TÜRKİYE ŞELALELERİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN COĞRAFİ YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ...

RESS is refereed journal published every three months.

Researches about education and social science included in RESS.

All the liability, in terms of language, science and law, of the articles published belong to the authors but Rota Career has the copyrights of the

articles.

Under no circumstances can these articles be published and copied partially or fully without permission.

Publishing commitee has its own free will to publish the articles

submitted to the journal.

Articles that are submitted to the journal are not sent back.

RESS, üç ayda bir yayınlanan uluslararası hakemli bir dergidir.

RESS’de eğitim ve sosyal bilimler alalarıyla ilgili araştırmalara yer verilir.

RESS’de yayınlanan tüm yazıların, dil, bilim ve hukukî açıdan bütün

sorumluluğu yazarlarına, yayın hakları Rota Kariyer’e aittir.

Yayıncının yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz. Yayın Kurulu dergiye gönderilen yazıları

yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Dergiye gönderilen yazılar iade edilmez.

Volume 2(2) April 2015

Hatay / TURKEY

Indexed by

Türk Eğitim İndeksi, Open Academic Journal, Directory Of

Research Journals, Google Scholar, CiteFactor, SJournals

Route Educational & Social Science Journal




Editor

Prof. Dr. Hacı DURAN

Adıyaman University

Editör


Adıyaman Üniversitesi

Co-Editor

Dr. Fatih KANA

Çanakkale Onsekiz Mart University

Editör Yardımcısı

Dr. Fatih KANA

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Language Editor

(Arabic-English)

Amer Al-NMR

Dil Editörü

(Arapça-İngilizce)

Amer Al-NMR





Publishing Team Yayın Kurulu

Dr. Ertan ÖZENSEL Selçuk University

Dr. Ertan ÖZENSEL Selçuk Üniversitesi

Dr. İbraheim Saeed ALBAİDHANİ

Universty of Almustansıriye

Dr. İbraheim Saeed ALBAİDHANİ Almustansıriye Üniversitesi

Dr. Mohamed Abdelmelek KHEGANİ

Kasdi Merhab University Dr. Mohamed Abdelmelek KHEGANİ

Kasdi Merhab Üniversitesi

Dr. Mohamed MAAMER Université Abou Bekr Belkaid

Dr. Mohamed MAAMER Abou Bekr Belkaid Üniversitesi

Dr. Mohammed AL-HOURANİ

University of Yarmouk Dr. Mohammed AL-HOURANİ

Yarmouk Üniversitesi

Dr.Abdelaziz Ali KHAZALİ University of Yarmouk

Dr.Abdelaziz Ali KHAZALİ Yarmouk Üniversitesi

Manal Ali FİNCAN

Mecmuatu’l –Irakiyye Es-Stratejiyye Manal Ali FİNCAN

Mecmuatu’l –Irakiyye Es-Stratejiyye

Dr. Abdullah TAŞKESEN Sakarya University

Dr. Abdullah TAŞKESEN Sakarya Üniversitesi

Dr. Pınar ENNELİ

Abant İzzet Baysal University Dr. Pınar ENNELİ

Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Dr. Abdullah ŞAHİN Çanakkale 18 Mart University

Dr. Abdullah ŞAHİN Çanakkale 18 Mart Üniversitesi

Dr. Kazım ARICAN

Yıldırım Bayezıt University

Dr. Kazım ARICAN

Yıldırım Bayezıt Üniversitesi

Dr. Ahmet ESKİCUMALI Sakarya University

Dr. Ahmet ESKİCUMALI Sakarya Üniversitesi

Dr. İsmail HIRA

Sakarya University

Dr. İsmail HIRA Sakarya Üniversitesi

Dr. Mücahit ÇELİK


Dr. Mücahit ÇELİK Adıyaman Üniversitesi





Advisory Board Danışma Kurulu

Prof. Dr. Mahmut ATAY

Selçuk University

Prof. Dr. Mahmut ATAY

Selçuk Üniversitesi

Prof. Dr. Zeki ARSLANTÜRK

Marmara University

Prof. Dr. Zeki ARSLANTÜRK

Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ

Sakarya University

Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ

Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN

Akdeniz University

Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN

Akdeniz Üniversitesi





Muhammed Al-ADIL

Turkish-Arab Economic, Strategic Cooperation

Muhammed Al-ADIL

Türk-Arap Ekonomik, Stratejik İşbirliği





Referees Hakemler





Prof. Dr. İbraheem Saeed ALBAİDHANİ

University of Mustansiriya

Prof. Dr. İbraheem Saeed ALBAİDHANİ

Mustansiriya Üniversitesi

Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU

Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU

Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Hasan ASLAN


Prof. Dr. Hasan ASLAN


Prof. Dr. Nourdıne DAOUDI

Departement de Demographıe

Faculte des Scıences Sociales

University

Prof. Dr. Nourdıne DAOUDI

Departement de Demographıe

Faculte des Scıences Sociales

University

Assoc. Prof. Dr. Murat AYDIN


Doç. Dr. Murat AYDIN


Assoc. Prof. Dr. Abdullah ŞAHİN


Doç. Dr. Abdullah ŞAHİN


Assoc. Prof. Dr. Engin ÇETİN

Çukurova University

Doç. Dr. Engin ÇETİN

Çukurova Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Mohamet MAAMAR

Tilmisan University

Doç. Dr. Mohamet MAAMAR

Tilmisan Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Erdem UÇAR

Gediz University

Doç. Dr. Erdem UÇAR

Gediz Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Mohammed AL-HOURANİ

Yarmouk University

Doç. Dr. Mohammed AL-HOURANİ

Yarmouk Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Abdullah TAŞKESEN

Sakarya University

Doç. Dr. Abdullah TAŞKESEN


Assoc. Prof. Dr. İsmail HIRA

Sakarya University

Doç. Dr. İsmail HIRA


Assoc. Prof. Dr. Haluk GÖKALP


Doç. Dr. Haluk GÖKALP


Assoc. Prof. Dr. Yılmaz POLAT


Doç. Dr. Yılmaz POLAT


Assoc. Prof. Dr. Ferit İZCİ

Yüzüncü Yıl University

Doç. Dr. Ferit İZCİ

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Yılmaz KARADENİZ

Amasya University

Doç. Dr. Yılmaz KARADENİZ

Amasya Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Gökhan DEMİRCİOĞLU

Karadeniz Teknik University

Doç. Dr. Gökhan DEMİRCİOĞLU

Karadeniz Teknik Üniversitesi

http://www.ressjournal.com/EditorUyeDetay.aspx?ID=43










Referees Hakemler

Assoc. Prof. Dr. H. Derya CAN

Ankara University

Doç. Dr. H. Derya CAN

Ankara Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Abuzer AKGÜN


Doç. Dr. Abuzer AKGÜN


Assoc. Prof. Dr. Kazım ARICA

Yıldırım Bayezıt University

Doç. Dr. Kazım ARICA

Yıldırım Bayezıt Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. İbrahim Halil TUĞLUK


Doç. Dr. İbrahim Halil TUĞLUK


Assoc. Prof. Dr. Beşir MUSTAFAYEV

Siirt University

Doç. Dr. Beşir MUSTAFAYEV

Siirt Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Melih Nuri SAĞLAM

Aksaray University

Doç. Dr. Melih Nuri SAĞLAM

Aksaray Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Işıl TANRISEVEN

Mersin University

Doç. Dr. Işıl TANRISEVEN

Mersin Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Mehmet YILMAZ

Harran University

Doç. Dr. Mehmet YILMAZ

Harran Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Bahir SELÇUK

Fırat University

Doç. Dr. Bahir SELÇUK

Fırat Üniversitesi

Assoc. Prof. Dr. Umut BALCI

Batman University

Doç. Dr. Umut BALCI

Batman Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Muhammet KUZUBAŞ

Ordu University

Doç. Dr. Muhammet KUZUBAŞ

Ordu Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Yunus KAPLAN

Osmaniye Korkut Ata University

Yrd. Doç. Dr. Yunus KAPLAN

Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Demokaan DEMİREL

Niğde University

Yrd. Doç. Dr. Demokaan DEMİREL

Niğde Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Veysel ŞAHİN

Fırat University

Yrd. Doç. Dr. Veysel ŞAHİN

Fırat Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Fatih Ferhat ÇETİNKAYA

Ahi Evran University

Yrd. Doç. Dr. Fatih Ferhat ÇETİNKAYA

Ahi Evran Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Nurkodzha AKBULAEV

Azerbaycan Devlet İktisat University

Yrd. Doç. Dr. Nurkodzha AKBULAEV

Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Sezai ÖZTAŞ

Kırklareli University

Yrd. Doç. Dr. Sezai ÖZTAŞ

Kırklareli Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Yunus Emre TANSÜ

Gaziantep University

Yrd. Doç. Dr. Yunus Emre TANSÜ

Gaziantep Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Ümit YILDIZ

Akdeniz University

Yrd. Doç. Dr. Ümit YILDIZ






Referees Hakemler

Assis. Prof. Dr. Salih DEMİRBİLEK

Ondokuz Mayıs University

Yrd. Doç. Dr. Salih DEMİRBİLEK

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Yakup POYRAZ

Ondokuz Mayıs University

Yrd. Doç. Dr. Yakup POYRAZ

Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Bahar İŞİGÜZEL

Nevşehir Hacı Bektaş Veli University

Yrd. Doç. Dr. Bahar İŞİGÜZEL

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mustafa KOÇ


Yrd. Doç. Dr. Mustafa KOÇ


Assis. Prof. Dr. Zübeyir BARUTCU


Yrd. Doç. Dr. Zübeyir BARUTCU


Assis. Prof. Dr. Sami BASKIN

Gaziosmanpaşa University

Yrd. Doç. Dr. Sami BASKIN

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Refika Altıkulaç DEMİRAĞ


Yrd. Doç. Dr. Refika Altıkulaç DEMİRAĞ


Assis. Prof. Dr. Oktay AKTÜRK

Ahi Evren University

Yrd. Doç. Dr. Oktay AKTÜRK

Ahi Evren Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Yasin DOĞAN


Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN


Assis. Prof. Dr. Adnan ALTUN

Abant İzzet Baysal University

Yrd. Doç. Dr. Adnan ALTUN

Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Muhammet Ali DURAN

Celal Bayar University

Yrd. Doç. Dr. Muhammet Ali DURAN

Celal Bayar Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mesut BULUT

Bayburt University

Yrd. Doç. Dr. Mesut BULUT

Bayburt Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mustafa Levent YENER


Yrd. Doç. Dr. Mustafa Levent YENER


Assis. Prof. Dr. Mehmet AKKAYA

Dokuz Eylül University

Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKKAYA

Dokuz Eylül Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mehmet AKKAYA

Dokuz Eylül University

Yrd. Doç. Dr. İrşad Sami YUCA

Muş Alparslan Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Hikmet Feridun GÜVEN

Afyon Kocatepe University

Yrd. Doç. Dr. Hikmet Feridun GÜVEN

Afyon Kocatepe Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Ayhan DEVER

Ordu University

Yrd. Doç. Dr. Ayhan DEVER

Ordu Üniversitesi





Referees

Hakemler

Assis. Prof. Dr. Hakan AKDAĞ

Gaziantep University

Yrd. Doç. Dr. Hakan AKDAĞ

Gaziantep Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. T. Osman MUTLU

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. T. Osman MUTLU

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Yavuz AKÇİ


Yrd. Doç. Dr. Yavuz AKÇİ


Assis. Prof. Dr. Emre ÖZŞAHİN

Namık Kemal University

Yrd. Doç. Dr. Emre ÖZŞAHİN

Namık Kemal Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Ertuğrul GÜREŞÇİ


Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul GÜREŞÇİ


Assis. Prof.Dr. Kemal ÖZGEN

Dicle University

Yrd. Doç. Dr. Kemal ÖZGEN

Dicle Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Recep CENGİZ

Harran University

Yrd. Doç. Dr. Recep CENGİZ

Harran Üniversitesi

Assis. Prof.Dr. Şahin SARUHAN

Düzce University

Yrd. Doç. Dr. Şahin SARUHAN

Düzce Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Elif AKTAŞ

Recep Tayyip Erdoğan University

Yrd. Doç. Dr. Elif AKTAŞ

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Abdulmuttalip ARPA

İstanbul Sabahattin Zaim University

Yrd. Doç. Dr. Abdulmuttalip ARPA

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mustafa ALİCAN


Yrd. Doç. Dr. Mustafa ALİCAN


Assis. Prof.Dr. Ünal TAŞKIN


Yrd. Doç. Dr. Ünal TAŞKIN


Assis. Prof. Dr. Savaş SERTEL

Tunceli University

Yrd. Doç. Dr. Savaş SERTEL

Tunceli Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Necmettin ERGÜL


Yrd. Doç. Dr. Necmettin ERGÜL


Assis. Prof. Dr. Serdar YAVUZ


Yrd. Doç. Dr. Serdar YAVUZ


Assis. Prof. Dr. Mücahit ÇELİK


Yrd. Doç. Dr. Mücahit ÇELİK


Assis. Prof. Dr. Yasin TAŞ

Muş Alparslan University

Yrd. Doç. Dr. Yasin TAŞ

Muş Alparslan Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Murat Gökhan DALYAN


Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan DALYAN






Referees Hakemler

Assis. Prof. Dr. Mehmet GÜRLEK

İstanbul University

Yrd. Doç. Dr. Mehmet GÜRLEK

İstanbul Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mustafa GÜVEN


Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜVEN


Assis. Prof. Dr. Süleyman KARACELİL


Yrd. Doç. Dr. Süleyman KARACELİL Adıyaman Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. İkbal Tuba ŞAHİN SAK

Bülent Ecevit University

Yrd. Doç. Dr. İkbal Tuba ŞAHİN SAK Bülent Ecevit Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Ramazan SAK

Yüzüncü Yıl University

Yrd. Doç. Dr. Ramazan SAK

Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Mesut GÜN

Nevşehir Hacı Bektaş Veli University

Yrd. Doç. Dr. Mesut GÜN

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Münir CERRAHOĞLU

Çankırı Karatekin University

Yrd. Doç. Dr. Münir CERRAHOĞLU Çankırı Karatekin Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Özcan BAYRAK


Yrd. Doç. Dr. Özcan BAYRAK


Assis. Prof. Dr. Ahmet AKÇAY

Ağrı İbrahim Çeçen University

Yrd. Doç. Dr. Ahmet AKÇAY

Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Selim EMİROĞLU

Mevlana University

Yrd. Doç. Dr. Selim EMİROĞLU

Mevlana Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Neslihan KARAKUŞ

Yıldız Teknik University

Yrd. Doç. Dr. Neslihan KARAKUŞ

Yıldız Teknik Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. Ahmet AKKAYA


Yrd. Doç. Dr. Ahmet AKKAYA


Assis. Prof. Dr. Kenan ÖZCAN


Yrd. Doç. Dr. Kenan ÖZCAN


Assis. Prof. Dr. Utku ALTUNÖZ

Sinop University

Yrd. Doç. Dr. Utku ALTUNÖZ

Sinop Üniversitesi

Assis. Prof. Dr. İbrahim COŞKUN

Trakya University

Yrd. Doç. Dr. İbrahim COŞKUN

Trakya Üniversitesi

Dr. Fatih KANA


Dr. Fatih KANA


Dr. Hayrettin TUNÇEL


Dr. Hayrettin TUNÇEL


Dr. Senar ALKIN ŞAHİN

Dumlupınar University

Dr. Senar ALKIN ŞAHİN

Dumlupınar Üniversitesi

















Referees Hakemler

Dr. Çağda Kıvanç ÇAĞANAĞA

Lefke Avrupa University

Dr. Çağda Kıvanç ÇAĞANAĞA

Lefke Avrupa Üniversitesi

Dr. Mohamed Abdelmalek KHEMGANİ

Kasdi Merhab University

Dr. Mohamed Abdelmalek KHEMGANİ

Kasdi Merhab Üniversitesi

Dr. Gizem Engin

Ege University

Dr. Gizem Engin

Ege Üniversitesi





Editörden

RESS dergisinin beşinci sayısını Nisan 2015’te yayınlamış bulunmaktayız.

RESS dergisinin amacı farklı, özgün ve nitelikli bilimsel yayınları siz değerli

okuyucularımızla buluşturmaktır. Bu doğrultuda yayınlanan beşinci

sayımızda farklı bilimsel alanlarda 50 makale yer almaktadır. Bu sayımızda

Türkçe Eğitimi, Öğretmen Eğitimi, Karşılaştırmalı Eğitim, Din Eğitimi, İngilizce

Eğitimi, Matematik Eğitimi, Sınıf Öğretmenliği, Bilgisayar ve Öğretim

Teknolojileri Eğitimi ve Sosyal Bilgiler Eğitimi alanlarına ait eğitimle ilgili

toplam 17 makale yer almaktadır. Bu sayıda yer alan diğer makaleler Türk Dili

ve Edebiyatı, Dilbilim, Sosyoloji, Tarih, Güzel Sanatlar, Coğrafya, İletişim,

Ekonomi, Maliye, İktisat, Siyaset Bilimi, Yönetim Bilişim Sistemleri, İş Sağlığı

ve Güvenliği, Osmanlı Hukuk Tarihi, Dinler Tarihi alanlarına aittir.

Dergimize katkıda bulunan meslektaşlarımıza, yazarlara, hakemlere ve yayın

kurulu üyelerine teşekkürü bir borç biliriz.

Prof. Dr. Hacı DURAN Dr. Fatih KANA

Editör Editör Yardımcısı





We have published the fifth edition of RESS journal in April 2015. The

purpose of the RESS journal is to meet our readers different, original and high

quality scientific publications. Our fifth issue 50 articles published in various

scientific fields. In this issue total of 17 articles related to education which are

about Turkish Education, Teacher Education, Comparative Education,

Religious Education, English Education, Mathematics Education, Computer

and Instructional Technologies and Social Studies Education. Other articles

are about Turkish Language and Literature, Linguistics, Sociology, History,

Fine Arts, Geography, Communications, Economics, Finance, Economics,

Political Science, Management Information Systems, Occupational Health and

Safety, History of the Ottoman law, History of Religions area.

We thanks to the s who have contributed to our journal writers, referees and

editorial board members.

Prof. Dr. Hacı DURAN Dr. Fatih KANA

Chief Editor Associate Editor



Route Educational & Social Science Journal Volume 2(2) April 2015

جلنـــــــة التحـــــــرير:

ـــدر العـــدد اخلـــامس مـــن جملتنـــا مســـار ـــد ص ــــــل/ نيســــــان عــــــام (ROUTE) لق ــــام ان2015يف شــــــهر ابري . عل

الهــــــدف اكن علميــــــا واكنــــــت املوضــــــوعات خمتلفــــــة وهادفــــــة وذات جــــــودة عاليــــــة تلبيــــــة حلاجــــــة القــــــراء

ــــذا العــــدد ــــد يف ه ــــرام. فنج ــــــة واعــــــداد50الك حبثــــــا علميــــــا متنوعــــــة مــــــابني علــــــوم اللغــــــة الرتكي

ــــــــات ــــــــة وا\راس ــــــــة االجنلزيي ــــــــوم اللغ ــــــــة وعل ــــــــة ا\يني ــــــــارن والرتبي ــــــــلمي املق ــــــــمني والتع املعل

cـــــــا اىل ذ ـــــــة وم ـــــة واداهبـــــا واللغـــــوiت وعـــــمل17االجfعي ـــــني اللغـــــة الرتكي ـــــب، ومـــــا ب موضـــــوعا مـــــن جان

ـــــــــوم السـياســــــــــيةاالجـــــfع والـــــت ارخي والفنـــــــــون امجليـــــــــr واجلغرافيـــــــــا واالتصـــــــــاالت وqقتصـــــــــاد والعل

ــــــب ــــــن جان ــــــا م ــــــا يتبعه ــــــعxين وم ــــــانون ال ــــــة وyرخي الق ــــــالمة املهني ــــــة والس ــــــات االداري ــــــم املعلوم ونظ

خر .ا

واخــــريا نتقــــدم �لشــــكر اجلزيــــل لــــلك مــــن ســــامه يف هــــذا العــــدد مــــن جملتنــــا مــــن كتــــاب وحمــــررين

.م مــــع اعضــــاء هيئــــة النرشــــوزمــالء العمــل واحلــك

Prof. Dr. Hacı DURAN :رئيـــــــس التحــــــــرير

Dr. Fatih KANA:مســــــاعد رئيــــــس التحــــــرير





Contents / İçindekiler

Mehmet Dursun ERDEM, Murat ŞENGÜL, Mesut GÜN & Ayşegül BÜYÜKASLAN

Tekerleme Alıştırmalarına Dayalı Etkinliklerin Türkçeyi Yabancı Dil

Olarak Öğrenen Suriyeli Arapların Konuşma Becerilerine Etkisi 1-11

Emre ÖZŞAHİN & Çağlar Kıvanç KAYMAZ

Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi

12-29

Gizem ENGİN & Salih Zeki GENÇ

Sınıf Öğretmeni Adaylarının Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Tutumları (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Örneği)

30-39

Mehmet KATRANCI

Bireysel ve Grupla Yazma Uygulamalarının Yazma Kaygısı ve Yazılı Anlatım Öz Yeterlik Algısı Üzerine Etkisi

40-55

Mustafa TÜRKYILMAZ

Okuma Gelişim Dosyası ve Okuma Becerisinin Gelişimine Etkisi Hususunda Bir İnceleme

56-67

İbrahim AKKAŞ

Kimlik Üzerine Mülahazalar 68-81

Mehmet ULAŞ & Sinan AYAN

Çocuğun Kendini Gerçekleştirme Sürecinde Oyun Alanlarının Önemi 82-93

Cem DOĞAN

Osmanlı Ceza Hukukunda Çatışma ve Uzlaşma: Modernizasyon Çağında Hırsızlık Örneği (1839-1908)

94-107





Ümit YILDIZ & Yusuf TEPELİ

Türkçede Zaman İsimlerinde /+da/ ve /+Ø/ Bulunma Hâli Eklerinin

Kullanımı 108-123

İrşad Sami YUCA

Tarihçi Kerim K. Key’in Düşünceleri Doğrultusunda Türk Tarihçiliği

124-132

Özge TARHAN

Öğretmen Eğitimi ve Öğretmen Yetiştirme Açısından Milli Eğitim Şuralarının Değerlendirilmesi

133-147

Yunus KAPLAN

Klasik Türk Edebiyatında Sahil-Nâmeler ve Derviş Hilmî Dede’nin Sahil-Nâmesi

148-159

Esin KUMLU, İrem KIZILASLAN & Gülşah KÜLEKÇİ

Promoting Pre-Service English Language Teachers’ Intercultural Sensıtıvıty Through Comparative Literature

160-167

Kürşat Şamil ŞAHİN

Çorum Bayat Yöresine Ait Üç Destan 168-180

Eyüp AKÇETİN & Hüseyin TURGUT

Eksik Verili İşletme Veri Tabanlarında Veri Analizi ve Veri Madenciliği Uygulaması

181-199

Emre ÖZŞAHİN

İstanbul’un Tektonik Jeomorfolojisi (KB Türkiye) 200-225

Adem AYDEMİR

Divanü Lûgati’t-Türk’te Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma 226-240





Yasin TAŞ

215 Numaralı Urfa Şer‘İyye Sicil Defteri ve Konu Fihristi H. 1320-1324

(1902-1906) 241-294

Ertuğrul GÜREŞÇİ & Oktay AKTÜRK

Tarımsal Kooperatiflerin Faaliyetleri Üzerine Bir Araştırma: İspir Örneği

295-312

Bülent ALAGÖZ

Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Ekonomi Dersine Yönelik Görüşleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

313-339

Zeynep KANTARCI

Etik Bir Medya İçin 340-350

Samet DOĞAN

Sanatçı Belleği ve Resimde Otobiyografik Anlatılar

351-364

Kerim KARABACAK, Subhan EKŞİOĞLU, Mustafa ÖZTUNÇ,

Funda BAŞÇİÇEK, Emine SOYDAN & Vedat YAŞAR Lise Öğrencilerinin Zorbalık Davranışları

365-377

Ali Asker BAL

Mihri Müşfik İle Hale Asaf; Bedeli Ödenmiş Bohem Sanat Yaşamları 378-388

Kerim KARABACAK & Ahmet ESKİCUMALI

Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları

389-400

Filiz KUTLUAY TUTAR, Erdinç TUTAR & Handan YETİŞEN

Ekonomik Kalkınmada Kadının Rolü: Türkiye ve İtalya Örneği 401-421

Elif TAŞLIBEYAZ & Selçuk KARAMAN

Video Dersleri Kim Anlatmalı? Uzman, Eğitimci veya Spiker

422-433





Aytül GÖKULU

Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Yazılı Sınav Soruları İle TEOG

Sınavlarında Sorulan Fen ve Teknoloji Sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi

434-446

Yunus ŞENYİĞİT & Mehmet ÖZDEMİR

A. Mithat Efendi’nin Kadın Konusundaki Çelişkileri Ya Da Adam İçinde Adam

447-464

Banu GÜRER

Amerika Birleşik Devletleri’nde Din ve Devlet İlişkisi Bağlamında Din Eğitimi

465-494

Özkan ÖZBAY

Sosyal Ağların Yükseköğretimde Eğitsel Amaçlı Kullanımı 495-509

Mehmet TAT

Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Hikâye Türü ve Bazı Hikâyecilerimiz Hakkındaki Görüşleri

510-516

Abdülaziz KARDAŞ

Demokrat Parti İktidarı Dönemi’nde Ağrı’yı Kalkındırma Çalışmaları (1950-1960)

517-529

Mehmet DEMİRTAŞ

Wilfred Cantwell Smith’in “Din ve İslam” Kavramına Bakışı 530-545

Nurdan ŞARMAN

Êzidîliği Sosyolojik-Tarihsel Bir Yaklaşımla Anlamaya

Çalışmanın Gerekliliği 546-570

Yakup YILMAZ

Bir Transkripsiyon Anıtı: Preindl’ın Grammaire Turque’ü

571-581





Emrah SEFEROĞLU

Aslı Erdoğan’ın Kırmızı Pelerinli Kent Romanına

Postmodern Açıdan Yaklaşım 582-591

Serdarhan Musa TAŞKAYA

Âşık Feymânî'nin Şiirlerinde Kadirli

592-605

Uğur ŞENTÜRK & Kadir KOYUNCUOĞLU

Ortaokullardaki Beden Eğitimi Müfredatının Uygulanabilirliği İle İlgili Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Görüşlerinin İncelenmesi

606-616

Esen Turan ÖZPOLAT, Birsen BAĞÇECİ & Berna KARAKOÇ

Öğretmen Adaylarının Öğretmen Niteliklerine Yönelik Görüşleri (Adıyaman Üniversitesi Örneği)

617-629

Özlem KAVALCI GÖKTEPE

Lise Çağındaki Gençlerin Televizyon İzleme Alışkanlıkları ve Bunun Günlük Dile Yansıması

630-639

Evren COŞKUN & Nazif ÇETİN

Sürdürülebilir Lojistik Kapsamında Adıyaman İli 640-651

Ahmet SAYLIK & Gülnihal SAYLIK

İngiltere Eğitim Sistemi Üzerine Bir İnceleme: Amaç, Yapı ve Süreç Bakımından Türkiye Eğitim Sistemiyle Karşılaştırılması

652-671

Hakkı M. AY

Ahlâkî Vergi 672-691

Oğuzhan BİNGÖL

Azınlık Hakları (Avusturya Örneği) 692-704





Pınar BAYKAN & Selçuk SİNCAR

İşyerlerinde Çalışanların Zorunlu İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinden

Beklentileri İle Eğitim Sonrasında Görüşlerinin İncelenmesi 705-714

Esma DUMANLI KADIZADE & Muhammet HÜKÜM

Kemal Tahir Romanlarında Ebeveynler,

Çocuk Kahramanlar ve Eğitim Meselesi 715-724

Mahmut POLATCAN & Ahmet POLATCAN

Malezya Eğitim Sistemi: Amaç Yapı ve Süreç Açısından

Türkiye İle Karşılaştırılması 725-738

Ela TAŞ

Klasik Devir Galerili Türbe Süslemeleri İçinde

Sultan III. Mehmed Türbesinin Yeri 739-754

Evrim KAVCAR

Dördüncü Kaide Programı: Boş Kaidenin Güncel Anıtları 755-771

Route Educational and Social Science Journal

Volume 2(2), April 2015



INVESTIGATION OF TOURISM POTENTIAL OF WATERFALLS OF TURKEY WITH

GEOGRAPHICAL PERSPECTIVE

TÜRKİYE ŞELALELERİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN COĞRAFİ YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ

Emre ÖZŞAHİN1

Çağlar Kıvanç KAYMAZ2

Abstract Waterfalls emerge when water falls from a knickpoint occurring in the stream bed for whatever reason. These landforms, which are natural formations, are attention-grabbing for tourists besides their hydro-geomorphological importance. This study aims to introduce the noteworthy waterfalls of Turkey introduced to the related literature and to reveal their importance. This study is significant because it is a pioneering research for highlighting the importance of Turkey’s waterfalls for tourism, and it may contribute to advertising and planning activities. In addition, obtained findings and results may contribute to theoretical studies and hypotheses on this subject and provide a source for scientists who are to study in this field. This study, which is a literature review, provides a detailed examination of geographical studies on Turkey’s waterfalls and analyzes the obtained data historically and critically from a collective point of view. Finally, the obtained data are evaluated through SWOT analysis, and various suggestions are put forward from a new perspective. It is concluded that the natural environment features

of Turkey have a potential allowing the emergence of many waterfalls; the number of studies on these waterfalls is inadequate; and there are three main touristic problems in Turkey’s waterfalls: lack of planning, lack of advertising, and lack of research. Accordingly, sustainable planning and advertising activities should be carried out on registered waterfalls in the first place. More detailed research should be carried out in coordination with these activities. Moreover, there is a need to explore new natural formations of this sort that have not been introduced to the literature yet though they have a tourism potential. Keywords: Waterfall, planning, tourism, literature review, Turkey.

Özet Akarsu yatağında herhangi bir nedenle oluşmuş eğim kırığından suyun düşmesiyle meydana gelen yerşekillerine şelale denir. Bu yerşekilleri hidro-jeomorfolojik anlamdaki öneminin dışında turizm

bakımından da ilgi çekici doğal oluşumlardır. Bu çalışmada, Türkiye’nin literatüre kazandırılmış dikkate değer şelalelerinin tanıtılması ve turizm bakımından öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. Türkiye Coğrafya literatüründe çok farklı şekillerde adlandırılan ilgili yerşekli bu çalışmada WWD veri tabanındaki karşılığı olan “waterfall” terimi esas alınarak sadece “şelale” şeklinde isimlendirilmiştir. Bu çalışma,

öncelikle Türkiye şelalelerinin turizm açısından öneminin vurgulanması kapsamında yapılan öncü bir araştırma olmasının yanında tanıtım ve planlama faaliyetleri bakımından da önemlidir. Ayrıca elde edilen bulgular ve sonuçlar, konu hakkında kuramsal çalışmalara ve hipotezlerin geliştirilmesine yardımcı olabileceği gibi bu konuda çalışacak bilim insanlarına da bir kaynak teşkil edebilecektir. Yöntem bilimsel

açıdan bir literatür değerlendirme araştırması olan bu çalışmada, Türkiye şaleleri kapsamında yapılmış coğrafi araştırmalar detaylı bir şekilde incelenmiş ve elde edilen veriler toplu bir bakış açısıyla tarihsel ve eleştirel bağlamda analiz edilmiştir. Son aşamada elde edilen veriler SWOT analiziyle değerlendirilmiş ve yeni bir bakış açısı geliştirilerek çeşitli öneriler sunulmuştur. Çalışma sonucunda Türkiye’nin doğal ortam

özelliklerinin çok sayıda şelalenin oluşmasına imkân sağlayan bir potansiyele sahip olduğu anlaşılmıştır. Ancak bu şelaleler konusunda yapılan araştırmaların yetersiz olduğu belirlenmiştir. Türkiye şelalelerinde turizm bakımından planlama, tanıtım ve araştırma yetersizliği olmak üzere üç temel sorun tespit edilmiştir. Bu bağlamda konu hakkında öncelikli olarak kayıtlara geçmiş şelaleler üzerinde sürdürülebilir çerçevede

planlama ve tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyetlerle koordineli bir şekilde daha detaylı araştırma çalışmaları da yapılmalıdır. Ayrıca turizm potansiyeli taşımasına rağmen literatüre kazandırılmamış bu tür yeni doğal oluşumların da araştırılması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Şelale, Planlama, Turizm, Literatür değerlendirme araştırması, Türkiye.

1 Yrd. Doç. Dr., Namık Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Tekirdağ. E-mail: [email protected] 2 Arş. Gör., Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Yakutiye/Erzurum. E-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm

Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.



13

Giriş

Dünyanın doğal harikalarını görme güdüsü, insanları daha çok kırsal alanlarla özdeşleşen manzara ve doğal yaşam kaynaklarına yönlendirmektedir. Nitekim yapılan

araştırmalara göre uluslararası turizme katılanların % 40-60’ını doğaya ilgi duyanlar

oluşturmaktadır (Uzun vd., 2005a). Doğanın muhteşem görüntülerinden birini

meydana getiren şelaleler de turizm bakımından dikkat çekici doğal oluşumların

başında gelmektedir (Özgüç, 2007; Koday ve Demir, 2011).

Bilindiği gibi şelale, akarsu yatağında herhangi bir nedenle oluşmuş eğim kırığından suyun düşmesiyle meydana gelen yerşekillerine denir. WWD (The World Waterfall

Database) veri tabanına göre düşen bir suyun şelale sayılabilmesi için en az 3 metre

(yaklaşık 10 ft) veya en az 30 derecelik bir eğimle düşmesi gerekmektedir

(http://www.world-waterfalls.com). Şelalenin düşme yüksekliği, akış hacmi ve

tutarlılığıyla bileşerek aynı zamanda şelalenin estetik kalitesini de tayin etmektedir (Hudson, 2000).

Hidro-jeomorfolojik anlamdaki öneminin dışında turizm bakımından da ilgi çekici

doğal oluşumlar (Doğanay, 2001; Özdemir vd., 2004) olan şelaleler, oluştukları yerler

bakımından genellikle yoğun nüfuslu yerleşim alanlarından uzak, doğal çevre

özellikleriyle bütünleşen ve erişilmesi genel itibariyle güç sahalarda ilgi çekici doğal

turistik kaynaklardır. Bu nedenle geçen yüzyıldan beri turizm aktiviteleri nedeniyle değerlendirilmektedir (Roberts, 1978). Nitekim şelalelerin dünyanın birçok yerinde

turistik çekiciliği sağlayan en önemli doğal çevre elemanlarından biri olduğu

belirtilmiş ve dünya genelinde önemli bir turizm pazarlama ve turistik organizasyona

da konu olduğu vurgulanmıştır (Arınç, 2002).

Son 20–30 yıl içerisinde meydana gelen ekonomik gelişmeler, sosyal değişimler ve küreselleşme olgusu turizm faaliyetlerini artırmış (Özgüç, 2007; Arı ve Soykan, 2006)

ve bu çerçevede Türkiye son yıllarda (2012) dünyada en fazla turist çeken ilk 10 ülke

arasına girmiştir (Doğanay ve Zaman, 2013). Kıyı turizminin yanı sıra alternatif turizm

türleri açısından da önemli bir potansiyele sahip olan (Yücel, 2002) Türkiye’de doğal

ortam özelliklerinin uygun karakterde olması nedeniyle oluşum şekli, su düşme

yüksekliği ve su miktarı bakımından birbirinden farklı birçok şelale bulunmaktadır. Bu şelalelerden bazıları turizme kazandırılmış olmasına rağmen, bazıları da yerel

ölçekte kalmıştır (Polat vd., 2012). Doğa turizmine kazandırılmış şelaleler Türkiye’deki

turizm hareketliliğini arttıran doğal çekiciliklerden biri olarak görülmekte iken

(Zeybek, 2000), turizme kazandırılmamış şelaleler uygun alt-yapı yatırımlarıyla

desteklenerek, turizm amaçlı değerlendirilecek bir alanda tanıtılmaları halinde birer turistik çekim merkezi olabilecek potansiyel taşırlar (Doğanay, 2000; Bulut, 2010;

Karadeniz, 2013). Nitekim literatürde de ulaşım, konaklama ve kamp kurma

imkanlarına sahip olan şelalelerin önemli birer turistik destinasyon haline gelebileceği

vurgulanmıştır (Doğanay, 2001; Koday ve Çelikoğlu, 2009).

Bu çalışmada, Türkiye’nin literatüre kazandırılmış dikkate değer şelalelerinin turizm

bakımından tanıtılması ve öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. Böylece özel referanslarla birlikte Türkiye şelalelerinin panoramik bir analizi sunulmuştur. Ayrıca Türkiye Coğrafya literatüründe ilgili terimin “çavlan, çağlak, gürlevik, gürleyik, su-düşen, su uçtu, şarlak, uçan su, gülleyik, pongurt ve şarlak” gibi çok çeşitli şekillerde

kullanıldığı bilinmektedir (Bulut vd., 2011). Ancak bu çalışmada, WWD veri

tabanındaki karşılığı olan “waterfall” terimi esas alınarak bütün bu yerşekillerine

sadece “şelale” isimlendirmesinin verilmesi uygun görülmüştür.

Çalışma amacı kapsamında; “Türkiye’de Coğrafya literatürüne geçmiş dikkate değer kaç tane şelale vardır? Bu şelalelerden hangileri niçin önemlidir? Türkiye şelalelerinin turizm potansiyelinin temel unsurları (arz kaynakları) nelerdir? Türkiye şelalelerinin





14

turizm bakımından en önemli sorunları nelerdir? Türkiye şelalelerinin turizm potansiyeli nasıl değerlendirilebilir?” şeklindeki araştırma sorularına yanıtlar aranmıştır.

Çalışmanın önemi, Türkiye şelalelerinin turizm açısından değerinin vurgulanması

bakımından yapılan öncü bir araştırma olmasından kaynaklanmaktadır. Zira Türkiye Coğrafyası genelde bilinenler, özelde ise bilinmeyenlerle doludur. Bu durum

Türkiye’nin coğrafi yapısından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle ilgili konu hakkındaki

araştırmaların yapılacak çalışmalara ve çalışanlara yön verme özelliği taşıyacağı

belirtilmiştir (Bulut, 2010). Ayrıca iç ve dış turizme önemli ölçüde katkıları olan doğal

güzelliklerimiz arasında bulunan şelalelerin tanıtılmaları ve amaca uygun turistik yatırımların yapılması halinde önemli ölçüde turizme katkıları olacağı ileri

sürülmüştür (Bulut vd., 2011). Konunun önemine dikkat çekmek amacıyla Bulut vd. (2011: 110) “Daha önceki çalışmalarımızda da ısrarla belirttiğimiz gibi bu doğal güzelliklerin bulunduğu yörelerdeki sakinler bu güzellikleri tanımakta, özelliklerini ve değerlerini bilmektedirler. En uygun zamanda yayınlanması ve tanıtılması için gerekli çabaları sarf etmekte; böylece yaşadıkları çevrenin güzellikleri hakkında farkındalık yaratmaya ve bundan yöreleri için gelir elde etmeye çalışmaktadırlar.” şeklinde

açıklamada bulunmuşlardır. Bilhassa bu yayın, daha çok tanıtım ve planlamalar için

önem taşımaktadır. Nitekim Doğanay (1994), Türkiye’nin doğal turistik kaynaklarının

çok dikkatli bir biçimde etüt edilmesi ve yatırımcıların ihtiyaç duyacağı dökümanter

verilerin bu yolla mutlaka sağlanması gerektiğinin önemine vurgu yapmış ve bu

noktada coğrafyacılara büyük sorumlulukların düştüğünü belirtmiştir. Özdemir vd. (2004) Türkiye’nin potansiyel açıdan bu tür kaynaklara çokça sahip olmakla birlikte,

söz konusu bu doğa harikalarının henüz yeterince değerlendirilmemiş olduğuna

dikkat çekerek, bu tür kaynakların etüt edilip tanıtılmasının ülke turizmi açısından

önemli olduğunu ileri sürülmüştür. Ceylan (2006) ise Türkiye şelalelerinin çok azının

tanınmakta olduğunu bildirerek, ilgili şelalelerden genellikle yerel olarak

yararlanıldığını ifade etmiştir. Ayrıca bu çalışma sonucunda elde edilen bulgular ve sonuçlar, konu hakkında kuramsal çalışmalara ve hipotezlerin geliştirilmesine

yardımcı olabileceği gibi ilgili konuda çalışacak bilim insanlarına da bir kaynak teşkil

edebilecektir.

Materyal ve Metot

Bu çalışma, yöntem bilimsel açıdan Türkiye şaleleri kapsamında yapılmış araştırmaların detaylı bir şekilde incelendiği ve verilerin toplu bir bakış açısıyla

tarihsel ve eleştirel bağlamda analiz edildiği bir literatür değerlendirme araştırmasıdır.

Bu bağlamda, seçilen konu üzerine önceden yazılmış çalışmalar etkin bir şekilde

incelenerek zenginleştirilmiş, bunun yanı sıra kritik ve analitik düşünce ekseninde

değerlendirilerek sentezlenmiş ve yeni bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. Zira

bu tür çalışmaların sadece betimleyici değil, aynı zamanda önceki araştırmaları kritik bir değerlendirmeye ve senteze tabi tutan bir kapsama sahip olması gerektiği

bildirilmiştir (Özgür ve Yavan, 2013). Bunun için makalede öncelikle mevcut literatür

tümüyle taranmış, içeriğine göre sınıflandırılmış, analitik ve çapraz okumalar yoluyla

analiz edilmiş, elde edilen bulgular mevcut literatüre göre yeniden yorumlanmış ve

sentezlenmiştir. Son aşamada elde edilen veriler SWOT analiziyle değerlendirilmiş ve yeni bir bakış açısı geliştirilerek çeşitli öneriler sunulmuştur. Çalışma kapsamında

sunulan harita, şelalelerin ilgili literatürdeki lokasyonları göz önünde buludurularak

ArcMap 10.2 yazılımından istifade edilerek oluşturulmuştur.

Bulgular ve Tartışma

Herhangi bir sahanın turizm potansiyelinin ölçülebilmesinde gerekli olan analiz ve

teşhis aşamasının tamamlanması için mevcut durumun ortaya konması gerekmektedir (Soykan, 2003; 2004). Zira literatürde turizm potansiyelinin daha

sağlıklı bir şekilde değerlendirilebilmesi için klasik 2T+1D Modeli (tanıma-tanıtma ve

değerlendirme) yaklaşımın kullanılması önerilmiş ve mutlaka uygulanması gerektiğine





15

kanaat getirilmiştir. Buna mukabil tanımadan tanıtma, tanıtmadan da karar

mekanizmasının değerlendirme yoluna gidilmesinin düşünülemez olduğunu

açıklanmıştır (Doğanay, 1994). Bu bağlamda aşağıda öncelikle “Türkiye’nin Önemli Şelaleleri”, daha sonrada “Coğrafi Bakış Açısıyla Türkiye Şelalelerinin Turizm

Potansiyeli” irdelenmiştir.

Türkiye’nin Önemli Şelaleleri

Türkiye şelaleler bakımından zengin bir ülke olup, bunların büyük bir kısmı coğrafi

literatüre dahi geçmiş değildir. Henüz bir envanteri çıkarılmamış Türkiye şelaleleri,

münferit araştırmalarla tanıtılmaya ve literatüre kazandırılmaya çalışılmıştır (Doğanay ve Zaman, 2001). Bu bakımdan Türkiye’de, Kurşunlu-Düden-Falez (Doğanay ve

Zaman, 2001), Yukarı Uçansu-Aşağı Uçansu (Atayeter vd., 2007), Baraklı (Aylar ve

Çoban, 2004), Maral (Sever ve Kopar, 2009), Mençuna (Koday vd., 2015), Ciro (Bulut

vd., 2005), Sütüven, Hasanboğuldu, Ayazma (Köse, 1997), Ulukaya (Özdemir vd.,

2004), Aksu (Koday ve Çelikoğlu, 2009), Muradiye-Tomara-Sırakayalar (Doğanay, 2000), Harbiye (Özşahin ve Kaymaz, 2014a), Güney (Ceylan, 2000), Gümüşsu (Polat

vd., 2012), Sakızcılar (Ceylan, 2006), Gürlevik (Doğanay, 1990; 1991), Tortum (İlhan

(Lahn), 1944; Doğanay, 1994), Tomara (Doğanay ve Uzun, 1996; Doğanay, 2000),

Keklik (Koday ve Demir, 2011), Susuz (Sevindi, 2011), Günpınar (Arınç, 2002), Ilısu

(Bulut vd., 2011), Santuras (Bulut ve Özdemir, 2010), Çiseli-Koçalan-Perşembe (Bulut,

2010), Erfelek (Uzun vd., 2005a; 2005b), Sızır (Karadeniz, 2013), Ocaklı (Zeybek, 2000) olmak üzere literatüre kazandırılmış önemli şelaleler mevcuttur (Tablo 1; Şekil

1). Burada ismi geçen şelalelere ek olarak Atlas Dergisi öncülüğünde hazırlanan

“Türkiye Şelaleler Atlası” (Atlas, 2010) ve bazı tanıtım yazıları (Dergi Bursa, 2012;

Demirel, 2012) vasıtasıyla da bazı şelaleler literatüre kaydedilmiştir (Tablo 1; Şekil 1;

Foto 1).

Tablo 1.

Türkiye’nin Literatüre Kazandırılmış Önemli Şelaleleri Adı Bulunduğu İl Düşüş Yüksekliği Kaynak

Kurşunlu Antalya 6 Doğanay ve Zaman, 2001

Düdenbaşı (I. Düden) Düden

Antalya 18 Doğanay ve Zaman, 2001

Falez (II. Düden) Antalya 58 Doğanay ve Zaman, 2001

Manavgat Antalya 5 Doğanay, 2001

Yukarı Uçansu Uçansu

Antalya 70 Atayeter vd., 2007

Aşağı Uçansu Antalya 51.5 Atayeter vd., 2007

Alara (Uçansu) Antalya - Atlas, 2010

Baraklı Amasya 30 Aylar ve Çoban, 2004

Şarlayuk Amasya - Doğanay, 2001

Maral Artvin 63 Sever ve Kopar, 2009

Ciro Artvin 166 Bulut vd., 2005

Mençuna Artvin 60-20-20 Atlas, 2010; Koday vd., 2015

Sutüven Balıkesir 20 Köse, 1997

Hasanboğuldu Balıkesir 3 Köse, 1997

Ulukaya Bartın 25 Özdemir vd., 2004

Aksu Bartın 35-16-10-30-18 Koday ve Çelikoğlu, 2009

Gölderesi Bartın 70 Atlas, 2010

Sırakayalar Bayburt 22 Doğanay, 2000

Suuçtu Bursa 38 Dergi Bursa, 2012

Saitabat Bursa - Atlas, 2010

Oylat Bursa - Atlas, 2010

Softaboğan Bursa 3 Atlas, 2010

Ayazma Çanakkale 10 Köse, 1997

Marmaros Çanakkale 38 Atlas, 2010

Güney Denizli 20 Ceylan, 2000

Gümüşsu Denizli 15-30 Polat vd., 2012

Sakızcılar Denizli 23.5 Ceylan, 2006

Saklıkent Düzce 35 OSİBDKMPGM9.BM, 2013

Güzeldere Düzce 120 Atlas, 2010

Aydınpınar Düzce - Atlas, 2010

Samandere Düzce 20 Atlas, 2010





16

Gürlevik Erzincan 53 Doğanay, 1990; 1991

Tortum Erzurum 48 İlhan (Lahn), 1944; Doğanay,

1994

Tomara Gümüşhane 14-18-22 Doğanay ve Uzun, 1996;

Doğanay, 2000

Harbiye Hatay 1-3 Özşahin ve Kaymaz, 2014a

Keklik Kars 47 Koday ve Demir, 2011

Susuz Kars 48.9 Sevindi, 2011

Ilıca Kastamonu 10 Atlas, 2010

Azdavay (Başdeğirmen) Kastamonu - Atlas, 2010

Kapuzbaşı (Barazama) Kayseri 40-60 Somuncu, 1986; Doğanay,

2001

Yerköprü Konya 6-7 Doğanay, 2001

Günpınar Malatya 25 Arınç, 2002

Ilısu Mersin 70 Bulut vd., 2011

Santuras Mersin 40 Bulut ve Özdemir, 2010

Tarsus Mersin 4-6 Doğanay, 2001

Papazın Bahçesi Mersin Atlas, 2010

Turgut Muğla 10 Atlas, 2010

Çiseli

Aybastı

Ordu 70-140-40-70/75 Bulut, 2010

Koçalan Ordu 30 Bulut, 2010

Perşembe Ordu 20 Bulut, 2010

Bulut Rize 250 Demirel, 2013

Palovit Rize 15 Atlas, 2010

Gelintülü Rize 23 Atlas, 2010

Ağaran Rize - Demirel, 2013

Vandri Rize - Demirel, 2013

Akırgel Rize - Atlas, 2010

Maselevat (Ketekalivi) Rize 25 Atlas, 2010

Mulona Rize - Atlas, 2010

Erfelek Sinop 1-10 Uzun vd., 2005a; 2005b

Sızır Sivas 22 Karadeniz, 2013

Dipsizgöl Sivas 40 Atlas, 2010

Ocaklı Tokat 30 Zeybek, 2000

Kırkmerdiven Tunceli - Atlas, 2010

Muradiye (Bendimahi) Van 18 Doğanay, 2000

Erikli Yalova - Atlas, 2010

Sudüşen Yalova 10 Dergi Bursa, 2012

Şekil 1. Türkiye’nin Literatüre Kazandırılmış Önemli Şelaleleri





17

Foto 1. Türkiye’nin bazı şelalelerinden bir görünüm (1: Mençuna şelalesi, 2: Maral şelalesi, 3: Manavgat şelalesi, 4: Tortum şelalesi, 5: Suuçtu şelalesi, 6: Bardnala

Şelalesi)





18

Türkiye şelaleleri konusunda yapılmış çalışmalara göre Türkiye’de 66 adet literatüre

kazandırılmış önemli şelale vardır. Daha önceki çalışmalarda Türkiye’nin bilinen en

yüksek rakımda yer alan ve en yüksek su düşüşüne (93-73 m’lik iki basamaklı yani takım şelaleler şeklinde toplamda 166 m) sahip şelalesi Ciro şelalesi olduğu belirtilmiş

(Doğanay, 1994; Bulut vd., 2005) olsa da son yapılan çalışmalarla bu bilgi değişmiştir.

Buna göre, Türkiye’nin en yüksek şelalesi Rize ili Ardeşen ilçesi Tunca beldesindeki

Çiftegöl şelalesidir. Zira Altıparmak Dağları’nın güneydoğu tarafına konumlanan

Ciro’nun denizden yüksekliği 2348 m, aynı dağların kuzeyinde konumlanan

Çiftegöl’ün denizden yüksekliği ise 2535 m’dir (Demirel, 2013). Bu kıyasa göre Türkiye’nin en yüksek şelalesi Çiftegöl’dür. Buna mukabil Türkiye’nin takım şelaleler

şeklinde en yüksek su düşüşüne sahip şelalesi ise yaklaşık 250 m yüksekliğiyle

Bulut’tur (Demirel, 2013). Yine Türkiye’nin direnç farkından kaynaklanan bir eğim

kırığından suları tek seferde (63 m) düştüğü bilinen en yüksek şelalesi ise Maral’dır

(Sever ve Kopar, 2011). Diğer yandan Türkiye’de beslenme karakteri bakımından farklılık gösteren ve turizm danışmanları tarafından dünyada kar suyuyla beslenen az

sayıda şelalelerden birisi olarak değerlendirilen şelale ise Uçansu’dur (Atlas, 2010).

Ayrıca Samandere şelalesi ise tamamen doğal oluşu ve eşsiz yapısı sebebiyle Orman

Bakanlığı tarafından “Tabiat Anıtı” olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır

(Kandemir, 2011).

Türkiye şelaleleri kapsamında yapılan münferit çalışmaların yanında bazı lokal envanter çalışmalarla il kapsamındaki mevcut şelaleler de tespit edilmiştir. Mesela

Demirel (2013) tarafından Rize ilindeki şelaleleri tespit etmiş ve genel özelliklerini

kaydetmiştir. İlgili çalışmaya göre sadece Rize’de toplamda 45 adet şelale belirlenmiştir

(Tablo 2). Bu bulgusuna dayanarak Rize “Şelaleler Kenti” olarak adlandırılmıştır

(Demirel, 2013).

Tablo 2.

Rize’nin Şelaleleri Listesi Şelale Adı İlçe Şelale Adı İlçe

Ağaran Ş. Çayeli Ilıca (Askoroz) Ş. Merkez İlçe

Ağlayansu Ş. Çamlıhemşin Kaban (Meles) Ş. İkizdere

Akırgel (Cimil) Ş. İkizdere Karaali Ş. Fındıklı

Akyamaç (Tecina) Ş. Akyamaç Karakaş Ş. Çayeli

Alişör Saklıvadi Takım Ş. Merkez İlçe Karap Şelaleleri Çayeli

Anzer Ş. İkizdere Katarahte Ş. Güneysu

Aşıklar Takım Ş. Çamlıhemşin Kirazlı (Karadere) Ş. Çayeli

Bebedes Ş. Çamlıhemşin Koçkabanı (Didiruba) Ş. Çamlıhemşin

Beyazgöz (Tolikçet) Ş. Ardeşen Köprülü Ş. Merkez İlçe

Bulut (Tar Deresi) Ş. Çamlıhemşin Lakubar Ş. Çamlıhemşin

Çağlayan (Vandri) Ş. Kalkandere Manle Takım Ş. İkizdere

Çarkıruba (Komati) Ş. Çamlıhemşin Movri Ş. Ardeşen

Çatak Üçgöl Ş. Fındıklı Mulona Ş. Ardeşen

Çetekalevi Ş. Çamlıhemşin Palovit Ş. Çamlıhemşin





19

Çopuni (Marselavat) Ş. Çamlıhemşin Paslakum Ş. Çamlıhemşin

Değirmendere Ş. Merkez İlçe Paşaçukuru Ş. Merkez İlçe

Eğvane (Hostaval) Ş. İkizdere Rüzgârlı Ş. İkizdere

Eskitoğlu Ş. Derepazarı Salma Ş. Fındıklı

Gelin Tülü Ş. Çamlıhemşin Senavat Ş. Ardeşen

Gürcüdüzü (Solorez-Taşlı Mağara) Ş. Fındıklı Sudüşen Ş. İkizdere

Gürdere Ş. İkizdere Şimadoz Ş. Merkez İlçe

Gürgendibi Ş. Çamlıhemşin Şoltoğuri Ş. Ardeşen

Hacızeni Ş. Çamlıhemşin Toplam 45

Kaynak: Demirel, 2013: 137-138.

Ayrıca son yıllarda Türkiye’de turizm bakımından önem taşıyan Tortum Çayı Havzası’ndaki (Erzurum-Artvin) donmuş şelaleler de (Uzunkavak, Sarıgelin,

Şehitlersivrisi, Zehrek, Tevin) su buzu tırmanışları şeklinde kış turizmi kaynaklarına

alternatif etkinlikler olarak düşünülmektedir. Zira Anadolu’daki benzer örnekleriyle

kıyaslandığında, en uzun süreli tırmanış yapılabilen buz duvarları olarak zikredilen bu

doğal değerlerin, sahip olduğu buz kütlesinin kalitesi ve zorluk derecesi bakımından

Türkiye’deki en elverişli buz duvarları olduğu yönünde görüş bildirilmiştir (Kopar ve Çakır, 2015).

Bütün bu anlatılanlara dayanılarak, Türkiye’nin şelaleler zengini bir ülke olduğu ileri

sürülebilir. Bu yerşekilleri üzerine yapılacak yeni araştırmalarla şelale sayısının

artacağı da şüphe götürmez bir gerçekliktir. Keza, Bulut (2010) Türkiye’nin sahip

olduğu doğal özellikleri göz önüne alındığında yeni şelalelerin bulunmasının olasılık dâhilinde olduğunu bildirmiştir (Bulut, 2010).

Coğrafi Bakış Açısıyla Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyeli ve Sorunları

Turizmin temel unsurları veya arz kaynakları; çekicilikler, erişim ve konaklama’dır. Bu

üç unsurun yeterli olması ve organizasyon bütünlüğü, turizmde gelişmenin temel yapı

taşları olarak değerlendirilmektedir (Özgüç, 2007).

Turizmin temel unsurlarından ilki, çekiciliktir. Aslında bu unsur, turizmin yer seçiminde rol oynayan coğrafi kaynaklardır ve turistin bir alanı ziyaret etme isteğini

doğurur (Özgüç, 2007). Gerçekten de Türkiye arazisinin sahip olduğu litolojik ve

topoğrafik özellikler, iklim koşulları, akarsu rejimleri, tektonik özellikler şelaleler

bakımından önemli bir potansiyelin oluşmasını da beraberinde getirmiş ve çekiciliğini

arttırmıştır (Bulut, 2010; Tablo 3). Bunun yanında Türkiye’de yapılan veya yapılabilecek olan diğer turizm etkinlikleri de bu kapsamda yapılacak turizm

faaliyetlerini destekleyecek ve tamamlayacak diğer özelliklerdir (Tablo 4).





20

Tablo 3.

Şelaleleri başlıca doğal turistik çekicilikleri Sahanın jeolojik özellikleri Şelalenin oluşum şekli (eğim kırığı)

Sahanın jeomorfolojik özellikleri Şelalenin bulunduğu yükselti basamağı

Sahanın iklim özellikleri Hidrografik özellikler (akarsuyun debisi)

Sahanın doğal peyzajı Suyun düşüş yüksekliği

Sahanın fauna çeşitliliği Suyun tek veya birden fazla seferde yaptığı düşüş

Sahanın flora çeşitliliği Suyun düşüşüyle çıkardığı ses

Dev kazanının derinliği ve büyüklüğü Şelalenin estetik görünümü

Tablo 4.

Şelalelerin bulunduğu sahanın sosyo-kültürel ve ekonomik çevreden kaynaklanan turistik çekicilikleri

Çevredeki Konaklama Tesisleri Kamp ve Karavan Alanları

Manzara Seyir Alanları Korunan Alan Statüsü

Festival ve Kültürel Etkinlikler Yöreye Özgü Yemek Çeşitleri

Yöreye Özgü Organik Ürünler El Sanatları

Ulaşım Kolaylığı Otantik Yerler

Çevre Düzenlemesi Patika Yollar

Mesire Alanı Dokusu Bozulmamış Kırsal Mimari

Alternatif Ekoturizm Faaliyet Çeşitliliği Tamamlayıcı Sosyo-Kültürel ve Tarihi Turistik Kaynakları

Temel İhtiyaçların Giderilmesi Yönelik Yerler (Tuvalet, Kullanılabilir Su, Yeme-İçme vb.)

Büyük Turizm Merkezlerine Yakınlık

Doğanay (1994), Tortum şelalesinde başlıca çekiciliğin şelalenin kendisi olduğunu, diğer çekiciliklerin ise sahadaki başka doğal faktörler ve su sporları potansiyeli

olduğunu açıklamıştır. Ceylan (2000), Güney şelalesinin cazibesini arttıran başlıca

unsurlar olarak, şelalenin Büyük Menderes vadisine hâkim güzel manzarası, bitki

örtüsünün yoğunluğu ve şelale suyunun akış güzelliği olarak ayırt etmiştir. Zeybek

(2000), Ocaklı şelalesinin doğal peyzaj güzelliği bakımından değerlendirilmesi gereken

yüksek bir potansiyel taşıdığını belirtmiştir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinin sadece doğal güzelliklerle sınırlı kalmadığını açıklayarak, su manzarasının yanında

dinlendirici ortamın, temiz havanın ve çevrenin sahip olduğu beşeri değerlerin bu

yörenin cazip olmasında etkili olan önemli faktörler olarak saymıştır. Özdemir vd.

(2004), Ulukaya şelalesinin çekicilikleri olarak, oluşum şeklini ve çevresindeki zengin

bitki örtüsü varlığını göstermiştir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin çevredeki diğer turistik çekiciliklerle oluşturduğu sinerjiyle yöre turizmine daha fazla olumlu

katkı yapabileceğini vurgulamışlardır. Uzun vd. (2005b), Erfelek şelalelerinin gerek

hidrografik gerekse diğer fiziki coğrafya özellikleriyle çevresinden ayrılarak oldukça





21

yüksek bir turistik çekiciliğe sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Ceylan (2006),

Sakızcılar şelalesinin doğal özelliklerinin yanında çevredeki diğer turistik merkezlere

yakınlığı ve ulaşımın kolay olması gibi nedenlerinde çekiciliğini arttırdığını belirtmiştir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesinin en önemli avantajının birçok doğal ve kültürel

çekiciliği bünyesinde barındıran çevreye yakın bir konumda bulunması olduğunu

ifade etmişlerdir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelaleleri ve çevresinin eşsiz

doğal ortamıyla insanlar üzerinde dinlendirici bir etkiye sahip olduğunu ve bunun

dikkate değer bir çekicilik oluşturduğunun altını çizmişlerdir. Kopar ve Çakır (2015)

Tortum Çayı Havzası’ndaki donmuş şelalelerin doğal güzelliklerinin yanında su buzu tırmanışları şeklinde de turizm bakımından bir potansiyel taşıdığını zikretmişlerdir.

Turizmin temel unsurlarından ikincisi ise erişimdir. Erişim, turizmde ziyaretin

gerçekleştirilebilmesini sağlayan ulaşım ve iletişim hizmetleri olarak bilinir (Özgüç,

2007). Türkiye, erişim imkânları açısından son yıllarda oldukça gelişmiş olmasına

rağmen, şelalelerin bulunduğu mekânların birçoğuna ulaşım imkânları yetersizdir. Zira bu durum literatürde de sık sık dile getirilmiştir. Doğanay (1994), Tortum

şelalesinin temel problemlerinin başında ulaşım sorununun geldiğini ve sahayı

turistik çekim bölgesi durumuna getirecek en önemli alt yapı hizmetinin ulaşım

olduğunu zikretmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesinin öncelikli olarak çözülmesi

gereken sorununun ulaşım olduğuna kanaat getirmiş, mevcut yoldaki dönemeçlerin

ve eğimin azaltılması, yolun asfalt hale getirilmesi ve trafik işaretlerinin konulması gerektiği bildiriminde bulunmuştur. Doğanay ve Zaman (2001), Kurşunlu şelalesinde

en önemli sorunlardan biri olarak ulaşım probleminin olduğunu kaydetmişler ve

sahaya ailelerin daha büyük ilgi göstermeleri bakımından ulaşım sorununun mutlaka

çözümlenmesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde

ulaşımın kolay sağlanması ve en sorunlu dönemlerde bile güvenlik problemleriyle karşılaşılmaması gibi sebeplerden dolayı turist ve ziyaretçilerin daha fazla ilgi

göstermelerine zemin hazırlamakta olduğu bildiriminde bulunmuştur. Özdemir vd.

(2004), Ulukaya şelalesinde ulaşım konusunda bir takım sorunların olduğunu ifade

etmişler ve bilhassa turlarla gelecek ziyaretçiler için yol standartlarının (genişletme-

asfaltlama) yükseltilmesinin zorunluluk olduğunun altını çizmişlerdir. Aylar ve Çoban

(2004), Baraklı şelalesinin ulaşım sorununa sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin önemli sorunlarından birinin ulaşım olduğuna dikkat

çekerek, mevcut yolun bakım ve onarımının sürekli olarak yapılması ve yol üzerindeki

trafik işaretlemelerine dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Sevindi (2011),

Susuz şelalesindeki ulaşım imkânlarının geliştirilmesi kapsamında, şehirlerarası

karayoluna bağlanacak tali yolun inşasına öncelik verilmesi gerektiğini, tercihen de parke taş döşenerek bu ara yolun bir kontrol noktasıyla denetlenmesi ve ihtiyacı

karşılayabilecek kapasitede bir otopark açılmasının elzem olduğunu ileri sürmüştür.

Bütün bu örneklerin yanında Türkiye’deki bazı şelalelerde ise erişimle alakalı herhangi

bir olumsuzluk yoktur. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinin ulaşım açısından

kolay olduğunu savunarak, bu durumun şelalenin önemli bir cazibe merkezi olmasına

katkı sağlayacağını ifade etmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesinin en önemli avantajlarından birisinin ulaşımın kolay olması olduğunu belirtmişlerdir.

Turizmin temel unsurlarından sonuncusu da konaklamadır. Bu unsur, turistin gidilen

yerde ağırlanmasını sağlayan bir ölçüttür (Özgüç, 2007). Ne yazık ki, Türkiye

şelalelerinin bulunduğu sahaların birçoğunda konaklama faaliyetleri

yapılamamaktadır. Ancak bu sahaların konaklama gereksinimlerini karşılamak amacıyla kontrolsüz ve plansız tesislerin yapılmaması da önemli bir konudur.

Doğanay (1994), Tortum şelalesinde konaklama tesislerinin bulunmadığı belirterek,

turistik amaçlı yatırımlarda öncelikle ilgili sorunun çözümüne yönelik pilot

uygulamaların hayata geçirilmesini zikretmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesindeki

rekreasyon faaliyetlerinin konaklama imkanı olmadığı için günübirlik bir şekilde

yapıldığını kaydetmiştir. Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesi çevresinde yapılacak





22

tesisler sayesinde turizm açısından daha fazla yarar sağlanacağını ve gelir elde

edilebileceğini açıklamışlar, ilgili tesislerin de gelişigüzel bir şekilde yapılmasından

ziyade hazırlanacak bir master plana uygunluk esas alınarak kurulması gerektiğini belirtmişlerdir. Özdemir vd. (2004), Ulukaya şelalesinde konaklamaya yönelik

tesislerin eksik olduğunu kaydetmişlerdir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin

bulunduğu sahanın kadastro sorunlarının çözülmesi ve doğal ortamla barışık olmayan

yapılaşmaya izin verilmemesi gerektiğini dile getirmişlerdir. Atayeter vd. (20007),

Uçansu şelalelerinin bulunduğu yerde hiç bir konaklama tesisinin olmadığını tespit

etmişlerdir. Sever ve Kopar (2011), Maral şelalesinde doğrudan günübirlik ziyaretler şeklinde uygulamaların yapılmasını veya doğayla uyumlu yöresel meskenlerin

kullanılması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinde

konaklama ve piknik faaliyetleri için yapılaşmaya müsaade edilmemesi gerektiğini, bu

tür faaliyetler için en yakın yerleşim alanının tercih edilmesinin daha doğru bir

yaklaşım olduğunu kaydetmişlerdir. Sevindi (2011) Susuz şelalesine gelecek ziyaretçilerin ihtiyaç duyabilecekleri çeşitli yapıların inşaa edilmesinin bir zorunluluk

olduğunu ve ilgili tesislerin de turizme hizmet edecekleri için doğal ortamla uyumun

gözetildiği bir yatırım programı dâhilinde düzenlenmesi gerektiğine işaret etmiştir.

Türkiye Şelalelerinin Başlıca Turizm Sorunları

Bu çalışma kapsamında incelenen Türkiye şelaleleri literatüründe her bir şelale için

farklı araştırmacıların tespit ettiği bazı sorunlar olduğu belirlenmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesindeki rekreasyon amaçlı turizminin başlıca sorunları olarak; ulaşım, su

miktarının azalma tehlikesi, ekoloji, mülkiyet ve peyzaj ile ağaçlandırma problemlerini

zikretmiştir. Zeybek (2000), Ocaklı şelalesinin turistik potansiyelinin

değerlendirilmesine yönelik hiçbir çalışmanın olmamasını en temel sorun olarak

nitelendirmiş, bunun yanında tanıtım, ulaşım, arazi kullanımı, su kaynağındaki azalma ve çevre düzenlemesi gibi eksikliklerin varlığına da dikkat çekmiştir. Doğanay

(2000), Tomara şelalesinde ulaşım ve bozulan doğal denge, Sırakayalar şelalesinde ise

ulaşım, çevre düzenlemesi, konaklama ve dinlenme tesisleri ile diğer sorunlar

(Elektrik, telefon ve tuvalet gibi diğer ihtiyaçlar) şeklinde problemlerin olduğunu

bildirmiştir. Buna karşın Muradiye şelalesinde ise turizme yönelik bazı yatırımların

yapıldığını zikretmiş, ancak ağaçlandırma, çevre düzenlemesi, seyir teraslarının kurulması, sahaya giriş çıkışların ücretlendirilmesi ve kontrolünün sağlanması,

konaklama mekânlarının inşası ve akarsu köprülerinin yapılması gibi uygulamaların

da mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilmesi bakımından alınması gereken

ivedilikli önlemler olduğunu açıklamıştır. Doğanay ve Zaman (2001), temel problemler

olarak Kurşunlu şelalesinde su kaynağındaki azalma, peyzaj düzenlemesi, güvenlik hizmetleri, ulaşım ve kaçak ağaç kesimi; Düden şelalesinde akımın azalması, plansız

yapılaşma, ışıklandırma yetersizliği ve Falez şelalesinde ise akarsu yatağındaki doğal

dengenin bozulması ile ücretsiz ziyaret gibi olumsuzlukların bulunduğunu tespit

etmişlerdir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde konaklama tesisi, ulaşım, çevre

düzenlemesi, ağaçlandırma ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliğini temel problemler

olarak özetlemiştir. Özdemir vd. (2004), Ulukaya şelalesinin başlıca sorunları olarak su kaynağındaki azalma, peyzaj düzenlemesi, tanıtım eksikliği, altyapı ve ulaşım

problemlerini göstermişlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro şelalesinde planlama, tanıtım ve

ulaşım problemlerinin olduğunu ileri sürmüşlerdir. Uzun vd. (2005b), Erfelek

şelalelerinin tanıtım faaliyetlerine paralel olarak yoğun bir ziyaretçi akımına uğradığını

ve sahanın sahip olduğu doğal güzelliklerin kısa sürede yok olmaması için, yörenin turist taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve bu sayının da aşılmamasına gayret

edilmesi gerektiği vurgulamışlardır. Ceylan (2006), Sakızcılar şelalesinde ulaşım,

planlama, konaklama, peyzaj düzenlemesi ve tanıtım gibi problemlerinin olduğunu

kaydetmiştir. Atayeter vd. (2007), Uçansu şelalelerinde yaz mevsiminde suyun

azalması veya kuruması, planlama, konaklama ve ulaşım sorunlarını belirlemişlerdir.

Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin ulaşım ve tanıtım problemlerinin





23

olduğunu vurgulamışlardır. Bulut ve Özdemir (2010), Santuras şelalesinde tanıtım,

planlama, ulaşım ve konaklama tesisleri gibi eksiklerin mevcudiyetini ileri

sürmüşlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu şelalesinde başta tanıtım olmak üzere ulaşım, çevre düzenlemesi ve konaklama ile kamp yeri olanaklarının oluşturulmasıyla ilgili

çeşitli problemlerin varlığını belirtmişlerdir. Sevindi (2011), Susuz şelalesinde yaptığı

çalışmada planlama, altyapı, konaklama, ulaşım, idari statü belirsizliği ve peyzaj

düzenlemesi gibi sorunların olduğunun altını çizmiştir.

Ancak bu çalışmada ilgili literatürdeki sorunlar genelleştirilerek temel başlıklar altında

mercek altına alınmıştır. Bu anlayış, araştırmanın kapsamını geliştirmek ve inceleme kolaylığı bakımından sergilenmiştir. Buna göre Türkiye şelalelerinde turizm

bakımından planlama, tanıtım ve araştırma yetersizliği olmak üzere üç temel sorun

tespit edilmiştir. İlgili problemler aşağıda literatür eşliğinde tartışılmıştır.

Planlama: Türkiye şelalelerinin en büyük problemi planlama eksikliğinden

kaynaklanmaktadır. Doğanay (1994), Tortum şelalesinde planlamadan kaynaklanan olumsuzluklara işaret ederek, şelale ve çevresindeki turistik faaliyetlerin

geliştirilebilmesi için en uygun şekilde turizm açısından çevre düzeni ve

planlanmasının yapılmasının zorunluluğuna dikkat çekmiştir. Arınç (2002), Günpınar

şelalesinde başta çevre düzenlemesi olmak üzere geniş kapsamlı ve uzman kişiler

tarafından hazırlanacak planlamaların yapılmasının gerekliliği üzerinde durmuştur.

Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesinin etrafında çevre düzenlemesi yapılması gerektiğini vurgulayarak, ilgili düzenlemenin mutlaka konunun uzmanlarının

gözetiminde ve mümkün olduğu kadar doğal ortamı bozmadan gerçekleştirilmesinin

zorunluluğunu ileri sürmüşlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro şelalesinde turistik

faaliyetlere yönelik olarak planlamanın yapılması gerektiğine işaret etmişlerdir. Ceylan

(2006), Sakızcılar şelalesindeki rekreasyon faaliyetlerinin planlanmasının ve geliştirilmesinin önemini bildirerek, ilgili planlamaların uzun vadeli, devlet

öncülüğünde, yerel yönetimler, yatırımcılar, turizmden doğrudan etkilenen veya

turizmi doğrudan etkileyenlerin katılımıyla yöresel ölçekte ve alternatifli olarak

yapılmasının lüzumlu olduğunu savunmuştur. Atayeter vd. (2007), Uçansu

şelalelerinin daha kapsamlı bir şekilde araştırılarak özelliklerinin ortaya çıkartılması

ve buradan elde edilecek sonuçlar neticesinde bir hareket planı yapılmasının daha doğru olacağı belirtmişlerdir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin turizm

bakımından önemini arttırmak için ulaşım öncelikli olmak üzere bazı planlamaların

hayata geçirilmesinin zaruri olduğunu kaydetmişlerdir. Bulut (2010), Aybastı

şelalelerinin bütüncül bir planlama ile ele alınması gerektiğini, aksi taktirde yapılacak

düzenlemelerin doğal kaynaklar üzerinde olumsuz etkiler bırakabileceğini vurgulamış, akabinde yapılacak tanıtım, düzenleme, altyapı ve üst yapı yatırımları gibi çalışmalar

sırasında ise ekolojik miras, jeomorfolojik miras endişesi taşınarak, sürdürülebilirliğin

de göz önünde bulundurulmasını zikretmiştir. Sever ve Kopar (2011), Maral

şelalesinin bulunduğu sahada yapılacak her türlü etkinliğe, yöre insanını dâhil edecek

şekilde planlamaların yapılması gerektiğini vurgulamışlar, aksi taktirde daha önceki

doğa koruma programları gibi uygulamaların sadece kâğıt üzerinde kalacağını ve yöre halkının geleneksel yaşam tarzını etkileyecek bir takım yaptırımların getirilmesinin de

huzursuzluk oluşturacağını belirtmişlerdir. Sevindi (2011), Susuz şelalesinde turizm

yatırım plânı hazırlanmasına zemin oluşturulabilecek ve yapılacak yatırımları uzun

vadede güvence altına alınabilecek bir planlamanın düşünülmesinin elzem olduğunu

savunmuştur. Bulut ve Özdemir (2010), Santuras şelalesinde planlama amacıyla çevresel önlemlerin alınmasının önemine dikkat çekmişlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu

şelalesinde planlama dahilinde, öncelikle koruma önlemlerinin alınmasını, yol

güzergahı boyunca görsel malzemeler ile turistik mahal ve mesafe levhaları

konulmasını, yolun kaplamasının ve niteliğinin yükseltilmesini, turizm faaliyetlerini

çeşitlendirilebilecek alternatif turizm olanaklarının hayata geçirilmesini, şelalenin

yakınında doğayla uyumlu yeme-içme ve konaklama tesislerinin yapılması gerektiğini





24

bildirmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesi ve çevresinde alt yapı tesislerinin

yeterli olmadığına dikkat çekerek, doğayla uyumlu ve geleneksel tipte tesislerin inşa

edilmesini doğru bir yaklaşım olarak savunmuşlardır.

Tanıtım Yetersizliği: Türkiye şelaleleri hakkında tespit edilen bir başka sorun ise bu

çalışmanın temel amaçlarından biri olan tanıtım eksikliğidir. Zira bu durum konu

hakkındaki araştırmacılarında üzerinde mutabık olduğu temel problemlerden birisidir.

Zeybek (2000), Ocaklı şelalesinde turizm bakımından dikkate değer bir potansiyelin

varlığını bildirirken, konu hakkında öncelikli olarak yeterli tanıtımın yapılması

gerektiğini vurgulamıştır. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde bilhassa yakın çevrenin turizm potansiyelini de kapsayacak bir tanıtımın yapılmasına değinmiş ve bu şekilde

bölgeyi ziyaret eden veya edebilecek yerli ve yabancı turistlerin buraya çekilebileceğini

tespit etmiştir. Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesinin “Doğa Turizmi” açısından

değerlendirilmesi gereken bir potansiyele sahip olduğunu bildirmişler, henüz yeterli

tanıtımı yapılmadığı ve gereken altyapı hizmetlerinin götürülmediği için mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilemediğini zikretmişlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro

şelalesinin tanıtımının yapılması gerekliliğini ortaya koymuşlar ve bu tür faaliyetler

yapılırken sahadaki endemikler, nesli tükenmekte olan hayvan türleri ve anıt

ağaçların da içinde bulunduğu orman unsurunun birlikte işlenmesine özen

gösterilmesini vurgulamışlardır. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin önemli bir

turistik albeniye sahip olduğunu bildirirken, tanıtım faaliyetlerine paralel olarak zamanla turist sayısı daha da artacağı yönünde yorumda bulunmuşlar ve mutlaka

turist taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve bu kapasitenin de aşılmamasına gayret

edilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Ceylan (2006), Sakızcılar şelalesinde tanıtımın

oldukça yetersiz olduğuna değinerek, bu kapsamda öncelikle bir internet sayfasının

hazırlanarak rekreasyon sahasının doğal çekicilikleri, tesisleri ve verilen hizmetler hakkında ayrıntılı bilgilerin verilmesinin, bir harita üzerinde ulaşımla ilgili

güzergahların ve kilometrelerin gösterilmesinin, tesislere gelecek kalabalık gruplar için

rezervasyon uygulamasının başlatılmasının, şelale ve yakın çevresinin doğal, beşeri ve

rekreasyon özelliklerini kapsayan broşürler ve kartların hazırlanmasını ve yöresel

ürünlerin de (yöresel yemekler vs.) sahadaki tesislerde ziyaretçilere sunulmasının

önemine dikkat çekmiştir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin tanıtım probleminin çözümü için İl Turizm Müdürlüğü ve Kaymakamlık girişimleri ile tanıtım

broşürlerinin hazırlanmasının ve yazılı veya görsel yayın kuruluşları aracılığıyla da bu

doğal değerlerin tanıtımının sağlanmasının zorunluluğunu ifade etmişlerdir. Bulut ve

Özdemir (2010), Santuras şelalesinin en önemli sorununun tanıtım eksikliği olduğunu

belirtmişler ve çözüm için yerel ve vilayet yönetiminin hazırlanacak katalog, rehber ve yayınlarında şelaleye geniş ve etkileyici görsel malzeme ile yer vermesini teklif

etmişlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu şelalesindeki başta gelen problemin tanıtım

eksikliği olduğuna değinmişlerdir. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinin yakın ve

uzak çevresinde tanınmadığı için ciddi bir tanıtım eksikliği söz konusu olduğunu ve

bu nedenle yörenin diğer zenginlikleri ile entegre bir şekilde tanıtımının yapılmasının

zaruret olduğunu ileri sürmüşlerdir. Sever ve Kopar (2011), eko-turizm potansiyelinin en verimli şekilde değerlendirilebilmesi için gerekli işlemlerden birisinin reklam

olduğunu ve bu faaliyetin profesyonel bir şekilde her türlü iletişim ve medya aracı

kullanılarak sağlanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu

şelalesinin en önemli probleminin tanıtım eksikliği olduğunu açıklamışlar, tanıtım

yapıldığı takdirde sahanın daha fazla sayıda turist çekecek ve yöre turizmine katkı sağlayacak bir potansiyele ulaşabileceğini ileri sürmüşlerdir. Karadeniz (2013),

Türkiye’nin birçok doğal kaynağında olduğu gibi en önemli sorunun tanıtım eksikliği

olduğunu, Sızır şelalesinin yerel ve ulusal yayın araçları (televizyon, radyo, gazete)

vasıtasıyla bölgesel, ulusal ve uluslararası alanda tanıtımının yapılmasının

bilinirliliğini artıracağını dile getirmiştir.





25

Araştırma Yetersizliği: Türkiye şelalelerinin en temel problemlerinden bir başkası da

özellikle turistik bakımdan tam anlamıyla incelenmemiş olmalarıdır. Zira herhangi bir

alanın turizm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine imkan sağlaması, turizme açılması ve turistik amaçla pazarlanabilmesi için envanter çalışmalarla mevcut potansiyelin

belirlenmesi gerekmektedir (Efe vd., 2008). Gerçekten de bu durum literatürde de

sıklıkla dile getirilmiştir. Nitekim Bulut (2010) ve Bulut vd. (2011), Türkiye

coğrafyasının doktora, yüksek lisans çalışmaları ve ders notu niteliğinde genel ve

bölgesel konularda yeterince araştırılmakta olduğunu bildirmişler, ancak ilgili

çalışmalarda araştırma sahasının çok geniş tutulması, genel konuların ele alınması ve çoğunlukla literatüre dayalı masa başı çalışma yönteminin benimsenmesi nedeniyle

çok özel ve güncel konulara, daha fazla dikkat çekecek yeni coğrafi özelliklere

ulaşılamadığını itiraf etmişlerdir. Diğer yandan arazi şartlarının güçlüğü, ekonomik

yetersizlikler ile zamana dayalı erken kariyer elde etme endişeleri gibi faktörlerinde

araştırmaların giderek sığlaşmasına neden olduğunu belirtmişler ve ayrıca çalışıldığı düşünülen alanların tüm coğrafi özelliklerinin ortaya konulmuş olduğu yanılgısının da

araştırma gayretlerini gölgelediğinin altını çizmişlerdir. Özdemir vd. (2004),

Türkiye’nin potansiyel açıdan şelalelere çokça sahip olmakla birlikte, söz konusu bu

doğa harikalarının henüz yeterince değerlendirilememiş olduğunun altını çizmişler ve

bu nedenle ilgili kaynakların etüt edilip, tanıtılmasının turizmi açısından da önem

taşıyacağını dile getirmişlerdir. Atayeter vd. (2007), Türkiye’nin topografik, hidrografik ve klimatik özellikleri dikkate alındığında şelalelerin çokça oluşabileceği şartların

fazlasıyla bulunduğunu, bu doğal kaynakların öncelikle araştırılması ve akabinde de

yeterli ve uygun alt yapı yatırımları yapılıp tanıtılmaları kaydıyla önemli birer turistik

çekim merkezi olabileceğini iddia etmişlerdir. Bulut (2010), ısrarla Türkiye’nin sahip

olduğu bu doğal güzelliklerin yayınlanması ve tanıtılması için gerekli çabaların sarf edilmesini ileri sürmüştür. Literatürde bildirilen bütün bu araştırma yetersizlikleri

hakkındaki yakınmalar şelaleler konusunda Türkiye’deki çalışmaların ne derecede

sınırlı olduğunu gözler önüne sermektedir.

Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Türkiye şelalelerinin turizm potansiyeli, anlamayı, algılamayı, karar almayı

kolaylaştıran (Özçağlar vd., 2006), konuyu tüm yönleriyle ortaya koyan (Taş, 2009) ve sistematik bir değerlendirmeyle kaynakların veya imkânların en iyi biçimde

kullanılmasında ve yeni stratejilerin geliştirilmesinde yararlanılan (Akgemci, 2008;

Gök ve Tuna, 2013) SWOT analizi (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler)

ile ortaya çıkarılmıştır (Tablo 5). Bu analiz, Türkiye şelalelerinin sahip olduğu turistik

ve bağımlı veya bağımsız arz potansiyellerinin güçlü ve zayıf yönlerinin açıkça bilinmesi, analiz edilmesi, ülkenin hedeflerine uygun stratejinin seçilmesine yardımcı

olması için yapılmıştır (Özşahin ve Kaymaz, 2014b). Buna mukabil SWOT analizinin

odak noktasını ise güçlü yönlerden daha fazla yararlanmayı sağlayacak veya zayıf

yönleri azaltarak güçlü yönleri arttıracak ve çevredeki gelişmelerden doğan

fırsatlardan maksimum düzeyde yararlanıp, içsel ve dışsal tehditleri minimize edecek

stratejilerin tespit edilmesi oluşturmaktadır (Tek ve Özgül, 2013; Gök ve Tuna, 2013). Böylece analiz sonucunda turizm açısından değerlendirmeye ve planlamaya yönelik

bazı bulgular elde edilmiştir (Tablo 5).





26

Tablo 5.

Türkiye şelalelerinin Turizm Potansiyeline Yönelik SWOT Analizi GÜÇLÜ YÖNLER

Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin uygunluğu,

Türkiye’de turizm bakımından önem arz eden veya edebilecek olan çok sayıda şelalenin olması

Şelalelerin bulunduğu çevrede başka turizm çekiciliklerinin ve turistik mekânların bulunması

Türkiye’nin doğal ve beşeri ortam koşullarının turizm faaliyetleri bakımından müsait olması

Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle çeşitli ulaşım yollarına yakın olması

Turizm faaliyetleri içerisinde ekoturizmin payının giderek artması

Turizm yatırım ve projelerine verilen önemin artması

Turist akışının yüksek olduğu Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasında köprü görevi görmesi

ZAYIF YÖNLER

Planlama, tanıtım ve araştırma faaliyetlerinin olmaması veya yetersizliği

Konaklama ve ulaşım hizmetlerinin yetersizliği ve olmaması

Şelalelerin bulunduğu alanlarda turizmine yönelik herhangi bir alt yapının olmaması veya eksik olması

Konu hakkındaki çalışmalarda yöre insanının kısmen dahil edilmesi veya hiç dahil edilmemesi

Yöreye özgü ürünlerin turizme yönelik olarak pazarlanamaması

İlgili faaliyetin çeşitlendirilememesi yüzünden elde edilen gelirin düşük olması

İlgili turizminin geliştirilmesi konusunda geç kalınması

İlgili turizminin geliştirilmesi için yeterli teşvik ve bilgilendirilmenin yapılmaması

Turistik gelişim projelerinin çeşitli sahalarla sınırlı tutulması

Ekoturizm gelişim bölgelerinin sınırlı alanlardan oluşması

Bu doğal turistik kaynakların ulaşılması güç sahalarda yer alması

Yerel halk ve sivil toplum örgütlerinin bir çatı altında toplanamaması ve örgütlenme sorunları

Birbirine yakın alanlar arasında turizm gelişim koridorlarının turizm bağlarının zayıf olması

Kırsal kesimde yerel halkın turizm konusunda yetersiz bilgi ve deneyime sahip olması

FIRSATLAR

Yeni şelalelerin bulunma ihtimali

Türkiye şelalelerinin yüksek bir turizm potansiyeline sahip olması

Şelalelerin çevresinde zengin doğal ve kültürel kaynak değerlerinin bulunması

Zengin ve birbirinden farklı kültürel mirasın varlığı

Ekoturizm faaliyetlerine yönelik olarak yapılan çalışmaların artması

Bilimsel faaliyetlerin yürütüldüğü üniversite ve benzeri kuruluşların varlığı

Halkın turizmine sıcak bakması

Yöreye özgü marka ürünlerin ilgili turizminin gelişmesi için bir fırsat ve reklam aracı olması

Şelalelerin yeterince tanınmamış olduğu için doğal yapının korunmuş olması

Araştırma ve geliştirmeye uygun alanların oldukça fazla olması

Kırsal ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlaması

TEHDİTLER

Yapılan düzenlemelerde sürdürülebilirlilik prensibinin izlenmemesi

Şelaleleri besleyen akarsuların kuruması veya suyunun azalması

Bilinçsiz insan faaliyetlerinin artması

Eko-turizm faaliyetlerinin Ego-turizm şekline dönüştürülebilecek ortama müsait olması

Çöp sorunu

Rekreasyon amaçlı ziyaretlerin seyir istasyonlarıyla sınırlandırılmaması

Ziyaretçi kapasitesinin denetim altına alınmaması

Ziyaretlerde yetkili bir rehberin eşlik etmemesi

Sahaya girişlerde ziyaretçilerden bir miktar giriş ücreti talep edilmemesi

Planlama çalışmalarında doğal kaynak değerlerine zarar verilmemesi

Turizm gelişiminin hızlı ve plansız olması

Sosyo-kültürel ve mimari dokusu bozulmamış kırsal alanlarda bozulmalarla karşılaşılması

Plansız yapılaşmaların hız kazanması

Ekoturizm konusunda bilinçsiz ve sorumsuz turist kitlesiyle karşılaşılması

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ekoturizme kazandırılması gereken alanlarda güvenlik sorunlarıyla

karşılaşılması





27

SWOT analizi çerçevesinde yapılan değerlendirmeler doğrultusunda Türkiye

şelalelerinde turizm açısından görülen en önemli zayıf yön; planlama, tanıtım ve

araştırma faaliyetlerinin olmaması veya yetersiz olmasıdır (Tablo 5). Bu zayıflığın giderilmesi için ilgili konu hakkında sürdürülebilirlik göz önünde bulundurularak

planlamalar yapılmalı, her türlü yayın organı kullanılarak tanıtımlar gerçekleştirilmeli

ve daha detaylı araştırma faaliyetleri yürütülmelidir. İlgili konu hakkında yapılan

düzenlemelerde sürdürülebilirlik prensibinin izlenmemesi ise en önemli tehdit olarak

gösterilebilir (Tablo 5). Türkiye şelalelerinin turizm bakımından güçlü yönlerinin

başında Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin uygunluğu gelmektedir. Aynı zamanda turizm bakımından değerlendirilebilecek çok sayıda şelalenin varlığı ve şelalelerin

bulunduğu çevrede başka turizm çekicilikleri ile turistik mekânların bulunması bu

yönün etkisini daha belirgin yapmaktadır. Türkiye şelalelerinde turizm bakımından

tespit edilen fırsatlar ise yeni şelalelerin bulunmasının ihtimal dâhilinde olması ve

turizm açısından yüksek bir potansiyeli barındırmaları gibi olanaklar sayılabilir (Tablo 5).

Sonuç

Bu çalışma sonucunda Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin hem çok sayıda şelalenin

oluşmasına hem de turizm faaliyetlerinin randımanlı bir şekilde gerçekleştirilmesine

imkân sağlayan bir potansiyel taşıdığı anlaşılmıştır. Türkiye’de Coğrafya literatüre

geçmiş 66 adet şelalenin bulunduğu belirlenmiştir. Buna göre Türkiye’nin en yüksek şelalesi Çiftegöl, en yüksek su düşüşüne sahip şelalesi Bulut ve Türkiye’nin direnç

farkından kaynaklanan bir eğim kırığından suları tek seferde 63 m düştüğü bilinen en

yüksek şelalesi ise Maral’dır. Türkiye şelalelerinin turizm potansiyelinin temel

unsurları; çekicilikler, erişim ve konaklamadır. Şelalelerin başta kendi varlıkları

önemli bir çekicilik kaynağı oluştururken, tanıtım, planlama ve araştırma yetersizlikleri ise bu doğal kaynakların önde gelen temel problemlerini meydana

getirmektedir. Bilhassa Türkiye şelaleleri konusunda yapılan araştırmaların yetersiz

olduğu anlaşılmıştır. Bu bağlamda konu hakkında öncelikli olarak kayıtlara geçmiş

şelaleler üzerinde sürdürülebilir çerçevede planlama ve tanıtım faaliyetleri

gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyetlerle koordineli olarak daha detaylı araştırma

çalışmaları yapılmalıdır. Ayrıca turizm potansiyeli taşımasına rağmen literatüre kazandırılmamış bu tür yeni doğal oluşumlarında araştırılması önemli bir durumdur.

Kaynakça Akgemci, T. (2008). Stratejik Yönetim. Yenilenmiş 2. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.

Arı, Y., Soykan, A. (2006). Kazdağı Milli Parkı’nda Kültürel Ekoloji ve Doğa Koruma. Türk Coğrafya Dergisi, 44, 11-32.

Arınç, K. (2002). Rekreasyonel Açıdan Değerlendirilmesi Gereken Bir Yöre; Günpınar Çağlayanı ve Çevresi (Şuhul Vadisi/ Darende). Türk Coğrafya Dergisi, 39, 1-20.

Atayeter, Y., Çiloğlu, M. H., Büyükkal, A. H. (2007). Uçansu Çağlayanları (Gebiz – Antalya). Marmara Coğrafya Dergisi, 16, 207-222.

Atlas (2010). Türkiye Şelaleler Atlası. Özel Koleksiyon 2010, İstanbul: Atlas Keşif

Kitaplığı. Aylar, F., Çoban, A. (2004). Baraklı Çağlayanı (Taşova–Amasya). Gazi Üniversitesi Gazi

Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (3), 365-381.

Bulut, İ. (2010). Aybastı (Ordu) Şelale ve Çağlayanları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 20, 1-14.

Bulut, İ., Özdemir, F. (2010). Sunturas Şelalesi. TSE Standard Ekonomik ve Teknik Dergi, 582, 100-107.

Bulut, İ., Sevindi, C., Kaya, G. (2005). Türkiye’nin Tanıtılmamış Güzelliklerine Yeni Bir Örnek: Ciro Çağlayanı (Yusufeli-Artvin). Ulusal Coğrafya Kongresi-2005 (Prof.

Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) Bildiriler Kitabı, s.: 107-115, İstanbul: Türk

Coğrafya Kurumu Yayınları.





28

Bulut, İ., Zor, M., Özdemir, F. (2011). Ilısu Şelalesi. s.: 108-119, İstanbul: Uluslararası

Katılımlı Coğrafya Kongresi 2011 Bildiriler Kitabı. Ceylan, M. A. (2000). Güney Çağlayanı’nın Rekreasyonel Önemi. Doğu Coğrafya

Dergisi, 2, 61-76.

Ceylan, M. A. (2006). Sakızcılar Şelalesi (Denizli). s.: 636-644, Uluslararası Denizli ve

Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 6-8 Eylül 2006, Isparta: Fakülte Kitabevi. Demirel, E. (2012). Şelaleler Kenti Rize. Rize: Kaçkar Turizm Birliği.

Dergi Bursa (2012). “Uçan” suyun ta kendisi. Dergi Bursa Kent Rehberi ve Yaşam Dergisi, 11, 12.

Doğanay, H. (1990). Turistik Potansiyeli Yönünden Gürlevik Çağlayanı. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 8, 147-161.

Doğanay, H. (1991). Turistik Potansiyeli Yönünden Gürlevik Çağlayanı. s.: 54-64,

Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı. Doğanay, H. (1994). Tortum (Uzundere) Çağlayanı ve Turistik Potansiyeli. s.: 76-92,

Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı.

Doğanay, H. (2000). Türkiye’de Az Tanınan Üç Doğa Harikası: Tomara-Sırakayalar ve Muradiye Çağlayanları. Doğu Coğrafya Dergisi, 3, 1-25.

Doğanay, H. (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası. Konya: Çizgi Yayınevi.

Doğanay, H., Uzun, A. (1996). Tomara Çağlayanı (Şiran-Gümüşhane) Raporu.

Gümüşhane: T.C. Gümüşhane Valiliği.

Doğanay, H., Zaman, S. (2001). Kurşunlu ve Düden Çağlayanları: Coğrafi Bir Tanıtım. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5), 1-35.

Doğanay, H., Zaman, S. (2013). Türkiye Turizm Coğrafyası. Pegem Akademi Yayıncılık,

Ankara. Efe, R., Sönmez, S., Cürebal, İ., Soykan, A. (2008). Balıkesir’in Geoturizm Yöreleri:

Marmara Geoturizm Yöresi Örneği. s.: 1-27, Balıkesir: 3. Balıkesir Ulusal

Turizm Kongresi, 17-19 Nisan 2008. Gök, A., Tuna, H. (2013). Turizm Pazarlaması Açısından Malatya İlinin Potansiyelinin

Belirlenmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (24): 01-11.

http://www.world-waterfalls.com, Son Erişim Tarihi: 29.11.2014. Hudson, B. J. (2000). The Experience of Waterfalls. Australian Geographical Studies,

38 (1), 71–84. İlhan (Lahn), E. (1944). Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi. Türk Coğrafya Dergisi, 5-6,

137-142. Kandemir, G. (2011). Şelaleler Cenneti Düzce. Düzce: İSMMMO YAŞAM, Eylül-Ekim

2011.

Karadeniz, V. (2013). Sürdürülebilirlik kapsamında Sızır Şelalesi ve çevresinin rekreasyonel potansiyeli. International Journal of Human Sciences, 10 (1), 1098-

1115.

Koday, S., Çelikoğlu, Ş. (2009). Ekoturizm Açısından Bir İnceleme: Aksu Çayı Şelaleleri (Bartın). Sosyal Bilimler Dergisi, 43, 131-146.

Koday, Z., Demir, M. (2011). Keklik Şelalesi (Sarıkamış/Kars) Doğal Çevre Özellikleri ve Beşeri Ekonomik Potansiyeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 289-306.

Koday, Z., Koday, S., Kaymaz, Ç. K. (2015). Mençuna Şelalesi’nin Sürdürülebilir Ekoturizm Planlaması Açısından Değerlendirilmesi. Coğrafya’ya Adanmış Bir

Ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay (Editörler: Prof. Dr. Serhat ZAMAN ve Doç. Dr.

Ogün COŞKUN), s.: 215-237, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Kopar, İ., Çakır, Ç. (2015). Tortum Çayı Havzası’nda (Erzurum-Artvin) Ekstrem Kış

Sporlarından Donmuş Şelale-Çağlayan Tırmanışları ve Turizm Potansiyeli. Doğu Coğrafya Dergisi, 33, 63-90.

Köse, A. (1997). Kaz Dağı’nda Doğal Çevre Özelliklerine Dayanan Günübirlik Rekreasyon Alanlarına Üç Örnek: Ayazma, Pınarbaşı ve Sütüven. Türk Coğrafya Dergisi, 32, 237-262.

http://www.world-waterfalls.com/





29

OSİBDKMPGM9.BM (Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel

Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü) (2013). Düzce İli Doğa Turizmi Master Planı

(2013-2023). Düzce. Özçağlar, A., Somuncu, M., Bayar, R., Yılmaz, M., Yüceşahin, M. M., Yavan, N.,

Akpınar, N., Karadeniz, N. (2006). Çamlıhemşin İlçesinde Doğal ve Beşeri Kaynak Tespitine Bağlı Olarak Geliştirilen Arazi Kullanım Kararları. Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (1), 1-27.

Özdemir, Ü., Zaman, S., Sever, R. (2004). Rekreasyonel Açıdan Ulukaya Şelalesi ve Kanyonu. Doğu Coğrafya Dergisi, 12, 209-223.

Özgüç, N. (2007). Turizm Coğrafyası (Özellikler ve Bölgeler). 5. Baskı, İstanbul: Çantay

Kitabevi. Özgür, E. M., Yavan, N. (2013). Türk Coğrafyacılarının İç Hesaplaşması: Neden

Başaramadık? Nasıl Başarabiliriz?. Beşeri Coğrafya Dergisi, 1 (1), 14-38.

Özşahin E., Kaymaz, Ç. K. (2014a). The Geodiversıty Assessment of Hatay Province and its Potential Geomorphosites. p.: 125-142, The Science and Education at

the Beginning of the 21st Century in Turkey, Volume: 4, Bulgaria: St. Kliment

Ohridski University Press. Özşahin E., Kaymaz, Ç. K. (2014b). Amik Ovası’nın Tarım (Agro) Turizmi

Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25 (2): 241 - 257.

Polat, S., Karğı, S., Güney, Y. (2012). Gümüşsu (Homa) Şelalesi (Çivril-Denizli). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 203-216.

Roberts, K. (1978). Contemporary Society and the Growth of Leisure. London and New

York: Longman.

Sever, R., Kopar, İ. (2009). Maral Şelalesi (Borçka-Artvin), Doğal Ortam Özellikleri ve Ekonomik Potansiyeli. Türk Coğrafya Dergisi, 52, 17-29.

Sevindi, C. (2011). Susuz Çağlayanı (Susuz-Kars) ve Turistik Potansiyeli. EÜSBED, 4

(2), 325-352.

Somuncu, M. (1986). Yahyalı-Kapuzbaşı Çağlayanlar Bölgesinin Tanıtımı ve Doğa Parkı Olarak Düzenlenmesi Konusunda Bir Öneri. 10. Türkiye Jeomorfoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı Bildiri Özetleri, s.: 36- 37, Ankara.

Soykan, F. (2003). Coğrafi Çevrenin Turizm Amaçlı Değerlendirilmesinde Turizm

Potansiyelini Saptamanın Önemi. s.: 17-24, Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü Sempozyumları 2, Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu 16-18 Nisan

2003, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Soykan, F. (2004). Kırsal Alanların Turizm Potansiyelinin Saptanması ve Şirince

Köyü’ne (İzmir) Uygulanması. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

Yayınları No: 122.

Taş, B. (2009). Tarım Alanlarının Planlaması Sürecinde SWOT Analizi Kullanımına Bir Örnek: Sandıklı İlçesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (2), 189-207.

Tek, Ö. B., Özgül, E. (2013). Modern Pazarlama İlkeleri Uygulamalı Yönetimsel Yaklaşım. 3. Baskı, İzmir: Birleşik Matbaacılık Ltd.

Uzun, S., Uzun, A., Yılmaz, C., Zeybek, H. İ. (2005a). Erfelek Çağlayanları-Sinop. Doğu Coğrafya Dergisi, 14, 331-349.

Uzun, S., Uzun, A., Yılmaz, C., Zeybek, H. İ. (2005b). Erfelek çağlayanlarının doğal

ortam özellikleri. s.: 241-244, İstanbul: Türkiye Kuvaterner Sempozyumu,

TURQUA V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü. Yücel, C. (2002). Turizmde Yükselen Değer: Ekoturizm. TÜRSAB Ar-Ge Departmanı.

www.canbekin.com/FileUpload/ks192554/File/ekoturizm.pdf. Zeybek, H. İ. (2000). Ocaklı Çağlayanı (Pazar-Tokat). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-

Edebiyat Fakültesi Dergisi Coğrafya Serisi, 1 (1), 171-188.

http://www.canbekin.com/FileUpload/ks192554/File/ekoturizm.pdf

TÜRKİYE ŞELALELERİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN COĞRAFİ YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ...

Documents

Transcript of TÜRKİYE ŞELALELERİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN COĞRAFİ YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ...