1

Rafał Hryniewiecki1, Karolina Borońska

Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA RYNEK ROPY NAFTOWEJ

NA ŚWIECIE

Opublikowane w „Globalizacja a konkurencyjność w gospodarce światowej”, red. M. Noga, M. Stawicka,

Wydawnictwo CeDeWu.PL, Warszawa 2008

SUMMARY

In the contemporary world we cannot separate economics from international politics.

Energetic policy and international oil market are a good example of this mechanism. Nowadays a

crucial function of every government is to provide energetic security which is a fundamental base of

general national security. In many countries energetic policy has become an important strategic issue

and one of the most important tools of their foreign policy. It can be dangerous and it often determines

international economic relations. In this article authors analyse the main factors of the international oil

market and and its influence on the global economy. They also show possible future trends at this

market.

1. WSTĘP

We współczesnej gospodarce światowej niemożliwe jest odseparowanie od siebie

polityki i ekonomii. Pomimo usilnych prób zmierzających do stopniowej liberalizacji handlu

na świecie, polityka wciąż odgrywa istotną rolę na rynkach światowych. Polityka

energetyczna, rynek ropy jest typowym tego przykładem. Główną przyczyną tego faktu jest

to, że nieprzerwane dostawy ropy oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa

są obecnie podstawowymi składnikami bezpieczeństwa narodowego, które w przeszłości

ograniczane było jedynie do kwestii politycznych oraz militarnych..

W obecnych czasach, bezdyskusyjnym jest stwierdzenie, że gospodarka stanowi

podstawę funkcjonowania nie tylko państwa, ale i społeczeństwa bez względu na położenie

geograficzne, narodowość, religię, kulturę itd., warunkując standard życia ludności oraz

wpływając na politykę i systemy bezpieczeństwa.

1 Autor artykułu był również pracownikiem firmy monitorującej rynek paliw e-petrol.pl

2

Jedną ze składowych bezpieczeństwa ekonomicznego państwa jest w szerszym ujęciu

bezpieczeństwo energetyczne, a w węższym - bezpieczeństwo naftowe, przez które można

rozumieć ciągłość i niezawodność dostaw ropy naftowej. Stan ten zapewnia dywersyfikacja

dostaw importowanych paliw oraz zwiększanie wydobycia ze złóż krajowych - ropy naftowej

i gazu ziemnego, co pozwala na nieprzerwaną pracę systemu energetycznego kraju w sytuacji

przerwania dostaw z jednego źródła.2 Współcześnie bezpieczeństwo naftowe jest

fundamentem stabilności gospodarczej, a także zachowania niezależności wobec innych

państw.3

2. ROPA NAFTOWA – CZARNE ZŁOTO

Ropa naftowa (zwana też olejem skalnym czy czarnym złotem) jest paliwem

kopalnym (fossil fuel), składającym się z węglowodorów (związków węgla i wodoru) w

stanie gazowym, ciekłym i stałym.4 O szczególnym charakterze ropy naftowej decyduje to, że

jej zasoby są nieodnawialne. Jest surowcem wręcz niezastąpionym w produkcji szeregu

produktów zasadniczych dla funkcjonowania gospodarki oraz światowego transportu.

Z powodu geograficznego rozmieszczenia złóż, większość krajów zmuszone jest w

całości importować ropę, co powoduje sytuację uzależnienia wielu gospodarek od jej dostaw.

Dużym problemem jednak jest to, że w znacznej części państw posiadających złoża ropy, nie

ma w pełni ukształtowanej gospodarki rynkowej oraz demokracji. Często są to wręcz kraje o

bardzo napiętej sytuacji politycznej i ekonomicznej (zyski z ropy trafiają do klasy rządzącej i

nie przekładają się na wzrost bogactwa społeczeństwa), a ropa stanowi jedną z podstawowych

lub wręcz jedyną, liczącą się pozycję eksportu, bez której ich egzystencja gospodarcza byłaby

zagrożona. Powoduje to ciągłe napięcia wewnątrz tych państw oraz w ich regionie.

Ropa naftowa uchodzi za najbardziej strategiczny surowiec w wymiarze polityczno-

gospodarczym. Bez niej nie mogą być produkowane paliwa płynne, a więc nie może

funkcjonować transport samochodowy, częściowo kolejowy, wodny śródlądowy, morski i

lotniczy; ograniczona jest też (w niektórych krajach nawet znacznie) produkcja energii

elektrycznej i cieplnej oraz większości tworzyw sztucznych.

Z powodu napiętej sytuacji na rynku naftowym, coraz częściej wspomina się o

wytwarzaniu substytucyjnych paliw płynnych - syntetycznych, np. z węgla, wodoru. Badania 2 http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezpiecze%C5%84stwo_energetyczne 3 R. Kłodziński: Problem bezpieczeństwa energetycznego. Ropa naftowa. „Zeszyty Naukowe AON” 1997, nr 3, s. 44 4 www.wikipedia.org

3

nad tym nabierają tempa, jednak wciąż są to tak kosztowne technologie w relacji do

aktualnych kosztów wydobycia i przetwarzania ropy naftowej, więc znajdują obecnie tylko

sporadyczne zastosowanie.5 W obliczu tego wydaje się, że jeszcze przez następne wiele lat

ropa pozostanie strategicznym surowcem, a zabezpieczenie jej dostaw będzie jednym z

kluczowych celów polityki zagranicznej i ekonomicznej większości państw na świecie.

3. CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE CENY NA RYNKU ROPY NA ŚWIECIE

Stwierdzenie, że na rynek ropy i ceny paliw wpływają podstawowe zasady ekonomii,

czyli relacje popytu i podaży jest w dużej mierze słuszne. Jednak jak pokazują doświadczenia

ostatnich kilkudziesięciu lat pod tymi dwoma ogólnymi pojęciami kryło się wiele wydarzeń.

Wyznacznikiem cen paliw w Europie jest cena baryłki ropy Brent w kontaktach terminowych,

a na świecie wartość kontraktów na NYMEX w USA, ale tak jak to bywa na giełdach

papierów wartościowych, psychologia i nastroje odgrywają często decydujące znaczenie przy

jej sprzedaży i zakupach. Kształt popytu i podaży, a co za tym idzie ceny na światowym

rynku ropy naftowej są ściśle uzależnione od czynników politycznych, ekonomicznych,

społecznych, technicznych, hydrometeorologicznych i militarnych.

Wielu ekspertów zadaje sobie pytanie, czy świat zmierza ku kresowi możliwości

korzystania z zasobów ropy naftowej. Tę kwestię można rozważać z dwóch punktów

widzenia: statycznego i dynamicznego. Statyczne podejście do problematyki bogactw

naturalnych prowadzi do wniosku, że wielkość światowych zasobów ropy naftowej jest

ograniczona, chociaż do końca nierozpoznana. W momencie, gdy światowy popyt zrówna się

z całkowitymi jej zasobami, tzw. bazą surowcową, nastąpi ostateczne wyeksploatowanie złóż

ropy. Wraz z wyczerpywaniem zasobów ropy naftowej, będą zwiększały się trudności w

dostępie do jej pokładów. W podejściu dynamicznym zakłada się natomiast, że światowe

zasoby ropy naftowej nie mają skończonej wielkości, a raczej są funkcją wiedzy ludzkiej. W

takim ujęciu nieistotna jest fizyczna wielkość zasobów ropy naftowej, a raczej możliwość

zaspokojenia potrzeb energetycznych świata, poprzez wszelkie źródła energii - te już poznane

i te, które dopiero będą odkryte. W dynamicznej teorii zasobów, barierą surowcową może być

jedynie okresowe nasilenie się trudności w dostępie do złóż ropy, wynikające z nienadążania

rozwoju myśli ludzkiej w stosunku do wzrostu zapotrzebowania na surowce.6

5 T. Wojciechowski. Marketing i logistyka na rynku środków produkcji. Warszawa 1995, s. 41-42 6 A. B. Kisiel-Łowczyc (red.): Współczesna gospodarka światowa. Gdańsk 1997, s. 176

4

W 1955 r. światowe zasoby ropy naftowej szacowano na ponad 27,5 mld ton, w 1969

r. już na 73 mld ton, a w 1990 r. na 135,5 mld ton.7 1 stycznia 1998 r. tzw. pewne zasoby

8

ropy naftowej wynosiły 138,5 mld ton, co powinno wystarczyć na 40 lat przy utrzymaniu

rocznej eksploatacji złóż na dotychczasowym poziomie, tj. ok. 3,4 mld ton. Zasoby

prawdopodobne9 szacuje się na ok. 300-400 mld ton, a przy uwzględnieniu złóż

niekonwencjonalnych (łupki i piaski bitumiczne) mogą one przekroczyć nawet 5000 mld

ton.10

Wielkość potwierdzonych zasobów ropy naftowej pozwala optymistycznie stwierdzić,

że do 2000 r. zużyto zaledwie 1/6 jej pokładów.11

Wykres 1. Światowe pewne (zweryfikowane) zasoby ropy naftowej

Źródło: Worldwide Look At Reserves and Production, Oil and Gas Journal, 18 Grudzień 2006

7 I. Fierla (red.): Geografia gospodarcza świata. Warszawa 2000, s. 291 8 Zasoby pewne, ang. proved recoverable resources, to zasoby udokumentowane badaniami geologicznymi i geofizycznymi,

a zarazem nadające się do eksploatacji, przy zastosowaniu współczesnej techniki i po kosztach zapewniających opłacalność.

Zazwyczaj przyjmuje się, że do wykorzystania nadają się złoża, jeśli wskaźnik odzysku wyniesie ok. 25%, a marginalny

jednostkowy koszt wydobycia nie przekroczy aktualnej ceny ropy na rynku międzynarodowym. 9 Zasoby prawdopodobne, nazywane też dodatkowymi, ang. estimated additional resources, to zasoby stwierdzone i ogólnie

rozpoznane, lecz nieopłacalne w danym okresie do eksploatacji oraz te, o których z dużym prawdopodobieństwem

przypuszcza się, że istnieją. 10 Z zagranicy. „Paliwa Płynne” 1998, nr 4, s. 34 11 W. Kotowski: Po ropie będą piaski i łupki bitumiczne przetwarzane do paliw silnikowych. „Paliwa, Oleje i Smary w

eksploatacji” 2002, nr 96, s. 31

5

Zasoby ropy naftowej rozmieszczone są głównie w rejonie Bliskiego Wschodu

(Middle East), gdzie znajduje się 739 miliardów baryłek z ogólnoświatowych zapasów 1,317

mld baryłek, czyli 56%. Największe wydobycie występuje na obszarach Azji i Ameryki. Z

tego na 17 krajów o produkcji powyżej 60 mln ton rocznie - 13 z nich, tj. Arabia Saudyjska,

Brazylia, Chiny, Indonezja, Irak, Iran, Kuwejt, Libia, Meksyk, Nigeria, Rosja, Wenezuela i

Zjednoczone Emiraty Arabskie znajduje się w regionach niestabilnych politycznie,

ekonomicznie, religijnie, narodowościowo i terytorialnie. Tylko cztery państwa: Stany

Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania i Norwegia posiadają w pełni ukształtowany i

utrwalony system polityczno-gospodarczy. W pozostałych, sytuacja w różnych sferach może

prowadzić do perturbacji w wydobyciu i eksporcie ropy naftowej.12

Wykres 2. Historia zasobów ropy naftowej od roku 1985 przez 1995 aż do 2005 roku

Źródło: BP Statistical Review of World Energy 2006

Na wykresie 2 widać wyraźnie, że zweryfikowane zasoby ropy ("oil proven reserves")

wzrastają systematycznie. W ciągu ostatnich 20 lat wzrosły o 56%. Porównując to ze

stosunkiem tych rezerw do bieżącego zużycia, można stwierdzić:, że ilość zapasów ropy

utrzymuje się na stabilnym poziomie.

Dotychczas jednak najbardziej ponurą wizję przyszłości paliwowej przedstawiła

Międzynarodowa Agencja Energetyczna. Zdaniem jej ekspertów, "zapasy ropy na świecie

12 „Rynek Polskiej Nafty i Gazu 2007”, Raport Instytutu Nafty i Gazu w Krakowie, s..36-37

6

będą wyglądały zdecydowanie krucho za pięć lat". Co gorsza, "rynek gazów naturalnych pod

koniec bieżącej dekady może wyglądać jeszcze gorzej". Specjaliści MAE prognozują też,

zapotrzebowanie na ropę będzie wzrastało o 2,2 procenta rocznie w ciągu nadchodzących

pięciu lat - o dwie dziesiąte szybciej niż przewidywano, a w 2012 roku osiągnie 95,8 miliona

baryłek dziennie. Głównymi kupcami będą Chiny, Bliski Wschód i inne dynamicznie

rozwijające się kraje.13

Wykres 3. Wzrost zużycia ropy

Źródło: www.exxonmobil,com

Wzrost zużycia ropy naftowej jest przede wszystkim skutkiem rozwoju gospodarczego

świata i polepszania się standardów życia ludzkości. Stąd właśnie w ostatnich latach tak

potężny wzrost zużycia ropy, którego liderem były rozwijające się i bogacące społeczeństwa

"Trzeciego Świata". Wystarczy przyjrzeć się na wykresie 3 światowemu Produktowi

Krajowemu Brutto (Gross Domestic Product - GDP), który rósł w latach 1980 - 2005 średnio

o 2,9% rocznie. Podobny wzrost przewidywany jest do 2030 roku. Wzrostowi gospodarczemu

towarzyszy zwiększająca się oszczędność energii. Pokazuje to wskaźnik “efektywności

energetycznej” (“energy intensity”) - światowy PKB podzielony przez zużycie energii. W

1980 roku na wytworzenie 1000$ dochodu zużywano 2,5 baryłki ekwiwalentu ropy (barrels

13 Financial Times, 10.07.2007

7

of oil equivalent - BOE). Od tego czasu corocznie polepszano ten wskaźnik o 1%, a

przewiduje się, że do 2030 roku oszczędność energii zwiększy się do 1,6%. Oznacza to, że

będzie się wtedy zużywać ok. połowy energii na wytworzenie tego samego dochodu. Jeśli

przełożyć to na zużycie energii, to wzrost jej zużycia wynosił 1,8% rocznie od 1980 r., a w

przyszłości przewiduje się jego ograniczenie do 1,3%. Głównym powodem jest postęp

technologiczny - rozwój i zastosowanie nowych technologii.14

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na kształtowanie relacji popytu i podaży na

światowym rynku ropy jest lokalizacja obszarów roponośnych. Problemem jest ich znaczne

oddalenie od miejsc konsumpcji ropy. Największymi eksporterami tego surowca są kraje

położone nad Zatoką Perską, a główni importerzy to Stany Zjednoczone, Europa Zachodnia i

Japonia.15

Przestrzenne rozdzielenie rejonów znacznej podaży i liczącego się popytu

unaocznia rolę transportu, niezbędnego do udostępnienia ropy, znajdującej się poza zasięgiem

rynków zbytu. Sposób przewozu ropy stwarza więc sytuację zależności jej dostaw od

eksporterów. Ryzyko związane jest nie tylko ze sprawnością środków transportu i urządzeń

przesyłowych, ale także z warunkami i okolicznościami towarzyszących jej przemieszczaniu.

Analizując kształtowanie się cen paliw warto zwrócić uwagę na pewne powtarzalne

czynniki sezonowe. Ceny benzyny mają tendencję do wzrostów wiosną i latem, a jesienią i

zimą, kiedy następuje koniec sezonu wakacyjnego, są zauważalnie niższe. Ilustruje to

poniższy rysunek:

Wykres 4. Ceny ropy, hurtowe i detaliczne ceny paliw w USA (za galon) w 2006 roku

Źródło: www.aaa.com

14 http://szczesniak.pl/taxonomy/term/2/all?page=5 15 R. Domachowski: Geografia społeczno-ekonomiczna. Warszawa 1997, s. 81

8

Obiektywnymi przyczynami zwiększonego popytu na produkty naftowe i

zmniejszonej ich podaży mogą też być anomalie pogodowe. Tajfuny i huragany hamują

wydobycie i wydłużają czas przewozu ropy transportem morskim.16

Skokowe wzrosty cen

paliw były skutkiem np. huraganu Karina późnym latem 2005 roku.

Wahania cen powodują również czynniki, mające swoje źródła w samym sektorze

naftowym, np. logistyczna strategia niskich zapasów, uzależniająca rafinerie od terminowych

i ciągłych dostaw surowca czy sytuacja socjalna pracowników przemysłu naftowego, których

strajki prowadzą do zahamowania wydobycia, transportu i produkcji naftowej. Eksploatacji

złóż, w trudnych warunkach geologicznych, towarzyszy wysokie ryzyko katastrofy na dużą

skalę.17

Problemy natury politycznej i społecznej były w ostatnich latach najpoważniejszym

czynnikiem kształtowania popytu i podaży na rynku ropy. Konflikt irańsko-amerykański,

sytuacja na Bliskim Wschodzie, spory międzynarodowe wobec stawek tranzytowych za

przesyłanie ropy rurociągami, zawsze prowadzą do destabilizacji światowego rynku

naftowego. Ilustruje to rysunek nr 5:

Wykres 5. Ceny ropy 1970 - 2005

Źródło: www.bp.com

16 Zob. J. Drużyńska: Zmiany na światowym rynku naftowym. „Paliwa Płynne” 1996, nr 1, s. 4; nr 3, s. 4; nr 5, s. 4; nr 6, s.

20; nr 9, s. 28; J. Drużyńska: Technologia obniża koszty, a polityka śrubuje ceny. „Paliwa Płynne” 1997, nr 11, s. 7;

Rekordowa cena ropy. „Paliwa Płynne” 2000, nr 12, s. 18 17 Raport „Polski Rynek Paliw 2006” , E-petrol, s. 18

9

Wykres cen ropy uwzględniających inflację daje dokładną historię kryzysów i układu

sił czynników rynkowych w ostatnich 35 latach. W czasie ostatniego pół wieku miało miejsce

14 znaczących zaburzeń w dostawach, które osiągnęły poziom powyżej pół miliona

baryłek/dzień. Zdecydowana większość tych zaburzeń była właśnie skutkiem wydarzeń

politycznych, szczególnie na Bliskim Wschodzie:

Pierwszy szok rynkowy to kryzys w 1973 roku - Wojna izraelsko-arabska i embargo

OPEC. Cena wzrosła wtedy wciągu bardzo krótkiego okresu z 3 dolarów za baryłkę

do 35 dolarów. Państwa Zachodu nie posiadały wtedy jeszcze systemu regulującego

stan zapasów ropy, co dodatkowo zwiększało ich zależność od tego surowca.

Skutkiem tego kryzysu była wieloletnia recesja. Po tym kryzysie zdecydowano się

powołać Międzynarodowa Agencja Energii - MAE.

Kryzys irański w latach 1979 – 80 - Początkowa rewolucja irańska, która odebrała

władzę pro-zachodniemu szachowi. W Iranie nastąpił chaos, w którym dominowała

ideologia -"nie będziemy sprzedawać ropy wrogom islamu". Później wieloletnia wojna

iracko-irańska pogłębiła tylko ten kryzys.

1990 – 91 Wojna z Zatoce – Ceny za baryłkę otarły się poziom 80 dolarów, kiedy

USA zdecydowały się dokonać pierwszej inwazji na Irak.

2003 – Druga wojna w Iraku. Od tego czasu ceny ropy dynamicznie rosną. Sięgając

na początku stycznia 2008 r. historycznej granicy 100 dolarów za baryłkę18

(przed

wojną cena była na poziomie 40 dolarów).

Wszystkie te wydarzenia skutkowały czasową niedostateczną podażą na rynku ropy w

ilościach 4 miliony do 5,6 milionów baryłek dziennie.19

4. POTENCJALNE SKUTKI DLA GOSPODARKI W WYNIKU ZMIAN CEN ROPY

Sytuacja znacznej przewagi popytu nad podażą na rynku ropy, chwilowy deficyt może

skutkować gwałtownym wzrostem jej cen. To z kolei stwarza w dalszym okresie zagrożenie

zahamowania dynamiki gospodarczej oraz wzrostu inflacji. Gdy brakuje benzyny, nie da się

jej łatwo zastąpić innym surowcem, więc jej cena na rynku lokalnym rośnie. W efekcie, w

marcu i kwietniu 2004 r. cena benzyny stała się drugim, co do ważności po walce o nowe

miejsca pracy, tematem gospodarczym w kampanii prezydenckiej w USA.20

W Unii

18 Dane e-petrol.pl, Baryłka lekkiej ropy WTI w dostawach na luty wzrosła 02.01.2008 na NYMEX w Nowym Jorku w

handlu elektronicznym do 100 USD. 19 http://szczesniak.pl/ceny_ropy_70 20 M. Gadziński: Gospodarki nie zatrzyma; Benzyna, głupcze! „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 85, s. 25

10

Europejskiej natomiast za sprawą „drogiej” ropy, inflacja w maju 2004 wyniosła 2,5% w

porównaniu z zaledwie 1,6% w marcu 2004 r.21

W celu ustabilizowania rynków

międzynarodowych i zahamowania wzrostu cen paliw, kraje OPEC zdecydowały wtedy o

zwiększeniu produkcji ropy o 2 mln baryłek, tj. do 25,5 mln, a następnie jeszcze o 0,5 mln

baryłek na dobę.22

Z podobną sytuacją mamy do czynienia również obecnie. Zawirowania polityczne w

Iraku, Iranie, słabnąca waluta amerykańska, skupowanie przez spekulantów surowców w

obawie przed spowolnieniem gospodarki wywindowały ceny baryłki ropy Brent w kontaktach

terminowych do prawie 100 dolarów. Przez te wydarzenia rok 2007 okazał się być

przełomowy dla gospodarki światowej. Po euforii w pierwszym kwartale, zaczęły pojawiać

się kolejne symptomy zagrażające globalnej prosperity. Pierwszym szokiem dla inwestorów

okazał się kryzys na rynku kredytów hipotecznych w USA. Amerykański Bank Centralny

FED, żeby ratować zadłużone społeczeństwo oraz gospodarkę USA przed spowolnieniem,

zdecydował się ciąć stopy procentowe.23

Kraje OPEC zaniepokojone sytuacją na

amerykańskim rynku ogłosiły plany rozluźnienia swoich związków z dolarem, w tym

możliwości oparcia notowań ropy o koszyk walut. Spowodowało to dodatkowo spadek

wiarygodności dolara, który do tej pory używany był jako waluta rozliczeniowa w

kontraktach na ropę.24

Zupełnie inaczej niż FED postąpiło większość Banków Centralnych w Europie, w tym

EBC, które postawiły na bardziej restrykcyjną politykę monetarną, żeby uchronić euroland

przed wzrastającą inflacją.25

Mimo to, spekulanci w obawie przed nadchodzącą recesją,

zaczęli skupować surowce, w tym ropę. Pociągnęło to za sobą szereg negatywnych skutków.

Wraz ze słabnącą amerykańską walutą rosły ceny ropy oraz inflacja. Wzrosty te jednak nie

były aż tak dotkliwie dla konsumentów na Starym Kontynencie, ponieważ euro oraz złotówka

wzmacniały się w stosunku do dolara o 18,43 proc., co uchroniło kierowców na stacjach od

skokowych podwyżek. W rezultacie zamiast wzrostu cen paliw w 2007 r. w Polsce o 34,86

proc. (tyle wzrosła cena baryłki Brent) mieliśmy podwyżkę 18,94 proc.26

W 2007 roku można było wyjątkowo wyraźnie zaobserwować zależność rynków

finansowych i walutowych od rynku ropy, gdzie ceny „czarnego złota” rosły praktycznie

proporcjonalnie do spadającego dolara, a wartość indeksów malała odwrotnie proporcjonalnie

21 Wystarczy jedna łódź... „The Economist”. „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 126, s. 10 22 Będzie więcej ropy? „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 119, s. 31; Opcje OPEC. „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 124, s. 27; OPEC

odkręca kurek z ropą. „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 130, s. 28 23 Główna stopa procentowa w USA na koniec 2007 roku wyniosła 4,25 proc. wobec 5 proc. na początku roku, dane FED 24 Moja wypowiedż dla Wall Street Journal, 20. 11. 2007 25 Główna stopa procentowa w strefie euro na koniec 2007 roku wyniosła 4 proc., a w Polsce 5,00 proc., dane NBP 26 Własne obliczenia na podstawie kursów walut NBP

11

do rosnących notowań surowców. Cena baryłki Brent nie osiągnęła co prawda prognozowanej

przez wielu analityków magicznej granicy 100 dolarów27

, ale to i tak było wystarczająco do

wzrostu inflacji, paniki na giełdach oraz spowolnienia światowej gospodarki.

5. ZAKOŃCZENIE

Ropa naftowa jest podstawowym surowcem energetycznym świata, a jej niedostatek

wywołuje perturbacje globalne, kontynentalne, regionalne, krajowe i lokalne. Problemy z

jej podażą będą systematycznie wracać, ponieważ w dalszym ciągu istnieje naturalny konflikt

interesów politycznych, ekonomicznych i światopoglądowych między producentami

„czarnego złota”, a jego największymi konsumentami.28

Sytuacja na rynkach finansowych,

stan światowej gospodarki jeszcze długo będzie ściśle powiązany z rynkiem ropy. Stwarza to

wyjątkową zależność Zachodu oraz powoduje, że poprzez manipulacje wielkością wydobycia

ropy, kształtując jej ceny oraz będzie można wpływać na sytuację społeczno-gospodarczą

państw pozbawionych obfitych złóż.

Rozwiązaniem tego problemu jest poszukiwanie nowych złóż, dywersyfikacja dostaw,

dysponowanie wolnymi środkami finansowymi na zwiększone zakupy „taniej ropy”,

utrzymanie wysokich jej zapasów, a w długim okresie opracowanie jej substytutu. Dopóki

ropa naftowa nie zostanie zastąpiona przez nowy nośnik energii, jej rola będzie wzrastała

wraz ze spadającą podażą, bowiem popyt na nią może być zredukowany tylko w niewielkim

zakresie. Z pewnością sytuacja ta jest zarzewiem dla kolejnych napięć na arenie

międzynarodowej oraz stwarza ryzyko dla stabilnego wzrostu światowej gospodarki.

W obliczu tych faktów wydaje się, że jeszcze przez wiele następnych lat ropa

pozostanie strategicznym surowcem, a zabezpieczenie jej dostaw będzie jednym z

kluczowych celów polityki zagranicznej i ekonomicznej większości rządów na świecie.

SPIS LITERATURY

1. Domachowski R., Geografia społeczno-ekonomiczna, Warszawa 1997

2. Fierla I., (red.), Geografia gospodarcza świata, Warszawa 2000

3. Kisiel-Łowczyc A. (red.), Współczesna gospodarka światowa, Gdańsk 1997

4. Kłodziński R., Problem bezpieczeństwa energetycznego. Ropa naftowa. „Zeszyty Naukowe AON”, Warszawa

1997

27 Najwyższy kurs to 95,42 dolara z dnia 2007-12-27 28 A. B. Kisiel-Łowczyc (red.): Współczesna gospodarka światowa, op. cit., s. 175

12

5. Kotowski W.: Po ropie będą piaski i łupki bitumiczne przetwarzane do paliw silnikowych. „Paliwa, Oleje i Smary

w eksploatacji” , Warszaw 2002

6. Wojciechowski T., .Marketing i logistyka na rynku środków produkcji, Warszawa 1995

7. Polski Rynek Paliw 2006, Raport E-Petrol, Wrocław 2007

8. Rynek Polskiej Nafty i Gazu 2007, Raport Instytutu Nafty i Gazu w Krakowie, Kraków 2007

9. Będzie więcej ropy? „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 119

10. Gospodarki nie zatrzyma; Benzyna, głupcze! „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 85

11. Kraje OPEC rozluźnią związki z dolarem, „Dziennik Wall Street Journal”, 20. 11. 2007

12. Opcje OPEC. „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 124

13. OPEC odkręca kurek z ropą. „Gazeta Wyborcza” 2004, nr 130,

14. Rekordowa cena ropy, „Paliwa Płynne” 2000, nr 12

15. Technologia obniża koszty, a polityka śrubuje ceny, „Paliwa Płynne” 1997, nr 11

16. Zmiany na światowym rynku naftowym,. „Paliwa Płynne” 1996, nr 1, nr 3, nr 5, nr 6, nr 9,

17. Z zagranicy, „Paliwa Płynne” 1998, nr 4

18. www.wikipedia.org

19. www.e-petrol.pl

20. www.szczesniak.pl

21. www.bp.com

22. www.aaa.com

23. www.exxonmbil,com

SUMMARY

In the contemporary world we cannot separate economics from international politics.

Energetic policy and international oil market are a good example of this mechanism. Nowadays a

crucial function of every government is to provide energetic security which is a fundamental base of

general national security. In many countries energetic policy has become an important strategic issue

and one of the most important tools of their foreign policy. It can be dangerous and it often determines

international economic relations. In this article authors analyse the main factors of the international oil

market and and its influence on the global economy. They also show possible future trends at this

market.