UNIVERSITE D'ANTANANARIVO

I

UNIVERSITE D’ANTANANARIVO

ECOLE NORMALE SUPERIEURE

DEPARTEMENT DE LA FORMATION INITIALE LITTERAIRE

CER LANGUE ET LETTRES MALGACHES

Mémoire de fin d’étude pour l’obtention du

Certificat d’Aptitude Pédagogique de L’Ecole Normale

(CAPEN)

Présenté par : RANDRIANARISOA Anjaniaina Jocelyn

Directeur de Mémoire : Ramatoa RAZAIARISOA Marie Olga

Maître de Conférences à l’UNIVERSITE D’ANTANANARIVO,

ECOLE NORMALE SUPERIEURE

Date de soutenance : 26 octobre 2015

FANDALINANA ANTROPOLOJIKA MOMBA NY

SOKITRA AO AMBOSITRA I: SADY LALAO NO

HARENA

I

FISAORANA SY FANKATELEMANA :

Tsy ho tomombana an-tsakany sy an-davany toy izao ity fikarohana ity, raha tahiny ka

tsy teo ianareo rehetra izay nanampy sy nanoro anay ny mahitsy hokapaina sy ny marivo

hitsakana

Fankasitrahana feno no atolotra an-dRamatoa SOLO-RAHARINJANAHARY

RAHARIMALALA Anatolie, Professeur titulaire et directeur de recherches à l‟Université

d‟Antananarivo, izay nanaiky ho Filoha mpitarika izao fanohanana ampahibemaso ny asa

fikarohana izao. Misaotra indrindra : Ny andon‟ny lanitra sy ny tsiron‟ny tany anie ho aminao

mandrakariva, mifanantera amim-bady hotronin-janaka aman-jafy.

Tolorana fisaorana lehibe ihany koa Ramatoa RAMANAMBELINA Henriette, Maître de

Conférences eto amin‟ny ENS , izay niantsoroka ny fitsarana ity voka-pikarohana ity. Mirary

soa anao hahavita be, ho lava andro iainana anie ianao tompoko, tsy hataonay fola-tana-

manondro rahateo satria tsy hohadinoina, izy ihany koa no reny mpiahy anay andiany MAMITA.

Mankasitraka indrindra.

Ankasitrahana manokana Ramatoa RAZAIARISOA Marie Olga, Maître de Conférences

eto amin‟ny ENS, izay nanaiky am-pitiavana nitarika anay tamin‟ity asa fikarohana ity.

Fandavan-tena lehibe no nasehony tamin‟izany, ary namoizany fotoana betsaka tokoa na dia

maro aza ny adidy aman‟andraikitra sahaniny. Misaotra anao eram-po eran-tsaina. Ho ambinin-

java-manasatra anie ianao tompoko. Ho heni-kaja, ho heni-boninahitra.

Fankasitrahana tanteraka no atolotra an‟Andriamatoa RAKOTONIRINA Jean Joseph,

Tale mpanatanteraka ny ONG VIE Ambositra, Andriamatoa solombavam-bahoakan‟Ambositra

RAZAKAMADY Joseph, ny lehiben‟ny faritra Amoron‟i Mania, ny CITE ary ny DRTA ao

Ambositra izay tsy nanosi-bohon-tanana, fa nandray anay tsy amim-pisalasalana, ka

nahafahanay nanao ny fanadihadiana rehetra araka izay azo natao. Hikapa hahita ny tonony sy

handidy hahita ny vaniny anie ianareo.

Tsy hadinoina ny misaotra sy mankasitraka ireo lehiben‟ny orinasa mpanao

asa tanana, ny mpanao asa tanana rehetra tsy an-kanavaka ao Ambositra, izay nanaiky

nifampiresaka sy nifampidinika taminay nandritra ny firotsahana an-tsehatra nataonay tany an-

toerana. “Sitraka hoenti-matory ny zava-bitanareo, ka hovaliana raha mahatsiahy”.

II

« Ny hazo no vanon-ko lakana, hono, ny tany naniriany no tsara. » Koa fankasitrahana no

atolotra an‟Andriamatoa ANDRIANARIMANANA Jean Claude Omer, tale eto amin‟ny Ecole

Normale Supérieure sy ireo tomponandraikitra isan-tsokajiny eto amin‟ny Sekoly.

Fisaorana lehibe no atolotra an‟Andriamatoa RANDRIAMAHAZO Jean Claude, izay

Talen‟ny Sampana malagasy sy ireo mpampianatra rehetra eto amin‟ny ENS, indrindra ny ao

amin‟ny Sampana malagasy izay namolavola anay nandritra ny dimy taona. Zava-dehibe tokoa

ny fahalalana sy ny fanabeazana nomenareo. Koa hataonay ilo mby an-doha izany.

Eo ihany koa ireo mpianatra indray nihira, indrindra ny andiany MAMITA.

Mpirahalahy mianala isika nandritra izay dimy taona izay. Nisongadina ny fahamatoran‟ny

firaisan-kina sy fifankatiavana teo amintsika. Noho izany, tsy anavahana na iza na iza ny

fisaorana sy firariantsoa. Samia tonga amin‟ny ambony indrindra.

Tolorana fisaorana sy fankasitrahana ny fianakaviana rehetra, singanina amin‟izany

Andriamatoa RALAISEHENO Tony sy Ramatoa vadiny FENOMANANTIANA Antonia ary ireo

zanany, izay nampiantrano anay nandritra ny fiofanana tato amin‟ny ENS ary tsy nanao anay ho

zanak‟ Ikala hafa. Tsy ho voasandanay vola ny soa nataonareo taminay. Hitohy hatrany anie ny

fifankatiavana, samia lava velona isika mianakavy.

Farany nefa mavesa-danja ankasitrahana i Dada sy Neny ary ireo iray tampo izay

nankahery, nanohana anay, ka nahatongavana amin‟izao dingana izao. Ny herim-po sy ny

fitrotroana am-bavaka nataonareo dia sitraka sy telina tokoa. Ny soa sy ny fahombiazana no

irariana hanenika hatrany ny fiainanareo tsirairay avy. Mankasitraka sy mankatelina tompoko.

RANDRIANARISOA Anjaniana Jocelyn

III

LISITRY NY FANAFOHEZAN-TENY

AIM: Amoron‟I Mania

CHRR : Centre Hospitalier Régional de Référence

CISCO : Circonscription SCOlaire

CITE: Centre d‟Information Technique et Economique

CSB II : Centre de Santé de Base

CSD : Centre de Santé de District

DREF: Direction Régionale des Eaux et Forêts

DRDR : Direction Régionale du Développement Rural

DRID : Direction des Relations Institutionnelles de Développement

DRTA : Direction Régionale du Tourisme et de l‟Artisanat

FEMPAAM: FEdération MPanao Asa tanana Amoron‟i Mania

INSTAT : Institut National de la STATistique

ISTA: Institut Supérieur de Technologie d‟Ambositra

MAGRAMA : Marbre et GRAnit Malgache

ONG VIE : Vivre-Informer-Eduquer

PCD : Plan communal de Développement

PCDR : Programme Cadre pour le Développement Rural

PRDR : Programme Régional pour le Développement Rural

RTM : Région du Tiers Monde

SREL: Service Régional de l‟Elevage et de L‟agriculture

SSD : Service de Santé du District

SVR : Service Vétérinaire Régional

UPDR : Unité du Programme pour le Développement Régional

VOI: Vondron‟Olona Ifotony

IV

VOAMBOLANA MANOKANA:

- Ampela: fitaovana fanodinana ny kofehy avy amin'ny landy

- Apaly : fikikisana ireo hazo

- Baramba: fitaovam-pitaterana atosika amin‟ny tanana natao hitanterana entana

- Cuve: lasitra amin‟ny fanamboarana «papier Antemoro»

- Fataka : hazo roa na efatra atsatoka anodinana kofehy landy

- Gamata: barika notapahina natao fasiana rano

- Gaojy sy fandrabavy: karazana fandraka hisokirana hazo

- Havoha: hodin-kazo fahita any amin‟ny Faritra Atsimo Atsinanana, akora fototra

fanaovana «papier Antemoro»

- Hitsika: andramena

- Hosy: famotipotehana ny bainga ao anaty rano alohan‟ny hanetsana ny ketsa

- Lida : karazana « crème » ahosotra amin‟ny sokitra rehefa vita soa aman-tsara

- Manozy: fivarotana am-pitsanganana sy am-pandehandehanana ny asa tanana

- Pièce cadre: hazo natao hanindriana ny lasitra amin‟ny fanamboarana «papier

Antemoro»

- Rakoloara : fikikisana hazo, vita amin‟ny tsofa

- Rampy : sivana marokoroko

- Raritakela-manify : " marqueterie“, karazana sokitra misy haingo vita amin‟ny peta-

kazo voadidy na fandaharana vato manaraka kisary ka apetaka amin‟ny dinty, ohatra:

jeux des dames

- Savika: antsoina ihany koa hoe: tolon‟omby. Izany hoe: manao izay hahalavo an‟ilay

omby

- Savoka : natao hampalama tsara an‟ilay sokitra

- Sokitra : asa ataon‟ny mpisokitra izay manala an‟ireo zavatra tsy ilaina amin‟ny hazo

na vato amin‟ny alalan‟ny fitaovana [fandraka] mba hanome azy endrika zava-kanto

- Sokitra Zafimaniry: ireo asa tanana vita amin‟ny hazo sarobidy voasokitra izay mety

ho andramena na volombodimpona , hanaovana ireo zavatra fampiasa ao an-trano toy

ny vata, latabatra, seza, mety ho varavarana ihany koa

- Tantanana : karazana martoa vita amin‟ny hazo

- Tsofa : fitaovana natao hanapahana hazo

- Valasira: fotoana fiakaran‟ny vary

- Volambetohaka: vanim-potoanan‟ny fiotazana izay manomboka ny volana Martsa

ary miafara amin‟ny volana Aogositra.

- Volandrimorimo: fotoam-piasana, miatomboka amin‟ny volana Septambra ary

mifarana amin‟ny volana Febroary

V

LISITRY NY TABILAO :

Tabilao 1:Tahan'ny rotsakorana isan-taona araka ny UPDR 2003 - Monographie de la

région du Centre Est 2001

Tabilao2:Ny velaran-tany misy ala ato amin‟ny Faritra Amoron'i Mania (Ha) araka ny

Rano sy ny Ala Ambositra (tahirin-kevitra 2013)

Tabilao 3 : Velaran-tany sy mponina isaky ny ny Distrika, Km²= FTM BD500+

INSTAT; population 2011= projections INSTAT;

nbre électeurs= CIR Amoron‟i Mania

Tabilao 4: isan‟ny mponina: fanadihadiana natao tao amin‟ny ministeran‟ny mponina

Ambositra, 2014

Tabilao 5: isan‟ny mpianatra sy toeram-pampianarana araka ny CISCO Ambositra, 2014

Tabilao 6: Famokarana ireo voly tamin‟ny fotoam-piotazana 2014

Tabilao 7: isan‟ny biby fiompy ny taona 2014 araka ny Service Vetérinaire Regionale

Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2014

Tabilao 8: isan‟ireo tohotantely, famokarana, varotra araka ny SRCAAOF/DRDR 2014

Tabilao 9: famokarana sy ny trondro hita ato an-toerana DR Pêche Amoron‟i Mania 2014

Tabilao 10: fitsinjarana ireo fanaovana asa tanana araka ny « enquête artisanale 2001,

calculs effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT »

Tabilao 11 : ireo karazana asa tanana fantatra tena fanaon‟ny Malagasy araka ny

« enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la

DRID/INSTAT »

Tabilao 12: toerana fanaovana ny asa sy ny antontanisan‟ireo olona miasa ao araka ny

« enquête artisanale 2001, calculs effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT »

VI

Tabilao 13: Ny fitsinjarana ireo mpanao asa tanana araka ny toeram-piasany araka ny

« enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la

DRID/INSTAT »

Tabilao 14: isan-jaton‟ny mpanao asa tanana sy ny ora fanaovany ny asany isan‟andro

araka ny “enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la

DRID/INSTAT »

Tabilao 15: ireo sokajin‟ny mpanao asa tanana araka ny enquête artisanale 2001, calculs

effectués par les techniciens de la DRID/ INSTAT

Tabilao 16: ireo sokajin‟ny mpanao asa tanana araka ny « enquête sur l‟artisanat 2002,

calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

Tabilao 17:Antontan‟isa maneho ny kalitaon‟ny fitaovana sy fiasana araka ny « enquête

sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

Tabilao 18: ny sehatry ny manara-dalàna sy ny tsy manara-dalàna eo amin‟ny asa tanana,

izay notsoahina tamin‟ny kabarin‟ny ministera/ kabarin‟ny lehiben‟ny Faritr‟Amoron‟I

Mania, 12 jiona 2010.

Tabilao 19: isan‟ny mpanao sokitra ao anatin‟ny mpanara-dalàna ao Ambositra araka ny

fanadihadiana nataonay mpikaroka tany amin‟ny Direction Régionale du Tourisme et de

l‟Artisanat ao Ambositra, ny taona 2014.

Tabilao 20: velaran‟ala sisa misy ao Ambositra araka ny fanadihadiana nataon‟ny Service

Eaux et Forêts Ambositra/ Monographie de la region AIM/DRDR, p14, 2008

Tabilao 21 : olana mpahazo ny mpanao asa tanana araka ny « enquête artisanale 2002,


Tabilao 22: fampitahana ireo asa tanana amidin‟ny mpanao asa tanana sy mpivarotra asa

tanana araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka teto Ambositra, ny 2 septambra 2014

VII

Tabilao 23: salan‟isa maneho ny fahafantaran‟ny mpanao sokitra ny Antenimieran‟ny asa

tanana araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka tamin‟ireo mpanao asa tanana ao

Ambositra, ny 04 septambra 2014

Tabilao 24: salanisan‟ny mpanao sokitra maniry ny hitsanganan‟ny Antenimieran‟ny asa

tanana fanadihadiana nataonay tamin‟ireo mpanao asa tanana ao Ambositra, ny 04

septambra 2014

Tabilao 25: fahafantarana ny kaoperativa araka ny « enquête artisanale 2002, calculs

effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT »

Tabilao 26: antony tsy hidiran‟ny mpanao asa tanana ao anaty kaoperativa araka ny

INSTAT

Tabilao 27 : fanatonana mpampindram-bola « Enquête sur l‟artisanat 2002, calculs

effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

Tabilao 28: salan‟isa maneho ny mpanao sokitra mindram-bola ao amin‟ny

mpampindram-bola araka ny fanadihadiana nataonay tamin‟ireo toerana fampindramam-

bola ao Ambositra, 2014

Tabilao 29: salan‟isan‟ny mpanao asa tanana ao anatin‟ny sehatry ny manara-dalàna

araka ny kabarin‟ny lehiben‟ny Faritra Amoron‟i Mania tamin‟ny 12 jiona 2010

LISITRY NY SARY SY NY KISARY

Sarintany 1: sary sy velaran-tany Amoron‟i Mania, monographie de la région Amoron‟i

Mania, juin 2011

Sarintany 2: fambolena ao amin'ny distrikan'Ambositra, nalaina tao amin „ny monographie

du district d‟Ambositra

VIII

Sarintany 3: Ny sehatry ny Fiompiana eto amin'ny Distrikan'Ambositra, nalaina tao amin‟ny

monographie du district d‟Ambositra

Sary 1: sarin‟ ilay sambo sinoa Le Min Tai Leng, sary nalaina tao amin'ny gazety

Magadascar-Tribune, 28 janvie 2015, nosoratan‟i Léa Ratsiazo

Sary 2: ireo faritra mpamokatra andramena, araka ny gazety quotidien, 18 jolay 2010

Sary 3: sary nalaina avy eny amin'ny habakabaka ny tanànan'Ambositra I (google)

Sary 4: Sary nalain‟ny mpikaroka: Rovan'Ambositra tompon‟anarana hita ao Ambositra

tompon‟anarana, ny taona 2014

Sary 5: seza voasokitra Zafimaniry,sary nalain‟ny mpikaroka tao amin‟ny Galerie NY

ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Sary 6: Rovan'Ambositra Tompon‟anarana ao AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka, ny

taona 2014

Sary 7: Centre Hospitalier Régional de Réference Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny

taona 2014

Sary 8 : Volambetohaka tany amin‟ny Kaominin‟i Fandriana tamin‟ny volana Aogositra

2012

Sary 9: Famadihana ao amin'ny Kaominina Ambositra I, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala hoteljonathan.com/attractions/

Sary 10: Savika, sary nalaina tao amin‟ny tranonkala, hoteljonathan.com/attractions/

Sary 11: tanimbary miendrika tohatra ao amin'ny fokontany Ampitahana Ambositra, sary

nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

Sary 12: olona maka tantely

Sary 13: fiompiana trondro

IX

Sary 14: akoran-dandy hanaovana ny tenona sary nalain‟ny mpikaroka tao Manolotrony

Ambositra, , ny taona 2014

Sary 15: Ampela: fitaovana fanodinana ny kofehy avy amin'ny landy, sary nalain‟ny

mpikaroka tao Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

Sary 16: Fataka: hazo roa na efatra atsatoka anodinana kofehy landy, sary nalain‟ny mpanao

fikarohana tao Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

Sary 17: cadre, kakazo kely, fanindry, hazoharaka mitondra tenona, tongodovia, sary

nalain‟ny mpanao fikarohana tao Manolotrony Ambositra ny taona 2014

Sary 18 : Havoha : karazana hodin-kazo fahita any amin‟ny faritra Atsimo Atsinanana, akora

fototra fanamboarana “papier Antemoro”, sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao

Ambohibary Ambositra, ny taona 2014.

Sary 19: voninkazo: entina hanaingoana ilay «papier Antemoro», akora ampiasaina amin‟ny

«papier Antemoro», sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao Ambohibary Ambositra, ny taona

2014

Sary 20: lasitra amin‟ny voambolana teknika fanaovana «papier Antemoro», sary nalain‟ny

mpanao fikarohana tao Ambohibary Ambositra, ny taona 2014

Sary 21: «papier Antemoro» ahahy amin'ny masoandro, sary nalain‟ny mpanao fikarohana

tao Ambohibary Ambositra, ny taona 2014

Sary 22: Mpanao asa sokitra ao Antanamahalana Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka ny

taona 2014

Sary 23: trano hazo vita sikotra any amin'ny Zafimaniry, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala

Sary 24: sary olona vita amin‟ny sokitra, nalaina tao amin‟ny tranonkala

Sary 25: sary biby vita amin‟ny sokitra, nalaina tao amin‟ny tranonkala

Sary 26: sary masina vita amin‟ny sokitra, nalaina tany amin‟ny tranonkala

Sary 27: vilany vita amin‟ny sokitra, sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao amin‟ny galerie

NY ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

X

Sary 28: sary sokitra maneho olona nalain'ny mpanao fikarohana tao amin‟ny Galerie NY

ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Sary 29: lamosin‟ny seza zafimaniry ahitana sary vita sokitra, sary nalain‟ny mpanao

fikarohana tao amin‟ny Jean et Frères Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Sary 30: jeux des dames, vita amin‟ny peta-kazo voadidy, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala

Sary 31: ireo fitaovana fanaovana sokitra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

Sary 32: Tsofa fanapahan-kazo fanaovana raritakela-manify tao amin‟ny Chez Victor

Andrefantsena Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

Sary 33: Ireo masinina ampiasain'ny Atelier Chez Victor Andrefantsena Ambositra, sary

nalaina ny taona 2014

Sary 34: Andramena miloko volomparasy, miloko mena, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala ww.wikipédia.org/bois+ de+ rose, ny taona 2014

Sary 35: Voamboahitsika: miloko mena ny ety ivelany fa mainty kosa ny ao anatiny, sary

nalaina tao amin‟ny tranonkala ww.wikipédia.org/bois+ de+ rose,, ny taona 2014

Sary 36: Volombodimpona na bois d'ébène, sary nalaina tao amin‟ny tranonkala

Ww.wikipédia.org/bois +d‟+ ébène, ny taona 2014

Sary 37: hazo Fanazava fanamboarana sokitra sarin‟ olona, sary nalaina tao

RAZAFIMANDIMBY Naivo, mpanao sokitra eny amin‟ny Fokontany Ampany Ambositra,

ny taona 2014

Sary 38: ireo karazan-kazo fanaovana asa tanana fahita eto Madagasikara

Sary 39: toerana fivarotana hazo akora fototra isaky ny Zoma sy Asabotsy ao Sud Caserne,

sary nalain‟ny mpanao fikarohana, ny taona 2014

Sary 40: Atelier Chez Victor Andrefantsena Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona

2014

Sary 41: Atelier Jean et Frères Vatovory Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona

2014

XI

Sary 42: Toeram-pivarotana sokitra chez Victor Andrefantsena Ambositra, sary nalain'ny

mpanao fikarohana, ny taona 2014

Sary 43: toeram-pivarotana asa sokitra Jean et Frère Vatovory Ambositra

Sary 44: sary cavalier Rampin, nalaina tao amin‟ny tranonkala, ny lohan‟ity sokitra ity dia

any “Louvre”ary ny vatany dia any Athène

Sary 45: sokitr‟i Doryphore, hita any amin‟ny tranombakoka arkeolojika any Naples

Sary 46: Phrasikleîa, hita any amin‟ny tranombakoka nasionaly any Athènes tamin‟ny 550

talohan‟i Jesoa Kristy

Sary 47: Discobole Lancelotti, vita amin‟ny vatovandana tamin‟ny marbre, copie romaine

réalis -140 talohan‟ i Jesoa Kristy, hita any Roma, tranombakoka nasionaly.

Sary 48: Aphrodite Braschi, Munich, Glyptothèque.sary nalaina tao amin‟ny tranonkala

Sary 49: Statue de Rahotep- Musée égyptien du Caire Statue de Nefret – Musée égyptien du

Caire, sary nalaina tao amin‟ny tranonkala

Sary 50: sokitra olona misavik‟omby, sary nalain‟ny mpikaroka tao amin‟ny Chez Victor

Andrefantsena Ambositra, ny taona 2014

Sary 51: lamosin‟ny seza zafimaniry

Sary 52: taovolo sy fitafy malagasy, sary nalainay tao amin‟ny tranonkala, ny taona 2014

Sary 53: olona mitoto vary, sary nalain'ny mpanao fikarohana tao amin‟ny Jean et Frères

Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Sary 54: sokitra zatovolahy misotro toaka

Sary 55: sarin‟i Jesoa Kristy mifantsika eo amin‟ny hazo fijaliana sy ny sariny teraka tao an-

tranon‟omby, sary nalain‟ny mpanao fikarohana, ny taona 2014

https://fr.wikipedia.org/wiki/Discobole

https://fr.wikipedia.org/wiki/-140

http://fr.wikipedia.org/wiki/Munich

XII

Sary 56: Bouddha, Andriamanitry ny sinoa, sary nalaina tao amin'ny tranonkala, ny taona

2014

Sary 57: sary le majordome Kéti, mpanjaka Egyptiana,s ary nalaina tao amin‟ny tranonkala,

ny taona 2014

Sary 58: Ranavalona sy Radama, mpanjaka teto Madagasikara, sary nalain'ny mpanao

fikarohana tao amin‟ny Galerie NY ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Sary 59: hôtel Artisan Ambohibary Ambositra, trano voasikotra, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala, ny taona 2014

Sary 60: sary ireo mpanondrana Andramena, nalaina tao amin‟ny gazety le Quotidien, ny 18

jolay 2010.

Sary 61: CITE Alakamisy AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

Sary 62: DRTA Ankeniheny AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

TENY FAMPIDIRANA

1

Raha ny taona 2010 no voaray ho isan‟ny mpianatra mpiofana ho mpampianatra teto

amin‟ny ENS ny tenanay, izay nilofosana sy nanabeazan‟ ireo mpampianatra anay

nandritra ny 5 taona. Dia ny fanohanana ampahibemaso ny asa fikarohana kosa no enti-

mamarana ny fianarana, izay hoentina manabe voho ny fampianarana any amin‟ny

ambaratonga faharoa.

Ny lohatenin‟ny asa fikarohana dia FANDALINANA ANTROPOLOJIKA MOMBA NY

SOKITRA AO AMBOSITRA I: SADY LALAO NO HARENA

0.1. Zava-kendrena amin’ny asa fikarohana

Ambara aty am-piandohana, fa tsy sanatria akory fanamaivanana ny asa fikarohana

izay efa vitan‟ny hafa no antony nirotsahana tamin‟ity sokitra sy ny fihariana aman-toe-

karena ity. Natao indrindra hanatevenana izay efa misy sy vitan‟ny zoky teo aloha.

Amin‟ny ankapobeny, dia telo ny tanjona kendrena amin‟ity asa ity:

Anjara biriky amin‟ny fampahalalana ny asa tanana indrindra fa ny fiaraha-monin‟ny

mpanao sokitra ao amin‟ny tanànan‟Ambositra sy ny mponina ao aminy. Manana ny

lazany tokoa eo amin‟ny asa tanana raha ny tananàn‟Ambositra no jerena. Na dia eo aza

anefa izany dia mbola betsaka ihany ny olona tsy mahafantatra ny atao hoe:

sokitr‟Ambositra. Izany indrindra no nanaovana ity fikarohana ity mba entina

hampahafantarana ny sokitra sy ny fiaraha-monina manao azy amin‟ny olona eto

amin‟ny firenena fa indrindra ireo vahiny any amin‟ny firenen-kafa.

Eo ihany koa ny fanomezana tolo-tanana sy andram-bahaolana eo amin‟ny sehatry ny

sokitra sy ny asa tanana. Manoloana ireo olana mpahazo ny mpanao asa tanana dia tsy

misy afa-tsy ny fampivondronana azy ireo ao amin‟ny “chambre de métier” na

Antenimieran‟ny asa tanana no vahaolana maharitra mba ahafahan‟ny mpanao asa

tanana mahazo ireo akora fototra ilaina, fitaovana ary lalam-barotra.

Farany, anjara andraikitra amin‟ny fanabeazam-boho sy fampianarana ny mponina mba

ho fanatsarana ny fari-piainan‟ny olona. Maro tokoa ny fanambakana mahazo ny

mpanao asa tanana satria ny ankamaroan‟izy ireo dia manana fari-pahalalana ambany

2

tokoa. Izany indrindra no anentanana azy mba hanovo fahalalana, mba hahafahany

mampivoatra ny fari-piainany ary hahafahany manondrana any ivelany.

0.2. Anton’ny safidy

Malalaka ny tsirairay amin‟ny fisafidianana ny asa fikarohana izay ataony.

Niompana tamin‟ny sokitra sy ny toe-karena ao amin‟ny kaominina Ambositra I ny

safidinay mpikaroka, araka ny teny filamatra hoe: “ny asa tanana sady lalao no

harena”.

Raha ny ato amin‟ny sampana Teny malagasy no asian-teny dia maro ireo

safidy azo anompanana ny asa fikarohana: toy ny literatiora, ny antrôpôlôjia ary ny

haiteny. Ny antrôpôlôjia no taranja niantefan‟ny safidinay. Marihina fa ny

antrôpôlôjia dia taranja mandinika ny fiarahamonina sy ny fomba amam-panaony

izay mitambatra ho riba, ka ny antrôpôlôjia momba ny fampandrosoana no ifotorana

amin‟ity asa fikarohana ity nefa tsy nanakana anay hampiasa ny antrôpôlôjia

ekônomika sy ny antrôpôlôjia momba ny kolontsaina.

Anisan‟ny taranja nahaliana nandritra ny dimy taona niofanana tao amin‟ny

sampana malagasy ny antrôpôlôjia, noho izy mandinika ny fiainan‟ny olona ao anaty

fiarahamonina, ny lamim-piarahamonina, ny fiaviany. Araka ny voalazan‟i J BEATTIE

manao hoe: “ny antrôpôlôjia dia mianatra ny fomba amam-panao, ny rafitra ara-

piarahamonina, ny soatoavin‟ny mponina ary ny fomba ifandrohizan‟ireo rehetra

ireo.“1

Nanampy ny fitiavanay ity taranja ity ihany koa ny fitsidihana ireo doany

marobe, toy ny teny Ambatomirahavavy sy ny teny Ambohimanga tamin‟ny taona

voalohany sy ny taona faha telo nandritra ny taom-piofanana tao amin‟ny sekoly.

Nahaliana tokoa izy ireny noho izy nahafahana nahafantatra sy nandalina ny

manodidina ny fiarahamonina amin‟ny ankapobeny. Izany indrindra no nahatonga

anay hiompana amin‟ity taranja ity

1 J BEATTIE, Introduction à l’Anthropologie sociale, 1972, tak 27: « Les Anthropologues

étudient les coutumes, les institutions sociales et les valeurs d’un peuple et la façon dont elles

sont étroitement reliées entre elles »

3

0.2.1 Petrakolana

Ambositra I no renivohitry ny asa tanana araka ny anarana izay isalorany manao

hoe:“ AMBOSITRA RENIVOHITRY NY ASA TANANA“, saingy toa malaza tsy

ihinana toy ny viliantsahona, araka ny ohabolan-drazana malagasy, amin‟izao Taonarivo

fahatelo izao, ny anarana nasalotra ny Kaominina andrenivohitr‟Ambositra, izay sady

renivohitry ny Distrikan‟Ambositra sy ny Faritra Amoron‟i Mania ihany koa. Ahitana

petrakolana maromaro ao an-toerana toy ny fiheveran‟ny mponina fa asa tsy ilaina

diplaoma ny fanaovana sokitra ary tsy ahitana lalam-barotra. Tsara ny sokitr‟Ambositra

saingy vitsy mpahalala. Eo ihany koa ny tsy fahampian‟ny akora fototra ampiasain‟ny

mpanao asa tanana sy ny mpanao sokitra toy ny hazo sarobidy izay gejain‟ny Fanjakana.

Mitarika olana vaovao hafa izany ka mahatonga ny mpanao sokitra hampiasa ny hazo

fihinam-boa toy ny voasary, ny mpibasy, ny goavy ho akora hokirakiraina. Petrakolana

mitarika petrakolana izany satria mahatonga ny fahasimban‟ny tontolo iainana izay

manamafy ny fahapotehan‟ny ala sy ny hain-tany, ka manampy trotraka ny fahasarotam-

piainan‟ny mpanao asa tanana, indrindra fa ny mpanao sokitra. Ireo ala sarobidy sy ireo

hazo voatevy na voatapaka anefa dia tsy misy solofony. Hatrany amin‟ny lafin‟ny

fizahantany no miteraka petrakolana ka mety hitarika any amin‟ny fahasimban‟ny toe-

karena. Ireo fanondranana hazo sarobidy any ivelany moa dia isan‟ny olana mamparary

tokoa ny fiarahamonin‟ny mpanao sokitra.

Sary 1: sarin‟ ilay sambo sinoa Le Min Tai Leng, sary nalaina tao amin'ny gazety

Magadascar-Tribune, 28 janvie 2015, nosoratan‟i Léa Ratsiazo

4

Manamafy izany fanondranana hazo sarobidy izany Jeannot RAMAMBAZAFY

ao amin‟ny gazety le Quotidien2, tamin‟ny 18 jolay 2010:” eto Madagasikara, ny

Andramena dia avy amin‟ny faritra Marojejy izany hoe: ny iray ampahatelony ary avy

any Masoala ny ambiny. Tamin‟ny 2009, nanodidina 36700T no naondrana tany Chine

izany hoe: 1187 kaontenera, ny 50T dia volombodimpona na ébène izay naondrana tany

Allemagne.3” Kanefa ny mpanao sokitra maniry manitra fotsiny ny andramena sy ny

volombodimpona, maniry sy mitsiriritra toy ny saka tsy mipi-maso manoloana ny

mpitono kitoza iray.

2 Mitondra ny lohateny hoe: Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas,

chiffres, tenants et aboutissants 3 Gazette le Quotidien, Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas,

chiffres, tenants et aboutissants, synthèse de Jeannot RAMAMBAZAFY, le 18 juillet 2010 : A

Madagascar, le bois de rose provient de la région du Marojejy pour un tiers, et de celle du

Masoala pour les deux autres tiers. Pour la campagne 2009, environ 36 700 tonnes ont été

exportées dans 1 187 conteneurs à destination quasi-exclusive de la Chine (50 tonnes d’ébène

vers l’Allemagne), pour un prix de vente estimé à 220 millions de dollars américains. Ces

exportations ont généré 20,5 millions de dollars (41 milliards d’ariary, en prenant un taux

moyen de 2 000 ariary pour un dollar) de recettes pour l’État malgache, qui en est ainsi le

premier bénéficiaire, mais talonné de près par le principal exportateur. La fraude pour

l’ensemble de la filière est évaluée à 4,6 millions de dollars (9,2 milliards d’ariary), tandis que le

montant des devises non rapatriées pourrait s’élever à US$ 52 millions (104 milliards d’ariary).

Si cette activité a rapporté environ US$ 1 300 (2,6 millions d’ariary) à chaque intervenant local,

le bénéfice moyen d’un exportateur atteint les 75% de son chiffre d’affaire.

5

Sary 2: ireo faritra mpamokatra Andramena, araka ny gazety quotidien, 18 jolay

2010

Antony nisafidianana ny toerana

Nisafidy an‟Ambositra manokana izahay mba hitondrana ireo hetahetan‟ny

mponina ao an-toerana, indrindra ny mpanao sokitra. Teo ihany koa amin‟ny maha

renivohitry ny asa Tanana an‟Ambositra, ary isany mampiavaka azy amin‟izany ny

sokitra.

Efa ho 24 taona rahateo no nipetrahanay tao ka nanampy anay tamin‟ny

fahafantarana ny fiarahamonina ao Ambositra sy ireo petrakolana eo anivon‟ny

fiarahamonina mpanao izany.

Antony nisafidianana ny lohahevitra

Ny fahitana ireo petrakolana voatanisa tetsy aloha no nahatonga anay hisafidy

ny lohahevitra. Eo ihany koa ny fitiavana hitrandraka ny zava-misy momba ny sokitra sy

ny fampandrosoana, ka ny hantenaina dia ny hitondrana anjara biriky hamahana ireo

olan‟ ireo mpanao sokitra; eo ihany koa ny finiavana hampandroso ny fari-piainany;

farany fampahalalana misimisy kokoa ny sokitra sy ny asa tanana hisarihana ireo

mpizahantany. Ankilan‟izany dia mbola ny tenanay no nandalina ny sokitra sy ny

6

lafin‟ny fihariana aman-toe-karena ao Ambositra. Tsy midika anefa fa ny tenanay ihany

no nikaroka momba ny sokitra fa efa marobe ireo zoky nandalina izany toy ny

an‟ANDRIMANAMPILALA Patrick Alphonse, Contribution au developpement de la

commune urbaine Ambositra grâce à l‟artisanat. cas de la sculpture. Heritiana Charles

RAKOTONDRASOA Mémoire pour l‟obtention du diplôme de Maîtrise en Sciences

Economiques, Amélioration du secteur artisanal cas de la Commune Urbaine

d‟Ambositra, Université de Toamasina, Faculté de Droit, des Sciences Economiques et

de Gestion, Département d‟Economie, année 2011 ; RABIASOA Sarah Myriam

Mémoire de Fin d‟Etudes, pour l‟obtention de Diplôme de Maîtrise en Gestion, Projet

de Création d‟une Unité de Fabrication de Meubles sculptés dans la Région

d‟Ambositra, Université d‟Antananarivo, Faculté de Droit, d‟Economie, de Gestion et de

Sociologie (FAC/DEGS).

Nanana ny lanjany avokoa ireo fikarohana ireo satria niompana tamin‟ny

lafin-javatra samihafa.

0.3. Petrakevitra

Isan‟ny petrakevitra arosonay araka izany ny fitadiavana izay fomba rehetra

hamerenana ny risim-pon‟ny mponina amin‟ny fametrahana ny anjara toeran‟ny asa

sokitra eo anivon‟ny asa tanana mba ho sady lalao no harena tokoa, ilaina ny

fampahafantarana ny sokitr‟Ambositra na eo amin‟ny lafiny kolontsaina, na eo amin‟ny

lafiny fiarahamonina, na eo amin‟ny lafiny fihariana aman-toe-karena. Ahafahana

mampahafantatra ny faritra sy mampidi-bola ny sokitra, ka ilaina ny fitadiavana lalam-

barotra sy ny fanatsarana ny kalitao. Fanitaran-tsaina sy mampidi-bola no mitarika

mpizahantany ny sokitr‟Ambositra. Araka izany, petrakevitra tianay hasongadina ihany

koa ny fanovana toe-tsain‟ny mponina ka hahatsapany fa ilaina ny fiofanana sy

fandalinana ny asa sokitra ary tokony hananany diplaoma aza izany manoloana ny

fifaninanana eo amin‟ny fihariana aman-toe-karena.

0.4. Ny haitsikera nampiasaina

Mialoha ny hirosoana amin‟ny haitsikera dia tsara hofantarina ny “socio-

anthropologie” izay anisan‟ny fototra niaingana. Ny “socio-anthropologie” dia

famotopotorana fiarahamonina itambaran‟ny sôsiôlôjia sy ny antrôpôlôjia. Amin‟i Jean

7

Pierre Olivier de SARDAN4, ny hoe: “socio-anthropologie” dia fandalinana ny

vondron‟olona mpiara-belona, mpiara-miasa sy ny fifanohinan‟izy ireo amin‟ny

alalan‟ny firotsahana an-tsehatra sy maro rantsana, ny lafiny ambaratonga samihafa eo

amin‟ireo vondrona ireo. Jerena amin‟izany ihany koa ny lafiny mitety vanim-potoana

no sady ampiarahina ny fandalinana ny zava-misy iainan'ireo vondrona ireo sy ny

fiheverany ny tontolony.

Ny “socio-anthropologie” dia miavaka andaniny amin‟ny sôsiôlôjia mifototra

amin‟ny isa sy ny hamaroana, izay miainga amin‟ny fanadihadiana mitaky antontam-

panontaniana; ankilany miavaka amin‟ny etinôlôjia, mifototra amin‟ny fanomezan-danja

ny lovan-drazana, mifantoka amin‟ny vondron‟olona miavaka ifampidinihana.

Mifanohitra amin'ny sôsiôlôjia, na ny antrôpôlôjia madiorano izany fa mampiharo ny

fomba fiasa mahazatra ny sôsiôlôjia mirotsaka an-tsehatra (école de Chicago) sy ny

firotsahana an-tsehatry ny antrôpôlôjia manana izany fomba fiasa izany (etinôgirafia).

Dinihiny amin'izany ihany koa ny fihetsiky ny olona tafiditra ao amin'ny

fandalinana sy ny hevitra fonosin'ireny fihetsika ireny5.

Ny haitsikera “multirationnalités” no ampiasaina amin‟ity asa fikarohana ity.

Izany hoe: fandalinana ny fifamahofahoan‟ny hevitra, ny zava-misy, ny fomba fiaina

amam-piheverana samy hafa eny anivon‟ny fiaraha-monina iray. Araka ny voalazan‟i

4 Jean Olivier Pierre de Sardan dia anisan‟ny mpikaroka nikirakira voalohany ny fampiharana ny sôsiô-

antrôpôlôjia 5 J.P. Olivier de Sardan, « Anthropologie et développement », 1995, 17 : «J'entends par « socio-

anthropologie » l'étude empirique multi-dimensionnelle de groupes sociaux contemporains et

de leurs interactions, dans une perspective diachronique, et combinant l'analyse des pratiques

et celle des représentations. La socio-anthropologie ainsi conçue se distingue de la sociologie

quantitativiste à base d’enquêtes lourdes par questionnaires comme de l’éthnologie

patrimonialiste focalisée sur l’informateur privilégié (de préférence grand initié). Elle s’oppose

à la sociologie et l’anthropologie essayistes et spéculatives. La socio-anthropologie fusionne les

traditions de la sociologie de terrain (Ecole de Chicago) et de l'anthropologie de terrain

(ethnographie) pour tenter une analyse intensive et in situ des dynamiques de

reproduction/transformation d'ensembles sociaux de nature diverses, prenant en compte les

comportements des acteurs, comme les significations qu'ils accordent à leurs comportements».

8

Olivier de SARDAN manao hoe:”zavatra roa mifaningotra sy mifandrohy no ifotoran‟io

haitsikera io:

- Firotsahana an-tsehatra mifototra amin‟ny fandalinana ny zava-misy marina

eny an-toerana. Izany hoe: omen-danja ny faritra na ny toerana,

anasongadinana ny lafin-javatra samihafa toy ny rafi-piaraha-monina, ny rafi-

pamokarana, ny olana ara-toe-karena, ny fiainan‟ny olona amin‟ny

ankapobeny.

- Fandalinana manokana ny mponina sy ny vondron‟olona, izany hoe:

mifototra amin‟ireo mpanao asa fampandrosoana ny haitsikera. Samy

manana ny fifandraisany, ny paikadiny, ny mahaliana azy, ny zavatra

ifotorany, ny tombontsoany ny vondron‟olona isanisany, izay no halalinina

amin‟ity haitsikera ity6.

Ohatra Atelier Chez Victor mpanao sokitra sady

mpivarotra, manana paikady izy hisintonany ny mpizahantany ho ao aminy

dia ny fiaraha-miasa amin‟ireny olona mpitondra mpizahantany ireny.

Ampiasaina eto ihany koa ny “anthropologie dynamique », araka ny voalazan‟i

Olivier de SARDAN manao hoe: “ny fandinihana ifotony ireo asa fampandrosoana sy

ny akony eo amin‟ny mponina dia mifanindran-dalana amin‟ny hetsiky ny

fiarahamonina sy ny fiovana eo amin‟izy ireo7.” Izany hoe: mandinika ireo hery

mitondra fanovana eo amin‟io fiarahamonina io

6 Olivier de SARDAN, op cit, page 52 : «on peut estimer qu‟elle se déploie à deux niveaux

compléméntaires :

Tout d‟abord la démarche est devenue plus « locale

» , plus centrée sur le

« micro

» , voire à la rigueur le

« méso

» […]

En second lieu, l‟accent est mis sur les acteurs sociaux ou les groupes d‟acteurs sociaux (individuels ou

collectifs) leur stratégie, leur enjeux »

7 L‟analyse des actions de développement et des réactions populaires à ses actions ne peut être disjointe de

l‟étude de dynamiques locales, des proccessus endogènes ou des proccessus « informels » de

changement ».

9

0.5. Ny fomba nanatanterahana ny asa

Nataonay fomba fiasa matotra ity asa fikarohana ity satria tsy nekenay ho marina

ny hevitra iray raha tsy efa nofakafakaina sy nofotopotorina. Teo ihany koa ny

fanaovana fampitahana tamin‟ny fanambaran‟ny hafa sy ny toromarika noraisina

tamin‟ny mpampianatra mpitarika. Ireto avy ary ireo dingana nolalovanay :

Tany an-tsekoly dia efa nisy fanomanana ity asa fikarohana ity.Tamin‟ny taona

fahatelo izahay dia nianatra ny taranja TAFS (Techniques d‟Approche aux Faits

Sociaux), mba hahafahana mirotsaka an-tsehatra eny anivon‟ny fiarahamonina.

Nisy ny fanarahana seminera maromaro tao amin‟ny taona fahaefatra mba ho

tari-dalana amin‟ny fanatontosana ny asa fikarohana.

Nanomboka ny taona fahatelo nianarana taty amin‟ny E.N.S, dia efa nahazo

alalana hamaky ny boky misy ny asa fikarohan‟ireo zoky teo aloha izahay, mba

haminavinana sahady ny asa miandry ny tena sy ny fomba hanatanterahana azy.

Nanatrika fanohanan-kevitra maromaro ihany koa izahay, tamin‟ny fotoana nahafahana

nanatanteraka izany.

Teo ihany koa ny fihaonana mivantana tamin’ireo olona rehetra izay azo

heverina ho mpanamora na mpiara-miombonantoka amin’ny fanatanterahana

ny fikarohana, ka anisan‟izany ny Ben‟ny tanànan‟Ambositra I, ny Sekretera

Jeneralin‟ny Faritra Amoron‟i Mania, ny Lehiben‟ny Distrikan‟ Ambositra, ny

Talem-paritry ny Fizahantany sy ny Asa tanana, ny Talen‟ny CITE Alakamisy, ireo

olo-manan-kaja maro toy ny solom-bavam-bahoaka voafidy tao Ambositra, ny

sefom-pokontany, ny lehibena famokarana sy fividinana ary fivarotana vokatra

momba ny asa tanana, olona iray na maromaro mivelona amin‟ny asa tanana,

fihaonana tamin‟ireo mpanao fikarohana mitovitovy tamin‟ny anay, avy tany

amin‟ny Institut Supérieur de Technologie, Ambositra (ISTA) sns. Nohararaotinay

tamin‟izany ny fampisehoana an‟ireo taratasy fanomezan-dàlana hanao fikarohana

sy ny mombamomba ny tenanay.

10

Firotsahana an-tsehatra araka ny voalazan‟i PRITCHARD hoe: “Ny antrôpôlôgy

dia tsy maintsy vonona handany fotoana betsaka amin‟ny fanadihadiana izay

ataony, tsy maintsy mifandray akaiky sy maharitra amin‟ny mponina izay iasany

izy19.” Ary “raha tiana ho marim-pototra sy hanana endrika siantifika bebe kokoa

ny asam-pandinihana dia ilaina sady tokony hatao ny manatona sy miara-mihosina

amin‟ny mponina eo anivon‟ilay fiarahamonina anaovana fanadihadiana8 ”. Nisy,

araka izany, ny fifampidinihana sy fifaneraserana tamin‟ny mpanao asa tanana,

indrindra fa ny mpanao sokitra.

Fikarohana antontan’isa mazava momba ny anjara toeran‟ny sehatry ny asa

tanana eo amin‟ny fiharian-karena, ny isan‟ny fikambanana mpanao asa tanana

mitsangana na ara-dalàna na tsia ao amin‟ny Kaominina Ambonivohitra, ny isan‟ny

olona matihanina amin‟ny fanaovana asa tanana…

Fanararaotana an’ireo fotoana samihafa ahazoana mitaratra ny fivelarana sy

ny fisian’ny asa tanana, toy ny andro tsena (Asabotsy).

Fitsidihana tranonkala mahakasika ny asa tanana

Tsy hadino ny famakiana boky isan-karazany izay hita fa mifandraika amin‟ny

asa fikarohana.

0.6. Ny olana nosedraina tamin’ny fanatanterahana ny asa

Ny asa tahaka itony dia hitoetra ho an‟ny taranaka mifandimby. Noho izany, dia

nezahina fatratra mba ho marina sy mitombina ny zavatra ambara mba tsy hahatonga ny

mpamaky ho voafitaka, teo anatrehan‟izay dia azo tsinjaraina ho roa ny olana nosedraina

- Olana teo amin‟ny fanangonana ny vondrona ambara;

- Olana teo amin‟ny fandrafetana ny asa.

8 Evans PRICTHARD, Anthropologie sociale, Paris, 1969, p.79 : « L‟anthropologue doit être prêt à passer

beaucoup de temps sur son enquête, il doit rester en contact étroit et permanent avec les populations sur

lesquelles il travaille. »

11

0.6.1 Ny olana teo amin’ny fanangonana ny vondrona ambara

Nisy tokoa ny olana na sakana nosedrainay, kanefa ny sasantsasany ihany no

hotanisaina, dia izay niseho nandritra ny fanangonana antontan‟isa sy fonjan-kevitra, teo

ny tsy fisiana na tsy fahampian‟ny antontan‟isa mazava momba ny asa tanana avy

amin‟ireo Birao izay akaiky vilany feno arina toy ny CITE Alakamisy Ambositra (ohatra

ny hadirin‟ny vola azo avy aminy sy ny isan‟ny olona sy ny fianakaviana matihanina

amin‟ny fanaovana asa tanana, sns.). Teo ihany koa ny fahasarotan‟ ny fahazoana ny

mombamomban‟ny Kaominina Ambositra I dia noho ry zareo tsy mbola nahavita PCD

vaovao, ho solon‟ny azy teo aloha izay very tsy hita popoka, araka ny filazan‟ny

Sekretera Jeneralin‟ny Kaominina. Tamin‟ny fotoana nandalovanay tany, dia tena mbola

eo am-panangonana ireo loharano miainga avy any amin‟ireo Fokontany 23 mihitsy ry

zareo. Tsy gaga isika raha somary tsy dia feno loatra ny zavatra azonay ambara

mahakasika azy. Momba an‟izay dia samy mbola eo am-panangonana sy fandrafetana

azy ny ankamaroany amin‟izao fotoana izao.

0.6.2 Ny olana teo amin’ny fandrafetana ny asa

Azo lazaina fa sarotra ihany ny fanadiovana sy fandrafetana ny vokatra ara-tahirin-

kevitra voaangona, satria nisy ny fiverimberenana tsy maintsy natao isaky ny nisy

tahirin-kevitra vaovao azo, izay nanery anay hanao fampitahana na fandrindrana

tamin‟ny hevitra izay efa voarakitra. Anisan‟ny antony nampananosarotra, ohatra, ny tsy

fisian‟ny fikambanan‟ny mpanao asa tanana mijoro sy mihodina ara-dalàna, taorian‟ny

faharavan‟izay mba kely nisy teo aloha. Noheverinay fa hanamora ny asany ny fisian‟ny

CITE9 izay nanome toky fa hanampy ny mpanao asa tanana10 nefa vitsy ihany koa ny

antontanisa tao aminy.

9 Centre d‟Information Technique et Economique, Alakamisy ao anaty tsena.

10 Identification des freins et leviers du commerce equitable pour les organisations d‟artisans à

Madagascar, Rapport Final, septeme 2011.

12

0.7. Ny vahaolana noraisina ho fandrosoan’ny asa

Manoloana ny olana nosedraina, dia niezaka izahay nitady vahaolana hatrany.

a - Momba ny tsy fisian’ny antontan’isa mazava sy azo antoka:

Niezaka izahay nidina nanao fanadihadiana teny ifotony ;

Nitsidika tranonkala maro momba ny asa tanana;

Nanatona an‟ireo mpikaroka namana izay nanomana ny boky momba ny asa

fikarohany avy teny amin‟ny ISTA11

Ambositra.

b -Fanadiovana sy fandrafetana ny vokatra voaangona:

Tsy nisy antontan-kevitra na antontan‟isa noheverina ho raikitra avy hatrany, raha

tsy efa vita avokoa ny fidinana ifotony, ny fitsidihana rehetra, mba hisorohana ny

mety hisian‟ny filazana mifanohitra.

0.8. Ny fetran’ny asa fikarohana

Anterina fa fandalinana antrôpôlôjika momba ny sokitra ao Ambositra I : sady lalao

no harena ihany no tena nifotorana na dia nisy aza ny sokitra zafimaniry. Ampahany

ihany anefa izany fa mbola maro ny zavatra azo trandrahina amin‟ny alalan‟ny sokitra

na asa tanana, ohatra amin‟izany ny sokitra sy ny lafin‟ny kolontsaina, ny sokitra sy ny

fampandrosoana ao aminy, santionany amin‟ny asa fikarohana mbola azo trandrahina

ireo. Marihina fa tsy nanakana ny fanadihadiana sy fandalinana ny sokitra zafimaniry,

ny sokitra grika, ny sokitra egyptiana, ny sokitra sinoa io fetra io. Nahafahana nanao ny

fampitahana sy nanasongadinana ny maha izy azy ny sokitr‟Ambositra ity asa

fikarohana ity.

0.9. Ny mampiavaka sy ny zava-baovao tao amin’ity tolotrasa ity

Ny tena mampiavaka sy ny zava-baovao amin‟ity tolotrasa ity dia: nahafahana

nandray anjara tamin‟ny fampivelarana ny fihariana sy ny toe-karen‟ny mpanao asa

11

Institut Supérieur de Technologie d‟Ambositra

13

tanana tamin‟ny alalan‟ity boky ity, ka ny hantenaina dia ny hanatsarana ny fihariana sy

ny faripiainan‟ny mpisokitra ao Ambositra I. Ny fifandraisan‟ny kolontsaina sy ny

fihariana aman-toe-karena dia taratra ao amin‟ny sokitr‟Ambositra.

0.10. Ny drafitra nentina nanatontosa ny asa

Mizara telo ny drafitra hitondrana ity asa ity. Ao amin‟ny fizarana voalohany dia ny

FAMPAHAFANTARANA NY KAOMININA AMBOSITRA I, ny fizarana faharoa kosa dia

ahitana ny FANORITSORITANA SY FAMPAHAFANTARANA ANKAPOBENY MOMBA

NY ASA TANANA SY NY SOKITRA AO AMBOSITRA, ary farany dia ny

FAMOTOPOTORANA SY FANDALINANA NY SOKITR‟AMBOSITRA.

Antenaina fa hitondra vokatra ho an‟izay rehetra mamaky azy ity asa ity, indrindra fa

ho an‟ireo mpanao sokitra, ka anisany hanampy azy ireo eo amin‟ny fihariany sy ny fari-

piainany.

14

FIZARANA VOALOHANY:

FAMPAHAFANTARANA NY

KAOMININA AMBOSITRA I

14

NY KAOMINA AMBOSITRA I IZAY ANAOVANA NY FIKAROHANA:

Sary 3: sary nalaina avy eny amin'ny habakabaka ny tanànan'Ambositra I (google),

tamin‟ny taona 2000

Tondro-toerana:

1- ALAKAMISY 9- AMPIVAROTANOMBY 17- VOHIDAHY

2- AMBALAMAHASOA 10- ANDREFANTSENA 18- TANETIBE

3- AMBOHIBARY 11- ANKOROMBE 19MANOLOTRONY

4- AMBOHIMPIERENANA 12- ANTOETRA 20- MORAFENO

5- AMONGY 13- ANTSINANANIVINAY 21TANAMAHALANA

6- AMPANY 14- IAJAKY 22-VOLAFOTSY

7- AMPIHADIAMBY 15- IDIANA 23- CASERNE

8- AMPITAHANA 16- ILANITRA

13

19

10

3

9

14

8

7

1 22 15 4

5

2

6

11

12

16

17

18

21

20

23

15

AMBARATONGAM-PAHEFANA AO AMIN‟NY KAOMININA AMBOSITRA

Ben’ny tanàna Mpanolo-tsaina

Filoha lefitra ny asa

sosialy, kolontsaina,

fanatanjahantena

Filoha lefitra mpandrindra

ny raharaha ara-bola Filoha lefitra

mpandrindra ny kopia

Mpitan-tsoratra sy Mpitam-

bola

Komitin’ ny fitantanam-

bolan’ ny mpiasa

Serivisin’ ny mpandrindra sy

ny raharaha ara-bola

Serivisin‘ ny asa

sosialy,kolontsaina,

fanatanjahantena

Serivisin’ ny foto-

drafitr’asa sy ny

kaominina

Mikarakara

ny asa

sosialy

Mikarakara

ny kolon-

tsaina

Mikarakara

ny

fanatanjah

antena

Mikarakara ny

maha olona

Mikirakira ny

ara-bola Mizara ny foto-

drafitrasa sy

toe-karena

Serivisin‘ ny

fanadiovana sy

fanavaozana

Biraon‘ny

fahasalamana

Biraon‘

ny vonjy

taitra

Biraon‘ ny

mpikirakira

Biraon‘

ny

hetsika

Biraon‘ ny

foto-

drafitr‘asa

Biraon‘ ny

fitaovana

Birao ny

mpiasa

Biraon‘ ny

fanaovana

kopia

Birao

miandrikitra

vola miditra

Birao

miandraikitra

ny vola mivoaka

Birao

miandraikitra

ny fitaterana

an-drenivoitra

Birao

miandraikitra

ny tsena

Biraon‘ ny

kaominina

Birao

miandraikitra ny

fanavaozana

Birao

miandraikitra

ny taratasy

16

Toko 1. Ny kaominina Ambositra I

Heverina fa hanampy ny maro ity fampahafantarana an‟Ambositra I ity na eo

amin‟ny lafiny ara-tsôsialy izany na eo amin‟ny lafin‟ny fizahan-tany.

1.1. Ny lafiny ara-jeografia

Ho fantarina ety am-panombohana àry ny toerana misy ny tanànan‟Ambositra

renivohitra mba hahafahana miroso sy milona misimisy kokoa amin‟ny asa fikarohana.

- Ny toerana misy an’Ambositra

Ambositra I dia hita ao Atsinanan„ ny zana-pehitany12

46° 50 sy 48° 10 ary ao

Atsimo ny halavam-pehitany13

20° sy 21°. Manana haavo 1925 metatra. Ao anatin‟ny

faritanin‟ny Fianarantsoa no misy ny Kaominina Ambositra I, ka 260km mianatsimo

raha miala an„Antananarivo ary 150km raha avy any Fianarantsoa , izany hoe ao

amin„ny lalam-pirenena faha-7, izay mampitohy an‟Antananarivo sy Toliara.

Miorina amin‟ny velaran-tany 14km² izy. Ny Kaominina Ambositra dia ao

avaratry ny Kaominina ambanivohitr„i Tsarasaotra, ao atsinanan‟ny Kaominina

ambanivohitr„Imadiala, any atsimon‟ny Kaominina ambanivohitr„ Ivato ary any

andrefan‟ny Kaominina ambanivohitr„ Andina.

Iray amin‟ireo Distrika efatra ato amin‟ny Faritra Amoron‟i Mania ny

Distrikan‟Ambositra, ka ireto avy ireo distrika ireo: Fandriana, Manandriana,

Ambatofinandrahana. Ny toerana misy tanàna ato amin‟ny Kaominina an-drenivohitra

Ambositra dia 60% eo ho eo, izay misy 23 Fokontany: Alakamisy, Ambalamahasoa,

Ambohibary, Ambohipierenana, Amongy, Ampany, Ampihadiamby, Ampitahana,

Ampivarotanomby, Andrefantsena, Ankorombe, Antoetra, Antsinananivinany, Iajaky,

12

Zana-pehitany: latitude 13

Halavam-pehitany: longitude

17

Idiana, Ilanitra, Manolotrony, Morafeno, Tanamahalana, Tanetibe, Vohidahy, Volafotsy,

Caserne14

.

- Ny vohontany

Sarintany 1: sary sy velaran-tany Amoron‟I Mania, monographie de la région Amoron‟i

Mania, juin 2011

14

Monographie du district d‟Ambositra, nosoratan‟ny lehiben‟ny Distrikan‟Ambositra

18

Kaominina iray voahodidina havoana raha Ambositra I no jerena, ka ireto avy no

mamaritra azy amin‟izany:

Ny ao Atsinanana dia ahitana ny Havoanan„ Andraimbe sy Isito ary ny Hàran„i

Zafimaniry. Avy ao Atsimo kosa no misy an‟ireo Havoanan„Andriamasoandro, Bobaka,

Fohisokina, Antsolaitra, Andraisira, Tetibolo ary ny Havoanan‟i Tsaingy. Ny avy ao

Avaratra dia ahitana ny Havoanan‟ Ilaka ary ny Havoanan„ Isandra sy Ambohiperivoana.

Ny Havoanan‟Antety kosa no mamaritra azy avy ao Andrefana.

Ny Distrikan‟Ambositra misy an‟Ambositra I, dia ahitana kaominina 23: Alakamisy

Ambohijato, Ambalamanakana, Ambatofitorahana, Ambinanindrano, Ambohimitombo

I, Ambohimitombo II, Ambositra I, Ambositra II, Andina, Ankazoambo, Antoetra,

Fahizay, Ihadilalana, Ilaka Centre, Imerina Imady, Ivato Centre, Ivony Miaramiasa,

Kianjandrakefina, Mahazina- Ambohipierenana, Marosoa, Sahatsiho Ambohimanjaka,

Tsarasaotra, Vohidahy, ary iray amin‟ireo Kaominina 55 izay mandrafitra ny Faritra

Amoron‟i Mania15

.

- Ny fizarantaona sy ny toetrandro:

Toa an‟ireo Kaominina maro dia iharan‟ny fiovaovan‟ny toetrandro ny Kaominina

Ambositra I izay zary manana toetany miovaova vokatry ny fikorontanan‟ny tontolo

iainana. Na izany aza dia azo faritana ihany ny fotoanan‟ny oram-baratra sy ny

fotoanan‟ny main-tany:

Ny oram-baratra dia eo anelanelan‟ny volana Novambra sy ny volana Martsa,

Ny fotoanan‟ny main-tany kosa dia eo anelanelan‟ny volana Aprily sy ny volana

Oktobra mandritra ny vanim-potoanan‟ny ririnina sy ny lohataona.

Ny tahan‟ny rotsakorana manodidina ny tendrombohitr‟Ankorombe Ambositra no

maneho ny taha antonin‟ny rotsakorana eran‟ny Faritra Amoron‟i Mania, izay asehon‟ny

tabilao eto ambany

15

Loharano : INSTAT Ambositra, 2014

19

Tabilao 1:Tahan'ny rotsakorana isan-taona araka ny UPDR16 2003 - Monographie de la

région du Centre Est 2001

Toerana

Haavo

(m)

Fotoana

Rotsakorana

isan-taona

(mm)

Isan‟ny

haintany Fanamarihana

Ankorombe

Ambositra 1.295

1931-

1960

1.556 -

Tsy azo ny t@

1993 1984-

1997

1.107,3

-

Marihina fa io tabilao tamin‟ny 2001 io ihany no tahirin-kevitra hitanay farany.

Raha ny mari-pana ao Ambositra indray no jerena dia miovaova ihany koa ka eo

anelanelan‟ny 14,1°C ka hatramin‟ny 20°, 8 C ny mari-pana atonony indrindra:

Ny mari-pana ambony indrindra dia 26, 7°C amin‟ny volana Janoary

Ny mari-pana ambany indrindra kosa dia tafidina hatramin‟ny 5,3°C indrindra

rehefa maraina amin‟ny volana Jolay sy Aogositra.

- Ny ala

Fahiny dia saika rakotra ala ny tanànan‟Ambositra toy ny eny Andraimbe, Analabe,

Ankorombe, fanampin‟izany araka ny voalazan‟ny tantara ihany koa, nataon‟ny

mpanjanan-tany fambolena raozy ny tananàn‟Ambositra. Ankehitriny dia fongana ny

16

Unité du Programme pour le Dévéloppement Régionale

20

ankamaroan‟ny ala manodidina an‟Ambositra I, toe-javatra izay mora hazavaina tsara,

noho ireto antony manaraka ireto :

Betsaka ny mponina, ary ny ankamaroan‟izy ireo dia mpianatra izay zatra

mampiasa kitay ka mampitombo ny fanapahan-kazo;

Ny fisian‟ny Fonja, ka ahitana an‟ireo voafonja maromaro omen‟ny mpiambina

alalana handeha hitady hazo any anaty ala intelo isan-kerinandro, mameno irony

karazana kalesy vaventy irony, izay mitarika amin‟ny faharipahan‟ny ala17

;

Ny hamaroan‟ireo mpanao saribao.

Toy izao kosa ny tabilao maneho ny velaran-tany misy ala ao amin‟ny distrika

efatra izay mandrafitra ny Faritra Amoron‟i Mania izay ahitana sokajin‟ala miisa efatra

dia : ny alam-panjakana izay manana velaran-tany 61095 Ha, ny ala voatokana misy

17803 Ha ary ny alan-tapia izay 10213 Ha. Misy velaran-tany nambolen-kazo noho ny

tsy fahampian‟ny ala izay nahatratra 6056 Ha.

Tabilao2:Ny velaran-tany misy ala ato amin‟ny Faritra Amoron'i Mania (Ha) araka

ny Rano sy ny Ala Ambositra (tahirin-kevitra 2013)

FARITRA/DISTRIKA Alam-

panjakana Ala voatokana

Alana Tapia

Tapia

Fambolen-

kazo Totaly

Ambatofinandrahana 200 13 100 5 800 780 19

880 Ambositra 40 295 2 203 4 000 1 006 47

504 Fandriana 20 340 2 500 11 4 120 26

971 Manandriana 260 0 402 150 812

Totaly ao amin‟ny

Faritra rehetra 61 095 Ha 17 803 Ha 10 213 Ha 6 056 Ha 9517

17

Loharano : ONG VIE „(Vivre-Informer-Eduquer) Siège social : Lot 01 F 19 Est-Sud Caserne,

Ambositra.

21

- Ny sehatry ny Fizahantany

Ahitana toerana manan-tantara izay manana toerana amin‟ny fizahan-tany ny

Kaominina Ambositra I, izay manintona mpitsidika tokoa toy ny Rovan‟Ambositra 5km

miala ny tanànan‟Ambositra mianatsimo Andrefana. Ankehitriny dia novaina ho lasa

tranom-bakoka izay mitahiry ny tantaran‟Ambositra fahiny ny rovan‟Ambositra

Tompon‟anarana io. Izy io dia vita amin‟ny hazo izay mampiseho fa malaza amin‟ny

fanaovana asa tanana ny eto Ambositra.

Sary 4: Sary nalain‟ny mpikaroka: Rovan'Ambositra tompon‟anarana hita

ao Ambositra tompon‟anarana, ny taona 2014.

Misy tendrombohitra antsoina hoe: “Y” izay toerana fitondrana tafika tamin‟ny ady

fahiny izay hita Andrefanan‟Ambositra I.

Ao ihany koa ny tendrombohitra Andraimbe izay ahitana an‟ny fasan‟Andraimbe18

, hita

ao Atsinanan‟Ambositra I.

Manana ny lanjany manokana ny Kaominina Ambositra I raha momba ny sehatry ny

fizahan-tany satria saika miainga avy eo aminy daholo ny tambazotram-pizahan-tany

18

Andriambentany :Mpanjaka nanana ny lazany sy ny tantarany tao amin‟ny Kaomina Ambositra fahiny

araka ny hita ao amin‟ny monographie de la commune urbaine d‟Ambositra, pejy faha3 ; 2008

22

manerana ny Faritra Amoron‟i Mania. Anisan‟ny manaitra ny vahiny ny Kaominina

Ambanivohitra Antoetra izay renivohitry ny taozavatra Zafimaniry19

ka miitatra mankany

aminy ny lazan‟Ambositra I amin‟ny maha renivohitry ny asa tanana azy. Azo ambara ho

Kaominina mpirahavavy Antoetra sy Ambositra I raha eo amin‟ny sehatry ny asa tanana

satria mbola eto Ambositra ihany koa no ivarotana sy iaingan‟ny fanondranana ny vokatra

Sokitra Zafimaniry.

Sary 5: seza voasokitra Zafimaniry,sary nalain‟ny mpikaroka tao amin‟ny Galerie NY

ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014.

Ankoatra ny sokitra Zafimaniry izay mampiavaka ny faritry ny Tanala dia misy koa ny

toerana manan-tantara hafa be mpitsidika izay miainga avy eto amin‟ny Kaominina

Ambositra:

Any atsimon‟Ambositra I ahitana an‟Ankorona izay ahitana toerana

fivavahana ho an‟ireo kristianina sy fakana rano voahasina: 7 km

atsimon‟Ambositra.

Alan‟i Vohibola III: izay mirefy 3000 ha ary ahitana karazan-java-maniry sy

biby, rian-drano.

19

Zafimaniry: mponina any amin‟ny kaominina Antoetra

23

1.2. Ny lafiny ara-tantara:

Maro ankehitriny ny mpikaroka no milaza fa ny firenena na ny faritra tsy mba

manana ny tantarany dia toy ny tsy misy. Manana ny maha izy azy ara-tantara ihany koa

ny tanànan‟Ambositra.

1.2.1. Ny tantaran’ny fiandohan’ny anarana hoe: Ambositra I

Fony faha ANDRIAMBENITANY, mpanjaka nanjaka tamin‟ny taonjato faha

18 no efa nanorim-ponenana teto Ambositra I ny Betsileo tavaratra20

(Ambositra,

Manandriana, Ambatofinandrahana, Fandriana) izany hoe: faritra Amoron‟i Mania

ankehitriny. Ny fifangaroan‟izy ireo tamin‟ny Betsileo tatsimo ao amin‟ny faritra

Matsiatra ambony, no niteraka ny mponin‟Ambositra I. Araka ny lovantsofina dia saika

nonina manodidina ny Lapan‟Ambositra Tompon‟anarana21

ry zareo Betsileo tavaratra sy

tatsimo ireo. Ny fahabetsahan‟ny omby “vositra”22

nompian-dry zareo, no antony

nitondran‟ny tanàna ny anarana hoe: AMBOSITRA.

Sary 6: Rovan'Ambositra Tompon‟anarana ao AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka,

ny taona 2014

20

Loharano : Monographie de la commune urbaine d‟Ambositra ; p3, p1 : 2008 21

Ambositra Taloha : Lapa nipetrahan‟ny MpanjakaPrince Andriambenitany, hatramin‟ny taona 1810) 22

Omby vositra : Fomba fanaon‟ny Betsileo ny mamositra ny ombilahy mba hitomboany sy hampatavy

haingana ilay omby.

24

Tamin‟ny fanjakan-dRadama I, tamin‟ny taona 1811, izay nampisongadina ny

fanjakan‟ny Merina, dia tonga hanao raharaham-barotra, ry zareo mpihavy23

, ka nitarika

ny tompon-tany hanorim-ponenana manodidina an‟Ambositra.

Nantsoina hoe “Ambositra les Roses” ihany koa izy taloha; anarana izay nosalorany

taorian‟ny fambolen‟ny mpanjana-tany raozy tany atsimo sy avaratry ny tanàna izay tsy

voafaritra ny datin‟izany.

Amin‟izao fiandohan‟ny Taonarivo fahatelo izao, dia saika tafangona eto Ambositra I

avokoa ny olona rehetra avy amin‟ny lafivalon‟ny Nosy.

1.2.2. Ny fiavian’ny mponina

Izany Andriandrambobemalaza, zafin-dRamarohala, andriana Antaimoro,

taranak‟Arabo avy tany Maka izany no voalaza fa razana niavian‟ny

mpanjakan‟Ambositra ANDRIAMBENITANY24

. Tokony ho tamin‟ny 1580

Andriandrambobemalaza no niala tany Matitanana, nihazo an‟Ikongo ka tonga tany an-

dohan‟ny Sandrandahy, teo atsinanan‟ny tanànan‟Ambohidrakitra, ao akaikin‟ny

Mahazoarivo dia Ivohibe. Ianjanindavitra no tondroin‟ny Zanakompanalina, taranak‟

Andriandrambobemalaza ho foiben‟ny razany25

. Avy teny Ianjanindavitra no niparitaka

sy nanorina tanàna maromaro ny Zafinompanalina.

1.2.3. Ny niorenan’ny tanànan’Ambositra

Tamin‟ny 1810 no niorina ny tanànan‟Ambositra, tamin‟izany fotoana izany dia

nanodidina an‟Ambositra taloha (Ambositra tompon‟anarana) izay atsimon‟ny tanàna

amin‟izao fotoana izao.Tamin‟izany dia ny mpanjaka ANDRIAMBENITANY sy

ANDRIAMANALINA no nitondra ny Fanjakana.

23

Merina 24

Ny Tantaran‟i Madagasikara isam-paritra tak 287 25

Ny Tantaran‟i Madagasikara isam-paritra, nosoratan‟ANDRIAMAMONJY Frédéric , taona 2005, tak

289

25

Tamin‟ny 1811 dia Radama I no nampandry tany, tamin‟io no nanomboka tonga

teto Ambositra ny Merina niasa sy niorim-ponenana.

Tamin‟ny 1895 ny Frantsay no nitondra ny tany sy ny fanjakana rehefa avy

notantanan‟i Governora Rainisoavahiny sy ny Kaomandy Rasoamanana.

1.3. Ny mponina

Ho fantarina eto ambany ny momba ny mponina ao Ambositra I, ka hojerena

amin‟izany ny isany sy ny antontan‟isa ara-tsôsialy sy toe-karena

1.3.1. Ny isan’ny mponina sy ny mombamomba azy :

Indro arosonay eto ny tabilao maneho ny isan‟ny mponina hita ao amin‟ny

Fokontany 23 mandrafitra an‟Ambositra I: Lehilahy sy vehivavy 47.450 no mandrafitra

ny isan‟ny mponina ao amin‟ny Kaominina Ambositra I, ka ny 45,8% dia lehilahy,

izany hoe 21.734 ; ary ny 54,2% kosa dia vehivavy izay miisa ho 25.716.

Ny fiparitahan‟ny mponina dia 3.194,71 olona/ Km2.

Tanora dia tanora, tahaka ny ankamaroan‟ny fiarahamonina eto Madagasikara

ny mponin‟Ambositra I satria manodidina ny 68,42% ny mponina latsaky ny 26 taona.

Ao amin‟ny Fokontany Ambohimiadana no betsaka tanora indrindra araka ny

loharanon-kevitra nomen‟ny ministeran‟ny mponina ao Ambositra I tamin‟ny taona

2014. Mbola io fokontany io koa no be mponina indrindra, miisa 10.419 olona ary ny

vitsy mponina indrindra dia ao amin‟ny Fokontany Ampitahana izay misy 557.

26

Tabilao 3 : Velaran-tany sy mponina isaky ny ny Distrika, Km²= FTM BD500+

INSTAT; population 2011= projections INSTAT;

nbre électeurs= CIR Amoron‟i Mania26

Districts

Antontanisa

momba ny

mponina

voangon‟ny

CREAM 2009

Antontanisa

momba ny

mponina

voangon‟ny

INSTAT

2011

Veleran-

tany

(km2)

Isan‟ny

mponina

isaky ny

km²

2011

Isan‟ny

olona

afaka

mifidy

2010

Ambatofinandrahana 199.275 215 490 10 283,12 21,0 38 417

Ambositra 298.471 325 325 2 938,75 110,7 72 227

Fandriana 209.212 226 256 2 351,42 96,2 48 553

Manandriana 132.052 142 900 923,43 154,7 23 430

Amoron i Mania 839.010 909 971 16 496,72 55,2 182627

26

FTM BD 500 + ISTAT no nanome ny velaran-tany isaky ny km2, ny projections INSTAT kosa no

nanome ny isan‟ny mponina 2011, ary ny CIR Amoron‟i Mania no nanome ny isan‟ny mpifidy

27

Tabilao 4: isan’ny mponina: fanadihadiana natao tao amin’ny ministeran’ny mponina Ambositra, 2014 LEHILAHY VEHIVAVY

N° FOKONTANY Isan‟ny

mponina

0-1 taona 2-5 taona 6-15

taona

16-25

taona

26 mihoatra Totaly

ny lahy

0-1

taona

2-5

taona

6-15

taona

16-25 taona Mihoatrany 26

taona

Totaly ny

vavy

1 Ambohimiadana 10 419 180 812 1 172 1 262 1 082 4 509 676 630 1 323 2 110 1 171 5 910

2 Ambalamahasoa 612 5 15 76 66 146 309 7 27 66 62 151 312

3 Ambohibary 3 450 102 228 263 368 661 1 622 115 263 347 497 697 1 918

4 Ambohipierenana 2 113 21 60 237 310 403 1 031 31 62 217 324 449 1 082

5 Amongy 853 16 136 72 70 83 377 28 153 94 84 118 476

6 Ampany 1 330 11 30 149 236 212 637 17 40 170 149 318 694

7 Ampihadiamby 1 000 43 69 145 114 98 409 41 90 169 121 110 532

8 Ampitahana 557 5 28 89 63 89 273 5 23 83 76 97 284

9 Ampivarotanomby 6 089 107 141 437 1 088 1 096 2 063 173 248 512 1 183 1 104 3 221

10 Andrefantsena 2 771 46 202 233 477 435 1 393 55 144 168 576 381 1 324

11 Ankorombe 1 304 39 37 139 194 278 687 36 51 122 153 255 616

12 Antoetra 576 6 23 69 58 129 292 11 29 54 63 130 286

13 Antsinananivinany 2 379 32 123 159 238 246 798 63 233 316 475 493 1 581

14 Iajaky 2 379 180 207 283 251 236 1 157 179 228 307 259 248 1 221

15 Idina 1 225 30 90 170 114 154 557 45 122 202 130 170 668

16 Ilanitra 1 057 5 30 83 97 219 433 7 34 104 123 355 624

17 Manolotrony 785 22 48 122 92 76 361 20 69 147 100 89 425

18 Morafeno 1 310 14 41 155 187 245 642 15 52 136 210 256 668

19 Tanamahalana 808 30 48 88 79 119 363 38 50 94 91 172 446

20 Tanetibe 956 48 90 89 134 101 461 22 85 180 101 106 494

21 Vatovory 1 775 17 132 151 155 358 812 27 146 163 175 452 963

22 Vohidahy 1 018 14 86 161 125 106 492 18 87 186 128 107 526

23 Volafotsy 2 635 21 144 267 215 544 1 192 42 208 329 240 624 1 443

TOTALY 47 450 996 2 824 4 810 5 990 7 114 21 734 1 671 3 074 5 489 7 428 25 716 25 716

28

1.3.2. Antontan’isa ara-tsôsialy sy ara-toe-karena:

Araka ny fanadihadiana natao dia fantatra ny salan‟isan‟ny fitombon‟ny mponina

sy ny salan‟isam-pahafatesana izay ho hitantsika manaraka eto :

Ny salan‟isan‟ny fitomboan‟ny mponina : araka ny filazana azonay tamin‟ny 2014

dia 35,5% isan-taona ;

Ny salan‟isam-pahaterahana27

: Araka ny fanadihadiana natao tamin‟ny SSD

(Service de Santé du District) eto Ambositra, ny salan‟isam-pahaterahana ato

amin‟ny Kaominina renivohitr‟Ambositra dia 27, 7% tamin‟ny 2014;

Ny salan‟isam-pahafatesana: raha ny taham-pahafatesana indray dia 0,53% tamin‟ny

taona 2014,

Ny salan‟isa ny mponina mipetraka any an-drenivohitra, araka ny voalazan‟ny

Distrika tamin‟ny taona 2014 dia 97, 6 isan-jaton‟ ny mponina.

1.4. Lafiny sôsialy sy kolontsaina:

Hojerena manaraka eto ambany ny mahakasika ny fahasalamana, ny kolontsaina,

ny fanabeazanan‟ny mponina ao Ambositra.

1.4.1. Ny lafiny fahasalamana

Ny fahasalamana tokoa no voalohan-karena araka ny fitenenana. Amin‟ny

ankapobeny dia maro ireo aretina mpahazo ny mponina ao Ambositra I ny mahatonga

an‟izany dia noho ny fiovaovan‟ny toetr‟andro. Hojerena manaraka eto ambany ireo

aretina tena mpahazo ny mponina ao amin‟ny Kaominina sy ireo tobim-pahasalama.

27

Loharano : SSD (Service de Santé du District) Ambositra. 15 Jolay 2014

29

Ireo aretina tena mpahazo ny mponina ato amin’ny Kaominina

renivohitr’Ambositra:

Amin‟ny ankapobeny dia mbola vitsy ireo olona manatona toeram-pitsaboana

ireny noho ny tahotra sy ny tsy fisiam-bola eo amin‟ny marary araka ny fanadihadiana

natao teny amin‟ny tobim-pahasalama iray tao amin‟ny Kaominina Ambositra I (SSD).

Aretina 4 no tena mateti-pitranga amin‟ireo marary ao amin‟ny Service de Santé

de District tamin‟ny tamin‟ny Ambositra I, ny 15 Jolay 2014 dia ny:

1 Aretin‟ny taovam-pisefoana: 8,60% ;

2 Aretim-pivalanana: 2,76% ;

3 Aretina avy amin‟ny karazan- kankana: 2,06% ;

4 Aretin-koditra: 1,46%28

.

Ireo tobim-pitsaboana:

Ahitana toeram-pitsaboana maro ny ao amin‟ny kaominina Ambositra dia ireto avy

izany:

- Tobim-pahasalamana fototra Centre de Santé de District) (CSD) iray ;

- Centre Hospitalier Régional de Référence (CHRR) iray izay ahitana toeram-

pandidiana ;

28

Fanadihadiana natao teny amin‟ny SSD (Service de Santé de District)15 Jolay 2014

30

Sary 7: Centre Hospitalier Régional de Réference Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka,

ny taona 2014

- Centres de Santé de Base (CSB II) miankina amin‟ny Fanjakana anankiroa izay

hita eny amin‟ny Fokontany Volafotsy sy Vatovory;

- Centres de Santé de Base (CSB II) tsy miankina amin‟ny Fanjakana miisa valo ;

- ORSANAM (ORganisation SANitaire AMbositra), SALAMA ;

- Maharivo.

Tsara ny manamarika fa mbola misy ihany ireo olona manaraka ny fomban-

drazana eo amin‟ny fitsaboana. Ka mazàna dia aretina tsy sitran‟ny dokotera no

mahatonga ny fandehanana amin‟izany toy ny mosavy, eo ihany koa ny tahotra ny

hamonjy dokotera.

1.4.2. Lafiny kolontsaina sy ny fialamboly

Maro tanora ary manana ny maha izy azy ara-kolontsaina sy fanatanjahan-tena

Ambositra. Manefy sy Mikolo ny lafin‟ny maha olona azy ireo izany.

Ny fomba amam-panao fahita ao Ambositra :

Betsaka ny fomba mampiavaka ny Betsileo toy ny eo amin‟ny taovolo sy ny fomba

fiakanjo izay azo lazaina fa tena kolontsaina mampiavaka ny Betsileo tavaratra. Tsy

31

latsa-danja ihany koa ireo vako-drazana sy ny fomba fandihy toy ny asampinga izay

mampiseho ny maha izy azy ny Kaominina Ambositra I. Ohatra amin‟izany kolontsaina

izany ihany koa ny « volambetohaka

»: fomban-drazana iray izay mampalaza ny

Kaominina Ambositra sy ny faritra Amoron‟i Mania iray manontolo.

Raha faritana ny volambetohaka dia ahitana ny atao hoe:”Volandrimorimo” izay

fotoam-piasana, miatomboka amin‟ny volana Septambra ary mifarana amin‟ny volana

Febroary. Fotoana fiasana izany no atao hoe: volandrimorimo. Misy ihany koa ny atao

hoe:”Volambetohaka” izay manomboka ny volana Martsa ary miafara amin‟ny volana

Aogositra. Io indray dia vanim-potoanan‟ny fiotazana, amin‟ny valasira29

no anaovana

azy arahina hetsika ara-java-kanto nentim-paharazana ary anisan‟ny kolontsaina

mahavory olona izy io. Ny Fanjakana mihitsy araka izany no mpiara-miombon‟antoka

voalohany amin‟ny fanatanterahana azy. Isan-taona dia ankalazaina izy io, izay entina

ampisehoana ihany koa ireo fombafomba malagasy mampiavaka ny faritra Betsileo

avaratra izay fanao manerana ny distrika. Marobe ny zavatra hita sy atao ao toy ny

fampisehoana kolontsaina maro samihafa toy ny dihy, ny fomba fiakanjo, ny tao volo

izay mampiavaka ny faritra. Ny fampisehoana ny fitsofana sodina sy ny fidobohana

amponga handrotsirotsiana ny vahoaka izay manatrika no hita mandritra ny lanonana ary

tsy maintsy faranana amin‟ny famonoana omby sy vela-tsihy30

.

29

Fotoana fiakaran‟ny vary (fararano) 30

Misakafo eo ambony tsihy

32

Sary 8 : Volambetohaka tany amin‟ny Kaominin‟i Fandriana tamin‟ny volana

Aogositra 2012

Ankoatra ny volambetohaka dia mitovy amin‟ny ankamaroan‟ny fiaraha-monina

malagasy rehetra ihany, ny Betsileon‟Ambositra I dia manao ny famadihana sy ny

vodiondry. Izy ireo dia fetim-pianakaviana izay antsoina hoe:”lanonana”.

Notsongaina manokana ny vodiondry satria misy fifandraisany amin‟ny sokitra.

Ireo olona

mpitsoka sodina

Fomba fiakanjo

betsileo

Taovolo

betsileo

Ireo manam-

pahefana

mandritra ny

volambetohaka

Omby, vonoina

mandritra ny

volabetohaka

Dihy sy fomba

fiakanjo betsileo

Olona avy

niasa tany

Fitafy betsileo

Vela-tsihy

rehefa hisakafo

33

- Ny Vodiondry:

Fomba amam-panao manana ny maha izy azy manokana aty amin‟ny renivohitry

ny Betsileo avaratra ny Vodiondry. Mitovitovy amin‟ny lanjan‟ny soratra ara-panjakana

ihany izany. Fahadisoana ara-piaraha-monina goavana araka izany ny tsy fanaovana

an‟io fomba amam-panao iray io.

Adidin‟ny lehilahy hampaka-bady noho izany ny manolotra haja amam-boninahitra

ho an‟ny ray aman-drenin‟ilay nofidiny hampakarina, ka amin‟ny alalan‟ny fanomezana

vodiondry ara-bakiteny mihitsy fa taty aoriana dia lasa endri-bola no anaovany izany.

Ny fianakavian-drazazavavy kosa dia mampanaraka entana samihafa ho fanamorana ny

fitokanan-tranon‟ ireo mpivady vao ary matetika dia fanaka voasokitra no entin‟izy ireo

toy ny seza zafimaniry, latabatra zafimaniry… Izay no atao hoe: vodiondry.

Ny sandany ara-piaraha-monina dia mba entina hanajana sy hanomezan-kasina ireo

ray aman-drenin‟ ny roa tonta; ny vodiondry ihany koa dia natao hampisehoana

amin‟ireo mpiara-belona fa afaka miaraka ampahibemaso izy roa.

- Ny Famadihan-drazana

Ny“Famadihana” dia fomba amam-panao iray izay natao hifankahitan‟ny

mpianakavy sy fanajana ireo razana. Manambara izany koa ny voalazan‟ny tranonkala

momban‟AMBOSITRA izay manao hoe: “Ambositra dia mitovy amin‟ireo Betsileo

ihany izay manome lanja ny fombafomba amin‟ny famadihan-drazana « famadihana »

izay tanterahina mandritra ny vanim-potoana mangatsiaka”. Io fomba amam-panao

izay hita any am-povoantany io no fotoana iray mba hiainana sy hampisehoana ny

kolontsaina malagasy. Mandritra io fomba amam-panao iray no anaovana fangatahana

amin‟ny razana mba hitahy an‟ireo velona. Arahina fombafomba izany toy ny

famonoana omby sy ny fampiasana toaka izay tena nanana ny lanjany teo amin‟ny

Malagasy. Ny tena mampiavaka azy koa dia ny fihinanana vary be menaka. Amin‟io

fety io no fotoana hihaonan‟ny fianakaviana rehetra ka ny fety dia hafanain‟ireo mpanao

34

hira gasy. Afaka manome lanja ny « Savika31

» ihany koa izy izay atao amina kianja. Io

fanatanjahantena nentim-paharazana io dia mahasarika olona marobe raha oharina

amin‟ny fanatanjahantena hafa ao amin‟ny faritra.

Sary 9: Famadihana ao amin'ny Kaominina Ambositra I,sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala hoteljonathan.com/attractions/

Lafiny fialamboly

Maro ireo toerana ahitana fanalana andro ho an‟ireo ankizy, tanora, ary ny

lehibe:

- Ahitana toerana fampianarana mozika antsoina hoe: CNEM Ambohibary ;

- Efitrano malalaka sy Toerana fanaovana fampisehoana: commune urbaine;

Saint Louis; Maharivo; FARK Md Josefa Andrefantsena; Kianjan‟ny savika;

Hotel- Restaurant l‟Artisan Ambohibary ; Chambre de commerce et

d‟industrie Andrefantsena ; Hotel- Restaurant OASIS Ambohimiadana,

Hotel- Restaurant Espace Vert Ankatsaka ; Maison des Jeunes Alakamisy ;

Foyer FIKRIZAMA Andrefantsena,

- Toeram-pamakiam-boky miankina sy tsy miankina : CITE Alakamisy

nisokatra tamin‟ny 2010 ,

- Ary farany ahitana ny Alliance Française ao Andrefantsena.

31

Savika: tolonomby mampiavaka ny Betsileo, fanao amin‟ny lanonana mahavory vahoaka rehefa

amin‟ny fotoanan‟ny fifaliana

35

Ankoatra izay voalaza izay dia maro ihany koa ireo fotodrafitrasa fanaovana

fanatanjahan-tena ao amin‟ny kaominina Ambositra I izay tena mahasarika ny tanora

amin‟ny ankapobeny entiny hitaizany vatana toy ny: toerana fanaovana baskety misy 12

izay entina ilazana tokoa fa io no tena fanatanjahan-tena ataon‟ireo tanora ao amin‟ny

Kaominina Ambositra I, manaraka azy ny baolina kitra: manomboka mahasarika azy

ireo ka ahitana kianja 5. Misy koa anefa karazam-panatanjahan-tena manomboka

lalaovin‟ireo tanora eto Ambositra I dia ny volley ball, ny hand-ball, ny tennis, ny tennis

ambony latabatra ary ny kanetibe. Ireto avy izany:

Ny toerana filalaovana baolina kitra : izay hita eny amin‟ny ireto fokontany

manaraka ireto : Vatovory, Ankorombe, Ampiadiamby ; Antanetibe ; Tsararivotra ;

Ny toerana filalaovana basikety: Antsinananivinany, Ampivarotanomby, Ankorombe

…

Ny kianja filalaovana « volley » toy izay misy ao Manolotrony , Antsinananivinany,

Ambohibary;

Ny toerana filalaovana « tennis » : Antsinananivinany;

Ny toerana filalaovana kanetibe: Antsinananivinany.

Na dia eo aza ireo karazam-panatanjahan-tena ireo dia tsy hadino ny fisian‟ny

toerana fanaovana fanatanjahan-tena nentim-paharazana dia ny fanaovana savika izay

entina hitaizana saina sy vatana hita ao amin‟ny Fokontany Iajaky antsoina hoe:

Kianjan‟ny savika somacodis Iajaky.

Ny “Tolonomby na Savika” dia kolontsaina iray natao hampisehoana herim-batana

sy herin-tsaina. Fanatanjahan-tena tena feno herisetra ataon‟ny lehilahy satria ny

mpisavika dia manao izay ahalavo ny omby eo amin‟ny tany; fanao mandritra ny fety

samihafa toy ny famadihan-drazana na lanonan-jazalahy (Famorana) sy amin‟ny fotoana

ny hosy32

fa ankehitriny dia efa lasa fanatanjahan-tena ofisialy.

32

Famotipotehana ny bainga ao anaty rano alohan‟ny hanetsana ny ketsa

36

Sary 10: Savika, sary nalaina tao amin‟ny tranonkala,

hoteljonathan.com/attractions/

1.4.3. Ny lafiny fanabeazana

Azo lazaina fa tena liam-pandrosoana sy fivoarana tokoa ny vahoakan‟Ambositra.

Nisy fomba fiteny teo aloha nanao hoe: “malaza amin‟ny fampianaran-jaza ny

vahoakan‟Ambositra”. Mbola manaporofo izany ny fisian‟ireo sekoly marobe izay

entin‟ireo mpianatra hanovozany ny fahalalany. Misy ihany anefa ireo tsy mahay

mamaky teny sy manoratra noho ny tsy fahampiana eo amin‟ny hoenti-manana ka tsy

afaka nandranto fianarana. Na dia eo aza ny lafin‟ny fanabeazana dia tsy latsa-danja

ihany koa ny lafiny ara-pinoana noho ny fisian‟ireo fiangonana marobe:

- Fanabeazana an-tsekoly:

Raha ny ao amin‟ny Kaominina Ambositra dia mbola marobe ireo tsy nandalo

an-tsekoly ka tsy mahay mamaky teny sy manoratra, ny tena betsaka ahitana an‟izany

dia any amin‟ireo ambanivohitr‟Ambositra. Ny antony mahatonga izany dia noho ny tsy

fananan‟ny fianakaviana na ny tsy fisian‟ny sekoly andratoana fahalalana. Na dia eo aza

izany dia tsy latsa-danja amin‟izany ireo olona mandranto fahalalana amin‟ireo karazan-

tsekoly ato amin‟ny Kaominina izay hojerentsika eto ambany.

37

Maro ireo Sekoly fanabeazana any an-toerana na miankina na tsy miankina

amin‟ny Fanjakana. Miisa 22 ny Ambaratonga Voalohany fototra rehetra ao amin‟ny

Kaominina33

. 12 kosa ny Ambaratonga faharoa fototra ary miisa 8 ny ambaratonga

fahatelo, misy koa ny Lycée fampianarana ara-tekinika miankina amin‟ny fanjakana.

Ary ahitana Oniversite 1 “CNTEMAD” miankina amin‟ny Fanjakana. Miampy

oniversite 2 dia “ISTA”, mpitsabo mpanampy sy mpampvelona izay tsy miankina. Maro

ireo mpianatra fa ny mpampianatra no tsy ampy eto Ambositra noho ny tsy

fandraisan‟ny Fanjakana mpampianatra vaovao nefa marobe no efa nisotro ronono.

Indro asehonay eto ny tabilao maneho ny fampianarana sy fanabeazana ao an-

toerana mba hanampy ny fampahafantarana izay arosonay.

Tabilao 5: isan‟ny mpianatra sy toeram-pampianarana araka ny

CISCO Ambositra, 2014

Toeram-pampianarana Isan‟ny mpianatra

fanjakana Tsy

miankina

totaly fanjakana Tsy

miankina

totaly

Ambaratonga fototra 13 9 22 4.765 2.160 6.925

Ambaratonga voalohany 3 9 12 2.463 2.031 4.494

Ambaratonga faharoa 3 5 8 2.070 2.098 4.168

Marihina fa ISTRAM no anarana niantsoana an‟io oniversite ISTA teo aloha.

“Raha ny tahan‟ny fari-pahalalan‟ny mponina ato Amoron‟i Mania indray nojerena

dia 25% no tsy manana fari-pahalalàna izany hoe : tsy nandalo an-tsekoly » ny nandalo

ambaratonga fototra dia 52% ny nandalo ambaratonga voalohany kosa dia 20% ny

ambaratonga ambony dia 3% ary ho an‟ireo tsy nandalo an-tsekoly dia 25%”araka ny

fanadihadiana natao‟ny INSTAT, enquête périodique des Ménages- EPM 2010. Raha

aseho an-tsary izany dia toy izao:

33

Loharano : fanadihadiana natao tamin‟ny tompon‟andraikaitra iray tao amin‟ny cisco

Ambositra, 2014

38

Loharano : SR INSTAT Amoron‟i Mania – EPM 2010

Ankoatra ireo fanabeazana an-tsekoly dia misy koa ny fanabeazana ivelan‟ny sekoly

toy ny fianarana momba ny sokitra. Amin‟ny ankapobeny dia olona tsy nandalo tany an-

tsekoly no tena manao azy ity ka ny olona mahay sokitra no mamolavola ny taranany ho

lasa mpanao sokitra araka ny fitenenana hoe : « sady lalao no harena ».

- Fanabeazana miankina amin’ny finoana:

Mavitrika miditra am-piangonana tokoa raha ny mponina ao amin‟ny Kaominina

Ambositra I. Saika feno avokoa ireo fiangonana izay nidirana tamin‟ny fanaovana

fanadihadiana. Samy manana ny karazana finoana arahiny ny tsirairay avy fa tsy misy

manakantsakana.

Indro àry arosonay ireo karaza-piangonana misy ao an-toerana: misy ny antsoina

hoe fiangonana zokiny: ny Katôlika sy ny FJKM ary ny FLM , ireo no hita manerana ny

fokontany ohatra ny Katôlika misy 6 izy ao an-toerana, toy izany koa ny FJKM ary ny

FLM 3. Ao amin‟ny fokontany sasany kosa no ahitana ireo fiangonana zandriny, ohatra

ny Jesosy Mamonjy 1, ny Pantekôtista 1, Rema 1, Ara-pilazantsara 4,Vavolombelon‟i

Jehovah 1, Adventiste 1, Jesosy Famonjenan 1 ary ny Fifohazana misy 3.

Misy koa anefa ireo olona izay mbola manaraka ny fivavahana nentim-paharazana.

Ohatra ny fanaovana fombafomba eny amin‟ny Rovan‟Ambositra Tompon‟anarana

rehefa misy zavatra angatahin‟ny olona na irin‟ny olona ho azo.

Répartition de la population dans la Région d'Amoron'i

Mania selon le niveau d'instruction - Année 2010

25%

52%

20%3%

Sans instruction

Primaire

Secondaire

Supérieur

39

Toko 2. Ny lafiny fihariana aman-toe-karena:

Ny ankabeazan‟ny mponina ao amin‟ny Kaominina Ambositra I dia mivelona

amin‟ny fambolena sy ny fiompiana, ny varotra ary ny asa tanana. Ireo no mandrakotra

ny asan‟ny olona ka manome lanja ny toe-karena ao amin‟ny Kaominina Ambositra I.

2.1. Ny Fambolena

Ny Fambolena no foto-piveloman‟ny mponina ao Ambositra I amin‟ny

ankapobeny. Ireto avy ireo karazana fambolena hita ao: vary, vomanga, mangahazo,

legioma, tsaramaso, hazo fihinam-boa. Ny mangahazo, vomanga, katsaka, saonjo dia

anisan‟ireo voly fihinana, izay mitana ny laharana faharoa: kely kokoa anefa ny vokatra

avy amin‟ireo raha ampitahaina amin‟ny voka-bary. Ny fambolena fary no tena mahazo

vahana ary any amin‟ny toerana somary ambanivohitra no tena ahitana azy, izany hoe

amin‟ny toerana ambolen‟ny olona ny vary an-tanety. Noho ny tsy fisian‟ny orana dia

tsy ampy ny vokatra avy amin‟ireo fambolena ireo.

40

Kisary 2: fambolena ao amin'ny distrikan'Ambositra, nalaina tao amin „ny

monographie du district d‟Ambositra.

Anisan‟ny mampiavaka ny Kaominina Ambositra I ny fahabetsahan‟ny hazo

fihinam-boa, toy ny voasary, zavoka. Ary ny tena mampiavaka ny toeram-pambolena

dia izy miendrika tohatra.

41

Sary 11: tanimbary miendrika tohatra ao amin'ny fokontany Ampitahana

Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014.

2.1.1. Ny tanimbary:

Amin‟izao vanim-potoana izao dia ahitana mpamboly vary miisa 800 ao

Ambositra izay manana velaran-tany 400ha izany hoe: mpamokatra 2 isaky ny ha. Raha

ny famokarana vary tamin‟ny taona 2009-2010 dia nahitana vary akotry 136.817 T, ny

tamin‟ny 2014 kosa dia tsapa fa nisy fitomboany tokoa satria nahatratra 184.764 T34

.

2.1.2. Ireo voly hafa:

Ny velaran-tany fambolena ireo voly hafa toy ny katsaka; mangahazo;

vomanga; tsaramaso; voanjo; ovy; voanjobory, vosary, fary dia mahatratra 287ha atao

hoe: voly an-tanety izany hoe: mpamokatra 3 isaky ny Ha. Ny fitambaran‟ireo

mpamboly dia 860. Amin‟ny ankapobeny dia tsy mijanona amin‟ny voly iray ny olona

fa manafangaro voly hafa maromaro35

.

34 DRDR cité par SRAT, p 21 ny 2009-2010 ; DRDR Monographie 2014 ny 2014

35

DRDR cité par SRAT, p 21, DRDR Monographie 2014

42

2.1.3. Fitsinjarana ireo velaran-tany rehetra amin’ny fambolena:

Tabilao 6: Famokarana ireo voly tamin‟ny fotoam-piotazana 2014

Faritra amoron‟i

Mania

Velaran-tany

isaky ny ha

Famokarana

isaky ny

taonina

Vokatra azo isaky

ny taonaina

AMBOSITRA

Vary an-tanimbary 17.295 44.347 2,56

Vary an-tanety 0 0 -

Mangahazo 4.071 65.340 16,05

Voanjo 1.400 910 0,65

Tsaramaso 2.745 1.756 0,64

Vomanga 3.025 39.325 13

Ovy 864 4.838 5,60

Katsaka 1.915 1.436 0,75

Voasary 0 0 -

Fary 2007 230 8.223 35,75

Loharano : 2014= DRDR cité par SRAT, page 22

Araka io tabilao hitantsika io ambony io dia ny fambolena fary no tena mibahana

ao amin‟ny faritra Ambositra satria 35,75 T/ ha no vokatra azo, izany no mampalaza

amin‟ny toaka gasy iny faritra iny. Ny fambolena tsaramaso kosa no vitsy indrindra

satria tsy misy afa tsy 0.64 T/ha ny vokatra azo.

43

2.2. Ny Fiompiana

Ny fiompiana akoho amam-borona no tena be mpanao indrindra ao amin‟ny

Kaominina Ambositra I kanefa, tsy latsa-danja ihany koa ny fiompiana hafa toy ny

omby sy kisoa, ondry sy ny sisa.

kisary 3: Ny sehatry ny Fiompiana eto amin'ny Distrikan'Ambositra, nalaina tao amin‟ny

monographie du district d‟Ambositra.

44

2.2.1. Fiompiana omby:

Amin‟ny faritra Amoron‟i Mania dia tsy mitsaha-mitombo ny isan‟ny omby.

Misy ny teknika fampitomboana an‟ireo omby ataon‟ny SREL36

(service au niveau de la

DRDR37

) izay miara-miasa amin‟ny dokoteram-biby no mampitombo azy. Vokatr‟izany

tamin‟ny 1999 dia nahatratra 102.777 ny isan‟ireo omby, tamin‟ny 2003 dia 200.908.

Raha ny teto Ambositra kosa tamin‟ny 2014 dia nahatratra 53.55038

ny isan‟ireo omby.

Ny fiompiana omby dia ahitana tombony amin‟ny zezi-pahitra azo avy aminy,

ilaina amin‟ny fambolena. Ankoatra izany dia mifamatotra amin‟ny fiainan‟ny Betsileo

andavanandro ny fiompiana omby satria na eny an-tanimbary aza dia mbola ahitana

Savika araka ny hita teo aloha, amin„ny fanaovana ny “hosy” (famotehan‟ ny omby ny

bainga eny an-tanimbary) ka mivadika ho lanonana mahavory vahoaka mihitsy aza satria

misy Savika. Eo amin‟ny Malagasy dia zava-dehibe sy manamarika ny maha izy azy eo

amin‟ny fiaraha-monina ny fananana omby. Anisan‟ny toerana ahitana izany Ambositra

I na dia tsy betsaka aza ireo mpiompy azy. Midika izany fa olona manan-karena ny

olona manana omby, manampy amin‟ny fambolena ny fananana azy raha ny ao an-

toerana no jerena. Vitsy ihany anefa ireo manana izany ao; hanosy ny tanimbary no asa

tena ilana ny omby. Araka izany dia amin‟ny asa toy ny valin-tanana na koa amin‟ny

fety araka ny fomban-drazana toy ny “lanonana” no tena ahitana ny omby.

2.2.2. Fiompiana kisoa:

Tamin‟ny 2014 dia nahatratra 2.63439

ny isan‟ireo kisoa tao Ambositra. Vitsy ireo

olona no miompy azy raha oharina amin‟ny isan‟ny omby. Marihina fa misy ireo

antokom-pinoana toy ny Advantista sy ny Apokalypsy no fady kisoa ka tsy miompy na

mihinana azy; misy koa izay manao izany noho ny antony hafa (fitsaboan-tena amin‟ny

36

Service Régionale de l‟Elévage et de L‟agriculture 37

Direction Régionale du Développement Rurale 38

loharano : Service Vétérnaire Régionale Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2014 39

loharano: Servive Vétérinaire Régional Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2014

45

fomba nentim-paharazana, sns). Ny mangahazo, vomanga ary koa ireo ranon-dolana40

maro samihafa no sakafo omen‟ireo mpiompy azy.

2.2.3. Ny fiompiana akoho:

Io no tena fiompiana ataon‟ny ankamaroan‟ny mponin„ Ambositra I be

indrindra. Tamin‟ny 2008 dia nahatratra 13.935 ny isan‟ny akoho izay mamokatra atody

miisa 1.695.000. Ny taona 2014 kosa dia namokatra akoho 1.028.739 ny teto amin‟ny

Faritra Amoron‟i Mania. Ny fiompiana akoho manatody lava no tena be mpanao. Maro

dia maro tokoa izy ireo any an-toerana. Saika ireo mpanao hotely no tena mpanjifa ireo

akoho sy atody avy any amin‟ireo mpiompy41

.

Tabilao 7: isan‟ny biby fiompy ny taona 2014 araka ny Service Vetérinaire

Regionale Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2014

Distrika Isan‟ny omby Isan‟ny ondry

aman‟osy

Isan‟ny kisoa Isan‟ny

akoho

amam-

borona

Ambatofinandrahana 33.779 47.990 1.075 1.028.739

Ao

amin‟ny

faritra

Ambositra 53.350 69.952 2.634

Fandriana 32.882 10.520 150

Manandriana 20.223 20.000 1.200

Faritra Amoron i

Mania

140.234 148.462 5.059 1.028.739

Araka izany, raha ny eto amin‟ny Kaominina renivohitr‟Ambositra no jerena dia

ahitana an‟ireto: isan‟ny omby 53.350, ny kisoa 2.634 tamin‟ny 2014. Ny akoho amam-

borona dia 1.028.739 ato amin‟ny faritra Amoron‟i Mania tamin‟ny taona 2014. Ny

40

Ireo potipotin-tsakafo sisa tsy lanin‟ny olona atambatra anatin-javatra toy ny siny 41

Service Vetérinaire Regionale Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2014

46

fiompiana akoho amam-borona no tena betsaka indrindra ao amin‟ny faritra Amoron‟i

Mania iray manontolo. Ny kisoa kosa no vitsy mpiompy indrindra.

2.2.4. Fiompiana tantely:

Anisan‟ny ahitan‟ireo tantsaha tombontsoa ihany koa ny fiompiana tantely ary

mitana ny laharana faha 10 ny ao Ambositra raha ampitahana erak‟i Madagasikara.

Tamin‟ny 2009 – 2010 dia nahatratra 3.375 kg ny tantely azo. Ahitana olona 35 ny

mpiompy tantely ao izay mivondrona amin‟ny fikambanana samihafa. Izy ireo dia

manana 225 tranontantely. Ny tamin‟ny 2014 kosa dia tafiakatra 3.695 kg ny

tranontantely tranainy ary 5.119 kg ny tranontantely ankehitriny. Raha ao amin‟ny

Distrika indray dia miisa 63942

ireo mpiompy tantely ka ny 65 amin‟izy ireo dia any

amin‟ny Kaominina Marosoa izay any amin‟ny faritra atsinanan‟Ambositra I. Noho ny

fandripahana ny ala sy ny fiovaovan‟ny toe-tany (lasa mafana) anefa dia tsapa fa manana

olana ireo mpiompy tantely43

.

Tabilao 8: isan‟ireo tohotantely, famokarana, varotra araka ny SRCAAOF/DRDR 2014

Distrika

Isan‟ny tohotantely Vokatra tantely Varotra Isan‟ireo

mpiompy Tranainy Ankehitriny Tranainy Ankehitriny Tantely savoka

Ambatofinandrahana 129 kg 32

Ambositra 3 695 kg 5 119 kg 27 428 kg 95 402 kg 122667 kg 465,37 kg 639

Fandriana 2 360 kg 986 kg 19 720 kg 20 967 kg 40637 kg 295,8 kg 490

Manandriana 615 kg 30 kg 4 864 kg 540 kg 5404 kg 72,96 kg 224

Région Amoron‟i

Mania

6 799 kg 6 135 kg 52 012 kg 116 909 kg 163304 kg 834,13 kg 1385

42

Monographie de la région AIM/ DRDR, p29 : 2008 43

Monographie de la région AIM/ DRDR, p29 : 2008

47

Araka ity tabilao ity dia nahitana tohotantely 8.814 sy mpiompy tantely 639 ny ao

amin‟ny distrikan‟Ambositra izay azo lazaina fa betsaka ihany raha oharina amin‟ny

distrika hafa.

Sary 12: olona maka tantely

2.2.5. Ny jono :

Raha ny famokarana eo amin‟ny resaka jono tamin‟ny 2014 dia nahatratra trondro

miisa 49.770 kg. Raha ny toerana fiompiana anefa dia mbola vitsy ihany satria 9.783a ny

ato amin‟ny faritra. Ny mpiompy trondro eto Ambositra dia mampiasa ny dobo sy ny

tanimbary44

.

Sary 13: fiompiana trondro

44 DR Pêche Amoron‟i Mania 2010

48

Tabilao 9: famokarana sy ny trondro hita ato an-toerana DR Pêche Amoron‟i Mania

2014

Sokajy Ireo karazam-bokatra Vokatra Kg

Vokatra avy

amin‟ny

ranomamy

Tilapia frais 9 960

Tilapia sous glace 34 000

Carpe fraiche 2 940

Fibata sous glace 2 200

Gogo sous glace 670

Fitambaran‟ny vokatra avy amin‟ny ranomamy 49 770

Vokatra avy

amin‟ny

ranomasina

Poissons congelés 5 860

Poissons salés séchés 164 750

Débris de poissons séchés 231 000

Chevaquines séchés 23 650

Anchois séchés 600

Crevettes bouillies 300

Crabes vivants 810

Fitambaran‟ny vokatra avy amin‟ny ranomasina 426 970

TOTALY 476 740

Araka io tabilao io dia ahitana karazany roa ny fiavian‟ireo trondro, avy amin‟ny

ranomamy ao Amoron‟i Mania trondro 49.770kg fa eo ihany koa ny trondron-

dranomasina izay hafarana avy any amin‟ny sisin-tanin‟ny nosy mahatratra 42.6970kg.

Raha ireo vokatra ireo no jerena dia mbola betsaka kokoa ny trondro avy amin‟ny

ranomasina hita eto an-toerana raha ampitahaina amin‟ny trondron-dranomamy.

2.3. Ny asa tanana

Raha ny asa tanana dia fanta-daza tokoa ny faritra Amoron‟i Mania satria saika

mpanao asa tanana avokoa ny maro amin‟ireo distrika: Ambatofinandrahana malaza

amin‟ny resaka vato”MAGRAMA45

”, Fandriana malaza amin‟ny resaka tenona,

Manandriana malaza amin‟ny resaka rary. Raha ny faritra Ambositra indray no jerena

45

MArbre et Granite MAlgache: orinasa iray manodina ny akora vato ao Ambatofinandrahana Amoron‟i

Mania

49

dia fanta-daza amin‟ny sokitra sy “raritakela-manify” na eto an-toerana na any ivelany,

ary misy fomba fiteny hoe: “Ambositra no renivohitry ny asa tanana”. Ireto avy ny

karazana asa tanana hita ato amin‟ny Kaominina Ambositra I :

- Asa sokitra toy ny ao amin‟ny Fokontany Ambohibary, Ampany… izay manao

olona, biby, zavatra voasokitra amin‟ny hazo.

- “raritakela-manify“ toy ny ao amin‟ny Fokontany Manolotrony, ohatra jeux

solitaire…

- Tenona toy ny ao amin‟ny Fokontany Manolotrony, ohatra ny lamba landy.

- Asa rary toy ny ao amin‟ny Fokontany Manolotrony, ohatra ny satroka.

Saika ao an-tranony avokoa ireo mpanao asa tanana no manao ny asany raha ny eto

Ambositra I. Misy ihany anefa no manana toerana manokana fanaovana asa tanana

saingy vitsy, dia ny ao amin‟i Jean et Frères Vatovory sy Artisan chez Victor

Andrefantsena46

.

Ireo akora ampiasaina dia ireto avy: volimbodimpona, Andramena, Vaomboana,

kininina. Noho ny krizy nateraky ny lalàna mandrara ny fitrandrahana sy ny

fanondranana Andramena nataon‟ny Fanjakana dia, nampiasain‟ny mpisokitra koa

ny hazo fihinamboa toy ny Pibasy.

Soritana fa Ambositra I dia malaza amin‟ny resaka sokitra, ary etsy andaniny

malaza ihany koa ny taozavatra Zafimaniry amin‟ny Kaominina Antoetra, izay mijanona

harena ho an‟ny faritra noho ny hatsarany ka lasa nampalaza ny faritra Amoron‟i Mania.

46

Fanadihadiana manokana

50

Toko 3. Ireo seha-pihariana hafa sy ny lafiny fandriampahalemana

Ankoatra ireo seha-pihariana voalaza tetsy ambony dia ahitana seha-pihariana

hafa ihany koa ao amin‟ny tanànan‟Ambositra. Mampiavaka azy koa ny fananany

toerana fanofanana ho zandary.

3.1. Ny orinasa

Azo lazaina fa maro tokoa ny orinasa nisy teto Ambositra izay anisan‟ny

reharehan‟ny tanàna toy ny AFOMA izay hita teny amin‟ny Fokontany Ilanitra,

mamokatra afokasoka, nampiasa olona 40047

avy eto amin‟ny Kaominina Ambositra I

izy io. Ny BOUGIE MAZAVA izay mamokatra labozia hamidy eto Madagasikara ihany

koa, ny AUBREX kosa dia mpamokatra labozia ihany koa saingy mibahana kokoa any

amin‟ny fanondranana any ivelan‟i Madagasikara. Nisy koa ny POINTMAD izay

mamokatra fantsika. Fa amin‟izao vanim-potoana izao dia foana tanteraka ireo orinasa

ireo noho ny antony maro samihafa. Raha any amin‟ny distrikan‟Ambatofinandrahana

indray dia misy ny orinasa mamokatra vatovandana sy vatomainty antsoina hoe:

MAGRAMA.

3.2. Ny Banky sy ny Mpampindram-bola:

Manomboka manan-danja ny varotra raha jerena ny ato amin‟ny Kaominina

renivohitra Ambositra na dia mbola tsy mahasarika ireo tantsaha aza izany. Tsy dia mety

amin‟izy ireo ny mindrana vola any amin‟ny banky sy ny mpampindram-bola satria ny

ankamaroany dia tsy mahay mamaky teny sy manoratra. Ireto avy ny mpampindram-

bola ao an-toerana: URCECAM (Unité Régionale de Caisse d‟Epargne et de Crédit

Agricole Mutuelle), OTIV (Ombona Tahiry Ifampisamborana Vola), ADéFi ACEP

Madagascar (Action pour le Développement et le Financement), CEM (Caisse

d‟Epargne de Madagascar, ny BNI-CA (Banque National des Industries Groupes Crédit

47

Fanadihadiana natao tamin‟ny olona iray niasa tao amin‟ny AFOMA

51

Agricole), BOA (Bank Of Africa), BFV- SG (Banky Fampandrosoana ny Varotra

Société Général), MICROCRED banque Madagascar.

3.3. Ny varotra sy ny Fitaterana

Ny varotra sy ny fitaterana dia anisan‟ireo ilain‟ny mponina ao Ambositra eo

amin‟ny fiainana andavanandro ka tsara raha ampahafantarina.

a) Ny varotra:

Manan-danja tokoa ny varotra eto Ambositra, misy ireo vokatra avy amin‟ny asa

tanana, avy amin‟ny orinasa, avy amin‟ny fambolena sy fiompiana, ny akora fototra ary

ny ankamaroany dia ireo zavatra ilaina amin‟ny fiainana andavanandro.

b) Ny fitaterana:

Misy endri-pitaterana 3 raha ny hita ao Ambositra dia ny fiarakaretsaka, ny

posiposy, ny baramba. Ny fiarakaretsaka sy ny posiposy dia natao hitaterana ireo olona

ato amin‟ny Kaominina Ambositra I fa ny baramba kosa dia natao hitaterana ireo entana.

3.4. Ny lafiny fandriampahalemana:

Ireo olona marobe ao amin‟ny distrikan‟Ambositra dia mahazo tombontsoa amin‟ny

fiarovan‟ireo mpitandron‟ny filaminana. Ny kaomisarian‟ny polisy ao Ambohimilamina

Ambositra dia ahitana ireo polisy marobe izay mitandro ny filaminana. Amin‟ny

ankapobeny dia mbola azo lazaina fa milamina ihany ny Kaominina Ambositra I satria

tsy dia ahitana vaky trano na tsy fandriampahalemana fa, eo amin‟ny afera toaka gasy no

tena mateti-pitranga izay efa andraisan‟ny mpitandron‟ny filaminana andraikitra. Tsy ny

polisy ihany anefa no hita eto fa eo koa ny zandary manampy azy. Fanampin‟izany dia

misy ireo “Andrimasompokonolona” isaky ny fokontany miezaka mitandro ny

filaminana isam-pokontany. Tsara ny manamarika fa ao Ambositra I dia ahitana sekoly

ambony manofana ireo zandary antsoina hoe: Ecole de la Gendarmerie Nationale

d‟Ambositra eny amin‟ny Fokontany Ankorombe izay manamafy ihany koa ny

fandriampahalemana ao an-toerana.

FIZARANA FAHAROA:

FANORITSORITANA SY

FAMPAHAFANTARANA

ANKAPOBENY MOMBA NY ASA

TANANA SY NY SOKITRA AO

AMBOSITRA

52

Toko 1. Fampahafantarana ireo karazana asa tanana fanaon’ny olona ao

Ambositra sy ny endriky ny sokitra vokarin’izy ireo

Manana ny mampiavaka azy tokoa ireo mpanao asa tanana ao Ambositra I satria

betsaka ireo asa tanana atao ao toy ny tenona, ny rary, ny «papier Antemoro»... Ny

sokitra anefa no tena manavanana azy ireo raha oharina amin‟ireo asa tanana hafa.

1.1. Ireo karazana sampana momba ny asa tanana :

Araka ny lalàna faha 11.443/99.MTA/SG/DGA/DSO momba ny fanasokajiana ny

asan‟ireo mpanao asa tanana, hita ao amin‟ny andalana faha 12, ao amin‟ny didy faha

98-166 tamin‟ny febroary 1998,” izay entin‟ny fivondronan‟asan‟ny mpanao asa tanana,

ireo asa ireo dia azo tsinjaraina ho 12” araka ny gazety Enjeux tamin‟ny volana Jona,

2006, ny sokajin‟asa tsirairay avy dia mizara ho sampana izay ho hitantsika eto

ambany48

:

48 Araka ny lalàna faha 11.443/99.MTA/SG/DGA/DSO

48 momba ny fanasokajiana ny asan’ireo

mpanao asa tanana, hita ao amin’ny articles 12, decret n°98 -166 tamin’ny febroary 1998, « portant

l’organisation de l’activité des artisans, les métiers d’artisans sont classés en douze catégories

professionnels (filières) selon le journal Enjeux juin 2006, chaque filière comporte des différetnes

branches dont les voici :

01. Textile et habillement : broderie, coupe et couture, tissage de soie, chapellerie, dentellerie,

tricotage, mode – style

02. Fibres végetales : «papier Antemoro», vannerie, tressage de bambou, tissage de raphia,

tapisserie et fibres

03. Bois et dérivés : charpenterie, raritakela-manify, ménuiserie, ébènisterie, sculpture, scierie

04. Divers animals: tannerie, maroquinerie, cordonnerie, travail de la corne, taxidermie

05. Pierre et Bijouterie: lapidairerie, bijouterie, fantaisie

06. Micro mécanique, éléctronique, informatique, froid et éléctrique : réparation des appareils

domestiques, bureautiques, éléctriques éléctroniques, matériel de réfrigération.

07. Photographie, peinture, dessin artistique, arts graphiques

08. Aménagement de l’habitat : installation éléctrique, poterie, céramique, briqueterie,,

décoration des maisons…

53

01. Lamba: ba, zaitra, tenona, akanjo.

02. Zavamaniry: «papier Antemoro», rary, fanenomana rofia, tapia.

03. Hazo: raritakela-manify, sokitra, rafitra.

04. Biby: asa avy amin‟ny: fandomankoditra, hoditra maroko, kiraro, tandroka.

05. Vato sy firavaka: mpamboatra: vatosoa, firavaka.

06. Elektronika sy informatika: fanamboarana ireo fitaovana elektrônika ao an-

trano.

07. Fakana sary, fandokoana, fanaovana sary hosodoko.

08. Fikarakarana momba ny trano: fametahana ny herinaratra, fanaovana biriky,

fanaingoana ny trano.

09. Metaly: fandrendrehana metaly, fanefemby, fanamboarana fira-mainty.

10. Kolontsaina sy fialamboly: fanamboarana ireo fitaovana ilaina amin‟ny

mozika, fanamboarana kilalao.

11. Sakafo: fanaovana mofo, zavatra vita amin‟ny ronono.

12. Momba ny vatana: fanaovam-bolo, fanamboarana savony, fanamboarana

menaka.

09. Métaux et travail des métaux : fabrication mécanique, fonderie, forge, plomberie, ouvrage

métallique.

10. Culture et loisirs : fabrication d’instrument de musique, lutherie, fabrication des jouets,

fabrication des maquettes.

11. Agroalimentaire et alimentaire : pâtisserie, confiserie, produits laitiers, services traiteurs

12. Corps gras et hygiène : coiffure, fabrication de savon, fabrication d’huile essentielle »

54

1.2. Isan-jaton’ny Malagasy mpanao asa tanana :

Tabilao 10: fitsinjarana ireo fanaovana asa tanana araka ny « enquête artisanale 2001,


Ireo akora fototra Isan-jatony (%)

Ny mampiasa hazo 19,9%

Lamba 24,2%

Rary 30,0%

Ny hafa 25,9%

Totaly 100%

Tabilao 11 : ireo karazana asa tanana fantatra tena fanaon‟ny Malagasy araka « ny

enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

Sokajin‟asa tanana antontanisan‟ny UPA

Lamba sy akanjo 24,1

Rary (vita amin‟ny zava-maniry) 23,1

Hazo (sy ny raviny, fakany) 14,1

Ny metaly sy ny asa momba azy 12,7

55

Araka ny hita io amin‟ny tabilao dia maro tokoa ireo karazana asa tanana. Raha

eto Madagasikara dia, ny mpanao asa tanana mampiasa hazo no vitsy indrindra satria tsy

misy afatsy 19,9% ny taona 2001, ny mpandrary kosa no betsaka indrinda satria

mahatratra 30%. Raha eo amin‟ny akora hazo nojerena dia hita fa, nihena ny isan-

jaton‟ny olona manao azy eto Madagasikara teo anelanelan‟ny taona 2001 sy 2002 izany

hoe: 19, 9% sy 14,1%. Mety ho vokatry ny fangejana ny akora fototra tamin‟ny krizy

2002 no nahatonga izany satria nanjaka tokoa ny fanakanana ny akora fototra hazo

tamin‟io vanim-potoana io.

1.3. Karazana asa tanana fanaon’ny olona ao Ambositra

Karazany efatra ireo asa tanana tena fanaon‟ny olona ao Ambositra araka ny

fanadihadiana mivantana tamin‟ireo mpanao asa tanana dia ny sokitra, ny raritakela-

manify, ny tenona ary ny «papier Antemoro».

1.3.1. Ny tenona

Ny tenona dia asa tanana iray entina anaovana akanjo, lamba landy avy amin‟ny

alalan‟ny landy sy rofia araka ny lovantsofina.

Ny fanaovana Tenona dia lova tamin‟ny razambe ka dimbiasan‟ireo taranaka,

araka ny fanadihadiana natao tamin‟ireo mpanao tenona tao amin‟ny Fokontany

Manolotrony Ambositra.

Ny akora fototra ampiasaina dia ny akorandandy, izay azo avy amin‟ny tapia, izay

anaovana kofehy entina miasa amin‟ny tenona.

Ny fomba fakana azy dia: avadika amin‟ny hazo lavalavakely ny landy avy eo dia

andrahoana amin‟ny savony, ampangotrahina, alevina any anaty tany mandritra ny

herinandro ary farany sasana eny amoron-drano avy eo ahahy.

56

Sary 14: akoran-dandy hanaovana ny tenona, sary nalain‟ny mpikaroka

tao Manolotrony Ambositra, , ny taona 2014

Raha ny fitaovana enti-miasa indray dia ahitana karazany telo:

Ampela:

Sary 15: Ampela: fitaovana fanodinana ny kofehy avy amin'ny landy,

sary nalain‟ny mpikaroka tao Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

57

Fataka:

Sary 16: Fataka: hazo roa na efatra atsatoka anodinana kofehy landy, sary nalain‟ny

mpanao fikarohana tao Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

Cadre

sary 17: cadre, kakazo kely, fanindry, hazoharaka mitondra tenona,

tongodovia, sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao Manolotrony Ambositra ny

taona 2014

Trano malalaka no toerana anaovana azy mba ahafahana mivezivezy mandritra

ny fanatanterahana ny asa. Araka ny fanadihadiana nataon‟ny Direction de suivi de

l‟organisation p6 n°1 2001 anefa dia, mifanohitra amin‟izay, manao hoe:”mihoatran‟ny

58

80% ny toerana fanaovana asa tanana dia ao an-tranony, izay azo lazaina fa tsy

manara-penitra”.49

Manodidina ny 120 eo ho eo ny olona mivondrona mpanao asa tanana amin‟ny

fanodinana landy ka ny Fokontany Manolotrony Ambositra no tena betsaka mpanao azy

indrindra.

Raha ny varotra indray no asiana resaka dia, misy ny fifampivarotana ny

tenona ato an-toerana saingy ny vidiny dia tsy dia mahafa-po ny mpanao azy. Ireo

mpivarotra asa tanana ao an-toerana no tena mividy ny tenona.

Ny varotra mankany ivelan‟ny faritra dia ahitana an‟Antananarivo. Rehefa

manondrana any indray ireo mpanao tenona dia mba misy fidiram-bola betsaka raha

oharina amin‟ny varotra ao anatiny.

Raha eo amin‟ny lafin‟ny fizahantany dia, mbola vitsy ihany ireo liana amin‟ny

tenona raha oharina amin‟ny asa tanana hafa satria ny sokitra sy ny raritakela-manify no

mbola tena mahaliana ireo vahiny. Ny vahiny eropeana, indrindra fa ny alemana no tena

mpanjifa ny tenona hatreto. Izy ireo no tena betsaka mandalo sy mifidy ny tenona

amin‟ny ankapobeny.

Ny fanaovana asa tanana landy dia foto-piveloman‟ny olona manao azy ka

ahafahany mamelona ireo ankohonany ny fidiram-bola azo avy aminy.

Ahazoan‟ny Fanjakana vola ihany koa ny fanaovana azy io amin‟ny alalan‟ny fidiram-

bolan‟ireo Fanjakana eny amin‟ny habantseranana rehefa mivoaka ireo vahiny.

Maneho ny fitafin‟ny Malagasy ny zava-bitan‟ireo mpanao tenona, izany hoe:

manome lanja ny maha izy azy ny Malagasy. Ohatra: ny lamban-drazana, ny lamba

asalampy.

49

Direction de suivi de l‟organisation p6 n°1 2001 : Plus de 80% de l‟activité artisanal s‟exerce à domicile

ou au sein d‟un local rudimentaire

59

Maro ihany ny akana ireo akora fototra fanaovana landy, izany hoe ny toerana

iompiana landy dia: Ambatofinandrahana, Isandra, Isalo.

Marihina fa ala tapia avokoa ireo toerana akana /misy ireo akora fototra ireo.

1.3.2. Ny «papier Antemoro»

Ny «papier Antemoro» dia asa tanana iray vita avy amin‟ny Havoha (hodin-

kazo). Toerana iray ihany no ahitana azy eto Madagasikara dia any amin‟ny faritra

Atsimo Atsinanana, izany hoe ny marimarina kokoa Fort Dauphin, Toamasina,

Manakara. Ny Arabo izay nipetraka tany amin‟ny faritra Atsimo Atsinanan‟i

Madagasikara (Vohipeno) no nanao ny «papier Antemoro» voalohany. Ny foko

Antemoro no nipetraka tao amin‟io toerana voalaza eo ambony io. Misy Antemoro iray

antsoina hoe: ARMAND izay maty tamin‟ny 12 desambra 1967 ary ny vadiny izay maty

tamin‟ny 1983; izy mivady ireo izay nipetraka tamin‟io toerana io no nifanerasera

tamin‟ny Arabo ka nampianaran‟ity farany ny fanaovana «papier Antemoro». Rehefa

nahay izy ireo dia nifampizara traikefa. Niara-niasa tamin‟ny Arabo izy ireo tamin‟ny

fanaovana «papier Antemoro». Araka ny fombafomba tao an-toerana, ny fanaovana

«papier Antemoro» dia zava-masina ka tsy azo anaovana zavatra hafa izy io ankoatra ny

fanoratana soratra arabo izay antsoina hoe: SORABE. Tamin‟ny fiatombohan‟ny

fanaovana ny «papier Antemoro» dia nandrahoina niaraka tamin‟ny lavenona ny

Havoha, avy eo nampifangaroana tamin‟ny rano, ary rehefa masaka tsara dia nototoina

ary natsitokotoko tamin‟ny ravin‟akondro, izay efa nahahy tamin‟ny masoandro.

Tamin‟io fotoana io dia mbola tsy nampiasa voninkazo fa ravin-kazo maitso no nalaina.

Nahitana olana anefa tany Vohipeno, toy ny tsy fisian‟ny akora fototra sy teo amin‟ny

tsy fahampian‟ny hafanàna avy amin‟ny masoandro, noho izany dia voatery nifindra

tany Ambalavao izy ireo, ny marimarina kokoa 7km miala avy ao antampon-

tanànan‟Ambalavao antsoina hoe: Ambalataratasy. Taty aorina dia maty ilay Arabo

niara niasa tamin‟izy mivady ka izy roa irery sisa no nihazona ny tsiambaran-telon‟ ny

fanaovana «papier Antemoro».

60

ARMAND dia nanohy ny fanamboarana ny «papier Antemoro» tao

Ambalataratasy ary tao no nahitany an‟i Pierre MATHIEU izay vonona hanampy azy

teo amin‟ny famatsiam-bola. Maty koa anefa i Pierre MATHIEU ka i ARMAND sy ny

zanany efatra dia i Pierre ARMAND, i Christine ARMAND, i BODA Jacqueline

ARMAND ary i Jean Claude ARMAND sisa no nanao ny «papier Antemoro» satria

nozarainy tamin‟ireo zanany efatra ireo ny traikefa nananany tamin‟ny fanamboarana ny

«papier Antemoro». Tamin‟ny taona 2003 i Christine ARMAND, izay sisa velona

tamin‟izy ireo, no namoaka ity tantara tena marina ity izay tsy azo ovaina. Ireo voalaza

ireo no tantara tena marina momba ny «papier Antemoro» ary ny ankamaroan‟ny

zafikelin‟ i ARMAND dia mbola manohy ny fanamboarana an‟io asa tanana io. Iray

amin‟izy ireo RAMIANDRISOA Patrick Maurice ARMAND izay mipetraka ao

Ambositra; tsy manary ny fahaiza-manaon‟ny dadabeny ARMAND izay ataon‟ny

vahiny ampihimamba “satria misy olona hafa manao azy amin‟ny fomba hafa, fa izahay

taranak‟i ARMAND dia miaro mandrakariva ny fahaiza-manaony”.

Mizara roa amin‟ny ankapobeny ny akora ampiasaina amin‟ny “papier Antemoro”:

Havoha

Sary 18 : Havoha : karazana hodin-kazo fahita any amin’ny faritra Atsimo Atsinanana, akora

fototra fanamboarana “papier Antemoro”, sary nalain’ny mpanao fikarohana tao Ambohibary

Ambositra, ny taona 2014.

61

Ny voninkazo

Sary 19: voninkazo: entina hanaingoana ilay «papier Antemoro», akora ampiasaina

amin‟ny «papier Antemoro», sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao Ambohibary

Ambositra, ny taona 2014

Raha ny fitaovana indray no asiana resaka dia ahitana ny lamba soga, barika, rano,

baoritra, lakaoly, fitaratra, hety, fanjaitra, rofia, siao ary lasitra na “cuve”.

Lasitra

Sary 20: lasitra amin‟ny voambolana teknika fanaovana «papier Antemoro», sary

nalain‟ny mpanao fikarohana tao Ambohibary Ambositra, ny taona 2014

62

Ny fotoana fanaovana azy dia arakaraka ny fanafaran‟ny olona ny «papier

Antemoro». Amin‟ny ankapobeny dia isan‟andro ny fanaovana azy. Ny tena mampety

azy dia rehefa misy hafanana avy amin‟ny masoandro, amin‟ny ankapobeny dia adiny

dimy eo ny fanahazana ny «papier Antemoro».

Sary 21: «papier Antemoro» ahahy amin'ny masoandro, sary nalain‟ny

mpanao fikarohana tao Ambohibary Ambositra, ny taona 2014

Mizara telo ny toerana fanaovana azy:

Ny toerana fiasana;

Ny toerana fanahazana azy;

Ny toerana fandrafetana azy.

RAMIANDRISOA Patrick Maurice ARMAND sy ny vady aman-janany ihany

no manao ity «papier Antemoro» ity hatreto ato amin‟ny Distrikan‟Ambositra I.

Raha ny lafiny ara-barotra indray dia, misy ny amidy amin‟ireo mpivarotra ao an-

toerana toy ireny mpivarotra asa tanana ireny. Arakaraka ny kaomandy azon‟izy ireo ny

fanaovany ny «papier Antemoro» ary, saika mivarotra manerana ny nosy izy ankoatra ny

Antsiranana. Mety ilay olona no tonga mivantana ao aminy mividy an‟ilay izy nefa,

afaka manatitra any amin‟ny faritany koa izy rehefa misy ny fifanarahana.

63

Tsy eto Madagasikara ihany anefa no ivarotany ny asany fa hatrany ampitan-

dranomasina, toy ny Italie sy Frantsa; ka alefany amin‟ny alalan‟ny paositra.

Any Fort Dauphin ihany no toerana misy sy akana ny akora fototra ampiasaina

amin‟ny «papier Antemoro» fa tsy misy ao Ambositra.

1.3.3. Ny raritakela-manify

Izany RAKOTOBE François de Salle sy RAVONISON de Paul niaraka

tamin‟ireo namany sy ny zanaka anabaviny no nitondra ny raritakela-manify voalohany

teto Ambositra, avy eo dia nifandovan‟ireo taranaka50.

Hazo tsy nolokoina fa voajanahary hita any amin‟ny faritra Zafimaniry no hazo

ampiasaina amin‟ny raritakela-manify. Misy ihany anefa ny hazo fahita eto an-toerana

izay efa hita tetsy ambony toy ny fanazava, ny varony, ny mananitra.

Taloha dia tsofa sy hety no nampiasain‟ny mpanao raritakela-manify fa, rehefa

nivoatra izany dia lasa masinina kely fandidiana hazo antsoina hoe: “découpage”, izany

hoe: vy kely nalaina tamin‟ny kodiaran‟ny fiara no fisahana izay atao tsofa.

Ao an-trano ihany no fanaovana ny raritakela-manify izay ahitana tsofa fandidina

hazo sy ny toerana fanambarana ny hazo.

Teo aloha, talohan‟ny 2002 dia, 80% eo noho eo ny isan‟ny mpanao raritakela-

manify ao Ambositra. Rehefa taty aoriana dia 40% eo noho eo sisa araka ny

fanadihadiana natao tamin-dRAMAROSON Léonard mpanao raritakela-manify ao

Ambositra, noho ny fahalafosan‟ny akora fototra ampiasaina, ohatra: ny hazo

voamboana. Ny isan‟ireo mpanao raritakela-manify dia mahatratra 400 eo ho eo ao

amin‟ny kaominina Ambositra I amin‟ny ankapobeny.

Raha ny varotra indray dia misy ny varotra ato an-toerana, izany hoe: ireo

raritakela-manify vitan‟ireo mpanao asa tanana amidiny amin‟ireo mpivarotra ato an-

50

Araka ny dinika nifanaovana tamin-dRAMAROSON Léonard mpanao raritakela-manify ao

Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

64

toerana izay maro an‟isa, manamafy izany ihany koa ny voalazan‟ny ny fanadihadiana

nanaon‟ny INSTAT (Institut National de la Statistique) mitondra ny lohateny hoe:

“enquête pilote sur le secteur artisanat” ao amin‟ny pejy faha 13: “(…) ny 86, 4% ny asa

tanana vita dia mijanona ao an-toerana ihany (…)”51

.

Toerana maro no ivarotan‟ireo mpanao asa tanana ny vokatra vitany ohatra

Antananarivo (coum 67 ha), Toamasina, Antsirabe ary Toliara.

Ny mpizahantany no tena mpanjifa ny raritakela-manify dia ireo vazaha Italiana sy

Frantsay. Amin‟ny fotoana fialantsasatry ny mpianatra no tena mahabetsaka ny

mpizahantany, izany hoe volana Jolay, Aogositra ary Septambra.

Ny asa vita dia maneho ny maha izy azy ny Malagasy, ohatra: sary omby, tontolo

ambanivohitra.

Ny akora fototra dia alaina avy any amin‟ny faritra Zafimaniry irery ihany fa tsy

ahitana azy ao an-toerana, izany hoe any amin‟ny faritra Atsimo Atsinanan‟Ambositra

1.3.4. Ny sokitra

Asa tanana anisan‟ny betsaka mpanao raha ny sokitra ao AMBOSITRA, izany

no maha renivohitry ny asa tanana azy.

Tamin‟ny taona 1898, tamin‟ny andron-dRAMINASAONINA, izay nanao

an‟Antananarivo kely52 tao amin‟ny Fokontany Antanamahalana, no nanorina ny sokitra

voalohany tao Antanamahalana Ambositra I. Sady mpanao asa sokitra izy tamin‟izay no

mpanao hosodoko ka ny hosodoko, nataony tamin‟izany dia maneho tanàna.

- Avy amin‟ny lova nifandimbiasana tamin‟ireo Ray aman-dReny ihany koa ny

fanaovana asa sokitra.

51

86 ,4 % de la destination des produits se font localement. 52

Antananarivo kely : tanànan‟Antananarivo vita amin‟ny tanimanga ao amin‟ny Fokontany

Tanamahalana

65

- Teo ihany koa anefa ny fitiavana manao asa tanana ka nisy fomba fiteny nanao hoe”

sady kilalao no harena ny fanaovana asa sokitra”.

- Asa tsy mitaky diplaoma ny fanaovana asa sokitra ka izay rehetra nanana traikefa

amin‟izany dia afaka manao avokoa.

- Izay tsy naharaka tamin‟ny fianarana dia nanao azy avokoa, izay no nahatonga

an‟Ambositra ho renivohitry ny asa tanana manaporofo izany ny ny fanadihadiana

nanaon‟ny INSTAT (Institut National de la Statistique) mitondra ny lohateny hoe:

“enquête pilote sur le secteur artisanat” ao amin‟ny pejy faha 8: “ Ao Antananarivo

no manana salan‟isa kely indrindra teo amin‟ny tahan‟ny olona tsy nianatra 10,65%

fa mifanohitra amin‟izany ny any amin‟ny Kaominina Maroantsetra, Ambatofotsy,

Ambositra no manana salan‟isa betsaka indrindra izay tafiakatra 70% hatramin‟ny

86,1%”.53

- Raha ny Fokontany Ankazotokana (Maharivo) indray no jerena dia tamin‟ny 1940

tany ho any no niandohany, araky ny fanambaran-dRatsimbazafy Alphonse

mpisokitra tranainy eny an-toerana. Ankoatra ny lova koa dia, talenta ny fanaovana

asa sokitra.

Sary 22: Mpanao asa sokitra ao Antanamahalana Ambositra, sary

nalain‟ny mpikaroka ny taona 2014

53

C‟est à Antananarivo que le pourcentage de sans niveau est le plus faible 10,65% .A l‟opposé, les

communes Maroantsetra, Ambatofotsy, Ambositra enregistrent les taux les plus élevées, allant de 70%

jusqu‟à 86,1%

66

- Araka ny loharano54 iray hafa kosa dia mizara roa ny niavian‟ny sokitra tao

Ambositra:

1. Andaniny, avy amin‟ny vahiny no niavian‟izy io: ny fanaovany sarivongana masina

(statut).

2. Ankilany, avy amin‟ny Zafimaniry: izany hoe: efa kolontsain‟izy ireo ny fanaovana

asa sokitra, ohatra eo amin”ny fanaovany trano vita amin‟ny hazo iray manontolo

ary ny varavarana dia voasokitra.

Sary 23: trano hazo vita sikotra any amin'ny Zafimaniry, sary nalaina tao

amin‟ny tranonkala55

3. Teo ihany koa ny fitantarana ny tantaram-piainan‟ireo razambeny tamin‟ny alalan‟ny

asa sokitra, avy eo naka tahaka ny vilany vy ho vilany hazo vita amin‟ny asa sokitra.

Izany mompera Desiré izany, izay nipetraka tany amin‟ny Zafimaniry, no voalaza

ihany koa fa nitondra ny sokitra teto amin‟ny Kaominina Ambositra I. Izy ihany koa

no voalaza fa nanangana ny toeram-pivarotana sokitra teto voalohany56.

54

Loharano: Ramose Narcisse mpanao asa sokitra sy Madama Fanja tompon‟ny fanaovana sokitra 55 https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-

aurora&hs=Fu5&rls=org.mozilla:fr:unofficial&channel=nts&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=

GpKbVZSJMMmtU7bgqqAL&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=624#channel=nts&tbm=isch

&q=art+zafimaniry

56 Dinika nifanaovana tamin‟ny madama Fanja mpanakarama ireo olona mpanao asa sokitra ao amin‟ny

l‟Artisan chez Victor, ny taona 2014

https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-aurora&hs=Fu5&rls=org.mozilla:fr:unofficial&channel=nts&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=GpKbVZSJMMmtU7bgqqAL&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=624#channel=nts&tbm=isch&q=art+zafimaniry




http://guide.mg/local/cache-vignettes/L1024xH768/jpg_100_1948-a1c16.jpg

67

- Izany RAZAFIMANDIMBY Jean izany indray, izay efa nodimandry, no voalazan-

dRAZAFIMANDIMBY Naivo57 fa nitondra ny sokitra teo amin‟ny Fokontany

Ampany.

Araka izany dia, saika isaky ny fokontany manao sokitra dia, samy nanana ny

niandohany sy ny tantarany tamin‟ny fanaovana sokitra avokoa.

Marihina fa mbola voaboasana misimisy ity sokitra ity any amin‟ny fizarana

fahatelo.

1.4. Ny endriky ny sokitra

Maro karazana ireo endriky ny sokitra ataon‟ny mpisokitra noho ny talenta ao aminy.

1.4.1. Sary olona

Ny Sary olona vita amin‟ny sokitra dia ahitana karazany maromaro, toy ny sary

olona tsotra: sary olona feno sy ny sary lohan‟olona ihany. Ny akora ampiasaina

amin‟izany dia ny volombodimpona, izay hazo miloko mainty, mety ho voamboana

ihany koa anefa na andramena.

Sary 24: sary olona vita amin‟ny sokitra, nalaina tao amin‟ny

tranonkala58

57

Mpanangom-bokatra sikotra eny amin‟ny Fokontany Ampany

68

1.4.2. Sary biby

Saika ataon‟ireo mpanao asa tanana sokitra avokoa ireo karazam-biby misy, na

ny eto an-toerana na ny any ivelany. Arakaraka ny zavatra hitany no akany tahaka

amin‟ny fanaovana sokitra; ohatra amin‟izany ny sary Omby sy sary Elefanta vita

amin‟ny sokitra.

Sary 25: sary biby vita amin‟ny sokitra, nalaina tao amin‟ny tranonkala59

1.4.3. Sary masina

Tsy mijanona amin‟ny sary olona tsotra ihany ny mpanao sokitra fa miitatra

mankany amin‟ny fanaovana sary masina ka, arakaraka ny kaomandy no anaovan‟izy

ireo an‟izany, ohatra sarin‟i Jesoa sy sarin‟i Masina Maria.

58 https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-



&q=sokitra+ambositra





https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-aurora&hs=Fu5&rls=org.mozilla:fr:unofficial&channel=nts&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=GpKbVZSJMMmtU7bgqqAL&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=624#channel=nts&tbm=isch&q=sokitra+ambositra








69

Sary 26: sary masina vita amin‟ny sokitra, nalaina tany amin‟ny tranonkala60

1.4.4. Vilany

Ankotra ireo voalaza teo ambony ireo dia, mivelatra mankany amin‟ny zavatra

ilaina amin‟ny fiainana andavanandro ny fanaovana sokitra, toy ny vilany, izay zavatra

fampiasan‟ny ankamaroan‟ny olona ao an-tokantrano.

Sary 27: vilany vita amin‟ny sokitra, sary nalain‟ny mpanao fikarohana tao amin‟ny

galerie NY ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014









70

Marihina fa mbola santionany ihany ireo endriky ny sokitra voalaza ireo fa,

mbola marobe ny zavatra ataon‟ny mpanao sokitra ary, saika ataon‟izy ireo avokoa izay

zavatra hitan‟ny masony na kaomandy azony. Ny Egyptiana koa dia manana ny

mampiavaka azy61

.

Raha fintinina àry izay voalaza tao amin‟ny fizarana faharoa izay dia hita teo fa

maro ireo karazana sampana momba ny asa tanana toy ny hazo, ny vato, ny biby, ny

rary, ny tenona ary ny vy. Ny Sokitra, ny Raritakela-manify sy ny Tenona ary ny

«Papier Antemoro» no asa tanana tena ataon‟ny olona ao Ambositra. Samy manana ny

mampiavaka azy avokoa ireo karazana asa tanana efatra ireo noho ny fahasamihafan‟ny

akora fototra ampiasainy. Raha ny sokitra manokana no asiana resaka, dia azo aseho

amin‟ny alalan‟ny endrika toy ny: sary olona, ny sary biby sy ny sary masina ary ny

vilany. Tsy ireo irery anefa no amboarin‟ny mpisokitra fa izay zavatra rehetra hitan‟ny

masony na kaomandy azany dia asehony amin‟ny alalan‟ny sokitra avokoa.

61

Style : bas-relief, haut-relief, statue

71

Toko 2. Fampahalalana amin’ny ankapobeny momba ny sokitra ao

Ambositra

Eto am-piandohan‟ity fanadihadiana ity dia tsara ny hamantarantsika ny atao hoe:

asa tanana araka ny voalazan‟ireo rakibolana vahiny sy ny famaritan‟ny mpanao asa

tanana azy. Hibahan-toerana eto amin‟ny fizarana faharoa ity, ny asa tanana sy ny

sokitra, ny fitaovana ampiasaina, ny akora fototra ilaina ary ireo sokajin‟olona sy orinasa

manao azy.

2.1. Famaritana ny asa tanana

Araka ny voalazan‟ny dictionnaire petit Larousse « ny asa tanana dia asan‟ireo

mpiasa amin‟ny alalan‟ny tanana, mety mandeha irery izy na miaraka amin‟ny

fianakaviany na miaraka amin‟ny namany »62

Raha ny voalazan‟ny

DICTIONNAIRE Robert kosa dia manambara fa ny asa tanana dia « fitambaran‟ireo

olona tsirairay na fikambanana mikirakira momba ny taozavatra »63

.

Farany, misy ny famaritana nataon‟ny mpanao asa tanana64

tao Ambositra manao

hoe : « Ny asa tanana dia fikirakirana ny akora fototra ho lasa taozavatra ka mety ho

olon-tokana no manao azy na fikambanana."

2.2. Famaritana ny sokitra sy ny sokitra zafimaniry ary ny raritakela-manify

Akora hazo no fanaovana ireo asa tanana ireo, nefa na dia izany aza dia samy

hafa ny fanamboarana azy ireo.

2.2.1 Ny sokitra

62

artisanat : « ensemble des artisans » Artisans : travailleur manuel exerçant à son compte, seul ou avec

l‟aide des membres de sa famille et de quelques compagnons » 63 métier de l‟artisan, ensembe des artisans »

64 Fanadihadiana natao tamin-DRAMAROSON Léonard mpanao asa tanana ao amin‟ny Fokontany

Manolotrony Ambositra, ny taona 2014

72

Ny atao hoe: sokitra dia asa ataon‟ny mpisokitra izay manala an‟ireo zavatra

tsy ilaina amin‟ny hazo na vato amin‟ny alalan‟ny fitaovana [fandraka] mba hanome azy

endrika zava-kanto65

.

Famaritan‟ny RAKIBOLANA MALAGASY nosoratan‟i RAJEMISA RAOLISON:

Ny sokitra dia « Asa rafitra atao amin‟ny fandraka

Fanaovana sary amin‟ny hazo na vato ».

Sary 28: sary sokitra maneho olona nalain'ny mpanao fikarohana tao

amin‟ny Galerie NY ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

2.2.2 Ny sokitra Zafimaniry :

Ny atao hoe: Sokitra Zafimaniry dia ireo asa tanana vita amin‟ny hazo sarobidy

voasokitra izay mety ho Andramena na Volombodimpona , hanaovana ireo zavatra

fampiasa ao an-trano toy ny vata, latabatra, seza, mety ho varavarana ihany koa.66

Marihina fa io sokitra zafimaniry io dia voafidy ao anatin‟ny lisitry ny patrimoine

65

Famaritana nataon‟i Narcisse mpanao asa tanana eny amin‟ny Fokontany Ambohibary Ambositra, ny

taona 2014 66

Araka ny fanadihadiana natao tamin-dRATSIMBAZAFY Alphonse mpanao sokoitra Zafimaniry eny

amin‟ny Fokontany Ankazotokana Ambositra, ny taona 2014

73

culturel immatériel amin‟ny fahaiza-manao ny taozavatra zafimaniry, tamin‟ny taona

2008, araka ny fanambaran‟ny UNESCO67

. Izany hoe: „lovan-tsaina velona“

Sary 29: lamosin‟ny seza zafimaniry ahitana sary vita sokitra, sary

nalain‟ny mpanao fikarohana tao amin‟ny Jean et Frères Vatovory Ambositra, ny

taona 2014

2.2.3 Ny „marqueterie

„ na raritakela-manify

Ny atao hoe: raritakela-manify dia karazana sokitra misy haingo vita amin‟ny

peta-kazo voadidy na fandaharana vato manaraka kisary, ka apetaka amin‟ny dinty

ohatra: jeux des dames68

.

67 http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=fr&pg=00011&RL=00080

68 Araka ny famaritana nomen-dRAMAROSON Léonard, mpanao asa tanana ao amin‟ny Fokontany

Manolotrony AMBOSITRA, ny taona 2014

http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=fr&pg=00011&RL=00080

74

Sary 30: jeux des dames, vita amin‟ny peta-kazo voadidy, sary nalaina

tao amin‟ny tranonkala69

.

2.3. Ny Fitaovana ampiasaina

Mizara roa ny fitaovana ampiasain‟ny mpanao sokitra dia, ny fitaovana

ampiasaina amin‟ny tanana sy ny masinina. Ireto avy izany:

2.3.1. Ny fitaovana ampiasaina amin’ny tanana

Ahitana ny Fandraka mirefy 2mm ka hatramin‟ny 3cm:

Fandrabavy : 2mm ka hatramin‟ny 3cm;

Gaojy70

: 4mm ka hatramin‟ny 2,5cm;

Eo ihany koa ireo fitaovana fampiasan‟ny mpanao sokitra toy ny: Tsofa isan-

karazany natao hanapahana ireo hazo, ny Telozoro, ny Rampy, izay karazana sivana

marokoroko, ny Rakoloara izay fikikisana vita amin‟ny tsofa, ny Famaky, ny Tantanana:

karazana martoa fikapohana vita amin‟ny hazo, ny Apaly (papier vert), ny Savoka natao





70

Karazana fandraka





75

mba hampalama tsara an‟ilay sokitra, ny Lida karazana « crème 71

» ahosotra amin‟ny

sokitra rehefa vita soa aman-tsara), ary farany ny Antsibe72.

Sary 31: ireo fitaovana fanaovana sokitra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny

taona 2014

Misy karazan-tsofa atao hoe: “Tsofa fanapahan-kazo”, izay hanapahana ireo

karazan-kazo hahafahana manambatra azy ireo ho lasa raritakela-manify.

Sary 32: Tsofa fanapahan-kazo fanaovana raritakela-manify tao amin‟ny Chez Victor

Andrefantsena Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

71

Crème mihitsy no voambolana fampiasan‟ny mpanao sokitra ilazana ny karazana menaka fanosotra

amin‟ny hazo 72

Araka ny fanadihadiana natao tao amin‟ny Atelier Jean et Frère Vatovory AMBOSITRA, ny taona 2014

Antsibe

Fandraka

Tsofa

Tantanana

76

2.3.2. Ny masinina fiasana amin’ny sokitra

Sary 33: Ireo masinina ampiasain'ny Atelier Chez Victor Andrefantsena

Ambositra, sary nalaina ny taona 2014

Marihina fa ireo Orinasa madinika dia manana fitaovana harifomba ilaina rehetra, ka tsy

manano sarotra ho azy ny famokarana asa sokitra marobe.

2.4. Ny Akora ampiasaina

Ny akora no anisan‟ny iray amin‟ireo zavatra ilain‟ny mpanao asa tanana

indrindra, fa ny mpanao sokitra ka tsy afa-misaraka aminy.

2.4.1. Ny akora fototra tena fampiasa amin’ny sokitra

Ny hazo no akora fototra tena ilain‟ny mpanao sokitra ao Ambositra, ka hazo

karazan‟ny telo no tena fampiasan‟izy ireo dia ny Andramena, ny Volombodimpona ary

ny Fanazava.

Ny Andramena na Hitsika73

:

73

Andramena (bois de rose) no anarana iantsoana azy any Anindrantany fa Hitsika kosa no fiantsoan‟ny

Betsileo ampovoany izay faritra anaovana ny fanadihadiana: hazo iray fianakaviambe amin‟ny

« Papilionacées » izay fantatry ny mpikaroka maneran-tany amin‟ ny anarana siantifika hoe : «

Dalbergia purpurasciens Baillon »

77

Misy karazany roa izy io, misy ireo hita any amin‟ny faritra mando izay miloko

volomparasy, mihamainty ny eny ivelany rehefa voatahiry maharitra nefa miloko mena

ihany ny ao anatiny.” Nom de famille: Fabacaea; nom scientifique: Dalbergia”74

.

Sary 34: Andramena miloko volomparasy, miloko mena, sary nalaina tao

amin‟ny tranonkala ww.wikipédia.org/bois+ de+ rose, ny taona 2014

Misy ihany koa karazan-kazo sarobidy fampiasan‟ny mpisokitra hita any ampovoan-

tany izay antsoina hoe: Voamboahitsika: miloko mena ny ety ivelany fa mainty kosa ny

ao anatiny.

Sary 35: Voamboahitsika: miloko mena ny ety ivelany fa mainty kosa ny ao anatiny,

sary nalaina tao amin‟ny tranonkala ww.wikipédia.org/bois+ de+ rose,, ny taona 2014

74 http://www.adefa-madagascar.org/ecotourisme/liste-noms-scientifiques.pdf

http://www.adefa-madagascar.org/ecotourisme/liste-noms-scientifiques.pdf

https://www.google.mg/search?client=firefox-a&hs=t0a&rls=org.mozilla:fr:official&tbm=isch&q=bois+de+rose+huile+essentielle&revid=1649584943

http://www.google.mg/imgres?imgurl=http://www.hobbithouseinc.com/personal/woodpics/bois de rose/bois de rose logs 1 web.jpg&imgrefurl=http://www.hobbithouseinc.com/personal/woodpics/bois de rose.htm&h=184&w=527&tbnid=zWV6Pz26M7C4UM:&zoom=1&docid=tGXC2Kf71k0GCM&ei=HanEU7G3L8jB7Aa6g4HQDw&tbm=isch&client=firefox-a&ved=0CGMQMyhbMFs4ZA

https://www.google.mg/search?client=firefox-a&hs=t0a&rls=org.mozilla:fr:official&tbm=isch&q=bois+de+rose+huile+essentielle&revid=1649584943

http://www.google.mg/imgres?imgurl=http://www.hobbithouseinc.com/personal/woodpics/bois de rose/bois de rose logs 1 web.jpg&imgrefurl=http://www.hobbithouseinc.com/personal/woodpics/bois de rose.htm&h=184&w=527&tbnid=zWV6Pz26M7C4UM:&zoom=1&docid=tGXC2Kf71k0GCM&ei=HanEU7G3L8jB7Aa6g4HQDw&tbm=isch&client=firefox-a&ved=0CGMQMyhbMFs4ZA

78

Marihina fa ny Andramena dia iray santimetatra isan-taona ny fitombony, araka ny

fanadihadiana natao tamin‟ireo mpikirakira azy.

Ny Volombodimpona na « Bois d’ébène »75

:

Araka ny famaritana hita tany amin‟ny tranonkala dia hazo miloko mainty ny

volombodimpona, manana « nom scientifique : Dalbergia

» ary

« nom de famille :

Ebenecea ». Raha eto Madagasikara dia ahitana karazany 21, ary samy manana ny

mampiavaka azy avy ny isam-paritra, ka ny eto Ambositra dia volombodimpona

“Claire” no hita eto.

Sary 36: Volombodimpona na bois d'ébène, sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala Ww.wikipédia.org/bois +d‟+ ébène, ny taona 2014

Ny Fanazava

Ny fanazava dia hazo miloko fotsy ary matetika dia sary olona no tena

amboarina aminy.

75

Ww.wikipédia.org/bois +d‟+ ébène

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%89bano.jpg

79

Sary 37: hazo Fanazava fanamboarana sokitra sarin‟

olona, sary nalaina tao RAZAFIMANDIMBY Naivo, mpanao sokitra eny amin‟ny

Fokontany Ampany Ambositra, ny taona 2014

2.4.2. Ireo akora hafa fanaovana raritakela-manify

Araka ny fanadihadiana natao tamin‟ny mpanao sokitra iray76

, no namantarana ireto

akora fototra ireto izay karazana hazoala, tsy mitovy vidy sy hamafy amin‟ny hazo

sarobidy toy ny voambona sy hitsika.

- Ravimboanjo: miloko volom-parasy, « famille

77: Rubiaceae; nom scietifique:

Psychotria »78

.

- Vandrika: miloko volomboasary, “ famille : Apocynaceae ; nom scietifique :

craspidospermum Verticullatum » 79

.

- Fanazava: miloko fotsy, “famille: canellacées; nom scietifique: Cinnamosma

fragrans”80

.

76

Araka ny fanadihadiana natao tao amin‟ny Atelier Chez victor Andrefantsena Ambositra, ny taona 2014 77

Nampiasaina manokana ny voambolana frantsay “famille” sy “nom scientifique” satria ireo no

manavanana kokoa an‟ireo mpisokitra 78 http://mg.chm-cbd.net/biodiversity/especes-et-ecosystemes/fol_biodiv_region/region-amoroni-

mania/biodiversite-floristique/richesse-floristique-inventoriee-dans-la-region

79

http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Craspidospermum+verticil

latum+Bojer+ex+A.+DC.%2C+1844&appellationannee=%MTk3Mg==%&via=Histographe

80 https://scribium.com/manoela-azaria-randriamasy/a/les-plantes-medicinales-malgaches/

http://mg.chm-cbd.net/biodiversity/especes-et-ecosystemes/fol_biodiv_region/region-amoroni-mania/biodiversite-floristique/richesse-floristique-inventoriee-dans-la-region


http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Craspidospermum+verticillatum+Bojer+ex+A.+DC.%2C+1844&appellationannee=%25MTk3Mg==%25&via=Histographe


https://scribium.com/manoela-azaria-randriamasy/a/les-plantes-medicinales-malgaches/

80

- Hazondrano: miloko mavo fa rehefa alona amin‟ny rano dia lasa maitso, « famille :

Aquifoliaceae ; nom scietifique : Ilex mitis » 81

.

- Angavodina: miloko mavokely fa rehefa alona amin‟ny rano dia lasa manga antitra:

“famille: Hypercaceae”82

.

- Varongy: miloko volontsaokola, “famille: Lauraceae; nom scientifique :

cryptocarya » 83

.

- Hazinina: rehefa alona amin‟ny rano dia lasa mainty, “famille: Cluciaceae; nom

scientifique: symphonia tanalensis”84

.

- Hazolahy: miloko mainty, “ nom scientifique: Ficus Religiosa”85

.

Ankoatra ireo noho ny tsy fahampian‟ny akora fototra ampiasaina hatramin‟ny nisian‟ny

krizy 2009 teto Madagasikara dia nampiasaina koa ireo foto-boankazo86:

- Pibasy;

- Goavy;

- Voasary: miloko mavo fa rehefa alona amin‟ny rano dia lasa maitso.

Raha aseho amin‟ny alalan‟ny sary izay dia toy izao87

.

81 CAPURON. 1957. Introduction à l‟étude de la flore forestière de Madagascar. 120p

82http://www.cde.unibe.ch/CDE/pdf/4_Suivi%20%C3%A9cologique%20for%C3%AAt%20primaire.pdf



85 http://nosybe.diffusion.mg/social/author/927-intc.html?start=70

86 Voatery ampiasain‟ny mpanao asa tanana noho ny tsy fisian‟ny akora ny foto-boankazo

87t ableaudebois.com/?page_id=533

http://www.cde.unibe.ch/CDE/pdf/4_Suivi%20%C3%A9cologique%20for%C3%AAt%20primaire.pdf



http://nosybe.diffusion.mg/social/author/927-intc.html?start=70

81

http://tableaudebois.com/wp-content/uploads/2014/06/Bois_essences4.jpg




82

Sary 38: ireo karazan-kazo fanaovana asa tanana fahita eto Madagasikara

2.4.3. Ny toerana misy sy akana ireo akora fototra ireo:

Any Ambohimitombo izay any amin‟ny faritra Zafimaniry no misy sy akana

ireo akora fototra hanaovana ny sokitra. Misy ihany anefa ny amidy ao Ambositra, izay

hita eny amin‟ny Sud Caserne isaky ny Zoma sy Asabotsy.





83

Sary 39: toerana fivarotana hazo akora fototra isaky ny Zoma sy Asabotsy ao Sud

Caserne, sary nalain‟ny mpanao fikarohana, ny taona 2014

2.5. Ny orinasa mpanao sokitra azy

Mizara ho sokajy 4 ireo orinasa mpanao sokitra amin‟ny ankapobeny88

:

- Orinasa lehibe ahitana olona mihoatran‟ny 100;

- Orinasa salantsalany ahitana olona eo anelanelan‟ny 50 -99;

- Orinasa madinika ahitana olona eo anelanelan‟ny 10-49;

- Orinasam-pianakaviana ahitana olona latsaky ny 10.

Raha ny eto Ambositra no asian-teny dia sokajin‟orinasa roa ihany no hita eto dia ny

orinasa madinika sy ny orinasam-pianakaviana.

88

: RASOANJARIVO Lovasoa Malalaniaina, la place de l’artisanat dans l’économie de Madagascar Faculté

de Droit, d’Economie, de Gestion et de Sociologie 26 Novembre 2010, page 8 : Nous pouvons illustrer la

différence d’évaluation (classification selon le nombre d’employés), par les exemples suivants :

-dans le Tiers Monde les entreprises individuelles ayant au moins 100 employés sont en haut de l’échelle.

Les entreprises moyennes ont entre 50 et 99 employés, les petites entre 10 et 49, les entreprises

familiales ou artisanales sont celles qui compte moins de 10 employés donc parmi les micros entreprises.

-aux Etats Unis, un pays développé, celles ayant au moins 500 employés sont classées dans la catégorie

supérieure.

84

2.5.1. Ny orinasa madinika

Ny orinasa madinika mpanao asa tanana dia ahitana olona eo anelanelan‟ny

10-49. Toerana roa ihany no ahitana azy io eto Ambositra, dia ny Chez Victor

Andrefantsena sy ny Jean et Frères Vatovory.

2.5.2. Ny orinasam-pianakaviana:

Ny orinasam-pianakaviana mpanao asa tanana dia fitambaran‟ireo

fianakaviana manao an‟ilay asa, izany hoe: izy mianakavy ihany no tena manao ilay asa.

Matetika dia latsaky ny folo ny olona miasa ao. Izy io dia saika fahita isaky ny

fokontany ao Ambositra.

85

Toko 3. Ireo rafi-pandaminana amin’ny fanatontosana ny asa sokitra

Malaza tokoa raha ny kaominina Ambositra I, eo amin‟ny sehatry ny asa tanana,

ka tsara raha ho fantarina misimisy kokoa ny amin‟izany. Anisan‟ny fepetra takin‟ny asa

iray ny fotoana sy ny toerana hanaovana azy, izay hojerentsika eto ambany.

3.1. Toerana fanaovana asa tanana

Azo sokajiana dimy ireo toerana hanatanterahan‟ny mpanao asa tanana ny zavatra

ataony dia ny ao an-trano, toerana eo akaikin‟ny trano fonenana, Atelier na toeram-

piasana, toerana ankalamanjana ary any amin‟ny mpampanao asa tanana.

Tabilao 12: toerana fanaovana ny asa sy ny antontanisan‟ireo olona miasa ao araka ny «

artisanale 2001, calculs effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT »

%Toerana fanaovana asa tanana

Ao an-trano 56,2%

Toerana nohajariana eo akaikin‟ny trano

fonenana

21,9%

Atelier (toeram-piasana) 15,2%

Toerana raikitra ankalamanjana 1,3%

Tabilao 13: Ny fitsinjarana ireo mpanao asa tanana araka ny toeram-piasany araka « ny

enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

Toeram-piasana antontanisan‟ny UPA89

Ny hafa 7,3 %

Any amin‟ny mpampanao asa tanana 0,2 %

89

UPA : Unité de Production Artisanale

86

Eny amin‟ny toerana ankalamanjana 1,8 %

Atelier 16,6%

Atelier ao an-trano 23,9 %

Ao an-trano 49,4 %

Totaly 100 %

Araka ireo tabilao hita eo ambony ireo, dia ny mpanao asa tanana miasa ao an-

tranony no betsaka indrindra 56,2% ary ny eny ankalamanjana no vitsy indrindra 1,3%.

Nahitana fihenany tokoa ny tahan‟ireo mpanao asa tanana miasa ao an-tranony, raha ny

taona 2001 sy 2002 no ampitahaina satria ny 2001 dia 56,2% ny 2002 kosa dia 49,4%.

Nitombo kosa ny mpanao asa tanana miasa eny ankalamanjana, satria ny 2001 dia 1,3%

nefa ny 2002 dia lasa 1,8%. Azo tsoahina avy amin‟ireo salan‟isa ireo fa misedra olana

ireo mpanao asa tanana indrindra, fa ny mpanao sokitra toy ny tsy fisian‟ireo akora

fototra ka betsaka amin‟ireo mpisokitra no miova asa hafa. Eo ihany koa ny tsy fanan‟ny

mpanao asa tanana sasany trano hanaovana ny asany dia lasa eny ankalamanjana izy no

manao izany asa izany.

3.1.1. Ny Atelier na toeram-piasana

Toerana lehibe fanaovana asa Tanana, ahitana mpiasa marobe mety mihoatra ny

30 isa ary ahitana fitaovana marobe dia ireo fitaovana madinika sy ireo fitaovana

vaventy toy ny “masinina” ary ahitana olona iray mpitarika azy izay mety ho tompony90

.

3.1.2. Ny ao an-trano

Toerana ao an-tranon‟ny mpanao asa tanana ihany no toeram-piasany ary

matetika dia toerana tery sy tsizarizary no anaovany izany. Ahitana olona latsaky ny 10

eo ho eo ny olona miasa ao ary matetika dia fianakaviana iray ihany no manatanteraka

ny asa91

.

90

Fanadihadiana natao tao amin‟ny Atelier Chez Victor Andrefantsena Ambositra, 2014 91

Fanadihadiana natao tao amin‟ny tranon-dRAMAROSON Leonard mpanao raritakela-manify ao

Manolotrony Ambositra, 2014

87

3.1.3. Eny ivelan’ny trano

Eo akaikin‟ny trano fonenan‟ny mpanao asa tanana no misy ity toerana ity

satria eo an-tokontaniny ihany izy, no manao ny asa tanany ary matetika dia saika

fianakaviana iray ihany no manatontosa io asa io izay ahitana olona latsaky ny 1092

.

3.1.4. Any amin’ny mpampanao ny asa

Ilay mpanao asa tanana indray eto no mifindra toerana mankany amin‟ny

mpanakarama azy miaraka amin‟ny fitaovana sy ny akora ampiasainy. Matetika ny

antony mahatonga izany dia ao an-tranon‟ilay olona mpanakarama ihany no misy ilay

modely arahina ka izay no anatonan‟ny mpanao asa tanana93

.

3.1.5. Toerana ankalamanjana

Ny mpanao asa tanana indray eto dia tsy manana toerana raikitra fa izay toerana

hitany fa malalaka dia anaovany asa tanana avokoa. Ny mahatonga izany dia noho ny tsy

fanany toerana raikitra hanatanterahany ny asany. Matetika dia eny akakin‟ny arabe sy

ny lalan‟ny olona ireny no teny ahitana azy ireo satria sady manamboatra asa tanana izy

ireo no mivarotra ny vokany ihany koa94

.

3.2. Ny fotoana fiasana

Miovaova ny faharetan‟ny fanaovan‟ireo mpanao asa tanana ny asany. Ho

an‟ireo miasa amina orinasa madinika mpanao sokitra dia miasa 8 ora isan‟andro. Izany

92

Fanadihadiana natao tamin-dRATSIMBAZAFY Alphonse mpanao sokitra ao amin‟ny Fokontany

Ankazotokana Ambositra, 2014 93

Fanadihadiana natao tamin‟ny ramatoa Mirana izay nanakarama mpanao asa tanana iray tao amin‟ny

tranony Manolotrony Ambositra, 2014 94

Fanadihadiana natao tamin‟ireo mpanao asa tanana manao ny asany akalamanjana tao amin‟ny

Fokontany Andrefantsena Ambositra, 2014

88

hoe : 40 ora isan-kerinandro95

. Ho an‟ny mpiasa mahaleo-tena kosa dia 12 ora

isan‟andro96

. Ny faharetan‟ireo fotoana ireo anefa dia, tsy raikitra satria arakaraka ny

habe an‟ny kaomandy no hitsinjarana ny fotoana, rehefa betsaka ny kaomandy dia miasa

be be kokoa ary halavaina ny fotoana fiasany.

Manambara izany koa eto ny INSTAT ao amin‟ny “Enquête sur l‟artisanat 2002,

calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT” momba ny faharetan‟ny

fanaovan‟ny mpanao asa tanana ny asany ao Ambositra. Araka ny voalazany dia “ny

faharetan‟ny fotoana antonony indrindra dia 8, 48 ora isan‟andro ary ny faharetany

ambony indrindra dia 12 ora isan‟andro”. Aseho eto ambany ny tabilao maneho izany.

Tabilao 14: isan-jaton‟ny mpanao asa tanana sy ny ora fanaovany ny asany

isan‟andro araka ny “enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les

techniciens de la DRID/INSTAT »

kaominina

Isan-jaton‟ny

mpanao asa tanana

Nyfaharetan‟ny

fotoana fiasana antony

indrindra isan‟andro

(ora) *

Faharetan‟ny fotoana

fiasana ambony

indrindra isan‟andro

(ora)*

Antananarivo-I 95,3% 8,28 15

Antananarivo-II 88,3% 7,55 15

Antananarivo-III 88,1% 7,88 18

Ambohidratrimo 84,6% 7,94 12

Sabotsy Namehana 95,5% 8,39 16

Imerintsiatosika 87,5% 8,41 15

Ambatofotsy 76,7% 8,75 18

Ambatolampy 91,5% 8,67 17

Arivonimamo 61,3% 7,23 14

95

Fanadihadiana natao tao amin‟ny Atelier Jean et Frères tao amin‟ny Fokontany Vatovory Ambositra,

2014 96

Fanadihadiana natao tao amin‟i RAMAROSON Leonard tao amin‟ny fokontany Manolotrony

Ambositra

89

Manjakandriana 75,8% 7,51 12

Toamasina-I 83,1% 8,32 12

Maroantsetra 96,9% 6,36 11

Mahajanga 82,3% 7,56 18

Ambositra 87,7% 8,48 12

Manakara 81,8% 8,00 15

Ambalavao 70,5% 7,68 15

Ampanihy 89,2% 6,89 12

Ambovombe 96,9% 7,70 11

Antsiranana 75,0% 6,41 12

Antalaha 87,9% 7,82 14

Nosy-Be 98,5% 8,58 14

Totaly 85,6% 7,83 18

3.3. Ny Varotra

Ny varotra no anisan‟ny ifandraisan‟ny mpanao asa tanana sy ny mpizahantany,

ka manana ny lanjany tokoa.

3.3.1. Ny varotra anatin’ny kaominina

Ahitana toeram-pivarotana asa tanana maro ao Ambositra indrindra fa ny sokitra.

Maro ireo mpizahantany no tonga ao an-toerana manjifa izany, izay ahitana tera-tany

malagasy fa tsy vitsy ihany koa ireo vahiny no liana amin‟izany toy ny renione, ny

alemana, ny frantsay, ny sinoa.

3.3.2. Ny varotra ivelan’ny kaominina

Misy ny fisokafan‟ny varotra any ivelan‟ny kaominina Ambositra toy ny

fanondranana asa tanana any an-drenivohitr‟i Madagasikara. Misy olona

mpanangombokatra eny amin‟ny Fokontany Ampany izay manangona ny zavatra

vokarin‟ny olona manodidina ka mitondra azy any Antananarivo. Maro ireo fokontany

no manao sokitra araka ny maha renivohitry ny asa tanana an‟Ambositra I toy ny ao

Andrefantsena, Manolotrony, Tanamahalana, Ambohibary, Ampany, Ampiadiamby,

90

Vatovory, Maharivo. 500kg isan-kerinandro no asa tanana mivoaka ato amin‟ny

tanànan‟Ambositra, izay aondrana any Antananarivo “COOM 67HA”97

.

3.3.3. Ny varotra any ivelan’ny firenena

Ankoatra ny varotra eto anivon‟ny riaka dia efa misy ihany koa ny fanondranana

any ivelany. Ny Association FIAVOTANA Ambohibary Ambositra irery ihany ny ao

amin‟ny kaominina no manondrana asa tanana any ivelany ary any Italie no tena toeram-

panondranana. Izy io dia miara-miasa amin‟ny fiangonana katolika ka matetika dia sary

masina na lakroa vita amin‟ny sokitra no tena aondrana any Italie. Tamin‟ny 2001,

12%98

ihany ny fanondranana asa tanana mankany ivelany, nahatratra 15%99

izany

tamin‟ny 2005. Teo anelanelan‟ny 2008-2009 anefa dia nahitana fiakaran‟ny sandan‟ny

“euro” izany hoe: 4,7 tapitrisa€100

ny fihenany teo amin‟ny fanondranana. Tamin‟ny

2008 dia 7 tapitrisa€ ary lasa 11,7 tapitrisa€ tamin‟ny 2009. Ny taona 2010 dia 7,5

tapitrisa€101

. Tsara ny manamarika fa tsy mitsaha-mitombo ny fanondranana asa tanana

noho ny fahombiazan‟ny sehatry ny lamba sy ny zavatra vita amin‟ny hoditra toy ny

kiraro.

3.4. Fikambanana

Mizara roa ny fomba anatanterahan‟ny mpanao asa tanana ny asany na izy mandeha

irery na miasa ao anaty fikambanana. Ity fikambanana ity indrindra no hojerena

manaraka eto ambany.

3.4.1. FIAVOTANA

Misy ny fikambanan‟ny mpanao asa tanana antsoina hoe: FIAVOTANA izay hita

tao amin‟ny Fokontany Ambohibary, izay niforona tamin‟ny 29 oktobra 1999. Nahitana

mpikambana niisa 120 izany tamin‟ny fanombohany, nitombo anefa izany tamin‟ny

97

Monographie de la commune urbaine d‟Ambositra, p7. 2008 98

La situation de l‟artisanat malgache p1, 2001 99

Enjeu juin 2006, p12, N°5 100

Expansion de Madagascar, p34, N°2, juin 2010 101

Express de Madagascar N°4621 le 23 juin 2010

91

2005-2006-2007 ka tafiakatra 180. Noho ny krizy 2009-2010 sy ny fialan‟ilay vazaha

nitantana azy dia nihena tanteraka io isa io mandraka ankehitriny. Ny mpikambana ao

amin‟io FIAVOTANA io dia ahitana an‟Ambositra I sy Antananarivo ary Antoetra

izany. Samy mahaleo tena ny tsirairay amin‟izao vanim-potoana izao. Ny vokatra azo ao

dia aondrana any Italie. Misy mpamatsy vola ny fikambanana dia ny RTM (Région Tiers

Monde). Ny mpamatsy fitaovana sy ny mpampiofana indray dia ny Association du

Commerce Equitable de Madagascar izay hita ao Antananarivo102

.

Nisy ihany koa fikambana hafa teo aloha saingy efa najanon‟ny Fanjakana ny

fisiany dia ny FEdération Mpanao Asa tanana Amoron‟i Mania.

3.4.2. FEdération MPanao Asa tanana Amoron’I Mania:

Misy fikambanana 12 no ao anatin‟io FEMPAAM io izay manana tanjona toy

izao:

- Fampifandraisana ireo mpanao asa tanana amin‟ireo fitondram-panjakana;

- Mba hanamora ny fakan‟ny mpanao asa tanana ny akora fototra.

Ankehitriny dia efa VOI (Vondron‟Olona Ifotony) no misolo azy.

Ireto avy ireo VOI hita ao amin‟ny distrikan‟Ambositra:

- VOI Ambinanindrano” Lova tsara”;

- VOI Ambohimitombo I ”Taratra”;

- VOI Ambohimitombo II;

- VOI Vohidahy.

Hita teo ary ny mombamomba ny asa tanana, izay nahitana ny famaritana ny

sokitra, fanalana ny zavatra tsy ilaina amin‟ny hazo na vato amin‟ny alalan‟ny fitaovana

mba hanome endrika zava-kanto, hita teo ihany koa ireo fitaovana ampiasain‟ny mpanao

102

Loharano: Ramose RATARATRANTARA Robson Délices mpikambana tao amin‟ny FIAVOTANA

92

sokitra toy ny fandraka, ny rakoloara ary ny tantana, naseho teo ihany koa ireo akora

ampiasain‟ny mpanao sokitra toy ny andramena, ny volombodimpona ary ny fanazava.

Mizara roa ny olona manao io asa tanana io dia ny orinasa madinika sy ny orinasam-

pianakaviana. Ao an-trano na amin‟ny toerana akakin‟ny fonenana na ao amin‟ny

Atelier na toerana akalamanjana no toerana fanaovana ny asa sokitra. Ora 8 na ora 12 eo

ho eo no fotoana fanaovan‟izy ireo ny asany isan‟andro. Raha ny varotra indray dia

ahitana sokajy telo dia ny varotra ao anatin‟ny kaominina, ny varotra ivelan‟ny faritra

ary ny fanondranana any ivelan‟i Madagasikara. Ny fikambanana FIAVOTANA no

fikambanana mijoro ho an‟ireo mpanao asa tanana ao amin‟ny Kaominina an-

drenivohitr‟Ambositra.

93

FIZARANA FAHATELO:

FAMOTOPOTORANA

SY FANDALINANA NY

SOKITR’ AMBOSITRA

93

Hohalalinina ato amin‟ny fizarana fahatelo ny sokitra sy ny lafin‟ny toe-

karena, ireo endri-pifandraisana misy avy amin‟ny alalan‟ny sokitra ary farany ireo

olana sy vahaolana eo amin‟ny sehatry ny fanaovana sokitra.

Toko 1. Ny sokitra sy ny lafiny toe-karena ao Ambositra

Ny asa tanana no iray amin‟ny ireo antoka amin‟ny fampandehanana ny toe-

karena eto Madagasikara. Tsy vitsy ny olona no miditra ao amin‟io sehatra io araka

izany toy ny mpandraharaha, ny orinasa. Miavaka sy fanta-daza kosa Ambositra

amin‟ny sokitra izay toa mampisongadina azy amin‟ny fiaraha-monina hafa.

1.1. Ny mpandraharaha

Araka ny famaritan‟i GALLEN SPENCER Hull, ny atao hoe: mpandraharaha dia

“ny olona rehetra izay mitantana orinasa iray azy manokana sy mampandeha ny rantsa-

mangaika rehetra, ho fampandrosoana ny famokarana, ho vokatra hamidy na serivisy

ampanaovina azy”103

.

Izany hoe: olona iray mahaleo tena izay mitantana ny orinasany amin‟ny fomba

feno, araka izay itiavany azy ny “mpitantana orinasa”.

Ireto avy no mety ho asany:

103

GALLEN SPENCER Hull, la Petite Entreprise à l‟ordre du jour, édition l‟Harmatan, 1987

L’auteur GALLEN SPENCER HULL (1987) présente ici une définition au sens économique du terme :

« Entrepreneur toute personne qui dirige une entreprise pour son propre compte et qui met en œuvre

les divers facteurs de production… en vue de vendre des produits ou des services. »

Dans ce cas, on assimile l’entrepreneur au chef et propriétaire d’une entreprise. Il est autonome et

assure pleinement la direction de son entreprise. Cela se réalise concrètement par l’analyse du potentiel

de son affaire, l’obtention des moyens pour l’améliorer, la mobilisation des ressources et l’action de

manière à exploiter au maximum les possibilités existantes103

. L’expression s’applique aussi bien aux

entreprise103

s qu’elle soit grande, moyenne ou petite, qu’aux coopératives et à l’administration.

94

Fanadihadiana sy fanombanana;

Fitadiavana ny fitaovana sy vola ho fanatsarana/ fampandehanana;

Fampirisihana/ fanentanana ireo mpiara-miasa aminy araka izay tratry ny

fahaiza-manaony.

Azo lazaina fa tsy feno io famaritana io, satria tsy hita eo ny resaka fananganana ilay

orinasa.

Araka ny famaritana nomen‟i SCHUMPTER J ny taona 1911 dia efatra samihafa

ny fanasokajiana azy104

:

Mpamorona sady mpivarotra, izay efa talohan‟ny fivoaran‟ny indostria;

Ny talen‟ny orinasa, voakarama matetika, miandraikitra ny fitantanana;

Ny mpitantana ny orinasa izay tsy voatery ho tompony;

Ny mpanorina/ mpamorona ny orinasa na toy inona ny anjara asany.

Maneho amintsika izay fa mahalaza endrim-pitantanana samihafa ny mpandraharaha.

Araka ny asa soratr‟i SCHUMPETER, ny zava-kendren‟ny mpandraharaha iray

dia ny manao izay hampisongadina ny tenany. Mety hitondra azy ho sahy amin‟ny

104

SHUMPETER J, Théorie de l‟évolution Economique, 1911

L’entrepreneur au sens de Schumpeter (1911): ce théoricien insiste sur la fonction de l’entrepreneur

pour le caractériser. Il distingue quatre types d’entrepreneur :

-le fabriquant commerçant, qui s’est illustré avant la révolution industrielle

-le directeur, salarié le plus souvent, mais ayant la responsabilité effective de la gestion

-le capitaine d’industrie, contrôlant une entreprise sans être nécessairement le propriétaire

-et le fondateur, créateur de l’entreprise à n’importe quel titre.

95

famoronana zava-baovao momba ny fomba fahazoana akora, izy ihany koa no

mandrindra sy mandamina ny asa ao amin‟ny orinasa.

Raha eo amin‟ny lafin‟ny fampandrosoana indray, dia tsapa fa misy fifandraisany

ny mpandraharaha sy ny fampandrosoana, araka ny famaritana hitantsika tany aloha izay

nataon‟ity mpahay toe-karena SCHUMPETER ity manao hoe: mitana toerana lehibe

amin‟ny seha-pandrosoana rehetra ny mpandraharaha. Raha tahiny ka mahazo

fankatoavana avy amin‟ny tompon‟ny orinasa sy ny manodidina azy ny zava-baovao

izay entiny. Fomba iray handravana ny fiainam-pamokarana mandeha ho azy tsy afa-

mivoatra sy mba hiainana rindran-damina vaovao ho amin‟ny fampandrosoana izany ny

mpandraharaha.

Tabilao 15: ireo sokajin‟ny mpanao asa tanana araka « ny enquête artisanale 2001,

calculs effectués par les techniciens de la DRID/ INSTAT »

fianakaviana Ao an-trano mikarama

Ambositra 55,74% 3,28% 18 ,03%

Araka ny fanadihadiana nataon‟ny INSTAT Enquête sur l‟artisanat 2002, calculs

effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT indray dia toy izao : « 62,8% ny

mpanao asa tanana eto Madagasikara no manao asa amin‟ny tanany irery ihany, ny

37,2% mampiasa tena (auto emploi) ary latsaky ny 43% no manakarama mpanao asa

tanana ary 73% no manao azy ho asam-pianakaviana»105. Raha ny ao Ambositra

manokana dia 27,3% ny fianakaviana ihany no manao ny asa tanana.

105 INSTAT Enquête sur l’artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT, page

22 : « 62,8% des artisans enquêtés utilisent de la main d'oeuvre, 37,2% d’entre eux sont encore au stade

de l'auto emploi. Moins de 43% seulement des artisans font appel à des salariés, ce qui traduit un

volume assez bas du volume d'activité et situe le niveau de l'organisation du travail au stade

rudimentaire. Le cercle des artisans malgaches est assez fermé. En effet, en plus du recours des 73% des

artisans aux membres de leurs familles, il n'est pas du tout dans les moeurs de faire appel à des

96

Tabilao 16: ireo sokajin‟ny mpanao asa tanana araka « ny enquête sur l‟artisanat 2002,

calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT »

fianakaviana Ao an-trano mikarama

Ambositra 27,3% 20 ,0% 90,9%

Raha ampitahaina io tabilao tamin‟ny 2001 sy 2002 io dia tsapa fa nitombo ireo

mpanao asa tanana mikarama sy miasa ao an-trano. Ny mahatonga ny olona mikarama,

rehefa natao ny fanadihadiana tamin‟ireo mpanao asa tanana, dia noho ny tsy

fananan‟izy ireo vola hoenti-miainga, manaraka izany ny fitaovana ary farany ny lalam-

barotra.

1.2. Ny fandraharahana

Raha vao miresaka toe-karena ihany koa dia tsy afa misaraka amin‟izany ny

resaka fandraharahana ka araka ny famaritana nataon-dRASOANJARIVO Lovasoa

Malalaniaina, la place de l‟artisanat dans l‟économie de Madagascar, p6, 26 novambra

2010, ny atao hoe fandraharahana dia “fitantanana ireo olona sy fitaovana ka ny tanjona

amin‟izany dia ny hamoronana, hampivelarana, hametrahana vahaolana mba

hahafahana mamaly ny filan‟ny tsirairay avy.”106

Raha io no raisina dia tafiditra ao anatin‟izy io, izay asa rehetra atao ho fampandrosoana

sy famoronana vaovao.

apprentis car 4% seulement des artisans se sont offert leurs services. Ce phénomène peut provenir soit

d'une volonté de garder secret les techniques utilisées par peur de la concurrence, soit par un niveau

très bas de la technique exigée par l'activité. 8% des artisans exploitent leurs domestiques et 1,2 %

utilisent des travailleurs de la catégorie "autres".

106 lèntrepreneuriat est làppropriation et la gestion de ressources humaines et matérielles dans le but de

créer, de développer et dìmplanter des solutions permettant de répondreaux besoins des individus.

97

Manana tanjona tokoa ny fandraharahana dia ny fampivelarana ara-tsôsialy sy

ara-ekônômika ho famoronana asa, araka ny filazan‟i ALLEU R. Economy, 2008107

Raha halalinina ary izany dia mazava ho azy fa azo tondroina ho kasingan‟ny

fandraharahana ny fanaovana drafitra, fandaminana, fitarihana ary ny fanaraha-maso.

Fanaovana drafitra: zavatra omanina mialoha hampandehanana ny orinasa:

Ohatra amin‟izany ny famantarana ny velaran-toerana hananganana ny orinasa,

ny mpiasa ilaina ao amin‟ny orinasa, ireo fitaovana rehetra izay mety ho ilaina,

ny vokatra vinavinaina ho tratrarina ary farany ireo lalam-barotra hivarotana ny

vokatra.

Fandaminana: manao izay hirindran‟ny zava-misy ao amin‟ny orinasa:

Mametraka ny ora fiasan‟ireo mpiasa, ohatra: 12 ora isanandro, mitsinjara ireo

fitaovana ampiasain‟ny mpiasa tsirairay avy, ohatra: ny fitaovana ampiasaina

amin‟ny tanana sy ny masinina, mandrindra ny andraikitry ny mpiasa tsirairay

avy, ohatra: mpanamboatra asa tanana, ny mpivarotra, ny mpitady lalam-barotra

Fitarihana: miezaka mitarika sy mitantana ireo mpiasa rehetra ao amin‟ny

orinasa. Io mpitarika io dia tokony hanana toe-tsaina mampiavaka azy, ohatra

amin‟izany ireto hotanisaina eto ambany ireto108

:

- Toe-tsaina manomboka asa ;

- Toe-tsaina mampitombo ny fiharin-karena ;

- Toe-tsaina mitondra zava-baovao ao amin‟ny orinasa ;

- Toe-tsaina mampandroso ny ao anatin‟ny orinasa.

Fanaraha-maso: mijery ny zava-misy ao amin‟ny orinasa, ohatra amin‟izany ny

fijerena ny fomba fiasa an‟ireo mpiasa: mandeha tsara ve sa tsia? Fanaraha-maso

107

Le mot entrepreneuriat vient du terme « entreprendre » qui ici signifie s‟engager à une mission et

chercher des opportunités pour répondre à des besoins avec des activités de développement et

d‟innovation. Si l‟entrepreneur est une personne, l‟entreprenariat est un processus ou un comportement qui

utilise le management à partir de l‟apparition d‟une opportunité. Ainsi il est évident que c‟est grâce à lui

qu‟on peut obtenir un développement social et économique par création d‟emploi 108

Toe-tsaina manomboka asa « esprit d‟entreprendre », mampitombo ny fiharin-karena « croissance

économique », mitondra zava-baovao « innovation », mampandroso ny ao anatin‟ny orinasa «

développement local »

98

ireo fitaovana ampiasaina: ampy ve sa tsia? Fijerena ny vokatra vokarina:

manaram-penitra ve sa tsia?

Amin‟ny alalan‟ny ireo kasinga ireo no ahetsika sy avondrona ny fitaovana ara-

materialy sy arak‟olona mba ho fanatrarana ny tanjon‟ny orinasa109

.

1.3. Ny orinasa mpanao asa tanana

Raha faritana ny hoe: orinasa dia «voambolana ara-tsôsialy sy ara-ekônômika izay

manondro « vondron‟olona » ka ny tanjony dia ny fivarotana ny zavatra vokariny».

Araka ny fahita aty amin‟ny tany andalam-pandrosoana dia mizara efatra ny

orinasan‟ny mpanao asa tanana dia ny orinasa an‟olon-tokana: farafahakeliny mampiasa

olona 100, misy ihany koa ny orinasa salantsalany: mampiasa olona eo anelanelan‟ny

50-99, manaraka izany ny orinasa madinika: mampiasa olona 10-49, ary farany ny

orinasam-pianakaviana: ahitana mpiasa latsaky ny folo110

. Rehefa natao ny

fanadihadiana teny amin‟ireo mpanao asa tanana dia ny orinasa madinika mpanao

sokitra sy orinasam-pinakaviana no hita ao Ambositra.

1.3.1. Ny orinasa madinika mpanao sokitra ao Ambositra

Ato amin‟ity orinasa madinika ity no misy ireo orinasa mpanao sokitra ao

Ambositra.

Misy toerana roa no ahitana azy io eto Ambositra dia ao amin‟ny « Chez Victor

Andrefantsena » manodidina ny 30 eo ny mpiasa ao. Ahitana masinina sy fitaovana

maro io toeram-piasana io.

109

Entreprenariat= fandraharahana, planification= fanaovana drafitra, fanaraha-maso= contrôle,

fitarihana= direction 110

Araka ny hitantsika tany ambony, orinasa mpanao asa tanana

99

Ny toerana faharoa dia hita eny amin‟ny atelier Jean et Frères eny Vatovory.

Ahitana mpiasa manodidina ny 30 eo ho eo io orinasa iray mpamokatra sokitra io. Azo

lazaina fa malalaka tokoa io toerana io izay ahafahan‟ny mpiasa manao asa maro.

Sary 41: Atelier Jean et Frères Vatovory Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona

2014

Ireo olona manao sokitra amin‟io orinasa madinika io dia olona avy ao kaominina

Ambositra I avokoa toy ny avy ao amin‟ny Fokontany Andrefantsena, Manolotrony,

Ampany… Ary saika mpikarama avokoa izy ireo. Lehilahy avokoa ny ankamaroan‟ireo

mpikarama fa tsy misy vehivavy. Raha ny fari-piainan‟izy ireo dia saika voasokajy ao

amin‟ny fianakaviana antonony.

Sary 40:Atelier Chez Victor Andrefantsena

Ambositra, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

100

Ny fitaovana ampiasainy dia mizara roa dia ny fitaovana ampiasaina amin‟ny

tanana sy ny masinina mandeha amin‟ny herinaratra. Ireto avy izany:

1- Ny fitaovana ampiasaina amin‟ny tanana : Fandraka (2mm ka hatramin‟ny 3cm), ny

Tsofa isan-karazany, ny Telozoro, ny Rampy, ny Rakoloara, ny Famaky, ny

Tantanana, ny Apaly, ny Savoka, ny Lida, ny Antsibe ary farany ny Tsofa;

2- Ny masinina fanapahan-kazo.

Raha ny tahan‟ireo fitaovam-piasàna ireo no dinihina dia azo ambara fa ny

mpanao asa tanana malagasy dia tsy mampivoatra ny fitaovana ampiasainy fa ny eo am-

pelatanany ihany no ampiasainy, izany hoe: ireo fitaovana efa tranainy. Raha ny

ankamaroan‟ny mpanao asa tanana ao Ambositra indray, indrindra fa ny mpanao sokitra

araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka dia ny fitaovana efa nolovaina tamin‟ireo

mpanao asa tanana teo aloha (Ray aman-dreniny) ihany no ampiasain‟izy ireo, nefa

rehefa maro ny kaomandy azo dia mividy fitaovana vaovao ihany izy ireo111

. Ny

tahan‟ireo fitaovana sy fiasana ampiasan‟ny mpanao asa tanana dia miseho

amin‟alalan‟ireto: ny fitaovana vaovao: 60,2%, ny efa tranainy: 29,6% ary ny

amboarin‟ny mpanao asa tanana dia 10,2 %. Raha io salan‟isa io no dinihina, dia tsapa

fa betsaka kokoa ny fitaovana vaovao ampiasain‟ny mpanao asa tanana. Amin‟ny maha

renivohitrin‟ny asa tanana an‟Ambositra dia betsaka ireo mpizahantany tonga any an-

toerana, ka betsaka ihany koa, noho izany ireo kaomandy azon‟ny mpanao asa tanana.

111

Fanadihadiana natao tamin‟ireo mpanao sikotra ao Ambositra I, ny taona 2014

101

Tabilao 17:Antontan‟isa maneho ny kalitaon‟ny fitaovana sy fiasana araka ny enquête

sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT

Vaovao Tranainy

Fitaovana

amboarin‟izy

ireo ihany

Antananarivo

Renivohitra

76,5 19,0 4,5

Ambohidratrimo 78,3 12,7 9,0

Sabotsy Namehana 64,0 32,1 3,9

Imerintsiatosika 67,8 28,9 3,3

Ambatofotsy 89,4 10,6 0,0

Ambatolampy 70,3 15,5 14,2

Arivonimamo 68,3 12,3 19,4

Manjakandriana 62,9 15,4 21,7

Toamasina 75,9 20,5 3,6

Maroantsetra 72,4 22,2 5,4

Mahajanga 68,9 25,4 5,7

Ambositra 60,2 29,6 10,2

Manakara 83,3 8,6 8,1

Ambalavao 62,0 20,7 17,3

Ampanihy 45,0 31,8 23,2

Ambovombe 54,9 39,1 5,9

Antsiranana 84,8 13,6 1,6

Antalaha 73,5 22,7 3,8

Nosy-Be 73,7 25,7 0,6

TOTALY 70,8 20,8 8,4

102

Manana tombony tokoa ireo orinasa madinika raha ny tombony no jerena satria

manana fitaovana rehetra izay ilaina ka tsy mananosarotra ho azy ny fanaovana asa.

Betsaka ihany koa ny vokatra azony noho izy ampy fitaovana. Mahazo tombontsoa

ihany koa ireo olona miasa ao aminy satria Ankoatra ny karama raisiny dia mahazo

fanampiana izy ireo rehefa tonga ny Asaramanitra toy ny menaka, akoho, hena

hanaovan‟ireo mpiasa fety : “izahay dia mitsinjo ny mpiasa ato aminay ka Ankoatra ny

karama omenay ireo mpiasa dia manome koa izahay fanampiana rehefa tonga ny

Asaramanitra toy ny menaka, akoho, hena hanaovan‟ireo mpiasa fety.” 112

Araka ny

nambaran‟ny madama Fanja mpanakarama mpanao sokitra.

Na dia eo aza anefa ireo tombony ananany voalaza teo ambony ireo, dia manana

fatiantoka ihany io orinasa io, rehefa tsy misy ny akora fototra ampiasainy. Ohatra:

amin‟ny fotoana izay hanakanan‟ny Fanjakana ireo akora fototra ireo, dia sahirana ny

orinasa ary rehefa tapaka ihany koa ny herinaratra izay anisan‟ny mampihodina ny asa

atao, dia mahatsiaro matiantoka izy ireo satria mihena ny vokatra azo.

Raha ny karamany113

nojerena dia kely, satria ny mpanan-karama dia manome

manodidina ny 50.000Ar isam-bolana an‟ireo mpiasany tsirairay avy. Izany hoe: ny

mpiasa tsirairay izany dia mahazo manodidina ny 12.500 Ar avy isan-kerinandro. Hita

araka izany fa mbola mahantra tokoa ireo mpanao sokitra, ny tanjon‟ny taona arivo

fahatelo dia milaza fa: “Azo eritreretina amin‟ireo vahoaka 1 tapitrisa ny tsy hananany

afa tsy hahazoany 1, 25 dolara isan‟andro amin‟ny taona 2015, izay azo lazaina fa taha

ambony indrindra iraisam-pirenena momba ny fahantrana…”114

. Izany hoe ny

112

Araka ny dinika nifanaovana tamin‟ny tompon‟ny orinasa madinika Chez Victor Andrefantsena

Ambositra, Ramatoa Fanja, 2014 113

Fanadihadiana natao tao amin‟ny Chez Victor Andrefantsena Ambositra, 2014 114 Nalaina tao amin’ny wikipedia, Organisation Millienaire pour le Developpement : Dans les

régions en développement, en 1990, 47% des personnes vivaient avec moins de 1,25 dollar par jour. Ce taux est passé à 24% en 2008.

Malgré la profonde récession économique de ces dernières années, le taux de pauvreté a continué de décroître au plan mondial.

On estime qu'à peu près 1 milliard de personnes vivront encore avec moins de 1,25 dollar par jour en 2015, ce qui correspond à un taux mondial de pauvreté extrême juste en dessous de 16% »

103

tanjon‟ny taonarivo fahatelo dia ny tokony hanan‟ny olona 1, 25 dolara isan‟andro

farafahakeliny, manodidina 5000 ariary amin‟ny vola malagasy eo ho eo. Ireo mpanao

sokitra dia mahazo manodidina ny 2000 ariary isan‟andro. Midika izany fa mahantra ny

mpanao asa tanana. Hamafisin‟ny fanadihadiana nataon‟ny INSTAT, tao amin‟ny

Enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectuées par les techniciens de la DRID/INSTAT

dia milaza fa « 67,8% ny mpanao asa tanana dia mahantra avokoa. Raha ny ao

Ambositra manokana dia 58,5% ny mpanao asa tanana115

» .

Raha ny fari-pahalalàn‟ny Lehibena orinasa mpanao asa tanana indray no jerena

dia toy izao:

Araka ny voalazan‟ny INSTAT Enquête sur l‟artisanat 2001, calculs effectués

par les techniciens de la DRID/INSTAT, pejy faha 29 dia milaza fa : “Ny 90%

hatramin‟ny 92% ny lehibena orinasa mpanao asa tanana dia nandeha an-tsekoly

avokoa”116

. Raha ny eto Ambositra manokana dia nandalo an-tsekoly avokoa ireo

lehibena orinasa mpanao asa tanana. Ny fari-pahalalan‟ ireo mpikarama mpanao asa

tanana kosa eto Madagasikara dia toy izao araka ny voalazan‟ny Ministère de

l‟économie du commerce et de l‟industrie ; Direction de la promotion de l‟artisanat-

Présentation générale du secteur artisanal de Madagascar, 2008117

izay hita ao

amin‟ny boky nosoratan‟i Nirina RAKOTOVELO, GACHIE Isabelle, avec la

contribution de equipes du CITE, Identification des freins et leviers du commerce

équitable pour les organisations d‟artisans à Madagascar, septembre 2011, pejy faha

24 :

Fanofanana amin‟ny alalan‟ny katrokasa : 29,00% ;

CEPE : 11,40% ;

115

Enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT, chapitre V,page

34 Les résultats de l‟enquête montrent que dans l‟ensemble de l‟échantillon, selon l‟approche subjective

de la pauvreté, 67,8% des artisans sont pauvres

Selon le tableau : Ambositra 58,5%. 116

INSTAT Enquête sur l‟artisanat 2001, calculs effectués par les techniciens de la DRID/INSTAT, page

29 : Plus de 90% (92,2%) des chefs d‟entreprise artisanales dont les ménages sont pauvres ont fréquenté

l‟école (100% pour les non pauvres) 117

Marihina fa asehony amin‟ny alalan‟ny sary izy io

104

BEPC-Brevet Technique : 19,50% ;

Baccalauréat : 20,40% ;

Fianarana ambony : 12,60% ;

Ny hafa : 7,10%.

Raha ny ao Ambositra indray no jerena araka ny fanadihadiana nataon‟ ny

mpikaroka, ny taona 2014 dia ny mari-pahaizana BEPC no ankamaroany ananan‟ny

mpanao sokitra ; misy manana mari-pahaizana BEPC-BREVET Technique saingy

mbola vitsy ihany izany. Araka izany dia tsy dia ilaina diplaoma loatra ny fanaovana asa

tanana fa manao azy avokoa izay mahay asa tanana ary ny tena voakasik‟io dia ny

sehatra tsy manara-dalàna118

.

Manana ny fomba ivarotany ny asa tanana ireo orinasa madinika mpanao asa

tanana, eo aloha ny fananany toeram-pivarotana asa tanana ka ahitana ireo vokatra

marobe vita amin‟ny hazo. Mizara roa izy ireo dia ahitana an‟i chez Victor sy Jean et

Frères: izay manana toeram-pivarotana ary mivarotra avy hatrany ny zavatra vokariny.

Ny zavatra vokariny ao dia ahitana sary olona vita amin‟ny sokitra, sary biby vita

amin‟ny sokitra, vilany vita avy amin‟ny sokitra, lakroa vita amin‟ny sokitra, seza

Zafimaniry, firavaka maro isan-karazany vita amin‟ny hazo... sns.

118

Tsy misoratra ara-panjakana ny zavatra ataony

Sary 42: Toeram-pivarotana sokitra chez Victor Andrefantsena Ambositra, sary

nalain'ny mpanao fikarohana, ny taona 2014

105

Sary 43: toeram-pivarotana asa sokitra Jean et Frère Vatovory Ambositra

1.3.2. Ny orinasam-pianakaviana mpanao sokitra

Ny orinasam-pianakaviana mpanao sokitra dia ahitana mpiasa latsaky ny folo.

Araka ny fanadihadiana nataonay dia io no tena marobe ao amin‟ny Kaominina

renivohitr‟Ambositra satria ny 89% mpanao asa tanana dia ifandrombonan‟ny

fianakaviana, ka Ankoatra ny orinasa madinika Chez Victor sy Jean et Frères dia

orinasam-pianakaviana avokoa ao Ambositra I. Saika isaky ny fokontany ao Ambositra

dia ahitana io orinasa io avokoa Ohatra: fokontany Ampany, Tanamahalana, Maharivo,

Manolotrony. Amin‟ny ankapobeny ny fianakaviana dia olona 5 eo ho eo. Olona 2 ihany

no tena mampidi-bola manao ilay sokitra fa ny ambiny manampy azy fotsiny amin‟ny

zavatra ataony.

Raha ny mahakasika ny karaman‟ny orinasam-pianakaviana mpanao sokitra

indray dia toy izao: 62.500AR119

eo ho eo isam-bolana ho an‟ireo mpiasa 5. Izay azo

lazaina fa kely tokoa araka ny voalazan‟ireo mpanao asa tanana. Any amin‟ny fanaovana

lamba no tena mahazo karama ambonimbony kokoa, satria mandray hatrany amin‟ny

60000ar isam-bolana ny mpiasa tsirairay avy.

Ny asa atao amin‟ny tanana no tena fototry ny famokarana, izay elanelanin‟ny

fampiasana fitaovana sy fiasana. Ny fitaovana no tena manome lanja ny famokarana

119

Araka ny fanadihadiana natao tamin-dRATSIMBAZAFY Alphonse, mpanao sokitra eny amin‟ny

fokontany Ankazotokana, natao ny taona 2014

106

satria ny mpanao sokitra dia tsy afaka hiasa amin‟ny tanany irery ihany. Misy fitaovana

sy fiasana amboarin‟izy ireo toy ny tantanana noho ny fahalafosan‟ireo fitaovana

ampiasainy, misy ny vokarin‟ireo mpanao asa tanana hafa toy ny antsibe. Eo ihany koa

ireo vidina eny amin‟ny entambimadinika toy ny fandraka. Azon‟izy ireo atao ny

mifampindrana sy mifanampy mandritra ny fotoam-piasàna.

Raha eo amin‟ny tombony indray no asiana resaka dia azo ambara fa misy ihany,

araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka toy ny:

Fahitana fa tsy mahasarika ny orinasa madinika ny zavatra vokarin‟ny

orinasam-pianakaviana amin‟ny ankapobeny satria kely ny zavatra

vokarin‟izy ireo, noho izany dia maivana kokoa ny rivotry ny fifaninanana;

Fananany talenta ka afaka mifaninana amin‟ny an‟ny hafa;

Ety kokoa ny fifandraisana misy amin‟izy ireo sy ny akora misy eny an-

toerana ary ny fitaovana (afaka mifampindrana ireo mpanao sokitra);

Akora ao amin‟ny faritra misy ihany no ampiasainy toy ny goavy, pibasy, ka

mampitombo ny loharanom-bola, eny amin‟ny manodidina azy;

Mora aminy ny mampifanaraka ny seha-pamokarany amin‟ny fiovaovana

misy eo amin‟ny tontolo ara-toekarena.

Araka izany dia azo lazaina fa mbola afaka mifaninana amin‟ireo orinasa

madinika ireo orinasam-pianakaviana eo amin‟ny zavatra izay ataony.

Na dia eo aza anefa ireo tombony ireo dia manana fatiantoka ihany ny orinasam-

pianakaviana mpanao satria noho ny fahavitsian‟ny olona manao azy, dia vitsy ihany

koa ny vokatra azo. Olana ihany koa ny tsy fananany masinina fanapahan-kazo. Eo

amin‟ny kaomandy ihany koa dia mbola vitsy ihany no azon‟izy ireo fa ny ankabeazany

dia any amin‟ny orinasa madinika avokoa.

Ny ankamaroan‟ny mpanao sokitra dia miasa ao an-tranony ihany, izany hoe: ny

tranony no trano fiasana, mahatratra 49,4120

ny isan-jaton‟ ireo mpanao asa tanana amina

120 INSTAT, Enquête pilote sur le secteur artisanat, 2002 : Tableau : repartition des artisans

selon leur lieu de travail

107

orinasam-pianakaviana, izay miasa amin‟ny toerana tery dia tery araka ny fanadihadiana

natao teny amin‟ireo mpanao sokitra. Saika ao an-tranony avokoa izy ireo no manao ny

asany, izay azo lazaina fa toerana tsy zarizary.

Raha ny fari-pahalalan‟ny mpanao sokitra amina orinasam-pianakaviana indray no

lazaina, dia saika nitovy tamin‟ny fari-pahalalan‟ireo mpiasa amin‟ny orinasa madinika

dia ny BEPC.

Manana ny fomba ivarotany ny asa vitany izy ireo ka mizara efatra izany amin‟ny

ankapobeny ka ireto avy izany:

Misy mpanao sokitra sady manamboatra no mivarotra ny zava-bitany izany

hoe: miandry ny mpividy na mpizahantany ao an-tranony.

Misy ihany koa mpanao sokitra sasany mivarotra ny vokany amin‟ny olona

na mpivarotra rehefa maim-bola. Mazàna dia saika vidin‟ireo mpividy mora

ilay asa tanana amidy.

Misy mpanao sokitra manangom-bokatra asa tanana eo amin‟ny fokontany

iray antsoina hoe: Ampany, ka Ramatoa vadin-dRAZAFIMANDIMBY

Naivo no mivarotra izany ivelan‟ny faritra Amoron‟i Mania, izany hoe eny

amin‟ny COOM 67ha Antananarivo. Rehefa tafaverina ao an-toerana izy dia

aloany ny vidin‟entan‟ilay olona izay mampitondra azy.

Misy koa ireo mpanao sokitra mivarotra ny zava-bitany mandehandeha

antsoina hoe: “manozy”. Ny ataon‟izy ireo amin‟izany dia mandeha

manatona ireo mpizahantany tonga ao Ambositra amin‟ny hôtely na toeram-

pivarotana asa tanana. Ka amin‟ireny olona ireny ny mpanozy no mivarotra

ny asany.

Misy ny fampandrosoana maharitra eo amin‟ny orinasam-pianakaviana sy ny

orinasa madinika araka ny fanadihadiana natao, avy amin‟ny tany mandroso rehetra

(Eropa), ny 95% amin‟ny totaliben‟ireo orinasa ( ny orinasa madinika sy ny orinasam-

pianakaviana) mpanao asa tanana dia mandray anjara amin‟ny famoronana ny 60%

hatramin‟ny 80% ny vola miditra ao amin‟ny kitapom-bolam-panjakana.

108

Raha eto Madagasikara indray dia azo lazaina fa anisan‟ny mampiroborobo ny

toe-karena malagasy ny fisian‟ireo orinasa roa mpanao asa tanana ireo amin‟ny

alalan‟ny fidiram-bola ao amin‟ny kitapom-bolam-panjakana avy amin‟ireo

mpizahantany mpanjifa izany.

Araka izany dia hita fa manana ny maha izy azy tokoa ny mpandraharaha mpanao

asa tanana satria manome asa ho an‟ireo mpanao asa tanana madinika. Hita teo ihany

koa fa mizara roa ireo mpanao asa tanana dia ny orinasa madinika sy ny orinasam-

pianakaviana izay samy manana ny mampiavaka azy. Ny asa tanana, indrindra fa ny

sokitra dia anisan‟ny sehetra mitondra mankany amin‟ny fanatsaranan‟ ny toe-karena eto

Madagasikara. Izany hoe: mitondra 15% eo amin‟ny harin-karena faobe ary

mampivondrona mpanao asa tanana 2.000.000121

.

Raha hazavaina ny lohatenin‟ny boky” fandalinana antrôpôlôjika momba ny sokitra ao

Ambositra I: sady lalao no harena” dia toy izao:

- Lalao ny sokitra: satria asa tsy ilaina diplaoma ny fanaovana azy, afaka manao

azy avokoa izay rehetra manan-talenta amin‟ny fanaovana sokitra, fialamboly

hoan‟izay manao azy ny fanaovana sokitra.

- Harena ny sokitra: satria asa nifandovana avy amin‟ny razambe, mitahiry

fahalalana sy tantara, amin‟ny alalan‟ny sokitra no ahazoana vola.

121 Institut Nationale de la Statistique ; Direction des synthèses économiques. Juin 2010. Nirina

RAKOTOVELO, GACHIE Isabelle, avec la contribution de equipes du CTIE, Identification des freins et

leviers du commerce équitable pour les organisations d‟artisans à Madagascar, septembre 2011, page 19:

L’artisanat est un secteur qui contribue à hauteur de 15% à la formation du PIB en 2008. Il regroupe plus

de 2 000 000 d’artisans

109

Toko 2. Ireo endri-pifandraisana misy avy amin’ny alalan’ny sokitra

Tsy mijanona ho aingam-panahin‟ireo mpisokitra ihany no hanaovany ny asa tanana fa

misy fifandraisany amin‟ny manodidina azy, izay ho hitantsika eto ambany.

2.1. Ny fifandraisany amin’ny kolontsaina (fampitahana)

Aseho amin‟ny alalan‟ny fampitahana eto ny sokitra grika, egyptiana, sinoa ary ny

sokitr‟Ambositra.

2.1.1. Ny Sokitra grika:

Mizara telo ny sokitra grika dia ny “sculpture grecque archaique”, ny “sculpture

grecque antique” ary ny “sculpture grecque classique”. Ireo sokitra grika ireo dia efa

nisy efa tamin‟ny andro elabe (640-630 talohan‟ny Jesoa Kristy)122

. Samy nanana ny

nampiavaka azy ireo sokitra ireo. Ny “sculpture grecque archaique” dia nahitana endrika

telo dia ny « porteurs d‟animaux123

» izay azo ambara fa misy fifandraisana tamin‟ny

kolontsaina grika fahiny. Raha halalinina izany, ny fitaingenana soavaly dia sokitra

miendrika olona manao akanjo, mitaingina soavaly. Ny hevitra fonosiny dia entina

hanambarana fandresena tamin‟ny hazakazan-tsoavaly124

, teo ihany koa ny nampalaza

122 wikipedia, sculpture grecque, La Dame d'Auxerre (v. 640-630 av. J.-C.) est l'illustration la plus

courante du style dédalique, elle est peut être originaire de Crête qui joue un grand rôle dans ce style, mais

elle n'est pas son seul lieu d'origine. Ce style essentiellement décoratif s'est développé dans la seconde

moitié du VIIe siècle av. J.-C.

123 Wikipédia, sculpture grecque, Les porteurs d'animaux

Les deux plus vieilles statues attiques de l'Acropole sont le Moscophore et le cavalier Payne-Rampin.

Le Moscophore est dédié vers 550 par Rombos, il est en marbre et la hauteur jusqu'aux genoux est de

96 cm. Il est vêtu, ce qui est rare, d'un manteau qui couvre ses épaules et ses cuisses. Partiellement peint,

ses yeux étaient rapportés. Il porte un animal, dont les pattes sont croisées sur sa poitrine et dont la tête est

parallèle à la sienne, sur ses épaules pour le sacrifice

124 . La statue commémore peut-être une victoire à la course à cheval

http://fr.wikipedia.org/wiki/Style_d%C3%A9dalique

http://fr.wikipedia.org/wiki/Moscophore

110

ny grika teo amin‟ny fitaingenana soavaly, ka izay no antony namoahan‟ireo mpanao

sokitra ny aingam-panahiny. Tamin‟io vanim-potoana io ihany koa mantsy dia mbola

soavaly ihany no fitaovam-pitaterana teo amin‟ireo grika ireo. Santionany amin‟izany i

Rampin, izay “cavalier” na mpitaingin-tsoavaly.

Sary 44: sary cavalier Rampin, nalaina tao amin‟ny tranonkala125

, ny lohan‟ity

sokitra ity dia any “Louvre”ary ny vatany dia any Athène

Ankoatra ny “porteurs d‟animaux” dia ahitana ihany koa ny “Kourois126

” sy

“Kores127

”. Ny “kourois” dia miendrika olona matanjaka, izany hoe: raha halalinina dia

zatovolahy miboridana, mampiseho ny zava-misy eo amin‟ny vatan‟olombelona: ny

volo, ny tratra, ny tanana. Ny tanjona amin‟io sokitra io dia entina hampahafantarana ny

vatan‟olombelona, indrindra fa ny fahatsapana ny tontolo voajanahary. Eo ihany koa

125 Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_archaique

126 Si le type du Kouros continue à dominer la sculpture grecque, celle-ci s'achemine tout de même vers

plus de réalisme, comme le montre l'éphèbe de Critios, daté vers 480 av. J.C.

127 Les Korês archaïques sont en rupture forte avec les Korês dédalliques. Ce sont toujours des jeunes

femmes vêtues, debout les jambes réunies.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Kouros

http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89ph%C3%A8be_de_Critios

http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9dale

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rampin_rider_Louvre_Ma3104.jpg?uselang=fr

111

natao fanomezana hatolotra an‟andriamanitra128

. Santionany amin‟izany ny sokitra

Doryphore.

Sary 45: sokitr‟i Doryphore, hita any amin‟ny tranombakoka arkeolojika any Naples

Raha ny “kores” indray dia zatovovavy mijoro, manao akanjo rongonimbazaha ary

mikambana ny tongony. Ny tanjona tamin‟ity sokitra ity dia natao fanomezana ho

an‟andriamanibavy129

. Santionany amin‟izany ny sokitra Phrasikleîa. Tsara ny

manamarika fa tsy neken‟ny fiarahamonina grika ny nampisehoana sokitra vehivavy

miboridana nandritran‟ ny taonjato faha IV talohan‟i Jesoa Kristy.

128

.Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_archaique « Il s'agit des figures humaines en pied,

masculines, offrandes faites par la cité aux divinités » 129

Elles représentent plutôt le service rendu à la déesse

112

Sary 46: Phrasikleîa, hita any amin‟ny tranombakoka nasionaly any Athènes tamin‟ny

550 talohan‟i Jesoa Kristy

Nanana tanjona ny “sculpture grecque archaîque” dia ny fanehoana ny tsara sy ny

lafatra, ny fitiavam-pivavahana, ny voninahitra na fanatitra.

Raha ny “sculpture grecque antique” indray no jerena dia ny sokitra vita amin‟ny

hazo ary matetika dia olona manao akanjo na mitondra fitaovam-piadiana ireo sokitra

ireo. Raha halalinina dia noho ny tsy fahitana intsony ireo sarivongana nisy tany aloha

no nanaovana azy io, teo ihany koa ireo fanavaozana diso nataon‟ireo mpisokitra

tavaratra an‟ireo sokitra fahiny130

, ohatra: ny tongotra amin‟ny sokitra mpanipy kapila131

dia ampifanohizana amin‟ny vatan‟ny sokitra mpiady an-dalao132

. Teo ihany koa ny

fanehoana ny tsara sy ny lafatra, ny zava-bita avy amin‟ny tanimanga. Maro ny akora

nampiasaina nanaovana sokitra dia ny hazo, ny metaly, ny tanimanga.

130 Beaucoup ont été restaurés par des sculpteurs occidentaux, de la Renaissance à nos jours, parfois dans

un sens bien différent de l'œuvre d'origine : un discobole se transforme ainsi en gladiateur mourant, tel

dieu reçoit les attributs de tel autre, les jambes de telle statue se trouvent greffées au tronc de telle autre.

131 Discobole

132 Gladiateur

https://fr.wikipedia.org/wiki/Renaissance_%28p%C3%A9riode_historique%29


https://fr.wikipedia.org/wiki/Gladiateur

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kor%C3%A8_Merenda_4889_NAMAthens_Greece.jpg

113

Sary 47: Discobole Lancelotti, vita amin‟ny vatovandana tamin‟ny marbre, copie

romaine réalis -140 talohan‟ i Jesoa Kristy, hita any Roma, tranombakoka nasionaly.

Farany ny “sculpture grecque classique133

”. Ny tanjona tamin‟io sokitra io dia ny

fanovana ny fomba fiasa, izany hoe ny fiangalina ilay asa tanana, mba hanakakaizana ny

tena marina. Noho izany dia nisy fiovana teo amin‟ny teknika fanaovana sokitra, ohatra :

ny famoronana fitsipika, izay karazana lalàna matematika mba hahatonga an‟ilay

sarivongana ho lavorary134

. Teo ihany koa ny fiezahana nanakaiky ny tena voajanahary

teo amin‟ny sokitra. Ny tena malaza amin‟ny fanaovana izany dia i “Polyclète sy

Phidias”, izay anisan‟ny nanao voalohany ny sarivongana olona manakaiky ny tena

133 Pour les anciens, la sculpture de la seconde moitié du V

e siècle av. J.-C., dit aussi le siècle de Périclès,

est dominée par deux sculpteurs de renom, Polyclète et Phidias. Le premier atteignit le sommet de l'art

équilibré et rationnel propre à sa génération en fondant sur un système de rapports mathématiques les

proportions idéales du corps humain qu'il consigna dans un ouvrage : le Canon (littéralement la « règle »),

et son école assura la diffusion de ses formules. Le second par le prestige d'Athènes, la célébrité et

l'influence du Parthénon et en général des monuments construits sur l'Acropole de 447 à 404 av. J.-C.. Ils

sont les représentants majeurs de ce que l'on appelle le premier classicisme, entre 480 et 370 av. J.-C.,

période elle-même découpée en plusieurs styles.

134

Règle de proportion : la tête est contenue sept fois dans le corps

Le torse : les muscles bien marqués forment des lignes harmonieuses

Les bras : ils ont bien détachés du corps ; le plus écarté manque le geste

Les jambes : le poids du corps repose sur une seul jambe, bien à droite, l‟autre étant légèrement repliée

vers l‟arrière avec un talon tourné et soulevé : on appelle cette pose contrapposto.


https://fr.wikipedia.org/wiki/-140

http://fr.wikipedia.org/wiki/Ve_si%C3%A8cle_av._J.-C.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Polycl%C3%A8te

http://fr.wikipedia.org/wiki/Phidias

http://fr.wikipedia.org/wiki/Ath%C3%A8nes

http://fr.wikipedia.org/wiki/Parth%C3%A9non

http://fr.wikipedia.org/wiki/Acropole

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Discobolus_in_National_Roman_Museum_Palazzo_Massimo_alle_Terme.JPG

114

zava-misy marina. Teo ihany koa i « Praxitèle

» izay nampiseho voalohany, ny vehivavy

miboridana teo amin‟ny sokitra izay nataony. Ny nahatonga an‟izany dia tamin‟ny

alalan‟ny fandrantoany aingam-panahy135

, tamin‟ny alalan‟ny herin-tsitonam-behivavy

jejo antsoina hoe : « phyré136

», raha adika tsotra dia vehivavy manala akanjo.

Sary 48: Aphrodite Braschi, Munich, Glyptothèque.sary nalaina tao amin‟ny

tranonkala137

Araka izany, dia anisan‟ny fototra nipoiran‟ny sokitra raha ny firenena Grika ary

anisany nampisehoany ny kolontsainy ny sokitra navoakany.

2.1.2. Ny sokitra Egyptiana

Nalaza ihany koa ny Egyptiana tamin‟ny alalan‟ny fanaovana sokitra. Anisan‟ny

nampiakatra ny aingam-panahin‟ireo mpanao sokitra grika ny zava-bitan‟ny Egyptiana.

Maro ireo endrika tena nanavanana ny Egyptiana teo amin‟ny sokitra toy ny sarontava,

ny “bas relief”, ny “haut relief”, ny sarivongana. Nampiasa akora hazo izy ireo fa teo

135

Ainsi dit-on que Praxitèle s‟inspira des charmes de la courtisane Phryné, dont il était l‟amant. 136

Phyré : lors de la fête des Éleusinies, et lors de celle de Poséidon, retira ses vêtements et défit ses

cheveux devant tous les Grecs assemblés et plongea dans la mer

137 Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_classique

http://fr.wikipedia.org/wiki/Munich

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aphrodite_Braschi_Glyptothek_Munich_258.jpg?uselang=fr

115

ihany koa ny tanimanga. Ny sokitra namboarin‟izy ireo dia saika nitantara ireo mpanjaka

nanjaka tany Egypta fahiny. Ohatra amin‟izany ireto mpanjaka izay nanjaka tany Egypta

ireto dia i “Rahotep sy Nefret”. Nasehony tamin‟izany ny fomba fitafy sy ny

taovolon‟ireo mpanjaka tany Egypta.

Sary 49: Statue de Rahotep- Musée égyptien du Caire Statue de Nefret – Musée égyptien

du Caire, sary nalaina tao amin‟ny tranonkala138

.

2.1.3. Ny sokitra malagasy (Ambositra)

Anisany manana ny maha izy azy koa ny sokitra malagasy (Ambositra), ka manome

lanja ireo kolontsaina Malagasy, toy ny kolontsaina ao Ambositra. Ohatra amin‟izany,

ny savika izay kolontsaina mampiavaka ny faritra Amoron‟i Mania (Ambositra). Ny

savika dia fomba amam-panao iray antsoina ihany koa “tolon‟omby”. Eo ihany koa ny

fitantarana ny tantaram-piainan‟ireo razambe tany aloha, ny taovolo sy ny fomba fiaina

andavanandro. Hitantarana ny zava-misy ao Ambositra ihany koa ny sokitra ohatra:

zatovolahy misotro toaka. Hojerena eto ambany tsirairay avy izany:

Tolon’omby na savika:

Izy io dia kolontsaina mampiavaka ny Betsileo tavaratra, izany hoe ny faritra

Amoron‟i Mania. Kilalao ny tolon‟omby satria natao hampisehoana ny herim-batana sy

herin-tsaina, ka ny olona misavik‟omby dia manao izay hahalavo an‟ilay omby. Harena

teo amin‟ny Malagasy ihany koa ny omby, ka nahatonga ny fitenenana hoe: sady lalao

138 Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_en_Egypte_antique

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rahotep_statue.jpg?uselang=fr

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nofret_statue.jpg?uselang=fr

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rahotep_statue.jpg?uselang=fr

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nofret_statue.jpg?uselang=fr

116

no harena ny omby. Manana ny mampiavaka azy ihany koa ity savika ity satria

anisan‟ny manome lanja an‟ireo mpisavika ny orakoraka sy fankaherezana tsy misy

farany ataon‟ireo mpijery. Araka izany dia natao sokitra ny mpisavika omby mba entina

hamantarana ny hevitra fonosin‟ny tolon‟omby.

Sary 50: sokitra olona misavik‟omby, sary nalain‟ny mpikaroka tao

amin‟ny Chez Victor Andrefantsena Ambositra, ny taona 2014

Ny lamosin’ny seza zafimaniry:

Manam-pahaizana amin‟ny taozavatra ny Zafimaniry. Tafiditra ao amin‟ny “patrimoine

culturel immaterial”, tamin‟ny 2008 araka ny voalazan‟ny UNESCO. Mampiasa hazo

karazany 20 tsy misy hafa tsy eto Madagasikara izy ireo amin‟ny fanaovany sokitra.

Nentina nanehoana finoana sy ny maha izy azy ny Zafimaniry ny sokitra izay ataony.

Ohatra: ity sary eto ambany ity: lamosin‟ny seza zafimaniry vita amin‟ny hazo izay

manana ny heviny tokoa. ny tanamparoratra dia manambarana ny fifamatorana teo

amin‟ny fianakaviana, ny papintantely kosa dia nanambarana fiainana ao anaty

fiarahamonina.

117

Sary 52: lamosin‟ny seza zafimaniry

Taovolo sy fitafy:

Tsy latsa-danja ihany koa ny fomba fitafy sy fiakanjo malagasy fa mbola

nampisehoan‟ireo mpanao asa tanana ny talentany. Noho ny fanatontoloana no

nahatonga ny mpanao sokitra hamoaka ireo sokitra ireo, izany hoe: efa maro ny taovolo

sy fomba fitafy vahiny tonga eto Madagasikara. Vokatr‟izany dia betsaka ireo olona no

tsy mahafantatra ny fitafy tena malagasy toy ny malabary sy lamba landy sy ny taovolo

toy ny randrana isankarazany. Izany indrindra no nahatonga an‟ireo mpisokitra

hamoaka ny talentany mba hamezan-danja ny tena Malagasy sy ny maha Malagasy.

Sary 52:

taovolo sy fitafy malagasy, sary nalainay tao amin‟ny tranonkala139

, ny taona

2014









118

Vehivavy mibaby zaza sady mitoto vary:

Nentina nanehoana ny andavanandrom-piainan‟ny Malagasy ihany koa ny sokitra. Izany

hoe: vehivavy mibaby zaza mitoto vary. Izy io dia entina hanambarana anjara andraikitra

eo anivon‟ny akohonana. Ny raim-mpianakaviana miasa eny an-tsaha, ny vehivavy kosa

mikarakara tokan-trano sy mitaiza zaza. Ohatra amin‟izany ny fitotona vary. Nanana ny

lanjany ny valin-tanana fahiny, izany hoe: mifamaly amin‟ny fifanampianana eo

amin‟ny raharaha andavanandro toy ny toto-vary. Izany indrindra no nanehoan‟ny

mpanao sokitra ireto vehivavy roa sady mibaby zaza no mitoto vary. Nentina nanehoana

fiainana andavanandro sy firaisankina izany ity sokitra ity.

Sary 53: olona mitoto vary, sary nalain'ny mpanao fikarohana tao

amin‟ny Jean et Frères Vatovory Ambositra, ny taona 2014

Zatovolahy misotro toaka:

Natao io sokitra io mba hitantarana, fa malaza amin‟ny sehatry ny fanamboarana

toaka gasy Ambositra. Araka ny voalazan-dRakotomampionona, dia mamokatra toaka

gasy antsoina hoe: ambodivoara 20000 litatra isam-bolana Ambositra. Io toaka io dia

amboarina antsokosoko satria voararan‟ny lalàna. Nampisehoana eto ihany koa ny toaka

gasy satria ampiasaina amin‟ny fomban-drazana toy ny fanalana ireo “fady”. Ilaina ny

toaka gasy mandritran‟ny fombafombam-pivavahana toy ny famadihana.

119

Sary 54: sokitra zatovolahy misotro toaka

Raha atao ny fampitahana ny sokitra egyptiana sy grika ary ny sokitra Ambositra

dia misy zavatra itoviana ary misy ihany koa fahasamihafana. Ny itoviany dia samy

maneho ny kolontsain‟ny fireneny avokoa toy ny fomba fitafy sy ny taovolo. Samihafa

ny antony nanombohan‟ireo firenena telo ireo sokitra, ho an‟i Grika dia noho ny tsy

fahitana intsony ny zavatra maneho ny tarehin‟olona tany aloha tany dia izay no

nanaovana ny Kouroi sy Kores, sokitra maneho tarehan‟olona tany aloha tany140

. Ho

an‟ny Egyptiana kosa dia avy amin‟ny “symbolique de la fertilité”141

na mahalonaka,

« symbolique du bonheur conjugal et familial

142» voninahitra sy fianakaviana,

140

Wikipédia, sculpture Grecque, « Les débuts de la sculpture grecque classique, se caractérisent par un

abandon progressif de la frontalité archaïque et par l‟élaboration de nouvelles conventions anatomiques. Si

le modèle des Kouroi et des Corai est repris dans les sujets traités, on observe parallèlement une perte de

l‟expressivité archaïque du visage, ainsi que l‟apparition d‟une volonté naturaliste, entraînant une nouvelle

réflexion sur la représentation du corps »

141 Wikipédia, sculpture egyptienne, « Les premières statuettes mettaient déjà en avant cette

dimension. Effectivement, les statues archaïques représentaient la fécondité en mettant en évidence les

formes féminines. Hanches, ventre, seins étaient exagérément représentés alors que le reste du corps était

très souvent grossièrement figuré ».

142 Les statues des époux Rahotep et Nefret2 sont très révélatrices de cette symbolique. Tous les deux sont

représentés assis sur un siège à dossier, cependant on note, à travers le choix des couleurs et des formes,

que Nefret semble plus effacée que son époux. En effet, Rahotep, de forte carrure, est représenté avec le

souci de bien affirmer sa position hiérarchique dans le couple. Sa silhouette est anguleuse, ce qui accentue

la largeur de ses épaules et sa carnation ocre, très visible car il n'est vêtu que d'un pagne, tranche avec le

dossier blanc de son siège. Le corps de Nefret, de carnation pâle, est représenté tout en rondeur et vêtu

d'une longue tunique blanche, ce qui la rend bien moins visible que son mari. Néanmoins, sa parure est

beaucoup plus riche que celle de Rahotep. Douceur et beauté émane d'elle.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Rahotep_%28IVe_dynastie%29

http://fr.wikipedia.org/wiki/Sculpture_en_%C3%89gypte_antique#cite_note-2

http://fr.wikipedia.org/wiki/Ocre

120

« symbolique du pouvoir143

» na fahefana no niavian‟ny sokitra. Ho an‟Ambositra sy ho

an‟ny eto Madagasikara kosa dia avy amin‟ny vahiny no niavian‟ny talentany toy ny

fanaovany sarivongana masina (statut), teo ihany koa ny fifandraisana tamin‟ny

Zafimaniry. Izany hoe: efa kolontsain‟izy ireo ny fanaovana asa sokitra ohatra eo

amin‟ny fanaovany trano ary farany ny fitantarana ny tantaram-pianan‟ireo razambeny

tamin‟ny alalan‟ny asa sokitra. Anisan‟ny tena maha samihafa ny sokitra egyptiana sy

grika ihany koa dia ny endriky ny sokitra, ho an‟ireo vahiny ireo dia misy sokitra

miboridana tanteraka nefa ho an‟ny sokitra malagasy hita ao Ambositra kosa dia tsy

ahitana an‟izany. Ny mahatonga an‟izany araka ny fandalinana dia noho ny kolontsaina

tsy mitovy eo amin‟ireo firenena ireo : fady tokoa teo amin‟ny Malagasy ny maneho

sary miboridana satria anisan‟ny tsy manome lanja ny maha olona.

Raha eo amin‟ny sokitra malagasy sy ny sokitra egyptiana dia samy lova avy

amin‟ny Raiamandreny avy ny fanaovana sokitra. Ho an‟Ambositra dia porofoina araka

ny hitantsika tany aloha amin‟ny nahatonga ny sokitra ao Ambositra : « Avy amin‟ny

lova nifandimbiasana tamin‟ireo Ray aman-dReny ihany koa ny fanaovana asa

sokitra ». Izany hoe : hoan‟ireo olona tsy nahavita ny fianarany na tsy nahazo diplaoma

dia nampenarin‟ireo Raiamandreniny sokitra mba hoentiny hivelomany any aoriana

any. Ho an‟ny egyptiana indray dia azo porofoina ao amin‟ny wikipédia, sculpture

Il en va de même de la sculpture représentant la famille du nain Seneb

3. Le sculpteur s'est en effet arrangé

pour que Seneb et sa femme (qui a une taille normale) soient à la même hauteur, puisqu'il était contraire

aux conventions habituelles de représenter l'épouse plus grande que son mari.

143 La statuaire visait à exprimer les hautes qualités du pharaon ainsi que le poids de la charge qu'il

assume. La statue de Montouhotep Ier

représente le roi sur son trône, les bras croisés dans l'attitude

d'Osiris. Son corps massif exprime sa puissance.

Sur d'autres sculptures, la sévérité et la dignité du monarque sont rendues par la fermeté de la bouche et le

regard hautain.

Afin de bien marquer leur caractère divin, certains pharaons ont prété leur visage à des statues de dieux ou

ont été figurés en Osiris.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Sculpture_en_%C3%89gypte_antique#cite_note-3

http://fr.wikipedia.org/wiki/Montouhotep_Ier

http://fr.wikipedia.org/wiki/Osiris

http://fr.wikipedia.org/wiki/Divinit%C3%A9s_%C3%A9gyptiennes


121

egyptienne manao hoe : « ireo mpanao asa tanana dia nofanina dieny mbola kely izay

ampitain‟ny Rainy amin‟ny zanany144

». Ireo tanora egyptiana novolavolain‟ny

Raiamandreniny hanao sokitra ireo dia nampian‟ireo mpanao sora-dalàna teo amin‟ny

asany. Ireo mpanao sokitra koa dia nampian‟i « Pharaon » teo amin‟ny fiainanay

andavanadro, toy ny sakafo, akanjo, trano. Izany hoe : nanana ny hasiny ireo mpanao

sokitra Egyptiana, ka izay no antony nifandovan‟ny Raiamandreny sy ny zanaka io asa

io. Anisany mbola itovian‟izy ireo ihany koa ny hoe : mety ho olona maro no manao ny

asa tanana araka ny hita amin‟ireo orinasa roa mpanao sokitra ao Ambositra dia Chez

Victor Andrefantsena sy Jean et Frères Vatovory. Manambara ihany koa ny wikipédia,

ao amin‟ny sculpture egyptienne manao hoe « olona maro no miasa manao asa

tanana145»

. Olona maro no manao ny asa tanana satria i « Pharaon » no mandray an-

tanana ireo mpanao sokitra rehetra. Etsy ankilan‟izay, misy foto-drafitrasa ilaina olona

maro ny fanaovana azy toy ny “pyramide”. Io hamaroan‟ny olona manao sokitra io

anefa dia mifanohitra tanteraka amin‟ny mpanao sokitra grika satria saika miasa irery

avokoa ny mpanao sokitra grika toy an‟ i Rhoikos, i Théodoros146

. Olona manana

talenta no tena manao ilay asa tanana, ka vitsy izany any amin‟ny grika Iraisan‟ireo

firenena telo ireo ihany koa ny fampiasana akora hazo. Izany hoe: saika niainga avy

amin‟ny akora hazo avokoa ireo mpanao sokitra rehetra vao nitatra nankany amin‟ny

akora hafa toy ny tanimanga sy ny vato. Tsapa araka ny fanadihadiana natao fa misy

mahasamihafa azy ny sokitra eo amin‟ireo firenena telo ireo nefa na dia eo aza izany

dia misy zavatra iraisany ihany.

144 Wikipédia, sculpture egyptienne, « Les artistes étaient formés très jeunes, apprenant leur métier de

père en fils. Aidés par des scribes dans leur travail, les sculpteurs étaient tenus de représenter correctement

les inscriptions hiéroglyphiques. Ils travaillaient en équipe, sans hiérarchie ni reconnaissance du travail

personnel ».

145 Wikipédia, sculpture egyptienne, « Ils travaillaient en équipe, sans hiérarchie ni reconnaissance du

travail personnel ».

146

Niaina tamin‟ny (milieu du VI siècle av. J.-C.)

http://fr.wikipedia.org/wiki/Scribe_dans_l%27%C3%89gypte_antique

http://fr.wikipedia.org/wiki/Hi%C3%A9roglyphe

http://fr.wikipedia.org/wiki/Hi%C3%A9rarchie

http://fr.wikipedia.org/wiki/Hi%C3%A9rarchie

122

2.2. Ny fifandraisany amin’ny finoana

Ara-tantara dia i mompera Désiré, izay nipetraka tany amin‟ny Zafimaniry, no

anisan‟ny nampianatra sokitra voalohany ny mpanao sokitra tao Ambositra147

. Betsaka

ireo kristianina na fiangonana manatona ireo mpisokitra, mba hanamboatra sary masina

ho azy ireo. Izany no mahatonga ny mpanao asa tanana manao ireo sary masina vita

amin‟ny sokitra ireny. Ny tena manao izany dia ny fikambanana FIAVOTANA ao

Ambositra. Araka ny fanadihadiana natao teny ifotony, dia miara-miasa amin‟ny

firenena Italiana io fikambanana io, izay azo lazaina fa betsaka vahoaka kristianina,

indrindra fa ny katôlika. Rehefa natao ihany koa ny fanadihadiana tao Ambositra dia

saika Katolika avokoa ireo mpanao sokitra ao Ambositra. Izany hoe: 90 isan-jaton‟ireo

mpanao asa tanana. Saika navoaka tamin‟ny alalan‟ny sokitra avokoa ireo tantara misy

ao amin‟ny Baiboly, ohatra ireo mpandray anjara ao amin‟ny Baiboly: Jesoa Kristy,

Masina Maria, Apôstôly. Naseho tamin‟ny alalan‟ny sokitra, ireo zavatra ninoan‟ny

olombelona, eny fa na dia tsy hita maso aza izany. Araka izany dia azo ambara fa misy

fifandraisana tokoa ny sokitra sy ny fivavahana katolika amin‟ny alalan‟ireo sary masina

vita amin‟ny sokitra sy ny foto-pinoana arahin‟izy ireo.

Sary 55: sarin‟i Jesoa Kristy mifantsika eo amin‟ny hazo fijaliana sy ny sariny teraka

tao an-tranon‟omby, sary nalain‟ny mpanao fikarohana, ny taona 2014

147

Araka ny fanadihadiana natao tamin‟i Madama Fanja tompon‟ny fanaovana sikotra Chez Victor

Andrefantsena Ambositra, ny taona 2014

123

Ny sinoa ihany koa dia anisan‟ny mampifandray ny finoany amin‟ny alalan‟ny

sary sokitra ohatra i Bouddha, izay azo lazaina fa Andriamanitry ny sinoa. Natao

tamin‟ny alalan‟ny sokitra izany ny Andriamanitry ny sinoa.

Sary 56: Bouddha, Andriamanitry ny sinoa, sary nalaina tao amin'ny tranonkala, ny

taona 2014

2.3. Ny fifandraisany amin’ny tantara

Fomba iray entina hampahafantarana ny tantara ny sary sokitra.

2.3.1. Sokitra egyptiana

Anisan‟ny nentina nanehoan‟ny Egyptiana ny tantarany ny sokitra, indrindra fa ny

tantaran‟ireo mpanjaka “Pharaon”. Azo porofoina izany araka ny hita ao amin‟ny

Encyclopedie, sculpture egyptienne, manao hoe:” ny sokitra dia nentina nanehoana ny

fahambonian‟i Pharaon indrindra fa ny zavatra iandraketany, ny sokitra Montouhotep

Ier

dia maneho ny mpanjaka sy ny fahefany…”148

. Izany hoe: ny sokitra Egyptiana izany,

148 Http : //fr.wikipédia.org/wiki/sculpture_en_% C3%89gypte_antique#cite_note-4 La statuaire

visait à exprimer les hautes qualités du pharaon ainsi que le poids de la charge qu'il assume. La statue de

Montouhotep Ier

représente le roi sur son trône, les bras croisés dans l'attitude d'Osiris. Son corps massif

exprime sa puissance.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Montouhotep_Ier


124

dia anisan‟ny nentina nanatsarana sy nitantarana ny fiaimpiainan‟ny mpanjaka tany

Egypta.

Sary 57: sary le majordome Kéti, mpanjaka Egyptiana,s ary nalaina tao

amin‟ny tranonkala, ny taona 2014

2.3.2. Ny sokitra Ambositra

Tsy ny kolontsaina na ny fomba amam-panao ihany no asehon‟ireo mpanao asa

tanana ny asa sokiny, fa teo ihany koa ny lafiny ara-tantara. Anisan‟izany ny mpanjaka

Ranavalona sy Radama, izay nanana ny naha izy azy teto amin‟ny tantaram-pirenena

Malagasy. Tsy mahagaga raha navoakan‟ny mpanao asa tanana ho sokitra.

Sary 58: Ranavalona sy Radama, mpanjaka teto Madagasikara, sary nalain'ny mpanao

fikarohana tao amin‟ny Galerie NY ANTSIKA Vatovory Ambositra, ny taona 2014

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Egypte_louvre_280_homme.jpg?uselang=fr

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Egypte_louvre_280_homme.jpg?uselang=fr

125

Anisan‟ny itovian‟ny Malagasy amin‟ny Egyptiana, izay fanehoana ny mpanjaka

tany aloha izay, tamin‟ny alalan‟ny sokitra. Na izany aza dia misy fahasamihafany ihany

ireo sokitra roa ireo, satria ho an‟ny Malagasy dia vita amin‟ny hazo ilay sokitra, ny

an‟ny Egyptiana kosa dia vita amin‟ny alalan‟ny vato. Azo tsoahina amin‟ny alalan‟ireo

sokitra manambara tantara ireo ihany koa ny hoe: ireo olona manan-tantara teo amin‟ny

firenena dia afaka aseho amin‟ny alalan‟ny sokitra avokoa.

Misy endri-pifandraisana amin‟ny alalan‟ny sokitra dia ny fanehoana kolontsaina.

Saika nitovizan‟ny Malagasy sy ny Egyptiana ary ny Grika ny fanehoana ny taovolo sy

fiakanjo tany amin‟ireo fireneny tsirairay avy. Teo koa ny lafiny ara-tantara satria samy

maneho ny mpanjaka tany aloha. Na dia eo aza anefa ny lafiny fitoviana, dia misy ihany

ny lafiny fahasamihafana, toy ny teo amin‟ny antony nanaovana sokitra sy ny akora

nampiasain‟izy ireo.

Ny sokitra izany dia fomba iray hitahirizana ny kolontsaina sy ny finoana ary ny

tantara nisy teo amin‟ny firenena iray. Azo soritana ihany koa fa ny sokitra dia mivelatra

amin‟ny lafin‟ny maro, izany hoe: azo atao amin‟ny alalan‟ny sokitra daholo ny zavatra

rehetra hita maso sy ny tsy hita maso.

2.4. Ny fifandraisany amin’ny Fanjakana

Tompon‟andraikitra amin‟ny sehatra rehetra ny Fanjakana ka tafiditra amin‟izany

ny sehatry ny asa tanana.

2.4.1. Ny fanakanana ataon’ny Fanjakana

Nandritra ny fitondran‟ny filoha Ravalomanana dia nisy lalàna nanakana ny

fitrandrahana ny akora hazo sarobidy toy ny andramena sy ny volombodimpona. Noho

io fanakanana io dia nihena tokoa ny akora fototra azo nampiasaina. Vokatr‟izany dia

tsy afaka mamokatra, araka izay ilainy ny mpikirakira hazo.

Araka ny voalazan‟ny gazety maro:

126

Madagascar quotidienne Laza, N° 1644, p6-7 tamin‟ny 24 jiona 2010:

“fandràràna ny fitrandrahana ny voamboana sy ny andramena ao Mampikony

ao amin‟ny faritra Sofia izay faritanin „i Mahajanga taloha”.

Ao raha, N° 1423 tamin‟ny 5 jolay 2010, p4 dia nilaza ihany koa:”ny

fanondranana andramena tany comores.”

Ny vaovao tamin‟ny fahita lavitra TVM tamin‟ny 8 jolay 2010 dia nilaza fa:”ny

mpandray ireo hazo ireo dia ny Sinoa.”

Madagascar Laza N° 1649 tamin‟ny 29 jiona 2010, p15 dia nilaza fa:”misy ny

fitrandrahana tsy ara-dalàna: andramena 50T no mivoaka tsy ara-dalàna ao

Andevoranto”.

Raha dinihina izany dia misy hevitra roa mifanipaka. Andaniny ny fiarovana ny

fitrandrahana ny akora sarobidy ataon‟ny Fanjakana: izany hoe: amin‟ny maha akora

sarobidy ireo hazo ireo dia nametraka lalàna ny Fanjakana ny tsy hanapahana azy. Ny

antony dia tsy misy solofony ireo hazo izay voatapaka. Fantatra ihany koa fa fotoana ela

vao voasolo ny hazo tapaka. Ohatra: 1 santimetatra isan-taona ny fitombon‟ny

andramena. Etsy ankilany izay, dia ny hazo sarobidy no akora fototra voalohany ilain‟ny

mpanao asa tanana. Arakaraka ny akora fototra ampiasainy no mahalafo ny zavatra

vokariny sy hahazoany mpizahantany betsaka kokoa. Raha tsy misy izany ny hazo dia

tsy afaka hampandeha ny asany ireo mpanao sokitra.

2.4.2. Ny fanarahan-dalànan’ireo mpanao sokitra eo anoloan’ny

Fanjakana

Mizara roa ny mpanao sokitra amin‟ny ankapobeny dia ny ao anatin‟ny sehatra

manara-dalàna sy ny sehatry ny tsy manara-dalàna.

Sehatra manara-dalàna :

Lazaina fa manara-dalàna ny mpanao sokitra iray rehefa manana:

Karatra amin‟ny maha mpanao asa tanana azy;

127

Karatra statistika;

Ireo mpandoa haba sy hetra.

Ny tsy manana ireo izany dia ao anatin‟ny sehatra tsy manara-dalàna.

Sehatry ny fanaovana asa tanana malagasy sy ny ao Ambositra

Raha ny mpanao asa tanana eto Madagasikara no jerena dia 250.000 ihany no

manara-dalàna izany hoe ny 15 isan-jaton‟ny mpanao asa tanana ihany. Midika izany fa

ny 85% dia tsy manara- dàlana avokoa. Izany no mahatonga ny fanafoanan‟ireo

fanampiana ataon‟ny Fanjakana ao amin‟ny faritra Amoron‟i Mania (AIM) satria raha

jerena izany dia 6% 149

ihany no manara-dalàna izay miisa 15.000. Raha ny ao Ambositra

manokana no jerena dia 6.000 ireo tsy manara-dalàna izany hoe: 80%, ny manara-dalàna

dia 1200 izany hoe: 20%.

Tabilao 18: ny sehatry ny manara-dalàna sy ny tsy manara-dalàna eo amin‟ny asa

tanana, izay notsoahina tamin‟ny kabarin‟ny ministera/ kabarin‟ny lehiben‟ny

Faritr‟Amoron‟I Mania, 12 jiona 2010.

Manara-dalàna Tsy manara-dalàna

Mad/kara AIM Ambositra Mad/kara AIM Ambositra

Sala‟isa 15% 6% 20% 85% 94% 80%

Rehefa natao ny fanadihadiana tao Ambositra ny mpanao sokitra manara-dalàna

dia 68 fa ny ankoatran‟izay dia tsy manara-dalàna avokoa.

149

Kabarin‟ny lehiben‟ny Faritr‟Amoron‟i Mania, teto Ambositra tamin‟ny 12 jiona 2010.

128

Tabilao 19: isan‟ny mpanao sokitra ao anatin‟ny mpanara-dalàna ao Ambositra araka ny

fanadihadiana nataonay mpikaroka tany amin‟ny Direction Régionale du Tourisme et de

l‟Artisanat ao Ambositra, ny taona 2014.

FOKONTANY ISANY

Idiana Maharivo 33

Vohidahy Tsileondrano 0

Amongy 0

Ambalamahasoa 0

Tanamahalana 17

Ilanitra 3

Morafeno 3

Vatovory 5

Ampihadiamby 2

Ambohibary 5

Ampany 30

TOTALY 68

Araka izany dia mbola vitsy tokoa ny mpanao sokitra no manara-dalàna, ka araka

ny fanadihadiana nataonay dia noho ny tahotr‟ireo mpanao asa tanana handoa hetra no

anton‟izany. Ilaina anefa ny fidirana ao amin‟ny sehatry ny manara-dalàna mba

hahazoana ireo tombontsoa sy fanampiana avy amin‟ny Fanjakana.

129

2.4.3. Ny hetra aloan’ireo mpanao sokitra

Tamin‟ny 2001, araka voalazan‟i Nirina RAKOTOVELO, GACHIE

Isabelle150

, dia milaza fa “ny fandoavan-ketran‟ireo mpanao asa tanana malagasy

dia mitondra 15% 151

eo amin‟ny harin-karena faobe ary mampivondrona mpanao

asa tanana 2.000.000”. Tamin‟ny 2009 dia “6,5%” sisa araka ny voalazan‟ny

gazety152

. Midika izany fa tsy mitsaha-mihena ny fandoavan-ketra ataon‟ireo

mpanao asa tanana ao amin‟ny harin-karena faobe.

2.4.4. Fanaraha-maso ataon’ny Fanjakana momba ny fitrandrahana ny ala

Amin‟izao vanim-potoana izao dia mahazo vahana ny ady amin‟ny fiarovana ny

ala ataon‟ny firenena mikambana, ary tafiditra ao anatin‟izany ny alan‟i Madagasikara.

Io ady io dia sakana eo amin‟ny fitrandrahana ny ala. Vokatr‟izany dia ny Fanjakana no

mametraka ny fanapahan-kevitra amin‟ny fiarovana ny ala. Izany olana izany indrindra

no nanosika ireo mpanao sokitra hampiasa ireo hazo fihinamboa hatao solon‟ny akora

fototra. Ireo hazo ireo anefa, dia tsy misy solony izay voatapaka, ka lasa olana vaovao

indray sedrain‟ny mpanao asa tanana. Manoloana izany, dia handroso vahaolana izahay

amin‟ny toko faha telo.

2.5. Ny fifandraisan’ny sokitra amin’ny fizahantany

Tsy afa-misaraka tokoa ny mpizahantany sy ny mpanao asa tanana ary ny asa tanana.

2.5.1. Ireo mpizahantany tena manjifa ireo sokitra

Ny sokitra no voandalana hoentin‟ireo vahiny any aminy rehefa avy nitsidika

an‟Ambositra I izy ireo. Mandeha ny varotra rehefa be ny mpizahantany “haute saison”.

150

Nirina RAKOTOVELO, GACHIE avec la contribution de equipes du CTIE, Identification des freins et

leviers du commerce équitable pour les organisations d‟artisans à Madagascar, septembre 2011, ao

amin‟ny pejy faha 19 151

situation de l‟artisanat malgache / direction de suivi et l‟organisation, p10, n°1, 2001 , CITE :L‟artisanat

est un secteur qui contribue à hauteur de 15% à la formation du PIB en 2008. Il regroupe plus de 2 000

000 d‟artisans 152

Express de Madagascar

130

Azo lazaina ho mifaningotra mihitsy izany ny lafiny fivarotana ny asa sokitra sy ny

fizahantany.

Amin‟ny ankapobeny dia ny vahiny no tena mpanjifa ny sokitra izay manana 80%

eo ho eo araka ny salanisa ny fanadihadiana nataonay, ka ry zareo Italiana, ny Alemana,

ny Sinoa, ny Frantsay, ny Amerikana, ny Renione, ny Kreola ary ny Polone no mateti-

piavy, fa ny tera-tany Malagasy dia ireo manana na saranga ambony no mba liana

aminy. Ny antony mahatonga izany dia somary lafo ihany ny vidin‟ny sokitra: ohatra:

sokitra salantsalany Jesoa mifantsika amin‟ny hazo fijaliana dia amidin‟ny mpanao

sokitra manodidina ny 50000 Ar eo.

Eo anelanelan‟ny volana Aogositra sy ny fanombohan‟ny volana novambra no

tena maha be ireo mpizahatany. Raha eo amin‟ny sehatra iraisam-pirenena anefa no

jerena dia ny firenena aziatika no tena mibahana eo amin‟ny tsena ny asa tanana, araka

ny fanadihadiana nataon‟ny CITE153

, izay manambara fa “eo amin‟ny sehatra eropeana,

ny tsenan‟ ny zavatra atao fanomezana sy ny haingon-trano dia novinavinaina ho 11

miliara euro tamin‟ny 2003. Teo anelanelan‟ny 1999-2003, io tsena io dia nahitana

fivoarana nanondidinan‟ ny 14% tany amin‟ny vondrona eropeana. Ny firenena tena

mpanafatra io entana io dia: Alemana, Italia, Frantsa, Espana, Pays-Bas, izay

mitsinjara toy izao avy: Alemana 3 258 tapitrisa € (27% amin‟ireo 25 no lanjan‟ny

fananafarana any amin‟ny vondrona eropeana) , Royaume-Uni 1 745 tapitrisa € (19,2%

amin‟ireo 25 no lanjan‟ny fananafarana any amin‟ny vondrona eropeana), Italia 2 144

tapitrisa € (18,5% amin‟ireo 25 no lanjan‟ny fananafarana any amin‟ny vondrona

eropeana) , Frantsa 1 270 tapitrisa € (10,2% amin‟ireo 25 no lanjan‟ny fananafarana

any amin‟ny vondrona eropeana) Ireo firenena tena mpivarotra ny zavatra atao

haingon-trano tamin‟ny 2003 dia ny Sinoa: 31,3%, ny Vietnama: 3,3%, Inde:2,2%,

Thailande: 1,7%. Ireo mpivarotra aziatika ireo dia manjaka eo amin‟ny fanafarana

entana any amin‟ny firenena andalam-pandrosoana avy eo amidiny any amin‟ny

vondrona eropeana sy Etazonia. Amin‟ny ankapobeny ireo mpamokatra asa tanana

153

CITE,Identification des freins et leviers du commerce équitable pour les organisations d‟artisans à

Madagascar, rapport final, septembre 2011, ao amin‟ny pejy faha 14

131

afrikanina dia manana ampahany kely ihany raha oharina amin‟ny Azia eo amin‟ny

tsena.”154

2.5.2. Ireo paikadin’ny mpivarotra sokitra hanintonany ny mpizahantany

Misy paikady eo amin‟ny fanintomana ny mpizahantany ho an‟ity tompona hôtely

iray antsoina hoe: Artisans. Anisan‟ny paikadiny amin‟izany ny fifampiraharahana

amin‟ireo olona mpitondra mpizahantany, izany hoe: omeny tombontsoa izy ireo (vola)

ka ny valin‟izay tombontsoa izay dia ny fitondrana ireo mpizahantany ao amin‟ny

hôteliny sy fivarotany asa sokitra. Ny sokitra no ahazoan‟ireo mpamokatra azy vola,

amin‟ny alalan‟ny fividinan‟ireo mpizahantany izany. Rehefa betsaka ny mpizahantany

tonga ao an-toerana dia betsaka ihany koa ny vola miditra hoan‟ireo mpanao sokitra.

154 CITE Identification des freins et leviers du commerce équitable pour les organisations d’artisans à

Madagascar, rapport final, septembre 2011, page 14 :Le marché international de l’artisanat Des données sur le marché mondial de l’artisanat n’ont pu être trouvées ; par contre au niveau européen, le marché des cadeaux et articles de décoration a été estimé à quelques 11 milliards € en 2003. Entre 1999 et 2003, ce marché a subi une croissance de près de 14 % dans l’Union européenne, ce qui s’explique par un accroissement du budget consacré par les consommateurs à la décoration intérieure. Les pays les plus demandeurs en la matière sont les suivants : Allemagne, Angleterre, Italie, France, Espagne et Pays-Bas, avec les proportions suivantes : Allemagne 3 258 millions € (27% de la valeur des importations de l’UE des 25)

Royaume-Uni 1 745 millions € (19,2% de la valeur des importations de l’UE des 25)

Italie 2 144 millions € (18,5% de la valeur des importations de l’UE des 25)

France 1 270 millions € (10,2% de la valeur des importations de l’UE des 25) Les principaux fournisseurs de cadeaux et articles de décoration en 2003 étaient : La Chine 31,3%

Le Vietnam 3,3%

L’Inde 2,2%

La Thaïlande 1,7%. Les fournisseurs asiatiques dominent les importations des pays en voie de développement vers l’Union européenne et les Etats-Unis. De manière générale, les producteurs d’artisanat africains détiennent de très petites parts de marché. Petit à petit, l’Asie a développé des compétences spécifiques, lui permettant aujourd’hui d’offrir un artisanat à plus haute valeur ajoutée.

132

Tsara ny manamarika fa ny trano ao amin‟io hôtely io dia vita amin‟ny sokitra (ny

lavarangana, ny varavaran-kely, ny varavarana, eo ihany koa ireo trano hazo kely vita

amin‟ny sokitra) ; raha ny ao anatin‟indray dia feno haingon-trano vita amin‟ny sokitra,

ankoatra izany dia misy mpanakanto mpanao vako-drazana mandray ireo vahiny tonga

ao.

Sary 59: hôtel Artisan Ambohibary Ambositra, trano voasikotra, sary

nalaina tao amin‟ny tranonkala, ny taona 2014

2.6. Ny fifandraisany amin’ny tontolo iainana

Fahiny, rakotr‟ala ny tanànan‟Ambositra, izay nanome lanja tokoa ny mpanao asa

tanana indrindra fa ny sokitra sy ny raritakela-manify. Ny hazo no anisan‟ny akora

fototra voalohany ilain‟ny mpisokitra. Ny hazo no amoahany ny talentany hamidy

amin‟ireo mpanjifa azy. Ankehitriny anefa, ny velaran-tanin‟ny ala dia mihena, izany

hoe: nihena antsasany raha oharina amin‟ny teo aloha. Ny fanaovana “Tavy”, ny

fandripahana ala mba hisian‟ny toerana hambolena, ny fanapahan-kazo mihoampampana

ary ny doro-tanety no antony voalohany mampihena ny ala. Aseho manaraka eto

ambany ny velaran‟ala sisa misy vokatr‟izany. Ireo no mahatonga ny fahasahiranan‟ ireo

mpanao sokitra sy raritakela-manify, noho ny faharinganan‟ny akora fototra

ampiasain‟izy ireo.

http://guide.mg/local/cache-vignettes/L1024xH768/jpg100_1894-d65ee.jpg

http://guide.mg/local/cache-vignettes/L1024xH768/jpg100_1894-d65ee.jpg

133

Tabilao 20: velaran‟ala sisa misy ao Ambositra araka ny fanadihadiana nataon‟ny

Service Eaux et Forêts Ambositra/ Monographie de la region AIM/DRDR, p14, 2008

Hazo Velaran-tany

isaky ny Ha

Fanamarihana

Kininina

Sapin

Bambou

40

10

1

Ny fambolen-kazo dia

mamokatra planches, madriers,

saribao, kitay, bois rond

Raha fintinina àry izay voalaza tato amin‟ny toko faharoa izay, dia hita fa misy

fifandraisana amin‟ny zavatra iainan‟ny olona amin‟ny fiainana andavanandro ny

sokitra. Hita izany eo amin‟ny kolontsaina toy ny taovolo sy ny fomba fitafy. Tsy latsa-

danja ihany koa ny lafin‟ny finoana fa tena abaribarin‟ireo mpanao sokitra ireo sary

masina amin‟ny alalan‟ny zavatra ataony, eny fa na ny mpanao sokitra hatrany ivelan‟i

Madagasikara ary dia manao izany ihany koa. Misongadina ihany koa ny fifandraisan‟ny

sokitra sy ny lafiny ara-tantara satria mitondra anjara biriky lehibe tokoa ireo mpanao

asa tanana amin‟ny fampahafantarana ny tantara nisy teto Madagasikarana amin‟ny

alalan‟ny sokitra, izay azo lovain‟ny taranaka mifandimby. Ny mpizahantany no

anisan‟ny mpanjifa voalohany ireo zavatra vokarin‟ny mpanao asa tanana ka anisan‟ny

mifandray amin‟ny mpanao asa sokitra ihany koa. Farany, dia tsy afa misaraka amin‟ny

tontolo iainana ny fanaovana sokitra satria ny hazo no anisan‟ny akora fototra voalohany

hanaovana an‟ilay asa. Ilaina ny fanaraha-maso ataon‟ny Fanjakana amin‟ny ala mba tsy

hahagaboraraka ny fahazoana ny akora fototra. Marihina fa raha ny tranga nisy teto

Madagasikara nandritra ny taona maromaro dia gaboraraka ny fanondranana ny hazo

sarobidy.

134

Toko 3. Ireo olana sy vahaolana eo amin’ny sehatry ny fanaovana sokitra

Teo dia teo tokoa ireo petrakolana (nahoana no gejain‟ny Fanjakana sy aondrana any

ivelany ny akora fototra?) sy ireo petrakevitra (fifampidinihana amin‟ny Fanjakana

momba ny akora fototra sy ny fifaneraserana eo amin‟ny mpanao sokitra sy mpizahan-

tany) izay naroso tany amin‟ny fampidirana sy fampahafantarana ny asa, fa eto kosa

halalinina sy trandrahina manokana ireo olana sy vahaolana nandritra ny famotopotorana

izay natao.

3.1. Fandalinana sy fijerena ifotony ireo olana atrehan’ny mpanao sokitra

Mba hoentina mamantatra ireo olana mpahazo ny mpanao sokitra dia nanatanteraka

fitsidihana izahay tamin‟ireo mpanao sokitra sy ny tompon‟andraikitra ao amin‟ny faritra

Amoron‟i Mania.

3.1.1. Olana eo amin’ny tsy fahampiana na tsy fisian’ny vola ahodina:

Ny vola no tena olana voalohany eo amin‟ny mpanao sokitra satria raha tsy misy

vola izy ireo dia tsy afaka hanatanteraka ny asa tanana izay ataony. Ny akora fototra sy

ny fitaovana dia ilaina vola ny fividinana azy fa tsy azo ho azy. Tsy mahagaga raha

miteny fa mahantra ny ankamaroan‟ny mpanao asa tanana. Mahery ny antsasan‟ny

mpanao asa tanana dia milaza fa mahatra avokoa: 67, 8%155

amin‟izy ireo. Araka ny

fanadihadiana teny ifotony dia ny tsy fisiam-bola no olana voalohany lazain‟ireo

mpanao sokitra. Ireo orinasam-pianakaviana no mitono tena ho tena mahantra rehefa

nanontaniana teny ifotony izy ireo.

155

INSTAT, enquête pilote sur le secteur artisanal, 2002, page 34 « Les résultats de l‟enquête montrent

que dans l‟ensemble de l‟échantillon, selon l‟approche subjective de la pauvreté, 67,8% des artisans sont

pauvres

135

Tabilao 21 : olana mpahazo ny mpanao asa tanana araka ny enquête artisanale 2002,

calculs effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT

Kaominina Vidin‟ny

akora

fototra

Lalam-

barotra

Fifaninanana Vola

entina

hanaovana

ny asa

Findramam-

bola

fitaovana fanofanana

Ambositra 89,06% 62,50% 20,31% 81,25% 67,19% 51,56% 35,94%

Araka io tabilao io dia hita fa 81,25% amin‟ny mpanao asa tanana ao Ambositra

dia manana olana eo amin‟ny vola hampandehanana ny fanaovana asa sokitra.

3.1.2. Olana eo amin’ny tsy fisiana/ tsy fahampian’ny akora fototra

hovidina

Betsaka ny olana amin‟ity akora fototra ilain‟ny mpanao asa tanana ity:

Vitsy ireo akora fototra satria misy ny lalàna miaro ny ala ataon‟ny Fanjakana, eo

ihany koa ireo fanondranana antsokosoko ny akora fototra any ivelany. Araka ny

voalazan‟ny gazety le Quotidien156

, nosoratan‟i Jeannot RAMAMBAZAFY: “ireo

13 mpanondrana Andramena dia eken‟ny lalàna, 23 no nanondrana, ary 20 hafa

mbola niandry ny fahazoan-dalana.”157

. Nisy ihany ny antony nahatonga izany

fanondranana izany dia noho ny fakana ny fon‟ny vahoaka ataon‟ireo olona hilatsaka

hofidiana, araka ny hita ao amin‟ny gazety le Quotidien158

, nosoratan‟i Jeannot

156

Le Quotidien, mitondra ny lohateny hoe: Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms,

schémas, chiffres, tenants et aboutissants, nosoratan‟i Jeannot RAMAMBAZAFY, ny 18 jolay 2010 157

le Quotidien, Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas, chiffres, tenants

et aboutissants, synthèse de Jeannot RAMAMBAZAFY, le 18 juillet 2010: Alors que la réglementation

prévoyait 13 exportateurs agréés, 23 ont exporté et 20 nouveaux exportateurs sont en attente d‟agrément. 158

mitondra ny lohateny hoe: Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas,

chiffres, tenants et aboutissants, nosoratan‟i Jeannot RAMAMBAZAFY, ny 18 jolay 2010

136

RAMAMBAZAFY: “nohamorain‟ireo mpitondra manomana fifidianana ny

fitrandrahana ny Andramena mba hahafahany manohana ara-bola sy hahafaly ireo

mpifidy any amin‟ny faritra mpamokatra.”159

“Ireto avy ireo lisitra sy orinasa

mpanondrana Andramena160

tamin‟ny 2009 sy ny anaran‟olona161

ka ny sora-mandry

159

le Quotidien, Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas, chiffres, tenants

et aboutissants, synthèse de Jeannot RAMAMBAZAFY, le 18 juillet 2010: À au moins trois reprises

(1992, 2006 et 2009-2010), l‟exploitation du bois de rose a été facilitée par le pouvoir en place peu avant

des élections importantes, pour les financer et pour ne pas mécontenter les électeurs des régions d‟origine

du bois.

160 le Quotidien, Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas, chiffres,

tenants et aboutissants, synthèse de Jeannot RAMAMBAZAFY, le 18 juillet 2010: Ci-après, la

liste des personnes et des sociétés ayant exporté du bois de rose en 2009. Les noms en italiques sont ceux

des «nouveaux venus», qui n‟étaient pas inclus dans l‟arrêté n°003/2009 du 28 janvier 2009.

ANONA Etienne (Antalaha), BEKASY Johnfrince (Antalaha), BEMATANA Martin (Antalaha),

BETSIAROANA Jean Galbert (Antalaha), BEZOKINY Christian Claude (Antalaha), BODY Thierry

Antalaha, CHAN HOY LANE Kara (Antalaha), DESIRE (Antalaha), GUERRA William (Antalaha),

LAISOA Jean-Pierre (Antalaha), MALOHELY Jean-Michel (Antalaha), MBOTIFENO SAO KUNE Edith

(Antalaha), NDAHINY Grégoire (Antalaha), PATRICIA Soa (Antalaha), RAKOTOARIVONY

Nosiarivony (Antalaha), RAMIALISON Arland (Antalaha et Toamasina), RANJANORO Jeannot

(Antalaha), RASOANIRINA Joséphine (Sambava), SAM SOM MIOCK Eugène (Toamasina), SOA Elia

Rolaine (Antalaha), THUNAM Roger (Antalaha), TOTOBE Eric (Antalaha), SUPERWOOD Sarl

(Antananarivo).

161 le Quotidien, Madagascar: les vrais dessous du trafic de bois de rose: noms, schémas, chiffres,

tenants et aboutissants, synthèse de Jeannot RAMAMBAZAFY, le 18 juillet 2010: Ci-après, les

demandes de création de société, d‟agrément d‟exportation et/ou de constatation de stock de bois précieux.

(Les demandes dont les noms sont marqués d‟un * présentent de fortes similitudes de formes et de dates

de rédaction. Il s‟agit probablement de sociétés crées en série autour d‟un même noyau familial. Celles qui

sont marquées de deux ** sont situées à la même adresse à Antananarivo. Même conclusion.)

PAULA Anouschka*, Antalaha (12 octobre 2009, 6 conteneurs déjà prêts à Vohémar), RASOANAIVO*,

Antalaha (12 octobre 2009), COMPAGNY SEA AND SUN Sarl*, Antalaha (19 octobre 2009), Société

HERY* Antananarivo (12 octobre 2009), ISLAND WOOD*, Antananarivo (13 octobre 2009),

RAZAKAMAHEFA Heritiana Jacquis ** MCO TRADE, Antananarivo (30 avril 2009), TOANDRO

Honoré Velondrazana **AGRI-BUSINESS COMPANY -ABC-, Antananarivo (13 octobre 2009, 12

conteneurs déjà prêts à Vohémar), MAHARITSY Josie Noe France Nita, Toamasina (19 août 2009),

RANAIVOJAONA J-P, Antalaha (03 novembre 2009), RAZAFISOAMANDIMBY, Antalaha (03

novembre 2009), MAGNAT MATER MINING Sarl -3M-, Antalaha (15 octobre 2009), SOCIETE

NOUVELLE D‟EXPLOITATION DES PRODUITS Sarl, Sambava (27 septembre 2009), BADADY

Serge, Antalaha (25 conteneurs déjà prêts à Vohémar), BEFOTOTO Angelin, Antalaha (25 conteneurs

déjà prêts à Vohémar), JAOTOTO Chantal Bhana (25 conteneurs déjà prêts à Vohémar), RAELISON (3

conteneurs déjà prêts à Vohémar), RASOANIRINA Joséphine (2 conteneurs déjà prêts à Vohémar),

137

no mpanondrana vaovao izay tsy tafiditra ao amin‟ny arêté mitondra ny laharana

003/2009, ny 28 janoary 2009

Sary 60: sary ireo mpanondrana Andramena, nalaina tao amin‟ny gazety le

Quotidien, ny 18 jolay 2010.

Ireo indrindra no miteraka tsy fisiana asa ho an‟ireo mpanao sokitra ary mahatonga

ireo vahiny tsy liana intsony amin‟ireo vokatra azo amin‟ny asa sokitra avy eto

Madagasikara.

Sahirana ireo olona eo amin‟ny fakana ny akora fototra satria amin‟ny andro alina

vao afaka maka izany, noho ireo sakantsakana momba ny hazo. Manaporofo izany

ny voalazan‟ ANDRIAMANAMPILALA Patrick Alphonse: “Ny hazo vaomboana

ankehitriny dia amidy miafinafina ary izay tratra dia samborin‟ny polisy sy ny

zandarma ka saziany.”162

SEGUY Andriafidy (25 conteneurs déjà prêts à Vohémar), SOLOFONIRINA Roberto Faciane (25

conteneurs déjà prêts à Vohémar), SUN TUNG Rita Antalaha (1 conteneur déjà prêt à Vohémar).

162

ANDRIAMANAMPILAZA Patrick Alphonse: contribution au developpement de la commune urbaine

Ambositra grace à l‟artisanat, cas de la sculpture,page 30 : « La vulnérabilité existe dans la commune si on

ne cite que l‟apparition des chômeurs qui augmentent rapidement, par exemple , les artisans en bois et la

majorité devenus des tireurs de posiposy » Dans la région Amoron‟i Mania, l‟exploitation de bois sont

interdis malgré à la consatation de degradation environnemental d‟après le rapport annuel 2011 de la

direction régional d‟eau et foret en collaboration avec le gandarmerie et la police municipale,

principalement le bois précieuse (bois de rose, bois d‟ébène et meme que les palissendre, les artisans en

138

Ny mpanam-bola ihany no tena mahazo ny hazo tsara fa ny tsy finidiny sisa no mba

azon‟ireo mpanao sokitra mamelon-tena. Izany anefa dia miteraka fatiantoka ho an‟ity

farany satria noho ny faharatsian‟ny hazo dia mora kokoa ny vidin‟ilay vokatra. Tsy

mandeha intsony ny tsenan‟ny sokitra ka na ny tena mahay azy aza dia lasa manao

zavatra hafa ivelan‟ny sokitra: Tamin‟ny fihaonanay tamin‟ireo matihanina amin‟ny asa

sokitra163

no nahafantaranay fa efa tsy vitsy ny mpanao asa tanana no voatery mitady

lalam-pihariana hafa satria tapi-dalan-kaleha toy ny sokina nanani-bato, ry zareo, noho

ny olana amin‟ny tsy fahampian‟ireo akora hoenti-mihetsika. Ny voka-dratsin‟izany dia

mety hisakana ny fivelaran‟izy ireo eo amin‟ny asany sy ny tsy fahasalaman‟ny mpiasa

sokitra ilay asa an-tselika tsy mahazatra ohatra amin‟izany ny fitaritam-posiposy sy

fanosehana kalesy… Manambara izany koa ny fanadihadiana nanaon‟ny

INSTAT164

:”(…) mihoatra ny 80% ny mpanao asa tanana izay mahatoky fa hahita

fahombiazana amin‟ny asa tanana izay ataony. Na dia eo anefa izany 53,2% kosa dia

tsy manantena izany fahombiazana izany ka lasa mivadika manao asa hafa (…).”165

Mbola hamafisin‟ny DREF sy DRTA ihany izany manao hoe: “Ny ankamaroany dia

mijanona amin‟ny fanaovana asa samirery toy ny fitarihina posiposy ary ny sasany tsy

manana asa ao amin‟ny faritra.”166

. Araka izany dia mety tsy ho hita intsony ny sehatry

ny fanaovana sokitra noho ny tsy fisian‟ny akora fototra satria maro no mifindra asa

hafa.

bois préfèrent donc utiliser les bois ordinaires tel que. Les bois palissendre sont aujourd‟hui vendus par

clandestin et les victimes seront punis par la police ou la gendarmerie en cas de saisi. 163

Araka ny fanadihadiana natao tain‟ny Ramose Clément mpamokatra sy mpanangona asa sikotra

Vatovory, ny taona 2014 164

mitondra ny lohateny hoe: enquête pilote sur le secteur artisanat nalaina tao amin‟ny paragrafy faha

efatra izay hita ao amin‟ny pejy faha dimy 165

L‟optimisme est de mise quant à l‟avenir de l‟artisanat malgache si l‟on se reflère aux opinions des

artisans enqutés. Ils sont plus de 80% opter pour un avenir meilleur de leur entreprise et de l‟avenir de

l‟artisanat en général. Malgré leur pessimisme, seul 53,2% des artisans concernés souhaitent changer de

métier. Une analyse relativement fine montre une l‟existence de probleme plus aigus chez les pessimistes

par rapport aux autres catégories d‟artisans. 166

La majorité écrasante travaillant en affaire personnelle tel que tireur de posiposy est devenue chomeurs,

dans la région

139

Ny kalitao sy ny habetsahan‟ny akora fototra dia anisan‟ny miteraka olana eo

amin‟ny mpanao asa tanana araka ny fanadihadiana natao167

:

- Eo amin‟ny kalitao: tsy dia maharitra ny akora fototra avy any amin‟ny ala

voajanahary. Etsy ankilan‟izany koa dia ny andramena Thailandais dia tsara

kokoa raha oharina amin‟ny an‟ny Malagasy. Vokatr‟izany dia aleon‟ny vahiny

manjifa ny vita Thailandais toy izay ny an‟ny Malagasy.

- Eo amin‟ny habetsahany: vitsy tokoa ny akora fototra ankehitriny noho ny

fanakanana sy ny fahasimban‟ny ala.

Ireo antony hafa mahatonga ny tsy fisian‟ny akora fototra araka ny fanadihadiana

natao tamin‟ny mpanao sokitra tao Ambositra , ny taona 2014:

- Ny doro-tanety sy tavy;

- Ny fahasimban‟ ny ala;

- Ny tsy fisian‟ny ala ho trandrahana;

- Ny fitombon‟ny vidin‟ny akora fototra;

- Ny fihenan‟ny vola azon‟ny mpanao asa tanana avy amin‟ny mpitrandraka.

3.1.3. Olana eo amin’ny lalam-barotr’ireo orinasam-pianakaviana168

Noho ny tsy fahampiana ara-bola eo amin‟ireo mpanao sokitra amina orinasam-

pianakaviana, dia sahirana ny ankamaroan‟izy ireo amin‟ny fanaovana ny asany sy

ny fitondrana ny vokatra any Antananarivo. Misy ihany anefa ireo mpanangom-

bokatra mitondra izany any saingy, izy ireo dia efa maka tombony amin‟ny entana

hoentiny. Vokatr‟izany dia tsy mahazo tombontsoa loatra ireo tena mpanao asa

tanana fa lasan‟ny mpangom-bokatra avokoa.

Tsy fantatra ny fomba hatao sy ny toerana izay hivarotana ny vokatra, rehefa mby

any an-drenivohitr‟i Madagasikara. Eo ny tsy fahafantaran‟izy ireo olona afaka

167

Mpanao asa tanana ao amin‟ny Chez Victor Andrefantsena 168

Marihina fa ny firontsahana an-tsehatra tany an-toerana sy ireo dinika nifanaovana tamin‟ireo mpanao

sokitra tany Ambositra no nahazoana ireo olana samihafa ireo

140

hanampy amin‟ny lalam-barotra satria ny ankamaroan‟izy ireo dia tsy manana

toeram-pivarotana fa miandry ireo olona hitsidika ny toerany.

Eo ihany koa ny fahavitsian‟ny entana ka lasa mitarika amin‟ny tsy fitadiavana

lalam-barotra.

Noho ny tsy fahampian‟ny fari-pahalalany dia sarotra amin‟izy ireo ny manao

taratasy mba hahafahany manondrana mivantana ny entany.

Matetika mody maina ny mpivarotra mandehandeha sady lany andro. Noho ny tsy

fananany toeram-pivarotana, dia lasa voatery mivarotra am-pandehanana izy ireo.

Tsy dia mahaliana ireo mpizahantany anefa izany fa any amin‟ny toeram-pivarotana

asa tanana ihany no hivantanan‟izy ireo. Vokatr‟izany dia sahirana ireo mpanao asa

tanana, sady tsy mahalafo no zary manao trosa, mba hamelomany ny ankohonany.

Ohatra amin‟izany ireo mpivarotra mandehandeha eo amin‟ny fokontany

Andrefantsena169

.

Vidin‟ny orinasa madinika sy ireo mpanangom-bokatra mora ny vokatry ny

mpanao sokitra amin‟ny orinasam-pianakaviana, anefa amidiny lafo toy ny hita any

amin‟ny toeram-pivarotana asa tanana .

Rehefa misy zavatra mahamaika vola an‟ireo mpanao asa tanana dia mivarotra ny

zavatra vokariny amin‟ny mpanangom-bokatra izy ireo. Amin‟izay fotoana izay dia

mora kokoa ny vidin‟entana satria efa fantatr‟ireo mpivarotra, fa mila vola ilay olona

matoa tonga ao aminy. Ohatra raha zavatra tokony hamidy 10000ar dia raisin‟izy

ireo 5000 ar fotsiny, izay vidiny tena mora noho ny fahaporetana)170

.

Araka ny hita tamin‟ny famotopotorana natao dia anjakan‟ny mpanangom-bokatra

ny tsena, eo ihany koa ny fari-pahaizan‟ny mpanao asa tanana ambany noho ny

mpanangom-bokatra. Vokatr‟izany dia ity farany no mamaritra ny vidin‟entana. Moa

etsy ankilan‟izany ny mpanao asa tanana dia manao varoboba ny sokitra mba

hahafahany mahazo kaomandy sy vola.

169

Fanadihadiana tamin‟ireo mpanao asa tanana Andrefantsena, 14 aogositra 2014 170

Loharano :mpanao asa tanana iray antsoina hoe: RAKOTOMANDOMBY Henry eny amin‟ny

fokontany Tanamahalana

141

Tabilao 22: fampitahana ireo asa tanana amidin‟ny mpanao asa tanana sy mpivarotra asa

tanana araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka teto Ambositra, ny 2 septambra 2014

Taona Mpivarotra asa tanana

efa maka tombony

Mpanao asa tanana

mivarotra ny asany

2012 15.000ar 7.000ar

2013 20.000ar 10.000ar

2014 25.000ar 10.000ar

Io tabilao io dia ahitana fa vidin‟ireo mpivarotra asa tanana 10.000ar ny asa tanana

iray avy eo amidiny 25.000ar. Nanomboka 2012-2014 dia tsy nitsaha-nitombo ny

vidin‟ireo asa tanana. Hita araka ny fanadihadiana nataonay mpanao fikarohana fa

matiantoka tokoa ireo tena manao ilay asa fa ilay mpivarotra asa tanana no tena mahazo

tombontsoa. Alohan‟ny ahatongavan‟ny vokatra eny amin‟ny tsena dia fara fahakeliny

misy mpanangom-bokatra iray tonga ao amin‟ny mpanao sokitra.

Fanampin‟izany misy ireo mpanao sokitra tsy mitady lalam-barotra fa miandry fotsiny

ny mpanjifa ho avy ao aminy. Araka ny voalazan‟ny INSTAT171

manao hoe:” Ny 49,8%

ny vokatra asa tanana dia amidy ao an-toerana ihany, ny 36,7% dia mandalo any

amin‟ireo mpanelanelana ary 2,5% ihany no aondrana any ivelany.”172

171

Enquête pilote sur le secteur artisanat, 2001, ao amin‟ny jejy faha 4 172

INSTAT, enquête pilote sur le secteur artisanat, 2001, page 4 : Le circuit de distribution est classique :

dans l‟ensemble, près de la moitié (49,8%) des produits artisanaux sont vendus directement sur les

marchés, un peu plus de tiers (36,7%) passent par l‟intérmédiaire de collecteurs, la part de l‟exportation

est minime : seulement (2,5%)

142

Ataon‟ny orinasa madinika ampihimamba ankolaka ny mpizahantany, izay

mivantana any aminy. Misy olona manana orinasa madinika fanaovana sokitra ao

Ambositra izay manana paikady hanintonany ireo mpizahantany ho ao aminy. Ny

fomba anatanterahan‟izany, dia efa miara-miasa amin‟ireo mpitondra mpizahantany

ilay tompon‟orinasa ity, ka mivantana ao aminy ireo mpizahantany izay tonga. Efa

manana toeram-pivarotana asa tanana sy hotely izy io, mba hivantanan‟ny

mpizahantany. Vokatr‟izany dia lasa mankao aminy daholo ireo mpizahantany

rehetra izay tonga, ka lasa miteraka ny tsy fandehanan‟ny tsenan‟ny mpanao asa

tanana hafa, indrindra fa ny orinasa bitika.

Misy ny fanambakàna ny 43,1%173

izay mpanao sokitra tsy mahay taratasy, ataon‟ny

orinasa madinika. Noho ny fari-pahaizana ambany ananan‟ireo mpanao asa tanana

raha oharina amin‟ny mpanangom-bokatra na mpivarotra dia matiantoka ny tsy

mahay taratasy. Eo amin‟ny tsena iraisam-pirenena, dia mbola manjaka ihany koa

ireo mpangom-bokatra. Izany hoe: ireo kaomandy avy any ivelany ihany no mba

ahazoan‟ny mpanao sokitra mpivarotra mivantana tombontsoa.

Tsy maintsy misy fomba arahina vao afaka manondrana. Ohatra eo amin‟ny

tsenan‟ny U.S.A, izay fantatra amin‟ny hoe: AGOA dia misy fepetra takiana toy

izao174

:

- Orinasa manara-dalàna;

- Fanajana ny filàna ara-tsôsialy eo amin‟ny fanomezan-karama ny mpiasa;

- Fanajana ny filàna eo amin‟ny fepetran‟ny asa;

- Manana toeram-piasana;

- Fanajana ny fenitra sy ny kalitaon‟ ny entana.

Miteraka olana ho an‟ny tsy mahay taratasy sy birao izany.

Rehefa eny amin‟ny habatseranana dia voasakana ireo asa sokitra noho izy vita

amin‟ny hazo sarobidy. Miteraka olana eo amin‟ny vahiny izany, satria tsy mividy

173

Enquête pilote sur le secteur artisanat 2001, calculs effectuéspar les techniciens de le DRID/ INSTAT,

page 5 : « mais la proportion de ceux qui sont sans niveau d‟instruction est un peu plus elevée pour les

ménages pauvres comparée à celle de l‟autre groupe (43,1% contre 35%) »

174

Expansion de Madagascar, p12, N°2, 2010

143

azy intsony ny vahiny, ka mety hiteraka fatiantoka ho an‟ireo mpanao asa tanana

mampiasa akora hazo sarobidy ihany koa.

3.1.4. Olana eo amin’ireo mpikarama ao amin’ny orinasa madinika:

Kely ny fotoana hiasan‟ny mpanao sokitra sasany, araka ny fanadihadiana nataonay

ny 16 jona 2014, nefa mila fotoana betsaka raha tiana hahomby ny zavatra atao. Ny

ankamaroan‟ny mpanao sokitra anefa dia mizara ny fotoanany ho roa: ny fotoana

hikarakarana ny fianakaviana ary izay ambiny eo no mba anaovana an‟ilay asa.

Ankoatra izany dia mbola maro ihany koa no manaja ny andro fady ho andro tsy

fiasana.ohatra: ny alatsinainy. Mahakely ny fotoam-piasan‟izy ireo izany, hany ka

tsy zarizary ny vokatra azo.

Miovaova ny halavam-potoana fanaovan‟ireo mpanao sokitra ny asany. Ho

an‟ireo miasa amina orinasa madinika dia miasa ora 8 isan‟andro. Izany hoe: 40 ora

isan-kerinandro. Ho an‟ny orinasam-pianakaviana kosa dia 12 ora isan‟andro. Ny

faharetan‟ireo fotoana ireo anefa dia tsy raikitra satria arakaraka ny habetsahan‟ny

kaomandy no hitsinjarana ny fotoana, rehefa betsaka ny kaomandy dia miasa be be

kokoa ary halavaina ny fotoana fiasana. Ny vola azony anefa dia kely dia kely tokoa

satria manodidina ny 1.455AR isan‟andro ny karamany araka ny fanadihadiana

nataon‟ny INSTAT, tamin‟ny 2001 izay talohan‟ny fangejana ny akora fototra. Raha

ny teto Ambositra indray ny mpanakarama dia manome manodidina ny 50.000Ar

isam-bolana an‟ireo mpiasany tsirairay avy. Izany hoe: ny mpiasa tsirairay izany dia

mahazo manodidina ny 12.500 Ar avy isan-kerinandro. Raha ny vola miditra

isan‟andro izany dia manodidina ny 2.000ar isan‟andro eo. Araka izany dia tsy maha

velona ireo mpanao asa tanana ny karama raisiny.

3.1.5. Olana eo amin’ny fisamboram-bolan’ireo mpanao asa tanana

amin’ny orinasam-pianakaviana

Ny vola dia anisan‟ny olana ho an‟ireo mpandraharaha ara-toe-karena malagasy. Ny

ankamaroan‟ireo mpanao asa tanana anefa dia mianto-tena amin‟ny fanaovana ny

144

asany. Ny 43, 1% amin‟ny mpanao asa tanana anefa dia tsy mahay taratasy avokoa,

na raha nisy dia teo amin‟ny ambaratonga fototra ihany dia nijanona. Vokatr‟izany

dia lasa olana ho azy ireo ny hanatona toeram-pisamboram-bola. Vitsy amin‟izy ireo

ihany no manatona izany (ireo mahay taratasy). Raha mahazo kaomandy betsaka izy

ireo dia ampiasainy aloha ilay vola alefa aloha175

, hampandehanana ny asa na

mindrana amin‟ny fianakaviany na namany izy ireo hampiasainy. Ny mahatonga ny

tsy fanatonany mpampindram-bola dia ireto araka ny fikarohana natao tamin‟ireo

mpampindram-bola tao Ambositra, ny taona 2014:

- Tsy fahafantarany ireo tolotra omen‟ny banky;

- Tsy fisian‟ny antoka izay takin‟ireo banky na mpampindram-bola;

- Sao dia maty antoka ny zavatra atao nefa mindram-bola;

- Ny fahasarotan‟ny famenoana ireo taratasy atao any amin‟ny mpampindram-

bola na banky;

- Eo ihany koa ny fahatahorany ny hiditra birao.

Manao izay tsy ahafantarana ny tombontsoan‟ireo mpisitraka ara-pifaninana ireo

mpanao sokitra sasany izany hoe: noho ny fifaninana misy eo amin‟ny samy mpanao

sokitra dia tsy afaka manoro an‟ireo tsy mahay miditra ao amin‟ny mpampindram-

bola ireo heverina fa mpanao sokitra mahay izany, satria miaro ny tombontsoany izy.

Vokatr‟izay dia ireo manana fari-pahalalana ambony ihany izany no afaka hahazo ny

tombontsoa eo amin‟ny fanaovana sokitra. Manamafy izany ny INSTAT: « ny 60%

ny mpanao asa tanana dia mihevitra fa betsaka ireo mpifaninana aminy176

”

Araka ny voalazan‟ireo mpanao sokitra ihany koa dia fantatra fa tsy midina ifotony

ny mpampindram-bola amin‟ny alalan‟ny fanentanana: tsy misy fanentanana

mivantana amin‟ireo mpanao asa tanana momba ny fampindramam-bola hany ka

lasa miady irery izy ireo.

175

avance 176

INSTAT Enquête pilote sur le secteur artisanat, p 15 : « seuls 14,1% des unités de production déclarent

ne pas subir de la concurrence et près de 60% d‟entre eux estiment que le nombre de leurs concurrents est

élevé

145

3.1.6. Olana eo amin’ny orinasa bitika mpanao asa tanana sy ny

fikambanana:

Ny “Chambre de métier” na Antenimieran‟ny asa tanana tao Ambositra I dia

anisan‟ny namaha olana an‟ireo mpanao sokitra mpikambana. Nisy ihany izy io tao

Ambositra tamin‟ny 2001 ary natao ho mpitarika teto Madagasikara fa noho ny tsy

fahaiza-mitantan‟ireo nitondra azy dia rava tanteraka izany ary mbola tsy nijoro

mandraka ankehitriny. Vokatr‟izany dia lasa mandeha irery ireo mpisokitra ary tsy

afaka mivelatra amin‟ny zavatra ataony.

Nisy ihany koa ny fikambanan‟ny mpanao asa sokitra teo aloha nantsoina hoe:

FEMPAMA, araka ny fanadihadiana nataonay177

, fa taty aoriana dia tsy hita intsony

izany noho ny tsy fahaizan‟ireo mpitantana nitondra an‟ilay fikambanana. Misy

ihany anefa ny fikambanan‟ny mpanao asa tanana antsoina hoe: FIAVOTANA, izay

hita tao amin‟ny Fokontany Ambohibary, izay niforona tamin‟ny 29 oktobra 1999.

Nahitana mpikambana niisa 120, izany tamin‟ny fanombohany, nitombo anefa izany

tamin‟ny 2005-2006-2007, ka tafiakatra 180. Fa Noho ny krizy 2009-2010 sy ny

fialan‟ilay vazaha nitantana azy dia nihena tanteraka io isa io. Ny mpikambana ao

amin‟io Fiavotana io dia ahitan‟Ambositra I sy Antananarivo ary Zafimaniry. Samy

mahaleo tena ny tsirairay amin‟izao vanim-potoana izao. Io fikambana io dia

manampy ireo mpanao asa tanana mpikambana amin‟ny fahazoana akora fototra sy

ny fitaovana ary ny lalam-barotra.

Ho an‟ny mpanao sokitra manana orinasa madinika, dia milaza ny tenany fa

mahantra ihany koa. Ny lehiben‟ny orinasa: 53, 9%178

no milaza fa mahantra avokoa

mahantra noho ny fanagejana ny akora fototra. Midika izany fa ireo manana orinasa

madinika no tena voagejan‟ireo olana samihafa hitantsika tetsy ambony ireo.

177

16 jona 2014 178

Enquête artisanal 2001, calculs effectuéspar les techniciens de le DRID/ INSTAT: « plus de la moitié

(55,9%) des chefs d’entreprise artisanales s’estiment pauvres et les ménages des chefs d’entreprise

artisanales de sexe féminin sont un peu plus affectés par la pauvrété que ceux de sexe masculin (53,9%

contre 46,1%) »

146

Tabilao 23: salan‟isa maneho ny fahafantaran‟ny mpanao sokitra ny Antenimieran‟ny

asa tanana araka ny fanadihadiana nataonay mpikaroka tamin‟ireo mpanao asa tanana ao

Ambositra, ny 04 septambra 2014

Antenimieran‟ny

asa tanana

mahafantatra Efa naheno ny

fisiany

Tsy mahafantatra

Mpanao sokitra 30% 60% 10%

Maniry ny hitsanganan‟ny Antenimieran‟ny asa tanana ireo ankamaroan‟ny mpisokitra

noho ny tombontsoa azo ao anatiny.

Tabilao 24: salanisan‟ny mpanao sokitra maniry ny hitsanganan‟ny Antenimieran‟ny asa

tanana fanadihadiana nataonay tamin‟ireo mpanao asa tanana ao Ambositra, ny 04

septambra 2014

Antenimieran‟ny asa

tanana

Maniry ny hitsanganany Tsy maniry

Mpanao sokitra 80% 20%

3.1.7. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny kaoperativa:

Araka ny fanadihadiana nataonay mpanao fikarohana, ny 8 septambra 2014 dia vitsy

no mahafantatra ny kaoperativa satria, ny ao anatin‟ny fikambanana FIAVOTANA

ihany no mahafantatra kaoperativa. Ny ankabeazan‟ny mpanao sokitra, dia aleony

miasa irery any an-tranony toy izay hiditra ao anaty kaoperativa.

Araka ny voalazan‟ny INSTAT dia fantatra fa“Antananarivo sy Ambositra ihany

no namaly fa mahalala kaoperativa ka 7% ny mpanao asa tanana ihany” 179

. Araka io

179

INSTAT, enquête pilote sur le secteur artisanat,2002, page 43 : « le mouvement coopératif est

globalement inconnu dans les communes, il n‟y a que 7% des enquêtés ont seclaré membres d‟un

coopératif. Aucune commune n‟a eu un taux d‟adhésion de 20%. C‟est à Tananarive ville et ses environs

qu‟à Ambositra que le taux a été le plus élevé

147

salan‟isa io dia hita fa ambany tokoa ny tahan‟ny fahafantaran‟ny mpanao asa tanana ny

kaoperativa.

Tabilao 25: fahafantarana ny kaoperativa180

araka ny enquête artisanale 2002, calculs

effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT

Kaoperativa Ny mpanao asa tanana

mahalala ny kaoperativa

Ambositra 7%

Mipetraka ny fanontaniana manao hoe: maninona no tsy miditra ao amin‟io

kaoperativa io no mpanao sokitra?

Ny valiny dia tsotra ihany, araka ny fanadihadiana natao tamin‟ireo mpisokitra, dia

noho ny tsy fahafantaran‟izy ireo sy ny tsy fahafantarany ny fomba fidirana ao amin‟ny

kaoperativa izay manana taha 36% ny. Araka ny hitantsika tany ambony ihany koa dia

fantatra fa aleon‟ny mpanao sokitra miasa irery izay manana salan‟isa 22% toy izay

miditra ao anaty fikambanana. Rehefa natao ny fanadihadiana tamin‟ny mpanao asa

tanana vitsivitsy, dia milaza avokoa izy ireo fa tsy ao anaty fikambanana: santionany

amin‟izany andriamatoa Clément (Vatovory), Narcisse (Ambohibary), Ratsimbazafy

Alphonse (Maharivo), Chez Victor Andrefantsena. Marihina anefa fa efa nisy tamin‟izy

ireo no mpikambana tao amin‟ny fikambanana nisy teo aloha fa rehefa rava izany dia tsy

niditra tamin‟ny fikambanana intsony. Izany moa dia noho ny tahotr‟ireo mpanao asa

tanana amin‟ny fandoavana hetra sy haba.

180

enquête artisanal 2002, calculs effectuéspar les techniciens de le DRID/ INSTAT, page 43 Le

mouvement coopératif est globalement inconnu dans les communes. Il n‟y a que 7% des enquêtés ont

déclaré membres d‟un coopératif. Aucune commune n‟a eu un taux d‟adhésion au-dessus de 20%. C‟est à

Tananarive ville et ses environs ainsi qu‟à Ambositra que le taux a été le plus élevé.

148

Tabilao 26: antony tsy hidiran‟ny mpanao asa tanana ao anaty kaoperativa181

araka ny

INSTAT 182

Mpanao asa tanana Te-hiasa irery Tsy mahafantatra ny fisian‟ny

kaoperativa

Ny ankoatr‟izay

Ny isan-jatony 29% 32% 39%

Araka ny tombontsoa hita tao amin‟ny Antenimieran‟ny asa tanana tetsy ambony.

Ny tombontsoa 8 voalohany dia tsy nahasarika ireo 80% tamin‟ny mpanao sokitra

hiditra ao amin‟ny kaoperativa na Antenimieran‟ny asa tanana. Fa teo amin‟ny

tombontsoa: eo amin‟ny lalam-barotra sy ny fahazoana toeram-pivarotana no nahasarika

ireo 20% ny mpanao asa tanana. Ireo 80% ireo dia orinasam-pianakaviana avokoa, ny

20% kosa dia orinasa madinika. Mbola vitsy amin‟ireo mpanao asa tanana no mandeha

misambo-bola sy mamonjy fiofanana.

Rehefa natao ny fanadihadiana an‟ireo mpanao sokitra momba ny lalàna sy

firafitra ary ny tombontsoa momba ny asa tanana, dia tsy mahalala avokoa ny 80 isan-

jato amin‟izy ireo .

Araka ny fanadihadiana natao tany amin‟ny DRTA Morafeno Ambositra momba ny

antony tsy ahafantaran‟ny mpanao sokitra ireo lalàna ireo dia noho ankabeazan‟ireo

mpanao asa tanana ao amin‟ny sehatra tsy manara-dalàna. Izany hoe: tsy ao anaty

fikambanana.

3.1.8. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny CITE na Centre

d’Information Technique et Economique:

Ireo mpanao sokitra ao Ambositra I dia mahafantatra ny CITE Alakamisy ao

Ambositra avokoa. Manana tanjona eo amin‟ny fanomezana fanofanana, fampahalalana,

181

Marihina fa asehony amin‟ny alalan‟ny kisary izy io 182 Enquête artisanale 2002, calculs effectués par les techniciens de le DRID/ INSTAT, page 44

149

ary tahirin-kevitra ho an‟ny mpanao asa tanana, mpamboly ary mpiompy io CITE io. Ho

an‟ny mpanao asa tanana ao Ambositra dia mbola vitsy ihany no liana amin‟izy io satria

misy ireo mihevitra fa fandaniana andro ny fandehanana any, eo ihany koa noho ny tsy

fahampian‟ny fari-pahalalan‟ireo mpanao asa tanana ka tsy takany ny zavatra ampitaina

aminy, ka maro no miala an-daharana. Manana tanjona mampiofana mpanao asa tanana

miisa 100 eo ho eo ny CITE saingy mbola tsy tanteraka izany ankehitriny noho ireo

sakana eo ambony ireo.

Sary 61: CITE Alakamisy AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona

2014

3.1.9. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny mpampindram-bola

Misy ny fanadihadiana nataon‟ny INSTAT tamin‟ny 2002 ka 25,81% ny mpanao

asa tanana ao Ambositra ihany no mindram-bola any amin‟ireo banky. Izany hoe: raha

io salan‟isa io nojerena dia tsapa fa mbola tsy marisika ny olona hanatona

mpampindram-bola. Maneho izany ity tabilao ity.

150

Tabilao 27 : fanatonana mpampindram-bola « Enquête sur l‟artisanat 2002, calculs effectués par

les techniciens de la DRID/INSTAT »

Faritra

Isan-jaton‟ireo mpanao

asa tanana mindram-

bola

Antananarivo Renivohitra 15,82

Ambohidratrimo 3,08

Sabotsy Namehana 12,12

Imerintsiatosika 13,64

Ambatofotsy 10,17

Ambatolampy 13,79

Arivonomamo 33,33

Manjakandriana 26,67

Toamasina 19,35

Maroantsetra 27,69

Mahajanga 30,65

Ambositra 25,81

Manakara 16,92

Ambalavao 15,25

Ampanihy 13,64

Ambovombe 21,21

Antsiranana 26,15

Antalaha 43,94

Nosy-be 36,51

Totaly 20,91

a) CECAM :

Araka ny fanadihadiana natao tamin‟ny mpiasa iray ao amin‟ny CECAM

Ambositra dia latsaky ny 25% no mindram-bola ao amin‟ny CECAM ary matetika dia

151

ireo mpivarotra asa tanana no tena mindrana amin‟izany araka ny voalazan‟Andriamatoa

Mahery183

. Ny antony mahatonga izany araka ny voalazany dia noho ny henatra. Izany

hoe: mahamenatra ny olona ny mindram-bola any amin‟ny CECAM. Raha ireo mpanjifa

amin‟ity mpampindram-bola iray ity no jerena dia manodididna ny 1000 eo ato amin‟ny

Kaominina Ambositra I. Ny fepetra moa raha hiditra ao dia mandoa 2400ar ary rehefa

mahaloa izany ny mpindrana dia afaka mindram-bola avy hatrany. Eo ihany koa ny hoe:

arakaraky ny fahafahan‟ny olona mamerina ny vola indraminy no ampindramam-bola

azy.

b) ADheFI-ACEP Madagascar Ambositra:

Ny ACEP moa dia fampindramam-bola ho an'ireo mpihary madinika sy

salantsalany amin‟ny zanany anisan'ny mora indrindra.

Rehafa natao ny fanadihadiana tamin‟ny tompon‟andraikitra iray tao amin‟ny ACEP dia

nilaza izy fa 30% eo ho eo ny mpanao sokitra no mindram-bola ao ary ahitana sokajy

(mpanao sokitra, mpivarotra sokitra). Izany hoe: raha ampitahaina tamin‟ny CECAM dia

betsaka kokoa ny mpanao asa tanana mindram-bola ao amin‟ity ACEP ity

Tabilao 28: salan‟isa maneho ny mpanao sokitra mindram-bola ao amin‟ny

mpampindram-bola araka ny fanadihadiana nataonay tamin‟ireo toerana fampindramam-

bola ao Ambositra, 2014

Mpampindram-bola salanisan‟ny

mpanao sokitra

mindram-bola

Ireo mindram-bola

MICROCRED 0%

183

Miasa ao amin‟ny CECAM Ambositra

152

OTIV 0%

ACEP Madagascar 30% Mpanao sokitra, manana orinasa

madinika sy madinika, mpivarotra

sokitra

TIAVO 0%

CECAM 25% Mpivarotra asa tanana

Araka ireo fanadihadiana natao ireo dia mbola marefo tokoa ny fandehanan‟ny

mpanao asa tanana any amin‟ny mpampindram-bola. Manoloana ireo mpampindram-

bola 5 misy ao Ambositra dia ny roa amin‟izy ireo ihany no ahitana mpanao asa tanana

mindram-bola (CECAM sy ACEP).

3.1.10. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny DRTA na Direction

Régionale de Tourisme et de l’Artisanat :

Araka ny fanadihadiana nataon‟ny mpikaroka tany amin‟ny DRTA184

dia nisy ny

« fiche » nozaraina tamin‟ireo mpanao sokitra nataon‟i DRTA mba hamantarana ny tena

isany mazava sy mba hanampiana ireo mpisokitra : 68 ihany anefa ireo mpanao asa

tanana namerina izany. Raha ny voalazan‟ny DRTA anefa dia mihoatra lavitra an‟io isa

io ny isan‟ny mpanao asa tanana eto Ambositra I. Ny antony mahatonga ny mpanao

sokitra miafina fa tsy sahy mijoro ara-dalàna dia noho ny tahotra ny handoa haba sy

184

8 septambra 2014

153

hetra. Vokatr‟izany dia tsy afaka manampy ireo mpanao asa tanana tsy ara-dàlana ny

DRTA fa ireo mpanao asa tanana 68 ihany no ampiany.

Rehefa nanontaniana indray ny DRTA momba ny olana tsy hananganana ny

Antenimieran‟ny varotra eto Ambositra:

- Miankina amin‟ny mpanao asa tanana no hitsanganan‟izy io. Izany hoe: raha

miditra ao amin‟ny sehatra manara-dalàna ireo mpanao asa tanana dia ho mora

kokoa ny fananganana ny Antenimieran‟ny varotra.

- Tsy mijery akaiky an‟io ny Fanjakana izany hoe: tsy misy fanampian‟ny

Fanjakana eo amin‟ny sehatry ny asa tanana.

- Vahaolana: tsy misy afa tsy ny fidiran‟ny mpanao asa tanana amin‟ny sehatry ny

manara-dàlana mba hahafahana manampy azy ireo, eo ihany koa ny fijeren‟ny

Fanjakana akaiky.

Sary 62: DRTA Ankeniheny AMBOSITRA, sary nalain‟ny mpikaroka, ny taona 2014

Araka izany dia ny tsy fijoroan‟ny Antenimieran‟ny asa tanana no anisan‟ny

sakana voalohany eo amin‟ny mpanao asa tanana. Ireo findramam-bola amin‟ny banky

no anisan‟ny sakana faharoa satria tena mbola vitsy tokoa ny mpanao asa tanana no

manatona izany araka ny isan-jato hitantsika teo185

. Ny fikambanana dia misy ihany

185

Pejy 157

154

saingy efa mitsoaka an-daharana ny ankamaroan‟ireo mpikambana ao noho ny krizy

mahazo ny mpanao asa tanana amin‟izao vanim-potoana izao. Farany dia ny tsy

famalian‟ireo mpanao asa tanana ny fanampian‟ny DRTA no anisan‟ny sakana tsy

mampandroso ny asa tanana.

3.2. Ny vahaolana

Niezaka nikaroka vahaolana izahay mpikaroka manoloana ireo olana marobe

voatanisa ireo.

3.2.1. Avy amin’ireo olona ifotony voakasika (mpanao asa tanana) :

Misy ny fidinana mivantana teny amin‟ny mpanao asa tanana mba hamantarana ny

mety ho vahaolana aroson‟izy ireo, na ny hetahetany mahakasika ny asa tanana

amin‟izao fotoana izao:

Ny mpivarotra ny herin-tsandriny:

Ho an‟ny mpivarotra ny herin-tsandriny dia zavatra roa no hitany fa vahaolana eo

amin‟ny sehatry ny asa tanana: dia ny fanatsarana ny toeram-panaovana asa tanana sy ny

fahazoana fitaovana:

A- Ny fananganana toeram-piasàna na Atelier:

Maro ireo mpanao asa tanana no miasa ao an-tranony izay toerana tery sy

tsizarizary. Mba hahafahany mampivoatra ny zavatra ataony dia tokony hiara hiasa

amin‟ny fikambanana mpanao asa tanana izy ireo. Tokony hananganana toeram-piasana

ihany koa izy ireo, izay toerana malalaka mba hahafahany mampitombo ny vokatra.

Tokony sy ezahina ny hanatsarana io toeram-piasana io toy ny fanaraham-penitra ny

toerana sy ny fitaovana arifomba ampiasaina ao: masinina fanapahan-kazo…

B- Ny fanamorana eo amin’ny fahazoana fitaovana:

Ny fitaovam-piasana dia tsy afa-miala amin‟ny mpanao asa tanana izay tena ilainy

tokoa. Matetika anefa dia lafo ireo fitaovana ireo ka lasa tsizarizary ny asa ataony.

155

Tokony hivondrona ao anaty kaoperativa ny mpanao sokitra mba hanamorana ny

fahazoana fitaovana. Tokony hahay miara-miasa ihany koa izy ireo mba hahafahan‟ireo

mpanao asa tanana hamokatra fitaovana ho azy ihany.

Ny mpamokatra afaka mivarotra sy manondrana ny asa tanany any

andrenivohitra

Tokony hojerena ireo vahaolana amin‟ny fitadiavana lalam-barotra, satria ny tsy

fisian‟ny tsena dia sakana eo amin‟ny mpanao asa tanana.

Ny fitadiavana lalam-barotra hafa any ivelan‟ny firenena: raha jerena ireo firenena

mpanafatra vokatra asa tanana eto amintsika dia mbola vitsy ihany (Frantsa, la Réunion,

Italie). Tokony hitady lalam-barotra hafa anefa isika raha te handroso ny lafin‟ny asa

tanana. Ohatra any Finlande. Ny mpanao asa tanana any Finlande dia mampiasa hazo

kesika amin‟ny fanaovana asa tanana, izany hoe: hazo tsy sarobidy. Noho izany dia

moramora kokoa ny manondrana ireo asa tanana vita amin‟ireo akora sarobidy any

amin‟izy ireo noho ny tsy fanany izany.

Tokony tsy hosakanana rehefa tonga eny amin‟ny seranana ireo asa sokitra entin‟ireo

vahiny mivoaka any ivelany. Ny vahiny no tena betsaka mpanjifa ny asa tanana vita

Malagasy, ka raha vao sakanana ny fitondrany izany dia hiteraka fatiantoka eo amin‟ny

mpanao asa tanana izany.

Ny mpamokatra sady mpanangona na mpambogadiny:

Ny famahana ny olana eo amin‟ny fahazoana ny akora fototra no tena hetahetan‟izy

ireo: ny fanakanana ny fitrandrahana ny ala dia miteraka olana eo amin‟ny fahazoan‟ireo

mpanao asa tanana akora fototra. Mba hamatsiana akora fototra an‟izy ireo dia tokony

hampanarahan-dalàna ny fitrandrahana ny ala. Izany hoe: omena fahazoan-dalana

hitrandraka ny ala ireo mpanao asa tanana mba hahafahany mampihodina ny asa izay

ataony. Ilaina ihany anefa ny fanaraha-mason‟ireo Fanjakana mba tsy ho gaboraraka ny

fanaovana izany na hanangana V.O.I (Vondron‟Olona Ifotony). Raha tanteraka izany dia

156

mety hiteraka asa ho an‟ireo mpitrandraka ala moa etsy ankilany mahazo tombontsoa ny

mpanao sokitra.

Ny mpivarotra manome ny asa tanany amin’ny mpanangona, na manozy

amin’ny mpizahantany avy eto Madagasikara sy any ivelany:

Matiantoka ireo tena mpanao asa tanana fa ny mpanangom-bokatra no tena mahazo

tombony noho ny tsy fananan‟ny mpanao asa tanana lalam-barotra. Raha ny eto an-

toerana no jerena araka ny hita tetsy ambony dia ny mpangom-bokatra no tena mahazo

vahana eo amin‟ny sehatry ny asa tanana noho ny tsy fananan‟ny mpisokitra sasany

toeram-pivarotana asa tanana. Noho izany dia tsy afaka mivarotra ny vokany mivantana

izy ireo fa tsy maintsy alefa any amin‟ny mpanagom-bokatra. Ity farany anefa dia maka

tombony amin‟ny zavatra amidiny. Tokony hananganana toeram-pivarotana izany ireo

mba hahafahany mivarotra mivantana ny zavatra vokariny ka hiteraka tombontsoa ho

azy. Milaza ireo mpanao sokitra fa lafo ny hetra aloan‟izy ireo.Tokony hahena ihany koa

ny haba sy ny hetra mba entina hampiroboroboana ny asa tanana. Raha ireo no tanteraka

dia mety ho foana na hihena ireo mpanangom-bokatra.

3.2.2. Vahaolana avy amin’ireo tompon’andraikitra voakasiky ny

raharaha momba ny asa tanana:

Samy nanolotra vahaolana avokoa ireo tompon‟andraikitra voakasikin‟ny asa tanana

ao Ambositra I mba hoentina hampiroboroboana ny sehatry ny asa tanana. Andeha àry

hojerena tsirairay avy izany:

Avy amin’Andriamatoa RAZAKAMADY Joseph Solombavam-bahoakan’i

Madagasikara voafidy teto Ambositra:

Ny solombavamam-bahoaka dia manana fahefana betsaka amin‟ny fanatanterahana

zavatra iray amin‟ny maha solon-tenan‟ny fitondram-panjakana azy, izany indrindra no

nahatonga azy hanolotra ity vahaolana ity:

157

A. Ny fanaovana hetsika eo amin’ny asa tanana:

Ny fanaovana hetsika iray dia manan-danja tokoa eo amin‟ny sehatry ny asa tanana

satria io no hamantarana ireo mpanao asa tanana sy ny zavatra vokariny. Aseho izy io

amin‟ny alalan‟ny fampirantiana ireo asa tanana misy ao an-toerana. Maro ny

tombontsoa azo avy amin‟io fampirantina io toy ny fidiram-bolan‟ireo mpanao asa

tanana. Fantatra anefa fa lafo tokoa ireo hofan‟ny toerana fampisehoana sy fivarotana

amin‟ny foara, ka izay no mampalaina azy ireo. Noho izany dia:

- Tokony hahena ny hofan‟ny toerana fivarotana amin‟ny foara io, 1000ar ohatra;

Tokony hampitomboina ihany koa ny isany. Tokony hitambatambatra ireo

mpanao asa tanana mba hahafahany mandoa hofany;

- Tokony handray anjara avokoa na ireo ara-dalàna na tsy ara-dalàna;

- Tokony ny mpanao asa tanana irery ihany no hita ao amin‟ny fampirantiana;

- Tokony hampianan‟ny Fanjakana izy ireo amin‟ny famenoana ny fepetra

takian‟izy ireo mpikarakara;

- Tokony homen‟ny Fanjakana tosika izy ireo eo amin‟ny fandefasany entana any

ivelany.

B. Ny fijerena ny akora fototra vaovao:

Misy voka-dratsiny eo amin‟ny mpanao sokitra ny tsy fahampian‟ny akora fototra.

Ka ny tanjona dia ny tokony hamatsiana azy ireo na hitadiavana akora fototra vaovao.

Satria mampiahiahy ny olona ny fe-potoana iainany (vetivety na ela) ka tokony

hieritreritra hampiasa goavy na pibasy izy ireo. Maro ihany koa ireo hazo tsy ilaina nefa

misy toy ireny hazo nazeran‟ny rivo-doza ireny, izay afaka ampiasaina hanaovana

sokitra, ka tokony homena azy.

Vahaolana avy tany amin’ny Talem-paritry ny Rano sy ny Ala (DREF):

Tsy misy afa tsy ny fambolen-kazo ihany no vahaolana eo amin‟ny asa tanana, rehefa

mamboly hazo dia mitombo ny isan‟ ireo hazo ka hisy foana ny akora fototra. Ho

an‟ireo mampiasa akora hazo no voakasik‟ity fambolen-kazo ity. Ka tokony hamboly

hazo mba:

158

- Hanamorana amin‟ny fahazoana akora fototra;

- Fiarovana amin‟ny faharavan‟ny tontolo iainana;

- Fiarovana ny mety ho faharinganan‟ ireo zava-maniry na biby any an‟ala..

Betsaka ireo hazo mety mahasolo ireo hazo sarobidy. Ny olana eo amin‟ny fambolena

hazo sarobidy mantsy dia fotoana ela vao afaka ampiasaina: 100 taona eo ho eo, fa raha

mamboly hazo hafa dia vetivety ihany. Ohatra186

:

- Boana na Fany: “nom scientifique: Elaeocarpus”187

azo ampiasaina aorian‟ny

1 taona ambolena azy, izy io ihany koa dia mety mahatratra 12m hatramin‟ny

15m;

- Mantaly na Madilo: “nom scientifique: terminalia mentaly” “nom de famille:

combretaceae »

izy io dia mitombo haingana ihany koa ary mety mahatratra

10m hatramin‟ny 20m188

;

- Teck: “nom de famille: verbenaceae”, « nom scientifique : tectona

grandis »189

mety mahatratra 30m hatramin‟ny 40m, azo ampiasaina aorian‟ny

5 taona nambolena azy ;

- Handy na Hazolava na Fipy: “nom de famille: meliaceae”190

mety mahatratra

12m hatramin‟ny 20m, haingana ny fitombony;

- Volobe na Valiha na Bambo: “nom de famille: poaceae » « nom scientifique :

phyllostachys » mitombo haingana ary maharitra ela ny hamafiny.

186

Blaise COOKE Christian BURREN/ Michel j. RAKOTONIAINA: « Fampandrosoana ny fambolen-

kazo »: ISBM: 978-29530572-2-5: 2007,p 18-19, p52-53,p84-85,p86-87.

187http://www.mondemalgache.org/bins/teny2?w=boanan

188 http://plantwerkz.blogspot.fr/2009/04/madagascar-almond-terminalia-mantaly.html

189http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CCkQFjACah

UKEwikpeCan9rGAhVIn4AKHaQZBPs&url=http%3A%2F%2Fwww.forestmaine.com%2Fwp-

content%2Fuploads%2F2012%2F12%2Fteck.pdf&ei=rM2kVaSfKci-

ggSks5DYDw&usg=AFQjCNFyhfk05b04wwOVC7j5AzRSIyucKA

190http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Neobeguea+ma

hafaliensis+J.-F.+Leroy%2C+1976&appellationannee=%MTk3Ng==%&via=Histographe

http://www.mondemalgache.org/bins/teny2?w=boanan

http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CCkQFjACahUKEwikpeCan9rGAhVIn4AKHaQZBPs&url=http%3A%2F%2Fwww.forestmaine.com%2Fwp-content%2Fuploads%2F2012%2F12%2Fteck.pdf&ei=rM2kVaSfKci-ggSks5DYDw&usg=AFQjCNFyhfk05b04wwOVC7j5AzRSIyucKA




http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Neobeguea+mahafaliensis+J.-F.+Leroy%2C+1976&appellationannee=%25MTk3Ng==%25&via=Histographe

http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Neobeguea+mahafaliensis+J.-F.+Leroy%2C+1976&appellationannee=%25MTk3Ng==%25&via=Histographe

159

Vahaolana avy any amin’ny Talem-paritry ny Fizahantany sy ny Asa tanana

(DRTA) ao Ambositra I

Ny DRTA dia foiben‟ny asa tanana sy ny fizahantany, izany hoe anisan‟ny

tompon‟andraikitra voalohany eo amin‟ny sehatry ny asa tanana izany izy amin‟ny maha

foibe azy izay.

A. Fampivondronana ireo mpanao asa tanana

Tokony hampivondronana ao anaty fikambanana ireo mpanao asa tanana satria

amin‟ny alalan‟ny fampivondronana azy ireo no mety hahazoany fitaovana tsara,

amin‟ny alalan‟io ihany koa no mety hahazoany lalam-barotra haingana, ary farany mety

hahazoana fampiofanana.

B. Fifandraisana amin’ireo vahiny any ivelan’ i Madagasikara

Tokony hanana “site” na fifandraisana amin‟ny tranonkala ihany koa ireo mpanao

sokitra mba hahafahany manintona ireo vahiny ho tonga eto Madagasikara. Io ihany koa

no hahafahany mivarotra mivantana ireo asa tanany amin‟ireo mpanjifa. Ny “site”

mantsy dia fomba iray hahafahana mifandray amin‟ny olona maneran-tany ka manamora

ny fifaneraserana.

Vahaolana avy any amin’ny Ivon-toerana Fampahalalana (CITE):

Fampirisihana amin’ny fampiharana ny fandrindrana

marina na« filière intégre »191

191 CITE, identification des freins et leviers du commerce équitable pour les organisations d’artisans à

Madagascar, rédigé par Nirina Rakotovelo, cite ; Isabelle Gachie, cite ; Avec la contribution des équipes du CITE, septembre 2011, page 78, : « Cette pratique regroupe actuellement quelques 1 800 artisans individuels ou en groupements travaillant avec moins d’une dizaine de centrales d’achat certifiées CE localisées en Europe ou Etats-Unis. L’objectif devrait être d’augmenter le nombre de groupements affiliés et le volume de leur vente, tout en faisant progresser les conditions sociales et les modes de gestion des groupements. Dans un même temps, les distributeurs du Nord devraient augmenter leurs commandes. Les principales recommandations spécifiques sont les suivantes au niveau des artisans et groupements :

160

Ny fampiharana an‟izy io dia hita any Eropa sy Etazonia izay mampivondrona

mpanao asa tanana 1800 mandeha irery na ao anaty fikambanana. Izy io dia miasa

miaraka amin‟ny foibem-pividinana 10 fara fahakeliny

Fanatsarana ny fikambanana mba ahazoana manatsara sy miaro ny akora fototra ;

Fametrahana kahie misy ny fandaniana miaraka amin‟ny anaran‟ny zavatra ho

vidina;

Fangatahana fanohanana eo amin‟ny fahaiza-manao, amin‟ny alalan‟ireo

sampan-draharaha mpanohana sy ny foibem-pividinana: fanofanana, fitantanana,

fampandehanana ny fikambanana na vondron‟ny mpanao asa tanana, ny fototry

ny varotra tsy mitanila, fampianarana ny torohevitra eo amin‟ny varotra, ary

farany ny varotra;

Mametraka fomba fanaraha-maso ary raha azo atao dia mahaleotena ( miaraka

amin‟ny fanampian‟ny mpividy);

Mifandray hatrany amin‟ireo mpividy fa tsy andrasana rehefa misy kaomandy

ihany, tokony hasiana olona mahita mialoha an‟ireo mpividy ( mety ho

mpikambana ao ihany na mpanao asa tanana raha eken‟ny vondrona);

,

s’organiser avec les fournisseurs de matières premières pour qu’ils intègrent le groupement ;

feedback aux acheteurs ; produire uniquement après le feu vert des acheteurs ;

formation en design, gestion, fonctionnement de groupement ou coopérative, bases du commerce équitable ; appui-conseil sur commercialisation, marketing, gestion ;

une personne en charge plus spécifiquement de la relation avec l’acheteur (membre ou permanent salarié si le groupement peut se le permettre) ;

compris hors France (notamment Allemagne, Suisse, Amérique du Nord).

161

Raha sendra tsy misy ireo kaomandy avy amin‟ny mpividy mahazatra dia tokony

hitady lalam-barotra hafa ivelan‟ny Frantsa ( ny marimarina kokoa Allemagne

Suisse, Amérique du Nord).

Ny fototry ny fampirisihana manokana dia ireto avy:

Ampiana ireo mpanao asa tanana sy ny vondrona misy azy eo amin‟ny fomba

fanaovana asa tanana sy ny famoronana ary miara-miasa amin‟ireo sampan-

draharaha mpanampy ao an-toerana raha ilaina izany izay manome toky amin‟ny

olana izay mety hiseho;

Mampirisika ny mpanao asa tanana na ny vondron‟ny mpanao asa tanana eo

amin‟ny vokatra vokariny mba hitantara zavatra ary tokony hasiana marika na

fiarovana hafa mba hialàna amin‟ny mpaka-tahaka.;

Mametraka fomba fanaraha-maso mandeha ara-drafitra (miaraka amin‟ny

fanampian‟ny vondrona);

Mifanerasera hatrany amin‟ny vondrona ary mitaky hatrany valin-teny mandeha

ara-drafitra.

Mampiseho fanarahana vanim-potoana (malaza) eo amin‟ny tsena indroa isan-

taona ary hampitaina amin‟ny vondrona na sampan-draharaha mpanampy izany.

Mampirisika ny vondrona mba hametraka eo amin‟ny toerany ny tetikasam-

piarahamonina ary ny fanatsarana ny serasera eo amin‟ny vokatra.

3.2.3. Vahaolana sy soso-kevitra avy aminay mpanao fikarohana:

Manana soso-kevitra sy vahaolana ihany koa izahay mpikaroka, omena an‟ireo

mpanao asa tanana, mba hahafahany manatsara ny sehatra misy azy toy ny fanatsarana

ny famokarana, ny fananganana paikady amin‟ny varotra maoderina, fanatsarana

amin‟ny lafin‟ny famoronana ary ireo fanatsarana hafa ankoatran‟ireo voalaza ireo:

162

3.2.3.1 Fanatsarana ny famokarana

Tokony hatsarana ny zavatra vokarin‟ ireo mpanao asa tanana, satria rehefa tsara

ny kalitaon‟ny zavatra vokarina dia mora kokoa ny fahazoana lalam-barotra eo amin‟ny

sehatry ny sokitra. Ohatra amin‟izany ny fakana tahaka ireo teknikan‟ny mpanao asa

tanana vahiny araka ny hita tao amin‟ny fanadihadiana an-tsary iray192

, izay iombonan-

kevitra tokoa. Rehefa hamorona modely mantsy ny vahiny dia manaraka ireto lalana

ireto:

- Fanaovana an-tsary ny modely ilaina;

- Atao amin‟ny tanimanga na “platre” avy eo ilay modely;

- Ary farany vao atao sokitra amin‟izay.

Io teknika io no tokony hampiasaina raha tiana ho tsara ny kalitaon‟ny zavatra atao.

3.2.3.2 Fananganana paikady amin’ny varotra moderina

Io fomba iray io ihany koa dia hahafahany manatsara ny lalam-barotr‟ireo mpanao

asa tanana na ireo mpivarotra asa tanana satria rehefa manana paikady amin‟ny varotra

ny mpanao sokitra dia mitombo ho azy ny isan‟ireo mpanjifa eto an-toerana na any

ivelany. Mila fepetra anefa vao tanteraka ireo:

- Tokony hanao dokam-barotra eny amin‟ny vata fahita lavitra na radio na takela-

by misy dokam-barotra ireo mpanao sokitra satria maro ireo mpanjifa no mijery

fahita lavitra;

- Tokony hivarotra amin‟ny alalan‟ny tranonkala ny mpanao asa tanana mba

hanamorana ny fivarotana maneran-tany;

- Tokony hanamboatra boky kely misy ireo asa tanana vita malagasy miaraka

amin‟ny vidiny, izy io dia zaraina amin‟ny olona na apetraka any amin‟ny

toeram-pamakiam-boky, tobin-tsolika, seranam-piaramanidina, gara, takelaby,

apetraka ao anaty fiaramanidina, ao anaty fiarandalamby, fiara fitaterana, hotely,

hôpitaly, mba hanairana ireo mpanjifa teratany na vahiny ho tonga ao Ambositra

hividy sokitra.

192

Documentaire tv5 Monde Afrique, métier d‟art, le 2 Aout 2014

163

3.2.3.3 Fanatsarana amin’ny lafin’ny famoronana:

Raha tiana hamokatra ny asa ataon‟ny mpanao sokitra dia tokony hibanjina hatrany

ny famoronana zava-baovao sy ny kalitaon‟ny asa izy ireo. Ireto no tena manan-danja:

Ny famoronana zava-baovao :

Ny zavatra vokarin‟ny mpanao asa tanana, dia ilay efa fahita hatramin‟izay ihany

satria ireo sokitra teo aloha ihany no miverimberina. Vokatr‟izany dia mihena ireo

mpanjifa satria ilay zavatra efa ananany no hitany eny amin‟ny tsena. Tokony hamorona

zava-baovao ireo mpanao asa tanana mba hampiverina sy hampitomboana indray ireo

mpanjifa. Araka izany, dia tokony hanana saina tia karokaroka ny mpanao asa tanana

Malagasy mba hampanarahana ny zavatra atao araka ny toetr‟andro ohatra: fanaovana

sokitra ny fiara moderina.

Fanovana modely:

Izy io dia manova ny modely teo aloha ho modely vaovao hafa mihitsy. Ny

mpanao sokitra dia tokony mijery ireo modely takin‟ny mpanjifa sy mety hahaliana azy

ireo, fa tsy hijanona amin‟ny modelin‟ny sokitra efa tranainy satria mivoatra ny zava-

misy eto anivon‟izao tontolo izao, maro ihany koa ny zavatra foronon‟ny manam-

pahaizana. Tokony hahatsairana noho ny teo aloha ny sokitra mba hanara-penitra

iraisam-pirenena ny vokatra azo.

Ny marika sy ny sangan’asa:

Ireo mpanao asa tanana dia tsy miaro ny famoronany satria raha mankany amin‟ny

OMAPI dia misy vola aloa. Vokatr‟izany anefa dia mitovy avokoa ny zavatra

vokarin‟ny mpanao asa tanana ary matiantoka ireo mpamorona. Tokony hasiana marika

ny zavatra vokarin‟izy ireo mba hanomezan-danja ny famoronany sy mba hiarovana

amin‟ny fakan‟ireo olona tahaka. Izy io anefa dia tsy azo ampiharina amin‟ilay fomba

taloha satria efa marobe ny manao azy, fa amin‟ny famoronana vaovao no hampiharana

azy.

164

Ny fampiofanana:

Tokony homena fanofanana ireo mpanao asa tanana satria rehefa manam-pahalalana izy

ireo dia ho mora ny mitady lalam-barotra toy ny:

- fampiharana ny teknikam-pamokarana moderina satria mora kokoa ny mitady

lalam-barotra rehefa manara-penitra ny zavatra vokarina;

- fanatsarana ny zavatra vokarina;

- famoronana modely hafa satria ilay modely efa tranainy dia efa ananan‟ny

mpanjifa ka mitady zava-baovao izy;

- fananganana ny fampivoarana ny orinasa mpanao asa tanana satria io no fototry

ny fampandehanan‟ny asa tanana.

3.2.3.4 Fanatsarana hafa:

Tokony hamoraina ny fahazoana an‟ireo zavatra mety hilain‟ny mpanao asa tanana

mba hanatsarana ny sehatry ny asa tanana, toy ny fahazoana akora fototra,

fampindramam-bola, fivezivezen‟ny mpanao asa tanana ary fifandraisana eo amin‟ny

samy mpanao asa tanana na eto an-toerana na any ivelany.

Ny fanamorana ny fahazoana ny akora fototra:

Ny fahalafosan‟ny akora fototra no matetika olana sedrain‟ireo mpanao asa Tanana

satria sarotra ny fahazoana azy toy ny fandrarana ataon‟ny Fanjakana momba ny

akora fototra. Tokony hojerena ny vahaolana amin‟izany, ohatra ny tsy fitrandrahana

ny akora fototra. Efa ela no niteny ny TVM sy ny gazety eo amin‟ny fandraràna ny

fitrandrahana akora fototra, indrindra fa ny andramena sy ny voamboana; torak‟izany

ihany koa ny fanondranana azy. Ny fanondranana na raràna na tsy raràna dia

mampihena ny akora fototra ihany. Misy antony 3 manaporofo fa ilaina ny tsy

anondranana ny akora fototra:

- Tranga 1: raha tsy ahondrana ireo akora ireo: dia mihena ny vidiny ato an-

toerana satria marobe ny hita eny an-tsena ary mety holovain‟ireo mpanao

asa tanana fara mandimby mihitsy aza. Vokatr‟izany dia afaka mba

165

hanararaotra ireo mpanao asa tanana hividy akora fototra maro ka hivelatra

ny asa tanana izay ataony. Etsy ankilan‟izay dia tokony hasiana lalàna

mandrara ny fanondranana ny akora fototra, ary asiana fanaraha-maso tsara

eny amin‟ny seranana amin‟ireo zavatra mivoaka eny.

- Tranga faha 2: raha ahondrana any Chine ny akora fototra dia anamboarany

zavatra hafa dia avy eo anefa amidiny amin‟ny vidiny lafo. Izany hoe: lafo ny

vidiny raha oharina amina namarotantsika azy193

.

- Tranga faha 3: tsaratsara kokoa ny manondrana zavatra efa vita sokitra any

ivelany toy izay akora fototra. Ohatra amin‟izany ny andramena

Raha mivarotra andramena any ivelany dia 6€ ny andramena 1kg;

Sokatra kely vita amin‟ny sokitra dia amidy 8€194

;

Rehefa nohadihadiana anefa ny mpanao asa tanana iray avy ao Ambositra dia nilaza

fa ny adramena 1kg dia mahavita sokatra kely 3, izany hoe: 24€ ny vidiny.

Fanamorana ny fampindramam-bola:

Ny fisian‟ny vola dia manamora amin‟ny fikaroham-bahaolana eo amin‟ny mpanao

asa tanana satria rehefa misy ny vola dia afaka mividy ireo akora fototra sy ny fitaovana

hoenti-miasa amin‟izany ny mpanao sokitra. Maro ireo mpampindram-bola eto

Madagasikara toy ny ACEP-ADéFi, CECAM, OTIV, Microcred, Tiavo saingy mbola

sarotra ho an‟ireo mpanao asa tanana ny mindram-bola amin‟izy ireo. Tokony hamorana

ny fomba fahazoam-bola ao mba hahafahan‟ ireo mpanao asa tanana miditra ho

mpikambana ao. Araka ny fanadihadiana natao dia 2, 3%195

ny mpanao asa tanana ihany

no manatona azy ireny.

Ny fanampian’ny Fanjakana ireo mpanao asa tanana rehetra :

Raha hanampy ny Fanjakana dia ho an‟ireo mpanao asa tanana manara-dalàna ihany

fa ho an‟ireo tsy manara-dalàna kosa dia tsy hahazo izany. Nefa ny ankamaroan‟ny

193

Vaovao tamin‟ny RTA, tamin‟ny 14 novambra 2010 194

W.w.w artisanat malgache.com le 5 fevrier 2010 195

Fanadihadiana tao Ambositra, ny taona 2014

166

mpanao asa tanana dia ao amin‟ny sehatra tsy manara-dalàna avokoa. Tokony hanampy

azy ireo izany ny Fanjakana mba hampirisika azy ireo hiditra ao amin‟ny sehatra

manara-dalàna satria ny Fanjakana no afaka hanampy azy ireo ohatra: fampirisihina,

fanentanana, fampiofanana, fizarana fitaovana ary tokony hahena ihany koa ny hetra sy

ny haba.

Tabilao 29: salan‟isan‟ny mpanao asa tanana ao anatin‟ny sehatry ny manara-dalàna

araka ny kabarin‟ny lehiben‟ny Faritra Amoron‟i Mania tamin‟ny 12 jiona 2010

% ny mpanao asa tanana

Manara-dalàna

% ny mpanao asa tanana

Tsy ara-dalàna

Madagasikara 10% 90%

Ambositra 13,42% 86,58%

Ny fampidinana ny haba sy ny hetra:

Tamin‟ny 2009 dia nampidi-bola 500.000.000.000Ar196

tao amin‟ny kitapom-

bolam-panjakana ny mpanao asa tanana. Nefa 12, 5%197

ny mpanao asa tanana ihany no

manara-dalàna. Tokony hampidinina ny hetra sy ny haba satria maro ireo mpanao asa

tanana no mitaraina amin‟ny fahalafosan‟izany mba hahatonga azy ireo hiditra amin‟ny

sehatra manara-dalàna.

Ny toe-tsaina:

Misy ireo mpanao asa tanana sasany manana toe-tsaina hafa, ohatra manao zavatra

iray izy dia hazo lena no ampiasainy satria maika ny hahavita asa betsaka. Tsy mateza

anefa fa mora simba izany, ka mety hanimba ny tsenany. Raha ny vahiny no jerena dia

ny toetra no jereny vao ny fahaizana. Izany hoe : raha ratsy toe-tsaina ny mpanao asa

196

Kabarin‟ny minisitry ny asa-tànana sy fizahan-tany tamin‟ny 12 jiona 2010 197

Enjeu juin 2006 ; p6 : N°5.

167

tanana dia tsy manjifa intsony ny vahiny. Tokony hajaina ny asa atao (ara-dalàna) mba

hanajan‟ireo vahiny na mpanjifa gasy ny mpanao asa tanana.

Ny kaoperativa:

Tokony hiditra ao anaty fikambanana ny mpanao asa tanana satria marobe ny

tombontsoa azo ao toy ny fahazoana mora ny akora fototra, ny fitaovana, ny lalam-

barotra.

Fananganana tranom-bakoka:

Tokony hanangana tranom-bakoka ny faritra mpamokatra asa tanana mba

hampirantiana ireo asa tanana vita Malagasy satria maro ireo vahiny na tera-tany tonga

any an-toerana. Ny tanjona amin‟izany dia mba hanintonana ireo mpanjifa eto an-

toerana sy hisarihana ireo mpizahan-tany avy any ivelan‟i Madagasikara, mba hividy

ireo asa tanana vita malagasy.

Fananganana ny Antenimieran’ny asa tanana198

:

Ity vahaolana ity dia iombonanay hevitra miaraka amin‟ny INSAT. Manoloana

ireo olana mpahazo ny mpanao asa tanana toy ny tsy fisian‟ny akora fototra, tsy

fisian‟ny lalam-barotra, tsy fisian‟ny kaoperativa, tsy fisian‟ny fiarovana ny zon‟ny

mpamorona dia hita fa ny Antenimieran‟ny asa tanana no anisan‟ny vahaolana

fototra ho an‟ireo mpanao asa tanana araka ireto tanjona ao aminy ireto:

- Manome taratasy fanamarinana maha mpanao asa tanana matihanina

- Mandamina ny fanofanana ho fanatsaràna ny kalitaon‟ny mpanao asa tanana

198

INSTAT enquête pilote sur le secteur artisanat, 2001 Annexes pages 43: objectifs :

Une fois mis en place, la chambre de métiers sera appelée notamment a :

- Délivrer les attestations justifie les connaissances professionnelles des artisans, nécessaires à leur

immatriculation ou régistre des métiers

- Organiser la formation et le perfectionnement professionnels des artisans

- Promouvoir et céer des œuvres d‟entraide et d‟assistance artisanale telles que : centrales d‟achat.

Centres d‟informations sur les produits artisanaux de la région ou d‟ailleurs, maison de l‟artisanat

- Promouvoir le regroupement des artisans ou association ou organisation professionnels

- Proccéder à des enquêtes et des études concernant les interêts générales des métiers

- Prêter son concours au développement de l‟organisation professionnel et assurer toute liaison

utile avec les organes professionnels et avec toute organisation de promotion économique

- Organiser des expositions et d‟autres manifestations liées au secteur de l‟artisanat

- Défendre les intérêts généraux des artisans notamment la protection des œuvres des créateurs.

168

- Manentana sy manangana ny ivo-toerana fifanomezan-tanana sy ny

fifanampiana eo amin‟ny samy mpanao asa tanana. Ohatra: foibe

fividinan‟entana (central d‟achat), ivo-toerana fampahalalana momba ny

vokatry ny asa tanana ao amin‟ny faritra na any ivelan‟ny faritra misy ny

Antenimiera, trano iray natokana manontolo ho an‟ny asa tanana (maison de

l‟artisanat).

- Manentana ny mpanao asa tanana hivondrona (fikambanana tsotra na

kaoperativa).

- Manao fanadihadiana sy fandalinana manokana momba ny tombontsoa

ankapoben‟ny asa tanana.

- Manome ny anjara birikiny ho amin‟ny fampivoarana ho matihanina ny asa

tanana ary misahana ny fampifandraisana ny mpikambana ao aminy amin‟ireo

sampan-draharaha miankina na tsia amin‟ny Fanjakana izay mikirakira ny

fampandrosoana ara-tsosialy sy ara-toe-karena.

- Mikarakara varotra fampirantina sy hetsika hafa mifandraika amin‟ny sehatry

ny asa tanana.

- Miaro ny tombontsoa ankapoben‟ny mpanao asa tanana ka ao anatiny koa ny

fiarovana ny zon‟ny mpamorona.

Izy io ihany koa dia Vahaolana naroson‟ny Lehiben‟ny Faritra Amoron‟i Mania199

ary misy dingana ny fanatanterahana izany dia ireto avy:

1. Fifanaraham-piaraha-miasa eo amin‟ny fikambanana iray “ONG VIE: Vivre Informer

Eduquer” sy ny lehiben‟ny Faritra Amoron‟i Mania ary ny DRTA noho ny tolo-kevitra

avy amin‟ny mpikaroka.

2. Famoriana ny mpanao asa tanana rehetra mba hampahafantarana azy ireo ny anton‟ny

fampivondronana ao anatin‟ny Antenimieran‟ny asa tanana.

a. Fijerena ny zava-misy ankehitriny eo amin‟ny tontolon‟ny asa tanana dia ny olana sy

ny vahaolana ary ny vina ny amin‟ny hoavy;

199

Andriamatoa RAZAFIMARO Joseph : Administrateur Civil en chef de classe exceptionnelle, officier

de l‟ordre national

169

b. Fampahafantarana ny zava-kendren‟ny fananganana ny Antenimieran‟ny asa tanana

sy ny rafitra mifehy azy:

Ny lalàna mifehy;

Ny firafitry ny birao mpitantana;

Asa na iraka nampiandraketan‟ny lalàna azy;

Fanamorana sy famahana olana avy amin‟ny fisiany.

d) Fiaraha-miasa amin‟ireo faritra efa manana Antenimieran‟ny asa tanana.

3. Fangatahana na hetahetan‟ny mpanao asa tanana momba ny fanekena na fanirina ny

amin‟ny fitsanganan‟ny Antenimieran‟ny asa tanana atao fitanana an-tsoratra (Proccès

Verbal) ary soniavin‟ny mpivory.

4. Fitondrana ny tatitry ny fivorian‟ny mpanao asa tanana any amin‟ny lehiben‟ny Faritra

Amoron‟i Mania.

5. Ny lehiben‟ny faritra Amoron‟i Mania no miantso ireo tompon‟andraikitra mahefa

hanangana ny Antenimieran‟ny asa tanana.

Araka izany dia hita teo fa manana olana tokoa ireo mpanao asa tanana toy ny olana

ara-bola, ny eo amin‟ny akora fototra, eo amin‟ny lalam-barotra, eo amin‟ny findramam-

bolan‟ireo mpanao sokitra, eo amin‟ny fanambakan‟ireo mpanao asa tanana hafa. Misy

ihany anefa ny vahaolana naroso avy amin‟ny mpanao sokitra nanaovana fanadihadiana

dia ny fananganana toeram-piasana sy ny fanamorana ny fitaovana ampiasain‟izy ireo

ary ny fitadiavana lalam-barotra. Teo ihany koa ireo vahaolana naroson‟ireo

tompon‟andraikitra ao an-toerana voakasiky ny raharaha asa tanana toy ny fanaovana

hetsika eo amin‟ny asa tanana, ny fampidirana ireo mpanao asa tanana ao anaty

fikambanana ary fangatahana fanohanana avy amin‟ireo sampan-draharaha hafa. Farany

dia ny soso-kevitra avy aty aminay mpanao fikarohana toy ny fananganana ny

Antenimieran‟ny asa tanana, ny famoronana zava-baovao ary ny fanatsarana ny

kalitaon‟ny zavatra vokarina. Raha tanteraka ireo vahaolana ireo dia mety handroso

ihany ny sehatry ny asa tanana, eny fa hatrany amin‟ ny toe-karena malagasy mihitsy

aza. Araka ny nambaran‟ny kabary ministeran‟ny asa tanana sy ny fizahantany nandritra

ny andro iraisam-pirenena ho an‟ny asa tanana tao Ambositra tamin‟ny 12 jona 2010

170

manao hoe:”Eto Madagasikara, mamorona asa ho an‟ireo olona 2.000.000 ny asa

tanana izany hoe: 10% ny mponina eto Madagasikara. Ny 6.000 amin‟izany dia hita ao

amin‟ny renivohitrin‟ny asa tanana ka ny 3.000 amin‟izy ireo dia mpanao sokitra sy ny

raritakela-manify avokoa”.

102

TENY FAMARANANA

171

Raha toa nihen-danja ny sehatry ny asa tanana teto Madagasikara, dia nanana ny

lazany manokana eran‟izao tontolo izao kosa, ny asa tanana vita avy aty amin‟ny

tanànan‟Ambositra. Porofo tsy azo lavina amin‟izany ny nametahana anaram-bositra ny

renivohitry ny Faritra sy ny Distrika manao hoe : « Ambositra Renivohitry ny asa

tanana ». Izany indrindra no nanompanana ny fikarohana tamin‟ny sokitra sy ny fiharina

aman-toe-karena ao Ambositra. Ny Kaominina Andrenivohitr‟Ambositra aza moa dia

tsy nihambahamba nametraka mari-pamantarana manao hoe : « Ny asa tanana, sady

lalao no harena » araka ity sary eto ambany ity.

Toa mandatsa ny mpanao asa tanana, indrindra fa ireo izay matihanina amin‟ny

Asa sokitra sy ny raritakela-manify, anefa izany, satria mitsilopilopy io seha-pihariana

iray io ankehitriny, noho ny antony sesehena izay niaraha-nahalala nandritra ity asam-

pandalinana sy fikarohana ity.

Raha averina atao indray mibango ireny zava-tsarotra ireny, araka ny tatitra

nataon‟ny CITE_artisanat_rapport final, pejy 57-58 :

- Tsy fahampian‟ny akora fototra noho ny fanagejan‟ny Fanjakana indrindra

indrindra;

- Tsy fahafahan‟ny mpanao asa tanana (ara-teknika, ara-pitantanana,ara-

pahalalana (niveau d‟instruction), arakasa sy fandraharahana;

- Eo ankilan‟ireo ny toe-tsaina…

Rehefa nofakafakainay ireo sakana ireo dia ny tsy fitsanganan‟ny

Antenimieran‟ny asa tanana no isan‟ny antony misongadina indrindra. Tao anatin‟ny

fanadihadiana nataonay tao Ambositra, no nahalalanay fa samy manao izay saim-

pantany ny mpanao asa tanana, taorian‟ny faharavan‟ny Antenimieran‟ny asa tanana,

tany amin‟ny taona 2005. Nirodana koa ireo fikambanana sy vondrom-pikambanana

(fédération) hany ka nahazo laka ny « samy maka ho azy ».

Vokany: Sarotra ny fandrindrana sy ny fampiakaram-peo mankany amin‟ny

Fanjakana, etsy andaniny, ary manararaotra an‟izany ireo mpanao asa tanana manan-

katao ka manao ampihimamba ny mpizahatany tonga hitsidika an‟Ambositra, sy ny

172

fanondranana an‟ireo vokatry ny hatsembohan‟ny mpanao asa tanana izay vidin‟izy ireo

amin‟ny vidiny ambany dia ambany.

Rehefa nodinihinay akaiky ny voatoatin‟ny lalàna faha 95-030, mikasika ny

fomba fananganana, ny fampandehanana ary ny asa miandry ny Antenimieran‟ny asa

tanana, dia tsikaritray fa hikoa ny ankamaroan‟ireo olana sy sakantsakana rehetra ireo,

raha tahiny ka voatsangana sy mihodina tsara io rafitra iray io.

Ankoatra ireo dia nisy fihaonana tamin‟ny Lehiben‟ny Faritra amoron‟i Mania,

Andriamatoa RAZAFIMARO Joseph mba hahalalanay izay heviny. Taorian‟ny

famelabelaranay an‟ireo zava-misy rehetra mikasika an‟io seha-pamokarana iray io

amin‟izao fotoana izao, ny fihaikana sy ny sakana, ary ny vahaolana hitanay momba ny

tokony hananganana an‟io rafitra iray io handray an-tanana ny famahana ny olan‟ny

mpisehatra. Toy izao manaraka izao ny dingana tokony hatao, araka ny toromarika

nomeny:

- Miantso ny mpanao asa tanana rehetra hanao fivoriambe ho

fampahafantarana ny zava-misy ankehitriny eo amin‟ny sehatry ny asa

tanana, ny fihaikana sy ny olana aman-tsakana, ary ny vahaolana amin‟ny

alalan‟ny fananganana sy fampandehanana tsara ny Antenimieran‟ny asa

tanana;

- Fampahafanatarana ny vokatsoan‟ny fisian‟io rafitra iray io, araka ny

voatondron‟ny lalàna;

- Firaiketana ny hetahetan‟ny mpanao asa tanana amin‟ny alalan‟ny fitanana

an-tsoratra izay voasonian‟ny mpivory.

- Entina any amin‟ny Lehiben‟ny Faritra io fitanana an-tsoratra io, miaraka

amin‟ny taratasy samihafa manaraka azy, dia izy mihitsy no hiantso an‟ireo

tompon‟andraikitra mahefa avy any amin‟ny Ministera mpiahy, mba ho

tonga hanangana an‟io rafitra tena ilaina io.

173

Ny asa miandry izany dia hahitana izay fikambanana (ONG, CITE …) hanamora

ny fampivondronana an‟ireo mpanao asa tanana ho fanefana izay manandrify azy ireo,

araka ny toromarika avy any amin‟ny lehiben‟ny Faritra.

Betsaka ny zavatra azo araraotina raha misy rafitra azo itokiana manamora ny

fanatanterahana an‟ireo fikasana sy vina isan-karazany. Anisan‟izany, ohatra, ny zavatra

notantarain‟ny Ben‟ny tanànan‟Ambositra andrenivohitra, raha tonga nitsidika azy

arakasa izahay. Notanisain‟izy ireo taminay ny ezaka nataon‟ny Kaominina mba

hameloma-maso ny maha « sady lalao no harena » ny asa tanana, talohan‟ny krizy 2009.

Araka ny efa hitantsika tary amin‟ny fampidirana, dia tsy maintsy misy fiantraikany

amin‟ny lafiny telo, farafahakeliny ny tetikasa na programan‟asa iray vao azo kilasiana

ho « Fampandrosoana maharitra », izany hoe mahakasika ny resaka « ara-tsôsialy » sy

« ara-toe-karena », ary « miaro sy mikajy ny tontolo iainana ». Zavatra telo tsy maintsy

ampifandraisan-tendro ireo, raha tiana ny hisian‟ny fahombiazana sy ny fandrosoana.

Sarotra anefa, raha ny zava-misy ankehitriny ny hisian‟izany, satria voakilasy, araka ny

efa nahitantsika azy, ho anisan‟ny mahantra misy fiahiana ara-tsôsialy, toy ny

besinimaro ny mpanao asa tanana, eny fa na dia ireo lehibena orinasa madinika aza.

Latsaky ny 1, 25 dôlara isan‟andro mantsy ny vola miditra amin‟izy ireo.

Fihaikana goavana izay tokony hatao laharam-pahamehana, araka izany rehetra

izany, ny fanasitranana ny sehatry ny asa tanana, amin‟ny alalan‟ny famerenana indray

ny hasin‟ny mpikirakira azy, satria raha te handeha lavitra isika, hoy ny ohabolana

frantsay200

, dia tokony hokarakaraina tsara ny soavaly hitaingenana. Tokony hifanampy

sy hifanohana ny tompon‟andraikitra rehetra mba hamelo-maso indray ny sehatry ny asa

tanana, mba tsy ho vasoka ny mari-pamantarana ny Kaominina Ambositra

andrenivohitra, manao hoe: NY ASA TANANA SADY LALAO NO HARENA sy ny

anarana fanta-daza eran‟izao tontolo izao manao hoe: AMBOSITRA RENIVOHITRY

NY ASA TANANA.

200

Qui veut aller loin, ménage sa monture !

174

Raha fintinina ny voalaza ato amin‟ity asam-pandalinana ity dia tao amin‟ny fizarana

voalohany no nisy ny FAMPAHAFANTARANA NY KAOMININA AMBOSITRA

I. Ny fizarana faharoa kosa dia NY FANORITSORITANA SY

FAMPAHAFANTARANA ANKAPOBENY MOMBA NY ASA TANANA SY NY

SOKITRA AO AMBOSITRA, izay nentina nampahalala ny asa tanana sy ny

manodidina azy. Ny fizarana fahatelo farany dia nahitana NY FAMOTOPOTORANA

SY FANDALINANA NY SOKITR’ AMBOSITRA, ka nitrandrahana izany ary

nahitana ireo olana maro samihafa mpahazo ny mpanao asa tanana ary nanolorana

vahaolana hanatsarana izany asa tanana izany.

Marihina fa ny fampiasana ireo lalan-tsaina voasoritsoritr‟i Olivier de SARDAN

tamin‟ny teny fampidirana toy ny “socio-anthropologie”, izay nametraka ny anjara-

toeran‟ny famotopotorana fiarahamonina dia fototra nahatratraranay ny tanjona

nokendrena tamin‟ity asa ity. Saingy tsy nanakana anay nampiasa ireo lalan-tsaina hafa

toy ny multi-rationalités izay nanasongadinana ny fifamahafahoan-kevitra eny anivon‟ny

fiarahamonina.

Tsy mihambo hahavoavaly tanteraka ny hetahetan‟ny mpanao asa tanana ao

Ambositra, indrindra ireo mpanao sokitra ny tenanay nefa, antenaina fa hitari-dalana azy

ireo ity vokatry ny asa-pikarohana ity eo amin‟ny fanatsarana ny asany, ny fari-piainany

ary ny lalam-barotra. Ampahany amin‟ireo dingana momba ny asa tanana ao amin‟ny

sokitra ihany ity asa fikarohana ity ka antenaina ny hanohizan‟ireo mpanabe na

mpikaroka na mpianatra ny fanadihadiana momba ny asa tanana.

LOHARANO

NANOVOZAN-

KEVITRA

175

A. AN-TSORATRA

ANDRIMANAMPILALA (P. A)

ANDRIANTSEHENO (P. H)

RANDRIANARIJAONA (F.L)

GULLEN SPENCER Hull

INSTAT

INSTAT

Contribution au developpement de la

commune urbaine Ambositra grâce à

l‟artisanat. cas de la sculpture, 2014, 58p

Mémoire de Fin d‟Etudes, L‟ARTISANAT

MALGACHE, Analyse swot dans le cadre

de sa contribution à la réduction de la

pauvreté, Université d‟Antananarivo,

Faculté de Droit, d‟Economie, de Gestion

et de Sociologie (FAC/DEGS), année

universitaire 2006-2007. 54p

Evaluation de performance : l‟artsisanat à

Madagascar, grand mémoire Pour

l‟obtention d‟un diplôme de Maîtrise ès

Sciences Economiques, année 2012, 46p

la Reste Entreprise à l‟ordre du jour,

édition l‟Harmatan, 1987, 145p

Enquête pilote sur le secteur artisanat,

2001, 45p

Enquête pilote sur le secteur artisanat,

2002, 49p

176

Olivier de SARDAN (JP)

PRITCHARD (Evans)

RABIASOA (S.M)

RAJAONERA (T. S)

RAKOTOARINALA (D)

Anthropologie et développement, essai en

socio-anthropologie du changement social,

1995, Editon Karthala, Paris, 221p

Anthropologie sociale, 1969, Paris, 174p

Mémoire de Fin d‟Etudes, pour l‟obtention

de Diplôme de Maîtrise en Gestion, Projet

de Création d‟une Unité de Fabrication de

Meubles sculptés dans la Région

d‟Ambositra, Université d‟Antananarivo,

Faculté de Droit, d‟Economie, de Gestion

et de Sociologie (FAC/DEGS), 2002, 110p

Thèse pour obtention de grade de

« Docteur en Médecine », Santé au travail

des Artisans opérant à Antananarivo,

Université d‟Antananarivo, Faculté de

Médecine. 54p

Mémoire professionnel pour l‟obtention du

« Diplôme d‟Etudes Supérieures

Spécialisées en Education et Formation

d‟Adultes (DESS/EFA) », Université de

Fianarantsoa, Ecole Normale de

l‟Enseignement Supérieure, les organismes

d‟appui face au développement rural, cas

177

RAKOTONDRASOA (H.C)

RAKOTOVELO Nirina, GACHIE

Isabelle, avec la contribution

d‟equipes du CTIE,

RANIVOARISOA (E)

RASOANJARIVO (L. M)

SHUMPETER (J)

de la Région d‟Amoron‟i Mania, 125p

Mémoire pour l‟obtention du diplôme de

Maîtrise en Sciences Et Economiques,

Amélioration du secteur artisanal cas de la

Commune Urbaine d‟Ambositra,

Université de Toamasina, Faculté de Droit,

des Sciences Economiques et de Gestion,

Département d‟Economie, année 2011.

110p

Identification des freins et leviers du

commerce équitable pour les organisations

d‟artisans à Madagascar, septembre 2011,

105p

LA FIDELISATION DE LA CLIENTELE :

des Ateliers de fabrication et de

production de l‟artisanat au sein de

l‟A.S.A, décembre 2011, 118p

la place de l‟artisanat dans l‟économie de

Madagascar Faculté de Droit,

d‟Economie, de Gestion et de Sociologie

26 Novembre 2010, 56p

Théorie de l‟évolution Economique, 1911,

178

152p

RAMANANDRIANA et Eric CHUINE,

Chargés d‟études au MCA, avec la complicité

technique de Hasina RAMANANDRIANA

Blaise COOKE Christian BURREN,

RAKOTONIAINA (M.J)

MAMINIRINA Josoa Eugène

RASOLOFOARIMANANA René

RANDRIAMAMONJY Frédéric,

Agriculture contractuelle, des partenaires

pour la croissance (Présentation

Powerpoint)

Fampandrosoana ny fambolen-kazo :

ISBM, 2004, 175p

Monographie 2012 de la Région Amoron‟i

Mania, Janvier

2013, 92p

Programme Cadre du Développement

Régionale, document principale, Aout

2005, 102p

Tantaran‟iMadagasikara Isam-paritra,

2006, 587 tak

B. ELEKTRÖNIKA

- www.matin.mg/?p=4658

- www.newsmada.com › Economie

http://www.matin.mg/?p=4658

http://www.newsmada.com/index.php/economie

179

- www.Cnam.fr/ servelet/ cmo.univ.sociologue.anthropologie.bl.ogspot.com

- Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_antique

- Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_classique

- Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_grecque_archaique

- Fr.wikipedia.org/wiki/sculpture_en_Egypte_antique

- https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-

aurora&hs=Fu5&rls=org.mozilla:fr:unofficial&channel=nts&source=lnms&tbm=isch&s

a=X&ei=GpKbVZSJMMmtU7bgqqAL&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=624#c

hannel=nts&tbm=isch&q=sokitra+ambositra

- https://www.google.mg/search?q=sokitra&client=firefox-

aurora&hs=Fu5&rls=org.mozilla:fr:unofficial&channel=nts&source=lnms&tbm=isch&s

a=X&ei=GpKbVZSJMMmtU7bgqqAL&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1366&bih=624#c

hannel=nts&tbm=isch&q=art+zafimaniry

- http://mg.chm-cbd.net/biodiversity/especes-et-ecosystemes/fol_biodiv_region/region-

amoroni-mania/biodiversite-floristique/richesse-floristique-inventoriee-dans-la-region

- http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Craspidosp

ermum+verticillatum+Bojer+ex+A.+DC.%2C+1844&appellationannee=%MTk3Mg==

%&via=Histographe

- https://scribium.com/manoela-azaria-randriamasy/a/les-plantes-medicinales-malgaches/

- http://www.cde.unibe.ch/CDE/pdf/4_Suivi%20%C3%A9cologique%20for%C3%AAt%

20primaire.pdf

- http://www.adefa-madagascar.org/ecotourisme/liste-noms-scientifiques.pdf

- http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Bra

chylaena+ramiflora+%28DC.%29+Humbert%2C+1923&appellationannee=%M

TkyMw==%&via=Histographe

- http://nosybe.diffusion.mg/social/author/927-intc.html?start=70

C. GAZETY :

- Magadascar-Tribune,28 janvier 2015, par Léa Ratsiazo

- Gazette le Quotidien de Madagascar : les vrais dessous du trafic de bois de rose :

noms, schémas, chiffres, tenants et aboutissants, Synthèse de Jeannot

RAMAMBAZAFY – 18 juillet 2010

- Express de Madagascar N°4621, le 23 juin 2010

D. RAKIBOLANA :

- RAVELOJAONA, Firaketana ny fiteny sy ny zavatra malagasy, Imprimerie

Industrielle 2ème édition, Tananarive, Janvier 1945

http://www.cnam.fr/














https://scribium.com/manoela-azaria-randriamasy/a/les-plantes-medicinales-malgaches/




http://www.xycol.net/index.php?categorie=200&op=fiche&appellation_nsr=Brachylaena+ramiflora+%28DC.%29+Humbert%2C+1923&appellationannee=%25MTkyMw==%25&via=Histographe



http://nosybe.diffusion.mg/social/author/927-intc.html?start=70

180

- RAJEMISA RAOLISON, Rakibolana Malagasy, Ambozontany Fianarantsoa,

1985, 1061tak.

- ENCARTA, 2009

- Dictionnaire Petit Larousse, 1961

E. DIDIM-PANJAKANA :

Selon la loi N° 11.443/99.MTA/SG/DGA/DSO concernant la classification des

métiers d‟artisan selon l‟article 12, décret n°98 -166 en février 1998, « portant

l‟organisation de l‟activité des artisans, les métiers d‟artisans sont classés en douze

catégories professionnels (filières) selon le journal Enjeux juin 2006.

H. IREO OLONA LOHARANON-KEVITRA:

ANARANA TAO

NA

SOKAJY ASA FONENANA DATY

RATSIMBAZAFY Alphonse 35 Lehilahy Mpanao

sokitra

Maharivo

Ankazotokana

15

martsa

2014

RAZAFIMANDIMBY Naivo 48 Lehilahy Mpanao

sokitra

Ampany 28

martsa

2014

RAKOTONIRINA Joseph 45 Lehilahy Talen‟ny ONG

VIE

Sud Caserne 03 aprily

2014

Madama Fanja 50 Vehivavy Tompon‟ny

Aielie Chez

Victor

Andrefantsena 16 jona

2014

Narcisse 45 Lehilahy Mpanao

sokitra sy

raritakela-

manify

Andrefantsena 16 jona

2014

Ireo mpanao sokitra ao amin‟ny

Atelier Jean et Frères

Lehilahy Mpanao

sokitra sy

raritakela-

manify

Vatovory 16 jona

2014

Mpanao tenona 34 vehivavy Fanenomana Manolotrony 10 jolay

2014

181

RAMAROSON Léonard

75

Lehilahy

Mpanao

raritakela-

manify,

filohan‟ny

Antenimieran‟

ny asa tanana

fahiny

Manolotrony

14 jolay

2014

RAMIANDRISOA Patrick

ARMAND

55 Lehilahy Mpanao

«papier

Antemoro»

Ambohibary 18 jolay

2014

RAZAKAMADY Joseph 65 Lehilahy Solombavam-

bahoaka

an‟Ambositra

Vatovory 21 jolay

2014

RAKOTOARISON Berthin

Phillippe

64 Lehilahy Ben‟ny

tanànan‟Ambo

sitra

Antamponivina

ny

1

septamb

ra 2014

RAKOTOMANANKIAFARAN

A Joël

53 Lehilahy Lehiben‟ny

Faritra

Amoron‟i

Mania

Antamponivina

ny

1

sepambr

a 2014

CITE Ambositra 50 Lehilahy Mpitantana ny

CITE

Ambositra

Alakamisy 8

septamb

ra 2014

FELINJANAHARY Haigonoro 33 Vehivavy Sekretera ao

amin‟ny

DRTA

Ankeniheny 8

septamb

ra 2014

Clément 73 Lehilahy Mpanao

sokitra,

mpivarotra

sokitra

Vatovory 9

septamb

ra 2014

182

TOVANA

I

Tovana 1:

Santionany amin’ireo fanontaniana natao tamin’ireo mpanao sokitra

1. Inona no antony hisafidiananao ny asa tanana ho asanao ?

2. Inona avy ireo zavatra voakarinao?

3. Maninona no miasa irery ianareo mpanao asa tanana ?

4. Maninona no miasa ao amin‟ny Atelier ianareo ?

5. Maninona no miasa miaraka amin‟ny fianakaviana ianareo?

6. Manana eritreritra hiasa ao anaty Kaoperativa ve ianareo ?

7. Maninona no miasa ao an-tranonareo ianareo?

8. Efa manana eritreritra ny tsy hiasa ao an tranonareo intsony ve ianareo ary

maniry ny hiasa any amin‟ny Atelier ve? Nahoana?

9. Maniry ny hanana Atelier ve ianareo ? Nahoana?

10. Ny asa tanana ve no asa fivelomanareo ?

11. Moa ve miasa ao anatin‟ny sehatry ny manara-dalàna sa tsy manara-dalàna

ianareo ?

12. Maninona no tsy miasa ao anatin‟ny sehatry ny manara-dalàna ianareo ?

13. Ora firy isanandro no anaovanareo ny asanareo ?

14. Moa ve manana vadinasa ianareo?

15. Ahoana ny fomba nahaizanao asa tanana?

16. Amin‟ny fomba ahoana ny ampandehananareo ny asa tanana ataonareo?

17. Moa ve ianareo efa nindram-bola tany amin‟ireo mpampindram-bola? Fa

maninona?

18. Iza no mpampindram-bola tena manavanana anareo? Fa maninona?

19. Maninona no tsy mindram-bola ianareo?

20. Inona avy ireo fandaniana tsy maintsy ataonareo mpanao asa tanana?

21. Ahoana ny paikadim-pamokaranareo?

22. Afa-po amin‟ny akora fototra sy ny fitaovana ampiasainareo ve ianareo ?

23. Ahoana ny fomba ivarotanareo ny asa tananareo?

24. Manondrana mivantana ny asa tanana ve ianareo? Fa maninona?

25. Mba azo lazaina ve ny karama raisinareo isam-bolana?

26. Moa ve mahavelona anareo ny karama raisinareo?

27. Mahazo tombony ve sa matiantoka ianareo amin‟ny asa izay ataonareo?

28. Moa ve efa namonjy fampiofanana mpanao asa tanana ianareo?

29. Moa ve mpikambana ao anaty fikambanana ianareo?

30. Efa nanatrika na nanao hetsika teo amin‟ny sehatry ny asa tanana ve ianareo?

31. Efa henonareo ve izany atao hoe: Antenimieran‟ny asa tanana izany?

32. Maniry ny hiverenan‟io Antenimieran‟ny asa tanana io ve ianareo?

33. Amin‟ny fomba ahoana ny famoronanareo ny sokitra izay ataonareo?

II

34. Misy hifandraisany amin‟ny manodidinareo ve ny sokitra izay ataonareo?

35. Inona ny olana tena mahazo anareo?

36. Inona ny vahaolana na soso-kevitra mety harosonareo?

Tovana 2: loharaon’ireo tabilao ao amin’ny boky

Tableau 1 : Pluviométrie moyenne annuelle

Station

Altitude

(m)

Période

Pluviométrie

annuelle mm)

Nombre de

mois secs Observations

Ankorombe Ambositra 1.295

1931-1960 1.556 -

Relevés de 1993

non disponibles 1984-1997 1.107,3

Source : UPDR 2003 - Monographie de la région du Centre Est 2001

Tableau 3 : Superficie et population par District

Districts

Population

source CREAM

2009

Population

INSTAT

2011

Superficie

(km2)

Densité

hab/km²

base 2011

Nbre

électeurs

2010

Ambatofinandrahana 199.275 215 490 10 283,12 21,0 38 417

Ambositra 298.471 325 325 2 938,75 110,7 72 227

Fandriana 209.212 226 256 2 351,42 96,2 48 553

Manandriana 132.052 142 900 923,43 154,7 23 430

Amoron i Mania 839.010 909 971 16 496,72 55,2 182627

Source : Km²= FTM BD500+ INSTAT ; population 2011= projections INSTAT ;

nbre électeurs= CIR Amoron‟i Mania, page 7

III

Tableau 6 : Campagne 2007-2008 – données par districts

REGION AMORON I MANIA Superficie en ha Production en

tonnes Rendt en t/ha

Riz irrigué 52430 136817 2,61

Riz pluvial 65 105 1,62

Manioc 18 067 291 312 16,12

Arachide 6452 4770 0,74

Haricot 9756 7908 0,81

Patate 12288 116147 9,45

Pomme de terre 4828 28729 5,95

REGION AMORON I MANIA Superficie en ha Production en

tonnes Rendt en t/ha

Maïs 14358 14067 0,98

Orge 196 788 4,02

Canne à sucre 2007 710 22569 31,79

IV

AMBOSITRA

Riz irrigué 17295 44347 2,56

Riz pluvial 0 0 -

Manioc 4 071 65 340 16,05

Arachide 1400 910 0,65

Haricot 2745 1756 0,64

Patate 3025 39325 13

Pomme de terre 864 4838 5,60

Maïs 1915 1436 0,75

Orange 0 0 -

Canne à sucre 2007 230 8223 35,75

Tableau 7 :Effectifs des animaux domestiques 2010

District Nombre de

bovins

Nombre de petits

ruminants

Nombre de

porcs

Nombre

de volailles

Ambatofinandrahana 33 779 47 990 1 075 1 028 739

environ dans

toute la

Région

Ambositra 53 350 69 952 2 634

Fandriana 32 882 10 520 150

Manandriana 20 223 20 000 1 200

Région Amoron i Mania 140 234 148 462 5 059 1 028 739

Source : SVR Amoron‟i Mania, 2010, cité par monographie DRDR 2010, page 63

Tableau 8 : Nombre de ruches, production et vente

District

Nombre de ruches Production Vente Nbre

d‟apicul-

teurs

Tradition

nelle

A

Cadres

Ruche

Trad

Ruche

A Cadre Miel Cire

Ambatofinandrahana 129 32

Ambositra 3 695 5 119 27 428 95 402 122667 465,37 639 Fandriana 2 360 986 19 720 20 967 40637 295,8 490

Manandriana 615 30 4 864 540 5404 72,96 224 Région Amoron i Mania 6 799 6 135 52 012 116 909 163304 834,13 1385

Source : SRCAAOF/DRDR 2010, page 66

V

Tableau 9 : Production et consommation locale

Catégorie Désignation du produit Production consommée en Kg

Produits d'eau

douce

Tilapia frais 9 960

Tilapia sous glace 34 000

Carpe fraiche 2 940

Fibata sous glace 2 200

Gogo sous glace 670

Total des produits d'eau douce 49 770

Produits

marins

Poissons congelés 5 860

Poissons salés séchés 164 750

Débris de poissons séchés 231 000

Chevaquines séchés 23 650

Anchois séchés 600

Crevettes bouillies 300

Crabes vivants 810

Total des produits marins 426 970

TOTAL 476 740

Source : DR Pêche Amoron‟i Mania 2010, page 66

Tableau 10 :l‟entreprise et son environnement, page 3

Lieu de travail (%)

Domicile 56

Lieu aménagé au sein de domicile 21,9

Atelier 15,2

Lieu fixe dans un endroit public 1,3

Chez le client 0,4

Intinérant 0,4

Autres 4,9

Tabilao 11: répartition des artisans selon leur lieu de travail, page 13

VI

Lieu de travail Pourcentage d‟UPA201

Autres 7,3

Chez les clients 0,2

Dans un marché public 1,8

Atelier à l‟extérieur 16,6

Atelier à la maison 23,9

A la maison 49,4

Total 100

Tableau 12 : proportion des artisans « professionnels » et leurs durées de travail par jour , page 12

Communes

Proportion des artisans

« professionnels »

Durée moyenne de

travail par jour

(en heures) *

Durée maximale de

travail par jour

(en heures)*

Antananarivo-I 95,3% 8,28 15

Antananarivo-II 88,3% 7,55 15

Antananarivo-III 88,1% 7,88 18

Ambohidratrimo 84,6% 7,94 12

Sabotsy Namehana 95,5% 8,39 16

Imerintsiatosika 87,5% 8,41 15

Ambatofotsy 76,7% 8,75 18

Ambatolampy 91,5% 8,67 17

Arivonimamo 61,3% 7,23 14

Manjakandriana 75,8% 7,51 12

Toamasina-I 83,1% 8,32 12

Maroantsetra 96,9% 6,36 11

Mahajanga 82,3% 7,56 18

201

UPA : Unité de Production Artisanale

VII

Ambositra 87,7% 8,48 12

Manakara 81,8% 8,00 15

Ambalavao 70,5% 7,68 15

Ampanihy 89,2% 6,89 12

Ambovombe 96,9% 7,70 11

Antsiranana 75,0% 6,41 12

Antalaha 87,9% 7,82 14

Nosy-Be 98,5% 8,58 14

Totaly 85,6% 7,83 18

Tableau 13: répartition des activités artisanales, page 8

Types d‟artisanat Répartition en %

Article en bois 19,9

confection 24,2

Vannerie 30,0

Autres 25,9

Total 100

Tabilao 14: les quatre principaux produits

orientaux, page 12

Catégorie de produits

Pourcentage des UPA

Opérant dans la catégorie

Broderie (textiles et habillement) 24,1

Vannerie (fibres végétales) 23,1

Bois et dérivées 14,1

Métaux et travaux de métaux 12,7

VIII

Tableau 15: artisans utilisateurs de chaque catégorie de la main d‟œuvre, page 17

Famille Autres Domestiques Apprentis Salaries

Antananarivo

renivohitra

65,8 2,37 7,10 7,10 58,58

Ambohidratrimo 69,49 0,00 0,00 0,00 27,12

Sabotsy

Namehana

53,33 5,00 0,00 3,33 50,00

Imeritsiatosika 80,00 0,00 3,33 0,00 16,67

Ambatofotsy 93,02 0,00 9,30 0,00 37,21

Ambatolampy 65,00 0,00 3,33 5,00 58,33

Arivonimamo 31,15 0,00 6,56 6,56 32,79

Manjakandriana 70,00 3,33 3,33 5,00 58,33

Toamasina 18,33 0,00 3,33 3,33 23,33

Maroantsetra 20,93 2,33 0,00 0,00 4,65

Ambositra 55,74 0,00 3,28 0,00 18,03

Manakara 8,89 0,00 8,89 11,11 26,67

Ampanihy 39,47 0,00 7,89 2,63 42,11

Ambovombe 55,56 0,00 6,67 0,00 11,11

Mahajanga 52,73 0,00 7,27 0,00 27,27

Analalava 39,34 0,00 9,84 3,28 8,20

Antsiranana 24,14 0,00 18,97 36,21 32,76

Antalaha 22,73 0,00 2,27 6,82 47,73

Ensemble 50,55 0,92 5,73 5,36 33,36

IX

Tableau 16 :Artisans utilisateurs de chaque catégorie de main d‟œuvre, page 23

Famille Salariés domestiques apprentis autres

Antananarivo

Renivohitra

74,6 69,1 9,6 3,1 3,0

Ambohidratrimo 74,4 23,1 2,6 10,3 0,0

Sabotsy Namehana 79,3 47,2 11,3 1,9 3,8

Imerintsiatosika 92,9 19,1 0,0 0,0 0,0

Ambatofotsy 100 23,7 10,2 0,0 0,0

Ambatolampy 55,8 55,8 7,7 1,9 0,0

Arivonimamo 42,6 44,3 1,7 1,7 0,0

Manjakandriana 64,6 51,2 4,7 0,0 0,0

Toamasina 93,7 36,7 10,2 6,8 6,8

Maroantsetra 80,0 26,9 4,4 4,4 0,0

Mahajanga 66,7 50,0 0,0 1,8 0,0

Ambositra 27,3 90,9 20,0 0,0 0,0

Manakara 82,5 27,0 5,6 8,1 0,0

Ambalavao 94,4 23,5 0,0 0,0 0,0

Ampanihy 50,0 31,8 11,1 6,4 0,0

Ambovombe 82,6 39,1 8,7 4,4 4,3

Antsiranana 52,0 36,0 16,0 12,0 0,0

Antalaha 69,1 51,2 14,3 2,4 0,0

Nosy-Be 66,7 60,0 42,9 0,0 0,0

Ensemble 72,6 42,9 7,6 3,4 1,2

X

Tableau 17 : qualité des matériels et équipements, page 27

Neufs occasions Auto-produits

Antananarivo Renivohitra 76,5 19,0 4,5

Ambohidratrimo 78,3 12,7 9,0

Sabotsy Namehana 64,0 32,1 3,9

Imerintsiatosika 67,8 28,9 3,3

Ambatofotsy 89,4 10,6 0,0

Ambatolampy 70,3 15,5 14,2

Arivonimamo 68,3 12,3 19,4

Manjakandriana 62,9 15,4 21,7

Toamasina 75,9 20,5 3,6

Maroantsetra 72,4 22,2 5,4

Mahajanga 68,9 25,4 5,7

Ambositra 60,2 29,6 10,2

Manakara 83,3 8,6 8,1

Ambalavao 62,0 20,7 17,3

Ampanihy 45,0 31,8 23,2

Ambovombe 54,9 39,1 5,9

Antsiranana 84,8 13,6 1,6

Antalaha 73,5 22,7 3,8

Nosy-Be 73,7 25,7 0,6

Ensemble 70,8 20,8 8,4

XI

Tableau 20: superficie forestière existantes

Essence Superficie en Ha Observation

Eucalyptus

Pins

Bambou

40

10

1

Reboisement appartenant à des

particuliers et en grande partie exploité,

produisant des planches, madriers,

charbon, bois de chauffage, bois rond

Loharano: Service Eaux et Forets Ambositra/ Monographie de la region AIM/DRDR, p14 : 2008/

Heritiana Charles RAKOTONDRASOA Mémoire pour l‟obtention du diplôme de Maîtrise en Sciences

Et Economiques, Amélioration du secteur artisanal cas de la Commune Urbaine d‟Ambositra, Université

de Toamasina, Faculté de Droit, des Sciences Economiques et de Gestion, Département d‟Economie,

année 2011, page 15

Tableau 21 : les problèmes rencontrés par les artisans, page 38

Communes

Prix des

matière

s

premièr

es

Comme

rcialisat

ion de la

product

ion

Concur

rence

Insuffis

ance de

fonds de

rouleme

nt

Emprun

ts

Equipe

ments

Formati

on

techniq

ue

Antananarivo

Renivohitra 82,16 70,81 45,41 77,30 50,27 58,38 48,11

Ambohidratrimo 70,77 76,92 23,08 78,46 58,46 52,31 35,38

Sabotsy

Namehana

78,79 65,15 53,03 84,85 51,52 57,58 53,03

Imerintsiatosika 76,92 89,23 58,46 61,54 44,62 40,00 44,62

Ambatofotsy 76,67 51,67 41,67 75,00 56,67 46,67 51,67

Ambatolampy 86,44 54,24 62,71 83,05 35,59 55,93 47,46

Arivonimamo 74,60 60,32 23,81 84,13 46,03 49,21 38,10

Manjakandriana 87,30 49,21 22,22 84,13 36,51 46,03 38,10

Toamasina 81,54 73,85 49,23 92,31 90,77 70,77 47,69

Maroantsetra 80,00 83,08 70,77 95,38 64,62 58,46 70,77

Mahajanga 72,58 62,90 48,39 82,26 61,29 61,29 32,26

Ambositra 89,06 62,50 20,31 81,25 67,19 51,56 35,94

Manakara 71,21 63,64 51,52 84,85 68,18 80,30 77,27

Ambalavao 61,90 66,67 39,68 60,32 22,22 41,27 42,86

Ampanihy 69,23 84,62 55,38 92,31 78,46 70,77 56,92

Ambovombe 81,82 65,15 48,48 81,82 71,21 77,27 57,58

Antsiranana 63,64 60,61 45,45 86,36 66,67 62,12 60,61

XII

Antalaha 89,39 63,64 56,06 90,91 86,36 66,67 68,18

Nosy-be 86,36 90,91 71,21 75,76 63,64 57,58 61,54

Ensemble 78,28 68,58 46,64 81,34 58,43 58,28 50,86

Tableau 28: recours aux emprunts, page 31

Régions % artisans ayant emprunté

Antananarivo Renivohitra 15,82

Ambohidratrimo 3,08

Sabotsy Namehana 12,12

Imerintsiatosika 13,64

Ambatofotsy 10,17

Ambatolampy 13,79

Arivonomamo 33,33

Manjakandriana 26,67

Toamasina 19,35

Maroantsetra 27,69

Mahajanga 30,65

Ambositra 25,81

Manakara 16,92

Ambalavao 15,25

Ampanihy 13,64

Ambovombe 21,21

Antsiranana 26,15

Antalaha 43,94

Nosy-be 36,51

Ensemble 20,91

XIII

FIZAHAN-TAKILA

FISAORANA SY FANKATELEMANA : ............................................................................................. I

LISITRY NY FANAFOHEZAN-TENY .............................................................................................. III

VOAMBOLANA MANOKANA: .................................................................................................... IV

LISITRY NY TABILAO : ................................................................................................................. V

LISITRY NY SARY SY NY KISARY ................................................................................................. VII

TENY FAMPIDIRANA ....................................................................................................................

0.1. Zava-kendrena amin’ny asa fikarohana .................................................................. 1

0.2. Anton’ny safidy ...................................................................................................... 2

0.2.1 Petrakolana .................................................................................................... 3

0.3. Petrakevitra ........................................................................................................... 6

0.4. Ny haitsikera nampiasaina ..................................................................................... 6

0.5. Ny fomba nanatanterahana ny asa ......................................................................... 9

0.6. Ny olana nosedraina tamin’ny fanatanterahana ny asa ........................................ 10

0.6.1 Ny olana teo amin’ny fanangonana ny vondrona ambara ............................. 11

0.6.2 Ny olana teo amin’ny fandrafetana ny asa .................................................... 11

0.7. Ny vahaolana noraisina ho fandrosoan’ny asa ...................................................... 12

0.8. Ny fetran’ny asa fikarohana ................................................................................. 12

0.9. Ny mampiavaka sy ny zava-baovao tao amin’ity tolotrasa ity .............................. 12

0.10. Ny drafitra nentina nanatontosa ny asa ............................................................ 13

FIZARANA VOALOHANY:

FAMPAHAFANTARANA NY KAOMININA AMBOSITRA I .........................................................

Toko 1. Ny kaominina Ambositra I ........................................................................ 16

1.1. Ny lafiny ara-jeografia .............................................................................. 16

1.2. Ny lafiny ara-tantara: ................................................................................ 23

1.2.1. Ny tantaran’ny fiandohan’ny anarana hoe: Ambositra I ....................... 23

1.2.2. Ny fiavian’ny mponina ......................................................................... 24

1.2.3. Ny niorenan’ny tanànan’Ambositra ..................................................... 24

1.3. Ny mponina .............................................................................................. 25

1.3.1. Ny isan’ny mponina sy ny mombamomba azy : .................................... 25

XIV

1.3.2. Antontan’isa ara-tsôsialy sy ara-toe-karena: ........................................ 28

1.4. Lafiny sôsialy sy kolontsaina: .................................................................... 28

1.4.1. Ny lafiny fahasalamana ........................................................................ 28

1.4.2. Lafiny kolontsaina sy ny fialamboly ...................................................... 30

1.4.3. Ny lafiny fanabeazana .......................................................................... 36

Toko 2. Ny lafiny fihariana aman-toe-karena: ........................................................ 39

2.1. Ny Fambolena .......................................................................................... 39

2.1.1. Ny tanimbary: ...................................................................................... 41

2.1.2. Ireo voly hafa: ...................................................................................... 41

2.1.3. Fitsinjarana ireo velaran-tany rehetra amin’ny fambolena: .................. 42

2.2. Ny Fiompiana ........................................................................................... 43

2.2.1. Fiompiana omby: ................................................................................. 44

2.2.2. Fiompiana kisoa: .................................................................................. 44

2.2.3. Ny fiompiana akoho: ............................................................................ 45

2.2.4. Fiompiana tantely: ............................................................................... 46

2.2.5. Ny jono : .............................................................................................. 47

2.3. Ny asa tanana ........................................................................................... 48

Toko 3. Ireo seha-pihariana hafa sy ny lafiny fandriampahalemana ....................... 50

3.1. Ny orinasa ................................................................................................ 50

3.2. Ny Banky sy ny Mpampindram-bola:......................................................... 50

3.3. Ny varotra sy ny Fitaterana ....................................................................... 51

3.4. Ny lafiny fandriampahalemana: ................................................................ 51

FIZARANA FAHAROA: FANORITSORITANA SY FAMPAHAFANTARANA ANKAPOBENY MOMBA NY ASA TANANA SY NY SOKITRA AO AMBOSITRA .............................................................................

Toko 1. Fampahalalana amin’ny ankapobeny momba ny sokitra ao Ambositra ..... 52

1.1. Famaritana ny asa tanana ......................................................................... 71

1.2. Famaritana ny sokitra sy ny sokitra zafimaniry ary ny raritakela-manify ... 71

1.2.1 Ny sokitra ..................................................................................................... 71

1.2.2 Ny sokitra Zafimaniry : .................................................................................. 72

1.2.3 Ny „marqueterie„ na raritakela-manify .......................................................... 73

1.3. Ny Fitaovana ampiasaina .......................................................................... 74

XV

1.3.1. Ny fitaovana ampiasaina amin’ny tanana ............................................. 74

1.3.2. Ny masinina fiasana amin’ny sokitra .................................................... 76

1.4. Ny Akora ampiasaina ................................................................................ 76

1.4.1. Ny akora fototra tena fampiasa amin’ny sokitra ................................... 76

1.4.2. Ireo akora hafa fanaovana raritakela-manify ........................................ 79

1.4.3. Ny toerana misy sy akana ireo akora fototra ireo: ................................ 82

1.5. Ny orinasa mpanao sokitra azy ................................................................. 83

1.5.1. Ny orinasa madinika ............................................................................ 84

1.5.2. Ny orinasam-pianakaviana: .................................................................. 84

Toko 2. Ireo rafi-pandaminana amin’ny fanatontosana ny asa sokitra ................... 85

2.1. Toerana fanaovana asa tanana ................................................................. 85

2.1.1. Ny Atelier na toeram-piasana .............................................................. 86

2.1.2. Ny ao an-trano ..................................................................................... 86

2.1.3. Eny ivelan’ny trano .............................................................................. 87

2.1.4. Any amin’ny mpampanao ny asa ......................................................... 87

2.1.5. Toerana ankalamanjana ....................................................................... 87

2.2. Ny fotoana fiasana .................................................................................... 87

2.3. Ny Varotra ................................................................................................ 89

2.3.1. Ny varotra anatin’ny kaominina ........................................................... 89

2.3.2. Ny varotra ivelan’ny kaominina ............................................................ 89

2.3.3. Ny varotra any ivelan’ny firenena ........................................................ 90

2.4. Fikambanana ............................................................................................ 90

2.4.1. FIAVOTANA ......................................................................................... 90

2.4.2. FEdération MPanao Asa tanana Amoron’I Mania: ................................ 91

Toko 3. Fampahafantarana ireo karazana asa tanana fanaon’ny olona ao Ambositra sy ny endriky ny sokitra vokarin’izy ireo ................................................................... 52

3.1. Ireo karazana sampana momba ny asa tanana : ........................................ 52

3.2. Isan-jaton’ny Malagasy mpanao asa tanana : ............................................ 54

3.3. Karazana asa tanana fanaon’ny olona ao Ambositra ................................. 55

3.3.1. Ny tenona ............................................................................................ 55

3.3.2. Ny «papier Antemoro» ........................................................................ 59

XVI

3.3.3. Ny raritakela-manify ............................................................................ 63

3.3.4. Ny sokitra ............................................................................................ 64

3.4. Ny endriky ny sokitra ................................................................................ 67

3.4.1. Sary olona ............................................................................................ 67

3.4.2. Sary biby .............................................................................................. 68

3.4.3. Sary masina ......................................................................................... 68

3.4.4. Vilany .................................................................................................. 69

FIZARANA FAHATELO:

FAMOTOPOTORANA SY FANDALINANA NY SOKITR’ AMBOSITRA .................................................

Toko 1. Ny sokitra sy ny lafiny toe-karena ao Ambositra ....................................... 93

1.1. Ny mpandraharaha ................................................................................... 93

1.2. Ny fandraharahana ................................................................................... 96

1.3. Ny orinasa mpanao asa tanana ................................................................. 98

1.3.1. Ny orinasa madinika mpanao sokitra ao Ambositra ............................. 98

1.3.2. Ny orinasam-pianakaviana mpanao sokitra ........................................ 105

Toko 2. Ireo endri-pifandraisana misy avy amin’ny alalan’ny sokitra ................... 109

2.1. Ny fifandraisany amin’ny kolontsaina (fampitahana) .............................. 109

2.1.1. Ny Sokitra grika: ................................................................................ 109

2.1.2. Ny sokitra Egyptiana .......................................................................... 114

2.1.3. Ny sokitra malagasy (Ambositra) ........................................................ 115

2.2. Ny fifandraisany amin’ny finoana ............................................................ 122

2.3. Ny fifandraisany amin’ny tantara ............................................................ 123

2.3.1. Sokitra egyptiana ............................................................................... 123

2.3.2. Ny sokitra Ambositra ......................................................................... 124

2.4. Ny fifandraisany amin’ny Fanjakana ........................................................ 125

2.4.1. Ny fanakanana ataon’ny Fanjakana .................................................... 125

2.4.2. Ny fanarahan-dalànan’ireo mpanao sokitra eo anoloan’ny Fanjakana

126

2.4.3. Ny hetra aloan’ireo mpanao sokitra ................................................... 129

2.4.4. Fanaraha-maso ataon’ny Fanjakana momba ny fitrandrahana ny ala . 129

2.5. Ny fifandraisan’ny sokitra amin’ny fizahantany ....................................... 129

XVII

2.5.1. Ireo mpizahantany tena manjifa ireo sokitra ...................................... 129

2.5.2. Ireo paikadin’ny mpivarotra sokitra hanintonany ny mpizahantany ... 131

2.6. Ny fifandraisany amin’ny tontolo iainana ................................................ 132

Toko 3. Ireo olana sy vahaolana eo amin’ny sehatry ny fanaovana sokitra .......... 134

3.1. Fandalinana sy fijerena ifotony ireo olana atrehan’ny mpanao sokitra .... 134

3.1.1. Olana eo amin’ny tsy fahampiana na tsy fisian’ny vola ahodina: ........ 134

3.1.2. Olana eo amin’ny tsy fisiana/ tsy fahampian’ny akora fototra hovidina

135

3.1.3. Olana eo amin’ny lalam-barotr’ireo orinasam-pianakaviana .............. 139

3.1.4. Olana eo amin’ireo mpikarama ao amin’ny orinasa madinika: ........... 143

3.1.5. Olana eo amin’ny fisamboram-bolan’ireo mpanao asa tanana amin’ny

orinasam-pianakaviana .................................................................................. 143

3.1.6. Olana eo amin’ny orinasa bitika mpanao asa tanana sy ny fikambanana:

145

3.1.7. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny kaoperativa: ......................... 146

3.1.8. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny CITE na Centre d’Information

Technique et Economique: ............................................................................. 148

3.1.9. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny mpampindram-bola ............. 149

3.1.10. Olana eo amin’ny mpanao sokitra sy ny DRTA na Direction Régionale de

Tourisme et de l’Artisanat : ............................................................................ 152

3.2. Ny vahaolana .......................................................................................... 154

3.2.1. Avy amin’ireo olona ifotony voakasika (mpanao asa tanana) : ........... 154

3.2.2. Vahaolana avy amin’ireo tompon’andraikitra voakasiky ny raharaha

momba ny asa tanana: ................................................................................... 156

3.2.3. Vahaolana sy soso-kevitra avy aminay mpanao fikarohana: ............... 161

TENY FAMARANANA

LOHARANO NANOVOZAN-KEVITRA ........................................................................................ XIII

TOVANA ................................................................................................................................ 182

FIZAHAN-TAKILA .................................................................................................................... XIII

XVII

I

Mpanoratra: RANDRIANARISOA Anjaniaina Jocelyn

Adiresy: lot II N 94 A Analamahitsy

Fifandraisana: 0327413141

Lohateny: fandalinana antrôpôlôjika momba ny sokitra ao Ambositra I: sady lalao no harena

Teny fotoftra: antrôpôlôjia, sokitra, sokitra zafimaniry, raritakela-manify, asa tanana, fihariana sy toe-karena,

antenimeran‟ny asa tanana

Sary: miisa 62 Sarintany: miisa 3 Tabilao: miisa 29 Manana ny anjara toerany eo amin‟ny lafiny fihariana aman-toe-karena ny sokitra ao Ambositra, araka ny

teny filamatra manao hoe:” ny asa sokitra sady lalao no harena”. Tsapa nefa fa misedra olana ireo mpanao sokitra

ireo toy ny hoe:

Nahoana no gejain‟ny Fanjakana ny akora fototra ampiasain‟ny mpanao asa tanana?

Nahoana no nampiasaina ho akora fototra ireo hazo fihinam-boa ao an-toerana toy ny voasary,

goavy?

Nahoana no aondrana any ivelany ireo akora fototra sarobidy nefa tsy ampy izay ilain‟ny mpanao

asa tanana eto an-toerana?

Amin‟ny maha akora fototra sarobidy sy lafo an‟ireo akora ireo no Antony anakatsakanan‟ny Fanjakana ireo akora

fototra ireo, izany indrindra no mahatonga ny mpanao sokitra hampiasa ireo hazo fihinam-boa. Ny sokitra ao

Ambositra dia anisan‟ny mampisongadina ny lafin‟ny kolontsaina sy ny fizahan-tany ka anisan‟ny nanome lanja ny

sokitra malagasy raha nampitahaina tamin‟ny sokitra grika, egyptiana ary ny any sinoa.

La sculpture tient une grande place sur le plan économique dans la commune d‟Ambositra. L‟affirmation suivante la

confirme: « La sculpture est à la fois un jeu et une richesse ». Mais les sculpteurs sont confrontés à des grands

problèmes :

Les matières premières importantes aux sculpteurs sont bloquées par l‟Etat, pour quelle raison ?

Est-ce que les artisans sont ils obligés d‟utiliser les arbres fruitiers comme matière premières ?

Il y a des exportations massives des matières premières nécessaires aux artisans alors que les besoins

locaux sont en manque , pourquoi ?

Les matières premières sont, en fait, des bois précieux. C'est la raison pour laquelle elles sont exportées

massivement, au détriment des artisans locaux. Ces derniers doivent se contenter d'exploiter les arbres fruitiers. La

sculpture à Ambositra valorise la culturel et optimise le tourisme. D'autant plus que les artisans-sculpteurs malgaches

sont reconnus sur le plan international.

Wooden Sculpture has an important economical and cultural aspect in Ambositra.

As the slogan says “the sculptures as the same time leisure but also wealth”

Currently however, the local carvers are facing major issues as:

The main raw material is not available for them. The Government restrains its use

The use of other fruit trees (guava, orange) as an alternative solution has been a source of a

controversial discussion also.

Why do we export this raw material instead of accommodating the local carvers?

This main raw material is rare and expensive, that‟s why the Government does not allow the local carvers to use it.

The unavailability of this main raw material forced the local sculptors to use other fruit trees as an alternative

solution. It is needless to say that the wooden sculpture in Ambositra promotes Malagasy‟s culture and tourism in

Madagascar and it can be compared to the Greek, Egyptian and Chinese‟s sculptures.

Mpitarika: Madame RAZAIARISOA Marie Olga, maître de conférences à l‟Université d‟Antananarivo, Ecole

Normale Supérieure

FAMINTINANA

RESUME

ABSTRACT

UNIVERSITE D'ANTANANARIVO

Documents

Transcript of UNIVERSITE D'ANTANANARIVO