θαη θφλεπζαλ θαηά πξνζέγγηζε 1,5 εθ. εκεδαπνχο

αληηθξνλνχληεο, ακάρνπο, θαζψο θαη εκπνιέκνπο ηνπ ππνβνιηκαίνπ απφ ηηο ΖΠΑ θαζεζηψηνο ηνπ Ν.

Βηεηλάκ (ππφ Λνλ Ννι)· βι. Cherif M. Bassiouni, ε.α., ζει. 253-255 θαη Δσ . Χαηδεβαζιλείοσ, ε.α.,

ζει. 224-233, Ο Πφιεκνο ηνπ Βηεηλάκ. 85

Πεξίπνπ 2.000 λεθξνί εκεδαπνί, 500.000 εθ ησλ 800.000 πνιηηψλ ηνπ πιεζπζκνχ εθηνπίζηεθαλ

βίαηα, ελψ ην 80% ηεο ππνδνκήο ηεο ρψξαο δεψζεθε (Cherif M. Bassiouni, ε.α., ζει. 246 -248. 86

χκθσλα κε ηελ αξρή ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο (principle of implementation). 87 Βι. επίζεο Suzanne Katzenstein, Hybrid Tribunals: Searching for Justice in East Timor, 16Harv. Hum. Rts. J. 245, 272 (1993) 88 Βι. Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει. 15· γηα ην ρξνληθφ ησλ ζπγθξνχζεσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή βι. επίζεο Rafik Hariri, On the Reconstruction of Lebanon: Achievements and Impediments,

Speech Before the Los Angeles World Affairs Council, Dec. 18, 1996. 89

Βι. L. A. Dickinson, “The Promise of Hybrid Courts”, AJIL, Volume 97, 2003, ζει. 295-310 θαη ηε

κνλνγξαθία ηνπ Cherif M. Bassiouni, ε.α., ζει. 222-233.

[21]

IV. Ζ ΝΟΜΟΣΤΠΗΚΖ ΤΠΟΣΑΖ ΣΩΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΩΝ ΚΑΣΑ ΣΖ

ΑΝΘΡΩΠΟΣΖΣΑ

Α) Ζ αληηθεηκεληθή ππόζηαζε (actus reus) ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπόηεηαο

Σν άξζξν 7 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ κόληκνπ ΓΠΓ νξίδεη σο εγθιήκαηα θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο κηα ζεηξά αμηφπνηλσλ πξάμεσλ «πνπ δηαπξάηηνληαη σο κέξνο κηαο

εθηεηακέλεο ή ζπζηεκαηηθήο επίζεζεο ε νπνία θαηεπζχλεηαη ελαληίνλ νπνηνπδήπνηε

άκαρνπ πιεζπζκνχ, ελ γλψζεη ηεο επίζεζεο». Καησηέξσ απνζαθελίδεηαη φηη «επίζεζε

θαηεπζπλφκελε θαηά νπνηνπδήπνηε ακάρνπ πιεζπζκνχ» απνηειεί «ζπκπεξηθνξά πνπ

ζπλεπάγεηαη ηελ θαηά ζπξξνή δηάπξαμε πξάμεσλ πνη αλαθέξνληαη ζηελ παξάγξαθν 190

ηνπ άξζξνπ θαηά νπνηνπδήπνηε ακάρνπ πιεζπζκνχ, θαη’ εθαξκνγή ή πξνο εμππεξέηεζε

ηεο πνιηηηθήο ελφο θξάηνπο ή κηαο νξγάλσζεο πνπ ζηνρεχεη ζηε δηάπξαμε ηέηνηαο

επίζεζεο».

χκθσλα κε ηα αλσηέξσ αληηθεηκεληθά-εμσηεξηθά πεξηγξαθηθά ζηνηρεία

ζθηαγξαθείηαη91

ε απνδνθηκαδφκελε απφ ην ΓΠ Γίθαην ζπκπεξηθνξά ηεο εθηεηακέλεο

ή ζπζηεκαηηθήο επίζεζεο (attack) θαηά ακάρνπ πιεζπζκνχ, αληηθαηνπηξίδνληαο ηελ

νηθνπκεληθή απαμία πνπ πξνζδίδεηαη ζε απηή βάζεη ηνπ γεληθνχ (δει. εζηκηθνχ)

δηεζλνχο δηθαίνπ. Απηή δε ε επίζεζε δελ ηαπηίδεηαη απαξαίηεηα κε ηε ζηξαηησηηθή

επίζεζε, αιιά ζπληίζεηαη απφ αιιεινπρία πνιιαπιψλ πξάμεσλ πνπ επηρεηξνχληαη

θαη’ εθαξκνγή ή πξνο εμππεξέηεζε ηεο πνιηηηθήο – ζρεδηαζκνχ ελφο θξάηνπο ή κηαο

νξγάλσζεο πνπ ζηνρεχεη ζηε δηάπξαμε ηέηνηαο επίζεζεο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο

επίζεζεο σο «εθηεηακέλεο ή ζπζηεκαηηθήο»92

επηθξάηεζε ζε δηαδεπθηηθή

ηππνπνίεζε, απνθιείνληαο ηεο ζσξεπηηθή ζπλδξνκή ησλ φξσλ γηα ηελ πιήξσζε ηνπ

αδίθνπ93

. Δλ πξνθεηκέλσ, ππάξρεη πινχζηα λνκνινγία ησλ δχν ad hoc δηθαζηεξίσλ

ΓΠΓΠΓ θαη ΓΠΓΡ94

. Οη πξάμεηο (ή ε πξάμε) πνπ εληάζζνληαη (εληάζζεηαη) ζηελ

κεζνδεπκέλε «εθηεηακέλε ή ζπζηεκαηηθή» επίζεζε ζπληζηνχλ εγθιήκαηα θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο αλ πξάγκαηη εκπεξηθιείνληαη ζηα πιαίζηα (contextual element) ηεο

90

Οη ππφ παξ. 1 ηνπ αξ. 7 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ εθθάλζεηο ησλ ππφ ζηελή έλλνηα

εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο (ζε αληίζεζε κε ηα ππφ επξεία έλλνηα, πνπ θαηειάκβαλαλ θαη ηε

γελνθηνλία θαη ηα εγθιήκαηα πνιέκνπ πνιιψ πξηλ ηελ πηνζέηεζε ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηεο Ρψκεο ην

1998) είλαη: α) Αλζξσπνθηνλία κε πξφζεζε, β) Δμφλησζε, γ) Τπνδνχισζε, δ) Δθηφπηζε ή βίαηε

κεηαθίλεζε πιεζπζκνχ, ε) Φπιάθηζε ή άιιε ζνβαξή ζηέξεζε ηεο ζσκαηηθήο ειεπζεξίαο θαηά

παξαβίαζε βαζηθψλ θαλφλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, ζη) Βαζαληζηήξηα, δ) Βηαζκφο, γελεηήζηα δνπιεία,

εμαλαγθαζκφο ζε πνξλεία, εμαλαγθαζκφο ζε εγθπκνζχλε, εμαλαγθαζκφο ζε ζηείξσζε ή άιιε κνξθή

γελεηήζηαο βίαο παξφκνηαο βαξχηεηαο, ε) Γίσμε θαηά νπνηαζδήπνηε αλαγλσξίζηκεο νκάδαο ή θνηλφηεηαο γηα ιφγνπο πνιηηηθνχο, θπιεηηθνχο, εζληθνχο, εζλνηηθνχο, πνιηηηζηηθνχο, ζξεζθεπηηθνχο ή

ιφγνπο θχινπ, φπσο απηφ νξίδεηαη ζηελ παξάγξαθν 3, ή άιινπο ιφγνπο πνπ αλαγλσξίδνληαη

παγθνζκίσο σο αλεπίηξεπηνη θαηά ην δηεζλέο δίθαην ζε ζρέζε κε νπνηαδήπνηε πξάμε πνπ αλαθέξεηαη

ζηελ παξνχζα παξάγξαθν ή νπνηνδήπνηε έγθιεκα εληφο ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ. ζ) Βίαηε

εμαθάληζε πξνζψπσλ, η) Φπιεηηθφο Γηαρσξηζκφο, θ) Άιιεο απάλζξσπεο πξάμεηο παξφκνηνπ

ραξαθηήξα νη νπνίεο κε πξφζεζε πξνθαινχλ κεγάιν πφλν ή βαξεία ζσκαηηθή βιάβε ή βαξεία βιάβε

ηεο δηαλνεηηθήο ή ζσκαηηθήο πγείαο. 91

Αληαπνθξηλφκελσλ απηψλ δεφλησο θαη πξνερφλησο ζην αμίσκα nullum crimen nulla poena sine lege

certa (βι. Λ. Κοηζαλή, ε.α., ζει. 74, φπνπ θαη ππνζεκ. 192). 92

Ωο «εθηεηακέλε» λνείηαη ε γεληθεπκέλε επίζεζε, επξείαο θιίκαθαο, νπρί ζπνξαδηθή ή κεκνλσκέλε,

ελψ σζεί «ζπζηεκαηηθή» ε εμαπνιχζαζα επίζεζε ζηα πιαίζηα κηα ζπληερλίαο ή νξγάλσζεο ή/θαη

εθείλε πνπ θαηαηείλεη ζε έλα ζηέξεν ζηφρν, παξά ηηο δηηζηακέλεο εξκελείεο πνπ θαηά πεξίπησζε

απνδίδνληαη ζηνλ φξν (πεξί ηαθηηθφηεηαο ζηνπο θφιπνπο ζηελ νξγάλσζεο θιπ.). 93

Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει.37-38. 94

Απνθάζεηο ι.ρ. ΓΠΓΠΓ, Tadić (ΗΣ-94-1-Σ) θαη ΓΠΓΡ, Rutaganda (ICTR-96-3-T), παξ. 66

[22]

επίζεζεο ππφ ηελ ηδηάδνπζα έλλνηά ηεο.

Ο φξνο «άκαρνο πιεζπζκόο» θαηά ην θαηαζηαηηθφ, ππφ ηειενινγηθή εξκελεία,

αθνξά ηα πξφζσπα πνπ δελ ζπληζηνχλ ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ. Όκσο, ε θξαηνχζα

άπνςε95

δέρεηαη φηη ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο θαηαιακβάλνπλ θαη ην

ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ, απνκνλψλνληαο νξηζκέλα εγθιήκαηα πνπ αθαηξνχληαη απφ

ηε ζθαίξα ηνπ αλζξσπηζηηθνχ δηθαίνπ, φπνπ θαηαξρήλ αλήθνπλ, θαη

απνθξπζηαιιψλνπλ lex specialis96. Πξνο ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε ζπγθιίλεη ε

λνκνινγία ηνπ ΓΠΓΠΓ (Τπνζέζεηο Martic θαη Tadić, ε.α.). Ο ςυνοδευτικόσ όροσ «οποιοσδήποτε» εμπερικλείει, εκτόσ από τα πρόςωπα τησ πολζμιασ εθνικότητασ, και εκείνα τησ οικείασ εθνικότητασ, κατά των οποίων διαπράττονται εγκλήματα κατά τησ ανθρωπότητασ97 (π.χ. δίωξη, εκτοπιςμόσ κ.α. κατά το αρ. 7 του Καταςτατικοφ ΔΠΔ). Γηα λα πιεξνχηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο, πξέπεη ε ππφ θξίζε πξάμε λα έρεη ηθαλνπνηήζεη ηελ απαίηεζε

εμππεξέηεζεο ηεο πνιηηηθήο ελφο θξάηνπο ή κηαο νξγάλσζεο πνπ ζηνρεχεη ζηε

δηάπξαμε ηέηνηαο επίζεζεο, φπσο ζεκεηψζεθε supra. χκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 3

ηεο Δηζαγσγήο ηνπ άξζξνπ 7 ησλ πνηληθψλ ππνζηάζεσλ ησλ ηνηρείσλ Δγθιεκάησλ,

ε πνιηηηθή θξάηνπο ή νξγάλσζεο ζπλίζηαηαη ζηελ ελεξγφ πξνψζεζε ή ελζάξξπλζε

ηεο επίζεζεο, δίρσο, σζηφζν, λα απαηηείηαη λα έρεη αλαθεξπρζεί επίζεκα νχηε λα έρεη

πηνζεηεζεί επηζήκσο θαη δεκνζίσο. Γελ εμηθλείηαη, δειαδή, ε αλάγθε χπαξμεο

(κπζαξήο θαη κηζαιιφδνμεο) πνιηηηθήο θξάηνπο ή νξγάλσζεο ζην επίπεδν λα πξέπεη

λα απνδεηρζεί φηη απνηειεί επηζήκσο πηνζεηεζείζα ηνπνζέηεζε – ζηξαηεγηθή έρνληαο

πξνζιάβεη αθξηβείο θαη ξεηά εθπεθξαζκέλεο δηαζηάζεηο98

. Γηαγηγλψζθεηαη ε χπαξμή

ηεο απφ ηηο επηθξαηνχζεο πεξηζηάζεηο ζπιιήβδελ, σο πξνο ηνλ ρξφλν θαη ηνλ ηφπν

φπνπ ζπκβαίλνπλ99

. Απηή ε λνκνηερληθή θαηλνηνκία, θαζψο θαη ε απνζχλδεζε ησλ

εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο απφ δηθαηνδνηηθή αλαγθαηφηεηα ζπξξνήο κε

εγθιήκαηα πνιέκνπ θαη εγθιήκαηα θαηά ηεο εηξήλεο100

, απήιιαμαλ ηε δηεζλή πνηληθή

95

Βι. A. Cassese, International Criminal Law, ε.α. ζει. 86-91, φπνπ θαη ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο ππνδηαθξίλνληαη ζε «ηχπνπ δνινθνλίαο» θαη «ηχπνπ δίσμεο». ηε δεχηεξε πεξίπησζε

ηα ζχκαηα κπνξεί λα κελ είλαη κφλνλ άκαρνη (non combatants). Με ηνλ Cassese ζπκπιένπλ θαη νη R.

Cryer, H. Friman, D. Robinson, E. Wilmshurst, ζην «An Introduction to International Criminal Law

and Procedure», 2007 θαη 2ε εθδ. 2010, ζει.192-194.

96 Ζ ζηεξεφηεηα ηνπ θαλφλα δηθαίνπ δελ θάκπηεηαη, σζηφζν, ζην κέηξν πνπ ηνλ άκαρν πιεζπζκφ

απαξηίδεη θπξίσο πιεηάδα πξνζψπσλ αδηάθνξσλ πξνο ην ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ. Δμ άιινπ,

θξίλνληαη σο άκαρνη, θαηά κηα άιιε θξίζε, θαη νη ηέσο εκπφιεκνη, νη νπνίνη έρνπλ ηεζεί εθηφο

ππεξεζίαο φληαο απφζηξαηνη, αηρκάισηνη ή ηξαπκαηηζκέλνη. (βι. Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α.,

ζει. 38) 97

εκαληηθφ λνκηθφ θεθηεκέλν πνπ αξχεηαη απφ ην παξάδεηγκα ηεο Νπξεκβέξγεο επί ησλ δηψμεσλ

ησλ λαδηζηψλ θαηά ησλ Δβξαίσλ ππεθφσλ ηνπ Σξίηνπ Ράηρ. 98

Βι. Απφθαζε (Judgment) ΓΠΓΠΓ, Tadić (IT-94-1-T), παξ. 646-647 99

Δπί παξαδείγκαηη ηέηνηεο είλαη νη πξνζπάζεηεο κεηαβνιήο ηεο εζλνηηθήο ζχζηαζεο θαη ζπγθξφηεζεο

ελφο πιεζπζκνχ, ε ξαηζηζηηθή πξνπαγάλδα, ε θαηαζηξνθή πνιηηηζηηθψλ ή ιαηξεπηηθψλ ρψξσλ (ε

ιεγφκελε – αλεπηζήκσο- πνιηηηζηηθή γελνθηνλία) et al. Σέηνηεο κηζάλζξσπεο ζηξαηεγηθέο κπνξεί λα

απεξγαζηεί θαη λα πξνσζήζεη κηα ζπληερλία κε ραξαθηήξα θξαηηθφ, παξαθξαηηθφ ή αληάξηηθν, λα έρεη

απιψο ραξαθηήξα εγθιεκαηηθήο νξγάλσζεο (gang). 100

Αθεηεξηαθή αξρή γηα ηελ απφδεημε ηεο ελνρήο ησλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ θαηά ηε Γίθε ηεο

Νπξεκβέξγεο, ε νπνία παξαδφμσο δηαηεξήζεθε απφ ην Καηαζηαηηθό ΓΠΓΠΓ (θαίηνη δηαπηζηψζεθε

φηη ε ζχλδεζε αληηβαίλεη ην εζηκηθφ δηεζλέο δίθαην) θαη ηνπ ΓΠΓΡ, αιιά έλα ρξφλν αξγφηεξα ηελ

εγθαηέιεηςε. Τπνδεηγκαηηθά, νη δηεζλείο ζπκβάζεηο γηα ηελ απνζφβεζε ησλ εγθιεκάησλ πνιέκνπ θαη

ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο παγίσζαλ ηελ ελ ιφγσ απνζχλδεζε (ύκβαζε γηα ην

Απαξάγξαπην ησλ εγθιεκάησλ πνιέκνπ θαη ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο ηνπ 1968,

ύκβαζε γηα ην apartheid ηνπ 1973 θαη ε Ακεξηθαληθή ύκβαζε γηα ηηο αλαγθαζηηθέο

[23]

δηθαηνδνηηθή πξάμε απφ αγθπιψζεηο.

Β) Ζ ππνθεηκεληθή ππόζηαζε ησλ εγθιεκάησλ (mens rea) θαηά ηεο

αλζξσπόηεηαο

Αδξνκεξψο, νη απαηηήζεηο γηα ην animus ηνπ δξάζηε εκπεξηέρνληαη ζηε δηάηαμε ηνπ

άξζξνπ 30 ηνπ Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ θαη ζπλνςίδνληαη ζηελ πξφζεζε θαη ζηε

γλψζε (intent and knowledge) επί φισλ ησλ εγθιεκάησλ πνπ ππάγνληαη ζηε

δηθαηνδνζία ηνπ ΓΠΓ. πγθεθξηκέλα, γηα ηα εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο,

πξνθεηκέλνπ απηά λα αλαγνξεπζνχλ ζε αθαλζψδεηο ππνζέζεηο νηθνπκεληθήο

εκβέιεηαο (ή ηνπιάρηζηνλ δηκεξνχο ή πεξηθεξεηαθήο, κε ηελ εκπινθή δηεζλψλ

νξγαληζκψλ, φζελ ηνπ ΟΖΔ, θη φρη ελδηαθέξνλ θαη ζεκαζία γηα ηελ εγρψξηα έλλνκε

ηάμε βάζεη ηεο αξρήο ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο), πξέπεη λα ππάξρεη απφ κέξνπο ηνπ

δξάζηε ζπλείδεζε ηνπ πιαηζίνπ εμαπφιπζεο εθηεηακέλεο ή ζπζηεκαηηθήο επίζεζεο

θαηά ακάρνπ πιεζπζκνχ. Δπηπξνζζέησο, δελ απαηηείηαη ζθαηξηθή γλψζε ηεο

επίζεζεο ή ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηε ζπλζέηνπλ (επξχηεηα – ζπζηεκαηηθφηεηα), αιιά

αξθεί ην γλσζηηθφ ζηνηρείν λα είλαη δσλ θαη ελαξγέο ζχκθσλα κε ηηο εηδηθέο

πεξηζηάζεηο101

.

Γ) Σα θαη’ ηδίαλ εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπόηεηαο ζύκθσλα κε ην αξ. 7 ηνπ

Καηαζηαηηθνύ ηνπ ΓΠΓ

Δλ νιίγνηο, ην Καηαζηαηηθφ ηεο Ρψκεο δηαιακβάλεη (βι. αλσηέξσ ππνζεκ. 90) θαη

πεξί ησλ νξηζκψλ ησλ επηκέξνπο εθθάλζεσλ ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο

αλζξσπφηεηαο, ηα νπνία θαηνρπξψλνληαη ππφ ηε δηθαηνδνζία ηνπ σο εμήο:

Αξ. 7 (1):

- α) Αλζξσπνθηνλία από πξόζεζε

- β) Δμόλησζε

- γ) Τπνδνύισζε

- δ) Δθηόπηζε ε βίαηε κεηαθίλεζε πιεζπζκνύ

- ε) Φπιάθηζε ή άιιε ζνβαξή ζηέξεζε ηεο ζσκαηηθήο ειεπζεξίαο θαηά

παξαβίαζε βαζηθώλ θαλόλσλ ηνπ δηεζλνύο δηθαίνπ

- ζη) Βαζαληζηήξηα

- δ) Βηαζκόο, γελεηήζηα δνπιεία, εμαλαγθαζκόο ζε πνξλεία, εμαλαγθαζκόο ζε

εγθπκνζύλε, εμαλαγθαζκόο ζε ζηείξσζε ή άιιε κνξθή γελεηήζηαο βίαο

παξόκνηαο βαξύηεηαο.

-ε) Γίσμε θαηά νπνηαζδήπνηε αλαγλσξίζηκεο νκάδαο ή θνηλόηεηαο γηα ιόγνπο

πνιηηηθνύο, θπιεηηθνύο, εζληθνύο, εζλνηηθνύο, πνιηηηζηηθνύο, ζξεζθεπηηθνύο ή

ιόγνπο θύινπ, όπσο απηό νξίδεηαη ζηελ παξάγξαθν 3, ή άιινπο ιόγνπο πνπ

αλαγλσξίδνληαη παγθνζκίσο σο αλεπίηξεπηνη θαηά ην δηεζλέο δίθαην ζε ζρέζε κε

νπνηαδήπνηε πξάμε πνπ αλαθέξεηαη ζηελ παξνύζα παξάγξαθν ή νπνηνδήπνηε

έγθιεκα εληόο ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ.

- ζ) Βίαηε εμαθάληζε πξνζώπσλ

εμαθαλίζεηο ηνπ 1994)· βι. ηα θείκελα ησλ αλσηέξσ ζπκβάζεσλ θαη Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά,

ε.α., ζει. 40 -41. 101

Βι. ην θαηαηνπηζηηθφηαην παξάδεηγκα πνπ επηθαιείηαη ε Φ. Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, ε.α., ζει.

43, θαηά ην νπνίν άηνκα πνπ επσθεινχληαλ απφ ηηο απάλζξσπεο δηψμεηο θαηά ησλ Δβξαίσλ ζηε

ρηηιεξηθή Γεξκαλία, θαηήγγειιαλ γηα ίδηα νθέιε ηνπο εβξατθήο θαηαγσγήο ζπγθνηλσλνχο ηνπο, ρσξίο

απαξαίηεηα λα εγθνιπψλνληαη ηηο λαδηζηηθέο ηδενιεςίεο. Απηνί, βέβαηα, θξίζεθαλ ζπκκέηνρνη, σο

έκκεζνη ζπλεξγνί, δξψληαο θαηά ην ζπλεηδφο πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε.

[24]

- η) Φπιεηηθόο Γηαρσξηζκόο

- θ) Άιιεο απάλζξσπεο πξάμεηο παξόκνηνπ ραξαθηήξα νη νπνίεο κε πξόζεζε

πξνθαινύλ κεγάιν πόλν ή βαξεία ζσκαηηθή βιάβε ή βαξεία βιάβε ηεο

δηαλνεηηθήο ή ζσκαηηθήο πγείαο.

V. ΔΠΗΜΤΘΗΟΝ – ΚΑΣΑΛΖΚΣΗΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

Ζ δηεζλήο εληχπσζε πνπ παξέρεη ην ΓΠΓ είλαη νκνινγνπκέλσο ζεηηθή θαη

αηζηφδνμε, ελ αληηζέζεη κε ηνλ δηεζλή πνηληθφ ζθνηαδηζκφ πνπ είρε ζηηγκαηίζεη ηηο

επνρέο πξν (ηνπ δεχηεξνπ κηζνχ) ηνπ 19νπ

αηψλα. Αλακθηζβήηεηα ζα απνηειέζεη ηνλ

ππξήλα ηεο δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο θαη ηνλ νκθαιφ ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ

δηεζλψλ εγθιεκάησλ, ππφ κηα αθφκε ζηελφηεξε θη αγαζηή ζπλεξγαζία ησλ

ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ.

Εεηνχκελν φκσο γηα λα είλαη εθζεηηθή ε αλάπηπμε ηνπ δηεζλνχο πνηληθνχ

θεθηεκέλνπ είλαη λα πξνζρσξήζνπλ πιείνλα κέιε ζην Καηαζηαηηθφ ηνπ

Γηθαζηεξίνπ, εθθξάδνληαο ηελ εκπηζηνζχλε ηνπο γηα ηα δηεζλή λφκηκα ηνπ ζεζκνχ,

ελψ θαίξηα ε επζχλε ησλ παξαγφλησλ πνπ πξσηνζηαηνχλ ζηελ πάηαμε ησλ δηεζλψλ

εγθιεκάησλ λα εμνβειίζνπλ ηηο ηδηνηειείο θαη ζπκθεξνληνινγηθέο ηάζεηο ηνπο πνπ

ιπκαίλνληαη ην ζπνπδαίν έξγν πνπ ΓΠΓ102

. εκαληηθέο νη θαηαγγειίεο γηα

κνλνκέξεηα, επηιεθηηθφηεηα θαη γηα ζηνρεπκέλε απνλνκή δηεζλνχο πνηληθήο

δηθαηνζχλεο, νη νπνίεο ζπζθνηίδνπλ ηε δηεζλή εηθφλα ηνπ ζεζκνχ θαη ελ ηέιεη ηνλ

απαμηψλνπλ, ζπληειψληαο ζην ζπκπέξαζκα γηα κηα επίθαζε νηθνπκεληθήο

δηθαηνθξαηίαο ζην βσκφ ηνπ ηδίνπ ζπκθέξνληνο103

.

Δπεηδή ε πνιηηηθή βνχιεζε είλαη αζηάζκεηε θαη ελαιιάζζεηαη γηα ηα δηεζλή

θξαηηθά ππνθείκελα, ζχκθσλα κε ηηο εζσηεξηθέο ηνπο ζπλζήθεο πνιηηεχκαηνο θαη

ηελ ίδηα ηελ αλζξψπηλε ζλεηφηεηα, ην Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην πξέπεη λα

επεθηείλεη ηελ απνδνρή ηνπ, θαηαξξίπηνληαο ηελ εγγελή ηνπ απηή αδπλακία.

Ad ultimum, κηα γεληθεπκέλε πξνζπάζεηα πξέπεη λα θαηαβιεζεί γηα ηελ αηαιάληεπηε

εθαξκνγή ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ ζηνλ δηεζλή βίν, απέλαληη ζηηο πξνθιήζεηο πνπ γελλά

ην θαηλφκελν ηνπ πνιέκνπ σο κέζνπ θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο θαη θνηλσληθνχ

ειέγρνπ, ψζηε λα κελ κεηαηνπίδεηαη ε θνηλσληθή θξίζε ηεο πιένλ κνλαδηθήο

ππεξδχλακεο ηνπ κεηαςπρξνπνιεκηθνχ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο ζηε «πεξηθέξεηα ηεο

νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο»104

.

102

Ηζηνξηθά κλεκεηψδεηο ε ξίςε ηεο δηπιήο αηνκηθήο βφκβαο ζηε Υηξνζίκα θαη ην Ναγθαζάθη, νη αλεμέιεγθηνη βνκβαξδηζκνί ηνπ ζηξαηησηηθνχ ζπλαζπηζκνχ ηνπ ΝΑΣΟ θαηά ζέζεσλ θαη ακάρσλ ζηε

Γηνπγθνζιαβία κε ην πξφζρεκα θαη πξνθάιπκκα ηεο αλζξσπηζηηθήο επέκβαζεο (βι. ην εμαηξεηηθφ

επηζηεκνληθφ άξζξν ηεο Marjorie Cohn, “NATO Bombing of Kosovo: Humanitarian Intervention or

Crime Against Humanity?”, ζην International Journal for the Semiotics of Law, 15: 79–106, 2002),

θαζψο θαη ε εζθεκκέλε πξφθιεζε ιηκνχ ζηελ Οπθξαλία απφ ηελ ΔΓ ην 1932-1933 θ.α.. 103

Βι. Σηο ζνβαξέο θαηαγγειίεο πνπ απεπζχλεη ε: Ε. Κωνζηανηοπούλοσ, «Κίλδπλνη γηα ηηο εγγπήζεηο

ηεο δίθαηεο δίθεο θαη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ζε πεξηπηψζεηο δηθψλ γηα δηεζλή εγθιήκαηα: Μηα

αλάιπζε κέζα απφ παξαδείγκαηα «απνλνκήο» δηεζλνχο πνηληθήο δηθαηνζχλεο», ζην «Δθδίθαζε

Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein», Πξαθηηθά

Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο (επηκ. Φώη. Υ. ππξόπνπινο), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή,

2008, ζει. 104 επ.. 104

Βι. οθία Βιδάλε, Ζ Σξνκνθξαηία ηνπ πνιέκνπ, ε πεξίπησζε ηνπ Ηξάθ θαη ηα Δγθιήκαηα ηνπ

Κξάηνπο: Γθξίδεο δψλεο ηεο Γηεζλνχο Αζθάιεηαο, ζην ζην «Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο

Αλζξσπφηεηαο, κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein», Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο

(επηκ. Φώη. Υ. ππξόπνπινο), εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, 2008, ζει. 190.

[25]

VI. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

Διιεληθή βηβιηνγξαθία (ζπγγξάκκαηα, κνλνγξαθίεο, πξαθηηθά εθδειψζεσλ,

λνκηθά πεξηνδηθά)

Α. Γιόκαρες – Φ. Παδαρηδή, Δζληθή θαη Γηεζλήο Πνηληθή Καηαζηνιή ησλ Γηεζλψλ

Δγθιεκάησλ, εθδ. Ννκηθή Βηβιηνζήθε, 2012

Φανή Γαζκαλοπούλοσ – Λιβαδά, Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην: Απφ ηε Νπξεκβέξγε

ζηε Υάγε, εθδ. Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα, 2013

Λ. Κοηζαλής, Πνηληθφ Γίθαην - Γεληθφ Μέξνο, εθδ. Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα 2013

. Μιταλόποσλοσ (επιμ.) - Γξ. Ρ. Α. ηετληγθεξ, «Η Γίθε ηεο Νπξεκβέξγεο», ζε

κεηάθξαζε Ι. Μπαδηιή, εθδ. Δλσκέλνη Δθδφηεο, Αζήλαη 1960

Χ. Μσλωνόποσλος, Γηεζλέο Πνηληθφ Γίθαην, 1993, εθδ. Αλη Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-

Κνκνηελή

Χ. Παπαταραλάμποσς, Ζ κεηαςπρξνπνιεκηθή εμέιημε ηεο δηεζλνχο πνηληθήο

επζχλεο ππφ ην πξίζκα ησλ δηθαηηθψλ θεθηεκέλσλ ηεο δίθεο ηεο Νπξεκβέξγεο θαη

ηνπ Σφθπν» , ΠνηλΓηθ, 2001

Π. Νάζκοσ – Περράκε (επιμ.), «Πξνο κηα Γηεζλή Αλζξσπηζηηθή Τάμε. Τα Γηεζλή

Πνηληθά Γηθαζηήξηα», εθδ. Αλη. Ν. Σάθθνπια, Αζήλα – Κνκκνηελή, 2000

Δ. Ρούκοσνας, Γεκφζην Γηεζλέο Γίθαην, 2012, εθδ. Ννκηθή Βηβιηνζήθε, Αζήλα

Φώηες Χ. πσρόποσλος (επιμ.), «Δθδίθαζε Δγθιεκάησλ θαηά ηεο Αλζξσπφηεηαο,

κε αθνξκή ηελ ππφζεζε Saddam Hussein», Πξαθηηθά Δπηζηεκνληθήο Γηεκεξίδαο,

εθδ, Αλη. Ν. Σάθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή, 2008

Μιταήλ Σζίλογλοσ, «Γηεζλήο Πνηληθή Γηθαηνζχλε – Σα Δγθιήκαηα θαηά ηεο

Αλζξσπφηεηαο», δηπισκαηηθή εξγαζία θχθινπ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ, Θεζζαινλίθε,

2007

Δσ. Χαηδεβαζιλείοσ, Δηζαγσγή ζηελ Ηζηνξία ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θφζκνπ, 10ε

έθδνζε, εθδ. Παηάθε, Αζήλα 2001

Ξελόγισζζε βηβιηνγξαθία (ζπγγξάκκαηα, κνλνγξαθίεο, ηηκεηηθνί ηφκνη, πξαθηηθά

εθδειψζεσλ, λνκηθά πεξηνδηθά)

[26]

M. Cherif Bassiouni, Crimes Against Humanity: Historical Evolution And

Contemporary Application, First Edition, University of Cambridge Press, USA, 2011

M. Cherif Bassiouni, International Criminal Law, 1987, έθδνζε πξψηε, Martinus

Nijhoff Publishers

Herbert P. Bix, Hirohito and the Making of Modern Japan, 2001

Antonio Cassese, International Criminal Law, 2ε έθδνζε, 2008

Marjorie Cohn, “NATO Bombing of Kosovo: Humanitarian Intervention or Crime

Against Humanity?”, ζην International Journal for the Semiotics of Law, 15: 79–106,

2002

Robert Cryer, An Introduction to International Criminal Law and Procedure», 2007

θαη 2ε εθδ. 2010, Cambridge Press

L. A. Dickinson, “The Promise of Hybrid Courts”, AJIL, Volume 97, 2003, ζει. 295-

310

Jose Doria, Hans – Peter Gasser και M. Cherif Bassiouni, (επηκ.) - The Legal

Regime of the International Criminal Court: Essays in Honour of Professor Igor

Blischenko, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden – Boston (Printed in The

Netherlands), 2009

Fred Grunfeld, Anke Huijboom, The Failure to Prevent Genocide in Rwanda: The

Role of Bystanders, International and Comparative Criminal Law Series (επηκ.

ζεηξάο Μ. C. Bassiouni), Martinus Nijhoff Publishers, Leiden / Boston, 2007

Rafik Hariri, On the Reconstruction of Lebanon: Achievements and Impediments,

Speech Before the Los Angeles World Affairs Council, Dec. 18, 1996

Suzanne Katzenstein, Hybrid Tribunals: Searching for Justice in

East Timor, 16Harv. Hum. Rts. J. 245, 272 ,1993

William A. Schabas, The UN Criminal Tribunals: The Former Yugoslavia, Rwanda,

and Sierra Leone, Cambridge University Press, 2006

Michael P. Scharf, A Critique of the Yugoslavia War Crimes Tribunal, 1997

David Thompson, World History from 1914 to 1961, 1963

Triffterer (επηκ.), Commentary on the Rome Statute of the International Criminal

Court, 1999

Gerhard Werle, Principles of International Criminal Law, 2ε εθδ., 2010, TMC Asser

Press