«Η Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων εντός της...

«Η Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων εντός τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης.»

Δελημάτσης Α. Κωνσταντίνος ©

Περιεχόμενα

Εισαγωγή

1. H «Κοινή» ή «Εσωτερική» Αγορά

2. Οι γενικές αρχές που διέπουν τη

λειτουργία των θεμελιωδών ελευθεριών.

2.1 Η έννοια της ελεύθερης κυκλοφορίας

εργαζομένων.

2.2 Ιστορική εξέλιξη του φαινομένου

2.3 Η ελευθερία ως Στρατηγικός στόχος της ΕΕ.

3. Το ιδιαίτερο περιεχόμενο της Ελευθερίας

και πώς επιτυγχάνεται η διασφάλιση του.

3.1 Οι διαπιστώσεις της Λισαβώνας

3.2 Η πρόκληση της Διεύρυνσης.

4. Η στρατηγική της Λισαβόνας: μια πιο

ανταγωνιστική Ευρώπη με περισσότερες και

καλύτερες θέσεις εργασίας

5. Η αναγκαιότητα της μετακίνησης των




5.1 Επίδραση σε ζητήματα χαμηλής και υψηλής

Πολιτικής

5.1.1 Θετικές μικροοικονομικές επιδράσεις που

επηρεάζουν ζητήματα χαμηλής πολιτικής

στα ΚΜ υποδοχής, και αρνητικές για τα ΚΜ

προέλευσης.

5.1.2 Αρνητικές μικροοικονομικές επιδράσεις στα

ΚΜ υποδοχής, και θετικές στα ΚΜ


5.1.3 Τα κύρια χαρακτηριστικά των εσωτερικών

μετανάστων στην ΕΕ.

6. Επιπτώσεις από την μετακίνηση.

7. Τα κύρια χαρακτηριστικά των εσωτερικών


8. Το νομικό πλαίσιο.

8.1 Θετική και Αρνητική Υποχρέωση προς τα ΚΜ

8.2 Σχετική Νομοθεσία

8.3 Η δικαιοπλαστική ικανότητα της Νομολογίας

του ΔΕΕ

8.3.1 Η έννοια του «εργαζομένου»



8.3.2 Αντικείμενο απασχόλησης

8.4 Το καθεστώς αυτών που αναζητούν

εργασία σε άλλο Κράτος Μέλος

9. Οι περιορισμοί του δικαιώματος ελεύθερης

κυκλοφορίας εργαζομένων.

10. Τα μέσα προώθησης που διαθέτει η ΕΕ .

10.1 Πως αντιμετωπίζουν οι πολίτες της ΕΕ την

ελεύθερη διακίνηση εντός της ΕΕ.

10.2 Οι Αντίθετες απόψεις.

Συμπεράσματα

Προτάσεις για άρση του αδιεξόδου.



Εισαγωγή

Ως λογικό προαπαιτούμενο πρέπει να τονίσουμε ότι η μελέτη, δεν ασχολείταιγενικότερα με το ζήτημα της μετανάστευσης, αλλά μόνο με αυτό της ελεύθερηςδιακίνησης εργαζομένων πολιτών της Ε.Ε. Ο σκοπός της μελέτης είναι ναεξεταστούν μια σειρά από ερωτήματα που αφορούν την ελεύθερη διακίνησηεργαζομένων στο εσωτερικό της Ε.Ε όπως, ο σκοπός ,η αναγκαιότητα, η μέθοδοςπροώθησης και τα μέσα επίτευξης που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, τααίτια που ωθούν τους εργαζόμενους να διακινούνται, το νομικό πλαίσιο, τιςθετικές και αρνητικές επιπτώσεις σε επίπεδο Κρατών Μελών και ΕυρωπαϊκήςΈνωσης, στην συνέχεια να υπάρξει, εξαγωγή συμπερασματικών κρίσεων, και



Η δημιουργία μιας «κοινής» αγοράς ή «εσωτερικής»

αγοράς, όπως αναφέρεται από την συνθήκη της

Λισαβόνας και μετά, αποτελεί τον πυρήνα του

Ενοποιητικού εγχειρήματος.

Η δημιουργία δηλαδή ενός χώρου « χωρίς εσωτερικά

Σύνορα, όπου θα εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων,

κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών.»1

Η δημιουργία της εσωτερικής Αγοράς αποσκοπεί στο

άνοιγμα των εθνικών αγορών, που θα προέλθει με την

κατάργηση των εθνικών προστατευτικών μέτρων της

εγχώριας αγοράς και κατ’ επέκταση κατοχυρώνει τη

διασφάλιση του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού

μεταξύ των οικονομικών παραγόντων σε επίπεδο ΕΕ.

Στα πλαίσια αυτά οι εγχώριοι συντελεστές παραγωγής

(κυριότεροι εκ των οποίων θεωρούνται η Γη, το

κεφάλαιο και η εργασία)πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι

ούτως ώστε να αποδώσουν το άριστο αποτέλεσμα.

Η επίτευξη του στόχου επιτυγχάνεται δια μέσου των

Συνθηκών της ΕΕ που έχουν ως επιδίωξη την υλοποίηση

1Α26.2 ΣΛΕΕ



των τεσσάρων ελευθεριών, και τη διασφάλιση του

υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού.2

1.Οι γενικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία των

θεμελιωδών ελευθεριών.

Θα πρέπει ως λογικό προαπαιτούμενο να πούμε ότι η

κάθε μία ελευθερία ρυθμίζεται από το Δίκαιο της ΕΕ

ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές της.

Το ΔΕΕ του οποίου αρμοδιότητα είναι η ερμηνεία των

συνθηκών προσέδωσε στις τέσσερις ελευθερίες

χαρακτήρα υποκειμενικών ατομικών δικαιωμάτων, τα

οποία κατοχυρώνονται για κάθε ευρωπαίο πολίτη, σε

ανάλογη ποιότητα προς τα θεμελιώδη δικαιώματα, που

εγγυούνται τα εθνικά Συντάγματα.

Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ΕΕ εγγυάται ότι η

κάθε θεμελιώδη ελευθερία αποτελεί :

Υποκειμενικό ατομικό Δικαίωμα.

Με Άμεση Ισχύ.

2Δονάτος Παπαγιάννης «Ευρωπαϊκό Δίκαιο»,4η Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα2011,σ.406 κ.ε



Που απαγορεύει κάθε είδους διάκριση λόγο

ιθαγένειας.

2.1 Η έννοια της ελεύθερης κυκλοφορίας εργαζομένων.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι η χωρίς

φραγμούς μετακίνηση από ένα κράτος μέλος σε άλλο

κράτος μέλος προς τον σκοπό της αναζήτησης ή

άσκησης εργασίας, με εξαίρεση την απασχόληση στη

δημόσια διοίκηση. Με βάση το δικαίωμα αυτό, ένας

πολίτης κράτους μέλους μπορεί να ζει και να

εργάζεται σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος και να

απολαμβάνει τα ίδια δικαιώματα και την ίδια

μεταχείριση με τους πολίτες του κράτους αυτού.

2.2 Το ιδιαίτερο περιεχόμενο της Ελευθερίας

και πώς επιτυγχάνεται η διασφάλιση του.

Η διασφάλιση του ιδιαίτερου περιεχομένου της

ελευθερίας επιτυγχάνεται, από τα Κράτη μέλη με την

προσπάθεια επίτευξης των παρακάτω:



Την προσφορά ίδιων όρων εργασίας για όλους τους

ευρωπαίους πολίτες που εργάζονται στο έδαφός

τους.

Με την διασφάλιση του δικαιώματος εξόδου από

την χώρα προέλευσης.3

Με το δικαίωμα εισόδου στην χώρα υποδοχής

( άρση περιορισμών).

Με το δικαίωμα διαμονής στην χώρα υποδοχής.

Με το δικαίωμα παραμονής στην χώρα υποδοχής και

μετά το τέλος της εργασίας.

Όσο πιο ικανοποιητική είναι η επίτευξη των παραπάνω

στόχων, τόσο πιο αποτελεσματικά επιτυγχάνεται, η

διασφάλιση του ιδιαίτερου περιεχομένου της

ελευθερίας.

Στα τέλη του 2012, σύμφωνα με στοιχεία της

Eurostat, το 2,8% των πολιτών της ΕΕ (14,1

εκατομμύρια άτομα) διέμεναν σε κράτος μέλος

διαφορετικό από αυτό του οποίου είναι πολίτες.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου το 2010,

το 10% των ερωτηθέντων στην ΕΕ δήλωσαν ότι είχαν

3Dailymail, ΔΕΚ 81/87



διαμείνει και εργαστεί σε άλλη χώρα κάποια στιγμή

κατά το παρελθόν, ενώ το 17% των ερωτηθέντων

σκόπευαν να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην ελεύθερη

κυκλοφορία στο μέλλον.4

2.2.1 Ιστορική εξέλιξη του φαινομένου

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων προβλέπεται

από τη Συνθήκη της ΕΟΚ του 1957 και αποτελεί μία

από τις θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης.

Η αρχή της ελευθερίας κυκλοφορίας προβλέπεται

εξαρχής από την ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης αλλά

συναντάται και σε επόμενες γραπτές αναφορές που

εξυπηρετούν τη σύγκλιση των κρατών μελών προς μια

υπερεθνική ευρωπαϊκή κοινότητα αλλά και σε αρκετές

νομολογιακές αναφορές.

Προς αυτή την κατεύθυνση αποσκοπούσε και η εισαγωγή

στη ΣυνθΕΚ της διάταξης του αρ. 6, που καθιστά την

ιθαγένεια απαγορευτική μορφή διάκρισης ανάμεσα

4 http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/el/displayFtu.html?ftuId=FTU_3.1.3.html



στους πολίτες, καθώς και υπόλοιπη νομοθετική

παραγωγή κυρίως ως τα τέλη του 1992.5

2.3 Η ελευθερία ως Στρατηγικός στόχος της ΕΕ.

Η ελεύθερη μετακίνηση των εργαζομένων εισήχθη στους

στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις αρχές της

δεκαετίας του 1980.

Το 1993 η Λευκή Βίβλος,6 αναφέρεται στη στρατηγική

η οποία πρέπει να αναπτυχθεί μεσοπρόθεσμα στις

χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την

ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση.

Βασικά χαρακτηριστικά της Λευκής Βίβλου ήταν :

H προσπάθεια διαμόρφωσης συνθηκών τέτοιων ώστε

η οικονομία της Ευρώπης να γίνει περισσότερο

ανταγωνιστική.

Δημιουργία 15.000.000 θέσεων εργασίας μέχρι το

τέλος του 2000.

5 Από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής http://europa.eu/scadplus/glossary/white_paper_el.htm6http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1433420196688&uri=CELEX:51993DC0700



Τον ίδιο χρόνο ακολούθησε το πενταετές σχέδιο για

την απασχόληση, με το οποίο προωθούνταν η

ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας και η

κινητικότητα των εργαζομένων.

Πολλοί ερευνητές ανέμεναν ότι η Ευρωπαϊκή

Ολοκλήρωση θα αύξανε τα κίνητρα για μετακίνηση και

θα μείωνε την ανεργία. Μέχρι το 2000, όμως, η

κινητικότητα εργαζομένων μεταξύ των χωρών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είχε αυξηθεί παρά τη μείωση

των περιορισμών το 1993.7

3. Η στρατηγική της Λισαβόνας: μια πιο

ανταγωνιστική Ευρώπη με περισσότερες και καλύτερες

θέσεις εργασίας

Κατά την σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας το Μάρτη του

2000, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμφώνησαν στην επιδίωξη

7Krueger A.B., (2000), “From Bismarck to Maastricht: The March to European Union andthe laborcompact”, Labour Economics, Vol. 7, pp. 117-134.



ενός κοινού Στρατηγικού στόχου, να αναδείξουν την

οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως την

ανταγωνιστικότερη του κόσμου.

Ώς κύριοι Στόχοι της Στρατηγικής της Λισαβώνας

τέθηκαν οι εξής :8

Δημιουργία θέσεων απασχόλησης

Εσωτερική αγορά

Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες

Ένα περιβάλλον φιλικό προς τις επιχειρήσεις

Κοινωνία των πληροφοριών

Έρευνα και εκπαίδευση

3.1 Οι διαπιστώσεις της Λισαβώνας

Οι διαπιστώσεις της Λισαβώνας, ήταν σε γενικές

γραμμές οι παρακάτω :

Η κατά κεφαλή παραγωγικότητα εργασίας στην

Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να υστερεί σε

σύγκριση με εκείνη των ΗΠΑ, αν και σε μεγάλο

βαθμό τούτο οφείλεται στην επιλογή των

8 http://www.europarl.europa.eu/highlights/el/1001.html



Ευρωπαίων να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο

και μεγαλύτερες άδειες.

Όσον αφορά την παραγωγικότητα ανά ώρα, η

διαφορά μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ είναι μικρότερη ,και

τα τελευταία χρόνια ήταν χαμηλότερη από 5%.

Όμως, ένα ζήτημα που προκαλεί μεγάλες

ανησυχίες είναι το γεγονός ότι η

παραγωγικότητα αυτή τη στιγμή αυξάνεται με

χαμηλότερους ρυθμούς απ' ότι στις Ηνωμένες

Πολιτείες, με αποτέλεσμα το χάσμα να

διευρύνεται.

Οι λόγοι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήταν η

μικρότερη χρήση των νέων τεχνολογιών και τα

ανεπαρκή επίπεδα επενδύσεων.

Οι βουλευτές εξέφρασαν επίσης τον προβληματισμό

τους για μια ανησυχητική τάση στις επενδύσεις

συνολικά:

Οι ιδιωτικές επενδύσεις μειώθηκαν στο 17,2% του

ΑΕΠ το 2002 από 18,3% το 2000. Οι δημόσιες

επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ (2,4% του ΑΕΠ το

2003) βρίσκονται επίσης σε πτωτική τροχιά, αν



ληφθεί υπόψη ότι ανέρχονταν στο 3,8% κατά τη

δεκαετία του 1970, ενώ είναι πλέον πολύ

χαμηλότερες από ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες

(3,3% το 2003).9

3.2 Η πρόκληση της Διεύρυνσης.

Η διεύρυνση της ΕΕ το 2004 και το 2007 αύξησε και

τις ευκαιρίες για τους εργαζομένους να βρουν μια

εργασία, και για τους εργοδότες να βρουν

εργαζομένους.

Τα περισσότερα από τα 15 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν

πλέον άρει ή έχουν διευκολύνει τους περιορισμούς

που εφάρμοζαν για τους πολίτες από οκτώ κράτη μέλη

(Κύπρος και Μάλτα δεν είχαν περιορισμούς)που

προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, δημιουργώντας ένα

μεγάλο πιθανό εργατικό δυναμικό για να

αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της γήρανσης και της

παγκοσμιοποίησης.

9ibid



Κατά τις διευρύνσεις του 2004 και του 2007, οι

πράξεις προσχώρησης προέβλεπαν παρεκκλίσεις από τον

κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1612/68.

Τα παλιά κράτη μέλη της ΕΕ μπορούσαν να περιορίζουν

την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων από τα 8

νέα κράτη μέλη για μια μεταβατική περίοδο που δεν

μπορεί να υπερβαίνει τα επτά έτη.

Οι περιορισμοί αυτοί είχαν συνέπειες στις

νεοεισερχόμενες χώρες. Η σχετική έκθεση της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής,10 δείχνει ότι οι ροές

εργαζομένων από τα κράτη- μέλη για τα οποία έχει

προβλεφθεί μεταβατικό καθεστώς ήταν λιγότερο

σημαντικές από όσο αναμενόταν.

Επιπλέον, στις χώρες που δεν επιβλήθηκαν

περιορισμοί, στην υποδοχή εργαζομένων μετά τον Μάιο

του 2004 σημειώθηκε σημαντική οικονομική ανάπτυξη,

μείωση της ανεργίας και αύξηση της απασχόλησης ενώ

οι άλλες αντιμετώπισαν υψηλότερα ποσοστά αδήλωτης

εργασίας και πλασματικής αυτοαπασχόλησης.

10ΈκθεσηCOM(2006)4836



Σύμφωνα με την έκθεση, οι μεταναστευτικές ροές δεν

μπορούν να ρυθμιστούν με εθνικούς περιορισμούς,

αλλά εξαρτώνται κυρίως από παράγοντες που

συνδέονται με τους όρους της προσφοράς και της

ζήτησης.

4 Η αναγκαιότητα της μετακίνησης των εργαζομένων.

Σύμφωνα με το μοντέλο Heckscher- Ohlin- Samuelson11οι

παραγωγικοί συντελεστές είναι δεσμευμένοι μεταξύ

χωρών, ως μέρος του διεθνούς εμπορίου.

Η μετακίνηση εργαζομένων λοιπόν, είναι ένας από

τους τρόπους εξισορρόπησης των ανισοτήτων στις

αγορές εργασίας. Επομένως, θεωρητικά θα πρέπει

μακροπρόθεσμα να υπάρξει σύγκλιση στις τιμές των

παραγωγικών συντελεστών διεθνώς.12

Όμως γενάτε το ερώτημα ποιος ή ποιοι παράγοντες

ωθούν τους εργαζόμενους στην χρήση της ελευθερίας

μετακίνησης ;11Samuelson P., (1948). International Trade and the Equalisation of Factor Prices,Economic Journal.12 Jeffrey H. Bergstrand,'' The Heckscher-Ohlin-Samuelson Model, The linder Hypothesis and the determinants of bilateral Intra- Industry Trade ''The economic Journal, 100,(December 1990),1216-1229



Σύμφωνα με μία άποψη, η θεωρία που εξηγεί καλύτερα

τη μετακίνηση των εργαζομένων είναι η νέο-κλασσική

οικονομική θεωρία. Σύμφωνα με αυτή, τα άτομα

συμπεριφέρονται με οικονομικά ορθολογικό τρόπο,

αφού προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τη χρησιμότητά

τους και αναζητούν τα καλύτερα μέρη για τη βέλτιστη

χρήση του ανθρώπινου κεφαλαίου που κατέχουν.

Επομένως, τα άτομα μετακινούνται σε περιοχές που οι

μισθοί είναι καλύτεροι, υπάρχουν διαθέσιμές θέσεις

εργασίας και καλύτερες συνθήκες ζωής.13

Τα μοντέλα μικροοικονομικής θεωρίας επιχειρούν να

απαντήσουν στο ερώτημα «γιατί οι άνθρωποι

μεταναστεύουν», ενώ μοντέλα μακροοικονομικής

θεωρίας εξετάζουν το ερώτημα «από που έρχονται και

πού πάνε;».14

Η μακρό προσέγγιση (γνωστή και ως νεοκλασική

προσέγγιση) υποθέτει ότι και οι χώρες προέλευσης13Fihel, A., Kaczmarczyk, Okolski, M., (2006), “Labour mobility in theenlarged European Union. International migration from the EU8 countries”, ISS Working Papers, No. 14/72, December14 Πραχαλιάς Χρυσοβαλάντης, ΄΄Οι Επιπτώσεις της Μετανάστευσης στις Αγορές Εργασίας: Εμπειρία από την ΕΕ-27’’ http://indeepanalysis.gr/?q=makrooikonomia%E2%80%8E/oi-epiptwseis-ths-metanasteyshs-stis-agores-ergasias-empeiria-apo-thn-ee-27



και οι χώρες προορισμού διαθέτουν αποτελεσματικές

και λειτουργικές αγορές εργασίας. Οι πολίτες έχουν

πρόσβαση σε πληροφόρηση και λαμβάνουν ορθολογικές

αποφάσεις για το αν θα μεταναστεύσουν ή όχι. Έτσι ο

κύριος παράγοντας θεωρείτε ότι είναι η σχέση μισθών

στη χώρα προέλευσης και μισθών στη χώρα προορισμού.

Τα μοντέλα μικροοικονομικής θεωρίας αντιμετωπίζουν

τη μετανάστευση ως ατομική και προσωπική απόφαση.

Κάποιος συγκρίνει τα προσωπικά του οφέλη και κόστη

από τη μετανάστευση. Με βάση τη σχέση κόστους και

χρησιμότητας αποφασίζει αν θα μεταναστεύσει ή όχι.

Όμως η νέα θεωρία της οικονομικής μετανάστευσης,

θεωρεί ότι η απόφαση για μετανάστευση είναι μια

συλλογική απόφαση ευρύτερων κοινωνικών οντοτήτων

(οικογένειες, κοινότητες, κλπ.).

Ενώ οι μακρο-και μικρο-προσεγγίσεις λαμβάνουν υπόψη

τους μόνο τα κόστη και τα οφέλη από τη

μετανάστευση, η νέα θεωρία της οικονομικής

μετανάστευσης λαμβάνει επίσης υπόψη της πιθανούς

κινδύνους, την ελαχιστοποίηση αυτών, ακόμη και τη

διασπορά τους.



Επιπλέον, ορισμένοι ερευνητές έδειξαν ότι η σχετική

"αίσθηση φτώχειας" είναι πιο σημαντικός παράγοντας

από ότι το απόλυτο επίπεδο φτώχειας. Ορισμένα

νοικοκυριά αποφασίζουν ότι ένα ή περισσότερα μέλη

πρέπει να μεταναστεύσουν, επειδή άλλα νοικοκυριά

από την κοινότητά τους που μετανάστευσαν είναι

σχετικά πλουσιότερα.

Η προσέγγιση αυτή εξηγεί γιατί υπάρχει

μετανάστευση, όταν οι μισθοί στις χώρες προορισμού

δεν είναι κατ’ ανάγκη υψηλότεροι από ότι στη χώρα

καταγωγής.

Η θεωρία της διπλής αγοράς εργασίας σημειώνει ότι η

μετανάστευση καθορίζεται από τη ζήτηση στη χώρα

προορισμού σύμφωνα με τις δομικές ανάγκες της

οικονομίας της.15

5.Επιπτώσεις από την μετακίνηση.

Το ποιες είναι οι επιπτώσεις από την μετακίνηση,

διαφαίνεται καλύτερα στις αγορές εργασίας με

ομοιογενή προσφορά εργασίας.

15ibid



Παρά τα όσα αναφέραμε ανωτέρω, ακόμη και σε βασικά

μοντέλα είναι σύνηθες να διακρίνουμε το εργατικό

δυναμικό σε τουλάχιστον δύο ομάδες, στους υψηλά

ειδικευμένους και τους ανειδίκευτους.

Οι επιπτώσεις της μετανάστευσης διαφέρουν. Οι

εισροές μεταναστών χαμηλής ειδίκευσης αυξάνουν τον

ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας και μειώνουν τις

οικονομικές ευκαιρίες για τους λιγότερο

ειδικευμένους εργάτες.Συνεπώς, ο υψηλής ειδίκευσης

εγχώριος πληθυσμός μπορεί να επικεντρωθεί στην

παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που ταιριάζουν

καλύτερα με τις δεξιότητές του.

Ακολουθώντας την ίδια λογική, η εισροή υψηλής

εξειδίκευσης αλλοδαπών εργαζομένων θα μειώσει το

μισθό των ανταγωνιστικών εργαζομένων(π.χ. εργατικό

δυναμικό υψηλής ειδίκευσης).

Την ίδια στιγμή, οι εργαζόμενοι χαμηλής ειδίκευσης

θα επωφεληθούν από την αυξημένη ποσότητα

εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης και του αποτελέσματος

της εργασίας αυτών, γεγονός που μπορεί να αυξήσει



την παραγωγικότητα των εργαζομένων χαμηλής

ειδίκευσης.16

5.1 Επίδραση σε ζητήματα χαμηλής και υψηλής

Πολιτικής.

Ως ζητήματα χαμηλής πολιτικής ορίζουμε τα

κοινωνικής και οικονομικής φύσεως ζητήματα όπως

(εμπόριο, νόμισμα , παιδεία, υγεία, πολιτισμός,

συνθήκες διαβίωσης εργασίας κλπ.)

Στην άλλη όχθη ζητήματα υψηλής πολιτικής ορίζουμε

τα ζητήματα που άπτονται των ζωτικών συμφερόντων,

ενός κράτους, εξωτερική πολιτική άμυνα και

ασφάλεια.17

Η μετακίνηση των εργαζομένων, θα λέγαμε ότι μάλλον

επηρεάζει κυρίως τα ζητήματα χαμηλής πολιτικής,

όπως θα εξηγήσουμε και παρακάτω, χωρίς όμως να

16Μ. Χλέτσος, Θ.Π. Ντόκος, Σ.Π. Γαβρόγλου, Θ. Παλυβός, Ε. Gazon, X. Ναξάκης, Α.Γ. Καρασαββόγλου, Ν. Γιαννόπουλος, Μετανάστες και Μετανάστευση: Οικονομικές, Πολιτικές και Κοινωνικές Πτυχές, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2002, σελ .12 17Αιμιλιανίδης Αχ. (επ) «Προτάσεις Πολιτικής, Η Κύπρος μετά την ένταξη στην ΕΕ»,Powerpublishing, Λευκωσία 2005, Μιχάλης Κοντός, Θάλεια Νεοφύτου,‘’Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και Κυπριακή Δημοκρατία’’,σ.47-74



αφήνει εντελώς ανεπηρέαστα τα ζητήματα εξωτερικής

πολιτικής, όπως θα καταδείξουμε κατωτέρω.

5.1.1 Θετικές μικροοικονομικές επιδράσεις που

επηρεάζουν ζητήματα χαμηλής πολιτικής στα Κράτη

Μέλη υποδοχής, και αρνητικές για τα Κράτη Μέλη


Επέκταση της προσφοράς εργασίας. Οι επιχειρήσεις

έχουν στη διάθεση τους περισσότερους παραγωγικούς

συντελεστές. Σε κάποιες περιπτώσεις, η μετανάστευση

μπορεί να επιλύσει τη δομική σπανιότητα πόρων σε

ορισμένους τομείς, όταν οι εγχώριοι εργάτες δεν

είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τη ζήτηση εργασίας.

Οι μετανάστες είναι στις περισσότερες περιπτώσεις

νεαροί ενήλικες, γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα

την αύξηση του πληθυσμού που βρίσκεται σε

παραγωγική ηλικία, καθώς είναι γνωστό ότι οι

ανεπτυγμένες χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα

γήρανσης του πληθυσμού.



Μείωση του πληθωρισμού μισθών - μια αυξανόμενη

ποσότητα προσφοράς εργασίας μειώνει την αύξηση των

μισθών.

Επιπτώσεις στη συνολική ζήτηση αγαθών. Οι

μετανάστες καταναλώνουν ένα σημαντικό τμήμα των

εσόδων τους στη χώρα υποδοχής.

Επιχειρηματικότητα - ένας αριθμός μεταναστών είναι

εν δυνάμει επιχειρηματίες, που φέρουν νέα κεφάλαια

και νέες επιχειρηματικές ιδέες.

Αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) -

οι μετανάστες συνεισφέρουν στο ΑΕΠ της χώρας

υποδοχής.

Δημιουργία δικτύων που ενισχύουν το διεθνές εμπόριο

και τις επενδύσεις μεταξύ κυρίως των χωρών

προέλευσης – υποδοχής , αλλά και τρίτων χωρών.18

18Πραχαλιάς Χρυσοβαλάντης, ΄΄Οι Επιπτώσεις της Μετανάστευσης στις ΑγορέςΕργασίας: Εμπειρία από την ΕΕ-27’’



5.1.2 Αρνητικές μικροοικονομικές επιδράσεις στα

Κράτη Μέλη υποδοχής, και θετικές στα Κράτη Μέλη


Η μετανάστευση μειώνει τους μισθούς των

ανταγωνιστικών εγχώριων εργαζομένων.

Η παραγωγικότητα των μεταναστών είναι χαμηλότερη

από την παραγωγικότητα των εγχώριων εργαζομένων.

Αυτό οφείλεται κυρίως στο χαμηλότερο εκπαιδευτικό

επίπεδο.

Ασκείται πίεση στους ανεπαρκείς πόρους - οι

μετανάστες ερχόμενοι σε μια συγκεκριμένη περιοχή

μπορεί να αυξήσουν τη ζήτηση ορισμένων ανεπαρκών

πόρων (τυπικό παράδειγμα είναι η διαμονή ) , με

αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους αυτών.19

5.1.3 Τα κύρια χαρακτηριστικά των εσωτερικών


19Ibid.



Οι μετανάστες είναι νεότεροι από τους εγχώριους

εργαζόμενους.

Το ποσοστό των ανδρών στον πληθυσμό των μεταναστών

είναι μεγαλύτερο από εκείνο του εγχώριου πληθυσμού

Το μέσο επίπεδο των δεξιοτήτων των μεταναστών είναι

χαμηλότερο από εκείνο των γηγενών εργαζομένων σε

χώρες με σχετικά υψηλά εξειδικευμένο πληθυσμό, και

υψηλότερο από εκείνο των γηγενών εργαζομένων σε

χώρες με σχετικά χαμηλής εξειδίκευσης πληθυσμό

Τα ποσοστά υπο-απασχόλησης και εξάρτησης από την

κοινωνική πρόνοια για τους μετανάστες είναι

υψηλότερα από εκείνα του εγχώριου πληθυσμού.20

6 Το νομικό πλαίσιο.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι μία από

τις ιδρυτικές αρχές της ΕΕ. Ορίζεται στο άρθρο 45

ΣΛΕΕ και συνιστά θεμελιώδες δικαίωμα των

εργαζομένων. Συνεπάγεται την κατάργηση κάθε

διάκρισης λόγω ιθαγένειας μεταξύ εργαζομένων των

20Ibid. 2



κρατών μελών όσον αφορά την απασχόληση, την αμοιβή

και τις λοιπές συνθήκες εργασίας και απασχόλησης.

Η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων διαλαμβάνει αριθμό

επιμέρους θεμάτων και για το λόγο αυτό θα πρέπει να

διευκρινιστεί πως η ανάλυσή της δεν είναι δυνατό να

ολοκληρωθεί με αυτή τη παρουσίαση. Συγκεκριμένα, σε

αυτή την μελέτη θα ασχοληθούμε με την ελεύθερη

κυκλοφορία εργαζομένων.

8.1 Θετική και Αρνητική Υποχρέωση προς τα Κράτη

Μέλη

Σε αντίθεση με τις διατάξεις της ΣΛΕΕ περί

ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών, οι οποίες θεσπίζουν

υποχρέωση αποχής για τα Κράτη Μέλη από τη θέσπιση

σχετικών με την κυκλοφορία αγαθών περιορισμών, το

Άρθρο 45 ΣΛΕΕ προβλέπει και υποχρέωση ενέργειας με

σκοπό την εξασφάλιση ελεύθερης κυκλοφορίας των

εργαζομένων εντός της Ε.Ε.

Αυτό προκύπτει μέσα από την ανάγνωση των Άρθρων

45(1) ΣΛΕΕ και 46(εδ.α’) ΣΛΕΕ. Η ομοιότητα με τα



Άρθρα της ΣΛΕΕ που αφορούν τις υπόλοιπες τρείς

ελευθερίες, είναι ότι για την εφαρμογή του πρέπει

να υπάρχει διασυνοριακή μετακίνηση, ενώ η διαφορά

στην ελευθερία διακίνησης εργαζομένων αφορά την

επέκταση της εφαρμογής του Άρθρου 45 ΣΛΕΕ και σε

σχέσεις μεταξύ ιδιωτών. Δηλαδή, δεν καλύπτει μόνο

μέτρα που έχουν «κρατική προέλευση», όπως ισχύει

στα αγαθά, αλλά καλύπτει και μέτρα που θεσπίζονται

από ιδιώτες εργοδότες.

8.2 Σχετική Νομοθεσία

Το Θέμα ρυθμίζει ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 492/2011

του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της

5ης Απριλίου 2011, που αφορά την ελεύθερη

κυκλοφορία των εργαζομένων στο εσωτερικό της

Ένωσης.

Περιληπτικά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τις

αιτιολογικές σκέψεις στα εξής:

«Η ελεύθερη κυκλοφορία του εργατικού δυναμικού ωφελεί τα άτομα

που επιλέγουν να εργάζονται σε άλλα σημεία της ΕΕ και τις κοινωνίες

οι οποίες τους υποδέχονται. Δίνει τη δυνατότητα στους εργαζομένους



να βελτιώνουν την προσωπική τους κατάσταση και στις κοινωνίες να

ικανοποιούν τη ζήτηση εργασίας και τα ελλείμματα δεξιοτήτων.

Όπως ένας κάτοικος μιας χώρας της ΕΕ έχει το δικαίωμα να

εργάζεται επ' αμοιβή σε άλλη χώρα, με τον ίδιο τρόπο επιτρέπεται σε

εργοδότες να ανακοινώνουν προσφορές εργασίας και να συνάπτουν

συμβάσεις με υποψήφιους εργαζομένους από όλη την ΕΕ.

Η νομοθεσία αντικαθιστά τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1612/68, ο

οποίος είχε τροποποιηθεί σημαντικά αρκετές φορές από την αρχική

έγκρισή του τον Οκτώβριο του 1968. Διασφαλίζει την ομαλή

λειτουργία του συστήματος μέσω της απαγόρευσης οποιασδήποτε

μορφής διάκρισης μεταξύ των εργαζομένων της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, απαγορεύει:

τις χωριστές διαδικασίες πρόσληψης για τους αλλοδαπούς· και

τους περιορισμούς στην ανακοίνωση προσφορών εργασίας ή την

επιβολή ειδικών προϋποθέσεων, όπως η εγγραφή στα γραφεία

ευρέσεως εργασίας για πρόσωπα που προέρχονται από άλλη χώρα

της ΕΕ.

Παρομοίως, είναι παράνομη η διάκριση μεταξύ ημεδαπών

εργαζομένων και εργαζομένων από άλλες χώρες της ΕΕ ως προς τους

όρους απασχόλησης οι οποίοι καλύπτουν την αμοιβή, την απόλυση,

την επαγγελματική επανένταξη ή την επαναπασχόληση, καθώς και ως



προς τα κοινωνικά και φορολογικά πλεονεκτήματα. Αμφότερες

κατηγορίες έχουν ίση πρόσβαση σε κατάρτιση στις επαγγελματικές

σχολές και στα κέντρα επανεκπαίδευσης.

Η ίδια αρχή της πρόσβασης σε προγράμματα εθνικής εκπαίδευσης,

μαθητείας και επαγγελματικής εκπαίδευσης εφαρμόζεται και στα

παιδιά προσώπου που απασχολείται ή έχει απασχοληθεί κατά το

παρελθόν σε άλλη χώρα της ΕΕ.

Η νομοθεσία καλύπτει ορισμένα κοινωνικά δικαιώματα. Ο

εργαζόμενος που εργάζεται σε άλλη χώρα της ΕΕ δικαιούται τα ίδια

δυνητικά επιδόματα στέγασης με τους ημεδαπούς, ενώ μπορεί να

εγγράφεται σε καταλόγους ανευρέσεως κατοικίας, όπου αυτοί

υφίστανται, στην περιοχή όπου εργάζεται.

Η μόνη εξαίρεση στην αρχή περί απαγορεύσεως των διακρίσεων

είναι γλωσσικής φύσης. Οι εργοδότες μπορούν να απαιτούν από έναν

υποψήφιο εργαζόμενο να κατέχει σε επαρκή βαθμό τη γλώσσα της

χώρας, εάν αυτό είναι απαραίτητο για τη θέση εργασίας που

προσφέρεται.»21

8.3 Η δικαιοπλαστική ικανότητα της Νομολογίας

του ΔΕΕ.

21http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=URISERV:l23013a



Ξεχωριστό ενδιαφέρον στην περίπτωση της ελεύθερης

κυκλοφορίας εργαζομένων προσελκύει η πάγια

νομολογία του ΔΕΕ, η οποία αναγνωρίζει πως οι

διατάξεις του Άρθρου 45 ΣΛΕΕ δεν έχουν μόνο

«κάθετο» άμεσο αποτέλεσμα αλλά και «οριζόντιο»

άμεσο αποτέλεσμα.22

Οι σχετικές διατάξεις μπορούν να γίνουν αντικείμενο

επίκλησης και από εργοδότες. 23

Μερικές όμως από τις διατάξεις αυτές όπως π.χ η

απαγόρευση διακρίσεων λόγω ιθαγένειας, εφαρμόζονται

από το ΔΕΕ, και σε δραστηριότητες που ασκούνται μέν

εκτός της κοινότητας, αλλά τελούν σε επαρκώς στενό

σύνδεσμο με το τοπικό πεδίο εφαρμογής των

διατάξεων.

Έτσι π.χ εφαρμόζονται Επί προσωρινής απασχολήσεως

υπηκόου κράτους- μέλους σε Τρίτη χώρα κατ’ εντολή

μιας επιχειρήσεως εγκατεστημένης σε ένα άλλο κράτος

μέλος.24

22 Αναφορικά με το ζήτημα αυτό βλέπε τις ακόλουθες υποθέσεις:Case 36/74 Walrave and Koch v. Association Union Cycliste Internationale C-415/93 BosmanC-281/98 Angonese23C-350/96 Cleon car Autoservice24ΔΕΚ Prodest 237/83



To ΔΕΕ εφαρμόζει το κριτήριο του «επαρκώς στενού

συνδέσμου» και σε ναυτικούς που εργάζονται σε πλοίο

υπο σημαία Κράτους-μέλους, εφόσον το πλοίο αυτό

υπάγεται στο εργατικό δίκαιο και το δίκαιο

κοινωνικών ασφαλίσεων, και υπόκειτε στις

φορολογικές υποχρεώσεις του κράτους αυτού.25

8.3 Η έννοια του «εργαζομένου»

Σύμφωνα με πάγια νομολογία του ΔΕΕ, η έννοια του

«εργαζομένου» τυγχάνει ενιαίας ερμηνείας δηλ.

αποδίδεται με βάση το Ευρωπαϊκό κι όχι το εθνικό

δίκαιο.

Σε αντίθετη περίπτωση, τα Άρθρα 45 – 48 ΣΛΕΕ θα

στερούνταν οποιασδήποτε σημασίας και οι σκοποί της

Συνθήκης θα ματαιώνονταν αν το περιεχόμενο ενός

τέτοιου όρου μπορούσε να καθορίζεται μονομερώς και

να τροποποιείται από το εσωτερικό δίκαιο.26

25ΔΕΚ Lopes da veiga 9/88 ,ΔΕΚ Agegate 3/8726ΔΕΚ 75/63 Hoekstra



Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, η έννοια του «εργαζομένου»

πληρούνται όταν συντρέχουν τα ακόλουθα 3 (τρία)

αντικειμενικά κριτήρια:

α)Παροχή πραγματικών και γνήσιων υπηρεσιών

οικονομικής φύσεως σε εργοδότη ή προς όφελος

εργοδότη

β) Παροχή των εν λόγω υπηρεσιών για ορισμένο χρόνο

γ) Λήψη αντιπαροχής (οικονομικού ανταλλάγματος) για

τις προσφερθείσες υπηρεσίες

Με βάση την ανωτέρω νομολογία και την εφαρμογή των

τριών συναφών κριτηρίων, έχει κριθεί από το ΔΕΕ πως

η απόδοση σε κάποιον του χαρακτηρισμού

«εργαζόμενος», για σκοπούς εφαρμογής των σχετικών

με την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων διατάξεων

της ΣΛΕΕ, δεν μπορεί να συσχετίζεται με το γεγονός

ότι αυτός εργάζεται με καθεστώς ιδιωτικού ή

Δημοσίου Δικαίου,27 πλήρους ή μερικής απασχόλησης,28

ή λαμβάνει τέτοιο μισθό που δεν δύναται να του

εξασφαλίζει τα απαιτούμενα για τη συντήρησή του.

27 C-27/91 Le manoir 28 C-413/01 Ninni Orasche



Με την απόφαση Saint Prix29 το Δικαστήριο αποφάνθηκεεπί της ερμηνείας του όρου «εργαζόμενος» κατά τηνέννοια του άρθρου 45 ΣΛΕΕ και του άρθρου 7 τηςοδηγίας 2004/38 57. Η διαφορά της κύριας δίκηςαφορούσε Γαλλίδα υπήκοο η οποία υπέβαλε αίτηση γιανα λάβει εισοδηματική ενίσχυση κατόπιν της παύσεωςτης επαγγελματικής της δραστηριότητας στο ΗνωμένοΒασίλειο λόγω της εγκυμοσύνης της. Οι βρετανικέςαρχές απέρριψαν την αίτηση για χορήγηση της παροχήςαυτής, με την αιτιολογία ότι, βάσει της σχετικήςεθνικής ρυθμίσεως, αυτή είχε απολέσει την ιδιότητατης εργαζομένης και, κατά συνέπεια, το δικαίωμαεισοδηματικής ενισχύσεως.

Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι ο όρος «εργαζόμενος»κατά την έννοια του άρθρου 45 ΣΛΕΕ πρέπει ναερμηνεύεται διασταλτικώς και ότι η οδηγία 2004/38δεν μπορεί να περιορίσει το περιεχόμενο του όρουαυτού. Ερμηνεύοντας την οδηγία, το Δικαστήριοέκρινε ότι η περίπτωση της αιτούσας δεν είναιδυνατό να εξομοιωθεί με εκείνη του ατόμου που είναιπροσωρινά ανίκανο προς εργασία εξαιτίας ασθενείας,κατά το άρθρο 7, παράγραφος 3, στοιχείο α΄, της ενλόγω οδηγίας, καθόσον η εγκυμοσύνη δεν συνιστάπαθολογική κατάσταση. Το Δικαστήριο αποφάνθηκε,επιπλέον, ότι ούτε από το εν λόγω άρθρο 7 ούτε απότις άλλες διατάξεις της οδηγίας συνάγεται το29 C-507/12 Saint Prix



συμπέρασμα ότι μια γυναίκα η οποία παύει ναεργάζεται ή να αναζητεί εργασία λόγω φυσικώνπεριορισμών συνδεόμενων με τα τελευταία στάδια τηςεγκυμοσύνης της και με τα επακόλουθα του τοκετούστερείται οπωσδήποτε την ιδιότητα της «εργαζομένης»κατά την έννοια του άρθρου 45 ΣΛΕΕ. Αντιθέτως,διατηρεί την ιδιότητα αυτή εφόσον επιστρέψει στηνεργασία της ή βρει άλλη απασχόληση εντός εύλογουχρόνου μετά τη γέννηση του τέκνου της. Ειδικότερα,ο χαρακτηρισμός προσώπου ως εργαζομένου κατά τηνέννοια του άρθρου 45 ΣΛΕΕ, καθώς και τα δικαιώματαπου απορρέουν από την ιδιότητα αυτή, δεν εξαρτώνταικατ’ ανάγκην από την ύπαρξη ή την πραγματικήσυνέχιση μιας σχέσεως εργασίας. Έτσι, η απουσία απότην αγορά εργασίας για κάποιους μήνες δεν σημαίνειότι η ενδιαφερόμενη έπαψε να ανήκει στο δυναμικότης συγκεκριμένης αγοράς κατά την εν λόγω περίοδο,υπό την προϋπόθεση ότι επιστρέφει στην εργασία τηςή βρίσκει άλλη απασχόληση εντός εύλογου χρόνου μετάτον τοκετό.

Όσον αφορά το ζήτημα ποιο χρονικό διάστημαθεωρείται εύλογο, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι πρέπεινα ληφθεί υπόψη το σύνολο τόσο των συγκεκριμένωνπεριστάσεων της κάθε περιπτώσεως όσο και τωνεφαρμοστέων εθνικών κανόνων που ρυθμίζουν τη



διάρκεια της άδειας μητρότητας, σύμφωνα με τηνοδηγία 92/8558.

Όπως συνάγεται από όσα παραθέσαμε, είναι άσχετο για

σκοπούς απόδοσης του χαρακτηρισμού «εργαζόμενος» το

είδος , το νομικό καθεστώς , η διάρκεια, το ύψος

και το είδος της αμοιβής είναι έννοιες που δεν

ενδιαφέρουν το ΔΕΕ.

8.3.1 Αντικείμενο απασχόλησης

Ομοίως άσχετο με την έννοια «εργαζόμενος», όπως

στην παραπάνω περίπτωση, είναι, καταρχήν, και το

αντικείμενο της απασχόλησης. Δηλαδή, κατά κανόνα,

το αντικείμενο της απασχόλησης δεν ενδιαφέρει

αναφορικά με την απόδοση σε κάποιον του

χαρακτηρισμού «εργαζόμενος».

Έτσι εργαζόμενοι για το ΔΕΕ θεωρούνται τόσο οι

επαγγελματίες αθλητές30 αλλά και οι πόρνες.31 Ωστόσο,

η νομολογία σε αυτό το ζήτημα παρουσιάζει

διαφοροποιήσεις, οι οποίες είναι σημαντικό να30ΔΕΚ 36/74 Walrawe , C-415/93 Bosman,31ΔΕΚ (115,116/81 Adoui)



εξεταστούν με βάση τα πραγματικά περιστατικά κάθε

υπόθεσης ξεχωριστά.32

a.Το καθεστώς αυτών που αναζητούν εργασία σε

άλλο Κράτος Μέλος

Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ στην Antonissen,33

δεν μπορεί να γίνει δεκτή ερμηνεία του Άρθρου 45

ΣΛΕΕ η οποία δεν αναγνωρίζει στους υπηκόους κράτους

μέλους το δικαίωμα να μετακινούνται ελεύθερα και να

διαμένουν στο έδαφος των άλλων κρατών μελών προς

αναζήτηση εργασίας. Μία τέτοια αυστηρή ερμηνεία θα

έθετε σε κίνδυνο τις πιθανότητες του αναζητούντος

εργασία υπηκόου κράτους μέλους να ανεύρει

απασχόληση σε ένα από τα άλλα κράτη μέλη και θα

αποστερούσε, συνακόλουθα, τη διάταξη αυτή από την

πρακτική αποτελεσματικότητα της.

Όμως, το ΔΕΕ ξεκαθάρισε πως, ειδικά για αυτή την

κατηγορία εργαζομένων, με δεδομένο το οικονομικό

32Βλ. σχετικά ΔΕΚ 344/87 Bettray, ΔΕΚC-456/02 Trojani και ΔΕΚ 197/86 Brown33ΔΕΚ C-292/89 Antonissen



βάρος που η παρουσία τους συνεπάγεται για το Κράτος

υποδοχής, τα Κράτη Μέλη διατηρούν το δικαίωμα,

εφόσον αυτοί δεν εργοδοτηθούν, να τους απαγορεύσουν

τη συνέχιση της διαμονής.

7.Οι περιορισμοί του δικαιώματος ελεύθερης

κυκλοφορίας των εργαζομένων.

Το ίδιο το Άρθρο 45, στην παράγραφο (3), αναφέρει

πως περιορισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία

εργαζομένων μπορεί να δικαιολογηθούν για λόγους

δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφάλειας και δημοσίας

υγείας.

Στην πράξη, τα Κράτη Μέλη επιχειρούν ως επί το

πλείστον να δικαιολογήσουν την επιβολή σχετικών

περιορισμών στη βάση οικονομικών επιβαρύνσεων που

συνεπάγεται η ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων για

τα Κρατικά ταμεία και, που συνακόλουθα, μπορεί να

συσχετιστεί με αυξημένη ανάγκη προστασίας της

δημόσιας τάξης. Ωστόσο, όσο συχνά καταφεύγουν τα

Κράτη Μέλη σε αυτή τη συλλογιστική, άλλο τόσο συχνά

προσκρούουν στην αρνητική στάση του ΔΕΕ, το οποίο



απορρίπτει περιορισμούς στην εν λόγω κυκλοφορία για

χάριν απλώς οικονομικών λόγων. Συνήθως, η άρνηση

του ΔΕΕ συνδέεται με παραβίαση εκ μέρους των Κρατών

Μελών της αρχής της αναλογικότητας.34

7.1 Το ειδικό καθεστώς περί απασχόλησης στον

δημόσιο τομέα (Άρθρο 45(4) ΣΛΕΕ)

Σύμφωνα με το Άρθρο 45(4) ΣΛΕΕ, οι διατάξεις του

Άρθρου 45 δεν εφαρμόζονται προκειμένου περί

απασχολήσεως στη δημόσια διοίκηση.

Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, δεδομένου ότι η

διάταξη αυτή δεν προβαίνει σε καμία διάκριση, δεν

έχει σημασία αν ο εργαζόμενος έχει προσληφθεί ως

εργάτης, υπάλληλος ή δημόσιος υπάλληλος ή ακόμα και

αν η εργασιακή του σχέση διέπεται από το δημόσιο ή

ιδιωτικό δίκαιο. Αυτό που αφορά είναι αποκλειστικά

η πρόσβαση σε απασχόληση στη δημόσια διοίκηση και

όχι ο χαρακτήρας της έννομης σχέσης μεταξύ

εργαζομένου και διοίκησης.35Το κατά πόσο όμως

υφίσταται όντως πρόσβαση σε απασχόληση στη δημόσια

34Βλ. σχετικά C-325/08 Olympique Lyonnais v. Olivier Bernard and Newcastle UFC.35ΔΕΚ 152/73 Sotgiu



διοίκηση θα κριθεί με βάση το Ευρωπαϊκό δίκαιο κι

όχι το εθνικό δίκαιο.36

Στην, Χαραλαμπίδης37 το Δικαστήριο κλήθηκε ναερμηνεύσει το άρθρο 45, παράγραφος 4, ΣΛΕΕ, πουαποκλείει τους απασχολούμενους στη δημόσια διοίκησηαπό το πεδίο εφαρμογής της αρχής της ελεύθερηςκυκλοφορίας των εργαζομένων.

Στην υπόθεση αυτή, ο διορισμός Έλληνα υπηκόου στηθέση του προέδρου της λιμενικής αρχής του Brindisiαμφισβητήθηκε από άλλον υποψήφιο για τον λόγο ότι,κατά το εθνικό δίκαιο, η ιταλική ιθαγένειααποτελούσε προϋπόθεση για την ανάληψη τέτοιωνκαθηκόντων. Το Δικαστήριο έκρινε κατ’ αρχάς ότιο πρόεδρος λιμενικής αρχής πρέπει να θεωρηθείεργαζόμενος κατά την έννοια του άρθρου 45,παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Στη συνέχεια, διαπίστωσε ότικάποιες από τις εξουσίες που του ανατίθενται,παραδείγματος χάρη σε σχέση με την έκδοσηδεσμευτικών αποφάσεων όταν συντρέχει περίπτωσηάμεσης και επείγουσας ανάγκης, ενδέχεται πράγματινα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της προβλεπόμενηςαπό το άρθρο 45, παράγραφος 4, ΣΛΕΕ εξαιρέσεως απότην αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.

36Βλ. σχετικώς Case 149/79 Commission v. Belgium και Case 225/85 Commission v. Italy.37C-270/13 Χαραλαμπίδης



Εντούτοις, η άσκηση των συγκεκριμένων εξουσιώνσυνιστά αμελητέο μόνον τμήμα της δραστηριότητας τουπροέδρου λιμενικής αρχής, η οποία έχει γενικώςτεχνικό και διαχειριστικό χαρακτήρα, η δε φύση τωνεν λόγω εξουσιών είναι τέτοια ώστε αυτές ασκούνταιεντελώς ευκαιριακά ή σε εξαιρετικές μόνονπεριστάσεις. Κατόπιν τούτου, το Δικαστήριο κατέληξεότι ο γενικός αποκλεισμός των υπηκόων άλλων κρατώνμελών από την πρόσβαση στη θέση του προέδρουιταλικής λιμενικής αρχής εισάγει διάκριση λόγωιθαγένειας, η οποία απαγορεύεται από τοάρθρο 45 ΣΛΕΕ, και ότι η επίμαχη στην υπόθεση τηςκύριας δίκης προϋπόθεση ιθαγένειας δενδικαιολογείται από την παράγραφο 4 της διατάξεωςαυτής.

8.Τα μέσα προώθησης που διαθέτει η ΕΕ.

Η Ε.Ε προωθεί δέσμη μέτρων όπως τη συνεργασία

μεταξύ των εθνικών φορέων απασχόλησης και την

Επιτροπή, και την ίδρυση ευρωπαϊκού δικτύου

ενημέρωσης σχετικά με την απασχόληση και την

κινητικότητα των εργαζομένων. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα ΕURES.38

38 https://ec.europa.eu/eures/public/el/homepage



Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει την κινητικότητα των

εργαζομένων λόγω των πλεονεκτημάτων της όσον αφορά

την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την

επαγγελματική εξέλιξη των ατόμων, αλλά και για τη

συμβολή της στην αντιστοίχηση της ζήτησης με την

προσφορά δεξιοτήτων. Για να διευκολύνουν την

κινητικότητα των εργαζομένων, οι δημόσιες υπηρεσίες

απασχόλησης όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

δημοσιεύουν κενές θέσεις εργασίας στον δικτυακό

τόπο της Eures, μιας υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης

στην οποία δημοσιεύονται πάνω από ένα εκατομμύριο

κενές θέσεις εργασίας.

10.1 Πως αντιμετωπίζουν οι πολίτες της ΕΕ την

ελεύθερη διακίνηση εντός της ΕΕ.

Αρνητικοί είναι οι πολίτες της Βόρειας Ευρώπης ως

προς την ελεύθερη μετακίνηση όλων των εργαζομένων

εντός της ΕΕ, όπως καταγράφεται στους χρήστες του

EUvox,39 του ηλεκτρονικού συμβούλου ψήφου για τις

ευρωεκλογές. Αντίθετα, οι ψηφοφόροι της ανατολικής

39http://www.euvox2014.eu/



και νότιας Ευρώπης που βιώνουν την οικονομική κρίση

είναι υπέρ της ελεύθερης αγοράς εργασίας εντός ΕΕ.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, καταγράφεται

ακόμη και πλειοψηφία χρηστών του EUvox που τίθενται

υπέρ των περιορισμών στο δικαίωμα των πολιτών της

ΕΕ να εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Επίσης, στην Κύπρο και στην Ολλανδία οι πλειοψηφίες

δεν υποστηρίζουν την ελεύθερη μετακίνηση όλων των

εργαζομένων εντός της ΕΕ.

Οι ψηφοφόροι της ανατολικής και νότιας Ευρώπης που,

εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και του ανοίγματος

των συνόρων, έζησαν υψηλά επίπεδα μετανάστευσης τα

τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να είναι υπέρ της

ελεύθερης μετακίνησης των εργαζομένων εντός της ΕΕ.

Στην Ελλάδα, το ποσοστό των χρηστών που δέχονται τα

οφέλη της ελεύθερης αγοράς εργασίας εντός της ΕΕ

κυμαίνεται γύρω στο 75%.

Σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Ισπανία

και η Πορτογαλία, τα ποσοστά των χρηστών οι οποίοι

αντιτίθενται στους περιορισμούςστην ελεύθερη αγορά

εργασίας ξεπερνούν ακόμη και το 80%.



10.2 Οι Αντίθετες απόψεις

Όπως αναφέραμε ανωτέρω τα ζητήματα υψηλής πολιτικής

δεν παραμένουν ανεπηρέαστα από την εσωτερική

διακίνηση εργαζομένων. Κυρίως οι προστριβές που

προκύπτουν μεταξύ των χωρών που επιθυμούν να θέσουν

περιορισμούς στην ελεύθερη μετακίνηση, και αυτών

που αντιτίθενται στους περιορισμούς, επηρεάζουν

αρκετά τις σχέσεις αυτών των κρατών, αλλά και

γενικότερα την ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής.

Το Νοέμβρη του 2014 Ντέιβιντ Κάμερον

προειδοποιήθηκε από δυο κοντινούς του συμμάχους ότι

θα αντιταχθούν σε οποιοδήποτε προσπάθεια της

Βρετανίας να βάλει όρια στους ευρωπαϊκούς κανόνες

για ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων.

Ο Alexander Stubb, ο Φιλανδός αγγλόφιλος

πρωθυπουργός, δήλωσε πως θέλει να βοηθήσει τον

Κάμερον, αλλά υπάρχουν γραμμές που ακόμα και οι

στενότεροι σύμμαχοί του δεν θα περάσουν σε μια

επαναδιαπραγμάτευση με την Ευρώπη.



Ο Stefan Löfven, Σουηδός κεντροαριστερός

πρωθυπουργός άσκησε επίσης κριτική στην έκκληση

Κάμερον για να μπουν όρια στην ελεύθερη μετακίνηση,

στοχεύοντας στις προτάσεις του βρετανού

πρωθυπουργού να υιοθετηθεί ένα σύστημα ποσοστώσεων.

«Δεν είναι υπέρ μιας εσωτερικής αγοράς, που την

αποφασίσαμε από κοινού και μετά μια ή δυο χώρες

δηλώσουν ότι θέλουν να αλλάξει. Ίσως να υπάρχουν

άλλα πράγματα που θέλουμε να αλλάξουν».

Σύμφωνα με ρεπορτάζ η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα

Μέρκελ θα εξετάζε το ενδεχόμενο να φύγει η Βρετανία

από την Ευρώπη αντί να αλλάξει τους κανόνες για την

ελεύθερη διακίνηση.40

Ποια είναι η αιτία της εμμονής της ΕΕ, στην

ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων;

Η εμένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρά τις

αντιδράσεις στην ελεύθερη διακίνηση , ίσως μπορεί

να διαφανεί καλύτερα μέσα από τις προγραμματικές

δηλώσεις του νυν προέδρου της επιτροπής της Ε.Ε

40Financial times, ‘’ Στη γωνία ο Κάμερον για την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων, 06 Νοεμβρίου 2014



Jean Claude Juncker ο οποίος στις προγραμματικές

του δηλώσεις ως υποψήφιος αναφέρει:

«Τα μέτρα που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης μπορούν να

συγκριθούν με την επισκευή φλεγόμενου αεροπλάνου κατά τη

διάρκεια της πτήσης. Στο σύνολό τους ήταν επιτυχή. Έγιναν ωστόσο

λάθη. Υπήρξε έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης. Η δημοκρατική

νομιμότητα επλήγη καθώς χρειάστηκε να δημιουργηθούν πολλά νέα

μέσα εκτός του νομικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης……

Πιστεύω σθεναρά ότι πρέπει να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε

μια ισχυρή και υψηλών επιδόσεων βιομηχανική βάση για την

εσωτερική μας αγορά, καθώς θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι η

ανάπτυξη στην Ευρώπη θα μπορούσε να οικοδομηθεί στη βάση των

υπηρεσιών και μόνο. Πρέπει να επαναφέρουμε το ποσοστό που

κατέχει η βιομηχανική παραγωγή στο ΑΕγχΠ της ΕΕ στο 20% έως το

2020, από λιγότερο από 16% που είναι σήμερα. Με τον τρόπο αυτό

θα εξασφαλιστεί ότι η Ευρώπη διατηρεί τον παγκόσμιο ηγετικό της

ρόλο σε στρατηγικούς τομείς με υψηλής προστιθέμενης αξίας θέσεις

εργασίας όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η αεροναυπηγική, η

μηχανική, το διάστημα καθώς και η χημική και φαρμακευτική

βιομηχανία. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται τόνωση των

επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες, βελτίωση του επιχειρηματικού



περιβάλλοντος, διευκόλυνση της πρόσβασης στις αγορές και τη

χρηματοδότηση, ιδίως για τις ΜΜΕ, και εξασφάλιση του ικανού και

καταρτισμένου δυναμικού που χρειάζεται η βιομηχανία (……)

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων ανέκαθεν υπήρξε βασικός

πυλώνας της εσωτερικής αγοράς, τον οποίο θα υπερασπιστώ,

αποδεχόμενος ταυτοχρόνως το δικαίωμα των εθνικών αρχών να

καταπολεμούν τις καταχρηστικές ή δόλιες αξιώσεις.

Πιστεύω ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε την ελεύθερη κυκλοφορία

ως οικονομική ευκαιρία, και όχι ως απειλή. Πρέπει επομένως να

προωθήσουμε την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, ιδίως σε

τομείς με επί μακρόν κενές θέσεις ή αναντιστοιχίες δεξιοτήτων.

Ταυτοχρόνως θα εξασφαλίσω ότι εφαρμόζεται αυστηρά η οδηγία

σχετικά με την απόσπαση εργαζομένων και θα δρομολογήσω

τοποθετημένη επανεξέταση της οδηγίας αυτής ώστε να εξασφαλιστεί

ότι το κοινωνικό ντάμπινγκ δεν έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην Ένωσή μας, η ίδια εργασία στον ίδιο τόπο πρέπει να αμείβεται

με τον ίδιο τρόπο.»41

Όπως φαίνετε λοιπόν από τις παραπάνω δηλώσεις του

νύν προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ελεύθερη

41Jean Claude Juncker Υποψήφιος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,’’ Νέοξεκίνημα για την Ευρώπη: Το πρόγραμμά μου για απασχόληση, ανάπτυξη, δικαιοσύνη και δημοκρατική αλλαγή, Στρασβούργο, 15 Ιουλίου 2014



διακίνηση των εργαζομένων, είναι μία ευκαιρία να

αποκαθίστανται , οι εσωτερικές δυσλειτουργίες της

Ευρωπαϊκής Οικονομίας. Μια ποιο κριτική προσέγγιση

του θέματος όμως θα μπορούσε να είναι η εξής, η

ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων, εξυπηρετεί

κυρίως αυτούς που ελέγχουν τα μέσα παραγωγής, αφού

κατά αυτόν τον τρόπο, μπορούν αφενός να έχουν

φθηνότερα εργατικά χέρια, και αφετέρου να

περιορίζουν τα εργατικά δικαιώματα. Έτσι αφενός

εξυπηρετείται ο σκοπός της ενδυνάμωσης της

ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Οικονομίας,

αφετέρου οι ελέγχοντες τα μέσα παραγωγής αυξάνουν

τα κέρδη τους.

Συμπεράσματα

Βλέποντας λοιπόν τα παραπάνω μπορούμε να

καταλήξουμε στο συμπέρασμα, ότι επιδίωξη της ΕΕ

είναι οι μείωση των δεικτών συντελεστών παραγωγής,

ούτως ώστε η οικονομία της ΕΕ να καταστεί

ανταγωνιστική .



Στην αντίπερα όχθη όμως η ανισομερής κατανομή της

προσφοράς εργασίας εντός της ΕΕ, η οποία οξύνθηκε

μετά την οικονομική κρίση, παρουσιάζει μια

αλληλουχία προβλημάτων.

Η διαρκής μείωση της προσφοράς εργασίας στις χώρες

που πλήγηκαν από την κρίση, ωθεί μεγάλα κομμάτια

του ενεργού δυναμικού τους, να μετακινούνται προς

τις χώρες τις κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, που

εμφανίζουν αύξηση στην προσφορά εργασίας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στις χώρες υποδοχής, να

μειώνονται οι μισθοί και να υποχωρεί η ποιότητα

παρεχόμενης εργασίας, και να τίθενται εν αμφίβολο

κεκτημένα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Έτσι ο γηγενής πληθυσμός των χωρών υποδοχής,

αντιδρά ζητώντας περιορισμούς στην μετακίνηση.

Οι ηγέτες των χωρών αυτών θέτουν το θέμα ενώπιον

των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργάνων, και έτσι απειλείτε

η συνοχή της ένωσης.

Από την άλλη στις χώρες προέλευσης, η διαρροή

μεγάλων ποσοστών του ενεργού εργατικού δυναμικού,

απειλεί πρωτίστως την ανάγκη για σταθεροποίηση της



κατάστασης εν μέσω κρίσης, και στην συνέχεια την

απαιτούμενη ανάπτυξη προκειμένου να μειωθούν οι

δείκτες συντελεστών παραγωγής στις χώρες αυτές, και

να αυξηθεί δείκτης ανταγωνιστικότητας τους.

Προτάσεις για άρση του αδιεξόδου.

Ανακατανομή των κοινοτικών πόρων, με γνώμονα τους

δείκτες συντελεστών παραγωγής, και

ανταγωνιστικότητας.

Αναστολή τις απαγορεύσεις κρατικών ενισχύσεων στις

χώρες που πλήγηκαν από την οικονομική κρίση, ούτος

ώστε δια των δημοσίων επενδύσεων και του κρατικού

παρεμβατισμού ,να σταθεροποιηθούν οι οικονομίες των

ΚΜ προέλευσης.

Επαναπρογραματισμός του ποσοστού βιομηχανικής

παραγωγής, ως προς το ΑΕΠ τις ευρωπαϊκής ένωσης.

Είναι ανώφελο να επιχειρείς να μειώσεις την τιμή

ενός αυτοκινήτου που θα εξάγεις, όταν το κέρδος σου

θα πάει σε ένα κιλό φρούτα που θα εισάγεις.



Εκμετάλλευση της Πρωτογενούς παραγωγής των χωρών

του Νότου, για την επανεκκίνηση της βιομηχανικής

τους παραγωγής.

Η Γη (φύση): όλα τα στοιχεία του περιβάλλοντος που

μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγική

διαδικασία, όπως είναι το έδαφος, το υπέδαφος, οι

θάλασσες, οι λίμνες, τα ποτάμια, η ατμόσφαιρα κ.α.

αποτελούν δε μαζί με την εργασία και το κεφάλαιο,

τους κύριους συντελεστές παραγωγής.

Έτσι γεωργία, αλιεία, πολιτισμός , τουρισμός, και

εναλλακτικές πηγές ενέργειας , θα μπορούσαν να

αποτελέσουν μοχλούς σταθεροποίησης και ανάπτυξης,

για τις χώρες του Νότου.

Η εκμετάλλευση της Γεωστρατηγικές τους θέσης θα

μπορούσε να λύσει, το ενεργειακό πρόβλημα των

ανεπτυγμένων χωρών, παρέχοντας φθηνότερη ενέργεια,

και αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα των

βιομηχανικών προϊόντων της ΕΕ.

Επίσης η δημιουργία ελευθέρων ζωνών εμπορίου, στα

πρότυπα της Γάλλο –ελβετικής ζώνης , θα έδινε



αφορμή για εισροή νέων κεφαλαίων και αναθέρμανση

των οικονομιών τους.

Έτσι θα είχαμε μείωση της διαφοράς των δεικτών

συντελεστών παραγωγής, μεταξύ των ΚΜ, και σύγκλισή

της Ανταγωνιστικότητας των Οικονομιών τους.

Κάτι τέτοιο θα ανακατένεμε το εργατικό δυναμικό

εντός της ΕΕ, και θα μείωνε τα προβλήματα που

προκύπτουν από την εσωτερική μετακίνηση


Αποτέλεσμα όλων αυτών θα ήταν η παύση της

εσωστρέφειας ενδυνάμωση της συνοχής της ένωσης, και

η δημιουργία μιας εξωστρεφούς και ανταγωνιστικής

οικονομίας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία



Αιμιλιανίδης Αχ. (επ) «Προτάσεις Πολιτικής, Η Κύπρος μετά

την ένταξη στην ΕΕ», Power publishing, Λευκωσία 2005

Αμίτσης Γ. Λαζαρίδης Γ., ‘’Νομικές και κοινωνικοπολιτικές

διαστάσεις της μετανάστευσης στην Ελλάδα’’, Παπαζήσης,

Αθήνα, 2001

Βαρβιτσιώτης Ι.Μ, Καμπούρογλου Γ., ‘’Η μεταναστευτική

πολιτική της Ευρώπης’’, Έκδοση της Κοινοβουλευτικής

Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο,2006

Π.Δ Δαγτόγλου, «Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο,

Ουσιαστικό Δίκαιο», Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1998

Καβουνίδης Τ., ‘’Τα χαρακτηριστικά των μεταναστών : Το

Ελληνικό πρόγραμμα νομιμοποίησης του 1998’’,Σάκκουλας,

Θεσσαλονίκη,2002

Γ.Φ Καλαβρός- Θ.Γ Γεωργόπουλος, «Το Δίκαιο της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ουσιαστικό Δίκαιο», Νομική

Βιβλιοθήκη,2010

Δονάτος Παπαγιάννης «Ευρωπαϊκό Δίκαιο»,4η Έκδοση,

Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2011



Β.Χριστιανός-Μ. Κουσκουνά-Ρ.Ε. Παπαδοπούλου-Μ.

Περάκης, «Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από

την Νομολογία», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-

Θεσσαλονίκη, 2011

Μ. Χλέτσος, Θ.Π. Ντόκος, Σ.Π. Γαβρόγλου, Θ.

Παλυβός, Ε. Gazon, X. Ναξάκης, Α.Γ. Καρασαββόγλου,

Ν. Γιαννόπουλος, ‘’Μετανάστες και Μετανάστευση: Οικονομικές,

Πολιτικές και Κοινωνικές Πτυχές’’, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα

2002

GreenN.L., «Οι δρόμοι της μετανάστευσης –Σύγχρονες

θεωρητικές προσεγγίσεις», Σαββάλας, Αθήνα, 2004

Ενδεικτική Αρθρογραφία

Ελληνόγλωσση

Πραχαλιάς Χρυσοβαλάντης, ΄΄Οι Επιπτώσεις της

Μετανάστευσης στις Αγορές Εργασίας: Εμπειρία από

την ΕΕ-27’’http://indeepanalysis.gr/?

q=makrooikonomia%E2%80%8E/oi-epiptwseis-ths-



metanasteyshs-stis-agores-ergasias-empeiria-apo-

thn-ee-27

Abraham F. and P. Van Rompuy (1995) Regional

convergence in the European Monetary Union, Papers in

Regional Science, 74:125-142

Jeffrey H. Bergstrand,'' The Heckscher-Ohlin-Samuelson

Model, The linder Hypothesis and the determinants of bilateral Intra-

Industry Trade ''The economic Journal, 100,(December

1990),1216-1229

Blanchflower, D., Oswald, A., 1999. What can be done to

reduce the high levels of youth joblessness in the world?

Unpublished paper, Dartmouth College.

Krueger A.B., (2000), “From Bismarck to Maastricht: The

March to European Union and the labor compact”, Labour

Economics, Vol. 7, pp. 117-134.

Molle W. and S. Boeckhout (1995) Economic disparity

under conditions of integration-A long term view of



the European case, Papers in Regional Science,

74:105-123.

Oswald, A., 1999. The housing market and Europe’s

unemployment: a non-technical paper. Unpublished

paper, The University of Warwick, Warwick, UK

Samuelson P., (1948). International Trade and the

Equalisation of Factor Prices, Economic Journal.

Fihel, A., Kaczmarczyk, Okolski, M., (2006),

“Labour mobility in the enlarged European Union.

International migration from the EU8 countries”,

ISS Working Papers, No. 14/72, December

Νομολογία

ΔΕΕ/ΔΕΚ

ΔΕΚ 81/87 Dailymail,

ΔΕΚ 36/74 Walrave and Koch v. Association Union Cycliste

Internationale

ΔΕΚ C-415/93 Bosman

ΔΕΚ C-281/98 Angonese

C-350/96 Cleon car Autoservice



ΔΕΚ Prodest 237/83

ΔΕΚ Lopes da veiga 9/88

ΔΕΚ Agegate 3/87

ΔΕΚ 75/63 Hoekstra

C-27/91 Le manoir

C-413/01 Ninni Orasche

ΔΕΚ 36/74 Walrawe

C-415/93 Bosman,

ΔΕΚ 115,116/81 Adoui

ΔΕΚ 344/87 Bettray

ΔΕΚ C-456/02 Trojani

ΔΕΚ 197/86 Brown

ΔΕΚ 152/73 Sotgiu

ΔΕΚ 149/79 Commission v. Belgium

ΔΕΚ 225/85 Commissionv. Italy

«Η Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων εντός της...

Documents

Transcript of «Η Ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων εντός της...