Pseudo-Rabanus Super Porphyrium (P3) - Cairn

PSEUDO-RABANUS SUPER PORPHYRIUM (P3)

Iwakuma Yukio

Vrin | « Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Âge »

2008/1 Tome 75 | pages 43 à 196 ISSN 0373-5478ISBN 9782711621965DOI 10.3917/ahdlm.075.0043

Article disponible en ligne à l'adresse :--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------https://www.cairn.info/revue-archives-d-histoire-doctrinale-et-litteraire-du-moyen-age-2008-1-page-43.htm--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Distribution électronique Cairn.info pour Vrin.© Vrin. Tous droits réservés pour tous pays. La reproduction ou représentation de cet article, notamment par photocopie, n'est autorisée que dans leslimites des conditions générales d'utilisation du site ou, le cas échéant, des conditions générales de lalicence souscrite par votre établissement. Toute autre reproduction ou représentation, en tout ou partie,sous quelque forme et de quelque manière que ce soit, est interdite sauf accord préalable et écrit del'éditeur, en dehors des cas prévus par la législation en vigueur en France. Il est précisé que son stockagedans une base de données est également interdit.

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V

rin | Téléchargé le 17/07/2022 sur w

ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

www.cairn.info/publications-de-Iwakuma-Yukio--53865.htm?WT.tsrc=pdf

https://www.cairn.info/revue-archives-d-histoire-doctrinale-et-litteraire-du-moyen-age-2008-1-page-43.htm

https://www.cairn.info/revue-archives-d-histoire-doctrinale-et-litteraire-du-moyen-age-2008-1-page-43.htm

http://www.tcpdf.org

AHDLMA 75 (2008) 43-196

PSEUDO-RABANUS SUPER PORPHYRIUM (P3)

Par IWAKUMA YukioFukui Prefectural University

Fukui, Japan

AbstractPs-Rabanus’ commentary, known since Victor Cousin first referred to it, is the earliest

commentary on Porphyry’ Isagoge that was very influential in the beginning of thescholastic logic. The four extant manuscripts give us considerably different versions.Together with a critical edition of each version, this article argues that it was, in itsoriginal, a work by William of Champeaux in the late 11th century, and revised by hisstudents in the very early 12th century.

RésuméLe commentaire du pseudo-Rabanus, signalé pour la première fois par Victor Cousin,

est le premier commentaire sur l’Isagoge de Porphyre qui a eu une grande influence sur lalogique de la scholastique naissante. Les quatre manuscrits conservés nous donnent desversions considérablement différentes. En donnant une édition critique de toutes lesversions, cet article montre que la version originale a été l’œuvre de Guillaume deChampeaux à la fin du XI

e siècle, et qu’elle a été révisée par ses disciples au début du XII e

siècle.

RiassuntoIl commento dello pseudo-Rabano, segnalato per la prima volta da Victor Cousin, è il

primo commento sulla Isagoge di Porfirio ad aver avuto una grande influenza sulla logicadella scolastica nascente. I quattro manoscritti conservati presentano versioni differenti.Oltre all’edizione critica di tutte le versioni, questo articolo dimostra che la versioneoriginale è opera di Guglielmo di Champeaux alla fine dell’undicesimo secolo, e che èstata emendata dai suoi studenti all’inizio del dodicesimo secolo.

[Mots-clés : Porphyre, Isagoge, pseudo-Rabanus, Guillaume de Champeaux]

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

44 IWAKUMA YUKIO

s-Rabanus’ commentary* on the Isagoge has been known ever since VictorCousin published extracts from ms. Paris, Bibliothèque national de France,

lat. 13368 1. Two more copies of the same commentary have been identified inmss. Oxford, Bodl. Libr., Laud. lat. 67, and Assisi, Bibl. Conv. Franc., 573 2. It isgiven the number “ P3 ” in John Marenbon’s list 3. In addition, I have discoveredthat another Isagoge commentary (P15, ms. Dublin, Trinity College, 494) is apatchwork composed of excerpts from P3 and another Isagoge commentary, P16(ms. Munich, Bayerische Staatsbibliothek, lat. 14458). I shall give below anedition based on all four of these manuscripts.

1. The Manuscripts of P3

O = Oxford, Bodl. Libr., Laud. lat. 67 (saec. XII).This manuscript has been thoroughly described by De Rijk 4. I summarize the

studies made on this manuscript and the texts in it since then.O is a composite manuscript, from the second half of the 12th century,

consisting of two parts (I : ff. 1-19, and II : ff. 20-88).Part I (ff. 1-19, on f. 1r “ Liber Guilielmi Laud. Archiepiscopi Canturariensis

et Cancellarii Universitatis Oxoniensis. 1633 ”).(1) f. 1ra-rb, commentary on Martianus Capella I. 1.(2) f. 2ra-rb, Divisio scientiarum, ed. in De Rijk 1967 II-1 p. 77-79.f. 2v, blank except for a meaningless scribble.(3) ff. 3ra-4ra, notes on grammar.(4) ff. 4va-5va, commentary on Lucan’s Pharsalia.(5) ff. 6ra-7va, a Porphyry commentary (P19).(6) f. 8ra-va, a commentary on the Sophistici elenchi (SE12), ed. by

S. Ebbesen 5.

*I would like to express my sincere gratitude to I. Rosier-Catach, C. Mews, Sekizawa I. andJ. Marenbon, who all read my first draft of the present paper and gave me valuable suggestions.

(1) V. COUSIN, Ouvrages inédits d’Abélard, Paris 1836, p. XVI-XVII, p. LV, p. LXXVII-LXXIX, andp. 613-616 = ID., Fragments philosophiques : philosophie scolastique, 2 e ed. Paris 1840, p. 107-11and p. 312-316. B. HAURÉAU adds an extract in his De la philosophie scolastique I, Paris 1850, p. 109n. 1 = ID., Histoire de la philosophie scolastique, Paris 1872, p. 145 n. 2.

(2) L.M. DE RIJK, Logica modernorum : A Contribution to the History of Early Terminist LogicII-1, Assen 1967, p. 80 ; and Ch. LOHR, “ Medieval Latin Aristotle Commentaries : Authors Narcissus-Richardus ”, Traditio 28 (1972), p. 281-396, at p. 383.

(3) J. MARENBON, “ Medieval Latin Commentaries and Glosses on Aristotelian Logical Texts,before c. 1150 A.C. ”, Commentaries and Glosses on Aristotelian Logical Texts : The Syriac, Arabicand Medieval Latin Traditions, ed. C. BURNETT, London 1993, p. 77-127 ; reprinted in his AristotelianLogic, Platonism and the Context of Early Medieval Philosophy in the West, Aldershot 2000, II, withSupplement. Hereafter I use his numbers to refer to 12th-century commentaries on Porphyry andAristotle.

(4) DE RIJK, Logica modernorum, II-1, p. 77-81. The fragmentary commentary on the Sophisticielenchi on f. 8ra-va is edited by S. EBBESEN, “ Anonymi Bodleiani in Sophisticos Elenchos AristotelisCommentarii Fragmentum ”, Cahiers de l’institut du moyen-âge grec et latin 8 (1972), p. 3-32.

(5) Latin commentaries on the Sophistici Elenchi and treatises on fallacies are given nos. “ SE* ”in S. EBBESEN, “ Medieval Latin Glosses and Commentaries on Aristotelian Logical Texts of theTwelfth and Thirteenth Centuries ”, Commentaries and Glosses on Aristotelian Logical Texts, p. 129-

P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

PSEUDO-RABANUS SUPER PORPHYRIUM 45

(7) ff. 9ra-14vb, P3, edited below. This copy of P3 is incomplete at the end.(8) ff. 15ra-19va, William of Conches, Glose super Priscianum 6.Part II (ff. 20-88, on f. 20r, in a 13th century hand, “ Sancti Spiritus assit nobis

gratia. Que corda nostra sibi. Hic est liber Sancti Albani quem qui eiabstuleirt vel titulum deleveirt anathema sit ”).

(9) ff. 20ra-88vb, commentary “ Promisimus ” on Priscian major, partiallyedited by K.M. Fredborg 7.

P = Paris BnF, lat. 13368 (formerly Saint-Germain-des-Prés 1310, olim 635 ;this manuscript, at least part of it, was at some time in the library of Fleury 8).

P is a composite manuscript consisting of many parts, and my concern is onlywith ff. 128-231. This part, written by several mid-twelfth century Parisian hands,might have formed one book before being bound with the rest of the volume,because it bears an older foliation from 1 to 100 made by a nineteenth centuryhand. Cousin has described P extensively, in particular the part ff. 128-231 underthe older foliation 9. I recapitulate his description, using the present foliation, andwith additions and corrections 10. This part of the manuscript consists of thefollowing five mutually independent parts :

I. ff. 128-167 (= 1-40 under the older foliation), consisting of one leaf plus aternion, one leaf plus a quaternion, and three quaternions, written throughout byone and the same hand dated ca. 1150-1160. This part contains the following fourtexts, of which (1), (3) and (4) are published by Cousin, and republished togetherwith (2) by Dal Pra 11 :

177. SE 12 is edited in S. EBBESEN, “ Anonymi Bodleiani in Sophisticos elenchus ”, and ID.,“ Anonymus Aurelianensis I, Commentarium in Sophisticos elenchos ”, Cahiers de l’institut dumoyen-âge grec et latin 34 (1979), p. 176-185.

(6) For this commentary, see É. JEAUNEAU, “ Deux rédactions des gloses de Guillaume deConches sur Priscien ”, Recherches de théologie ancienne et médiévale 27 (1960), p. 212-247 ;K.M. FREDBORG, “ The dependence of Petrus Helias’ Summa super Priscianum on William ofConches’ Glose super Priscianum ”, Cahiers de l’institut du moyen-âge grec et latin 11 (1973), p. 1-57 ; ID. “ Some Notes on the Grammar of William of Conches ”, Cahiers de l’institut du moyen-âgegrec et latin 37 (1981), p. 1-57 ; I. ROSIER-CATACH, “ Le commentaire des Glosulae et des Glosae deGuillaume de Conches sur le chapitre De voce des Institutionnes Grammaticae de Priscien ”, Cahiersde l’institut du moyen-âge grec et latin 63 (1993), p. 115-144.

(7) K. M. FREDBORG, “ Promisimus ”, Cahiers de l’institut du moyen-âge grec et latin 70 (1999),p. 81-228.

(8) On f. I (paper), an early 19th century hand writes ‘S. germ. lat. 1310’ ; on f. II (paper), an early19th century( ?) hand writes ‘S. germ. l. 131 (and a part of ‘0’ is left on the damaged edge of thepaper)’, and another early 19th century ( ?) hand writes ‘s ti. Germani a Pratis, N. 1310, olim 635’ ; onf. 9r, a 18th or 19th century hand writes between the two columns ‘Bibliothecae Floriacensis’. Cf. alsoCOUSIN, Ouvrages inédits, p. XI.

(9) COUSIN, Ouvrages inédits d’Abélard, p. X-XVIII. Cf. also L. DELISLE, Inventaire des manuscritslatins de Saint-Germain-des-Prés, Paris 1868, p. 99. For the part ff. 128-167, cf. also M. DAL PRA,Pietro Abelardo : Scritti di logica, 2nd ed., Firenze 1969, p. XVII-XIX.

(10) For the palaeographical and codicological data on P, I am indebted to Mme F. Gasparri of theCNRS, Paris.

(11) COUSIN, Ouvrages inédits d’Abélard, p. 551-601, and DAL PRA, Pietro Abelardo, p. 3-203.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

46 IWAKUMA YUKIO

(1) ff. 128ra-145ra, Petri Abaelardi editio super Aristotelis Deinterpretatione (H14). (The rest of f. 145 is left blank).

(2) ff. 146ra-156ra, Petri Abaelardi De divisione.(3) ff. 156ra-162vb, Petri Abaelardi editio super Porphyrium (P5).

(Several lines in the bottom of f. 162vb and f. 163 are left blank).(4) ff. 164ra-167vb, Glossae in Categorias (C5).

II. ff. 168-179 (= 41-52), consisting of a quaternion and a binion, written by ahand dated ca. 1140-1150, except (9) and (11) which are written by another,slightly earlier, hand :

(5) f. 168ra-vb, a problem on “ totum ”.(6) ff. 168vb-169rb, De destructione Socratis.(7) ff. 169rb-175va, De generibus et speciebus.(8) ff. 175va-177ra, De modalibus.(9) f. 177rb, eleven questions on subjects relevant to the Isagoge.(10) ff. 177va-179rb, extracts from several commentaries on the Isagoge

(P9).(11) f. 179va-b, Notae Parisienses 12.

The first four tracts are also found, in the same order, in ms. Orléans 266pp. 153a-169a 13. Cousin published the first three from the Paris manuscript, underthe general title De generibus et speciebus, wrongly ascribing them to Abelard,and the same texts are reedited based on the two manuscripts with the correctascription to a pupil of Jocelin of Soissons by P.O. King 14.

III. ff. 180-183 (= 53-56), consisting of a binion, written by a hand datedca. 1140-1150.

(12) ff. 180ra-183rb, a fragmentary copy of a commentary on Aristotle’s Deinterpretatione (H12). The upper half of f. 183va is left blank, and a note, whichmight be a continuation of the commentary, is written until the middle of f. 183vb,leaving the rest of the column blank.

IV. ff. 184-194 (= 57-66), consisting of the following gathering,

where f. 184 is a small piece of parchment written by a hand dated to ca. 1150 andthe other folia written by a hand dated ca. 1130-1140.

(12) Ed. In IWAKUMA Y., “ Nominalia ”, Didascalia 1 (1995), p. 47-88, at p. 76-80.(13) See L. MINIO-PALUELLO, Abaelardiana inedita (Twelfth Century Logic, Texts and Studies

II ; Roma 1958), p. XLI-XLVI.(14) COUSIN, Ouvrages inédits d’Abélard, p. 507-550, and P.O. KING, Peter Abailard and the

Problem of Universals, PhD dissertation, Princeton University, vol. 2, p. 143*-185*.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


(13) f. 185v, a short question “ Quaeritur si ad aliquid est generalissi-mum… ”, which is in all probability an addition to C11 below. F. 185ris blank.

(14) ff. 185ra-191, a commentary on Aristotle’s Categoriae (C11).(15) ff. 191rb-194vb, a commentary on Boethius’ De divisione.

V. ff. 195-231 (= 67-100), consisting of the following gatherings :

where f. 201 and 221 are small pieces of parchment.This part contains the following four texts, of which the latter two are written

in more minute letters than the former, but the both hands are dated ca. 1140-1150,and are possibly the same hand :

(16) ff. 195ra-214vb, a complete copy of a commentary on the Categoriae(C8). For this commentary, see below ‘4. Date’.

(17) ff. 215ra-223vb, ps-Rabanus’ commentary on the Isagoge (P3),edited below. It lacks the last passages. On the upper margin off. 215ra, another contemporary hand adds the title ‘RABANVS SVPER

POR.’. On f. 221r, which folio is a small piece of parchment, one canfind some additional questions 15. F. 221v being blank.

(18) ff. 224ra-225ra, the last part of a commentary on Boethius’ Dedifferentiis topicis (B7) 16.

(19) ff. 225rb-231vb, a commentary on the De interpretatione (H11). Onthe first line of f. 225rb, the same hand that copies the text gives the title‘Rabanvs svper terencivam’. For this commentary, see below ‘4.Date’.

A = Assisi, Bibl. Comunale, 573.The summary description of this manuscript in the Catalogue 17 needs to be

corrected. Folios 3-78, which are written throughout by one and the same twelfth

(15) See apparatus criticus to p. 155 (p) in the edition below.(16) To refer to commentaries on the De dif. top. I follow the number ‘B*’given in N.J. GREEN-

PEDERSEN, The Tradition of the Topics in the Middle Ages, München-Wien 1984, p. 418-431.(17) G. MAZZATINTI, Inventari dei manoscritti delle biblioteche d’Italia IV (Forlì 1894), p. 111.

Cf. also C. CENCI, Bibliotheca manuscripta ad Sacrum Conventum Assisiensem I, Assisi 1981,p. 260-261.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

48 IWAKUMA YUKIO

century hand and independent from ff. 79-86 written by another twelfth centuryhand and from ff. 87-119 written by a thirteenth century hand, contains not only acommentary on the Isagoge as the catalogue says, but four additional items.

(1) ff. 3-4r, f. 3 and the first six lines of f. 4r are written in one column, andf. 3v in two, 3vb being blank, an incomplete copy of the Isagoge, fromthe beginning to ‘non uni-’ (p. 12.3 ed. Minio-Paluello).

(2) ff. 4ra seven lines down – 15vb, a complete copy of Ps-Rabanus’commentary on the Isagoge (P3), edited below.

(3) ff. 15vb-48ra, a commentary on the Categoriae (C14). For this and thenext commentaries, see below ‘4. Date’. One third of f. 48ra is leftblank.

(4) ff. 48rb-67vb, a commentary on the De interpretatione (H11).(5) ff. 68ra-78vb, the same commentary on Boethius’ De divisione as that

found in P ff. 191rb-214vb.

D = Dublin, Trinity College, 494. This manuscript is thoroughly described inColker’s catalogue 18. The foliation is made only to 112, but the volume containsnine folia more, and on the unfoliated part (ff. 114r-120v if one foliates itconsecutively) one reads a commentary on the Isagoge (P15). Colker dates themanuscript to the early thirteenth century. But I venture to disagree with him anddate the manuscript, at least the part where the commentary is copied, to thesecond half of the twelfth century. This commentary, after its own prologuediscussing titulus, utilitas, etc, turns out to be in almost all parts composed ofextracts from our Ps-Rabanus’ (P3) and from the commentary on the Isagogefound in ms. Munich, clm 14458, ff. 83ra-93ra (P16).

2. Three Versions of P3

Manuscripts O, A, and P give us considerably different versions to each other.The relation between them are as follows.

The O and A versions usually agree with each other. But the A version oftencontains passages which are not found in O, and in those cases the A passages arenot found in P, either. The P version contains more passages which are foundneither in O nor in A. In addition, it is sometimes the case that, while the O and Aversions agree with each other, P gives us revised texts discussing the same issues.It never happens that the O version gives different texts where the A and P versionsagree with each other, except in only one passage where O gives an abbreviationof the AP version 19.

As conclusion, one may say :1) O substantially preserves the original version of P3.

(18) M.L. COLKER, Trinity College Library Dublin, Descriptive Catalogue of the Mediaeval andRenaissance Latin Manuscripts, Dublin 1991, p. 905-906. I thank the staff of the Library of TrinityCollege, Dublin, for kindly allowing me to study the type-script of the catalogue when I visited therein 1986.

(19) Cf. p. 122 in the edition below.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


2) A is a revised version of the original augmented by additions, which I call Aadditions.

3) P is another revision made independently from the A version, giving Padditions and revising several passages of the original version.

The excerpts in D from P3 usually agree with the original version aside fromminor variant readings, but there is one place where D contains an A addition 20.That is to say, the compiler of the P15 used the revised version common to A.

We can therefore give the following stemma.P (additions and revisions)

The original version (≒ O) <A (additions) – D (excerpts)

3. Author

Recently, I have discussed the attribution to William of Champeaux of a seriesof commentaries, on Porphyry (P3 together with P14), on Aristotle’s Categories(C8), and on the Perihermeneias (H11) 21. In brief, my arguments for theattribution is as follows.

In C8 and H11, we find the theories which are reported as those of William ofChampeaux in Abelard’s Dialectica (magister noster, magister noster V or W), inms. Orléans, Bibl. Municipale, 266 (magister W.), etc. 22. As for P3, however, this

(20) See the apparatus criticus to p. 112 in the edition below.(21) IWAKUMA Y., “ Pierre Abélard et Guillaume de Champeaux dans les premières années du XII

e

siècle : Une étude préliminaire ”, Langage, sciences, philosophie au XII e siècle, éd. J. BIARD, Paris

1999, p. 93-123. As for William of Champeaux and his works so far known, we have too many worksto mention here. Suffice it here to mention J. JOLIVET, “ Données sur Guillaume de Champeaux,dialectician et théologien ”, L’abbaye parisienne de Saint-Victor de Paris au Moyen Âge, ed.J. LONGÈRE, Paris-Thurnhout 1991, p. 235-251 ; repr., Perspectives médiévales et arabes, Paris 2006,p. 71-83 ; and C. MEWS, “ Logica in the Service of Philosophy : William of Champeaux and hisInfluence ”, ed. R. BERNDT, Schrift, Schreiber, Schenker : Studien zur Abtei Sankt Viktor in Paris undden Viktorinern, Berlin 2005. See also n. 33 below for studies of William from before the 19thcentury.

(22) Ms Orléans, Bibl. Municipale, 266, which is full of logical texts from the early 12th century,is much studied since L. MINIO-PALUELLO gave its description in his Abaelardiana inedita,p. XLI-XLVI. It is well-known now to be a volume composed in the school of Jocelin of Soissons andto mention magister W. or Will., who is identical to William of Champeaux. As for Williamof Champeaux’s logical teachings reported in various logical texts, I have given a list, whichis exhaustive to be meant, in IWAKUMA, “ William of Champeaux and Introductiones ”, ed.H.A.C. BRAAKHUIS & C.H. KNEEPKENS, Aristotle’s Perihermeneias in the Latin Middle Ages : Essayson the Commentary Tradition, Groningen/Haren 2003, p. 1-30, p. 6, n. 16 (in Abelard’s works),n. 18 (in ms. Orléans 266), and n. 19 (other texts) together with the references to previous works toidentify those reports of William’s teachings. In IWAKUMA, “ Pierre Abélard et Guillaume deChampeaux ”, I have shown that almost all of those teachings are found in C8 and not a few in H11. Inthe identification of those teachings, however, I have not yet paid explicit attention to the fact thatthere are many revisions of C8 and H11 (for their various revisions, see section 4. Date, below). Infact, my identification is mainly based on the Vatican version, which is, I consider now, a revisionmade by a student of William. We need further study to specify to what extent the Vatican revisionpreserves the original versions of those commentaries by William.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

50 IWAKUMA YUKIO

does not hold. We have only a few records of William’s teachings concerning theIsagoge because of the lack of the relevant part in Abelard’s Dialectica andbecause of the lack of full commentaries on Porphyry in the Orléans manuscript.And the three testimonies, which I could gather as William’s teachings relevant tothe Isagoge, are all found only in P14, not in P3. One is the famous indifferentiatheory on universals, into which William was forced to revise his material essencetheory after the controversy with Abelard 23. P14, which holds the indifferentiatheory, is then certainly written after the controversy. But P3, which does notcontain even the full-developed material essence theory on universals, is surelybefore the controversy. Now, it would be natural for later testimonies ofWilliam’s teachings to follow his latest theories. There is no hope, then, ofestablishing the authenticity of P3 from the later testimonies of William’steachings. To suggest that P3 is also the work of William, all that I could do in1999 was to show that there are two passages which are verbatim the same in P3and P14.

So far, my argument would be too weak to ascribe P3 to William. But weshould take into account the relation of P3 to C8 and H11, which two both aremuch more probably works of William. There are indeed non-negligiblesimilarities between the three commentaries. First, all of P3, C8, and H11 arepreserved in two or more manuscripts. It is remarkable since all the other logicaltexts from the 12th century are normally preserved in only one manuscript. Inaddition, just as there are different versions of P3, so are C8 and H11. Moreover,they are sometimes so heavily revised as to be reckoned as different commentaries(C14 and C7 are actually revised versions of C8, 24 H9 of H11). These factsstrongly suggest that the original texts of the three commentaries (P3, C8, andH11) were very influential in the sense they are continuously studied, copied andrevised in the 12th century.

Second, all of P3, C8, and H11 discuss in their introduction the same set ofheads : intentio, materia, utilitas, and cui parti philosophiae (or logicae)supponatur. All the other 12th century commentaries on logical works ofPorphyry, Aristotle, and Boethius choose different sets of heads. For example,Abelard’s commentaries (so-called Ingredientibus, P10, C10, H14, and B12)discuss modus tractandi in addition to the five heads. 12th century logicians areconscious enough in the choice of heads to be discussed in their introduction sothat groups of 12th century logical commentaries scarcely share the same set of

(23) Historia calamitatum p. 65. 85-91 (ed. MONFRIN) : “ Erat autem (scil. William) in easententia de communitate universalium, ut eandem essentialiter rem totam simul singulis suis inesseastrueret individuis, quorum quidem nulla esset in essentia diversitas sed sola multitudineaccidentium varietatis (= the materiall essense theory). Sic autem istam tunc sam correxit sententiam,ut deinceps rem eandem non essentialiter ssed indifferenter diceret (= the indifferentia theory) ”.

(24) After completing “ Pierre Abélard et Guillaume de Champeaux ”, I noticed that C7 shares thesame passages with C14, in particular in commenting after the middle of chapter 6 of Aristotle’sCategories.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


heads when they are products of different masters 25. This fact, then, stronglysuggests that P3, C8, and H11 are written by the same master.

Third, all of P3, C8, and H11 depend on Boethius’ commentaries so heavilythat they often repeat Boethius’s words verbatim. In many cases they do it tacitlyas evident in examples in the edition of P3 below (italicized in my edition). Itnever means, however, that there is an intention to hide the dependency onBoethius. P3 several times suggests his debt to Boethius’ commentary byexplicitly remarking : Boethio dicente 26, etc. C8 sometimes mentions thatBoethius says in hoc commento 27. The lectures reported in those commentarieswere, it seems, made publicly with Boethius’ commentaries in font of the master.It suggests that, when these commentaries were lectured, it was never regarded asplagiarism but rather as meritorious to follow Boethius’ commentaries as faithfulas possible. It would have been possible only when there were still few disa-greements on how to interpret Boethius. By contrast, all the later commentaries,even when they totally depend on Boethius, never repeat Boethius’ words verba-tim but summarize Boethius’ arguments by authors’ own words. Normally, whenthey quote Boethius’ words, they always give a clear indication that they arequotations, and in many cases how to interpret the passages quoted is itself amatter of dispute. This fact suggests that the three commentaries under discussionwere written in the very beginning of the development of scholastic logic.

Lastly, all of P3, C8, and H11 are the earliest commentaries of the ‘composite’type 28. ‘Composite’ commentaries divide the texts to be commented into veryshort sections (a sentence or two), and the discussion of each section consists ofthe ‘literal’ part (call it L) and, occasionally, discussions of issues and problemsraised by the section (call it D).

L) The ‘literal’ part normally runs as follows.L-a) Clear indication of lemma by first two or three words.L-b) Brief summary of what the author asserts in the section, indicated by

the phrases : Hic ostendit…, Hic infert…, etc.L-c) Paraphrase of the section, only for some sections, not for all, indicated

by the phrases : Continuatio (litterae), Sic continuatur (et legitur), etc.L-b is always expressed in the third person, while L-c always in the first

person in which the commentator takes on the persons of Aristotle, Porphyry, orBoethius. For example, P3 glosses the very beginning of the Isagoge as follows.

(25) As for the survey of the introductions and the heads in 12th century logical commentaries,see MARENBON, “ Medieval Latin Commentaries ”, p. 92-93. I show that the 12th centurycommentators are self-conscious in their choice of heads in IWAKUMA Y., “ Prologues ofCommentaries on the Logica vetus literature in the 12th Century ”, Didascalia (forthcoming).

(26) For example, Boethio dicente, p. 80 below.(27) IWAKUMA Y., “ William of Champeaux on Aristotle’s Categories ”, La tradition médiévale

des Catégories (XII e-XV

e siècle), éd. J. BIARD et I. ROSIER-CATACH, Louvain-Paris 2003, p. 313-328, atp. 325.

(28) For the ‘composite’ commentaries, see MARENBON, “ Medieval Latin Commentaries ”,p. 85-89. My presentation of the structure of discussions in the ‘composite’ commentaries is slightlydifferent from his.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

52 IWAKUMA YUKIO

L-a) CUM SIT NECESSARIUM.L-b) Cum propositum sit Porphyrii in hoc opere de genere… disputare,

antequam ad eorum tractatum descendat, quendam prologum praemittit, in quodocet…

L-c) Littera sic legitur. O tu, GRISARORI, ego TEMPTABO….

D) When necessary, discussions about the issues raised by the textcommented are inserted, normally between L-b and L-c, with thesewords : Hic notandum est…, Hic opponitur…, Hic quaeritur…, etc.

The style described above is not yet established in any of the commentariesbefore or contemporary with P3, C8, and H11. For example, in all the commen-taries in ms. Pommersfelden, Gräflich Schönbornsche Bibliothek, 16/2764, theelements L-a, -b, and -c are fused together with no clear indication of theirdistincness 29. The same is the case with P6 and C6, copied by the same hand in ms.Cambridge, Fitzwilliam Museum, MacClean 165. Now, B3 and other com-mentaries in the Pommersfelden manuscript are dated to the 1090s since they areworks of the school of Arnulf of Laon, a contemporary of Roscelin of Soissons 30.By contrast, the style of P3, C8, and H11 is followed by all the later commentarieswhich Marenbon classifies into ‘literal’ and ‘composite’ commentaries –Marenbon’s distinction between ‘literal’ and ‘composite’ commentaries isnothing more than a question of degree to what extent D elements are contained.Marenbon’s ‘literal’ commentaries do not completely lack the element D 31. It issuggested, then, that this style of commentary was first established in P3, C8, andH11 around the turn of the century, and that the three commentaries were veryinfluential on later generations in their style of commentary.

From these facts, we may conclude that all of P3, C8, and H11 are written bythe same person, very influential to later generations, active in the very beginningof the scholastic logic around the turn of the century. William of Champeauxwould be the only candidate that fulfills all of these conditions.

4. Date

I once dated P3 (the original version) as early as the 1060s and 1070s, when Ihad not noticed the possibility of attributing P3 to William. I now consider thatthis is too early, and propose a new date : to the late 1090s. The paper, in which Ideveloped arguments to assert the earlier dating, has remained unpublished, but

(29) Among the commentaries in the Pommersfelden manuscript, B3 is edited in H. HANSEN,“ An Early Commentary on Boethius’ De differenciis topicis ”, Cahiers de l’institut du moyen-âgegrec et latin 76 (2005), p. 45-130 ; P4 in IWAKUMA Y., “ ‘Vocales’ or Early Nominalists ”, Traditio 47(1992), p. 103-107. The Pommersfelden manuscript contains also B2 and a commentary on Boethius’De syllogismo categorico, as well as other logical texts.

(30) See my arguments in “ ‘Vocales’ or Early Nominalists ”, p. 40-41.(31) For example, in P7, ed. IWAKUMA, “ ‘Vocales’ or Early Nominalists ”, p. 78 : Notandum

quod … under the lemma : Et enim (6.22), p. 79 : Quaeritur … under the lemma : A differentia vero(7.21), etc.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


the earlier dating itself is repeated, without proof, in some papers 32. Here, then, Ireject my own arguments for the earlier dating.

First of all, if P3 were written in the 1060s/70s, and if William wrote it as I amnow arguing here, he would have written it in his childhood ! We have few clues todetermine the date of William’s birth. It is often said to be ca. 1068, but it iscompletely untenable 33. Paris has already long been flowering under Williamwhen Abelard arrived at Paris in ca. 1100 34. William, then, must have come toParis several years earlier 35, and before his arrival at Paris he had studied underAnselm of Laon. It seems more probable, then, to suppose that William was bornaround 1060 or earlier. At any rate, the date 1060s/70s would be too early for awork of William.

I will sum up my argument for the dating to the 1060s or 1070. In discussinguniversals, Anselm of Canterbury and P3 employ different terminology to eachother 36. The key term of Anselm’s theory on universals in his Monologion isessentia in a special sense. According to Anselm, essentia is used in the sensederived from esse as a copula ; for example, essentia hominis can be paraphrasedas something’s esse hominem, viz. quod Socrates est homo, Plato est homo, etc. InP3, essentia is never used in this sense, but essentia simply means something(actually) existing, as it does in many other texts from the 11th and 12th centuries.P3, on the other hand, identifies genus and species as materia, and differences and

(32) My previous dating was first published, without proof, in IWAKUMA, “ ‘Vocales’ or EarlyNominalists ”, p. 42 ; then repeated in MARENBON, “ Medieval Latin Commentaries ”, p. 102 ; and onlywith the argument for the terminus ante quem, which I myself refute in this present paper, inY. IWAKUMA, “ The Realism of Anselm and His Contemporaries ”, Anselm : Aosta, Bec andCanterbury, ed. D. E. LUSCOMBE and G.R. EVANS, Manchester 1996, p. 120-135, at p. 121.

(33) Neither Gallia Christiana IX = PL 163 col. 1037-1040 nor Histoire littéraire de la France Xmentions William’s birth date. V. COUSIN, Ouvrages inédites d’Abélard, p. cx, carefully says : “ Ladate précise de sa naissance est inconnue, ainsi que les événements de sa jeunesse. L’histoire ne lerencontre que dans les premières années du XII e siècle, a Paris… ”. The date ca. 1068 was firstproposed by X. ROUSSELOT, Études sur la philosophie dans le Moyen Âge I, Paris 1840. He argues asfollows. According to Landuoph’s Historia Mediol. (XIII-10), William became master at Notre-Damein 1103 ( !), a person became mature master at the age of ca. 35, therefore William must have been bornin ca. 1068. His first assumption is false, therefore his whole argument is untenable. Next, B. Hauréauasserts with no further arguments nor referring to Rousselot’s work that William was born in ca. 1070,in his, De la philosophie médiévale, Paris 1850, p. 222, and repeats the same assertion in his Histoirede la philosohie scholastique I, Paris 1872, p. 320. Finally, in the only monograph of William,E. Michaud repeats the same theory by the authority of Rousselot and Hauréau in, Guillaume deChampeaux et les écoles de Paris au XII

e siècle d’après des documents inédits, Paris 1867, p. 73. Sincethen, it has been widely accepted until now through these influential works.

(34) As for the date of Abelard’s arrival at Paris, see J. MARENBON, The Philosophy of PeterAbelard, Cambridge 1997, p. 9.

(35) In IWAKUMA “ William of Champeaux on Aristotle’s Categories ”, p. 325, I argue thatWilliam came to Paris as a mature master around 1094. My arguments are based on the suppositionthat the master previous to William was master Drogo, an archdeacon of the chapter of Paris.C.J. Mews observes that Drogo grammaticus was a different person from Drogo the archdeacon,replaced by Stephen of Garlande in 1094/97, but suggests that William could have arrived at Paris inthe 1090s, succeeding Drogo grammaticus, in his “ Logica in the service of Philosophy ”, p. 80.

(36) For the universal theories of Anselm, P3, and William of Champeaux, see IWAKUMA, “ TheRealism of Anselm and His Contemporaries ”.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

54 IWAKUMA YUKIO

accidents peculiar to an individual as forma, respectively 37. Anselm never usesmateria/forma in this sense. William of Champeaux’s material essence theoryuses both of these terms : according to William, a universal, say homo, is essentia= materia common to all the individual men. It follows, then, that P3 develops itstheory independently from Anselm. Now, Anselm began his studies at Bec in1059, and his works began to be circulated in the late 1060s. Therefore P3 could bedated before the circulation of Anselm’s Monologion. The arguments above,however, might work to establish the terminus post quem of P3, but it does notnecessarily exclude a later date of the original version of P3.

With regard the terminus ante quem, I proposed the following arguments inmy unpublished paper. According to the traditional interpretation, Porphyry’sintention is to discuss five res : genus, species, and the other predicables. Aroundthe 1080s, however, there appeared a new group of logicians, vocalists or proto-vocalists 38, who interpreted the intention of Porphyry as being to discuss fivevoces, not five res. Now, only the Parisian version of P3 mentions this proto-vocalistic idea that intentio Porphyrii est disputare de vocibus, not de rebus 39. Inother words, the original version of P3 still pays no attention to the proto-vocalism. Therefore the original version should be dated before the appearance ofthe proto-vocalism in the 1080s.

After having worked on C8, however, I see that this argument does not hold.The original version of C8 40 mentions the proto-vocalistic idea that predicablesare voces, not res, just as the Parisian revision of P3 does 41. In addition, the fully-developed material essence theory is mentioned only in the later Vatican revisionof C8 42 ; in other words, when the original version of C8 was written, William hadnot yet formulated the material essence theory. Lastly, C8 records a controversyon vox (not on universals, but what vox is, whether it is Substance or Quantity)

(37) Speciem nihil aliud esse quam genus formatum, et individuum nihil aliud esse quam speciemformatum (p. 81 in the edition below). This passage is well known since COUSIN, Ouvrages inéditsd’Abélard, mentions it.

(38) The term ‘vocalism’ is first introduced in IWAKUMA, “ ‘Vocales’ or Early Nominalists ” torefer to the theories of Abelard as well as of his predecessors who are recorded in sources to havetaught logic in voce. MARENBON suggests that the term should be restricted to Abelard’s theory afterthe controversy on universals. See J. MARENBON, “ Life, Milieu, and Intellectual Contexts ”, TheCambridge Companion to Abelard, ed. J.E. Brower and K. GUILFOY, Cambridge 2004, p. 41 n. 41.I agree with him and propose calling the predecessors of Abelard ‘proto-vocalists’. I discuss this issuein more detail in IWAKUMA, “ Vocales Revisited ”. As for the date of the appearance of the proto-vocalism, see my arguments in IWAKUMA, “ ‘Vocales’ or Early Nominalists ”, p. 40-47.

(39) Ibid., p. 43-44. As for the mention to the proto-vocalistic idea, see the edition below p. 61.(40) C8 is preserved in four manuscripts in various revisions, and at least up to the end of ch. five

(on substance) of the Categories, one can reconstruct the original version of C8, viz. thoseparts common to the main manuscripts. See IWAKUMA, “ William of Champeaux on Aristotle’sCategories ”.

(41) Unlike the Parisian revision of P3, however, the original version of C8 does not completelyreject the proto-vocalistic idea and holds a conciliatory theory that predicables are both res and voces.See Ibid., p. 327.

(42) Ibid., p. 319.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


between William and Abelard in the first several years of the 12th century 43. Fromthese facts, we may infer as follows. William might well have known of proto-vocalism before Abelard’s arrival at Paris. But, even if so, he felt no necessity tomention such an unauthorized theory. Proto-vocalists before the young Abelardhad but very poor knowledge of Boethian commentaries on Porphyry andAristotle, as is shown in my forthcoming paper. It was certainly much moreimportant for William to study and teach Boethius as faithful as possible. It wasthe case with P3 (the original version). However, everything was changed whenAbelard came to Paris and began to challenge William very competently from thestandpoint of the proto-vocalism which he had held in contempt so far.

There follow, then, the following conclusions. Firstly, the original version ofC8 (as well as the Parisian version of P3) should be dated after the arrival ofAbelard at Paris in ca. 1100. Secondly, the original version of C8 should be datedbetween ca. 1100 and the controversy on universals to ca. 1111 44. Presumably,William formulated the material essence theory just before, or perhaps in thecourse of, the controversy on universals. Thirdly, William felt no need to mentionproto-vocalism before Abelard came and began propounding it at Paris ca. 1100.For this reason, William makes no mention to the proto-vocalism in the originalversion of P3. Around 1100 is, then, the new terminus ante quem for the originalversion of P3.

In conclusion, I propose the following new dating. The original version of P3was written shortly before Abelard’s arrival at Paris around 1100, the originalversion of C8 shortly after the date.

As for the Parisian and Assisi versions of P3, I am sure now that the revisionsare not made by William himself but by his students. Who and when thoserevisions were made ? I shall leave these questions open for the present. To settlethe questions, we need more detailed studies of other commentaries tightlyrelevant to P3, namely :

C8 L : London Royal 7.D.XXV, ff. 55ra-62vbM : München clm 14458, ff. 95r-102rP : Paris BnF lat. 13368, ff. 195ra-214vV : Vatican Reg. lat. 230, ff. 41-71rb

C14 A : Assisi 573, ff. 15vb-48ra

(43) I shall prove this claim in IWAKUMA, “ Vocales Revisited ”.(44) It is often asserted that the controversy on universals was around 1108, when William of

Champeaux founded St. Victor. However, the foundation of St. Victor was certainly after 1109, sinceWilliam signs a charter of 1109 as one of the three archdeacons of Paris (M. GUÉRARD, Cartulaire del’église de Notre Dame de Paris I, Paris 1850, p. 375-376) as is pointed out by P. JAFFÉ, Bibliothecarerum Germanicarum V, Berlin 1869, p. 286 n. 4, the note on a letter sent by a German student,referring to William’s foundation of St Victor the previous Easter. C.J. Mews has pointed out thatbecause William also signs a charter as archdeacon in 1110 (Recueil des actes de Louis VI roi deFrance (1108-1137), ed. J. DUFOUR, 4 vols, Pairs 1992-1994, no. 43,1 : 81, and C. LUCHAIRE, Louis VIle Gros : Annales de sa vie et de son règne, Paris 1890, no. 99, p. 54), he must have resigned fromNotre-Dame in Easter 1111 ; cf. C. J. MEWS, “ Philosophy, Communities of Learning and TheologicalDissent in the Twelfth Century ”, Il paradigma medievale : Pensiero religioso e filosofia : Roma, 28Oct. – 1 Nov. 2005, ed. G. D’ONOFRIO (forthcoming).

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

56 IWAKUMA YUKIO

C7 Q : Paris BnF lat. 17813, ff. 19bisra-54vbH11 P : Paris BnF lat. 13368, ff. 225rb-231vb

V : Vat. Reg. lat. 230, ff. 80ra-87rbH9 A : Assisi 573 ff. 48rb-67vb

Or : Orléans 266, pp. 5a-43a(B10) Or : Orléans 266, pp. 74b-78a

B8 V : Vat. Reg. lat. 230, ff. 72ra-79vbOr : Orléans 266, pp. 43a-74bA : Paris Arsénal 910, ff. 105ra-120vb

These commentaries are contained as a series in mss PVAOr, and they arecopied by one and the same hand throughout in each of them.

C14 and C7 are heavy revisions of C8, H9 of H11 ; and B10 is a collection ofexcerpts from a lost commentary, which I attribute to William, and B8 is a heavyrevision of the lost commentary 45. For all of these commentaries, each manuscriptgives considerably different texts even when the same number is given in the listsof commentaries. Each version has been revised in different degrees. Accordingto my preliminary studies of those commentaries, we may divide those revisionsinto three groups as is shown in the diagram below.

mss Porphyry Categories Periherm. De dif. top.Group 0 other mss O (P3) LM (C3) - -Group I P P3 C8 H11 -

V - C8 H11 B8Group II A P3 C14 H9 -

Or - - H9 B8 + B10other mss D (P15) Q (P7) A (B8)

The manuscripts of group 0 substantially give us the original version of eachcommentary apart from scribal errors and very few revisions and additions. GroupI & II share not a few passages of Group 0, but they give additions and revise somepassages of Group 0. The revisions of Group I and Group II are made more or lessindependently to each other. Within both group I and II, we can observe furtherrevisions in the two manuscripts if any. Thus we can give the following stemma ofthe commentary on the Categories.

P (C8)Group I < V (C8)

Group 0 (≒ LM) <Original version of C8 Group II < A (C14)

Q (C7)

In the case of P3, the difference between the three manuscripts O, P, and A(Group 0, I, and II, respectively) are not so radical. We can print it with at most twocolumns for radically different versions as I do in the edition below. In the case of

(45) Cf. IWAKUMA, “ Pierre Abélard et Guillaume de Champeaux ”, p. 114-118.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


other commentaries, however, the difference is so radical that we need much morecolumns to print all the different versions.

Given the complexity of the situation, I refrain here from asserting anythingdefinite on the Parisian and Assisi versions of P3 until the thorough studies ofrelevant revisions of C8, H11, and B8 are completed 46.

5. Principles of Edition

In the edition below, I have normalized the orthography and solved theabbreviations without warning. PASSAGES IN CAPITALS are Porphyry’s in lemmataor in paraphrases of his text. In cases that the readings are different from those inMinio-Paluello’s edition nor found in his apparatus criticus, I retain the readingsof our mss. Passages enclosed in these parentheses are those where P3 followsBoethius in such a degree as to borrow many of Boethius’ words verbatim, and thewords exactly the same as Boethius’ are printed in italics. The additions found inonly one manuscript is printed in small letters with the indication of themanuscript : O, A, P and D. The passages found in ms. D is enclosed with ‘δ’. In theadditions and revisions found only in one manuscript, I use the parentheses <> toindicate the words I added. Two columns are used to show revisions (normallythe OA(D)-version on the left and the P-revision on the right, with only oneexception 47 where the O-revision on the left and AP-version on the right).

The apparatus criticus informs about all corrections of mine, all the variants(including different word orders), all major and most of the minor corrections bythe scribe(s) of each manuscript. In doing so, I intend that readers can reconstructall the readings of the extant manuscripts, which give us considerably differentversions to each other. Readings in only one manuscript are recorded in theoriginal spellings, abbreviated letters enclosed with () ; otherwise I have norma-lized spellings without warning. Some confusing abbreviations, such ast(antu)m/t(ame)n, sub(iec)ta/sub(stanti)a, q(ua)r(e)/q(ua)r(um), and so on, aresolved according the standard rules even when it is clear that scribes meant one bythe other abbreviations.

The apparatus fontium informs about all the references to authoritative textsand about all the passages where P3 tacitly or professedly depends on Boethius’second commentary to such a degree as to reproduce Boethius’ words verbatim.

Special remarks on ms. A. One or two hands seemingly different from the handcopying the main text give many ‘corrections’ in ms A. As a matter of fact, they arenot always corrections made against a better exemplar, but it is often the case thatthey are attempts to make the corrupted passages understandable, and the resultsare different from the originals which are known from other manuscripts.

(46) I attempted in “ William of Champeaux on Aristotle’s Categories ” to draw someconclusions on the reviser and the date on various revisions of C8 (with no considerations of P3 nor ofH11). But I feel it necessary to reconsider some of my conclusions there. In particular, I tentativelydated there the A version of C8 to the mid-12th century (§ 2.4 p. 323-324) ; but I am inclined toconsider that it should be dated much earlier : to the 1110s.

(47) See note 19 above.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

58 IWAKUMA YUKIO

Although I refrain from reporting the difference of hands since it is often difficultto discern it, I have, instead, given all the readings before and after the‘corrections’ in the apparatus criticus. One of the hands correcting in A gives inthe margin many remarks like ‘Nota’, ‘Quaestio’ / ‘Oppositio’ and ‘Solutio’, orheadings like ‘Definitio generis’, ‘Divisio generis’, and so on, which all I refrainfrom reporting. But the following facts may be interesting enough to report here.Consecutive numbers (chapter numbers ?) are given in the margin of A, asfollows : .ii. (the lemma Videtur autem (6.1) = the beginning of De genere), iij(Species autem (8.17) = the beginning of De specie), .iiij. (Assignato autem(12.22)), .v. (Differentia vero(14.15), the beginning of De differentia), vi(Definiunt autem (18.3)), vij. (Proprium vero (19.18) = the beginning of Deproprio), viij (Commune quidem (21.2)), viiij (Genus autem (23.18)).

Conspectus siglorum :

In textu

PASSAGES IN CAPITALS are Porphyry’s words in lemmata or in paraphrases.Passages in italic are those tacitly or professedly borrowed verbatim from

Boethius’ second commentaries on the Isagoge (the words different fromBoethius’ are not italicized).

othose in smaller letters are readings found only in O.Athose in smaller letters are readings found only in A.Pthose in smaller letters are readings found only in P.Dthose in smaller letters are readings found only in D. δthose in these parentheses δ are passages excerpted in D.<>, I added.

In apparatu fountiumIsag. : Aristoteles Latinus I. 6-7, Categoriarum suppementa, ed. L. Minio-

Paluello, Leiden 1966.Cat. : Categoriae Aristotelis with page/line numbers of Bekker’s edition

(together with those in Aristoteles Latinus I. 1-5, ed. L. Minio-Paluello,Leiden 1961).

In Isag. ed. sec. : page/line numbers in Ancii Manlii Severini Boethii InIsagogen Porphyri commentorum editio secunda, ed. S. Brandt,Vindobonae-Lipsiae 1906.

In Cat. : Migne PL 64.In Cic. Top. : Migne PL 64.De div. : Anicii Manlii Severini Boethii De divisione liber, ed. J. Magee

(together with colum/line numbers in Migne PL 64).

In apparatu criticoA : ms. Assisi, Biblioteca Comunale, 573D : ms. Dublin, Trinity College, 494O : ms. Oxford, Bodleian Library, Laud. lat. 67P : ms. Paris, Bibliothèque nationale de France, lat. 13368

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


a.c. : ante correcturamp.c. : post correcturami.m. : in marginei.t. : in textus.l. : supra lineam*** : litterae quas legere nequeo`´ : dictiones seu litterae additae supra lineam seu in margine[] : delevit seu expunxit librariusadd. : addidit librariusom. : omittit librarius

Addendum

I discovered a new manuscript while this article was already in press. I shallpresent and discuss this discovery in the next issue of the Archives.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

60 IWAKUMA YUKIO

PRABANUS SUPER PORPHYRIUM a

Intentio Porphyrii est in hoc opere facilem intellectum ad PraedicamentaAristotelis b praeparare, tractando de quinque rebus Pvel vocibus, genere scilicet,specie c, differentia, proprio et d accidenti, quarum e cognitio utilis f est ad praedica-mentorum cognitionem.

Licet g Porphyrius in hoc tractatu de rebus innumerabilibus agat, de omnibusscilicet rebus generalibus et h omnibus speciebus i et differentiis et j propriis et k

accidentibus, de quinque tamen Arebus agere l dicitur, quia de eis m omnibussecundum quinque proprietates tractat, secundum n has scilicet quod o vel generavel species vel differentiae vel propria vel accidentia ea p omnia dicuntur. ASic etDonatus et Priscianus de octo tantum partibus orationis agere dicitur cum de infinitisaga<n>t, scilicet de omnibus nominibus vel verbis et sic de ceteris, quia scilicet de eisomnibus agunt vel inquantum sunt nomina, id est secundum hanc proprietatem, velinquantum verba vel aliae partes.

Dicitur q etiam Porphyrius de propositis duobus modis tractare r, scilicetsecundum proprium esse et secundum hoc quod ad s aliquid t referuntur. In priori-bus tractatibus dicitur plus tractare secundum relationem quam secundum pro-prium esse. Cum enim dicit 1 “genus est quod praedicatur de pluribus u differenti-bus specie etc”, tractat de genere secundum illam v habitudinem quam habet adspeciem ; cum vero dicit w 2 “species est quod praedicatur de pluribus x et y diffe-rentibus numero”, iam agit hic non secundum hoc z quod ipsa res est, sed secun-dum hoc quod habet se ad individua ; similiter de a differentia cum dicatur b 3

praedicari de c differentibus specie, ostenditur d habitudo quam habet ad speciem e.Eodem modo et f in proprio et in g accidenti, quia cum dicimus 4 “proprium est h

quod convenit omni et soli et semper”, respicit ad illud cuius i est proprium ; deaccidenti vero cum dicatur j 5 quod adest et abest praeter subiecti corruptionem,

(a) titulum om. OA, RABANVS SVPER POR P (b) aristotil(is) O, ar() A, om. P (c) specie differentiaproprio et accidenti OP, differentia proprio et accidenti et specie A (d) et AP, om. O (e) quarum OP,q(uo)r(um) A (f) utilis est AP, ualet O (g) Licet OP, S(ed) lic(et) A (h) et + de O (i) sp(eci)eb(us) OP,specialib(us) A (j) (et) OP, om. A (k) et O, om. AP (l) agere dicitur AP, dicitur agere O (m) eis OA,his P (n) secundum has scilicet OP, scilicet secunum has A (o) q(uod) AP, q(uia) O (p) ea OA, ea(m)P (q) dicitur AP, Agit O (r) tractare AP, om. O (s) ad] s.l. add. A (t) aliquid AP, aliud O (u) pluribusOA, om. P (v) illam habitudinem O, habitudinem illam A, habitudine(m) P (w) dic(it) AP, dicatO (x) plurib(us) O, plrib(us)(!) A, om. P (y) (et) O, om. AP (z) h(oc) OP, om. A (a) d(e) OA, au(tem)scripsit et expunxit P (b) dicatur OP, d(icitu)r A (c) de OA, d(e) de (bis!) P (d) ostenditur OA,notat(ur) P (e) sp(eci)em OP, sp(eci)e A (f) (et) A, om. OP (g) i(n) A, om. OP (h) ÷ q(uod) O, om.AP (i) cuius est proprium AP, cui p(ropri)u(m) ÷ O (j) dicat(ur) O, dicat A, dic(it) P

(1) Isag. 6.26-7.2(2) Isag. 9.6-7(3) Isag. 18.3-5(4) Isag. 20.1(5) Isag. 20.7-8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


habitudo quam habet ad fundamentum notatur. Referri dicimus habere k se aliquomodo ad aliud, non videlicet l ita proprie ut alibi solet accipi ; non enim m posse-mus n dicere quod vera relatio esset inter speciem et individua. In communita-tibus o autem et proprietatibus aliquando secundum proprium esse aliquandosecundum p relationem tractat de eis ; cum enim ait q 6 quod animal posset subintel-ligi destructis omnibus speciebus, hoc non dicit secundum hoc quod genus est, sedsecundum proprium esse ipsius rei.

Dicitur etiam Porphyrius de propositis Arebus r diversos et oppositos tractatuscomponere, licet ea non opposita s inter se accipiat, quia de his t secundumdiversarum proprietatum susceptiones videtur agere. Licet enim idem u sit genuset species, eadem vero res sit v species et accidens, quando tamen w agit de generi-bus, non agit secundum *illam x proprietatem y quod species sunt, sed secundum*illam z tantum a quod generalitatem b suscipiunt ; rursus cum eadem res c sit specieset accidens, quando agit de accidentibus, non d agit de e eis secundum hoc quodspecies f sunt, sed secundum hoc g quod accidentia sunt ; et eodem modo de ceteris.Si vero aliquis dicat h Porphyrium agere de propositis ut de i inter j se oppositis, itascilicet quod nullum quod in tractatu generis genus dicitur, sit illud quod in k

tractatu speciei species dicitur l ; item quod m nulla species sit illud quod in tractatuaccidentis accidens dicitur, et eodem modo de ceteris ; Porphyrium sibi essecontrarium concesserit. Dicit enim Porphyrius in tractatu speciei 7 eandem remquae species est genus esse, et ita ei rei quae n species dicitur supradatam o generis p

descriptionem convenire concedit ; dicit etiam Porphyrius q in tractatu speciei 8

albe|A4rb|dinem esse speciem coloris, quam r in eodem tractatu s secundum suam t

descriptionem accidens esse concedit 9.PQuorundam tamen u sententia est Porphyrii intentionem fuisse in hoc opere non de

quinque rebus, sed de quinque vocibus tractare, id est Porphyrium intendere naturamgeneris ostendere, generis dico in vocum designatione accepti. Dicunt etiam quod, siPorphyrius in designatione rerum tractat de genere et de ceteris, non bene definit genuscum dicit 10 “genus est quod praedicatur etc”. Res enim non praedicatur. Quod hoc modo

(k) habere se aliquo modo AP, aliquo modo habere se O (l) vid(e)l(icet) OP, de o(mn)ib(us)A (m) enim OP, alit(er) A (n) possem(us) AOp.c., possum(us) POa.c. (o) communitatibus AP,co(m)mutacio(n)ib(us) O (p) s(ecundum) OA, om. P (q) ait quod animal AP, om. sed lacunamreliquit O (r) reb(us) s.l. add. A (s) opposita inter se accipiat OA, accipiat inter se opposita P (t) hisAP, eis O (u) idem AP, om. O (v) sit OP, om. A (w) tamen OA, om. P (x) *illam – secundum* om. P(y) proprietatem] s.l. add. A (z) illam OA, ill(u)d P (a) tantum AP, om. O (b) generalitatem OP,g(e)n(er)alit(er) A (c) res] s.l. add. O (d) non agit de illis(!)] s.l. add. A (e) de eis O, de illis A, om. P(f) species sunt AP, sunt species O (g) hoc OA, om. P (h) dicat OP, dic(it) A (i) de O, om. AP (j) interse oppositis AP, oppositis inter se O (k) in OA, om. P (l) dicitur + (et) A (m) q(uod) A, om. OP(n) q(uae) OA, q(ua) P (o) supradatam OP, sup(ra)dicta(m) A (p) generis desc`r´iptionem AP,descriptionem generis O (q) Porphyrius].P. P, om. OA (r) quam OP, q(uod) A (s) tractatu] t(ra)ctua.c. A (t) sua(m) OA, eande(m) P (u) tamen] t(antu)m P

(6) Isag. 23.8-9(7) Isag. 9.16(8) Isag. 8.20-21(9) Isag. 7.8(10) Isag. 6.26-7.2

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

62 IWAKUMA YUKIO

probatur. Si res praedicatur, res dicitur ; si res dicitur, res enuntiatur ; si res enuntiatur, resprofertur ; sed res proferri non potest (nihil enim profertur nisi vox ; neque enim aliud estprolatio quam aeris plectro linguae percussio ; aeris autem plectro linguae percussio nihilaliud est quam vox, nihil ergo profertur nisi vox) ; quare nihil praedicatur nisi vox. Si ergoPorphyrius de genere in rerum designatione tractaret, male generis definitionem dedisset,dicens “genus est quod praedicatur etc.”, cum genus in rerum designatione acceptum|P215rb| nullatenus praedicetur ; cuius igitur intentionem dicunt esse de genere non inrerum sed in vocum designatione tractare. Adhuc alia ratio quare Porphyrius tractet degenere accepto non in rerum sed in vocum designatione. Cum enim tractatus isteintroductorius sit ad Aristotelis Categorias, et Aristoteles in Categoriis de vocibusprincipaliter agere intendat 11, conveniens non eum esset de rebus agere, quia v ad eumlibrum, qui de vocibus principaliter tractare intendebat, introductorius esse debuerat.Praeterea ex Boethii auctoritate in primo super Categorias commento 12 confirmaturgenera et species voces significare ; dicit enim illa nomina nominum esse ; quodsi vocesnon significarent, nullo w modo nomina nominum esse possent, omne enim nomen vox est.

Non tamen x genus in rerum designatione accipi posse negant. Dicit enim Boethius inlibro Divisionum 13 generis divisionem esse ad naturam, id est apud omnes ; per quoddemonstratur Boethium non in vocum sed in rerum designatione genus accepisse ; vocesenim a genere significatae, cum sint nomina, ad placitum sunt, sed non igitur sunt apudomnes. Oportet ergo genus secundum Boethium non in vocum sed in rerum designationeaccipi. Si autem genus secundum Boethium naturam generalem significat, secundumPorphyrium vero vocibus imponatur, inconveniens non est, cum saepe inveniantureaedem voces a diversis auctoribus diversis modis acceptae.

Videndum est quod y, cum intentio huius z operis ad Aristotelis a Praedica-menta dirigatur b principaliter c, eius tamen d 14utilitas e quadrifariam spargitur f.Est enim g per harum quinque h rerum i cognitionem et praedicamentorum faciliscognitio et definitionum integra demonstratio et j divisionum recta perspectio k etsyllogismorum verissima conclusionis l ostensio.

Quomodo vero m harum quinque n rerum ad Praedicamenta Aristotelis o prositcognitio p, sic ostenditur.

(v) quia] q(uod) P (w) nullo] nulla et supra -a scripsit -o P (x) tamen] t(antu)m P (y) q(uod) A,om. OP (z) huius operis OA, P(orphyrii) P (a) aristotil(is) O, ar() A, om. P (b) dirigatur principaliterO, d(er)igat(ur) principaliter A, principaliter derigtur P (c) principaliter + q(uo)d O (d) tamen OA,t(antu)m P (e) utilitas + i(n) s.l. add. A (f) spargitur OA, oste(n)dit(ur) P (g) enim OP, (et)eni(m) A(h) quinque].v. AP, u(er)e O (i) rerum OA, om. P (j) et] s.l. add. A (k) p(er)spectio] p(er)fectio i.t.,p(er)spectio s.l. A (l) conclusionis ostensio OP, ostensio(n)is co(n)cl(usi)o A (m) u(ero) O, au(tem)A, om. P (n) quinque].v. AP, om. O (o) aristotil(is) O, ar() A, om. P (p) cognitio OA, agnicio P

(11) Cf. Boethii In Cat. 159C11 : “In hoc igitur opere haec intentio est de primis rerum nominibuset de vocibus res significantibus disputare, […]”.

(12) In Cat. 176D15(13) De div. 12.13-15 (879A12-13)(14) In Isag. ed. sec. 147.17-148.5

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


15Aristoteles q in Praedicamentis decem r genera s omnium rerum esseconstituit t, quae u de cunctis aliis rebus praedicarentur, et quibus omnes v aliae resut suis principiis subicerentur ; quomodo vero w decem x genera omnium y rerumesse constituantur z, si quid sit genus nesciatur, prorsus ignorabitur. Rursusproprium esse a generis est ad speciem referri et de pluribus praedicari b speciebus ;quomodo autem genus ad speciem referatur vel de pluribus speciebus prae-

dicetur c, nisi quid d sit species praenoscatur, nullo modo cognoscitur. Item quidspecies sint e vel cuius f species sint omnino non potest agnosci g, nisi earum diffe-rentiae cognoscantur h ; sed differentiarum natura i incognita, quae j uniuscuius-que speciei sint k differentiae, modis omnibus ignorabitur. Quare ad praedica-mentorum cognitionem, in quibus decem prima genera constituuntur l, et generumnatura praenoscenda et specierum cognitio m praemittenda et differentiarumdemonstratio est praeponenda ; quibus, ut praedictum est, ignoratis, quomodo n

decem prima genera sint, omnibus modis ignorabitur. Plura etiam o praecepta in p

eodem libro ab Aristotele inducuntur ; ad quae nisi maximam peritiam generis,speciei, differentiae lector attulerit, nullus omnino intellectus pateat ; ut cum q

ipse Aristoteles dicat 16 “diversorum generum et non subalternatim positorumdiversae r secundum species sunt differentiae”, quod praedictis ignoratis intelligiimpossibile s est.

17Idem etiam Aristoteles in Praedicamentis t uniuscuiusque praedicamentiproprium diligentissima inquisitione investigat ; ut cum substantiae Ageneralissimiproprium esse dicit u 18 quod, cum sit v idem et unum numero, susceptibile w

contrariorum sit x ; et rursus 19 quantitatis quod secundum eam solam y aequaleet inaequale dicatur z ; et in a ceteris eodem modo. *Quod b frustra aliquis c

aggreditur d, si ab e eo quae f sit proprii g natura non praenoscatur*. Utilis igitur

(q) Aristotiles O, A. P, Dicit(ur) A (r) decem].x. OP, om. A (s) genera omnium rerum OA, rerumgenera omnium P (t) constituit OP, om. A (u) quae de AP, q(uo)d O (v) omnes aliae res OA, al(ia)o(mn)ia P (w) vero AP, om. O (x) decem].v.( ?) a.c. A (y) omnium OA, om. P (z) 9stituant(ur) P,c(on)stituant A, 9stituunt(ur) O (a) esse OA, om. P (b) praedicari speciebus O, speciebus praedicariA, praedicari P (c) p(rae)dicetur O, praedicatur AP (d) quid AP, q(uo)d O (e) sint OP, sit A (f) cuiusAP, c(um) O (g) agnosci OP, cognosci A (h) cognoscantur OP, cognocat(!) A (i) natura incognitaOP, incognita natura A (j) quae AP, q(uod) O (k) sint OP, s(un)t A (l) constituuntur OP,c(on)stituant(ur) A (m) cognicio] cognoscenda a.c. P (n) q(uo)m(odo) P, (ve)l q(uo)m(odo) `q(uae)´A, q(uae) O (o) etiam AP, (e)n(im) O (p) in eodem libro ab Aristotele OA, ab aristotele in eo(!) libro P(q) cum OP, q(ua)n(do) A (r) diu(er)se s(ecundum) sp(eci)es s(unt) diff(e)r(entia)e O, diuerse su(n)tsp(eci)es `(et)´ (s) impossibile AP, possibile O (t) praedicamentis AP, g(e)n(er)alissimis O (u) dicitOA, dicat P (v) sit ide(m) (et) unu(m) P, ide(m) ÷ (et) unu(m) O, sit un(um) (et) id(em) A(w) susceptibile P, susceptibil’ O, susceptibilis A (x) sit OA, ÷ P (y) solam OP, om. A (z) dicatur OP,d(icitu)r A (a) in ceteris eodem modo OA, sic de cet(er)is P (b) *Quod – praenoscatur* om. P(c) aliq(ui)s A, aliq(uo)d O (d) adg(re)dit(ur) O, a`g´grediat(ur) A (e) ab eo] habeo a.c. A (f) que O,q(ui)d A (g) proprii natura O, natura proprii A

(15) In Isag. ed. sec. 151.12-152.11(16) Cat. 3, 1b16-17 (6.19-20)(17) In Isag. ed. sec. 152.11-153.3(18) Cat. 5, 4a10-11 (12.4-5)(19) Cat. 6, 6a26-27 (17.20-21)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

64 IWAKUMA YUKIO

ad h Praedicamenta propriorum i cognitio recte iudicatur j ; *quibus k non prae-cognitis quod l de eis in Praedicamentis disputabitur m prorsus ignorabitur n *.

20Accidentis quoque cognitio quantum utilitatis ad Praedicamenta afferatquis o dubitare queat, cum inter p decem praedicamenta novem accidentiumnaturas q videat r ? Quae quomodo accidentia esse putabimus, si s omnino quid sitaccidens ignoremus, cum praesertim nec t differentiarum nec proprii scientia notasit, nisi accidentis naturam firmissima consideratione u teneamus ? Fieri enimpotest ut differentiae loco vel v proprii per inscientiam w accidens apponatur.Quod esse x vitiosissimum y, *ut z dicit Boethius, definitiones probant ; quae cumipsae ex dif|A4va|ferentiis substantialibus constent et uniuscuiusque specieipropriae fiant, accidens tamen nullum videntur admittere*.

OAQuomodo vero ad definitionum a

assignationem harum quinque rerumcognitio utilis sit, facile b potest c cogno-sci, si prius definitionis divisio fiat.Quae est huiusmodi : definitio aliadescriptio, alia substantialis |O9rb|definitio.

PAd definitiones quoque valet harumquinque rerum cognitio, quia ad substan-tialem et ad accidentalem.

Substantialis vero d definitio ea e dicitur quae constat ex genere etsubstantialibus f differentiis g ad minus una. Descriptio vero h alia constat ex solisaccidentibus, ut haec descriptio Socratis ‘crispus i musicus ambulans filius j

Sophronici’ ; alia ex solis substantialibus, ut haec descriptio hominis ‘rationalemortale’ ; alia ex accidentibus k et substantialibus, ut haec rursus l hominis m

descriptio ‘animal risibile’. Ad eam vero n |P215va| quae substantialis est*cognitio o generis et differentiae utilis est. Ipsa enim, ut p dictum est, ex genere ethuiusmodi differentiis constituitur* ; quae quomodo ex eis q constituatur r, nisi

(h) ad Praedicamenta AP, om. O (i) p(ropri)or(um) OP, p(ri)or(um) A (j) iudicatur AP,iudicabit(ur) O (k) *quibus – ignorabitur* om. P (l) q(uo)d O, q(ui)s A (m) disputabit(ur) A,disputant O (n) ignorabit(ur) O, ignorat(ur) A (o) quis AP, q(uid) O (p) int(er) P, i(n)t(er)io O, int(ra)A (q) naturas OA, nat(ur)a P (r) uideat A, uideatur OP (s) si o(mn)i(n)o AP, sio() mo O (t) nec] s.l.add. P (u) consideratione OP, rao(n)e(!) A (v) vel proprii per inscientiam accidens apponatur OA,p(ropri)i (ve)l accidentis p(er) (w) inscientiam] i(n)scientia(m) a.c. A, i(n)scitia(m) p.c. A (x) esseOA, e(ss)et P (y) uiciotissimu(m) O, uitiosum AP (z) *ut – admittere* om. P (a) diff(init)onu(m)assignatione(m) A, diffo()iam adsignificatio(n)e(!) O (b) facile O, facili `m(odo)´ A (c) potestcognosci A, cognosci p(ro)ot() O (d) vero definitio ea dicitur OA, ÷ illa diffinitio P (e) ea +diff(initi)o A (f) substantialibus differentiis OA, sub(stanti)ali diff(e)r(enti)a P (g) differentiis + (et)A (h) vero OA, om. P (i) crisp(us) O, alb(us) A, ci`s´c(ri)p(us) P (j) fili(us) sophronici O, sofroni[s]sifili(us) A, sophronici[s] fili(us) P (k) accidentalibus et substantialibus OA, substantialibus etaccidentalibus P (l) rursus OA, om. P (m) hominis descriptio OA, descriptio hominis P (n) vero +******************** P (o) *cognitio – constituitur* OA, q(uae) ex g(e)n(er)e (et) sub(stanti)alib(us)diff(e)r(ent)iis (p) ut dictum est ex genere O, ex genere ut dictum est A (q) eis OA, his P (r) constituatur OA, 9stituit(ur) P

(20) In Isag. ed. sec. 146.1-11

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


praecognitum sit quid s genus et t quid species u est, prorsus ignorabitur. Addescriptionem vero quolibet modo factam propriorum v cognitio utilis est. Ipsaenim rei quam describit proprietatem ostendit et ei rei propria fit ; quomodo autemeius w proprietatem ostendat vel ei x rei y propria fiat z, nisi sit a natura propriorumpraemissa, nullo modo cognoscitur.

OA 21Ad divisionem b vero faciendamiterum c liber iste utilis est, ut praeter d

earum e scientiam rerum, de quibus in hoclibro disputatur, casu fiat f potius quamratione divisio.

22Hoc autem manifestum erit, sidivisionis ipsius nomen in ea quaesignificat partiamur. Quae g fit hoc modo :divisio alia generis in species, alia vocis insignificationes, alia totius in partes. Et haectriplex divisio secundum se nuncupatur.Est autem alia quae secundum accidensdicitur. Ea quoque tripliciter fit ; dividitur h

enim vel accidens in subiecta i, velsubiectum in accidentia, vel accidens inaccidentia.

23Ea vero quae est generis in speciespraeter scientiam generum et j specierumfieri k nullo modo potest ; neque veropraeter differentiarum cognitionem, quasnecesse est in loco l specierum aliquandoin m divisione sumi. Manifestum est igiturquanta n utilitas huius libri ad o hancdivisionem sit, quae p generum, specierum,differentiarum naturas q ostendit, exquibus, ut dictum est, ea divisio fit.

PAd divisiones quoque, sive generisin species vel totius in partes et aliarum,liber iste utilis est, id est et ad divisionesquae sunt secundum se et ad illas quaesunt secundum accidens.

(s) quid + sit P (t) (et) A, om. OP (u) species est O, est species A, species P (v) p(ropri)or(um) P,p(ri)or(um) OA (w) ei(us) OP, ei A (x) ei] æi A (y) rei AP, om. O (z) fiat] fit a.c. P (a) sit naturapropriorum praemissa] sit natura p(ropri)etatis praemissa O, natura p(ri)or(um)(!) (b) diuisione(m)A, diuisio(n)e O (c) it(eru)m A, i(n) ta(n)tu(m) O (d) p(rae)t(er) A, pat() O (e) ear(um) O, om. A(f) fiat potius O, potius fiat A (g) Q(uae) O, q(uod) A (h) diuid(itu)r A, Diuidunt O (i) sub(iec)ta O,sub(stanti)a A (j) (et) A, om. O (k) fieri nullo modo O, nullo modo fieri A (l) loco A, om. O (m) in A,om. O (n) q(ua)nta A, q(uod) ista A (o) ad hanc divisionem fit(!) O, sit ad hanc divisionem A (p) queO, q(uo)d( ?) A (q) naturas ante generum supra A

(21) In Isag. ed. sec. 154.9-11(22) In Isag. ed. sec. 154.11-155.5(23) In Isag. ed. sec. 155.11-16

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

66 IWAKUMA YUKIO

24Secunda vero ea r est divisio quae estvocis in significationes ; nec haec quidemab s huius t libri utilitate disiuncta est.Cognosci enim poterit utrum vox, cuiusdivisionem facere quaerimus, aequivocasit an vox generalis u, si ea quae illa voxsignificat definiantur. Si enim sua v

significata illo communi nomine et unaeius definitione w claudantur x, illa vox adea univoca et generalis esse perhibebitur y ;quodsi illa quae vox posita z designat illocommuni nomine sed non una eius defini-tione a clauduntur, nemo dubitat quin illavox sit aequivoca ad ea quae significat etnon generalis. Colligitur igitur b ex defini-tione quod nomen generale et c quodnomen d aequivocum iudicetur ; definitiovero ex genere et differentiis constituitur,ut dictum est ; generum e autem et differen-tiarum cognitio in hoc tractatu demonstra-tur. Cognoscere vero quae vox aequivoca,quae vox f univoca g et generalis iudicetur,ad divisionem vocis h aequivocae insignificationes utile est ; fieri enim posset,ut his ignoratis vocem generalem quasiaequivocam in significationes divide-remus. Recte igitur huius libri utilitas adhanc divisionem pertinere i perhibetur. In j

hoc enim libro quid genus sit, quid diffe-rentia ostenditur ; ex his vero definitioconstituitur ; ex definitione autem quid k

aequivocum sit l, quid univocum colligitur ;quod ad divisionem m *vocis n esse utile anullo dubitatur.

(r) ea est diuisio O, est ea diuio(!) A (s) ab A, ad O (t) huius libri utilitate O, utilitate huius libriA (u) generalis OAi.t., uniuoca As.l. (v) sua O, om. A (w) diff(initi)o(n)e O, diff(e)r(enti)e A(x) claudant(ur) O, claudu(n)t(ur) A (y) p(er)hibebit(ur) O, p(ro)hibet(ur) A (z) posita O, p(rae)positaA (a) diffinitione O, dif(fe)r(enti)e A (b) (i)g(itur) O, (er)g(o) A (c) (et) A, om. O (d) nom(en) O, om.A (e) gener(um) aut(em) (et) O, Et lacuna u(ero) A (f) uox O, om. A (g) uninoca (et) A, om. O(h) vocis aequivocae O, aequivocae vocis A (i) pertinere + uid(etu)r (ve)l O (j) In hoc enim A, hocenim in O (k) q(ui)d O, q(uidem) A (l) sit quid univocum A, quid univocum sit O (m) diuisione(m) O,diuiosione(m)(!) A (n) *vocis – divisionem* om. A

(24) In Isag. ed. sec. 155.16-156.9

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


25Ad illam vero divisionem* quae esttotius in partes nihilominus hic tractatusutilis esse putatur. Quomodo enim utrum*divisio o sit totius in partes ac non potiusgeneris in species discernitur, nisi priusquid genus, quid species, quid differentia*sit cognoscatur ? Ut cum p quis dicit‘domus aliud paries, aliud tectum, aliudfundamentum’, cur q haec divisio, sigeneris natura nesciatur, magis totius inpartes quam generis in species |A4vb|dicatur, ignorabit r. Sed cum s occurritgeneris t haec natura, scilicet nomengeneris unicuique speciei u suae possecongruere, totius vero nomen nulli suaeparti per v se posse convenire ; manifestumsit per naturam w generis aliam esse divi-sionem x generis in species, aliam totius inpartes. Recte igitur hic tractatus, in quo y

natura generis ostenditur, ad divisionem z

totius utilis iudicatur. 26De ea vero divisione quae secun-

dum a accidens fit b, nullus ignorat quinincognito accidenti incognitaque naturageneris, speciei, differentiae, facile evenirepossit ut accidens ita in c subiecta solvatur d

quasi genus in species. 27Et postremo hunc e omnem divi-

sionis ordinem ita saepissime harum reruminscientia f permiscebit, ut his rebusignoratis quae divisio sit prorsus ignoretur.Iure igitur g hic tractatus, in quo de naturaharum rerum disputatur, ad divisionem h

esse utilis i putabitur.

(o) *divisio – differentia* om. A (p) cu(m) A, aut(em) O (q) c(ur) O, Cu(m) A (r) ignorabit A, om.O (s) cu(m) A, om. O (t) generis haec O, haec generis A (u) speciei suae O, suae speciei A (v) p(er) seA, om. O (w) naturam generis O, generis naturam A (x) diuisione(m) O, diui(si)o(n)e A (y) q(uo) A,q(ua) O (z) diuisione(m) O, diui(si)o(n)e A (a) s(ecundum) O, (et) i.t. A, p(er) s.l. A (b) fit O, sit A(c) in] add. s.l. A (d) soluat(ur) A, soluant O (e) h(un)c om(n)em diu(isi)o(n)is ordine(m) O, h(uius)ordine(m) diuio(n)is A (f) inscientia A, inscicia O (g) (i)g(itur) O, (er)g(o) A (h) diuisione(m) O,diuio(n)es A (i) util(is) A, utile O

(25) In Isag. ed. sec. 156.9-18(26) In Isag. ed. sec. 157.2-5(27) In Isag. ed. sec. 157.5-6

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

68 IWAKUMA YUKIO

OA 28Quoniam autem quid hic liber addivisionem j prosit ostendimus, nunc quidad demonstrationem, id est ad syllogis-mum, proficiat ostendamus.

PValet etiam ad demonstrationem, idest ad demonstrationem syllogismorum,hoc modo.

Quod fit hoc modo : demonstratio, id est alicuius quaesitae k rei certa l rationiscollectio, aliquando ex generibus, aliquando ex speciebus, aliquando exdifferentiis, aliquando ex propriis, aliquando ex accidentibus suae m necessitatissedem trahit n. Quod quomodo fieri possit, his ignoratis intelligi o impossibile p est.*Harum q igitur rerum cognitio ad demonstrationem, id est ad syllogismos r,utilis est*.

Ostensa huius operis intentione atque utilitate, dicendum est quod s huiusoperis materia sunt genus t, species, differentia, proprium et u accidens ; de quorumnaturis et differentiis et communitatibus Porphyrius in hoc opere ad cognitionem v

praedicamentorum disserit. PEst enim liber iste introductorius ad Categorias. Nam,cum Crisarorius dicta Aristotelis in Categoriis w ad plenum intelligere non posset,Porphyrium rogavit quatenus sibi tractatum faceret ; Porphyrius quoniam generis x etspeciei ceterorumque notitiam perfecte habere posset, sicque per ista dicta Aristotelisfacilius intelligeret, eius ergo praecepto y Porphyrius impulsus istum tractatum sibi fecit.

PQuaeritur autem cui parti philosophiae supponatur. Dividitur enim philosohia in trespartes : physicam, ethicam, logicam. Physicae non supponitur nec ethicae, cum neque dererum naturis tractet quod ad physicam pertinet, neque de moribus quod ad ethicampertinet loquatur ; restat ergo ut logicae supponatur. Per quam vero partem logicaesupponatur, quaerendum est. Habet enim logica tres partes : grammaticam, rhetoricam,dialecticam. <Non> per grammaticam ; non enim de genere secundum grammaticamtractat, quia neque quomodo genus declinetur ostendit neque si sit primitivum andirivativum, quae omnia ad grammaticam pertinent. Neque in hoc tractatu docemurquomodo causas debeat disponere orator, quod ad rhetoricam pertinet. Relinquitur igiturut per dialecticam logicae supponatur.

OAVidendum est etiam perquam partem z liber iste dialecticaesupponatur.

PQuaeritur per quam partemdialecticae

Dialecticae enim duae partes a sunt : una Pscilicet scientia inveniendi b, alteraPscientia iudicandi. Scientia inveniendi est illa quae docet locos in argumentisinvenire. PNota quod scientia inveniendi non ideo dicitur scientia c inveniendi, quod

(j) diuisione(m) O, diuio(n)es A (k) quaesitae rei OA, rei quaesitae P (l) c(er)ta r(ati)o(n)is AP,certacio(n)is O (m) sue necessitatis sedem OA, sua(m) necessitate(m) P (n) trahit OA, t(ra)h(un)t P(o) intelligi OA, om. P (p) impossibile AP, possibile O (q) *Harum – est* om. P (r) sill(ogism)os O,sill(ogismu)m A (s) q(uod) AP, q(uia) O (t) g(enus) AP, om. O (u) (et) A, om. OP (v) cognitionempraedicamentorum OA, praedicamentorum cognitionem P (w) Categoriis] cath(e)gorias P(x) generis] g(e)n(u)s P (y) praecepto] p(rae)ce. P (z) parte(m) O, par(um) A (a) partes sunt OA, suntpartes P (b) inveniendi] inuenienda a.c. A (c) scientia] s(cilicet) P

(28) In Isag. ed. sec. 157.7-11

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


doceat nos invenire, quia hoc habet omnis homo naturaliter, scientiam d inveniendi, sedquia facilius docet nos invenire. Eodem modo de scientia e iudicandi. Scientia iudicandiest illa quae docet facere iudicium quae pars quaestionis sit f tenenda, quae vero g

reicienda h. Hic vero liber, quorundam iudicio, nec scientiae i inveniendi necscientiae j iudicandi proprie supponitur, sed ad utramque k scientiam pertinens, adutramque l necessarius ut m supradictum est iudicatur. Quorundam vero iudicioscientiae inveniendi supponitur, quia in hoc libro docemur invenire aliquas |O9va|rationes sufficientes ad solvendas n quaestiones de aliquibus utrum sint genera velspecies vel differentiae vel propria vel accidentia.

PNotandum est quare, cum de quinque rebus, id est de genere et specie et differentia etproprio et accidenti, tractet, de individuo non tractet. Sed hoc ideo facit, quia istis quinquevocibus cognitis individuorum facilis est notitia.

Quod autem huius operis tractatus o introductionem ad Aristotelis p

Praedicamenta praeparet q, titulo demonstratur. 29Titulo enim proponitPorphyrius introductionem r se s ad Aristotelis Praedicamenta Opraeparare velconscribere, sic dicens : INCIPIUNT ISAGOGE t PORPHYRII id u est introductiones inCategorias Aristotelis. PHic habet v initium.

PTitulus dicitur tribus modis. Alius enim tantum repraesentat nomen auctoris, ut‘incipit Lucanus’, hic namque solummodo nomen auctoris est ; alius materiam operistantum, ut ‘incipiunt categorici syllogismi’, hic etenim tantummodo sequens materiaponitur ; alius utrumque, ut iste, in quo et nomen auctoris est, id est PORPHYRII w, et sequensmateria per hoc quod ISAGOGAS ponit, quod materiam x declarat.

Similiter prologus dicitur tribus modis. Alius enim est commendaticius tantum, aliuspurgatorius tantum, alius utrumque. Commendaticius est tantum ille, in quo solummodoauctor opus suum commendat, ut in isto ; nihil enim aliud facere intendit Porphyrius in hocprologo quam opus suum commendare. Purgatorius tantum est, ut sunt prologi Terentii, inquibus nihil aliud Terentius intendit quam purgare se a malivolorum dictis. Utrumque estqui et commendat et purgat, ut est prologus super librum Divisionum, in quo primumBoethius opus suum commendat, postea vero contradicta malivolorum se purgat.

Dividitur etiam prologus sic : prologus alius ante rem, alius praeter rem. Prologus anterem dicitur in quo aliquid de sequenti materia tangitur, ut iste ; praeter rem prologus diciturin quo nihil de sequenti materia tangitur, ut sunt prologi Terentii, in quibus nihil desequenti materia tangitur, sed solummodo contradicta malivolorum se purgat. |P215vb|

(d) scientiam] s(cilicet) P (e) scientia] s(cilicet) P (f) sit tenenda OA, tenenda sit P (g) vero OA,om. P (h) reicienda] retine(n)da a.c. P (i) scie(n)tie AP, om. O (j) scientiae iudicandi AP, iudicandiscientiae O (k) utramque] utru(m)q(ue) a.c. A (l) utramque OP, utru(m)q(ue) A (m) ut supradictumest OA, om. P (n) solvendas quaestiones AP, soluenda(m) q(uae)stione(m) O (o) t(ra)ctat(us) P,tractatu(m) O, om. A (p) aristotil(is) O,.a. P, dece(m) A (q) praeparet AP, p(rae)p(ar)ar& O(r) introductione(m) OP, int(ro)ductiones A (s) se OA, om. P (t) isagoge P, ysagoge A, isage O (u) idest introductiones in Categorias Arisotelis OA, in Categorias Aristotelis id est (v) habet initium]h(abe)nt in i(n)ciu(m) P (w) Porphyrii] P. P (x) materiam declarat] m(odo) d(e)clarat(ur) P

(29) In Isag. ed. sec. 143.11-12

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

70 IWAKUMA YUKIO

CUM SIT NECESSARIUM (5.2). PTalis est descensus ad litteram. Cum propositum sitPorphyrii in hoc opere de genere, de y specie, differentia z, proprio et a accidentidisputare, antequam ad eorum tractatum descendat, quendam b prologumpraemittit ; in quo docet se hoc opus hortatu c et d gratia Grisarorii conscribere e, etde propositis modo f introductorio disputare, et ab altioribus quaestionibusgenerum g et specierum in hoc tractatu se abstinere Aspondet.

OALittera sic legitur. O tu,GRISARORI, ego TEMPTABO BREVITER

AGGREDI EA QUAE DICTAh SUNT AB

ANTIQUIS de generibus et speciebus etceteris. Et i quia dixerat se breviter j

tractaturum k, ne videretur difficilemcomponere tractatum, ideo subditVELUT MODO INTRO|A5ra|DUCTIONIS id estita de generibus et de ceteris dispu-tabo quod in hoc tractatu modumintroductionis non exibo.

PLittera sic legitur. Intentio mea esttractare de genere, de specie et ceteris. Etquia hoc est, TEMPTABO AGGREDI EA QUAE

DICTA SUNT AB ANTIQUIS id est temptabo iread eas sententias quas de genere et specie etceteris antiqui tractaverunt. Et hic iam<ostendit> quomodo opus suum commen-dat, in hoc scilicet quod se dicit antiquorumvestigia sequi. Per hoc vero quod se nonaggredi sed temptare aggredi dicit, philo-sophico more arrogantiam fugit. Per hocquod dicit se aggredi dicta antiquorum,videtur sibi esse contrarius, cum superius inprologo promisisset introductionem, hicvero difficultatem ubi dicit se aggredi dictaantiquorum. Et auditorem reddit attentum :dixit se aggredi dicta antiquorum, per quodaliquis sibi posset opponere, dicens nondebere dicta antiquorum, qui gravestractatus fecere, a Porphyrio esse adeunda,cum debeat esse introductorius. Quamtantam obiectionem Porphyrius solverevolens, subdit BREVITER, quasi dicat dictaquidem antiquorum insequitur, ita tamenquod breviter quantum ad expositionemsententiarum, id est non faciam tractatumnimis prolixum. Per hoc iterum maior

(y) d(e) OP, om. A (z) differentia proprio et accidenti OA, (et) cet(er)is P (a) (et) A, (ve)l O(b) que(n)da(m) p(ro)logu(m) p(rae)mittit OP, p(rae)mittit p(ro)lagu(m)(!) A (c) hortatu O, ortatu A,hortari P (d) et gratia grisarorii O, griserorii(!) et gratia A, et gratia crissarorii P (e) conscribere OA,scrib(er)e P (f) modo introductorio OA, introductorio modo P (g) generum et specierum in hoctractatu se abstinere OA, in hoc tractatu se abstinere generum et (h) dicta sunt O, sunt dicta A (i) Et O,S(ed) A (j) b(revite)r A, om. O (k) tractaturu(m) O, t(ra)ctati a.c., t(ra)ctare p.c. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


difficultas innuitur, antiquorum enim vixaliquis potest breviter dicere sententias ;etsi breviter dicat, introductorius esseminime videbitur, introductoris enim nonest aliquod difficile breviter dicere, cum eaquae difficilia sunt ad hoc ut declararipossint verborum multiplicitate egeant,brevitate vero minime. Ne ergo si<bi>videatur esse contrarius, addit et VELUT

MODO INTRODUCTIONIS, quasi dicat dictaantiquorum sequatur et breviter et VELUT

MODO INTRODUCTIONIS id est reveraintroductorio modo.

OAEgo dico FACIENS TIBI

COMPENDIOSAM id l est brevem et utilemTRADITIONEM de SPECULATIONE id est de m

consideratione HARUM QUINQUE RERUM.

PHic benivolum : COMPENDIOSAM

TRADITIONEM n FACIENS, id est faciens tibidonum compendiosum, id est utilem etbrevem quantum ad numerum sententia-rum, et hoc habita competenti conside-ratione de istis quinque rebus. *Vel o deistis vocibus quarum nomina sunt genus etspecies, per quas speculamur uniuscuius-que rei naturam et proprietatem. Quaevoces ideo vocantur res, quia hic officiorerum funguntur. Cum enim per nominaloquimur de rebus, merito voces dicuntur,quia est officium vocum ut per eas loqua-mur ; cum vero non per eas sed de ipsisagimus, non voces sed res appellantur, quiasic de eis tamquam de rebus tractamus*.

OACur autem de eis p omnibustractaturus sit praemittit, dicens : CUM

SIT NECESSARIUM, hoc q est quia necessa-rium, id r est utile, est, NOSSE QUID SIT

GENUS id est habere cognitionemgeneris ET nosse QUID sit DIFFERENTIAs

etc, ET AD EAM DOCTRINAM PRAEDICAMEN-

TORUMt QUAE EST A PUD ARISTOTELEM idest ad u habendam scientiam praedica

PEt hoc ideo faciam CUM SIT

NECESSARIUM, id est quia est necessarium,id est utile, CRISSARORII, NOSSE QUID SIT

GENUS id est quam definitionem habeatgenus, QUID DIFFERENTIA id est quamdefinitionem habeat differentia, QUID

SPECIES, QUID PROPRIUM, QUID ACCIDENS, idest quas definitiones habeant ista. Dico quiautile est nosse quid sit genus, quid species,

(l) i(d est) A, (et) O (m) de O, om. A (n) traditionem] t(ra)diocione(m) P (o) *Vel – tractamus*i.m. infra add. P (p) eis O, his A (q) h(oc) ÷ O, i(d est) A (r) i(d est) utile ÷ O, e(st) i(d est) utile A(s) diff(e)r(enti)a A, sp(eci)es O (t) p(rae)dicam(en)tor(um) q(uae) ÷ ap(ud) Aristotele(m) O, q(uae)e(st) ap(ud) (u) ad O, om. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

72 IWAKUMA YUKIO

mentorum de quibus agit Aristoteles, ET

etiam v AD ASSIGNATIONEMw DEFINITIONUM

id est ad demonstrationem definitio-num x, ET OMNINO utile est nosse quid sitgenus et cetera AD EA QUAE SUNT UTILIA

INy DIVISIONE VEL DEMONSTRATIONE id z

est ad praecepta a data de divisionibusvel demonstrationibus, id est desyllogismis.

quid differentia, et sic de ceteris, ET hoc AD

EAM DOCTRINAM PRAEDICAMENTORUM

QUAE EST APUD ARISTOTELEM id est ad eamdoctrinam de Praedicamentis quam com-posuit Aristoteles, *et b hoc dicit adremotionem Architae 30 et aliorum* ; ET AD

DEFINITIONUM ASSIGNATIONEM id est adassignandas definitiones ; ET OMNINO AD EA

QUAE SUNT UTILIA IN DIVISIONE VEL

DEMONSTRATIONE id est similiter ad utilesdivisiones vel demonstrationes, id est adsyllogismos, qui vocantur demonstratio,quia per illos res dubias demonstramus, utsi quis dubitet utrum Socrates sit animal,probabimus eum esse animal tali syllo-gismo ‘omnis homo est animal, sedSocrates est homo, ergo Socrates estanimal’ ; vel DEMONSTRATIONE id estnecessaria argumentatione, quia argumen-tatio alia necessaria, alia probabilis, aliacavillatoria quae sophistica appellatur, etnecessaria argumentatio proprie demons-tratio vocatur, id est necessarius syllo-gismus (hoc dicit Boethius in commentosuper Topica Tullii 31) ; vel IN DEMONSTRA-

TIONE id est ad librum demonstrationum,volunt enim quendam librum esse quivocetur Liber demonstrationum, qui apudnos in usu non est.

Quod totum est dicere : notitiageneris et differentiae et ceterorum ad prae-dicamenta valet, cum ex ipsis praedi-camenta constituantur ; et ad definitionesfaciendas (quae definitiones, si suntsubstantiales, ex genere et substantialibusdifferentiis constant ; si sint descrip-tiones, ex propriis et accidentibus

(v) &(iam) O, om. A (w) assignatione(m) A, designatio(n)e(m) O (x) diff(initi)onu(m) A, om. O(y) in diu(isi)o(n)e, om. A (z) i(d est) O, om. A (a) p(rae)cepta data A, p(rae)ceptione(m) data(m) O(b) *et – aliorum* s.l. add. P

(30) Cf. in Cat. 162A13(31) In Cic. Top. I, 1045B12-C2

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


fiunt, vel ex differentiis praeter convenienscongregatis genus) ; et ad divisiones quaeex genere in species fiunt, sive in differen-tias, et ad eas quae sunt accidentia fiunt ; etad syllogismos, in quibus genera et specieset differentiae et propria et accidentiaponu<n>tur.

OAALTIORIBUS c QUIDEM (5.9). 32Hicmeminit Porphyrius se modo intro-ductionis d tractaturum. Ait enim sealtiorum quaestionum nodis abstinere,simpliciores vero quaestiones mediocriconiectura e perstringere. Hoc autemideo inducit, quia dixerat se ea quaeab antiquis dicta sunt de generibus etspeciebus aggressurum, unde alicuivideretur quod f eas quaestiones g

altiores quae ab antiquis fiebant in h hocopere esset positurus.

PALTIORIBUS QUIDEM (5.9). Superiusdixit quod dicta antiquorum sequeretur etbreviter et modo introductionis. Quod quiavideretur alicui facere non posse, ostenditquomodo et dicta antiquorum sequi possitet breviter et modo introductionis quidem i,scilicet de dictis antiquorum difficilibuspraetermittendo, et etiam quaedam defacilibus.

OAContinuatio litterae. Licet eaquae dicta sunt ab antiquis de generibuset speciebus aggrediar, ita tamen aggre-diar j quod ero ABSTINENS AB ALTIORIBUS

QUAESTIONIBUS, SIMPLICIORES VERO MEDIO-

CRITER CONIECTANS k, id est de simplicio-ribus quaestionibus mediocri coniec-tura l perstringens.

PContinuatio litterae. Dixi quiatemptabo aggredi dicta antiquorum,sed ita quod ero ABSTINENS AB ALTIORIBUS

QUAESTIONIBUS id est difficiliores quaestio-nes non solvam, SIMPLICIORES VERO MEDIO-

CRITER CONIECTANS id est non tantummodoaltiores quaestiones non dicam, sed simpli-ciores ero mediocriter coniectans, id est desimplicioribus quaestionibus mediocriconiectura perstringens ; per quod ostenditquod multas illarum praetermittet.

OA 33Quae vero sint m altioresquaestiones quas se n differre promit-tit o, ita proponit : MOX DE GENERIBUS etc.

PMOX DE GENERIBUS (5.10). Superiusdixit quod altiores quaestiones dimitteret,modo quae sint illae ostendit.

(c) Altiorib(us) q(uidem) O, Ab altiorib(us) q(uod) A (d) int(ro)ductio`nis´ A, introductorio O(e) c(on)iect(ur)a A, conectura O (f) q(uod) O, om. A (g) q(uae)stiones A, om. O (h) i(n) h(oc) op(er)ee(ss)et positur(us) O, positur(us) in h(oc) op(er)e A (i) quidem] q(uae) d(e) P (j) agg(re)diar O, om. A(k) c(on)iectans A, conectans O (l) c(on)iect(ur)a A, conecta(m) O (m) sint altiores A, altiores sint O(n) se O, om. A (o) p(ro)mittit A, p(rae)mittunt O

(32) In Isag. ed. sec. 158.21-159.1(33) In Isag. ed. sec. 159.1-17

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

74 IWAKUMA YUKIO

Altiores quaestiones ideo praeterit p, ne his intempestive lectoris q animoingestis r |P216ra| initia eius primitiasque perturbaret. Sed s rursus ne, si eastaceret t, omnino u negligentem v lectorem faceret, ut nihil praeter quod w dixissetlector putaret x amplius occultum, eas quaestiones quarum exsecutionem y sedifferre promisit addidit z, ut non a de his obscure b tractando lectori quicquamobscuritatis c effunderet d, et tamen quid lector e quaerere posset agnosceret.

34Sunt autem quaestiones, quas Pipse se f reticere promisit g, perutiles etsecretae et temptatae h quidem, ut dicit Boethius, a doctis viris nec a pluribus i

dissolutae. Quarum prima est huiusmodi : utrum genera et species sint etsubsistant j, an k intellectu et sola cogitatione formantur l. Quodsi esse m constite-rit n, restat alia o quaestio : utrum corporea an incorporea sint. Omne enim quod est,aut corporeum aut incorporeum esse necesse est. (Corporeum vero pro sensibiliet p incorporeum pro insensibili hic accipiendum est, non pro differentiis q

substantiae. Sensibile vero r dicimus s quod aliquo t sensu corporis discerni potest u,ut v individua ; insensibile vero w quod nullo x sensu corporis y discerni potest, sedsoli intellectui et z soli cogitationi subiacet, ut sunt a universalia). Sed cum b haecquaestio soluta fuerit, nondum omne ambiguum excludetur c. Subest enimquaestio, si incorporea esse dicantur d, utrum circa corpora e tantum subsistant f,an praeter corpora g subsistentiae incorporales h esse i videantur.

OADuae j quippe incorporeorumformae k sunt, ut l alia praetercorpora m esse possunt et separata acorporibus in sua incorporalitateperdurant, ut Deus n et anima o ;

PTres quippe incorporeorum formaesunt, ut alia praeter corpora esse possint etseparata a corporibus in sua incorporalitateperdurent, ut Deus et angeli ; alia in corpo-ribus et etiam extra corpora, ut mens etanima ;

(p) p(rae)t(er)it AP, p(rae)t(er)iit O (q) lectoris animo OP, animo lectoris A (r) ingestis OP,i(n)iectis A (s) S(ed) P, Si OA (t) tac(er)et OA, mitt(er)et P (u) o(mn)i(n)o O, om. A (v) negligentemlectorem OP, lectorem negligentem A (w) q(uod) AP, que O (x) putaret OA, om. P(y) exsequtione(m) O, excussiones A, [excussacio(n)es] ecucio(n)es P (z) addidit OA, add(it) P(a) n(on) OP, ne A (b) obscure OA, oscure P (c) obscuritatis OA, oscuritatis P (d) effunderet OA,oste(n)d(er)et P (e) lector quaerere posset OP, quaerere posset lector A (f) se reticere OA, reticere seP (g) promisit OA, p(ro)mittit P (h) temptatae quidem ut dicit Boethius a doctis viris O, temptataequidem a doctis viris ut dicit (i) plurib(us) A, p(ri)orib(us) O, pl(ur)ib(us) s(unt) P (j) subsista(n)t AP,subsistunt O (k) an AP, aut O (l) formant(ur) OP, form(en)t(ur) A (m) e(ss)e Ap.c., inesseOPAa.c. (n) constiterit OP, c(on)stit(er)int A (o) alia OA, illa P (p) et OA, om. P (q) diff(e)r(ent)iisOA, diff(e)r(enti)a P (r) u(ero) OA, au(tem) P (s) dicimus OP, dixim(us) A (t) aliquo sensu AP, p(er)alique(m) sensu(m) O (u) potest + [*****] A (v) ut indiuidua AP, om. O (w) u(ero) OP, om. A(x) nullo sensu corporis discerni potest sed P, nullo sensu discerni potest sed A, om. O (y) corp(or)isO, om. A (z) (et) soli O, soliq(ue) A soli P (a) sunt OA, om. P (b) cu(m) haec quaestio OP, haecquaestio si A (c) excludetur AP, excludit(ur) O (d) dicantur OA, d(icu)n(tu)r P (e) corpora P,corp(or)ea OA (f) subsistant OP, c(on)sistant A (g) corp(or)a P, corp(or)ea OA (h) incorporales OP,i(n)corp(or)ea A (i) esse] i(n)e(ss)e a.c. A (j) Duae + (et)(iam) A (k) formae sunt O, sunt formae A(l) ut O, om. A (m) corp(or)a A, corp(or)ea O (n) d(eu)s (et) A, d(icitu)r O (o) a(n)i(m)a O, ang(e)li A

(34) In Isag. ed. sec. 159.17-161.7

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


*alia p vero quae, cum sint incorporea, esse q tamen non possunt praeter corpora*,ut linea et r superficies, quae cum sint incorporea s, tamen t in corporibus ita suntquod ab illis u divelli nequeunt, et si ab illis v separata sint w, |A5rb| nullo modopermanent.

Quas quaestiones, ipso Porphyrio tacente, Boethius in x commento sicargumentando dissolvit. 35Genera et species aut sunt et subsistunt, aut solointellectu concipiuntur. Sed genera et species esse non possunt. Hoc autem ex hisintelligitur.

36Nullum quod uno tempore pluribus commune est, id y unum esse potest ;multorum enim est quod commune est (‘unum numero’ debemus intelligere,scilicet z individuale ; ipse enim Boethius ponit postea ‘numero a’ in sequentiversu 37). Assumptio b : sed c omnis d illa res quae genus est, in multis uno e eodem-que f tempore eadem et g tota est ; quaecumque h enim sunt species, in omnibus hissuum i genus est, non quod de j eo singulae species quasi partes aliquas k carpant,sed singulae uno tempore totum genus habent. Quo fit ut genus unum Ascilicetnumero esse non l possit ; neque enim fieri potest ut in pluribus totum uno temporesit m et in semet ipso unum n numero sit (in hoc versu posuit o Boethius ‘numero’).Quo circa genus omnino nihil est ; A*omne p enim quod est, ideo est quia unum numeroest* ; omne q enim quod est, unum est. Idem vero de specie convenit dici.

#Item r probat s quod unum numero non sunt t genus et species, quia nequeillud u unum quod est v commune *neque w unum non commune. 38Vere non estunum commune, quia neque illud x quod est commune* partibus, ut ager ; nequeillud commune y quod in usus z habentium a transit per tempora, ut equus ; neque b

illud quod omnibus c commune d est e uno tempore f totum, non tamen g ut h eorumquibus commune i est substantiam constituat j, ut est k theatrum vel aliquod l

spectaculum, Pquod specutantibus omnibus commune est. Genus vero secundum

(p) *alia – corpora*] & alia i(n) corp(or)ib(us) (et) ext(ra) corp(or)a A (q) e(ss)e t(ame)n n(on)poss(unt) p(rae)t(er) corp(or)ea(!) O, t(antu)m p(rae)t(er) corp(or)a (r) (et) A, om. OP (s) incorporea]i(n)corp(or)a a.c. A (t) t(ame)n in corporibus ita OA, ita t(antu)m in corporibus P (u) ill(is) AP, allis(!)O (v) ill(is) OA, ipsis P (w) si(n)t AP, s(unt) O (x) in commento OA, om. P (y) id OP, ad a.c. A,ad(e)o p.c. A (z) scilicet OAs.l., s(ecundum) Ai.t., s(ed) P (a) nu(mer)o OA, om. P (b) Ass(umpti)o O,Aff(irmati)o A, om. P (c) S(ed) OP, si A (d) o(mn)is OA, o(mne)s P (e) uno P, om.OA (f) eode(m)q(ue) P, eode(m) OA (g) (et) AP, om. O (h) quec(um)q(ue) OP, Q(uo)cu(m)q(ue)a.c., q(uo)tcu(m)q(ue) p.c. A (i) suu(m) AP, situ(m) O (j) d(e) eo OP, `de´ eod(em) A (k) aliq(ua)sOP, om. A (l) non] s.l. add. A (m) sit OA, fit P (n) unum OA, uno P (o) posuit OA, pon(it)P (p) *omne – est* s.l. add. A (q) omne OP, Vere A (r) #Item – valeat.# P posuit post inveniri poterit.## infra (s) probat OP, p(ro)bat(ur) A (t) sunt AP, sit O (u) illud P, uid(e)lic(et) A, om. O (v) estcommune OA, commune est P (w) *neque – commune* om. P (x) illud O, unu(m) A (y) communeAP, om. O (z) usus OA, usu P (a) h(abe)ntiu(m) OP, utentiu(m) A (b) neq(ue) OA, necP (c) o(mn)ib(us) post tempore infra P (d) commune AP, om. O (e) ÷ OP, om. A (f) tempore +o(mn)ib(us) P (g) tamen + ita P (h) ut OP, om. A (i) commune est AP, est communeO (j) c(on)stituat A, 9tineat OP (k) ÷ P, s(unt) s.l. A, om. O (l) aliquod OA, al(iu)d P

(35) In Isag. ed. sec. 161.14-16(36) In Isag. ed. sec. 161.16-162.3(37) In Isag. ed. sec. 161.25-162.1(38) In Isag. ed. sec. 162.15-24

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

76 IWAKUMA YUKIO

nullum horum modorum commune esse potest suis speciebus, nam ita commune esse debetut et totum sit in singulis et uno tempore et eorum quorum commune est constituere etformare substantiam valeat.#

OAUnum non m commune non sunt,<nam> si sunt communia, tunc n nonsunt unum non commune.

PDiceret aliquis : unum <non>commune non sunt. Si sunt communia, tuncnon sunt unum <non> commune.

39Quodsi genus et species esse dicantur o et non unum p numero, id estindividu|O9vb|alia, sed multiplex, tale inconveniens sequitur quod nullum erit q

ultimum genus, sed illud habebit aliud suprapositum r genus, quod s illammultiplicitatem t vi u unius nominis ‘genus’ includat. ‘Vi v’ ideo dicit, quiaunivocum nomen non solum nomine praedicatur, sed etiam cum quadam alia vi,scilicet w definitione. Ideo dicit ‘includat x’, quia omnia plura y in aliqua naturaconvenientia sub aliquo genere clauduntur, sicut plura animalia, quoniam z

habent quiddam a simile secundum b quod c sunt substantia animata sensibilis,idcirco sub superiori d genere clauduntur. Ita e quoque cuiusque generis, quod f inpluribus est atque ideo g multiplex est h, superius i genus requirendum est ; quodcum inventum fuerit, eadem ratione quae j superius dicta est, tertium genusinvestigabitur ; quo invento k, aliud superius quaeretur ; itaque ratio l in m infinitumprocedit, nec aliquod supremum genus inveniri poterit n. ##

40Quocirca si o neque genus unum Pquidem est quoniam multorum commune p

est, neque multiplex quoniam eius multitudinis ut ostensum est genus aliudinquirendum est, videbitur q genus omnino non esse ; idemque de ceterisintelligendum est.

41Si autem tantum r intellectibus genera et species ceteraque s capiuntur t, cumomnis intellectus aut u ex re subiecta v fiat ut sese res habet aut ut w sese res x nonhabet, intellectus generis et speciei ceterorumque aut ex re subiecta y venit ita z ut a

(m) non] scripsit et delevit A (n) t(un)c O, &(iam) A (o) dica(n)t(ur) P, dicat(ur) OA (p) unum]uno a.c., unv(m) p.c. A (q) erit ultimum genus OP, genus erit ultimum A (r) sup(ra)positu(m) AP,suppositu(m) O (s) quod] q(uod) a.c., q(uidem) p.c. A (t) multiplicitate(m) OP, multitudine(m) A(u) ui uni(us) no(min)is g(enus) includat A, no(min)is includat O, includat (inclinat a.c) ui (v) Vi P,V(e)l A, Q(uo)d O (w) s(cilicet) OP, id est A (x) includat OA, includ(it) P (y) plura AP, pluralia O(z) q(uonia)m OA, q(uae) P (a) q(ui)dda(m) P, q(uo)dda(m) A, q(uod) d(e)o O (b) s(ecundum) A, om.O, s(cilicet) P (c) q(uod) OA, q(uae) P (d) sup(er)iori OP, p(ri)ori A (e) Ita q(uo)q(ue) A, Itaq(ue)OP (f) q(uod) OP, q(ui) A (g) ideo + si s.l. add. A (h) est OA, om. P (i) superius genus reqiurendumest O, requirendum est superius genus A, superius genus est (j) q(uae) OA, q(ua) P (k) invento OA,inc(er)to P (l) ratio OA, om. P (m) in infinitum procedit OP, procedit in infinitum A (n) pot(er)it OA,possit P (o) si neq(ue) OP, sine q(ue) A (p) commune est OA, est commune P (q) uidebitur genus AP,iudicabit(ur) (er)g(o) O (r) tantum intellectibus O, i(n) (eni(m) a.c) intellectibus A, i(n) intellectibustantum P (s) ceteraque] ce[**]t(er)aq(ue) A (t) capiunt(ur) AP, capiunt O (u) aut AP, om. O(v) subiecta] sub(stanti)a OA, sub’iecta P (w) ut OP, om. A (x) res OP, om. A (y) subiecta P,sub(stanti)a OA (z) ita OA, om. P (a) ut sese res OP, sicut res se A


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


sese res habet aut ut b res sese non habet. Sed si eorum c intellectus venit ex re utsese d res habet, iam non tantum in e intellectu posita f sunt, sed in rerum g veritateconsistunt, quod superius verum h non esse monstratum i est, ea enim j nec k unumsunt nec multiplicia. Quodsi l ex re quidem m generis ceterorumque n sumiturintellectus neque ita ut sese o |P216rb| res habet, vanum necesse est eum p esseintellectum. Omnis enim intellectus conceptus ex q aliqua re aliter quam sit, falsuset vanus est.

42Sic igitur, quoniam genera et species et r cetera nec sunt nec intelliguntur itaquod eorum |A5va| bonus s et verus sit intellectus, non est ambiguum quin omnis sitdeponenda t de eis propositis disputandi u cura, *quandoquidem v neque de ea requae sit neque de ea de w qua verum x intelligi y possit inquiritur z *.

43Has argumentationes atque quaestiones Alexandro consentiens a Boethiussolvit b, sic c dicens. Non necesse est omnem intellectum, qui ex re subiecta d fit e

aliter quam res se habet, falsum f et vacuum videri. In g his enim intellectibus h solisfalsa opinio est, qui i per coniunctionem fiunt. Si quis enim componat j atqueconiungat in k intellectu hoc quod natura non patitur, illud l falsum m esse nullus n

ignorat, ut si quis equum o atque hominem coniungat in p imaginatione atqueefficiat Centaurum, ille procul dubio falsus est. Quoniam, cum q dicitur r esseCentaurus, nulla veritate s rei firmatur, quia res illa t neque est neque u fuit nequeunquam v erit. Sed, licet aliqua coniuncta quasi w divisa aliquis in x intellectuconcipiat, non quod ita res y se habet z ut intellectus est, ille tamen a intellectusminime falsus est. Possum enim considerare res ita cohaerentes quod nullo modonatura repugnante evenire potest, et hoc falsum est, quod b natura non patitur ;possum c et d easdem res disiunctas considerare, id est discretas, quod verum est,non tamen e quod ita res f se habeat, scilicet g quod separatae sint, quia nunquamconiunctae fuerunt.

(b) ut res sese O, sic(ut) se A, ut sese res P (c) eorum intellectus AP, intellectus eorum O (d) seseres OP, res se A (e) in s.l. add. A (f) posita OA, possita(!) P (g) rer(um) OA, rei P (h) verum Ap.c.P,ipse( ?) Aa.c., om. O (i) monstratum OA, d(e)mo(n)st(ra)tu(m) P (j) enim OA, u(ero) P (k) nec unumOP, unu(m) n(on) A (l) Q(uo)dsi OA, si P (m) quidem OP, om. A (n) ceterorumque OP,cet(er)or(um) A (o) sese res OP, res sese A (p) eum esse OP, esse eum A (q) ex aliq(ua) re OP, om. A(r) et cet(er)a P, cet(er)aq(ue) A, om. O (s) bonus et verus OA, verus et bonus P (t) deponenda OP,dispone(n)da A (u) disputandi cura O, cura disputandi A, disputacio P (v) *quandoquidem –inquiritur* om. P (w) d(e) q(ua) veru(m) A, que bene O (x) verum] **** a.c. A (y) intelligi possit O,possit intelligi A (z) inq(ui)rit(ur) O, inq(ui)ret(ur) A (a) consentiens OA, 9sencie(n)do P (b) soluitAP, exsoluit O (c) sic OA, om. O (d) sub(iec)ta O, sub(stanti)a AP (e) fit P, sit OA (f) falsum etvacuum] falsu(m) u(e)l uacuu(m) O, uacuu(m) (et) falsu(m) A, falsu(m) i(d est) (g) In his enim OA, In(e)n(im) his P (h) i(n)tellectib(us) solis A, solis O, solis intellectib(us) P (i) q(ui) AP, que O(j) componat] `9´ponat A (k) in OP, om. A (l) ill(u)d P, illu(m) OA (m) falsum esse OA, esse falsumP (n) nullus OP, null’ A (o) equum atque hominem OA, ho(m)i(n)e (et) equ() P (p) in imaginationeOP, i(n)maginatio(n)e A (q) c(um) A, q(uod) O, q(ui)de(m) P (r) dicitur esse Centaurus OA,Centaurus esse dicitur P (s) veritate rei OA, rei veritate P (t) illa AP, ipsa O (u) neque fuit neque OA,nec fuit nec P (v) unquam OA, om. P (w) quasi OP, q(uod) A (x) in OP, om. A (y) res se AP, se res O(z) h(abe)t A, habeat O (a) tam(en) A, t(antu)m OP (b) quod OA, q(uia) P (c) possum OP,Possum(us) A (d) et OA, om. P (e) tam(en) q(uo)d A, q(uo)d t(antu)m O, q(uod) t(ame)n P (f) res seOA, se res P (g) scilicet AP, s(ed) O


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

78 IWAKUMA YUKIO

44Hoc autem h nobis i in pervagato exemplo manifestum sit j. Linea quidem k incorpore est et l esse suum per corpus retinet. Si enim a corpore separata sit m, nonsubsistit. Eius tamen naturam quasi separatam n a corpore animus concipit o.Omnes p enim huiusmodi res incorporeas in corpore esse q suum habentes, quassensus nobis r cum ipsis tradit corporibus, animus, cui s potestas est disiunctaconiungere, licet falsum sit, et dividere t composita, ita distinguit u ut incorpo-reorum naturam per se ac v sine corporibus in w quibus sunt speculetur et videat x.Nemo igitur dicat nos falsam cogitare lineam, quoniam eam ita y in z mentecapimus a quasi separatam a corpore, cum praeter corpora esse non possit. Nonenim, ut dictum est, omnis qui b ex subiecti rebus capitur intellectus aliter quamsese c res habeat, falsus esse putandus est. Eodem d quoque modo genera etspecies esse quidem intelliguntur, sed non sunt e eo respectu quo genera f et speciessunt, nec tamen eorum falsus g et vacuus est intellectus.

Consideremus ergo quid est dicere quod linea non potest suum h esse nisi incorpore habere, et tamen si eam intelligam aliter quam sit, scilicet praeter corpus,non erit falsus intellectus dicendus i. Sicut enim coniunctio rerum non potest fieriquia natura non patitur, sic et talis disiunctio j non potest fieri k eadem naturarepugnante. Omnino enim natura repugnat ut linea separetur a corpore, cumpraeter corpus nullo modo suum l esse possit habere. Eodem modo et m de genere etde n specie, cum aliter quam sint o considerentur et p tamen verus intellectus nonnegatur, quomodo esse q possit dubitatur.

Intelligendum est r sane quod dicit Boethius lineam separari a corpore, et itaomnis dubitatio posse s removeri per hoc mihi videtur. Cum dicit separari, nonpraecipit ut actualiter eam t separatam a corpore consideremus, sed dicit separariquasi u distinguere v. Cum enim cogito lineam esse w in corpore, tunc quomodo se x

habeat intelligo ; si vero y distinguam z Pintellectu eam a b |#| existentem c in ipso d

(h) autem OA, om. P (i) nobis in pervagato exemplo OP, in pervagato exemplo nobis A (j) sit OA,÷ P (k) quidem OA, q(uae) P (l) et OA, om. P (m) sit non] sin() a.c. A (n) sep(ar)ata(m) AP,sep(ar)ate O (o) concipit OP, accipit A (p) Omnes OA, Om(n)is P (q) esse suum OP, suum esseA (r) nobis cum ipsis OA, cum ipsis nobis P (s) cui OP, cui(us) A (t) dividere composita OA,9iu(n)ta(!) disiu(n)g(er)e P (u) distinguit OA, disiung(un)t P (v) ac P, (et) OA (w) in quibus suntspeculetur OP, speculetur in quibus sunt A (x) videat OA, uid(e)a(n)t(ur) P (y) ita OA, om. P (z) i(n)AP, om. O (a) capimus OA, capiam(us) P (b) qui ex subiectis (sub’is AP) rebus capitur intellectus AP,intellectus qui ex sub(iec)tis rebus (c) sese res OP, res sese A (d) Eodem quoque AP, Eod(em)q(ue)O (e) s(unt) OA, om. P (f) genera et species sunt OA, sunt genera et species P (g) falsus et vacuus OA,vacuus et falsus P (h) suum esse nisi in corpore habere O, habere suum essse nisi in corpore A, essesuum nisi in (i) dicendus OP, om. A (j) disiuncio OA, 9iu(n)cio P (k) fieri AP, om. O (l) suum essepossit habere OP, esse suum habere possit A (m) et AP, om. O (n) d(e) AP, om. O (o) sintconsiderentur OP, sit c(on)sid(er)et(ur) A (p) (et) OP, om. A (q) esse possit OA, possit fieri P (r) estAP, om. O (s) posse removeri per hoc OP, per hoc removeri posse A (t) ea(m) sep(ar)ata(m) AP,sep(ar)atu(m) O (u) q(ua)si AP, i(d est) O (v) distinguere OA, disiu(n)gi disiu(n)cio(n)e P (w) esseOA, om. P (x) se habeat OP, habeat se A (y) vero OP, illa(m) A (z) distingua(m) ea(m) O, illa(m)distingua(m) ea(m) A, disiu(n)ga(m) i(n)tellectu P (a) eam OA, om. P (b) eam |#| + est quod(!)intelligere eam aliter quam actualiter se habeat nec tantum(!) est falsus (c) existentem OP, existe(n)teA (d) ipso corpore OP, corpore ipso A

(44) In Isag. ed. sec. 164.16-165.20

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


corpore, quomodo res e illa est in puritate sua, scilicet quod quaedam f res estdiversa a substantia, intelligens eam esse g quandam h quantitatem continuam, nonhabens respectum ad hoc quod in corpore est. Videor ita i distinguere j eam k

secundum hunc intellectum quasi non esset l in corpore, sed quasi m quaedam resper n se existens, dum eius simplicem o naturam ante oculos rationis p meaeconstituo. Nec tamen q animus meus eam separare r a corpore intendit, |A5vb| sedeam sitam in s ipso corpore ita per se considerando distinguit t, ut intellectusnullum respectum ad u corpus habeat. Et sic intellectus iste v aliter est w quam res x

se habet, quia in corpore semper y se habet |O10ra| et tamen nihil z de illo habereanimus meus intelligit. Intellectus tamen iste falsus non a potest vocari, quia b

verus est, cum simplicem eius naturam considerat c ;

OAlicet aliter quam sit, id est quamhabeat suum esse, scilicet quod incorpore est non discernat.

Pabsque corpore.

Similiter genera et species actualiter habent d suum e esse individuata, tameneandem rem f quae individuata g est, remotis accidentibus h Pillis per quae habetexistere in i ipsa coniunctione, ratione possum distinguere j et rem illam k

simplicem et puram considerare, quae ita considerata est eadem cum l illa m quaein n illo est individuo. Et sic universalem o eam intelligo. Non enim repugnatnatura, quin p posset q esse illa r res pura, si omnia s accidentia Pilla per quae habet esseactuale |P216va| posse removeri contingeret. Sed quia t actualiter nunquamfuturum u est quod res aliqua sine accidentibus v Peis per quae existit aliquandoexistat w, ideo x nec actualiter y res z illa universalis pura invenietur a. Et ideointelligere b rem illam puram c universalem rationis discretione #est d quidem e

intelligere eam aliter quam quod f actualiter g se habeat h, (nec tamen i falsus est j

(e) res illa O, illa res A, res ipsa P (f) quaedam res est OA, est quaedam res P (g) esse + p(er) P(h) qua(n)da(m) O, om. A (i) ita post eam infra A (j) distinguere OA, disiu(n)g(er)e P (k) ea(m) A, eaOP (l) esset OA, e(ss)e P (m) quasi + sit P (n) per se existens] p(ar)s existens a.c. A (o) simplicemOP, si(m)plicit(er) A (p) rationis meae AP, meae rationis O (q) tam(en) AP, t(antu)m O (r) separare acorpore AP, a corpore separare O (s) in OP, om. A (t) distinguit OA, disiu(n)git P (u) ad corpushabeat A, ad corpus h(abe)t O, habeat ad corpus P (v) iste O, om. AP (w) ÷ O, om. AP (x) res se habetO, res habet A, se res h(abe)at P (y) se(m)p(er) A, om. OP (z) nihil de illo habere animus meus OA,animus meus de corp(or)e nil P (a) n (b) quia verus est OA, om. P (c) considerat OA, 9sideret P(d) h(abe)nt OP, h(abe)ant A (e) suum esse OA, esse suum P (f) re(m) AP, om. O (g) individuata estOA, est individuata P (h) accidentibus A, accidentib(us) accid(e)ntib(us) bis(!) O, om. P (i) in ipsaconiunctione OA, om. P (j) distinguere OA, disiu(n)g(er)e P (k) illam OA, ipsa(m) P (l) cum illa AP,om. O (m) illa + racuna A (n) in illo est individuo] nullo e(st) indiuiduo A, nullo indiuiduo ÷ O, ÷ i(n)indiuiduo P (o) universalem eam OA, eam universalem P (p) q(ui)n AP, q(ua)n(do) O (q) posset OA,possit P (r) illa AP, om. O (s) omnia accidentia OA, om. P (t) q(uia) OP, om. A (u) futurum est OP,est futurum A (v) accidentibus OA, om. P (w) existat AP, 9sistat O (x) i(de)o AP, om. O(y) actualit(er) OA, om. P (z) res illa OA, illa res P (a) inuenietur OAp.c., inueniret(ur) Aa.c.,i(n)uenit(ur) P (b) intellig(er)e A, i(n)telligt re(m) O, om. P (c) puram + (et) O (d) #est – discernere#posuit O supra inter eam |#| et existentem (e) q(uidem) PAp.c.i.m., q(uo)d a.c. A, q(uod) O (f) q(uo)dA, om. OP (g) actualit(er) OA, om. P (h) habeat OA, h(abe)t P (i) t(ame)n AP, t(antu)m O (j) e(st) A,om. OP

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

80 IWAKUMA YUKIO

intellectus), singula in collectione omnium rerum discernere#, et non separare aconiunctione k aliarum l rerum, sed in ipsa coniunctione m rem illam n puram etsimplicem per se o sine respectu aliarum rerum p considerare, quam q scilicetnaturam r habeat. Secundum quam s puritatem res quidem posset t se u haberenatura non repugnante v, sed tamen nunquam w invenietur x in effectu. Itaquegenera et species inquantum sunt universalia nihil y dicuntur z esse, quia nusquam a

pura inveniuntur b. Nulla enim essentialiter existunt nisi sola c individua.Dicendum est d igitur genera et species quodam e modo in hoc quod individua f suntsubsistere g, in eo h vero quod genera i et species sunt tantum *intelligi j et non k

esse ; item in eo quod individua l sunt corporalia esse m, in eo n vero quod genera etspecies sunt tantum o intelligi* incorporalia p Oet intelligibilia esse ; item circacorpora esse q tantum, sed absque corporibus quasi quasdam r per se subsistentiasintelligere.

Dicente Boethio. 45Sunt autem genera et species in corporibus atque insensibilibus ; intelliguntur atuem praeter sensibilia, ut eorum natura s respici etproprietas valeat comprehendi. Cum enim genera et species cogitantur, tunc exsingulis in t quibus sunt eorum substantialis similitudo colligitur, quae vel genusvel species cogitata u dicitur v, ut ex singulis hominibus inter se dissimilibushumanitatis similitudo animo w cogitata x, quae nisi in ipsis individuis esse nonpotest, species sit y ; diversarum rursus specierum z substantialis similitudoanimo a cogitata, quae b nisi in Pipsis speciebus aut in c earum d individuis e esse nonpotest, genus efficitur. Itaque haec sunt quidem singularia f, cogitantur verouniversalia ; nihilque aliud species esse g putanda est nisi substantialis similitudoex Pomnium individuorum dissimilium numero in cogitatione collecta, rursus nihilaliud h est genus nisi i substantialis similitudo ex diversis speciebus in cogitationecollecta, ut haec j species ‘homo’ nihil aliud est quam k animal rationale mortale l

(k) co(n)iunctio(n)e O, c(on)iuctione A, 9i(n)cicio(n)e P (l) aliar(um) OA, aliq(ua)r(um) P(m) coniunctione OA, 9i(n)cio(n)e P (n) illa(m) OA, ipsa(m) P (o) se + s(ed) A (p) reru(m) A, om.OP (q) quam OP, q(uo)d A (r) natura(m) h(abe)at O, nat(ur)a(m) h(abe)t A, h(abe)at nat(ur)a(m) P(s) q(uam) OP, q(uo)d A (t) posset] posse`t´ A (u) se OP, om. A (v) repugnante OA, repugnte(!) P(w) n(un)q(uam) OP, n(on) q(uo)d A (x) invenietur in effectu P, inueniat(ur) in effectu O, in effectuinvenietur A (y) nihil] m(ihi) a.c., nich(il) p.c.i.m. A (z) dicuntur esse OP, esse dicuntur A(a) nusquam OA, n(un)q(uam) P (b) inueniuntur OA, i(n)uenient(ur) P (c) sola] soli a.c. A (d) estOA, om. P (e) quodam modo OA, om. P (f) individua OA, i(n)diuiduata P (g) subsistere OA,exist(er)e P (h) eo OA, hoc P (i) genera et species sunt OA, sunt genera et species P (j) *intelligi –intelligi* om. O (k) n(on) A, n(un)q(uam) P (l) individua sunt A, sunt individua P (m) e(ss)e A, om. P (n) eo A, hoc P (o) t(antu)m A, om. P (p) incorp(or)alia OP, incorp(or)ea A (q) esse tantum OA,tantum esse P (r) quasdam per se subsistentias intelligere O, quasdam intelligere per se subsistentiasA, per se (s) natura OP, om. A (t) in quibus sunt eorum AP, eorum in quibus sunt O (u) cogitata OP,cogita i.t. et add. -n- s.l. A (v) dicitur OP, d(icu)n(tu)r A (w) animo AP, om. O (x) cogitata quae nisi inipsis individuis esse non potest P, cogitata O, quae nisi in ipsis individuis (y) sit OA, efficit(ur) P(z) sp(eci)er(um) OP, sp(eci)eb(us) A (a) animo OA, om. P (b) quae OP, q(uod) A (c) in OA, om. P(d) earum AP, eor(um) O (e) indiuiduis OP, om. A (f) singularia] si(n)g(u)la`ria´ A (g) esse putandaest OP, e(st) putanda A (h) aliud est AP, est aliud O (i) nisi OA, q(uam) P (j) haec species homo OP,h(om)o sp(eci)es A (k) quam] q(uo)d a.c. A (l) mortal(e) ex OP, morte(m) A

(45) In Isag. ed. sec. 166.6-21

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


ex omnibus m hominibus n solo intellectu cogitatum o, nihilque aliud p est hoc q

genus quod r est animal quam s substantia animata sensibilis ex omnibus suisspeciebus sola cogitatione collecta. Sed haec similitudo, cum singularis t est, fitsensibilis, cum Pvero universalis est u, fit intelligibilis ; eodemque v modo cumsensibilis est, singularis w permanet, cum vero intelligitur, universalis accipitur.

46Neque hoc inconveniens est x, si duae res, quamvis y inter se sint z diversae,eidem subiecto diversis respectibus insint a ; ut curvitas et cavitas, quamvisdiversa sint b, in eodem tamen c subiecto, scilicet in linea, |A6ra| diversisrespectibus reperiuntur d ; eadem enim linea cava eadem e curva diversis tamen f

respectibus dicitur g. Eodem h quoque modo in generibus et i speciebussingularitati et j universalitati, generalitati et specialitati k, una quidem res seddiversis respectibus subiecta l est. Alio namque modo universalis est, cumcogitatur m ; alio singularis n, cum sentitur. Hic innuit nobis Boethius quodeadem o res est p et q individuum et species et genus, et r non esse universalia in s

individuis t quasi quoddam u diversum, ut quidam dicunt, sed speciem nihil aliudesse quam genus formatum v, et individuum nihil aliud esse quam speciemformatam w ; aliter autem non diceretur x universalitas et singularitas eidemsubiecto accidere.

47His ita determinatis, ut dicit Boethius, supradicta quaestio dissoluta y est.Ipsa enim genera et species, ut z dictum est, subsistunt quidem alio modo ut a

singularia b, intelliguntur vero alio modo ut universalia ; item cum intelliguntur c

sunt Puniversalia vel incorpolaria d, cum vero sentiuntur sunt corporalia e ; rursussubsistunt circa individua, intelliguntur Pautem ut per semet ipsa subsistentia f etnon in aliis esse g suum habentia.

Haec autem h, ut i dicit j Boethius, sententia est Aristotelis. 48Plato verogenera et species non tantummodo k intelligi universalia, verum l etiam praeter

(m) omnibus hominibus AP, hominibus omnibus O, (n) hominibus] cho(min)ib(us) A(o) cogitatum AP, cogitatuu(m) O (p) aliud est OP, est aliud A (q) hoc AP, om. O (r) q(uo)d e(st)a(n)i(m)al A, qua(m) ÷ a(n)i(m)al(is) O, a(nim)al P (s) quam OA, n(isi) P (t) singularis Ap.c.P,sing(u)lis OAa.c. (u) est OA, om. P (v) eode(m)q(ue) A, Eod(em) q(uoque) OP (w) singularis AP,sing(u)laru(m) O (x) est AP, accipit(ur) O (y) quamvis] q(ua)nt(um)( ?) a.c. A, q(ua)nq(uam) p.c. A(z) sint AP, om. O (a) insint OA, i(n)su(n)t P (b) sint OP, s(un)t A (c) t(ame)n OP, t(antu)m A (d) reperiuntur OA, i(n)ueniunt(ur) P (e) ead(em) A, atq(ue) OP (f) t(ame)n OA, om. P (g) d(icitu)rOP, dicat(ur) A (h) Eodem quoque AP, Eod(em)q(ue) O (i) et + in A (j) (et) PAp.c., (ve)l Aa.c.,atq(ue) O (k) specialitati + (et) A (l) sub(iec)ta O, sub(stanti)a AP (m) cogitatur AP, cogitant(ur) O (n) s(i)ng(u)laris OP, si(n)g(u)lis A (o) ead(em) OP, ea`d(us)´ A (p) est post genus infra P (q) et O,om. AP (r) (et) AP, om. O (s) in OA, om. P (t) individuis + s(ed) A (u) quoddam] q(uo)`d´da(m) A (v) formatu(m) OA, i(n)formatu(m) P (w) formata(m) OA, i(n)formata(m) P (x) d(ice)ret(ur) O,dicet(ur) A (y) dissoluta O, d(e)t(er)minata A, soluta P (z) ut dictum est subsistunt quidem OP,subsistunt quidem ut dictum est A (a) ut OP, sic(ut) A (b) singularia] sing(u)la`ria´ A(c) intelligunt(ur) OP, intelligant(ur) A (d) incorporlaria OP, incorporea A (e) corp(or)alia OP,corpora A (f) subsistentia] sub(stanti)a a.c. i.m. A (g) esse suum OP, suum esse A (h) autem OA,(e)n(im) P (i) ut] add. s.l. A (j) dic(it) AP, dixit O (k) tantummodo + noluit i.t. et supra n- add. u- s.l. A(l) verum OA, s(ed) P

(46) In Isag. ed. sec. 166.23-167.7(47) In Isag. ed. sec. 167.7-12(48) In Isag. ed. sec. 167.12-19

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

82 IWAKUMA YUKIO

individua subsistere putavit. Quorum, ut dicit m ipse Boethius in commento,sententias n diiudicare noluit. Idcirco vero o sententiam p Aristotelis q studiosius r

exsecutus est, non quod eam, ut ipse dicit, magis approbaret s, sed quo Porphyriussuper quem t commentatus est ad Praedicamenta Aristotelis conscriptus est.

AQuod hic de genere et specie dictum est, et de ceteris dici intelligendum inquantumsunt genera vel species. Omnis enim res universalis genus est vel species. Albedo ergo etrationalitas et risibilitas, quae sunt vel accidens vel differentia vel proprium et universaliaad sua individua, sunt vel genera vel species. Et hoc respectu eodem quae de genere etspecie considerata u sunt, de reliquis, id est de accidenti et proprio et differentia,consideranda sunt.

Littera sic legitur et v continuatur. ABSTINEBO ME AB ALTIORIBUS

QUAESTIONIBUS, dicit Porphyrius, ET MOX w Pab istis in hoc x tractatu meo y recusabodicere z |P216vb| DE a GENERIBUS b ET SPECIEBUS ILLUD SIVE SUBSISTANT id esthabeant esse, SIVE POSITA SINT IN SOLIS et NUDIS PURISQUE c INTELLECTIBUS d id estsive tantum intelligantur et non sint e. Si verum f volumus profiteri g, utrumquehabent h, et subsistunt inquantum sunt individua et in i solo intellectu suntinquantum sunt universalia. Quod dicit SOLIS, NUDIS j, et k PURIS diversa l vocabulasunt idem operantia et est m inculcatio verborum n. Et etiam de eis dicere o

recusabo, cum p dicantur SUBSISTENTIA, SIVE q CORPORALIA SINT r SIVE s INCORPO-

RALIA. Item t, incorporea u cum v sint, AN SEPARATA sint A SENSIBILIBUS, AN w

tantum x POSITA sint IN SENSIBILIBUS. Corporeum vero et incorporeum sensibile etinsensibile hic y accipiendum est, ut superius z determinatum est. ET CIRCA EA

CONSTANTIA, id a est alias quaestiones circa ista b constantes, DICEREc RECUSABO.Quare d autem dicere e recuset, reddit causam, sic dicens : ALTISSIMUM ENIM f EST g

HUIUSMODI NEGOTIUM etc h.PVel possumus diversificari hoc quod dicit SOLIS PURIS NUDISQUE INTELLECTIBUS, ut

dicamus solo intellectu subsistere ea quae subiectam materiam non habent ut Chimaeram,de qua si quis opinetur quod non subsistat, intellectus tamen ille, quamvis sit verus, solusdicitur, quia res quae a Chimaera significetur inveniri non potest ; nudus autem intellectusest qui veritate caret, ut si quis intelligit hominem esse asinum, hic enim intellectus falsus

(m) dicit ipse bo(ethius) O, ipse b. dicit A, ipse dicit.b. P (n) sententias OA, senticias(!) P(o) u(ero) AP, u(er)am O (p) se(n)tentia(m) OA, sente(n)cias P (q) aristotil(is) O, a** a.c., ari() p.c. A,om. P (r) studiosi(us) exsecut(us) e(st) A, studiosi(us) insequt(us) ÷ O, ÷ exequt(us) studiosi(us) P(s) approbaret OA, app(rob)et P (t) que(m) OP, q(ua)n(do)( ?) A (u) considerata] c(on)sid(er)ati a.c.A (v) et continuatur OA, om. P (w) mox + s(cilicet) A (x) h(oc) AP, om. O (y) meo OP, in eo utvidetur A (z) dicere AP, om. O (a) de generibus et speciebus illud OA, illud |216vb| de generibus etspeciebus P (b) generibus] g(e)n(r)e a.c. A (c) purisque P, ((et)) p(ur)is OA (d) intellectibus ante etnudis supra P (e) si(n)t AP, s(unt) O (f) verum] u(ero) a.c.i.m. A (g) p(ro)fiteri OP, c(on)fit(er)i A(h) habent + q(ui)a A (i) in solo OA, om. P (j) nudis O, nodis i.t. et -v- s.l. add. A, om. P (k) (et) Q s.l.add. A, om. O (l) diu(er)sa AP, diu(er)sa(m) O (m) ÷ OP, om. A (n) u(er)bor(um) A, om.OP (o) dicere recusabo OA, recusabo dicere P (p) cum dicatur OP, c(um) d(icitu)r a.c., utrum s.l. A(q) sive] sine i.t. et -u- A (r) si(n)t AP, s(unt) O (s) sive] siue i.t. et -u- A (t) Item OAi.m.P, Int(er)Ai.t. (u) incorporea OA, incorp(or)alia P (v) cum] c(um) et -v(m) s.l. A (w) an] aut eni(m) a.c. A(x) t(antu)m P, t(ame)n O, om. A, (y) hic accipiendum est OA, accipiendum est hic P (z) superius OA,om. P (a) i(d est) AP, (et) O (b) ista constantes OA, instantes P (c) dicere recusabo OA, recusabodicere P (d) Q(ua)r(e) OA, Quar(um) P (e) dicere OA, om. P (f) (e)n(im) OP, om. A (g) est PAs.l.,om. O (h) (et) c(etera) OA, om. P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


est ; purus intellectus est qui fit de re non existente et est falsus, ut si quis dicat vel intelligatChimaeram esse asinum, hic enim intellectus falsus est, quia res quae a Chimaerasignificetur non est. Hic autem purus intellectus a solo intellectu differt, quod et falsus estet est de eo quod non subsistit, solus vero intellectus, quamvis de non subsistente habeatur,tamen falsus non est.

ILLUD VERO QUEMADMODUM i etc j (5.15). 49Praetermissis his quaestionibusquas altiores esse praedixit, quemadmodum de propositis tractaturus k est,quorumque auctoritate subnixus hoc opus aggrediatur, denuntiat, sic dicens :ILLUD VERO NUNC l TEMPTABO TIBI m MONSTRARE QUEMADMODUM DE HIS id est degeneribus et speciebus ET DE PROPOSITIS id n est differentiis, propriis, accidentibus,Ascilicet inquantum haec sunt, ANTIQUI TRACTAVERUNT o PROBABILITER, hoc p est itaquod illud quod de eis dixerunt probabile, id est verisimile q, et discussum fuit r

inter eos ; vel PROBABILITER, id est ita quod illud quod de s eis dixerunt probabile etnon t praeter opinionem u ingredientium sit. ET MAXIME temp|A6rb|tabo tibimonstrare illud v quod de eis PERIPA|O10rb|TETICI tractaverunt ; ipsi, dico,existentes w pars HORUM x Pid est antiquorum. Cum Porphyrius in y hoc prologomediocritatem tractatus promittit z, detracta obscuritatis difficultate animumlectoris a invitat ; ut vero ei b acquiescat et sileat, ea c quae dicturus estPeripateticorum auctoritate confirmat.

PExplicit prologus.

<DE GENERE>

VIDETUR AUTEM NEQUE d GENUS NEQUE SPECIES etc.(6.1). 50In expositionum principiis quaeri solet cur unumquodque ceteris in e

tractationis ordine praeponatur, velut nunc in genere dubitari potest cur tractatusgeneris et f speciei ceterorumque tractatibus praeponatur. Quod iure factum esse

(i) quemadmodum] om. OP, q(uem)** a.c. q(ue)madmo i.t. et admod(um) i.m. A (j) (et) c(etera)A, om. OP (k) t(ra)ctatur(us) e(st) A, tractatur(us) sit O, t(ra)ctat P (l) nunc] n(on) i.t. et -c s.l.A (m) tibi monstrare AP, monstrare tibi O (n) i(d est) P, hoc est OA (o) tractaverunt] p(ro)auer(unt)a.c. P (p) h(oc) ÷ OP, i(d est) A (q) verisimile] i(n)simile a.c. et u(er)i- s.l. A (r) fuit AP, sit O (s) d(e)eis AP, om. O (t) n(on) OP, eni(m) pot(est) A (u) opinionem inngredientium AP, ingredientiumopinionem O (v) illud AP, om. O (w) existentes OA, om. P (x) hor(um) OP, eor(um) A (y) in h(oc)p(ro)logo AP, om. O (z) p(ro)mittit OA, p(ro)mittat P (a) lectoris AP, auditoris O (b) ei OA, eis P(c) ea OA, om. P (d) neque genus neque species etc OA, om. P (e) in tractationis ordine praeponaturO, praeponatur in ordine tractationis A, ordine praeponatur (f) et OA,.p. P (g) enim OP, om. A

(49) In Isag. ed. sec. 167.24-168.20(50) In Isag. ed. sec. 170.2-171.8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

84 IWAKUMA YUKIO

videtur. Omne enim g quod aliis h universalius i est intra j semet ipsum sua inferioraconcludit, ipsum vero ab eis non concluditur ; dignioris autem meriti k est etprincipalis l naturae quod m ita cetera coercet, ut ipsum naturae magnitudinenequeat ab n illis comprehendi ; genus autem et species infra se positas o continet etearum differentias et propria et accidentia ; iure igitur primitus p de genereinchoandum q fuit, quod cetera sua magnitudine continet et ab r eis non continetur.Praeterea illa s semper t priora putanda sunt quae perempta u cetera perimunt eteis v peremptis w non perimantur x ; sed genus peremptum perimit suas species etearum y differentias et propria et accidentia, his vero peremptis genus nonperimitur (Psi quis enim dicat ‘si non est animal, non est homo’, bene sequitur ; si quisdicat ‘si z non est animal, non est homo’, nil procedit ; et sic de ceteris) ; prius igitur a

genus b est quam cetera ; quod autem c prius est, in ordine d tractatus primitus e

debet ordinari. PEst etiam alia causa quare genus praeponatur, quia genus praedicatur inquid, differentia autem et propria et accidentia praedicatur in quale ; praedicatio vero inquid dignior est quam praedicatio in quale, quia ista materialis, id est praedicatio in quid,illa vero accidentalis, <id est> illa in quale. Iure igitur genus ceteris praepositum est.

Considerandum f est g, cum singularem tractatum h generis i intendat j facere,cur hic k de specie l cum m genere praeponat n, quae species non simplici sed o

multiplici sit significatione. Quod ideo p facit q, ut dicit r Boethius 51, quia s, si dealiis taceret t, solum genus multiplicis u significationis putaretur esse v.

Quaeritur etiam w, 52cur x, cum et y proprium z et differentia et accidensmultiplici a sint significatione b, tantum de genere et c specie d proponat e. Quodideo eum fecisse dicit Boethius 53 ut f longitudinem loquacitatis evitaret.

(h) aliis universalius est A, universalius est O, universalius est aliis P (i) universalius]uniu(er)salis a.c. A (j) intra AP, int(er) O (k) meriti OP, meritis A (l) p(ri)ncipal(is) O, p(ri)ncipali A,p(ri)ncipalioris P (m) quod ita cetera coercet ut ipsum naturae om. A (n) ab illis A, om. O, ab eis P(o) positas OP, pot’ias A (p) primitus de genere O, de genere primitus A, de genere P (q) inchoandumfuit OP, fuit inchoandum A (r) ab eis] habeis a.c. A (s) illa AP, ista O (t) semper priora AP, priorasemper O (u) perempta] p(er)e(m)`p´ta i.t., p(er)e(m)pta i.m. repet. A (v) eis peremptis A, illisperemptis O, peremptis ab eis P (w) peremptis] p(er)[h]em`p´tis A (x) perimantur OA,p(er)im()it(ur) P (y) earum AP, eor(um) O (z) si non est animal non est homo] sic P, sed si non esthomo, non est animal legendum (a) igitur OP, om. A (b) genus est OA, est genus P (c) autem OP, om.A (d) ordine] [h]ordine A (e) primitus OP, p(rius) A (f) Considerandum + q(uo)q(ue) A (g) est O, estq(uod) A, om. P (h) t(ra)ctatu(m) g(e)n(eri)s, g(e)n(e)ris tractatu(m) O, t(ra)ctatu(m) g(enus) A(i) generis] g(enus) i.t., g(e)n(er)is i.m. A, ginos P (j) intendat facere OA, facere intendit P (k) hic P,h(oc) OA (l) sp(eci)e OP, sp(eci)ei A (m) cum genere p(raep)onat A, cum genere pr(ae)ponit O,p(rop)onit `cum genere´ i.m. P (n) p(raep)onat A, p(rae)ponit O (o) sed multipici sit significatione P,sit significatione sed multiplici O, sit multiplici sit(!) (p) ideo OP, hi(n)c A (q) facit AP, fec(it) O(r) dicit AP, dicat O (s) q(uia) O, q(ua) A, ut P (t) taceret OA, taceret(ur) P (u) multiplicissignificationis P, multiplici sig((nifi)cati)o(n)e OA (v) esse OA, om. P (w) etiam OA, om. P (x) curante tantum infra P (y) (et) A, om. O, (et)(iam) P (z) proprium et differentia OP, differentia etproprium A (a) multipici O, multiplici`a´ A, multiplicis P (b) sig(fici)catio(n)e O, om. A,significatio(n)is P (c) et + d(e) P (d) specie + insimul A (e) p(ro)ponat P, p((ro)p)onit OA (f) ut]n(on) i.t., ut i.m. A


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


Continuatio. Propositum g Porphyrii est in hoc opere tractare h de generephilosophico i, specie j, differentia k, proprio, et l accidenti ; modo m vero prius vultagere de genere. Sed antequam veniat ad tractatum philosophici n generis, 54priushuius o nominis quod est genus significationes discernit, ut eam significationemgeneris de qua tractaturus p est sub oculis ponat. Ostendit autem q tres r

significationes, collectionem s scilicet et principium et genus philosophicum, illudscilicet cui supponitur species. Dicitur etiam a quibusdam quod ideo has duas t

significationes generis u, principium v et collectionem, ponit w cum ea signi-ficatione generis de qua intendit, quia illud genus, |P217ra| ut in sequentibusdicturus est, ad horum similitudinem dicitur.

Continuatio litterae. Propositum x meum y est in hoc opere tractare z de genereet a de b specie et ceteris, sed NEQUE GENUS NEQUE SPECIES DICITUR c SIMPLICITER id d

est ista vox quae est ‘genus’ et ista e quae est ‘species’ non habent f simplicem sedmultiplicem significationem g.

OAGENUS ENIM DICITUR etc h (6.2). Hicprobat ab oppositis quod genus nondicitur simpliciter, sic : quia genushabet tres significationes, scilicetcollectionem, principium, et illud cuisupponitur species.

PGENUS ENIM (6.2). Probat quod genusnon dicitur simpliciter, sic. Si genus diciturtripliciter, tunc non dicitur simpliciter(locus ab oppositis – maxima propositio : sialiquod oppositum convenit alicui, suumoppositum removetur ab eodem ; sedtripliciter dici, quod est oppositum adsimpliciter dici, convenit generi i ;ergo simpliciter dici removetur a genere).Sed genus dicitur tripliciter. Probatassumptionem. Si dicitur in designationecollectionis et principii et vocis cuisupponitur species, tunc dicitur tripliciter(locus a parte – maxima propositio :cuicumque convenit pars, et totum ; sed diciin designatione collectionis et principii etvocis cui supponitur species convenit

(g) Propositum Porphyrii est in hoc opere OA, P(ro)posuit se P (h) tractare] t(ra)ctar() P(i) philosophico OA, om. P (j) specie A, de specie O, et specie P (k) differentia proprio et accidentiOA, (et) cet(er)is P (l) (et) A, om. O (m) modo vero prius vult agere OA, sed prius agit P(n) philosophici AP, philosophi O (o) huius nominis OP, h(uius)mo(d)i A (p) tractaturus est OA,intend(e)bat P (q) autem OA, (e)n(im) P (r) tres significatio(n)es P, tres g(e)n(er)issig(nific)atio(n)es O, significationes.iii. A (s) collectionem scilicet et OP, scilicet collectiones A(t) duas OP,.i. A (u) generis AP, om. O (v) principium et collectionem AP, collectionem scilicet etprincipium O (w) ponit cum ea signnificatione generis de qua intendit OA, cum ea significatione dequa intendit (x) Propositum meum OA, Intencio mea P (y) meum] mecu(m) a.c. A (z) tractare degenere OA, de genere tractare P (a) et AP, om. O (b) de OP, om. A (c) dicitur OA, uid(etu)r dici P(d) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (e) ista + uox P (f) h(abe)nt OP, h(abe)ant A (g) significationem AP,sigipficatio(n)e(m)(!) O (h) etc A, om. O (i) generi] g(e)n(er)is a.c. P

(54) In Isag. ed. sed. 171.12-14

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

86 IWAKUMA YUKIO

generi ; ergo dici tripliciter conveniteidem). <Probat> quod tripliciter dici esttotum, quia quod dicitur tripliciter aliud hocmodo et aliud hoc modo <et aliud hocmodo>, sed genus dicitur in designationecollectionis et principii et vocis cuisupponitur species (hanc assumptionemprobat per partes).

Et prius agit j de collectione, dicens genus esse collectionem aliquorumhominum descendentium ex k uno patre l supremo et habentium m cognationemdescendentem n ex illo o supremo patre ad se invicem. Quod p est ibi q : GENUS ENIM

DICITUR COLLECTIO ALIQUORUM hominum HABENTIUM SE AD UNUM ALIQUID r id estad unum s supremum patrem, ET habentium se AD SE t INVICEM secundum u

cognationem ex illo supremo v patre descendentem. 55Ut multitudo Romanorumgenus w dicitur descendens ab uno principio, id est Romulo, et ipsi Romulo et ad seinvicem quadam cognatione x et nominis hereditate coniuncta est y. Quod z estibi : SECUNDUM QUAM SIGNIFICATIONEM generis supradictam multitudo a ROMA-

NORUM DICITUR GENUS, SCILICET AB HABITUDINE UNIUS b supremi patris, DICO |A6va|AUTEM ROMULI, ET ab habitudine MULTITUDINIS hominum HABENTIUM EAM

COGNATIONEM QUAE EST AB ILLO Romulo AD se INVICEM c ALIQUO d MODO id estsecundum diversos gradus cognationis P(et ita ALIQUO e MODO erit expositio de AD seINVICEM), quod quidam propinqui, quidam f vero longinqui sunt. MultitudinisRomanorum g dico ita DICTAE h hoc i est j *determinatae k SECUNDUM DIVISIONEM AB

ALIIS l GENERIBUS hoc m est* ut daretur differentia n per eam determinationem interhanc o multitudinem et aliarum gentium p multitudines ; per q hoc enim quoddicitur r multitudo Romanorum habere cognationem ad se invicem descendentemex s Romulo, differt t ab u Atheniensium multitudine eandem cognationem nonhabente v. Vel sic : huius significationis generis w dico DICTAE id x est determinataeSECUNDUM DIVISIONEM AB ALIIS GENERIBUS id est ut daretur y differentia z persupradictam determinationem inter hanc significationem et alias generissignificationes.

(j) agit de collectione OA, q(uod) g(e)n(u)s d(icitu)r collectio P (k) ex OA, ab P (l) patre supremoO, supremo patre A (m) habentium OA, h(abe)nte(m) P (n) desce(n)dente(m) P, descendentium OA(o) illo OA, uno P (p) Quod est ibi OA, om. P (q) ibi] sibi a.c. A (r) patrem] patre(m) i.t., aliq(ui)d s.l.add. P (s) unum OP, om. A (t) se OA, om. P (u) secundum AP, s(cilicet) O (v) supremo AP, om. O(w) genus dicitur OA, dicitur genus P (x) cognatione OP, cognatione(m) A (y) ÷ P, om. OA (z) Quodest ibi OP, om. A (a) multitodo Romanorum AP, Romanorum multitudo O (b) unius OP, un(us)A (c) invicem + i(d est) P (d) aliquo OA, q(uo)da(m) P (e) aliquo] q(uo)da(m) P (f) quidam verolonginqui sunt OA, sunt quidam vero remoti P (g) romanor(um) P, romane OA (h) dictae OP, dist’e A(i) hoc est OA, i(d est) P (j) hoc est + ita O (k) *determinatae – hoc est* om. A (l) aliis P, ill(is) O(m) h(oc) ÷ O, i(d est) P (n) differentia] differentias a.c. A (o) hanc multitudinem OA, multitudinemhanc P (p) gentium OA, g(e)n(er)acionu(m) P (q) per AP, s(ecundum) O (r) d(icitu)r AP, dicit O(s) ex OP, ab A (t) differt OA, diffret(!) P (u) ab AP, om. O (v) habente OP, habente(m) A (w) generis AP, g(enus) O (x) i(d est) AP, h(oc) ÷ ita O (y) daretur AP, dare(n)t O (z) differentia]diffra(!) P, diff(e)r(enti)am O, diff(e)r(enti)a[s] post signif(icationes) infra A

(55) In Isag. ed. sec. 172.10-12

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


DICITUR AUTEM ET a ALITER RURSUS GENUS etc b (6.8). Ostensa una c generissignificatione d, ostendit e aliam eius f significationem, eam scilicet quae est g

principium, vel tale principium h quod genuit vel tale principium i in quo aliquis j

genitus est.Videndum est quod 56quattuor proprie principia k sunt, quae unumquodque l

principaliter m efficiunt. Est enim una n causa quae efficiens causa dicitur, velutpater filii ; est o etiam p alia causa q quae materialis dicitur r, velut lapides domus ;tertia formalis, velut hominis rationalitas ; quarta quamobrem s fit, velut pugnae t

victoria. Duae vero u per accidens uniuscuiusque dicuntur v principia, locus w

scilicet et tempus, quoniam x omne quod nascitur y vel fit in loco aut z in temporeest a ; sed b quicquid loco vel tempore natum factumve fuerit c, eum locum vel illud d

tempus accidenter e dicitur habere principium f. Horum g vero sex duo in h hacsecunda generis i significatione Porphyrius assumit, quae ad significationemgeneris utilia j esse videbantur, scilicet patrem qui k est proprie principium etlocum qui l est accidentale m principium.

Littera sic continuatur et n legitur. Non solum collectio dicitur genus, sed etiamDICITUR o GENUS PRINCIPIUM UNIUSCUIUSQUE GENERATIONIS hominum VEL AB p EO

QUI GENUIT hoc q est r tale s principium t quod u genuit sicut pater, VEL AB v EO LOCO IN

QUO QUIS GENITUS EST *hoc w x est vel locus dicitur esse principium in quo quisgenitus est*.

OASIC ENIM ORESTEN (6.10). Hicprobat a partibus y quod principiumquod genuit dicitur genus, sic. Tantalusest z principium quod genuit, sedTantalus est genus ; *item a Hercules est

PSIC ENIM (6.10). Probat a partibusquod principium quod genuit dicitur genus,sic. Vere ille qui genuit et locus in quo quisgenitus est vocatur genus, quia Tantalus etHercules et Thebae et Athenae sunt genus.

(a) et aliter rursus genus OA, om. P (b) etc A, om. OP (c) una] ua(!) P (d) significatione OP,sig(nificati)one(m) A (e) ostendit] Ostnd’[a] A (f) eius significationem OP, om. A (g) est principiumOP, principium est A (h) principium AP, om. O (i) principium OP, om. A (j) aliq(ui)s O, om. A, quisP (k) principia OA, p(ropri)a P (l) unu(m)q(uodque) A, unamquamque rem OP (m) principaliterefficiunt O, principaliter efficiunt(ur) A, efficiunt principaliter P (n) una causa OA, causa una P(o) est OP, om. A (p) (et)(iam) P, om. O, & A (q) causa AP, om. O (r) dicitur OA, om. P(s) q(uam)obre(m) O, q(uod) obre(m) A, q(uidem) p(ro)p(ter) aliqua(m) re(m) P (t) pugne uictoria A,pugna uictoriae O, p(ro)p(ter) uictoria(m) pugna P (u) vero + q(uae) P (v) dicuntur principia OP,principia dicuntur A (w) locus scilicet et tempus OP, scilicet tempus et locus A (x) quoniam omneOP, Om(n)e (e)n(im) A (y) nascitur vel fit] nas`citur´ `vel fit, nas´citur vel fit A (z) aut OP, vel A(a) est OP, om. A (b) sed + si P (c) fuerit + ill(u)d P (d) illud OA, om. P (e) accid(e)nt(er) O,acc(ide)ntalit(er) A, om. P (f) principium + accide(n)taliu(m) P (g) Horum u(ero) sex A, har(um) duo[.vi.] O, hor(um) u(ero).v P (h) in OA, om. P (i) generis significatione Porphyrius] sig(nificati)onepor() g(e)n(er)is et significatione por() (j) utilia esse videbantur OP, videbantur utilia A (k) qui estproprie AP, q(uod) p(ropri)e ÷ O (l) q(ui) ÷ P, q(uod) ÷ O, om. A (m) accidentale AP,accid(e)ntalit(er) O (n) et legitur OA, om. P (o) dicitur genus principium O, g(enus) dicitur g(enus)principium A, principium dicitur genus P (p) ab eo] habeo a.c. A (q) hoc est OA, i(d est) P (r) hoc est+ (ve)l A (s) tale + `e(st)´ s.l. add. A (t) principium + (ve)l O (u) quod OA, q(ui) P (v) ab eo O,[h]abeo A, a P (w) *hoc est – est* om. P (x) h(oc) ÷ O, i(d est) A (y) partib(us) O, parte A (z) est +[gen(us)] A (a) *item – genus* om. A

(56) In Isag. ed. sec. 174.14-175.8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

88 IWAKUMA YUKIO

principium quod genuit, sed Herculesest genus* ; quare b principium quodgenuit est genus c. Assumptiones vero d

huiusmodi ibi : SIC ENIM ORESTEN

DICIMUS QUIDEM HABERE e GENUS A

TANTALO, ILLUM VERO AB HERCULE, id f

est Tantalum dicimus esse g genusOrestis, Herculem vero genus Illi.

Locus est a partibus eorum quigenuerunt, et a partibus loci in quo quisgenitus est – maxima propositio : quicquidconvenit partibus, et totis ; sed partibus eiusqui genuit, id est Tantalo et Herculi, etpartibus loci in quo quis genitus est, id estThebae et Athenis, convenit genus ; ergototis earum, id est illi qui genuit et loco inquo quis genitus est. Et hoc est quod dicit :SIC ENIM DICIMUS ORESTEN HABERE GENUS A

TANTALO, ILLUM AUTEM AB HERCULE id estTantalum dicimus esse genus Orestis,Herculem vero esse genus Illi.

OARURSUS (6.11). Ostendit eodemargumento a partibus

PPostquam ostendit principium quodgenuit esse genus, ostendit eodemargumento

quod principium in quo quis h genitus est dicitur genus, sic i : quia j Thebae etAthenae dicuntur genus Pindari k et Platonis, non l quod eos genuerint m, sed quia n

illi o in eis geniti sunt. Quod est ibi : ET p RURSUS QUIDEM dicimus PINDARUM q ESSE r

THEBANUM GENERE s, PLATONEM VERO ATHENIENSEM, hoc t est dicimus quodThebae sunt genus u Pindari, Athenae vero v genus w Platonis.

ET x ENIM PATRIA (6.13). 57Quoniam diversum est y illud z a a quo quisprocreatus b est locusque c in quo quis editus d est, videtur e generis f esse diversasignificatio procreantis et loci, quam g in secunda significatione h enumerans i

unam fecit. Sed ne duplex videretur, eam j per similitudinem coniunxit k,ostendens l quod quemadmodum pater dicitur m principium, eodem modo et patria.Et sic n sit locus a causa : bene posuit o patrem et patriam p sub una significationegeneris quae q est principium, quia PATRIA EST r PRINCIPIUM UNIUSCUIUSQUE

(b) Quare O, (I)g(itur) A (c) genus + Ite(m) a parte similit(er) : hercules e(st) p(ri)n(cipium) etc. A(d) u(ero) O, om. A (e) habere genus A, genus habere O (f) i(d est) O, s(cilicet) A (g) e(ss)e A, om. O(h) q(ui)s P, aliq(ui)s O, q(ui) A (i) sic OA, om. P (j) quia OP, om. A (k) pindari OP, p(er)i(n)dari A(l) non quod OP, nu(n)q(uam) A (m) genuerint OP, genuer(unt) A (n) quia OP, q(uod) A (o) illi OA,om. P (p) et OP, om. A (q) pindarum OP, p(er)i(n)dar(um) A (r) esse Thebanum AP, thebanum esseO (s) genere] gnere(!) P (t) hoc est OA, i(d est) P (u) genus Pindari O, g(enus) p(er)i(n)dari A,Pindari genus P (v) vero + s(un)t O (w) genus Platonis O, Platonis A, Platonis genus P (x) Et O, EstAP (y) est OP, om. A (z) illud + g(enus) A (a) a OP, om. A (b) p(ro)creat(us) A, genit(us) OP(c) locusque OA, (et) loc(us) P (d) eidtus OA, p(ro)creat(us) P (e) videtur OP, uid(er)et(ur) A(f) generis esse diversa significatio O, esse generis diversa sigificatio A, esse diversa signi-ficatio (g) q(uam) P, q(ua)da(m) O, q(ui) A (h) significatione + g(e)n(er)is P (i) enum(er)ans O,enu()na()s A, uicu(m) P (j) eam OP, ea A (k) coniunxit OA, 9iu(n)git P (l) ostendens OA, ost(e)nd()oP (m) dicitur OA, ÷ P (n) sic sit locus a causa A, sit locus a causa O, sit locus a causa sic P (o) posuitAP, posui O (p) patriam OP, pat(ri)a A (q) quae OP, q(uod) A (r) est principium OP, om. A

(57) In Isag. ed. sec. 175.18-22

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


GENERATIONIS s id t est omnium in u se generatorum QUEMADMODUM ET v PATER.Quae w duo ideo x continentur *sub y una generis significatione, quia proptereandem causam dicuntur principium, scilicet propter generata. Et ideo* dicitQUEMADMODUM ET z PATER est a principium generatorum, |O10va| id b est *propter c

quam causam dicitur d pater principium*, propter e eandem f causam dicitur g locusprincipium, |A6vb| scilicet propter |P217rb| generata propter quod et h pater. Velsic. Vere Thebae et Athenae sunt principia in se generatorum, quia omnis patria(Plocus a toto – P<maxima propositio> : quicquid convenit toti universaliter, et partibus,sed genus convenit omni patriae, ergo convenit Thebanis et Athenis. Et hoc est quod dicit :Thebae et Athenae dicuntur PRINCIPIUM UNIUSCUIUSQUE GENERATIONIS QUEMADMODUM

PATER”, et) hic accipitur i indefinita pro universali.HAEC j AUTEM VIDETUR k etc (6.14). 58Quoniam in significationibus saepe

evenit ut sit l aliqua significatio m cui nomen aequivocationis convenientiusaptetur n, quoniamque o duas generis apposuit p significationes, collectionem q

scilicet et principium r, cui nomen generis convenientius s aptetur iudicat t, dicens u

hanc esse generis v promptissimam w significationem quae a x procreanteprincipio y deducta sit z, Oet melior est collectione.

ROMANI ENIM SUNT a (6.15). Hic b reddit causam quare c haec generis d

significatio quae e in patre f est promptissima g sit, ideo scilicet quia illi, quidescendunt h ex i patre j, et nomen inde accipiunt et praeterea k inter se et ei secun-dum l cognationem coniuncti m sunt. PVere significatio de patre est promptissima n,quia Romuli et Cecropis (a partibus extra) ; et vere significatio Romuli et Cecropis estpromptissima o, quia in hoc quod a Romulo suscipiunt nomen Romani (a parte). Quod p

est ibi : ROMANI ENIM SUNT QUI DESCENDUNT q EX GENERE ROMULI ET CECROPIDAE r

QUI DESCENDUNT s EX GENERE CECROPIS ET t sunt HORUM u PROXIMI id v est coniunctieis secundum cognationem.

(s) generationis] g(e)n(er)atio(n)es a.c. A (t) i(d est) OP, h(oc) ÷ O (u) (i)n se g(e)n(er)ator(um)A, g(e)n(er)ator(um) (i)n se O, in se genitor(um) P (v) et OP, om. A (w) Q(ue) duo AP, Q.d. O(x) ideo OP, om. A (y) *sub – ideo* om. A (z) et OA, om. P (a) ÷ p(ri)ncipiu(m) g(e)n(er)ator(um) P,principium g(e)n(er)ator(um) ÷ O, t(ibi) principium (b) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (c) *propter –principium* om. O (d) dicitur pater A, pater dicitur P (e) propter OP, p(er) A (f) eandem causam OA,`causam´ eandem P (g) dicitur locus OP, locus dicitur A (h) et AP, om. O (i) accipit(ur) in(de)finitaA, accip(it) indefinita(m) A, accipit(ur) ind(e)finitu(m) P (j) haec OP, h(oc) A (k) videtur etc om. P,etc om. A (l) sit O, si AP (m) significatio] sico(!) A (n) aptetur] aptit(ur) a.c. A (o) q(uonia)mq(ue) O,om. A, q(uoniam) q(uidem) P (p) apposuit significationes OA, significationes apposuit P(q) collectione(m) s(cilicet) O, s(cilicet) collectio(n)e(m) O, collectiones s(cilicet) A (r) principium +(et) A (s) convenientius OA, om. P (t) iudicat AP, indicat O (u) dicens OP, indic(en)s A (v) generisOP, gen(us) A (w) p(ro)m`p´tissima(m) A, p(ro)mtissima(m)(!) O, p(ro)()otissima(m) P (x) a OP, abA (y) principio OA, om. P (z) sit OA, ÷ P (a) sunt A, om. OA (b) Hic A, om. OP (c) q(ua)r(e) OA,q(ua)r(um) P (d) generis significatio O, significatio generis A, significacio P (e) quae in patre OA,d(e) patre P (f) patre] pa[r]te i.t., -r- s.l., et pat(re) i.m. A (g) promptissima sit OA, sit p(ro)()otissima P(h) descendunt OP, d(e)scend(it) A (i) ex OA, a P (j) patre] pa[r]te i.t., -r- s.l. A (k) p(rae)t(er)ea P,p(ost)ea O, p(rae)tea A (l) secundum OP, s(cilicet) A (m) coniuncti OA, i()u()ti P (n) promptissima]p(ropositio)tissima P (o) promptissima] p(ropositio)tissima P (p) Quod est ibi OA, (et) ho()c ÷ P(q) descendunt ex genere OP, ex genere descendunt A (r) cicropid(e) AP, cicropides O (s) descenduntex genere OP, ex genere descendunt A (t) et + q(ui) P (u) horum proximi OA, proximi horumP (v) i(d est) AP, h(oc) ÷ O

(58) In Isag. ed. sed. 176.1-7

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

90 IWAKUMA YUKIO

ET w PRIUS QUIDEM APPELLATUM EST (6.17). 59Quia superius in tractatus x

disputatione y eam significationem generis z, quae est collectio, principio a

praeposuerat b, ne ita c videretur quod hoc d nomen quod est ‘genus’ prius esset e

ei impositum in humani consuetudine sermonis, ideo ostendit hoc nomen ‘genus’prius esse impositum f ei significationi quae est principium quam ei quae estcollectio, dicens : ET PRIUS QUIDEM g h PAPPELLATUM EST GENUS PRINCIPIUM

UNIUSCUIUSQUE GENERATIONIS, DEHINC MULTITUDO EORUM QUI SUNT AB UNO

PRINCIPIO, id est prius vocatus est pater genus, dehinc vero collectio <eorum> qui a patredescendunt, UT A ROMULO.

OANAMQUE DIVIDENTES i (6.19). Hicprobat ab auctoritate vel ab effectuquod collectio Romanorum diciturgenus, sic dicens :

PNAMQUE NOS (6.19). Et vere collectioRomanorum dicitur genus, quia nos dice-bamus omnem illam collectionem Roma-norum esse genus. Locus ab auctoritate ;maxima propositio : quod videntur velpluribus vel sapientibus vel maxime notiscontradici non oportet. Et hoc est :

NAMQUE nos DIVIDENTES ET j SEPARANTES Pper descriptionem vel per exempla ILLAM

COLLECTIONEM AB ALIIS collectionibus gentium DICEBAMUS Pcollectionem ESSE k

ROMANORUM GENUS.

OAALITER AUTEM l RURSUS (6.21).Ostensa duplici generis m significa-tione, nunc tertiam monstrare intendit, 60quod inter philosophos tractatur n,cuiusque ad dialecticam facultatemmultus usus est.

PALITER AUTEM (6.21). Postquam duaspartes suae assumptionis ostendit, scilicetquod collectio vocatur genus et quodprincipium vocatur genus, tertiam partemillam, scilicet cui supponitur species illudest genus, aggreditur ostendere.

61Hanc autem significationem ad superiorum similitudinem dictam essedemonstrat o, ad p similitudinem scilicet q collectionis et principii. Sicut enimpater r dicitur principium ex se procreans filios, ita genus dicitur principium ex seprocreans s species ; sicut etiam t illud genus quod collectio dicitur sub uno nomine

(w) et OA, om. P (x) tractatus disputatione OA, dispossicione(m) t(ra)ctat(us) P (y) disputatione+ `ta(m)´ s.l. A (z) generis OA, om. P (a) principio OP, q(uam) ea(m) q(uae) e(st) p(ri)ncipiu(m) A(b) praeposuerat OA, p(ro)posuerat P (c) ita OA, om. P (d) hoc nomen quod est ‘genus’ OP, ‘genus’hoc nomen A (e) esset ei OP, ei esse`t´ A (f) impositum post principium infra O (g) quidem OA, om.P (h) quidem + etc OA (i) diuid(en)tes A, diuidente(m) O (j) et separantes illam collectionem ab aliiscollectionibus gentium OP, dividentes ab aliis (k) esse Romanorum OA, Romanorum esse P(l) autem A, (e)n(im) O (m) generis significatione O, significatione generis A (n) tractatur O,t(ra)ctat(us) A (o) demonstrat OA, d(e)monst(ra)t(ur) P (p) ad similitudinem OP, om. A (q) scilicetcollectionis OP, collectionis scilicet A (r) pater dicitur OP, dicitur pater A (s) procreans species OP,species proc`(r)e´ans A (t) etia(m) A, (e)n(im) O, (et) P

(59) In Isag. ed. sec. 177.12-178.8(60) In Isag. ed. sec. 178.9-11(61) In Isag. ed. sec. 178.20-129.12

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


multorum u multitudinem v claudit w, ita genus philosophicum plurimarumspecierum multitudinem claudit et continet.

Littera sic continuatur et legitur. Non solum x dicitur genus modis supradictis,δsed etiam y RURSUS ALITER DICITUR z GENUS, illa a res scilicet b CUI SUPPONITUR

SPECIES in Oproprio ordine praedicamenti c. Quod d est descriptio generis ; omneenim genus e illud habet, et quicquid illud f habet, genus g est. Hoc h genus dico i

FORTASSE *DICTUM j AD SIMILITUDINEM supradictorum, Dscilicet principii etcollectionis. Quod k dicit FORTASSE*, opinando dicit, non confirmando, ut l dicitBoethius 62. PVel aliter : vel ideo hoc temperamentum posuit, ne quis intelligat hoc genusper omnia esse illis simile.

OAET m ENIM PRINCIPIUM n (6.22).Hic o probat a partibus supradictorumquod hoc ultimum genus dicitur adsimilitudinem horum, sic : quia adsimilitudinem principii et collectionis.

PET ENIM (6.22). Probat quod hocultimum genus dicitur ad similitudinemsuperiorum, sic. Vere hoc genus dicitur adsimilitudinem superiorum, quia ad simili-tudinem collectionis et principii. Locus apartibus – maxima propositio : cuicumqueconveniunt partes, et totum ; sed genericonvenit dici ad similitudinem principii etcollectioni ; ergo generi convenit dici adsimilitudinem superiorum, quod est totumad dici ad similitudinem collectionis etprincipii, quia quod dicitur ad similitu-dinem superiorum, aliud ad similitudinemcollectionis, aliud p ad similitudinemprincipii.

Prius vero ostendit similitudinem quam habet cum principio, dicens : ET q ENIM

GENUS HUIUSMODI r id s est philosophicum t EST u QUODDAM PRINCIPIUM Pid estmateriale EARUM SPECIERUM QUAE SUB IPSO SUNT, quemadmodum v *pater w.

(u) multorum AP, om. O (v) multitudinem OP, similitudine(m) A (w) claudit] c`l´aud(it) a.c.,c`l´aud(er)it p.c. A (x) solum] s.l. add. A (y) etiam OAP, om. D (z) dicitur genus OPD, g(enus)dic()it(ur) A (a) illa res OA, illud PD (b) scilicet OAP, om. D (c) praedicamenti + ********** i.m. P (d) q(uod) AP, q(uidem) O, q(uae) D (e) genus illud PD, illud genus O, g(enus) illa(m) A (f) illudOPD, illa(m) A (g) genus est OAD, est genus P (h) h(oc) AP, h(uius) O, & h(oc) D (i) dico OAP,dic(er)e scripsit et expunxit D (j) *dictum – fortasse* om. A (k) quod OAP, q(uia) D (l) ut dicitBoethius OPD, n(on) dic(it) scripsit et delevit A (m) & A, Est O (n) p(ri)ncipiu(m) O, om. AD (o) HicOA, om. D (p) aliud] adlid’ P (q) et OAD, E(st) P (r) huiusmodi OPD, om. A (s) i(d est) AP, h(oc) ÷O, h(oc) D (t) philosophicum AP, philoficu(m) O (u) est quoddam principium OP, quoddamprincipium est A, quoddam principium D (v) quemadmodum] q()madd()m O, + & D (w) *pater –quemadmodum* om. O

(62) In Isag. ed. sec. 179.8-9 : “… quod idcirco genus uocatum esse sub opinionis creditambiguo…”.

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

92 IWAKUMA YUKIO

OAVIDETUR ETIAM hoc genus, id x estphilosophicum,

PVIDETUR ETIAM (6.24). Ostensasimilitudine generis ad principium,ostendit illam quam habet ad collectionem.Continuatio. Genus convenit cum principioin hoc quod est principium specierum ; etetiam convenit collectioni, quia hoc genusVIDETUR

CONTINERE OMNEM MULTITUDINEM specierum QUAE multitudo y |D115v| SUB z EO

EST a, quemadmodum* in collectione multa contenta b sunt sub uno principio.TRIPLICITER IGITUR CUM c GENUS DICATUR (6.25). Hic d concludit a parte, sic e.

OAQuandoquidem istis f tribusmodis dicitur g genus, ergo h dicitur i

tribus modis genus j.

PQuandoquidem collectio diciturgenus et principium et illud cui supponiturspecies, igitur genus dicitur tripliciter.Locus a parte – maxima propositio : cui-cumque convenit pars, et totum ; |P217va|sed generi convenit dici in designationecollectionis et principii et illius cui suppo-nitur species ; ergo convenit ei tripliciterdici, quod est totum, nam quod diciturtripliciter aliud hoc modo, aliud alio modo.

Et cum tripliciter k dicatur genus l, DE TERTIO m id n est de tertia significationegeneris SERMO EST APUD PHILOSOPHOS. ASciendum est quod, ubicumque ‘ergo’ vel‘igitur’ ponitur, praemissa littera probat sequentem, nisi forte aliquando ex subsequentiinferatur, sed tunc ipsa sequens littera praeponenda est, ut inferat : ubicumque vero ‘enim’vel ‘quia’ ponitur, sequens probat praecedentem. 63Iure o tertium genus p philosophi q

ad disputationem sumunt. Hoc enim *solum r s genus est quod quid sit illa res cuiusgenus est demonstrat t ; haec u enim* v inter w philo|A7ra|sophos maxima quaestio x

est, quid y unumquodque sit z (tunc a enim unumquodque scire b videmur, quandoquid sit agnoscimus). Iure igitur, relictis ceteris generis significationibus, DE c

TERTIO genere d quam e maxime APUD PHILOSOPHOS SERMO f EST. QUOD ETIAM g

(x) id est philosophicum OA, om. D (y) multitudo PD, om. A (z) sub eo est P, sub eo s(unt) A, estsub eo D (a) est OP, s(unt) A (b) contenta D, 9te(m)pta OP, c(on)te(m)[p]ta A (c) cum genus dicaturom. OAP (d) h(ic) AP, h(oc) OD (e) sic OPD, om. A (f) istis OD, illis A (g) dicitur genus OA, om. D(h) ergo OA, (i) dicitur tribus modis O, tribus modis dicitur AD (j) g(enus) O, (er)g(o) A, om. D(k) tripciliter dicatur genus A, tripliciter dicatur O, genus dicatur tripliciter P, tripliciter genus(l) genus APD, om. O (m) tertio + g(e)n(er)e P (n) id est de tertia significatione generis sermo estapud philosophos O, apud philosophis sermo (o) Iure + (i)g(itur) A (p) genus + ÷ D (q) philosophipost sumunt i.m. add. P, filosoficu(m) D (r) *solum – enim* om. D (s) solum genus est quod quid OA,hui(us)mo(d)i g(e)n(u)s ÷ p(er) h(oc) q(uod) P (t) demonstrat OA, d(e)mo(n)st(ra)t(ur) P (u) h(aec)OP, h(oc) A (v) enim AP, au(tem) O (w) inter OAD, ap(ud) P (x) quaestio est OAD, fuit quaestio P(y) q(ui)d unu(m)q(uod)q(ue) P, q(uod) unu(m) q(uod) O, q(uid) (q(uod) a.c) unu(m)q(uod)q(ue)(z) sit] fit a.c. A (a) tunc OAP, c(uius) D (b) scire videmur OAP, cire(!) debem(us) D (c) de APD,q(uae) O (d) genere OAP, om. D (e) quam masime apud philosophos P, maxime apud philosophosOD, apud philosophos quam (f) sermo est OAD, est sermo P (g) etiam + i(n) D

(63) In Isag. ed. sec. 180.4-21

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


tertium genus philosophi h DESCRIBENTES ASSIGNAVERUNT i, GENUS j ESSE DICENTES

QUOD PRAEDICATUR DE k PLURIBUS l etc.δ Diligenter ait m, ut dicit n Boethius,DESCRIBENTES et o non definientes. Nullum enim genus in eo p quod genus estdefiniri q potest substantialiter, quoniam r omnis definitio s constat t ex genere eiuscuius est definitio, sed nullum genus in eo quod genus u est genus habet v. Si enimin eo quod genus est genus haberet w, iam omne genus haberet x genus, et itanullum esset y supremum genus. Genus ergo z in eo quod a genus est definitionem b

non habet.

Hic praedicendum est quod praedicatio duobus c modis fit : alia secundum d

accidens, alia secundum substantiam ; secundum substantiam alia in e quid, alia f

in quale. In g quid, quando genus de sua specie Avel individuis vel species de indi-viduo h suo praedicatur i ; *in j quale secundum substantiam, quando substantialisdifferentia de ea k specie quam constituit vel de eius l individuis praedicatur* ;secundum accidens m vero dicitur praedicatio n, quando accidens praedicatur desuo fundamento. De quibus duabus praedicationibus tantum o egerunt philosophiin hac descriptione generis.

*Item p dicendum est quod illa quae praedicantur alia praedicantur q de uno r

solo, alia de pluribus ; de s pluribus praedicantur ut universalia, de uno solo utindividua. Item t illa quae praedicantur de pluribus u, alia praedicantur v depluribus w speciebus ut x genera et differentiae et accidentia, alia vero minime utspecies specialissimae. Item y illa quae praedicantur de pluribus speciebus z, aliade a speciebus in b quid, alia in quale ; illa quae praedicantur in quid sunt c ut genera,illa vero quae d praedicantur in quale sunt e ut f differentiae g et accidentia. Has verotres praedicationes genus h debet habere : scilicet quod praedicatur i de pluribus,per quod j differt ab individuis ; et de pluribus speciebus, per quod k differt a l

(h) philosophi OAP, pfilosofic(um) D (i) assignaver(unt) AD, designa(n)t O, assigna(n)t P(j) g(enus) e(ss)e dicentes A, dicentes genus est OPD (k) de pluribus OAD, om. P (l) pluribus] [p(ro)]pl(u)rib(us) A (m) ait AP, om. O (n) dicit AP, ait O (o) et OP, om. A (p) eo OA, h(oc) P (q) diffiniripot(est) P, deffinire O, diffinit(ur) A (r) quoniam OP, q(ui)a A (s) definitio + tal(is) A (t) constat exgenere OA, ex genere constat P (u) genus OA, om. P (v) habet AP, h(abe)ret O (w) haberet AP,h(abe)t O (x) haberet genus AP, genus haberet O (y) esset] e(ss)e a.c. A (z) (er)g(o) P, (e)n(im)g(enus) O, d(icitu)r A (a) q(uod) g(enus) ÷ O, q(uidem) g(enus) e(st) A, q(uod) q(ui)d ÷ g(e)n(er)is P(b) definitionem non habet AP, non habet definnitionem O (c) duobus modis fit OP, `d(icitu)r´duobus modis s(cilicet) A (d) secundum] s.l. add. A (e) in quid APp.c., inq(ui)t OPa.c. (f) alia] s.l.add. A (g) In quid AP, Inq(ui)t O (h) individuo suo O, s(ui)s i(n)diuiduis A, suo individuo P(i) praedicatur ante vel species supra P (j) *in quale – praedicatur* om. O (k) ea P, om. A (l) ei(us) A,eis P (m) accidens vero OA, vero accidens P (n) praedicatio AP, p(rae)d(ica)ri O (o) tantum egeruntphilosophi A, tantum ag(un)t philosophi O, philosophi tantum egerunt P (p) *Item – quid* om. P(q) praedicantur de uno solo alia de pluribus O, de uno solo alia vero de pluribus praedi`cantur´ A(r) uno A, suo O (s) `de pluribus praedicantur´ ut universalia om. O (t) Ite(m) A, om. O (u) pluribus +[i(n) sp(eci)eb(us)] A (v) p(rae)d(ica)n(tu)r O, om. A (w) pluribus + [in] A (x) `ut genera et diffe-rentiae et accidentia´ s.l. add. A, om. O (y) Ite(m) A, om. O (z) speciebus A, om. O (a) d(e)sp(eci)eb(us) A, q(uae) p(rae)d(ica)n(tu)r O (b) in q(ui)d A, inq(ui)t O (c) s(unt) A, om. O (d) q(uae)p(rae)d(ica)n(tu)r A, om. O (e) s(unt) A, om. O (f) ut O, sicuti A (g) diff(e)r(entia)e A, diff(e)r(enti)aO (h) genus debet habere O, debet habere genus A (i) p(rae)d(icatu)r O, p(rae)dicet(ur) A (j) q(uod)O, q(uam) A (k) q(uod) O, q(uam) A (l) a O, ab ill(is) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

94 IWAKUMA YUKIO

specialissimis speciebus, quae de solis individuis praedicantur ; et in eo quod quidsit m, per quod n differt a differentiis et accidentibus, quae de his o quorum suntdifferentiae et accidentia non praedicantur in p quid*.

Descriptio vero q sic exponitur r : illa s res dicitur genus quae t PRAEDICATUR u, idest praedicabilis v est, id w est potest praedicari, DE PLURIBUS Arebus ; per quodexcluduntur individua, quae x de uno solo praedicantur y. Et quia hoc convenitspecialissimis speciebus ut homini, ideo subdit ET z DIFFERENTIBUS SPECIE, id estde a differentibus ‡tota b forma c speciei, quod est dicere de diversis speciebus ;diversae enim species‡ tota forma differunt, ut homo et asinus conveniuntquidem d in animali, scilicet e in suo genere, sed differunt secundum suas f

formas g ; homo enim habet rationalitatem et mortalitatem suam h formam, asinusvero irrationalitatem i et j quandam aliam ignoratam differentiam ; secundumquas k formas a l se invicem differunt. Et quia m hoc totum convenit quibusdam n

specialissimis speciebus, accidentibus o, et p differentiis, ut albedini et ratio-

nalitati q (albedo enim de cygno et de r margarita et s de eorum individuispraedicatur, rationalitas vero de homine et de deo et de eorum individuis), ut ea t

excludat et u omnia accidentia et v differentias, quae non sunt genera substan-tiarum, ideo subdit IN QUID w ; licet |O10vb| enim de substantiis x praedicentur y,non tamen de z eis praedicantur in a quid, sed b secundum alias c praedicationes.Sciendum est quod non d omnino e excluditur accidens a definitione generis(quoddam enim accidens est quod genus f est, ut color), sed ita excluditur quodnullum accidens nullaque g differentia est genus illarum h de quibus habetpraedicari substantiarum i.

Hic opponitur a j quibusdam quod quaedam individua sunt quae de pluribushabent k praedicari, ut Socrates de hac albedine l et de hac sessione ; dicitur enim‘hic albus m est Socrates’ et ‘hic sedens n est Socrates’. Quibus respondetur hic nonagere Porphyrium de huiusmodi praedicatione, ut determinatum est, |A7rb| sed de

(m) sit A (scit a.c. A), om. O (n) q(uo)d O, q(uam) A (o) his O, eis A (p) i(n) q(ui)d A, inq(ui)t O(q) u(ero) A, n(un)c O, g(e)n(er)is P (r) exponitur O, opponit(ur) A (s) illa res OA, Jll(u)d P (t) quaeOA, q(uod) P (u) praedicatur + de pl(ur)ib(us) A (v) praedicabilis OA, p(rae)dicabile P (w) id estpotest praedicari OP, om. A (x) quae OP, q(uaeque) A (y) praedicantur] p(rae)d(icatu)r a.c. A (z) (et)A, d(e) O, om. P (a) de OA, om. P (b) ‡tota – species‡ OA, q(uae) P (c) forma A, om. O (d) quidemOP, om. A (e) s(cilicet) i(n) P, om. O, s(cilicet) A (f) suas formas OA, sua(m) forma(m) P (g) formas+ [h(oc) ÷] A (h) suam formam O, suas formas A (i) irrationalitatem OP, i(n)r(ati)onalitate A (j) etquandam aliam ignoratam differentiam OP, c(um) q(ua)da(m) alia sua forma i(n)no(min)ata (k) quasformas OP, eas formas. h(om)o eni(m) (et) asin(us) A (l) a OA, ad P (m) quia AP, q(uod) O(n) quibusdam specialissimis OP, qui hii sola(m) sp(eci)alissima(m).i..s. A (o) accidentibus AP,accid(e)ntalib(us) O (p) (et) O, et etia(m) A, om. P (q) rationalitati OP, r(ati)onalitate(m) A (r) de O,om. AP (s) et de eorum individuis praedicatur AP, praedicatur et de eorum individuis O (t) eaexcludat OP, excludat ea A (u) et + ut excludat O, + &(iam) P (v) et differentias AP, om. O (w) quidAP, q(ui)b(us) O (x) substantiis + q(uidem) A (y) praedicentur AP, p(rae)d(ica)n(tu)r O (z) de eispraedicantur A, praedicantur O, praedicantur de eis P (a) in quid AP, inq(ui)t O (b) sed OP, s(cilicet)A (c) alias praedicationes AP, alia(m) p(rae)dicatio(n)e(m) O (d) non omnino] q(uo)m(odo) a.c. A(e) omnino OA, om(n)i m(odo) P (f) genus est OA, est genus P (g) nullaq(ue) A, nulla OP (h) illarumOP, eor(um) A (i) substantiarum O, sub(stanti)a A, substantiarum ante de quibus supra P (j) aquibusdam OA, om. P (k) habent praedicari OP, p(rae)d(icar)i a.c., p(rae)dica(n)t(ur) p.c. A(l) albedine et de hac ses`s´ione OP, sessio(n)e i(n) hac albedine A (m) albus OP, sed(e)ns A(n) sedens OP, alb(us) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


ea ubi o accidens p praedicatur de suo fundamento vel de ea quae fit secundumsubstantiam, ut superius expositum q est, quarum praedicationum r haec s nulla est‘hic albus est Socrates’ vel ‘hic sedens est Socrates’.

PItem individua videntur praedicari de pluribus quando dico ‘homo est Socrates’‘animal est Socrates’. Sed licet ista sint diversa voce, tamen Socrates praedicatur de eissecundum hoc quod significant eandem substantiam et secundum hoc quod sunt idem etnon secundum hoc quod sunt diversa.

Opponitur t eodem modo de quadam substantiali specialissima specie quod u

praedicatur de pluribus differentibus specie, ut homo de grammatica etdialectica v ; dicitur enim w ‘grammaticus est homo’ et x ‘dialecticus est homo’. Sedhic y supradicto modo respondendum est, scilicet quod de tali praedicatione in quafundamentum z praedicatur de accidentibus non agit liber.

PItem obicitur sic : bene specialissima species praedicatur de differentibus specie inquid, quia homo praedicatur de hoc homine albo et de hoc homine nigro, qui differunt interse per specialia vocabula, id est per albedinem et nigredinem. Contra hoc dici potest. Verehic homo albus et hic homo niger per species differunt, sed illae species per quas differunt,id est albedo et nigredo, non sunt illarum species neque illa sunt illarum a individua. Hichomo autem et hic asinus individua sunt earum specierum per quas differunt, id esthominis et asini, cum de illis animal praedicetur.

Hic quaeritur quid in hac descriptione describatur, utrum illa res quaegeneralitatem suscipit vel ipsa generalitas vel b vox c quae est d ‘genus’. Sidicamus e quod res quae suscipit f generalitatem hic definiatur, tunc animal hic g

definitur ; et si animal h hic definitur, tunc i definitio illa j est cum k eo convertibilis ;et sic l omne quod praedicatur de pluribus differentibus specie m etc n, Aid est omnegenus, est animal, quod falsum est. Si vero dicamus o quod omnes p res quae susci-piunt generalitatem insimul definiantur q, similiter sequitur inconveniens, scilicetde quocumque praedicatur r definitio, et definitum ; et ita si definitio illa prae-dicatur de s animali, et omnes res quae suscipiunt generalitatem, quae sunt t defini-tum, praedicabuntur de eodem, quod est inconveniens. Si autem velimus u gene-ralitatem v ipsam hic w definiri, tunc definitio sua x de y ea |P217vb| praedicabitur,et ita generalitas praedicatur de pluribus differentibus specie z etc ; quod falsum

(o) ubi] u(er)i i.t., ubi i.m. A (p) accidens praedicatur OA, praedicatur accidens P (q) expositumOA, dictu(m) P (r) praedicationum OA, p(rae)dicacio P (s) haec nulla OP, nulla haec A (t) Opponitur+ &(iam) A (u) quod OP, q(uae) A (v) dialectica + p(rae)d(icatu)r P (w) enim POs.l., om. A (x) etOA, om. P (y) hic OP, sic A (z) fundamentum praedicatur P, praedicatur fundamentum O, fundamen-tum p(rae)dic(et) A (a) illarum] illor(um) P (b) vel + [h(uius)] A (c) vox] s.l. add. O (d) est genus -OA, genus est P (e) dicamus OA, dicim(us) P (f) suscipit generalitatem OA, generalitatem suscipitP (g) hic OA, om. P (h) animal hic diffinitur OA, diffinitur hic animal P (i) tunc P, om. OA (j) illa A,om. OP (k) cum eo convertibilis OA, convertibilis cum eo P (l) sic] s.l. A, si a.c. P (m) specie OP, om.A (n) etc] i.m. add. P (o) dicamus OA, dicim(us) P (p) omnes + ille A (q) diffiniantur OA, diffi-niu(n)t(ur) P (r) praedicatur OP, om. A (s) d(e) a(n)i(m)ali A, om. O, d(e) a(nim)al P (t) s(unt)diffinitu(m) O, s(unt) diffinite A, diffiniunt(ur) P (u) uelim(us) O, uolum(us) A, dicim(us) P(v) generalitatem ipsam OP, ipsam generalitatem A (w) hic diffiniri OA, diffinire hic P (x) sua AP,ipsa O (y) de ea p(rae)dicabit(ur) O, p(rae)d(icatu)r de ea A, de eo || p(rae)dicabit(ur) P (z) specie OP,om. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

96 IWAKUMA YUKIO

est, quia est specialissima a species in praedicamento b Pqualitatis vel relationis c, etitem d de quocumque praedicaretur illa e definitio *et f generalitas, et sic animal estgeneralitas, et sic non est substantia g, quod est inconveniens. Item si vox hictantum h definiatur i sine respectu rerum, iam suum propositum j egressus est, quia k

de rebus Pvel vocibus gratia significatorum, scilicet de l genere, de m specie et n

differentia et ceteris se tractaturum o proposuerat.Quod solvitur p diversis modis. Dicitur enim quod revera illa res quae

generalitatem suscipit secundum illam q susceptionem hic describitur, ut animal etlapis haec res r, non in eo quod animal est, sed in eo quod generalitatis s susceptibileest, hanc descriptionem habet ‘quod praedicatur de pluribus etc’ ; eodem modo deceteris quae generalitatem suscipiunt.

Si vero t huic opponitur u definitioni quod superius diximus v, scilicet w dequocumque praedicatur definitio*, et definitum, sciendum est quod regula illanihil nocet huic x sententiae, quia regula illa data y est de definitionibus attributis z

secundum proprium a esse rerum, non secundum aliquam extrinsecam b pro-prietatem ; sicut potest videri in definitionibus animalis, quia c animal secundumproprium esse sic definitur ‘animal est substantia animata sensibilis’ et de ista d

vera est regula e illa ; item secundum quandam relationem sibi adiacentem, scilicetsecundum f generalitatem, sic g definitur ‘animal est h quod praedicatur de pluribusetc’, secundum i quam non est j verum dicere ‘de quocumque praedicatur animal k,et definitio *illa l’ vel e converso, quia non est secundum proprium esse.

Si iterum m obiciatur quod definitio* debet esse convertibilis cum suo definito,nihil n obest o, quia p si animal et lapis et arbor et omnia quae habent generalitatemhic definiuntur q, bene potest definitio r esse convertibilis s cum t illis per hoc voca-bulum quod ‘genus’ u est ; ut quando dico ‘omne genus praedicatur de pluribusdifferentibus v specie etc’, est w quasi x diceretur y : omne genus, id est omne z signi-ficativum a generis, id est ‘animal b’ ‘lapis’ ‘arbor’ et cetera, habet c illam d

(a) specialissima species OP, species specialissima A (b) praedicamento + [r(ati)onales] A(c) relationis OA, ad aliq(ui)d P (d) item OP, ita A (e) illa definitio AP, definitio illa O (f) *et –definitio* om. A (g) sub(stanti)a O, sub(stanti)a(m) P (h) tantum P, t(ame)n O (i) diffiniat(ur) O,diffinit(ur) P (j) propositum] oppositu(m) a.c. P (k) q(uia) P, q(ui) O (l) d(e) P, om. O (m) d(e) P,om. O (n) (et) d(ifferentia) (et) c(eteris) P, om. O (o) tractaturum propsuerat O, proposuerat tracta-turum P (p) solvitur diversis modis O, diversis modis solvitur P (q) illa(m) susceptio(n)e(m) O,ha(n)c d(e)sc(ri)pcione(m) P (r) res + (et) P (s) g(e)n(er)alitatis O, om. P (t) u(ero) P, om. O(u) opponit(ur) difinitio(n)i P, oppona(n)t diff(e)r(enti)am O (v) dixim(us) O, dixi P (w) s(cilicet) O,om. P (x) huic sententiae OP, sententiae huis A (y) data est OA, n(on) ÷ data n(isi) P (z) attributis OP,datis A (a) proprium esse O, proprium A, esse proprium P (b) extrisecam] extri(n)seq(ui) a.c. A (c) quia animal AP, animal(is) O (d) ista + sete(n)tia(!) A (e) regula illa OA, ista regula P(f) s(ecundum) A, om. OP (g) sic AP, om. O (h) est AP, om. O (i) s(ecundum) q(uam) P, s(ecundum)q(uo)d O, S(ed) A (j) est AP, om. O (k) animal AP, a(n)i(m)al(is) O (l) *illa – definitio* om. A(m) iterum O, ite(m) P (n) nihil, nicl’ O (o) obest OP, abe(st) A (p) quia si OP, Quasi A(q) diffiniuntur OP, diffinia(n)t(ur) A (r) diff(initi)o OP, om. A (s) convertibilis + c(um) suo diffinitoA (t) cum illis per hoc vocabulum OP, per hoc vocabulum cum illis A (u) genus est O, est genus P(v) differentibus specie A, om. O,.d.s. P (w) est OP, Et A (x) quasi AP, ac si O (y) d(ice)ret(ur) O,dic()o A, dic(er)et P (z) omne OP, om. A (a) significativum O, sig()otu(m) A, significatu(m) P(b) animal lapis AP, a(n)i(m)al(is) lap(us)(!) O (c) habet OP, h(abe)nt A (d) illa(m) p(ropri)etate(m)O, illa p(ropri)etate A, ha(n)c p(ropri)etate(m) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


proprietatem, scilicet e quod praedicatur f de pluribus etc. Sed conversio g erit subdisiunctione, *ita h scilicet : omne quod praedicatur de pluribus etc i est genus, idest vel j animal vel lapis vel arbor et cetera. Ne mireris, si sine k disiunctione rectaest et l conversa cum disiunctione m * ; in multis enim sic invenitur, ut hic ‘omnerationale et irrationale est animal n’ et o ‘omne animal est vel p rationale velirrationale’. Et quod necessario q debet converti haec r definitio cum suo definito,dicit s Boethius in commento 64 his verbis “quae t descriptio cum genere convertipotest ut u dicamus quod de pluribus specie v differentibus in w eo quod quidpraedicatur x, id esse genus”, et item 65 “genus est quod praedicatur etc”.

Potest etiam ipsa y generalitas esse definita, non in proprio esse, sed inquantumadiacet rebus, scilicet in eo quod in hac z descriptione quae sint eius susceptibiliademonstratur. Nihil enim aliud est ‘generalitas hic definitur’ nisi generalitas a

determinatur in b quibus adiaceat c. Et secundum d hanc sententiam non fallet e

regula supradicta f ‘de quocumque praedicatur definitio, et definitum’, quiageneralitas per suum g sumptum illi h definitioni subicitur et per idem si i de aliquopraedicatur, de j eodem |A7va| definitio k sua praedicabitur l ; ut m de animalipraedicatur n generalitas per o suum sumptum p, id est per hoc vocabulum quod est‘genus q’, de eodem praedicabitur r definitio ; et quando dico ‘omne genuspraedicatur s de t pluribus etc’, generalitas quidem u subicitur per suum sumptum v,sed tamen sensus propositionis circa fundamentum w *versatur x, sicuti, quandoego y dico ‘omne album z est corpus’, albedo quidem subicitur, sensus veropropositionis a circa fundamentum* reperitur.

Rursus dicitur quod haec vox b ‘genus’ hic secundum suam significationemdescribitur. In hac enim descriptione c quae sint d huius e vocis significata quae est

(e) s(cilicet) O, om. AP (f) praedicatur AP, p(rae)d(ica)n(tu)r O (g) conversio erit subdisiunctione O, conversio erit subdisiunctio(n)es A, sub disiunctione erit (h) *ita – disiunctione* om.O (i) etc + (et) A (j) (ve)l P, om. A (k) sine disiunctione recta est A, recta est sine disiunctione P(l) (et) P, &(iam) A (m) disiunctione A, 9iu(n)cio(n)e P (n) animal AP, a(n)i(m)al(is) O (o) et OP,om. A (p) vel OP, om. A (q) necessario OP, necessarii A (r) haec diffinitio cum suo diffinito P, cumsuo diffinito haec diffinitio O, haec diff(initi)o cum (s) dicit Boethius OP,.b. dicit A (t) quae OP, a A(u) ut dicamus quod de pluribus P, de pluribus ut dicamus quod O (v) specie OP, om. A (w) i(n) e(o)q(uod) q(uid) P, i.e. p.(!) q. O, (et) c(etera) A (x) p(rae)d(icatu)r P, om. O, ante de pluribus supra A(y) ipsa generalitas esse diffinita P, ipsa generalitas diffinitu(m) esse O, esse generalitas ipsa (z) hacOP, ea A (a) generalitas determinatur OP, determinatur generalitas A (b) in OP, om. A (c) adiaceatOA, adiacet P (d) secundum] s(cilicet) i.t., s(ecundum) i.m. A (e) fallet AP, fallit O (f) supradicta AP,sup(ra)data O (g) suum sumptum P, sumptum suum O, suu(m) sub(iec)tu(m) A (h) illi A, om.OP (i) si OP, sisi(!) A (j) de OP, i(n)d(e) A (k) definitio sua OP, sua definitio A (l) praedicabitur OA,p(rae)d(icatu)r P (m) ut + c(um) A (n) p(rae)dicat(ur) generalitas A, p(rae)dicabit(ur) generalitas O,generalitas p(rae)d(icatu)r P (o) per OP, om. A (p) sumptum OP, sub(iec)tu(m) A (q) genus + (et) A(r) praedicabitur OP, p(rae)d(icatu)r A (s) praedicatur OP, p(rae)dicabit(ur) O (t) de pluribus O, om.A (u) q(uidem) O, q(uo)d A, om. P (v) sumptum OP, sub(iec)tu(m) A (w) fundamentum AP,fu(n)dam(en)ta O (x) *versatur – fundamentum* om. O (y) ego OP, om. A (z) album OP, alb(us) A(a) propositionis OP, om. A (b) vox + e(st) A (c) descriptione OP, d(e)sc(ri)ptione(m) A (d) sint OP,s(un)t A (e) huius OP, om. O

(64) In Isag. ed. sec. 197.8-11(65) In Isag. ed. sec. 187.14-15

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

98 IWAKUMA YUKIO

‘genus’ demonstratur, et nihil aliud est ‘vox f definitur’ nisi ‘determinatur quibussit nomen’. Et tunc bona est conversio in definitione g consignificando h circa res i ;nec ideo tamen j propositum k egreditur, quia per vocem ipsam l, cui m definitio illadicitur convenire ut suum significans n, proprietas illa inesse rebus demonstratur o.

Opponitur p a quibusdam quod q tota supradicta r generis descriptio conveniat s

aequivoco, ut cani ; canis enim de pluribus et differentibus specie et t in eo quodquid sit videtur praedicari, ut de latrabili animali et marina belua et caelesti u

sidere. Quod falsum esse iudicamus. De nullo enim eorum v hoc nomen aequivo-cum quod est w ‘canis’ in quid praedicatur. Cum enim quaeritur ‘quid est latrabileanimal ?’, sive x de voce sive de ipsa y re quaeritur, falso et inconvenienter ‘canis’respondetur, quia nec illa vox nec illa z res a, quae b c est latrabile animal, haec vox d

esse ‘canis’ recte e existimatur f, quia nec vox g una individualis h alia vox i poteritesse individualis, nec res illa j quae k est latrabile animal vox effici poterit l ; Pnecetiam aequivocum est materia suarum significationum, praedicatio <vero> in quidmaterialis est. Volunt tamen m probare quod n canis in o quid praedicatur de illis,idcirco p quia, cum de q eis praedicetur, nec in quale nec in quantum nec in r

quomodo se habet Aneque aliquo alio modo vox illa aequivoca Ade illis praedicatur.Nos vero dicimus s t non u omnem praedicationem fieri aliquo illorum v modorum,Put homo praedicatur de animali, non tamen aliqua istarum interrogationum .

Opponitur etiam w de definitionibus x quod y Adefinitiones de pluribus et z

differentibus a specie et b in eo c quod quid sit d videntur e praedicari Aut genus, utsubstantia animata sensibilis |O11ra| de omnibus speciebus f animalis g in quidvidetur h praedicari Aut genus. Sed respondendum est quod, quando definitiorespondetur *ad i interrogationem factam per ‘quid’, non ad illam interrogationemtota definitio sed solum genus respondetur*, differentiae vero ad genus j

determinandum adduntur. Vel dicamus quod k ex se non habet definitio praedicari

(f) vox diffinitur nisi OA, diffinitur nisi vox P (g) diffinitione AP, diuisio(n)e O (h) consi-gnificando OP, cu(m) significando A (i) res OA, re(m) P (j) t(ame)n AP, t(antu)m O (k) propositumAP, tractatu(m) O (l) ipsam AP, illa(m) O (m) cui definitio illa dicitur AP, definitio cui dicitur illa O(n) significans AP, 9sig(nifi)ca(n)s O (o) demonstratur OP, ost(e)ndit(ur) A (p) Opponitur + ita A(q) quod] q(ui) i.t., q(uod) i.m. A (r) supradicta generis AP, generis supradicta O (s) conveniat OA,9uen(it) P (t) et OA, om. P (u) celesti AP, colesti(!) O (v) eorum OP, eod(em) A (w) est OP, om. A(x) sive... sive] sine... sine a.c. A (y) ipsa re OP, re ipsa A (z) illa OP, om. A (a) res] rec a.c. A (b) quaeest AP, s(cilicet) O (c) quae] q(ui) a.c. A (d) vox] nox a.c. A (e) recte OA, om. P (f) existimatur AP,estimat(ur) O (g) vox una O, una vox A (h) i(n)diuidual(is) alia P, om. O, i(n)diuidua (ve)l alia A(i) vox poterit esse A, poterit esse O, poterit esse vox e(ss)e P (j) illa P, om. OA (k) quae] q(uod) i.t.,q(uae) i.m. A (l) poterit OA, po(s)it(um) P (m) t(ame)n P, om. OA (n) quod] q(ui) i.t., q(uod) i.m. A(o) in quid praedicatur de illis AP, de illis in quid praedicetur(!) O (p) Incirco(!) q(uia) O, q(ui)a A,i(de)o q(uod) P (q) de eis OP, om. A (r) in] s.l. add. O (s) dicimus] dem()s A (t) dicimus non omnempraedicationem OA, omnem praedicationem `dicimus´ non P (u) non] in(de) a.c. A (v) illorummodorum OP, modorum istorum A, (w) &(iam) O, aut(em) A, (et) P (x) definitionibus + (et) P(y) quod] q(uae) i.t., q(uod) i.m. A (z) et OP, om. A (a) differentibus specie OA, d(e).s. P (b) et AP,om. O (c) eo quod OA, om. P (d) sit A, si(n)t O, om. P (e) uid(e)nt(ur) p(rae)d(ica)ri P, p(rae)d(ica)riu(t) gen(us) uide(n)t(ur) A, uideant(ur) (f) speciebus post praedicari infra P (g) animalis O,a(n)i(m)al A (h) videt(ur) A, uideat(ur) O (i) *ad – respondetur* om. A (j) genus determinandum A,determinandum genus O, genus d(e)t(er)minatu(m) P (k) quod OP, q(ui) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


in quid, sed gratia l partis m, Aid est generis. PQuidam etiam sic volunt, dicentes quod hicnon intendit nisi de simplicibus vocibus agere.

Sciendum est quod n in illa definitione o ‘de pluribus’ non est differentia neque‘differentibus specie’, quia p non possunt q more differentiae praedicari r dedefinito nisi addatur singulis ‘praedicatur s’.

δEORUM ENIM t QUAE u PRAEDICANTUR (7.2). Data generis descriptione v, aquibus per unamquamque differentiam w differat genus, intendit x demonstrare. Etprius quare y praedicari z de pluribus in definitione a generis positum b sit, reddit c

causam, dicens : EORUM ENIM, Pac si dicat : merito apposui praedicari de pluribus, quiaEORUM QUAE PRAEDICANTUR ALIA QUIDEM d DE e UNO SOLO PRAEDICANTUR, PALIA DE

PLURIBUS ; quae de uno solo praedicantur, SICUT INDIVIDUA f (individua dico g UT h

SOCRATES i ET HIC veniens ET HOC album) ; ALIA VERO j DE PLURIBUS praedicantur k,QUEMADMODUM GENERA ET SPECIES ET DIFFERENTIAE ET PROPRIA l ET ACCIDENTIA. Etne acciperemus m accidentia individualia n quae de uno solo praedicantur o, *ut p

haec q albedo quae r de uno solo praedicatur s *, ideo subdit t : ACCIDENTIA u dico v

COMMUNITER w, quae x pluribus conveniant y et NON z sint a PROPRIA ALICUI

individuo.δ

*Sciendum b est articulos duobus modis esse impositos c, ita d scilicet quoddeterminant e rem esse unam f et non individualem, ut hic ‘hoc g genus’ in desi-gnatione h animalis ; alio vero modo quod i determinant rem esse individualem, uthic ‘Socrates est hoc grammaticum’. Hoc vero ideo inducitur j, quia quidam k vole-bant individuum praedicari de pluribus, ut hoc grammaticum l de Socrate et depluribus*.

(l) gratia] i.m. add. A (m) partis OA, g(e)n(er)is P (n) quod OP, q(ui) A (o) diffinitione OP,desc(ri)ptio(n)e A (p) quia OP, q(uae) A (q) possunt AP, poss& O (r) praedicari de definito OP, dedefinito praedicari A (s) praedicatur OP, p(rae)d(ica)ri A (t) enim OPD, om. A (u) quae praedicanturOA, om. PD (v) descriptione OPD, d(e)sc(ri)ptione(m) A (w) differentiam APD, om. O (x) intenditOAP, i(n)te(n)dat D (y) q(ua)r(e) OA, q(ua)r(um) P, q(uae)ritur D (z) praedicari de pluribus A, depluribus praedicari OD, p(rae)d(icatu)r de pluribus P (a) diffinitione OAP, diff(e)r(entia)e D(b) positum OP, appositu(m) A, possitu(m)(!) D (c) reddit causam dicens OPD, causam reddit sic A(d) q(uidem) D, q(uae) O, s(unt) q(uae) A, om. P (e) de uno solo praedicantur OAD, praedicantur deuno solo P, (f) individua OPD, om. A (g) dico OP, dico scripsit et expunxit A, d(icu)n(tu)r D (h) utOA, om. PDD (i) Socrates + & plato D (j) vero OAD, om. P (k) p(rae)d(ica)n(tu)r O, p(rae)d(icatu)rA, om. PD (l) propri(a) et accidenia OPD, p(ropri)u(m) (et) acc(iden)s A (m) acciperemus OP,accip(er)iem(us) A, accipiam(us) D (n) individuata OA, (et) i(n)diuidua P, i(n)diuidua D(o) praedicantur OPD, p(rae)d(icatu)r A (p) *ut – praedicatur* om. O (q) h(aec) albedo A, h(oc)albu(m) P, albedo D (r) q(uae) AD, om. P (s) praedicatur AP, p(rae)dica(n)tur D (t) subdit OAP,sub(stanti)a D (u) accidentia + u(ero) A (v) dico OAD, om. P (w) communiter + h(oc) e(st)AD (x) quae + de D (y) conveniant OAD, 9ueniu(n)t P (z) non] unu(m) a.c. A (a) sint OA, s(un)tPD (b) *Sciendum – de pluribus* om. O (c) impositos] i(m)po(s)itis i.t. et supra ultima -i- add. -o- A(d) ita sc(i)l(icet) P, scl’ci ita A (e) d(e)t(er)mina(n)t A, d(e)t(er)minet P (f) una(m) (et) n(on) OP, om.A (g) h(oc) OP, om. A (h) d(e)signacio(n)e a(n)i(m)al(is) OP, a(n)i(m)ali d(e)signatio(n)e A(i) q(uod) P, q(ui) A (j) i(n)ducit(ur) A, adducit(ur) P (k) q(ui)da(m), om. A (l) g(ram)maticu(m) P,g(ra)matica A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

100 IWAKUMA YUKIO

Videndum est quod quidam dicunt m omnia individua de uno solo praedicari,quidam vero n dicunt hoc esse dictum o tantum de individuis accidentium, quorumunumquodque p de uno solo individuali fundamento tantum q praedicatur, |P218ra|dicentes nullum |A7vb| individuum substantiae de r aliquo praedicari (nihil enimeo s individuo inferius est ; nec de aliquo sibi t fundamento praedicatur, cum ipsumfundamentum sit). Sed secundum hanc sententiam non est bonum u v exemplumquod w liber ponit, cum dicit x ALIA DE UNO SOLO PRAEDICANTUR y, UT INDIVIDUA,UT z SOCRATES ; hic enim vult liber Socratem de uno solo praedicari. Illi tamendicunt quod ‘Socrates’ a non b adducitur hic nisi ad exemplum individuorum,scilicet quod Socrates individuum c est. Alii d vero dicunt quod e omnia individuade aliquo f praedicantur, et accipiunt large praedicari g de uno solo, scilicet vel h deuno fundamento vel de se i ipso. Et determinandum est, ut superius, quod non agithic de illa praedicatione in qua fundamentum praedicatur de suo accidenti vel ubi j

accidens de alio k accidenti, quia aliter falsum esset quod praedicantur l de unosolo ; Socrates enim potest m praedicari de hac n grammatica et de o hac p dialectica,et haec q dialectica de hac r grammatica et de hac s rhetorica ; de se t ipsa aliqua u respotest praedicari, ut v ‘hic homo est Socrates’. Sed dicunt quod w, licet diversitasin x re non sit, in y vocibus tamen z notanda a est. AEt hic agit Porphyrius alio modo depraedicatione quam b superius in definitione ; superius enim egit de praedicatione illa ubi c

genus vel species vel differentia de suo inferiori praedicatur vel accidens de fundamento,hic autem agit tantum de illa nisi accidens de suo fundamento vel idem de eodempraedicatur.

Videtur etiam d contrarius e Porphyrius Aristoteli esse, quia f individuum g

substantiae de aliquo concedit h praedicari ; *dicit i j enim Aristoteles 66 nullum

(m) dicunt OA, uol(un)t P (n) vero OP, om. A (o) dictum tantum OP, t(ame)n dict`v(m)´ A(p) unumquodque] una(m)q(uae)q(ue) i.t., unu(m)q(uod)q(ue) i.m. A (q) tantum praedicatur]t(ame)n p(rae)d(icatu)r O, p(rae)d(icatu)r. t(ame)n A, t(antu)m (r) de aliquo OA, om. P (s) eo OA, om.P (t) sibi OA, om. P (u) bonum exemplum OP, exemplum bonum A (v) bonum] b(e)n(e) a.c. P(w) quod liber] qlib(er) A (x) dicit AP, dicat O (y) praedicantur OP, p(rae)d(icatu)r A (z) ut OP, (et) A(a) Socrates OA, om. P (b) non adducitur hic O, non adducitur A, h(aec) non adducitur P(c) individuum est OA, est individuum P (d) Alii AP, Alia O (e) quod OP, q(ui)a A (f) aliquo praedi-cantur OP, uno solo p(rae)d(icatu)r A (g) praedicari + (et) IP (h) u(el) A, om. OP (i) se AP, om. O(j) ubi] n(isi) i.t., ubi i.m. A (k) alio OA, suo P (l) p(rae)d(ica)nt(ur) O, p(rae)d(icatu)r A,p(rae)dicarent(ur) P (m) potest praedicari O, praedicari A, praedicari potest P (n) hac g(ram)maticaO, hac g(ram)matic(um) A, h(oc) g(ram)matico P (o) de AP, om. O (p) hac dialectica O, dialec-tic(um) A, hoc dialectico P (q) h(aec) dialectica O, h(aec) dialectic(um) A, h(oc) dalectic(um)(!) P(r) hac grammatica OA, h(oc) g(ram)matico P (s) hac rethorica OA, hoc rethorico P (t) se ipsa OA,ipsa re P (u) aliqua res potest praedicari A, potest aliqua res praedicari O, aliqua praedicari potest P(v) ut O, ut h(ic) A, v(e)l P (w) quod AP, om. O (x) in re non sit OA, non sit in re P (y) in vocibust(ame)n O, in vocibus t(antu)m, t(ame)n in vocibus P (z) t(ame)n O, t(antu)m A (a) notanda est OA, estnota(n)da (nota(n)du(m) a.c) P (b) quam] q(uod) A (c) ubi] n(isi) i.t., ubi i.m. A (d) etiam OP,au(tem) A (e) contrarius Porphyrius Aristoteli esse OA,.p. esse contrarius aristotili P (f) q(uia) P, q(ui)O, q(uod) A (g) individuum substantia AP, sub(stanti)e indiuidua O (h) concedit O, om. A, anteindividuum supra P (i) *dicit – praedicari* om. A (j) dicit (e)n(im) aristotiles O, Aristotiles au(tem)dicit P

(66) Cat. 5, 3a36-37 (51.23)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


individuum substantiae de aliquo praedicari*, ibi “a principali namque k

substantia nulla est l praedicatio”. Sed respondendum est ibi Aristotelem tantum m

agere de praedicatione ut de inferiori n, hic vero accipit o Porphyrius praedica-tionem vel ita p quod superius praedicetur de inferiori vel etiam q ita quod idem dese ipso praedicetur.

AHic opponitur de hac generalitate quae est in animali quod ipsa praedicatur depluribus. Dicitur enim ‘Socrates intellectum est genus’ et ‘Plato est genus’ et sic de ceteris.Et ita falsum est esse individuum praedicari de uno solo. Sed ita ei respondendum est quodhaec generalitas quae est in animali nihil aliud est quam generalitas animalis, et generalitasanimalis adiacet pluribus, quare non est individuum.

Item universale non videtur, quia determinatur per hoc quod dicitur animalisgeneralitas. Sed tamen per hoc non remanet quin bene generalitas sit universale.

Rursus videndum est quod generalitas est species specialissima ; et habet sub seindividua, hanc generalitatem ; et hanc generalitatem, quia haec generalitas individuumgeneralitatis, fundatur in Socrate, non inquantum intelligitur sed inquantum Socrates estfundamentum generalitatis. Sed cum dicitur Socrates, non inquantum est prima substantiased inquantum intelligitur, hoc genus ; iterum Socrates est fundamentum generalitatis, sedetiam recipit generalitatem ut relationem ad genus.

δEST r AUTEM GENUS QUIDEM s UT ANIMAL (7.6). Postquam dixit t genus,speciem u, differentiam, proprium, et v commune w accidens praedicari x de pluri-bus, exemplificat de unoquoque,

OAsic y dicens : EST AUTEM GENUS z

QUIDEM UT a ANIMAL etc.δPContinuatio. Genus et cetera

praedicantur de pluribus, sed GENUS EST UT

ANIMAL etc. Nota quod SEDERE accipitur hicpro sedente.

AB HIS ERGO b (7.9). Hic c infert a parte differentiae d, sic. Quandoquidem genuspraedicatur de pluribus, ergo differt ab his quae praedicanture de uno solo. PLocus aparte – maxima propositio : cuicumque convenit pars, et totum ; sed praedicari de pluribusconvenit generi ; ergo differre ab his quae de uno solo praedicantur, quod est totum adpraedicari de pluribus, quia quae differunt ab his quae de uno solo praedicantur, aliapraedicantur de pluribus, alia non.

(k) namque substantia A, substantia namque O, substantia P (l) est praedicatio A, praedicatio estO, est [sub(stanti)a] praedicatio P (m) tantum agere OA, agere tantum P (n) inferiori] i(n)feriora a.c.A (o) accipit por(phyrius) A, accipit O,.P. accipit P (p) ita OP, om. A (q) etiam AP, om. O (r) Est`autem genus quidem ut animal´ i.m. ante Hic oponitur supra A, Est autem genus O (s) quidem utanimal A, om. OPD (t) dixit] dic(it) a.c. A (u) sp(eic)em O, sp(eci)e A, sp(eci)es P (v) et AP, om. OD(w) commune accidens AP, accidens commune O, acc(idens) D (x) praedicari de pluribus OAP, depluribus praedicari D (y) sic OD, so. A (z) genus OA, om. D (a) ut animal OA, om. D (b) ergo OP,(i)g(itur) A (c) Hic infert a parte differentiae sic OA, om. P (d) diff(e)r(enti)ae O, differte(!) A(e) praedicatur de uno solo O, de uno solo A, de uno solo praedicantur P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

102 IWAKUMA YUKIO

67*Nunc f videndum est quid sit differre numero. Boethius dicit incommento g quod homo praedicatur de Socrate h et Platone i et ceteris individuis,quae a se j non specie disiuncta sunt sicut k homo et equus, sed numero. Quodquidem habet dubitationem quid sit hoc l quod dicitur numero differre.‡Numero m n enim aliquid differre videtur, quotiens a numero differt numerus‡, utgrex boum qui fortasse o continet triginta boves, differt ab alio grege boum, si p

centum boves q in r se continet ; in eo enim s quod grex est non t differt nec in eo quodboves sunt, <non> u nisi quidem v differunt numero, quod illi plures, illi vero sunt w

pauciores. Quomodo igitur x Socrates et Plato specie non differunt sed numero,cum et y Socrates unus z sit et Plato unus a, unitas vero b ab unitate numero c nondifferat d ? Sed e ita intelligendum est quod dictum f est ‘numero g differentibus’, idest in numerando differentibus h, hoc est dum numerantur differentibus ; cum enimdicimus ‘hic Socrates et i hic Plato’, duas facimus unitates ; ac si digito osten-damus j, dicentes k ‘hic est unus’ de Socrate et tangamus |A8ra| eum l, et rursus dePlatone ‘hic est unus’, non eadem unitas in Socrate numerata m est quae inPlatone ; alioquin n possit fieri, ut o p secundo tacto q Socrate r Plato etiam s

monstretur, quod non fit, nisi t enim tetigeris Socratem u vel mente vel digitoitemque si non tetigeris Platonem, non facies duos dum numerantur. Ergodifferunt ea quae sunt numero differentia. Cum igitur v species de w numerodifferentibus non de x specie praedicetur y, genus de pluribus et z differentibusspecie dicitur a, ut de bove et de b equo et de ceteris quae a se c specie invicemdifferunt, non numero solo d. #Tribus e enim modis unumquodque vel differre abaliquo f dicitur vel alicui idem esse : genere, specie g, numero. ‡Quaecumque h

igitur genere eadem sunt, non necesse eadem esse specie‡, ‡ut i si eadem sintgenere, specie differunt‡ ; si vero eadem sint j specie, eadem k quoque generenecesse est esse# ; ut cum homo atque equus idem sint l genere (uterque m <enim>

(f) *Nunc – Boethii* om. O (g) c(om)m(en)to P, co(men)tis A (h) Socrate et Platone OA, Platoneet Socrate P (i) Platone + [sic(ut)] A (j) se non] s.l. add. A (k) sicut] s.l. add. A (l) h(oc) q(uod)d(icitu)r A, om. P (m) *Numero – numerus* om. P (n) Numero] N(un)c i.t., nu(mer)o i.m. A(o) fortassse A, om. P (p) si A, q(ui) P (q) boves in se continet P, continet boves A (r) in se P, om. A(s) (e)n(im) P, om. A (t) n(on) ante in eo supra A (u) <non> nisi] nisi A, s(ed) P (v) quidem] q(uod) A,om. P (w) `sunt´ pauciores s.l. add. A, pauciores sunt P (x) (i)g(itur) P, (er)g(o) A (y) (et) P, om. A(z) unus sit A, sit unus P (a) unus + uid(e)ndu(m) ÷ P (b) u(ero) A, (e)n(im) P (c) num(er)o P, om. A(d) differat A, differt P (e) S(ed) A, Q(uod) P (f) dictum est P, est dictum A (g) numero differentibusA, differentibus numero P (h) differe(n)tib(us) P, differre A (i) (et) A, om. P (j) ost(e)ndam(us) A,ost(e)ndim(us) P (k) dicentes] dic(e)ns a.c. A (l) eu(m) A, om. P (m) num(er)ata P, enumerata A(n) alioquin + n(on) A (o) ut A, (et) in P (p) ut secundo tacto Socrate Plato etiam] n(isi) s(ecundum)actu(m) so. plato n(on) e(ss)e a.c., i.m. (q) tacto] tacto a.c., tactu p.c. P (r) so(crate) pl(at)o A, platonesoc(ra)tes P (s) (et)(iam) P, om. A (t) n(isi) (e)n(im) P, eu(m) n(isi) et transportanda indicavit A(u) Soc(ra)te(m) P, om. A (v) (i)g(itur) A, (er)g(o) P (w) d(e) A, om. P (x) d(e) A, om. P(y) praedicetur] p(rae)d(icatu)r a.c. A (z) et] s.l. add. A (a) d(icitu)r A, p(rae)d(icatu)r P (b) d(e) P,om. A (c) se sp(eci)e A, ss(peci)e P (d) solo + differ(n)t P (e) #Tribus – esse#] p.c. i.m., (ve)l.b. eeni(m) un(um)quoq(ue) differ()te n(umer)us ab aliq(uo) (f) aliq(uo) A, alio P (g) specie + (et) P(h) *Quaecumque – specie* om. P (i) *ut – differunt* om. A (j) si(n)t A, om. P (k) eadem quoquegenere A, genere quoque P (l) si(n)t P, s(unt) A (m) ut(er)q(ue) A, ut(ra)q(ue) P

(67) In Isag. ed. sec. 190.19-193.3

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


animalia nuncupantur n), differunt o specie, quoniam p alia q est hominis species,alia equi ; Socrates vero atque Plato, cum idem sint r specie, idem quoque suntgenere (uterque s enim sub animalis praedicatione t ponitur). Si quid vero velspecie vel genere idem sit u, non necesse est idem esse numero ; quodsi idem sit v

numero, idem et specie et genere esse necesse est ; ut Socrates et Plato, cum w etgenere animalis et specie hominis idem sint, numero x tamen inveniuntur essedisiuncti ; gladius vero atque y ensis idem sunt numero (nihil enim omnino z est a b

aliud ensis quam gladius), sed nec c specie diversi sunt (utrumque d enim gladius e

est) nec f genere sunt g diversi (utrumque enim instrumentum h est, quod est gladii i

genus). Quoniam igitur homo, bos atque equus, de quibus animal praedicatur,specie differunt j, numero etiam differre eos k necesse est. Idcirco hoc habet l genusplus a specie, quod de differentibus specie m praedicatur. Nam n si integramdemus o definitionem generis demus, dabimus p hoc modo : genus est q quod depluribus non r numero solo sed etiam s specie differentibus in eo quod quid sitpraedicatur. At vero speciei sic : species est quod de pluribus numero t differen-tibus in eo quod quid sit praedicatur u. Haec v sunt verba Boethii*.

AB w HIS AUTEM (7.10). Ostensa differentia inter genus et x individua quae deuno solo praedicantur, ostendit per quid y genus differat ab z his quae de pluribuspraedicantur ; ostendens genera per hoc differre a specialissimis speciebus, quialicet specialissimae species de pluribus praedicentur a, non tamen praedicantur b

de differentibus specie c, id est speciali d forma, ut supra expositum est, sed de e

differentibus Pinter se solo f numero, hoc g est de indi|P218rb|viduis unius h speciei.Quae non specie differunt i a j se invicem, sed numero tantum k, id est differunt l in*numerando m ita quod non differunt n in o * specie ; cum enim p individuanumeramus, ea in q numerando r diversa invenimus s ; quod non habent species,

(n) nu(n)cupant(ur) P, s(unt) A (o) differ(unt) A, differa(n)t P (p) quoniam] q(ua)n(do) a.c. A(q) alia est hominis species A, est al(ia) species hominis P (r) si(n)t P, s(unt) A (s) ut(er)q(ue) A,utr(um)q(ue) P (t) p(rae)dic(ati)one ponit(ur) A, ponu(n)t(ur) praedicatione P (u) sit P, s(unt) A(v) sit numero P, numero sit A (w) c(um) (et) P, om. A (x) num(er)o t(ame)n i(n)veniunt(ur) e(ss)edisiu(n)cti P, differ(unt) t(ame)n nu(mer)o A (y) atq(ue) P, (et) A (z) omnino] s.l. add. A (a) est +[o(mn)e] A (b) est aliud A, aliud est P (c) nec A, n(on) P (d) utrumque] utru(m) a.c. A (e) gladius estP, est gladius A (f) nec + (et)(iam) A (g) s(un)t P, om. A (h) instrumentum est O, est instrumentum A(i) gladii genus A, genus gladii P (j) differunt + (et) A (k) eos A, om. P (l) habet genus plus A, genusplus habet P (m) specie] s.l. add. A (n) Nam] ** a.c. A (o) demus diffinicione(m) generis P,diffinitio(n)e(!) generis demus A (p) dabimus hoc modo P, hoc modo dabimus A (q) est A, om. P(r) n(on) A, nu(m) P (s) &(iam) specie differentibus A, d(e) differentibus specie P (t) numerodifferentibus P, differentibus numero A (u) p(raedicatu)r ante de pluribus supra A (v) h(aec) s(unt)u(er)ba B(oethii) P, h(oc) totu(m) dic(it) b(oethius) ; Co(n)tinuatio litt(era)e A (w) Ab his autem O,ante Nunc videndum supra A (x) et + int(er) O (y) q(ui)d P, q(uo)d OA (z) ab his OP, asp(eci)alissimis sp(eci)eb(us) A (a) praedicentur OP, p(rae)d(ica)n(tu)r A (b) praedicantur OP, om. A(c) specie AP, om. O (d) speciali forma] sp(eci)lissima a.c. P (e) de AP, om. O (f) solo numero OA,numero solo P (g) hoc est OP, i(d est) A (h) uni(us) sp(eci)ei P, sp(eci)eb(us) O, unius lacuna A(i) differunt + sp(eci)e P (j) a OA, ad P (k) tantum AP, t(ame)n O (l) differunt in numerando O,differunt in A, in numerando differunt P (m) *numerando – in* om. A (n) differunt OA, differa(n)t P(o) i(n) O, om. P (p) enim OA, om. P (q) i(n) P, om. OA (r) numerando OA, num(er)a(n)d(!) P(s) invenimus OP, ost(e)ndim(us) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

104 IWAKUMA YUKIO

licet enim in t numerando differant, non in numerando tantum u, sed etiam in v

specie, id w est in speciali qualitate, differunt. Vel sic. Individua differunt numero,id est descriptione x facta ex y numero accidentium.

PContinuatio. Genera differunt ab his quae de uno solo praedicantur, et non solum abhis, sed etiam AB HIS QUAE DE PLURIBUS praedicantur. Et non a quibuslibet, z sed A

SPECIEBUS, QUONIAM SPECIES, ETSI a id est quamvis species PRAEDICENTUR DE PLURIBUS,

NON tamen DE DIFFERENTIBUS SPECIE praedicantur, SED NUMERO id est individuis.

OAδHOMO ENIM CUM b SIT SPECIES (7.13). Hic ostendit a parte speciei et a par-tibus c differentium d numero, *quod e

species praedicatur de differentibusnumero*.

PHOMO ENIM (7.13). Vere speciespraedicatur de pluribus differentibusnumero tantum, quia homo. Locus a parte –maxima propositio : quicquid convenitparti, et toti ; sed praedicari de differentibusnumero convenit homini, ergo speciei. Ethoc est HOMO ENIM etc.

ANIMAL VERO (7.14). Homo praedi-catur de differentibus numero, sed ANIMAL,

CUM SIT GENUS, PRAEDICATUR DE HOMINE ET

EQUO ET BOVE, QUI DIFFERUNT INTER SE NON

NUMERO SOLO sed SPECIE, id est differunt etspecie et numero.

A PROPRIO VERO f DIFFERT g (7.17). Rursus ostendit per quid genus a propriodifferat h, in eo i |D116r| scilicet quod proprium de una j sola specie cuius est k

proprium praedicatur l et de eius individuis, genus vero de pluribus speciebus.δPContinuatio. Non tantum differt genus a specie per hoc quod praedicatur de

differentibus specie, sed etiam A PROPRIO, QUONIAM DE UNA SOLA SPECIE, CUIUS <EST>PROPRIUM, PRAEDICATUR.

A DIFFERENTIA VERO (7.21). Ostendit per quid genus m a differentia et a n

communiter accidentibus differat, per hoc scilicet quod o differentiae et accidentiaPcommuniter *de p eis, quorum sunt differentiae q et r accidentia*, non in s quidpraedicantur, sed aliquando in quale, aliquando in quantum, aliquando inquomodo se habet.

PContinuatio. Genus non solummodo differt a specie et a proprio, sed etiam A

DIFFERENTIA.

(t) in numerando AP, i(n)nuando O (u) t(antu)m P, t(ame)n O, solu(m) A (v) in OA, om. P (w) idest in speciali qualitate A, om. O, id est speciali qualitate P (x) descriptione OP, ex descriptione A(y) ex s.l. add. O (z) quibuslibet + q(uod) i(d est) P (a) etsi] (et)c P (b) cum sit species OA, om. D(c) partibus + diff(e)r(ent)ib(us) A (d) differentium OA, diff(initi)on(um) D (e) *quod – numero* om.A (f) vero OAP, om. D (g) differt AD, differ(unt) O, om. P (h) differat OP, differt AD (i) eo +differ(unt) D (j) una sola specie OAP, uno sp(eci)es D (k) est OAP, & D (l) praedicatur APD,d(icitu)r O (m) genus OA, om. P (n) a A, om. OP (o) quod AP, q(uia) O (p) *de eis – accidentia om. A(q) differentiae OA, om. P (r) et OA, (ve)l P (s) in quid AP, inq(ui)t O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


OAδINTERROGANTIBUS ENIM t (8.1).Hic probat ab effectu quod differen-

tiae u et accidentia praedicantur v inquale w, sic : quia nos respondemus eapraedicari in quale.

PINTERROGANTIBUS ENIM (8.1). Veredifferentia<e> et accidentia praedicantur inquale, quia x hominibus INTERROGANTIBUS

NOS DE QUIBUS PRAEDICANTUR HAEC, <nos>DICIMUS praedicari IN QUALE. Locus abauctoritate.

OAINTERROGANTI y ENIM QUALIS z

EST HOMO etc a (8.3). Hic ostendit aparte differentiae et a parte accidentis b

quod differentiae et accidentia c

praedicantur in quale.δ

PINTERROGANTI ENIM (8.3). Veredifferentia<e> et accidentia praedicantur inquale, nam rationale et nigrum (locus apartibus) – ecce propositio. Sed rationaleest differentia, nigrum vero accidens – ecceassumptio. Et hoc est in libro : INTERRO-

GANTI ENIM QUALIS EST HOMO, DICIMUS

RATIONALIS, ET QUALIS EST CORVUS dicimusQUONIAM NIGER, et hoc est propositiosuperioris syllogismi ; assumptio vero estquae dicit : EST AUTEM RATIONALE etc(locus a partibus – maxima propositio :quicquid convenit partibus, et toti ; sednigro et rationali convenit praedicari inquale ; ergo totis eorum, id est differentiaeet accidenti, convenit illud idem).

QUANDO AUTEM (8.6). Rationale etnigrum praedicatur in quale, sed animalpraedicatur in quid. Et hoc est quod dicit :SED QUANDO INTERROGAMUR QUID EST

HOMO, RESPONDEMUS ANIMAL.EST AUTEM (8.7). Animal praedicatur in

quid de homine, sed ANIMAL EST GENUS

HOMINIS. Modo possumus extra conclu-dere, hoc modo : ergo praedicatur in quid.

QUARE d DE e PLURIBUS PRAEDICARI etc. (8.9). Hic breviter supradicta f repetit,quia ad aliud g facere h transitum intendit.

(t) enim OA, om. D (u) differentiae et accidentia OA, accidentia et diff(e)r(enti)a D (v) praedica-ntur OA, ponu(n)t(ur) D (w) quale OA, eq(ua)le D (x) quia + nos d(ici)m(u)s P (y) Interroganti OD,Int9er)rogati A (z) qualis est homo OA, om. D (a) etc A, om. OD (b) accidentis OD, acc(iden)tiu(m)A (c) accidentia OD, acc(iden)s A (d) Quare OA, Q(ua)r(um) P (e) de pluribus praedicari etc A,praedicari de pluribus O, de pluribus P (f) supradicta repetit AP, repetit supradicta O (g) aliud OP,aliu(m) A (h) facere transitum O, transitum A, transitum facere P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

106 IWAKUMA YUKIO

OAEt sit i locus a simili proptereandum causam, sic. Quandoquidem j

ad k ostensionem generis prolixedictum est quomodo genus ab omnibus l

aliis differat, ergo propter eandemcausam, scilicet ad m ostensionemgeneris n, idem o breviter repetatur.

PQuandoquidem diffuse dictum estquod unaquaeque differentia in definitionegeneris operetur, id est a quibus faciatdifferre, ergo breviter est recolligendum(locus a causa). Et talis recapitulatiovocatur epilogus. Et hoc est quod dicit :QUARE p PRAEDICARI DE PLURIBUS etc.

NIHIL IGITUR SUPERFLUUM q (8.15). Hic r infert a duplici opposito, sic.Quandoquidem omnia quae posita s sunt in descriptione generis operantur, ergonihil est ibi t superfluum ;et quandoquidem u genus ab omnibus aliis faciunt v

differre, ergo non w minus x continet generis y dicta descriptio z.

PExplicit de genere

<DE SPECIE>

OASPECIES AUTEM (8.17). 68Superior de a genere disputatiovidetur forsitan omnem b

tracta|A8rb|tum speciei consumpsisse.Nam cum c genus ad aliquid, id est adspeciem, referatur, cognosci naturageneris non potest d, si speciei quae sitintelligentia nesciatur. AUno enimrelativorum e ignoto, aliud ignorabitur f.Sed quoniam Adivisa et g diversa est insuis naturis eorum descriptio atqueconsideratio, idcirco h sicut singula inprooemio i proposuit, ita de singulis|O11rb| persequitur j.

PIncipit de specie.SPECIES AUTEM (8.17). Postquam

tractavit de genere, tractat de specie. Etquemadmodum superius tractavit degenere, scilicet ostendendo k aequivoca-tionem eius, postea vero illud definiendo dequo intendebat, ita etiam facit. Prius enimostendit speciei aequivocationem, ut hocmodo convenientius ad illam de quaintendit agere accedat.

(i) sit locus a simili propter O, sic illo a[s]simili p(er) A (j) Quandoquidem O, Q(uo)d q(uidem) A(k) ad O, om. A (l) omnibus aliis O, aliis omnibus A (m) ad O, om. A (n) generis O, g(e)n(er)i A(o) idem] i(d est) a.c. A (p) quare] Q(ua)r(um) P (q) superfluum OA, om. P (r) Hic infert a dupliciopposito sic OA, om. P (s) posita sunt OA, sunt posita P (t) ibi O, om. AP (u) quandoquidem OP,q(uonia)m A (v) faciunt differre OA, differre faciunt P (w) non + n(on)(bis!) P (x) minus OP,‘aliq(ui)d minus’ s.l. add. A (y) generis AP, om. O (z) descriptio + l(ocus) a duplici opposito P (a) deg(e)n(er)e O, g(e)n(er)is A (b) o(mn)e(m), om. A (c) cum] cu(m) s.l., o(mn)e i.t. A (d) pot(est) O,pot(er)it A (e) relativorum] relatiuo a.c. A (f) ignorabitur + dice(n)te har(um) A (g) et] s.l. add. A(h) idc(ir)co A, om. O (i) p(ro)emjo, p(ro)ennio(!) O (j) p(er)seq(ui)t(ur) O, p(ro)seq(ui)t(ur) A(k) ostendendo] ost(e)ndo P

(68) In Isag. ed. sec. 198.2-8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


OA 69Et primum post l generisdisputationem de specie tractat. Dequa m quidem dubitari potest.

PSed dubitatur quare n de specie postgeneris tractatum agat.

Si enim haec o fuit p ratio praeponendi q generis reliquis omnibus, quodnaturae suae magnitudine cetera r contineret, non aequum erat s speciem inordine t tractatus differentiae u anteponere, immo v differentiam w speciei.Differentia enim speciem x *continet y, cum praesertim ipsae differentiae species z

informent ; prius autem est quod* informat quam a id quod eius informationeperficitur ; prior igitur est b differentia quam species. Prius itaque de differentiadisputandum c fuit, sicut etiam d in prologo e proposuit f 70, dicens “nosse quid sitgenus et g quid differentia etc”.

OA 71Huic respondendum estquaestioni, quoniam h genus et speciesrelativa i sunt, omnia vero j quaecumquerelativa sunt suam k naturam et suamcognitionem ad se invicem sumunt l.

PSed huic respondendum estquaestioni, quoniam in prologo praeposuitdifferentiam speciei et ad naturas rerumaspexit (consideravit enim differentiamspecie digniorem esse, quia eam iunctamgeneri m constituit) ; hic vero, ubi specieitrac tatum differentiae praeposuit, non adrerum naturas sed ad vocum relationemrespexit (sciebat enim genus et speciemrelativa esse, unumque relativum ex aliopendere, et quod etiam suam naturamsuamque n cognitionem ad se invicemsumit).

Sicut enim pater non o potest per se esse nisi sit p filius et e converso,alteriusque q natura et cognitio pendet ex altero ; ita r est s in genere et specie. Iure

(l) post + seq(ui)t(ur) A (m) qua] q(uo) OA (n) quare] q(ua)r(um) P (o) haec AP, om. O (p) fuitratio O, fuit A, ratio fuit P (q) praeponendi OP, p(ro)ponendi A (r) cet(er)a 9tineret P, cet(er)a 9tineriO, c(um) tam(en) A (s) erat speciem OP, speciem erat A (t) ordine OP, om. A (u) differentiae OP,differre A (v) immo OP, r(ati)o A (w) differentiam OA, diffran() P (x) speciem continet O, speciemA, continet speciem P (y) *continet – quod* om. A (z) sp(eci)es informent O, sp(eci)em i(n)for-ma(n)t P (a) quam id quod eius O, eius quam id quod A, quam quod eius P (b) es differentia OA,differentia est P (c) disputandum fuit OP, fuit (sit a.c) disputandum A (d) etiam OP, (et) A(e) prologo OA, p(ro)lago(!) A (f) p(rop)osuit A, p(rae)ponit O, posuit P (g) (et) O, om. AP(h) q(uonia)m O, q(uod) A (i) relativa sunt O, sunt relativa A (j) u(ero) A, om. O (k) sua(m) natura(m)(et) sua(m) 9gnatio(n)e(m) O, i(n) sua nat(ur)a sua cognatio(n)e A (l) sumu(n)t O, iuncta s(unt) A(m) generi] g(e)n(er)is a.c. P (n) suamque] sua(m)`q(ue)´ s.l. P (o) non potest per se esse AP, per seesse non potest O (p) sit AP, fit O (q) alteriusque] alt(er)i(us)`q(ue)´ s.l. A (r) ita OP, Sic A (s) est ingenere et specie P, est in genere et in specie O, in genere et specie est A

(69) In Isag. ed. sec. 198.8-19(70) Isag. 5.3(71) In Isag. ed. sec. 198.20-199.11

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

108 IWAKUMA YUKIO

igitur, quorum t adiuncta u est natura et cognitio, adiunctus v et w contituus factus x

est tractatus. 72*Sicut y autem superius generis significationes distinxit, ita nunc z in specie

facit, dicens non a esse speciei simplicem significationem. Et ponit tantum b duassignificationes eius c. Longe autem eius d plures significationes esse manifestumest e ; quas idcirco f praeteriit g, ne lectoris animum h prolixitate confunderet*.

73Dicit autem primum i speciei significationem vocari uniuscuiusqueindividui j Afiguram vel formam, quae ex accidentium congregatione perficitur. Ineo k vero l quod dicit UNIUSCUIUSQUE individui, notamus eam formam esseaccidentalem. Quaecumque m enim forma individui est secundum accidens est n.Ea enim species, quae individuorum est, non ex substantiali forma sed ex o

accidentibus venit.Littera p sic continuatur et legitur. Genus dicitur principium q et collectio et r

illud cui supponitur species, sed SPECIES DICITUR FORMA id s est compositioUNIUSCUIUSQUE individui. SECUNDUM QUAM significationem speciei a t quodampoeta DICTUM EST ‘SPECIES QUIDEM PRIAMI DIGNA EST IMPERIO’. Secundum u enimbonae formae dignitatem aliquem v dignum imperio iudicamus.

δDICITUR w AUTEM SPECIES ET EA QUAE EST SUB (8.19). Hic x ostendit y aliamspeciei significationem, illam z scilicet a speciem quae sub b genere ponitur, de quain hoc opere c intendit d,

OAdicens : DICITUR AUTEM SPECIES ET EA

res QUAE EST e SUB GENERE,

PContinuatio. Non solum forma vocatur |P218va| species, sed aliter dicitur species, eascilicet QUAE EST SUB GENERE,

GENERE dico f superius ASSIGNATO principaliter g (‘principaliter’ dicitur h adexclusionem individuorum ; individua enim sub generibus i sunt j, quae k tamennon sunt l species, quia |D116v| non eis m principaliter sed mediantibus speciebus n

(t) quorum OA, quar(um) P (u) adiuncta est natura et cognitio OA, natura et cognitio est adiunctaP (v) adiunctus] adiuct(us) P (w) et continuus OA, om. P (x) fact(us) A, om. OP (y) *Sicut –confunderet* om. P (z) n(un)c O, m(odo) A (a) non esse speciei O, speciei non esse A (b) tantumduas A, duas tant(ur)(!) O (c) ei(us) A, e(ss)e O (d) eius plures O, plures eius A (e) e(st) A, om. O(f) idc(ir)co A, ideo O (g) p(rae)t(er)iit O, p(rae)ter)it A (h) a(n)i(m)u(m) O, a(n)i(m)a(m) A(i) p(ri)mu(m) A, p(ri)ma(m) OP (j) individui formam OP, fig(ur)a(m) (ve)l forma(m) i(n)diuidui A(k) eo OA, h(oc) P (l) vero OA, om. P (m) quaecumque OP, q(uae)q(ue) A (n) est OP, om. A (o) exOP, om. A (p) Littera sic continuatur et legitur OA, C(on)t(inuati)o P (q) principium `et´ collectio A,principium collectio O, collectio et principium P (r) et illud AP, illud (et)(iam) O (s) i(d est) AP, h(oc)÷ O (t) a quodam poeta dictum est O, dictum est a quodam poeta A, a quo dicum est P (u) secundum +`h(oc)´ s.l. add. A (v) aliquem OA, aliq(ua)n(do) P (w) Dicitur autem species et ea quae est sub O,Dicitur species etiam(!) eo A, Dicitur autem (x) hic OAP, om. D (y) ostendit post significationeminfra P (z) illam OPD, Alia(m) A (a) scilicet OAP, om. D (b) sub genere OPD, sig(nificati)one A(c) opere + ag(er)e P (d) intendit OAP, ostend(it) D (e) ÷ OD, om. A (f) dico + q(uod) A(g) principaliter OPD, om. A (h) dicitur OAP, dic(it) D (i) generibus OAD, g(e)n(er)e P (j) sunt OAP,ponu(n)tur D (k) quae tamen OP, tamen quae A, quae t(antu)m D (l) sunt species OAP, species suntD (m) eis APD, ei(us) O (n) speciebus] s.l. add. P


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


supponuntur o). SECUNDUM p QUAM q significationem speciei SOLEMUS DICERE r

HOMINEM SPECIEM ANIMALIS s.ALBUM VERO t (8.21). PEt quia posuerat exemplum de specie et genere quod est in

substantia, exemplificat de qualitativis. Et hoc est : HOMINEM dicimus esse SPECIEM

ANIMALIS, sed ALBUM, id est albedinem, Pdicimus esse SPECIEM COLORIS u P(hic accipit‘formatum’ pro forma) et TRIANGULUM v id est triangulationem w SPECIEM PesseFIGURAE x.

QUOD y SI GENUS ASSIGNANTES z (8.22). 74Superius cum generis a

descriptionem b assignaret c, in ea speciei d nomen posuit e, dicens id esse f genusquod g de pluribus praedicatur h etc, scilicet i ut per speciei j nomen genus k

definiret. Quare nunc, cum speciem l definire intendat m, generis utitur nomine,dicens speciem n esse quae o sub genere ponitur.δ

Hic solet obici, scilicet p quia falsum videtur q quod in definitione r generisapposuisset s nomen t speciei ; cum enim dicit quod genus est quod praedicatur depluribus et u differentibus specie, id est tota forma substantiae, non nominat ibi perhoc vocabulum quod est ‘species v’ speciem relativam ad genus, sed w specialemqualitatem, id est differentiam informantem speciem x. Sed dicimus e y contra, ubinominat specialem qualitatem, ibi nominat z etiam speciem a, cum dicat b illam c

qualitatem d specialem esse e speciem. Vel possumus f aliter exponere ‘differen-tibus specie’ quasi speciebus differentibus, et g tunc aperte nominat h speciem.

δLittera sic legitur. Dantes speciei definitionem, diximus i j esse k speciemquae est sub genere. *ET l m merito DICIMUS ‡esse n o SPECIEM ILLUD QUOD SUB p

GENERE EST‡*, *id est merito q in definitione r speciei* generis s nomen ponimus,

(o) subponuntur APD, suppo(n)it(ur) O (p) secundum OPD, S(ed) A (q) quam OD, q(ui)a A, om.P (r) dicere hominem OAD, hominem dicere P (s) animalis APD, a(nima)l O (t) vero AP, om.OD (u) coloris OAP, cl’is D (v) triangulum + u(ero) A (w) triangulationem OP, t(ri)ang(u)la fig(ur)aA, t(ri)a(n)g(u)lam fig(ur)a(m) D (x) figurae OPD, fut(ura)e A (y) Quod OPD, Qua(m) A(z) assignantes OA, om. PD (a) generis OAD, g(e)n(u)s p(er) P (b) descriptionem OAP,desc(ri)pcione D (c) assignaret PD, assignauit O, assignare A (d) speciei OAP, sp(eci)e D (e) posuitAPD, adposuit O (f) esse OAP, om. D (g) quod OPD, q(uidem) A (h) praedicatur P, om. OA, ante depluribus supra D (i) scilicet OA, om. PD (j) speciei nomen OAP, nomen speciei D (k) genus OPD,g(e)n(er)is A (l) speciem diffinire OAP, sp(eci)e diffiniri D (m) intendat OP, i(n)te(n)dit i.t., -a- s.l. A,i(n)tendit D (n) speciem esse OAD, esse speciem P (o) quae OAP, q(uod) D (p) scilicet quia OA,q(uod) P (q) uid(etu)r O, uid(er)et(ur) A, ÷ P (r) diffinitione OP, diff(initi)o(n)ib(us) A(s) apposuisset AP, no(m)i(n)ass(et) O (t) nomen speciei AP, sp(eci)em O (u) et OA, om. P(v) species AP, sp(eci)e O (w) sed AP, i(d est) O (x) speciem AP, om. O (y) e OP, om. A (z) nominatetiam O, nominat A, etiam nominat P (a) speciem + (ve)l notat &(iam) A (b) dicat AP, dic(it) O(c) illam AP, illa O (d) qualitatem specialem O, specialem A, specialem qualitatem P (e) esse speciemP, i(d est) sp(eci)ei O, speciem esse A (f) possumus aliter OA, aliter possumus P (g) et tunc AP, ibi O(h) nominat] noiat P (i) diximus OAP, dm() D (j) diximus + ea(m) A (k) esse + e(ss)e(bis!) D (l) *Et– est* *id est – speciei*] *id est – speciei* *Et – est* et transportanda indicavit A (m) et meritodicimus OPD, &(iam) mit()o(!) dem()s A (n) ‡esse – est‡ om. P (o) esse AD, om. O (p) sub genere estO, est sub genere A, est sub D (q) merito OPD, om. A (r) definitione OAD, difinicione(m) P(s) generis nomen ponimus quia O, &(iam) generis nomen quia ponimus A, ponimus nomen generisquia D, nomen generis po(n)it(ur) quia P

(74) In Isag. ed. sec. 201.17-22

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

110 IWAKUMA YUKIO

quia superius ASSIGNANTES GENUS MEMINIMUS t SPECIEI u, |A8va| DICENTES hoc v

modo ‘genus est w illud x QUOD DE y PLURIBUS etc’, et z si assignantes genusmeminimus speciei, QUOD a, id est propter quod, merito DICIMUS esse SPECIEM

ID QUOD EST b SUB assignato GENERE. Locus c est a causa.δ

NOSSE AUTEM OPORTET (9.1). Rursus ostendit alio modo quare generis nominein descriptione speciei, speciei vero nomine in descriptione generis usus sit, ideo d

scilicet quia e genus et species ad se invicem relativa sunt, quaecumque vero ad seinvicem referunt f, suas naturas et g suas definitiones ad h se invicem sortiuntur,iure igitur in i utriusque definitione utriusque usus est nomine j. Quod k ostenditdicens : δNOSSE AUTEM OPORTET, QUONIAM GENUS l ALICUIUS speciei m EST n GENUS o

ET SPECIES ALICUIUS p generis SPECIES q EST, et r IDCIRCO s Pid est quia sunt relativaNECESSE EST UTI t UTRISQUE IN u RATIONIBUS id est in definitionibus UTRORUMQUE v,Pid est necesse est alterum poni in definitione alterius (non enim dicendum est utrumque indefinitione utriusque debere poni, id est genus et speciem poni in definitione speciei etgenus et speciem poni in definitione generis ; si enim genus et species in definitionegeneris <specieique> ponere<n>tur, et species definiret speciem et genus definiret genus,quod esset inconveniens ; nam aliud debet esse quod definit et aliud quod definitur).Locus w est a causa.

PHoc videtur quibusdam esse maximo argumento : Porphyrium tractare de genere nonin rerum sed in vocum designatione, qui x dicit : NOSSE AUTEM OPORTET QUONIAM ET GENUS

ALICUIUS EST GENUS ET SPECIES ALICUIUS EST SPECIES, IDCIRCO NECESSE EST UTI UTRISQUE y

IN RATIONIBUS UTRORUMQUE ; quod dicit de vocibus, quia istae duae voces, id est ‘genus’ et‘species’, sunt ad aliquid ; sed homo et animal, quae sunt significata illarum vocum. nonsunt ad aliquid (homo enim et animal sunt substantiae, sed nulla substantia sunt ad aliquid,quare z illa non sunt ad aliquid).

ASSIGNANT ERGO a ET b SIC (9.3). Hic c iterum infert a causa, sic. Quandoquidemgenus et species sunt d relativa, ergo philosophi sic e describunt speciem, ponendogenus in eius f descriptione g, dicentes : SPECIES EST illud h QUOD PONITUR SUB

GENERE i principaliter, ut supra j determinatum est, ET species est k illa res DE QUA

(t) meminimus OPD, meminem(us) A (u) speciei OP, sp(eci)e A, sp(eci)e(m) D (v) hoc modoOAD, om. P (w) est OAD, e(ss)e P (x) illud OA, om. PD (y) de pluribus OAP, p(rae). D (z) et si O,&(iam) si A, et PD (a) quod OAP, q(uidem) D (b) est sub assignato genere OD, est sub genereassignato A, assignato sub genere est P (c) locus est a causa OA, om. P, loc(us) acc. D (d) ideo OP,Jdc(ir)co A (e) quia OP, q(uod) A (f) referunt OA, referu(n)t(ur) P (g) et suas diffinitio(n)es O, ac (ada.c) sua(m) diffinitio(n)e(m) A, suasq(ue) diff(e)r(enti)as P (h) ad se invicem sortiuntur P, sortiunturad se invicem O, ad se invicem secunt(ur) A (i) in OP, om. A (j) nomine AP, om. O (k) quod ostenditOA, om. P (l) genus OAD, om. P (m) speciei] s.l. add. A (n) est genus APD, genus est O (o) genus +[sp(eci)ei] A (p) alicuius OPD, om. A (q) species est OA, est species PD (r) et PD, om. OA (s) idcircoAPD, id(e)o O (t) uti utrisq(ue) A, uti utriusque P, utriusque uti OD (u) in OAP, om.D (v) utrorumque post rationibus supra P (w) locus est a causa OAD, om. P (x) qui] q(uod)P (y) utrisque] ut(rius)q(ue) P (z) quare] q(ua)r(um) P (a) ergo OP, q(uo) q(uae) A (b) (et) sic A, om.OPD (c) h(ic) it(eru)m O, Jt(eru)m A, om. P, Ite(m) D (d) sunt relativa OAD, relativa sunt P (e) sicdescribunt OAD, describunt sic P (f) eius OAP, om. D (g) descriptione APD, diffinitio(n)e(m)O (h) ill(u)d q(uod) P, illa res quae OAD (i) genere + s(cilicet) A (j) supra OAD, sup(er)i(us) P (k) estilla res OAD, ill(u)d ÷ P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


GENUS IN EO QUOD QUID SIT PRAEDICATUR l (iterum m ‘principaliter sibi n supposita’ad exclusionem individuorumδ Asubintelligendum est). Hae autem, sicut Boethius o

dicit 75, duae p sunt q descriptiones omnibus speciebus convenientes ; et prior estrepetita et est r eadem cum superiori s.

δAMPLIUS AUTEM (9.5). Datis t duabus u descriptionibus speciei quae omnibusconveniunt v speciebus, dat quandam aliam descriptionem tantum specialissimaespeciei convenientem w, dicens : AMPLIUS QUOQUE x philsophi describunt y SIC

speciem : SPECIES EST illa z res QUAE PRAEDICATUR DE PLURIBUS *id a est quaepraedicabilis est de pluribus* diversis rebus b. Et quia hoc convenit generibus,quae tamen c non d sunt species e specialissimae, ideo f subdit : ET g de h DIFFEREN-

TIBUS NUMERO i tantum ; per quod j excluduntur k genera l, genera enim m non n

praedicantur tantum o de individuis quae tantum numero differunt, sed etiam p dedifferentibus specie.δ Et quia hoc convenit q quibusdam accidentibus, quae r

secundum s quandam praedicationem t, scilicet secundum praedicationem inquale, praedicantur tantum u de individuis *substantialibus v, ut virtus tantum w

praedicatur de particularibus hominibus secundum praedicationem in x quale,virtus tamen non est specialissima species*, ut excludat huiusmodi accidentia etomnes differentias quae non y dicuntur species ad z substantialia individua, ideoaddit a : IN EO QUOD b QUID SIT. Et c hic d accipienda e est praedicatio sicut indefinitione generis ; et f ‘de differentibus numero’ sic exponitur g sicut superius. Sivero quaeratur quid hic describitur, dicendum est, sicut in definitione h generisdictum est, quod vel i illa res quae suscipit specialitatem |O11va| vel ipsaspecialitas vel illa j vox quae est ‘species’ describitur.

δSED HAEC k QUIDEM ASSIGNATIO l (9.7). Tribus quidem m definitionibusspeciem informavit, quarum duas priores omni speciei convenire dicit, tertiamvero *soli n specialissimae speciei.

(l) praedicatur ante in eo supra P (m) it(eru)m OD, It(em) (Int(er) a.c) A, ite(!) P (n) sibisupposita OA, om. P, sibi supponitur D (o) Boethius dicit OP, dicit.b. A (p) duae post autem supra P(q) sunt post autem supra O, om. P (r) est eadem O, eadem A, eadem est P (s) superiori OA,sup(er)iore P (t) Datis + au(tem) A (u) duabus descriptionibus speciei P, diffinitionibus duabusspeciei O, duabus speciei (v) conveniunt speciebus OP, speciebus conveniunt, n(un)c A, conveniuntD (w) convenientem OAP, 9uenie(n)t(er) D (x) quoque philosophi OA, philosophi quoque P,fpilosohi(!) q(uod)( ?) D (y) describunt sic speciem OD, sic describunt speciem A, describuntspeciem sic P (z) illa res quae OAD, ill(u)d q(uod) P (a) id* – pluribus* om. P (b) rebus OAD, om. P(c) tamen APD, t(antu)m O (d) non sunt post specialissimae infra D (e) species specialissimae OA,speciallisimae species P (f) ideo OAP, om. D (g) et OA, om. PD (h) de OPD, om. A (i) numerotantum OPD, tantum numero A (j) quod OAP, q(uam) D (k) excluduntur OAP, exclud(e)t(ur) D(l) genera + q(uae)da(m) s(ed) n(on) o(mn)ia D (m) enim +q(uae)da(m) D (n) non OPD, om. A(o) tantum OPD, t(ame)n A (p) etiam de OAP, om. D (q) convenit quibusdam AP, quibusdamconvenit O (r) q(uae) A, q(uod) O, q(uia) P (s) secundum OP, s(cilicet) A (t) praedicationem OP,p(rae)dicatio(n)e A (u) tantum OP, om. A (v) *substantialibus – species* om. P (w) tantum A, om. O(x) in quale O, q(ua)lis A (y) non OP, om. A (z) ad OP, id `e(st)´A (a) addit OP, adit A (b) quod OP,q(ui)d(em) A (c) et OP, om. A (d) hic A, h(aec) O (e) accipienda est OA, est accipienda P (f) (et) A,om. OP (g) exponitur OA, exponet(ur) P (h) diffinitione generis OP, generis diffinitione A (i) (ve)lA, om. OP (j) illa vox quae OP, istud uocabulu(m) q(uod) A (k) haec quidem OPD, h(ic) q(ui)dA (l) assignatio OA, om. PD (m) q(uidem) O, q(ui)d i(n) A, om. PD (n) *soli – est* om. D

(75) In Isag. ed. sec. 203.16-18

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

112 IWAKUMA YUKIO

Continuatio litterae o. Dedi tres descriptiones speciei, SED HAEC ultimaASSIGNATIO id est descriptio EST* Pid est competit SPECIALISSIMAE speciei p, illiusscilicet speciei q QUAE SOLUM r EST s SPECIES.

ALIAE VERO (9.8). PIsta definitio modo data convenit tantum specialissimisspeciebus, sed ALIAE scilicet definitiones duae t ERUNT ETIAM u NON SPECIALISSIMARUM

specierum, Pid est competunt etiam subalternis speciebus.PLANUM v AUTEM (9.10). Quia w dixerat quasdam *specialissimas x ‡esse y z

species, quasdam* non a specialissimas‡, 76ut id b apertius liqueat, rem c pauloaltius orditur d ; et quid e generalissimum et f quid g h specialissimum sit i, quid j

vero subalternum sit ostendit k, et ea l congruis demonstrat m |P218vb| exemplis,dicens n : PLANUM AUTEM ERIT o, Pac si dicat : feci mentionem de specialissima specie,sed illud p QUOD DICITUR scilicet q quaedam esse specialissima, quaedam r non essespecialissima, PPLANUM ERIT HOC MODO. IN UNOQUOQUE PRAEDICAMENTO *id s estin omnibus praedicamentis insimul acceptis QUAEDAM GENERALISSIMA SUNT t. Ideosic exponimus litteram, quia si dicimus u in unoquoque praedicamento esse v

generalissima, cum decem w sint praedicamenta, ad x minus iam essent vigintigeneralissima, quod y auctoritas contradicit. ADQuidam z vero dicunt in unoquoquepraedicamento esse a duo generalissima, scilicet b unum c reale d, alterum |A8vb| vocale e.Quidam vero sic f exponunt g : IN UNOQUOQUE PRAEDICAMENTO* id est in una-quaque h praedicamentali i collectione SUNT QUAEDAM GENERALISSIMA, et per j

praedicamentalem collectionem k ad minus accipiunt l duo m praedicamenta.δδRURSUS in ipsis praedicamentis sunt ALIA SPECIALISSIMA.

OAQuid n autem sit o generalis-simum, quid p sit specialissimum,

PQuid autem generalissimum sit, quidspecialissimum, describit, sic dicens : EST

(o) litterae OA, om. P (p) speciei OAP, om. D (q) speciei OA, om. PD (r) solum est species AP,solum species est O, est solum species D (s) est species AP, species est O (t) duae OA, om. P, duaediffinitio(n)es D (u) etiam OAP, & D (v) Planum autem P, om. OA, Plan(um) D (w) quia OA,q(uonia)m P, Q(uod) D (x) *specialissimas – quasdam* om. O (y) ‡esse – specialissimas‡ om. D(z) esse A, om. P (a) non] s.l. add. A (b) id OPD, om. A (c) rem paulo OAP, paulo rem D (d) orditurOPD, ordiet(ur) A (e) quid A, q(uidem) O, q(uod) PD (f) et AP, om. O (g) q(ui)d A, q(uod) (et)(iam)O, q(uod) P, om. D (h) quid + (et)(tiam) O (i) sit PD, om. OA (j) quid OAD, q(uod) P (k) ostendit]osg(e)nd& a.c. A (l) ea OAP, eo D (m) demonstrat exemplis OA, d(e)monst(ra)t(ur) || exemplis P,exemplis mo(n)st(r)at(ur) D (n) dicens + sic D (o) erit OAD, om. P (p) illud OAD, h(oc) P(q) scilicet A, om. OPD (r) quaedam non esse specialissima PD, quaedam esse non specialissima O,om. A (s) *id est – praedicamento* om. O (t) sunt AP, om. D (u) dicimus OA, diceremus PD (v) esseOA, om. D (w) .x. si(n)t A, si(n).x. P,.x D (x) ad minus iam essent A, iam essent ad minus P, iamessent D (y) quod AP, quia D (z) Quida(m) u(ero) dic(un)t A, Q(uae)da(m) u(ero) q(uae) D (a) e(ss)eA, s(un)t D (b) s(cilicet) D, om. A (c) unum reale alterum || vocale A, unum vocale al(terum) reale D(d) reale] tale e(ss)e a.c. A (e) vocale + s(ed) n(on) m(u)ltu(m) h(abe)t pond(er)is n(isi)p(rae)d(icament)a accipiantur (f) sic AD, om. P (g) exponu(n)t AD, dic(un)t P (h) unaquaque OPD,uno q(uo)q(ue) A, (i) praedicamentali collectione APD, collectione praedicamentali O (j) per OP,p(ro)p(ter) A, om. D (k) collectionem OAD, om. P (l) accipiunt OAD, accipiunt(ur) P (m) duo OPD,om. A (n) quid OA, Q(uo)d D (o) sit generissimum A, generalissimum O, generalissimum sit D(p) quid sit specialissimum O, q(ui)d specialissimum A, q(uod) sp(eci)ale sit D

(76) In Isag. ed. sec. 205.10-11

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


describit, sic dicens : EST AUTEM

GENERALISSIMUM illud genus ULTRA

QUOD NULLUM ALIUD SIT q SUPERVENIENS

GENUS,δ δSPECIALISSIMA VERO speciesest illa r POST QUAM NON s EST ALIA INFE-

RIOR SPECIES ; item t INTER u GENE-

RALISSIMUM v AUTEM ET SPECIALISSIMUM

SUNT quaedam w, quae dicuntur GENE-

RA x ET SPECIES, EADEM QUIDEM AD y

ALIUD ET AD z ALIUD SUMPTA id est dictagenera et species diversis respectibus(respectu enim superiorum dicunturspecies, respectu inferiorum dicuntur a

genera b), et haec dicuntur c subalternagenera et subalternae species.

AUTEM GENERALISSIMUM illud SUPRA QUOD

NON EST ALIUD SUPERVENIENS GENUS, cumsit genus (‘cum sit genus’ non est in libro,sed intelligitur per ALIUD, ALIUD enimrefertur ad genus ubi dicit : ALIUD SUPER-

VENIENS GENUS ; nam si diceremus sim-pliciter genus generalissimum esse illudquod non habet genus supra se, iam<ens> esset genus, et ita essent undecimgeneralissima, quod contra rationem etauctoritatem esset).

SPECIALISSIMUM AUTEM (9.14). Gene-ralissimum sic definitur, sed specialissi-mum sic : SPECIALISSIMUM est POST d QUOD

NON EST ALIA INFERIOR SPECIES id est illudvocatur specialissimum quod, cum sitspecies, non habet specem sub se (‘cum sitspecies’ intel ligitur per hoc e quod dicitALIA ; si enim simpliciter esset specialis-simum post quod non est species, iamomnia individua specialissimae speciesessent, cum post individua nulla sitspecies).

INTER (9.15). Dictum est quid sitgeneralissimum, quid specialissimum, sedINTER GENERALISSIMUM ET SPECIALISSIMUM

SUNT GENERA ET SPECIES, id est illa, quaesunt a generalissimo usque ad specialissi-mum, vocantur genera et species AD ALIUD

QUIDEM ET AD ALIUD SUMPTA id est respectusuperioris sunt species et respectu inferiorissunt genera.

OAQuod autem dictum est, in uno f

praedicamento manifestat g, dicens :SIT h AUTEM MANIFESTUM IN i UNO

PRAEDICAMENTO j QUOD DICITUR.

PSIT AUTEM (9.17). Ego dixi inunoquoque praedicamento esse genera-lissimum et specialissimum ; quomodo inpraedicamento sit generalissimum et

(q) sit superveniens genus A, superveniens ÷ genus O, genus superveniens D (r) illa + sp(ecie)s D(s) non est alia OA, ÷ nulla D (t) item AD, om. O (u) inter OA, om. D (v) generalissimum autem etspeciaissimum O, generalissimum et specialissimum A, (w) quaedam AD, om. O (x) genera etspecies AO, species et genera D (y) ad OD, om. A (z) ad O, om. AD (a) dicuntur OD, om. A(b) genera OA, g(enus) D (c) dicuntur OD, uoca(n)t(ur) A (d) post quod non est alia inferiorspecies].p.q. n(on) ÷.a.i(n).f. P (e) hoc] s.l. add. P (f) uno OA, unoq(uoque) D (g) manifestat OA,demonstrat D (h) sit OD, sic A (i) i(n) uno O, mutio A, i(n) unoq(uoque) D (j) praedicamento OD,om. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

114 IWAKUMA YUKIO

SUBSTANTIA k IPSA EST QUAEDAM res ET l

est GENUS generalissimum.SUB HAC AUTEM CORPUS EST m etc (9.19).Hic ostendit n seriem praedicamentisubstantiae o a generalissimo usque adindividua ; ostendit etiam quid sitgeneralissimum ibi p, quae q subal-terna r, quid s specialissimumδ ; et innuithuiusmodi divisiones t ‘substantia aliacorporea, alia incorporea ; corpus aliudanimatum, aliud inanimatum ; anima-tum aliud sensibile, aliud insensibile ;sensibile aliud rationale u, aliud irratio-nale ; rationale aliud homo, aliud v

Deus ; homo alius Socrates, alius w

Plato et ceteri’.

specialissimum, SIT MANIFESTUM id estpateat IN UNOQUOQUE PRAEDICAMENTO,quasi dicat : constituendum est unumpraedicamentum ; et in eo quidgeneralissimum et specialissimum et quaesint media, osten<den>dum est.

SUBSTANTIA EST QUIDDAM (9.19).Modo constituit praedicamentum, sicdicens : SUBSTANTIA etc. Hic ostenditpraedicamenti seriem a generalissimousque ad individua. Nota quod particulareshomines vocat individua, et innuithuiusmodi divisionem ‘substantia aliacorporea, alia incorporea’, et si<c> deceteris.

OASciendum est quod haec divisio‘substantia x alia corporea, alia incor-porea’ sufficiens est, si tantum agaturin ea y de simplicibus substantiis ; sivero agatur de substantiis ex utrisque z

compositis, ut de hoc homine consti-tuto ex anima et corpore, tunc non estsufficiens. Hic homo enim, quiconficitur a ex anima et corpore, nectantum b corporeus nec tantum c incor-poreus est d, sed utrumque. Quod veronon sit incorporeus, patet. Quod autem e

non f sit corporeus, sic probatur g : quianec animatus nec inanimatus est h. Deinanimato patet. Animatus non est,quia i non est vivens j. Et k vere non estvivens, quia l nec tale vivens quod m

PVidetur quibusdam quod haec divisio‘substantia alia corporea, alia incorporea’non sit sufficiens nisi agitur de simplicibussubstantiis ; si vero agatur de substantiis exutrisque compositis, ut de homineconstituto ex anima et corpore, tunc non estsufficiens secundum eos. Hic homo enim,qui ex utroque conficitur, nec tantum n estcorporeus nec tantum o est incorporeus, sedutrumque est. Et probant sic. Patet quodhomo, qui ex anima et corpore conficitur,non est incorporeus. Quod autem non sitcorporeus, sic probant : quia nec animatusnec inanimatus est. De inanimato patet.Animatus non est, quia non est vivens. Etvere non est vivens, quia nec tale vivensquod semper vivat nec tale quod aliquando

(k) substantia + q(uidem) D (l) et est genus O, (et) e(st) A, g(enus) & et transportanda indicavit D(m) est OA, om. D (n) ostendit post praedicamenti infra D (o) substantiae OA, om. D (p) ibi A, om.OD (q) quae subalterna OA, q(ui)d subalternu(m) D (r) subalterna OA, subalt(er)nu(m) etc D(s) q(ui)d specialissimum A, q(uidem) subalternum O, &c D (t) diu(isi)o(ne)s O, diusio(n)es(!) A(u) rationale aliud irrationale A, irrationale aliud rationale O (v) aliud] [h]al’ A (w) alius] aliud a.c. A(x) substantia, om. O (y) ea de A, ead(em) O (z) utrisq(ue) O, utroq(ue) A (a) conficitur ex anima etcorpore conficitur A, ex ut(ra)q(ue) conficitur O (b) tantum] t(ame)n OA (c) t(antu)m O, tam(en) A(d) est ante corporeus supra A (e) aut(em) O, u(ero) A (f) non sit, sit non O (g) probatur]p(rob)a[bi]t(ur) A (h) e(st) A, om. O (i) q(uia) O, q(ui) A (j) uiue(n)s O, uiu(us) A (k) et uere n(on)e(st) uiue(n)s A, om. O (l) q(uia) nec tal(e) uiue(n)s O, om. A (m) q(uod) O, q(ui) A (n) tantum]t(ame)n P (o) tantum] t(ame)n P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


semper vivat p nec tale vivens quod q

aliquando moriatur r. Quod non est talevivens quod semper vivat s, patet.‡Quod t vero <non> aliquandomorietur‡, sic probatur. Aut nunquammorietur aut aliquando morietur u ; sivero hic homo coniunctus ex anima etcorpore aliquando morietur, tunc haecanima cum hoc v corpore aliquandomorietur (quicquid enim praedicatur deintegro w toto, praedicatur de omnibus x

eius y partibus simul acceptis) ; et sihaec anima cum hoc corpore morietur,tunc haec anima cum z hoc corporeerit a mortua, quod est inconveniens(haec enim anima nec per se nec cumalio unquam b erit c mortua). Igituroportet, si volumus facere sufficientemdivisionem, ut sic d dicamus ‘substantiaalia corporea tantum, alia incorporeatantum, alia utrumque ut homo e

compositus’. Homo enim tribus modisaccipitur f, scilicet in designationecorporis, qui g vocatur exterior homo h,et subicitur corpori, quem Porphyriussub corpore ponit in ordine prae-dicamenti ; iterum homo interior, quiest specie ; et homo compositusex i corpore et anima. Similiter potestdici animal simplex quod corpori j

supponitur, et animal compositumquod supponitur substantiae compo-sitae. Et similiter arbor, ut sic

moriatur. Quod non est tale vivens quodsemper vivat, patet. Quod autem non k

aliquando moriatur, sic probatur. Aut nun-quam morietur aut aliquando morietur, sedaliquando morietur ; si vero hic homo ali-quando morietur, tunc haec anima cum hoccorpore aliquando morietur (quicquid prae-dicatur de aliquo toto integro, praedicatur depluribus partibus eius insimul acceptis) ; etsi haec anima cum hoc corpore morietur,tunc haec anima cum hoc corpore estmortua.

Quae argumentatio non valet. Divisioenim ista, scilicet ‘substantia alia corporea,alia incorporea’, est bona nec debet addi l

tertium membrum, id est ‘utrumque’, quiasuperflua esset. In omni enim bona divi-sione debent dividentia esse opposita, tuncea quae sunt sub eis erunt opposita, et eaquae sub uno membro divisionis continen-tur sub alio contineri non possunt. Et si illaquae sub uno continentur sub alio continerinon possunt, tunc si hic homo in designa-tione Socratis continetur sub corporea sub-stantia, non potest contineri sub incorporeasubstantia vel sub utroque. Sed patens estquod Socrates est sub corporea substantia,quia est homo, et omnis homo est animal, etomne m animal est corpus, quare n Socratesest corpus. Quare o non est sub utroque. Etetiamsi bona <non> esset divisio, tamenargumentationi obviandum est, ubi dicit ‘sihic p homo aliquando morietur, tunc haec

(p) uiuat A, uiuit O (q) q(uod) O, q(ui) A (r) moriat(ur),A moriet(ur) O (s) uiuat A, uiuet O(t) ‡Quod vero aliquando morietur‡ O, & i(de)o n(on) vacua aliq(ua)n(do) moriet(ur), Vyu(ero) (u) morietur + s(ed) aliq(ua)n(do) morietur O (v) h(oc) A, om. O (w) integro toto O, totointegro A (x) o(mn)ib(us) A, pl(ur)ib(us) O (y) eius partibus O, partibus eius A (z) cu(m) h(oc)corpore O, om. A (a) erit mortua O, moriet(ur) A (b) u(n)q(uam) A, om. O (c) erit mortua O,moriet(ur) A (d) sic O, om. A (e) homo O, h(ic) h(om)o A (f) accipit(ur) O, dicit(ur) A (g) quivocatur exterior homo et subicitur corpori] et subicitur corpori qui vocatur exterior homo ettransportanda indicavit A (h) h(om)o A, om. O (i) ex corpore et anima O, `ex´ anima et corpore A(j) corpori supponitur O, subponitur corpori A (k) non aliquando] aliq(ua)n(do) n(on) P (l) addi] add’P (m) omne] eo() P (n) quare] q(ua)r(um) P (o) quare] q(ua)r(um) P (p) hic] h(aec) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

116 IWAKUMA YUKIO

descendatur q a r substantia ‘substantiaalia corporea, alia incorporea, aliautrumque ; utrumque aliud animal s,aliud arbor ; animal aliud homo t, aliudasinus etc u’.

anima cum hoc corpore morietur’ ; quodnon sequitur, immo quoddam compositumex corpore et anima. Et etiamsi hic nonfalleret, fallit hic, ubi dicit ‘sed haec anima v

cum hoc corpore morietur, tunc haec animacum hoc corpore mortua est’ ; non enimprobatio de futuro infert probationem depraesenti ; non enim verum est dicere quod,si aliquando potest esse aliquid w, quod ideosit actualiter, quia verum est quod quidamrusticus potest esse episcopus et tamennunquam erit in actu.

‡Nota x quod homo |A9ra| compositus, ut y species et ut z res universalisconsideratus a ‡, non potest vocari compositus. Res enim universalis non diciturhabere partes constitutivas nisi materiam b et formam c. Unde Boethius d indifferentia ait 77 “genus per se consideratum non habet partes nisi ad species e

referatur ; quicquid enim f habet, non partibus sed tota g sui magnitudinecontinebit h”. *Dicetur i ergo homo species j compositus non quantum ad se, sedquia individua k composita habet. Individua enim possunt habere partes, ut hic l

homo habet partes, hoc corpus et hanc animam. Si de m differentiis eiussubstantialibus quaeratur, nullam n cognitionem inde o habemus p, sicut nec demultis aliis speciebus ; rationalis non potest vocari, quia rationalitas q noninformat illud r totum, id s est naturam t corpoream et u incorpoream insimul, nisigratia partis, id v est animae w, rationalis dicatur*.

OAδET x OMNE y QUOD EST ANTE z

(10.6). Hic a probat a toto quod homoest solum species et non genus b, quiaOMNE QUOD EST c ANTE INDIVIDUA d etc.δ

PET OMNE (10.6). Homo est solumspecies et non genus, et similiter OMNE

QUOD EST PROXIMUM ANTE INDIVIDUA id estquod ita affine individuis quod inter ipsumet individua nihil est ERIT SOLUM SPECIES.

(q) d(e)cendat(ur) A, desc(ri)bat(ur) O (r) a sub(stanti)a A, om. O (s) a(n)i(m)al A, a(n)i(m)al(is)O (t) homo aliud asinus O, asinus aliud homo A (u) etc A, om. O (v) anima] sub(stanti)a P(w) aliquid] s.l. add. P (xxxx) ‡Nota – consideratus‡ OA, Nota(n)du(m) ÷ i(n) q(uid) a(n)i(m)a (et)h(om)o sp(eci)es P (y) u(t) A, om. O (z) ut A, om. O (a) c(on)sid(er)at(us) A, 9sid(er)a O(b) materiam AP, mat(er)ia O (c) formam OP, forma A (d) Boethius in differentia ait OA, dic(it)b(oethius) in differentia P (e) species OP, sp(eci)e(m) A (f) (e)n(im) A, om. OP (g) tota suimagnitudine continebit O, tota sui magnitudine c(on)tinet A, magnitudine 9tinet sua (h) 9tinebit O,c(on)tinet A, (i) *Dicetur – dicatur* om. P (j) sp(eci)es O, om. A (k) individua composita O,composita individua A (l) hic h(om)o h(abe)t partes h(oc) corp(us) (et) ha(n)c a(n)i(m)a(m) A, h(oc)h(aec) al’ corp(us) (m) d(e) A, om. O (n) nulla(m) cognitio(n)e(m) A, nulla cognitio(n)e O (o) in(de)A, ui(m) seu u(er)i O (p) habem(us) A, h(abe)at(ur) O (q) rationalitas A, r(ati)o(n)al’ O (r) illudtotu(m) A, illa(m) tota(m) O (s) i(d est) A, om. O (t) naturam corpoream O, corpoream naturam A(u) (et) incorp(or)ea(m) O, om. A (v) i(d est) a(n)i(m)e r(ati(o(n)al(is) dicat(ur) O, om. A (w) animae+ (et) corp(or)is O (x) (Et) o(mn)e q(uod) ÷ an(te) O, Vbi u(ero) dic(it). uere q(uod) e(st)p(ro)ximu(m) an(te) (y) omne + ill(u)d D (z) ante + i(n)diuiduu(m) D (a) h(ic) OD, om. A (b) genusOA, g(e)n(er)a D (c) e(st) A, om. OD (d) i(n)diuidua AD, om. O

(77) In Isag. ed. sec. 263.23-25

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


Hic e |P219ra| opponitur Aa quibusdam sic f. Si omne quod est g proximum anteindividua est specialissima species, tunc corpus h est specialissima species.Corpus enim proximum i est ante Aindividua, scilicet ante hoc corpus et j hoc corpusin quibus fundatur mors et vita. ‡Quod k sic ostenditur : quia hoc corpus, in quofundatur mors et vita, et hoc corpus et hoc corpus et sic de ceteris‡ itasupponuntur l corpori, quod m nulli inferiori n eius supposita o sunt p, quia nechomini nec asino nec alicui alii inferiorum q sunt r supposita. Si vero aliquis dicathoc corpus in quo s fundantur mors et vita supponi t homini u, concedat necesse est v

quod w mors et vita in homine fundantur (quaecumque x enim fundantur in aliquaprima substantia, fundantur y in qualibet secunda substantia z superiori illiusprimae a substantiae). Quod est inconveniens. Mors enim nunquam b in hominesed tantum c in rebus mortuis fundatur d, unde etiam e res f illae mortuae dicuntur.

OAHuic quaestioni sic g respon-dendum est quod quodlibet individuumcorporis h et etiam i illud, in quofundatur mors et vita, suppositum estalicui specialissimae speciei j corporis,sed non semper k uni. Dum enim vita estin eo, alicui specialissimae l specieianimati corporis supponitur ; cumvero mors est in eo, alicui specia-lissimae speciei inanimati corporissupponitur m.

PCui quaestioni diversis modisrespondetur.

Dicunt enim quidam quod quodlibetindividuum corporis et illud in quofundatur mors et vita suppositum alicuispecialissimae speciei corporis, sed nonsemper uni. Dum enim vita est in eo, alicuispecialissimae speciei animati n corporissupponitur ; cum vero mors est in eo, alicuispecialissimae speciei <in>animaticorporis supponitur.

Quidam vero dicunt quod mors et vitanon fundantur. Sunt enim substantialesdifferentiae ; nulla vero substantialisdifferentia fundatur, quia non suntaccidens. Quod auctoritate Boethii confir-matur ; dicitg enim substantiales differen-tias in subiecto non esse, quia non sunt

(e) Hic || + (e)n(im) P (f) sic OA, om. P (g) est ante specialissima infra O (h) corpus est OP, estcorpus A (i) proximum est A, proximum O, est proximum P (j) et + an(te) P (k) ‡Quod – ceteris‡ O,et hoc corpus et sic de ceteris. quia sic ostenditur quia corpus in quo (l) supponu(n)t(ur) O, subponiturAP (m) quod OP, q(uam) A (n) inferiori OA, i(n)ferior(um) P (o) supposita s(unt) O, subposita si(n)tA, subpositu(m) ÷ P (p) s(unt) O, si(n)t A, (q) i(n)ferior(um) A, om. OP (r) sunt OP, om. A (s) quoAP, qua O (t) supponi homini A, homini supponi O, suppo(n)it(ur) homini P (u) homini + ut O (v) estOP, om. A (w) quod AP, ut O (x) quaecumque] q(uae)cu(m)q(ue) a.c., quo`d´cu(m)q(ue) p.c. A(y) fundantur OP, om. A (z) sub(stanti)a A, om. OP (a) primae substantiae OA, p(ri)oris P(b) nunquam] u(n)q(uam) a.c. A (c) tantum OP, om. A (d) fundatur + eni(m) A (e) etiam OP, (et) A(f) res illae OA, illae res P (g) sic A, om. O (h) corporis A, om. O (i) etiam + & A (j) speciei O,sp(eci)e A (k) semper uni A, sup(er)iori O (l) specialissimae A, om. O (m) supponitur ante alicuisupra A (n) animati] a(n)iti(!) s.l. P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

118 IWAKUMA YUKIO

accidens ; quare e non fundantur. Quodetiam praedicatur nomine et definitione desuo subiecto accidens esse non potest(quic<quid> enim est in subiecto, aequi-voce dicitur de subiecto, id est nomine etnon definitione), sed substantiales differen-tiae univoce praedicantur de suo subiecto ;et hoc totum dicit Boethius 78. Sed si aliquisopponat quod quicquid f est vel est substan-tia vel accidens, sed differentiae non suntsubstantia, ergo sunt accidens, et ita sunt insubiecto, dicendum est ei quod sic estintelligenda divisio ‘quicquid est vel estsubstantia vel accidens’, <id est> quicquidest vel est in subiecto vel non est in sub-iecto ; et differentia est de illis quae nonsunt in subiecto. Et hanc expositionemhabemus a Boethio in commento superCategorias 79.

OAOpponitur etiam quod animal estproximum ante sua o individua, hacratione : quia p suae q divisivae differen-tiae, scilicet rationalitas et irrationa-litas, *fundantur r in animali ; et sirationalitas fundatur* in animali, ergo|O11vb| fundatur s in aliquo individuo t

ipsius u animalis (v quicquid enim fun-datur in aliqua secunda substantia, fun-datur in aliqua prima ipsius w secundaesubstantiae x) ; sed hoc animal, in quo y

fundatur rationalitas, tantum animali z

videtur supponi, quia nec a homini b, id c

est de quo magis videretur d, nec alicui

PSimiliter est respondendum, si aliquisopponet de animali, dicens quod animal estproximum ante individua, quia rationalitaset mortalitas fundantur in animali, ergo inaliqua prima substantia, id est in hocanimali. Quaeritur tamen g cuius indivi-duum sit haec substantia. Sed dicimussubstantiae. Si est individuum substantiae,vel principaliter supponitur substantiae velper aliquam interpositam speciem. Diceretaliquis ‘principaliter’ ; si principalitersupponitur substantiae, tunc est proximailli ; si est proxima illi, tunc est specia-lissima species, quia omne quod est

(o) sua O, om. A (p) quia O, om. A (q) suae O, Due A (r) *fundantur – fundatur* om.O (s) fu(n)dat(ur) A, fu(n)da(n)t(ur) O (t) individuo + (et)(iam) O (u) ipsi(us) O, om. A (v) reg(u)lai.m A (w) ipsi(us) O, illi(us) A (x) sub(stanti)ae O, om. A (y) q(uo) O, aliq(uo) A (z) animali videturO, videtur animali A (a) nec + `(i)g(itur) ut´ O (b) ho(min)i A, h(omo) O (c) i(d est) O, om.A (d) uid(er)et(ur) O, uid(e)t(ur) A P (e) quare] q(ua)r(um) P (f) quicquid] q(ui)a q(ui)dP (g) tamen] t(antu)m

(78) In Cat. 191D4-192A4(79) In Cat. 192A8-10

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


specialissimae speciei animalis suppo-nitur ; si enim hoc animal in quo h

fundatur rationalitas homini suppone-retur i, rationalitas in homine fundaretur(quicquid enim fundatur j in primasubstantia alicui k secundae substantiaesupposita, fundatur in illa secunda sub-stantia l) ; quod autem rationalitas inhomine fundetur, inconveniens est m,nulla enim constitutiva differentiafundatur in eo cuius est constitutivadifferentia n.

Quod diversis modis solvitur.Dicunt enim quidam nullam substan-tialem differentiam o in aliquo essefundatam. Qui videntur p dicere contraauctoritatem ; dicit enim auctoritas‘quicquid est, vel substantia velaccidens est’, sed q substantiales diffe-rentiae non r sunt substantiae s, restatigitur ut sint accidentia.

*Illi t vero, qui concedunt substan-tiales differentias esse accidentia*,concedunt u rationalitatem fundari inanimali et v etiam in hoc animali. Etdicunt hoc animal, in quo w fundaturrationalitas, homini supponi in naturarei, non tamen x rationalitatem inhomine fundari. Dicunt y enim quodrationali|A9rb|tas in hoc z animalifundatur, non in eo quod secundumnaturam hominis a, sed b in eo quod c

natura animalis consideratur.Nota etiam quod individua

differentiarum vel propriorum *non d

dicantur differentiae vel propria, sed

proximum ante individuum est speciessolum ; quod est inconveniens, quare e

dicendum est per aliquam interpositamspeciem supponitur, vel per hominem velper aliam.

(h) q(uo) O, aliq(uo) A (i) suppon(er)etur A p.c., suppone(n)t(ur) OA a.c. (j) fundatur postsupposita infra A (k) alicui A, alic(uius) (l) substantia + etia(m) fu(n)dat(ur) A (m) ÷ O, om. A(n) diff(e)r(enti)a O, om. A (o) diff(e)r(enti)a(m) A, sub(stanti)am O (p) uid(e)nt(ur) O, uid(e)t(ur) A(q) S(ed) substantiales O, substantiales aut(em) A (r) non] s.l. add. O (s) substantie A, sub(stanti)a O(t) *Illi – accidentia* om. A (u) concedunt + q(uidem) a.c.., q(ui)da(m) p.c. A (v) (et) O, om. A(w) quo + sit A (x) tam(en) A, t(antu)m O (y) dic(un)t A, dic(it) O (z) h(oc) O, om. A (a) hominis] s.l.add. A (b) s(ed) O, s(ecundum) A (c) q(uod) nat(ur)a O, om. A (d) *non – propriorum* om. O(e) quare] q(ua)r(um) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

120 IWAKUMA YUKIO

tantum individua differentiarum vel f

propriorum*, quia eis g h non convenitdefinitio i differentiae vel proprii necconstituunt species. Similiter solviturde generalitate quae fundatur in ani-mali. Itaque possumus j dicere quodnaturaliter, secundum hoc quod res sehabent k, omnia individua etiam gene-rum sunt supposita alicui specialis-simae speciei, licet non in eo respectusint individua generum.

δQUEMADMODUM l IGITUR (10.8). Hic ostendit Porphyrius per similitudinemgeneris quod illa Ares quae est species, quae nullam speciem m habet n inferiorem se,est specialissima o p species, sic : quia q illud genus r est s generalissimum quodnullum genus habet t supra se. Et sic infert a toto. Quandoquidem omne illud quodest proximum ante individua est specialissima u species, ergo v HOMO EST SOLA

SPECIES ET ULTIMA SPECIES w ET x, UT DICTUM EST y, SPECIALISSIMA species, ideo z

quia talis a est SPECIES POST QUAM NON EST b ALIA c INFERIOR SPECIES NEQUE ALIQUID d

EORUM QUAE e POSSUNT DIVIDI per sua inferiora SED TANTUM f INDIVIDUA. Quod sicprobat a partibus. Individuum est Socrates et Plato et sic de ceteris, sed istatantum g sunt sub homine, *quare h individua tantum i sunt j sub homine*.Propositionem k huius l syllogismi habemus ibi : INDIVIDUUM EST ENIM m SOCRATES

etc n. Et o illud p q quod homo r ideo est specialissima s species, quia t talis u speciesest quae non habet aliam v inferiorem se, ostendit w per similitudinem generis Apercontrarium, dicens quod x SUBSTANTIA CUM SUPREMA y SIT z, EO QUOD NIHIL a SUPRA

(f) vel propriorum quia eis] q(ui)a eis (ve)l p(ro)p(ri)or(um) A (g) eisA, mois(!) O (h) eis + (ve)lp(ro)p(ri)or(um) A (i) defisnitio differentiae O, differentiae definitio A (j) possum(us) O, possim(us)A (k) h(abe)nt O, h(abe)t A (l) Quemadmodum] Que eade(m) a.c. A (m) sp(eci)e(m) AP, om.OD (n) habet inferiorem se OAP, inferiorem se habet D (o) specialissima] sp(eci)alissime a.c. A(p) specialissima species OP, specialissima A, species specialissima D (q) q(uia) OPD, Q(ua) si[c] A (r) genus APD, om. O (s) est generalissimum OAP, generalissimum est D (t) habet supra se OPD,supra se habet A (u) specialissima species OAP, species specialissima D (v) ergo + h(aec) D(w) sp(eci)es APD, om. O (x) et OAP, om. D (y) est OAD, om. P (z) id(e)o q(uia) OD, q(ua)`si´ A,q(ua)si dicat q(uia) P (a) talis est OAD, est talis P (b) ÷ OPD, erit A (c) alia OAP, aliqua D (d) aliquidOAP, aliquod D (e) quae possunt dividi] s(unt) diuiduu(m) a.c. A (f) tantum PD, t(ame)n O, sola p.c.,t(ame)n a.c. A (g) t(antu)m s(unt) APD, s(unt) t(ame)n O (h) *quare – homine* om. PD (i) t(antu)mA, t(ame)n O (j) s(unt) O, om. A (k) Propositionem OAP, Prope()s D (l) huius syllogismi OAP,syllogismi huius D (m) eni(m) A, om. OPD (n) etc A, om. OPD (o) et OPD, om. A (p) illud OAD, om.P (q) illud + q(ui)de(m) A (r) homo ideo est O, homo est A, ideo homo est P, ideo est homo est D(s) specialissima species OAP, species specialissima D (t) quia OPD, q(uo)d A (u) talis species est O,est talis species A, talis species P, talis est species D (v) aliam OPD, om. A (w) ostendit] [h]ostend(it)A (x) quod O, c(um) A, q(uia) PD (y) suprema OPD, supp(re)m(um) A (z) sit + i(n) D (a) nihil supraeam est AP, nihil est supra eam O, su(m)pta eam nihil est D

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


EAM est, GENUS b GENERALISSIMUM EST ; Aet QUEMADMODUM substantia, cumsupremum sit eo quod nihil supra eam est, est genus generalissimum, SIC c ET HOMO,CUM d SIT SPECIES POST QUAM NON SIT e ALIA f INFERIOR SPECIES g etc h, ERIT SOLA

SPECIES i etc.δ PPonit tria nomina, idem tamen significantia secundum diversos auctores.Vel SOLA SPECIES, quia non est genus ; et ULTIMA SPECIES, lege praedicamenti ; etSPECIALISSIMA, quia corpus est species, animal specialius, homo vero specialissimum, velpropter relationem generalissimi.

QUAE VERO SUNT j IN MEDIO (10.13). Postquam k ostendit quae suntgeneralissima l, quae vero m specialissima, demonstrat quod illa quae sunt n inmedio eorum genera o et species sunt ; sed p species superiorum, genera veroinferiorum.

OAδQUARE HAEC q QUIDEM (10.15).Hic r infert a partibus sic s. Quando-quidem sunt t genera u inferiorum,species vero v superiorum, ergo HABENT

DUAS HABITUDINES.

PQUARE HAEC (10.15). Quandoquidemilla quae in medio sunt genera inferiorumsunt, species superiorum, ergo HABENT

DUAS HABITUDINES. Locus a partibus –maxima propositio : cui conveniunt partes,et totum ; sed illis quae sunt in medioconvenit habere se ad superiora et adinferiora, quae sunt partes duarum habitu-dinum ; ergo duae habitudines conveniuntillis mediis. Et hoc est quod dicit : EAM

QUAE EST AD SUPERIORA SECUNDUM QUAM w

DICUNTUR SPECIES IPSORUM, ET EAM QUAE

EST AD POSTERIORA SECUNDUM QUAM x

DICUNTUR GENERA IPSORUM.

EXTREMA VERO (10.18). Ostenso quod ea quae sunt in medio duas habent y

habitudines, ostendit quod ea quae sunt extrema unam tantum z habenthabitudinem ; Pquasi dicat : media a duas habent habitudines, sed extrema unam tantum.

(b) genus generalissimum est OP, Est generalissimum A, genus est generalissimum D (c) sic etOAP, si &(iam) D (d) cum] cu(m) s.l., (et) i.t. A (e) sit OA, ÷ PD (f) alia OA, al’ P, aliq(ua) D(g) species OAP, om. D (h) etc OAD, om. P (i) species OAD, om. P (j) sunt in medio om. P (k) Postquam + u(ero) O (l) generalissima] g(e)n(er)alissime a.c. A (m) vero AP, s(unt) O (n) sunt inmedio OA, in medio sunt P (o) genera et species sunt AP, sunt genera et species O (p) sed speciessuperiorum genera vero inferiorum OA, om. P (q) haec quidem OA, om. D (r) hic OA, om. D (s) sicAD, om. O (t) sunt post inferiorum infra D (u) genera inferiorum species AD, species inferiorumgenera O (v) u(ero) A, om. OD (w) quam] q(uod) P (x) quam] q(uod) P (y) h(abe)nt OPD, h(abe)antA (z) t(antu)m A, om. OPD (a) media] Medias P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

122 IWAKUMA YUKIO

OAQuod b ostendit a partibus, sic :|D117r| quia generalissimum habeteam c habitudinem tantum quae estad inferiora, specialissimum eam d

tantum e quae est ad superiora f. Quod g

est ibi : NAM ET h GENERALISSIMUM AD i

EA QUAE POSTERIORA SUNT etc.δ

PNAM GENERALISSIMUM (10.19). Vereextrema habent unam habitudinem, quiageneralissimum et specialissimum. Locus a|P219rb| a partibus – maxima propositio :quicquid convenit partibus, et toti ; sedhabere unam habitudinem convenit genera-lissimo et specialissimo, ergo illud idemconvenit extremis. Et hoc est : NAM

GENERALISSIMUM HABET unam HABITU-

DINEM secundum quam OMNIUM GENUS etc.

Hic j opponitur specialissimam speciem non habere unam habitudinemtantum, sed duas ; ad superiora quorum dicitur k species, et ad individua quorumdicitur species. Sed l sic m solvitur : quia hic n agit Porphyrius de o habitudinesecundum relationem ; *ipsa p vero species unam habet tantum, scilicet ad supe-riora, habitudinem q secundum relationem* (genus enim r et s species relativa t

sunt) ; ad individua vero nullam habet u habitudinem secundum relationem(species v enim et individuum w x relativa non sunt). Vel Aalio modo sic dicitur y

quod species non habet z duas a habitudines b secundum c quas d diversa vocabularecipiat, sicut habent illa quae sunt in medio quae e sunt f species superiorum g et h

genera i inferiorum ; specialissimum j vero et species k superiorum et species l

inferiorum dicitur m.

OVel ideo non habet habitudinem adinferiora, quia quantum ad substantialeesse non habet aliquod inferius, speciesenim est tota substantia individuorum.

APRursus dicitur n sic o. Species tan-tum habet unam habitudinem ad supe-riora, sed ad inferiora non habet, si p

sua q individua quantum r ad suum subs-tantiale esse considerentur s ; individuaenim t quantum ad suum esse idem suntquod sua species, et ita ipsa species nonhabet u habitudinem ad inferiora.

(b) Quod OA, & D (c) ea(m) habitudinem tantum O, tantum illa(m) habitudinem A, eam tantumhabitudinem D (d) eam OA, (e)n(im) D (e) t(antu)m AD, t(ame)n O (f) superiora] supiora(!) D(g) Q(uod) OD, q(uae) A (h) (et) O, om. AD (i) ad ea qua posteriora sunt OA, om. D (j) Hic, om.OA (k) dicitur species O, species dicitur A, ÷ ÷ (bis!) species O (l) sed OA, om. P (m) sic + sic (bis!) A(n) hic agit OA, agit hic P (o) de] be a.c. A (p) *ipsa – relationem* om. O (q) habitudinem antescilicet supra IP (r) (e)n(im) O, u(ero) A, au(tem) P (s) et OP, ad A (t) relativa sunt OP, om. A(u) habet habitudinem A, habitudinem habet O, h(abe)nt habitudinem P (v) species OA,sp(eci)er(um) P (w) individuum OA, i(n)diuiduor(um) P (x) individuum + (et) A (y) dicitur OP, om.A (z) h(abe)t P,.om. O, h(abe)at A (a) duas A, om. OP (b) habitudines OA, habitudine(m) P(c) secundum OP, s(cilicet) A (d) quas OA, q(uam) P (e) quae AP, q(uod) O (f) s(unt) species P,species O, species sint A (g) superiorum] i(n)ferior(um) a.c. P (h) et + d(icu)nt &(iam) A (i) genera +s(unt) O (j) specialissimum OP, sp(eci)alissima A (k) sp(eci)es O, om. AP (l) species inferiorum O,inferiorum species AP (m) dicitur] d(icu)n(tur) a.c. P (n) dicitur sic A, sic dicitur P (o) sic + q(uia) P(p) si P, om. A (q) sua A, ipsa P (r) q(uan)tu(m) P, q(uod) t(ame)n A (s) considerentur] c(on)si-d(er)e[n]t(ur) a.c., c(on)sid(er)et(ur) p.c. A (t) enim + c(on)sid(er)a(n)t(ur) A (u) h(abe)t P, om. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


DETERMINANT ERGO (11.7). Hic infert a causa, sic. Quandoquidemgeneralissimum habet eam v habitudinem tantum quae est ad inferiora, ergo w

philosophi sic DETERMINANT id x est describunt y GENERALISSIMUM z QUO, CUM a SIT

GENUS, NON EST SPECIES etc, SPECIALISSIMUM VERO sic QUOD, CUM SIT SPECIES, NON

EST b GENUS etc.δEA VERO QUAE c IN MEDIO SUNT (11.12). Postquam ostendit quod genera-

lissimum est genus et non species, specialissimum d vero est e species et non genus,demonstrat f |A9va| quod illa quae sunt in medio g genera et species dicuntur, seddiversis respectibus ut supradictum est.

EA VERO QUAE h SUNT ANTE SPECIALISSIMA (11.15). Hic iterum repetit quod ea i,quae sunt in medio a specialissimis usque ad generalissima j ascendentia k, et l

subalterna genera et subalternae species dicuntur. Idcirco autem hoc m repetit, utquandam similitudinem inter genera et species et familias ostendat n, in eo scilicetquod, sicuti o in p familiis q illi qui sunt in ultimo gradu per medios r patres usque adultimos s ascendunt t, ita in generibus et speciebus illa quae sunt u inferiora permedia genera usque ad supremum genus ascendunt. In familiis enim v sic fitascensus, ut w Agamemnon filius est x Atrei, Atreus y filius Pelopis, Pelops z a

filius b Tantali, Tantalus c filius d Iovis, itaque Aper medium Agamemnon e filius est f

Iovis ; in generibus ‡vero g sic : rationale animal est animal h, animal vero i est j

animatum corpus, *animatum k l corpus <est> corpus*, corpus est m substantia,itaque rationale animal est substantia‡.

OAQuem ascensum monstratPoprhyrius, dicens : EA VERO QUAE

SUNT n ANTE SPECIALISSIMA in ascensu o

praedicamenti USQUE AD GENERALIS-

SIMUM ASCENDENTIA ET p GENERA DICUN-

TUR ET SPECIES id q est SUBALTERNA

GENERA et subalternae species.

PContinuatio. Ea quae sunt in mediodicuntur genera et species, et non quaelibetmedia, sed EA QUAE SUNT ANTE

SPECIALISSIMUM ASCENDENTIA USQUE AD

GENERALISSSIMUM.

(v) eam OA, una(m) P (w) ergo OP, g(enus) A (x) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (y) describunt + sic A(z) generalissimum OP, om. A (a) cum sit genus O, g(enus) `cum´ sit `genus´ A (b) est A, om. O(c) quae in medio sunt OA, om. PD (d) specialissimum vero OAD, (et) specialissimum P (e) est OAP,om. D (f) demonstrat PD, demostrat(!) O, ost(e)nd(it) A (g) medio + (et) P (h) quae sunt antespecialissima OA, om. P, quae ante D (i) ea OPD, illa A (j) generalissima OPD, g(e)n(er)alissimu(m)A (k) ascendentia OAP, accid(en)tia D (l) et OPD, om. A (m) hoc OP, id A, h(aec) D (n) ostendatOAP, ostendit D (o) sicuti APD, sic(ut) O (p) in familiis illi qui sunt OAD, illi qui sunt in familiis P(q) familiis + ut O (r) medios patres OP, medias partes A, patres medios D (s) ultimos ODAa.c.,primos Ap.c. ; alcioras a.c., alciores p.c. P (t) ascendunt APD, descendu(n)t O (u) sunt + ad D(v) eni(m) A, u(ero) OD, om. P (w) ut OPD, om. A (x) est OAD, om. P (y) Atreus + u(ero) A(z) Pelops] pelos P (a) Pelops + u(ero) A (b) filius OAD, om. P (c) Tantalus + `uero´ s.l. add. A(d) filius OA s.l.D, om. P (e) Agamemnon OAD, ta(n)tal(us) P (f) est OP, om. AD (g) ‡vero –substantia‡ OAD, similit(er) P (h) animal animal AD, a(n)i(m)al(is) a(n)i(m)al(is) O (i) vero OD,au(tem) A (j) e(st) A, om. OD (k) *animatum – corpus* om. A (l) animatum corpus D, corpus anima-tum O (m) est OA, om. D (n) sunt OA, om. D (o) asce(n)su A, descensu OD (p) et OA, om. D (q) i(dest) OA, om. D

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

124 IWAKUMA YUKIO

ASCENDENTIA r dico, UT est s in familiis,quod AGAMEMNON prius diciturATRIDES, postea t vero u PELOPIDES, et v

postea w TANTALIDES, ET ad ULTIMUM

filius IOVIS.δ

δSED IN FAMILIIS QUIDEM x PLERUMQUE (11.18). Quia dederat quandamsimilitudinem inter familias et genera y et species, in z ascensu scilicetpraedicamenti, ne videretur a alicui b quod c, sicuti est d in familiis quod omnesfamiliae ad e unum reducuntur principium, ita etiam f esset g h in generibus et i

speciebus quod omnia ad unum supremum j genus reducerentur, ideo ostenditnullum esse supremum genus ad quod omnia genera k reducantur l.

Littera m sic continuatur et legitur. In ascensu conveniunt genera et familiae,SED in hoc n differunt quod o IN FAMILIIS QUIDEM p PLERUMQUE q omnes r familiaeREDUCUNTUR AD s UNUM PRINCIPIUM hoc est ad unum supremum patrem, VERBI

GRATIA t ut u supradictae familiae v reducuntur ad unum supremum patrem,scilicet w ad IOVEM ; IN GENERIBUS VERO x ET SPECIEBUS NON SIC SE HABET y res, quodea z omnia ad unum a supremum genus reducantur b.δ

OANEQUE ENIM c COMMUNE (11. 20).Hic ostendit a parte quod nihil est d

commune genus omnium, sic : quiaens e, de quo magis videretur, non estcommune genus omnium.

PNEQUE ENIM (11.20). Vere res non sichabet in generibus et speciebus quemad-modum in familiis, nam genera et speciesnon reducuntur ad unum supremum genus.Locus a pari – maxima propositio : a quo-cumque removetur unum par, et reliquum ;sed a generibus et speciebus removeturhabere se ad unum principium, ergo remo-vetur ab eisdem habere se sic quemad-modum est in familiis. Et hoc extra. Et veregenera et species non reducuntur ad unumprincipium, quia non reducuntur ad ens, dequo magis videretur. Locus a parte).

(r) ascendentia dico OA, dico ascendentia D (s) est A, om. O, post familiis infra D (t) postea +p(ost)ea (bis!) D (u) vero OA, om. D (v) et OA, om. D (w) postea OD, p(ost) A (x) quidemplerumque om. D, quidem OP (y) genera et species OAP, species et genera D (z) in ascensu scilicetAP, inasc(e)nsus d(e) O, i(n) asce(n)s(us) scilicet D (a) videretur OAD, uid(e)t(ur) P (b) alicui APD,om. O (c) quod OAP, om. D (d) est APD, om. O (e) ad unum reducuntur OA, reducuntur ad unumPD (f) etiam AP, om. OD (g) esset OAp.c.P, e(ss)e Aa.c.D (h) esset + (et) O (i) et speciebus AD, eti(n) speciebus O, om. P (j) supremum genus reducerentur AP, reducent(ur) supremum genus O,supremum genus (k) genera OP, om. AD (l) reducantur OAP, reducunt(ur) D (m) Littera sic9tinuat(ur) et leg(itu)r O, & sic legit(ur) A, Co(ntinuatio) P, Littera sic leg(itu)r D (n) hoc APD, h(aec)O (o) q(uo)d AP, om. O, q(uia) D (p) q(ui)de(m) A, om. OPD (q) pleru(m)q(ue) APD, om. O(r) omnes OAP, om. D (s) ad unu(m) p(ri)ncipiu(m) h(oc) e(st) A, om. OPD (t) gratia + ad ioue(m) i(dest) A (u) ut OPD, sic(ut) A (v) familiae AP, om. O, s(ed) D (w) s(cilicet) A, ut OD, i(d est) P (x) veroOAP, om. D (y) habet res OA, res habet PD (z) ea omnia AP, omnia O, omnia ea S (a) unum OPD,om. A (b) reducantur OAP, reducu(n)tur D (c) eni(m) comune(!) A, om. O (d) e(st) comune, om. O(e) ens A, ios(!) O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


De ente vero f quibusdam g videbatur |O12ra| quod esset h omnium i *genus j,ideo k quia hoc nomen quod est ‘ens’ omnibus l convenit ; dicitur enim ‘substantiaest m ens’ ‘quantitas n <est> ens’ et sic de ceteris. ASed videtur superfluum esse ‘ens’ o

cum dicitur ‘substantia est p ens’, quia ‘ens’ praedicatum q superfluit, quia per ‘est’necessario intelligitur. Sed non iudicatur illud esse superfluum quod <per> primumintelligitur necessario, nisi ei in eodem praedicato r vel subiecto apponatur, sic ‘homoanimal est substantia’ et ‘homo est animal substantia’ ; cum enim dicimus ‘homo animalest’, per <‘homo’> necessario ‘animal’ intelligimus. Dicendum est igitur quod dequocumque praedicatur praesens verbum, de eo praedicatur suum praesens participiumcum ‘est’ copula. ‡Quod s autem ens non sit omnium genus, sic probatur. Hocnomen quod est ‘ens’ omnibus convenit‡, sed tamen ens non est t genus omnium*.Hic u enim solum nomen quod est ‘ens’ omnibus convenit, sed nulla suadefinitione v omnia concludit, quod faceret si genus esset, omne w enim genusomnibus quorum est genus nomine convenit et ea x omnia sua y definitioneconcludit.

Littera sic legitur z. NEQUE ENIM ENS EST UNUM a COMMUNE GENUS OMNIUM, NEC

OMNIA SUNT EIUSDEM GENERIS species SECUNDUM b UNUM SUPREMUM GENUS id c estita quod ens sit supremum genus omnium, QUEMADMODUM DICIT ARISTOTELES,SED SUNT POSITA QUEMADMODUM dictum est IN PRAEDICAMENTIS DECEM d PRIMA

GENERA QUASI DECEM PRIMA e PRINCIPIA omnium f.VEL, SI QUIS (12.2). Postquam ostendit auctoritate Aristotelis quod ens non est

commune genus omnium, ostendit |A9vb| illud idem per rationem ipsius g

Aristotelis. Inquit enim h Aristoteles ideo i ens non est commune j genus omnium,quia cum omnia dicantur entia, ens k aequivocum l est m ad ea et non univocum n.

Littera sic continuatur o et legitur. Ostendit p auctoritate Aristotelis quod q ensnon est commune genus omnium r, VEL si non sufficit tibi auctoritas Aristotelis s,sufficiat tibi t eius ratio u, quia INQUIT v Aristoteles ideo ens non esse w genus

(f) vero OA, om. P (g) quibusdam OA, q(ui)b(us) P (h) esset] e(ss)e a.c. A (i) omnium genus A,omnium O, genus omnium P (j) *genus – omnium* om. O (k) i(de)o A, om. P (l) o(mn)jib(us)c(on)uenit A, d(e) o(mn)ib(us) p(rae)d(icatu)r P (m) ÷ P, om. A (n) Quantitas ens A, om. P (o) enscum dicitur] scripsi, (et) n(on) e(ss)e A (p) est + dicend(um) A (q) praedicatum] p(rae)dic’te e(st) A(r) praedicato] p(rae)dic’o’ A (s) ‡Quod – convenit‡ A, om. P (t) est genus omnium P, omnium genusest A (u) h(ic) A, h(oc) OP (v) diffinitione omnia concludit P, omnia concludit O, omnia concluditdiffinitione A (w) omne OP, Vere A (x) ea AP, ea(m) O (y) sua O, om. AP (z) legitur AP, om. O(a) unum] un(us) a.c. A (b) secundum OP, s(cilicet) A (c) i(d est) OP, om. A (d) decem prima OA,prima.x. P (e) prima AP, om. O (f) omnium OA, om. P (g) ipsius] ipi(!) p.c., ipsi a.c. A (h) enim OP,om. A (i) ideo OP, cu(m) A (j) commune OA, om. P (k) ens + n(on) e(st) comu(n)e g(enus)o(mn)iu(m) A (l) aequivocum OP, eq(ui)uoc(um)(que) A (m) est ad ea A, ad ea est O, est ad illa P(n) uniuoc(um) Ap.c.P, uniuoca Aa.c., equiuocu(m) O (o) c(on)tinuatur (et) A, om. OP (p) ostenditauctoritate ar(istotelis) A, Actoritate Ar(istotelis) ostendit O, ostendi(!) autoritate (q) quod OP, q(ui)aA (r) omnium OP, om. A (s) A(r(istotelis)) AP, om. O (t) tibi OP, om. A (u) ratio] in a.c. P (v) inquitOA, i(n) q(ui)d P (w) esse AP, ÷ O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

126 IWAKUMA YUKIO

omnium, quoniam SI QUIS VOCET x hoc y est cum z aliquis vocet OMNIA ENTIA, eaNUNCUPABIT a entia AEQUIVOCE, NON UNIVOCE.

SI ENIM UNUM b ESSET (12.3). Hic c probat a d destructione consequentis quod, siomnia dicuntur entia e aequivoce, ens non est Acomune genus omnium, sic f : quia siens esset Acommune genus omnium, omnia dicerentur g entia h univoce, non aequi-voce i. Quod vero ea j omnia dicuntur k entia aequivoce, ostendit per hoc quod dicithoc nomen quod est ‘ens’ omnibus convenire et nulla l sua definitione concludere.Ut enim supradictum est, illud m est aequivocum quod aliquibus nomine n convenitet ea o sua definitione non concludit p. Quod vero solo nomine convenit, est q ibi :CUM VERO SINT DECEM PRIMA r Agenera vel principia, COMMUNIO s entis EST eis t

SECUNDUM SOLUM u NOMEN, NON SECUNDUM RATIONEM v DEFINITIONIS id w est nonsecundum definitionem, QUAE x DATA EST y SECUNDUM hoc solum z NOMEN quod est‘ens’.

P*Iterum a alia causa quare b ens non est genus illorum, quia <si> haec causa esset quodpraedicatur de eis, eadem causa “unum” esset genus illorum, quia praedicatur de illis,sicut c ‘substantia est unum’ ‘qualitas est unum’ et sic de ceteris ; et sic reducerentur ad duogenera alterum quorum non subicitur tantum alii ; quod est inconveniens, quia unumsubicitur enti et ens subicitur uni, <sed> unum genus subicitur tantum alii ut animalcorpori*.

δDECEM QUIDEM d GENERALISSIMA e etc f (12.7). Confirmavit g superiusauctoritate Aristotelis decem esse generalissima, et h illud idem modo i repetit, utostendat j quod, licet generalissima k certum numerum l habeant, specialissimatamen m sub n certo numero o non concluduntur,δ |P219va| individua vero quae postspecialissima sunt prorsus infinita sunt.

P*Huic p sententiae sic obicitur, quod specialissima sunt in quodam q numero ; si r

specialissima sunt in quodam numero, tunc rationalitas quae est species qualitatis ; sedrationalitas habet materiam et formam, materiam qualitatem, formam ignoramus ; iterum

(x) vocet OP, uocat A (y) hoc est OP, i(d est) A (z) cum OP, om. A (a) nuncupabit] no(n)cupabitO (b) unum esset OA, om. P (c) hic OA, om. P (d) a destructione consequentis OA, om. P (e) entiaaequivoce OA, aequivoce entia P (f) sic OA, om. P (g) dicerentur] disce(n)t(ur) a.c. A (h) entiaunivoce OA, univoce entia (et) P (i) aequivoce + l(ocus) a d(e)strictio(n)e 9(sequentis) P (j) ea AP,om. O (k) dicuntur OP, om. A (l) nulla + ens A (m) illud est OP, om. A (n) nomine convenit OP,convenit nomine A (o) ea OA, om. P (p) concludit OP, i(n)cludat A (q) est ibi OP, `o(mn)ib(us) n(on)e(st) co(mmun)e g(enus) o(mn)iu(m)´ A (r) prima principia A, principia prima O, prima g(e)n(er)a(ve)l principia P (s) communio entis O, c(on)munia. ens A, 9munio P (t) eis O, eor(um) A, eish(abe)nte P (u) solum nomen OP, nomen solum A (v) rationem diffinitionis AP, diffinitionisrationem O (w) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (x) quae + diff(initi)o O (y) est OA, sit P (z) solum OA, om. P(a) *Iterum – corpori* i.m. add. sine indicatione ubi ponendum sit P (b) quare] q(ua)r(um) P(c) sicut] q(uia) P (d) quidem OPD, om. A (e) generalissima O, generalissima q(uo)d A, om.PD (f) &c D, om. OAP (g) confirmavit OAP, Co(n)firmat D (h) (et) O, om. APD (i) modo OP, om.A, in(de) D (j) ostendat quod OP, ostendat q(uam) A, om. D (k) generalissima OAP, om. D(l) numerum habeant OP, numerum habe(n)t A, habeant numerum u(t) D (m) tamen APD, t(antu)mO (n) sub certo numero non concluduntur OA, non concluduntur sub certo numero PD (o) numero]s.l. add. A (p) *Huic – numerum* i.m. add. P (q) quodam] q(uod)da(m) P (r) si specialissima] Sicsip()alissima P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


illa forma est species, cum omnis forma sit species ; et ita usque ad infinitatem. Sed contrahoc dicendum est quod illud non est dictum nisi propter maiorem partem, et de speciebusqualitatis non est inconveniens. Vel licet ignoremus certum numerum, tamen natura illiusnumeri non refugit certitudinem. Vel tantum dicitur de speciebus substantiae, quae nonrefugiunt numerum*.

δQUAPROPTER A s GENERALISSIMIS etc t (12.9). Hic u infert a causa, sic.Quandoquidem individua v infinita sunt, ergo w aliquem DESCENDENTEM x A

GENERALISSIMIS AD SPECIALISSIMA IUBET PLATO y QUIESCERE ibi, ne faciat z divi-sionem per enumerationem a omnium b individuorum, DESCENDERE c AUTEM PER

MEDIA iubet ipse Plato aliquem DIVIDENTEM d SPECIFICIS DIFFERENTIIS hoc e est Ahociubet quod ille qui dividit per specificas differentias descendat per media ageneralissimis usque ad specialissima dividendo ea per specificas differentias.δ

*Vel f aliter. Hominem DESCENDENTEM g id est cupientem h dividere IUBET PLATO

QUIESCERE i, DESCENDERE j PER MEDIA k genera et species, id est per illas speciesquae sunt a generalissimis usque ad individua, informando eas SPECIFICIS

DIFFERENTIIS l ; quicumque enim a genere descendit, ut diversas species faciat, perdifferentias m oppositas illam n diversificationem facit, ut cum substantiam volodividere per species, considero substantiam puram et o post eandem informo indiversas p species addita sibi q corporeitate et incorporeitate*.

INFINITA INQUIT r (12.12). Hic reddit causam Platonis quare s iubeat aliquemquiescere t ne faciat divisionem per enumerationem u omnium individuorum, hancscilicet v causam w quia x Plato INQUIT y INFINITA RELINQUENDA SUNT. Et quarerelinquenda sint z, reddit causam, ideo scilicet a quia ipse inquit b NON POSSE FIERI

EORUM c DISCIPLINAM id est non posse fieri d facilem doctrinam e ex eis ; ea enimquae infinita sunt f nullo certo g scientiae h termino comprehendi possunt.

(s) a generalissimis OAD, om. P (t) etc D, om. OAP (u) Hic infert a causa sic OAD, om. P(v) individua infinita sunt OAD, infinita sunt individua P (w) ergo OPD, (i)g(itur) A(x) descendentem] d(e)sc(re)te a.c., descendentem p.c. A (y) plato quiescere ibi A, plato quiescere O,plato ibi quiescere P, ibi Plato quidescere D (z) faciat divisionem OAP, fiat diuisio D(a) enumerationem OAD, enu(n)ciacione(m) P (b) omnium individuorum OAP, individuorumomnium D (c) descendere APD, desce(n)dente(m) O (d) dividentem OA, desce(n)de(n)te P,desce(n)de(n)te(m) D (e) hoc est OPD, i(d est) A (f) *Vel – incorporeitate* om. P(g) descendente(m) O, diuid(en)te(m) A, (h) cupientem dividere O, dividere cupientem A(i) q(ui)escere A, om. O (j) descendere] d(e)scend(en)tem a.c., d(e)scend(en)ddo p.c. A (k) media O,om. A (l) differentiis] diff(initi)o(n)is a.c. A (m) differentias oppositas O, appositas(!) differentias A(n) illa(m) diu(er)sificatione(m) A, illa diu(er)sificatio(n)e O (o) (et) p(ost) A, om. O (p) diu(er)sas O,duas A (q) s(ibi) A, om. O (r) i(n)q(ui)t OA, inq(uam) P (s) quare] q(ua)r(um) P (t) quiescere + (et) A(u) enu(mer)atio(n)e(m) O, enu(mer)atio(n)e A, enu(n)ciacione(m) P (v) scilicet OP, om. A(w) causa(m) A, om. OP (x) q(uia) P, q(uod) O, qua(m) A (y) inquit OA, i(n) q(ui)d P (z) sint OA,s(unt) P (a) s(cilicet) q(ui)a ipse A, ipse O, om. P (b) inquit OA, i(n) q(uid) P (c) eorum disciplinamOA, disciplinam eorum P (d) fieri OA, fac(er)e P (e) doctrinam OA, disciplina(m) P (f) sunt + sub A(g) certo] rasura A (h) scientiae OA, scie(n)te P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

128 IWAKUMA YUKIO

DESCENDENTIBUS IGITUR (12.13). Hic infert ab auctoritate Platonis i, sic j.Quandoquidem Plato iubet aliquem k dividentem specificis differentiisdescendere per media l, ergo ita m faciendum est quod n aliquibus δDESCENDENTIBUS

a o generalissimis usque p AD SPECIALISSIMA q NECESSE EST IRE PER DIVIDENTEM r

MULTITUDNEM differentiarum, id est per multas s differentias,δ Pquae vocantur‘dividentes’ quia dividunt ; vocantur ‘multitudo’ quia de pluribus praedicantur. *Vel t PER

MULTITUDINEM specierum, id est illud quod unum est in multa u dividendooppositis differentiis ; rationalitas enim et irrationalitas animal genus quod unumest in hominem et in v equum et in w alias x species animalis distribuunt y. Possumusetiam ita legere DIVIDENTEM, ut ad hominem referatur ; et tunc z erit |A10ra|DESCENDENTIBUS ablativus absolutus, ut ita dicamus aliquibus DESCENDENTIBUS

AD a SPECIALISSIMA NECESSE EST hominem DIVIDENTEM IRE etc. In alia sententia b estDESCENDENTIBUS dativus, ut ita legatur : NECESSE EST, et c cui est necesse addit :hominibus DESCENDENTIBUS etc*.

OAδASCENDENTIBUS VERO d usque AD

GENERALISSIMA NECESSE EST COLLI-

GERE e MULTITUDINEM inferiorum f. Sub-audi g ‘per h genera et species’. Ita enimsemper fit descensio i : substantia aliacorporea j alia incorporea, corpus aliudanimatum aliud inanimatum, eodem k

quoque modo unumquodque genus l

quod m in natura unum est per diffe-rentias in multa distribuendo. Ascensiovero fit n semper illa quae multa o sunt inunum colligendo, hoc modo : Socrateset Plato et Cicero p homo q sunt, et r

homo et s aliae species animalis suntanimal, et sic de t ceteris.δ Vel si

PASCENDENTIBUS VERO (12.14).Descendentibus necesse est ire perdividentem u multitudinem, sedASCENDENTIBUS NECESSE EST COLLIGERE

MULTITUDINEM.

(i) platonis AP, om. O (j) sic A, om. OP (k) aliquem OP, aliq(ua)n(do) A( (l) media] i.m. add. P(m) ita OP, om. A (n) quod + ab P (o) a generalissimis OAP,.a’. g(enus). D (p) usque APD, om. O(q) specialissima AP, indiuidua O, sp(eci)e. D (r) dividentem post differentiarum infra D (s) multasOAD, om. P (t) *Vel – etc* om. P (u) multa] mucta a.c. O (v) in O, om. A (w) in O, om. A (x) alias O,`c´et(er)as A (y) distrinbuunt O, distribunt(ur) A (z) tunc erit descendentibus A, descendentibus erittunc O (a) ad specialissima, a.s. O, om. A (b) sententia] setentia(!) A (c) (et) cui ÷ nece(ss)e O, om. A(d) u(ero) O, s(cilicet) A, au(tem) D (e) colligere multitudinem A, multitudinem colligereOD (f) inferiorum OA, uniu(er)sor(um) D (g) subaudi A, subaudis O, sub D (h) per OA, om. D(i) descensio OA, deffensio D (j) corporea] corp(or)a a.c. D (k) eodem quoque OA, Eod(em)q(ue) D(l) genus] g(e)n(e)is a.c. A (m) quod OA, q(uidem) D (n) fit semper O, semper fit A, semper u(t) D(o) multa sunt OA, sunt multa et D (p) cicero O, ceteri homines AD (q) homo sunt O, sunt homoAD (r) et AD, om. O (s) et aliae species animalis sunt animal et sic de ceteris OA, a(n)i(m)al sp(eci)ess(un)t a(nima)l (t) de O, i(n) A (u) dividentem] diuidute(m) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


volumus quod per eandem multitu-dinem fiat descensio et v ascensio,scilicet per species, dicemus quoddifferentiae uniant w species inutroque ; ad descensum uniant x easinformando, in ascensu y ea z spolian-do ; in descensu a illud quod unum est inmulta b distribuendo per adiunctasdifferentias, in ascensu illa multa adunum redigendo c per d å remotasdifferentias.

δCOLLECTIVUM ENIM (12.15). Hic reddit causam quare illi qui e ascendunt f adgeneralissima g multitudinem h colligant i per species j et genera (quod suppletur k ),ideo l scilicet quia m genus et species collectiva n multorum sunt in unam naturam.

OAEt ne videretur o alicui quodgenus p non plura colligeret q quam sua r

species, ideo dicit quod magis collec-tivum est s, id t est plurium collectivumest, genus quam sua species.

PContinuatio. Vere qui ascendit colligitmultitudinem, quia colligit genera etspecies. Locus a partibus – maxima pro-positio : cui conveniunt partes, et totum ;sed illi qui ascendit convenit colligeregenera et species ; ergo convenit ei colli-gere multitudinem, quia multitudo aliagenus, alia species, alia differentia. Hanctotam comprobat in libro sic a causa. Veresi colligit genera et species, colligit multitu-dinem, quia species est collectiva multo-rum in unam naturam, id est colligit multaindividua ad unam definitionem ; et nonsolummodo species colligit, sed etiamgenus magis quam species.

PARTICULARIA VERO (12.17). Postquam ostendit genus et speciem u multa v inunam w naturam colligere, ostendit ipsa singularia illud x quod unum y est in

(v) (et) ascensio O, om. A (w) uniant] uiuant OA (x) uniant] uiuant OA (y) ascensu O,ascensu(m) A (z) ea O, om. A (a) d(e)scensu O, d(e)scensu(m) A (b) multa O, multis A(c) redigen`do´ A, redigo O (d) p(er) remotas O, p(rae)motas A (e) qui OAP, om. D (f) ascenduntOAP, acc()n D (g) generalissima OP, g(e)n(er)alissimu(m) A, gnalissima(m) D (h) multitudinemOAP, i(n)m(u)ltitudi(n)e D (i) colligant OP, colligunt AD (j) species et genera APD, genera etspecies O, (k) suppletur OPD, supplect(ur) A (l) ideo OPD, i(n) eo A (m) quia OAP, q(uod) D(n) collectiva multorum sunt O, multorum collectiva sunt AD, sunt collectiva mutorum P(o) videretur] uidet(ur) a.c. A (p) genus OAP, g(e)n(er)a ID (q) colligeret OA, colligant D (r) sua O,om. A, sue D (s) est + g(enus) D (t) i(d est) OA, h(oc) ÷ D (u) speciem OAP, sp(ecie)s D (v) multaante genus supra P (w) unam naturam colligere AP, unam colligere naturam O, una nat(ur)acollig(er)e D (x) illud OP, om. A, unu(m) D (y) unum est OAP, est ill(u)d D

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

130 IWAKUMA YUKIO

multitudinem z dividere, sic dicens : PARTICULARIA VERO id est SINGULARIA E a

CONTRARIO, quantum ad hoc quod illa colligunt, illud QUOD UNUM b EST Aspeciemscilicet IN c MULTITUDINEM SEMPER DIVIDUNT, *ut d particulares homines hominem,qui in sua natura unus est, in multitudinem dividunt* per hoc quod unusquisque e

eorum homo efficitur. Et quod species multa colligunt f sub una natura, probat aparte speciei, sic g : quia homo. Quod est ibi : PARTICIPATIONE h ENIM huius i SPECIEI

quae est homo PLURES HOMINES sunt UNUS homo, non unus j individualis, sed k

homo, id est animal rationale mortale l, quod m in omnibus unum est.PARTICULARIBUS AUTEM hominibus ille homo qui UNUS est, et ne acciperemus n

unum o quasi individuale p, ideo q subdit : ET r COMMUNIS, hoc s est ille qui inpluribus est t, efficitur u PLURES.δ

OASicut enim dictum est, homo qui v

in natura sua w unus x est per partici-pationem accidentium Plato |O12rb|efficitur atque Socrates, qui diversisunt atque plures.

δDIVISIVUM ENIM y EST (12.20). Hicprobat a z duplici a toto quod parti-culares homines dividunt et homospecies colligit b, sic : quia omne singu-lare divisivum c est, omne verocommune collectivum, id est aduna-tivum d, multorum est e.δ

PHomo enim species unus est, quiaomnia sua individua uniuntur in eo ; et estcommunis, quia pluribus attribuitur.

DIVISIVUM ENIM EST (12.20). Probatquod particulares homines dividunt, sic.Vere per particularia efficitur ille homo quiest unus plures, quia particularia suntdivisiva (a pari extra) ; et vere particulariasunt divisiva, quia singularia (locus a pari).

COLLECTIVUM AUTEM (12.20).Individuum est divisivum, sed id QUOD

COMMUNE EST, scilicet species, estCOLLECTIVUM id est ADUNATIVUM

multorum.

δASSIGNATO AUTEM GENERE f (12.22). Postquam ostendit quid g sit genus, quidspecies, quid h generalissimum, quid specialissimum, quid subalternum i,demonstrat quod semper j genus de sua specie praedicatur, species vero nunquam k

(z) multitudinem dividere OAP, m(u)ltitudine collig(er)e D (a) e contrario OAP, 9(tra) D(b) unum est OA, est unum PD (c) in multitudinem semper O, in multitudinem A, semper multitu-dinem PD (d) *ut – dividunt* om. P (e) unusquisque OPD, unu(m) q(ui)de(m) A (f) collig(un)t PD,colligit O, collig(un)t o(mn)ia A (g) sic APD, om. O (h) participatione OA, participacionemPD (i) huius AD, om. OP (j) unus OAP, om. D (k) sed OAP, s(cilicet) D (l) mortale OAP, & mortaleD (m) quod OAP, q(uidem) D (n) acciperemus] accip(er)iem(us) A (o) unu(m) APD, om. O(p) individuale OPD, i(n)diuiduale(m) A (q) ideo OAP, om. D (r) et OAP, om. D (s) hoc est OPD,om. A (t) est OAP, om. D (u) efficitur plures OPD, plures efficitur A, (v) q(ui) A, q(uod) O (w) sua A,om. O (x) un(us) A, unu(m) O (y) eim est OA, om. D (z) a] ab a.c. A (a) duplici] duuplici(!) D(b) colligit OA, colligu(n)t D (c) divisivum OAp.c., diuisu Aa.c., diuisu(m) D (d) adunativum OA,adiunctor(um) D (e) est post collectivum supra AD (f) genere OA, om. PD (g) quid OAD, q(uidem)P (h) quid generalissimum OA, om. PD (i) subalternum OPD, sub alt(er)i A (j) semper A, om.OPD (k) nunquam de suo genere AP, de suo genere nunquam O, de suo genere n(on) D

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


de suo genere praedicabitur l. Et hic agit Porphyrius de ea m praedicatione ubi n

superius o de suo p *inferiori q vel par r de suo* pari praedicatur s. Si enim diceremusspeciem nullo t modo praedicari de suo genere, falsum esset, quia quando dicimus‘quoddam u animal est homo v’, ibi species de suo genere praedicatur w, sed non itaquod x ei par vel superior y eo iudicetur z.δ

δLittera sic a continuatur et legitur. Assignatum est superius quid b genus c sit,quid d species e, sed ASSIGNATO GENERE ET f SPECIE id g est assignato QUID

UTRUMQUE h SIT Pid est quam definitionem habeat utrumque, ET GENERE QUIDEM i

assignato j UNO k super l multas species, SPECIEBUS m VERO PLURIBUS sub uno |A10rb|genere n assignatis o.

OAEt quod plures species sunt p subuno genere, probat ab effectu, sicdicens : SEMPER ENIM DIVISIO GENERIS

SIT IN PLURES SPECIES.

PEt quod plures sunt sub uno genere,probat sic : quia divisio generis sit in pluresspecies. Locus a parte – maxima propo-sitio : cuicumque convenit pars, et totum ;sed generi convenit dividi q in pluresspecies, ergo convenit ei habere pluresspecies, quia hoc <quod> habet <plures>species aliquando dividitur in pluresspecies, aliquando in differentias. Hoctotum est interpositio, et hoc est : SEMPER

ENIM DIVISIO GENERIS SIT IN PLURES SPECIES.

Illud r dicendum s est quod t genus quidem u semper v praedicatur de sua specie et etiamomnia superiora w semper x praedicantur y de suis inferioribus, species vero neque de proximo sibi

genere neque de superioribus praedicatur (de z proximo sibi a genere ideo dicit, quia magis b

videretur quod species de proximo c sibi genere praedicaretur d quam de aliis. Et

(l) praedicabitur OAP, p(rae)dicatur D (m) ea OA, illa P, hac D (n) ubi APD, om. O (o) superiusOAP, s(upe)riora D (p) suo OA, sua P, om. D (q) inferiori – suo om. A (r) par OP, pari D(s) praedicatur] p(rae)dica(n)tur post inferiori supra D (t) nullo modo praedicari de suo genere O, desuo genere nullo modo praedicari A, nu(n)q(uam) (u) quoddam OAP, q(uod) D (v) homo + e(st) A (w) praedicatur OPD, p(rae)dicari A (x) quod OPD, p(ro) A (y) superior OPD, sup(er)i(us) A (z) iudicetur OAD, sit P (a) sic l(e(gitur)) OP, sic c(on)tinuat(ur) A, continuatur et legitur D (b) quidOAP, q(uod) D (c) genus sit OD, sit genus AP (d) quid OAP, q(uod) D (e) species sed OP, speciese(st) sed A,.s. sil’. D (f) et specie APD, om. O (g) id est assignato OA, om. P, i(d est) assinga D (h) utrumque sit OPD, sit utrumque A (i) quidem OAD, q(uod) P (j) assignato OAD, om. P (k) unoAPD, om. O (l) super] se(m)p(er) a.c. A (m) speciebus vero pluribus OD, species pluribus A, pluribusvero speciebus P (n) genere] g(e)n(er)a a.c. D (o) assignatis OAD, 9ce(m)ptis P (p) s(unt) O, si(n)t A (q) dividi] i.m. add. P (r) illud O, om. A, ist(u)d P (s) dicendum OP, ost(e)nd(en)du(m) A (t) quodOP, q(ui)a A (u) quidem OA, om. P (v) semper praedicatur de sua specie OA, de specie semperpraedicatur P (w) superiora] i(n)feriora a.c. P (x) semp(er) A, om. OP (y) praedicantur de suisinferioribus O, de inferioribus praedicantur A, de inferioribus P (z) de OP, S(ed) A (a) sibi OA, om. P (b) magis vid(er)et(ur) O, uidetur magis A, magis uidetur P (c) proximo sibi genere O, suo proximogenere A, proximo genere sibi P (d) praedicaretur] p(rae)di’ca(ur)ret(ur) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

132 IWAKUMA YUKIO

quod e species de suo genere non praedicatur, probat ‡ab f effectu, sic g dicens :neque enim convertitur, <ita> quod, sicut genus praedicatur de sua specie ut decontento, ita species praedicetur h de suo genere ut de contento‡.

PHic obicitur. Si genus semper praedicatur de specie i, tunc praedicatur et quandoprofertur et quando non profertur ; et si quando non profertur tunc praedicatur, tuncquando non fit propositio de eo praedicatur ; et si quando non fit propositio de eopraedicatur, tunc quando non praedicatur praedicatur ; quod est inconveniens. Quare j itaexponemus : GENUS SEMPER PRAEDICATUR id est quacumque hora aliquis vult de aliquaspecie praedicari.

OPORTET AUTEM etc k (13.5). Quia dixerat superiora de inferioribus praedicari,ne videretur quod tantum ea de eis praedicarentur, ideo ostendit et l aequalia deaequalibus praedicari m, dicens : OPORTET AUTEM AEQUA DE AEQUIS PRAEDICARI id n

est aequalia de aequalibus. Et etiam o MAIORA p DE MINORIBUS, MINORA VERO DE

MAIORIBUS MINIME praedicantur q ut de contentis r. Quod ostendit s a parte maioriset minoris, dicens : NEQUE ENIM DICIS t ANIMAL ESSE HOMINEM u etc.

DE QUIBUS AUTEM SPECIES v (13.9). Postquam dixit w |P219vb| genus praedicaride specie, ostendit quod x de quibuscumque praedicatur y species, de eis z genus a

illius speciei praedicatur, et omnia superiora illius b generis USQUE AD

GENERALISSIMUM Pid est ipsum generalissimum (non enim est ibi USQUE exclusivum).

OAQuod ostendit a partibus, sic. Si c

verum est Socratem esse hominem,hominem autem esse d animal atquesubstantiam, verum est Socratem esseanimal e atque substantiam. Quod estibi : SI ENIM VERUM EST f SOCRATEM etc.

PSI ENIM (13.11). Vere de quocumquepraedicatur species, de eodem praedicaturgenus et genus generis et ipsumgeneralissimum, quia ita est in istis. Locus apartibus. Et hoc est : SI VERUM EST

SOCRATEM ESSE HOMINEM, HOMINEM AUTEM

ANIMAL, ANIMAL AUTEM SUBSTANTIAM,

VERUM EST SOCRATEM ESSE ANIMAL ATQUE

SUBSTANTIAM.

SEMPER ENIM SUPERIORA g (13.13). Hic probat a h duplici toto quod animalatque substantia i praedicantur j de Socrate, sic : quia omnia superiora praedicanturde omnibus k suis inferioribus. PMaxima propositio : si alicui toti aliquid totum

(e) quod OP, q(ui)a A (f) ‡ab effectu – contento‡ OA, a parte, q(uia) h(omo) P (g) sic A, om. O(h) p(rae)dicet(ur) O, p(rae)dicat(ur) A (i) specie] sp(ec)ies a.c. P (j) Quare] Q(ua)r(um) P (k) etc A,om. OP (l) (et) eq(ua)lia A, inequalia O, q(uod) eq(ua)lia P (m) praedicari OA, p(rae)d(ica)n(tu)r P (n) id est aequalia de aequalibus OA, om. P (o) etiam OP, om. A (p) maiora de minoribus A, minorade minoribus O, de maioribus maiora P, (q) praedicantur OA, om. P (r) 9tentis O, cet(er)is A,9te(m)ptis P (s) ostendit post minoris infra P (t) dicis A, dicit O, d(icitu)r P (u) hominem etc OA, etch(om)o et transportanda indicavit P (v) sp(eci)es A, om. OP (w) dixit OP, ost(e)nd(it) A (x) quodAP, om. O (y) praedicatur species OP, species praedicatur A (z) eis OP, eisde(m) A (a) genus illiusspeciei praedicatur A, praedicatur genus illius speciei O, genus ipsi(us) d(icitu)r P (b) illius generisAP, g(e)n(er)a O (c) Si O, S ueni(m)(!) A (d) e(ss)e A, om. O (e) a(n)i(m)al atq(ue) A, om. O (f) e(st)A, e(ss)e O (g) superiora OA, om. P (h) a OP, ad A (i) substantia] sub(stanti)a(m) a.c. A (j) p(rae)d(ica)n(tu)r O, praedicatur AP (k) omnibus suis inferioribus OA, inferioribus omnibussuis P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


convenit universaliter, pars illius totius convenit partibus prioris totius) ; sed superioribusconvenit universaliter praedicari de omnibus inferioribus, ergo substantiae et animaliconvenit praedicari de Socrate.

SPECIES QUIDEM (13.14). Postquam ostendit quod l genus praedicatur m despecie, species vero non praedicatur de genere, demonstrat speciem specialissi-mam praedicari n tantum de suis individuis, genus vero sibi proximum o de illaspecie et de suis individuis, genus p vero generalissimum q de r omnibus subal-

ternis s generibus t et speciebus u et de earum individuis.*DICITUR v ENIM GENERALISSIMUM w (13.17). Hic ostendit a pari quod

generalissimum praedicatur de subalternis speciebus x et generibus et de eorumindividuis*, sic : quia y de z omnibus sibi suppositis dicitur generalissimum. Etquia ostenderat a de b quibus generalissimum praedicatur, ne aliquis erraret inpraedicatione generis c quod est genus d specialissimae speciei Pet in praedicationespecialissimi, ideo rursus demonstrat e de quibus ea praedicentur f, dicens : GENUS

AUTEM QUOD EST ANTE SPECIALISSIMUM etc.INDIVIDUUM AUTEM (13.21). Postquam ostendit de quibus praedicetur

generalissimum et specialissimum *et g illud genus h quod est ante i specia-lissimum*, dicit unumquodque individuum j de uno solo praedicari. Ideo agit deindividuis, quia fecit k mentionem de illis l, ubi dixit 80 “species m specialissimapraedicatur n de solis o individuis”.

INDIVIDUUM ENIM DICITUR p (13.21). Hic probat a partibus quod unum q

individuum praedicatur de uno solo, sic : INDIVIDUUM EST SOCRATES ET HOC ALBUM

ET SOPHRONICI FILIUS, SI SOCRATES etc r, sed haec de uno solo praedicantur, quare s

individuum t. Propositionem huius syllogismi habemus ibi : INDIVIDUUM ENIM u

EST SOCRATES etc.INDIVIDUUM ERGO (13.24). Hic v infert a pari, sic. Quandoquidem

unumquodque individuum w praedicatur de uno solo, ergo unumquodque

(l) quod genus AP, om. O (m) praedicatur de specie OP, de specie praedicatur A (n) praedicaritantum de suis individuis O, tantum praedicari de suis individuis A, praedicari d(e) (o) proximum +p(rae)d(ica)ri A (p) genus vero generalissimum A, generalissimum vero OP (q) generalissimum +p(rae)d(icatu)r A (r) de omnibus OP, om. A (s) subalternis] sub alt(er)i(us) a.c. A (t) g(e)n(eri)b(us)(et) A, om. OP (u) speciebus OA, suis speciebus P (v) *Dicitur – individuis* om. A(w) g(e)n(er)al(issimum) O, om. P (x) speciebus et generibus O, generibus et speciebus P (y) quiaOP, q(uam) A (z) de omnibus sibi suppositis dicitur generalissimum O, dicitur generalissimum deomnibus sibi (a) ostend(er)at OP, ost(e)nd(it) A (b) de quibus OA, q(uod) P (c) generis quod estgenus O, om. A (d) specialissimae speciei O, speciei specialissimae A, an(te) sp(eci)alissima(m)sp(eci)em P (e) demonstrat OA, ost(e)nd(it) P (f) praedicentur] p(rae)dicare(n)t(ur) a.c. A (g) *et –specialissimum* om. O (h) g(e)n(u)s P, om. A (i) an(te) P, om. A (j) individuum AP, om. O (k) fecitOP, fac(it) A (l) illis OP, eis A (m) species specialissima praedicari O, sp(eci)e(m) sp(eci)a-lissima(m) p(rae)d(ica)ri A (n) praedicatur post individuis infra P (o) solis] solo a.c. A (p) d(icitu)rA, om. OP (q) un(um) A, om. OP (r) etc OP, sit sol(us) `so(crates)´ ei(us) fili(us) A (s) quare A,Q(ua)r(um) OP (t) individuum OP, J(n)diuidua A (u) enim est P, enim O, est enim A (v) Hic infert apari sic OA, om. P (w) individuum OA, i(n)diuiduor(um) P

(80) Isag. 13.20-21

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

134 IWAKUMA YUKIO

individuum x constat ex talibus y proprietatibus, collectio quarum proprietatum z

nunquam erit eadem a b in alio individuo c. Quod ostendit a parte individui, dicens :SOCRATIS ENIM PROPRIETATES NUNQUAM ERUNT d eaedem IN ALIO PARTICULARIUM.Dicitur enim Socrates calvus e, simus, senex f, Sophronici g filius, quae omnianunquam eadem h in alio individuo i reperientur.

HAE VERO QUAE j SUNT HOMINIS (14.3). Postquam ostendit proprietatemuniuscuiusque individui k nunquam l in alio individuo reperiri m, monstrat proprie-tatem rei communis semper eandem in pluribus n inveniri, dicens : HAE AUTEM

|A10va| PROPRIETATES QUAE SUNT HOMINIS (et ne acciperemus individualem o

hominem, ideo subdit : DICO AUTEM HUIUS hominis p QUI EST COMMUNIS id q estspecialis) ERUNT r EAEDEM s IN t PLURIBUS. Et quia dixerat IN PLURIBUS, ne u videreturquod non essent v eaedem w in x omnibus, ideo subdit : MAGIS AUTEM IN OMNIBUS

PARTICULARIBUS HOMINIBUS id est melius possum dicere quod y sunt eaedem z inomnibus hominibus quam a in pluribus.

CONTINETUR IGITUR INDIVIDUUM b (14.7). Hic breviter repetit ea c quae d

Adiffuse e superius dixerat, scilicet f speciem contineri sub genere et g individuumsub specie. Et sic infert a relativis. Quandoquidem species praedicatur deindividuo h ut de contento i, ergo individuum j continetur sub specie. Species autemsub k genere continetur. Quod l ostendit a causa, dicens : TOTUM ENIM QUIDDAM m idest continens vel universale GENUS EST n ipsius o speciei, INDIVIDUUM AUTEM estPARS speciei, SPECIES VERO est p ET TOTUM ET PARS, SED q PARS QUIDEM r est s

ALTERIUS id est generis, TOTUM VERO NON eiusdem ALTERIUS t SED ALIIS u id estindividuis, Pid est respectu individuorum species totum dicitur. Et quod aliis est totum,probat a parte, dicens : TOTUM ENIM PARTIBUS v suis EST.

PExplicit de specie.

(x) individuum OA, om. P (y) talibus AP, duab(us) O (z) proprietatum OAp.c., p(ropri)etate(m)Aa.c., om. P (a) eadem] eed(em) a.c. A (b) eadem post individuo infra P (c) individuo O, om. A(d) erunt eaedem in alio particularium OP, in alio aliquo particularium erunt A (e) calvus OA,cam(us)( ?) P (f) senex + (et) add. et delevit A (g) Sophronici] sophonici(!) O, sofronici A, soffroniciP (h) eadem in alio O, in alio eadem P (i) individuo OA, om. P (j) q(uae) s(unt) ho(m)i(n)is A, om.OP (k) individui + (et) A (l) nunquam + ea(n)de(m) P (m) reperiri + poss(un)t P (n) pluribus OP,o(mn)ib(us) A (o) individualem hominem OP, hominem individualem A (p) hominis OP, om. A(q) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (r) erunt eaedem O, or() eod(em) A, eaedem erunt P (s) eaedem O, eod(em)A (t) in OP, om. A (u) ne videretur OP, nec uid(e)t(ur) A (v) essent] e()nt A (w) eaedem OP, eod(em)A (x) i(n) o(mn)ib(us) A, om. O, i(n) pl(ur)ib(us) (ve)l i(n) no(min)ib(us) P (y) quod OA, q(uia) P(z) eaedem OP, eod(em) A (a) quam OP, q(uod) A (b) individuum AP, indiuiduis O (c) ea P, om.OA (d) quae AP, q(uod) O (e) diffuse] diffusse A (f) scilicet speciem AP, speciem scilicet O (g) (et)P, om. OA (h) individuo OA, i(n)diuiduis P (i) 9tento OA p.c., co(n)te(m)pto A a.c., 9te(m)ptis P(j) individuum continetur OP, i(n)diuidua c(on)tine(n)t(ur) A (k) sub genere continetur A, sub genereO, continetur sub genere P (l) Quod] q(ui)a a.c. A (m) q(ui)dda(m) O, om. AP (n) est] s.l. add. P (o) ipsius AP, om. O (p) est et OA, om. P (q) sed OP, s(cilicet) A (r) quidem + [alt(er)u(m)] A (s) estOP, om. A (t) alterius OP, om. A (u) aliis] alliis a.c. P (v) partibus suis est OA, est suis partibus P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


<DE DIFFERENTIA>

PIncipit de differentia.δDIFFERENTIA VERO w etc x (14.15). Postquam de genere et y specie disseruit, de z

differentia disputare intendit.

OA 81Cur autem post speciemdifferentia a sumpta b sit ad disputa-tionem, dicere est c tsupervacuum, cumillud superius inquisitum fuerit cur d

non e ante speciem in ordine f tractatussit g collocata. Si autem mirum vide-batur speciem in disputationis ordinefuisse praepositam differentiae h, idcir-co quod i #differentia j continentior estet amplior ipsa specie, non debet k

mirum videri eandem differentiam anteproprium et l accidens collocari m,

PCuius tractatum post generistractatum possuisset, nisi relatio quae intergenus et speciem erat eum impediret n ;conveniens igitur fuit, ut postquam degenere et specie tractavit, de differentiatractatus sequeretur,

cum # differentia o dignioris et p continentioris naturae q sit quam propria vel r

accidentia s, in eo scilicet quod proprium unius t solius semper u est v speciei,#accidens vero exteriorem quamdam w naturam subiecti ostendit nec x insubstantia y subiecti z praedicatur, differentiae vero utrumque a continent, et quod b

saepe c pluribus d speciebus conveniunt, et quod in substantia earum e

praedicantur f.δ

Sicut autem superius diversas g generis et speciei significationes *ostendit h,ita nunc diversas i differentiae significationes* monstrare intendit, dicensdifferentiam aliam esse j communem, aliam propriam, aliam magis propriam.

(w) u(ero) P, om. OAD (x) etc OAD, om. P (y) et + d(e) O (z) de differentia] d’iffr’a A(a) differentia OD, diff(e)r(enti)a(m) A (b) sumpta sit O, su(m)psit A, sit sumpta D (c) estsupervacuum, sup(er)uacaneum e(st) A, supervacuum est D (d) cur OAP, c(um) D (e) n(on) O, un()A, om. D (f) ordine tractatus O, tractatus ordine AD (g) sit collocata OD, collocata sit A(h) differentiae post speciem supra A, post fuisse supra D (i) quod OD, q(uidem) q(uonia)mA, (j) #differentia – cum # differentia – speciei#] differentia – speciei differentia – cum et (k) debet]de()b(et) O (l) et accidens] s.l. add. D (m) collocari A, collocare OD (n) i(m)pediret] d(e) sp(ec i)estati(m) p(ost) g(e)n(u)s coegiss(et) a.c. P (o) differentia OAD, ea P (p) et OAD, om. P (q) naturae sitOA, sit naturae PD (r) vel OAD, (et) P (s) accidentia OAP, anteced(en)cia D (t) uni(us) soli(us) P,uni(us)c(uius)q(ue) OD, uni(us) A (u) semper OP, om. AD (v) est OAP, om. D (w) quandam]q(uo)da(m) a.c. P (x) nec OAP, neq(ue) D (y) substantia AP, substantiam OD (z) subiecti APD, om.O (a) utrumque continent OA, continent utrumque PD (b) quod OPD, q(ui)a A (c) saepe OPD, om. A(d) pluribus speciebus OPD, sp(eci)es pluribus A (e) ear(um) PD, eor(um) OA (f) praedicantur OAP,p(rae)d(icatu)r D (g) diversas + sup(er)i(us) diu(er)si[s] A (h) *ostendit – significationes* om. A(i) diversas differentiae O, differentiae diversas P (j) e(ss)e A, om. OP

(81) In Isag. ed. sec. 239.6-16

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

136 IWAKUMA YUKIO

82Tribus modis aliud k ab alio distare l dicimus, genere scilicet m, specie, et n

numero, in quibus omnibus aut secundum substantiales differentias alia o res ab p

alia distat aut secundum q accidentales. Nam quae genere et specie distant,substantialibus differentiis Aa se invicem disiuncta sunt, idcirco r quoniam generaet species substantialibus differentiis informantur, ut homo atque arbor, quia s

genere animalis t distant u, differentia sensibilis v inter ea differentiam facit ;additum enim sensibile animato animal facit, et w idem detractum x facitanimatum atque y insensibile z, quod est arbor vel a alia virgulta, igitur arbor atquehomo, quoniam genere differunt b, substantialibus differentiis a se invicem|P220ra| disiuncta sunt. Rursus illa quae specie distant c, ipsa quoque substantia-libus differentiis discrepant d, ut homo atque equus rationalitate atque irrationa-litate. Ea vero quae solo numero sicut e individua discrepant f, solis accidentibus ase invicem distant. Haec autem accidentia vel g separabilia sunt h vel insepa-rabilia ; separabilia sunt quae frequenter i a suis subiectis j separantur,inseparabilia vero k sunt illa quae, licet ratione a l subiectis m separari n possint, actutamen o non separantur.

83Quae cum ita sint p, differentiarum q diversitates in r ternarium numerumPorphyrius colligit, dicens : differentiam aliam esse s communem, aliampropriam, aliam magis propriam. Communem vero differentiam vocat t |A10vb|accidens u separabile, quod idem v a se ipso vel aliud w ab alio differre x facit, utstare et y sedere et alia huiusmodi, quibus si qua differunt, communibus differentiisdistare dicuntur z. Communes autem a differentiae b nuncupatae c sunt, quoniamnullius propriae esse possunt, sed d leviter veniunt leviterque e recedunt. Propriaevero dicuntur f differentiae accidentia inseparabilia, ut oculorum caecitas g et h nasi

(k) aliud OP, aliq(ui)d A (l) distare A, differre OP (m) scilicet O, sil’ A, om. P (n) (et) P, om. OA(o) alia res OA, aliq(ui)d P (p) ab alia distat O, distat ab alia A, ab aliq(uo) differt P (q) secundum OP,s(cilicet) A (r) idcirco O, (et) i(de)o A, i(de)o P (s) quia OA, q(uonia)m P (t) animalis AP, a(nima)l O(u) distant OP, distra(n)t(!) A (v) sensibil(is) OP, sensibile A (w) (et) id(em) A, idemque OP(x) detractum OAp.c., d(e)t(ra)ctatu(m) Aa.c.P (y) atq(ue) O, atq(ue) scripsit et expunxit A, (et) P(z) insensibile OA, se(n)sibile P (a) vel AP, atq(ue) O (b) differunt] diffr’er() A (c) distant OP,differunt (diffr’er()) A (d) discrepant OA, discrepa(n)t() P (e) sicut AP, ut O (f) discrepant AP, om. O(g) vel OP, om. A (h) sunt vel inseparabilia OA, vel inseparabilia sunt P (i) frequenter] freqnt(er) P(j) sub(iec)tis A, sub(stanti)is OP (k) vero OP, om. A (l) a subiectis] a sub(stanti)is O, a sub(iec)to A,om. P (m) sub(iec)tis, sub(stanti)is O, sub(iec)to A (n) separari possint OP, possint separari A(o) tamen OA, t(antu)m P (p) sint + ad OA (q) differentiarum] diff(e)r(enti)ar(!) O, diffrar(um)(!) P,diff(e)r(enti)a(m) A (r) in ternarium numerum Porphyrius OA,.P. in ternarium numerum P (s) esseOA, om. P (t) uocat A, uoca(n)s O, uocam(us) P (u) accidens separabile AP, separabile accidens O(v) idem OP, om. A (w) aliud OP, om. A (x) differre facit P, distare facit O, facit differre A (y) (et) P,(ve)l O, om. A (z) dicuntur OP, dica(n)t(ur) A (a) autem OP, om. A (b) differentiae + i(de)o P(c) nuncupatae sunt] No(n)cupate s(unt) O, uocate s(unt) A, d(icu)n(tu)r P (d) sed OP, (et) A(e) leviterque AP, leuit(er) O (f) dicuntur differentiae OP, differentiae uoca(n)t(ur) A (g) caecitasOP, glancitas(!) A (h) et OA, om. P

(82) In Isag. ed. sec. 240.14-241.16(83) In Isag. ed. sec. 241.14-243.27

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


curvitas. Magis autem propriae differentiae i dicuntur, quae substantiamuniuscuiusque speciei monstrant j. Si enim illae propriae k dicuntur, quae separarinon possunt, quae tamen l inter m accidentia numerantur n o, illae iure magispropriae dicuntur p, quae non q modo r a subiecto s separari non t possunt, |O12va|verum etiam u subiecti substantiam perficiunt. Ex v his tribus differentiarum diver-sitatibus, id est communibus w, propriis, et magis propriis, fiunt x vel y secundumgenus vel secundum z speciem vel secundum a numerum discrepantiae b c ; nam utdictum est ex communibus et propriis distantiae d secundum numerum e

nascuntur, ex magis propriis f vero differentiae nascuntur g secundum genus h autsecundum speciem.

Videndum est etiam i quod haec divisio ‘differentia alia communis, aliapropria, alia magis propria’ non videtur fieri per opposita membra. Eadem enimdifferentia, si ad j diversa consideremus subiecta k, communis est l et propria etmagis propria. Albedo enim in cygno m est propria differentia, in quo est accidensinseparabile ; *in n quibus vero est accidens separabile*, est communis differentia.Rursus calor o qui p, ut q dicit Boethius in commento super Praedicamenta 84, inigne est magis propria differentia r ; si ad alia consideremus s subiecta t, communisest vel propria. Dicuntur tamen u ea inter se opposita v hoc modo esse w, quod nihilquod in aliquo subiecto x est communis y differentia in eodem subiecto est z vel a

propria vel magis propria differentia b.Hic etiam dici c potest : ergo, cum differentiae significationes in eodem

quamvis diverso respectu inveniantur, non tamen d ‘differentia’ e est voxaequivoca ad illa f, nec g vocanda est divisio vocis in significationes, sed vocis inmodos h. *Sed i notandum est quod divisio vocis in modos* in j hoc differt adivisione vocis aequivocae, quod k vox aequivoca nihil universale ponit in suis

(i) diff(e)r(entia)e A, om. OP (j) monstrant OP, d(e)mo(n)stra(n)t A (k) propriae dicuntur OP,dica(n)t(ur) p(ropria)e A (l) t(ame)n OP, t(antu)m A (m) inter A, in O (n) numerantur AP,annu(mer)ant(ur) O (o) numerantur + t(un)c A (p) dicuntur OP, no(min)a(n)t(ur) A (q) non OA,nullo P (r) modo OP, solu(m) A (s) subiecto OP, sub(stanti)is A (t) n(on) A, n(un)c O, om. P(u) etiam OA, om. P (v) ex OP, om. A (w) communibus OA, 9munitatib(us) P (x) fiunt OP,.s. i.t. etrepetit s.l. A (y) vel AP, om. O (z) secundum AP, om. O (a) secundum AP, om. O (b) discrepantiaeOP, discrepatione(m) et add. s.l. aliq(uem) h(abe)nt A (c) discrepantiae] discrepante a.c. P(d) distantiae OP, diff(e)r(entia)e A (e) numerum OP, nom(en) A (f) propriis vero OA, vero propriis P(g) nascuntur post speciem infra A (h) genus aut secundum speciem OA, speciem (ve)l genus P (i) etiam AP, om. O (j) ad OP, ad’ A (k) subiecta] sub(stanti)a OAP (l) est AP, om. O (m) cygno]ci(n)gno A (n) *in quibus – separabile* om. O (o) calor] color a.c. P (p) q(ui) A, q(uod) OP (q) ut As.l., sic(ut) O, om. P (r) differentia + s(ed) P (s) consideremus post subiecta infra A (t) subiecta]sub(stanti)a OAP (u) tamen ea AP, ea tamen O (v) opposita hoc modo OP, hoc modo opposita A(w) esse AP, om. O (x) subiecto OA, om. P (y) communis AP, 9mune O (z) est ante differentia supraO, post propria infra P (a) vel OP, om. A (b) diff(e)r(enti)a A, om. OP (c) dici potest AP,oppo(n)it(ur) O (d) t(ame)n P, om. OA (e) differentia est vox aequivoca P, est vox aequivocadifferentia O, vox aequivoca differentia A (f) illa P, illa(m) O, alia A (g) nec + (et)(iam) P (h) modosOP, nu’os A (i) *Sed – modos* om. A (j) in hoc] nich(il) a.c. P (k) quod OP, q(ui)a A

(84) In Cat. 192B9-13

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

138 IWAKUMA YUKIO

significatis, sed vox quae dividitur in modos rem universalem ponit in omnibus l

suis significatis tamen m diversis modis. Unde ait Boethius in Divisionibus 85

“voces quae dividuntur n secundum o modum non plura significant, sed diversis p

modis, ut cum dicimus q infinitum, unam quidem r rem significat”, id est unam remuniversalem ponit in diversis, hanc scilicet “cuius terminus inveniri non potest”,scilicet s infinitatem. P*Secundum t autem quosdam est generis in species, quia praedi-cantur nomine et definitione, sic : ‘communis differentia est differentia’ et ‘communisdifferentia est per quam dicemur qualis’ ; sed eodem modo possumus dicere ‘latrabileanimal est canis’ et ‘latrabile animal est canina substantia’ ; et ita non est divisio generis inspecies.*

AHic etiam dici potest quod communis differentia plura differre facit quam propria velmagis propria, et propria plura quam magis propria. Communis enim differentia diversasspecies et diversa individua eiusdem speciei et idem individuum a se ipso differre facit u ;propria vero diversas species et diversa individua eiusdem speciei, sed idem individuum ase ipso nunquam v differre facit.

Littera sic continuatur w. Genus x et y species dicuntur supradictis z modis, sedDIFFERENTIA DICITUR COMMUNITER ET PROPRIE ET MAGIS PROPRIE quod est dicere :differentia considerata a in aliquo subiecto vel b in c eo est communis vel propriavel magis propria. Quid autem d sit communiter e differre ostendit, sic dicens :COMMUNITER f QUIDEM DICITUR g DIFFERRE ALTERUM subiectum h AB ALTERO

subiecto QUOD DIFFERT QUADAM ALTERITATE id est quodam separabili accidenti i

quod tantum j ipsum subiectum facit alteratum QUOCUMQUE Plevi MODO differat,id k est VEL l A SE IPSO VEL AB ALIO m per n illam o alteritatem. Quod autem a p se ipsovel ab alio idem differt, probat a partibus, dicens : DIFFERT ENIM SOCRATES A q

PLATONE quadam ALTERITATE ET IPSE A SE r VEL PUERO VEL IAM VIRO, id est per hoc s

quod iam pueritiam habuit, modo t vir u factus est, VEL FACIENTE ALIQUID v VEL w

QUIESCENTE x |A 11ra| id y est per hoc quod modo facit aliquid modo quiescit, ET z

(l) omnibus suis significatis AP, suis significatis omnibus O (m) t(ame)n AP, c(um) O(n) dividuntur AP, diuid(un)t O (o) secundum modum OP, p(er) m(od)os A (p) diversis AP, multis O(q) dicimus OP, om. A (r) quidem rem AP, rem quidem O (s) scilicet OA, s(ecundum) P(t) *Secundum – species* P i.m. dextro add. vel secundum quosdam est generis in species ø,et (u) facit + [** *** ******] A (v) nunquam s.l. add. A (w) continuatur + (et) legit(ur) A (x) GenusOP, & genus A (y) et species dicuntur OA, d(icitu)r (et) sp(eci)es P (z) supradictis modis AP, modissupradictis O (a) considerata OP, `cu(m)´ c(onsid(er)a(n)t A (b) vel OA, om. P (c) in eo est O, est ineo A, in eo P (d) autem AP, c(um) O (e) communiter differre OA, 9munis diff(e)r(enti)a (diff(er)rea.c) P (f) communiter OA, C(om)mune P (g) dicitur differre O, dic(un)t differre A, differre ÷ P(h) subiectum OA, om. P (i) accidenti OP, acc(iden)te A (j) t(antu)m OPp.c., t(ame)n APa.c. (k) i(dest) OP, om. A (l) vel OA, om. P (m) alio + differat A (n) per + q(ua)nda(m) O (o) illam alteritatemOA, alteritatem illam P (p) a se ipso vel ab alio idem differt O, idem a se ipso differat vel ab alio A,idem differt a se ipso (q) a] (et) a.c. P (r) se + ipso P (s) hoc OP, h(aec) A (t) modo + au(tem)O (u) vir factus est OA, factus est vir P (v) aliquid + Mag(is) p(ropri)a nec id(em) i(n)diuiduu(m) a seipso A (w) vel quiescente AP, om. O, (x) quiescente + (ve)l faciente aliq(ui)d fac(it) |A11ra| differre A (y) i(d est) OP, s(cilicet) A (z) et OA, i(d est) P

(85) De div. 42.5-7 (888D8-12)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


SEMPER differt a IN b ALTERITATIBUS ALIQUO MODO se HABENDI c id est inpermutationibus separabilium accidentium, quae ostendunt ipsa subiecta d

alterata e et semper diversis modis se habere.Videndum est f quod, cum dicit Porphyrius esse g differentiam pueritiam

Socratis viri, non ideo dicit eius h differentiam quod in Socrate viro pueritia i sit,sed quia j Socrates vir k existens l differt m a se ipso per hoc quod iam habuitpueritiam modo vero n non habet. Hoc o ideo p determinamus, quia q quidam r sicargumentantur s ‘si Socrates vir t differt u a se ipso per pueritiam, tunc pueritia estdifferentia v Socratis w viri ; et si pueritia est differentia Socratis x viri, tunc pueritiaest in eo y’. Quod dicimus non sequi z. Ut enim iam a dictum est, pueritia non diciturdifferentia Socratis viri, ideo quod ipse Socrates b vir c eam retineat, sed quia eam d

iam habuit et e modo non habet.PROPRIE AUTEM (14.20). Postquam ostendit quid sit communiter f differre,

ostendit quid sit proprie g differre,

OAdicens : PROPRIE AUTEM DICITUR

DIFFERRE ALTERUM subiectum AB h

ALTERO subiecto QUANDO i DIFFERT AB j

EO ACCIDENTI k INSEPARABILI. Quidautem sit inseparabile accidens, osten-dit sub l exemplis, ibi : INSEPARABILE

VERO ACCIDENS EST UT NASI CURVITAS

etc.

PSic continuatur. Commuiter differreest quando alterum differt ab altero peralteritatem, sed PROPRIE DIFFERRE estALTERUM subiectum AB ALTERO subiectoQUANDO DIFFERT AB EO INSEPARABILI

ACCIDENTI. Et quia de inseparabili accidentimentionem fecerat, ostendit quid sit subexemplis, ibi : INSEPARABILE VERO

ACCIDENS EST UT NASI CURVITAS etc.

MAGIS PROPRIE m (14.24). Rursus n ostendit quid sit magis proprie differre. Aitenim MAGIS PROPRIE DICITUR o DIFFERRE ALTERUM subiectum p AB ALTERO subiecto q

QUANDO r ab s eo DISTITERIT t SPECIFICA DIFFERENTIA id est *differentia u v facientespeciem QUEMADMODUM HOMO DIFFERT w AB EQUO SPECIFICA x DIFFERENTIA, id est*

(a) differt OP, fac(it) diffe(r)re A (b) in OP, om. A (c) habendi OP, h(abe)ntb(us)(!) A(d) sub(iec)ta O, sub(stanti)a AP (e) alterata OP, alt(er)itati A (f) est + (et)(iam) P (g) essedifferentiam pueritiam Socratis viri O, pueritiam Socratis viri esse pueritiam A, esse (h) eius OA, om.P (i) pueritia sit AP, sit pueritia O (j) quia OA, om. P (k) vir OP, u(bi) A (l) existens + [a se] A(m) different a se ipso OP, a se ipso differt A (n) vero OP, om. A (o) Hoc + au(tem) A (p) ideo + sic A(q) quia + h(ic) A (r) quidam sic OP, sic quidam A (s) argumentantur OP, argum(en)tabant(ur) A (t) vir OP, u(bi) A (u) differt a se ipso OA, a se ipso differt P (v) differentia + ÷ P (w) Socratis viri]uiri soc(ra)tis et transportanda indicavit A (x) Socratis viri OP, ui()i soc(ra)tis A (y) eo P, ea O,soc(ra)te uiro A (z) sequi OA, seq(ui)t(ur) P (a) iam OA, om. P (b) Soc(rates) P, om. OA (c) vir OP,u(bi) A (d) eam iam OP, iam eam A (e) et] i.m. add. A (f) communiter differre OA, 9munnisdiff(e)r(enti)a P (g) proprie differre OA, p(ropri)a diff(e)r(enti)a P (h) ab altero subiecto O, asubiecto altero A (i) q(ua)n(do) Ap.c., q(uonia)m OAa.c. (j) ab eo O, habeo A (k) accid(e)nti O,acc(iden)te A (l) sub A, in O (m) proprie OA, au(tem) P (n) Rursus + h(ic) O (o) dicitur differre OA,differre dicitur P (p) subiectum OA, om. P (q) subiecto OA, om. P (r) quando] q(uonia)m a.c. A(s) ab eo OP, habeo A (t) distit(er)it O, differt A, destit(er)it P (u) *differentia – id est* om. P (v) diff(e)r(enti)a O, om. A (w) differt ab eq(uo) A, om. O (x) specifica differentia A, differentiaspecifica O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

140 IWAKUMA YUKIO

RATIONALI QUALITATE, id y est rationalitate, quae dicitur rationalis qualitas ideoquia facit z subiectum suum a rationale.

UNIVERSALITER ERGO (15.3). Postquam dixit b differentiam aliam esse c

communem, aliam propriam, aliam magis propriam, et d etiam postquam ostenditquae sit communis, quae propria, quae magis propria, consequenter demonstratquod omnis differentia cuilibet adveniens facit subiectum e alteratum f. 86Quicquid enim qualibet ratione ab alio diversum est g, alteratum esse h dicitur.Sed cum omnis differentia faciat i alteratum, quaedam j differentiae sunt quaesolum k faciunt alteratum, communes scilicet l et m propriae ; quaedam vero n non o

solum faciunt alteratum, verum etiam aliud, id est rem faciunt esse p aliam ab aliare in substantiali esse, ut magis propriae, id est specificae differentiae. Alteratioigitur continens q est, aliud vero r intra s alterationis spatium continetur. Namomne t quod aliud est alteratum u est, sed non omne quod alteratum est aliud dici v

potest, ut individua eiusdem specialissimae speciei alterata quidem sunt sed w nonsunt aliud a x se invicem in y substantiali esse, diversae vero z species et alterataesunt et aliud a a se invicem in substantiali |P220rb| esse sunt b. Si enim ex aliquibusaccidentibus facta fuerit diversitas c, alteratum quidem subiectum d est effectum ;aliud vero non fit, nisi e substantiali differentia alterum f ab altero fuerit dissocia-tum g. Itaque communes et propriae differentiae, quoniam ut dictum est accidentiasunt, alteratum solum et h non aliud faciunt i ; magis propriae j vero, quia k

substantiales sunt, non solum alteratum faciunt l, verum etiam aliud faciunt m.

OAIllatio n vero fit a partibus hocmodo. Quandoquidem communis et o

propria et magis propria faciunt p

PLocus fit a partibus, ita.Quandoquidem communis et propria etmagis propria faciunt differre, ergo OMNIS

(y) id est rationalitate OP, om. A (z) facit post suum infra A, post rationale infra P (a) suum AP,om. O (b) dixit AP, ostend(it) O (c) e(ss)e A, om. OP (d) et etiam postquam ostendit P, et postquamostendit O, ostendit etiam A (e) sub(iec)tu(m) O, om. AP (f) alteratum + aliud A (g) est] s.l. add. A(h) e(ss)e A, om. OP (i) faciat OP, fac(it) A (j) quaedam diff(e)r(enti)æ sunt P, om. O, quaedam sunt A(k) solum faciunt alteratum O, faciunt alteratum solum `ut´ A, solum alteratum faciunt P (l) scilicetOP, om. A (m) et OA, i(d est) P (n) vero + q(uae) A (o) non solum faciunt OA, faciunt non solum P(p) esse aliam OA, aliam esse P (q) continens OA,9munis P (r) vero OP, q(uod) A (s) i(n)t(ra) A, interOP (t) omne quod OP, e(ss)e q(ui)d(em) A (u) alteratum est OP, e(ss)e alt(er)atu(m) A (v) dici potestOP, e(st) (e(ss)e a.c) dic(un)t A (w) sed non sunt aliud AP, alia u(ero) n(on) s(unt) O (x) a OP, ad A(y) in + suo P (z) u(ero) P, om. O, eni(m) A (a) a] ad a.c. A (b) sunt AP, om. O (c) diversitas][a]du(er)sitas A (d) subiectum est effectum O, subiectum factu(m) est A, est subiectum effectum P(e) nisi + ex A (f) alterum ab altero fuerit AP, fueri(n)t alterum ab altero O (g) dissociatum AP,dissociata O (h) et O, om. A (i) faciunt post solum supra P (j) propriae vero OP, vero propriae A(k) quia AP, q(uonia)m O (l) faciunt OP, om. A (m) faciunt OA, om. P (n) Jll(ati)o u(ero) fit apartib(us) h(oc) m(odo) O, om. A (o) (et) O, om. A (p) faciu(n)t O, fac(it) A

(86) In Isag. ed. sec. 244.14-245.9

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


alteratum, q |A11rb| ergo OMNIS DIFFE-

RENTIA r CUILIBET ADVENIENS FACIT

ALTERATUM s.

DIFFERENTIA ADVENIENS CUILIBET FACIT

ALTERATUM ; et hoc UNIVERSALITER id estin omnia individua earum. Maximapropositio : si aliquod par convenit partibusalicuius totius, alterum par convenit totiillarum partium ; sed facere differreconvenit omnibus partibus differentiae,ergo facere alteratum convenit differentiae.

SED EA differentia QUAE EST COMMUNITER t ET PROPRIE FACIT u ALTERATUM

solum, ita quod non facit aliud in substantiali esse ; ILLA VERO QUAE EST MAGIS

PROPRIE v facit w non solum alteratum, verum etiam ALIUD in substantiali esse.Namque 87aliud est quod tota speciei x ratione diversum est, ut equus ab hominediversus est, quoniam rationalis differentia animali y adveniens hominem z facitaliudque a hominem in suo b substantiali esse quam c equum esse constituit. Sed siunus homo sedeat, alter vero assistat, non efficietur d ille e homo f ab g illo diversusin h substantiali esse, sed eos i sola alteratio disiungit ; item si ille quidem j sit k

bonis oculis, ille vero caecis l, nihil quantum ad formam humanitatis attinetpermutatum est ; itaque secundum has differentias alteratio sola consistit m. At siequus iaceat n, homo vero ambulet o, aliud p est equus ab homine et alteratum ; seddupliciter alteratum q, aliud vero simpliciter ; alteratum enim est vel quodsubstantiali r differentia diversum s est vel quod accidentibus distet t, in eo tantum u

quod ille iaceat, ille vero ambulet, aliud vero simpliciter v in eo w quod substantialidifferentia x diversum est.

OADIFFERENTIARUM y ERGO (15.5).Hic infert a partibus, sic. Quando-quidem illae differentiae quae suntcommunes et propriae faciunt

PDIFFERENTIARUM ERGO (15.5).Quandoquidem communes et propriaefaciunt alteratum, magis propria vero facitaliud, ergo differentiarum aliae faciunt

(q) alteratum + 8 lineas, ubi aliqua scripsit et delevit, vacuas reliquit A (r) diff(e)r(enti)a O, dr()iaA (s) alteratum + et locus a partibus sufficient(er) enumeratis A (t) communiter et proprie OP,comunis et p(ropri)a A (u) facit OP, om. A (v) p(ropri)e P, propria OA (w) facit non solum AP, nonsolum facit O (x) speciei ratione OA, ratione speciei P (y) animali adveniens OP, adveniens animaliA (z) hominem AP, ho(m)i(n)e O (a) ali(u)dq(ue) P, aliud q(uam) O, aliud q(uoque) s(cilicet)A (b) suo AP, om. O (c) q(uam) equ(um) e(ss)e O, ab equo A, ab equo ho(m)i(n)e(m) facit q(uia)equu(m) n(on) P (d) efficietur OA, efficit(ur) P (e) ille] illo a.c. P (f) h(om)o s.l. add. A, om.OP (g) ab illo diversus O, ab alio diversus A, diversus ab illo P (h) in + suo suo (bis!) P (i) eos OA,eq(uus) P (j) quidem AP, q(ui) O (k) sit bonis oculis OP, oc(u)l(u)s sit bon(us) A (l) cecis O, cec(us)AP (m) consistit OP, existit A (n) iaceat OA, iacet P (o) ambulet OP, a(m)bulat A (p) aliud AP,ali(us) O (q) alteratum + e(st) A (r) substantiali differentia diversum est OA, diversum est substantialidifferentia P (s) diversum] diu(er)sus a.c. A (t) dist& O, assistet A, distat P (u) t(antu)m q(uod) A,t(ame)n q(uod) O, q(uidem) t(antu)m P (v) simpliciter OA, om. P (w) eo + t(antu)m A (x) differentiaAP, om. O (y) diff(e)r(enti)ar(um) O, diff(e)r(enti)a A

(87) In Isag. ed. sec. 245.20-246.12

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

142 IWAKUMA YUKIO

solum z alteratum, illae a vero quae suntmagis propriae faciunt b alteratum c etaliud, ergo DIFFERENTIARUM ALIAE

QUIDEM FACIUNT ALTERATUM solum,ALIAE faciunt d alteratum et ALIUD.

aliud, aliae alteratum solum. Locus apartibus – maxima propositio : quaecum-que duo attribuuntur aliquibus partibus,attribuuntur toti sub disiunctione ; sedfacere alteratum attribuitur propriis et com-munibus differentiis, et facere aliud attri-buitur magis propriis, ergo facere aliud etfacere alteratum attribuuntur e differentiissub disiunctione.

Et ILLAE QUIDEM f differentiae QUAE FACIUNT ALIUD VOCANTUR SPECIFICAE g

differentiae, id est facientes h speciem, ILLAE VERO QUAE solum i ALTERATUM

faciunt vocantur DIFFERENTIAE SIMPLICITER, id est puro j nomine, ita quod nonvocantur specificae.

OAANIMALI ENIM (15.8). Hic probata parte quod magis propria differentiafacit aliud, sic : quia DIFFERENTIA RATIO-

NALIS ADVENIENS ANIMALI FACIT k ALIUD

ET etiam FACIT SPECIEM ANIMALIS,

PANIMALI ENIM (15.8). Vere differentiafacit aliud, quia rationale (locus a parte) ;

ILLA VERO differentia QUAE EST MOVENDI FACIT ALTERATUM A l QUIESCENTE

SOLUM ita quod non facit aliud.QUARE m HAEC n QUIDEM (15.10). Hic infert a partibus, sic. Quandoquidem haec

differentia rationalis facit speciem animalis aliud ab o alia specie p, ea q vero quaeest movendi facit alteratum solum r a quiescente, ergo s HAEC t QUIDEM FACIT ALIUD,ILLA VERO ALTERATUM SOLUM.

SECUNDUM IGITUR ALIUD u (15.11). 88Quia v in principio huius operis w

generis, speciei, differentiae, proprii, accidentis x noti|O12vb|tiam ad divisionematque y definitionem utilem esse z praedixit, idcirco nunc differentiarum a factadivisione ostendit quae differentiae divisionibus et definitionibus accom-modentur b, quae vero minime. Dicit enim c eas d differentias ad divisiones etdefinitiones esse sumendas quae sunt magis propriae (illae enim faciunt aliud,

(z) solum alteratum O, alteratum solum A (a) illae vero O, (et) ille A (b) faciunt O, om. A(c) alteratum + &(iam) A (d) faciu(n)t O, om. A (e) attribuuntur] at(tri)buit(ur) P (f) quidem diffe-rentiae P, differentiae quidem O, quidem A (g) specificae differentiae AP, differentiae specificae O(h) facientes + ali(u)d i(d est) P (i) solum alteratum OA, alteratum solum P (j) puro OP, p(ropri)o A(k) facit aliud O, aliud fac(it)q(ue) A (l) a q(ui)escente solum A, ac q(ui)escente(m) solum O, solum aq(ui)esc(er)e P (m) Quare OA, Q(ua)r(um) P (n) haec AP, hae O (o) ab AP, sub O (p) specie +`fac(it)´ s.l. add. A (q) ea OP, illa A (r) solum a quiescente P, solum ac quiescente(m) O, a quiescentesolum A (s) (er)g(o) O, q(ua)r(e) A (t) h(aec) AP, om. O (u) aliud OA, om. P (v) Quia] Q(uod) a.c. A(w) operis + `s(cilicet)´ s.l. add. A (x) accidentis + q(uo)q(ue) A (y) atque definitionem OP, om. A(z) esse OA, om. P (a) differentiarum] diffrar(um) P (b) accommod(e)ntur O, accomodant(ur) A,adco(m)modent(ur) P (c) (e)n(im) P, om. OA (d) eas OA, illas P

(88) In Isag. ed. sec. 246.18-247.19

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


quod generis e divisio videtur exposcere) ; formant f etiam uniuscuiusque g specieisubstantiam, quod pertinet ad definitionem (omnis enim h definitio substantiam i

conatur ostendere). Ostendit etiam quod illae quae sunt communes vel j propriaea k divisionibus vel l definitionibus segregandae sunt, idcirco quia nulliussubstantiam formant m nec n faciunt aliud sed solum o alteratum.

OAδIllatio vero fit p sic a pari.Quandoquidem illae q differentiae quaefaciunt aliud dicuntur specificae, ergoSECUNDUM differentias ALIUD FACIEN-

TES FIUNT DIVISIONES A GENERIBUS IN

SPECIES id est illae divisiones a r quibusgenera s per suas t species demonstran-tur distribui, ET ASSIGNANTUR u DEFINI-

TIONES, illae scilicet QUAE SUNT EX

GENERE ET v DIFFERENTIIS HUIUSMODI idest aliud w facientibus x, quae y defini-tiones scilicet z sunt a substantiales.

PLocus sit ab immediatis.Quandoquidem differentiae aliae faciuntalteratum solum, aliae faciunt aliud,ergo aut secundum eas quae faciunt aliudassignantur definitiones aut secundum easquae faciunt alteratum solum ; sed secun-dum eas, quae faciunt alteratum tantum,non assumantur definitiones ; ergo secu-nudm eas, quae faciunt aliud (locus abimmediatis). Et hoc est : SECUNDUM diffe-rentias ALIUD FACIENTES ASSIGNANTUR

DEFINITIONES QUAE SUNT EX GENERE ET

HUIUSMODI b DIFFERENTIIS c id estfacientibus d aliud ; et secundum eas FIUNT

DIVISIONES A GENERIBUS IN SPECIES id estper ea<s> dividimus genera in species.

SECUNDUM AUTEM EAS e differentias f QUAE SOLUM g ALTERATUM FACIUNT

CONSISTIT ALTERATIO h SOLA, id est PERMUTATIONES ALIQUO MODO SE HABENDI i idest permutationes accidentium j quae ostendunt k substantiam diversis modis se l

habere m et n tamen o a se invicem |A11va| alterata p et non alia q.δ

A SUPERIORIBUS ERGO (15.17). 89Superius differentias r triplici divisionepartitus est, dicens alias esse communes, alias proprias, alias magis proprias ;dehinc easdem alia s divisione in duas secuit partes, dicens has quidem aliud

(e) generis divisio O, divisio generis A, generis dio uisio P (f) formant OA, i(n)forma(n)t P (g) uniuscuiusque OA, uni(us) cui(us) P (h) enim OA, om. P (i) substantiam OA, sub(stanti)al(is) P(j) vel OA, (et) P (k) a divisionibus OA, ab om(n)ib(us) P (l) vel O, (et) A, om. P (m) formant OA,p(er)ficiu(n)t P (n) nec faciunt aliud A, faciuntue aliud O, nec aliud faciunt P (o) solum alteratum OP,alteratum solum A (p) fit sic OA, sic fit D (q) illae OA, om. D (r) a O, i(n) AD (s) genera per suasspecies O, genera (et) sp(eci)es per suas species A, per suas species genera D (t) suas species OD,species suas A (u) assignantur + distribui D (v) et OA, om. D (w) aliud OA, a(n)i(m)al D(x) facientibus ADs.l., facientes O (y) quae] s.l. add. D (z) scilicet OA, om. D (a) s(un)t O, s(cilicet) A(b) huiusmodi] hui(us) a.c. P (c) differentiis] diff(e)r(enti)e P (d) facientibus] facie(n)tes P (e) easAPD, has O (f) differentias OAD, om. P (g) solum alteratum OAD, alteratum solum P (h) alteratiosola OPD, sola alteratio A (i) habendi OPD, habendes A (j) accidentium OPD, acc(iden)tales A(k) ostendunt OAP, ostend(it) D (l) se OAD, sese P (m) habere] her()e A, (n) et OPD, s(cilicet) A(o) tam(en) AD, it(eru)m O, t(antu)m P (p) alterata OAD, alt(er)ata(m) P (q) alia OA, alia(m) PD(r) diff(e)r(enti)as A, differentiam OP (s) alia] [e]alia O

(89) In Isag. ed. sec. 249.5-250.9

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

144 IWAKUMA YUKIO

facere, illas vero solum t aleratum ; nunc tertiam earum u facit divisionem, dicensdifferentias v alias esse separabiles, alias inseparabiles. Et prima quidem divisio,quae in ternarium numerum differentias secuit, communes et proprias et magisproprias nuncupavit w differentias ; secunda x vero divisio communes et propriasinter alteratum facientes inclusit y, magis vero z proprias inter aliud facientes ;haec autem a est tertia divisio, quae ait differentiarum alias esse separabiles aliasinseparabiles, unam quidem ex facientibus alteratum separabilibus differentiisadiunxit b, |P220va| aliam quidem c ex alteratum facientibus, id d est e propriam, et f

reliquam quae g aliud facere demonstrata h est, id i est magis propriam,inseparabiles j differentias nuncupavit k. Quarum l inseparabilium m subdivi-sionem facit n hoc modo : inseparabilium o differentiarum p aliae per se sunt q,aliae secundum r accidens ; per se sunt s ut magis propriae, secundum t accidens utpropriae. Per se enim u alicui inesse dicitur v quod eius substantiam informat w ;et quicquid est alicui substantiale, per se ei x dicitur esse y.

OAQuoniam z igitur idcirco quaeli-bet species est quia a substantiali diffe-rentia constituitur, illa differentia illispeciei per se inest, neque b eam c

speciem per accidens sed per seinformat, ut hominem d rationalitas.

P 90Idcirco enim quaelibet species estquoniam substantiali differentia consti-tuitur, et illa differentia <per se> adestsubiecto neque per e accidens aut perquodlibet aliud medium, sed sui praesentiaspeciem quidem informat, ut hominemrationalitas. Idcirco enim homo est, quiarationalitas ei adest, quae si discesserit,species hominis non manebit.

91Propriae vero f differentiae secundum accidens ideo g nuncupantur h,quoniam iam constitutae speciei i extrinsecus adveniunt, nihil eius substantiaeconferentes.

(t) solum alteratum OP, alteratum solum A (u) ear(um) P, eor(um) O, d(e) eisde(m) A(v) differentias A, om. O, post inseparabiles infra P (w) nuncupavit OP, no(min)auit A (x) secundaOA, s(e)c(un)d(um) P (y) inclusit OA, i(n)clud(it) P (z) vero proprias OA, proprias vero P (a) autemest P, autem O, est autem A (b) adiunxit] adiuncx(it) A (c) quidem OA, om. P (d) i(d est) OP, s(clicet)A (e) est + [mag(is)] O (f) et reliquam OP, om. A (g) quae OA, qua(m) P (h) demonstrata e(st) A,demonstrata O, demo(n)st(ra)uit P (i) i(d est) OP, om. A (j) insep(ar)abiles diff(e)r(enti)as P,insep(ar)abile O, i(n)sep(ar)abile(m) diff(e)r(enti)a(m) A (k) nuncupauit P, no(n)cupauit O, n(un)ccupau(it) A (l) Quar(um) AP, Q(ua)r(e) O (m) inseparabilium OA, om. P (n) facit hoc modo AP, hocmodo facit O (o) inseparabilium OA, i(n)sep(ar)abiles P (p) diff(e)r(enti)ar(um) A, om. OP(q) s(unt) A, om. OP (r) secundum OP, p(er) + [s(e)c(un)d(um)] A (s) sunt AP, om. O (t) secundumOP, p(er) p.c., s(e)c(un)d(um) a.c. A (u) enim + ut P (v) d(icitu)r A, dicuntur OP (w) i(n)format A,informant OP (x) ei OP, eni(m) A (y) esse OP, i(n)e(ss)e A (z) Q(uonia)m (i)g(itur) O, & A (a) q(uia) O, `illa´ q(uae) A (b) Neque + eni(m) A (c) ea(m) O, ea a.c., d(iffe)r(ent)ia p.c. A(d) ho(min)e(m) A, ho(m)i(n)e O (e) per] q(uia) aliq(ui)d P (f) vero AP, om. O (g) ideo A, idcirco O,ante secundum accidens supra P (h) nuncupantur OA, d(icu)n(tu)r (ve)l nuncupantur P (i) specieiextrinsecus AP, extrinsecus speciei O


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


Illatio j vero fit k a simili propter eandem causam, hoc modo. Quandoquidemad evidentiam l differentiarum dictum est differentias m alias esse communes, aliasproprias, alias magis proprias, ergo propter eandem causam ad evidentiam n

differentiarum dicendum o est alias esse separabiles, alias inseparabiles.Nota quia p, et q ‘communis’ et ‘propria’ et ‘magis propria’ et ‘separabiles’ et

‘inseparabiles’, istae voces aequivocae ad r inferiora sunt, nisi s dicamus quod‘communis t’ significet u aliquam rem universalem in omnibus suis inferioribusdifferentiis et ‘propria’ similiter et aliae. Si dicamus quod sint v aequivocae, tuncin hac divisione ‘differentia alia communis w, alia propria, alia magis propria’ *si x

realem y volumus z facere a divisionem, albedo et nigredo et omnes communes etsimiliter propriae et ita de ceteris sunt dividentia, cum non sint aliquae resuniversales quae a singulis istarum vocum significentur b. Nec est ratio quare haecvox ‘communis’ magis dicatur c univoca d et e significare rem universalem quam‘differentia’, quam Boethius 92 dicit in f commento esse aequivocam.

Aliter etiam continuare potes, sic g. Quandoquidem differentiae aliae suntcommunes, aliae propriae, aliae magis propriae, ergo differentiae aliae suntseparabiles, aliae inseparabiles. A pari ; paria enim sunt esse separabiles h et essecommunes, et i esse inseparabiles et esse proprias vel magis proprias*.

Littera sic legitur. RURSUS alicui INCHOANTI A SUPERIORIBUS id est accipienti j

differentiam ita large sicut superius accepta est DICENDUM k EST DIFFERENTIARUM l

ALIAS ESSE SEPARABILES ALIAS m INSEPARABILES.

OA*Et n quod aliae sunt separabilesaliae inseparabiles*, probat a partibuso,dicens : MOVERI p ENIM ET q QUIESCERE

etc.

PMOVERI ENIM (15.19). Vere quaedamdifferentiae sunt separabiles, quia MOVERI

ET QUIESCERE ET SANUM ESSE ET AEGRUM,

QUAECUMQUE HIS PROXIMA r id est similiaistis SUNT SEPARABILIA (locus a partibusdifferentiarum).

(j) Illatio O, Illo A, h(ic).l. P (k) fit OP, sit A (l) evidentiam] eui()de(n)tia(m) P (m) differentiasAP, om. O (n) evidentiam + ipsar(um) O (o) dicendum est AP, est dicendum O (p) quia OA, q(uod)iste P (q) et AP, om. O (r) ad inferiora sunt OP, s(un)t ad i(n)feri(us) A (s) nisi OP, u(t) A(t) communis OP, co(m)munes A (u) significet aliquam rem universalem O, sig() aliquam remuniversalem A, aliq(uod) (v) sint OP, s(unt) A (w) communis OP, co(m)munes A (x) *si – proprias*om. P (y) reale(m) O, om. A (z) volumus + `de´ r(ati)o(n)ale A (a) facere divisionem O, divisionemfacere A (b) significentur] sigcent(ur) O (c) dicat(ur) O, d(icitu)r A (d) uniuoca O, uniuoce A (e) (et)O, om. A (f) in commento esse aequivocam O, esse aequivocam in commento A (g) sic A, om. O(h) separabiles et esse communes O, communes et esse separabiles A (i) (et) e(ss)e insep(ar)abiles O,om. A (j) accipienti differentiam OP, ac(cide)ntib(us) diff(e)r(enti)as A (k) dicendum est post inse-parabiles infra P (l) diff(e)r(enti)ar(um) A, diff(e)r(enti)as OP (m) alias + e(ss)e P (n) *Et –inseparabiles* om. A (o) partib(us) O, parte A (p) Mou(er)i A, Mou(er)e O (q) & q(ui)esc(er)e, om. O(r) proxima + s(unt) P

(92) In Isag. ed. sec. 171.14-18

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

146 IWAKUMA YUKIO

Videndum est s iterum quod haec divisio differentiae ‘aliae sunt t separabiles,aliae inseparabiles’ si respiciamus u ad diversa subiecta v, non fit w per oppositamembra. Illa enim x differentia quae in uno y subiecto est separabilis, in alio estinseparabilis. Si autem ad idem subiectum respiciamus, membra z sunt a opposita ;nulla enim differentia, quae in aliquo subiecto est b separabilis, in c eodem est d

inseparabilis.δINSEPARABILIUM AUTEM (15.21). Hic facit subdivisionem e inseparabilium

differentiarum f, *dicens g : INSEPARABILIUM h differentiarum* ALIAE i SUNT PER SE,ALIAE j PER ACCIDENS. Et quod k aliae l sunt m per se aliae n per accidens, ostendit o apartibus, dicens : NAM RATIONALE p PER SE INEST HOMINI etc q.δ

Hic opponunt quidam Porphyrio Boethium r esse contrarium. Dicit enim hic s

Porphyrius |A11vb| perceptibilitatem disciplinae esse substantialem differentiam,quod Boethius in t Divisionibus 93 videtur contradicere, ubi dicit potentiamdiscendi geometriam non esse substantialem differentiam u. Sed non suntcontrarii. Licet enim Boethius deneget potentiam discendi geometriam v essesubstantialem differentiam, tamen w non denegat quin potentia x discendiscientiam sit substantialis differentia ; nam quamvis potentia percipiendi y hancscientiam z non informet substantialiter hominem, non tamen a ideo denegat b quinpotentia c percipiendi scientiam substantialiter hominis constituat substantiam d.

ILLAE IGITUR e QUAE PER SE SUNT f (16.1). 94Ostensis pluribus differentiarum g

partitionibus, earum inter se discretiones monstrat atque unam h repetit i

divisionem j quam k superius dixit, scilicet differentias l alias facere solumalteratum sicut communes et proprias, alias vero alteratum et aliud sicut magisproprias. Rursus alia distantia differentias quae secundum substantiam sunt, abhis quae secundum accidens sunt m disiunxit n, hanc o scilicet quod illae quae

(s) est AP, om. O (t) s(unt) A, om. OP (u) respiciamus OP, respicim(us) A (v) sub(iec)ta s.l. add.A, sub(stanti)a OP (w) fit per OP, su(n)t p(ro)p(ter) `h(aec)´ A (x) enim OA, u(ero) P (y) unosubiecto est AP, subiecto est uno O (z) membra OP, m(em)bta(!) A (a) sunt opposita OA, oppositasunt P (b) est OA, sit P (c) in eodem AP, ead(em) O (d) est OA, sit P (e) subdivisioneminseparabilium OA, inseparabilium subdivisionem P, inseparabilium (f) differentiarum OA, om. P(g) *dicens – differentiarum* om. A (h) inseparabilium differentiarum O, differentiarum inseparabi-lium P (i) aliae OAP, alia D (j) aliae OAP, alia D (k) quod OAP, q(uia) D (l) aliae OAP, alia D(m) sunt APD, si(n)t O (n) aliae OAp, alia D (o) ostendit OA, p(rob)at PD (p) rationale OAP,r(ati)onalitas D (q) etc OD, om. AP (r) Boetihum esse contrarium OA, esse contrarium.B. P (s) h(ic)O, om. AP (t) in divisionibus OA, om. P (u) differentiam OP, diff(e)r(enti)a A (v) geometriam +n(on) P (w) tamen OA, t(antu)m P (x) potentia OAp.c., potentia(m) Aa.c.P (y) percipiendi AP,discendi O (z) scientiam OP, se(n)tentia(m) A (a) tamen OP, t(antu)m A (b) denegat OP,abnu[u]it(ur) A (c) potentia] potentia(m) a.c. A (d) substantiam + i.m. add. P notulae quae legerenequi (e) igitur OP, q(uidem) A (f) sunt AP, om. O (g) differentiarum partitionibus OA, partitionibusdifferentiarum P (h) unam AP, una O (i) repetit + s(cilicet) A (j) divisionem AP, om. O (k) q(uam) A,q(uae) OP (l) differentias OP, diff(e)r(ent)ar(um) A (m) sunt OP, om. A (n) disiunxit] disiuxit(!) O(o) ha(n)c O, hac AP

(93) De div. 20.1-7 (881B12-C5)(94) In Isag. ed. sec. 251.15-252.7

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


secundum p q substantiam monstrant r nec intendi nec remitti possunt, illae veroquae secundum accidens sunt s et intensione t crescunt et remissione decrescunt,ut albedo suis subiectis u cum intensione v et remissione convenit. Dicitur enim hoccorpus est w albius illo alio, id x est intensione y, id z est magis a apparentemalbedinem habet b illo alio.

OAδSic autem fit illatio c a partibus.Quandoquidem rationale et d mortale e

per se f insunt homini, ergo ILLAE g

differentiae |O13ra| QUAE PER SE INSUNT

ACCIPIUNTUR h IN RATIONE SUBSTANTIAE

hoc i est in j constitutione k speciei l ET m

FACIUNT ALIUD n ut expositum est ;

PSic autem fit illatio. Quandoquidemdifferentiae aliae sunt per se, aliaeseucndum accidens, aut illae quae sunt peraccidens accipiuntur in ratione substantiae,id est ad definitiones substantiales, aut illaequae sunt per se ; sed illae quae sunt per o

accidens non, igitur ILLAE QUAE SUNT PER SE

et IN RATIONE SUBSTANTIAE ACCIPIUNTUR ET

FACIUNT ALIUD id est speciem (locus abimmediatis) ;

ILLAE VERO QUAE sunt p SECUNDUM ACCIDENS neutrum faciunt.ET ILLAE QUIDEM QUAE q PER SE SUNT r (16.4). Hic ostendit aliam distantiam s

differentiarum, dicens : ILLAE QUIDEM t differentiae QUAE PER u SE SUNT NON

SUSCIPIUNT v MAGIS ET MINUS w, ILLAE VERO x y QUAE PER z ACCIDENS sunt ETSI SINT

INSEPARABILES de quibus minus videretur a INTENSIONEM b RECIPIUNT c ET

REMISSIONEM id d est suis subiectis e cum intensione f et remissione conveniunt g.δ

NAM NEQUE GENUS (16.6). Hic probat a h pari quod illae i differentiae quae perse sunt non suscipiunt j magis et minus, sic k : quia l illae differentiae secundum m

quas dividitur genus non suscipiunt magis et minus n. Cum vero deberet o

(p) secundum OA, om. P (q) secundum + sub(stanti)a(m) s(unt) A (r) mo(n)stra(n)t Ap.c.P,mo(n)strantur O, mo(n)strat Aa.c. (s) sunt et OP, om. A (t) i(n)te(n)sio(n)e AP, intransitio(n)e O(u) sub(iec)tis A, sub(stanti)is OP (v) intensione OP, i(n)te(n)tio(n)e A (w) e(st) albi(us) A, albi(us)O, albius (albus a.c) est P (x) i(d est) OP, s(cilicet) A (y) intensione A, intensiore(m) O,i(n)te(n)sione(m) P (z) i(d est) OP, (et) A (a) magis + p(ropri)a A (b) habet illo alio A, habet illo O,illo alio habet P (c) illatio O, illo A (d) et AD, om. O (e) mortale OA, morti. D (f) se + (et)(iam) D(g) illae OA, om. D (h) accipiuntur O, post substantiae infra A, (i) hoc est O, (et) A, i(d est) D (j) inOA, om. D (k) constitutione OD, c(on)stitutio(n)e(m) A (l) speciei OA, spei D (m) et faciunt O,efficiu(n)t A, sic(ut) faciunt D (n) aliud OA, om. D (o) per accidens] p(er)ficad(e)ns P (p) suntsecundum accidens OPD, p(er) ac(ciden)s s(un)t A (q) quae per se s(unt) A, om. PD, quae per se O(r) s(unt) A, om. O (s) distantiam differentiarum AP, differentiarum sub(stanti)am O, dista(n)tiadiff(e)r(enti)ar(um) (t) quidem OAD, om. P (u) per se sunt OAD, sunt per se P (v) suscipiunt OPD,recipiu(n)t A (w) minus OPD, mim(us)(!) A (x) vero APD, om. O (y) vero + diff(e)r(entia)e P (z) peraccidens sunt OP, sunt per accidens A, per acc(ide)ntia sunt D (a) uid(er)etur O, uideturAPD (b) intensionem OPD, i(n)te(n)tio(n)e(m) A (c) recipiunt et remissionem OAP, et remissionemsuscipiu(n)t D (d) i(d est) OAD, (et) P (e) sub(iec)tis A, sub(stanti)is OPD (f) intensione OPD,i(n)ten[s]sio(n)e(m) A (g) conveniunt ante cum supra D (h) a pari OA, om. P (i) illae OA, om. P(j) suscipiunt OP, recipiu(n)t A (k) sic OA, om. P (l) quia OP, q(uo)d A (m) secundum quas dividiturOA, q(uae) diuidu(n)t P (n) minus + l(ocus) a pari P (o) deberet OP, deb& A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

148 IWAKUMA YUKIO

ostendere p quod differentiae per q se non suscipiunt magis et minus, cum illoostendit de genere quod genus non praedicatur cum magis et cum r minus de eocuius fuerit genus. Et hoc s ideo |P220vb| facit ut per similitudinem generisostendat differentiam t non praedicari cum magis et cum u minus. Sicut v enim w

genus x est materiale y esse ipsius speciei, et ideo de specie non praedicatur z cummagis et cum a minus, eodem modo differentia b est speciei c formale esse, et ideode specie cum d magis et cum minus praedicari non potest.

IPSAE ENIM SUNT (16.8). Hic probat ab oppositis e quod differentiae secundumquas dividitur f genus non praedicantur cum magis et cum g minus, sic : quia IPSAE

COMPLENT DEFINTIONEM h UNIUSCUIUSQUE speciei. Rursus quod neque differentiae i

neque genera praedicantur de j suis speciebus cum magis et cum k minus, ostendit atoto, dicens nullum quod est esse alicuius praedicatur de eo cum magis et cum l

minus. Quod est m ibi : ESSE AUTEM UNICUIQUE et tale esse, quod sit UNUM inomnibus ut materiale esse vel formale vel speciale n quantum ad individua, et taleesse, quod non solum sit unum, id est uniens o, sed etiam p IDEM totum in omnibussuppositis, NEQUE q INTENSIONEM NEQUE REMISSIONEM SUSCIPIENS EST.

AQUILUM r AUTEM (16.11). Postquam s ostendit quod illae differentiae quaesunt per se non suscipiunt magis et minus, ostendit eas quae sunt per t accidenssuscipere magis et minus, dicens : AQUILUM AUTEM u ET SIMUM v ET COLORATUM.

Nota quod coloratum non suscipit magis et minus nisi per inferiora w ; cumenim solemus dicere ‘iste est coloratior illo x’, ita y est ac z si diceretur a ‘iste estrubrior b illo c’. Alii dicunt d de ipso colorato quod e in proprietate sua bene f potestdici g quod suscipit h magis et minus.

CUM IGITUR TRES SPECIES i (16.13). Hic repetit supradictas differentiarum j

divisiones, scilicet k quod differentiarum aliae sunt communes, aliae propriae,aliae magis propriae ; item aliae sunt separabiles, aliae inseparabiles ; insepara-bilium aliae sunt per se, aliae per accidens. Addit etiam aliam divisionem, scilicetquod earum differentiarum l quae sunt per se |A12ra| aliae sunt divisivae

(p) ostendere OA, p(rob)are P (q) per se AP, om. O (r) cum OP, om. A (s) hoc OP, h(aec) A(t) differentiam OA, om. P (u) cum OP, om. A (v) Sicut O, Sic A (w) enim AP, om. O (x) genus AP,g(e)n(er)is O (y) materiale esse AP, esse materiale O (z) praedicatur AP, posse p(rae)d(ica)ri O(a) cum OP, om. A (b) differentia AP, diff(e)r(enti)e O (c) speciei formale esse OP, formale esse`ip(s)i(us)´ speciei A (d) cum magis et cum minus praedicari non potest OP, n(on) p(rae)d(icatu)rc(um) mag(is) (et) (e) oppositis OP, appositis A (f) dividitur AP, diuid(un)t O (g) cum OP, om. A(h) definitionem uniuscuiusque speciei OA, uniucuiusque speciei definitionem P (i) differentiaeneque g(e)n(er)a O, g(e)n(us) (g()n(er)e a.c) neque differentiae A, differentiae (j) de suis speciebuspost minus infra P (k) cum OP, om. A (l) cum OP, om. A (m) est] s.l. add. A (n) speciale OP,g(e)n(er)ale A (o) uniens OAp.c., ueniens Aa.c., i(n)uariabile P (p) etiam OA, om. P (q) nequeintensionem] s.l. add. A (r) aq(ui)lu(m) au(tem) P, om. OA (s) postquam] Posq(uam)(!) O (t) per OA,s(ecundum) P (u) au(tem) P, om. O, recip(er)e mag(is) (et) min(us) A (v) simum OP, simus A(w) inferiora + sua A (x) illo A, isto OP (y) ita e(st) A, om. O, ÷ P (z) ac] a a.c. P (a) d(ice)ret(ur) O,dic(er)et A, dicerem(us) P (b) rubrior Ap.c., rubior(!) OAa.c., rubic(un)dior P (c) illo OA, isto P (d) dicunt + q(uo)d OA (e) quod AP, om. O (f) bene OA, om. P (g) dici OP, e(ss)e A (h) suscipit OP,suscipiat A (i) species O, om. AP (j) differentiarum OA, diffitio P (k) scilicet OP, om. A(l) differentiarum OA, om. P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


generum, aliae m constitutivae specierum. Nec ideo dicit n alias o constitutivas aliasdivisivas, quin eaedem p sint divisivae q et constitutivae, ut ipse ostendit insubsequentibus ; sed ideo quia alio modo r accipiuntur in constitutione s et t aliomodo in divisione u. In divisione enim cum suis oppositis ponuntur, et ab v eis quaedividunt continentur ; in constitutione vero non cum suis oppositis ponuntur, ‡et w

ea quae constituunt continent et x non ab y eis continentur‡.Sic fit illatio a z partibus. Quandoquidem considerantur a istae tres species

differentiae, scilicet b communes, propriae, et c magis propriae, ergo consideranturtres species differentiae d. Et CUM e CONSIDERENTUR f TRES SPECIES DIFFERENTIAE

hae scilicet quae dictae sunt, ET CUM HAE g h QUIDEM differentiarum i SINT

SEPARABILES ILLAE j VERO INSEPARABILES, *ET k ITEM INSEPARABILIUM CUM l HAE

QUIDEM SINT PER SE ALIAE VERO m PER ACCIDENS*. RURSUS istud n dicendum estquod EARUM DIFFERENTIARUM o QUAE PER SE SUNT ALIAE SUNT p SECUNDUM QUAS

DIVIDIMUS q GENERA IN SPECIES, ALIAE VERO r SECUNDUM QUAS SPECIFICANTUR id estefficiuntur species EA QUAE DIVISA s SUNT hoc t est ipsa u genera. Quod ostendit inexemplis, dicens : *UT v CUM PER w SE SINT HUIUSMODI x DIFFERENTIAE Pnota quodaequivocat in specie etc y *.

OAEST ENIM ANIMAL (16.22). Hicprobat ab effectu quod hae differentiae‘animatum z’ et ‘sensibile’ constituuntanimal.

PEST ENIM ANIMAL (16.22). Vere istaeduae differentiae constituunt definitionemanimalis, quia istam (locus a pari).

PER EAS a ENIM GENERA b (17.1). Hic commendat exemplum divisivarum c

differentiarum, quod d dederat per mortale et immortale et per ceteras, dicens quodPER EAS e GENERA DIVIDUNTUR IN SPECIES.

SED HAE f g QUIDEM h (17.1). Quia dixerat ‡differentiarum i alias esse divisivas,alias j constitutivas‡, ne videretur alicui quod nullae quae sunt divisivae essent k

(m) aliae + s(unt) P (n) dicit alias constitutivas alias divisivas OA, alias diuisivas aliasconstitutivas dicit P (o) alias + e(ss)e A (p) eaedem + [si(n)t ede(m)] A (q) divisivae et constitutivaeAP, 9stituue(!) eede(m) diuisiue O (r) modo + [*********] A (s) constitutione OA, 9stitue(n)de P(t) (et) P, om. OA (u) divisione] diff(e)r(enti)e a.c. P (v) ab eis] habeis a.c. A (w) ‡et – continentur‡s(ed) choere(n)s c(um) choere(n)ti 9stituit P (x) et O, s(ed) A (y) ab eis] habeis a.c. A (z) a partibusOA, om. P (a) considerantur post propriae infra A (b) scilicet AP, om. O (c) (et) A, om. OP(d) differentiae + l(ocus) a partib(us) P (e) cum OP, om. A (f) considerentur tres species differentiaeAP, tres species differentiae considerentur O (g) hae quidem] eq(ui)de(m) a.c. A (h) hae OA, h(aec) P(i) differentiarum sint OP, sint diff(e)r(entia)e A (j) illae A, al(iae) OP (k) *Et – accidens* om. A(l) cu(m) hae q(uidem) sint O, al(iae) s(un)t P (m) u(ero) O, om. P (n) istud OA, om. P(o) diff(e)r(enti)ar(um) O, om. AP (p) s(unt) A, om. OP (q) dividimus genera AP, genera dividimus O(r) vero OP, om. A (s) diuisa O, diu(er)sa A, diuisiua P (t) hoc est OA, i(d est) P (u) ipsa genera OA,genera ipsa P (v) *ut – etc* om. O tertia et sex lineis vacuis relictis (w) p(er) se P, ipse A(x) huiusmodi differentiae A, differentiae huiusmodi P (y) etc A, om. P (z) animatum] aiatu(m) O(a) eas AP, ea O (b) genera OA, om. P (c) diuisiuaru(m) O, duar(um) A, diuisar(um) P (d) quoddederat AP, q(ui) ded(er)orat(!) O (e) eas AP, ea O (f) hae quidem] eq(ui)de(m) a.c. A (g) hae OA,h(aec) P (h) quidem AP, q(uod) O (i) ‡differentiarum – constitutivas‡ q(uod) differentiaru(m) alies(un)t diuisiue al(iae) s(un)t (j) alias + e(ss)e P (k) essent AP, s(un)t O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

150 IWAKUMA YUKIO

constitutivae, ideo ostendit easdem esse et l divisivas m et constitutivas, sedrespectu diversorum n.

Littera o sic continuatur et p legitur. Differentiae aliae sunt divisivae, aliae q

constitutivae, SED tamen HAE r DIFFERENTIAE QUAE SUNT DIVISIVAE GENERUM SUNT s

COMPLETIVAE t id est CONSTITUTIVAE SPECIERUM. Et hoc u Aquod eaedem quaedivisivae sunt generum sunt constitutivae specierum ostendit a partibus, dicens quodrationale et irrationale et cetera v sunt divisivae differentiae animalis etconstitutivae specierum w animalis ; item x animatum et inanimatum, sensibile etinsensibile sunt divisivae y differentiae SUPREMAE z SUBSTANTIAE id estsubstantiae a generalissimi sive b corporis, et sunt c constitutivae specierum d

substantiae e. PVel SUPREMAE SUBSTANTIAE id est generalissimi, licet non sufficienter.

OAQUONIAM ERGO (17.11). Hicinfert a pari sic. Quandoquidem illaedifferentiae quae sunt per se ALIQUO f

MODO ACCEPTAE sunt CONSTITUTIVAE,ALIO g MODO acceptae sunt DIVISIVAE,ergo differentiae h OMNES illaeSPECIFICAE i VOCANTUR.

PQUONIAM IGITUR (17.11).Quandoquidem et rationale constituitspeciem et dividit genus, et similitersensibile et ceterae, ergo EAEDEM ALIO

MODO ACCEPTAE FIUNT CONSTITUTIVAE,

ALIO MODO DIVISIVAE ; et OMNES ISTAE

VOCANTUR SPECIFICAE (locus a partibus).

ET HIS differentiis j MAXIME OPUS k EST AD DIVISIONES GENERUM quia suntdivisivae, et ad constitutiones l specierum quia sunt constitutivae m ; SED NON estopus vel ad divisiones generum vel ad constitutiones n specierum HIS o differentiisQUAE SUNT *SECUNDUM p ACCIDENS, etsi sint INSEPARABILES, NEC MAGIS HIS

differentiis QUAE SUNT* SEPARABILES, magis enim videretur q de inseparabilibusquod divisivae et r constitutivae essent quam de separabilibus.

QUAS ETIAM (17.15). Differentias, quae divisivae sunt generum etconstitutivae specierum et s vocantur specificae, quidam philosophi DETERMI-

NANTES DICUNT ‘DIFFERENTIA EST QUA t ABUNDAT SPECIES u A GENERE’.

(l) (et) O, om. AP (m) divisivas et constitutivas OA, constitutivas et divisivas P (n) diversorum +`diff(er)unt´ s.l. add. A (o) littera OA, om. P (p) (et) legit(ur) O, om. AP (q) aliae + s(unt) P (r) haeOA, h(aec) P (s) sunt OP, `fiunt´ s.l. add. A (t) completivae id est OA, om. P (u) hoc OP, om. A(v) cetera OA, om. P (w) specierum OA, sp(eci)ei P (x) item AP, int(er) O (y) divisivae differentiaeAP, differentiae divisivae O (z) supremae substantiae id est AP, om. O (a) substantiae g(e)n(er)a-lissimi O, substantiae g(e)n(er)alissime A, subp(re)ma d(e) sub(stant)iis (b) sive corporis A, om. O,i(d est) corp(or)i (corp(or)es a.c) P (c) sunt AP, om. O (d) specierum OA, sper(um) P (e) substantiaeOA, om. P (f) aliq(uo) O, alio A (g) alio O, aliq(uo) a.c., ali(!) p.c. A (h) differentiae omnes illae O,omnes illae differentiae A (i) specificae] sp’efice A (j) differentiis AP, diu(er)sis O (k) opus est OA,est opus P (l) constitutiones OA, 9stitucione(m) P (m) constitutivae + sp(eci)er(um) P (n) consti-tutiones specierum OA, 9stitucione(m) sper(um) P (o) his differentiis post opus supra P(p) *secundum – sunt* om. O (q) videretur OP, uid(e)t(ur) A (r) et constitutivae essent OA, e’nt etconstitutivae P (s) et vocantur specificae O, om. A (t) qua abundat species a genere om. P(u) sp(eci)es a g(e)n(er)e A, etc O

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


95Specificas differentias definitione v Porphyrius concludit, dicens eas w

differentias a quibusdam tali descriptionis ratione definiri ‘illa x differentia estspecifica et substantialis qua abundat y species a genere’, id est quam z

differentiam habet species in suo substantiali esse *plus a quam suum b genus.Quicquid enim genus habet in suo substantiali esse*, habet etiam species eius c insuo, et plus habet ad minus unam differentiam quae specifica et substantialisdicitur. Sit enim d animal genus hominis, homo vero species animalis ; habet igiturhomo in e se differentias quae f eum constituunt, rationalitatem scilicet atque g

mortalitatem (omnis enim species constitutivam suae formae differentiam in seretinet), animal vero puro h modo consideratum nec rationalitatem nec mortali-tatem i in se habet j, sed est k tantum substantia animata sensibilis. Plus igitur habethomo l ab animali rationalitatem |O13rb| atque m mortalitatem. Sicut enim animalest substantia animata sensibilis, eodem modo homo, sed n superat quidem animalrationalitate et mortalitate quae sunt o specificae differentiae. Quo igitur abundat p

species |A12rb| a genere, id est quo q superat suum genus et quod r plus habet s asuo genere, haec t est specifica differentia.

Littera sic legitur. Specifica DIFFERENTIA EST illa differentia QUA ABUNDAT

SPECIES A suo u GENERE id est quam v habet species in suo substantiali esse plus w

quam suum genus.HOMO ENIM AB x ANIMALI (17.17). Hic probat a parte speciei et a parte generis et

a y partibus differentiarum quod species plus habet differentiam a suo genere, sic :quia homo plus habet z Aa suo genere, id est ab animali, rationalitatem etmortalitatem.

ANIMAL ENIM NEQUE a (17.17). Hic b probat ab immediatis quod homo plushabet ab animali rationalitatem et mortalitatem, sic. Aut animal habet ea c authomo plus habet ea d ab e animali, cum hac constantia quod f homo habeat g ea h.

(v) diff(initi)o(n)e por. 9cludit O, diffinit A, p(er) diff(initi)o(n)e(m) 9clud(it) P (w) easdifferentias a quibusdam tali descriptionis ratione definiri OP, S(e)c(un)d(um) (x) illa differentia estspecifica et substantialis OP, illa(m) diff(e)r(enti)a(m) e(ss)e specifica(m) (y) abundat OP,habund`e´at A (z) quam OP, q(ua) A (a) *plus – esse* om. O (b) suu(m) P, om. A (c) eius OP, om. A(d) enim AP, om. O (e) in se differentias OA, differentias in se P (f) quae eu(m) constituunt O, p(er)q(ua)s c(on)stituit(ur) A, quae constituunt P (g) atq(ue) O, et AP (h) puro modo A, puru(m) O, puro P(i) mortalitatem OP, morte(m) A (j) habet OA, retinet P (k) ÷ t(antu)m P, ÷ t(ame)n O, t(ame)n e(st) A(l) homo ante habet supra A, post ab animali infra P (m) atq(ue) O, et AP (n) sed OA, om. P (o) sunt]s.l. add. A (p) habundat species O, habund& species A, species habundat P (q) quo OP, q(uae)A (r) quod OA, q(uo) P (s) habet OA, om. P (t) haec est AP, i(d est) O (u) suo O, om. AP (v) quamhabet species in suo substantiali esse plus quam suum genus O, q(ua) habet species in (w) plus quamsuum genus] quam suum genus plus et transportanda indicavit A (x) ab animali OA, om. P (y) apartibus OA, om. P (z) habet] h(abe)at a.c. A (a) neq(ue) A, om. OP (b) hic OA, om. P (c) ea OP,ea(m) A (d) ea OP, ea(m) A (e) ab OA, om. P (f) quod OA, c(um) P (g) habeat AP, pl(us) h(abe)t O(h) ea OP, ea(m) A

(95) In Isag. ed. sec. 262.14-263.2

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

152 IWAKUMA YUKIO

Assumptionem vero i, quod j animal non habet ea k, habemus ibi : ANIMAL ENIM W

IPSUM id est puro modo Pacceptum et consideratum NEQUE NIHIL HORUM EST id l estnon m est aliquid horum, vel rationale vel mortale. Quod dicit NEQUE NIHIL, hae n

duae negationes o non faciunt unam affirmationem, |P222ra| sed tantum p valetNEQUE NIHIL HORUM EST q, tamquam r si diceretur s ‘nihil horum est t’, et est dictumsecundum usum locutionis.

PSecundum aliam sententiam probat quia homo habet ab animali differentias, sic.Vere homo habet ab animali rationale et mortale, quia ista continentur sub animali (a pari).Et hoc est : quia NEQUE IPSUM ANIMAL NIHIL HORUM EST, id est quia animal est aliquidhorum, id est ista continentur sub animali ; duae enim negationes faciunt unamaffirmationem.

NAM UNDE HABEBUNT u etc (17.18). v 96Huic autem w supradictae definitioniquaedam quaestio videtur occurrere, Asumens principium ex duabus propositionibusper se notis, scilicet ‘nihil ex nihilo fit’ et ‘duo contraria non sunt simul in eodem’.Concludebant enim quidam ex illa definitione, quoddam esse x confectum exnihilo vel y eidem universali duo contraria z inesse. Quod ostenditur a hoc modo.Dictum est b specificam differentiam esse quam c plus habet species a suo d genere.Unde sic argumentabantur e. Si species plus habet differentias a suis f generibus,ergo g genera h eas differentias i non habent j ; et si genera k eas differentias l nonhabent m, ergo n species a suis o generibus eas p non habent q ; et si species differen-tias r a suis generibus non habent s, cum aliunde non habeant t u, species differen-

tias v non habent ; et si species differentias non habent w, cum differentiae alibi nonsint x, non y sunt differentiae ; et si differentiae non sunt, cum species ex z

differentiis fiat, quoddam fit ex nihilo. Rursus si differentias omnium specierumgenus a in se retinet, differentiae autem b inter se contrariae sint c, fiet ut idemgenus in se contraria suscipiat d, ut animal quod e est genus rationalitatem et

(i) vero OA, om. P (j) quod animal non habet ea habemus ibi O, quod animal non habet ea(m)h(abe)am(u)s ibi A, (k) ea O, ea(m) A (l) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (m) non est aliquid horum OA, om. P(n) he O, ille A, h(aec) P (o) negationes] ngatio(ne)s(!) O, ng(ati)o(n)es(!) A (p) t(antu)m P, t(ame)nO, tantu(m)de(m) A (q) est OP, om. A (r) tanquam AP, ac O (s) d(ice)ret(ur) O, dicat(ur) A, dic(er)etP (t) est OP, om. A (u) habebunt etc A, om. P, habebunt O (v) q(uaesti)o i.m. A (w) au(tem) O, om.AP (x) esse AP, s(cilicet) O (y) vel eid(em) P, vel eod(em) O, (et) i(n) eode(m) A (z) contraria inesseOP, e(ss)e contraria A (a) ostenditur AP, ostend(it) O (b) est AP, om. O (c) qua(m) O, q(ua) A, q(uod)P (d) suo AP, om. O (e) argumentabantur AP, argum(en)tant(ur) O (f) suis generibus OA, suog(e)n(er)e P (g) ergo OP, (i)g(itur) A (h) genera OA, g(e)n(u)s P (i) differentias OP, om. A (j) habentOAp.c., h(abe)t Aa.c.P (k) genera OA, g(e)n(u)s P (l) differentias OP, om. A (m) habent OAp.c.,h(abe)t Aa.c.P (n) ergo OA, t(un)c P (o) suis generibus OA, suo g(e)n(er)e P (p) eas post habent infraO (q) habent OAp.c., h(abe)t Aa.c.P (r) differentias a suis generibus OA, eas n(on)h(abe)tdiff(e)r(enti)as P (s) habent OAp.c., h(abe)t Aa.c.P (t) habeant OA, h(abe)at P (u) habeant + (er)g(o)A (v) differentias non habent O, non habent (h(abe)a(n)t a.c) differentias A, diffras(!) n(on)h(abe)t (w) habent OAp.c., h(abe)t Aa.c.P (x) sint + (er)g(o) A (y) non sunt differentiae AP, diffe-rentiae non sunt O (z) ex OA, a P (a) genus in se retinet OA, in se retinet genus P (b) autem OA, u(ero)P (c) sint OP, sunt A (d) suscipiat OP, recipiat A (e) quod est OA, q(uidem) P

(96) In Isag. ed. sec. 263.2-264.5

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


irrationalitatem f, et ita erunt g in eodem universali bina h contraria ; quod fieri nonpotest, *neque i enim j sicut in corpore solet k alia pars esse alba alia nigra, ita fieriin genere potest* ; genus enim l per m se consideratum partes non habet nisi adspecies referatur ; quicquid igitur genus habet non partibus sed tota suimagnitudine retinebit n. Illud vero dubium non est quin in speciebus suis genuscontrarietates habeat, ut animal in o homine rationalitatem p et q in boveirrationalitatem ; sed nunc de speciebus non agitur r, sed quod genus in suauniversalitate acceptum contrarias differentias in se suscipiat s, impossibile essedicitur.

OAHae autem quaestiones taliratione solvuntur t, quod licet species u

differentias plus habent quam suagenera, et v genera differentias w omnessuarum specierum in sua puritate nonhabent, tamen species eas differentias asuis generibus habent. Differentiaeenim a x generibus in species veniunt,quoniam cum differentiae sint y acci-dentia, sine fundamento non z possuntesse ; fundari a vero non habent nisi ingenere fundato in inferioribus ; itaquegenus est sola causa quare differentiaeesse habeant. Cum ergo b species diffe-rentias habeat c in sua constitutione, et d

in ipsa constitutione genus sustentet e

differentias ut fundamentum, meritospecies dicitur habere differentias agenere, quia non ex natura sua habeteas, sed ex hoc tantum quod genuspositum in constitutione speciei

PHae autem quaestiones tali rationesolvuntur, quod licet species differentiasplus habent quam sua genera, et generaomnes differentias specierum suarum insua puritate f non habent, tamen species easdifferentias a suis generibus habent.Differentiae enim a generibus in speciesveniunt. Genus enim sola causa est quaredifferentiae esse habeant. Cum ergospecies habeat differentias, habeat in suiconstitutione, et in ipsa constitutione genusvelut fundamentum sustentet differentias,merito species dicitur differentias habere agenere, quia non ex natura sua habet eas,sed ex hoc tantum quod genus positum inconstitutione ipsius speciei differentiasspeciebus attribuit. Itaque genusvero in inferioribus habet eas, non tamenomnes in eodem inferiori sed hanc in uno etaliam in alio. At dices : genus in inferiorinon est genus sed specificatum est. Verum

(f) irrationalitatem OA, mortalitate(m) P (g) erunt in eodem universali OA, in eodem universalierunt P (h) bine OA, duo P (i) *neque – potest* om. P (j) enim A, om. O (k) solet A, om. O (l) enimOP, au(tem) A (m) per se consideratum OA, consideratum per se P (n) retinebit OA, 9tinebit P (o) inhomine rationalitatem post irrationalitatem infra A (p) rationalitatem] r(ati)ocionalitate(m)(!)P (q) (et) P, om. OA (r) agitur AP, agit O (s) suscipiat OP, recipiat A (t) solvuntur O, subsoluunt(ur)A (u) species + (et) O (v) et O, c(um) A (w) differentias omnes suarum specierum in sua puritate O,suarum specierum differentias in sua (x) a] s.l. add. A (y) sint] i.m. add. A (z) non possunt esse O,esse non possunt A (a) fundari u(ero) n(on) h(abe)`n´t n(isi) i(n) g(e)n(er)e fundato i(n)i(n)feriorib(us) A, n(isi) (b) (er)g(o) A, (i)g(itur) O (c) h(abe)at O, h(abe)`n´t A (d) et in ipsaconstitutione] s.l. add. A (e) sustentet O, c(on)tinet A (f) puritate] paritate P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

154 IWAKUMA YUKIO

sustentando eas eis esse g attribuit.Itaque genus consideratum extra omniainferiora non habet differentias h

contrarias ; positum vero in i inferio-ribus habet eas ut fundamentum, nontamen omnes in eodem inferiori sedhanc in uno et aliam in alio. At dices j :genus k positum in inferiori non estgenus sed specificatum est. Verum est l

quidem m quod genus informatumdifferentiis desinit esse genus, et fitspecies ; sed tamen cum duaeres faciant speciem suacon|A12va|iunctione, scilicet materia etforma n, in ipsa coniunctione possunt o

ratione p discerni q quid sit ibi materiaquae genus r est et quid sit s forma quaeest t differentia, et etiam in ipsaconiunctione adhaeret differentiageneri ut suo fundamento. Et potest sicnecessario u probari v quod in ipsa w

constitutione speciei x genus est funda-mentum differentiarum. Cum genus etdifferentia constituant speciem, etdifferentiam y necessario oportetfundari cum non sit substantia, aut z

fundabitur in genere aut in specie, cumnihil a aliud b in illa constitutioneinveniatur c ; in specie vero non fun-datur, quia est ei d substantialis e, et ita f

est prior differentia quam species ; siautem fundaretur in specie, speciesnecessario esset prior differentia, quodfalsum est.

consideratum extra omnia sua inferioranon habet contrarias differentias ; positumest quod genus informatum differentiisdesinit esse genus, et fit species ; sed tamencum duae res faciunt speciem sua coniunc-tione, scilicet materia et forma, in ipsaconiunctione possunt ratione discerni quidsit ibi materia quae genus est et quid formaquae est differentia. Et ipsa coniunctioneadhaeret differentia generi ; haec enim estnatura generis ut habeat differentias.

Rursus. Licet species differentias a suis generibus habeant g, tamen generaomnes differentias suarum specierum universalitate h sua actualiter non habent i,

(g) e(ss)e O, om. A (h) differentias contrarias O, contrarias differentias A (i) in] s.l. add. A(j) dices O, dice(n)s A (k) genus positum O, positum genus A (l) est A, (et)(iam) O (m) q(uidem) A,om. O (n) forma + (et) O (o) possunt O, possu(m) A (p) ratione A, r(ati)o(n)al’ O (q) discerni]discern(er)e A, om. O (r) genus est O, est genus A (s) sit A, om. O (t) e(st) A, om. O (u) necessario O,om. sed aliqua delevit A (v) probari O, co(m)p(rob)ari A (w) ipsa O, sua A (x) speciei O, om. A(y) differentiam] diffram(!) O (z) aut + `(er)g(o)´ s.l. add. A (a) nihil + sit A (b) aliud O, om. A(c) inveniatur O, om. A (d) ei O, eis A (d) sub(stanti)alis A, sub(stanti)ale O (f) ita + [n(on)] s.l. add. etexpunxit A (g) habeant OP, h(aben)t A (h) universalitate sua A, in sua multitudine OP (i) habent OP,h(abe)ant A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


sed sola potestate eas sub se continent (ut 97animal genus, si per se consideretur,differentias j suarum specierum non habebit ; si autem ad species reducatur, perdistributas species velut in k partibus contrarias differentias habere l potest, itatamen m quod in sua puritate n nihil contrarietatis suscipiat) ; potestate vero et nonactu duo contraria esse in o eodem nihil impedit.

P‡Soluta p illa quaestione, quaeritur quid est actuale fundamentum ipsarumdifferentiarum. Ad quam respondendum est species q. Quod sic probatur : quia aut genusaut species ; sed genus non, quia tantum eas habet potestate. Et quod species habeat illas,sic probatur : quia aut genus formatum habet eas aut genus non r formatum, sed genus non s

formatum non habet eas, igitur genus formatum ; igitur species, quia genus formatum nihilaliud est quam species t.

Iterum species non possunt esse fundamentum illarum, quia omne fundamentum priuseo quod fundatur in eo, sed differentiae priores sunt speciebus, quia constituit illas, etomne illud quod constituit prior est eo quod constituitur, quare differentiae prioresspeciebus. Sed contra hoc dicendum est quod ‘prius’ duobus modis accipitur : priusquantum ad naturam et prius quantum ad nos ; et illa quae propinquiora u sunt naturae,remotiora sunt a nobis, illa autem quae remotiora sunt a natura, propinquiora sunt nobis ;species autem priora sunt quantum ad nos v, posteriora quantum ad naturam, differentiaepriora quantum ad naturam, posteriora quantum ad nos ; et ita nihil nocet diversisrespectibus idem w esse prius et posterius.

Iterum species non possunt esse actuale fundamentum x differentiarum, cum actualiternon sint. Contra hoc dicendum est quod ‘actus’ duobus modis accipitur : actus secundumsensum et secundum intellectum ; actus secundum sensum est quando ita se habent res innatura discretae quemadmodum concipiuntur a sensibus, et istum actum non habentspecies, quia non sunt in natura sui discretae, quia in illa res est et non universalia quaetantum sit animal rationale mortale, et hoc modo actus non habeat species ; sed habentactum secundum intellectum, quia ita se habent quemadmodum concipit intellectus(intellectus, dico, considerans eas in simplicitate).‡

Littera sic continuatur et legitur. Species habent differentias plus quam sua y

genera, sed tamen eas habent z a suis generibus. Et hoc extra. Et quod species a

differentias habeant b a suis generibus, probat in c littera ab immediatis sic : autaliunde habent species differentias aut a suis generibus, cum eas habeant d, sedaliunde non habent. Quod est ibi : NAM UNDE HABEBUNT e SPECIES DIFFERENTIAS nisia suis generibus, quasi dicat f : aliunde non habent. Ex hoc autem quod dixerat

(j) differentias] diff(e)r(enti)ar(um) a.c. A (k) in AP, om. O (l) habere + n(on) A (m) tamen AP,t(antu)m O (n) puritate OA, paritate P (o) in eodem OP, om. A (p) ‡Soluta – simplicitate‡ add. cumsigno ø P f. 221r, f. 221v vac. (q) species] spes P (r) non formatum] i(n)fortu(m)(!) P (s) nonformatum] i(n)formatu(m) P (t) species] spes P (u) propinquiora[ p(ropri)q(ui)ora P (v) nos +[remoci] P (w) idem] idd() P (x) fundamentum + [sp(eci)ei] P (y) sua genera OP, genera sua A(z) habent a suis generibus OA, a suis generibus habent P (a) sp(eci)es P, om. OA (b) h(abe)ant O,h(abe)nt AP (c) in littera ab immediatis sic A, ab inmediatis in littera sic O, in littera sic ab immediatisP (d) habeant AP, h(abe)nt O (e) habebunt OA, h(abe)nt P (f) dicat A, om. OP

(97) In Isag. ed. sec. 264.18-265.9

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

156 IWAKUMA YUKIO

species habere g differentias a suis generibus, quidam inferebant genus in suauniversalitate actualiter h habere contrarias i differentias. Quod esse j falsumprobat k Porphyrius a pari, dicens l negationem illius affirmationis veram esse,scilicet quod genus non m habet in sua puritate actualiter contrarias differentias.Quod est ibi : NEQUE ENIM n genus o OMNES p OPPOSITAS q id est contrariasdifferentias HABET in r sua puritate actualiter, quod determinandum est.

NAM IN EODEM (17.19). Hic probat ab s oppositis quod genus in sua puritate nonhabet contrarias differentias, sic dicens : NAM, si illud erit genus, HABEBIT SIMUL idest in eodem tempore OPPOSITA t id u est contraria IN EODEM universali, quod fierinon potest.

SED QUEMADMODUM PROBANT v (17.20). Postquam dixit genera non haberecontrarias differentias in sua puritate, ostendit ipsa genera omnes differentiassuarum specierum potestate w sub se continere, ita quod distributim x per suasspecies eas y potest suscipere, actu vero in z sua puritate nullam habere.

Littera sic continuatur a et legitur. Genera quidem in se contrarias differentiasnon habent, SED tamen b QUEMADMODUM PROBANT philosophi, POTESTATE QUIDEM c

genus OMNES DIFFERENTIAS suarum specierum SUB SE HABET, Pid est habet easindeterminate sequentes et nullam determinate. Possumus enim dicere ‘si est animal, estrationale vel irrationale’, non autem ‘si est animal, est rationale’ simpliciter neque ‘si estanimal, est irrationale’ simpliciter. Per hoc quod dicit differentias contineri a generepotestate, vocatur eas indeterminate sequi ad genus, quia possibile ; non tamen omne<quod est possibile> ad duo se habet, ut si dicam ‘possibile est aliquid esse’, nequedeterminate sequitur ut sit neque indeterminate ut non sit ; quae vero sunt in actu, ad unumtantum se habent. |O13va|

OAACTU VERO NULLAM in suapuritate.

PACTU VERO genus nullas differentiashabet, id est determinate ad se sequentes. Etsic genus habet differentias potestate.

ET SIC determinando d, scilicet quod species habent differentias a suisgeneribus et genera in sua puritate e contrarias differentias non habent, NEQUE FIT f

ALIQUID g EX HIS QUAE NON SUNT, quod quidam h inferebant ex hoc quod speciesplus habent differentias quam sua i genera, NEQUE OPPOSITA id j est contraria SUNT

(g) habere differentias OP, differentias habere A (h) actualiter habere AP, habere actualiter O(i) contrarias OP, c(on)t(ra)ri(us) a.c., c(on)t(ra)ria p.c. A (j) esse falsum OP, falsum esse A(k) probat P(orphyrius) P, probat O, por(phyrius) ost(e)nd(it) A (l) dicens + e(ss)e O (m) non habet insua puritate OA, in sua puritate non habet P (n) enim AP, om. O (o) genus OA, om. P (p) omnes OP,om. A (q) oppositas] ******* a.c. A (r) in sua puritate actualiter OP, actualiter in sua puritate A (s) aboppositis] appo(s)itis a.c. A (t) opposita OP, appo(s)ita A (u) i(d est) OP, om. A (v) p(rob)a(n)t A, om.OP (w) potestate sub se OP, sub se potestate A (x) distributim] distribuit O, distributu(m) AP (y) easpotest OP, potest eas A (z) in sua puritate OA, om. P (a) c(on)tinuat(ur) (et) legit(ur) A, 9t(inuatur) O,l(egitur) P (b) tamen] s.l. add. P (c) quidem OA, q(uod) P (d) determinando OA, dice(n)do P(e) puritate OA, paritate P (f) fit aliquid post non sunt infra P (g) aliquid O, q(ui)da(m) a.c.,q(ui)dda(m) p.c. A (h) quidam inferebant ex hoc quod OA, e(ss)et si P (i) sua genera OP, suu(m)g(enus) A (j) id est contraria sunt circa idem OA, sunt circa idem id est contraria P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


CIRCA IDEM, quod k rursus quidam l inferebant ex hoc quod species habent m

differentias n a suis generibus. |P222rb|

DEFINIUNT AUTEM EAM o ET p HOC MODO (18.3). Hic ostendit aliam definitionemsubstantialis q differentiae, dicens illam differentiam esse substantialem r quaepraedicatur de pluribus et s differentibus specie et t in eo u quod quale v w sit x.

Quae definitio non videtur tantum y convenire z substantiali differentiae nisideterminetur. Quaedam enim accidentia de pluribus differentibus a specie b in c eoquod quale sit praedicantur, ut coloratum de asino d et de homine et de multis aliis e

in eo quod f quale sit g praedicatur, et h tamen non est i eorum j substantialis k

differentia. Si vero volumus excludere accidentia, addendum est ‘substantialiter’.Nec tamen l adhuc est m convertibilis definitio n ista, quia non omni o

substantiali p differentiae adaptatur q. Immortale enim de solo Deo etperceptibi|A12vb|le disciplinae de solo homine praedicatur. Quare r a quibusdamdicitur quod haec definitio est illius substantialis differentiae quae ad minus deduabus speciebus praedicatur.

OAQuidam vero dicunt omnemsubstantialem differentiam de pluribuspraedicari speciebus s, ut perceptibiledisciplinae de homine et de divinis t

substantiis, immortale vero de u Deo et v

de sole et w de x luna secundum senten-tiam Platonis.

PQuidam vero dicunt propter maiorempartem dici differentiam praedicari depluribus, ut de speciebus. Licet enimquaedam species sint quae non praedi-cantur y nisi de uno solo, tamen omnesspecies includit definitio de specie data.

OARATIONALE ENIM ET z MORTALE

(18.5). Hic probat a partibus quoddifferentiae a praedicantur in quale,dicens : RATIONALE ET MORTALE DE

HOMINE PRAEDICATUR b IN EO QUOD

PRATIONALE ENIM (18.5). Veredifferentia praedicatur in quale, quiarationale et mortale (locus a partibus).

QUID c EST ENIM (18.7). Et vere diffe-rentia praedicatur in quale, quia aut genus

(k) quod rursus OA, rursus quod P (l) quidam AP, om. O (m) habent AP, hre(n)t(!) O(n) diff(e)r(enti)as O, om. AP (o) eam (et) hoc modo A, om. P, eam hoc modo O (p) (et) A, om. O(q) substantialis OA, om. P (r) substantialem + diff(e)r(enti)am O (s) (et) O, om. AP (t) et OA, om. P (u) eo quod OA, om. P (v) quale] cale a.c. A (w) quale + q(ui)d O (x) sit OA, om. P (y) t(antu)m O,t(ame)n A, om. P (z) convenire + o(mn)i P (a) differentibus + [9uenire] O (b) specie + (et) A (c) in eoquod quale sit praedicantur OA, praedicantur in quale P (d) asino et de homine P, asino et homine O,homine et de asino A (e) aliis + & A (f) eo quod OA, om. P (g) sit OA, om. P (h) (et) P, om. O, Q(uo)dA (i) est OA, s(unt) P (j) eorum OA, om. P (k) substantialis differentia OA, sub(stanti)ales

diff(e)r(entia)e P (l) tamen AP, t(antu)m O (m) est convertibilis OP, convertibilis est A (n) definitioista AP, ista definitio O (o) omni OP, o(mn)i(n)o A (p) substantiali] sub’al’ O (q) adaptatur OA,9uenit P (r) quare OA, Q(ua)r(um) P (s) sp(eci)eb(us) A, om. O (t) diuinis O, i(n)diuiduis A (u) de +solo O (v) (et) A, om. O (w) (et) A, om. O (x) de O, om. A (y) praedicantur] p(rae)d(icatu)r P(z) `(et)´ mortale A, om. O (a) diff(e(r(entia)e A, om. O (b) p(rae)d(icatu)r A, p(rae)d(ica)n(tu)r O(c) Quid est enim] Q(ui)a q(ui)d (e)n(im) ÷ P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

158 IWAKUMA YUKIO

QUALE QUIDDAM d EST HOMO, SED NON

praedicatur e IN EO QUOD QUID EST, sicut f

genus in quid praedicatur. Et g hocextra. In h littera probat a parte generis,quod i in quid praedicatur, sic dicens :‘QUID EST j’ ENIM NOBIS INTERROGATIS

‘HOMO’ CONVENIENS EST k DICERE

‘ANIMAL’.

aut differentia l, sed genus non praedicaturin quale, quia praedicatur in m quid(<locus> ab oppositis). Et hoc est quoddicit : NOBIS INTERROGATIS ‘QUID EST

HOMO ?’ CONVENIENS EST DICERE ‘ANIMAL’.

REBUS ENIM EX n MATERIA (18.9). Dixit superius differentias de speciebus o in p

quale praedicari, genus vero in q quid ; modo vero r utrumque probat hoc modo.Vere genus praedicatur de sua specie in s quid, quia constituit eam t materialiter (aparte) ; item vere differentia praedicatur de u specie in quale, quia constituit eamformaliter v (item w a parte). Quod autem genus x constituit y speciem materialiter,differentia vero formaliter, ostendit per quandam similitudinem, dicens quodsicuti z corporea statua a constituitur b ex aere corporeo ut c ex sua materia et excompositione ut ex d sua forma, sic homo specialis componitur e quidem exanimali suo genere ut ex sua materia, ex rationalitate vero sua differentia ut ex suaforma.

98Sciendum est, ut f dicit Porphyrius, quasdam res ex materia formaqueconsistere, quasdam vero ad similitudinem materiae et formae constitutionemhabere. Ex materia vero g formaque subsistunt h omnia i quaecumque sunt j

corporea ; ad similitudinem autem k materiae et l formae constituuntur ea quae m

sunt incorporea. Ut enim statuae n Achillis, quae subiecta o sensibus capitur, aes p

quidem q est r materia, ipsa vero Achillis figura est forma, ex quibus efficitur s

Achillis statua, ita etiam in hac specie, quae est homo, materia quidem est t genusquod est animal, superveniens vero animali u rationalis v qualitas est hominisforma. Ea enim quae sunt incorporea ad similitudinem eorum quae sunt corporea

(d) q(ui)dda(m) O, q(uo)dda(m) A (e) p(rae)d(icatu)r A, om. O (f) sic(ut) g(enus) i(n) q(ui)dp(rae)d(icatu)r A, S(ed) q(ui)d g(enus) inq(ui)t p(rae)d(ica)n(tu)r O (g) (et) A, om. O (h) (i)n litt(er)aA, d(e) q(uo) g(e)n(er)e O (i) q(uo)d in quid (inq(ui)t) p(rae)d(icatu)r O, om. A (j) est enim nobisinterrogatis homo O, enim est homo nobis interrogatis A (k) e(st) A, om. O (l) differentia + l(ocus) abP(m) in quid] inq(ui)t P (n) ex materia OA, om. P (o) speciebus OP, pl(u)rib(us) A (p) in qualepraedicari OA, praedicari in quale P (q) i(n) q(ui)d A, inq(ui)t OP (r) u(ero) O, om. AP (s) in quid AP,inq(ui)t O (t) eam materialiter OP, materialiter eam A (u) de + sua A (v) formateliter + (et) e(st) A(w) item OA, Jt(er)u(m) P (x) genus constituit speciem O, c(on)stituit speciem genus A, genus 9stituatspeciem P (y) constituit OA, 9stituat P (z) sicuti OP, sic(ut) A (a) statua Ap.c.P, statuta Aa.c., om. O(b) constituitur OAp.c., c(on)stituunt(ur) Aa.c., om. P (c) ut] (et) a.c. O (d) ex OP, om. A (e) componitur] co(m)poit(ur) A (f) ut OAa.c.P, q(uod) Ap.c. (g) vero O, om. AP (h) subsistu(n)t A,subsistencia O, 9sistu(n)t P (i) o(mn)ia A, om. OP (j) sunt corporea OP, corporea sunt A (k) autemOP, om. A (l) et formae OP, formaq(ue) A (m) quae sunt incorporea OP, q(uae)c(um)q(ue)incorporea sunt A (n) statuae Achillis OP, Achillis statuae A (o) sub(iec)ta O, sub(stanti)a AP (p) esAP, ea(us) O (q) quidem OA, q(uod) P (r) est materia OP, materia est A (s) efficitur AP, 9ficit(ur) O(t) est] s.l. add. A (u) animali OP, a(n)i(m)al(is) A (v) rationalis AP, r(ati)o(n)alitas O

(98) In Isag. ed. sec. 267.13-268.24

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


habent suppositas priores w antiquioresque naturas, super quas differentiaevenientes x efficiunt aliquid ; quod eodem modo, sicut corporeum tanquam exmateria et forma consistere y videatur z, ita a additis generi b differentiis specieseffecta c est. Nam quod in statua aes d est, hoc est in e specie genus ; et quod instatua est figura, hoc est in specie differentia.

Videndum est etiam quod illa similitudo dicitur proportio, quae ad minus sit f

inter g quattuor, ut Porphyrius hic vocat proportionem similitudinem h datam interhominem et statuam et i inter aes et j Pgenus vel animal et k inter figuram l et m

Pdifferentiam vel rationalitatem.Littera sic n legitur. REBUS CONSTANTIBUS EX MATERIA ET FORMA ut statua VEL

HABENTIBUS CONSTITUTIONEM o AD SIMILITUDINEM MATERIAE ET FORMAE et AD

PROPORTIONEM id est ad talem similitudinem quae possit p dici proportio ut habet q

species, QUEMADMODUM STATUA constat EX r MATERIA AERIS id s est ex aere ut exsua materia, EX FIGURA AUTEM ut ex sua FORMA, SIC t ET HOMO COMMUNIS ET

SPECIALIS id est haec u species quae est homo CONSISTIT QUIDEM SIMILITER ET

PROPORTIONALITER Pid est habita proportionali similitudine v EX genere ut w ex suaMATERIA, EX DIFFERENTIA AUTEM ut ex x sua FORMA.

TOTUM AUTEM y HOC z (18.14). Hic commendat similitudinem datam interhominem a et statuam, dicens quod HOMO EST b HOC TOTUM quod est c ANIMAL d

RATIONALE MORTALE e QUEMADMODUM STATUA est aes cum figura. Ita f namquehomo habet animal ut suam materiam, rationalitatem vero g et mortalitatem ut suasformas, quemadmodum statua habet aes ut suam materiam, figuram h vero ut suamformam.

P‡Hic i notandum est error quorundam dicentium j hominem constitui ex istis tribusrebus insimul coniunctis, animali scilicet et rationalitate et mortalitate. Quod k verum nonest, quia quaedam non substantia esset substantia‡ .

DESCRIBUNT AUTEM etc. l (18.16). Hic m iterum ostendit aliam definitionem n

substantialis o differentiae datam secundum quosdam philosophos, hanc scilicet‘differentia est illa p res quae apta q nata est dividere, Pid est ad dividenda, id est

(w) p(ri)ores AP, sp(eci)es O, (x) venientes OP, aduenientes A (y) consistere OP, c(on)stare A(z) uideat(ur) O, uidet(ur) A, uident(ur) P (a) ita A, ut O, (ve)l P (b) generi differentiis OA, differentiisgeneri P (c) effecta est OA, est effecta P (d) es est O, est es A, es P (e) in specie genus OA, genus inspecie P (f) sit OP, om. A (g) inter AP, i(n) O (h) similitudinem datam AP, om. O (i) et AP, om. O(j) et] s.l. add. A (k) et AP, om. O (l) figuram et rationalitatem O, r(ati)o(n)alitates et fig(ur)a(m) A,fituram et differentiam vel (m) et] s.l. add. O (n) sic legitur AP, l(egitur) sic O (o) constitutionem adsimilitudinem OP, ad similitudinem constitutionem (p) possit dici proportio OA, p(ro)pocio possituocari P (q) habet OA, h(om)o P (r) ex materia eris OP, eris ex materia A (s) i(d est) AP, h(oc) ÷ O(t) sic et OP, sic(ut) A (u) haec species quae est homo OA, homo species P (v) similitudine + ut P(w) ut ex sua OA, om. P (x) ex OA, om. P (y) autem OP, om. A (z) hoc OA, om. P (a) hominem]hoie(m) O (b) est hoc totum AP, totum est O (c) est OP, om. A (d) animal OP, a(n)i(m)al(is) A(e) mortale] hic P add. a, quod indicat adnotationem citatam infra ‡Hic – substantia‡ (f) ita OP, om. A(g) u(ero) A, om. OP (h) figuram OA, fig(ur)as P (i) ‡Hic – substantia‡ i.m. infra add. P (j) dicentium] dicentes P (k) Quod] q(uae) P (l) etc A, om. OP (m) hic iterum ostendit OA, ostendititerum P (n) diffinitionem OP, diff(initi)o(n)e A (o) substantialis differentiae A, om. O, differentiaesubstantialis P (p) illa res OA, ill(u)d P (q) apta nata est OA, est apta nata P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

160 IWAKUMA YUKIO

separanda, ea quae sunt sub eodem genere. PNota quod hic accipit dividere pro sepa-rare, quia aliter sequeretur inconveniens quod quidam homo non est homo. Quod sicprobatur : si omnis differentia dividit ea quae sunt sub eodem genere, tunc rationale etirrationale dividunt hominem ; et si dividunt hominem, tunc omne irrationale est homo(omnia enim dividentia subiciuntur suo diviso, vel divisum sit integrum totum ad illa) ; etita quidam homo non est homo, quod est inconveniens. Quae definitio non tantum r

convenit substantialibus differentiis, sed etiam quibusdam accidentibus, |A13ra|ut ipse ostendit in sequentibus 99. Quod autem differentiae dividunt ea quae sunt s

sub eodem genere, ostendit t a partibus, dicens : RATIONALE ENIM ET IRRATIONALE u

etc. v

ASSIGNANT AUTEM ET w HOC MODO (18.19). Rursus ostendit aliamdefinitionem x differentiae y datam secundum diversos philosophos, hanc scilicet :DIFFERENTIA EST QUA DIFFERUNT A SE SINGULA id est singulae species alicuiusgeneris. Quae definitio nimis z laxa est. Convenit namque accidentibus ;accidentia enim species a eiusdem generis a b se invicem differre c faciunt.

NAM SECUNDUM d GENUS (19.1). Hic e probat ab immediatis quod specieseiusdem generis f secundum differentias g differunt, sic. Aut secundum h genus autsecundum differentias differunt, cum secundum alterum horum i differre j

debeant ; sed secundum genus non differunt k. Quod est ibi : NAM SECUNDUM l

GENUS etc m. Et quod secundum genus non differunt, probat ab oppositis, sic : quiain genere conveniunt. Quod est ibi : SUMUS ENIM MORTALIA n ANIMALIA *ET o NOS ET

IRRATIONALIA id est convenimus in animali quod est genus, SED RATIONALE

ADDITUM SEPARAVIT NOS AB ILLIS*.

OARATIONALES p ENIM (19.3). Hiciterum q probat a parte generis quodspecies conveniunt in genere, sicdicens : RATIONALES ENIM SUMUS ET r

NOS ET DII etc.

PRATIONALES ENIM (19.3). Vererationale separavit nos ab illis, quia ET NOS

ET DII RATIONALES SUMUS (locus a causa).

SED MORTALE (19.3). Nos et dii sumusrationales, SED MORTALE APPOSITUM

DISIUNXIT NOS AB ILLIS id est a diis.

(r) tantum AP, t(ame)n O (s) sunt sub eodem genere OP, sub eodem genere sunt A (t) ostendit apartib(us) P, om. O, ostendit a parte A (u) irrationale] r(ati)o(n)ale a.c. A (v) etc A, om. OP (w) et hocmodo OA, om. P (x) diffinitionem OP, assgnatio(n)e(m) A (y) differentiae AP, om. O (z) nimis OP,om. A (a) species eiusdem generis AP, eiusdem generis species O (b) a se i(n)uice(m) A, om. O, a se P(c) differre faciunt AP, faciunt differre O (d) secundum OP, s(cilicet) A (e) hic OA, om. P (f) generisOP, om. A (g) differentias AP, om. O (h) secundum genus aut secundum differentias differunt OA,differunt aut secundum genus aut (i) hor(um) O, eor(um) A, om. P (j) differre debeant OP, debeantdifferre A (k) differunt OA, om. P (l) secundum OP, s(cilicet) A (m) etc A, om. OP (n) mortalia O,om. AP (o) *et – illis* P, etc OA (p) R(ati)o(n)ales A, R(ati)o(n)ale O (q) it(eru)m A, om. O (r) (et) A,om. O

(99) Isag. 19.5-16

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


INTERIUS AUTEM PERSCRUTANTES s (19.5). Quia t superius determinaveratsecundum quosdam esse substantialem differentiam eam u rem qua differunt a sesingula, et illud quod aptum natum v est dividere ea quae sunt sub eodem genere,ideo nunc w secundum quosdam interius et diligentius perscrutantes x differen-

tiam y, dicit non recte specificae differentiae definitionem z esse propositam.|P222va| Non enim omne a quod dividit b ea c quae sunt sub eodem genere estspecifica differentia, *sed d illa differentia e tantum f est specifica differentia* quaeipsam speciem ad esse suum g cum h genere iuncta perducit, et etiam illa quae estpars i eius quod j est esse rei, id k est l quae est pars definitionis. Quae definitio estesse cuiusque m speciei n. A 100Nihil enim aliud est esse rei quam definitio ; unicuiqueenim rei interrogatae quid est, si quis quid est monstrare voluerit, definitionem dabit.

Littera sic continuatur o et p legitur. Quidam determinant esse specificamdifferentiam illud quo differunt a se singula. Sed INTERIUS PERSCRUTANTES

DIFFERENTIAM ET diligentius SPECULANTES DICUNT NON esse specificamdifferentiam QUODLIBET q DIVIDENTIUM r s ea QUAE SUNT t SUB EODEM GENERE, SED

QUOD CONDUCIT u AD ESSE id v est illam differentiam dicunt esse specificam quae w

ipsam speciem coniuncta generi ducit x y ad esse, ET etiam z illam quae EST PARS

EIUS a QUOD b EST ESSE REI id est definitionis.Sciendum est quod quidam c faciunt d duas descriptiones differentiae, de hoc

quod dicit Porphyrius et e QUOD CONDUCIT f AD ESSE et de hoc alio g quod dicit ET

QUOD EIUS QUOD EST ESSE REI PARS h EST. *Secundum i quam j sententiam littera k

superius exposita est*. Quidam vero faciunt l unam descriptionem, et sicexponitur m littera : illud est specifica n differentia QUOD CONDUCIT, id est iunctum o

cum alio |O13vb| ducit p, speciem AD suum ESSE q ; et quia hoc convenit generi

(s) perscrutantes OA, om. P (t) quia OP, Q(uo)d A (u) eam rem OA, ill(u)d P (v) natum est OA, ÷nagtu(m)(!) P (w) nunc OP, n(on) A (x) perscrutantes] p(er)scruptantes P (y) diffferentiam] s.l. add.O (z) definitionem esse p(ro)posita(m) AP, esse p(rae)posita(m) definitionem O (a) omne + illud A(b) dividit OP, diuid(en)du(m) e(st) A (c) ea OP, om. A (d) *sed – differentia* om. O (e) differentiaP, om. A (f) tantum] t(ame)n a.c. A (g) suum OA, om. P (h) cum genere iuncta A, iuncta cum genereO, cum genere iu(n)cta(m) P (i) pars AP, om. O (j) quoe est esse rei A, quod esse rei O, rei q(uae) estesse P (k) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (l) est + illa P (m) cuiusque OP, uni(us)cui(us)q(ue) A (n) specieiAP, rei O (o) 9tinuat(ur) O, 9() A, c(on)ta. P (p) (et) le(gitu)r A, om. O (q) quodlibet OA, q(uae)libetP (r) dividentium Ap.c.P, indiuiduu(m) O, diuid(en)ti Aa.c. (s) dividentium + ut A (t) sunt subeodem AP, sub eodem sunt O (u) conducit] c(um) dic(it) a.c. A (v) i(d est) AP, h(oc) ÷ O (w) quae +[p(ro)] A (x) ducit] dic(it) a.c. A (y) ducit ad esse A, om. O, 9stituit P (z) &i(am) P, om. O, i(n) A(a) eius + rei P (b) quod OP, q(uae) A (c) quidam OP, q(uen)da(m) A (d) faciunt OA, dic(un)t P (e) etA, et h(oc) O, om. P (f) conducit OP, cu(m) ducit A (g) alio quod dicit OP, aliq(ui) ac’i A (h) pars estAP, i(d est) pars g(e)n(er)is O (i) *Secundum – est* om. O (j) qua(m) P, om. A (k) litt(er)a A, om. P(l) faciu(n)t una(m) d(e)sc(ri)ptione(m) (et) A, om. O, una(m) (et) P (m) exponitur littera AP,expon(un)t litt(er)am O (n) specifica differentia OA, differentia specifica P (o) iunctum cum alioOP, cum alio iunctum A (p) ducit] dic(it) a.c. A (q) esse AP, ade(ss)e O

(100) In Isag. ed. sec. 273.13-15

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

162 IWAKUMA YUKIO

quod iunctum cum alio, id est cum differentia, ducit speciem ad esse, et tamen r

non s est differentia t, ideo subdit : ET u QUOD EST PARS EIUS QUOD EST ESSE REI hoc v

est pars generis quod w genus x est materiale y esse ipsius speciei.

OANEQUE ENIM (19.8). Hic probat aparte quod non z omne quod dividit eaquae sunt sub eodem genere est speci-fica a differentia, sic : quia b navigabile,quod dividit ea quae sunt sub eodemgenere, non est substantialisdifferentia.

PNEQUE ENIM (19.8). Vere illud quodconducit ad esse est differentia. Aut illudaut aliud (ab immediatis ; maxima pro-positio : uno immediatorum denegato,paritur c aliud ; hoc extra) ; sed aliud non eritdifferentia, quia de quo magis videretur (aminori ; maxima propositio : quodremovetur ab eo de quo magis videtur, noncompetit eis de quibus minus videtur. Ethoc est : NAM APTUM NATUM etc.

DICIMUS ENIM ANIMALIUM d (19.10). Hic commendat exemplum datum denavigabili, dicens : DICIMUS quia ANIMALIUM HAEC e QUIDEM SUNT f <APTUM> NATA

AD NAVIGANDUM, ILLA VERO MINIME, nos g dico DIVIDENTES alia AB ALIIS, SED tamenAPTUM h NATUM AD NAVIGANDUM NON ERIT i COMPLETIVUM j k SUBSTANTIAE l id estdefinitionis NEC PARS EIUS definitionis SED m EST QUAEDAM APTITUDO IPSIUS

hominis. Et quoniam non est completivum substantiae, IDCIRCO NON EST TALIS

QUALES SUNT SPECIFICAE DIFFERENTIAE id est non est substantialis (Aa pari).

OAERUNT n IGITUR SPECIFICAE o

DIFFERENTIAE (19.14). Hic concludit p apari sic. Quandoquidem illae differen-tiae q sunt specificae quae ipsamspeciem conducuntr ad esse et quae s

eius quod est esse rei partes sunt, ergospecificae differentiae sunt t quaefaciunt u alteram v speciem et quaecum-que in eo quod quale sit praedicantur.

PERUNT IGITUR (19.14). Quandoqui-dem aptum natum ad navigandum non estspecifica differentia, quia non constituitspeciem, ergo quaecumque constituuntspeciem erunt specificae. Locus acontrariis – maxima propositio : si aliquodcontrarium ab aliquo remotum removetidem, aliquod idem omnibus attributumconfert eis illud quod removetur ab illiscontrarii remotione ; sed specifica diffe-rentia removetur ab apto nato ad navigan-

(r) tamen OP, om. A (s) non + i(de)o P (t) differentia + (et) P (u) et OA, om. P (v) hoc est OA, i(dest) P (w) quod OP, om. A (x) genus OA, om. P (y) materiale OP, mat(er)ialit(er) A (z) non omnequod] n(on) e(ss)e(!) quod A, om. O (a) specifica differentia O, differentia specifica A (b) q(ui)a A,om. O (c) paritur] pa()it(ur) P (d) a(n)i(m)aliu(m) A, om. OP (e) haec OA, al(ia) P (f) sunt nata OP,nata sunt A (g) nos OA, n(on) P (h) aptum natum P, aptum O, natum aptum A (i) erit O, erit A, ÷ P(j) completivum post definitionis infra P (k) completivum]c(on)pletuu(m)(!) A (l) substantiae]sub(stanti)ale a.c. P (m) sed] se a.c. A (n) Erunt O, Ex a.c., Ext(ra) p. c.A (o) specifice diff(e)r(etia)eA, om. O (p) 9clud(it) O, i(n)cludit A (q) differentiae s(unt) sp(ec)ifice O, specifice diff(e)r(enti)æ A(r) c(on)duc(un)t A, 9clud(un)t O (s) q(uae) ei(us) q(uo)d O, ei(us) q(uae) A (t) s(un)t O, om. A(u) faciu(n)t A, faciant O (v) alteram] alt(er)ata(m) a.c. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


dum, quia removetur inde constituere w

speciem ; ergo omnibus attribuiturspecifica differentia quibus attribuiturconstituere x speciem.

Littera sic exponitur y. Illae DIFFERENTIAE SUNT SPECIFICAE QUAE FACIUNT

ALTERAM z SPECIEM id est quae faciunt species a a b se alteras c et alias a se invicem insubstantiali esse. Quod, ut supradictum est, nulli convenit accidenti nisi specificaedifferentiae. Alia d enim accidentia solum alteratum e et non aliud |A13rb| faciunt.ET etiam illae differentiae sunt specificae QUAECUMQUE IN EO QUOD QUALE SIT

ACCIPIUNTUR id est quae f ad interrogationem quale g de speciebus praedicantur h

substantialiter convenientes i. Quod j ad exclusionem accidentium determinatur k.

<DE PROPRIO>

PIncipit de proprio.PROPRIUM VERO QUADRIFARIAM l DIVIDUNT (19.18). Finito tractatu m generis n,

speciei, et differentiae, intendit tractare o de proprio et p q accidenti ; et prius agit deproprio, quia ipsa r propria sunt s dignioris naturae quam sint t alia u accidentia.

Et sicuti superius generis v, speciei, et w differentiae diversas monstravit x

significationes, ita nunc in proprio facit eiusque quattuor significationesenumerat, ut y quae sit proprii conveniens et congrua significatio ostendat z, illud a

scilicet proprium quod convenit omni et soli et semper. Et talem proprii facitdivisionem : proprium aliud b quod convenit c soli et non omni, ut medicina d solihomini convenit et non omni ; aliud quod convenit e omni et f non g soli, ut bipes h

omni homini sed non i soli convenit j ; aliud quod k omni et l soli et non m semper sedaliquando, ut omni homini n et soli convenit in senectute canescere et in iuventute

(w) constituere] 9stitue(!) p.c., 9tin(er)e a.c. P (x) 9stituere s.l., 9tinere i.t. P (y) exponitur OA,l(egitur) P (z) alt(er)am OP, alt(er)a()ta(m) A (a) species + ad se A (b) a se OA, om. P (c) alt(er)as O,alt(er)atas AP (d) Alia enim accidentia OA, Accidentia enim P (e) alteratum + faciu(n)t P (f) quae A,quod OP (g) quale O, q(ua)lis A, q(ua)l’ P (h) praedicantur OA, p(rae)d(icatu)r P (i) convenientesOA, 9uenie(n)t(er) P (j) q(uod) OP, t(un)c A (k) determinatur AP, det(er)mina(n)t seudet(er)minat(um) O (l) quadrifariam dividunt OA, om. P (m) tractatu generis OP, generis tractatu A(n) generis + (et) P (o) tractare de proprio OA, de proprio tractare P (p) et] s.l. add. A (q) et accidentiOA, om. P (r) ipsa OA, om. P (s) sunt dignioris naturae OP, dignioris naturae sunt A (t) sint OP, om.A (u) alia accidentia OA, accidentia alia P (v) generis + (et) P (w) et AP, om. O (x) monstravit OA,demonst(ra)uit P (y) ut OA, (et) P (z) ostendat OA, ostnd(it)(!) P (a) illud scilicet proprium OP,illi(us) s(cilicet) p(ropri)i A (b) aliud OA, om. P (c) convenit + ùni´ s.l. add. A (d) medicina + ùni´s.l. add. A (e) convenit omni OA, omni convenit P (f) et AP, (et)si O (g) non + ùni´ s.l. add.. A(h) bipes OA, bibes(!) P (i) non + ùni´ s.l. add.. A (j) convenit OA, om. P (k) quod + c(on)uenit A(l) et + ùni´ s.l. add.. A (m) non semper sed OA, om. P (n) homini et soli P, et soli homini O, homini etùni´ soli A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

164 IWAKUMA YUKIO

pubescere ; aliud quod convenit omni et o soli et semper, ut risibile homini p omniet soli et semper convenit.

Littera sic continuatur q et legitur. Genus r, speciem s, differentiam dividuntphilosophi t modis supradictis, sed PROPRIUM DIVIDUNT u QUADRIFARIAM id estquattuor v modis. Et vere proprium quattuor w modis dividunt, quia istis x

*quattuor y z modis quod illud est proprium quod convenit soli speciei etsi nonomni et cetera* (a a partibus). Quod est ibi : NAM ET ID QUOD SOLI ALICUI SPECIEI

ACCIDIT b ETSI NON OMNI c speciei, scilicet speciei d non acceptae omni, id est in e

universalitate f sua, ut medicus.ET QUOD ACCIDIT OMNI speciei, id est speciei acceptae omni g, id h est in

omnibus suis individuis, ETSI NON SOLI i sed etiam j aliis speciebus, ut bipes k

homini. PNota quod dicit bipes l accidere homini ; non accidit ei, quia non est accidenshominis sed substantialis differentia eius, nulla vero substantialis differentia est accidensillius cuius est substantialis differentia. Quod est ita intelligendum : bipes m accidit homini,id est inest homini.

ET QUOD n iterum accidit o speciei acceptae similiter p OMNI id est in omnibussuis individuis ET q SOLI, sed in tempore determinato. Et hoc est : ALIQUANDO r, UT

HOMINI s CANESCERE t IN SENECTUTE.Hic obicitur. Si convenit omni homini in u senectute canescere, tunc puero v

morienti in ventre w matris accidit canescere x in senectute ; et si hoc est, tuncperdurabit usque ad y senectutem. Item z falsum a videtur quod omni hominiaccidit b canescere c in senectute ; contingit enim multos fieri d senes e, nec tamencanutos. Ad quod respondemus hoc esse dictum f secundum naturam g rei ; si enimpuer h moritur ante senectutem, non est naturale i ; mors etenim j alia casualis k, alianaturalis ; casualis l quae provenit ante senectutem aliquo casu vel infirmitatis vel

(o) et + `uni´ s.l. add.. A (p) homini omni et soli et semper convenit O, semper et omni et soliconvenit homini A, semper (q) c(on)tinuat(ur) & legit(ur) A, 9tinuatur O, legit(ur) P (r) Genus + (et)A (s) speciem + (et) A (t) philosophi] ph’ilofi A (u) dividunt quadrifariam OP, quadrifariam dividuntA (v) quattuor modis OA, i(n) q(ua)tuor partes P (w) quattuor modis diuidu(n)t O, quattuor modisdiuid(itu)r A, diuidu(n)t in q(ua)tur(!) partib(us) (x) istis OA, i(n) istis P (y) *quattuor – cetera* om. A(z) iiiior. mod(is) q(uod) O, a partib(us). Quia P (a) a partibus O, a partibus e(st) loc(us) A, om. P(b) accidit O, convenit AP (c) omni] omnis a.c. A (d) speciei non acceptae A, non speciei acceptae O,speciei acceptae non P (e) in OA, om. P (f) universalitate sua AP, sua[m] uniu(er)salitate O (g) omniOA, om. P (h) i(d est) O, om. AP (i) soli A, solis O, sol’ P (j) etiam OA, om. P (k) bipes OA, bibes(!) P(l) bipes] bibes P (m) bipes] bibes P (n) quod iterum OA, iterum quod P (o) accidit + o(mn)i P(p) similiter omni AP, omni similiter O (q) et soli OP, om. A (r) aliquando OA, aliq(ui)s P(s) ho(min)i AP, om. O (t) canescere in senectute OP, in senectute canescere A (u) in senectutecanescere AP, canescere in senectute O (v) puero morienti A, puero mane(n)te O, morienti puero P(w) ventre OP, ut(er)o A (x) canescere in senectute OP, in senectute canescere A (y) ad senectute(m)A, in fine(m) O, ad senectu(m) P (z) Item AP, It(eru)m O (a) falsum + `÷ e(ss)e´ s.l. add. P (b) acciditAP, accidat O (c) canescere in senectute OP, in senectute canescere A (d) fieri OA, om. P (e) senesAP, om. O (f) dictum AP, om. O (g) naturam + ipsi(us) P (h) puer moritur OA, moritur puer P(i) naturale OAPs.l., mortale Pi.t. (j) etenim AP, (e)n(im) O (k) casualis alia naturalis A, naturalis aliacasualis O, causal(is) al(ia) naturalis P (l) casualis OA, Causal(is) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


interfectionis Oextrinsecae, naturalis quae in senectute in quodam m tempore n

praefinito iam de o fatigata natura solet contingere. Item canescere naturale est p,sed aliquando infirmitas hominis vel species aliqua medicamenti q naturae obviaresolet.

Et iterum r est proprium quod convenit speciei specialissimae OMNI s id estacceptae in omnibus suis individuis ET t SOLI ET SEMPER, cum sit accidens. Hocultimum apponimus ad differentiam quarundam differentiarum, quae de una solaspecie |P222vb| specialissima u praedicantur, ut perceptibile disciplinae dehomine ; Pet quarundam definitionum, ut animal rationale mortale. Hoc v enimconvenit w omni homini x et soli et semper, nec tamen y est z proprium. Propriumvero posterius a est specie, ut dicet in sequenti. 101 ‘Specialissimae’ adiungimusad b differentiam colorati, quod convenit omni corpori et soli et c semper, et tamennon est proprium, quia non praedicatur d de una sola specie ut proprium.

NAM <ET>SI NON e RIDET f (20.2). Hic g probat a h partibus quod risibile semperconvenit homini, sic : quia et i quando ridet homo j et quando non k ridet, risibile l

dicitur. Et ostendit de illa parte de qua minus videretur m, scilicet quod quando nonridet risibile n est. Quod est ibi : NAM ETSI o NON RIDET homo, TAMEN RISIBILE p

DICITUR, NON QUOD q IAM RIDEAT actualiter r, SED QUOD APTUS NATUS SIT s adridendum, hoc t est quia u potens est ridere.

Hic opponunt quidam quod v, si ‘potens est w ridere’ est x y descriptio estrisibilis sicut Porphyrius dicit z, hic a videtur concedere b tale inconveniens quodquoddam c inanimatum est d homo, quia e si potens ridere de f quodam inanimatopraedicatur, de eo scilicet inanimato g corpore quod est h |A13va| in ventre matris etfuturum est homo et nondum i est homo (illud enim in futuro j tempore ridebit),tunc k risibile de l eodem praedicatur, *quia m de quocumque praedicatur

(m) quodam AP, aliq(uo) O (n) tempore praefinito OA, te(m)p(or)r(um) d(e)finito P(o) defatigata OP, fatigata A (p) est AP, om. O (q) medicamenti] medicati a.c. O (r) iterum OA,ite(m) P (s) omni OP, om. A (t) et OA, om. P (u) specialissima praedicantur OA, praedicantur ||specialissima P (v) h(oc) OAp.c., h(aec) P, He et supra -e add. -i a.c. A (w) convenit O, 9ueniu(n)t P(x) homini et soli AP, et soli homini O (y) tamen AP, t(antu)m O (z) est OA, s(unt) P (a) posterius estP, p(ost)ti(us) ÷ O, fit post(er)ius i(n) A (b) ad scripsit et delevit A (c) (et) se(m)p(er) A, om.OP (d) praedicatur de una sola specie OA, una sola sp(eci)e participat P (e) non OA, nu(m) P (f) ridetOA, om. P (g) hic OA, om. P (h) a partibus O, a par() A, om. P (i) et O, om. AP (j) h(omo) O, om. AP(k) non OA, om. P (l) risibile seu risibilis legendum ? risibil’ OAP (m) videretur OP, uid(e)t(ur) A(n) risibile seu risibilis legendum ? risibil’ OAP (o) (et)si O, si AP (p) risibile] risibil’ OAP (q) quodOA, q(uia) P (r) actualiter OA, om. P (s) sit OP, e(st) A (t) hoc est OA, i(d est) P (u) quia OA, om. P(v) quod] s.l. add. P (w) est ridere OP, [e(st)] rid(er)e A (x) est] s.l. add. A (y) est descriptiio AP,descriptio est O (z) dicit AP, om. O (a) hic OA, om. P (b) concedere tale inconveniens A, concederein(de) s(e)q(uitu)r tale inconveniens O, tale (c) quoddam] q(uo)da(m) a.c. A (d) est homo AP, homoest O (e) quia si P, d(e) q(uo)cu(m)q(ue) p(rae)d(icatu)r descriptio alic(uius) (et) descriptu(m) s(ed)O (f) de quodam inanimato praedicatur AP, praedicatur de quodam inanimato O (g) inanimatocorpore OA, om. P (h) est in ventre matris OP, in ventre matris est A (i) nondum OA, nu(n)du(m) P(j) futuro tempore O, tempore futuro A, futuro P (k) tunc AP, q(ua)r(e) O (l) de eodem praedicaturOA, p(rae)dicabit(ur) de eodem P (m) *quia – risibile* om. O

(101) Isag. 30.3-5

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

166 IWAKUMA YUKIO

descriptio, de eodem praedicatur descriptum cuius est illa descriptio ; et si illud estrisibile*, tunc n est homo. Sed sic Pa quibusdam determinatur quod ‘potens o ridere’absque determinatione non est descriptio risibilis, sed ‘potens ridere remanens ineadem propinquiori p natura’, quod non convenit inanimato ; licet eniminanimatum corpus ridere possit, non tamen remanens sub eadem q inanimationeridere potest. PAlii dicunt quod ‘potens est ridere’ est bene descriptio risibilis, sed non‘potens erit ridere’ ; et licet ‘potens erit ridere’ praedicetur de quodam inanimato, tamen‘potens est ridere’ non praedicatur de eodem, quia istud praesentiam denotat, illudfuturum.

Item opponitur a quibusdam et dicunt quod in illa proprii descriptione ultima, id estquod convenit omni et soli et semper, ‘semper’ superfluit ibi. Quod sic probant. Siconvenit omni, convenit semper, quia si non convenit semper, nec convenit omni. Quodsic probatur. Si non convenit semper, tunc est aliquod tempus in quo non convenit ; et si estaliquod tempus in quo non convenit, tunc non convenit aliquando homini ; et si nonconvenit aliquando homini, vel Socrati vel Platoni aut alicui homini ; si non convenitSocrati, tunc non convenit omni homini ; ergo si non convenit semper, nec omni. Ergo si r

convenit omni, et semper. Hic fallit : ‘si non convenit aliquando homini, vel Socrati velPlatoni’ sic deberet dicere ‘si non convenit aliquando homini, vel aliquando non convenitSocrati’ et sic de ceteris et usque in finem ponatur ‘aliquando’, et sic nihil concludet.

HAEC s AUTEM PROPRIE t PROPRIA NOMINANTUR (20.4). Hic u reddit quandam v

causam quare w haec quarta x Avel ultima proprii significatio dicatur propriepropria, ideo scilicet quia huiusmodi y propria convertuntur cum ipsis z speciebus a

quibus conveniunt. Et b quod cum c eis convertantur, ostendit a partibus, dicens :QUICQUID ENIM EQUUS d est HINNIBILE est etc. e

Hic f solet quaeri utrum illa propria, quae proprie propria sunt, ratione a g suisspeciebus separari h possint, ita quod illae species intelligantur i esse ; patet enim j

quod actu k non separantur.Quod a diversis diversis l modis solvitur.Dicunt enim quidam quod, licet ratione proprie m propria separantur, non n

tamen ea o quorum sunt propria interimuntur. Et hoc auctoritate p Porphyriiconfirmare nituntur. Dicit enim Porphyrius in communitatibus 102 quod q

(n) tunc ÷ homo P, tunc homo A, Jtaq(ue) homo O (o) potens OA, pot(est) P (p) propinquiorinatura O, om. A, natura propinquiori P (q) eadem OA, om. P (r) si + [n(on)] P (s) haec P, h(oc) O, &h(aec) A (t) p(ropri)e p(ropri)a no(min)a(n)t(ur) A, om. OP (u) hic OA, om. P (v) quandam OA, om. P(w) quare OA, q(ua)r(um) P (x) quarta OA, q(ua)rti P (y) h(uius)mo(d)i A, h(oc) m(odo) O, h(aec) P(z) ipsis OP, s(ui)s A (a) speciebus AP, om. O (b) Et + etia(m) A (c) cum eis convertantur OA,convertantur cum eis P (d) equus AP, om. O (e) Nix pot(est) e(ss)e calida ? ouu(m) pot(est) e(ss)ea(n)i(m)al ? i.m. supra A (f) Hic solet OP, Solet hic A (g) a suis speciebus separari possint OS,poss(unt) a suis speciebus separari P (h) separari] p(ro)p(ter)( ?) a.c. A (i) intelligantur esse OP, esseintelligantur A (j) enim P, au(tem) OA (k) actu OP, om. A (l) diversis modis OP, diu(er)so m(odo)A (m) p(ropri)e s.l. add. A, om. OP (n) non ante interimuntur infra P (o) ea quorum sunt propria P,quorum sunt propria ea O, quorm sunt propria A (p) auctoritate Porphyrii confirmare OA, abauctoritate.b. affirmare P (q) quod] q(ui) a.c. A

(102) Isag. 30.3-5

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


proprium naturaliter *posterius r sit in specie, itaque dicit speciem priorem essenaturaliter* ipso proprio ; sed quod naturaliter prius est alio, ratione absque eoesse potest ; videtur s itaque proprium ratione posse separari a t specie cuius estproprium non interempta u.

PSic ergo Porphyrius Boethio videtur v esse contrarius, qui dicit in Divisionibus 103 “atvero rursus tale proprium est quod, si destruatur, species interimitur, ut hoc proprieproprium quod est ut homo solus numerare possit vel geometriam discere, si destruatur,homo destruitur”.

Quod sic a quibusdam determinatur, ne contrarii esse videantur. Ubi Porphyrius dicithominem speciem illam priorem esse naturaliter suo proprio, intelligendum est eumdicere de homine specie, id est de re illa universali quae est species, et non de individuisillius rei ; quae res mentis ratione in natura sui, id est in universalitate sua, naturaliter suoproprio prior esse consideratur ; nam omne fundamentum prius est naturaliter quam suumfundatum, et omne proprie proprium fundatur in ea specie cuius est proprie proprium,quare w species naturaliter suo proprie proprio prior est. Ubi vero dicit ‘tale proprieproprium est quod, si destruatur, species interimitur’, hoc dicit quantum ad individua illiusrei quae dicitur species, et non quantum ad ipsam rem quae est species. Sic scilicet dicitBoethius : si destruatur hoc proprie proprium quod est ut solus possit numerare velgeometriam discere, destruuntur omnia individua hominis illius rei universalis, ita quodnon existant actualiter, non tamen destruitur illa res universalis, homo scilicet, sed innatura sua remanet, quia destructis omnibus individuis alicuius speciei ita quod nonexistant actualiter, potest tamen in natura sua, id est in universalitate sua, remanet species,scilicet illa res universalis. Et si Porphyrius dicit de re quae est homo species, scilicet illares universalis, <quod> prior est naturaliter suo proprie proprio ; Boethius vero dicit deindividuis quod istud proprie proprium quod est ut solus numerare possit vel geometriamdiscere destructum destruit omnia individua hominis speciei, scilicet illius rei universalisquae est species, ita scilicet si destruatur hoc proprie proprium quod est ut solus numerarepossit vel geometriam discere, destruuntur omnia individua hominis, ita scilicet quod nonexistunt actualiter, non tamen destruitur illa res universalis, sed remanere potest in suanatura ; non sunt contrarii ita.

Quidam vero dicunt quod non sunt contrarii, quia aliud est speciem prius esse proprio,aliud est proprium non posse separari a specie. Si quis vero argumentabitur ita ‘si speciespotest prius subintelligi quam proprium, tunc proprium x potest separari a specie’, nonsequitur ; verum est antecedens et falsum consequens. Et quando dico quod species priuspotest subintelligi quam proprium, non considero ibi aliquam coniunctionem. Quodproprium vero non potest separari, verum est, quia quemadmodum coniunctio y non potestfieri nisi de |P223ra| rebus existentibus, ita etiam separatio non potest fieri nisi de rebuspost separationem existentibus ; accidentia vero si a speciebus separentur, esse non

(r) *posterius – naturaliter* OP, om. et s.l. p(rius) e(st) add. A (s) videtur itaque proprium rationeO, Videtur proprium ratione A, proprium itaque [e(ss)e] (t) a P, om. O, s.l. add. A (u) interempta OP,i(n)te(m)pta A (v) videtur] uident(ur) P (w) quare] Q(ua)r(um) P (x) tunc proprium + t(un)cp(ropri)u(m) (bis!) P (y) coniunctio] 9iu(n)cio P

(103) De div. 20.1-5 (881B12-C2)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

168 IWAKUMA YUKIO

possunt neque esse z habent, separatio vero non fi<a>t nisi de re existente et non existente.Si ergo Porphyrius dicat speciem prius esse naturaliter proprie proprio, Boethius verodicat proprie proprium non posse separari a specie, non sunt contrarii ; aliud enim estintelligi, aliud separari est.

Quidam vero dicunt nec a actu nec ratione proprium posse separari b remanentespecie. Et hoc trahunt ex auctoritate Boethii, qui dicit in Divisionibus 104 quaedamaccidentia esse quae nec c actu nec d ratione a e specie separari possunt ; quae siseparata sint, subiecta f sua necessario g interimunt, ut navigabile nec actu necratione ab h homine separari i potest.

<DE ACCIDENTI>

PIncipit de accidenti.ACCIDENS VERO j EST (20.7). Postquam tractavit k de genere, de specie, de

differentia, de proprio, vult tractare de accidenti l, describens m accidens hocmodo : |O14ra| accidens est quod adest et n abest praeter subiecti corruptionem.

Sciendum est o quod Porphyrius Prestrictius accipit accidens quam Aristoteles, quiomnia vocat accidentia quaecumque non sunt substantiae, Porphyrius vero hic describittale accidens quod neque p est substantialis q differentia neque proprium r, sed illudquod tantum s accidens est, et suo proprio fundamento potest advenire et ab eo t

recedere ita quod ipsum subiectum non corrumpitur.Littera sic continuatur et legitur. Proprium dicitur modis supradictis, sed

ACCIDENS dicitur u v QUOD ADEST ET ABEST id w est quod x adesse y Asuo z subiecto etabesse potest a a suo proprio b fundamento PRAETER CORRUPTIONEM c ipsiusSUBIECTI ita quod ipsum subiectum neque propter adventum eius neque propterdiscessum d corrumpitur e.

(z) esse] quia P (a) nec OP, n(on) A (b) separari remanente specie P, remanente[s] specieseparari A, separari specie remanente O, (c) nec OP, neq(ue) A (d) nec OP, neq(ue) A (e) a OP, abipsa A (f) sub(iec)ta sua O, sua sub(stanti)a PA (g) necessario interimunt OP, i(n)t(er)imat(ur)necessario A (h) ab homine OP, a sp(eci)e A (i) separari potest OA, potest separari P (j) vero OA, om.P (k) tractavit de genere de specie de differentia de proprio OP, de genere et specie differentiaet (l) accidenti OP, acc(iden)te A (m) describens accidens OP, `q(uod)´ describens A (n) (et) ab÷p(rae)t(er) sub(iect)i corrupcione(m) P, etc O, (et) abe(st) etc A (o) est AP, om. O (p) neque OA, n(on)P (q) substantialis differentia neque OA, om. P (r) proprium AP, om. sed lacunam reliquit O(s) tantum accidens est O, accidens tantum est A, tantum est accidens P (t) eo OA, eod(em) P(u) dicitur OA, om. P (v) dicitur + (et) O (w) id est AP, h(oc) ÷ O (x) quod AP, om. O (y) adesse OA,e(ss)e P (z) suo subiecto] s.l. add. A (a) potest ante adesse supra A (b) proprio fundamento OP,sub(iec)to proprio A (c) corruptionem ipsius subiecti OA, subiecti ipsius corruptionem P(d) discessum + eis A (e) corrumpitur] corrupit(ur) P

(104) De div. 20.1-5 (881B12-C2)

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


DIVIDITUR f AUTEM g IN h DUO (20.8). Data descriptione accidentis ostenditeiusdem i divisionem j, dicens aliud esse k separabile aliud inseparabile. Et hicaccipiendum est separabile et inseparabile secundum actum. Si enim diceremus l

separabile quod potest separari et inseparabile quod non potest separari, iamPorphyrius videretur m sibi ipsi contrarius. Dicit n enim in descriptione quod omneaccidens possit abesse, hic vero concedit o quoddam accidens non posse separari ;separabile igitur p et inseparabile q secundum actum r hic s accipienda sunt ; nonenim quicquid secundum actum inseparabile t est u, et v secundum rationemseparari non potest.

NAMQUE DORMIRE (20.9). Hic w probat a partibus quod quaedam accidentiaseparabilia x sunt quaedam inseparabilia, dicens y sic : NAMQUE z DORMIRE

SEPARABILE ACCIDENS a EST, NIGRUM VERO INSEPARABILITER b ACCIDIT CORVO ET

AETHIOPI. Et quia dixerat inseparabiliter accidere, ne videretur alicui c quod idem d

ab eis separari non posset, quod e repugnaret supradictae descriptioni, ideo subdit :POTEST AUTEM SUBINTELLIGI CORVUS ALBUS etc.

DEFINIUNT AUTEM SIC f QUOQUE (20.12). Rursus ostendit aliam accidentisdescriptionem superiori descriptioni aequipollentem, hanc scilicet : ACCIDENS EST

illud QUOD *CONTINGIT g id est possibile est EIDEM subiecto ET h ESSE i ET NON ESSE j

id k est et ei advenire et ab eo recedere l

OApraeter subiecti corruptionem(‘ipsius subiecti’ quidem intelligen-dum est).

Ppraeter ipsius subiecti corruptionemsufficientis, ut si nigrum a corvoremoveatur, non tamen destruitur in corvosufficiens nigri subiectum, id est corpus,quod est sufficiens subiectum nigri, nonenim potest nigrum extra corpus inveniri.Et secundum hanc sententiam dicemusnigrum bene destruere corvum, sed tamennon destruere corpus in corvo.

VEL QUOD m NEQUE n est GENUS NEQUE SPECIES (20.13). Hic iterum ostenditaliam accidentis descriptionem per remotionem o aliorum determinatorum p, hanc

(f) Dividitur AP, diuid(un)t O (g) autem OP, om. A (h) i(n) duo A, om. OP (i) ei(us)d(em) O, om.A, ei(us) P (j) divisionem] diff(initi)one(m) a.c. P (k) e(ss)e A, om. O, ÷ P (l) diceremus OP,accidens esset in lacuna posterius add. A (m) vid(er)et(ur) sibi ipsi contrarius P, iudicaretur sibi ipsicontrarius O, sibi contrarius e(ss)e (n) dicit OA, dix(it) P (o) concedit OA, 9ced(er)et P (p) igitur AP,(er)g(o) O (q) inseparabile + n(on) P (r) actum AP, acceptu(m) O (s) h(ic) O, om. AP (t) inseparabileOA, sep(ar)abile P (u) est AP, om. O (v) (et) P, (et)(iam) O, quod A (w) hic OA, om. P (x) separabiliasunt A, separabilia O, sunt separabilia P (y) dicens sic OP, sic dicens A (z) namque] Naq(ue) P(a) accidens est OP, est accidens A (b) inseparabiliter accidit AP, accidit inseparabiliter (et) O(c) alicui P, om. OA (d) idem OP, r(ati)o(n)e A (e) quod AP, q(uia) O (f) sic quoque OA, om. P(g) *contingit – quod* om. O (h) (et) P, om. A (i) e(ss)e P, ìné(ss)e A (j) e(ss)e P, ìné(ss)e A(k) i(d est) P, om. A (l) recedere + (et) A (m) quod] s.l. add. A (n) neq(ue) e(st) g(enus)neq(ue) sp(eci)es A, om. P (o) remocione(m) P, remotio(n)e A (p) d(e)t(er)minator(um) A,d(e)t(er)minata(m) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

170 IWAKUMA YUKIO

scilicet : accidens est illud QUOD*, cum sit in aliquo, NEQUE GENUS est ad q illudNEQUE SPECIES r NEQUE DIFFERENTIA NEQUE PROPRIUM ; et quia hoc habentindividua, quae tamen non sunt accidentia, ideo sub|A13vb|dit : SEMPER s illud EST t

SUBSISTENS IN SUBIECTO id est in fundamento.

<DE COMMUNITATIBUS ET DIFFERENTIIS QUINQUE UNIVERSALIUM>

OMNIBUS IGITUR u (20.16). Postquam de genere tractavit v et w de x specie y, de z

differentia a, proprio, et accidenti b, de c quibus se tractaturum d proposuerat,intendit eorum e communitates f et differentias demonstrare. Et sic infert apartibus. Quandoquidem determinatum est quid sit genus et cetera, ergodeterminata sunt omnia quae proposita sunt. Et OMNIBUS DETERMINATIS QUAE

PROPOSITA SUNT, DICO AUTEM g GENERE etc, DICENDUM EST QUAE EIS COMMUNIA h

SUNT ET i QUAE PROPRIA id est in j quibus conveniant et k per quae unumquodque abaliis differat.

COMMUNE QUIDEM l EST (21.2). Daturus singulorum m communitates etdifferentias, prius communem n eorum ostendit convenientiam, hanc scilicet quodea o omnia de pluribus praedicantur. Demonstrat etiam de quibus unumquodquehabeat p praedicari, dicens genus praedicari de q speciebus et de r individuis s,*speciem t vero de suis individuis u, differentiam v de speciebus et de w individuis x,proprium de specie et de y individuis, accidens vero z de speciebus et de a

individuis* (sed ut ipse determinat 105, principaliter quidem b de individuis,secundo vero loco de his quae continent ea individua c ; sicut enim omniaaccidentia d in e primis substantiis principaliter fundantur, eodem modo omnia deprimis substantiis principaliter f praedicantur g ).

(q) ad illud scripsit et delevit A (r) species neque differentia OP, differentia neque species A(s) semper + t(ame)n P (t) est OP, om. A (u) igitur O, (er)g(o) A (v) tractavit post differentia infra O,pot accidenti infra P (w) et AP, om. O (x) de OA, om. P (y) specie + (et) P (z) de OA, om. P(a) differentia + (et) P, + d(e) O (b) accidenti OP, acc(iden)te A (c) de OP, a A (d) tractaturum OA,t(ra)ctaru(m) P (e) eorum OA, illor(um) P (f) communitates et differentias OA, differentias etcommunitates P (g) autem O, om. P (h) communia sunt OP, sunt communia A (i) et quae propriapost conveniant infra A (j) i(n) A, om. OP (k) et per quae unumquodque ab aliis differat OP, i(d est)i(n) q(ui)b(us) differa(n)t A (l) quidem OP, q(ui)d A (m) singulorum + (et) P (n) communemeor(um) ostendit O, ostendit communem omnium A, commuem ostendit P (o) ea] æa A (p) habeatOP, h(abe)t P (q) de + pl(ur)ib(us) P (r) de OA, om. P (s) individuis] i(n)diu()isuis P (t) *speciem –individuis* om. O (u) individuis + s(ed) p(ropri)u(m) d(e) sp(eci)e P (v) diff(e)r(enti)a(m) A,diff(e)r(enti)a P (w) de P, om. A (x) individuis + s(ed) A (y) de P, om. A (z) vero + (et) A (a) de P,om. A (b) q(uidem) O, om. AP (c) individua AP, inuidua(!) O (d) accidentia OP, aacc(identi)a(!) A(e) in primis substantiis principaliter OP, principaliter in primis substantiis A (f) principaliter OP, om.A (g) praedicantur OA, p(rae)dicat(ur) i.m. add. P

(105) Isag. 21.16-18

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


AVidendum vero est, cum Porphyrius dicat omnia accidentia principaliter fundari inprimis substantiis, deinde in secundis, utrum verum sit. Argumentantur enim quidamcontra illum, sic. Si omnia accidentia principaliter fundantur in primis substantiis, tuncillae primae substantiae sunt principale fundamentum eorum ; et si hoc est, tunc primasubstantia est prior accidentibus ; et si hoc est, tunc prima substantia est prior suis formis ;et si hoc est, tunc res formata est prior se formante h ; quod esse nequit.

Ad quod solvendum pauca sunt praemittenda, sic. Accidentia alia sunt naturalia,scilicet in nativitate advenientia, quae ipsi rei universali adhaerent et informant eam ad hocut fiat prima substantia, sicuti differentiae advenientes generi i genus informant ad hoc utfiat species ; excepto hoc quod substantiales differentiae de substantiali j esse hominissunt, accidentia vero non sunt de massa essentiae huius hominis, immo homo k sua speciesest ei individuo l totum substantiale esse, et non est eius materia universalis ut quibusdamvidebatur, quia hic homo non habet substantiales differentias, quod esset si homo esseteius materia, quia ubicumque est materia universalis, ibi oportet esse differentiassubstantiales ad aliquid constituendum ; et huiusmodi accidentia, quae in nativitate sunt,principaliter fundantur in primis m substantiis, quibus adhaerent ad hoc quod illa res quaeprius pura est per informationem illorum accidentium individuetur, sicuti albedo et nasicurvitas n non potest dici quod principaliter in primis substantiis o fundetur. Alia etiam suntaccidentia non naturalia, scilicet advenientia post nativitatem, quae inveniunt substantiamiam factam primam per naturalia, ut supradictum est, ut sessio et ambulatio et grammaticaet dialectica et cetera huiusmodi, quae procul dubio in prima substantia principaliterfundantur. Sunt etiam alia accidentia quae rebus universalibus principaliter accidunt etcomitando res universales non p descendunt q ad primas substantias <quae> individuantur(testante <enim> auctoritate, quicquid venit in r individuum, individuum efficitur), sicutisunt ista ‘generalitas’ et ‘specialitas’ et cetera, quae etiam in primis substantiis s

principaliter non fundantur. Falsum itaque videtur esse quod dicitur omne accidensprincipaliter in primis fundari.

Sed sciendum est quia argumentatio superius facta contra Porphyrium secundumnaturam rei vera est, scilicet secundum hoc quod esse t posset. Posset enim esse secundumnaturam rei non repugnante substantia pura et alia genera et species, et ipsa postea formataspecificis differentiis et accidentibus possent individuari ; sicuti animal prius purum aformis inferiorum informatur rationalitate et mortalitate differentiis et fit homo, posteaanimali rationali mortali puro considerato inhaerent accidentia, et sic illa u res prius pura fitin|A14ra|dividuum. Et sic secundum rei naturam quaedam accidentia principaliterfundarentur in secundis substantiis v, et secundario in primis, quaedam vero principaliterin primis, secundario in secundis. Et hoc esset officium rationis w. Officium <autem>sensus ea quae palpabilia sunt quasi bovis oculo extrinsecus aspicit, interius veroprospicere nequit, neque genus x vel species ibi in y individui z constitutione comperit, sed

(h) formante] formata A (i) generi] s.l. add. A (j) substantiali] susta(n)tiali A (k) homo] ho(min)iA (l) indiuiduo] s.l. add. A (m) p(ri)mis sic A sed secundis legendum (n) curvitas] ** a.c. A(o) sub(stant)iis p.c., sub(iec)tis a.c. A (p) n(on) seu u(t), ut videtur, p.c., u(t) a.c. A (q) descendunt]desce(n)dat A (r) in] s.l. add. A (s) substantiis] sub(iec)tis A (t) esse] esset a.c. A (u) illa] illas a.c. A(v) substantiis] subiectis A (w) r(ati)o(n)is] o(mn)is a.c. A (x) g(enus)] fag(us) a.c. A (y) in] sit A(z) individui] i(n)diudui(!) p.c., i(n)didua a.c. A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

172 IWAKUMA YUKIO

omnia ita confusa exteriori oculo perstringit, et illam quam palpare potest primamsubstantiam secundum suam diiudicationem, quia primitus occurrit humanis sensibus,fore asserit a, illas vero res universales, quas secundum rei veritatem et secundum naturamratione considerantes primas esse asserimus, sensus, quia subtilitatem earumcomprehendere nequit, secundas esse iudicat. Itaque secundum naturam res universalesprimae substantiae vocantur, et individua secundae ; secundum vero sensum primaevocantur individua, quia primitus occurrunt humanis sensibus, secundae vero vocanturgenera et species. Eadem causa qua individua primae substantiae vocantur, Porphyrius hicde primis substantiis b secundum officium sensus agens, dicit accidentia in eis principaliterfundari, non quia quaedam accidentia secundum rei veritatem universalibus nonfunduntur c, sed quia in primis substantiis d accidentia primitus considerantur secundumofficium sensus.

Itaque accidentia fundantur, id est fundari considerantur secundum officium sensus,principaliter, quia ibi principaliter sensus ea esse comperit, in primis substantiis, nonsecundum rei veritatem vel naturam, quia primitus concurrunt humanis sensibus. Et sicsalvata est sententia libri.

NAMQUE e ANIMAL DE f EQUIS ET g BUBUS (21.8). Hic h probat a partibus quodgenus et species et differentia i et proprium et accidens de pluribus praedicantur,dicens j : NAMQUE ANIMAL etc k. PEt vere differentia, quia IRRATIONALE. SpeciesCORVORUM id est corvus. Quia dixerat nigrum de corvo, postea de singularibus, nevideretur quod in secundis, deinde in primis substantiis, ideo ostendit quod principaliterfundantur in primis, secundo vero loco in secundis. Ideo primo loco fundantur in primissubstantiis, quia sunt prima rerum cognitio.

COMMUNE AUTEM EST l (21.19). 106Postquam communem m dedit n omniumconvenientiam, singulorum ad se o similitudines p et dissimilitudines demonstrat,sic q.

OAEt r quoniam inter haec s quinqueproposita t genus et differentia sunt u

universaliora et priora, idcirco nuncprimum generis et differentiae simili-tudines colligit. Et hanc primam

Psed hoc v modo inter genus etdifferentiam. |P223rb|

PCONTINET ENIM (21.20). Verecontinentia specierum est communis generiet differentiae, quia genus et differentia

(a) asserit] asseruit a.c. A (b) substantiis] sub(iec)tis A (c) funduntur] fund’t(ur) A(d) substantiis] subiectis A (e) Namque animal OP, Animal namque A (f) de eq(ui)s A, de eq(uo) O,om. P (g) (et) bub(us) O, om. AP (h) hic OA, om. P (i) differentia O, diff(e)r(enti)e A, d. P (j) dicensnamque animal OP, om. A (k) etc O, om. AP (l) e(st) A, om. OP (m) 9mune(m) P, communeOA (n) dedit omnium OP, omnium `dedit´ i.m. add. A (o) se + `i(n)uice(m) ´ s.l. A (p) similitudines etdissimilitudines P, similitudines O, similitudine(m) (et) dissimilitudine(m) A (q) sic OP, om. A(r) (et) A, om. O (s) h(aec) A, om. O (t) p(rop)osita A, posita O (u) sunt universaliora] suntuniu(er)salia O, uniu(er)salia sunt A (v) hoc modo] hout(er) et s.l. m(odo) et infra lineam int(er) add. P

(106) In Isag. ed. sec. 292.11-293.2

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


eis communitatem attribuit quod et w

genus et differentia sub se speciesclaudunt x, nam sicut genus sub sehabet y species, ita et differentia, licetnon tot quot z habet a genus.

Continuatio litterae b. Commune estomnibus de pluribus praedicari, sedCOMMUNE EST GENERI ET DIFFERENTIAE

CONTINENTIA SPECIERUM.OACONTINET c ENIM DIFFERENTIA

(21.20). Hic d probat ab effectu quod e

continentia specierum commune estgeneri et differentiae, sic : quia et f

genus continet species et differentia g.Et ostendit de eo h de quo minus vide-retur, scilicet de i eo quod differentiacontinet species, licet non tot contineat j

quot suum genus.

contine<n>t species (locus a parte) ; sedplures continet quam differentia genus k,

RATIONALE ENIM (21.21). Veredifferentia continet species, quia rationale(locus a parte differentiae).

ET QUAECUMQUE PRAEDICANTUR l (22.3). Hic secundam m generis n etdifferentiae ostendit communionem o, hanc scilicet 107quoniam p quaecumquepraedicantur de genere ut genera q illius, eadem de illis r quae sub illo genere s suntspeciebus ut t genera praedicantur ; eodem quoque modo u quaecumque dedifferentia ut differentiae praedicantur Pita quod illius differentiae sint divisivae, etde his quae sub v differentia sunt speciebus w ut differentiae praedicantur x. Utanimatum, corpus, atque y substantia de animali ut genera praedicantur, quare z dehis speciebus quae sub animali sunt praedicantur rursus ut genera. Item derationali differentia duae differentiae praedicantur, scilicet quod a utitur rationevel quod b habet rationem ; aliud autem c est uti d ratione, aliud habere e rationem,

(w) (et) O, om. A (x) claudunt] claudit OA (y) habet species O, species habet A (z) quot] q(uod)a.c. A (a) habet genus A, genus habet O (b) litt(era)e A, om. O (c) Co(n)tinet eni(m) diff(e)r(enti)a A,om. O (d) h(ic) O, h(i)s A (e) quod] q(uidem) a.c. A (f) (et) A, om. O (g) diff(e)r(enti)a O,diff(e)r(enti)as A (h) eo d(e) O, om. A (i) d(e) eo A, om. O (j) 9tineat O, om. A (l) p(rae)d(ica)n(tu)r A,om. OP (m) secundam post ostendit infra P (n) generis OA, g(e)n(u)s P (o) communionem OA,9munitate(m) P (p) quoniam OA, q(uod) P (q) genera OA, g(e)n(u)s P (r) illis A, ei(us) O, eis P(s) genere sunt OA, sunt genere P (t) ut genera praedicantur OP, dici poss(unt) ut g(e)n(er)a A(u) modo] s.l. add. A (v) sub + ipsa P (w) speciebus post his supra O (x) praedicantur OP,p(rae)dicare A (y) atque OP, (et) A (z) quare] Q(ua)r(um) P (a) quod AP, qua O (b) quod AP, om. O(c) autem OA, (e)n(im) P (d) uti ratione aliud habere rationem O, uti ratione (ve)l habere rationem A,q(uod) h(abe)t (e) habere] alie a.c. A (k) genus + g(e)n(er)is P

(107) In Isag. ed. sec. 293.19-294.21

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

174 IWAKUMA YUKIO

ut est f aliud habere g sensum, aliud uti sensu (habet quippe h sensum et i dormienssed j minime utitur, ita k quoque dormiens habet rationem sed minime utitur) ; ergoipsius rationalitatis l quaedam m differentia est ratione uti, sed sub rationalitatepositus est homo, praedicatur igitur de n homine uti ratione ut quaedamdifferentia (differt enim homo a o ceteris animalibus, quia p ratione utitur).Demonstratum q itaque r est quia, sicut s ea t quae de genere praedicantur utgenera, dicuntur etiam u de speciebus generi v subiectis w ut x genera, ita etiam eaquae de differentia y ut z differentiae praedicantur, de a speciebus b differentiaesuppositis c ut differentiae praedicantur d. Hanc vero communitatem ostenditPorphyrius, dicens : ET e QUAECUMQUE PRAEDICANTUR f DE GENERE UT GENERA etc g.

P*Dixit h quod habere i rationem et uti ratione sunt differentiae rationalis etpraedicatur j de eis k universaliter, quod non potest fieri, quia promiserat se tractare deregulari praedicatione. Contra hoc dicendum est quod hic non agit de regularipraedicatione*.

*NAM l CUM SIT GENUS ANIMAL m (22.6). Hic ostendit a parte quodquaecumque n de o genere ut genera praedicantur, de p specie illius ut generapraedicantur*.

COMMUNE AUTEM (22.12). Rursus tertiam q generis r et differentiae ostenditcommunitatem, hanc scilicet quod, sicut peremptis s generibus perimuntur t eaquae sub ipsis sunt, eodem u modo peremptis differentiis perimuntur v ea quaesub w ipsis sunt.

QUEMADMODUM x (22.14). Hic ostendit a y partibus quod z, quemadmodumdestructo genere destruuntur ea quae sub ipso sunt, eodem modo destructadifferentia et a destruuntur b ea quae sub ipsa sunt. |A14rb|

(f) est aliud O, aliud A, aliud est P (g) habere sensum aliud uti sensu A, uti sensu aliud haberesensum O, habere sensum aliud ÷ uti (h) q(ui)ppe A, q(uidem) OP (i) (et) O, (et)(iam) AP (j) sed OA,(et) P (k) ita q(uo)q(ue) A, Jtaq(ue) OP (l) rationalitas + [`e(st)´] A (m) quaedam differentia est O,quaedam differentia A, est quaedam differentia P (n) de homine uti ratione O, de homine ratione uti A,ratione uti de homine IP (o) a ceteris OP, ab aliis A (p) quia OP, eo q(uod) A (q) Demonstratum AP,demo(n)stratu(m)q(ue) O (r) itaque OA, ita P (s) sicut OP, si A (t) ea OA, om. P (u) &(iam) A, om.OP (v) generi OA, g(e)n(er)is P (w) sub(iec)tis O, suppo(s)itis A, sub’ics P (x) ut genera] genera ut ettransportanda indicavit A (y) differentia OP, diff(e)r(enti)is A (z) ut differentiae praedicantur OP,praedicantur ut differentiae A (a) de] s.l. add. A (b) speciebus differentiae OP, om. A (c) suppositisOA, sub se positis P (d) praedicantur A, d(icu)n(tu)r O, praedicantur post praedicantur supra P (e) Etcum signo indicante tanquam *Dixit – praedicatione* infra hic supplendum sit (f) praedicantur OP,om. A (g) etc AP, om. O (h) *Dixit – praedicatione* add. i.m. cum signo P (i) habere] h(abe)ns P(j) praedicatur] p(rae)dicant(ur) P (k) eis] eis i.t., et -a- add. s.l. P (l) *Nam – praedicantur* om. O (m) a(n)i(m)al A, om. P (n) quaecumque] c(um)q(ue) a.c. A (o) de genere ut genera praedicantur A,praedicantur de genere ut genera P (p) de specie illius ut genera praedicantur A, praedicantur despecie illius ut genera P (q) tercia(m) A, (et) O, al(iam) P (r) generis et differentiae OA, differentiae etgeneris P (s) p(er)e(m)ptis OAp.c., p(er)e(m)tis Aa.c., p(er)encis P (t) perimuntur OP, p(er)i-miunt(ur)(!) A (u) eodem modo P, eodem `modo´ A, ita O (v) perimuntur OP, p(er)imiunt(ur)(!)A (w) sub ipsis sunt OP, `sunt´ sub ipsis A (x) quemadmodum + (e)n(im) A (y) a AP, in O (z) quodAP, q(uia) O (a) et OA, om. P (b) destruuntur post sunt infra A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


PROPRIUM AUTEM EST c GENERIS (22.17). Ostensa communitate generis etdifferentiae, ostendit discrepantiam inter eadem, dicens : PROPRIUM EST d GENERIS e

DE PLURIBUS PRAEDICARI f QUAM DIFFERENTIA ET etiam g quam SPECIES ET PROPRIUM

ET h ACCIDENS. Et hoc intelligendum i est de differentiis j divisivis illius generis k,non de constitutivis. Falsum est enim genus de l pluribus praedicari quam eius m

constitutiva differentia. Nam de quibuscumque genus praedicatur n, de eisdemconstitutiva eius o differentia praedicatur. Eodem modo intelligendum est despeciebus et propriis et accidentibus sub p genere contentis q.

ANIMAL ENIM (22.19). Hic est r ostensio a s partibus quod genus t de pluribusquam species u et quam differentia et quam v proprium et quam w accidenspraedicatur x y.

POPORTET AUTEM (22.23). Et ne aliquis acciperet differentiam constitutivam generis,quia plus significat quam genus, ideo ponit istud z : OPORTET AUTEM etc.

OA*AMPLIUS a GENUS b CONTINET

DIFFERENTIAM (23.2). Hic 108aliudgeneris proprium ostendit per quod abeis differentiis c quae sub d eodem suntpositae segregatur e. Omne enim genuscontinet suas divisivas differentiaspotestate, quamvis nullam f in seactu habeat ; differentia vero genussuum non potest continere g, utanimal rationalitatem h et irrationa-litatem continet potestate, sed nequerationalitas neque irrationalitas potestcontinere animal. Potestate autemcontinere animal dicimus i suas

(c) est generis OA, om. P (d) e(st) A, e(ss)e OP (e) g(e)n(er)is P, g(e)n(er)i O, (i)g(itur) A(f) praedicari quam differentia OP, quam differentia `praedicari´ A (g) etiam quam OA, om. P (h) et]s.l. add. A (i) intelligendum OA, dice(n)du(m) P (j) differentiis divisivis illius A, divisivis illius O,divisivis illius differentiis P (k) generis OA, om. P (l) de pluribus praedicari OA, praedicari depluribus P (m) eius constitutiva differentia OA, 9stitutiua(m) eius diff(e)r(enti)a(m) P(n) praedicatur] p(rae)di(catu)r P (o) eius post differentia infra O, ante constitutiva supra A (p) sub +`eodem´ A (q) contentis] contemptis OAP (r) est ostensio OA, ost(e)nd(it) P (s) a partibus A, inpartibus O, om. P (t) genus + [******] A (u) species et quam differentia O, differentia et species A,species et differentia P (v) q(uam) O, om. AP (w) q(uam) O, om. AP (x) praedicatur AP,p(rae)dicet(ur) O (y) praedicatur + l(ocus) ÷ a parte P (z) istud] istud’ P (a) Amplius + q(uidem) A(b) genus continet differentiam] c(on)tinet g(enus) diff(e)r(enti)a(m) A, g(enus) O (c) diff(e)r(ent)iisA, diff(e)r(enti)as O (d) sub eodem sunt] sub se s(unt) O, s(unt) sub eode(m) A (e) seg(re)gat(ur) A,disg(re)gat O (f) nulla(m) in se actu habeat A, actu nullo(!) in se h(abe)t O (g) c(on)tinere A, retinereO (h) ratioalitatem(!) et irrationalitatem continet potestate O, continet potestate rationalitatemet (i) d(ici)m)u)s suas differentias O, suas differentias dicm(us)(!) A

(108) In Isag. ed. sec. 299.17-300.2

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

176 IWAKUMA YUKIO

differentias, quia ut j superius dictumest 109 genus quidem omnes sub se habetdifferentias potestate, acut veronullam*.

ANIMAL k ENIM (23.2). Hic l ostendit a partibus quod genus differentias m

continet n potestate, sic : quia animal rationalitatem et irrationalitatem continet o

potestate. Et hoc extra. Et quod animal continet p rationalitatem q et irratio-nalitatem potestate r, ostendit s ab effectu, dicens : ANIMAL ENIM HOC QUIDEM

RATIONALE EST t, ILLUD VERO IRRATIONALE, hoc u est animal in suo v quodaminferiori habet rationalitatem, in quodam vero irrationalitatem.

AMPLIUS GENERA QUIDEM PRIORA w SUNT (23.3). Rursus inter x genus etdifferentiam y aliam ostendit discrepantiam, hanc scilicet quod genera priora suntdifferentiis sub se positis, hoc modo : quia z genera perempta necessario a suasdifferentias perimunt ; differentiis vero b peremptis c non necessario sua generaperimuntur d. Licet enim, ut dicit Porphyrius, omnes divisivae differentiaeanimalis e destruantur f, animal tamen ratione g et intellectu remanere potest h, liceteis destructis in i actu non *remaneat j.

Quidam vero volunt dicere quod, destructis divisivis differentiis alicuiusgeneris, ipsum non remanet nec aliquo modo remanere potest ; sed sicdeterminant litteram quod, licet omnes k |O14rb| differentiae alicuius generisdestruantur l non insimul sed unaquaeque per se tantum m, ipsum genus* remanerepotest. Nos vero dicimus quod, et n unaquaque o differentia et p omnibus diffe-rentiis quae sub aliquo genere sunt peremptis q, ipsum genus posse r remanere,non s quod tamen omnibus destructis actualiter remaneat, ut t destructa rationa-litate et irrationalitate animal genus u, quod v purum tantum w est substantia

(j) ut O, om. A (k) a(n)i(m)al AP, A(n)i(m)al(is) O (l) h(ic) A, om. OP (m) differentias OA,diff(e)r(enti)am P (n) continet potestate OP, potestate continet A (o) continet post animal supra O(p) 9tinet A, 9tineat O, co(n). i.t. et -tinet s.l. A (q) rationalitatem et irrationalitatem OA, r(ati)o(n)e (et)i(n)r(ati)ona. P (r) potestate P, om. OA (s) ostendit OA, p(rob)at P (t) est OP, om. A (u) hoc est OP,i(d est) A (v) suo quodam inferiori O, quodam suo inferiori A, quodam inferiori suo P (w) p(ri)ora s(unt) A, om. OP (x) inter genus et diff(e)r(enti)a(m) aliam A, inter genus et sp(eci)emaliam O, al(iam) g(e)n(er)is (y) diff(e)r(enti)a(m) A, sp(eci)em O (z) quia A, q(uo)d OP(a) necessario suas differentias perimunt A, suas perimunt differentias necessario O, necessa-rio (b) vero peremptis] peremptis vero et transportanda indicavit A (c) peremptis] p(er)eptis(!)P (d) perimuntur OP, i(n)t(er)imunt(ur) A (e) animalis OP, om. A (f) destruantur OP,i(n)t(er)ima(n)t(ur) A (g) ratione AP, r(ati)o(n)al(is) O (h) potest] s.l. add. A (i) in] scripsit et delevitA (j) *remaneat – genus* om. P (k) omnes differentiae A, differentiae omnes O (l) destruantur A,destruunt(ur) O (m) tantum O, t(ame)n A (n) et OP, om. A (o) unaq(ua)q(ue) O, una. q(uae)q(ue) A,unaq(uae)q(ue) P (p) et + i(n) P (q) peremptis + (et) P (r) posse remanere OP, remanere posse A(s) non quod OP, nu(n)q(uam) A (t) ut AP, (ve)l O (u) genus AP, om. O (v) q(uod) P, om. OA(w) tantum OP, t(ame)n A

(109) Isag. 17.21-18.1

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


animata sensibilis, ratione x remanere potest, *cum y eis destructis rationenunquam actualiter remanere z potest*.

Quam sententiam Porphyrius explicat a, dicens : GENERA QUIDEM PRIORA b SUNT

HIS DIFFERENTIIS QUAE SUNT POSITAE SUB SE PROPTER hoc, scilicet c QUOD d ipsumgenus e sublatum SIMUL f EAS g differentias h AUFERT, NON AUTEM SIMUL ab eisAUFERTUR. Et quod genera ablata i auferunt j differentias, ostendit a partibus,dicens : SUBLATO ENIM ANIMALI AUFERTUR RATIONALE ET IRRATIONALE. Sed illaeDIFFERENTIAE sublatae k NON necessario AUFERUNT suum GENUS. Quod probat l ab m

oppositis sic : quia n, licet omnes differentiae destruantur, ipsum tamen genus o

ratione p remanere potest. Quod est ibi : NAM, SI OMNES INTERIMANTUR, SUBIN-

TELLIGI POTEST id est intellectu et q ratione remanere potest SUBSTANTIA ANIMATA

SENSIBILIS QUOD EST ANIMAL genus.P Sic probatur quod differentiae destructae non destruunt suum genus. 110Si genus

continet differentias potestate, tunc non continet eas actu ; si genus non continet eas actu,tunc potest ab his actu separari ; et si genus potest ab his actu separari, tunc illis destructispotest genus remanere. Et est alia ratio quare r remanet genus destructis eius divisivisdifferentiis. 111Genus non sumit substantiam ex his de quibus praedicatur, sed ex his exquibus efficitur. Unde fit ut sublatis divisivis differentiis remanere possit, dum tamenmaneant illae quae ipsius generis formam substantiamque perficiunt ; ut animatum etsensibile si maneant, animal perire non potest, licet ea pereant quae animal dividunt, id estrationale et irrationale. Idem de specie dici potest quod, si destruantur omnia individuaipsius, potest remanere species in sui natura, sicut dicit Boethius 112. |P223va|

OAAMPLIUS GENUS IN EO (23.10).Rursus aliam s ostendit inter eademdiscrepantiam per naturam praedica-tionis t, scilicet quod u genus praedi-catur in v quid de eis quorum w estgenus, differentia vero non in x quid sedin quale.

(x) ratione AP, om. O (y) *cum – potest* om. P (z) reman(er)e pot(est) O, remaneat A(a) explicat AP, exe(m)plicat(!) O (b) priora sunt OA, sunt priora P (c) scilicet OP, om. A (d) quodOP, q(uidem) A (e) genus OP, om. A (f) simul OA, om. P (g) eas AP, suas O (h) differentias OP, om.A (i) ablata OP, sublata A (j) auferunt AP, aufera(n)t O (k) sublate O, ablate A, om. P (l) p(rob)at P,om. O, p(rob)at(us) A (m) ab oppositis OP, a`o´ppo(sit)is A (n) quia OP, q(uod) A (o) genus AP, om.O (p) raitone OA, om. P (q) et] s.l. add. A (r) quare] q(ua)r(um) P (s) aliam ostendit O, ostendit aliamA (t) p(rae)dicatio(n)is O, p(rae)dic()io(n)is A (u) quod + [e(st)] A (v) i(n) q(ui)d Ap.c., inq(ui)tOAa.c. (w) quorum] q(ua)r(e) a.c. A (x) i(n) q(ui)d Ap.c., inq(ui)t OAa.c.


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

178 IWAKUMA YUKIO

AMPLIUS GENUS y QUIDEM (23.12). Rursus aliam z ostendit distantiam, scilicetquod GENUS UNUM a EST SECUNDUM UNAMQUAMQUE SPECIEM, DIFFERENTIAE VERO

PLURIMAE, id est unaquaeque species unum genus tantum b habet sibi proximum,plures vero differentias (‘sibi proximum’ ideo c determinatur, quia unaquaeque d

species plura habet genera, ut homo animal, corpus, atque substantiam, sed unumhabet e tantum sibi f proximum, scilicet g rationale animal h ). Vel sic. Unaquaequespecies habet unum genus in sua definitione, plures vero differentias i.

ET GENUS QUIDEM SIMILE j EST MATERIEI (23.15). Rursus *alia k est generis etdifferentiae distantia* l, quod genus quidem m similitudinem habet n materiae,differentia vero similitudinem o obtinet formae ; ut p enim q supradictum est, genusad similitudinem materiae constituit speciem, differentia vero r ad similitudinemformae. |A14va|

OAGENUS AUTEM ET SPECIES (23. 18).Ostensa communitate et differentiainter genus et s differentiam, generis etspeciei ostendit t communitatem, hancscilicet quod genus u et species, utsupradictum est, de pluribuspraedicantur.

OADe qua vero specie in v haccommunione loquatur determinat,dicens : SUMATUR AUTEM SPECIES UT

SPECIES w specialissima, NON ETIAM UT

GENUS, quia eadem res est et x genus y etspecies. Si enim de ea specie quaegenus est diceremus z 113quoniamhabet commune a *cum b genere depluribus praedicari, tantum valetquantum si diceremus habere genuscommune* cum c genere de pluribus

PGENUS AUTEM (23.18). Datacommunitate inter genus et differentiam,dat communitatem inter genus et speciem,scilicet quod utrumque de pluribuspraedicatur.

PSUMATUR (23.20). Quasi dicat nondico de specie quae genus est, sed SUMATUR

SPECIES UT SPECIES specialissima, NON

ETIAM UT GENUS. Ideo dico UT GENUS, quiaidem potest esse species et genus, utanimal.

(y) genus quidem AP, quidem genus O (z) aliam ostendit AP, ostendit aliam O (a) unum] n(on)a.c. A (b) t(antu)m h(abe)t O, t(ra)hunt A, h(abe)t P (c) ideo determinatur AP, det(er)mina(n)t id(e)oO (d) unaquaeque] una q(uaque) a.c. A (e) habet t(antu)m P, t(ame)n h(abe)t OA (f) sibi A, om.O (g) scilicet OAs.l., i(d est) P (h) animal + `si(m)plici neq(ue) no(n) 9po(s)itu(m)´ s.l. add. P(i) differentias AP, sp(eci)es O (j) simile e(st) mat(er)iei A, om. OP (k) *alia est generis et differentiaedistantia*, al(iam) distancia(m) g(e)n(er)is (et) diff(e)r(entia)e (l) distantia As.l., discrepantia O(m) quidem OA, om. P (n) h(abe)t As.l., om. OP (o) similitudinem] *** a.c. A (p) ut OP, V(e)l A(q) enim OA, u(ero) P (r) vero OP, om. A (s) (et) O, om. A (t) ostendit communitatem O,communitatem ostendit A (u) g(enus) (et) O, om. A (v) in hac communione loquatur O, loquatur inhac communione A (w) sp(eci)es O, om. A (x) (et) O, om. A (y) genus et species O, species et genus A(z) d(ice)rem(us) O, dicem(us) A (a) commune + g(e)n(er)i A (b) *cum – commune* om. A (c) cumgenere de pluribus praedicari O, de pluribus praedicari cum genere A

(113) In Isag. ed. sec. 303.10-11

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


praedicari. Vel hoc modo exponitur :SUMATUR AUTEM SPECIES UT d SPECIES,NON ETIAM UT GENUS, hoc e est, liceteadem res sit et f genus et species,tamen sumatur hic illa res quae genusest secundum hoc quod species est g,non secundum hoc quod genus est. SI

FUERIT IDEM GENUS ET SPECIES h id est itadico : si fuerit i idem genus et species.

OACOMMUNE AUTEM EST (23.21).Rursus ostendit aliam eorum commu-nitatem, hanc scilicet quod 114priorasunt genera et species his de quibuspraedicantur ; omnia enim quae dealiquibus praedicantur, si ut de inferio-ribus praedicantur, priora esse eis j

iudicantur. Est etiam eis communequod, sicut k genus est totum sibi subdi-torum, et l eodem modo species ; generaenim et species adunativa multorumsunt ; quod vero m multorum aduna-tivum n est, id o eorum quae ad unumreducit p recte totum dicitur.

P<COMMUNE AUTEM (23.21)>.Commune est etiam illis quod sunt priorahis quae sunt sub ipsis, ut species prior estindividuis, genus autem speciebus ; in hocscilicet quod sunt quoddam totum etmateriale.

OADIFFERUNT AUTEM EO q QUOD

GENUS (23.24). 115Expeditis commu-nitatibus generis ac speciei, nunc de r

eorum discrepatione s pertractat.Differre t enim genus a specie dicit u,quoniam genus continet species,species vero non continet v genera.Huius autem rei talis est ratio, quoniamgenus in w se suscipiens differen-tiam speciem facit, hoc x est

(d) ut species] s.l. add. A (e) h(oc) ÷ O, i(d est) A (f) (et) A, om. O (g) e(st) A, om. O (h) species]sp’i a.c. A (i) fuerit idem O, idem fuerit A (j) eis O, om. A (k) sic(ut) A, (et) O (l) et eodem modo O,eodem modo et A (m) u(ero) O, ut A (n) adunatiuu(m) ÷ O, om. A (o) id] s.l. add. A (p) reducit O,i(n)ducit A (q) eo q(uod) g(enus) A, om. O (r) d(e) eor(um) A, om. O (s) discrepatio(n)e O,disc(re)tio(n)e(m) A (t) differre] Diff(e)r(enti)e a.c. A (u) dic(it) O, dix(it) A (v) 9tin& O,c(on)tine(n)t A (w) in se suscipiens O, suscipens (suscipie(n)t a.c) in se A (x) h(oc) ÷ O, i(d est) A

(114) In Isag. ed. sec. 303.15-24(115) In Isag. ed. sec. 304.16-305.19

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

180 IWAKUMA YUKIO

genus, quod y habebat z latissimampraedicationem, coartatum et contrac-tum a differentia speciem facit. Omnisenim differentia iuncta generi speciemreddit, et ex universalitate et latissima b

praedicatione in angustum specieiterminum genus contrahit ; ut animal,praedicatio cuius c per se longe latequediffusa est, si arripuerit differentiasrationabilitatem d et e mortalitatem,diminuitur f et contrahitur in unam g

hominis speciem. Unde fit ut speciessemper a genere contineatur h, sedgenus ipsa i non contineatur ; subla-toque genere auferatur species, sedspecies j sublata genus non auferat k.

Quam l sententiam m Porphyrius hisverbis explicat n : DIFFERUNT o AUTEM

genus p et species EO QUOD GENUS

QUIDEM SPECIES CONTINET, SPECIES

VERO CONTINENTUR q ET NON

CONTINENT r GENERA.OAQuod autem genera continent

species, probat a pari, dicens : IN

PLURIBUS ENIM GENUS EST QUAM suaSPECIES. Et quod s genus in pluribus estquam sua species, probat a causa, ibi :GENERA ENIM OPORTET PRAEIACERE idest priora naturaliter t esse u suis specie-bus ET FORMATA SPECIFICIS v DIFFEREN-

TIIS PERFICERE SPECIES, ut supradictumest. UNDE id est ex qua causa GENERA

PIN PLURIBUS ENIM (24.1). Vere generacontinent species, quia sunt in pluribusquam species (locus a pari). Similiter potestprobari quod lapis continet hominem, quiaest in pluribus quam homo, <quia> plureslapides sunt quam homines ; et ideosuppletur ‘cum sit in homine’.

GENERA ENIM (24.2). Vere genera suntin pluribus quam species, <quia> sipraeiacent in w definitione specierum, tunc

(y) quod] q(uidem) a.c. A (z) habebat O, h(abe)t p.c., h(abe)at a.c. A (a) contractum] c(um)t(ra)ctatu(m) a.c. A (b) latissima A, satissima(!) O (c) cuius] q(uae) OA (d) r(ati)o(n)abilitate(m) O,r(ati)o(n)ate(m)(!) A (e) (et) O, om. A (f) diminuit(ur) et c(on)t(ra)hit(ur) A, diminuunt (et) 9trahu(n)tO (g) unam] uia(m) a.c. A (h) c(on)tineat(ur) A, 9tinuat(ur) O (i) ip(s)a A, om. O (j) species sublataO, sublata species A (k) auferat O, aufera(n)t A (l) Quam] Q** a.c. et i.m. repetit A (m) sententiam]sete(n)tia(m)(!) A (n) explicat A, exe(m)plificat O (o) differ(unt) O, diff(e)r(entia)e A (p) g(enus) O,om. A (q) 9tinent(ur) O, c(on)tinet(ur) A (r) continent] c(on)tine(n)t(ur) a.c. A (s) quod genus] s.l.add. A (t) nat(ur)alit(er) O, om. A (u) esse + i(n) A (v) specificis] specifices a.c. A (w) in + i(n) i(n)(ter!) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


SUNT x NATURALITER y PRIORA ET SIMUL z

INTERIMENTIA a ipsas species, SED NON

QUAE b SIMUL INTERIMANTUR eisinteremptis.

sunt in pluribus (locus a partibus eorumquae sunt in pluribus quam species, quiailla quae sunt in pluribus, alia praeiacent utgenera, alia non praeiacent ut differentiae).

UNDE PRIORA (24.3). Quia generapraeiacent, ergo sunt priora (locus a partepriorum, quia quod prius est, aliudpraeiacet ut genus, aliud non ut differentia).

ET SPECIES QUIDEM c d CUM e SIT (24.5). Hic ostendit aliam differentiam f intergenus et speciem, hanc scilicet quod species posita ponit suum genus, GENUS VERO

CUM SIT hoc g est componatur h NON ERIT i OMNINO sua SPECIES (NON OMNINO ideodicitur j, quia existente k genere quodam l modo existit m species, scilicetmaterialiter, sed non n tamen omnino existit, quia o in genere forma illius specieinon intelligitur).

OAET GENERA QUIDEM UNIVOCE p

(24.6). Rursus in hoc genus et speciesdisconveniunt, quod GENERA PRAEDI-

CANTUR DE suis SPECIEBUS UNIVOCE q idest in r nomine et definitione ut decontentis ; SPECIES VERO DE GENERIBUS

MINIME s praedicantur univoce, quianeque nomine t neque definitione u

speciei praedicantur species v de suogenere ut de contentis w.

P<ET GENERA (24.6)>. In hoc etiamdifferunt quod genus praedicatur nomine etdefinitione communi, sed species nonpraedicatur de genere communi nomine etdefinitione. Nomen a enim istud quod esthomo non est commune animalis. Nonenim ultra animal homo porrigitur.

OAAMPLIUS QUIDEM GENERA (24.7).*Differunt x autem 116genera aspeciebus in hoc quod genera*supervadunt y suas species continentiaaliarum specierum, species vero a suis z

generibus abundant differentiarumpluralitate. Animal enim, quod est

(x) s(unt) A, om. O (y) naturaliter + c(um) O (z) sim(u)l OAi.t., su(n)t As.l. (a) i(n)t(er)im(en)tiaA, int(er)imantia O (b) q(uae) O, om. A (c) quidem OA, om. P (d) quidem + sp(eci)es A (e) c(um) sitA, om. OP (f) differentiam AP, distancia(m) O (g) h(oc) ÷ O, i(d est) A, (et) P (h) co(m)ponat(ur) A,co(m)pona(n)t O, inpo(n)at(ur) P (i) erit AP, erant O (j) dicitur OA, dic(it) P (k) existente] existentesa.c. A (l) quodam OA, q(uod)da(m) P (m) existit AP, existat O (n) non tamen OP, non t(antu)mA, (o) quia AP, q(uo)d O (p) univoce A, om. O (q) uniuoce A, in uoce O (r) in O, om. A (s) minimepraedicantur uniuoce] minime praedicantur in uoce O, uniuoce minime praedicantur (t) no(min)e A,nom(en) O (u) diff(initi)one A, diff(e)r(entia)e O (v) sp(eci)es A, om. O (w) 9tentis O, co(n)te(m)ptisA (x) *Iterum – genera* Differ(unt) au(tem) g(e)n(er)a O, It(eru)m ost(e)nd(it) g(e)n(er)a differrea (y) sup(er)uad(un)t O, sup(er)a(n)t A (z) suis O, om. A (a) Nomen] Nam(en) i.t. et supra -a- scripsit-o- P

(116) In Isag. ed. sec. 306.18-307.8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

182 IWAKUMA YUKIO

genus, hominem b supervadit qui esteius species, quia non hominem solumcontinet, verum etiam bovem et c equumaliasque d species quas homo noncontinet ; homo vero, qui est animalisspecies, ab animali multitudine e

differentiarum abundat f, namquerationalitatem et mortalitatem, quasanimal actu non habet, suae g |A14vb|substantiae inhaerentes atque insitashomo tenet. Abundat igitur h genus i

speciebus specierum continentia,species genus superat ad minus unadifferentia.

AMPLIUS NEQUE (24.10). In hocquoque j est k differentia inter species etgenera quod SPECIES NUNQUAM FIET l

GENERALISSIMUM considerata secun-dum hoc quod est *species m, NEQUE

GENUS fiet unquam SPECIALISSIMUM

consideratum secundum hoc quod est*genus.

OAGENERIS AUTEM ET n PROPRII (24.12). Datis communitatibus o et p

differentiis inter genus et differentiamet inter q genus r et speciem, ostenditcommunitates et differentias s intergenus et t proprium.

Et u prius genus et proprium in hocostendit convenire, quod v sicut w genussequitur ad speciem, eodem modoproprium. Quod vero genus etproprium sequitur ad speciem, probat x

a partibus, dicens : NAM SI HOMO y EST,ANIMAL EST etc.

PGENERIS z AUTEM (24.12). Datcommunitatem inter genus et proprium,hanc scilicet quod sequuntur in veraconsequentia ad positionem speciei. Quodprobat a partibus, quia animal et risibile.

(b) hominem sup(er)uadit O, sup(er)at hominem A (c) (et) A, om. O (d) aliasq(ue) O, (et) alias A(e) multitudine diffrentiarum O, differentiarum multitudine A (f) habundat A, om. O (g) suaesubstantiae O, substantiae suae A (h) (i)g(itur) A, om. O (i) g(enus) O, g(ener)a A (j) q(uo)q(ue) A,q(uo)d O (k) est] s.l. add. A (l) fi& O, erit A (m) *species – est* O, om. A (n) (et) O, om. A(o) 9munitatib(us) O, comunio(n)ib(us) A (p) et] s.l. add. A (q) int(er) O, om. A (r) genus + [** ****]A (s) diff(e)r(enti)as A, diff(e)r(enti)am O (t) et] s.l. add. O (u) & O, om. A (v) q(uod) A, q(uia)O (w) sic(ut) O, sicuti A (x) p(rob)at O, ost(e)nd(it) A (y) homo est A, est homo O (z) Generis]G(e)n(u)s P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


OAET AEQUALITER PRAEDICARI

(24.14). Hic secundam eorum ostenditcommunitatem, hanc a scilicet quodgenus aequaliter, id est non cum magiset b minus, praedicatur de suisspeciebus, et proprium de illis quae eoparticipant c. Quod ostendit a partibus,dicens d : AEQUALITER ENIM ET e HOMO ET

BOS ANIMAL EST etc.

PAEQUALITER ENIM (24.16). Veregenus praedicatur aequaliter, id est noncum magis et minus, de speciebus, quiaanimal de homine et bove, et similiterrisibile de sibi suppositis.

OACOMMUNE AUTEM EST ET f

UNIVOCE PRAEDICARI (24.17). Hic 117tertium commune eorum ostendit,quod sicut genus de speciebus univoce g

praedicatur, ita proprium de sua specieunivoce dicitur. Sicut enim nomen etdefinitio generis de suis speciebuspraedicatur h, ita de specie cui soliconvenit et cui aequatur, nomen etdefinitio proprii i praedicatur j.

P<COMMUNE AUTEM (24.17)>. In hocetiam conveniunt quod praedicanturunivoce, id est nomine et definitione, desibi suppositis, ut risibile praedicaturunivoce de individuis quae sub hominesunt.

PDe specie autem non videtur praedicari univoce ; non enim hoc nomen quod estproprium commune est speciei, sed par. Sed videndum est quod Porphyrius hic k

largius accipit praedicari univoce, hoc l est nomine et m tali definitione n quoddenotet o primam substantiam ex suo proprio esse, sed p Porphyrius accipitpraedicari univoce q, hoc r est nomine et s qualibet Pdefinitione vel ratione.

OADIFFERT AUTEM GENUS ET

PROPRIUM (24.19). Ostensa communi-tate generis et proprii, ostendit quomo-do a se invicem differant t, in hoc u

scilicet quod v genus prius w est proprio,proprium vero posterius x genere.Genera enim priora sunt suis diffe-rentiis divisivis, differentiae y autem

P<DIFFERT AUTEM (24.19)>. Differtgenus a proprio quod genus prius est innatura.

(a) ha(n)c s(cilicet) O, om. A (b) et + c(um) A (c) participa(n)t O, participat p.c., participit a.c. A(d) dic(en)s A, om. O (e) (et) A, om. O (f) (et) uniuoce p(rae)d(ica)ri A, om. O (g) univoce praedicaturO, praedicatur univoce A (h) p(rae)d(icatu)r O, p(rae)dicabit(ur) A (i) p(ropri)i O, om. A(j) p(rae)d(icatu)r O, p(rae)dicabit(ur) A (k) hic largius accipit OA, accipit hic largius P (l) hoc estOA, i(d est) P (m) et tali AP, tali et O (n) definitione + diff(initi)o(n)e (bis!) P (o) d(e)notet A, denot()O, d(e) `n(on)´ notet P (p) sed Porphyrius] por. u(ero) O, lacuna sco( ?) A, s(ed) P (q) uniuoce AP, om.O (r) hoc est OA, i(d est) P (s) et] s.l. add. A (t) differa(n)t O, differ(unt) A (u) hoc + [h(oc)] A(v) quod + [p(rius)] A (w) prius] s.l. add. A (x) posterius + `est´ A (y) differentiae au(tem) divisivaeO, divisivae u(er)o differentiae A

(117) In Isag. ed. sec. 309.6-8

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

184 IWAKUMA YUKIO

divisivae priores sunt suis speciebusquas constituunt, species vero suispropriis z, genera igitur priora suntpropriis. |O14va|

OAOPORTET ENIM ESSE a ANIMAL

(24.20). Hic probat a parte quod genus b

est c prius proprio, sic dicens : OPORTET

ENIM prius ESSE ANIMAL, DEHINC d id estpostea DIVIDI PROPRIIS ET DIFFERENTIIS.

ET GENUS e QUIDEM DE f PLURIBUS

SPECIEBUS PRAEDICATUR (24.21). In hociterum genus et proprium differuntquod GENUS g PRAEDICATUR DE PLURIBUS

SPECIEBUS, PROPRIUM VERO DE UNA SOLA

SPECIE CUIUS h EST PROPRIUM.

POPORTET u ENIM (24.20). Vere genusprius in natura, quia animal (a partegeneris). Et hoc est genus, id est ANIMAL,prius ESSE OPORTET, POSTEA DIVIDI

DIFFERENTIIS ET PROPRIIS. Quod ponitdifferentias ideo ut ostendat v quod, sigenus prius est differentiis, multo magis estprius propriis.

OAET rursus i in hoc quod PROPRIUM

CONVERSIM j PRAEDICATUR DE EO CUIUS k

EST PROPRIUM, GENUS VERO DE NULLO

cuius est genus CONVERSIM l PRAEDI-

CATUR. Quod ostendit a partibus, sic m

dicens : NAM NEQUE n SI ANIMAL EST,HOMO EST etc. Propositionem verohypotheticam hic ponit o pro categoricasibi pari.

P<ET PROPRIUM (24.23)>. Itemdifferunt quod proprium dicitur conversimde specie, genus vero de nullo, id est nequede specie neque de proprio.

OAAMPLIUS PROPRIUM OMNI SPECIEI p

INEST (25.2). Aliam rursus inter eademostendit differentiam, quoniam PRO-

PRIUM q OMNI ET SOLI ET SEMPER SPECIEI

INEST r CUIUS EST PROPRIUM, GENUS VERO

OMNI s SPECIEI CUIUS EST t GENUS

convenit ET SEMPER, SED NON SOLI.

NAM NEQUE (24.25). Vere genus denullo praedicatur conversim, quia animal(locus a parte). Nota quod ponit hypothe-ticam pro categorica.

(z) p(ropri)is A, p(ropri)us O (a) e(ss)e a(n)i(m)al A, om. O (b) genus] s.l. add. A (c) est prius O,prius est A (d) dehinc O, d(e)ind(e) A (e) g(enus) A, g(e)n(er)is O (f) `de´ pl(ur)ib(us) sp(eci)eb(us)p(rae)dicat(ur) A, om. O (g) genus] s.l. add. A (h) cui(us) A, cui O (i) rursus in hoc O, in hoc rursus A(j) conversim praedicatur O, praedicatur conversim A (k) cui(us) A, cui O (l) conversim]c(on)u(er)sis a.c. A (m) sic O, om. A (n) neque i.m. add. sine indicans ubi supplendum sit O (o) ponitA, om. O (p) sp(eci)ei i(n)e(st) A, om. O (q) proprium] post inest infra s.l. add. A (r) i(n)e(st) A,9uenit O (s) omni] o(mn)is a.c. A (t) est genus O, genus est A (u) Oportet] Oporteau(it) a.c. P(v) ostendat] ostnd(it) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


OAAMPLIUS SPECIES QUIDEM

INTEREMPTAE (25.4). Iterum in w hocostendit ea disconvenire quod SPECIES

INTEREMPTAE NON SIMUL INTERIMUNT

EA x quorum sunt species, PROPRIA VERO

INTEREMPTA SIMUL INTERIMUNT eaQUORUM SUNT PROPRIA, ET HIS y

INTEREMPTIS IPSA propriaINTERIMUNTUR.

P<AMPLIUS SPECIES (25.4)>. Ampliusdifferunt genus et proprium, quia propriuminterimitur a specie. Et hoc est : SPECIES

INTEREMPTAE etc. Et nota quod dicit pro-prium interimere n speciem actu, nonnaturaliter.

OAGENERIS VERO ET z ACCIDENTIS

(25.8). Rursus inter genus et accidenscommunitatem a ostendit et differen-tiam b. Hanc autem c primam eorum d

ostendit communitatem quod, quemad-modum de pluribus praedicanturgenera, eodem modo communia acci-dentia seu e sint f separabilia seu g

inseparabilia. Quod ostendit a partibusibi : ET ENIM MOVERI DE PLURIBUS etc.

PET ENIM (25.10). Vere separabileaccidens praedicatur de pluribus, quiamoveri (a parte). Vere inseparabileaccidens, quia nigrum quantum ad corvum.

OADIFFERT AUTEM GENUS AB

ACCIDENTE (25.13). Hic ostendit eorumdifferentiam, hanc h scilicet quodGENUS ANTE SPECIES EST, ACCIDENTIA

VERO SPECIEBUS quibus acciduntPOSTERIORA SUNT.

NAM SI i ETIAM INSEPARABILE j

(25.15). Hic probat a partibus quodaccidentia posteriora sunt speciebus,sic : quia separabilia k et inseparabilia.Et ostendit de illo l de quo minusvideretur, scilicet de inseparabiliaccidenti m.

P<DIFFERT AUTEM (25.13)>. Genus estante species in natura sua, sed accidentianon sunt ante species sed inferiora, quiaomne subiectum prius est quam accidensipsius.

NAM ETSI (25.15). Vere accidens estinferius, quia separabile et inseparabile (apartibus). Et ponit illud unde minusvideretur.

(w) in hoc ostendit O, ostendit in hoc A (x) ea s.l. add. A, o(mn)ia cui(us) s(un)t O (y) his A, eis O(z) et] s.l. add. A (a) comunitate(m) A, 9munione(m) O (b) diff(e)r(enti)a(m) A, distancia(m) O(c) au(tem) O, an(te) A (d) eorum ostendit O, ostendit eorum A (e) seu OAp.c., si n(on) a.c. et i.m. siuerepetit A (f) sint] sit a.c. A (g) seu O, siue A (h) ha(n)c O, i(n) h(oc) A (i) si &(iam) A, om. O(j) i(n)sep(ar)abile A, insep(ar)abil. O (k) separabilia et inseparabilia A, inseparabilia et separabilia O(l) illo d(e) O, om. A (m) accid(e)nti O, acc(iden)te A (n) interimere] int(er)mit P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

186 IWAKUMA YUKIO

OAET GENERA QUIDEM (25.16).Iterum genera et accidentia discon-venire o ostendit in hoc quod GENERA eaQUAE PARTICIPANT AEQUALITER PARTICI

PANT, ACCIDENTIA p VERO NON AEQUA-

LITER. Quod ostendit ab oppositis sic :INTENSIONEM ENIM ET REMISSIONEM

SUSCIPIT q etc.

P<ET GENERA (12.16)>. In hoc etiamdifferunt genus et accidens, quia GENERA

PARTICIPANT AEQUALITER id est sine magiset minus.

OAET ACCIDENTIA QUIDEM IN r

INDIVIDUIS (25.19). Rursus in hocdifferunt quod ACCIDENTIA PRINCI-

PALITER SUBSISTUNT s IN INDIVIDUIS idest in primis substantiis t, et ita primaesubstantiae priores u sunt naturaliteripsis accidentibus, GENUS VERO ET v

SPECIES NATURALITER PRIORA SUNT ipsisprimis SUBSTANTIIS w.

P<ET ACCIDENTIA (25.19)>. In hocetiam differunt quod ACCIDENTIA

PRINCIPALITER SUBSISTUNT IN INDIVIDUIS

subiectis f, id est in substantialibus, undeindividua sunt priora ; sed GENERA ET

SPECIES SUNT PRIORA INDIVIDUIS ut materiaeorum, et sic sunt priora accidentibusquibus individua sunt priora.

OA<ET GENERA QUIDEM (25.21)>. Etin x hoc etiam differunt y quod genera deeis z quorum sunt genera in a quid prae-dicantur, accidentia vero de hisquorum b sunt accidentia non in c quidsed in quale vel in quomodo se habetpraedicantur d. Quod ostendit a partibusibi : ‘QUALIS’ ENIM ‘AETHIOPS ? e’ INTER-

ROGATUS DICIS ‘NIGER’ etc.

PQUALIS ENIM (26.2). Vere accidentiapraedicantur in quale, quia nigrum deAethiope. Et hoc est : ‘QUALIS EST

AETHIOPS g ?” etc (locus a parte accidentis).

GENUS VERO h (26.5). Postquam ostendit i differentias et communitates generiset ceterorum, |A15ra| ostendit idem de ceteris faciendum. PQuandoquidem dictumest quod genus differre a differentia et specie et proprio et accidenti, ergo dictum estquomodo differat a quattuor (locus a partibus quattuor). Et dicit j ita : UT k, CUM

QUINQUE l SINT RES, UNAQUAEQUE VERO m AB ALIIS QUATTUOR n DIFFERAT o,QUINQUIES QUATTUOR, id est VIGINTI p, OMNES FIANT q DIFFERENTIAE. Si enim genus

(o) disconvenire ostendit in hoc O, in hoc disconvenire ostendit A (p) accidentia + [***] A(q) suscip(it) A, om. O (r) `i(n)´ i(n)diuiduis A, om. O (s) subsistu(n)t O, existu(n)t A (t) substantiis]sub(iec)tis a.c. A (u) priores sunt naturaliter O, sunt naturaliter priores A (v) et species naturaliter A,naturaliter et species O (w) substantiis] sub(iec)tis a.c. A(x) in hoc etiam O, etiam in hoc A(y) differ(unt) A, differt O (z) eis O, his A (a) in quid] inq(ui)t a.c. A (b) quor(um) A, q(ui)b(us) O (c) i(n) q(ui)d Ap.c., inq(ui)t OAa.c. (d) p(rae)d(ica)n(tu)r A, d(icu)n(tu)r IO (e) ethiops interrogatusdicis A, interrogatus dicis d(e) ethiope O (f) subiectis] sub(stanti)is P (g) Aethiops] ethiop()s P (h) vero OA, (er)g(o) P (i) ostendit + [de( ?)] A (j) dicit OA, h(oc) ÷ P (k) ut OA, om. P (l) v. sint resOP, sint res.v. A (m) vero OA, om. P (n) quatuor OA, om. P (o) differat AP, diff(er)a(n)t O (p) viginti] ui(n)ginti P (q) fiant O, fie(n)t A, fiu(n)t P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


a ceteris quattuor differat, quattuor erunt differentiae ; item si species a r ceterisquattuor differat, quattuor erunt s differentiae, quae coniunctae cum ceterisquattuor faciunt octo ; rursus differentiae ad t cetera sunt u quattuor differentiae,quae cum octo numeratae v efficiunt w duodecim x ; item cum proprium a ceterisdifferat, quattuor y sunt differentiae, quae numeratae z cum duodecim a faciuntsedecim ; rursus b quattuor differentiae |P223vb| accidentis ad cetera quae c cumsedecim coniunctae faciunt viginti ; itaque harum quinque d rerum viginti suntdifferentiae. Quarum decem e Porphyrius enumerat, scilicet quattuor generis adcetera, tres differentiae ad speciem ad proprium et f ad g accidens, duas verospeciei ad proprium et ad h accidens, *et i unam j proprii ad accidens*. Alias verodecem, quia k in istis continentur, enumerare recusavit l. Ubi enim dixit genus aceteris quattuor differre m, ostendit ea n quattuor e converso a genere discrepare o,et ideo p eas differentias postea nolvit repetere, itaque quattuor dimissae sunt ;rursus q, quia enumeratis differentiae r differentiis ad speciem et s ad proprium et t

ad u accidens, eorum v differentias quantum w ad differentiam ostenderat x, ideonolvit *eas y enumerare, rursus igitur tres differentiae z dimissae a sunt ; item duasdifferentias b proprii et accidentis ad speciem enumerare nolvit*, quia easostenderat ubi speciem ab eis differre demonstrabat, duae igitur rursus dimissaesunt ; differentiam vero accidentis c ad proprium iterum d dimittit, quia eam indifferentia proprii ad accidens demonstravit e. Decem igitur differentiae dimissaesunt, quattuor, tres, duae, una ; decem vero enumerare f voluit g, quattuor h generis,tres differentiae, duas i speciei, unam j proprii ad k accidens. Et l secundae quidem m

differentiae a primis una differentia superantur n, illae enim sunt quattuor, istae o

vero p tantum q sunt tres ; secundae r vero duabus, duae enim tantum s sunt ; tertiae t

(r) a ceteris quattuor OA, quattuor a ceteris P (s) erunt OP, om. A (t) ad] a a.c. A (u) s(unt) iiii.O,.iiiior s(unt) AP (v) numeratae OP, enu(mer)ate p.c., enu()g()ate a.c. A (w) efficiunt AP, faciunt O(x) duodecim] xiici(m). A, xxici(m). O, xv. P (y) quattuor sunt AP, sunt quatuor O (z) numeratae OP,enu(mer)ate A (a) duod(e)ci(m) A, xii. O, xv. P (b) rursus] Rurs(us)sus(!) A (c) q(uae) A, om.OP (d) quinque OP, om. A (e) x. OA, xx. P (f) (et) APs.l., om. O (g) ad OP, om. A (h) ad OP, om. A(i) *et – accidens* om. A (j) una(m) P, una O (k) quia in OPAa.c., q(uae) Ap.c. (l) recusavit OP,recusat A (m) differre OP, diff(e)r(enti)e A (n) ea.iiii. e converso A, iiii. e converso O, e converso eaquattuor P (o) discrepare OA, differre P (p) ideo eas OP, c(um) eis A (q) rursus quia OA,Rurs(us)q(ue) P (r) differentiae differentiis OP, differentiis differentiae A (s) (et) A, om. OP (t) (et)A, om. OP (u) ad] s.l. add. O (v) eorum OA, ear(um) P (w) quantum OP, quar(um) A (x) ostenderatAP, ostendat O (y) *eas – nolvit* om. O (z) differentiae P, om. A (a) dimisse Ap.c., diuise Aa.c.,diuisiue P (b) differentias proprii & et (bis!) accidentis A, proprii et accidentis differentias P(c) accidentis ad proprium OA, ad proprium accidntis(!) P (d) iterum OA, ite(m) P (e) demonstravitOP, d(e)monstrat A (f) enumerare voluit OA, uoluit num(er)are P (g) volvit + `s(cilicet)´ A(h) quattuor] iiiio P (i) duas AP, iie. O (j) una(m) P,.ia. O, Vna A (k) ad] i.m. add. A (l) (et) A, om. OP (m) q(uidem) A, om. OP (n) superantur A, sep(er)ant(ur) O, sup(er)ent(ur) P (o) iste P, ille O, om. A(p) vero OP, om. A (q) tantum sunt tres O, tantu(m) A, tres tantum sunt P (r) secundae sic mss, sedtertiae legendum est (s) t(antu)m P, t(ame)n O, om. A (t) tertiae sic mss, sed quartae legendum est

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

188 IWAKUMA YUKIO

vero tribus, ibi enim u sunt quattuor differentiae, hic vero una ; quartum v veroquattuor differentiis w superatur, ibi enim sunt x quattuor differentiae y, hic veronulla.

Quam sententiam Porphyrius explicat his verbis : GENUS VERO z QUO AB ALIIS

DIFFERAT a QUATTUOR usque b GENUS ENIM DIFFERT c d A DIFFERENTIA. Ubi e probat apartibus quod quattuor sunt f differentiae, sic : quia istae quattuor differentiae g

sunt quod genus differt a h differentia, a specie, a proprio et ab accidenti. Etquandoquidem sunt i quattuor differentiae generis ad j cetera, igitur k sunt l

differentiae quattuor (locus m a partibus).RELINQUITUR n ERGO (26.15). Hic infert a causa, sic. Quandoquidem dictum est

quomodo o differentia p differat a genere, ergo q relinquitur r dicere quomododifferentia s differat a t specie, a proprio et u ab v accidenti.

RELIQUUM EST IGITUR w (27.2). Hic x iterum y infert a causa, sic. Quandoquidemdictum z est quomodo species differat a genere et a a differentia, ergo reliquum estdicere quomodo differat a b proprio et ab accidenti c.

*DUAE d IGITUR HAE e DIFFERENTIAE SUNT f (27.3). A partibus*.NAM QUO g (27.4). Hic h reddit causam quare i relinquitur j dicere quomodo

proprium differat ab accidenti k, ideo scilicet quia dictum est quomodo differat aceteris.

QUATTUOR IGITUR SUMPTIS l (27.6). Hic m infert a partibus, sic. Quandoquidemsunt n quattuor differentiae generis ad alia, tres vero o differentiae, duae p vero q

speciei, una vero r proprii ad s accidens, ergo sunt decem t differentiae ; QUARUM

QUATTUOR QUAE ERANT GENERIS AD RELIQUA u SUPERIUS v DEMONSTRAVIMUS w.

(u) enim AP, om. O (v) quartum sic mss, sed quintae legendum est (w) differentiis superatur OA,diff(e)r(enti)as sup(er)at P (x) sunt quattuor OP, quattuor sunt A (y) differentiae OA, om. P (z) veroOA, om. P (a) diffe’rat(!) quattuor P, iiiior. O,.iiiior. differat A (b) usque OP, dictu(m) e(st) A(c) differt OAp.c., differet Aa.c., differre P (d) differt + [differt] A (e) Ubi OA, Jbi P (f) suntdifferentiae OA, differentiae sunt P (g) differentiae sunt OP, om. A (h) a differentia a specie a proprioab accidenti O, a differentia a specie a proprio (et) acc(iden)te (i) sunt quattuor OA, quattuor sunt P(j) ad cetera OP, ac’nta A (k) igitur AP, (er)g(o) O (l) sunt differentiae iiiior. O, sunt quattuor P,.iiiior.differentiae sunt A (m) l(ocus) P, om. OA (n) Relinquitur] Req(ui)rit(ur) a.c. A (o) quomodo +sp(eci)es (et) A (p) differentia differat a genere AP, a genere differat differentia O (q) ergo P, quo O(r) relinquitur OP, req(ui). a.c., re`lin´q(ui). p.c. A (s) differentia OP, om. A (t) a specie a proprio O, aspecie proprio A, a.s. p(ropri). P (u) (et) As.l.P, om. O (v) ab accid(e)nti O, acc(iden)te A, a. P(w) (i)g(itur) A, q(uidem) O, om. P (x) hic OA, om. P (y) it(eru)m A, om. OP (z) dictum est quomodo+ dictum est quomodo (bis!) O (a) a O, om. AP (b) a proprio et ab accid(e)nti O, a proprio et abac(iden)te A, a.p. (et) a. P (c) accidenti + Reliqu(um) e(st) sup(er)e(st) q(uidem) luit. h(ic) i(n)fert[****] a causa sic A, + (d) *Duae – partibus* om. P (e) hee O, om. A (f) s(unt) O, om. A (g) q(uo) O,quoque AP (h) hic OA, om. P (i) quare OA, q(ua)r(um) P (j) relinquitur AP, relinquat(ur) O(k) accidenti OP, ac(cide)nte A (l) sumptis OA, om. P (m) hic OA, om. P (n) sunt quattuordifferentiae OP, quattuor differentiae sunt [ad] A (o) u(ero) OA, om. P (p) duae].iii. a.c.,.ii. p.c. A(q) u(ero) O, om. AP (r) u(ero) OA, om. P (s) ad] s.l. add. A (t) decem differentiae OA, differentiaedecem P (u) reliqua OP, alia A (v) suprius OA, sup(ra) P (w) demonstravimus] d(e)mo(n)strates(unt) A, demo(n)stratu(m) ÷ O, monstrauim(us) P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


OACOMMUNE x ERGO y DIFFERENTIAE z

(27.10). Hic a a simili infert proptereandem causam, sic. Quandoquidemdatae sunt differentiae et commu-

nitates b inter genus et cetera, quia sit c

propositum, ergo propter eandemcausam dandae sunt communitates etdifferentiae inter cetera.

PCOMMUNE ERGO (27.10).Quandoquidem omnes communitates suntdandae, ergo inter differentiam et speciem(a toto).

OAEt prius ostendit inter speciem etdifferentiam hanc communitatem quodaequaliter conveniunt eis quae illarum d

participant etc.COMMUNE VERO EST e ET SEMPER

(27.13). Iterum aliam earum f ostenditcommunitatem, hanc scilicet quod et g

species et differentia semper h adsunteis quae earum i participant. Quodostendit a partibus ibi : SEMPER ENIM

SOCRATES RATIONALIS j EST etc k.

PHOMINE u ENIM (27.11). Vere speciesparticipatur aequaliter, id est sine magis etminus, quia homo. Et vere differentia, quiarationale (locus a parte differentiae).

SEMPER ENIM (27.14). Vere differentiasemper adest, quia rationale.

OAPROPRIUM AUTEM l DIFFERENTIAE

(27.15). Ostensa communitate interspeciem m et differentiam, inter n eademostendit distantiam, dicens propriumesse o |O14vb| differentiae de eo cuiusest differentia praedicari in quale,speciem p vero non q in quale de suisinferioribus sed in r quid.

NAM SI HOMO (27.17). Hic probat aparte s |A15rb| quod species non praedi-catur in quale de suis inferioribus,*sic t : quia ista species quae est homo

P<NAM (27.17)>. Et vere speciespraedicatur in v quid, quia homo. Ostendo.Quod homo praedicatur in w quid, removetquoddam quod videbatur, scilicet quiacomponebatur ex qualitate et substantia,haberet praedicari in quale propterqualitatem et praedicaretur in x quid proptermateriam. Sed non ideo praedicatur inquale, quia quod rationale iunctum generisibi retinere non potest, alii conferre nonpoterit, id est in quale praedicari. Et hocest : quamvis HOMO ACCIPIATUR VELUT y

(x) commune + e(st) A (y) (er)g(o) A, g(enus) O (z) diff(e)r(entia)e O, om. A (a) a simili infert O,infert a simili A (b) 9munitates O, c(on)muitates(!) A (c) sit A, fuit O (d) illar(um) O, illor(um)A (e) ÷ O, om. A (f) ear(um) O, eor(um) A (g) (et) O, om. A (h) se(m)p(er) A, om. O (i) ear(um) O,eor(um) A (j) r(ati)o(n)al(is) e(st) A, om. O (k) etc O, om. A (l) autem + e(st) A (m) speciem etdifferentiam O, differentiam et speciem A (n) inter eadem ostendit O, ostendit inter eademA (o) e(ss)e OAa.c., est Ap.c. (p) sp(eci)em O, sp(eci)es A (q) non] s.l. add. A (r) i(n) q(ui)d A, inquitO (s) parte A, partib(us) O (t) *sic – praedicatur* O, om. A (u) in quid] inq(ui)t P (v) homine]h(om)o P (w) in quid] inq(ui)t P (x) in quid] inq(ui)t P (y) velut] (ve)l P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

190 IWAKUMA YUKIO

de suis inferioribus non praedicatur*in z quale. Quibusdam vero videbaturquod homo in quale praedicatur a, quia b

quale c velut d quaedam qualitas, id estconstitutum ex e qualitatibus, accipitur.Quod removet Porphyrius, dicensquod, licet f HOMO VELUT g QUALITAS

ACCIPIATUR h id est formatum qualita-tibus, NON tamen i ERIT SIMPLICITER idest tantum j QUALITAS, SED SECUNDUM

HOC formatum ex qualitatibusdicitur QUOD DIFFERENTIAE ADVE-

NIENTES k GENERI ipsum hominemCONSTITUERUNT.

QUALITAS id est a qualitate compositumvelut w a materia, non est tamen ita simplexqualitas ut in quale praedicetur, sed ita estqualitas si x debet dici qualitas quod consti-tuitur ex qualitatibus, id est differentiisgeneri advenientibus, id est non puraqualitas, sed ex qualitatibus compositus.

OAAMPLIUS DIFFERENTIA l QUIDEM

(27.19). In hoc iterum species etdifferentia disconveniunt, quod m

DIFFERENTIA SAEPE IN PLURIBUS

SPECIEBUS CONSIDERATUR, SPECIES VERO

IN SOLIS INDIVIDUIS.OAAMPLIUS DIFFERENTIA PRIMA EST

(28.1). In hoc etiam differunt n, quoddifferentia prior est illa specie quamconstituit o, quia sublata aufert p ipsamspeciem et non aufertur q ab ea. Quodostendit a partibus ibi : SIMUL ENIM

ABLATUM r RATIONALE etc s.

PAMPLIUS DIFFERENTIA y (28.1).Differentia est prima quam species, quiaeam constituit.

SIMUL ENIM (28.2). Vere differentia estprima, quia rationale. Et vere rationale estprius quam homo, quia illud eum z aufert etnon aufertur (locus a parte prioris). Et hocest : SIMUL ENIM ABLATUM.

OAAMPLIUS DIFFERENTIA t QUIDEM

COMPONITUR u (28.3). Rursus in v hocspecies disconveniunt et differentia

PAMPLIUS DIFFERENTIA a (28.3). Unadifferentia coniungitur alii differentiae utefficiat speciem, sed una species non

(z) in quale O, sicque A scripsit sed delevit (a) p(rae)d(icatu)r O, p(rae)dicaret(ur) A (b) q(uia) O,om. A (c) q(ua)le A, om. O (d) uelut O, ut A (e) ex O, om. A (f) licet homo O, homo licet A (g) uelutO, om. A (h) accipiat(ur) i(d est) formatu(m) qualitatib(us) O, q(uae)da(m) informatu(m)q(ua)litate (i) tamen] t(antu)m a.c. A (j) tantum] t(ame)n a.c. A (k) aduenientes A, 9ueniente O(l) diff(e)r(enti)a O, diff(e)r(enti)a(m) A (m) q(uod) A, q(uia) O (n) differunt quod] differ(unt) q(uia)O, om. A (o) constituit] c(on)stuit a.c. A (p) aufert OAa.c., affert Ap.c. (q) aufertur] auferet(ur) a.c. A(r) ablatum] sublatu(m) OA (s) etc A, om. O (t) differentia quidem O, quidem differentia A(u) c(om)po(n)it(ur) A, om. O (v) in hoc species dis9ueniu(n)t et differentia O, species et differentia inhoc disse(n)tiu(n)t(!) A (w) velut] uel’ P (x) si] sic(ut) P (y) differentia] differ(un)t P (z) eum]q(uod) P (a) differentia] differ(un)t P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


quod b differentia c coniungitur cum aliadifferentia ad hoc ut aliquam speciemconstituat d, nunquam vero speciesspeciei coniungitur ad alterius specieiconstitutionem. Quod quidam falsi-ficabant, dicentes e equum et asinumconiuncta hanc speciem quae est mulusperficere. Quod Porphyrius ostenditfalsum esse f, ostendens quoddam indi-viduum equae g et quoddam indi-viduum asini permisceri in cuiusdamindividui muli constitutione h, sed nullomodo illas duas species hanc unamspeciem quae est mulus perficere.

Quod ostendit, sic dicens :DIFFERENTIA QUIDEM COMPONITUR id estconiungitur CUM ALIA DIFFERENTIA inconstitutione unius speciei i. Et hocprobat a partibus ibi j : RATIONALE ENIM

ET MORTALE COMPOSITUM k id estconiunctum EST IN SUBSTANTIA id est insubstantiali constitutione HOMINIS.SPECIES VERO NUNQUAM COM PONITUR

SPECIEI ad hoc UT GIGNAT l ALIQUAM

SPECIEM, sed individuum individuo.Et m hoc extra. Quod ostendit ibi :QUAEDAM ENIM EQUA hoc n est quoddamindividuum equae CUIDAM ASINO id estcuiusdam asini individuo PERMISCETUR

AD GENERATIONEM cuiusdam individuiMULI, sed EQUA illa species SIMPLICITER

CONVENIENS ASINO id est illi specieiquae est asinus NUNQUAM PERFICIET

illam speciem quae est mulus. Ubi dicitspeciem speciei nunquam coniungi adhoc ut aliam speciem constituat,intelligendum est eum dixisse de

coniungitur alii speciei ut efficiantspeciem.

RATIONALE ENIM (28.4). Veredifferentia alii iungitur ut efficiant speciem,quia rationale iungitur mortali ut faciatspeciem, id est hominem (locus a partibusdifferentiarum).

QUAEDAM ENIM (28.7). Vere speciesnon iungitur alii speciei ut gignat o speciem,nam equa non iungitur asino in definitionemuli (locus a partibus specierum). Et hocest : QUAEDAM EQUA individualiter acceptaPERMISCETUR ASINO individuo ut generetmulum, sed EQUA accepta SIMPLICITER idest specialiter NUNQUAM PERFICIET MULUM

speciem iuncta ASINO speciei. Quod dicit :QUAEDAM EQUA etc, nihil ad locum.

Hoc quod dicit liber ‘una species nonconiungitur alii speciei ut efficiat aliamspeciem’ videtur esse falsum, nam corpuset anima sunt species in praedicamentosubtantiae. Sed hoc non nocet, quia homospecies non constituitur ex corpore etanima speciebus, sed homo individuumconstituitur ex hoc corpore et hac animaindividuis ; et omnino quando dico homi-nem constitui ex hoc corpore et anima,intelligo individuum.

(b) quod] q(uia) O, om. A (c) differentia] s.l. add. A (d) c(on)stituat A, 9stituant O (e) dicentesequum et asinum A, equum et asinum dicentes O (f) e(ss)e A, om. O (g) eque O, eq(ui) A(h) 9stitucio(n)e O, c(on)stitutio(n)e(m) A (i) sp(eci)ei A, muli O (j) ibi O, sic A (k) co(m)po(s)itu(m)A, positu(m) O (l) gignat A, 9iungant O (m) (et) A, om. O (n) h(oc) ÷ O, i(d est) A (o) gignat]gina(n)t P

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

192 IWAKUMA YUKIO

substantialibus speciebus. In aliis enimfalsum est. Rationalitas namque etmortalitas, quae sunt p speciesqualitatis, in constitutione hominisconiunguntur.

OADIFFERENTIA QUIDEM ET

PROPRIUM (28.10). 118Nunc differen-tiae propriique q communitates et diffe-rentias continua ratione prosequitur,dicens commune esse differentiae etproprio quod aequaliter r a suisinferioribus participantur s. Quodostendit a partibus ibi : AEQUALITER

ENIM RATIONALIA ET IRRATIONALIA

SUNT t etc.OAET SEMPER ET OMNI (28.13). Aliameorum hic subiungit communitatem,hanc scilicet quod et u differentia et pro-prium semper et v omni suo w subiectoadsunt. Et quod differentia semperadest subiecto, ostendit a parte, sic :quia bipes semper adest subiecto x suo.Et quod bipes semper y adest subiectosuo, ostendit ab illa parte ‘semper’ z, dequa minus videretur, quia a tunc adestsubiecto b suo quando et c ipsum subiec-tum d uno pede curtatum est. De bipedevero inducit, quia quibusdam videbatur 119non semper hominem bipedemesse, si unius pedis perfectione curta-retur. Quod Porphyrius ostenditfalsum esse, dicens : SI ENIM CURTETUR e

QUI BIPES EST, NON tamen eius f

PAEQUALITER ENIM (28.12). Veredifferentia participat aequaliter, quiarationale (locus a parte).

PSIVE ENIM (28.14). Vere differentiaadest omni, quia bipes g (locus a parte). Ethoc est : quamvis aliquod individuumhominis curtetur pedibus, tamen substantia|finis codicis P|

(p) sunt species O, species sunt A (q) p(ropri)iq(ue) O, (et) p(ropri)i A (r) aequaliter + [*****] A(s) participa(n)t(ur) A, participant O (t) s(unt) A, om. O (u) et differentia et proprium A, proprium etdifferentia O (v) (et) A, om. O (w) suo A, om. O (x) subiecto suo O, suo subiecto A (y) semper adestsubiecto suo O, adest semper suo subiecto A (z) se(m)p(er) O, om. A (a) q(ui)a A, om. O (b) subiectosuo O, suo subiecto A (c) (et) O, om. A (d) sub(iec)tu(m) O, om. A (e) curtetur O, curtat(ur) A (f) eiussubstantia O, substantia eius A (g) bipes] bibes P


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


SUBSTANTIA PERIMITUR, SED SEMPER

DICITUR AD id QUOD bipes EST h. Bipesenim non notat actum i habendi duos j

pedes, sed naturalem potentiam.NAM ET RISIBILE (28.16). Hic est

ostensio in parte quod proprium k

semper adest suo l subiecto.

PROPRIUM AUTEM DIFFERENTIAE EST (28.18). Hic distare proprium etdifferentiam m ostendit in eo quod 120differentia plurimas n species claudit o,proprium vero p uni tantum q speciei coniungitur et ei aequatur r ; et etiam in hocquod differentia ad ea quorum est differentia sequitur sed non convertitur, propriavero de his quorum sunt propria conversim praedicantur.

DIFFERENTIAE s AUTEM ET ACCIDENTI t (29.3). Hic differentiae et accidentisostendit communitatem u, in hoc scilicet quod differentiae et omnia communiaaccidentia de pluribus |A15va| praedicantur. Et etiam v in hoc est w communitas x

inter differentiam et inseparabile accidens quod utrumque y omnibus suissubiectis semper adest. Quod ostendit a partibus ibi : BIPES ENIM SEMPER ADEST z

OMNIBUS etc.

DIFFERUNT AUTEM a (29.8). Postquam differentiae et accidentis communitates b

dedit, de eorum differentiis tractat, talem eorum ponens distantiam quodDIFFERENTIA CONTINET QUIDEM speciem ET ab c ea NON CONTINETUR (quod ostendita parte ibi : CONTINET ENIM d RATIONALITAS HOMINEM) ; ACCIDENTIA VERO e

CONTINENT f QUODAM MODO speciem EO QUOD IN PLURIBUS SUNT, ut album non insolo cygno sed in pluribus est, QUODAM VERO MODO ipsa g accidentia CONTINENTUR

EO QUOD SUBIECTA NON UNIUS ACCIDENTIS SUSCEPTIBILIA SUNT SED PLURIMORUM, utcygnus non solius albedinis sed etiam h plurimorum susceptibilis i est accidentium.

121Huic sententiae, ut dicit Boethius, occurrere videtur quoniam j differentiaesicut accidentia aliquo modo continent k, aliquo modo continentur, ut rationa-bilitas continet quidem hominem quia in pluribus est, continetur vero ab hominequia non solam hanc differentiam habet sed etiam mortalitatem l. Cui

(h) ÷ O, om. A (i) actu(m) O, actu A (j) duos] duas a.c. A (k) p(ropri)u(m) A, bipes O (l) suo A,om. O (m) diff(e)r(enti)a(m) A, diff(e)r(enti)a O (n) plurimas O, pl(ur)es A (o) claudit + (et) O(p) vero A, au(tem) O (q) tantum A, t(ame)n O (r) aequatur O, coeq(ua)t(ur) A (s) Diff(e)r(enti)e O,diff(e)r(enti)a A (t) accid(e)nti O, ac(cide)ns A (u) communitatem] con co(m)mu(n)i`ta´te(m) A(v) etiam] * a.c. A (w) est communitas O, communitas est A (x) communitas] comunitates a.c. A(y) utru(m)q(ue) A, utri(m) O (z) ad÷ o(mn)ib(us) (et) cet(er)a O, o(mn)ib(us) `h´o(min)ib(us) ade(st)`(et)´ acc(identi)a A (a) au(tem) A, q(uidem) O (b) 9munitates dedit O, ost(e)nd(it) c(om)munitates A(c) ab ea O, om. A (d) eni(m) A, om. O (e) u(ero) O, aut(em) A (f) continent q(uo)da(m) m(odo) A,qua(n)da(m) continent O (g) ipsa accid(e)ntia O, om. A (h) etia(m) A, om. O (i) susceptibilis estaccidentium O, accidentium susceptibilis est A (j) q(uonia)m A, q(uo)d O (k) c(on)tine(n)t aliq(uo)m(odo) A, om. O (l) mortalitatem] i(m)mortalitate(m) a.c. A


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

194 IWAKUMA YUKIO

obiectioni respondit m Boethius, sic. Quia nulla quae de n aliquo substantialiterpraedicantur ab eo de quo dicuntur continentur, quo fit ut differentiae a suisspeciebus non contineantur ; de eis o enim substantialiter praedicantur. Vel hocmodo exponitur quod dicitur “accidentia continentur a suis speciebus et continentspecies, differentia vero continet p et non continetur”, scilicet q quia r manentibusspeciebus possunt ipsae s species <suscipere contraria accidentia, sed nunquampossunt> suscipere t contrarias differentias, ut patet in homine et in aliis speciebus,nunquam enim manente homine potest suscipere rationalitatem et irrationa-litatem. Vel rursus alio modo exponitur, id u est quod ipsa species suscipit acciden-tia ut fundamentum, sed nunquam suscipit differentias v ipsa species utfundamentum.

ET DIFFERENTIA QUIDEM INTENSIBILIS w (29.13). Rursus ostendit ea in hocdisconvenire quod differentia suis inferioribus cum intensione et remissione nonconvenit x, accidentia vero magis et |finis codicis O| minus suscipiunt.

ET IMPERMIXTAE QUIDEM SUNT DIFFERENTIAE (29.14). 122Illa quoque estdifferentia eorum quod contrariae differentiae permisceri nequeunt, ut aliquidfiat ex earum y coniunctione, id est contrariae differentiae, neque in universalitatesua z coniunctae faciunt aliam rem universalem, neque individua earum a

coniuncta perficiunt <aliam rem individualem>. Contraria vero accidentiapermixta aliquid efficiunt, scilicet contraria accidentia, licet in universalitateconiuncta non perficiant aliam rem, tamen individua eorum coniuncta aliud indi-viduum componunt, ut albedo et nigredo permixta medium colorem perficiuntteste Boethii 123, id est individua albedinis et nigredinis coniuncta perficiuntindividuum medii coloris.

SPECIEI AUTEM ET PROPRII (29.21). Hic speciei et proprii communitatemostendit, hanc scilicet quod proprium et species de se invicem praedicanturconverso modo. Quod ostendit a partibus sic : NAM SI HOMO EST, RISIBILE EST.Propositionem vero hypotheticam ponit pro praedicativa, quia paria sunt.

AEQUALITER ENIM SPECIES (29.24). Hic ostendit aliam communitatem propriiet speciei, hanc scilicet <quod> aequaliter conveniunt eis quae eorum participant.Et sit locus a parte, sic. Vere proprium et species habent communitatem, quia hancquod aequaliter conveniunt eis quae eorum participant. Vel sic intelligendum estquod non sit alia communitas, sed redditio causae quare proprium et species de seinvicem praedicantur pariter, ideo scilicet quia proprium et species conveniuntsuis inferioribus ita quod neque species neque proprium ea supervadat.

(m) respo(n)dit O, respond(et) A (n) de aliquo substantialiter O, substantialiter de aliquo A (o) eis O, his A (p) 9tin& O, c(on)tine(n)t A (q) s(cilicet) A, om. O (r) q(uia) O, q(uod) A (s) ipse O,ipsa A (t) suscipere contrarias differentias O, contrarias differentias suscipere A (u) i(d est) A, id(em)O (v) diff(e)r(enti)as A, om. O (w) i(n)te(n)sibil(is) A, om. O (x) c(on)uenit A, 9sueuit O (y) earum]eor(um) A (z) sua + [neq(ue)] A (a) earum] eor(um) A

(122) In Isag. ed. sec. 336.8-10(123) In Isag. ed. sec. 336.13

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)


DIFFERT AUTEM SPECIES A PROPRIO (30.1). 124Primam proprii et specieidifferentiam dicit, quoniam species in alias species ut earum genus dividi potest,proprium vero in alias species ut genus earum dividi impossibile est. Propria enimspecialissimis speciebus consequuntur, quae quoniam genera esse nequeunt,nec b propria quae sibi sunt aequalia genera esse c queunt.

ET SPECIES ANTE SUBSISTIT (30.3). 125Rursus in hoc differunt quod SPECIES

ANTE SUBSISTIT QUAM PROPRIUM, PROPRIUM VERO POSTEA FIT IN SPECIE. Licet enimtemporaliter simul species et proprium sint, tamen substantiae speciei cogitatiopraecedit ratione.

AMPLIUS SPECIES QUIDEM SEMPER ACTU (30.5). Differunt et species et proprium 126actus potestatisque natura. SPECIES enim SEMPER ACTU ADEST suo SUBIECTO,PROPRIUM VERO ALIQUANDO actu, POTESTATE vero semper. Quod ostendit apartibus sic : HOMO ENIM SEMPER |A15vb| ACTU EST SOCRATES etc.

Hic opponitur quod, sicuti homo d suis subiectis semper actu adest, eodemmodo proprium. Sicut enim Socrates actualiter semper homo est, eodem modoactualiter semper risibilis est, non quod semper rideat, sed quia actualiter semperei risibilitas convenit, sicut semper actualiter homo est. Sed sicut dicitur quod ideospecies suis inferioribus dicitur convenire, quia in eis nullam potentiam quantumad suum esse denotat, ut cum dico ‘Socrates est e homo’ nullam potentiamquantum ad esse hominis in Socrate pono ; cum vero dico ‘Socrates est risibilis’,non actum risibilitatis sed potentiam in Socrate pono. Vel sic dicitur. Speciesdicitur convenire suis inferioribus semper cum suo actu, id est cum sua materia etcum sua forma, quae actus speciei esse dicuntur. Vel sic. Species diciturconvenire suis inferioribus cum aliquo suo actu, ut homo semper convenit Socraticum aliquo actu, vel cum legere vel cum ambulare f vel cum aliquo suo actu ;proprium vero non semper convenit cum suo actu, ut risibile non semper convenitcum g ridere.

AMPLIUS QUORUM SUNT TERMINI DIFFERENTES h (30.8). Rursus inter proprium etspeciem aliam ostendit differentiam per earum diversas descriptiones, dicens :QUORUM SUNT TERMINI id est definitiones DIFFERENTES, IPSA quoque definitaDIFFERENTIA SUNT. Et hoc ostendit ponendo earum descriptiones quas superiusannotavit.

SPECIEI VERO ET ACCIDENTIS (30.13). Unam speciei et accidentis ostenditcommunitatem, hanc scilicet quod species et accidens de pluribus praedicantur.

PROPRIA VERO UTRIUSQUE SUNT (30.17). Ostensa speciei et accidentiscommunitate, hanc ostendit earum differentiam, quod species et genus <de> his

(b) nec] ne a.c. A (c) esse queunt] exeq(ue)u(n)t A (d) homo] s.l. add. A (e) est + [risibilis] A(f) ambulare] a(m)bulat A (g) cum] s.l. add. A (h) differentes] differre res a.c. A


© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

196 IWAKUMA YUKIO

quorum est species praedicantur i in j quid ; accidentia vero de suis subiectis non inquid sed in quale vel in quomodo se habet praedicantur. Et in hoc differunt, quodunaquaeque individua, <id est> substantia una speciei tantum proxima sibiparticipat ; pluribus vero accidentibus <et> separabilibus et k inseparabilibus. ET

rursus SPECIES ANTE l SUBINTELLIGI potest prius QUAM SUA ACCIDENTIA, etiamSI SINT

INSEPARABILIA ; ACCIDENTIA POSTERIORIS m GENERIS SUNT ET ADVENTICIAE

NATURAE.SPECIEI QUIDEM (31.1). Iterum in hoc disconveniunt quod PARTICIPATIO SPECIEI

AEQUALITER EST, ACCIDENTIS VERO participatio NON AEQUALITER. Quod ostendit aboppositis ibi : AETHIOPS ENIM ALIO n etc.

RESTAT IGITUR DE PROPRIO (31.5). Hic infert a simili propter eandem causam.Quandoquidem dictum est quomodo cetera a se differant et conveniunt, quia fuitpropositum, ergo RESTAT DICERE propter eandem causam DE PROPRIO ET

ACCIDENTI o. Quare restat dicere de his duobus tantum, reddit causam, quia DICTUM

EST QUOmodo PROPRIUM DIFFERT a GENERE ET SPECIE ET DIFFERENTIA in eorumdifferentiis ad ipsum.

COMMUNE AUTEM PROPRII (31.7). Hic proprii et inseparabilis accidentis hancostendit communitatem, quia ea <in> quibus sunt absque eis non existunt. Quodostendit a partibus, dicens : QUEMADMODUM ENIM PRAETER RISIBILE p etc. Et etiamin hoc conveniunt, quia QUEMADMODUM PROPRIUM SEMPER ET OMNI subiectoADEST, SIC q ETiam INSEPARABILE ACCIDENS.

<DIFFERUNT AUTEM (31.13)>. Sed in hoc differunt quod proprium uni solispeciei convenit, quemadmodum risibile r soli homini, accidens vero non uni solispeciei convenit sed pluribus.

QUARE PROPRIUM (31.17). Hic infert a causa, sic. Quandoquidem <proprium>uni soli speciei convenit, ergo de ea PRAEDICATUR CONVERSIM ET AEQUALITER idest s ita quod eam non excedit.

Et etiam ea t differunt quod PROPRIORUM AEQUALIS EST PARTICIPATIO,ACCIDENTIUM VERO HAEC QUIDEM MAGIS ILLA u VERO MINUS suscipiunt.

Sunt enim supradictorum aliae communitates et differentiae, sed istaesufficiunt.

(i) dehinc usque ad finem scripsit alia manus A (j) in quid] i(n)q(ui)t A (k) et] s.l. add. A (l) ante]au(tem) A (m) posterioris] p(os)teriora A (n) alio] alios A (o) accidenti] ac(ciden)te A (p) risibile]risibil’ A (q) sic] sic(ut) A (r) risibile] risibil’ A (s) id est + parti(m) A (t) ea] n(on) A

© V

rin |

Tél

écha

rgé

le 1

7/07

/202

2 su

r w

ww

.cai

rn.in

fo (

IP: 6

5.21

.229

.84)

© V


ww

.cairn.info (IP: 65.21.229.84)

Pseudo-Rabanus Super Porphyrium (P3) - Cairn

Documents

Transcript of Pseudo-Rabanus Super Porphyrium (P3) - Cairn