ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Εργασία στο σεμιναριακό μάθημα τηςΚοινωνικής ιστορίας και θεωρίας

Θέμα εργασίας:« Σκέψεις, σχόλια καιπαρατηρήσεις στο βιβλίο του RobertPaxton Η ανατομία του φασισμού».

Επιβλέποντες καθηγητές: κ. ΠέτροςΠιζάνιας και κ. Σίμος Μποζίκης

Φοιτητής: Μαλαμής Βασίλειος

Αριθμός μητρώου: Ι2010086ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1

Κεφάλαιο 2

Η δημιουργία των φασιστικών κινημάτων

Κεφάλαιο 3

Η διαδικασία εδραίωσης της εξουσίας

Κεφάλαιο 4

Η κατάληψη της εξουσίας

Κεφάλαιο 5

Η άσκηση της εξουσίας

Κεφάλαιο 6

Η μακροπρόθεσμη οπτική ριζοσπαστισμόςή εντροπία

Κεφάλαιο 7

Ο φασισμός σε άλλες εποχές και άλλαμέρη

Κεφάλαιο 8

Τελικά τί είναι ο φασισμός;

Επίλογος

Βιβλιογραφία

Εισαγωγή. Κεφάλαιο 1

Ο Paxton, ένας από τους πιο διακεκριμένουςΑμερικανούς ιστορικούς μελέτησε το φαινόμενο του φασισμούκαι υποστήριξε με επιχειρήματα ότι στη μεσοπολεμικήΕυρώπη οι συντηρητικοί υποστήριξαν έμπρακτα τους φασίστεςαπό το φόβο κινδύνου εξάπλωσης του μπολσεβικισμού. ΟPaxton δείχνει μεγάλο ζήλο στην ερμηνεία, στα αίτια καθώςκαι στις συνέπειες του φασιστικού φαινομένου επειδή ηπολιτική αυτή θεωρία δεν τον ενδιαφέρει μόνο ως ερευνητήαλλά και ως ιστορικό. Με το έργο του προσπαθεί ναβοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει τους μηχανισμούς πουοδήγησαν στην άνοδο του φασισμού αλλά και στην πρόωρηαπομάκρυνσή του. Χρησιμοποίησε πλήθος πηγών για ναπροσεγγίσει το φαινόμενο του φασισμού. Οι πηγές αυτέςπροέρχονται από την πολιτική, την ιστορία, τηνκοινωνιολογία, την φιλοσοφία και την κοινωνιολογία. Μ’αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να δείξει τι είναι ο φασισμός,πότε γεννήθηκε, ποιες είναι οι ρίζες του, από πούξεκίνησε και ποιές ομοιότητες παρουσιάζει με άλλακινήματα που αναπτύχθηκαν στον ευρωπαϊκό χώρο.

Ο όρος φασισμός προέρχεται από το ιταλικό fascio πουμια του σημασία είναι μάτσο ή δεμάτι. Φασιστικό σύμβολοείναι ο fascio sittario, ο πέλεκυς ο οποίος τοποθετείταιστο εσωτερικό ενός δεματιού από βέργες και περιφερότανμπροστά από τους υπάτους στις ρωμαϊκές δημόσιες πομπέςκαι παρίστανε την εξουσία και την ενότητα του κράτους. Οόρος συνεχίστηκε να χρησιμοποιείται από πολλές και

διαφορετικές ακτιβιστικές ομάδες ποικίλων πολιτικώναποχρώσεων πριν υιοθετηθεί από τους φασίστες.

Το φασιστικό κίνημα είχε ως αφετηρία ομάδεςσυνδικαλιστών και εργατών. Από πολύ νωρίς είχε στιςτάξεις του άτομα από όλους τους κοινωνικούς χώρους από ταανώτερα έως τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Σ’ αυτό τογεγονός συνέβαλε η ιδεολογία του κινήματος η οποία ήταναρχικά σαφής ενώ πολύ αργότερα απέκτησε ιδεολογικήταυτότητα. Η ιδεολογική ταυτότητα του φασισμού ήτανκυρίως αντι-αστική και αντικαπιταλιστική. Έδειχνανπεριφρόνηση στον φιλελεύθερο κοινοβουλευτισμό και στονυποτονικό αστικό ατομικισμό. Η μελέτη όμως του κινήματοςτου φασισμού παρουσιάζει πρακτικές αρκετά μακριά απ’αυτές τις προθέσεις βιομηχανικός συγκεντρωτισμός,επεκτατικοί πόλεμοι, βαρβαρότητα με θανάτους των μηκαθαρών και εθνικιστική φρενίτιδα. Κάτω από τον μανδύαμιας αντι-αστικής και αντικαπιταλιστικής προπαγάνδας τοφασιστικό κίνημα προσέλκυσε όλο και περισσότερουςανθρώπους κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων.Οι φασιστικές ομάδες υιοθετούν πολλά πατερναλιστικάχαρακτηριστικά. Μερικά απ’ αυτά είναι ο σοβινιστήςηγέτης-δικτάτορας, ο στρατιωτικός βηματισμός, οικαλογυμνασμένοι στρατιώτες κ.ά. τα οποία σύμφωνα με τονPaxton παραπέμπουν σ’ ένα πρότυπο ηγέτη που βρίσκονταιυπεράνω όλων. Ως ημερομηνία γέννησης του κινήματος θεωρείται η Κυριακή23 Μαρτίου 1919 όταν ο Μουσολίνι κήρυξε στην πλατεία ΣανΣεπόλκρο «τον πόλεμο ενάντια στον σοσιαλισμό…».

Πριν την άνοδο λοιπόν των φασιστικών κινημάτων στηνΓερμανία και στην Ιταλία υπήρχε βαθιά πολιτική κρίση,έντονος εθνικισμός και οικονομική ανέχεια. Όλα αυτάοδήγησαν στην άνοδο και στην εδραίωση του φασισμού.Στη ρητορική του ο φασισμός εμφανίζεται πολέμιος τουκαπιταλιστικού συστήματος και υποσχόταν δήμευση τωνπεριουσιών αστών και γαιοκτημόνων. Στην πράξη κάθε φοράπου αποκτούσε εξουσία δεν υλοποιούσε καμία από τιςαντικαπιταλιστικές του απειλές. Αντίθετα, απαγόρευε τιςαπεργίες, διέλυε τα εργατικά συνδικάτα, ασκούσε βίαμείωνε την αγοραστική δύναμη των αγροτών και κατέκλυζε μεπαραγγελίες τις πολεμικές βιομηχανίες.

Ως πολιτικό φαινόμενο δεν μπορεί να τοποθετηθεί στονπολιτικό χάρτη ούτε στη δεξιά ούτε στην αριστερά ούτε

όμως και να χαρακτηριστεί ως κεντρώο αφού δε διαθέτειξεκάθαρες αρχές και απόψεις. Οι πολιτικοί του ηγέτες μηέχοντας σαφείς πολιτικές τοποθετήσεις έκαναν επίθεση καισε αριστερούς και σε δεξιούς σχηματισμούς σε μιαπροσπάθεια να ενώσουν το έθνος.

Η ρητορική του φασισμού υποστήριζε μια αγροτικήουτοπία αναθεμάτιζε τις αντιφάσεις και την ανηθικότητατης αστικής ζωής αλλά όταν καταλάμβανε την εξουσίααναιρούσε με τις επιλογές του όλους τους προηγούμενουςτου ισχυρισμούς και προωθούσε την βιομηχανική καιπαγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Ο φασισμός λοιπόν γεννήθηκε από την ανεπάρκεια τουφιλελεύθερου κράτους και της κοινωνίας για νααντιμετωπίσει τις προκλήσεις του νέου κόσμου. Οιστρεβλώσεις που δημιούργησαν οι πόλεμοι και οιεπαναστάσεις καθώς και η αδυναμία των οικονομικών πόρωνκαι η μαζική ανεργία ήταν οι αιτίες που γέννησαν τοφασιστικό κίνημα. Ο φασισμός «πρότεινε» νέες λύσεις σ’αυτές τις προκλήσεις απευθυνόμενος σε διευρυμένες μάζεςπολιτών με ελλιπή μόρφωση και χωρίς εμπειρία κοινωνικήςευθύνης.

Κεφάλαιο 2

Η δημιουργία των φασιστικών κινημάτων Η αρχή του φασισμού τοποθετείται στις 23 Μαρτίου

1919 στην πλατεία Σαν Σεπόλκο του Μιλάνου από τοΜουσολίνι χωρίς όμως να είναι το μόνο φαινόμενο φασισμούπου κυοφορούνταν στην Ευρώπη.

Στην άλλη άκρη της Ευρώπης στην Ουγγαρία υπήρχανευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ενός κινήματος πουακόμα και αν δεν αυτοαποκαλούνταν φασισμός είχε πολλέςομοιότητες μ’ αυτόν. Μια ομάδα νεαρών αξιωματικών μεαρχηγό τον λοχαγό Γκέμπες ίδρυσε ένα κίνημα με έντονααντισημιτικά στοιχεία και στηριζόταν σε λαϊκά εθνικιστικάκαι ξενοφοβικά πάθη. Εκτός από την Ουγγαρία ημεταπολεμική Γερμανία προσέφερε γόνιμο έδαφος σε λαϊκάαντισοσιαλιστικά κινήματα εθνικής αναγέννησης.Ιδιαίτερα, μετά την ήττα του 1918. Η Γερμανία από μεγάληοικονομική δύναμη καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Η εθνικήπερηφάνια τσαλακώθηκε και θρυμματίστηκε και έχασε τηναυτοπεποίθηση που είχε έως τότε.

Κάποιες χώρες που είχαν καλύτερη συνοχή όπως ηΑγγλία και η Γαλλία αντιμετώπισαν με επιτυχία αυτές τιςπροκλήσεις ενώ η πρόσφατα ενοποιημένη Γερμανία δεν τακατάφερε. Έτσι, αυτή η αποτυχία έδωσε χώρο για τηνανάπτυξη μιας νέας θεωρίας, της φασιστικής που υποσχότανεπίλυση εδαφικών διαφορών και κυριαρχία των ισχυρών.

Οι μακροπρόθεσμες προϋποθέσεις που προετοίμασαν τοέδαφος για την έλευση του φασισμού ήταν η μαζικήπολιτική. Το καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άνδρες ήτανμια βασική προϋπόθεση που προετοίμασε την έλευση τουφασισμού. Ο φασισμός δεν θα κυριαρχούσε στην Ευρώπη αν οιλαϊκές μάζες δεν συμμετείχαν στην πολιτική ζωή. Μετά τονΑ’ Παγκόσμιο πόλεμο καμία πολιτική κυβέρνηση δεν μπορούσε

να αρνηθεί το δικαίωμα ψήφου σε άνδρες και σε γυναίκες.Αυτό το δικαίωμα έφερε στην εξουσία την αριστερά όπωςέγινε και στην Ελλάδα μετά το 1945 όταν η Π.Ε.Α.Α. έδωσεδικαίωμα ψήφου στις γυναίκες σε μια προσπάθεια ανόδου τηςαριστεράς στην εξουσία. Ένας άλλος παράγοντας που βοήθησετον φασισμό ήταν η παγκοσμιοποίηση. Η τελειοποίηση τωνμέσων μεταφορών έφεραν οικονομική καταστροφή έφερεοικονομική καταστροφή σε πολλούς ανθρώπους στην Ευρώπη.Την ίδια εποχή πλήθος μεταναστών φτάνουν στον ευρωπαϊκόχώρο και αυτοί δεν ήταν Ισπανοί και Ιταλοί εργάτες αλλάκαταπιεσμένοι Εβραίοι από τη Μέση Ανατολή.

Η διεύρυνση του δικαιώματος ψήφου έφερε στη βουλήτους πρώτους επαγγελματίες πολιτικούς που ήταν άτομα απόκατώτερες κοινωνικές τάξεις. Από την άλλη η οικονομικήκρίση και η πτώση του βιοτικού επιπέδου έφερναν εξουσίασε άτομα χαμηλής κοινωνικής τάξης που συσπείρωναν γύρωτους οργισμένους ψηφοφόρους. Αυτοί στρατολογούσαν νέουςκυρίως ανθρώπους που είχαν πειστεί πως οι μεγαλύτεροιευθύνονταν για την κατάστασή τους. Οι οπαδοί του φασισμούπροέρχονταν από όλες τις τάξεις αλλά οι πολυπληθέστεροιήταν μέλη της μεσαίας και χαμηλής οικονομικής τάξης.Μικρότερη απήχηση είχαν στα μέλη της μικρότερης τάξης όσοκαι αν αυτό φαίνεται περίεργο.

Κεφάλαιο 3

Η διαδικασία εδραίωσης της εξουσίαςΣτην Ευρώπη υπήρχαν φασιστικά κινήματα τα οποία

πέτυχαν να αναρριχηθούν στην εξουσία και κάποια άλλα πουαπέτυχαν. Το πρώτο πετυχημένο μοντέλο φασισμού ήταν στηνΙταλία με τον Μουσολίνι. Το κίνημα εδραιώθηκε χάρης στις«συμμαχίες» με παραγωγικές ομάδες του πληθυσμού. Ακόμα,ανέτρεψαν το κατεστημένο των σοσιαλιστών καθιερώνονταςδικά τους μονοπώλια. Κάτι παρόμοιο είχε γίνει και το 1967

στην Ελλάδα με το καθεστώς των συνταγματαρχών, οι οποίοιστήριξαν τους αγρότες δίνοντάς τους εφόδια καιστηρίζοντας την αγροτική παραγωγή δημιουργώντας το δικότους μονοπώλιο στην αγροτική αγορά εργασίας.

Ένα δεύτερο φασιστικό κίνημα ήταν στο Σλέσβιχ-Χολστάϊν στη Γερμανία το 1928-1933 το ναζιστικό αυτόκόμμα στράφηκε και εδώ στους αγρότες οι οποίοι είχανχρεοκοπήσει εξαιτίας της πολιτικής του συντηρητικούλαϊκού κόμματος. Αυτοί οι χρεοκοπημένοι αγρότες ψήφισανμαζικά τους ναζί και ο Χίτλερ επηρεάζοντας μαζικά τοεκλογικό σώμα αναρριχήθηκε στην εξουσία.

Ένα αποτυχημένο είδος φασισμού έχουμε στη Γαλλία,που δεν μπόρεσε τελικά να καταλάβει την εξουσία. ΣτοΜεσοπόλεμο η δημοκρατία απέτυχε να αντιμετωπίσει τηνεπαναστατική απειλή, την οικονομική ύφεση και τονΓερμανικό κίνδυνο και η δυσαρέσκεια μετατράπηκε σεαπερίφραστη δυσφορία. Φασιστικά κινήματα όπως του Βαλουά,της οργάνωσης Φεσώ και η εθνικιστική πατριωτική νεολαίατου Τετινζέ ήρθαν ως απάντηση και αντίδραση στην εκλογικήεπιτυχία της αριστεράς. Η εδραίωση του φασισμούσυνεχίστηκε σε όλη τη δεκαετία του 1930 αλλά παρά τιςμαζικές διαδηλώσεις και την ισχυρή αντίδραση δενκατόρθωσαν να εγκαταστήσουν μία φασιστική κυβέρνηση. Οφασισμός απέτυχε ώστε ορισμένοι ερευνητές να υποστηρίζουνότι η Γαλλία δεν είχε γηγενή φασισμό αλλά μιαλουστραρισμένη απομίμηση ξένων προτύπων. Ο φασισμός δενεδραιώθηκε στη Γαλλία λόγω της εδραιωμένης δημοκρατικήςπαράδοσης της πλειονότητας των Γάλλων πολιτών. Επίσης, ηοικονομική ύφεση που στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρεςπυροδότησε έκρηξη των φασιστικών κινημάτων στη Γαλλίαείχε μικρότερη ένταση. Οι συντηρητικοί δεν ένιωσαν νααπειλούνται τη δεκαετία του 30’ και έτσι δεν στράφηκανγια βοήθεια στους φασίστες. Επίσης, δεν υπήρξε κάποιαεξέχουσα φυσιογνωμία που θα μπορούσε να συσπειρώσει τουςοπαδούς ενώ οι περισσότεροι ηγέτες τους ακολουθούσαναδιάλλακτη δογματική στάση.

Αντίθετα, με ό, τι συνέβη στη Γαλλία ο φασισμόςβρήκε πρόσφορο έδαφος, την ίδια περίπου εποχή στην Ελλάδαμε το φασιστικό κίνημα του Μεταξά. Η οικονομική κρίση, ταμεγάλα προβλήματα των αγροτών και η αδυναμία τηςδημοκρατίας να δώσει σαφείς και άμεσες λύσεις βοήθησανστην εγκαθίδρυση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.

Η Ουγγαρία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ιρλανδία και ηΒρετανία ήταν χώρες στις οποίες ο φασισμός απέτυχε ναανέλθει στην εξουσία. Στην Ουγγαρία το κόμμα «ΣταυρωτάΒέλη» του Σάλασι δεν κατάφερε να ανέλθει στην εξουσία ενώτο φασιστικό κίνημα του Ντεγκρέλ στο Βέλγιο ενώ κέρδισετο 15% της λαϊκής ψήφου δεν μπόρεσε να κυβερνήσει. ΤοΟλλανδικό κόμμα «Εθνική Σοσιαλιστική Κίνηση» αν και πήρεικανοποιητικό ποσοστό ψήφων στις εθνικές εκλογέςπαρήκμασε πολύ γρήγορα. Στη Βρετανία η φασιστική ένωσητου Σερ Όσβαλτ Μόσλι γνώρισε μία από τις ενδιαφέρουσεςαποτυχίες επειδή ο Μόσλι διέθετε σημαντικά πνευματικάχαρίσματα και ισχυρές κοινωνικές διασυνδέσεις σε σχέση μετους αρχηγούς των άλλων φασιστικών κινημάτων.

Κεφάλαιο 4

Η κατάληψη της εξουσίας

Είναι μύθος να πιστεύουμε ότι η άνοδος των φασιστώνστην εξουσία στην Ιταλία έγινε εξαιτίας των ηρωικών τουςκατορθωμάτων. Η βία και οι τραμπουκισμοί εναντίον τωνγραφείων των σοσιαλιστών ηγετών και των συνδικάτωνγινόταν σχεδόν σε καθημερινή βάση. Με τον τρόπο αυτόκαταλάμβαναν ολόκληρες πόλεις όπως η Φεράρα και ηΜπολόνια. Όλοι πίστεψαν ότι οι μελανοχίτωνες θα έφτανανκαι στη Ρώμη. Η κυβέρνηση και ο βασιλιάς ΒιτόριοΕμμανουέλε ο Γ’ μπροστά στην ορμή των φασιστώνυπαναχώρησε και δεν έδωσε διαταγή να διαλυθούν οι

χιλιάδες μελανοχίτωνες που πλησίαζαν στη Ρώμη. Έτσι, οΜουσολίνι και ο φασισμός εδραιώθηκε στην εξουσία τηςΙταλίας.

Ο Χίτλερ και οι φασίστες προσπάθησαν μιμούμενοι τοπαράδειγμα του Μουσολίνι στην Ιταλία να κατακτήσουν τηνεξουσία με τη βία. Ο συντηρητικός Βαυαρός υπουργόςΓκούσταβ Φον Καρ διέταξε να σταματήσουν το πραξικόπηματου Χίτλερ έστω και αν χρειαζόταν να χρησιμοποιήσουν βία.Το κίνημα απέτυχε και ο Χίτλερ και πολλοί από τουςοπαδούς του συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Η αποτυχία τουσχεδίου έκανε τον Χίτλερ να αποφασίσει πως θα παρέμεινεεπιφανειακά στα πλαίσια της συνταγματικής νομιμότητας καιθα διεκδικούσε την εξουσία με άλλο τρόπο. Σ’ αυτή τηνπερίπτωση η Γερμανική κυβέρνηση έδρασε αστραπιαία. Ηευκαιρία παρουσιάστηκε για τον Χίτλερ στην αμέσως επόμενηπερίοδο, το 1930 είναι η περίοδος ενδυνάμωσης τωνφασιστικών κινημάτων σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και ηεγκαθίδρυση πολλών κυβερνήσεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρεςμεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η οικονομική κρίση,ανεργία και η παραπαίουσα δημοκρατία της Βαϊμάρηςδημιούργησαν εκείνες τις συνθήκες ώστε το κόμμα τουΧίτλερ να πάρει ένα σημαντικό ποσοστό στις εκλογές. Κάτιπου έμοιαζε με πραξικόπημα εκδηλωνόταν τώρα στη Γερμανίαόχι από τους ναζί όπως αναμενόταν αλλά από τον καγκελάριοΦρανς Φον Πάπεν. Το 1932, ο Πάπεν καθαίρεσε τη νόμιμαεκλεγμένη κυβέρνηση, έπεισε τον πρόεδρο Χίντεμπουργκ ναχρησιμοποιήσει τις δικαιοδοσίες έκτακτης ανάγκης καιεγκαθίδρυσε μια νέα κυβέρνηση με αρχηγό τον ίδιο.Χρησιμοποιώντας την εκλογική επιτυχία του Χίτλερ κατάφερενα έχει αυτονομία στις διαπραγματεύσεις με πολιτικούςπαράγοντες. Ο Χίτλερ που διέθετε διορατικότητα και τόλμηδεν δέχτηκε κανένα άλλο αξίωμα παρά μόνο του καγκελαρίου.Οι ναζί με βία και με άσκηση τρομοκρατίας στους δρόμουςτης Γερμανίας ανάγκασαν τον Φον Πάπεν να προκηρύξει νέεςεκλογές. Και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν επιλέχτηκε οΧίτλερ για το αξίωμα του καγκελαρίου αλλά ο στρατηγόςΚουρτ Φον Σλέϊχερ που απέκτησε σταδιακά μεγάλη επιτυχία.

Ο Πάπεν χολωμένος με τον Σλάϊχερ που του’ χε πάρει τηθέση κανόνισε κρυφά να γίνει καγκελάριος ο Χίτλερ και οίδιος αναπληρωτής του θεωρώντας ότι θα μπορεί να τονελέγξει. Έτσι, από μια σκανδαλώδη συνομωσία ανέβηκε οΧίτλερ στην εξουσία.

Αν θέλαμε να δούμε τα κοινά βήματα πουακολουθήθηκαν στην κατάληψη της εξουσίας από τουςφασίστες τόσο στην Ιταλία όσο και στη Γερμανία θα κάναμεκάποιες αξιοσημείωτες παρατηρήσεις. Και οι Ιταλοί και οιΓερμανοί ψηφοφόροι δεν έδωσαν την συγκατάθεσή τους γιατην άνοδο των φασιστικών αυτών κινημάτων στην εξουσία. Ηάνοδος στην εξουσία και του Χίτλερ και του Μουσολίνι δενέγινε με πραξικόπημα αν και χρησιμοποιήθηκε και από τουςδύο βία προτού ανέλθουν στην εξουσία τη χρησιμοποίησαναργότερα περισσότερο για να μετατρέψουν τις κυβερνήσειςτους σε δικτατορίες. Στηρίχτηκαν απ’ τις συντηρητικέςελίτ ως μια προσπάθεια να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους.

Και στη Γερμανία αλλά και στην Ιταλία, η αστυνομίακαι η πολιτική βούληση δεν επιχείρησαν να καταστείλουν τηβία των φασιστών. Και στις δύο χώρες οι συντηρητικοίεθνικοί ηγέτες προσέφεραν πολιτικό χώρο στους φασίστεςελπίζοντας ότι έτσι θα περιορίσουν την εξουσία τωναριστερών κομμάτων. Μάλιστα σε περιόδους κρίσειςεμπιστεύτηκαν τους ηγέτες των φασιστών. Ισχυροίεπιχειρηματικοί κύκλοι από την άλλη χρηματοδοτούσαν τουςφασίστες οι οποίοι λειτουργούσαν ως μεσάζοντες με τηνεπίσημη εξουσία της χώρας.

Αν θέλαμε να αναλογιστούμε τι πρόσφεραν οι φασίστεςστο κατεστημένο ώστε αυτό να θέλει μαζί τους να μοιραστείτην εξουσία θα βλέπαμε ότι μπορούσαν να τους προσφέρουνπολυάριθμους οπαδούς επιτυγχάνοντας οι συντηρητικοίκοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Προσέφεραν νέα πρόσωπα σεένα κοινό κουρασμένο από το γερασμένο κράτος που δενκατάφερνε να βάλει τα πράγματα στη θέση. Το πιο σημαντικόαπ’ όλα είναι ίσως το ότι απομάκρυναν τους εργάτες απότον μαρξισμό. Οι φασίστες προσέφεραν έναν ιδιαίτερο τρόποαντιμετώπισης της αναστάτωσης την οποία είχαν

δημιουργήσει οι ίδιοι αφήνοντας αρχικά ανεξέλεγκτους τουςοπαδούς τους κάνοντας τη δημοκρατία αναξιόπιστη και μηλειτουργική. Έπειτα στην αποκατάσταση της τάξηςπαρουσίασαν τους οπαδούς και τους ηγέτες τους ως τημοναδική μη σοσιαλιστική λύση δηλαδή προσέφεραν μία νέασυνταγή διακυβέρνησης με λαϊκή υποστήριξη χωρίς ναδέχονται να μοιράσουν την εξουσία με την αριστερά αλλάκαι χωρίς να αποτελούν απειλή για τα κοινωνικά καιοικονομικά προνόμια και την πολιτική κυριαρχία τωνσυντηρητικών. Για τους συντηρητικούς ήταν η μόνη πολιτικήλύση.

Τον πρώτο καιρό που κατέλαβαν την εξουσία επειδή ηεξουσία τους ήταν περιορισμένη αφού αναγκαζόταν νακυβερνούν από κοινού με τους συντηρητικούς κινούνταν σταπλαίσια της νομιμότητας. Σύντομα όμως και οι δύο φασίστεςηγέτες έθεσαν το κράτος κάτω από τον πλήρη έλεγχό τουςμετατρέποντας το συνταγματικό αξίωμα σε ολοκληρωτικήδικτατορία. Ίσως κάποιος αναρωτηθεί γιατί μόνο στηνΓερμανία και στην Ιταλία μπόρεσαν να αναρριχηθούν στηνεξουσία τα φασιστικά κινήματα η απάντηση θα ήταν προφανήςκαι εύλογη. Σ’ αυτές τις χώρες οι κοινωνικοοικονομικέςσυνθήκες επέτρεψαν, έθρεψαν και γιγάντωσαν το φασιστικόκίνημα. Στις άλλες χώρες οι συντηρητικές πολιτικέςδυνάμεις δεν το επέτρεψαν και γρήγορα το αντιμετώπισανπριν γιγαντωθεί.

Κεφάλαιο 5

Η άσκηση της εξουσίας

Κανένα δικτατορικό καθεστώς δεν μπορεί να παραμείνειστην εξουσία και να κυβερνήσει αν δεν εξασφαλίσει τησυνεργασία του στρατού, της αστυνομίας, του δικαστικούσώματος και οπωσδήποτε τις ισχυρές και οικονομικέςδυνάμεις του τόπου. Ουσιαστικά οι συντηρητικές ελίτ ήταν

αυτές που άνοιγαν τον δρόμο προς την εξουσία και τονφασισμό. Ο Φρίντριχ και ο Μπρεζίνσκι πίστευαν ότι οινησίδες διαχωρισμού που επιβίωναν σε ολοκληρωτικάκαθεστώτα ήταν οι καθολικές ενορίες οι οποίες, όσο μικρέςκαι αν ήταν πρόβαλαν ουσιαστική αντίσταση σταολοκληρωτικά καθεστώτα. Αυτό το πετύχαιναν επειδήδιέθεταν οργανωτική προσαρμοστικότητα, μεγάλησυγκινησιακή πίστη και έτσι μπορούσαν να αντιστέκονταιστην κομματική διείσδυση.

Η μεγαλύτερη πλάνη στην οποία υπέπεσαν ηγέτες όπωςο Φρανς Φον Πάπεν ήταν η πίστη τους ότι δεν θαδυσκολευόταν να χειραγωγήσουν τον αρχηγό των ναζί Χίτλερ.Πίστευε ότι ο Χίτλερ θα μάγευε τα πλήθη ενώ ο ίδιος θαδιοικούσε ουσιαστικά το κράτος. Έπειτα πίστευαν ότι οναζισμός ήταν κάτι περιστασιακό που δεν θα κρατούσε πολύ.Ουσιαστικά έκαναν λάθος και στα δύο. Ο Χίτλερ ήτανοξύνους, τολμηρός και δίσταζε να ρισκάρει. Κάθε ελπίδατων συντηρητικών για περιορισμό της εξουσίας του Χίτλερήταν καταδικασμένη να πέσει στο κενό.

Τόσο ο Μουσολίνι όσο και ο Χίτλερ προσπαθούσαν ναέχουν τον έλεγχο του κόμματος και αντιμετώπιζαν επιτυχώςτόσο τις εσωτερικές όσο και τις εξωτερικές προκλήσεις.Επέλεγαν συνεργάτες όπως ο Μουσολίνι τον αδιάλλακτοΡομπέρτο Φαρινάτσι και έτσι υιοθετούσαν ριζοσπαστικήκοινωνική, οικονομική και εξωτερική πολιτική.

Οι υπηρεσίες-κλειδιά που βοήθησαν το ναζισμό ήταν ηαστυνομία και οι λειτουργοί της δημόσιας υγείας(ιατροί).Η γερμανική αστυνομία γρήγορα αποσπάστηκε από το κράτοςκαι μέσω των Ες Ες γρήγορα τέθηκε κάτω από τον έλεγχο τουναζιστικού κόμματος. Οι ιατροί αν και δεν αποτελούσανμέρος του Γερμανικού κράτους ήταν ζωτικής σημασίας για τηλειτουργία του καθεστώτος αφού πρόθυμα συνεργάστηκαν μετους ναζιστές. Η επιθυμία των ναζί για βελτίωση τηςβιολογικής καθαρότητας της φυλής άρα και της δημόσιαςυγείας ικανοποίησε πολλούς από τον ιατρικό κλάδο.

Άραγε η πλειοψηφία του πληθυσμού στήριζε εκούσια ταναζιστικά καθεστώτα ή αναγκαζόταν να υπακούσει με

μεθόδους βίας και τρόμου; Μέχρι τώρα πίστευαν πολλοίερευνητές συναινούσε με τα φασιστικά καθεστώτα επειδήαναγκαζόταν μέσω της βίας που του ασκούνταν. Ίσως αυτό νααποτελεί άλλοθι για τους λαούς αυτούς γιατί αυτή δενείναι η πραγματικότητα. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως ηάσκηση τρόμου ήταν επιλεκτική αλλά τα ποσοστά συναίνεσηςήταν υψηλά τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ιταλία. Κανένααπό τα καθεστώτα δεν θα υπήρχε χωρίς βία και τρόμο.Ωστόσο, η βία στρεφόταν σε Εβραίους, μαρξιστές καιπεριθωριακούς όπως ήταν οι ομοφυλόφιλοι, τσιγγάνοι,ειρηνιστές, φρενοβλαβείς ή ανάπηροι ή εγκληματίες δηλαδήπληθυσμιακές ομάδες που οι Γερμανοί δεν συμπαθούσαν. Στηφασιστική Ιταλία η βία ήταν αντίθετη απ’ ότι στηναζιστική Γερμανία. Ο Μουσολίνι άσκησε περισσότερη βίαστους αντιφρονούντες μέχρι να φτάσει στην εξουσία απ’ ότιο Χίτλερ. Αργότερα κυβέρνησε πιο ήπια.

Τα φασιστικά καθεστώτα γνώριζαν πως να χειρίζονταιτις ομάδες. Η ψυχολογική πίεση ήταν ισχυρή ιδιαίτερα στιςμικρές ομάδες. Οι φασίστες εξασφάλιζαν συνεργασία μεθέσεις και προνόμια που έδιναν σε υπηκόους και ονομαστούςδιανοούμενους.

Η φασιστική ρητορική δήλωνε ότι όταν θα έπαιρνε τηνεξουσία θα έκαναν σαρωτικές και θεμελιώδεις αλλαγές μεεπιθέσεις στον πλούτο και στον καπιταλισμό. Όταν τελικάόμως έγιναν εξουσία δεν έκαναν τίποτα απ’ όλα αυτά.Αντίθετα, ίσως και να τα ενδυνάμωσαν. Διέλυσαν τασυνδικάτα και τα σοσιαλιστικά κόμματα. Αυτός ο ριζικόςακρωτηριασμός της εργατικής αντιπροσώπευσης αποξένωσε τηνκοινή γνώμη περισσότερο από τη στρατιωτική και κοινωνικήκαταπίεση.

Κεφάλαιο 6

Η μακροπρόθεσμη οπτική ριζοσπαστισμόςή εντροπία

Οι φασίστες υποσχέθηκαν λίγο πριν ανέλθουν στηνεξουσία την ενότητα του κράτους και του λαού αλλά και τηνκινητοποίηση και την εξυγίανση της κοινωνίας. Υποσχότανότι θα έσωζαν την κοινωνία από την πλαδαρότητα τουαστικού υλισμού, από τη σύγχυση και τη διαφθορά τωνδημοκρατικών διοικήσεων και από τη μόλυνση ξένων λαών καιπολιτισμών.

Προκειμένου λοιπόν να εκπληρώσουν τις υποσχέσειςαυτές δημιούργησαν την εντύπωση μιας μόνιμης επανάστασης.Τον όρο αυτό ο Paxton τον δανείστηκε από την παραδοσιακήαριστερά. Η διαρκής επανάσταση ήταν για την ικανοποίησητων φιλοδοξιών των οπαδών τους και για να μην οδηγηθούνπρος την καταστροφή διενεργούσαν συνεχώς επεκτατικούςπολέμους που σκοπό είχαν την ενδυνάμωση του κινήματοςαλλά και την εγρήγορση των οπαδών τους. Ένα διαφορετικόμοντέλο διακυβέρνησης υιοθέτησε ο Ισπανός δικτάτοραςΦράνκο πολύ διαφορετικό από εκείνο του Χίτλερ και του

Μουσολίνι. Ο Φράνκο σε αντίθεση με τους άλλους δύοπροτιμούσε την ειρήνη και την τάξη παρά τους αιματηρούςεπεκτατικούς πολέμους των άλλων δύο. Ο Φράνκο με τηβοήθεια του Χίτλερ και του Μουσολίνι και με τα όπλαανήλθε στην εξουσία κατά τον Ισπανικό εμφύλιο.Χρησιμοποίησε ωμή βία και σε αντίθεση προς τουςυποστηρικτές του (Χίτλερ και Μουσολίνι) ήταν ιδιαίτεραεχθρικός προς τους δημοκρατικούς και τους μαρξιστές.Άποψη του συγγραφέα είναι ότι ως δικτάτορας ο Φράνκοακολούθησε διαφορετική πορεία από τα άλλα φασιστικάκινήματα της Δυτικής Ευρώπης. Η τακτική στην άσκησηεξουσίας που ακολούθησε ο Φράνκο ήταν να επιτύχει τηνενσωμάτωση του ενός και μοναδικού κόμματος της Φάλαγγαςσε μια άμορφη κεντρική οργάνωση που περιελάμβανε φασίστεςκαι παραδοσιακούς οπαδούς της μοναρχίας. Έτσι, ο Φράνκομε την «εξημέρωση» της Φάλαγγας προσπάθησε να δώσει στηδικτατορία του παραδοσιακό χαρακτήρα με ελάχιστη δόσηφασιστικού ενθουσιασμού.

Στην αρχή η Φάλαγγα ήταν διαφορετική πριν τηνεπικράτηση του Φράνκο στην εξουσία. Όταν ο Φράνκο ανήλθεστην εξουσία έγινε μια άχρωμη οργάνωση κοινωνικήςενότητας πιστή και υποταγμένη στις εντολές του. Γενικά τοκαθεστώς του Φράνκο όταν ανήλθε στην εξουσία ήταν έναμοντέλο απολυταρχικού καθεστώτος που ελεγχόταν απ’ τοστρατό, τους κρατικούς αξιωματούχους, επιχειρηματίες,γαιοκτήμονες και από την εκκλησία χωρίς καμία ορατήφασιστική απόχρωση. Ενώ αυτά συμβαίνουν στην Ισπανία τοφασιστικό κίνημα στην Πορτογαλία ήταν πολύ διαφορετικόαπό τα άλλα φασιστικά κινήματα της Ευρώπης. ΣτηνΠορτογαλία το δυσλειτουργικό κοινοβουλευτικό καθεστώςείχε ανατραπεί από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το 1926που διήρκεσε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 30’ για ναπεράσει ύστερα σε έναν εσωστρεφή καθηγητή οικονομικώνυποστηρικτή καθολικών απόψεων συγκερασμού, τον Αντόνιο ΔεΟλιβιέρα Σαλαζάρ. Ο Σαλαζάρ συγκριτικά με τον Φράνκο καιτους άλλους Ευρωπαίους φασίστες έκλινε ακόμα περισσότεροπρος τον ήσυχο αναχωρητισμό. Η διαφορά του κινήματος του

Σαλαζάρ με τον Φράνκο ήταν ότι ενώ ο Φράνκο έθεσε κάτωαπό τον προσωπικό του έλεγχο το φασιστικό κόμμα τηςΙσπανίας ο Σαλαζάρ κατήργησε το μοναδικό πορτογαλικόκίνημα που θύμιζε αυθεντικό φασισμό, τους εθνικούςσυνδικαλιστές με τους μπλε χιτώνες του Ρολάο Πρέττο.

Οι φασίστες ηγέτες ιδιαίτερα ο Μουσολίνι και οΧίτλερ αμφιταλαντεύονταν ανάμεσα στην εξομάλυνση και τονριζοσπαστισμό. Ο ριζοσπαστισμός πρέπει να ξεκίνησεσύμφωνα με κάποιους μελετητές από κατώτερα στελέχη τουκόμματος που είχαν απογοητευτεί από τις τοπικές κρίσιμεςπεριστάσεις και ήταν σίγουροι ότι οι ηγέτες τους θακάλυπταν τις ακρότητές τους.

Ο πόλεμος πρόσφερε στο φασισμό μια πιο σαφή ευκαιρίαγια ριζοσπαστισμό. Στα φασιστικά καθεστώτα ο ρόλος τουπολέμου ήταν κυκλικός και αποδείχθηκε βασικής σημασίαςγια τη συνοχή, την πειθαρχία και την εκρηκτικήενεργητικότητα. Ο πόλεμος κάλυπτε τη βία και την ακρότητατων φασιστικών ενεργειών. Άρα σκόπιμα τον επέλεγαν.

Κεφάλαιο 7

Ο φασισμός σε άλλες εποχές και άλλαμέρη

Κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος θα αναρωτιόταν είναι οφασισμός ακόμα εφικτός; Έχουν τα φασιστικά κινήματαημερομηνία λήξης; Υπάρχουν οι απαραίτητες συνθήκες κάτωαπό τις οποίες θα μπορούσε ένα είδος νεοφασισμού ναμετατραπεί σε ισχυρό πολιτικό παράγοντα; Σημαντικοίμελετητές υποστήριξαν πως η φασιστική περίοδος έληξε το1945. Ο Γερμανός φιλόσοφος Έρνστ Νόλτε υποστήριξε ότιπαρόλο που ο φασισμός υπήρχε και μετά το 1945 στερούντανουσιαστικής σημασίας. Πολλοί έσπευσαν να συμφωνήσουν πωςο φασισμός αποτέλεσε προϊόν μιας συγκεκριμένης καιμοναδικής περιόδου κρίσης που αφού τώρα δεν υφίσταται δενθα μπορούσε να αναβιώσει. Ο Χίτλερ προκαλούσε αηδία και οΜουσολίνι είχε γίνει αντικείμενο χλεύης. Η αναβίωση τουφασισμού αντιμετώπισε και άλλα εμπόδια μετά το 1945. Ηαυξανόμενη ευημερία και η φαινομενικά μη αναστρέψιμηπαγκοσμιοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας, ο θρίαμβος τουατομικισμού, ο φθίνων ρόλος του πολέμου για τη χάραξηπολιτικής από τους ισχυρούς έχουν συμβάλει στην άποψη ότιο φασισμός έτσι όπως αναπτύχθηκε στην Ευρώπη την περίοδοτου μεσοπολέμου δεν θα μπορούσε να συνεχίσει να υφίσταταισήμερα τουλάχιστον όχι με την ίδια μορφή.

Παρ’ όλα αυτά μετά τη δεκαετία του 1990 μια σειράανησυχητικών εξελίξεων όπως η εθνική εκκαθάριση σταΒαλκάνια, η όξυνση των εθνικισμών στην μετακομμουνιστικήΕυρώπη, η εξάπλωση της βία των Skin Head εναντίον τωνκομμουνιστών καθώς και η άνοδος φασιστικών κομμάτων στακοινοβούλια ευρωπαϊκών κρατών έδειξαν ότι ίσως ο φασισμόςμπορεί να επανακάμψει.

Τα ταμπού που παρουσίασε ο φασισμός έχουναναπόφευκτα ξεθωριάσει αλλά ένας νέος φασισμός ίσως μιααντίδραση ανάγκης σε κάποιου είδους κρίσης είναι ακόμαεφικτός και δεν είναι απαραίτητος να μοιάζει με τονπροηγούμενο. Κάθε νέο φασιστικό καθεστώς θαδαιμονοποιούσε κάποιον εχθρό εσωτερικό και εξωτερικόχωρίς απαραίτητα αυτός ο εχθρός να είναι οι Εβραίοι. Δενμπορούμε να ξέρουμε τι μορφή θα έπαιρνε ένα νέο καθεστώς.Πιθανόν θα προτιμούσαν το γενικά αποδεκτό πατριωτικόένδυμα της χώρας τους. Παρά τα ξένα πλέον σύμβολα τηςσβάστιγκας και του fascio.

Όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα πως από το1945 και μετά περιοχές που κάποτε ελέγχονταν από τηΣοβιετική Ένωση έχουν ριζοσπαστικά δεξιά κινήματα καικόμματα που τυποποιούνται ως μετριοπαθή και ξεχωρίζουναπό την κεντροδεξιά μόνο εξαιτίας της ανοχής που δείχνουνσε παράξενους φίλους και σε περιστασιακές φραστικέςακρότητες.

Σήμερα οι συνθήκες που επικρατούν στην κοινωνία καιστην οικονομία της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Ελλάδας μετην πρωτοφανή οικονομική κρίση αλλά και την κρίση τουπολιτικού συστήματος μας φέρνουν στο νου τις συνθήκεςόπου αναπτύχθηκαν τα φασιστικά κινήματα του προηγούμενουαιώνα. Ίσως θα πρέπει ως άνθρωποι και ως πολίτες να δούμεκαθαρά και να προβάλουμε σθεναρά αντίσταση απέναντι σεκάθε προσπάθεια αναγέννησης με οποιαδήποτε μορφή κάθεφασιστικού κινήματος. Ας λειτουργήσει το παρελθόν και ηιστορία ως φωτεινός φάρος που θα δείξει το δρόμο νααντιμετωπιστεί και να ισοπεδωθεί το φασιστικό κίνημα στη

γέννησή του ώστε να μη θρηνήσουμε ανθρώπινες ζωές καιβιώσουμε ίσως έναν παγκόσμιο πόλεμο.

Κεφάλαιο 8

Τελικά τί είναι ο φασισμός;Αν θέλαμε να δώσουμε ένα εύχρηστο σύντομο ορισμό του

φασισμού θα τον ορίζαμε ως μία μορφή πολιτικήςσυμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από μονομανή απασχόλησημε την κοινωνική παρακμή, την ταπείνωση ή τον κατατρεγμόκαι από μια αντισταθμιστική προσήλωση στην ενότητα, στηνενεργητικότητα και στον εξαγνισμό. Έτσι, ένα κόμμαμαζικής απήχησης που αποτελείται από αφοσιωμένοςεθνικιστές ακτιβιστές, οι οποίοι βρίσκονται σε ταραχώδηαλλά αποτελεσματική συνεργασία με παραδοσιακές ελίτ,εγκαταλείπει τις δημοκρατικές διαδικασίες και χωρίςηθικούς ή νομικούς περιορισμούς επιδιώκει ναπραγματοποιήσει εσωτερικές εκκαθαρίσεις και να επεκταθείεξωτερικά.

Κάθε πολιτική συμπεριφορά συμπεριλαμβανομένης καιτης φασιστικής προϋποθέτει επιλογές που φέρνουν ξανά στοπροσκήνιο το ζήτημα της ιδεολογίας που τις κατευθύνει. Οιφασίστες ηγέτες με περιφρονητική στάση απέναντι στονυλισμό του σοσιαλισμού και του φιλελευθερισμού έδινανέμφαση στην ιδεολογική βάση των κινημάτων τους που δενδέχονται πολύ αντιφασίστες.

Άραγε οι φασίστες ήξεραν τί ήθελαν; Σίγουρα ήξεραντι ήθελαν και πως μπορούσαν να το αποκτήσουν. Τακινητήρια πάθη τους οδηγούσαν και χειραγωγούσαν καιόριζαν την ακολουθούμενη πολιτική. Η πεποίθησή τους πως ηομάδα που ανήκει είναι θύμα δημιουργούσε συναισθήματα πουδικαιολογούν οποιαδήποτε πράξη πέρα από νομικούς ήηθικούς περιορισμούς.

Σύμφωνα με τον ορισμό που δώσαμε ο φασισμόςεξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα σε όλες τις

δημοκρατικές χώρες. Παραμένει μία πρακτική όλο και πιοπροσφιλής στους πολίτες των δημοκρατιών του δυτικούκόσμου αλλά και σε ορισμένους Αμερικανούς. Παρατηρώνταςτην πορεία του φασισμού γνωρίζουμε πως δε χρειάζεται μίαθεαματική παρέλαση σε κάποια πρωτεύουσα για να εδραιωθεί.Ίσως αρκούν μερικές φαινομενικά ανώδυνες αποφάσεις γιαασύδοτη αντιμετώπιση των εχθρικών εχθρών. Το αν ταφασιστικά κινήματα μπορούν να καταλάβουν την εξουσίαεξαρτάται εν μέρει από τη σοβαρότητα της κρίσης αλλά καιαπό τις ανθρώπινες επιλογές κυρίως εκείνων που διαθέτουνοικονομική, πολιτική και κοινωνική ισχύ.

ΕπίλογοςΟ φασισμός σύμφωνα με κάποιους μελετητές

έρχεται να καλύψει το κενό που δημιουργείται από τηνκοσμικοποίηση της κοινωνίας και της ηθικής. Αν καικάποιοι υποστηρίζουν ότι θρησκεία και φασισμός είναιάσπονδοι αντίπαλοι στην Γερμανία και στην Ιταλίαείχαν μία περίπλοκη σχέση που δεν απέκλειε τηνσυνεργασία. Ένωσαν τις δυνάμεις τους ενάντια στονκομμουνισμό ενώ ταυτόχρονα συνεργαζόταν για τον ίδιοχώρο δράσης.

Σύμφωνα με το βιβλίο του κυρίου Πέτρου Πιζάνια«Οι χρόνοι των ανθρώπων» η οργάνωση του παρελθόντοςχρόνου και ο έλεγχος του νοήματός του στο εκάστοτεπαρόν περιέκλειε πάντοτε ισχυρές πολιτικέςσυμπαραδηλώσεις που είχαν ιδιαίτερη σημασία για ταηγεμονικά πολιτικά υποκείμενα. Η οπτική με την οποίαέβλεπαν τον παρελθόντα χρόνο επηρέασε στην εμπέδωσητων πολιτικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών τηςηγεμονίας τους.

Στην ιστορία υπάρχουν τρεις κολοσσιαίεςσυλλήψεις του κόσμου. Πάντα τα ηγεμονικά υποκείμεναεγκλώβιζαν τους χρόνους της ιστορίας με διαφορετικά

μεν κριτήρια και διαφορετική φιλοσοφική θεμελίωσηαλλά με την ίδια σε τελευταία ανάλυση λογική. Αυτάτα τρία υποκείμενα ήταν η εκκλησία, αυτό πουσυνέβαλε και δημιούργησε τα εθνικά και αστικά κράτηκαι εκείνο που διαμόρφωσαν οι επίγονοι του Μαρξ απότην ίδρυση της δεύτερης και τρίτης διεθνούς πουονομάζουμε σοσιαλιστικό και μαρξιστικό. Αυτές οιτρεις κολοσσιαίες συλλήψεις οργάνωσης του κόσμουεγκλώβιζαν τους ανθρώπους με μία διαφορετικήφιλοσοφική θεμελίωση, προέβλεπαν προοδευτική εξέλιξηαπό διαφορετική οπτική σκοπιά το καθένα αλλά εξέλιξηπροκαθορισμένη.

Οι τρεις αυτές μεγάλες αφηγήσεις τουπαρελθόντος επηρεάζουν τα κοινωνικά και πολιτικάσυστήματα. Η εκκλησία πολύ γρήγορα συνεργάστηκε μετην πολιτική εξουσία στα πλαίσια των εθνικών καιαστικών κρατών αν και το καθένα απ’ αυτά ταυποκείμενα στην αρχή διεκδίκησε το παρελθόν κάτω απότον έλεγχό του και προσπάθησε να το επανοργανώσει μετους δικούς του όρους. Η ανακάλυψη της ιστορίας τωνανθρώπων σηματοδοτούσε μια τεράστια μετατόπιση απότη θρησκεία που αποτελούσε το μείζων στοιχείοενιαίας συλλογικής ταυτότητας των ανθρώπων γιααιώνες στο εθνικό και αστικό υποκείμενο.

Το τρίτο μείζων υποκείμενο ο μαρξισμόςβρισκόταν σε πλήρη ανταγωνισμό με τα δύο προηγούμεναγια την ηγεμονία. Εδώ το κύριο νόημα του παρελθόντοςπροέκυπτε από τους νόμους του ιστορικού υλισμού καιεισήγαγε στην ιστορία τα στοιχεία εκείνα τα οποίααμφισβητούσαν την ηγεμονία του εθνικού και αστικούυποκειμένου ιδίως στο πεδίο της οικονομίας.

Οι φασίστες ταυτίστηκαν ιδιαίτερα με τοεθνικιστικό και αστικό υποκείμενο και μαζί με τηνσύμπραξη του θρησκευτικού οργανώθηκαν απέναντι στουςμαρξιστές. Θεωρούσαν το μαρξιστικό πρότυποεπικίνδυνο και παρ’ όλες τις διαφορές τουςσυνασπίστηκαν εναντίον του. Άλλωστε τα όρια που

διαχωρίζουν τον φασισμό από τον απολυταρχισμό είναιασαφή αλλά υποστηρίζονται τόσο από τα εθνικά αστικάκράτη όσο και από το θρησκευτικό πρότυπο.

Σήμερα την εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου τααυξανόμενα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν κατακλύσειτις περισσότερες χώρες του κόσμου σε συνδυασμό μετην κρίση του καπιταλισμού οδηγούν με μαθηματικήακρίβεια σε κρίση της δημοκρατίας, των θεσμών καιαξιών της. Η μετανάστευση, η οικονομική και πολιτικήκρίση και το γερασμένο πολιτικό σύστημα πουαπαξιώνει τον πολίτη ενδυναμώνουν και νομιμοποιούνπολλά φασιστικά κινήματα. Ένα τέτοιο πολιτικό κόμμαπου για χρόνια ήταν παράνομο και σήμερα διεκδικείκαι αυτό τη θέση του στο Ελληνικό κοινοβούλιο είναιη Χρυσή Αυγή, ένα κόμμα που λόγω της οικονομικήςκρίσης και της ξεκάθαρης θέσης του απέναντι στομεταναστευτικό πρόβλημα κατάφερε να ανεβάσεισημαντικά τα ποσοστά του διεκδικώντας έτσι μερίδιοστην εξουσία.

Ως σκεπτόμενοι και ενσυνείδητοι πολίτες πρέπεινα οργανωθούμε ώστε να μη δώσουμε την ευκαιρία σεμια τέτοια οργάνωση να ανέλθει στην εξουσία.

Βιβλιογραφία 1. Πέτρος Πιζάνιας «Χρόνοι των ανθρώπων Θεωρήσεις για τηνιστορία», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2002.2. Robert O. Paxton «Η ανατομία του φασισμού», εκδόσειςΚέδρος, Αθήνα 2006.