Οι εργαςιακέσ κινητοποιήςεισ την περίοδο του Ελληνικού υναγερμού, μέςα από το αρχείο του Ραδιοφωνικού ταθμού ¨Ελεύθερη Ελλάδα¨ Από το ΕΑΜ ςτθν ΕΔΑ: Η διαδρομι τθσ Ελλθνικισ Αριςτεράσ ςτθν Προδικτατορικι Ελλάδα και οι απαντιςεισ τθσ ςτισ Ιςτορικζσ αναγκαιότθτεσ τθσ εποχισ.

Τπεφκυνοσ κακθγθτισ: Μιχάλθσ Λυμπεράτοσ

2014

Αδριανόσ Σαγκιϊτθσ

Ράντειο Ρανεπιςτιμιο Κοινωνικϊν και Ρολιτικϊν Επιςτθμϊν/ Ρρόγραμμα Μεταπτυχιακϊν Σπουδϊν Τμιματοσ Ρολιτικισ

Επιςτιμθσ & Ιςτορίασ

2

Πίνακασ περιεχομένων ΕΙΣΑΓΩΓΘ ................................................................................................................................... 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΡΩΤΟ. Θ ΝΙΚΘ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤ ΤΝΑΓΕΡΜΟΤ, ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ

ΤΑ ΕΓΑΣΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ. ....................................................................................................... 4

Τα Οικονομικά δεδομζνα και οι εργαηόμενοι ...................................................................... 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΟ. ΟΙ ΚΙΝΘΤΟΡΟΙΘΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΓΑΗΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΘ 1952 ΚΑΙ 1953. Θ

ΑΧΘ ΤΟΥ ΚΑΤΟΥΣ ΤΘΣ ΔΕΞΙΑΣ , Θ ΡΟΣΡΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΓΚΟΤΘΣΘΣ ΤΟΥ ΕΛΛΘΝΙΚΟΥ

ΚΑΡΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΑ ΕΓΑΣΙΑΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ................................................ 11

Το 1952. Νοζμβριοσ και Δεκζμβριοσ. Τα πρϊτα ςχόλια. .................................................... 11

Το ζτοσ 1953. Οικονομικζσ μεταρρυκμίςεισ και θ υποτίμθςθ τθσ Δραχμισ ...................... 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΙΤΟ. ΤΟ ΕΤΟΣ ΤΩΝ ΕΓΑΗΟΜΕΝΩΝ................................................................... 20

Ο ξεςθκωμόσ των εργαηομζνων και θ ζντονθ ιδεολογικι επίκεςθ. .................................. 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΤΟ. Το τζλοσ του Ελλθνικοφ υναγερμοφ. .................................................. 26

Οι εργαςιακζσ ειδιςεισ για το 1955. Ιανουάριοσ – Ιοφλιοσ. .............................................. 27

ΣΥΜΡΕΑΣΜΑ ......................................................................................................................... 31

ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ ......................................................................................................................... 33

ΕΙΑΓΩΓΗ

¨Η απεξγία εηο ηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο θαη εηο ηνπο ππαιιήινπο λνκηθώλ πξνζώπσλ θαη

νξγαληζκώλ δεκνζίνπ δηθαίνπ απαγνξεύεηαη1.¨

Με ηελ παξνχζα εξγαζία, ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο ησλ θπξηφηεξσλ

απεξγηαθψλ θηλεηνπνηήζεσλ, ηφζν ζε παλειιαδηθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, κέζα

απφ ην αξρείν ηνπ Ραδηνθσληθνχ ηαζκνχ ¨Διεχζεξε Διιάδα¨ θαηά ηελ πεξίνδν

δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απφ ηνλ Διιεληθό πλαγεξκό ηνπ Αιέμαλδξνπ Παπάγνπ

(1952-1955). Σα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα, ηα αηηήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ, ηα

απνηειέζκαηα θαη ε θαηάιεμή ηνπο, θαζψο θαη ε επίζεκε λνκνζεζία ηνπ Κξάηνπο ζα

απνηειέζνπλ ην θνξκφ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πνλήκαηνο θαη ζα επηρεηξήζνπλ λα

1 Σφνταγμα τθσ Ελλάδασ τθσ 21

θσ Δεκεμβρίου 1951. ΦΕΚ 1/Α/1.1.1952, άρκρον 11.

3

αλαδείμνπλ ηελ εξγαζηαθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ πξψηνπ κηζνχ ηεο δεθαεηίαο ηνπ

1950 θαη ηεο αξρήο ηνπ ¨Κξάηνπο ηεο Γεμηάο¨.

Πέξαλ ηνπ αξρείνπ ηνπ Ρ/ ¨Διεχζεξε Διιάδα¨ , επηιεγκέλα θχιια απφ ηνλ Σχπν,

φπσο ηεο Διεπζεξίαο, ηεο Ναπηεκπνξηθήο θαη ηνπ Βήκαηνο, Νφκνη θαη Ννκνζεηηθά

Γηαηάγκαηα θαζψο θαη ζηνηρεία βηβιηνγξαθίαο, ζα ζπκπιεξψζνπλ επηθνπξηθά ηα

ζηνηρεία πνπ παξαζέηνληαη ζην πξσηνγελέο πιηθφ θαη ζα δψζνπλ κηα άιιεο

απφρξσζεο ηδενινγηθή πξνζέγγηζε, πεξηζζφηεξν νπδέηεξε απφ ην πνιιέο θνξέο

ηδενινγηθά θνξηηζκέλν θαη ζηπθφ ιφγν ηνπ ηαζκνχ. ρεηηθά κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ

απηφ, πνπ βαξαίλεη απνθιεηζηηθά ηελ γλψκε ηνπ γξάθνληνο, ην θαηαγγειηηθφ χθνο

παξακέλεη έληνλν θαζφιε ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν, επηθεληξσκέλν ζε πξφζσπα,

ηφζν πνπ κεξηθέο ζηηγκέο θαηεγνξνχληαη απνθιεηζηηθά ηα ππνθείκελα θαη φρη νη

εθαξκνδφκελεο πνιηηηθέο. Δπί ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ, νη θχξηνη παξαιήπηεο θαηεγνξηψλ,

πάληα θαηά ηα εμεηαδφκελα έηε, εκθαλίδνληαη ν γεληθφο γξακκαηέαο ηεο Γεληθήο

πλνκνζπνλδίαο Δξγαηψλ Διιάδαο (ΓΔΔ) Φψηεο Μαθξήο θαη ν Τπνπξγφο

Δξγαζίαο Διεπζέξηνο Γνλήο. πγρξφλσο θαη ζε αληίζηνηρν κνηίβν, ν Πξσζππνπξγφο

αιιά θαη ν Τπέξ-ππνπξγφο πληνληζκνχ ππξίδσλ Μαξθεδίλεο δελ μεθεχγνπλ απφ

ηα επηζεηηθά βέιε ηνπ ηαζκνχ.

Δπί ηεο δηάξζξσζεο ηεο εξγαζίαο, ζην Ηζηνξηθφ πιαίζην πνπ ζα αθνινπζήζεη, ζα

παξνπζηαζζεί ην πνιηηηθφ θφκκα ηνπ πλαγεξκνύ θαη ν δξφκνο πξνο ηελ αλάιεςε ηεο

εμνπζίαο. Αληίζηνηρα, ηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα, κεηαμχ απηψλ ην εκπνξηθφ ηζνδχγην

θαη ηα δεκφζηα έζνδα ζα απνηειέζνπλ έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηνπ θεθαιαίνπ, ελψ

ζηνηρεία γηα ηελ εξγαζία θαη ηελ αλεξγία αλά θιάδνπο ζα νινθιεξψζνπλ ηελ γεληθή,

αιιά ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο θαη εηδηθή, εηθφλα πάλσ ζηα ηδηαίηεξα δεηήκαηα πνπ

ζηνρεχεη λα παξνπζηάζεη ε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία.

Δλδεηθηηθά, λα αλαθεξζεί φηη ην ζχλνιν ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ πάξζεθε απφ

ζηαηηζηηθέο επεηεξίδεο ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο, θαζψο θαη απφ

αληίζηνηρεο ζηαηηζηηθέο ζεηξέο ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο (ΣηΔ). πλερίδνληαο, ε

παξάζεζε ησλ δεδνκέλσλ, απνηεινπκέλσλ θπξίσο απφ ηα ζηνηρεία πνπ

πξναλαθέξζεθαλ (Διεύζεξε Διιάδα- Διεπζεξία-Ννκνζεηήκαηα), ζα παξνπζηαζηεί

θαηά έηνο, αξρνκέλνπ ηνπ 1952 θαη θηάλνληαο κέρξη ην Καινθαίξη ηνπ 1955. Ζ

ζπγθεθξηκέλε επηινγή έγηλε επεηδή ν γξάθσλ νξηνζεηεί κέρξη ηφηε ηελ επηξξνή ηνπ

4

Διιεληθνύ πλαγεξκνύ θαζψο απφ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1955 κπαίλνπκε ζε κηα θάζε

αλαδεκηνπξγίαο ηνπ Κφκκαηνο, αθνχ ν Παπάγνο, φληαο εηνηκνζάλαηνο, βξίζθεηαη ζε

πιήξε αδπλακία εθηέιεζεο ησλ θαζεθφλησλ ηνπ κε ηηο εμειίμεηο λα ηξέρνπλ ζην

πεξηζψξην θαη φρη θάησ απφ ηελ πάιαη πνηέ ηζρπξή θνκκαηηθή γξακκή.

Δλλνείηαη ην Παιάηη θαη νη πξνζπάζεηεο παχζεο ηνπ Παπάγνπ αιιά θαη επηινγήο ηνπ

θαηάιιεινπ ¨δηαδφρνπ¨. πγρξφλσο, ηα δεηήκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο απνηεινχλ

ηνλ θχξην θνξκφ εληάζεσλ ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο, κε ην ζέκα ηεο Έλσζεο κε

ηελ Κχπξν λα βξίζθεηαη ζηε πξψηε γξακκή.

¨Η ηεηξαεηία πνπ αξρίδεη πξέπεη λα είλαη θαη ζα είλαη ε ηεηξαεηία δεκηνπξγηθήο εξγαζίαο θαη

αμηνπνηήζεσο ησλ ηόζσλ ζπζηώλ ηνπ Έζλνπο2…¨

Αιέμαλδξνο Παπάγνο, 16 Ννεκβξίνπ 1952.

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΠΡΩΣΟ. Η νίκη του Ελληνικού Συναγερμού, τα

οικονομικά ςτοιχεία και τα εργαςιακά δεδομένα.

Ο Διιεληθόο πλαγεξκόο, ζπζηάζεθε σο πνιηηηθφο θνξέαο ζηηο 6 Απγνχζηνπ 1951,

σο ε αλαδηακνξθσκέλε λέα Γεμηά ζηελ νπνία, πέξαλ ηεο ηζρχο θαη αίγιεο πνπ

πξνζέδηδε ην φλνκα ηνπ ηξαηάξρε, εληζρχζεθε απφ ζεκαληηθέο πνιηηηθέο

πξνζσπηθφηεηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Παλαγηψηεο Καλειιφπνπινο, ν ηέθαλνο

ηεθαλφπνπινο θαη ν ππξίδσλ Μαξθεδίλεο. ηελ πξψηε εθινγηθή δηαδηθαζία πνπ

έιαβε κέξνο, απηή ηεο 9εο

επηεκβξίνπ 1951, βγήθε κελ πξψην θφκκα, μεπεξλψληαο

ην 36% ησλ ςήθσλ, κε θαηαθέξλνληαο δε λα ζπγθεληξψζεη ην αλαγθαίν

πιεηνςεθηθφ ξεχκα ψζηε λα ζρεκαηίζεη θπβέξλεζε. Απνηέιεζκα απηνχ ήηαλ ν

ζρεκαηηζκφο ζπκκαρηθήο θπβέξλεζεο κεηαμχ ηνπ Κόκκαηνο Φηιειεπζέξσλ θαη ηεο

ΔΠΔΚ θαη Πξσζππνπξγφ ηνλ Νηθφιαν Πιαζηήξα3.

Με ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο λα βξίζθεηαη ζε νξηαθφ ζεκείν, θαζψο ην

εκπνξηθφ ηζνδχγην ήηαλ κνλίκσο ειιεηκκαηηθφ, ηα δεκφζηα έζνδα πεξηνξηζκέλα θαη ε

2 Το Βιμα, Μινυμα του τρατάρχου, 17/11/1952.

3 Νικολακόπουλοσ, Η Καχεκτικι Δθμοκρατία, ςελ.134-139 & 154-155.

5

εκπηζηνζχλε ζην λφκηζκα απνχζα, ν Τπνπξγφο πληνληζκνχ Καξηάιεο, ζε άκεζε

αλάγθε ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ, πξνρψξεζε ζε κηα θαζαξά αληηπιεζσξηζηηθή

πνιηηηθή ε νπνία αλ θαη επηηπρεκέλε, πξνθάιεζε θνηλσληθέο αληηδξάζεηο. Απηή ε

γεληθεπκέλε θνηλσληθή αληίδξαζε, ε έληνλε αληηπνιίηεπζε ηνπ πλαγεξκνύ, ζε

ζπλδπαζκφ κε ηελ ήδε επηβαξπκέλε πγεία ηνπ Πιαζηήξα, νδήγεζαλ ηε ρψξα ζε

εθινγέο, κε έλα λέν εθινγηθφ ζχζηεκα, ην πιεηνςεθηθφ θαη σο εκέξα δηεμαγσγήο ησλ

εθινγψλ νξίζηεθε ε 16ε Ννεκβξίνπ 1952. Νηθεηήο ησλ εθινγψλ αλαδείρηεθε ν

πλαγεξκόο κε πνζνζηφ 49.22%4 απνηειψληαο ηελ πξψηε κνλνθνκκαηηθή

κεηεκθπιηαθή Κπβέξλεζε ηεο Διιάδαο.

Σα Οικονομικά δεδομένα και οι εργαζόμενοι.

Μηα αλάιπζε πάλσ ζε εξγαζηαθέο θηλεηνπνηήζεηο, δελ πξέπεη λα παξαιείςεη ην

νηθνλνκηθφ background πάλσ ζην νπνίν πξνσζήζεθαλ νη φπνηεο κεηαξξπζκίζεηο. Σα

δεκφζηα νηθνλνκηθά, εηδηθά ζε πεξηφδνπο κεγάιεο νηθνλνκηθήο θξίζεο έξρνληαη ζε

αληίζεζε κε ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή, φπσο απηή πξέπεη λα εθθξάδεηαη. Οπζηαζηηθά νη

αξηζκνί πξνεγνχληαη ησλ ππνθεηκέλσλ κέρξη ηε ζηηγκή πνπ ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα,

ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ην αλαδηακνξθσκέλν θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα ηεο

κεηαπνιεκηθήο Διιάδαο, εθαξκφζεη ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή, φπσο απηή έρεη

πξνηαζεί απφ ηνπο θεθαιαηαθνχο δαλεηζηέο ηεο πνπ ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε

είλαη νη Ζ.Π.Α. Παξάιιεια, ε απφ ην 1952 δξακαηηθά ζπξξηθλνχκελε νηθνλνκηθή

βνήζεηα ηεο Ακεξηθήο, απφ ην ζρέδην Μάξζαι, νδεγεί ηελ Διιεληθή πνιηηηθή εγεζία

ζε κηα ζεηξά κέηξσλ κε ζηφρν ηελ θάιπςε θαη νπζηαζηηθά ρξεκαηνδφηεζε ηεο

ρψξαο, ε νπνία δηαηεξψληαο ηνλ παξαζηηηθφ ηεο ραξαθηήξα, ηνπιάρηζηνλ απφ ην

1944, βξίζθεηαη αληηκέησπε κε ηελ λέα δξακαηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Σα έμσζελ

θεθάιαηα ηεο κεηαπνιεκηθήο αλαζπγθξφηεζεο ηειεηψλνπλ θαη ε Διιάδα πξέπεη λα

αθνινπζήζεη έλα πξφγξακκα νηθνλνκηθήο εμπγίαλζεο. Με άιια ιφγηα, έλα πεληαεηέο

νηθνλνκηθφ πξφγξακκα, ψζηε λα αθνινπζήζεη ηελ πνξεία ησλ έηεξσλ Γπηηθψλ

ρσξψλ πνπ δέρηεθαλ πφξνπο απφ ην ζρέδην Μάξζαι θαη ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά ηνπο

βξίζθνληαλ ζε πνξεία αλαζπγθξφηεζεο, αλ φρη αλάπηπμεο.

4 Νικολακόπουλοσ, Η Καχεκτικι Δθμοκρατία, ςελ. 165.

6

Ξεθηλψληαο κε ηελ παξάζεζε ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο,

ηα νπνία αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηα έηε 1952-1955, παξαηεξείηαη κηα ζπλερήο αχμεζε

ηνπ Αθαζάξηζηνπ Δγρψξηνπ Πξντφληνο (ΑΔΠ). Σν 1952 –έηνο πνπ ιίγν αθνξά ηελ

παξνχζα εξγαζία θαζψο ν Διιεληθόο πλαγεξκόο νξθίζηεθε Κπβέξλεζε ζηηο 19

Ννεκβξίνπ- ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο ήηαλ 80.746 (ζε Δθαηνκκχξηα Γξαρκέο). Αληίζηνηρα,

ην 1953, έλα έηνο θαηά ην νπνίν έγηλε ε ππνηίκεζε θαηά 100% ηνπ λνκίζκαηνο,

θαζψο θαη έλα επαθφινπζν παθέην Νφκσλ θαη Ννκνζεηηθψλ Γηαηαγκάησλ κε ζηφρν

ηελ ζηήξημε ηεο ππνηίκεζεο, ην ΑΔΠ εκθαλίδεη ηελ κεγαιχηεξε αχμεζε ηεο

ηειεπηαίαο ηεηξαεηίαο κε 91.291 (ζε Δθαηνκ. Γξρ.). Αλνδηθή, αλ θαη φρη αληίζηνηρεο

ηάζεο παξακέλεη θαη γηα ηα επφκελα δχν ρξφληα, κε ην 1954 λα θαηαγξάθεη 94.123

θαη ην 1955 κε 100.533 (ζε Δθαηνκ. Γξρ.)5.

ε ζπλέρεηα ησλ νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ, ε εμέιημε ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ

θξίλεηαη κεγάιεο ζπνπδαηφηεηαο γηα ηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο ρψξαο. Γηα φια ηα έηε

πνπ εζηηάδεη ε παξνχζα εξγαζία ην εκπνξηθφ ηζνδχγην είλαη παζεηηθφ. Σα πνζά πνπ

δαπαλήζεθαλ γηα ηηο εηζαγσγέο πξντφλησλ είλαη ζρεδφλ δηπιάζηαο ρξεκαηηθήο αμίαο

απφ ηα έζνδα ησλ εμαγσγψλ. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (Πίλαθαο Α), ζα δνζνχλ ηα

πνζά (ππνινγηζκέλα ζε εθαηνκκχξηα δνιάξηα Ζ.Π.Α.) απφ εηζπξάμεηο γηα ηηο

εμαγσγέο θαη ην ζχλνιν ηεο δαπάλεο γηα εηζαγσγέο πξντφλησλ6.

Πίλαθαο Α.

Έηορ Ειζαγωγέρ Εξαγωγέρ

1952 274,7 114,3

1953 243,3 134,1

1954 328,4 161

1955 362,2 206,5

Απφ ηα αλσηέξσ ζηνηρεία, είλαη εκθαλέο ην κεγάιν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη ν

ειιεληθφο θαπηηαιηζκφο ζηνλ δξφκν πξνο ηελ αλαζπγθξφηεζή ηνπ. Αλ πξνζηεζεί ζηηο

ζπγθεθξηκέλεο δαπάλεο ε κεησκέλε εηζξνή θεθαιαίσλ, ε νπνία απφ ην 1952 αξρίδεη

5 Τράπεηα τθσ Ελλάδοσ, Μακροχρόνιεσ τατιςτικζσ ειρζσ τθσ Ελλθνικισ Οικονομίασ, Ρίνακασ 1, ςελ.7.

6 Τράπεηα τθσ Ελλάδοσ, Μακροχρόνιεσ τατιςτικζσ ειρζσ τθσ Ελλθνικισ Οικονομίασ, Ρίνακεσ 16 & 17,

ςελ. 54-55.

7

λα κεηψλεηαη δξακαηηθά, απνηέιεζκα θαη ηεο κεησκέλεο ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην

ρέδην Μάξζαι, ε ιήςε ζεκαληηθψλ κέηξσλ πξνο αλαπιήξσζε ησλ ρακέλσλ

θεθαιαίσλ θαη αλάθηεζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο

απνηειεί κνλφδξνκν. Δλδεηθηηθά, ε θαζαξή εηζξνή θεθαιαίσλ ην 1951 ήηαλ 297, 3

εθαηνκ. δνιάξηα Ζ.Π.Α. ελψ ην 1953 ην πνζφ έπεζε ζηα 81 εθαηνκκχξηα7.

Ζ αλάγθε αλαζπγθξφηεζεο θαη ηζνζθέιηζεο ηνπ Διιεληθνχ πξνυπνινγηζκνχ,

απνηέιεζε έλα απφ ηα θπξηφηεξα ζέκαηα πνπ απνπεηξάζεθε λα ξπζκίζεη ν Διιεληθόο

πλαγεξκόο. Ζ ππνηίκεζε θαηά 100% ηεο δξαρκήο πξνο ην δνιάξην θαη ηα ππφινηπα

μέλα λνκίζκαηα, ζηηο 9 Απξηιίνπ 1953, απνθαηέζηεζε ηελ ελφηεηα ηεο ειιεληθήο

αγνξάο κε ηελ δηεζλή. Ζ αλαπξνζαξκνγή ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο, έζεζε ηηο βάζεηο

θαη γηα ηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ηεο ρψξαο. Ο δείθηεο ηεο

βηνκεραληθήο παξαγσγήο, πνπ θαηαξηίδεη ν χλδεζκνο Διιήλσλ Βηνκεράλσλ, νξίδεη

σο βάζε ηελ βηνκεραληθή παξαγσγή ηνπ 1939, εθθξαδφκελε κε ην 100. Σνλ Μάξηην

ηνπ 1953, ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο ήηαλ ζην 123,5. Σα απνηειέζκαηα ηεο

αλαπξνζαξκνγήο ηεο δξαρκήο έγηλαλ πνιχ ζχληνκα νξαηά θαη έηζη ηνλ Γεθέκβξην

ηνπ ίδηνπ έηνπο ν δείθηεο ήηαλ ζην 1678.

Σα ζπγθεθξηκέλα αξηζκεηηθά δεδνκέλα αλ θαη απνδίδνπλ κηα ςπρξή καηηά πάλσ ζηα

επίζεκα ζηνηρεία, εληνχηνηο απνηεινχλ κηα πξψηεο ηάμεσο έλδεημε γηα ηηο εξγαζηαθέο

ζρέζεηο πνπ επηθξαηνχζαλ. ε θαζεζηψο αθξαίσλ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ, νη

εξγαδφκελνη απνηεινχλ ηελ πξψηε πεγή αιιαγψλ θαη κεηαξξπζκίζεσλ, ε

πιεηνλφηεηα ησλ νπνίσλ έρεη ζηφρν ηελ αιιαγή πξνο ην επηζπκεηφ πνζφ ησλ

αξηζκψλ, εθθξαδφκελε βέβαηα κε έληνλε αληεξγαηηθή δηάζεζε. Ζ επίζεκε αλάιπζε

γηα ηα πνζνζηά αλεξγίαο θαη απαζρφιεζεο, ηα νπνία γηα ηα εμεηαδφκελα έηε

παξακέλνπλ ειιηπή, είλαη ε Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία. Σα επίζεκα ζηνηρεία γηα

ηα δχν ηειεπηαία έηε ηνπ πλαγεξκνχ, ην 1954 θαη ην 1955, είλαη ελδεηθηηθά ησλ

αιιαγψλ πνπ μεθίλεζαλ απφ ηηο αξρέο ηνπ 1953, πνπ επηθνπξηθά κε ηελ ςήθηζε θαη

εθαξκνγή ζρεηηθψλ Νφκσλ θαη Ννκνζεηηθψλ Γηαηαγκάησλ, επεξέαζαλ κηα ζεηξά

απφ θιάδνπο, ε αλάιπζε ησλ νπνίσλ ζα απαζρνιήζεη ηα επφκελα θεθάιαηα ηεο

7 Τράπεηα τθσ Ελλάδοσ, Μακροχρόνιεσ τατιςτικζσ ειρζσ τθσ Ελλθνικισ Οικονομίασ, Ρίνακασ 20,

ςελ.58. 8 Εισ το Μζςον του Δρόμου, Απόςπαςμα διλωςθσ του Προζδρου τθσ Κυβερνιςεωσ τρατάρχου

Παπάγου εισ τον Σφπον τθν 13θ Φεβρουαρίου 1955,ςελ. 40.

8

εξγαζίαο. Μέζσ ησλ ζηνηρείσλ ησλ Γξαθείσλ Δπξέζεσο Δξγαζίαο, θαηά ην έηνο

1954 νη πξνζιήςεηο κηζζσηψλ μεπέξαζαλ ηηο απνιχζεηο. Γίπια ζηηο 141.481

πξνζιήςεηο κηζζσηψλ, ζεκεηψζεθαλ 126.315 απνιχζεηο. ε αλάινγα πνζνζηά

θπκαίλεηαη θαη ην επφκελν έηνο, ζην νπνίν ζεκεηψζεθαλ 154.557 ηνπνζεηήζεηο

κηζζσηψλ παξάιιεια κε ηηο 131.615 εξγαδφκελνπο πνπ έραζαλ ηε δνπιεηά ηνπο9.

ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί ζα δνζνχλ ζηνηρεία πξνζιήςεσλ θαη απνιχζεσλ θαηά

νηθνλνκηθνχο θιάδνπο γηα ηα δχν πξναλαθεξζέληα έηε, ζηνπο νπνίνπο θιάδνπο ζα

γίλεη αλαθνξά ζηα επφκελα θεθάιαηα, βάζεη ησλ θαηαγγειηψλ πνπ κεηαδίδεη ν Ρ/

Διεχζεξε Διιάδα. Χζηφζν, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη δελ ζα πξνζκεηξεζνχλ φινη νη

θιάδνη, γηα παξάδεηγκα ε γεσξγία απνηειεί μέλν θνκκάηη ζην παξφλ πφλεκα, θαζψο

θαη ππνελφηεηεο ησλ ππνινίπσλ. Ζ επηινγή ησλ επηκέξνπο νκάδσλ εξγαδνκέλσλ

έγηλε κε γλψκνλα ην πξσηνγελέο αξρεηαθφ πιηθφ.

Γηα ην έηνο 1954 (Πίλαθαο Β), νη ηνπνζεηήζεηο θαη νη απνιχζεηο κηζζσηψλ θαηά

νηθνλνκηθνχο θιάδνπο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ησλ Γξαθείσλ Δπξέζεσο Δξγαζίαο

δηακνξθψζεθαλ σο εμήο.

Πίλαθαο Β.

Οικονομικόρ κλάδορ Τοποθεηήζειρ Απολύζειρ

Μεηαλλεία-Οπςσεία-

Λαηομεία-Αλςκαί

2.393 2.402

Βιομησανίαι

Επγοζηαζιακαί

104.167 87.875

Οικοδομαί και

Καηαζκεςαί

8.219 5.936

Ηλεκηπιζμόρ-

Φωηαέπιον-Υπηπεζίαι

Υδάηων και Υγιεινήρ

1.762 2.211

9 Εκνικι Στατιςτικι Υπθρεςία τθσ Ελλάδασ, τατιςτικι Επετθρίσ τθσ Ελλάδοσ 1955, ςελ. 82-83. (Για το

ζτοσ 1953, θ τατιςτικι Επετθρίσ τθσ Ελλάδοσ 1954, δεν παρακζτει ςυμπλθρωμζνα ςτοιχεία επομζνωσ δεν χρθςιμοποιικθκε από τον γράφοντα).

9

Εμπόπιον-Τπάπεζαι-

Αθάλειαι-Υποθέζειρ

Ακινήηων

7.228 7.628

Υπηπεζίαι 8.686 11.666

Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ παξαπάλσ πίλαθα, αλ θαη ζηηο πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο νη

απνιχζεηο είλαη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο πξνζιήςεηο, εληνχηνηο νη αξηζκνί είλαη πνιχ

θνληηλνί. ηνλ δε θχξην ηνκέα, απηφλ ηεο Βηνκεραλίαο θαη ησλ εξγνζηαζίσλ, πνπ νη

εξγαδφκελνη είλαη πεξηζζφηεξνη αξηζκεηηθά, νη πξνζιήςεηο μεπέξαζαλ θαηά πνιχ ηηο

απνιχζεηο.

ηνλ ζπγθεθξηκέλν νηθνλνκηθφ θιάδν, είλαη ρξήζηκν λα αλαθεξζεί φηη ε κεγαιχηεξε

πιεζπζκηαθά ππνθαηεγνξία ηνπ είλαη νη θαπλνβηνκεραλίεο, ε έληαζε ζηηο νπνίεο γηα

ην ζπγθεθξηκέλν έηνο είλαη κεγάιε. Αληίζηνηρα, ζην θιάδν ¨Τπεξεζίαη¨

ππνινγίδνληαη θαη νη Γεκφζηεο Τπεξεζίεο.

πγθξίλνληαο ην έηνο 1954 κε ην 1955 (Πίλαθαο Γ) ηα πξάγκαηα δελ εκθαλίδνπλ

δξακαηηθέο αιιαγέο, σζηφζν νη ηνπνζεηήζεηο κηζζσηψλ μεπεξλνχλ θαη πάιη ηηο

απνιχζεηο. ε αλάινγν πίλαθα πνπ αθνινπζεί ζα παξνπζηαζηνχλ ηα αξηζκεηηθά

δεδνκέλα κέζσ ησλ ζηνηρείσλ ησλ Γξαθείσλ Δπξέζεσο Δξγαζίαο γηα ην 1955.

Πίλαθαο Γ.

Οικονομικόρ Κλάδορ Τοποθεηήζειρ Απολύζειρ

Μεηαλλεία-Οπςσεία-

Λαηομεία-Αλςκαί

2.107 2.114

Βιομησανίαι

Επγοζηαζιακαί

112.383 88.973

Οικοδομαί και

Καηαζκεςαί

11.279 11.549

Ηλεκηπιζμόρ-

Φωηαέπιον-Υπηπεζίαι

1.103 2.059

10

Υδάηων και Υγιεινήρ

Εμπόπιον-Τπάπεζαι-

Αθάλειαι-Υποθέζειρ

Ακινήηων

8.899 6.691

Υπηπεζίαι 10.748 11.672

Απφ ηα δεδνκέλα ηνπ αλσηέξσ πίλαθα, γίλεηαη εκθαλέο ε απμαλφκελε ηάζε ζηνλ

θιάδν ησλ βηνκεραληψλ θαη εξγνζηαζίσλ, ζηνηρείν πνπ δείρλεη έλα εξγαηηθφ

δπλακηθφ πνιππιεζέο, κε ηα εξγαζηαθά ηνπ δηθαηψκαηα λα απνηεινχλ πξσηεχνπζαο

ζεκαζίαο αληηθείκελν. πγρξφλσο, ζην θιάδν ησλ Σξαπεδηηηθψλ, νη πξνζιήςεηο, γηα

πξψηε θνξά ζηα ρξφληα ηνπ πλαγεξκνύ, μεπέξαζαλ ηηο απνιχζεηο10

.

10

Συγκεκριμζνα οι τοποκετιςεισ ιταν 1.655 και οι απολφςεισ 1.326. τατιςτικι Επετθρίσ τθσ Ελλάδοσ 1955, Ρίνακασ 46, ςελ.87.

11

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΔΕΤΣΕΡΟ. Οι κινητοποιήςεισ των εργαζομένων για

τα έτη 1952 και 1953. Η αρχή του κράτουσ τησ Δεξιάσ , η

προςπάθεια αναςυγκρότηςησ του ελληνικού καπιταλιςμού και

ςτο βάθοσ τα εργαςιακά δικαιώματα.

Με ηηο γεληθέο θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο πην εηδηθέο αλαθνξέο πάλσ ζε νηθνλνκηθά

ζηνηρεία θαη αξηζκνχο εξγαδνκέλσλ, πνπ απαζρφιεζαλ ηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο,

ζην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην ζα παξνπζηαζζνχλ νη εηδήζεηο ηνπ παξάλνκνπ

ξαδηνζηαζκνχ ζρεηηθά κε ηηο εξγαζηαθέο θηλεηνπνηήζεηο πνπ έιαβαλ ρψξα απφ ηα

κέζα Ννεκβξίνπ ηνπ 1952 κέρξη ην ηέινο ηνπ 1953, ελφο έηνπο ζεκαληηθψλ αιιαγψλ

θαη κεηαξξπζκίζεσλ.

Σο 1952. Νοέμβριοσ και Δεκέμβριοσ. Σα πρώτα ςχόλια.

Με ηελ νξθσκνζία ηεο λέαο Κπβέξλεζεο ζηηο 19 Ννεκβξίνπ 1952, ν Διεύζεξε

Διιάδα, ηελ ίδηα κέξα, δείρλεη ην χθνο πάλσ ζην νπνίν ζα ζηεξίμεη ηελ θξηηηθή ηνπ.

Κχξην δήηεκα πξνο επίιπζε γηα ηηο ρηιηάδεο ησλ παξαγσγψλ θαη εξγαδνκέλσλ είλαη ε

πείλα. Με κηα πξψηε επίζεζε ζηνπο ¨λένπο ερζξνχο¨ ηνπο ¨παπαγηθνύο¨ ηνλίδεη ηα

πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ην θιείζηκν ησλ εκπνξηθψλ δξφκσλ κε ηηο

αλαηνιηθέο ρψξεο θαηφπηλ εθαξκνγήο ηνπ ακεξηθαληθνχ λφκνπ. ηφρνο απηήο ηεο

πνιηηηθήο, θαηά ηνλ ζηαζκφ, είλαη ην μεπνχιεκα ηνπ εζληθνχ πινχηνπ ηνλ νπνίν

πιένλ ζα ηνλ θαπειεπζνχλ νη κεγαιέκπνξνη θαη ηα κνλνπψιηα, νη ¨Μπνδνζάθεδεο¨

θαη νη ¨Καηζακπήδεο¨ , φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη. Γηα αξρή, ν ραξαθηεξηζκφο

πνπ απνδίδεη ζηελ λέα Κπβέξλεζε είλαη ε ¨παπαγηθή θαζηζηηθή θπβέξλεζε¨11

ε αλάινγν θιίκα, ηελ 1ε Γεθεκβξίνπ ν ηαζκφο ζπλερίδεη ηελ επίζεζε πξνο ηε λέα

θπβέξλεζε αλαθέξνληαο πσο ε ίδηα, ήδε αλαίξεζε ηηο πξνεθινγηθέο ηεο δεζκεχζεηο,

πεξί εξγαζίαο γηα φινπο θαη δίθαηα ακεηβφκελεο, μεθηλψληαο έλα θχκα καδηθψλ

απνιχζεσλ12

ελψ ν ίδηνο ν Τπνπξγφο Δξγαζίαο Διεπζέξηνο Γνλήο, απφ ηα πξφζσπα

πνπ δέρνληαη νμεία θξηηηθή θαη ζηνρνπνίεζε, αλαθέξεηαη φηη δηέηαμε ηελ απφιπζε

11

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 19 Νοεμβρίου 1952. 12

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 1 Δεκεμβρίου 1952.

12

απφ ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη ηνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο, φισλ ησλ

ππαιιήισλ πνπ δηνξίζηεθαλ ηελ ηειεπηαία δηεηία13

, ελψ ν θίλδπλνο γηα πεξηζζφηεξεο

απνιχζεηο θαληάδεη ζρεδφλ ζίγνπξνο θαζψο ν ίδηνο ν Τπνπξγφο πληνληζκνχ,

ππξίδσλ Μαξθεδίλεο, επηβεβαίσζε ηα πεξί απνιχζεσλ ζε ζπλέληεπμή ηνπ14

.

Πέξαλ φκσο ηεο Κπβέξλεζεο, ε ζηνρνπνίεζε ζπλερίδεηαη θαη εληφο ησλ εξγαηηθψλ

ζσκαηείσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ε επίζεζε ηνπ ζηαζκνχ πξνο ηελ εγεζία ηεο

ΓΔΔ, ηελ νπνία ραξαθηεξίδεη σο εγθάζεηε κε ζηφρν ηελ απφ ηα κέζα ηνξπίιεζε ησλ

αγψλσλ ησλ εξγαδνκέλσλ. ηα κέζα Γεθεκβξίνπ, ν ζηαζκφο ελεκεξψλεη γηα ηηο

θφληξεο κεηαμχ ησλ «εξγαηνθάπεισλ», φπσο ραξαθηεξηζηηθά ηνπο πξνζθσλεί, πνπ

δελ δηαθέξεη απφ ¨ζθπινθαβγά¨. Οη δχν βαζηθέο νκάδεο είλαη απηή ηνπ Φψηε Μαθξή

θαη ηνπ Γεκεηξάηνπ, ηνπ νπνίνπ ραξαθηεξίδεηαη σο ηεηαξηναπγνπζηηαλή θιίθα. Δλψ

αληίζηνηρα απηή ηνπ ηξαηή ηελ ραξαθηεξίδεη σο ¨ςεπηνζνζηαιηζηηθή¨, πνπ θιεξηάξεη

κε ηνλ Παπάγν15

. Δίλαη εκθαλέο βέβαηα ν θαρχπνπηνο αιιά θαη επηζεηηθφο

ραξαθηήξαο ηνπ ηαζκνχ πξνο ηνλ ζπλδηθαιηζκφ ηεο επνρήο.

ε κεξηθέο αθφκε εηδήζεηο ζρεηηθέο κε εξγαζηαθά δηθαηψκαηα θαη θαηαπάηεζε

θεθηεκέλσλ, θαηά ηνλ κήλα Γεθέκβξην, κηα απεξγία εξγαδνκέλσλ κε ζεηηθή έθβαζε

γηα ηνπο απεξγνχο, ήηαλ απηή ησλ εξγαδφκελσλ ζε Σππνγξαθεία ζηε Θεζζαινλίθε.

Ύζηεξα απφ 13 εκέξεο απεξγίαο, πέηπραλ ηνλ ζηφρν ηνπο πνπ ήηαλ ε αχμεζε ησλ

απνδνρψλ ηνπο16

. Κιείλνληαο γηα ην έηνο 1952, μερσξίδεη κηα θαηαγγειία ππαιιήισλ

ησλ Σαρπδξνκείσλ, βάζεη ηεο νπνίαο ε δηεχζπλζε ηνπ Κεληξηθνχ Σαρπδξνκείνπ

θαηεγνξείηαη γηα επηβνιή ραξαηζηνχ χςνπο 20-30 ρηιηάδσλ δξαρκψλ ζε θάζε

εξγαδφκελν, ψζηε λα ζηείιεη δψξν ζηνλ Τπνπξγφ πγθνηλσληψλ Υαξάιακπν

Φαξξφ17

.

13

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 1 Δεκεμβρίου 1952 14

Ο Μαρκεηίνθσ διαίρεςε το οικονομικό πρόγραμμα τθσ κυβζρνθςθσ ςε δφο φάςεισ. Αφενόσ με μζτρα εξυγίανςθσ τθσ κρατικισ μθχανισ, τισ Δθμόςιεσ Υπθρεςίεσ, με απολφςεισ αλλά και με αποκζντρωςθ, με ςτόχο τθν καλφτερθ λειτουργία. Συγχρόνωσ, θ αναδιοργάνωςθ του τραπεηικοφ ςυςτιματοσ κα βοθκιςει κατά τον Μαρκεηίνθ ςτθ μείωςθ των λειτουργικϊν εξόδων. Θ δεφτερθ φάςθ κα ςτοχεφςει ςτθν οικονομικι και νομιςματικι ςτακερότθτα. Η Ναυτεμπορικι, 29 Νοεμβρίου 1952. 15

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 12 Δεκεμβρίου 1952. 16

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 1 Δεκεμβρίου 1952. 17

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα,17 Δεκεμβρίου 1952.

13

Σο έτοσ 1953. Οικονομικέσ μεταρρυθμίςεισ και η υποτίμηςη τησ

Δραχμήσ.

Έλα αξρηθφ, ζχληνκν ζρφιην πάλσ ζηηο εξγαηηθέο εηδήζεηο ηνπ ηαζκνχ γηα ην1953,

είλαη ην πιήζνο ησλ απεξγηαθψλ θηλεηνπνηήζεσλ. Δίηε απηέο αθνξνχλ Γεκνζίνπο

Τπαιιήινπο θαη ππαιιήινπο Σξαπεδψλ, είηε εξγαδφκελνπο ζε εξγνζηαζηαθέο

κνλάδεο, ην χθνο ησλ εηδήζεσλ έρεη ραξαθηήξα επηζεηηθφ, αθελφο πξνο ηελ

Κπβέξλεζε, αθεηέξνπ πξνο ηελ εγεζία ηεο ΓΔΔ, ηελ νπνία ζπλερίδεη λα

ραξαθηεξίδεη σο κηα ¨νκάδα εξγαηνθάπεισλ¨. πγρξφλσο, νη θχξηεο δηεθδηθήζεηο ησλ

απεξγψλ ζηνρεχνπλ ζηνλ ηεξκαηηζκφ ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ θαη ζηελ

απνπιεξσκή ησλ θαζπζηεξεκέλσλ δεδνπιεπκέλσλ ηνπο.

Απφ ηηο αξρέο ηνπ έηνπο, ε έληαζε, φπσο γίλεηαη εκθαλήο απφ ηα αξρεία ηνπ

ξαδηνζηαζκνχ, είλαη κεγάιε. πγθεθξηκέλα, θαιεί γηα έλα παιιατθφ κέησπν πάιεο

ελάληηα ζην Ακεξηθαληθφ κνλνπψιην ηεο δηαλνκήο ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο18

.

Αλαθέξεηαη ζηελ εηαηξεία ΔΜΠΑΚΟ, ζηφρνο ηεο νπνίαο είλαη ε δεκηνπξγία 5

νξγαληζκψλ δηαλνκήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ζηελ Διιάδα, ππφ ηελ επνπηεία ηεο,

εθκεηαιιεπφκελε ηηο κηθξέο ειεθηξηθέο εηαηξείεο ησλ επαξρηαθψλ πφιεσλ. Καηά ηνλ

ηαζκφ, ην κνλνπψιην, Ακεξηθαληθψλ ζπκθεξφλησλ, πνπ ζα δεκηνπξγεζεί, έρεη ζαλ

ζηφρν ηελ ιεζηξηθή εθκεηάιιεπζε ηνπ θνηλνχ. «Σν απνηθηαθνχ ηχπνπ ζρέδην, βξήθε

αληηδξάζεηο απφ ηνπο Γήκνπο θαη ηηο Κνηλφηεηεο θαη πξνηάζεθε ζε νξηζκέλεο

πεξηπηψζεηο ε θαηάξγεζε ησλ εηαηξεηψλ παξνρήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο θαη ε

δεκηνπξγία δεκνηηθψλ νξγαληζκψλ παξνρήο ξεχκαηνο κε ηε ζπκκεηνρή ηνπηθψλ

ζπλεηαηξηζκψλ» . Χζηφζν, κέζα απφ ηελ ίδηα είδεζε, θαίλεηαη φηη νη αληηδξάζεηο ηνπ

θφζκνπ γηα ην ίδην ζέκα, αλ θαη ζηελ αξρή ηεο είδεζεο αλαθέξεηαη σο

¨μεζεθσκόο ηνπ ιανύ ησλ επαξρηώλ¨ ιίγεο παξαγξάθνπο κεηά ν ¨μεζεθσκόο¨ έρεη

κεηαηξαπεί ζε κηα ¨ζρεηηθή θίλεζε από ηνπο δήκνπο, ηηο θνηλόηεηεο θαη ηνπο

ζπλεηαηξηζκνύο, ελάληηα ζηα ζρέδηα ηεο ΓΔΗ-ΔΜΠΑΚΟ19

¨

18

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 2 Ιανουαρίου 1953. 19

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 2 Ιανουαρίου 1953.

14

θαη γίλεηαη ε πξνηξνπή ζηνλ ¨θνπθνπέ¨ –φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη- λα

κηιήζεη γηα ην δήηεκα ζηελ γεηηνληά θαη ζηελ εξγαζία ηνπ ψζηε λα αθππλίζεη γηα ηελ

επεξρφκελε αχμεζε ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο.

Ζ πξψηε ζεκαληηθή απεξγηαθή θηλεηνπνίεζε πνπ θιήζεθε λα αληηκεησπίζεη ε λέα

Κπβέξλεζε, ήηαλ απηή ησλ ππαιιήισλ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο, νη νπνίνη ζηηο 9

Ηαλνπαξίνπ αληέδξαζαλ ζπιινγηθά ζηε ζπγρψλεπζε ηεο Δζληθήο κε ηελ Σξάπεδα

Αζελψλ θαη ηηο θαη’ επέθηαζε ζρεδηαδφκελεο εθθαζαξίζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ20

. Ζ

ζπγρψλεπζε ησλ δχν ηξαπεδψλ21

, απνηέιεζε ηελ πξψηε εθθαζάξηζε, νηθνλνκηθνχ

ηχπνπ, πνπ πξνψζεζε ε θπβέξλεζε. Ζ λέα Σξάπεδα πνπ δεκηνπξγήζεθε απνηέιεζε

ην κεγαιχηεξν πηζησηηθφ ίδξπκα ηεο ρψξαο, δηεπζπληήο ηνπ νπνίνπ δηνξίζηεθε ζηηο 6

Ηαλνπαξίνπ, κε εληνιή ηνπ Παπάγνπ, ν Κσζηήο Ζιηάζθνο22

. Ο Νφκνο 2292/5323

πνπ

αλαθνηλψζεθε ζηηο 18 Φεβξνπαξίνπ 1953, έδηλε ππεξεμνπζίεο ζηνλ Τπνπξγφ

Δκπνξίνπ, ν νπνίνο κπνξνχζε λα απνθαζίζεη γηα ζπγρσλεχζεηο ησλ ηξαπεδηθψλ

ηδξπκάησλ, θαηφπηλ επηζπκίαο ησλ κεηφρσλ. Απφ ηηο 10 Ηαλνπαξίνπ, ν ηαζκφο δίλεη

ζπλερή ξνή ελεκεξψζεσλ ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ζηελ Δζληθή. Δπηηηζέκελνο ζηνλ

Μαξθεδίλε θαη ηνλ Ζιηάζθν, «σο θνξείο ηνπ ακεξηθαληθνχ θεθαιαίνπ», ηνπο

θαηεγνξεί γηα επηθείκελεο καδηθέο απνιχζεηο θαη θέξδνο ησλ κεηφρσλ. πγθεθξηκέλα,

ηνλίδεηαη πσο ν πεξηνξηζκφο ηνπ πξνζσπηθνχ, ε κεγαιχηεξε δπλαηή απφδνζή ηνπ

θαη ε ππεξβνιηθά πςειή κηζζνδνζία ηνπ, απνηεινχλ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζηνρεχεη

λα ρηππήζεη ην θεθάιαην κε ηε ζπγρψλεπζε ησλ ηξαπεδψλ24

. Καηά ην ηαζκφ, ε

απαξάδεθηε απηή ελέξγεηα απνζθνπεί ζηνλ ππέξκεηξν πινπηηζκφ κηαο κεξίδαο 10-15

κεηφρσλ πνπ ν κηζζφο ηνπο μεπεξλά ηνλ αληίζηνηρν 2000 νηθνγελεηψλ25

θαη φια απηά

παξά ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο Δζληθήο θαηά 70% ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σελ έλαηε

κέξα απεξγίαο ησλ ππαιιήισλ, ν Διεύζεξε Διιάδα ζπλερίδεη λα εθζεηάδεη ηελ κε

πείζκα ζπλέρηζε ηεο απεξγίαο, ραξαθηεξίδνληάο ηελ παηξησηηθή θαη πσο πηζαλή λίθε,

ζα απνηειέζεη λίθε φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ26

. Χζηφζν, ε επηζηξάηεπζε ησλ απεξγψλ

20

Λιναρδάτοσ, Από τον Εμφφλιο ςτθ Χοφντα, τόμοσ Βϋ, ςελ. 40-41. 21

Θ Ναυτεμπορικι, Απεφαςίςκθ θ ςυγχώνευςισ των τραπεηών Εκνικισ και Ακθνών, 8 Φεβρουαρίου 1953. 22

Γρθγοριάδθσ, Σα φοβερά ντοκουμζντα. Μετά τον Εμφφλιο, ςελ. 158-159. 23

ΦΕΚ 31, 18.02.1953. 24

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 10 Ιανουαρίου 1953. 25

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 10 Ιανουαρίου 1953. 26

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 18 Ιανουαρίου 1953.

15

απφ ηνλ Παπάγν ζηηο 22 ηνπ ίδηνπ κήλα27

ζα δψζεη ηέινο ζηελ απεξγία ησλ

ηξαπεδηθψλ. Οη ¨εξγαηνθάπεινη Μαθξήδεο¨ πνπ εκπφδηζαλ ηελ επέθηαζε ηεο απεξγίαο

ζεσξνχληαη απφ ηνλ ηαζκφ σο νη θχξηνη αίηηνη ηεο ιήμεο ηεο απεξγίαο28

.

Μέζα ζε φιν απηφ ην δηάζηεκα, αλ θαη δεζπφδεη απφ άπνςε ζπκκεηνρήο θαη

επηπηψζεσλ ε απεξγία ησλ ππαιιήισλ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο, είλαη απαξαίηεην λα

αλαθεξζνχλ θάπνηεο αθφκα εξγαηηθέο θηλεηνπνηήζεηο ,κηθξφηεξεο θιίκαθαο, αιιά

ελδεηθηηθήο ησλ ζπλζεθψλ ζε βηνηερλίεο θαη εξγνζηάζηα ηδησηηθνχ ηνκέα.

ην εξγνζηάζην Παπιίδε ζηνλ Πεηξαηά, νη ππάιιεινη θαηαγγέιινπλ ηηο απάλζξσπεο

ζπλζήθεο εξγαζίαο. Σν σξάξην μεπεξλά ην 8σξν θαη ην κεξνθάκαηα δελ μεπεξλνχλ

ηηο 25.000 δξαρκέο. Ζ δε εξγνδνζία απεηιεί κε απφιπζε θάζε εξγάηε ή εξγάηξηα πνπ

δεηά βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο. ε άκεζε αλαπξνζαξκνγή ησλ κηζζψλ κε

ηνλ ηηκάξηζκν θαη κείσζε ηνπ σξαξίνπ ζε 8 ψξεο δεηνχλ θαη νη ππάιιεινη ησλ

ζηδεξνδξφκσλ29

. Δλαληίνλ ηεο εξγνδνζίαο αιιά θαη ηεο θιίθαο ησλ κεγαιεκπφξσλ

πνπ επηζπκνχλ θαηάξγεζε ηνπ Νφκνπ 2112, πνπ νπζηαζηηθά ζεκαίλεη ηελ ειεπζεξία

ησλ καδηθψλ απνιχζεσλ ρσξίο απνδεκίσζε, ελεκεξψλεη ηελ ίδηα κέξα ν ηαζκφο.

ε αλάινγεο εηδήζεηο θηλείηαη θαη ην επφκελν άκεζν ρξνληθφ δηάζηεκα. Οη απνιχζεηο

θαη νη θαζπζηεξήζεηο ζηα δεδνπιεπκέλα απνηεινχλ ηηο θπξηφηεξεο αηηίεο

θηλεηνπνηήζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ. ην πιαίζην ησλ θηλεηνπνηήζεσλ, πνιιέο είλαη νη

δηακαξηπξίεο θαη νη θαηαγγειίεο ρσξίο σζηφζν λα εμειίζζνληαη ζε απεξγηαθέο

δξάζεηο. Αληί απεξγηψλ νη ζηάζεηο εξγαζίαο είλαη πνιχ ζπρλφηεξεο φπσο απηή ησλ

ππαιιήισλ θαη εξγαηνηερληηψλ ηεο ΟΤΛΔΝ, πνπ δεηνχλ ηηκαξηζκηθή

αλαπξνζαξκνγή ησλ κηζζψλ30

.

Έλαο αθφκε θιάδνο πνπ βξίζθεηαη ζε αλαβξαζκφ ηελ ίδηα πεξίνδν είλαη νη

θαπλεξγάηεο θαη νη αξηεξγάηεο ιφγσ ηεο ζρεδηαδφκελεο άξζεο θαηνρχξσζεο ηνπ

27

Ελευκερία, Ο κ. Παπάγοσ απειλεί τουσ Σραπεηιτικοφσ, 22 Ιανουαρίου 1953. 28

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 30 Ιανουαρίου 1953. 29

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 18 Ιανουαρίου 1953. 30

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 18 Μαρτίου 1953. Το ηιτθμα του τιμάρικμου αποτελεί από τισ κυριότερεσ αιτίεσ καταγγελιϊν και ςτάςεων εργαςίασ από πλευράσ εργαηομζνων. Ραρά τθν υποτίμθςθ τθσ δραχμισ ςτισ 9 Απριλίου 1953, ο τιμάρικμοσ ςυνεχίηει να ζχει ανοδικζσ τάςεισ και ςε ςχζςθ με τον Μάρτιο του 1953, τον Μάιο ζχει ανζλκει κατά 4,4%. Ελευκερία, Ανιλκε κατά 4,4% ο τιμάρικμοσ, 3 Μαΐου 1953.

16

επαγγέικαηνο31

. Ζ αδπλακία εμέιημεο ηνπ αλαβξαζκνχ ζε απεξγηαθή θηλεηνπνίεζε

βαξαίλεη ηελ εγθάζεηε, θαηά ηνλ ξαδηνζηαζκφ, πνιηηηθή ησλ εξγαηνθάπεισλ ηεο

ΓΔΔ θαη ηεο ΑΓΔΓΤ, πνπ ζηφρν έρεη ηνλ ζηξαγγαιηζκφ ηεο ζέιεζεο ηεο εξγαηηθήο

ηάμεο32

.

Με ηελ αλαθνξά ζηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν ζηνλ αλαβξαζκφ πνπ εθδειψλεηαη

ζηελ ηάμε ησλ θαπλεξγαηψλ, ζηηο 30 Μαξηίνπ 1953, ςεθίζηεθε ν Νφκνο 2348. Βάζεη

απηνχ ηνπ λφκνπ, θαηαξγείηαη ην Σακείν Καπλεξγαηψλ θαη ζπγρσλεχεηαη κε ην

Η.Κ.Α. Ζ θαηάξγεζε ηνπ Σακείνπ αθαηξεί απφ ηνπο κέρξη ηφηε Καπλεξγάηεο ηα

βηβιηάξηα θαη επί ηεο νπζίαο ην δηθαίσκα λα επεμεξγάδνληαη ηα θχιια ηνπ θαπλνχ

(Ν.2348/Άξζξν 1) νδεγψληαο έηζη κηα κεγάιε κεξίδα Καπλεξγαηψλ ζηελ αλεξγία.

Μεξηθέο ραξαθηεξηζηηθέο εηδήζεηο απφ ηνλ αγψλα ησλ Καπλεξγαηψλ έξρνληαη απφ

κεξηθά ζεκαληηθά θέληξα επεμεξγαζίαο θαπλνχ, φπσο ε Θεζζαινλίθε, ε Καβάια θαη

ν Πεηξαηάο. ηνλ ηειεπηαίν, ε απεξγία ησλ εξγαηψλ θαπλνχ ζηέθζεθε απφ επηηπρία,

θαζψο ην πείζκα ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ζπλέρηζε ζηελ εξγαζία ησλ πξψελ

αζθαιηζκέλσλ ηνπ ΣΑΚ (Σακείν Αζθάιηζεο Καπλεξγαηψλ) δελ θάκθζεθε παξά ηελ

ηξνκνθξαηία πνπ εμαπέιπζε ν Τπνπξγφο Δξγαζίαο, ε αζθάιεηα θαη νη

Καπλέκπνξνη33

. Σν θιίκα ηξνκνθξαηίαο απφ ηελ αζθάιεηα, θάλεη έληνλε ηελ

παξνπζία ηνπ ζηηο εηδήζεηο ηνπ ηαζκνχ γηα πξψηε θνξά απφ ηελ λίθε ηνπ

πλαγεξκνύ. πγθεθξηκέλα, γίλεηαη αλαθνξά πεξί ζπιιήςεσλ 27 θαπλεξγαηψλ ζηελ

Καβάια, χζηεξα απφ δηαδήισζε θαηά ηελ νπνία απνδνθίκαζαλ ηνλ Διεπζέξην

Γνλή34

.

Ζ γεληθφηεξε αιιαγή πνπ πξνσζείηαη ζηα εξγαζηαθά, παξάιιεια κε ηηο νηθνλνκηθέο

κεηαξξπζκίζεηο πνπ ζπληεινχληαη ζε αλψηεξν επίπεδν θαζφιε ηελ πεξίνδν, νδεγεί

ζε θηλεηνπνηήζεηο εξγαηνηερληθνχ πξνζσπηθνχ Γήκσλ, κε θπξηφηεξν απηφ ηνπ

Γήκνπ Αζελαίσλ θαη ζηφρν ηελ θαηάξγεζε ηεο εξγαζίαο ηηο Κπξηαθέο. Ζ

ζπγθεθξηκέλε απεξγία αλ θαη δελ έγηλε, χζηεξα απφ ελέξγεηεο ηνπ Γεκάξρνπ

31

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 3 Απριλίου 1953. 32

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 3 Απριλίου 1953. 33

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 13 Μαΐου 1953. 34

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 13 Μαΐου 1953.

17

Αζελαίσλ, είλαη ελδεηθηηθή ηεο αλάγθεο γηα θαιπηέξεπζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο

απφ κέξνπο ησλ ππαιιήισλ35

.

Σνλ Ηνχλην, ην ζχλνιν ησλ αηηεκάησλ αθνξά ζηελ άκεζε αλαπξνζαξκνγή ησλ

κηζζψλ θαη ησλ κεξνθάκαησλ χζηεξα απφ ηηο ηηκαξηζκηθέο πηέζεηο πνπ πξνθάιεζε ε

ππνηίκεζε ηνπ Ννκίζκαηνο. Ο ηαζκφο πξνηξέπεη ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο

λα πξνρσξήζνπλ ζε αγψλα παλεζληθήο θιίκαθαο θαη λα απνθχγνπλ ηα κεγαιφζηνκα

ζπλζήκαηα ησλ παλειιαδηθψλ απεξγηψλ πνπ εμαγγέιιεη ν Μαθξήο θαη ε ΓΔΔ. Σα

ζπλζήκαηα ηεο παλειιαδηθήο απεξγίαο ζηνρεχνπλ ζηνλ θαηεπλαζκφ ησλ επηκέξνπο

εξγαηηθψλ θηλεηνπνηήζεσλ θαη θαηαιήγνπλ πάληα ζε αλαζηνιή ηεο απεξγίαο, θαζψο

αθνινπζνχλ ηελ αληεξγαηηθή ζέζε ηεο Κπβέξλεζεο36

. Σνλ ίδην κήλα, γίλεηαη ε πξψηε

24σξε γεληθή απεξγία ζε Αζήλαο θαη Πεηξαηά. Ζ ζπγθεθξηκέλε απεξγία ηεο 9εο

Ηνπλίνπ, αλαθέξεηαη ζην αξρείν σο ε θαηλνχξηα άλνδνο ηνπ απεξγηαθνχ θηλήκαηνο

ζηελ Διιάδα37

. Υαξαθηεξηδφκελε ζπγρξφλσο, σο επέθηαζε ηνπ φινπ θιίκαηνο θαη

εμέιημε ησλ απεξγηαθψλ θηλεηνπνηήζεσλ, ζηφρν είρε ηελ

«γεληθή απάληεζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ελαληίνλ ηεο αδπζώπεηεο θαη εμνλησηηθήο

επίζεζεο ηεο Ακεξηθαλνθξαηίαο38

».

Σα αηηήκαηά ηεο ήηαλ ε αχμεζε θαηά 100% ησλ κεξνθάκαησλ, λα δνζεί εξγαζία

ζηνπο αλέξγνπο, λα ιάβνπλ ηέινο νη νκαδηθέο απνιχζεηο, φπσο επίζεο λα ζηακαηήζεη

ην ζρέδην δηάιπζεο ησλ αζθαιηζηηθψλ ηακείσλ. Ζ έθβαζε ηεο απεξγίαο θξίλεηαη

κάιινλ επηηπρεκέλε ηνπιάρηζηνλ απφ πξνζέιεπζε θφζκνπ. Παξά ηα ςεχδε πεξί κε

καδηθήο ζπκκεηνρήο πνπ έγηλαλ απφ ηνλ Ραδηνθσληθφ ηαζκφ ηεο Αζήλαο, ν

Διεύζεξε Διιάδα ζεκεηψλεη ηελ κεγάιε επηηπρία ηεο πνξείαο. πγρξφλσο, ε

35

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 27 Μαΐου 1953. Θ εργαςία τθν Κυριακι υπζςτθ τροποποιιςεισ με τον Ν. 2855/54, ςφμφωνα με τον οποίο ο Υπουργόσ Εργαςίασ δφναται να επιτρζψει τθν εργαςία τθν Κυριακι κατόπιν βουλιςεϊσ του. 36

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 4 Ιουνίου 1953. 37

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 9 Ιουνίου 1953. 38

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 9 Ιουνίου 1953.

18

Διεπζεξία ζην πξσηνζέιηδφ ηεο, ηελ ραξαθηεξίδεη σο επηβιεηηθή39

, ελψ ζε απάληεζε

ε Κπβέξλεζε δεηά λα ηεξεζεί ε λνκηκνθξνζχλε ησλ εξγαδφκελσλ40

.

Σν έθξπζκν θιίκα πνπ είρε δεκηνπξγήζεη ε γεληθή απεξγία , αιιά θαη απηέο ηνπ

ηξαπεδηθνχ ηνκέα πνπ ζπλερίδνληαλ θαζφιε ηελ δηάξθεηα, κε πην πξφζθαηεο ηηο

θηλεηνπνηήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο Δζληθήο, ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο θαη ηεο

Αγξνηηθήο41

θαη ηηο επηζέζεηο απφ ηνλ Σχπν, πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο αιιαγέο

¨Μεζαησληθέο42

¨. Σν αξλεηηθφ θιίκα πνπ δηακνξθσλφηαλ νδήγεζε ηελ Κπβέξλεζε

ζην θιείζηκν ηεο Βνπιήο κέρξη ηνλ Οθηψβξην43

.

Παξά ην θιείζηκν ηεο Βνπιήο, ηνλ Αχγνπζην ςεθίζηεθε ην Ν.Γ. 2511/53 ην νπνίν

έζεηε ηνπο πεξηνξηζκνχο ζηηο νκαδηθέο απνιχζεηο44

, φπσο θαη ην Ν.Γ. 2500/53 πνπ

αθνξνχζε ζηελ εθθαζάξηζε ησλ Γεκνζίσλ Τπεξεζηψλ45

θαη ηελ νπζηαζηηθή

δηακφξθσζε ελφο θξάηνπο απφιπηα ειεγρφκελνπ απφ ην θπβεξλφλ θφκκα46

.

Με ην άλνηγκα ηεο Βνπιήο ηνλ Οθηψβξην, νη αλαηαξαρέο ζπλερίζηεθαλ απηή ηε θνξά

ζην επάγγεικα ησλ αξηεξγαηψλ. Σν Ν.Γ. 2528/53, πεξί εηζθνξάο ππέξ ηνπ Σακείνπ

Αξηεξγαηψλ, νη ππάιιεινη ππνρξενχληαη ζε ρακειφηεξα κεξνθάκαηα, ελψ

αληίζηνηρα ν Τπνπξγφο Δξγαζίαο Γνλήο, πξνηείλεη ηελ εζεινληηθή απνρψξεζε θαη

είζνδν ζε εθθαζαξηζηηθφ ζπκβνχιην, φζσλ έρνπλ μεπεξάζεη ην 40ν έηνο ειηθίαο

47.

Πέξαλ ησλ αξηεξγαηψλ, κεξηθέο θαηαγγειίεο, θπξίσο ηνπηθνχ ραξαθηήξα, αθνξνχλ

ζε 24σξε απεξγία 360 εξγαδνκέλσλ ζηα ιηγληησξπρεία Καινγξέδαο κε αίηεκα ηελ

θαηαβνιή ησλ δεδνπιεπκέλσλ ηνπο αιιά θαη ζε κηα αθφκε 24σξε απεξγία ησλ

θσηαεξηεξγαηψλ, φπσο θαη ησλ ππαιιήισλ ηεο πδξνειεθηξηθήο εηαηξείαο Γιαχθνπ

Παηξψλ48

, ιφγσ ηεο ζηαδηαθήο παξαρψξεζεο φισλ ησλ πξνλνκίσλ ζηε ΓΔΖ.

39

Ελευκερία, Προσ Πανελλαδικιν Γενικιν Απεργίαν, 10 Ιουνίου 1953. 40

Στο πλαίςιο τθσ νομιμοφροςφνθσ αλλά και του κατευναςμοφ, χορθγικθκε προςωρινό επίδομα 7-12% ςε όλεσ τισ κατθγορίεσ μιςκωτϊν και Δθμοςίων Υπάλλθλων από τθν 1θ Ιουλίου. Βλ. Το Βιμα, 27 Ιουνίου 1953. 41

Ελευκερία, Οι υπάλλθλοι Εκνικισ, Ελλάδοσ και Αγροτικισ κθρφςςουν 24ωρον απεργίαν διαμαρτυρίασ , 3 Ιουνίου 1953. 42

Ρρβλ. υποςθμείωςθ 39. 43

Ελευκερία, 12 Ιουνίου 1953. 44

ΦΕΚ 210, 11.08.1953. 45

ΦΕΚ 197, 01.08.1953. 46

Νικολακόπουλοσ, Η Καχεκτικι Δθμοκρατία, ςελ.181. 47

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 13 Οκτωβρίου 1953. 48

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 17 & 23 Οκτωβρίου 1953.

19

Με ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλαθνξέο, είλαη εκθαλέο ην θιίκα δπζαξέζθεηαο πνπ ππάξρεη

ζηνλ εξγαδφκελν πιεζπζκφ. Όπσο ηνλίζηεθε θαη ζηελ εηζαγσγηθή παξάγξαθν ηνπ

ππνθεθαιαίνπ, νη αληηδξάζεηο βαζίδνληαλ ζε 3 βαζηθά δεηήκαηα. Αχμεζε ησλ

απνδνρψλ θαη θαη’ επέθηαζε ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή κηζζψλ θαη κεξνθάκαησλ,

ηεξκαηηζκφ ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ θαη δηαηήξεζε ησλ αζθαιηζηηθψλ ηακείσλ. Σα

θπξηφηεξα απφ ηα αηηήκαηα πνπ εθθξάζηεθαλ ζηελ γεληθή απεξγία Αζήλαο θαη

Πεηξαηά ηεο 9εο

Ηνπλίνπ, ε νπνία καδί κε ηελ απεξγία ησλ ππαιιήισλ ηνπ Σξαπεδηθνχ

ηνκέα, θπξίσο απηήο ησλ ππαιιήισλ ηεο Δζληθήο, μερσξίδνπλ αθελφο ιφγσ

ζπκκεηνρήο ε δεχηεξε, ηεηακέλνπ θιίκαηνο ε πξψηε. Ο ηαζκφο, αθνινπζψληαο έλα

ζπγθεθξηκέλν κνηίβν απφδνζεο ησλ εξγαηηθψλ εηδήζεσλ, αζθεί επηζεηηθή πνιηηηθή

ηφζν ζε πξφζσπα ηεο Κπβέξλεζεο, φπσο ν Γνλήο θαη ν Μαξθεδίλεο γηα ζπλερίζεη

ζηελ εγεζία ηεο ΓΔΔ θαη ηνλ Φψηε Μαθξή νη νπνίνη βξίζθνληαη ζηηο αλψηεξεο

ζέζεηο ηεο εγεζίαο ηνπ «απηαξρηθνύ θξάηνπο ηνπ Παπαγηζκνύ», φπσο ζπρλά

απνθαιείηαη. Ο Παπαγηζκόο ζπγρξφλσο, κπαίλεη θάησ απφ ηελ νκπξέια ηεο

Ακεξηθάληθεο κνλνπσιηαθήο πνιηηηθήο, ζηφρνο ηεο νπνίαο είλαη ¨ε εμαζιίσζε θαη ε

ρεηξόηεξε πείλα¨49

φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλέθεξε ηελ εκέξα νξθσκνζίαο ηνπ

πλαγεξκνύ.

49

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 19 Νοεμβρίου 1952.

20

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ. Σο έτοσ των εργαζομένων.

Αξρνκέλνπ ηνπ 1954, ην νπνίν κεηνλνκάζηεθε απφ ηελ Κπβέξλεζε ζε ¨έηνο ησλ

εξγαδνκέλσλ¨ νη εηδήζεηο ζρεηηθά κε ηηο απεξγηαθέο θηλεηνπνηήζεηο, αθνξνχλ

επηκέξνπο θιάδνπο εξγαδνκέλσλ, απνπζηάδνληαο νη κεγάιεο θαη καδηθέο απεξγίεο ηεο

πξνεγνχκελεο ρξνληάο φπσο απηήο ησλ ππαιιήισλ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο, ή ηεο

γεληθφηεξεο έληαζεο πνπ παξαηεξήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ ΄53. Απφ ηα θπξηφηεξα

αηηήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ παξακέλεη ε ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ απνδνρψλ

ηνπο, ελψ νη λέεο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο πνπ πξνσζήζεθαλ απφ ην Τπνπξγείν

Δξγαζίαο, απνηεινχλ ζηνηρείν έληνλεο θξηηηθήο γηα ηνλ Ρ/ Διεύζεξε Διιάδα.

Παξάιιεια κε ηα φζα αλαθέξζεθαλ αλσηέξσ, ζην αξρείν ησλ εηδήζεσλ ηνπ ηαζκνχ

παξαηεξείηαη πιήζνο εηδήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αλεξγία (ηδηαίηεξα ηνλ Ηνχλην), ελψ νη

αληηδξάζεηο πξνο ηελ εγεζία ηεο ΓΔΔ θαη ηεο ΑΓΔΓΤ ζπλερίδνπλ κε ηνλ ίδην

ακείσην ξπζκφ.

Ξεθηλψληαο κε ηελ παξνπζίαζε ησλ θηλεηνπνηήζεσλ, πξηλ ηελ φπνηα θαηαγξαθή ηνπο

είλαη ζεκαληηθή ε αλαθνξά ζηελ ςήθηζε ηνπ Ν.Γ. 2961/54 ζηα ηέιε Απγνχζηνπ50

πεξί ζπζηάζεσο Οξγαληζκνχ Απαζρνιήζεσο θαη Αζθαιίζεσο Αλεξγίαο. Δξρφκελν

έλα ρξφλν κεηά ην Ν.Γ. 2511, πνπ έιεγρε ηηο νκαδηθέο απνιχζεηο, ην λνκνζεηηθφ

δηάηαγκα 2961 νπζηαζηηθά θαηαξγεί ην πξναλαθεξζέλ θαη θαη’ επέθηαζε ηνπο

πεξηνξηζκνχο ζηηο απνιχζεηο51

.

Ζ αληεξγαηηθή θαη ζπγρξφλσο «πξνδνηηθή» γηα ηα ζπκθέξνληα ησλ εξγαδνκέλσλ

πνιηηηθή ηνπ ηξαηάξρε, βξίζθεηαη παξνχζα ζε θάζε εξγαηηθή είδεζε πνπ πξνβάιιεη

ν ηαζκφο. Ο Παπάγνο καδί κε ηνλ Μαθξή θαη ¨ηνπο κπξάβνπο ηεο ΝΔΠ¨ (Νέα

Δξγαηνυπαιιειηθή Παξάηαμε), ζηνρεχνπλ ζε ζίγεζε ηνπ ζπλδηθαιηζκνχ θαη

νπζηαζηηθά ζε θίκσζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο52

απνηειψληαο ηελ λέα «ηξηκεξή

αληεξγαηηθή ζπκκαρία». Πξνο επίηεπμε ηνπ θηκψκαηνο ησλ εξγαδνκέλσλ, νη λέεο

ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο απνηεινχλ θαηά ηνλ ηαζκφ έλα παλίζρπξν φπιν ηεο

50

ΦΕΚ 197, 25.08.1954. 51

Θ ιςχφσ του Ν.Δ.2511/53 διατθρικθκε μζχρι τισ 10 Ιουλίου 1954. Ρρβλ. Ελευκερία, Αι ομαδικαί απολφςεισ των εργατών, ςελ.6, 18 Φεβρουαρίου 1954. 52

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 17 Φεβρουαρίου 1954.

21

¨Ακεξηθαλνθξαηίαο¨ πνπ πξεζβεχεη ν Παπάγνο. Με ηηο λέεο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο53

,

νη αληηδξάζεηο γηα ηη νπνίεο γίλνληαη εκθαλείο ηφζν κέζα απφ ηνλ Σχπν54

φζν θαη απφ

ηνλ παξάλνκν Ρ/, πξνκελχνληαη νη θαηψηεξνη κηζζνί, πνπ παξά ηελ πην πγηή πνξεία

πνπ θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά, έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηελ

εμπγηαληηθή κελ, αληεξγαηηθή δε πνιηηηθή ηνπ πλαγεξκνύ. ρεηηθά κε ηελ

αληεξγαηηθή πνιηηηθή, ην εξγαηηθφ θίλεκα ηελ ίδηα πεξίνδν θαίλεηαη λα βξίζθεηαη ζε

ιήζαξγν. Πέξαλ ησλ κηθξψλ θηλεηνπνηήζεσλ ζηνπο θφιπνπο ησλ Γεκνζίσλ

Τπαιιήισλ55

, κε αίηεκα ηελ ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ κηζζψλ ηνπο, ζηνπο

ππφινηπνπο θιάδνπο ηνπ Ηδησηηθνχ θπξίσο ηνκέα ζπλαληάηαη κηθξή θηλεηνπνίεζε θαη

ζρεηηθή κε αληηδξάζεηο κηζζσηψλ πξνο ηηο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο. Γηα παξάδεηγκα νη

ιεβεηνπνηνί ηνπ Πεηξαηά, θαζψο θαη νη κεραλνμπινπξγνί θαη νη βπξζνδεςεξγάηεο,

αληηηίζεληαη ζηα λέα κέηξα θησρνπνίεζεο56

.

Απφ ηνλ Μάην, νη πξψηεο εηδήζεηο εζηηάδνπλ απνθιεηζηηθά ζηνλ Διεπζέξην Γνλή.

Απφ ηηο πξψηεο θαηαγγειίεο πνπ γίλνληαη, είλαη ε ίδξπζε ηνπ θαηαλαισηηθνχ θαη

πξνκεζεπηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ ¨Ζ Μέιηζζα¨. Αλαθέξεηαη πσο δεηείηαη νηθνλνκηθή

ελίζρπζε γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν ζπλεηαηξηζκφ απφ ηα αζθαιηζηηθά ηακεία, ηελ ζηηγκή

πνπ ηα ίδηα δελ κπνξνχλ λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο πξνο ηνπο

αζθαιηζκέλνπο. Οη θαηεγνξίεο ζπλερίδνληαη θαη γηα ηνλ Οξγαληζκφ Δξγαηηθήο

Δζηίαο, ηνλ νπνίν ν ξαδηνζηαζκφο θαηαγγέιιεη ηνλ Τπνπξγφ Δξγαζίαο φηη κεηέηξεςε

απφ νξγαληζκφ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ ζε Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ57

, βάζεη νηθνλνκηθψλ

θξηηεξίσλ, θαζψο ην πνζφ πνπ δηαρεηξίδεηαη ε Δξγαηηθή Δζηία θαη θηάλεη ηα 30

δηζεθαηνκκχξηα Γξαρκέο είλαη θαηά ηνλ Ρ/ αξθεηφ ψζηε λα πξνθαιέζεη ην

ελδηαθέξνλ ηνπ Τπνπξγνχ θαη θαη’ επέθηαζε ηελ ιεειαζία ηνπ Οξγαληζκνχ58

. Δπί

ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δεηήκαηνο, ν Σχπνο ηνλ Ηνχιην ηνπ ΄54 μεθηλά κηα ζεηξά

εξσηεκάησλ πξνο ηελ Κπβέξλεζε, θαζψο πξνθχπηεη, θαηά ηελ Διεπζεξία, δήηεκα κε

53

Οι πρϊτοι που υπζγραψαν τισ νζεσ ςυλλογικζσ ςυμβάςεισ, ιταν οι υπάλλθλοι τθσ ΡΑΟΥΕ, τθσ ΟΥΛΕΝ, του Φωταερίου και των Θλεκτρικϊν Σιδθροδρόμων. Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 4 Μαρτίου 1954. 54

Ελευκερία, 17 & 18 Φεβρουαρίου 1954. 55

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 30 Μαρτίου 1954. 56

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 12 Μαρτίου 1954. 57

Με το Ν.Δ. 2963/54, επικυρϊνεται θ δθμιουργία Αυτόνομου Οργανιςμοφ Εργατικισ Κατοικίασ, ο οποίοσ ςυνδεόμενοσ με τθν Εργατικι Εςτία, ςκοπεφει ςτθν παροχι κατοικίασ ςε υπαλλιλουσ που διατθροφν ςχζςθ εξαρτθμζνθσ εργαςίασ ιδιωτικοφ δικαίου ι νομικϊν προςϊπων δθμοςίου δικαίου που δεν κατζχουν πρϊτθ κατοικία. ΦΕΚ 195, 24.08.1954. 58

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 10 Μαΐου 1954.

22

ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ Οξγαληζκνχ θαη ηηο εηζθνξέο ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηε ζηηγκή

πνπ ε Δξγαηηθή Δζηία έγηλε Οξγαληζκφο Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ. Ζ παξάλνκε κεηαβνιή

ηνπ Οξγαληζκνχ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ άξλεζε επηθχξσζεο ηνπ Γηνηθεηηθνχ

πκβνπιίνπ απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, ζέηεη δεηήκαηα παξαίηεζεο ηνπ

Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη αλάκεημε ηνπ Πξσζππνπξγνχ πξνο άκεζε ελεκέξσζε ηνπ

ιανχ πάλσ ζε έλα κέγα εζηθφ δήηεκα59

πνπ ε εθεκεξίδα πξνζκεηξά ηα έζνδά ηνπ ζε

35 δηζεθαηνκκχξηα δξαρκέο60

.

Δλψ δεηήκαηα φπσο ηνπ Οξγαληζκνχ Δξγαηηθήο Δζηίαο παξέκελαλ αλαπάληεηα, κηα

ζεηξά απεξγηψλ θαη αλαζηαηψζεσλ ζε δηάθνξνπο θιάδνπο εξγαδνκέλσλ ζπλερίδνληαη

κε ηνλ ίδην ξπζκφ. Απφ ηελ απεξγία ησλ ππνδεκαηεξγαηψλ ηεο Θεζζαινλίθεο ζηηο 7

Μαΐνπ , ιφγσ άξλεζεο ησλ εξγνδνηψλ λα απμήζνπλ ηνπο κηζζνχο, κέρξη ηελ πνξεία

ησλ εκπνξνυπαιιήισλ ζηελ Αζήλα, ηνλ ίδην κήλα, ηα αηηήκαηα ζπλερίδνπλ λα είλαη

ηα ίδηα. Αχμεζε απνδνρψλ θαη ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή61

, ηα νπνία ε Κπβέξλεζε

θαηεγνξεί θαη ζεσξεί επηθίλδπλα γηα ηελ δεδνκέλε ζηηγκή, θαζψο πξνέρεη ε

ηζνζθέιηζε ησλ Γεκνζίσλ εζφδσλ62

.

Μπαίλνληαο ζην Καινθαίξη ηνπ ΄54, ην αξρεηαθφ πιηθφ ηνπ Ηνπλίνπ, έρεη ζαλ ζεκείν

αλαθνξάο ηελ πεξηνρή ηνπ Πεηξαηά63

. Μεξηθέο απφ ηηο θηλεηνπνηήζεηο αθνξνχλ ζην

εξγνζηάζην παιηθψλ Γηαηδφγινπ, ζην νπνίν χζηεξα απφ 12ήκεξε απεξγία, νη

εξγαδφκελνη πέηπραλ ηελ πιήξε εμφθιεζε ησλ δεδνπιεπκέλσλ ηνπο. Γχν αθφκα

εξγνζηάζηα ηνπ Πεηξαηά, ηνπ Ησλ. Ηνξδαλίδε θαη ηνπ ηακπνπιίδε αληηκεηψπηζαλ

εληάζεηο ιφγσ ηνπ αηηήκαηνο ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο (ηζαγθάξεδεο) γηα αχμεζε ησλ

απνδνρψλ ηνπο. Αληίζηνηρα θαη νη κφληκνη εξγάηεο ηνπ Οξγαληζκνχ Ληκέλα Πεηξαηψο

πξνρψξεζαλ ζε ζηάζεηο εξγαζίαο, αηηψληαο ηελ αχμεζε θαηά 25% ησλ απνδνρψλ

ηνπο.

Με ηηο θαηαγγειίεο ηνπ ηαζκνχ ζηα ηέιε Ηνπιίνπ64

γηα ην λέν λνκνζρέδην ηνπ

Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο, εηζεξρφκαζηε ζε κηα λέα πεξίνδν έληαζεο –κηθξήο- πνπ ν

59

Ελευκερία, Μζγα Ηκικόν Ζιτθμα, 10 Ιουλίου 1954. 60

Ελευκερία, Η Ιςτορία ενόσ Διατάγματοσ, 4 Ιουλίου 1954. 61

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 12 Μαΐου 1954. 62

Ελευκερία, Η Κυβζρνθςισ ουδζν αίτθμα των εργαηομζνων κα ικανοποιιςθ, 25 Μαΐου 1954. 63

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 11 Ιουνίου 1954. 64

Πλθ τθν διάρκεια του Ιουλίου, ο Στακμόσ δίνει πλικοσ ενθμερϊςεων ςχετικά με κινθτοποιιςεισ διαφόρων κλάδων ςε όλθ τθν επικράτεια. Στο εργοςτάςιο Κουβαράκθ ςτθν Ακινα, ςτο εργοςτάςιο

23

αληίθηππφο ηεο ζα αθνινπζήζεη κέρξη ην ηέινο ηνπ Καινθαηξηνχ. Σν Ννκνζρέδην ηνπ

Γνλή, ¨πεξί ξπζκίζεσλ ζπιινγηθψλ δηαθνξψλ εξγαζίαο θαη ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ¨

φξηδε πσο δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο απνδνρέο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπ σξαξίνπ

εξγαζίαο ησλ, λα θαζνξίδνληαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Δξγαζίαο, ηνπο εξγνδφηεο θαη ηνπο

δηνξηζκέλνπο ζηα ζσκαηεία65

.

Παξάιιεια κε ηηο θηλεηνπνηήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ, θξίλεηαη αλαγθαία ε αλαθνξά

ζηα γεγνλφηα θαη δηαδειψζεηο γηα δεηήκαηα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ηα νπνία

εκθαλίδνπλ κεγαιχηεξε πιεζπζκηαθή ζπκκεηνρή απφ ηηο νχησο ή άιισο αλαηκηθέο

εξγαηηθέο θηλεηνπνηήζεηο. Σν ζέκα ηεο Έλσζεο ηεο Διιάδαο κε ηελ Κχπξν έρεη

αξρίζεη λα θπξηαξρεί ζηνλ πνιηηηθφ βίν ηεο ρψξαο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφθαζε

πξνζθπγήο ηεο Διιάδαο ζηνλ Ο.Ζ.Δ. ηνλ Απξίιην ηνπ ίδηνπ έηνπο66

, ηα εζληθά

δεηήκαηα, ζηελ πξνθεηκέλε ην Κππξηαθφ, θπξηαξρνχλ ζηελ πνιηηηθή αηδέληα. Σνλ

Αχγνπζην ηνπ 1954 πνπ θαηαηέζεθε ε πξνζθπγή γηα ην Κππξηαθφ ζηνλ Ο.Ζ.Δ. νη

πνξείεο ήηαλ νγθψδεηο67

θαη ε ιατθή ζέιεζε ζπκβάδηζε κε ηελ Κπβεξλεηηθή

πνιηηηθή. Χζηφζν, ηνλ ίδην κήλα νη θηλεηνπνηήζεηο ζηνλ εξγαηηθφ θφζκν μεπέξαζαλ

απηέο ηνπ πξνεγνχκελνπ δηαζηήκαηνο παξά ηηο πνιηηηθέο πξνεθηάζεηο πνπ είρε πάξεη

ην δήηεκα ησλ απεξγηψλ, ην δηθαίσκα ζηηο νπνίεο είρε πεξηνξηζηεί κε ην λέν

λνκνζρέδην ηνπ Γνλή θαη ηελ ηξνκνθξαηία εηο βάξνο ησλ κηζζσηψλ68

.

Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ε 24σξε παλεξγαηηθή απεξγία ηεο 11εο

Απγνχζηνπ ζηε

Θεζζαινλίθε, ελαληίνλ ηεο αληεξγαηηθήο πνιηηηθήο ηεο Κπβέξλεζεο69

. Ζ

παλεξγαηηθή απεξγία ηεο Θεζζαινλίθεο ζε ζπλδπαζκφ κε κηα ζεηξά θηλεηνπνηήζεσλ

φπσο ε θαηάιεςε εξγνζηαζίνπ ζηελ Πάηξα απφ ηνπο εξγαδφκελνπο, νη 2.000

ιηκελεξγάηεο ηνπ Πεηξαηά κε ηηο ζηάζεηο εξγαζίαο, νη 3.000 θαπλεξγάηεο ηεο

Θεζζαινλίθεο θαη κηα ζεηξά κηθξφηεξσλ θηλεηνπνηήζεσλ, φπσο ησλ εξγαηψλ

¨Συνεργατικι¨ Νζασ Ιωνίασ, οι εφοριακοί (τον Ιοφνιο), οι ςιτοπαραγωγοί αλλά και οι ξενοδοχοχπάλλθλοι. Οι λόγοι των κινθτοποιιςεων αφοροφν τθν μθ εκπλιρωςθ των οικονομικϊν τουσ αιτθμάτων. Ρρβλ. Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 1 Ιουλίου 1954. 65

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 28 Ιουλίου 1954. 66

Από τον Απρίλιο του 1954, ο Ελλθνικόσ Συναγερμόσ, μπαίνει ςτθ φάςθ τθσ παρακμισ του. Αφενόσ θ ανακίνθςθ του Κυπριακοφ, το οποίο εξελίςςεται ςε μείηον ηιτθμα εςωτερικισ πολιτικισ και δφναμθσ του Συναγερμοφ, αφετζρου ςτισ 2 Απριλίου ο Υπουργόσ Συντονιςμοφ Σπ. Μαρκεηίνθσ παραιτείται δθμιουργϊντασ το πρϊτο μεγάλο ριγμα ςτθν μζχρι πρότινοσ πανίςχυρθ Κυβζρνθςθ. 67

Ελευκερία, 150 χιλιάδεσ διαδθλωταί εισ το φνταγμα, 21 Αυγοφςτου 1954. 68

Ελευκερία, Ο κ. Γονισ περιορίηει εμμζςωσ το δικαίωμα τθσ απεργίασ διά τουσ εργαηόμενουσ, 4 Αυγοφςτου 1954. 69

Ελευκερία, Κθρφςςεται απεργία εναντίον του κ. Ε. Γονι, 12 Αυγοφςτου 1954.

24

ιεπθνζηδήξνπ ηνπ εξγνζηαζίνπ Ρνληήξε ζηνλ Πεηξαηά, σζνχλ ηνλ ηαζκφ λα

αλαθνηλψζεη ην «δπλάκσκα ηεο αληίζηαζεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ζηελ επίζεζε ηνπ

Παπάγνπ», πνπ παξά ηελ επηθνπξηθή απεξγνζπαζηηθή πνιηηηθή ηνπ «δνιιάξηνπ»

Φψηε Μαθξή θαη ησλ αζηπλνκηθψλ δπλάκεσλ, «ζπλερίδεη λα ζπδεηά ηα αηηήκαηά ηεο

θαη λα πξνεηνηκάδεηαη γηα αγψλα?70

.

Ο ξεςηκωμόσ των εργαζομένων και η έντονη ιδεολογική επίθεςη.

Απφ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1954 νη εηδήζεηο ηνπ ηαζκνχ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ

έληνλε ηδενινγηθή πξνπαγάλδα θαη ην επηζεηηθφ χθνο πξνο ηελ Κπβέξλεζε θαη ηελ

πνιηηηθή ηεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ παξάζεζε πνιιψλ θηλεηνπνηήζεσλ εξγαδνκέλσλ.

Αγλνψληαο ηελ Παπαγηθή ηξνκνθξαηία,

«νη αγώλεο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη όινπ ηνπ ιανύ γηα ηελ εζληθή επηβίσζε, γηα ηελ

παηξησηηθή αιιαγή, ελάληηα ζηελ πνιηηηθή ηεο πείλαο, ηνπ πνιέκνπ θαη ηνπ αθαληζκνύ

πνπ εθαξκόδεη ν Παπάγνο καδί κε ηηο δηαζπαζηηθέο θαη πξνδνηηθέο ελέξγεηεο ησλ

εξγαηνθάπεισλ, ησλ αγξνηνπαηέξσλ θαη ησλ θάζε είδνπο δηαζπαζηώλ θαη πξνδνηώλ,

μεζεθώλνπλ ζηελ πάιε ηελ πξσηνπόξα θαη αδνύισηε εξγαηηά»71

.

Με κηα ραξαθηεξηζηηθή αλαθνίλσζε φπσο απηή, πνπ απνηππψζεθε ζηηο

πξνεγνχκελεο γξακκέο, ν ξαδηνζηαζκφο πξνζπαζεί λα δψζεη ην θιίκα κεηαμχ ησλ

εξγαδνκέλσλ θαη ηεο έληαζεο πνπ πξνεγήζεθε ην πξνεγνχκελν δηάζηεκα, ρσξίο

σζηφζν λα δεη ζεκαληηθή απεξγηαθή δξαζηεξηφηεηα. Αληίζηνηρα, ππάξρεη ε αίζζεζε

ηεο ηθαλνπνίεζεο κε ηηο εληάζεηο πνπ εμειίζζνληαη. αλ θάηη λα μχπλεζε εληφο ηεο

εξγαηηθήο ηάμεο, ην νπνίν ν ηαζκφο ζαλ λα πεξίκελε απφ θαηξφ. Μεηαμχ ησλ

ελεκεξψζεσλ πνπ δίλνληαη, ε απεξγία 4.000 εξγαηνηερληηψλ ηεο εηαηξείαο

ιηπαζκάησλ, αλαγθάδνληαο ηνλ ¨ζθιεξνηξάρειν¨ Μπνδνζάθε λα ηθαλνπνηήζεη ηα

αηηήκαηά ηνπο. Οη ραιπβνπξγνί ηνπ εξγνζηαζίνπ επεμεξγαζίαο Υαιπβδφθπισλ ζηνλ

70

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 16 Αυγοφςτου 1954. 71

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 4 Σεπτεμβρίου 1954.

25

Πεηξαηά γηα 37 εκέξεο, νη ηξαπεδηηηθνί ππάιιεινη, νη ηζαγθάξεδεο, νη

ζηαθηδνπαξαγσγνί ηεο Κξήηεο, νη θαπλνπαξαγσγνί κεηαμχ πνιιψλ αθφκε θιάδσλ72

.

ην πιαίζην ησλ αλσηέξσ θηλεηνπνηήζεσλ ν ηαζκφο εληάζζεη ηα ζπιιαιεηήξηα ηνπ

Απγνχζηνπ γηα ηελ Κχπξν, σο κηα απάληεζε ζηνλ «ακεξηθαλόδνπιν» ηξαηάξρε

φινπ ηνπ αγαλαθηηζκέλνπ ιανχ73

.

Με ηελ θαηάζηαζε ζην εζσηεξηθφ λα θιέγεηαη γηα ην δήηεκα ηεο Έλσζεο, ε

Κπβέξλεζε ζηα ηέιε ηνπ έηνπο αληηκεησπίδεη ηνλ ¨πφιεκν¨ θαη ησλ ζπλδηθάησλ,

ιφγσ ησλ λέσλ κέηξσλ ππέξ ησλ κηζζσηψλ πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ σο εκπαηγκφο. Σνλ

Οθηψβξην74

, ηα εξγαηνυπαιιειηθά ζσκαηεία ηάζζνληαη ελαληίνλ ηεο πνιηηηθήο ηνπ

πλαγεξκνύ θαη δεηνχλ απφ ηνλ Γνλή πξαγκαηηθή ηηκαξηζκηθή αλαπξνζαξκνγή θαη

επαλαθνξά ηνπ Νφκνπ 11875

¨Πεξί αζθαιίζεσο θαηά ηεο αλεξγίαο ησλ κηζζσηψλ ησλ

Βηνκεραληθψλ Δπηρεηξήζεσλ¨. Ο ζπλδπαζκφο ησλ αληηδξάζεσλ ησλ ζσκαηείσλ, ηεο

αηπρνχο έθβαζεο ηνπ Κππξηαθνχ ηνλ Γεθέκβξην θαη ησλ Γεκνηηθψλ εθινγψλ ηεο

21εο θαη 28εο Ννεκβξίνπ, ζηηο νπνίεο ην αληί-πλαγεξκηθό κέησπν (ΔΓΑ, ΓΚΔΛ,

ΔΠΔΚ) επηθξάηεζε ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, αιιά θαη ζηνπο κεγαιχηεξνπο

δήκνπο ηεο ρψξαο76

, δπζρέξαλε ην θιίκα γηα ηνλ πλαγεξκό, ν νπνίνο κπαίλνληαο ζην

ηειεπηαίν έηνο ηεο χπαξμήο ηνπ εκθαλίδεηαη πην αδχλακνο απφ θάζε άιιε θνξά.

72

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 4 Σεπτεμβρίου 1954. 73

Ωςτόςο, πουκενά ςτον Τφπο (κυρίωσ ςτθν Ελευκερία)δεν φαίνεται τα ςυλλαλθτιρια ,ςχετικά με το κζμα τθσ Κφπρου, να πραγματοποιικθκαν ωσ αντίδραςθ ςτθν ςτάςθ τθσ Κυβζρνθςθσ, για τθν οποία το κζμα τθσ Ζνωςθσ ιταν ςαν μια προςωπικι υπόκεςθ του Ρρωκυπουργοφ που διεκδίκθςε με πάκοσ. Αντίκετα θ πολιτικι τθσ Βρετανίασ και των Θ.Ρ.Α. ιταν αυτι που μπικε ςτο ςτόχαςτρο των διαδθλωτϊν. 74

Ελευκερία, Σα Εργατοχπαλλθλικά ωματεία των Ακθνών απεδοκίμαςαν τα Κυβερνθτικά μζτρα υπζρ των εργαηομζνων και τον Τπουργόν Εργαςίασ, 14 Οκτωβρίου 1954. 75

ΦΕΚ 26, 13.02.1945. 76

Νικολακόπουλοσ, Η Καχεκτικι Δθμοκρατία, ςελ.186-187.

26

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΣΕΣΑΡΣΟ. Σο τέλοσ του Ελληνικού Συναγερμού.

Με ην 1955 εηζεξρφκαζηε ζηελ ηειεπηαία ρξνληά ηνπ Διιεληθνύ πλαγεξκνύ. Σα

γεγνλφηα, θαζψο θαη ην ζχλνιν ησλ εηδήζεσλ ζα θαιχςνπλ ηελ πεξίνδν κέρξη ην

Καινθαίξη ηεο ίδηαο ρξνληάο, θαζψο απφ ηνλ επηέκβξην νη εμειίμεηο ηφζν ζε πιαίζην

πνιηηηθήο εγεζίαο, φζν θαη ζε δεηήκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο κεηαζηξέθνπλ ην

θιίκα θαη δχλαηαη λα γξαθεί πσο ν δξφκνο πξνο ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ Διιεληθνύ

πλαγεξκνύ ζε Δζληθή Ρηδνζπαζηηθή Έλσζε απνηειεί έλα εληειψο μερσξηζηφ

εξεπλεηηθφ πιαίζην. Σν θπξηφηεξα γεγνλφηα απηήο ηεο ρξνληάο απνηππψλνληαη ζηελ

ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή. Σν ζέκα ηεο Έλσζεο ηεο Διιάδαο κε ηελ Κχπξν

πξσηαγσληζηεί ηφζν ζηνλ Σχπν, φζν θαη ζηελ ζρεηηθή κε ηελ πεξίνδν βηβιηνγξαθία.

ην επίπεδν ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο, ν Διιεληθόο πλαγεξκόο ηδηαίηεξα κεηά ην πξψην

ηξίκελν ηνπ έηνπο, βξίζθεηαη ζηελ ρεηξφηεξε δπλαηή θαηάζηαζε. Οη ιφγνη αθνξνχλ

αθελφο ζηηο ζεκαληηθέο απνρσξήζεηο πνπ ζεκεηψζεθαλ ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1954 κε

ηελ απνρψξεζε ηνπ ¨δεκηνπξγνχ¨ ηνπ θφκκαηνο, π. Μαξθεδίλε θαη 22 αθφκε

βνπιεπηψλ, πνπ απνηέιεζαλ ην έλαπζκα γηα μέζπαζκα κηαο πνιηηηθήο θξίζεο,

αθεηέξνπ κε ηελ ήηηα77

ζηηο Γεκνηηθέο εθινγέο ηνλ ίδην κήλα θαη ηελ Αληηπνιίηεπζε

λα εκθαλίδεηαη ηζρπξφηεξε. Δληφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πιαηζίνπ, ην έιιεηκκα εγεζίαο

ηνπ θφκκαηνο εληνπίδεηαη ζηελ ζπλερή επηδείλσζε ηεο πγείαο ηνπ Αιέμαλδξνπ

Παπάγνπ, ε νπνία νδήγεζε ζε γεληθεπκέλεο δηαδηθαζίεο πεξί δηαδνρήο ηνπ, κε

πξσηαγσληζηή απηψλ ησλ δηαδηθαζηψλ ην Παιάηη. Με ηνλ ζάλαην ηνπ Παπάγνπ ζηηο

4 Οθησβξίνπ θαη ηελ αλάζεζε εληνιήο ζρεκαηηζκνχ Κπβέξλεζεο ζηνλ Κσλζηαληίλν

Καξακαλιή, ¨ε ρώξα αηζζάλζεθε ζαλ λα είρε πηεί ζακπάληα¨ φπσο ραξαθηεξηζηηθά

αλέθεξε ε Βαζίιηζζα Φξεηδεξίθε78

, ε θαηάζηαζε φκσο ζηα εξγαζηαθά βξηζθφηαλ

ζην ίδην αδηέμνδν θαη ζα ζπλερηδφηαλ παξά ηελ φπνηα πνιηηηθή αλαλέσζε.

77

Θ επαναφορά του Εργατικοφ Νόμου 118/1945, περί αςφαλίςεωσ ανζργων Βιομθχανικϊν Επιχειριςεων, χαρακτθρίςτθκε ωσ προςπάκεια να μετριαςτοφν οι αντιδράςεισ των εργαηομζνων, που οδιγθςαν ςτθν ιττα του Συναγερμοφ ςτισ Δθμοτικζσ Εκλογζσ του Νοεμβρίου του ϋ54. Βλ. Ελευκερία, Η κωμωδία τθσ επαναφοράσ του Εργατικοφ Νόμου 118, 3 Φεβρουαρίου 1955. 78

Νικολακόπουλοσ, Η Καχεκτικι Δθμοκρατία, ςελ. 192.

27

Οι εργαςιακέσ ειδήςεισ για το 1955. Ιανουάριοσ – Ιούλιοσ.

Απφ ηελ αξρή ηνπ έηνπο, παξαηεξείηαη κηα θηλεηνπνίεζε θαζψο θαη ζηάζε αλακνλήο

ζρεηηθά κε ην λέν Δλνηθηνζηάζην. Με ηηο αλαθνηλψζεηο ηεο Κπβέξλεζεο, πξνβιέπεηαη

αχμεζε ζην ελνηθηνζηάζην θαηά 50% θαη γεληθή79

. Απνηέιεζκα απηνχ, είλαη νη

εηδήζεηο ηνπ ηαζκνχ λα έρνπλ ζρεδφλ θαζεκεξηλή αλαθνξά ζηηο αληηδξάζεηο ησλ

εξγαδνκέλσλ, θπξίσο εκπνξνυπαιιήισλ θαη βηνηερλψλ, ζεσξψληαο ην ζαλ ηε

ραξηζηηθή βνιή80

ηεο αληεξγαηηθήο πνιηηηθήο ελαληίνλ ηνπο αιιά θαη ζηηο ζπλέπεηεο

πνπ ζα επηθέξεη ε εθαξκνγή ηνπ, κε ην θιείζηκν καγαδηψλ θαη αχμεζε ηεο ήδε πνιχ

πςειήο αλεξγίαο. Οη αληηδξάζεηο πξνο ηε λέα απηή «θνξνκπερηηθή πνιηηηθή»

νδήγεζαλ ζε θήξπμε παλειιαδηθήο απεξγίαο επαγγεικαηηψλ, βηνηερλψλ θαη εκπφξσλ

ζηηο 8 Μαξηίνπ αλαθέξνληαο πσο ην λέν ελνηθηνζηάζην «πξνζηαηεύεη ην κεγάιν

θεθάιαην81

» κε απνηέιεζκα ην αδηέμνδν πνπ πξφθεηηαη λα έξζεη ζηηο εξγαηηθέο ηάμεηο.

Παξά ηελ πξνζπάζεηα αλαζηνιήο ηεο απεξγίαο απφ ηνλ Παλαγή Παπαιεγνχξα, απηή

έγηλε θαη θξίζεθε επηηπρεκέλε. Πέξαλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηηήκαηνο, ε γεληθή

νηθνλνκηθή αζθπμία, ιφγσ ηεο κνλνπψιεζεο ησλ εηζαγσγψλ απφ Ακεξηθαληθά

κνλνπψιηα θαη ηεο δηαθνπήο ησλ πηζηψζεσλ ζε επηρεηξήζεηο πνπ δελ ζπλδένληαη κε

ηα ζπγθεθξηκέλα κνλνπψιηα, απνηέιεζαλ αηηία μεζεθσκνχ ζε φιε ηελ Διιάδα κε

παξάδεηγκα ηελ πεξηνρή ηεο Πάηξαο φπνπ γηα έλα 24σξν ηα θαηαζηήκαηα θαη ηα

εξγνζηάζηα, αθελφο έθιεηζαλ, αθεηέξνπ πξνρψξεζαλ ζε ζηάζε πιεξσκήο θνξψλ θαη

ρξεψλ82

.

Παξακέλνληαο ζην δξακαηηθφ θιίκα πνπ επέθεξε ην λέν ελνηθηνζηάζην, ελδεηθηηθά

είλαη ηα ζηνηρεία ησλ εμψζεσλ πνπ έγηλαλ ζην δηάζηεκα 9-19 Μαξηίνπ, κε 1.237

εμψζεηο ελνηθηαζηψλ83

.

«Η αλαηξνπή ηνπ αληηιατθνύ ελνηθηνζηαζίνπ απνηειεί αλάγθε καδηθήο θηλεηνπνίεζεο

ησλ εξγαδνκέλσλ, από ηε ζηηγκή πνπ ε Κπβέξλεζε δελ δίλεη απάληεζε γηα ηελ

πξνζηαζία ηεο επαγγεικαηηθήο ζηέγεο»

79

Ελευκερία, Σο νζον Ενοικιοςτάςιον ιςχφει από 1θσ

Μαρτίου, 24 Φεβρουαρίου 1955. 80

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 6 Μαρτίου 1955. 81

Ελευκερία, Σα καταςτιματα εισ ολόκλθρον τθν Ελλάδα κλείνουν ςιμερον, 8 Μαρτίου 1955 & Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 8 Μαρτίου 1955. 82

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 9 Μαρτίου 1955. 83

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 22 Μαρτίου 1955.

28

ελεκεξψλεη ν ηαζκφο θαη παξαζέηεη δηάθνξεο ζπγθεληξψζεηο εκπφξσλ,

επαγγεικαηηψλ θαη βηνηερλψλ, φπσο ζηελ πεξηνρή ηνπ Υαιαλδξίνπ θ.α. ζρεηηθέο κε

ηα πξναλαθεξζέληα δεηήκαηα84

.

Μηα αθφκε απεξγηαθή θηλεηνπνίεζε ην ίδην δηάζηεκα, παξάιιεια κε ηνλ γεληθφ

αλαβξαζκφ γηα ην ελνηθηνζηάζην, απνηειεί ε θηλεηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζεο

εθπαίδεπζεο ιφγσ ησλ ρακειψλ κηζζψλ ηνπο αιιά θαη ηεο ζιηβεξήο θαηάζηαζεο πνπ

παξνπζηάδεη ε Παηδεία ζηε ρψξα. Ζ έληαζε ζην ρψξν ησλ εθπαηδεπηηθψλ

θιηκαθψζεθε ηνλ Φεβξνπάξην κεηά απφ ηηο 4.100 νκαδηθέο παξαηηήζεηο θαζεγεηψλ85

θαη εμειίρηεθε ζε απεξγία πνπ θξάηεζε κέρξη ηηο 5 Μαξηίνπ, έλα δηάζηεκα έληνλσλ

αληηδξάζεσλ πνπ ζεκεηψζεθαλ κέρξη θαη ζπιιήςεηο θαζεγεηψλ απφ ηελ αζηπλνκία.

Καηφπηλ ζπκθσλίαο κε ηνλ Τπνπξγφ πληνληζκνχ Παπαιεγνχξα, ε ΟΛΜΔ

πξνρψξεζε ζηε ιήμε ηεο απεξγίαο αλακέλνληαο λα εθπιεξσζνχλ νη Κπβεξλεηηθέο

δεζκεχζεηο86

.

Δλψ ε θαηάζηαζε θαληάδεη ηεηακέλε, ην θιίκα επηδεηλψζεθε κε ηνπο ζεηζκνχο πνπ

έγηλαλ ζηνλ Βφιν ηνλ Φεβξνπάξην θαη νη εξγαζίεο απνθαηάζηαζεο δπζρέξαλαλ ηα

δεκφζηα νηθνλνκηθά. Ζ ζπγθεθξηκέλε επηβάξπλζε νδήγεζε ηελ Κπβέξλεζε ζε λέν

θχθιν θνξνινγηθψλ κέηξσλ, κε κεγάιε αχμεζε ησλ έθηαθησλ θφξσλ, θαζψο θαη

50% αχμεζε ησλ δαζκψλ87

. Χο εθ ηνχηνπ, νη αληηδξάζεηο ηφζν απφ ηελ ΓΔΔ φζν

θαη απφ ηελ Αληηπνιίηεπζε ήηαλ ηζρπξέο, θαηεγνξψληαο ηελ Κπβέξλεζε φηη

ρξεζηκνπνίεζε ηνπο ζεηζκνχο ζαλ πξφζρεκα γηα ηελ επαρζέζηεξε θνξνινγηθή

πνιηηηθή πνπ γλψξηζε ν ηφπνο88

.

Πάλσ ζηε λέα θνξνινγηθή πνιηηηθή, ν ηαζκφο ζπλερίδεη κε ηνλ ίδην ξπζκφ ηηο

επηζέζεηο ελάληηα ζηελ θνξνινγηθή πνιηηηθή ηεο Κπβέξλεζεο, ζπλδπαζκέλε κε

γεληθφηεξεο αληηδξάζεηο πάλσ ζε ππάξρνληα ζέκαηα, φπσο ην ελνηθηνζηάζην.

Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ε θήξπμε 10ήκεξεο απεξγίαο ηεο Γεληθήο

πλνκνζπνλδίαο Δπαγγεικαηνβηνηερλψλ.89

Με ηηο δηαθεξχμεηο γηα απεξγηαθέο

84

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 23-24 Μαρτίου 1955. 85

Ελευκερία, 4.100 κακθγθταί υπζβαλον χκεσ ομαδικώσ τασ παραιτιςεισ των, 22 Φεβρουαρίου 1955. 86

Ελευκερία, 5 & 6 Μαρτίου 1955. 87

Ελευκερία, Αντμετώπιςθσ των ςειςμών ι του δθμοςιονομικοφ χάςματοσ; , 27 Απριλίου 1955. 88

Ελευκερία, Πρωτοςζλιδο, 28 Απριλίου 1955. 89

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 4 Μαΐου 1955.

29

θηλεηνπνηήζεηο δηαθφξσλ ζσκαηείσλ, δελ αξγεί ε αλαθνίλσζε γηα 24σξε

παλειιαδηθή ησλ επαγγεικαηνβηνηερλψλ. Σα αηηήκαηα, αθνξνχλ ηελ ελαληίσζε ζηηο

λέεο θνξνινγηθέο επηβαξχλζεηο αιιά θαη ζηελ ζπλερηδφκελε θαηαζηξνθή πνπ

επηθέξεη ην λέν ελνηθηνζηάζην. Ζ άπνςε ηνπ ηαζκνχ γηα ηελ θαηαζηαιηηθή, ζρεηηθά

κε ηελ απεξγία, πνιηηηθή ηεο ΓΔΔ δελ αξγεί θαη απηή ηε θνξά, θαζψο ε απφθαζε

γηα ηελ απεξγία αλεζηάιε. Απνηέιεζκα απηνχ, είλαη ηα ίδηα επηζεηηθά ζρφιηα πνπ

εκθαλίδνληαλ απφ ην 1953 θαη αλέθεξαλ ηελ πξνδνηηθή ζηάζε ηεο Γεληθήο

πλνκνζπνλδίαο θαη ηνλ δηαζπαζηηθφ ηεο ξφιν90

. Καη ελψ ην θαηαγγειηηθφ χθνο

ζπλερίδεηαη, ην λέν θνξνινγηθφ πνπ ζπδεηηέηαη ηελ ίδηα πεξίνδν ζηε Βνπιή,

επαιεζεχεη ηηο εηδήζεηο ζρεηηθά κε λέα θαη πεξηζζφηεξε θνξνινγηθή επηβάξπλζε91

.

ε αλάινγν χθνο, ν Διεύζεξε Διιάδα, ελεκεξψλεη πσο νη λένη θφξνη ζα πξνθχςνπλ

απφ ηελ ππαγσγή ησλ αλαδξνκηθψλ απφ ην έηνο 1949 ησλ βηνηερληθψλ

ζπλεηαηξηζκψλ ζηε θνξνινγηθή θιάζε ησλ Αλσλχκσλ Δηαηξεηψλ92

. Οη αλαγγειίεο

απηέο, πεξί λέσλ θνξνινγηθψλ κέηξσλ, πξνθαινχλ αληηδξάζεηο ζε κεγάιε κεξίδα

επαγγεικαηνβηνηερλψλ κε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηε δηνίθεζε ηνπ Δκπνξηθνχ

πιιφγνπ ηνπ Πεηξαηά, ε νπνία ζε αλαθνίλσζή ηεο αλαθέξεη ηελ δίθαηε αγαλάθηεζε

θαη απφγλσζε νιφθιεξνπ ηνπ εκπνξηθνχ θφζκνπ ιφγσ ησλ θαηά ζπξξνή

επηβαιιφκελσλ αζξφσλ θνξνινγηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ επηβαξχλζεσλ. ε αλάινγεο

αλαθνηλψζεηο πξνρψξεζαλ θαη νη Δκπνξηθνί χιινγνη άιισλ κεγάισλ πφιεσλ φπσο

ηεο Θεζζαινλίθεο, ηεο Πάηξαο θαη ηνπ Ζξαθιείνπ93

.

Με ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπ εκπνξηθνχ ηνκέα ζε γεληθφηεξν αλαβξαζκφ, ε επηινγή

ηνπ Κπβεξλψληνο θφκκαηνο λα απμήζεη απφ 9 ζε 12 ηα κέιε ηνπ ΣΔΒΔ (ζην ζχλνιφ

ηνπο θηινθπβεξλεηηθνί)94

δείρλεη ηελ επηκνλή ηεο Κπβέξλεζεο ζηελ ηνπνζέηεζε

αηφκσλ δηθήο ηεο επηξξνήο ζε φιεο ηηο βαζηθέο ζέζεηο αγλνψληαο, σο ζπλήζσο, ηηο

πξαγκαηηθέο δπζθνιίεο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ παξά ηηο ζπλερείο θηλεηνπνηήζεηο ηνπο,

είηε απηή ησλ αξηνπνηψλ95

, είηε ησλ εκπφξσλ κεγάισλ πφιεσλ, φπσο ηεο Πάηξαο,

90

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 18 Μαΐου 1955. 91

Ελευκερία, Θρχιςεν θ ςυηιτθςισ των φορολογικών νομοςχεδίων, 24 Μαΐου 1955. 92

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 24 Μαΐου 1955. 93

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 8 Ιουνίου 1955. 94

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 25 Ιουνίου 1955. 95

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 22 Ιουλίου 1955. Οι αρτοποιοί απείλθςαν για 2ιμερθ πανελλαδικι απεργία.

30

πνπ ζπλέρηδαλ ηηο πξνεηδνπνηεηηθέο 24σξεο απεξγίεο96

, ζπλέρηζε δπλακηθά ηελ ίδηα

πνιηηηθή θαηαθέξλνληαο λα πεξάζεη ην λέν θνξνινγηθφ ιίγν αξγφηεξα97

κε κνλαδηθή

απάληεζε πξνο ηνλ εξγαδφκελν ιαφ ν Τπνπξγφο πληνληζκνχο λα ζπληζηά

¨θνπξάγην98

¨.

Με ηελ ςήθηζε ηνπ λένπ θνξνινγηθνχ, θιείλεη κηα κεγάιε πεξίνδνο αλαζπγθξφηεζεο

ηνπ ειιεληθνχ θαπηηαιηζκνχ, αιιά θαη ηζρπξνπνίεζήο ηνπ ζε αλάινγν βαζκφ πνπ

ηζρπξνπνηήζεθε θαη ε ίδηα ε ρψξα, ζπγθξηηηθά κε ηελ πεξίνδν πξηλ αλαιάβεη ηα ελία

ν Διιεληθόο πλαγεξκόο. Απφ ην ηέινο Απγνχζηνπ, φπσο ζπλέβε θαη φιε ηελ

πξνεγνχκελε ρξνληά, νη ειιεληθέο βιέςεηο ζηξάθεθαλ ζηα εμσηεξηθά δεηήκαηα,

ελλνψληαο ην Κππξηαθφ ,κε ηελ ζπκκεηνρή ζηελ ηξηκεξή Γηάζθεςε ηνπ Λνλδίλνπ,

πνπ φκσο έκειιε λα ιήμεη κε ηνλ ρεηξφηεξν δπλαηφ ηξφπν ζηηο 6 επηεκβξίνπ 1955.

Παξά ηηο φπνηεο δπζθνιίεο θαη αληηδξάζεηο, πφηε ηζρπξέο, πφηε πεξηνξηζκέλεο

θιίκαθαο, ην Κξάηνο ηεο Γεμηάο θαηάθεξε φρη κφλν λα ηηο ππεξθεξάζεη, αιιά λα

ζπλερίζεη αλάινγε εξγαηηθή πνιηηηθή γηα ηα επφκελα 8 ρξφληα.

96

Αρχείο αδιοφωνικοφ Στακμοφ Ελεφκερθ Ελλάδα, 31 Ιουλίου 1955. Μαηί με τουσ εμπόρουσ τθσ Ράτρασ, απεργία ςθμειϊκθκε και ςτα Χανιά, με κφριο αίτθμα τθ ρφκμιςθ των πιςτϊςεων, που οδθγοφςε ςε αποκλειςμό από τον τραπεηικό δανειςμό πλικοσ επιχειριςεων. 97

ΦΕΚ 214, 12.08.1955. Ν.Δ. 3323 ¨Ρερί φορολογίασ ειςοδιματοσ¨ 98

Ελευκερία, Ο Πειραιεφσ ενεκρώκθ χκεσ επί τρίωρον, 12 Αυγοφςτου 1955.

31

ΤΜΠΕΡΑΜΑ

ηνλ επίινγν ηνπ παξφληνο πνλήκαηνο, ζα επηρεηξεζεί κηα ζπλνιηθή εθηίκεζε, ηφζν

ησλ φζσλ γξάθεθαλ αλσηέξσ, φζν θαη ησλ γεληθφηεξσλ, νηθνλνκηθψλ θπξίσο

ζπλζεθψλ πνπ, αλαθέξζεθαλ αλαιπηηθά ζην πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο.

πγρξφλσο, ε θξηηηθή πάλσ ζην αξρείν ηνπ Ραδηνθσληθνχ ηαζκνχ (ησλ εξγαηηθψλ

εηδήζεσλ) δελ ζα παξαιεθζεί θαη ζα επηθεληξσζεί ηφζν ζην χθνο ησλ

παξνπζηαδφκελσλ εηδήζεσλ, φζν θαη ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο, ελλνψληαο ηνπο

επηζεηηθνχο πξνζδηνξηζκνχο πνπ ζπλφδεπαλ ηνλ θάζε απνδέθηε θξηηηθήο.

Αλαιχνληαο ην αξρείν ελφο παξάλνκνπ ξαδηνζηαζκνχ, εηδηθά ζε κηα επνρή

ηξνκνιαγλείαο απέλαληη ζηνλ Κνκκνπληζκφ, είλαη δεδνκέλν φηη ηφζν ε κία πιεπξά,

απηή ηεο πνιηηηθήο πνπ ππεξαζπίδεην ν ηαζκφο, φζν θαη ε άιιε, ησλ αζηηθψλ

δπλάκεσλ, επηδφζεθαλ ζε έλα εθηεηακέλν θιίκα πξνπαγάλδαο πνπ κφλν ε ζπλνιηθή

εθηίκεζε θαη ζχγθξηζε ησλ δχν κπνξεί λα απνθέξεη κηα κέζε νδφ ζηελ θαηαλφεζε

ηεο πνιηηηθήο θαηάζηαζεο ζηελ Διιάδα ηνπ πξψηνπ κηζνχ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950.

Πέξαλ ηεο εζσηεξηθήο πνιηηηθήο θαηάζηαζεο, νη απαξρέο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, σο

κηα θαηάζηαζε γεληθήο πφισζεο πξέπεη λα αλαρζνχλ ζην βαζκφ επζχλεο πνπ ηνπο

αλαινγεί, πνπ κφλν ακειεηένο δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί. Δπηζηξέθνληαο φκσο

ζηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή θαηάζηαζε, ε εζληθνθξνζχλε, σο θπξίαξρε ηδενινγία ηνπ

θξάηνπο ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν, έρνληαο δηνγθσζεί κέζα απφ ηα εξείζκαηα ηνπ

Δκθπιίνπ Πνιέκνπ, αληηκεησπίδεη κε αγξηφηεηα ηνπο εζληθά αιιφηξηνπο

θνκκνπληζηέο αληηθάζθνληαο ηεο εζηθήο, δεκνθξαηίαο θαη ηνπ ζεβαζκνχ απέλαληη

ζηνπο θνηλσληθνχο ζεζκνχο πνπ επαγγειηδφηαλ99

.

Απηφο ν αληαγσληζκφο δχν δηαθνξεηηθψλ νηθνλνκηθφ-πνιηηηθψλ θνζκνζεσξηψλ, κε

ηελ θπξίαξρε ηδενινγία, εθθξαδφκελε απφ ηνλ Διιεληθό πλαγεξκό, αλαγθαζκέλε λα

αθνινπζεί έλα πξφγξακκα λνκηζκαηηθήο εμάπισζεο, κέζα ζε έλα παγθφζκην

ζχζηεκα ηζνηηκίαο100

, έξρεηαη ζε πιήξε ζχγθξνπζε κε ηελ πνιηηηθή ηεο απέλαληη

πιεπξάο, πνπ επαγγειίδεηαη ηελ απνδέζκεπζε απφ ηηο πξνηεηλφκελεο πνιηηηθέο ηνπ

99

Ελεφάντθσ, Εκνικοφροςφνθ, θ Ιδεολογία του τρόμου και τθσ ενοχοποίθςθσ, ςτο «Θ Ελλθνικι Κοινωνία κατά τθν Ρρϊτθ Μεταπολεμικι Ρερίοδο (1945-1967)», ςελ. 647-649. 100

Pagoulatos, Greece’s New Political Economy, ςελ. 12.

32

έμσζελ θεθαιαίνπ101

πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ κεηαηξνπή ηεο ρψξαο πνπ ηνπο αθνινπζεί

ζε απνηθηαθνχ ηχπνπ πξνηεθηνξάην. ηελ πνιηηηθή παξαρσξήζεσλ πξνο ηα μέλα

θεθάιαηα ζηξάθεθε θαη ν πλαγεξκόο, αλ κε ηη άιιν ην Ν.Γ. 2687/53102

¨Πεξί

επελδχζεσο θαη πξνζηαζίαο θεθαιαίσλ ηνπ εμσηεξηθνχ¨ ην απνδεηθλχεη, φπσο θαη ν

Ν.2322/53103

¨Πεξί παξαρσξήζεσο παξαιηαθψλ ρψξσλ πξνο εγθαηάζηαζηλ

αιινδαπψλ επηρεηξήζεσλ πγξψλ θαπζίκσλ¨ έξρεηαη λα ζπκπιεξψζεη απηή ηε

ζεσξία. Σα μέλα θεθάιαηα, ηδηαίηεξα ηα Ακεξηθαληθά απνηεινχλ ηνλ θχξην απνδέθηε

ππξψλ απφ ηνλ ηαζκφ. Αλαινγηδφκελνη ηελ αληίδξαζε θαη ηδενινγία ησλ

Κνκκνπληζηψλ απέλαληη ζηνλ ραξαθηήξα απηψλ ησλ θεθαιαίσλ, πνπ ηα ζεσξνχζαλ

κέζα θησρνπνίεζεο ηνπ ιανχ θαη μεπνπιήκαηνο ηεο ρψξαο- ηνπιάρηζηνλ φπσο

γίλεηαη θαηαλνεηφ απφ ην αξρείν ηνπ Ραδηνθσληθνχ ηαζκνχ θαη ηελ κειέηε ηνπ

Μπάηζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Βηνκεραλίαο ζηελ Διιάδα ην 1947- γίλεηαη θαηαλνεηή

ε ζθιεξή θξηηηθή πνπ εμαπνιχεη ν Διεύζεξε Διιάδα.

Δληχπσζε επίζεο πξνθαινχλ νη δηάθνξνη ραξαθηεξηζκνί πνπ απνδίδνληαη ζηνπο

πξσηαγσληζηέο ηεο πνιηηηθήο ζθελήο. «Πξνδόηεο ηεο ΑΓΔΓΤ», «εξγαηνθάπεινη»,

«Παπαγηθνί απαηεώλεο», «ηα ζθπιόςαξα ηεο νιηγαξρίαο», είλαη κφλν κεξηθνί απφ ηνπο

πνιινχο, πνπ θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο αιινηψλνπλ ηελ φπνηα εγθπξφηεηα έρεη ν

ηαζκφο θαη ράλεη ηφζν ζε ζρέζε κε ην χθνο ηνπ επίζεκνπ Ραδηνθσληθνχ ηαζκνχ

ησλ Αζελψλ, φζν θαη κε ηνλ ινηπφ Σχπν. Σν θαζεζηψο ηεο παξαλνκίαο ίζσο λα είλαη

θαη απηφ πνπ ηνπ δίλεη απηή ηε δπλαηφηεηα, λα απεπζχλεηαη δειαδή

απαγθηζηξσκέλνο απφ ηελ φπνηα ινγνθξηζία.

Κιείλνληαο, απηφ πνπ δελ κπνξεί λα παξαβιεθζεί, είλαη ην ηεξάζηην ελεκεξσηηθφ

πιηθφ πάλσ ζε παλειιαδηθέο απεξγίεο, αιιά θαη ζε άιιεο, κηθξφηεξεο θιίκαθαο ή θαη

πνιχ κηθξήο. Έλα αξρεηαθφ πιηθφ πνπ αλαθέξεηαη πνιχ αλαιπηηθά ζηελ απεξγία ησλ

ππαιιήισλ ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο θαη κε ηνλ ίδην βαζκφ αλάιπζεο ελεκεξψλεη γηα

ζηάζεηο εξγαζίαο ζε εξγνζηάζηα ηνπ Πεηξαηά θαη απεξγίεο ζε Πξέβεδα θαη Καβάια,

απνηειεί ζεκαληηθφ ηεθκήξην γηα ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950.

101

Μπάτςθσ, Η Βαριά Βιομθχανία ςτθν Ελλάδα, ςελ. 18 & 27-29. 102

ΦΕΚ 317, 10.11.1953. 103

ΦΕΚ 66, 21.03.1953.

33

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Απσειακό Υλικό

Αξρεία χγρξνλεο Κνηλσληθήο Ηζηνξίαο (ΑΚΗ), Αξρείν Ραδηνθσληθνύ

ηαζκνύ Διεύζεξε Διιάδα, 1955.

Βηβιηνζήθε ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο, Μαθξνρξόληεο ηαηηζηηθέο

εηξέο ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο, εθδφζεηο Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γηεχζπλζε

Οηθνλνκηθψλ Μειεηψλ, Αζήλα 1980.

Δπηκνξθσηηθφ Κέληξν, Βηβιηνζήθε-Αξρείν «Υαξίιανο Φισξάθεο», Αξρείν

Ραδηνθσληθνύ ηαζκνύ Διεύζεξε Διιάδα, 1952-1954.

Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο, ηαηηζηηθή Δπεηεξίο ηεο Διιάδνο

1955, Αζήλα 1956.

Σύπνο

Διεπζεξία.

Ζ Ναπηεκπνξηθή.

Σν Βήκα.

Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο (ΦΔΚ).

Αςηοηελή έπγα

Αιηβηδάηνο Ν., Οη πνιηηηθνί ζεζκνί ζε θξίζε (1922-1974) όςεηο ηεο ειιεληθήο

εκπεηξίαο, εθδφζεηο Θεκέιην, Αζήλα 1983.

Βαξβαξέζνο Κ., Έθζεζηο επί ηνπ νηθνλνκηθνύ πξνβιήκαηνο ηεο Διιάδνο,

Αζήλα 2002 (επαλέθδνζε ηεο έθζεζεο ηνπ 1952).

Γξεγνξηάδεο .Ν., (επηκ. Γ.Π. Μαινχρνο θαη Ρνδάλζε Παπακηρειάθε), Σα

θνβεξά ληνθνπκέληα. Μεηά ηνλ Δκθύιην. Η άλνδνο ηνπ Παπάγνπ ζηελ εμνπζία,

εθδφζεηο Γεκνζηνγξαθηθφο Οξγαληζκφο Λακπξάθε, Αζήλα 2010 (επαλέθδνζε

ηεο έθδνζεο ηνπ 1979).

Δθδνηηθή Αζελψλ, Ιζηνξία ηνπ Διιεληθνύ Έζλνπο, ηόκνο ΄ΙΣ, Αζήλα 2000.

Ενιψηαο Ξελ. Δ., Ννκηζκαηηθέο θαη Οηθνλνκηθέο Μειέηεο 1946-1996,

εθδφζεηο Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Αζήλα 1997.

34

Ίδξπκα άθε Καξάγησξγα, Η ειιεληθή θνηλσλία θαηά ηελ πξώηε

Μεηαπνιεκηθή πεξίνδν (1945-1967), Αζήλα 1994.

Ληλαξδάηνο π., Από ηνλ Δκθύιην ζηε Υνύληα 1952-1955 (ε ηξηεηία ηνπ

ζπλαγεξκνύ), ηόκνο Β΄, εθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 1978.

Λπκπεξάηνο Μ., Από ην ΔΑΜ ζηελ ΔΓΑ, ε ξαγδαία αλαζπγθξόηεζε ηεο

ειιεληθήο αξηζηεξάο θαη νη κεηεκθπιηαθέο πνιηηηθέο αλαγθαηόηεηεο, εθδφζεηο

ηνραζηήο, Αζήλα 2011.

Μπάηζεο Γ., Η Βαξεηά Βηνκεραλία ζηελ Διιάδα, εθδφζεηο Κέδξνο, Αζήλα

1977 (επαλέθδνζε).

Νηθνιαθφπνπινο Ζι. , Η Καρεθηηθή Γεκνθξαηία, θόκκαηα θαη εθινγέο, 1946-

1967, εθδφζεηο Παηάθε, Αζήλα 2010 (έβδνκε έθδνζε).

Pagoulatos G., Greece’s New Political Economy, State, Finance and Growth

from Postwar to EMU, Houndmills 2003.

Σδαξηδάλνο Α.Η., Δηο ην κέζνλ ηνπ δξόκνπ. Απόζπαζκα δειώζεσλ ηνπ

Πξνέδξνπ ηεο Κπβεξλήζεσο ηξαηάξρνπ Παπάγνπ πξνο ηνλ Σύπνλ ηελ 13ε

Φεβξνπαξίνπ 1955, 1955.

Φηκνχιε Βάζσ, «Διεύζεξε Διιάδα», Η θσλή ηεο αιήζεηαο. Ο παξάλνκνο

ξαδηνζηαζκόο ηνπ ΚΚΔ. Αξρείν 1947-1968, εθδφζεηο Θεκέιην-ΑΚΗ, Αζήλα

2006.