RESS is refereed journal published every three months.
Researches about education and social science included in RESS.
All the liability, in terms of language, science and law, of the articles published belong to the authors but Rota Career has the copyrights of the
articles.
Under no circumstances can these articles be published and copied partially or fully without permission.
Publishing commitee has its own free will to publish the articles
submitted to the journal.
Articles that are submitted to the journal are not sent back.
RESS, üç ayda bir yayınlanan uluslararası hakemli bir dergidir.
RESS’de eğitim ve sosyal bilimler alalarıyla ilgili araştırmalara yer verilir.
RESS’de yayınlanan tüm yazıların, dil, bilim ve hukukî açıdan bütün
sorumluluğu yazarlarına, yayın hakları Rota Kariyer’e aittir.
Yayıncının yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz. Yayın Kurulu dergiye gönderilen yazıları
yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Dergiye gönderilen yazılar iade edilmez.
Volume 2(2) April 2015
Hatay / TURKEY
Indexed by
Türk Eğitim İndeksi, Open Academic Journal, Directory Of
Research Journals, Google Scholar, CiteFactor, SJournals
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Editor
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman University
Editör
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman Üniversitesi
Co-Editor
Dr. Fatih KANA
Çanakkale Onsekiz Mart University
Editör Yardımcısı
Dr. Fatih KANA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Language Editor
(Arabic-English)
Amer Al-NMR
Dil Editörü
(Arapça-İngilizce)
Amer Al-NMR
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Publishing Team Yayın Kurulu
Dr. Ertan ÖZENSEL Selçuk University
Dr. Ertan ÖZENSEL Selçuk Üniversitesi
Dr. İbraheim Saeed ALBAİDHANİ
Universty of Almustansıriye
Dr. İbraheim Saeed ALBAİDHANİ Almustansıriye Üniversitesi
Dr. Mohamed Abdelmelek KHEGANİ
Kasdi Merhab University Dr. Mohamed Abdelmelek KHEGANİ
Kasdi Merhab Üniversitesi
Dr. Mohamed MAAMER Université Abou Bekr Belkaid
Dr. Mohamed MAAMER Abou Bekr Belkaid Üniversitesi
Dr. Mohammed AL-HOURANİ
University of Yarmouk Dr. Mohammed AL-HOURANİ
Yarmouk Üniversitesi
Dr.Abdelaziz Ali KHAZALİ University of Yarmouk
Dr.Abdelaziz Ali KHAZALİ Yarmouk Üniversitesi
Manal Ali FİNCAN
Mecmuatu’l –Irakiyye Es-Stratejiyye Manal Ali FİNCAN
Mecmuatu’l –Irakiyye Es-Stratejiyye
Dr. Abdullah TAŞKESEN Sakarya University
Dr. Abdullah TAŞKESEN Sakarya Üniversitesi
Dr. Pınar ENNELİ
Abant İzzet Baysal University Dr. Pınar ENNELİ
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Dr. Abdullah ŞAHİN Çanakkale 18 Mart University
Dr. Abdullah ŞAHİN Çanakkale 18 Mart Üniversitesi
Dr. Kazım ARICAN
Yıldırım Bayezıt University
Dr. Kazım ARICAN
Yıldırım Bayezıt Üniversitesi
Dr. Ahmet ESKİCUMALI Sakarya University
Dr. Ahmet ESKİCUMALI Sakarya Üniversitesi
Dr. İsmail HIRA
Sakarya University
Dr. İsmail HIRA Sakarya Üniversitesi
Dr. Mücahit ÇELİK
Adıyaman University
Dr. Mücahit ÇELİK Adıyaman Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Advisory Board Danışma Kurulu
Prof. Dr. Mahmut ATAY
Selçuk University
Prof. Dr. Mahmut ATAY
Selçuk Üniversitesi
Prof. Dr. Zeki ARSLANTÜRK
Marmara University
Prof. Dr. Zeki ARSLANTÜRK
Marmara Üniversitesi
Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ
Sakarya University
Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ
Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN
Akdeniz University
Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN
Akdeniz Üniversitesi
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman University
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman Üniversitesi
Muhammed Al-ADIL
Turkish-Arab Economic, Strategic Cooperation
Muhammed Al-ADIL
Türk-Arap Ekonomik, Stratejik İşbirliği
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees Hakemler
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman University
Prof. Dr. Hacı DURAN
Adıyaman Üniversitesi
Prof. Dr. İbraheem Saeed ALBAİDHANİ
University of Mustansiriya
Prof. Dr. İbraheem Saeed ALBAİDHANİ
Mustansiriya Üniversitesi
Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU
Atatürk Üniversitesi
Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU
Atatürk Üniversitesi
Prof. Dr. Hasan ASLAN
Akdeniz Üniversitesi
Prof. Dr. Hasan ASLAN
Akdeniz Üniversitesi
Prof. Dr. Nourdıne DAOUDI
Departement de Demographıe
Faculte des Scıences Sociales
University
Prof. Dr. Nourdıne DAOUDI
Departement de Demographıe
Faculte des Scıences Sociales
University
Assoc. Prof. Dr. Murat AYDIN
Adıyaman University
Doç. Dr. Murat AYDIN
Adıyaman Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Abdullah ŞAHİN
Çanakkale Onsekiz Mart University
Doç. Dr. Abdullah ŞAHİN
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Engin ÇETİN
Çukurova University
Doç. Dr. Engin ÇETİN
Çukurova Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Mohamet MAAMAR
Tilmisan University
Doç. Dr. Mohamet MAAMAR
Tilmisan Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Erdem UÇAR
Gediz University
Doç. Dr. Erdem UÇAR
Gediz Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Mohammed AL-HOURANİ
Yarmouk University
Doç. Dr. Mohammed AL-HOURANİ
Yarmouk Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Abdullah TAŞKESEN
Sakarya University
Doç. Dr. Abdullah TAŞKESEN
Sakarya Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. İsmail HIRA
Sakarya University
Doç. Dr. İsmail HIRA
Sakarya Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Haluk GÖKALP
Çukurova University
Doç. Dr. Haluk GÖKALP
Çukurova Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Yılmaz POLAT
Çanakkale Onsekiz Mart University
Doç. Dr. Yılmaz POLAT
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Ferit İZCİ
Yüzüncü Yıl University
Doç. Dr. Ferit İZCİ
Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Yılmaz KARADENİZ
Amasya University
Doç. Dr. Yılmaz KARADENİZ
Amasya Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Gökhan DEMİRCİOĞLU
Karadeniz Teknik University
Doç. Dr. Gökhan DEMİRCİOĞLU
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees Hakemler
Assoc. Prof. Dr. H. Derya CAN
Ankara University
Doç. Dr. H. Derya CAN
Ankara Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Abuzer AKGÜN
Adıyaman University
Doç. Dr. Abuzer AKGÜN
Adıyaman Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Kazım ARICA
Yıldırım Bayezıt University
Doç. Dr. Kazım ARICA
Yıldırım Bayezıt Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. İbrahim Halil TUĞLUK
Adıyaman University
Doç. Dr. İbrahim Halil TUĞLUK
Adıyaman Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Beşir MUSTAFAYEV
Siirt University
Doç. Dr. Beşir MUSTAFAYEV
Siirt Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Melih Nuri SAĞLAM
Aksaray University
Doç. Dr. Melih Nuri SAĞLAM
Aksaray Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Işıl TANRISEVEN
Mersin University
Doç. Dr. Işıl TANRISEVEN
Mersin Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Mehmet YILMAZ
Harran University
Doç. Dr. Mehmet YILMAZ
Harran Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Bahir SELÇUK
Fırat University
Doç. Dr. Bahir SELÇUK
Fırat Üniversitesi
Assoc. Prof. Dr. Umut BALCI
Batman University
Doç. Dr. Umut BALCI
Batman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Muhammet KUZUBAŞ
Ordu University
Doç. Dr. Muhammet KUZUBAŞ
Ordu Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Osmaniye Korkut Ata University
Yrd. Doç. Dr. Yunus KAPLAN
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Demokaan DEMİREL
Niğde University
Yrd. Doç. Dr. Demokaan DEMİREL
Niğde Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Veysel ŞAHİN
Fırat University
Yrd. Doç. Dr. Veysel ŞAHİN
Fırat Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Fatih Ferhat ÇETİNKAYA
Ahi Evran University
Yrd. Doç. Dr. Fatih Ferhat ÇETİNKAYA
Ahi Evran Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Nurkodzha AKBULAEV
Azerbaycan Devlet İktisat University
Yrd. Doç. Dr. Nurkodzha AKBULAEV
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Sezai ÖZTAŞ
Kırklareli University
Yrd. Doç. Dr. Sezai ÖZTAŞ
Kırklareli Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yunus Emre TANSÜ
Gaziantep University
Yrd. Doç. Dr. Yunus Emre TANSÜ
Gaziantep Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ümit YILDIZ
Akdeniz University
Yrd. Doç. Dr. Ümit YILDIZ
Akdeniz Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees Hakemler
Assis. Prof. Dr. Salih DEMİRBİLEK
Ondokuz Mayıs University
Yrd. Doç. Dr. Salih DEMİRBİLEK
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Ondokuz Mayıs University
Yrd. Doç. Dr. Yakup POYRAZ
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Bahar İŞİGÜZEL
Nevşehir Hacı Bektaş Veli University
Yrd. Doç. Dr. Bahar İŞİGÜZEL
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mustafa KOÇ
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Mustafa KOÇ
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Zübeyir BARUTCU
Ahi Evran University
Yrd. Doç. Dr. Zübeyir BARUTCU
Ahi Evran Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Sami BASKIN
Gaziosmanpaşa University
Yrd. Doç. Dr. Sami BASKIN
Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Refika Altıkulaç DEMİRAĞ
Çukurova University
Yrd. Doç. Dr. Refika Altıkulaç DEMİRAĞ
Çukurova Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Oktay AKTÜRK
Ahi Evren University
Yrd. Doç. Dr. Oktay AKTÜRK
Ahi Evren Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yasin DOĞAN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Adnan ALTUN
Abant İzzet Baysal University
Yrd. Doç. Dr. Adnan ALTUN
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Muhammet Ali DURAN
Celal Bayar University
Yrd. Doç. Dr. Muhammet Ali DURAN
Celal Bayar Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mesut BULUT
Bayburt University
Yrd. Doç. Dr. Mesut BULUT
Bayburt Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mustafa Levent YENER
Çanakkale Onsekiz Mart University
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Levent YENER
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mehmet AKKAYA
Dokuz Eylül University
Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKKAYA
Dokuz Eylül Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mehmet AKKAYA
Dokuz Eylül University
Yrd. Doç. Dr. İrşad Sami YUCA
Muş Alparslan Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Hikmet Feridun GÜVEN
Afyon Kocatepe University
Yrd. Doç. Dr. Hikmet Feridun GÜVEN
Afyon Kocatepe Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ayhan DEVER
Ordu University
Yrd. Doç. Dr. Ayhan DEVER
Ordu Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees
Hakemler
Assis. Prof. Dr. Hakan AKDAĞ
Gaziantep University
Yrd. Doç. Dr. Hakan AKDAĞ
Gaziantep Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. T. Osman MUTLU
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. T. Osman MUTLU
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yavuz AKÇİ
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Yavuz AKÇİ
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Emre ÖZŞAHİN
Namık Kemal University
Yrd. Doç. Dr. Emre ÖZŞAHİN
Namık Kemal Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ertuğrul GÜREŞÇİ
Ahi Evran University
Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul GÜREŞÇİ
Ahi Evran Üniversitesi
Assis. Prof.Dr. Kemal ÖZGEN
Dicle University
Yrd. Doç. Dr. Kemal ÖZGEN
Dicle Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Recep CENGİZ
Harran University
Yrd. Doç. Dr. Recep CENGİZ
Harran Üniversitesi
Assis. Prof.Dr. Şahin SARUHAN
Düzce University
Yrd. Doç. Dr. Şahin SARUHAN
Düzce Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Elif AKTAŞ
Recep Tayyip Erdoğan University
Yrd. Doç. Dr. Elif AKTAŞ
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Abdulmuttalip ARPA
İstanbul Sabahattin Zaim University
Yrd. Doç. Dr. Abdulmuttalip ARPA
İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mustafa ALİCAN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Mustafa ALİCAN
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof.Dr. Ünal TAŞKIN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Ünal TAŞKIN
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Savaş SERTEL
Tunceli University
Yrd. Doç. Dr. Savaş SERTEL
Tunceli Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Necmettin ERGÜL
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Necmettin ERGÜL
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Serdar YAVUZ
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Serdar YAVUZ
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mücahit ÇELİK
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Mücahit ÇELİK
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Yasin TAŞ
Muş Alparslan University
Yrd. Doç. Dr. Yasin TAŞ
Muş Alparslan Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Murat Gökhan DALYAN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan DALYAN
Adıyaman Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees Hakemler
Assis. Prof. Dr. Mehmet GÜRLEK
İstanbul University
Yrd. Doç. Dr. Mehmet GÜRLEK
İstanbul Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mustafa GÜVEN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜVEN
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Süleyman KARACELİL
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Süleyman KARACELİL Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. İkbal Tuba ŞAHİN SAK
Bülent Ecevit University
Yrd. Doç. Dr. İkbal Tuba ŞAHİN SAK Bülent Ecevit Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ramazan SAK
Yüzüncü Yıl University
Yrd. Doç. Dr. Ramazan SAK
Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Mesut GÜN
Nevşehir Hacı Bektaş Veli University
Yrd. Doç. Dr. Mesut GÜN
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Münir CERRAHOĞLU
Çankırı Karatekin University
Yrd. Doç. Dr. Münir CERRAHOĞLU Çankırı Karatekin Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Özcan BAYRAK
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Özcan BAYRAK
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ahmet AKÇAY
Ağrı İbrahim Çeçen University
Yrd. Doç. Dr. Ahmet AKÇAY
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Selim EMİROĞLU
Mevlana University
Yrd. Doç. Dr. Selim EMİROĞLU
Mevlana Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Neslihan KARAKUŞ
Yıldız Teknik University
Yrd. Doç. Dr. Neslihan KARAKUŞ
Yıldız Teknik Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Ahmet AKKAYA
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Ahmet AKKAYA
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Kenan ÖZCAN
Adıyaman University
Yrd. Doç. Dr. Kenan ÖZCAN
Adıyaman Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. Utku ALTUNÖZ
Sinop University
Yrd. Doç. Dr. Utku ALTUNÖZ
Sinop Üniversitesi
Assis. Prof. Dr. İbrahim COŞKUN
Trakya University
Yrd. Doç. Dr. İbrahim COŞKUN
Trakya Üniversitesi
Dr. Fatih KANA
Çanakkale Onsekiz Mart University
Dr. Fatih KANA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Dr. Hayrettin TUNÇEL
Çanakkale Onsekiz Mart University
Dr. Hayrettin TUNÇEL
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Dr. Senar ALKIN ŞAHİN
Dumlupınar University
Dr. Senar ALKIN ŞAHİN
Dumlupınar Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Referees Hakemler
Dr. Çağda Kıvanç ÇAĞANAĞA
Lefke Avrupa University
Dr. Çağda Kıvanç ÇAĞANAĞA
Lefke Avrupa Üniversitesi
Dr. Mohamed Abdelmalek KHEMGANİ
Kasdi Merhab University
Dr. Mohamed Abdelmalek KHEMGANİ
Kasdi Merhab Üniversitesi
Dr. Gizem Engin
Ege University
Dr. Gizem Engin
Ege Üniversitesi
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Editörden
RESS dergisinin beşinci sayısını Nisan 2015’te yayınlamış bulunmaktayız.
RESS dergisinin amacı farklı, özgün ve nitelikli bilimsel yayınları siz değerli
okuyucularımızla buluşturmaktır. Bu doğrultuda yayınlanan beşinci
sayımızda farklı bilimsel alanlarda 50 makale yer almaktadır. Bu sayımızda
Türkçe Eğitimi, Öğretmen Eğitimi, Karşılaştırmalı Eğitim, Din Eğitimi, İngilizce
Eğitimi, Matematik Eğitimi, Sınıf Öğretmenliği, Bilgisayar ve Öğretim
Teknolojileri Eğitimi ve Sosyal Bilgiler Eğitimi alanlarına ait eğitimle ilgili
toplam 17 makale yer almaktadır. Bu sayıda yer alan diğer makaleler Türk Dili
ve Edebiyatı, Dilbilim, Sosyoloji, Tarih, Güzel Sanatlar, Coğrafya, İletişim,
Ekonomi, Maliye, İktisat, Siyaset Bilimi, Yönetim Bilişim Sistemleri, İş Sağlığı
ve Güvenliği, Osmanlı Hukuk Tarihi, Dinler Tarihi alanlarına aittir.
Dergimize katkıda bulunan meslektaşlarımıza, yazarlara, hakemlere ve yayın
kurulu üyelerine teşekkürü bir borç biliriz.
Prof. Dr. Hacı DURAN Dr. Fatih KANA
Editör Editör Yardımcısı
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
We have published the fifth edition of RESS journal in April 2015. The
purpose of the RESS journal is to meet our readers different, original and high
quality scientific publications. Our fifth issue 50 articles published in various
scientific fields. In this issue total of 17 articles related to education which are
about Turkish Education, Teacher Education, Comparative Education,
Religious Education, English Education, Mathematics Education, Computer
and Instructional Technologies and Social Studies Education. Other articles
are about Turkish Language and Literature, Linguistics, Sociology, History,
Fine Arts, Geography, Communications, Economics, Finance, Economics,
Political Science, Management Information Systems, Occupational Health and
Safety, History of the Ottoman law, History of Religions area.
We thanks to the s who have contributed to our journal writers, referees and
editorial board members.
Prof. Dr. Hacı DURAN Dr. Fatih KANA
Chief Editor Associate Editor
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal Volume 2(2) April 2015
جلنـــــــة التحـــــــرير:
ـــدر العـــدد اخلـــامس مـــن جملتنـــا مســـار ـــد ص ــــــل/ نيســــــان عــــــام (ROUTE) لق ــــام ان2015يف شــــــهر ابري . عل
الهــــــدف اكن علميــــــا واكنــــــت املوضــــــوعات خمتلفــــــة وهادفــــــة وذات جــــــودة عاليــــــة تلبيــــــة حلاجــــــة القــــــراء
ــــذا العــــدد ــــد يف ه ــــرام. فنج ــــــة واعــــــداد50الك حبثــــــا علميــــــا متنوعــــــة مــــــابني علــــــوم اللغــــــة الرتكي
ــــــــات ــــــــة وا\راس ــــــــة االجنلزيي ــــــــوم اللغ ــــــــة وعل ــــــــة ا\يني ــــــــارن والرتبي ــــــــلمي املق ــــــــمني والتع املعل
cـــــــا اىل ذ ـــــــة وم ـــــة واداهبـــــا واللغـــــوiت وعـــــمل17االجfعي ـــــني اللغـــــة الرتكي ـــــب، ومـــــا ب موضـــــوعا مـــــن جان
ـــــــــوم السـياســــــــــيةاالجـــــfع والـــــت ارخي والفنـــــــــون امجليـــــــــr واجلغرافيـــــــــا واالتصـــــــــاالت وqقتصـــــــــاد والعل
ــــــب ــــــن جان ــــــا م ــــــا يتبعه ــــــعxين وم ــــــانون ال ــــــة وyرخي الق ــــــالمة املهني ــــــة والس ــــــات االداري ــــــم املعلوم ونظ
خر .ا
واخــــريا نتقــــدم �لشــــكر اجلزيــــل لــــلك مــــن ســــامه يف هــــذا العــــدد مــــن جملتنــــا مــــن كتــــاب وحمــــررين
.م مــــع اعضــــاء هيئــــة النرشــــوزمــالء العمــل واحلــك
Prof. Dr. Hacı DURAN :رئيـــــــس التحــــــــرير
Dr. Fatih KANA:مســــــاعد رئيــــــس التحــــــرير
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Contents / İçindekiler
Mehmet Dursun ERDEM, Murat ŞENGÜL, Mesut GÜN & Ayşegül BÜYÜKASLAN
Tekerleme Alıştırmalarına Dayalı Etkinliklerin Türkçeyi Yabancı Dil
Olarak Öğrenen Suriyeli Arapların Konuşma Becerilerine Etkisi 1-11
Emre ÖZŞAHİN & Çağlar Kıvanç KAYMAZ
Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi
12-29
Gizem ENGİN & Salih Zeki GENÇ
Sınıf Öğretmeni Adaylarının Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Tutumları (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Örneği)
30-39
Mehmet KATRANCI
Bireysel ve Grupla Yazma Uygulamalarının Yazma Kaygısı ve Yazılı Anlatım Öz Yeterlik Algısı Üzerine Etkisi
40-55
Mustafa TÜRKYILMAZ
Okuma Gelişim Dosyası ve Okuma Becerisinin Gelişimine Etkisi Hususunda Bir İnceleme
56-67
İbrahim AKKAŞ
Kimlik Üzerine Mülahazalar 68-81
Mehmet ULAŞ & Sinan AYAN
Çocuğun Kendini Gerçekleştirme Sürecinde Oyun Alanlarının Önemi 82-93
Cem DOĞAN
Osmanlı Ceza Hukukunda Çatışma ve Uzlaşma: Modernizasyon Çağında Hırsızlık Örneği (1839-1908)
94-107
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Ümit YILDIZ & Yusuf TEPELİ
Türkçede Zaman İsimlerinde /+da/ ve /+Ø/ Bulunma Hâli Eklerinin
Kullanımı 108-123
İrşad Sami YUCA
Tarihçi Kerim K. Key’in Düşünceleri Doğrultusunda Türk Tarihçiliği
124-132
Özge TARHAN
Öğretmen Eğitimi ve Öğretmen Yetiştirme Açısından Milli Eğitim Şuralarının Değerlendirilmesi
133-147
Yunus KAPLAN
Klasik Türk Edebiyatında Sahil-Nâmeler ve Derviş Hilmî Dede’nin Sahil-Nâmesi
148-159
Esin KUMLU, İrem KIZILASLAN & Gülşah KÜLEKÇİ
Promoting Pre-Service English Language Teachers’ Intercultural Sensıtıvıty Through Comparative Literature
160-167
Kürşat Şamil ŞAHİN
Çorum Bayat Yöresine Ait Üç Destan 168-180
Eyüp AKÇETİN & Hüseyin TURGUT
Eksik Verili İşletme Veri Tabanlarında Veri Analizi ve Veri Madenciliği Uygulaması
181-199
Emre ÖZŞAHİN
İstanbul’un Tektonik Jeomorfolojisi (KB Türkiye) 200-225
Adem AYDEMİR
Divanü Lûgati’t-Türk’te Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma 226-240
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Yasin TAŞ
215 Numaralı Urfa Şer‘İyye Sicil Defteri ve Konu Fihristi H. 1320-1324
(1902-1906) 241-294
Ertuğrul GÜREŞÇİ & Oktay AKTÜRK
Tarımsal Kooperatiflerin Faaliyetleri Üzerine Bir Araştırma: İspir Örneği
295-312
Bülent ALAGÖZ
Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Ekonomi Dersine Yönelik Görüşleri Üzerine Nitel Bir Araştırma
313-339
Zeynep KANTARCI
Etik Bir Medya İçin 340-350
Samet DOĞAN
Sanatçı Belleği ve Resimde Otobiyografik Anlatılar
351-364
Kerim KARABACAK, Subhan EKŞİOĞLU, Mustafa ÖZTUNÇ,
Funda BAŞÇİÇEK, Emine SOYDAN & Vedat YAŞAR Lise Öğrencilerinin Zorbalık Davranışları
365-377
Ali Asker BAL
Mihri Müşfik İle Hale Asaf; Bedeli Ödenmiş Bohem Sanat Yaşamları 378-388
Kerim KARABACAK & Ahmet ESKİCUMALI
Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları
389-400
Filiz KUTLUAY TUTAR, Erdinç TUTAR & Handan YETİŞEN
Ekonomik Kalkınmada Kadının Rolü: Türkiye ve İtalya Örneği 401-421
Elif TAŞLIBEYAZ & Selçuk KARAMAN
Video Dersleri Kim Anlatmalı? Uzman, Eğitimci veya Spiker
422-433
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Aytül GÖKULU
Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Yazılı Sınav Soruları İle TEOG
Sınavlarında Sorulan Fen ve Teknoloji Sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi
434-446
Yunus ŞENYİĞİT & Mehmet ÖZDEMİR
A. Mithat Efendi’nin Kadın Konusundaki Çelişkileri Ya Da Adam İçinde Adam
447-464
Banu GÜRER
Amerika Birleşik Devletleri’nde Din ve Devlet İlişkisi Bağlamında Din Eğitimi
465-494
Özkan ÖZBAY
Sosyal Ağların Yükseköğretimde Eğitsel Amaçlı Kullanımı 495-509
Mehmet TAT
Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Hikâye Türü ve Bazı Hikâyecilerimiz Hakkındaki Görüşleri
510-516
Abdülaziz KARDAŞ
Demokrat Parti İktidarı Dönemi’nde Ağrı’yı Kalkındırma Çalışmaları (1950-1960)
517-529
Mehmet DEMİRTAŞ
Wilfred Cantwell Smith’in “Din ve İslam” Kavramına Bakışı 530-545
Nurdan ŞARMAN
Êzidîliği Sosyolojik-Tarihsel Bir Yaklaşımla Anlamaya
Çalışmanın Gerekliliği 546-570
Yakup YILMAZ
Bir Transkripsiyon Anıtı: Preindl’ın Grammaire Turque’ü
571-581
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Emrah SEFEROĞLU
Aslı Erdoğan’ın Kırmızı Pelerinli Kent Romanına
Postmodern Açıdan Yaklaşım 582-591
Serdarhan Musa TAŞKAYA
Âşık Feymânî'nin Şiirlerinde Kadirli
592-605
Uğur ŞENTÜRK & Kadir KOYUNCUOĞLU
Ortaokullardaki Beden Eğitimi Müfredatının Uygulanabilirliği İle İlgili Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Görüşlerinin İncelenmesi
606-616
Esen Turan ÖZPOLAT, Birsen BAĞÇECİ & Berna KARAKOÇ
Öğretmen Adaylarının Öğretmen Niteliklerine Yönelik Görüşleri (Adıyaman Üniversitesi Örneği)
617-629
Özlem KAVALCI GÖKTEPE
Lise Çağındaki Gençlerin Televizyon İzleme Alışkanlıkları ve Bunun Günlük Dile Yansıması
630-639
Evren COŞKUN & Nazif ÇETİN
Sürdürülebilir Lojistik Kapsamında Adıyaman İli 640-651
Ahmet SAYLIK & Gülnihal SAYLIK
İngiltere Eğitim Sistemi Üzerine Bir İnceleme: Amaç, Yapı ve Süreç Bakımından Türkiye Eğitim Sistemiyle Karşılaştırılması
652-671
Hakkı M. AY
Ahlâkî Vergi 672-691
Oğuzhan BİNGÖL
Azınlık Hakları (Avusturya Örneği) 692-704
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Route Educational & Social Science Journal
Volume 2(2) April 2015
Pınar BAYKAN & Selçuk SİNCAR
İşyerlerinde Çalışanların Zorunlu İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinden
Beklentileri İle Eğitim Sonrasında Görüşlerinin İncelenmesi 705-714
Esma DUMANLI KADIZADE & Muhammet HÜKÜM
Kemal Tahir Romanlarında Ebeveynler,
Çocuk Kahramanlar ve Eğitim Meselesi 715-724
Mahmut POLATCAN & Ahmet POLATCAN
Malezya Eğitim Sistemi: Amaç Yapı ve Süreç Açısından
Türkiye İle Karşılaştırılması 725-738
Ela TAŞ
Klasik Devir Galerili Türbe Süslemeleri İçinde
Sultan III. Mehmed Türbesinin Yeri 739-754
Evrim KAVCAR
Dördüncü Kaide Programı: Boş Kaidenin Güncel Anıtları 755-771
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
INVESTIGATION OF TOURISM POTENTIAL OF WATERFALLS OF TURKEY WITH
GEOGRAPHICAL PERSPECTIVE
TÜRKİYE ŞELALELERİNİN TURİZM POTANSİYELİNİN COĞRAFİ YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ
Emre ÖZŞAHİN1
Çağlar Kıvanç KAYMAZ2
Abstract Waterfalls emerge when water falls from a knickpoint occurring in the stream bed for whatever reason. These landforms, which are natural formations, are attention-grabbing for tourists besides their hydro-geomorphological importance. This study aims to introduce the noteworthy waterfalls of Turkey introduced to the related literature and to reveal their importance. This study is significant because it is a pioneering research for highlighting the importance of Turkey’s waterfalls for tourism, and it may contribute to advertising and planning activities. In addition, obtained findings and results may contribute to theoretical studies and hypotheses on this subject and provide a source for scientists who are to study in this field. This study, which is a literature review, provides a detailed examination of geographical studies on Turkey’s waterfalls and analyzes the obtained data historically and critically from a collective point of view. Finally, the obtained data are evaluated through SWOT analysis, and various suggestions are put forward from a new perspective. It is concluded that the natural environment features
of Turkey have a potential allowing the emergence of many waterfalls; the number of studies on these waterfalls is inadequate; and there are three main touristic problems in Turkey’s waterfalls: lack of planning, lack of advertising, and lack of research. Accordingly, sustainable planning and advertising activities should be carried out on registered waterfalls in the first place. More detailed research should be carried out in coordination with these activities. Moreover, there is a need to explore new natural formations of this sort that have not been introduced to the literature yet though they have a tourism potential. Keywords: Waterfall, planning, tourism, literature review, Turkey.
Özet Akarsu yatağında herhangi bir nedenle oluşmuş eğim kırığından suyun düşmesiyle meydana gelen yerşekillerine şelale denir. Bu yerşekilleri hidro-jeomorfolojik anlamdaki öneminin dışında turizm
bakımından da ilgi çekici doğal oluşumlardır. Bu çalışmada, Türkiye’nin literatüre kazandırılmış dikkate değer şelalelerinin tanıtılması ve turizm bakımından öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. Türkiye Coğrafya literatüründe çok farklı şekillerde adlandırılan ilgili yerşekli bu çalışmada WWD veri tabanındaki karşılığı olan “waterfall” terimi esas alınarak sadece “şelale” şeklinde isimlendirilmiştir. Bu çalışma,
öncelikle Türkiye şelalelerinin turizm açısından öneminin vurgulanması kapsamında yapılan öncü bir araştırma olmasının yanında tanıtım ve planlama faaliyetleri bakımından da önemlidir. Ayrıca elde edilen bulgular ve sonuçlar, konu hakkında kuramsal çalışmalara ve hipotezlerin geliştirilmesine yardımcı olabileceği gibi bu konuda çalışacak bilim insanlarına da bir kaynak teşkil edebilecektir. Yöntem bilimsel
açıdan bir literatür değerlendirme araştırması olan bu çalışmada, Türkiye şaleleri kapsamında yapılmış coğrafi araştırmalar detaylı bir şekilde incelenmiş ve elde edilen veriler toplu bir bakış açısıyla tarihsel ve eleştirel bağlamda analiz edilmiştir. Son aşamada elde edilen veriler SWOT analiziyle değerlendirilmiş ve yeni bir bakış açısı geliştirilerek çeşitli öneriler sunulmuştur. Çalışma sonucunda Türkiye’nin doğal ortam
özelliklerinin çok sayıda şelalenin oluşmasına imkân sağlayan bir potansiyele sahip olduğu anlaşılmıştır. Ancak bu şelaleler konusunda yapılan araştırmaların yetersiz olduğu belirlenmiştir. Türkiye şelalelerinde turizm bakımından planlama, tanıtım ve araştırma yetersizliği olmak üzere üç temel sorun tespit edilmiştir. Bu bağlamda konu hakkında öncelikli olarak kayıtlara geçmiş şelaleler üzerinde sürdürülebilir çerçevede
planlama ve tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyetlerle koordineli bir şekilde daha detaylı araştırma çalışmaları da yapılmalıdır. Ayrıca turizm potansiyeli taşımasına rağmen literatüre kazandırılmamış bu tür yeni doğal oluşumların da araştırılması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Şelale, Planlama, Turizm, Literatür değerlendirme araştırması, Türkiye.
1 Yrd. Doç. Dr., Namık Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Tekirdağ. E-mail: [email protected] 2 Arş. Gör., Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Yakutiye/Erzurum. E-mail: [email protected]
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
13
Giriş
Dünyanın doğal harikalarını görme güdüsü, insanları daha çok kırsal alanlarla özdeşleşen manzara ve doğal yaşam kaynaklarına yönlendirmektedir. Nitekim yapılan
araştırmalara göre uluslararası turizme katılanların % 40-60’ını doğaya ilgi duyanlar
oluşturmaktadır (Uzun vd., 2005a). Doğanın muhteşem görüntülerinden birini
meydana getiren şelaleler de turizm bakımından dikkat çekici doğal oluşumların
başında gelmektedir (Özgüç, 2007; Koday ve Demir, 2011).
Bilindiği gibi şelale, akarsu yatağında herhangi bir nedenle oluşmuş eğim kırığından suyun düşmesiyle meydana gelen yerşekillerine denir. WWD (The World Waterfall
Database) veri tabanına göre düşen bir suyun şelale sayılabilmesi için en az 3 metre
(yaklaşık 10 ft) veya en az 30 derecelik bir eğimle düşmesi gerekmektedir
(http://www.world-waterfalls.com). Şelalenin düşme yüksekliği, akış hacmi ve
tutarlılığıyla bileşerek aynı zamanda şelalenin estetik kalitesini de tayin etmektedir (Hudson, 2000).
Hidro-jeomorfolojik anlamdaki öneminin dışında turizm bakımından da ilgi çekici
doğal oluşumlar (Doğanay, 2001; Özdemir vd., 2004) olan şelaleler, oluştukları yerler
bakımından genellikle yoğun nüfuslu yerleşim alanlarından uzak, doğal çevre
özellikleriyle bütünleşen ve erişilmesi genel itibariyle güç sahalarda ilgi çekici doğal
turistik kaynaklardır. Bu nedenle geçen yüzyıldan beri turizm aktiviteleri nedeniyle değerlendirilmektedir (Roberts, 1978). Nitekim şelalelerin dünyanın birçok yerinde
turistik çekiciliği sağlayan en önemli doğal çevre elemanlarından biri olduğu
belirtilmiş ve dünya genelinde önemli bir turizm pazarlama ve turistik organizasyona
da konu olduğu vurgulanmıştır (Arınç, 2002).
Son 20–30 yıl içerisinde meydana gelen ekonomik gelişmeler, sosyal değişimler ve küreselleşme olgusu turizm faaliyetlerini artırmış (Özgüç, 2007; Arı ve Soykan, 2006)
ve bu çerçevede Türkiye son yıllarda (2012) dünyada en fazla turist çeken ilk 10 ülke
arasına girmiştir (Doğanay ve Zaman, 2013). Kıyı turizminin yanı sıra alternatif turizm
türleri açısından da önemli bir potansiyele sahip olan (Yücel, 2002) Türkiye’de doğal
ortam özelliklerinin uygun karakterde olması nedeniyle oluşum şekli, su düşme
yüksekliği ve su miktarı bakımından birbirinden farklı birçok şelale bulunmaktadır. Bu şelalelerden bazıları turizme kazandırılmış olmasına rağmen, bazıları da yerel
ölçekte kalmıştır (Polat vd., 2012). Doğa turizmine kazandırılmış şelaleler Türkiye’deki
turizm hareketliliğini arttıran doğal çekiciliklerden biri olarak görülmekte iken
(Zeybek, 2000), turizme kazandırılmamış şelaleler uygun alt-yapı yatırımlarıyla
desteklenerek, turizm amaçlı değerlendirilecek bir alanda tanıtılmaları halinde birer turistik çekim merkezi olabilecek potansiyel taşırlar (Doğanay, 2000; Bulut, 2010;
Karadeniz, 2013). Nitekim literatürde de ulaşım, konaklama ve kamp kurma
imkanlarına sahip olan şelalelerin önemli birer turistik destinasyon haline gelebileceği
vurgulanmıştır (Doğanay, 2001; Koday ve Çelikoğlu, 2009).
Bu çalışmada, Türkiye’nin literatüre kazandırılmış dikkate değer şelalelerinin turizm
bakımından tanıtılması ve öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. Böylece özel referanslarla birlikte Türkiye şelalelerinin panoramik bir analizi sunulmuştur. Ayrıca Türkiye Coğrafya literatüründe ilgili terimin “çavlan, çağlak, gürlevik, gürleyik, su-düşen, su uçtu, şarlak, uçan su, gülleyik, pongurt ve şarlak” gibi çok çeşitli şekillerde
kullanıldığı bilinmektedir (Bulut vd., 2011). Ancak bu çalışmada, WWD veri
tabanındaki karşılığı olan “waterfall” terimi esas alınarak bütün bu yerşekillerine
sadece “şelale” isimlendirmesinin verilmesi uygun görülmüştür.
Çalışma amacı kapsamında; “Türkiye’de Coğrafya literatürüne geçmiş dikkate değer kaç tane şelale vardır? Bu şelalelerden hangileri niçin önemlidir? Türkiye şelalelerinin turizm potansiyelinin temel unsurları (arz kaynakları) nelerdir? Türkiye şelalelerinin
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
14
turizm bakımından en önemli sorunları nelerdir? Türkiye şelalelerinin turizm potansiyeli nasıl değerlendirilebilir?” şeklindeki araştırma sorularına yanıtlar aranmıştır.
Çalışmanın önemi, Türkiye şelalelerinin turizm açısından değerinin vurgulanması
bakımından yapılan öncü bir araştırma olmasından kaynaklanmaktadır. Zira Türkiye Coğrafyası genelde bilinenler, özelde ise bilinmeyenlerle doludur. Bu durum
Türkiye’nin coğrafi yapısından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle ilgili konu hakkındaki
araştırmaların yapılacak çalışmalara ve çalışanlara yön verme özelliği taşıyacağı
belirtilmiştir (Bulut, 2010). Ayrıca iç ve dış turizme önemli ölçüde katkıları olan doğal
güzelliklerimiz arasında bulunan şelalelerin tanıtılmaları ve amaca uygun turistik yatırımların yapılması halinde önemli ölçüde turizme katkıları olacağı ileri
sürülmüştür (Bulut vd., 2011). Konunun önemine dikkat çekmek amacıyla Bulut vd. (2011: 110) “Daha önceki çalışmalarımızda da ısrarla belirttiğimiz gibi bu doğal güzelliklerin bulunduğu yörelerdeki sakinler bu güzellikleri tanımakta, özelliklerini ve değerlerini bilmektedirler. En uygun zamanda yayınlanması ve tanıtılması için gerekli çabaları sarf etmekte; böylece yaşadıkları çevrenin güzellikleri hakkında farkındalık yaratmaya ve bundan yöreleri için gelir elde etmeye çalışmaktadırlar.” şeklinde
açıklamada bulunmuşlardır. Bilhassa bu yayın, daha çok tanıtım ve planlamalar için
önem taşımaktadır. Nitekim Doğanay (1994), Türkiye’nin doğal turistik kaynaklarının
çok dikkatli bir biçimde etüt edilmesi ve yatırımcıların ihtiyaç duyacağı dökümanter
verilerin bu yolla mutlaka sağlanması gerektiğinin önemine vurgu yapmış ve bu
noktada coğrafyacılara büyük sorumlulukların düştüğünü belirtmiştir. Özdemir vd. (2004) Türkiye’nin potansiyel açıdan bu tür kaynaklara çokça sahip olmakla birlikte,
söz konusu bu doğa harikalarının henüz yeterince değerlendirilmemiş olduğuna
dikkat çekerek, bu tür kaynakların etüt edilip tanıtılmasının ülke turizmi açısından
önemli olduğunu ileri sürülmüştür. Ceylan (2006) ise Türkiye şelalelerinin çok azının
tanınmakta olduğunu bildirerek, ilgili şelalelerden genellikle yerel olarak
yararlanıldığını ifade etmiştir. Ayrıca bu çalışma sonucunda elde edilen bulgular ve sonuçlar, konu hakkında kuramsal çalışmalara ve hipotezlerin geliştirilmesine
yardımcı olabileceği gibi ilgili konuda çalışacak bilim insanlarına da bir kaynak teşkil
edebilecektir.
Materyal ve Metot
Bu çalışma, yöntem bilimsel açıdan Türkiye şaleleri kapsamında yapılmış araştırmaların detaylı bir şekilde incelendiği ve verilerin toplu bir bakış açısıyla
tarihsel ve eleştirel bağlamda analiz edildiği bir literatür değerlendirme araştırmasıdır.
Bu bağlamda, seçilen konu üzerine önceden yazılmış çalışmalar etkin bir şekilde
incelenerek zenginleştirilmiş, bunun yanı sıra kritik ve analitik düşünce ekseninde
değerlendirilerek sentezlenmiş ve yeni bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. Zira
bu tür çalışmaların sadece betimleyici değil, aynı zamanda önceki araştırmaları kritik bir değerlendirmeye ve senteze tabi tutan bir kapsama sahip olması gerektiği
bildirilmiştir (Özgür ve Yavan, 2013). Bunun için makalede öncelikle mevcut literatür
tümüyle taranmış, içeriğine göre sınıflandırılmış, analitik ve çapraz okumalar yoluyla
analiz edilmiş, elde edilen bulgular mevcut literatüre göre yeniden yorumlanmış ve
sentezlenmiştir. Son aşamada elde edilen veriler SWOT analiziyle değerlendirilmiş ve yeni bir bakış açısı geliştirilerek çeşitli öneriler sunulmuştur. Çalışma kapsamında
sunulan harita, şelalelerin ilgili literatürdeki lokasyonları göz önünde buludurularak
ArcMap 10.2 yazılımından istifade edilerek oluşturulmuştur.
Bulgular ve Tartışma
Herhangi bir sahanın turizm potansiyelinin ölçülebilmesinde gerekli olan analiz ve
teşhis aşamasının tamamlanması için mevcut durumun ortaya konması gerekmektedir (Soykan, 2003; 2004). Zira literatürde turizm potansiyelinin daha
sağlıklı bir şekilde değerlendirilebilmesi için klasik 2T+1D Modeli (tanıma-tanıtma ve
değerlendirme) yaklaşımın kullanılması önerilmiş ve mutlaka uygulanması gerektiğine
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
15
kanaat getirilmiştir. Buna mukabil tanımadan tanıtma, tanıtmadan da karar
mekanizmasının değerlendirme yoluna gidilmesinin düşünülemez olduğunu
açıklanmıştır (Doğanay, 1994). Bu bağlamda aşağıda öncelikle “Türkiye’nin Önemli Şelaleleri”, daha sonrada “Coğrafi Bakış Açısıyla Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyeli” irdelenmiştir.
Türkiye’nin Önemli Şelaleleri
Türkiye şelaleler bakımından zengin bir ülke olup, bunların büyük bir kısmı coğrafi
literatüre dahi geçmiş değildir. Henüz bir envanteri çıkarılmamış Türkiye şelaleleri,
münferit araştırmalarla tanıtılmaya ve literatüre kazandırılmaya çalışılmıştır (Doğanay ve Zaman, 2001). Bu bakımdan Türkiye’de, Kurşunlu-Düden-Falez (Doğanay ve
Zaman, 2001), Yukarı Uçansu-Aşağı Uçansu (Atayeter vd., 2007), Baraklı (Aylar ve
Çoban, 2004), Maral (Sever ve Kopar, 2009), Mençuna (Koday vd., 2015), Ciro (Bulut
vd., 2005), Sütüven, Hasanboğuldu, Ayazma (Köse, 1997), Ulukaya (Özdemir vd.,
2004), Aksu (Koday ve Çelikoğlu, 2009), Muradiye-Tomara-Sırakayalar (Doğanay, 2000), Harbiye (Özşahin ve Kaymaz, 2014a), Güney (Ceylan, 2000), Gümüşsu (Polat
vd., 2012), Sakızcılar (Ceylan, 2006), Gürlevik (Doğanay, 1990; 1991), Tortum (İlhan
(Lahn), 1944; Doğanay, 1994), Tomara (Doğanay ve Uzun, 1996; Doğanay, 2000),
Keklik (Koday ve Demir, 2011), Susuz (Sevindi, 2011), Günpınar (Arınç, 2002), Ilısu
(Bulut vd., 2011), Santuras (Bulut ve Özdemir, 2010), Çiseli-Koçalan-Perşembe (Bulut,
2010), Erfelek (Uzun vd., 2005a; 2005b), Sızır (Karadeniz, 2013), Ocaklı (Zeybek, 2000) olmak üzere literatüre kazandırılmış önemli şelaleler mevcuttur (Tablo 1; Şekil
1). Burada ismi geçen şelalelere ek olarak Atlas Dergisi öncülüğünde hazırlanan
“Türkiye Şelaleler Atlası” (Atlas, 2010) ve bazı tanıtım yazıları (Dergi Bursa, 2012;
Demirel, 2012) vasıtasıyla da bazı şelaleler literatüre kaydedilmiştir (Tablo 1; Şekil 1;
Foto 1).
Tablo 1.
Türkiye’nin Literatüre Kazandırılmış Önemli Şelaleleri Adı Bulunduğu İl Düşüş Yüksekliği Kaynak
Kurşunlu Antalya 6 Doğanay ve Zaman, 2001
Düdenbaşı (I. Düden) Düden
Antalya 18 Doğanay ve Zaman, 2001
Falez (II. Düden) Antalya 58 Doğanay ve Zaman, 2001
Manavgat Antalya 5 Doğanay, 2001
Yukarı Uçansu Uçansu
Antalya 70 Atayeter vd., 2007
Aşağı Uçansu Antalya 51.5 Atayeter vd., 2007
Alara (Uçansu) Antalya - Atlas, 2010
Baraklı Amasya 30 Aylar ve Çoban, 2004
Şarlayuk Amasya - Doğanay, 2001
Maral Artvin 63 Sever ve Kopar, 2009
Ciro Artvin 166 Bulut vd., 2005
Mençuna Artvin 60-20-20 Atlas, 2010; Koday vd., 2015
Sutüven Balıkesir 20 Köse, 1997
Hasanboğuldu Balıkesir 3 Köse, 1997
Ulukaya Bartın 25 Özdemir vd., 2004
Aksu Bartın 35-16-10-30-18 Koday ve Çelikoğlu, 2009
Gölderesi Bartın 70 Atlas, 2010
Sırakayalar Bayburt 22 Doğanay, 2000
Suuçtu Bursa 38 Dergi Bursa, 2012
Saitabat Bursa - Atlas, 2010
Oylat Bursa - Atlas, 2010
Softaboğan Bursa 3 Atlas, 2010
Ayazma Çanakkale 10 Köse, 1997
Marmaros Çanakkale 38 Atlas, 2010
Güney Denizli 20 Ceylan, 2000
Gümüşsu Denizli 15-30 Polat vd., 2012
Sakızcılar Denizli 23.5 Ceylan, 2006
Saklıkent Düzce 35 OSİBDKMPGM9.BM, 2013
Güzeldere Düzce 120 Atlas, 2010
Aydınpınar Düzce - Atlas, 2010
Samandere Düzce 20 Atlas, 2010
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
16
Gürlevik Erzincan 53 Doğanay, 1990; 1991
Tortum Erzurum 48 İlhan (Lahn), 1944; Doğanay,
1994
Tomara Gümüşhane 14-18-22 Doğanay ve Uzun, 1996;
Doğanay, 2000
Harbiye Hatay 1-3 Özşahin ve Kaymaz, 2014a
Keklik Kars 47 Koday ve Demir, 2011
Susuz Kars 48.9 Sevindi, 2011
Ilıca Kastamonu 10 Atlas, 2010
Azdavay (Başdeğirmen) Kastamonu - Atlas, 2010
Kapuzbaşı (Barazama) Kayseri 40-60 Somuncu, 1986; Doğanay,
2001
Yerköprü Konya 6-7 Doğanay, 2001
Günpınar Malatya 25 Arınç, 2002
Ilısu Mersin 70 Bulut vd., 2011
Santuras Mersin 40 Bulut ve Özdemir, 2010
Tarsus Mersin 4-6 Doğanay, 2001
Papazın Bahçesi Mersin Atlas, 2010
Turgut Muğla 10 Atlas, 2010
Çiseli
Aybastı
Ordu 70-140-40-70/75 Bulut, 2010
Koçalan Ordu 30 Bulut, 2010
Perşembe Ordu 20 Bulut, 2010
Bulut Rize 250 Demirel, 2013
Palovit Rize 15 Atlas, 2010
Gelintülü Rize 23 Atlas, 2010
Ağaran Rize - Demirel, 2013
Vandri Rize - Demirel, 2013
Akırgel Rize - Atlas, 2010
Maselevat (Ketekalivi) Rize 25 Atlas, 2010
Mulona Rize - Atlas, 2010
Erfelek Sinop 1-10 Uzun vd., 2005a; 2005b
Sızır Sivas 22 Karadeniz, 2013
Dipsizgöl Sivas 40 Atlas, 2010
Ocaklı Tokat 30 Zeybek, 2000
Kırkmerdiven Tunceli - Atlas, 2010
Muradiye (Bendimahi) Van 18 Doğanay, 2000
Erikli Yalova - Atlas, 2010
Sudüşen Yalova 10 Dergi Bursa, 2012
Şekil 1. Türkiye’nin Literatüre Kazandırılmış Önemli Şelaleleri
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
17
Foto 1. Türkiye’nin bazı şelalelerinden bir görünüm (1: Mençuna şelalesi, 2: Maral şelalesi, 3: Manavgat şelalesi, 4: Tortum şelalesi, 5: Suuçtu şelalesi, 6: Bardnala
Şelalesi)
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
18
Türkiye şelaleleri konusunda yapılmış çalışmalara göre Türkiye’de 66 adet literatüre
kazandırılmış önemli şelale vardır. Daha önceki çalışmalarda Türkiye’nin bilinen en
yüksek rakımda yer alan ve en yüksek su düşüşüne (93-73 m’lik iki basamaklı yani takım şelaleler şeklinde toplamda 166 m) sahip şelalesi Ciro şelalesi olduğu belirtilmiş
(Doğanay, 1994; Bulut vd., 2005) olsa da son yapılan çalışmalarla bu bilgi değişmiştir.
Buna göre, Türkiye’nin en yüksek şelalesi Rize ili Ardeşen ilçesi Tunca beldesindeki
Çiftegöl şelalesidir. Zira Altıparmak Dağları’nın güneydoğu tarafına konumlanan
Ciro’nun denizden yüksekliği 2348 m, aynı dağların kuzeyinde konumlanan
Çiftegöl’ün denizden yüksekliği ise 2535 m’dir (Demirel, 2013). Bu kıyasa göre Türkiye’nin en yüksek şelalesi Çiftegöl’dür. Buna mukabil Türkiye’nin takım şelaleler
şeklinde en yüksek su düşüşüne sahip şelalesi ise yaklaşık 250 m yüksekliğiyle
Bulut’tur (Demirel, 2013). Yine Türkiye’nin direnç farkından kaynaklanan bir eğim
kırığından suları tek seferde (63 m) düştüğü bilinen en yüksek şelalesi ise Maral’dır
(Sever ve Kopar, 2011). Diğer yandan Türkiye’de beslenme karakteri bakımından farklılık gösteren ve turizm danışmanları tarafından dünyada kar suyuyla beslenen az
sayıda şelalelerden birisi olarak değerlendirilen şelale ise Uçansu’dur (Atlas, 2010).
Ayrıca Samandere şelalesi ise tamamen doğal oluşu ve eşsiz yapısı sebebiyle Orman
Bakanlığı tarafından “Tabiat Anıtı” olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır
(Kandemir, 2011).
Türkiye şelaleleri kapsamında yapılan münferit çalışmaların yanında bazı lokal envanter çalışmalarla il kapsamındaki mevcut şelaleler de tespit edilmiştir. Mesela
Demirel (2013) tarafından Rize ilindeki şelaleleri tespit etmiş ve genel özelliklerini
kaydetmiştir. İlgili çalışmaya göre sadece Rize’de toplamda 45 adet şelale belirlenmiştir
(Tablo 2). Bu bulgusuna dayanarak Rize “Şelaleler Kenti” olarak adlandırılmıştır
(Demirel, 2013).
Tablo 2.
Rize’nin Şelaleleri Listesi Şelale Adı İlçe Şelale Adı İlçe
Ağaran Ş. Çayeli Ilıca (Askoroz) Ş. Merkez İlçe
Ağlayansu Ş. Çamlıhemşin Kaban (Meles) Ş. İkizdere
Akırgel (Cimil) Ş. İkizdere Karaali Ş. Fındıklı
Akyamaç (Tecina) Ş. Akyamaç Karakaş Ş. Çayeli
Alişör Saklıvadi Takım Ş. Merkez İlçe Karap Şelaleleri Çayeli
Anzer Ş. İkizdere Katarahte Ş. Güneysu
Aşıklar Takım Ş. Çamlıhemşin Kirazlı (Karadere) Ş. Çayeli
Bebedes Ş. Çamlıhemşin Koçkabanı (Didiruba) Ş. Çamlıhemşin
Beyazgöz (Tolikçet) Ş. Ardeşen Köprülü Ş. Merkez İlçe
Bulut (Tar Deresi) Ş. Çamlıhemşin Lakubar Ş. Çamlıhemşin
Çağlayan (Vandri) Ş. Kalkandere Manle Takım Ş. İkizdere
Çarkıruba (Komati) Ş. Çamlıhemşin Movri Ş. Ardeşen
Çatak Üçgöl Ş. Fındıklı Mulona Ş. Ardeşen
Çetekalevi Ş. Çamlıhemşin Palovit Ş. Çamlıhemşin
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
19
Çopuni (Marselavat) Ş. Çamlıhemşin Paslakum Ş. Çamlıhemşin
Değirmendere Ş. Merkez İlçe Paşaçukuru Ş. Merkez İlçe
Eğvane (Hostaval) Ş. İkizdere Rüzgârlı Ş. İkizdere
Eskitoğlu Ş. Derepazarı Salma Ş. Fındıklı
Gelin Tülü Ş. Çamlıhemşin Senavat Ş. Ardeşen
Gürcüdüzü (Solorez-Taşlı Mağara) Ş. Fındıklı Sudüşen Ş. İkizdere
Gürdere Ş. İkizdere Şimadoz Ş. Merkez İlçe
Gürgendibi Ş. Çamlıhemşin Şoltoğuri Ş. Ardeşen
Hacızeni Ş. Çamlıhemşin Toplam 45
Kaynak: Demirel, 2013: 137-138.
Ayrıca son yıllarda Türkiye’de turizm bakımından önem taşıyan Tortum Çayı Havzası’ndaki (Erzurum-Artvin) donmuş şelaleler de (Uzunkavak, Sarıgelin,
Şehitlersivrisi, Zehrek, Tevin) su buzu tırmanışları şeklinde kış turizmi kaynaklarına
alternatif etkinlikler olarak düşünülmektedir. Zira Anadolu’daki benzer örnekleriyle
kıyaslandığında, en uzun süreli tırmanış yapılabilen buz duvarları olarak zikredilen bu
doğal değerlerin, sahip olduğu buz kütlesinin kalitesi ve zorluk derecesi bakımından
Türkiye’deki en elverişli buz duvarları olduğu yönünde görüş bildirilmiştir (Kopar ve Çakır, 2015).
Bütün bu anlatılanlara dayanılarak, Türkiye’nin şelaleler zengini bir ülke olduğu ileri
sürülebilir. Bu yerşekilleri üzerine yapılacak yeni araştırmalarla şelale sayısının
artacağı da şüphe götürmez bir gerçekliktir. Keza, Bulut (2010) Türkiye’nin sahip
olduğu doğal özellikleri göz önüne alındığında yeni şelalelerin bulunmasının olasılık dâhilinde olduğunu bildirmiştir (Bulut, 2010).
Coğrafi Bakış Açısıyla Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyeli ve Sorunları
Turizmin temel unsurları veya arz kaynakları; çekicilikler, erişim ve konaklama’dır. Bu
üç unsurun yeterli olması ve organizasyon bütünlüğü, turizmde gelişmenin temel yapı
taşları olarak değerlendirilmektedir (Özgüç, 2007).
Turizmin temel unsurlarından ilki, çekiciliktir. Aslında bu unsur, turizmin yer seçiminde rol oynayan coğrafi kaynaklardır ve turistin bir alanı ziyaret etme isteğini
doğurur (Özgüç, 2007). Gerçekten de Türkiye arazisinin sahip olduğu litolojik ve
topoğrafik özellikler, iklim koşulları, akarsu rejimleri, tektonik özellikler şelaleler
bakımından önemli bir potansiyelin oluşmasını da beraberinde getirmiş ve çekiciliğini
arttırmıştır (Bulut, 2010; Tablo 3). Bunun yanında Türkiye’de yapılan veya yapılabilecek olan diğer turizm etkinlikleri de bu kapsamda yapılacak turizm
faaliyetlerini destekleyecek ve tamamlayacak diğer özelliklerdir (Tablo 4).
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
20
Tablo 3.
Şelaleleri başlıca doğal turistik çekicilikleri Sahanın jeolojik özellikleri Şelalenin oluşum şekli (eğim kırığı)
Sahanın jeomorfolojik özellikleri Şelalenin bulunduğu yükselti basamağı
Sahanın iklim özellikleri Hidrografik özellikler (akarsuyun debisi)
Sahanın doğal peyzajı Suyun düşüş yüksekliği
Sahanın fauna çeşitliliği Suyun tek veya birden fazla seferde yaptığı düşüş
Sahanın flora çeşitliliği Suyun düşüşüyle çıkardığı ses
Dev kazanının derinliği ve büyüklüğü Şelalenin estetik görünümü
Tablo 4.
Şelalelerin bulunduğu sahanın sosyo-kültürel ve ekonomik çevreden kaynaklanan turistik çekicilikleri
Çevredeki Konaklama Tesisleri Kamp ve Karavan Alanları
Manzara Seyir Alanları Korunan Alan Statüsü
Festival ve Kültürel Etkinlikler Yöreye Özgü Yemek Çeşitleri
Yöreye Özgü Organik Ürünler El Sanatları
Ulaşım Kolaylığı Otantik Yerler
Çevre Düzenlemesi Patika Yollar
Mesire Alanı Dokusu Bozulmamış Kırsal Mimari
Alternatif Ekoturizm Faaliyet Çeşitliliği Tamamlayıcı Sosyo-Kültürel ve Tarihi Turistik Kaynakları
Temel İhtiyaçların Giderilmesi Yönelik Yerler (Tuvalet, Kullanılabilir Su, Yeme-İçme vb.)
Büyük Turizm Merkezlerine Yakınlık
Doğanay (1994), Tortum şelalesinde başlıca çekiciliğin şelalenin kendisi olduğunu, diğer çekiciliklerin ise sahadaki başka doğal faktörler ve su sporları potansiyeli
olduğunu açıklamıştır. Ceylan (2000), Güney şelalesinin cazibesini arttıran başlıca
unsurlar olarak, şelalenin Büyük Menderes vadisine hâkim güzel manzarası, bitki
örtüsünün yoğunluğu ve şelale suyunun akış güzelliği olarak ayırt etmiştir. Zeybek
(2000), Ocaklı şelalesinin doğal peyzaj güzelliği bakımından değerlendirilmesi gereken
yüksek bir potansiyel taşıdığını belirtmiştir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinin sadece doğal güzelliklerle sınırlı kalmadığını açıklayarak, su manzarasının yanında
dinlendirici ortamın, temiz havanın ve çevrenin sahip olduğu beşeri değerlerin bu
yörenin cazip olmasında etkili olan önemli faktörler olarak saymıştır. Özdemir vd.
(2004), Ulukaya şelalesinin çekicilikleri olarak, oluşum şeklini ve çevresindeki zengin
bitki örtüsü varlığını göstermiştir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin çevredeki diğer turistik çekiciliklerle oluşturduğu sinerjiyle yöre turizmine daha fazla olumlu
katkı yapabileceğini vurgulamışlardır. Uzun vd. (2005b), Erfelek şelalelerinin gerek
hidrografik gerekse diğer fiziki coğrafya özellikleriyle çevresinden ayrılarak oldukça
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
21
yüksek bir turistik çekiciliğe sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Ceylan (2006),
Sakızcılar şelalesinin doğal özelliklerinin yanında çevredeki diğer turistik merkezlere
yakınlığı ve ulaşımın kolay olması gibi nedenlerinde çekiciliğini arttırdığını belirtmiştir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesinin en önemli avantajının birçok doğal ve kültürel
çekiciliği bünyesinde barındıran çevreye yakın bir konumda bulunması olduğunu
ifade etmişlerdir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelaleleri ve çevresinin eşsiz
doğal ortamıyla insanlar üzerinde dinlendirici bir etkiye sahip olduğunu ve bunun
dikkate değer bir çekicilik oluşturduğunun altını çizmişlerdir. Kopar ve Çakır (2015)
Tortum Çayı Havzası’ndaki donmuş şelalelerin doğal güzelliklerinin yanında su buzu tırmanışları şeklinde de turizm bakımından bir potansiyel taşıdığını zikretmişlerdir.
Turizmin temel unsurlarından ikincisi ise erişimdir. Erişim, turizmde ziyaretin
gerçekleştirilebilmesini sağlayan ulaşım ve iletişim hizmetleri olarak bilinir (Özgüç,
2007). Türkiye, erişim imkânları açısından son yıllarda oldukça gelişmiş olmasına
rağmen, şelalelerin bulunduğu mekânların birçoğuna ulaşım imkânları yetersizdir. Zira bu durum literatürde de sık sık dile getirilmiştir. Doğanay (1994), Tortum
şelalesinin temel problemlerinin başında ulaşım sorununun geldiğini ve sahayı
turistik çekim bölgesi durumuna getirecek en önemli alt yapı hizmetinin ulaşım
olduğunu zikretmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesinin öncelikli olarak çözülmesi
gereken sorununun ulaşım olduğuna kanaat getirmiş, mevcut yoldaki dönemeçlerin
ve eğimin azaltılması, yolun asfalt hale getirilmesi ve trafik işaretlerinin konulması gerektiği bildiriminde bulunmuştur. Doğanay ve Zaman (2001), Kurşunlu şelalesinde
en önemli sorunlardan biri olarak ulaşım probleminin olduğunu kaydetmişler ve
sahaya ailelerin daha büyük ilgi göstermeleri bakımından ulaşım sorununun mutlaka
çözümlenmesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde
ulaşımın kolay sağlanması ve en sorunlu dönemlerde bile güvenlik problemleriyle karşılaşılmaması gibi sebeplerden dolayı turist ve ziyaretçilerin daha fazla ilgi
göstermelerine zemin hazırlamakta olduğu bildiriminde bulunmuştur. Özdemir vd.
(2004), Ulukaya şelalesinde ulaşım konusunda bir takım sorunların olduğunu ifade
etmişler ve bilhassa turlarla gelecek ziyaretçiler için yol standartlarının (genişletme-
asfaltlama) yükseltilmesinin zorunluluk olduğunun altını çizmişlerdir. Aylar ve Çoban
(2004), Baraklı şelalesinin ulaşım sorununa sahip olduğunu kaydetmişlerdir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin önemli sorunlarından birinin ulaşım olduğuna dikkat
çekerek, mevcut yolun bakım ve onarımının sürekli olarak yapılması ve yol üzerindeki
trafik işaretlemelerine dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çekmişlerdir. Sevindi (2011),
Susuz şelalesindeki ulaşım imkânlarının geliştirilmesi kapsamında, şehirlerarası
karayoluna bağlanacak tali yolun inşasına öncelik verilmesi gerektiğini, tercihen de parke taş döşenerek bu ara yolun bir kontrol noktasıyla denetlenmesi ve ihtiyacı
karşılayabilecek kapasitede bir otopark açılmasının elzem olduğunu ileri sürmüştür.
Bütün bu örneklerin yanında Türkiye’deki bazı şelalelerde ise erişimle alakalı herhangi
bir olumsuzluk yoktur. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinin ulaşım açısından
kolay olduğunu savunarak, bu durumun şelalenin önemli bir cazibe merkezi olmasına
katkı sağlayacağını ifade etmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesinin en önemli avantajlarından birisinin ulaşımın kolay olması olduğunu belirtmişlerdir.
Turizmin temel unsurlarından sonuncusu da konaklamadır. Bu unsur, turistin gidilen
yerde ağırlanmasını sağlayan bir ölçüttür (Özgüç, 2007). Ne yazık ki, Türkiye
şelalelerinin bulunduğu sahaların birçoğunda konaklama faaliyetleri
yapılamamaktadır. Ancak bu sahaların konaklama gereksinimlerini karşılamak amacıyla kontrolsüz ve plansız tesislerin yapılmaması da önemli bir konudur.
Doğanay (1994), Tortum şelalesinde konaklama tesislerinin bulunmadığı belirterek,
turistik amaçlı yatırımlarda öncelikle ilgili sorunun çözümüne yönelik pilot
uygulamaların hayata geçirilmesini zikretmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesindeki
rekreasyon faaliyetlerinin konaklama imkanı olmadığı için günübirlik bir şekilde
yapıldığını kaydetmiştir. Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesi çevresinde yapılacak
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
22
tesisler sayesinde turizm açısından daha fazla yarar sağlanacağını ve gelir elde
edilebileceğini açıklamışlar, ilgili tesislerin de gelişigüzel bir şekilde yapılmasından
ziyade hazırlanacak bir master plana uygunluk esas alınarak kurulması gerektiğini belirtmişlerdir. Özdemir vd. (2004), Ulukaya şelalesinde konaklamaya yönelik
tesislerin eksik olduğunu kaydetmişlerdir. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin
bulunduğu sahanın kadastro sorunlarının çözülmesi ve doğal ortamla barışık olmayan
yapılaşmaya izin verilmemesi gerektiğini dile getirmişlerdir. Atayeter vd. (20007),
Uçansu şelalelerinin bulunduğu yerde hiç bir konaklama tesisinin olmadığını tespit
etmişlerdir. Sever ve Kopar (2011), Maral şelalesinde doğrudan günübirlik ziyaretler şeklinde uygulamaların yapılmasını veya doğayla uyumlu yöresel meskenlerin
kullanılması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinde
konaklama ve piknik faaliyetleri için yapılaşmaya müsaade edilmemesi gerektiğini, bu
tür faaliyetler için en yakın yerleşim alanının tercih edilmesinin daha doğru bir
yaklaşım olduğunu kaydetmişlerdir. Sevindi (2011) Susuz şelalesine gelecek ziyaretçilerin ihtiyaç duyabilecekleri çeşitli yapıların inşaa edilmesinin bir zorunluluk
olduğunu ve ilgili tesislerin de turizme hizmet edecekleri için doğal ortamla uyumun
gözetildiği bir yatırım programı dâhilinde düzenlenmesi gerektiğine işaret etmiştir.
Türkiye Şelalelerinin Başlıca Turizm Sorunları
Bu çalışma kapsamında incelenen Türkiye şelaleleri literatüründe her bir şelale için
farklı araştırmacıların tespit ettiği bazı sorunlar olduğu belirlenmiştir. Ceylan (2000), Güney şelalesindeki rekreasyon amaçlı turizminin başlıca sorunları olarak; ulaşım, su
miktarının azalma tehlikesi, ekoloji, mülkiyet ve peyzaj ile ağaçlandırma problemlerini
zikretmiştir. Zeybek (2000), Ocaklı şelalesinin turistik potansiyelinin
değerlendirilmesine yönelik hiçbir çalışmanın olmamasını en temel sorun olarak
nitelendirmiş, bunun yanında tanıtım, ulaşım, arazi kullanımı, su kaynağındaki azalma ve çevre düzenlemesi gibi eksikliklerin varlığına da dikkat çekmiştir. Doğanay
(2000), Tomara şelalesinde ulaşım ve bozulan doğal denge, Sırakayalar şelalesinde ise
ulaşım, çevre düzenlemesi, konaklama ve dinlenme tesisleri ile diğer sorunlar
(Elektrik, telefon ve tuvalet gibi diğer ihtiyaçlar) şeklinde problemlerin olduğunu
bildirmiştir. Buna karşın Muradiye şelalesinde ise turizme yönelik bazı yatırımların
yapıldığını zikretmiş, ancak ağaçlandırma, çevre düzenlemesi, seyir teraslarının kurulması, sahaya giriş çıkışların ücretlendirilmesi ve kontrolünün sağlanması,
konaklama mekânlarının inşası ve akarsu köprülerinin yapılması gibi uygulamaların
da mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilmesi bakımından alınması gereken
ivedilikli önlemler olduğunu açıklamıştır. Doğanay ve Zaman (2001), temel problemler
olarak Kurşunlu şelalesinde su kaynağındaki azalma, peyzaj düzenlemesi, güvenlik hizmetleri, ulaşım ve kaçak ağaç kesimi; Düden şelalesinde akımın azalması, plansız
yapılaşma, ışıklandırma yetersizliği ve Falez şelalesinde ise akarsu yatağındaki doğal
dengenin bozulması ile ücretsiz ziyaret gibi olumsuzlukların bulunduğunu tespit
etmişlerdir. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde konaklama tesisi, ulaşım, çevre
düzenlemesi, ağaçlandırma ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliğini temel problemler
olarak özetlemiştir. Özdemir vd. (2004), Ulukaya şelalesinin başlıca sorunları olarak su kaynağındaki azalma, peyzaj düzenlemesi, tanıtım eksikliği, altyapı ve ulaşım
problemlerini göstermişlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro şelalesinde planlama, tanıtım ve
ulaşım problemlerinin olduğunu ileri sürmüşlerdir. Uzun vd. (2005b), Erfelek
şelalelerinin tanıtım faaliyetlerine paralel olarak yoğun bir ziyaretçi akımına uğradığını
ve sahanın sahip olduğu doğal güzelliklerin kısa sürede yok olmaması için, yörenin turist taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve bu sayının da aşılmamasına gayret
edilmesi gerektiği vurgulamışlardır. Ceylan (2006), Sakızcılar şelalesinde ulaşım,
planlama, konaklama, peyzaj düzenlemesi ve tanıtım gibi problemlerinin olduğunu
kaydetmiştir. Atayeter vd. (2007), Uçansu şelalelerinde yaz mevsiminde suyun
azalması veya kuruması, planlama, konaklama ve ulaşım sorunlarını belirlemişlerdir.
Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin ulaşım ve tanıtım problemlerinin
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
23
olduğunu vurgulamışlardır. Bulut ve Özdemir (2010), Santuras şelalesinde tanıtım,
planlama, ulaşım ve konaklama tesisleri gibi eksiklerin mevcudiyetini ileri
sürmüşlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu şelalesinde başta tanıtım olmak üzere ulaşım, çevre düzenlemesi ve konaklama ile kamp yeri olanaklarının oluşturulmasıyla ilgili
çeşitli problemlerin varlığını belirtmişlerdir. Sevindi (2011), Susuz şelalesinde yaptığı
çalışmada planlama, altyapı, konaklama, ulaşım, idari statü belirsizliği ve peyzaj
düzenlemesi gibi sorunların olduğunun altını çizmiştir.
Ancak bu çalışmada ilgili literatürdeki sorunlar genelleştirilerek temel başlıklar altında
mercek altına alınmıştır. Bu anlayış, araştırmanın kapsamını geliştirmek ve inceleme kolaylığı bakımından sergilenmiştir. Buna göre Türkiye şelalelerinde turizm
bakımından planlama, tanıtım ve araştırma yetersizliği olmak üzere üç temel sorun
tespit edilmiştir. İlgili problemler aşağıda literatür eşliğinde tartışılmıştır.
Planlama: Türkiye şelalelerinin en büyük problemi planlama eksikliğinden
kaynaklanmaktadır. Doğanay (1994), Tortum şelalesinde planlamadan kaynaklanan olumsuzluklara işaret ederek, şelale ve çevresindeki turistik faaliyetlerin
geliştirilebilmesi için en uygun şekilde turizm açısından çevre düzeni ve
planlanmasının yapılmasının zorunluluğuna dikkat çekmiştir. Arınç (2002), Günpınar
şelalesinde başta çevre düzenlemesi olmak üzere geniş kapsamlı ve uzman kişiler
tarafından hazırlanacak planlamaların yapılmasının gerekliliği üzerinde durmuştur.
Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesinin etrafında çevre düzenlemesi yapılması gerektiğini vurgulayarak, ilgili düzenlemenin mutlaka konunun uzmanlarının
gözetiminde ve mümkün olduğu kadar doğal ortamı bozmadan gerçekleştirilmesinin
zorunluluğunu ileri sürmüşlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro şelalesinde turistik
faaliyetlere yönelik olarak planlamanın yapılması gerektiğine işaret etmişlerdir. Ceylan
(2006), Sakızcılar şelalesindeki rekreasyon faaliyetlerinin planlanmasının ve geliştirilmesinin önemini bildirerek, ilgili planlamaların uzun vadeli, devlet
öncülüğünde, yerel yönetimler, yatırımcılar, turizmden doğrudan etkilenen veya
turizmi doğrudan etkileyenlerin katılımıyla yöresel ölçekte ve alternatifli olarak
yapılmasının lüzumlu olduğunu savunmuştur. Atayeter vd. (2007), Uçansu
şelalelerinin daha kapsamlı bir şekilde araştırılarak özelliklerinin ortaya çıkartılması
ve buradan elde edilecek sonuçlar neticesinde bir hareket planı yapılmasının daha doğru olacağı belirtmişlerdir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin turizm
bakımından önemini arttırmak için ulaşım öncelikli olmak üzere bazı planlamaların
hayata geçirilmesinin zaruri olduğunu kaydetmişlerdir. Bulut (2010), Aybastı
şelalelerinin bütüncül bir planlama ile ele alınması gerektiğini, aksi taktirde yapılacak
düzenlemelerin doğal kaynaklar üzerinde olumsuz etkiler bırakabileceğini vurgulamış, akabinde yapılacak tanıtım, düzenleme, altyapı ve üst yapı yatırımları gibi çalışmalar
sırasında ise ekolojik miras, jeomorfolojik miras endişesi taşınarak, sürdürülebilirliğin
de göz önünde bulundurulmasını zikretmiştir. Sever ve Kopar (2011), Maral
şelalesinin bulunduğu sahada yapılacak her türlü etkinliğe, yöre insanını dâhil edecek
şekilde planlamaların yapılması gerektiğini vurgulamışlar, aksi taktirde daha önceki
doğa koruma programları gibi uygulamaların sadece kâğıt üzerinde kalacağını ve yöre halkının geleneksel yaşam tarzını etkileyecek bir takım yaptırımların getirilmesinin de
huzursuzluk oluşturacağını belirtmişlerdir. Sevindi (2011), Susuz şelalesinde turizm
yatırım plânı hazırlanmasına zemin oluşturulabilecek ve yapılacak yatırımları uzun
vadede güvence altına alınabilecek bir planlamanın düşünülmesinin elzem olduğunu
savunmuştur. Bulut ve Özdemir (2010), Santuras şelalesinde planlama amacıyla çevresel önlemlerin alınmasının önemine dikkat çekmişlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu
şelalesinde planlama dahilinde, öncelikle koruma önlemlerinin alınmasını, yol
güzergahı boyunca görsel malzemeler ile turistik mahal ve mesafe levhaları
konulmasını, yolun kaplamasının ve niteliğinin yükseltilmesini, turizm faaliyetlerini
çeşitlendirilebilecek alternatif turizm olanaklarının hayata geçirilmesini, şelalenin
yakınında doğayla uyumlu yeme-içme ve konaklama tesislerinin yapılması gerektiğini
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
24
bildirmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu şelalesi ve çevresinde alt yapı tesislerinin
yeterli olmadığına dikkat çekerek, doğayla uyumlu ve geleneksel tipte tesislerin inşa
edilmesini doğru bir yaklaşım olarak savunmuşlardır.
Tanıtım Yetersizliği: Türkiye şelaleleri hakkında tespit edilen bir başka sorun ise bu
çalışmanın temel amaçlarından biri olan tanıtım eksikliğidir. Zira bu durum konu
hakkındaki araştırmacılarında üzerinde mutabık olduğu temel problemlerden birisidir.
Zeybek (2000), Ocaklı şelalesinde turizm bakımından dikkate değer bir potansiyelin
varlığını bildirirken, konu hakkında öncelikli olarak yeterli tanıtımın yapılması
gerektiğini vurgulamıştır. Arınç (2002), Günpınar şelalesinde bilhassa yakın çevrenin turizm potansiyelini de kapsayacak bir tanıtımın yapılmasına değinmiş ve bu şekilde
bölgeyi ziyaret eden veya edebilecek yerli ve yabancı turistlerin buraya çekilebileceğini
tespit etmiştir. Aylar ve Çoban (2004), Baraklı şelalesinin “Doğa Turizmi” açısından
değerlendirilmesi gereken bir potansiyele sahip olduğunu bildirmişler, henüz yeterli
tanıtımı yapılmadığı ve gereken altyapı hizmetlerinin götürülmediği için mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilemediğini zikretmişlerdir. Bulut vd. (2005), Ciro
şelalesinin tanıtımının yapılması gerekliliğini ortaya koymuşlar ve bu tür faaliyetler
yapılırken sahadaki endemikler, nesli tükenmekte olan hayvan türleri ve anıt
ağaçların da içinde bulunduğu orman unsurunun birlikte işlenmesine özen
gösterilmesini vurgulamışlardır. Uzun vd. (2005a), Erfelek şelalelerinin önemli bir
turistik albeniye sahip olduğunu bildirirken, tanıtım faaliyetlerine paralel olarak zamanla turist sayısı daha da artacağı yönünde yorumda bulunmuşlar ve mutlaka
turist taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve bu kapasitenin de aşılmamasına gayret
edilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Ceylan (2006), Sakızcılar şelalesinde tanıtımın
oldukça yetersiz olduğuna değinerek, bu kapsamda öncelikle bir internet sayfasının
hazırlanarak rekreasyon sahasının doğal çekicilikleri, tesisleri ve verilen hizmetler hakkında ayrıntılı bilgilerin verilmesinin, bir harita üzerinde ulaşımla ilgili
güzergahların ve kilometrelerin gösterilmesinin, tesislere gelecek kalabalık gruplar için
rezervasyon uygulamasının başlatılmasının, şelale ve yakın çevresinin doğal, beşeri ve
rekreasyon özelliklerini kapsayan broşürler ve kartların hazırlanmasını ve yöresel
ürünlerin de (yöresel yemekler vs.) sahadaki tesislerde ziyaretçilere sunulmasının
önemine dikkat çekmiştir. Koday ve Çelikoğlu (2009), Aksu Çayı şelalelerinin tanıtım probleminin çözümü için İl Turizm Müdürlüğü ve Kaymakamlık girişimleri ile tanıtım
broşürlerinin hazırlanmasının ve yazılı veya görsel yayın kuruluşları aracılığıyla da bu
doğal değerlerin tanıtımının sağlanmasının zorunluluğunu ifade etmişlerdir. Bulut ve
Özdemir (2010), Santuras şelalesinin en önemli sorununun tanıtım eksikliği olduğunu
belirtmişler ve çözüm için yerel ve vilayet yönetiminin hazırlanacak katalog, rehber ve yayınlarında şelaleye geniş ve etkileyici görsel malzeme ile yer vermesini teklif
etmişlerdir. Bulut vd. (2011), Ilısu şelalesindeki başta gelen problemin tanıtım
eksikliği olduğuna değinmişlerdir. Koday ve Demir (2011), Keklik şelalesinin yakın ve
uzak çevresinde tanınmadığı için ciddi bir tanıtım eksikliği söz konusu olduğunu ve
bu nedenle yörenin diğer zenginlikleri ile entegre bir şekilde tanıtımının yapılmasının
zaruret olduğunu ileri sürmüşlerdir. Sever ve Kopar (2011), eko-turizm potansiyelinin en verimli şekilde değerlendirilebilmesi için gerekli işlemlerden birisinin reklam
olduğunu ve bu faaliyetin profesyonel bir şekilde her türlü iletişim ve medya aracı
kullanılarak sağlanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Polat vd. (2012), Gümüşsu
şelalesinin en önemli probleminin tanıtım eksikliği olduğunu açıklamışlar, tanıtım
yapıldığı takdirde sahanın daha fazla sayıda turist çekecek ve yöre turizmine katkı sağlayacak bir potansiyele ulaşabileceğini ileri sürmüşlerdir. Karadeniz (2013),
Türkiye’nin birçok doğal kaynağında olduğu gibi en önemli sorunun tanıtım eksikliği
olduğunu, Sızır şelalesinin yerel ve ulusal yayın araçları (televizyon, radyo, gazete)
vasıtasıyla bölgesel, ulusal ve uluslararası alanda tanıtımının yapılmasının
bilinirliliğini artıracağını dile getirmiştir.
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
25
Araştırma Yetersizliği: Türkiye şelalelerinin en temel problemlerinden bir başkası da
özellikle turistik bakımdan tam anlamıyla incelenmemiş olmalarıdır. Zira herhangi bir
alanın turizm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine imkan sağlaması, turizme açılması ve turistik amaçla pazarlanabilmesi için envanter çalışmalarla mevcut potansiyelin
belirlenmesi gerekmektedir (Efe vd., 2008). Gerçekten de bu durum literatürde de
sıklıkla dile getirilmiştir. Nitekim Bulut (2010) ve Bulut vd. (2011), Türkiye
coğrafyasının doktora, yüksek lisans çalışmaları ve ders notu niteliğinde genel ve
bölgesel konularda yeterince araştırılmakta olduğunu bildirmişler, ancak ilgili
çalışmalarda araştırma sahasının çok geniş tutulması, genel konuların ele alınması ve çoğunlukla literatüre dayalı masa başı çalışma yönteminin benimsenmesi nedeniyle
çok özel ve güncel konulara, daha fazla dikkat çekecek yeni coğrafi özelliklere
ulaşılamadığını itiraf etmişlerdir. Diğer yandan arazi şartlarının güçlüğü, ekonomik
yetersizlikler ile zamana dayalı erken kariyer elde etme endişeleri gibi faktörlerinde
araştırmaların giderek sığlaşmasına neden olduğunu belirtmişler ve ayrıca çalışıldığı düşünülen alanların tüm coğrafi özelliklerinin ortaya konulmuş olduğu yanılgısının da
araştırma gayretlerini gölgelediğinin altını çizmişlerdir. Özdemir vd. (2004),
Türkiye’nin potansiyel açıdan şelalelere çokça sahip olmakla birlikte, söz konusu bu
doğa harikalarının henüz yeterince değerlendirilememiş olduğunun altını çizmişler ve
bu nedenle ilgili kaynakların etüt edilip, tanıtılmasının turizmi açısından da önem
taşıyacağını dile getirmişlerdir. Atayeter vd. (2007), Türkiye’nin topografik, hidrografik ve klimatik özellikleri dikkate alındığında şelalelerin çokça oluşabileceği şartların
fazlasıyla bulunduğunu, bu doğal kaynakların öncelikle araştırılması ve akabinde de
yeterli ve uygun alt yapı yatırımları yapılıp tanıtılmaları kaydıyla önemli birer turistik
çekim merkezi olabileceğini iddia etmişlerdir. Bulut (2010), ısrarla Türkiye’nin sahip
olduğu bu doğal güzelliklerin yayınlanması ve tanıtılması için gerekli çabaların sarf edilmesini ileri sürmüştür. Literatürde bildirilen bütün bu araştırma yetersizlikleri
hakkındaki yakınmalar şelaleler konusunda Türkiye’deki çalışmaların ne derecede
sınırlı olduğunu gözler önüne sermektedir.
Türkiye Şelalelerinin Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi
Türkiye şelalelerinin turizm potansiyeli, anlamayı, algılamayı, karar almayı
kolaylaştıran (Özçağlar vd., 2006), konuyu tüm yönleriyle ortaya koyan (Taş, 2009) ve sistematik bir değerlendirmeyle kaynakların veya imkânların en iyi biçimde
kullanılmasında ve yeni stratejilerin geliştirilmesinde yararlanılan (Akgemci, 2008;
Gök ve Tuna, 2013) SWOT analizi (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler)
ile ortaya çıkarılmıştır (Tablo 5). Bu analiz, Türkiye şelalelerinin sahip olduğu turistik
ve bağımlı veya bağımsız arz potansiyellerinin güçlü ve zayıf yönlerinin açıkça bilinmesi, analiz edilmesi, ülkenin hedeflerine uygun stratejinin seçilmesine yardımcı
olması için yapılmıştır (Özşahin ve Kaymaz, 2014b). Buna mukabil SWOT analizinin
odak noktasını ise güçlü yönlerden daha fazla yararlanmayı sağlayacak veya zayıf
yönleri azaltarak güçlü yönleri arttıracak ve çevredeki gelişmelerden doğan
fırsatlardan maksimum düzeyde yararlanıp, içsel ve dışsal tehditleri minimize edecek
stratejilerin tespit edilmesi oluşturmaktadır (Tek ve Özgül, 2013; Gök ve Tuna, 2013). Böylece analiz sonucunda turizm açısından değerlendirmeye ve planlamaya yönelik
bazı bulgular elde edilmiştir (Tablo 5).
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
26
Tablo 5.
Türkiye şelalelerinin Turizm Potansiyeline Yönelik SWOT Analizi GÜÇLÜ YÖNLER
Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin uygunluğu,
Türkiye’de turizm bakımından önem arz eden veya edebilecek olan çok sayıda şelalenin olması
Şelalelerin bulunduğu çevrede başka turizm çekiciliklerinin ve turistik mekânların bulunması
Türkiye’nin doğal ve beşeri ortam koşullarının turizm faaliyetleri bakımından müsait olması
Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle çeşitli ulaşım yollarına yakın olması
Turizm faaliyetleri içerisinde ekoturizmin payının giderek artması
Turizm yatırım ve projelerine verilen önemin artması
Turist akışının yüksek olduğu Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasında köprü görevi görmesi
ZAYIF YÖNLER
Planlama, tanıtım ve araştırma faaliyetlerinin olmaması veya yetersizliği
Konaklama ve ulaşım hizmetlerinin yetersizliği ve olmaması
Şelalelerin bulunduğu alanlarda turizmine yönelik herhangi bir alt yapının olmaması veya eksik olması
Konu hakkındaki çalışmalarda yöre insanının kısmen dahil edilmesi veya hiç dahil edilmemesi
Yöreye özgü ürünlerin turizme yönelik olarak pazarlanamaması
İlgili faaliyetin çeşitlendirilememesi yüzünden elde edilen gelirin düşük olması
İlgili turizminin geliştirilmesi konusunda geç kalınması
İlgili turizminin geliştirilmesi için yeterli teşvik ve bilgilendirilmenin yapılmaması
Turistik gelişim projelerinin çeşitli sahalarla sınırlı tutulması
Ekoturizm gelişim bölgelerinin sınırlı alanlardan oluşması
Bu doğal turistik kaynakların ulaşılması güç sahalarda yer alması
Yerel halk ve sivil toplum örgütlerinin bir çatı altında toplanamaması ve örgütlenme sorunları
Birbirine yakın alanlar arasında turizm gelişim koridorlarının turizm bağlarının zayıf olması
Kırsal kesimde yerel halkın turizm konusunda yetersiz bilgi ve deneyime sahip olması
FIRSATLAR
Yeni şelalelerin bulunma ihtimali
Türkiye şelalelerinin yüksek bir turizm potansiyeline sahip olması
Şelalelerin çevresinde zengin doğal ve kültürel kaynak değerlerinin bulunması
Zengin ve birbirinden farklı kültürel mirasın varlığı
Ekoturizm faaliyetlerine yönelik olarak yapılan çalışmaların artması
Bilimsel faaliyetlerin yürütüldüğü üniversite ve benzeri kuruluşların varlığı
Halkın turizmine sıcak bakması
Yöreye özgü marka ürünlerin ilgili turizminin gelişmesi için bir fırsat ve reklam aracı olması
Şelalelerin yeterince tanınmamış olduğu için doğal yapının korunmuş olması
Araştırma ve geliştirmeye uygun alanların oldukça fazla olması
Kırsal ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlaması
TEHDİTLER
Yapılan düzenlemelerde sürdürülebilirlilik prensibinin izlenmemesi
Şelaleleri besleyen akarsuların kuruması veya suyunun azalması
Bilinçsiz insan faaliyetlerinin artması
Eko-turizm faaliyetlerinin Ego-turizm şekline dönüştürülebilecek ortama müsait olması
Çöp sorunu
Rekreasyon amaçlı ziyaretlerin seyir istasyonlarıyla sınırlandırılmaması
Ziyaretçi kapasitesinin denetim altına alınmaması
Ziyaretlerde yetkili bir rehberin eşlik etmemesi
Sahaya girişlerde ziyaretçilerden bir miktar giriş ücreti talep edilmemesi
Planlama çalışmalarında doğal kaynak değerlerine zarar verilmemesi
Turizm gelişiminin hızlı ve plansız olması
Sosyo-kültürel ve mimari dokusu bozulmamış kırsal alanlarda bozulmalarla karşılaşılması
Plansız yapılaşmaların hız kazanması
Ekoturizm konusunda bilinçsiz ve sorumsuz turist kitlesiyle karşılaşılması
Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ekoturizme kazandırılması gereken alanlarda güvenlik sorunlarıyla
karşılaşılması
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
27
SWOT analizi çerçevesinde yapılan değerlendirmeler doğrultusunda Türkiye
şelalelerinde turizm açısından görülen en önemli zayıf yön; planlama, tanıtım ve
araştırma faaliyetlerinin olmaması veya yetersiz olmasıdır (Tablo 5). Bu zayıflığın giderilmesi için ilgili konu hakkında sürdürülebilirlik göz önünde bulundurularak
planlamalar yapılmalı, her türlü yayın organı kullanılarak tanıtımlar gerçekleştirilmeli
ve daha detaylı araştırma faaliyetleri yürütülmelidir. İlgili konu hakkında yapılan
düzenlemelerde sürdürülebilirlik prensibinin izlenmemesi ise en önemli tehdit olarak
gösterilebilir (Tablo 5). Türkiye şelalelerinin turizm bakımından güçlü yönlerinin
başında Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin uygunluğu gelmektedir. Aynı zamanda turizm bakımından değerlendirilebilecek çok sayıda şelalenin varlığı ve şelalelerin
bulunduğu çevrede başka turizm çekicilikleri ile turistik mekânların bulunması bu
yönün etkisini daha belirgin yapmaktadır. Türkiye şelalelerinde turizm bakımından
tespit edilen fırsatlar ise yeni şelalelerin bulunmasının ihtimal dâhilinde olması ve
turizm açısından yüksek bir potansiyeli barındırmaları gibi olanaklar sayılabilir (Tablo 5).
Sonuç
Bu çalışma sonucunda Türkiye’nin doğal ortam özelliklerinin hem çok sayıda şelalenin
oluşmasına hem de turizm faaliyetlerinin randımanlı bir şekilde gerçekleştirilmesine
imkân sağlayan bir potansiyel taşıdığı anlaşılmıştır. Türkiye’de Coğrafya literatüre
geçmiş 66 adet şelalenin bulunduğu belirlenmiştir. Buna göre Türkiye’nin en yüksek şelalesi Çiftegöl, en yüksek su düşüşüne sahip şelalesi Bulut ve Türkiye’nin direnç
farkından kaynaklanan bir eğim kırığından suları tek seferde 63 m düştüğü bilinen en
yüksek şelalesi ise Maral’dır. Türkiye şelalelerinin turizm potansiyelinin temel
unsurları; çekicilikler, erişim ve konaklamadır. Şelalelerin başta kendi varlıkları
önemli bir çekicilik kaynağı oluştururken, tanıtım, planlama ve araştırma yetersizlikleri ise bu doğal kaynakların önde gelen temel problemlerini meydana
getirmektedir. Bilhassa Türkiye şelaleleri konusunda yapılan araştırmaların yetersiz
olduğu anlaşılmıştır. Bu bağlamda konu hakkında öncelikli olarak kayıtlara geçmiş
şelaleler üzerinde sürdürülebilir çerçevede planlama ve tanıtım faaliyetleri
gerçekleştirilmelidir. Bu faaliyetlerle koordineli olarak daha detaylı araştırma
çalışmaları yapılmalıdır. Ayrıca turizm potansiyeli taşımasına rağmen literatüre kazandırılmamış bu tür yeni doğal oluşumlarında araştırılması önemli bir durumdur.
Kaynakça Akgemci, T. (2008). Stratejik Yönetim. Yenilenmiş 2. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
Arı, Y., Soykan, A. (2006). Kazdağı Milli Parkı’nda Kültürel Ekoloji ve Doğa Koruma. Türk Coğrafya Dergisi, 44, 11-32.
Arınç, K. (2002). Rekreasyonel Açıdan Değerlendirilmesi Gereken Bir Yöre; Günpınar Çağlayanı ve Çevresi (Şuhul Vadisi/ Darende). Türk Coğrafya Dergisi, 39, 1-20.
Atayeter, Y., Çiloğlu, M. H., Büyükkal, A. H. (2007). Uçansu Çağlayanları (Gebiz – Antalya). Marmara Coğrafya Dergisi, 16, 207-222.
Atlas (2010). Türkiye Şelaleler Atlası. Özel Koleksiyon 2010, İstanbul: Atlas Keşif
Kitaplığı. Aylar, F., Çoban, A. (2004). Baraklı Çağlayanı (Taşova–Amasya). Gazi Üniversitesi Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (3), 365-381.
Bulut, İ. (2010). Aybastı (Ordu) Şelale ve Çağlayanları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 20, 1-14.
Bulut, İ., Özdemir, F. (2010). Sunturas Şelalesi. TSE Standard Ekonomik ve Teknik Dergi, 582, 100-107.
Bulut, İ., Sevindi, C., Kaya, G. (2005). Türkiye’nin Tanıtılmamış Güzelliklerine Yeni Bir Örnek: Ciro Çağlayanı (Yusufeli-Artvin). Ulusal Coğrafya Kongresi-2005 (Prof.
Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) Bildiriler Kitabı, s.: 107-115, İstanbul: Türk
Coğrafya Kurumu Yayınları.
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
28
Bulut, İ., Zor, M., Özdemir, F. (2011). Ilısu Şelalesi. s.: 108-119, İstanbul: Uluslararası
Katılımlı Coğrafya Kongresi 2011 Bildiriler Kitabı. Ceylan, M. A. (2000). Güney Çağlayanı’nın Rekreasyonel Önemi. Doğu Coğrafya
Dergisi, 2, 61-76.
Ceylan, M. A. (2006). Sakızcılar Şelalesi (Denizli). s.: 636-644, Uluslararası Denizli ve
Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 6-8 Eylül 2006, Isparta: Fakülte Kitabevi. Demirel, E. (2012). Şelaleler Kenti Rize. Rize: Kaçkar Turizm Birliği.
Dergi Bursa (2012). “Uçan” suyun ta kendisi. Dergi Bursa Kent Rehberi ve Yaşam Dergisi, 11, 12.
Doğanay, H. (1990). Turistik Potansiyeli Yönünden Gürlevik Çağlayanı. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 8, 147-161.
Doğanay, H. (1991). Turistik Potansiyeli Yönünden Gürlevik Çağlayanı. s.: 54-64,
Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı. Doğanay, H. (1994). Tortum (Uzundere) Çağlayanı ve Turistik Potansiyeli. s.: 76-92,
Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı.
Doğanay, H. (2000). Türkiye’de Az Tanınan Üç Doğa Harikası: Tomara-Sırakayalar ve Muradiye Çağlayanları. Doğu Coğrafya Dergisi, 3, 1-25.
Doğanay, H. (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası. Konya: Çizgi Yayınevi.
Doğanay, H., Uzun, A. (1996). Tomara Çağlayanı (Şiran-Gümüşhane) Raporu.
Gümüşhane: T.C. Gümüşhane Valiliği.
Doğanay, H., Zaman, S. (2001). Kurşunlu ve Düden Çağlayanları: Coğrafi Bir Tanıtım. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5), 1-35.
Doğanay, H., Zaman, S. (2013). Türkiye Turizm Coğrafyası. Pegem Akademi Yayıncılık,
Ankara. Efe, R., Sönmez, S., Cürebal, İ., Soykan, A. (2008). Balıkesir’in Geoturizm Yöreleri:
Marmara Geoturizm Yöresi Örneği. s.: 1-27, Balıkesir: 3. Balıkesir Ulusal
Turizm Kongresi, 17-19 Nisan 2008. Gök, A., Tuna, H. (2013). Turizm Pazarlaması Açısından Malatya İlinin Potansiyelinin
Belirlenmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (24): 01-11.
http://www.world-waterfalls.com, Son Erişim Tarihi: 29.11.2014. Hudson, B. J. (2000). The Experience of Waterfalls. Australian Geographical Studies,
38 (1), 71–84. İlhan (Lahn), E. (1944). Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi. Türk Coğrafya Dergisi, 5-6,
137-142. Kandemir, G. (2011). Şelaleler Cenneti Düzce. Düzce: İSMMMO YAŞAM, Eylül-Ekim
2011.
Karadeniz, V. (2013). Sürdürülebilirlik kapsamında Sızır Şelalesi ve çevresinin rekreasyonel potansiyeli. International Journal of Human Sciences, 10 (1), 1098-
1115.
Koday, S., Çelikoğlu, Ş. (2009). Ekoturizm Açısından Bir İnceleme: Aksu Çayı Şelaleleri (Bartın). Sosyal Bilimler Dergisi, 43, 131-146.
Koday, Z., Demir, M. (2011). Keklik Şelalesi (Sarıkamış/Kars) Doğal Çevre Özellikleri ve Beşeri Ekonomik Potansiyeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 289-306.
Koday, Z., Koday, S., Kaymaz, Ç. K. (2015). Mençuna Şelalesi’nin Sürdürülebilir Ekoturizm Planlaması Açısından Değerlendirilmesi. Coğrafya’ya Adanmış Bir
Ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay (Editörler: Prof. Dr. Serhat ZAMAN ve Doç. Dr.
Ogün COŞKUN), s.: 215-237, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Kopar, İ., Çakır, Ç. (2015). Tortum Çayı Havzası’nda (Erzurum-Artvin) Ekstrem Kış
Sporlarından Donmuş Şelale-Çağlayan Tırmanışları ve Turizm Potansiyeli. Doğu Coğrafya Dergisi, 33, 63-90.
Köse, A. (1997). Kaz Dağı’nda Doğal Çevre Özelliklerine Dayanan Günübirlik Rekreasyon Alanlarına Üç Örnek: Ayazma, Pınarbaşı ve Sütüven. Türk Coğrafya Dergisi, 32, 237-262.
Özşahin, E. & Kaymaz, Ç. K. (2015). Türkiye Şelalelerinin Turizm
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi, ss 12-29.
Route Educational and Social Science Journal
Volume 2(2), April 2015
29
OSİBDKMPGM9.BM (Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel
Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü) (2013). Düzce İli Doğa Turizmi Master Planı
(2013-2023). Düzce. Özçağlar, A., Somuncu, M., Bayar, R., Yılmaz, M., Yüceşahin, M. M., Yavan, N.,
Akpınar, N., Karadeniz, N. (2006). Çamlıhemşin İlçesinde Doğal ve Beşeri Kaynak Tespitine Bağlı Olarak Geliştirilen Arazi Kullanım Kararları. Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (1), 1-27.
Özdemir, Ü., Zaman, S., Sever, R. (2004). Rekreasyonel Açıdan Ulukaya Şelalesi ve Kanyonu. Doğu Coğrafya Dergisi, 12, 209-223.
Özgüç, N. (2007). Turizm Coğrafyası (Özellikler ve Bölgeler). 5. Baskı, İstanbul: Çantay
Kitabevi. Özgür, E. M., Yavan, N. (2013). Türk Coğrafyacılarının İç Hesaplaşması: Neden
Başaramadık? Nasıl Başarabiliriz?. Beşeri Coğrafya Dergisi, 1 (1), 14-38.
Özşahin E., Kaymaz, Ç. K. (2014a). The Geodiversıty Assessment of Hatay Province and its Potential Geomorphosites. p.: 125-142, The Science and Education at
the Beginning of the 21st Century in Turkey, Volume: 4, Bulgaria: St. Kliment
Ohridski University Press. Özşahin E., Kaymaz, Ç. K. (2014b). Amik Ovası’nın Tarım (Agro) Turizmi
Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25 (2): 241 - 257.
Polat, S., Karğı, S., Güney, Y. (2012). Gümüşsu (Homa) Şelalesi (Çivril-Denizli). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 203-216.
Roberts, K. (1978). Contemporary Society and the Growth of Leisure. London and New
York: Longman.
Sever, R., Kopar, İ. (2009). Maral Şelalesi (Borçka-Artvin), Doğal Ortam Özellikleri ve Ekonomik Potansiyeli. Türk Coğrafya Dergisi, 52, 17-29.
Sevindi, C. (2011). Susuz Çağlayanı (Susuz-Kars) ve Turistik Potansiyeli. EÜSBED, 4
(2), 325-352.
Somuncu, M. (1986). Yahyalı-Kapuzbaşı Çağlayanlar Bölgesinin Tanıtımı ve Doğa Parkı Olarak Düzenlenmesi Konusunda Bir Öneri. 10. Türkiye Jeomorfoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı Bildiri Özetleri, s.: 36- 37, Ankara.
Soykan, F. (2003). Coğrafi Çevrenin Turizm Amaçlı Değerlendirilmesinde Turizm
Potansiyelini Saptamanın Önemi. s.: 17-24, Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü Sempozyumları 2, Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu 16-18 Nisan
2003, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Soykan, F. (2004). Kırsal Alanların Turizm Potansiyelinin Saptanması ve Şirince
Köyü’ne (İzmir) Uygulanması. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayınları No: 122.
Taş, B. (2009). Tarım Alanlarının Planlaması Sürecinde SWOT Analizi Kullanımına Bir Örnek: Sandıklı İlçesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (2), 189-207.
Tek, Ö. B., Özgül, E. (2013). Modern Pazarlama İlkeleri Uygulamalı Yönetimsel Yaklaşım. 3. Baskı, İzmir: Birleşik Matbaacılık Ltd.
Uzun, S., Uzun, A., Yılmaz, C., Zeybek, H. İ. (2005a). Erfelek Çağlayanları-Sinop. Doğu Coğrafya Dergisi, 14, 331-349.
Uzun, S., Uzun, A., Yılmaz, C., Zeybek, H. İ. (2005b). Erfelek çağlayanlarının doğal
ortam özellikleri. s.: 241-244, İstanbul: Türkiye Kuvaterner Sempozyumu,
TURQUA V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü. Yücel, C. (2002). Turizmde Yükselen Değer: Ekoturizm. TÜRSAB Ar-Ge Departmanı.
www.canbekin.com/FileUpload/ks192554/File/ekoturizm.pdf. Zeybek, H. İ. (2000). Ocaklı Çağlayanı (Pazar-Tokat). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-
Edebiyat Fakültesi Dergisi Coğrafya Serisi, 1 (1), 171-188.
Top Related