Το φ του φόβου

Το φ του φόβου 1

Το φ του φόβου

Γιάννης Χατζηχρήστος

Μυθιστόρηµα


Στους φίλους που άφησα πίσω, στην Κέρκυρα


Περιεχόµενα

ΑΠΡΟΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ .......................................................... 4

ΕΞΟΦΛΗΣΗ ΠΑΛΑΙΩΝ ΧΡΕΩΝ ................................................... 16

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΕ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ...................................................... 31

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙ ....................................... 46

ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ 6 ...................................................... 60

ΑΚΟΥ ΝΑ ∆ΕΙΣ ............................................................................. 62

ΕΠΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ .......................................................................... 82

ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ .................................................................................. 94

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ............................................ 105

ΤΟΛΜΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ Α∆ΥΝΑΤΟ ............................................... 117

ΠΛΩΤΙΝΟΣ ................................................................................. 139

Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ............... 158

ΜΟΡΑΒΙΑ.................................................................................... 162

ΤΖΑΖ ΡΟΚ .................................................................................. 269

ΤΟ Φ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ..................................................................... 293

ΠΑΛΙΑ ΑΡΧΕΙΑ ........................................................................... 345

∆ΙΣΤΗΛΟ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙ∆Ο ......................................................... 362

Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ .............................................................................. 383


ΑΠΡΟΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

18/3/2005, Αθήνα

Είχες γράψει µε µεγάλα γράµµατα «Μου αρέσει να

έχει ήλιο για να κάθοµαι στη σκιά» πάνω στην αφίσα του ΕΟΤ

µε εκείνο τον λαµπρό Αιγαιοπελαγίτικο ήλιο που είχαν

κρεµάσει πίσω απ’ το γραφείο σου στο Πανεπιστήµιο. Ποτέ

δεν φανταζόσουν πόσο πολύ θα σε σηµάδευε αυτή η φράση

από εκείνο το βιβλίο που σου άρεσε κάποτε, τότε που

αποφάσισες να ζεις τις µέρες σου στη σκιά της, δουλεύοντας

το αναθεµατισµένο διδακτορικό σου που δεν έλεγε να

τελειώσει.

Στην αρχή το παρατσούκλι στο κώλυσαν τα

πειραχτήρια των µεταπτυχιακών φοιτητών. Το Σκοτεινός αντί

για το Φωτεινός για επώνυµο κυριάρχησε τόσο, ώστε να σε

ξέρουν οι περισσότεροι πλέον σαν Κώστα Σκοτεινό, µε το

παρατσούκλι να δικαιολογεί πλέον και το ωχρό της

επιδερµίδας σου από την πολύχρονη έκθεση σου στην σκιά

της αφίσας. Έτσι το «Σκοτεινός τύπος» ή σκέτα ο

«Σκοτεινός», αντικατέστησε σταδιακά το επώνυµο σου τόσο

που κάποιοι από τους νεότερους να είναι πλέον πεισµένοι ότι

η ταυτότητα σου γράφει Κωσταντίνος Σκοτεινός του Ανδρέα

και της Αλεξάνδρας το γένος Τρανταφύλλου, όνοµα συζύγου

κενόν, χρονολογία γέννησης 21/2/1974, τόπος γέννησης

Γαλαξίδι Φωκίδας, κάτοικος Πετράλωνα Φαλήρου 6,

επάγγελµα ακόµη γράφει µαθητής, ύψος 1,85, πρόσωπο

ωοειδές, χρώµα µατιών κουρασµένα.


Ήταν βεβαίως και το ερευνητικό πεδίο σου

συνυφασµένο µε τόπους ανήλιαγους και σκοτάδια. ∆ιάλεξες

να µελετήσεις τις καταναλωτικές συνήθειες των θαµώνων των

ίντερνετ καφέ σε σχέση µε τις τάσεις που δηµιουργούνται από

την διείσδυση καταναλωτικών προτύπων στους δικτυακούς

τόπους που συχνάζουν. Σκοτεινό το θέµα σαν τους χώρους

που τρέχεις να κάνεις τις έρευνες πεδίου, βάζοντας τις

φωτεινές σου ιδέες σε ερωτηµατολόγια και στατιστικές που

όµως µέχρι σήµερα συνεχίζουν να κρατούν τα αναµενόµενα

αποτελέσµατα σε βαθύ σκότος. Στην αρχή είπες ότι ήταν η

ζήλια των συνάδελφων υποψήφιων διδακτόρων και σε είπαν

Σκοτεινό, µιας και που αυτοί αναγκάζονταν να κινούνται σαν

πλανήτες γύρω από λευκούς νάνους, ενώ εσένα σε διάλεξε

για µεταπτυχιακό συνεργάτη και µαθητή του ο ερυθρός

γίγαντας της Σχολής Επικοινωνίας και Μάρκετινγκ, ο

γκουρού του κλάδου στην Ευρώπη, ο καθηγητής Σπύρος

Πορφύρης. Ελλιπείς πάντα ήταν οι γνώσεις σου στην

αστροφυσική, δεν ήξερες ότι οι ερυθροί γίγαντες γρήγορα

εξαφανίζονται σε µια µαύρη τρύπα και σε αφήνουν εσένα,

τον ετερόφωτο, να πλανιέσαι άσκοπα στην µοναξιά του

σκοταδιού που αφήνουν πίσω τους. Έτσι, µετά την ξαφνική

εξαφάνιση του επόπτη καθηγητή σου πριν από µήνες,

βρέθηκες τελµατωµένος, στερηµένος από καθοδήγηση και

άδειος από φρέσκες ιδέες, να αναλογίζεσαι αν θα ήταν

καλλίτερο να είχες επιλέξει να σπουδάσεις αστροφυσική αντί

για επικοινωνία και διαφήµιση.

Σήµερα ο µόνος ήλιος που λάµπει είναι αυτός της

αφίσας στον τοίχο. Το βαροµετρικό χαµηλό, κολληµένο τον

χάρτη των Βαλκανίων την τελευταία εβδοµάδα, µαγνητίζει

αέριες µάζες από τις στέπες της Ουκρανίας που φτάνουν µε

ριπές χιονιού µέχρι και το θολό τζάµι του γραφείου των

υποψήφιων διδακτόρων του Τµήµατος Επικοινωνίας και


Μάρκετινγκ του Πανεπιστηµίου. Ο Προκοπίου, που συνήθως

καταλαµβάνει µε τον όγκο του όλο το απέναντι γραφείο,

παρουσιάζει µια ερευνητική του εργασία σε ένα συνέδριο

στην Αµβέρσα και θα λείπει µέχρι την Τετάρτη. Τα

µαθήµατά του στους προπτυχιακούς τα κάνει αυτή την ώρα

η τρίτη ένοικος αυτού του τρίκλινου του πρώτου ορόφου του

Κτιρίου Β4, η Φρόσω η τσαχπίνα, η επονοµαζόµενη και

∆ρόσου ή κατά άλλους ∆ρόσω και για τους δικούς της στην

Καρδίτσα Φρόσου. Έτσι, δύο ώρες µόνος, από τις εννιά και

µισή που έβγαλες µπότες, κράνος, µπουφάν και γάντια να

στεγνώνουν στο χλιαρό καλοριφέρ, χαζεύεις ξυπόλητος την

κούπα µε τον µαύρο καφέ που σήµερα πάγωσε ασυνήθιστα

γρήγορα. Ίσως αυτό είναι και το µόνο ασυνήθιστο που

συµβαίνει τις τελευταίες µέρες, ίσως και εβδοµάδες ή µήνες,

πόσοι αλήθεια να πέρασαν ακριβώς από τότε που άνοιξε η γη

και κατάπιε τον Πορφύρη; Έριξες µια µατιά στο επιτραπέζιο

ηµερολόγιο, µεθαύριο κλείνουν δώδεκα µήνες από την

µυστηριώδη εξαφάνιση που τα µόνα ίχνη που άφησε πίσω

της ήταν η ανάµνηση των ειδησεογραφικών ρεπορτάζ στα

τηλεοπτικά κανάλια των πρώτων ηµερών από δαιµόνιους

ρεπόρτερ-ντέντεκτιβ όπου διατυπώθηκαν όλα τα εξωφρενικά

σενάρια, οι δύο άκαρπες εκποµπές της Νικολούλη το

καλοκαίρι λίγο πριν και λίγο µετά την Ολυµπιάδα, που

διερεύνησε όλα τα σενάρια ένα-ένα και η αναστάτωση του

φαινοµενικά ήσυχου ρυθµού της πανεπιστηµιακής ζωής από

τις κάθε λογής διωκτικές, δικαστικές και αντιτροµοκρατικές

υπηρεσίες πέντε-έξι κρατών ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού.

Τα ορατά ίχνη από τους βανδαλισµούς των ειδικών της

σήµανσης στο γραφείο του καθηγητή περιορίστηκαν σε µια

τρύπα µεγέθους δύο Προκοπίου στην µεσοτοιχία µε το

γραφείο του καθηγητή Καραγιάννη (που πάσχει από χρόνια

αλλεργία στην σκόνη και στην ακαταστασία) και η αφαίρεση


για εξέταση στα επιστηµονικά εργαστήρια της ασφάλειας, για

άγνωστο ακόµη πόσο χρόνο, του προσωπικού υπολογιστή και

δύο ζωγραφικών πινάκων που είχε κρεµάσει στο γραφείο του

ο Πορφύρης. Η τρύπα καλύφθηκε προσωρινά µε νοβοπάν και

µε τις γνωστές αφίσες του ΕΟΤ µέχρι να ολοκληρωθούν οι

τυπικές διαδικασίες και να βρεθούν τα σχετικά κονδύλια για

να αναλάβει δράση η Τεχνική Υπηρεσία του Πανεπιστηµίου

για να αναθέσει την εργολαβία σε κατάλληλο µειοδότη και

να έλθουν, επιτέλους, οι Αλβανοί να διορθώσουν τα

γκρεµισµένα. Ενδεχοµένως αυτό αναµένεται να συµπέσει µε

την ολοκλήρωση των διαδικασιών αντικατάστασης του

απόντος από την τριµελή και την πενταµελή επιτροπή που

εποπτεύουν το διδακτορικό σου και µε την επιστροφή του

καθηγητή Καραγιάννη, της τριµελούς σου και αυτός, που

έµεινε µονοµελής µετά από την εξάµηνη αναρρωτική και την

καπάκι ετήσια εκπαιδευτική άδεια που χτύπησε για να

συνέλθει από το σοκ που έπαθε όταν γκρέµιζαν µε τις βαριές

τον τοίχο του, από την πλευρά του γραφείου του Πορφύρη, οι

φουσκωτοί της αντιτροµοκρατικής µε τα µαύρα.

«Ξεκόλλα φιλάρα, σύνελθε µη σε πάρει η µπάλα

καταί . Έτσι που πας αδελφούλη’ µ, σε βλέπω γρήγορα να

σχεδιάζεις σποτάκια για δρακουλίνια. Πάλι τρύπια κάλτσα

φόρεσες σήµερα;»

Τίναξε τα µαλλιά της από τις νιφάδες που χιονιού

πάνω στο καλοριφέρ και πέταξε το µπουφάν στο

κοινόχρηστο καναπεδάκι του γραφείου που χρησίµευε καµιά

φορά και για ένα γρήγορο ύπνο τα χαράµατα που τελείωναν

οι προθεσµίες. Μάζεψες τις ποδάρες που προσποιούταν ότι

πυρώνονται στο ανεπαρκές θερµαντικό σώµα ντροπιασµένος

για την τρύπια κάλτσα. Έχουν συνηθίσει όλοι να σε βλέπουν

να δουλεύεις χωρίς παπούτσια χειµώνα καλοκαίρι, ο καθένας


µε το κουσούρι του σε αυτό το τµήµα, όποιος λέει ότι δεν

έχει παίρνει αναρρωτικές. Είδες κρυµµένο οίκτο στα µάτια

της έτσι που σε κοίταξε µια στιγµή πριν πάει προς τον

αχνιστό καφέ και το κουλούρι στο γραφείο της που την

περίµενε. Σίγουρα για την τρύπα. Για την τρύπα στην κάλτσα

µήπως, που σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να θεωρηθεί

ακαδηµαϊκά επιτρεπτό κουσούρι ή για την ατυχία σου να

χαθεί ο βασικός σου συνεργάτης στην έρευνα την πιο κρίσιµη

στιγµή της, την στιγµή που ήθελες πραγµατικά καθοδήγηση

για το επόµενο µονοπάτι της, µαζί µε όλα τα στοιχεία που

είχε αναλάβει να επεξεργαστεί στην κοινή σας δουλειά και

που χωρίς αυτά δεν µπορείς να βγεις από την τρύπα;

Είπες «Πρέπει να τις πετάξω αυτές τις κάλτσες µε τις

τρύπες, πέρασε η µόδα τους πια» ενώ ήθελες να πεις

«Παράτα µας βρε Φρόσω, τι ανάγκη έχεις εσύ». ∆εν το

τόλµησες γιατί δεν ήξερες, δυο χρόνια τώρα που είσαστε στο

ίδιο γραφείο, ποιες ήταν οι ανάγκες αυτού του ψιλόλιγνου

κοριτσιού µε τα καστανά µαλλιά. Το µόνο που ξέρεις γι’

αυτήν είναι η καταγωγή της, τα ερευνητικά της

ενδιαφέροντα, για τη συνήθειά της να λύνει γρίφους και

σπαζοκεφαλιές όταν θέλει να χαλαρώσει και το ότι την

αποκαλούσαν ∆ρόσω όλοι οι αρσενικοί της Σχολής, φοιτητές

και συνάδελφοι, για να την εκδικηθούν που δεν ενέδιδε στα

σαχλά τους κόρτε. Τηλεφωνήµατα προσωπικά δεν έκανε ποτέ

από το υπηρεσιακό τηλέφωνο και όταν χτυπούσε το κινητό

της έβγαινε στο διάδροµο.

Πήρε µια κούπα πάνω από το ψυγειάκι µε τα

εµφιαλωµένα νερά της και τα τυράκια, τα σαλαµάκια και τα

βουτυράκια του Προκοπίου, την γέµισε µέχρι την µέση µε το

µισό της καφέ και σου τον έφερε µαζί µε µισό κουλούρι.

«Νοµίζω ότι τον έχεις ανάγκη τώρα. ∆εν έχει γάλα

και ζάχαρη, αρκέσου σε αυτά» είπε και έκανε τον ήλιο στην


αφίσα να µπει στη σκιά µετά το χαµόγελο της. Για πρώτη

φορά, δύο χρόνια σε αυτό το γραφείο, σου αρέσει να

κάθεσαι στην σκιά απέναντι από τον ήλιο.

Λες ν’ ανοίξεις τον υπολογιστή σου. Θα έχουν

µαζευτεί στην ηλεκτρονική θυρίδα σου αρκετά γράµµατα που

θα θέλουν απάντηση όλες αυτές τις ηµέρες που δεν

ασχολήθηκες µε οτιδήποτε. Η απάντηση στην αίτησή σου

για εκείνη την θέση του µεταπτυχιακού συνεργάτη στο LSΕ

δεν πρόκειται να έλθει πριν το τέλος Μαίου. Περιµένεις να

βρεις µηνύµατα ρουτίνας µε ανακοινώσεις του τµήµατος ή

ανέκδοτα συναδέλφων που συντηρούν τα συνήθη στερεότυπα

και αν είσαι τυχερός, κανένα από κάποιο φιλαράκι από τον

στρατό ή από κανένα παλιό συµφοιτητή. Η πρώην έπαψε να

σου στέλνει εδώ και τρεις µήνες το καθιερωµένο µηνυµατάκι

της κάθε ∆ευτέρα από τότε που σου αποκάλυψε ότι είναι

ερωτευµένη. Με εκείνο τον τοπικό πρώην χρηµατιστηριακό

σύµβουλο και νυν µεγαλοπαράγοντα του ΠΑΟΚ φυσικά,

αυτόν που φτιάχτηκε καλά την εποχή της φούσκας και που

πρόλαβε και βγήκε έγκαιρα. Όχι πια ερωτευµένη µε εσένα,

εσύ ήσουν πλέον ο καλός της φίλος. Αυτό σου έγραφε

µονότονα κάθε ∆ευτέρα από τότε που αποφάσισε πριν δέκα

µήνες να γυρίσει στο πατρικό της στο Πλατύ και να ασκήσει

τις υψηλές τεχνικές που κατείχε περί επιθετικής

επικοινωνιακής πολιτικής στην οικογενειακή της επιχείρηση

«Βιοµηχανία Ειδών Προικός Βορείου Ελλάδος» και στην

αναζήτηση κάποιου κατάλληλου που να είχε βγει έγκαιρα.

Εσένα τι να σε κάνει έτσι που εγκλωβίστηκες εδώ µέσα; Το

αναβάλεις το άνοιγµα του υπολογιστή. ∆εν σου φτάνει ο

µισός καφές, το µισό κουλούρι και ένα λαµπρό χαµόγελο για

να κάνεις επανεκίνηση. Θέλεις κι άλλο.


Είπες «Μου άνοιξες την όρεξη µε το κουλούρι. Είδες

να έχει µείνει τίποτα στο ψυγείο ή να πάω να φέρω

προµήθειες από το κυλικείο;»

Είπε «Αυτό το ψυγείο είναι µια αποθήκη

χοληστερόλης, κάθε φορά που το ανοίγω αηδιάζω µε όλα

αυτά τα σκουπίδια που µπουκώνεται όλη µέρα ο χοντρός.

Πες του και συ βρε Κώστα τίποτα, θα µας µείνει στα χέρια

καµιά µέρα από κανένα εγκεφαλικό ή από καρδιά.»

«Λέει ότι οι εξετάσεις του βρίσκουν φυσιολογικές

τιµές και δεν έχει λόγους για να ανησυχεί. Και ότι δεν είναι

χοντρός, πεσµένο στήθος θεωρεί ότι είναι όλο αυτό το βουνό

που του χρησιµεύει για µαξιλαράκι όταν χτυπάει στις γωνίες.

Εσένα ξέρεις πως σε λέει;»

«Μπα, µε κουτσοµπολεύετε πίσω από την πλάτη µου

όταν τρέχω να κάνω τα εργαστήριά σας καθάρµατα; Για λέγε,

για λέγε.»

«Η Ελειποβαρής Λιπόσαρκη, ή η Έψιλον Λάµδα για

συντοµία. Μια φορά του ξέφυγε και σε φώναξε έτσι αλλά δεν

το κατάλαβες. Πιστεύει ότι το παρακάνεις µε την υγιεινή

διατροφή, τη γυµναστική και την δίαιτά σου.»

«Το κτήνος. Άκου λιπόσαρκη εγώ. Εντάξει, παίρνω

τα µέτρα µου µε όλα αυτά που ακούµε, τι ήθελε να κάνω. Κι

εσύ τι θέση παίρνεις αγαπητέ µου ξυπόλητε Σκοτεινέ, µε

θεωρείς και εσύ Έψιλον Λάµδα ή περιορίζεσαι στο ∆ρόσω

όπως µε λένε όλοι οι άλλοι πίσω από την πλάτη µου;»

«Εγώ πιστεύω αυτό που φαίνεται, δηλαδή ότι είσαι

µια κορµάρα του κάµπου. Τώρα το τι τρως εσύ και τι τρώει ο

άλλος δεν µε αφορά καθόλου. Ή µάλλον µε αφορά, αλλά

µόνο όταν ανοίγω το ψυγείο για να τσιµπήσω από το

κολατσιό σας όταν λείπετε και δεν βρίσκω τίποτα.»

«Να υποθέσω ότι αποφάσισες σήµερα να µε πεις

κορµάρα µόνο και µόνο επειδή σου έδωσα το µισό µου


κουλούρι; Αν είναι έτσι Κώστα, να σου φέρνω κάθε µέρα ένα

ολόκληρο.»

Γελούσε µε τα µάτια, ήταν φανερό ότι σήµερα

συνέβαιναν και σε αυτήν ασυνήθιστα πράγµατα και το

γλεντούσε. ∆εν είχατε µιλήσει ποτέ τόσο πολύ αυτά τα δυο

χρόνια στο ίδιο γραφείο χωρίς να εµπλέκονται στην

συζήτηση σας πίνακες µε αριθµούς, κατανοµές πιθανοτήτων

και εκτιµητές στατιστικών υποθέσεων και γι’ αυτό δεν

µπορεί να την θεωρήσεις υπεύθυνη. Εσύ ήσουν πάντα αλλού

όταν αυτή ήταν πάντα εκεί. Και τώρα τι να υποθέσεις, τι

πιθανότητες υπήρχαν να πάει αυτή η συζήτηση πάρα κάτω;

«Τι κάνεις το Σαββατοκύριακο;» ρώτησες,

προσδίδοντας στο ερώτηµά σου σαφή χαρακτηριστικά

εκτιµητή στατιστικής υπόθεσης.

«Γυµναστήριο σήµερα και αύριο το απόγευµα, αύριο

το πρωί σουπερµάρκετ και λαϊκή στα βιολογικά, να κοιτάξω

κάτι καινούργια ερευνητικά αποτελέσµατα που µάλλον έχουν

σχέση µε την δηµοσίευση που ετοιµάζω, τζόκιν την Κυριακή

το πρωί στην παραλιακή, να µαγειρέψω κανένα φαί να έχω

να τρώω την ερχόµενη βδοµάδα, να βάλω πλυντήριο, τέτοια.

Εσύ;»

Πλήρης η κατανοµή της στον χρόνο. Θα σου αρκούσε

ένα «Τίποτα» για να δεις συνέχεια και έτσι άλλαξες ρότα.

«Τώρα που το λες, έχω να βάλω και εγώ πλυντήριο

και να σιδερώσω εκείνο το βουνό από τα ασιδέρωτα που έχει

φτάσει στο ταβάνι. Άντε, ας κάνουµε καµιά δουλειά τώρα, θα

φροντίσω να ανταποδώσω το κέρασµά σου αργότερα»

Άνοιξες επιτέλους τον υπολογιστή. Περιµένουν να

διαβαστούν καµιά σαρανταριά γράµµατα. Το µάτι σου


τράβηξε το όνοµα του µοναδικού αποστολέα από τον οποίο

δεν περίµενες ποτέ να έχεις µήνυµα. Ο Φαίδων Λάσκος,

πρώην καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης και προηγούµενος

πρύτανης του Πανεπιστηµίου, παλιά δόξα και µια από τις

λιγοστές διεθνείς φίρµες του ιδρύµατος, σου έχει στείλει ένα

e-mail που περιµένει να διαβαστεί από χθες.

Έγραφε:

Από: F. Laskos [mailto:[email protected]] Απεστάλη: Πέµπτη 17 Μαρτίου 2005, 9:46 π.µ. Προς: [email protected] Θέµα: Πρόσκληση

Αξιότιµε κύριε Φωτεινέ, Θα παρακαλούσα, στο βαθµό που σας είναι δυνατό, να

δεχτείτε την πρόσκλησή µου να βρεθούµε αυτό το Σαββατοκύριακο στο εξοχικό µου, που βρίσκεται στον Άγιο Βασίλειο Κορινθίας, µε σκοπό να συνεργαστούµε πάνω σε θέµατα που σχετίζονται µε την πρόοδο της ερευνητικής σας δραστηριότητας. Παρακαλώ σηµειώστε ότι αυτή µου την πρωτοβουλία την έλαβα κατόπιν εντολής για να εξοφληθεί ένα παλαιό χρέος.

Εφ’ όσον δεν έχετε αντίρρηση, θα παρακαλούσα να βρίσκεστε το Σάββατο 19/3 στις 17.15 µµ ακριβώς στην πλατεία του χωριού, απ’ όπου θα σας παραλάβει ο οδηγός µου για να σας οδηγήσει στο κτήµα, όπου και θα σας περιµένω. Θα παρακαλούσα να έχετε εφοδιαστεί µε τα κατάλληλα ρούχα και παπούτσια για ένα περίπατο, ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών. Ελπίζω να σεβαστείτε την παράκλησή µου να µην φέρεται µαζί σας κινητό τηλέφωνο ή οποιαδήποτε άλλη ηλεκτρονική συσκευή.

Παρακαλώ να επιβεβαιώσετε την αποδοχή αυτής της πρόσκλησης το συντοµότερο.

Με εκτίµηση


Φαίδων Λάσκος Επίτιµος πρύτανης

Το διάβασες τρεις φορές. Την δεύτερη για να

συνέλθεις από την έκπληξη και την τρίτη µήπως και

ανακαλύψεις κανένα ίχνος ή κάποια αδιόρατη ένδειξη που θα

οδηγούσε στο συµπέρασµα ότι το µήνυµα αυτό να στο

έστειλαν εκείνα τα πειραχτήρια οι µεταπτυχιακοί σου από το

ισόγειο, που δεν το έχουν σε τίποτα να θέλουν να σπάσουν

πλάκα σε βάρος σου στέλνοντας σε µέσα στα χιόνια στην

µέση του πουθενά για να βρεις ένα πιθανό διέξοδο στα

ερευνητικά σου αδιέξοδα ή για να εισπράξεις χρήµατα από

κάποιο ανύπαρκτο χρέος. Οποιοσδήποτε µπορεί να ανοίξει

µια ηλεκτρονική θυρίδα στο yahoo µε αυτό το όνοµα και να

στείλει αυτό το µήνυµα προσποιούµενος τον Λάσκο.

Πήρες τηλέφωνο τον Σωτήρη, τον χάκερ από το

Τµήµα Πολυµέσων, που κάποτε τον βοήθησες σε µια εργασία

του όταν τελείωνε το µεταπτυχιακό του. Ξεπλήρωσε την

χάρη σε δέκα λεπτά µε ένα του e-mail που σε πληροφορούσε

κατηγορηµατικά και µε τρόπο που δεν χωρούσε καµία

αµφιβολία, ότι το µήνυµα στάλθηκε στο yahoo από ένα

υπολογιστή που ήταν συνδεδεµένος µε ένα κόµβο του

ίντερνετ στην Νότιο Αφρική και δεν είχε αλλοιωθεί καθόλου

σε όλη την δαιδαλώδη πορεία του στον παγκόσµιο ιστό µέχρι

να φτάσει στον υπολογιστή σου. Αδύνατον να το έστειλαν οι

µεταπτυχιακοί σου µιας και δεν έλειπε κανένας τους σε ταξίδι

αυτή την εποχή, τραβάνε όλοι τους κουπί στο κάτω

κατάστρωµα της γαλέρας για να προλάβουν τις προθεσµίες

των εργαστηριακών ασκήσεων αυτού του εξάµηνου,

κάνοντας τις δύσκολες προσοµοιώσεις των καταναλωτικών

µοντέλων που τους είχες αναθέσει. Έτσι έµεινε το ερώτηµα,

αν έστειλε το µήνυµα ο Λάσκος από την Νότιο Αφρική χθες


τέτοια ώρα, πως θα µπορούσε να είναι αύριο στο κτήµα του

για να σε περιµένει. Σε λίγο ανακάλυψες ότι ήταν

περισσότερα τα ερωτήµατα που πλανιόταν κάτω από την

αφίσα µε τον ήλιο και, κατά το συνήθειο που επέβαλε η

ερευνητική σου µεθοδολογία, τα απαρίθµησες στο µπλοκ

εργασίας κατά την χρονολογική σειρά εµφάνισής τους σε

σχέση µε την ροή του κειµένου που τα γέννησε. Έγραψες:

Τι να µε θέλει αυτός ο γέρος που τον έχω δει µόνο µια

φορά από µακριά και αυτό πριν δύο χρόνια στην

τελετή ανακήρυξής του σε επίτιµο πρύτανη της

Σχολής, όταν συνταξιοδοτήθηκε;

Tι σχέση µπορεί έχει ο ιστορικός της τέχνης, και ας

είναι κορυφή σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τοµέα του,

µε την δική µου έρευνα;

Τι θα λέµε ένα ολόκληρο Σαββατοκύριακο;

Πεπόνια ή σταφίδα να βγάζουν τα κτήµατά του;

Ποιος µπορεί να είναι αυτός που µπορεί να δίνει

εντολές στον Λάσκο και να τον κάνει να τρέχει να τις

εκτελέσει αφήνοντας τον φθινοπωρινό ήλιο της

Νότιας Αφρικής για να µε συναντήσει;

Για ποιο χρέος µιλάει; ∆ικό του ή του εντολέα του;

∆εν θυµάµαι να µου χρωστάει κανένας τίποτα

Tι γεροπαραξενιά είναι πάλι αυτή, να τον ενοχλεί τo

κινητό µου ενώ αυτός κάνει τσάρκες στα yahoo;


Έχω να κάνω τίποτα καλλίτερο αυτό το

Σαββατοκύριακο;

Μιας και ήξερες µόνο µία απάντηση από τα οκτώ

ερωτήµατα αυτής της λίστας, έστειλες το απαντητικό µήνυµα

µε την αποδοχή της απρόσµενης πρόσκλησης και της είπες:

«Φεύγω, θα σε δω την ∆ευτέρα. Πρέπει να αγοράσω

καινούργιες µάλλινες κάλτσες και ένα κασκόλ.»


ΕΞΟΦΛΗΣΗ ΠΑΛΑΙΩΝ ΧΡΕΩΝ

19/3/2005, Άγιος Βασίλειος Κορινθίας

Ο καιρός έδειχνε να φτιάχνει από το πρωί. Η ΕΜΥ

υποσχόταν λιακάδα και για την Κυριακή αλλά µε µηδέν

µέγιστη για την Πελοπόννησο, την Ανατολική Στερεά και την

Εύβοια. Ταξίδεψες µια ώρα χωρίς σκιά πάνω στην κόκκινη

Veradero των οκτακοσίων πενήντα κυβικών στη χιονισµένη

διαδροµή µέχρι τον Αϊ Βασίλη, µε τον ήλιο να µπήγει δυνατά

τα δόντια του πάνω από τη δερµάτινη στολή του

µοτοσικλετιστή που σου έκανε δώρο ο πατέρας σου όταν

απολύθηκες από τον στρατό. Έφτασες νωρίς, δεν κατάλαβες

ότι περνούσε διαφορετικά ο χρόνος στο ρολόι από τον άλλο,

τον εσωτερικό που διαµορφώνεται από τις σκέψεις και τα

ερωτήµατα της λίστας που άφησες χθες στο γραφείο και που

η πιθανή ή απίθανη απάντηση στο κάθε ένα δηµιουργούσε

αυτόµατα νέα, µεγαλώνοντας έτσι τον αριθµό των

ερωτηµάτων µε εκθετικό ρυθµό.

Ένας καυτός καφές και η ζεστασιά του ήλιου µέσα

από την τζαµαρία της καφετέριας στην πλατεία Αγίου

Βασιλείου δεν ήταν ικανά να σε βγάλουν από τις σκιές των

αµφιβολιών για το αν πράγµατι θα εµφανιστεί στις 17.15µµ

ακριβώς ο οδηγός µε την λιβρέα και το υπηρεσιακό του

καπέλο για να σε οδηγήσει στα κτήµατα του Λάσκου ή, αντί

γι’ αυτόν, ένα τσούρµο µεταπτυχιακοί που θα σπάνε πλάκα

τώρα από το παρατηρητήριο τους κάπου εκεί έξω. Κοίταξες


ερευνητικά για τις πιθανές τους κρυψώνες στα γύρω µαγαζιά

της πλατείας. Όλα κλειστά αυτή την ώρα κάτω από σφαλιστά

παράθυρα κατοικιών εµπόρων, συµβολαιογραφικών

γραφείων και αντιπροσωπειών ασφαλιστικών εταιριών, µόνο

αυτό το καφενείο έµενε ανοικτό. Έριξες µια µατιά διακριτικά

στους θαµώνες πίσω από την πλάτη σου. Μια παρέα

µεσήλικων έπαιζε σιωπηλά δηλωτή πάνω στο τραπέζι µε την

πράσινη τσόχα και το γκαρσόνι συµπλήρωνε απορροφηµένος

σε δελτία Πάµε Στοίχηµα την πρόβλεψή του στο

Μεταπτυχιακοί φαρσέρ- Λάσκος, που παίζονταν πλέον µε

πιθανότητα 2 προς 13.

Το λεωφορείο του ΚΤΕΛ σταµάτησε έξω από το

καφενείο στις 17.15 ακριβώς κρύβοντας την θέα από τα

τεκταινόµενα στην έρηµη πλατεία εκείνη τη στιγµή.

Αποβιβάστηκε µόνο ένας νεαρός κουρεµένος σαν

νεοσύλλεκτος φαντάρος και αναχώρησε αµέσως για τον

επόµενο σταθµό του προς την Νεµέα αφήνοντας πίσω ένα

µαύρο σύννεφο, που από µέσα του αποκαλύπτονταν ένα

πράσινο Land Rover που είχε παρκάρει εν τω µεταξύ ακριβώς

µπροστά. Ο οδηγός του, ένας πενηντάρης κοντούλης µε

ψηλές δερµάτινες µπότες, έδειχνε απογοητευµένος βλέποντας

το λεωφορείο να φεύγει. Βγήκες έξω από την κρυψώνα σου

και τον πλησίασες.

«Είστε ο κύριος Φωτεινός;» ρώτησε διστακτικά και µε

έκδηλη την αποδοκιµασία στα µάτια του για την µαύρη

δερµάτινη στολή, τις µπότες και το κράνος που ήταν

περασµένο στο χέρι σου.

Τον διαβεβαίωσες ευγενικά ότι, να µα την Παναγία,

αυτός είσαι παρά τις φήµες για το αντίθετο.

«Έχετε να µου δείξετε κάποια ταυτότητα που να το

αποδεικνύει;» ρώτησε µε ένα µείγµα αποφασιστικότητας και

χωριάτικης πονηράδας που είχε σαν αποτέλεσµα να σου


µείνουν στο κεφάλι λιγότερα µαλλιά από όσα είχε ο

αδειούχος νεοσύλλεκτος φαντάρος που κατέβηκε από το

λεωφορείο του ΚΤΕΛ. Έδειξες ταυτότητα, την εξέτασε

προσεκτικά από τις δυο πλευρές, άλλαξε ύφος άρδην.

«Ο κύριος Λάσκος σας περιµένει. Παρακαλώ να

περάσουµε στο αυτοκίνητο. Οι αποσκευές σας;»

Εξήγησες ότι έχεις την µηχανή, θα µπορούσες να τον

ακολουθήσεις. Ανένδοτος, έπρεπε να σε µεταφέρει ακριβώς

σύµφωνα µε τις οδηγίες που είχε λάβει, δεν το συζητούσε,

αναγκάστηκες να κλειδώσεις την µηχανή και να πάρεις το

σακ βουαγιάζ παραµάσκαλα. Σε όλη την χωµάτινη διαδροµή

ανάµεσα στα χιονισµένα µποστανο-χώραφα και τα αµπέλια

το κρατούσες σφιχτά στο στήθος όσο και το στόµα σου, η

κατάσταση είχε αρχίσει να σε εκνευρίζει. ∆έκα λεπτά

αργότερα το Land Rover σταµάτησε µπροστά στην σιδερένια

πύλη που χώριζε τον χωµατόδροµο από τον φιδίσιο

ασφαλτοστρωµένο δρόµο που οδηγούσε προς την κορυφή του

δρόµου ανάµεσα από ένα πολύ περιποιηµένο αµπελώνα. Ο

οδηγός σου κατέβηκε, πληκτρολόγησε κάµποσα ψηφία στο

καντράν ελέγχου της εισόδου και έβαλε σε κίνηση το βαρύ

όχηµα ανάµεσα στην πύλη που άνοιγε υπάκουα στην εντολή

του.

«Φτάνουµε» σε πληροφόρησε δείχνοντας µε ένα

νεύµα το πέτρινο σπίτι στην κορυφή του λόφου που δέσποζε

στον γύρω κάµπο και που εµφανίστηκε ξαφνικά µετά την

δεύτερη φουρκέτα. Πλησιάζοντας έδειχνε µεγαλύτερο,

κάστρο σωστό, χτισµένο µε κόκκινη λαξευµένη πέτρα, ίδια

στο χρώµα των σηµείων του λόφου που έµεναν ακάλυπτα από

χιόνι. Γύρω από την υπέροχη τοιχοποιία που χτίστηκε µε

τέχνη που µάλλον έχει εκλείψει πλέον, ένας περιποιηµένος

αγγλικός κήπος άφηνε έντονη την εντύπωση ότι οι ένοικοι

αυτού του εξοχικού σπιτιού κρατούσαν από παλιό τζάκι. Μια


µυρωδιά από κυπαρισσόξυλο που κάπνιζε στην καπνοδόχο

του ψηλά στην κεραµοσκεπή, διαπέρασε διακριτικά τα

ερεθισµένα από το κρύο ρουθούνια σου. Άφησες να σε

οδηγήσει στο εσωτερικό του σπιτιού από την είσοδο που

δέσποζε µετά την ηµικυκλική σκάλα, προσέχοντας να πατάς

στα βαθουλώµατα στο ροζ µάρµαρο των σκαλιών που

δηµιούργησε η πολύχρονη χρήση της από όλους τους

προηγούµενους ενοίκους. Τον άφησες να µεταφέρει το σακ

βουαγιάζ που ξεκόλλησε αµήχανα και χωρίς καµία ιδιαίτερη

αντίσταση από το µαύρο πέτσινο µπουφάν.

Ο Λάσκος περίµενε στο επιβλητικό χολ για να σε

υποδεχτεί. Ψηλός µε νευρώδες και καλογυµνασµένο λεπτό

σώµα, µε το περιποιηµένο λευκό γενάκι του όπως τον

θυµώσουν αµυδρά, αλλά αυτή την φορά να σου κάνει

εντύπωση αντιστρόφως ανάλογη µε τον γύρω διάκοσµο.

Μαυρισµένος από τον ήλιο, µε ένα ξεθωριασµένο τζιν

παντελόνι, ένα ευρύχωρο λευκό πλεκτό πουλόβερ του

αγγλικού εµπορικού ναυτικού και µε αθλητικά παπούτσια σου

χαµογελούσε άνετος απλώνοντας χείρα καλωσορίσµατος.

«Πόσο χαίροµαι που σας βλέπω κύριε Φωτεινέ» είπε.

«Θα θέλατε να αλλάξετε µε κάτι πιο άνετο στον ξενώνα που

σας έχουµε ετοιµάσει και να πιούµε ένα ζεστό στην

βιβλιοθήκη σε δέκα λεπτά;»

Περίµενε στο καθιστικό της βιβλιοθήκης µε τα γεµάτα

µαονένια ράφια από δερµατο-δεµένα βιβλία που έφταναν

µέχρι το ταβάνι, µπροστά στο σερβίτσιο του τσαγιού και στα

βουτήµατα. Πρόσφερε θέση και τσιγάρο, πήρες την θέση

απέναντι από την δερµάτινη πολυθρόνα που είχε χωθεί βαθειά

µέσα της, τα τσιγάρα τα απέφευγες.

«Από πού είναι η καταγωγή σας κύριε Φωτεινέ;»


«Κατάγοµαι από το Γαλαξίδι από τον πατέρα µου και

από την Σάµο από την πλευρά της µητέρας µου» δήλωσες

σερβίροντας καυτό τσάι στην κούπα από φίνα πορσελάνη.

«Γνωρίζετε την ιστορία της οικογένειας του πατέρα

σας κύριε Φωτεινέ; Ποιες ήταν οι ασχολίες του παππού και

του προπάππου σας;»

«Απ’ όσα µου έχουν διηγηθεί ο πατέρας µου και ο

παππούς µου πριν πεθάνει, ο προπάππους µου, ό Καπετάν

Ανδρέας, ήταν ναυτικός, είχε δικό του καΐκι στο Γαλαξίδι. Ο

παππούς µου πέρασε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής του στις

θάλασσες και τα ξερονήσια.»

«Μήπως θυµόσαστε το όνοµα του καϊκιού που είχε ο

παππούς σας;»

Άρχισες να αισθάνεσαι πάλι άβολα σαν να

συνεχιζόταν, µε πιο διακριτικό τρόπο είναι αλήθεια αυτή τη

φορά, η πλήρης εξακρίβωση των στοιχείων της ταυτότητάς

σου. Θυµήθηκες τις οικογενειακές ιστορίες για τον

Αρχάγγελο, το καΐκι του καπετάν Ανδρέα που χάθηκε σε

ναυάγιο στον Κορινθιακό µαζί µε τον καπετάνιο του, όλο το

πλήρωµα και το φορτίο της σταφίδας που µετέφερε πριν από

εκατό χρόνια και βάλε. ∆ιασώθηκε µόνο ο παππούς σου που

κολύµπησε στα δώδεκά του όλη την νύχτα µέσα στην

φουρτουνιασµένη θάλασσα και τον βρήκαν να περιπλανιέται

ξυπόλυτος την επόµενη στην παραλία του Αιγίου. Τον

θυµάσαι αυτόν τον παππού αµυδρά να σου διηγείται στα

τελευταία του, πριν είκοσι πέντε χρόνια, για εκείνο το

βροχερό πρωινό στο Αίγιο που έψαχνε να βρει τα γραφεία της

ναυτιλιακής εταιρίας που είχε ναυλώσει τον Αρχάγγελο για

να δηλώσει το ναυάγιο. Επανέλαβες την διήγηση απρόθυµα.

«Ο πατέρας σας συνεχίζει να ασκεί ακόµα το

επάγγελµα του επιγραφοποιού στο Γαλαξίδι;» ρώτησε


συνεχίζοντας ακάθεκτος στο προανακριτικό του έργο

δείχνοντας ότι έχει ψάξει πολύ για σένα. Θύµωσες.

«Όχι, επιγραφοποιός ήταν µέχρι πριν δέκα χρόνια,

ταυτόχρονα έκανε τον µπογιατζή για να µας ζήσει και για να

µπορώ να σπουδάσω. Σήµερα είναι συνταξιούχος και

αγιογραφεί ξωκλήσια» είπες µε έντονο ύφος. Αποφάσισες να

περάσεις στην αντεπίθεση ρωτώντας µε ένα ποιο ήρεµο τόνο

που αντέγραφε τον δικό του όταν διατύπωσε τις

προηγούµενες ερωτήσεις.

«Σήµερα γυρίσατε από την Νότιο Αφρική κύριε

καθηγητά;». Ήπιες µια γουλιά τσάι κοιτώντας τον κατευθείαν

µέσα στα µάτια.

Έδειξε να ξαφνιάζεται, το σώµα του πήρε αµέσως

αµυντική θέση µέσα στην δερµάτινη πολυθρόνα. Σε κοίταξε

καχύποπτα µε τα διαπεραστικά του µάτια που έδειχναν το

ξεθωριασµένο τους γαλάζιο να αµφιταλαντεύεται έντονα έτσι

περικυκλωµένο από το ηλιοκαµένο πρόσωπο από τον ήλιο

του νότιου ηµισφαίριου.

«Πως γνωρίζετε ότι ήµουν στην Νότιο Αφρική;»

ρώτησε µε ύφος φανερά ενοχληµένο και ανήσυχο.

«Έκανα µια µικρή έρευνα πριν αποφασίσω να έρθω να

σας συναντήσω µετά από το αδικαιολόγητο και ακατανόητο

για µένα µήνυµα- πρόσκλησή που µου στείλατε για να

βεβαιωθώ για την αυθεντικότητα του» είπες µε την

αυτοκυριαρχία σου να έχει πάρει την συνήθη θέση της πίσω

από εκείνο το αινιγµατικό χαµόγελο που ήξερες πολύ καλά να

το χειρίζεσαι. «Το µήνυµα που µου στείλατε προχθές γύρω

στις δέκα το πρωί από το yahoo, το στείλατε από ένα

υπολογιστή που βρίσκεται κάπου κοντά στο Κέιπ Τάουν,

µέσω του server ενός πάροχου ίντερνετ της Νότιας Αφρικής.

Άρα ήταν σχετικά απλό να υποθέσω ότι επιστρέψατε στην

Ελλάδα σήµερα το πρωί στις δέκα µέσω Ρώµης µε την


Alitalia, µιας και δεν υπήρχε άλλη πτήση µε εύκολη

ανταπόκριση µε το Ελευθέριος Βενιζέλος εκτός από αυτή.

Κρίνοντας τώρα από την ωρίµανση της φωτιάς στο τζάκι σας,

δεν πρέπει έχετε και πολύ ώρα που φτάσατε στο κτήµα σας

για να µε υποδεχτείτε µε τις ερωτήσεις σας για το

γενεαλογικό µου δέντρο. Πρώτη θέση ταξιδέψατε κύριε

καθηγητά;» Ρούφησες µια χορταστική µπουκιά υπέροχο τσάι

συνεχίζοντας να τον κοιτάς τον στα µάτια.

«Χαίροµαι που επιβεβαιώνεται την φήµη σας ως ενός

πολύ µεθοδικού και προσεκτικού ερευνητή νέε µου. Και

λυπάµαι αφάνταστα αν σας έφερα σε δύσκολη θέση µε τις

διατυπώσεις που ζήτησα να κάνει ο οδηγός µου πριν σας

παραλάβει και µε τις ερωτήσεις που σας έκανα πριν.

Πιστέψτε µε όµως, δεν ήταν στην πρόθεσή µου. ∆ιαπίστωσα

µόλις τώρα ότι, όσο και να το προσπαθήσω, θα µείνω εκτός

της δικής σας ψηφιακής εποχής, εγώ ο αφελής εκπρόσωπος

της γενιάς του ραδιοφώνου, που δεν µπορώ να εννοήσω πόσο

εύκολα µπορεί να εντοπιστεί κάποιος όταν χρησιµοποιεί όλα

αυτά τα θαυµαστά µέσα επικοινωνίας που µας έχουν

κατακλύσει. Σας διαβεβαιώνω ότι θα σας εξηγηθούν όλα

κατά την διάρκεια του δείπνου που θα πάρουµε στην

τραπεζαρία στις εννέα.»

«Καταπληκτικό σπίτι, πότε χτίστηκε;» ρώτησες για να

αλλάξεις το κλίµα και για να δείξεις ότι πήρες το σαφές

µήνυµα συγνώµης του συνοµιλητή σου.

«Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι στα γύρω

χωριά βλέπουν τους κατοίκους αυτού του σπιτιού σαν

λόρδους ή δεν ξέρω και εγώ σαν τι άλλο ανάλογο, η αλήθεια

είναι ότι η ιστορία αυτού του σπιτιού και της οικογένειάς µου

δεν δικαιολογεί ούτε αυτούς τους φανταστικούς τίτλους ούτε

το ύφος του σπιτιού. Ο δικός µου παππούς κύριε Φωτεινέ

ήταν ένας απλός αγωγιάτης και µικροκαλλιεργητής σταφίδας


στον Άγιο Βασίλειο. Είχε όµως την τύχη, όπως και όλοι οι

κάτοικοι της Βόρειας Πελοποννήσου, να µην χτυπήσει η

φυλλοξέρα τα αµπέλια του, όταν κατάστρεψε το 1861 όλα τα

αντίστοιχα στην Ισπανία, την Νότιο Γαλλία και την Ιταλία.

Μονοπωλήθηκαν από την, µέχρι τότε, µίζερη τοπική

παραγωγή οι αγορές κρασιού και σταφίδας της Ευρώπης για

τα επόµενα τριάντα χρόνια, πλούτισαν απότοµα οι γύρω

περιοχές, έγιναν πόλεις µε υποδοµές το Αίγιο και η Πάτρα,

άνθισε το εµπόριο, και χτιστήκαν τα αρχοντικά. Αυτός ο

παππούς όµως είχε την διορατικότητα να καταλάβει ότι αυτή

η εποχή θα είχε τέλος, κάποτε τα κατεστραµµένα αµπέλια των

ανταγωνιστών θα ανέκαµπταν. Επένδυε τα κέρδη από τις

καλλιέργειες και τις µεταφορές στις µετοχές της Εταιρίας

Εξόρυξης Μεταλλείων του Λαυρίου, πριν παίξει ο Συγγρός το

παιχνίδι µε τις µετοχές της στο τότε χρηµατιστήριο που

οδήγησε στα Λαυρεωτικά, την µεγαλύτερη αναλογικά

χρηµατιστηριακή και πολιτική κρίση στην ιστορία του

Ελληνικού κράτους, µιας και οι επιπτώσεις άφησαν την

σφραγίδα τους στον τόπο για πολλές δεκαετίες. Ο παππούς

αυτός, όταν όλοι έτρεχαν ζαλισµένοι να αγοράσουν µετοχές

από τον Συγγρό, πουλούσε τις δικές του και αγόραζε

αργότερα συστηµατικά τα κτήµατα που έχουµε σήµερα από

τους χρεοκοπηµένους παραγωγούς της σταφιδικής κρίσης του

1893 που τροφοδότησαν το πρώτο µεταναστευτικό κύµα στις

Ηνωµένες Πολιτείες. Και έτσι, από την απλή σκέψη και την

διορατικότητα του χωριάτη, βλέπετε το σπίτι αυτό που

χτίστηκε από τα τεράστια κέρδη του το 1899. Συνέβαλε σε

αυτό και ο έρωτάς του µε µια µικρούλα υπηρέτρια, την γιαγιά

µου, που την έκανε δεύτερη γυναίκα του µετά τον θάνατο της

πρώτης του συζύγου. Η γιαγιά αυτή ήθελε να εντυπωσιάσει

εξορκίζοντας την ταπεινή καταγωγή της µε µεγαλεία.

Ακολούθησε τις τάσεις στην αρχιτεκτονική και την αποικιακή


διακόσµηση που ήταν τότε στην µόδα, έφερε ξένους

αρχιτέκτονες και υλικά και έχουµε σήµερα αυτό το αισθητικό

αποτέλεσµα. Έτσι κατανοείτε ότι παρά τον πολύ άνετο τρόπο

ζωής που εξασφάλισε η πρόνοια αυτού του παππού και η τύχη

του στις δύο επόµενες γενιές, όντας ιστορικός, δεν θα

µπορούσα να αγνοήσω την πραγµατική ιστορία της

οικογένειάς µου και να υποκριθώ ένα ρόλο που δεν της

αρµόζει. Ελπίζω να καταλαβαίνετε ότι δεν ήταν στις

προθέσεις µου να σας φέρω σε δύσκολη θέση µε τις

ερωτήσεις µου για την δική σας οικογένεια.»

Σκάλισε την φωτιά στο τζάκι, πρόσφερε πούρο και

κονιάκ και άναψε και αυτός ένα. Η αρχική ένταση της

συζήτησης είχε αρχίσει να αντικαθίσταται από ένα

στοιχειώδες κλίµα ειλικρίνειας που θα επέτρεπε την συνέχεια

της σε µια ισότιµη βάση. Άφησες τα σωρευµένα ερωτηµατικά

σου γι’ αργότερα και την πρωτοβουλία στον οικοδεσπότη.

«Μιλήστε µου γι’ αυτή την γενιά του ίντερνετ που µου

είναι τόσο ακατανόητη κύριε Φωτεινέ. Αυτή νοµίζω

µελετάτε, κρίνοντας από τις δηµοσιευµένες ερευνητικές σας

εργασίες που εντόπισα στο διαδίκτυο.»

Έδειχνε να κατανοεί σε βάθος την µεθοδολογία της

τέχνης της επικοινωνίας µε τις εύστοχες ερωτήσεις του και µε

τις γνώσεις που έδειχνε να κατέχει πάνω στις τεχνικές

ανάλυσης των αγορών. Πέρασαν δύο ώρες µε ανάλυση και

κριτική στο οικονοµικό, στο κοινωνιολογικό και στο

ψυχαναλυτικό υπόδειγµα που προσπαθεί να ερµηνεύσει και

να προβλέψει την αγοραστική συµπεριφορά των

τµηµατοποιηµένων αγορών, µε τις µεθόδους έρευνας των

τάσεων ζήτησης στους παραδοσιακούς και τους σύγχρονους

διαύλους διανοµής και µε την σύνδεση της έννοιας του

προϊόντος µε την αξία της πληροφορίας και την εικόνα του.

Έτσι µοιραία αναφέρθηκες στον Πορφύρη και την


πρωτοποριακή εργασία του πάνω στην στρατηγική της

αντιστροφής στην διαφήµιση, την ώρα που αναγγέλθηκε η

ετοιµότητα της τραπεζαρίας για το δείπνο.

«Πληροφορήθηκα για την εξαφάνιση του αγαπητού

µου συναδέλφου, τραγικό. Μας περιµένει όµως το δείπνο»

δήλωσε αποφασιστικά βάζοντας έτσι ένα προσωρινό τέλος

στην συζήτηση. Η καλοσυνάτη µαγείρισσα είχε ετοιµάσει

µια καυτή άσπρη σούπα µε τραχανά και αυγοτάραχο που την

είχε γαρνίρει µε σπαράγγια και φρέσκα κρεµµυδάκια.

Ακολούθησε µια καταπληκτικά παρουσιασµένη σαλάτα από

πέταλα παντζαριού ντυµένη µε σάλτσα από πράσινο τσάι για

να φτάσετε µε σωστά προετοιµασµένους ουρανίσκους στο

κύριο πιάτο µε τα κοτοπουλάκια τα µαγειρεµένα µε ελιές και

δεντρολίβανο που σερβιρίστηκαν µε πουρέ σελινόριζας και

µε την συνοδεία ενός υπέροχου µαύρου κρασιού από την

παραγωγή του κτήµατος του Λάσκου. Ο ιστορικός της τέχνης

έδειχνε να απολαµβάνει το δείπνο του συνοδεύοντάς το µε

διακριτικές αναλύσεις στις λεπτοµέρειες του τρόπου

προετοιµασίας και παρασκευής κάθε πιάτου και µε τις

τεχνικές πειραµατικής οινοποιίας που έχει υιοθετήσει για τα

κρασιά που ωριµάζουν στα κελάρια του υπογείου. Η

παρέλαση των πιάτων της γαλλικής κουζίνας που

αναδείκνυαν σωστά τις γεύσεις των τοπικών προϊόντων

διακόπηκε από ένα συγκλονιστικό panforte, συνταγή της

Σιένα από τον δέκατο τρίτο αιώνα, µε φουντούκια, αµύγδαλα,

µοσχοκάρυδο, κόλιαντρο, ξερά σύκα, φλούδα πορτοκαλιού

και λεµονιού σε σωστές αναλογίες, µέλι, διάφορα σπάνια

πιπέρια και κανέλα πριν περάσετε να πάρετε τον καφέ

espresso στο σαλόνι.

«Ας έρθουµε τώρα αγαπητέ µου στον λόγο που σας

κάλεσα σήµερα. ∆εν θα γνωρίζετε ενδεχοµένως ότι η

οικογένειά µου είχε εµπορικές σχέσεις µε τους ναυτικούς


προγόνους σας. Σήµερα θα επιθυµούσα να ξοφλήσω ένα

παλιό µας χρέος.»

Έφερε ένα παλιό χοντρό βιβλίο µε λογιστικές

εγγραφές από την βιβλιοθήκη και ένα φάκελο από το γραφείο

του. Τα ακούµπησε µε ευλάβεια στο τραπεζάκι του σαλονιού

και συνέχισε.

«Ο προπάππος σας Ανδρέας Φωτεινός, ιδιοκτήτης και

καπετάνιος του καϊκού Αρχάγγελος νηολογίου Γαλαξιδίου,

µετέφερε το εµπόρευµα της παραγωγής του δικού µου

παππού στο Αίγιο, έχοντας λάβει την εντολή να το παραδώσει

στην Ελληνική Εµπορική Εταιρία Ατµοπλοίων του

Σκαλτσούνη. Το εµπόρευµα είχε ασφαλιστεί στην

ναυλοασφαλιστική εταιρία Σεκιάρη-Βαλλιάνου και η

οικογένειά µου εισέπραξε µετά την απώλεια του φορτίου το

αντίτιµο του εµπορεύµατος στο ακέραιο, µετά την µαρτυρική

κατάθεση του δωδεκάχρονου ναυτόπαιδα του Αρχάγγελος

Κωνσταντίνου Φωτεινού για το ναυάγιο. Πριν από το

τελευταίο µοιραίο µπάρκο του Αρχάγγελος, είχε µείνει

ανεξόφλητο ένα ποσό στον Ανδρέα Φωτεινό που

αντιστοιχούσε σε προηγούµενες µεταφορές φορτίων

σταφίδας. Το ποσό αυτό, µαζί µε τους τόκους, αναλογεί

σήµερα στο ποσό των 84.541 ευρώ περίπου. Συγχωρήστε µε

αν τα επιτόκια που χρησιµοποίησα δεν είναι τα απολύτως

ακριβή αλλά η έρευνά µου δυσκολεύτηκε πολύ µε τα ελλιπή

αρχεία του τραπεζικού µας συστήµατος, ιδιαίτερα των

πρώτων χρόνων ανατοκισµού µέχρι το 1928 που ιδρύθηκε η

Τράπεζα της Ελλάδος. Μπορείτε αν θέλετε να κάνετε και

εσείς τους σχετικούς ελέγχους στις λογιστικές εγγραφές

αυτού του βιβλίου, φαίνονται οι δοσοληψίες και το υπόλοιπο

του 1892 που έµεινε ανεξόφλητο προς το Αρχάγγελος.

Ακολουθώντας την τελευταία επιθυµία του παππού µου να

εξοφληθεί το εν λόγω χρέος στον παππού σας ή στους


κληρονόµους του έκανα την σχετική έρευνα και έτσι

δεχτήκατε προχθές αυτή την αδικαιολόγητη και ακατανόητη

πρόσκλησή µου, όπως πολύ εύστοχα σπεύσατε να την

χαρακτηρίσετε. Εξεπλάγην και εγώ όταν ανακάλυψα ότι το

άτοµο που θα ήταν ο αποδέκτης της τελευταίας επιθυµίας του

παππού µου ήταν συνάδελφος µου στο Πανεπιστήµιο, αλλά

ξέρετε ότι αυτά συµβαίνουν στην ζωή. Έγγραφα που

τεκµηριώνουν τις εντολές που εκτελώ θα βρείτε στον φάκελο

πάνω στο τραπεζάκι µαζί µε τα µετρητά που σας αναλογούν.

Θα κατανοείτε τώρα την άκοµψη προσπάθειά µου να

σιγουρευτώ για την ταυτότητά σας που ξέρω ότι σας

ενόχλησε. ∆εν θα ήθελα όµως ποτέ να καταλήξουν αυτά τα

χρήµατα σε λάθος χέρια, µε καταλαβαίνετε. Ελπίζω ότι στα

δικά σας θα βρουν γόνιµη χρήση µιας και µπορούν να

βοηθήσουν να ολοκληρώσετε µε άνεση το ερευνητικό σας

έργο. Θα σας παρακαλούσα τώρα να µου επιτρέψετε να

αποσυρθώ. Θα πρότεινα να συνεχίσουµε την πολύ

ενδιαφέρουσα συζήτησή µας αύριο µετά το πρωινό που θα

σερβιριστεί στο αίθριο στις εννέα. Καληνύχτα σας.»

Γύρισε την πλάτη απότοµα και έφυγε σαν

κυνηγηµένος χωρίς να περιµένει ούτε την δική σου

καληνύχτα. Η έκπληξη για την εξέλιξη αυτής της συνάντησης

κάλυψε τις γεύσεις από τα διαδοχικά συναισθήµατα που

ανεβοκατέβαιναν στο στοµάχι σου µαζί τον απόηχο του

αυγοτάραχου, του κόλιανδρου και του δεντρολίβανου που

πάλευαν µε τα σπάνια πιπέρια και την κανέλα να αναδειχθούν

πάλι στο προσκήνιο. Άνοιξες τον φάκελο, δεσµίδες µε

χαρτονοµίσµατα των εκατό ευρώ και τα ψιλά, ήσουν

σίγουρος ότι θα είναι πολύ καλά µετρηµένα. Την προσοχή

σου τράβηξαν τα δύο έγγραφα που βρίσκονταν στον ίδιο

φάκελο και που, κατά την δήλωση του ιστορικού της τέχνης,

περιλάµβαναν τις επιθυµίες του εντολέα του και που θα


απαντούσαν και στα τελευταία αναπάντητα ερωτήµατα της

αρχικής λίστας που είναι πάνω στο γραφείο σου στο

Πανεπιστήµιο. Το ένα, χειρόγραφο, έγραφε:

«Αγαπητέ φίλε Φαίδωνα,

Θα σε παρακαλούσα να παραδώσεις το µήνυµα της

Τελευταίας Πράξης, µαζί µε το ποσό που θα αντιστοιχεί από

την ρευστοποίηση των οµολόγων του ελληνικού δηµοσίου που

θα βρεις σε αυτό το φάκελο, στον συνεργάτη µου στο

Πανεπιστήµιο Κώστα Φωτεινό, όχι νωρίτερα από την

παρέλευση ενός χρόνου από την αποστολή του µηνύµατος µου

που θα βρεις στην ηλεκτρονική γραµµατοθυρίδα σου στο

Πανεπιστήµιο. Θα επιθυµούσα το παρόν µήνυµα να το

προστατέψεις ως άκρως εµπιστευτικό, ότι και να ακουστεί για

µένα στο µέλλον.

Είµαι βέβαιος ότι κάποτε θα µε συγχωρέσεις για την

ταλαιπωρία.

Ο µαθητής σου

Σπύρος Πορφύρης

20/3/2004»

Γούρλωσες τα µάτια περισσότερο διαβάζοντας και την

άλλη επιθυµία του εντολέα του, αυτή τυπωµένη σε εκτυπωτή,

την ώρα που το αγγλικό ρολόι της εισόδου χτυπούσε µε το

γκονγκ µεσάνυχτα και που έγραφε: Από: prof.S. Porfiris [[email protected]] Απεστάλη: Σάββατο 20 Μαρτίου 2004, 11:57 µ.µ. Προς: prof. F.Laskos [mailto:[email protected]] Θεµα: Τελευταία Πράξη

Χαιρετώ το Σκοτάδι, τον παλιό µου φίλο.


Ήρθα να σου µιλήσω ξανά, στο τέλος µιας ζωής γεµάτης µε µυστικά. Κάποια µου τα εµπιστεύτηκαν άλλοι και άλλα δικά µου. Τα τελευταία, αυτά που οδηγούν σε όλα τα άλλα, τα έκρυψα καλά απ’ όλους τους, µη παραπέσουν σε λάθος χέρια και εξαφανιστούν για πάντα, εκεί που κυριαρχεί ο ήχος της σιωπής, εκεί που συνοµιλούν χωρίς να ακούγεται λαλιά και τραγουδούν τραγούδια µε λόγια ανείπωτα το όνοµα του θεού που ονόµασαν αυτό το µέρος. Έκρυψα µια άκρη τους µέσα σε ένα τοµάρι από ένα ινδιάνικο κριάρι που το έθαψα βαθειά στο παρτέρι µε τις µαργαρίτες, κλειδώνοντας το µε το κλειδί που είναι κάτω απ’ το 11. Εκεί συνοµίλησα µία φορά µε την οµίχλη για τον δικό µου φόβο και για τον κίνδυνο να ξαπλωθεί η σιωπή µου όπως ο καρκίνος. Αν µπορέσεις να κοιτάξεις πίσω από εικόνα της, αυτή που φυλάχτηκε για σένα απέναντι, θα µάθεις γι’ αυτά που εγώ δεν ήξερα. H τελευταία µου πράξη έχει το νόηµα της διαµαρτύρησης για το κακό που ετοιµάζουµε εµείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχονται. Ζούµε τη ζωή µας τρώγοντας τις σάρκες τους. H λύπη µου γι' αυτό το έγκληµα µε σκοτώνει. Όλα πλέον µου έχουν αποκαλυφθεί. Κατάλαβα το µεγάλο κακό που έκανα σε όλους µας, ανακάλυψα το µυστικό που έκρυβε µέχρι τώρα καλά κλειδωµένο ο Άγιος Ρόκκος στα αρχεία του και που τα εξηγεί όλα. Αποφάσισα να φύγω αυτοθέλητα για πάντα, σιγοσφυρίζοντας τον σκοπό µου. Ελπίζω να µε συγχωρήσεις που σε αφήνω να τον συνεχίσεις µόνος αυτή τη φορά.

Σπύρος Πορφύρης Καθηγητής Πανεπιστηµίου

ΥΓ. Ο Σοφός Γέροντας θα σου αποκαλύψει ότι και σε µένα και δεν πρόλαβα να σου τα διδάξω.

Ανέβηκες τρεκλίζοντας στον ξενώνα µαζί µε τα

περιεχόµενα του φακέλου. ∆ιάβασες και ξαναδιάβασες

αµέτρητες φορές τα δύο µηνύµατα του Πορφύρη

προσπαθώντας να βάλεις τα πράγµατα σε κάποια τάξη, να

κατανοήσεις που πατάς και που βρίσκεσαι, ποια εκδοχή της

ιστορίας µε τα χρήµατα είναι αληθινή, τι θέλει να πει ο

Πορφύρης µε το τελευταίο, γεµάτο ασυναρτησίες τρελό του


µήνυµα και τι σχέση έχουν µε τις ιστορίες που σ’ ετάισε όλο

το βράδυ ο Λάσκος.

Στο τελευταίο σου όνειρο, αυτό που είδες πριν

ξυπνήσεις τα ξηµερώµατα µούσκεµα στον ιδρώτα από τον

ανήσυχο ύπνο, είδες τον παππού σου πάλι δωδεκάχρονο να

κολυµπάει µέσα στα κύµατα για να παραδώσει το µήνυµα.

∆ίπλα του κολυµπούσε ο Πορφύρης ενθαρρύνοντας τον να

µην εγκαταλείψει.


ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΕ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

20/3/2005, Άγιος Βασίλειος

Η ανάµνηση των όσων ακολούθησαν το χθεσινό

βραδινό δεν σε ενέπνεαν να δοκιµάσεις τις λιχουδιές που

περίµεναν σερβιρισµένες στο πρωινό τραπέζι, ήταν

αρκετός ένα µοναχικός µαύρος καφές. Στις εννέα

ακριβώς, εµφανίστηκε ο οικοδεσπότης σου µε δερµάτινες

µπότες ιππασίας και ένα ζευγάρι κιάλια να κρέµονται

πάνω από το δερµάτινο παλτό του να παρατηρεί την γύρω

εξοχή από την βεράντα έξω από το αίθριο. Σε καληµέρισε

µε ένα νεύµα και σε κάλεσε να τον ακολουθήσεις. Ήσουν

σίγουρος ότι η δερµάτινη στολή του µοτοσικλετιστή, οι

µπότες, τα γάντια και το καινούργιο σου κασκόλ

συµφωνούσαν και µε τις δικές του προδιαγραφές για

ρούχα περιπάτου παντός καιρού. Περπατούσε στητός και

αµίλητος µπροστά στο µονοπάτι που κατηφόριζε προς τον

αµπελώνα, ακολουθούµενος από τον θόρυβο που έκαναν

οι βαριές σου µπότες στο λιθόστρωτο. Στο τέλος του,

εκατό µέτρα πιο κάτω, επιτέλους κοντοστάθηκε.

«Καληµέρα αγαπητέ µου. Νοµίζω ότι ήρθε η ώρα

να συζητήσουµε πραγµατικά, εδώ κάτω δεν µπορεί να µας

ακούσει κανένας.»

Καληµέρισες περισσότερο αµήχανος από ποτέ.

∆εν ήταν εύκολο να αποφασίσεις ποια από τις δεκάδες

αναπάντητες ερωτήσεις ήθελες να αφήσεις να βγει πρώτη


από το στόµα σου έτσι στριµωγµένες η µια πάνω στην

άλλη σε ένα κουβάρι να γνοθοκοπιούνται για την

εξασφάλιση της προτεραιότητας, ελλείψει οποιουδήποτε

κριτηρίου που να βαθµολογεί την σχετική τους

σπουδαιότητα. Το κατάλαβε, χαµογέλασε συγκαταβατικά.

«Ενδεχοµένως θα έχετε πολλές απορίες και

ερωτηµατικά από την χθεσινή βραδιά και την εν γένει

στάση µου µέχρι τώρα. Θα µου επιτρέψετε να οδηγήσω

εγώ την συζήτηση αγαπητέ µου Κωνσταντίνε, θα µου

επιτρέψετε να σας αποκαλώ έτσι. Προτείνω να

ξεκινήσουµε την διαλεύκανση αυτής της ιστορίας από

την αρχή της. Κατ’ αρχάς τι γνωρίζετε για τις εξω-

πανεπιστηµιακές επιστηµονικές δραστηριότητες του

καθηγητή Πορφύρη την τελευταία δεκαετία;»

∆εν ήξερες και πολλά. Οι φήµες έλεγαν για

συµµετοχή του σε κάποιες κυβερνητικές επιτροπές που

ενισχύονταν από τα πολύ συχνά ταξίδια του σε

πρωτεύουσες χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από την

µεγάλη του άνεση να εγκρίνει τα ερευνητικά κονδύλια για

τα επιδοτούµενα προγράµµατα που συµµετείχες και εσύ

και σου εξασφάλιζαν µέχρι τώρα τον επιούσιο.

«Οι φήµες αυτές έχουν βάση και ενδεχοµένως

κάποια σχέση µε την συζήτησή µας. Ως προηγούµενος

πρύτανης του Ιδρύµατος και στενός προσωπικός φίλος του

Σπύρου είµαι σε θέση να γνωρίζω αρκετές λεπτοµέρειες

για την συµµετοχή του στην επιτροπή Λάρσεϋ- Πορφύρη-

ΛαΦανουί, την επιτροπή LPL όπως είναι γνωστή στους

υψηλόβαθµους κύκλους των Βρυξελών. Ο αγαπητός µου

Σπύρος ήταν επιφορτισµένος µε την ευθύνη του

σχεδιασµού της επικοινωνιακής στρατηγικής της Ένωσης

και των κρατών µελών της για τις δράσεις πρόληψης του


τοµέα υγείας, όπως καθορίστηκαν από τους στόχους της

συνάντησης κορυφής της Λισσαβόνας.»

Άφησε το αναπάντητο το σχόλιό σου ότι δεν θα

µπορούσες να σκεφτείς κανένα πιο ειδικό για αυτό το

θέµα στην Ευρώπη και συνέχισε.

«Από τον ∆εκέµβριο του 2001, η επιτροπή

διευρύνθηκε µε νέα µέλη, όπως µε τον καθηγητή Στέφανο

Περµούτι, που ίσως να τον γνωρίζετε από την ερευνητική

του εργασία σε θέµατα κυβερνητικού µάρκετινγκ. Έτσι

διασυνδέθηκε µε την αντίστοιχη επιτροπή Κλάρκ-

Γουίσλοου του Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας των

Ηνωµένων Πολιτειών. Αυτή η διεύρυνση του ρόλου της

επιτροπής LPL, για την οποία ο Πορφύρης διαφώνησε

έντονα τότε όπως µου εκµυστηρεύτηκε στις κατ’ ιδίαν µας

συναντήσεις, τον γέµισε µε προβλήµατα µε προφανές

αποτέλεσµα το άγχος και την ανησυχία που, από εµένα

τουλάχιστον, δεν µπορούσε να αποκρύψει. Ελάχιστα όµως

µου αποκάλυψε για τις αιτίες αυτής του της ανησυχίας

παρά την στενή µας σχέση, δεσµευόταν από όρους

απορρήτου. Σας λένε τίποτα αυτά τα ονόµατα που

ανέφερα Κωνσταντίνε;»

Εκτός από τον Ιταλό που κάπου τον είχε πάρει το

µάτι σου, όχι, τους άλλους δεν τους είχες ξανακούσει

ποτέ. Έκανε µια στάση να πάρει ανάσα και συνέχισε.

«∆ιαισθάνοµαι ότι η εξαφάνιση του καθηγητή σας

πριν ένα χρόνο έχει κάποια σχέση µε αυτές του τις

δραστηριότητες. Ας δούµε όµως καλλίτερα τα γεγονότα

και ας αφήσουµε την διαίσθηση να παίξει τον ρόλο της

αργότερα. Το απόγευµα της Κυριακής 21 Μαρτίου 2004,

βρήκα στο γραµµατοκιβώτιο του σπιτιού µου στην Αθήνα

τον φάκελο µε το ιδιόχειρο σηµείωµα που σας άφησα να

διαβάσετε χθες, µετά από πολύ σκέψη για το αν οι όροι


εµπιστευτικότητας που µου ζήτησε να ακολουθήσω ο

Πορφύρης εξαιρούσαν και εσάς, Κωνσταντίνε, από την

ανάγνωσή του ακριβώς δώδεκα µήνες µετά. Στην αρχή

δεν κατάλαβα ποιας τελευταίας πράξης το µήνυµα έπρεπε

να σας παραδώσω, έκανα θυµάµαι υποθέσεις για τα

µηνύµατα των τελευταίων πράξεων των θεατρικών έργων

που επεξεργαζόµουν εκείνη την εποχή αλλά δεν είχα

κανένα σαφές στοιχείο και επιπρόσθετα δεν σας γνώριζα

καθόλου. Μαζί µε το σηµείωµα στον φάκελο ήταν, όπως

ήδη γνωρίζετε, και ένας σηµαντικός αριθµός οµολόγων

του ελληνικού δηµοσίου, τα οποία ρευστοποίησα προχθές

σε µια Τράπεζα του Κέιπ Τάουν στο αντίτιµο που σας

παρέδωσα, αφού αφαίρεσα τα έξοδα του αεροπορικού µου

ταξιδιού για να σας συναντήσω. Σε τουριστική θέση

ταξίδεψα, µην ανησυχείτε. Το πρωινό της ∆ευτέρας 22

Μαρτίου 2004, επισκέφθηκα το παλιό µου γραφείο στην

Σχολή, όπου µε περίµενε στον ηλεκτρονικό υπολογιστή

µου το δεύτερο µήνυµα µε τίτλο, όπως θα παρατηρήσατε,

«Τελευταία Πράξη» και που στάλθηκε την ίδια ηµέρα µε

την ηµεροµηνία που υπέγραψε ο Σπύρος και το ιδιόχειρο

µήνυµα που ήδη είχα λάβει. Κατάλαβα τότε ότι αυτό ήταν

το µήνυµα έπρεπε να σας παραδώσω δώδεκα µήνες µετά.

Τι αναγνωρίζετε σε αυτό το δεύτερο µήνυµα του

καθηγητή σας Κωνσταντίνε;»

«∆ιάβασα και τα δύο µηνύµατα χθες το βράδυ

πάρα πολλές φορές. Το πρώτο µήνυµα που απευθύνεται

προφανώς σε σας µετά τις εξηγήσεις που δώσατε, δεν

νοµίζω ότι µπορεί να έχει άλλη ερµηνεία, παρά τα

ερωτηµατικά που µένουν αναπάντητα και γι’ αυτό. Σας

ζητάει να παραδώσετε το δεύτερο µήνυµα σε µένα µετά

από δώδεκα µήνες µαζί µε τα χρήµατα. Στο δεύτερο

µήνυµα, που µου φαίνεται τελείως ακατανόητο,


αναγνωρίζω δύο µόνο στοιχεία: Χαιρετά στην αρχή του το

«Σκοτάδι», που είναι το παρατσούκλι µου στην Σχολή,

άρα συµπεραίνω ότι απευθύνεται σε µένα συνδυάζοντας

και το τι σας γράφει στο ιδιόχειρο σηµείωµά του. Στο

τέλος του, στο υστερόγραφο, µε προτρέπει να διδαχθώ

όσα δεν µε δίδαξε ο ίδιος από τον Σοφό Γέροντα. «Σοφός

Γέροντας» είναι το όνοµα µε το οποίο είναι γνωστός ο

κεντρικός ηλεκτρονικός υπολογιστής της Σχολής.

Ενδεχοµένως εκεί να έχει αφήσει τα στοιχεία που

σχετίζονται µε την κοινή µας έρευνα. Το υπόλοιπο

κείµενο µου είναι τελείως ακατανόητο.»

«Κάνεις λάθος νέε µου. Γνωρίζω πολύ καλά τον

Σοφό Γέροντα της Σχολής σας, εγώ τον εγκαινίασα το

1999 όταν ήµουν πρύτανης. ∆εν νοµίζω όµως ότι σε

προτρέπει να αναζητήσεις κρυµµένη σοφία και χρήσιµα

πράγµατα για την έρευνά σου στον κεντρικό υπολογιστή

της Σχολής. Είµαι πεισµένος ότι εκεί δεν θα βρεις πλέον

απολύτως τίποτα που να σχετίζεται µε τον Πορφύρη και

την κοινή ερευνητική σας εργασία.»

«Πως είστε τόσο σίγουρος;» ρώτησες

ακουµπώντας σε µια ξερολιθιά.

«Σκεφτείτε Κωνσταντίνε, µην µε απογοητεύετε.

Γιατί δεν έστελνε σε εσάς απευθείας ο Πορφύρης το e-

mail του και έπρεπε να µεσολαβήσω εγώ για να σας το

παραδώσω δώδεκα µήνες µετά;»

∆εν είχες απάντηση. Συνέχισε.

«Θα σας βοηθήσει να γνωρίζετε ότι ο Σπύρος

συνήθιζε να µε αποκαλεί Σοφό Γέροντα από τότε που του

δίδασκα Ειδικά Θέµατα Ιστορίας του Εικοστού Αιώνα,

τότε που έκανε την διδακτορική του διατριβή και που

έγινε η αφορµή να γίνουµε έκτοτε πολύ στενοί φίλοι. Εξ

άλλου, όλες αυτές οι υπηρεσίες που εξέτασαν ενδελεχώς


τα αρχεία της Σχολής δεν βρήκαν απολύτως τίποτα στον

Σοφό Γέροντα που να σχετίζεται µε τον Πορφύρη,

ενδεχοµένως ούτε καν το τελευταίο ηλεκτρονικό µήνυµα

που στάλθηκε σε µένα και απευθύνονταν σε σας, µιας και

είχα φροντίσει να το σβήσω ο ίδιος προσωπικά όταν το

ανέγνωσα και το εκτύπωσα. Φαίνεται ότι πριν από την

τελευταία πράξη του ο Σπύρος φρόντισε να σβήσει

σχολαστικά κάθε του ίχνος στην Σχολή και ενδεχοµένως

και τα αντίστοιχα στις υπηρεσίες µε τις οποίες

συνεργάζονταν. Μη µε ρωτήσετε τους λόγους αυτών των

ενεργειών του καθηγητή σας, ειλικρινά δεν τους γνωρίζω.

Οι ειδικοί της ασφάλειας έµειναν έκπληκτοι από το

γεγονός ότι ο Πορφύρης εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει

κυριολεκτικά κανένα ίχνος πίσω του. Την απορία αυτή

των αρχών µου την µετέφερε εµπιστευτικά πρώην

στρατηγός της ελληνικής αστυνοµίας, παλαιός γνωστός

µου και συµπαίκτης του µπριτζ, όταν µε κάλεσε το

περασµένο καλοκαίρι να τον επισκεφθώ στο γραφείο του

για να µε ενηµερώσει για την πρόοδο των ερευνών τους

για τον Πορφύρη.»

«Αν έσβησε όλα τα αρχεία του» είπες

απογοητευµένος συνειδητοποιώντας την πιθανότητα να

έχει εξανεµισθεί η τελευταία σου ελπίδας να βρεις τα

χαµένα πολύτιµα στοιχεία της κοινής σας εργασίας «γιατί

έστειλε το µήνυµα της Τελικής Πράξης µε µέσο που ήξερε

πολύ καλά ότι εύκολα µπορούσε να ανιχνευθεί και να

αποκαλυφθεί; Φοβάµαι ότι σβήνοντας το µήνυµα από τον

προσωπικό σας υπολογιστή κύριε καθηγητά, δεν σβήσατε

το µήνυµα και από τον Σοφό Γέροντα. »

«Να µία σωστή ερώτηση που µπορεί να µας

οδηγήσει σε κάποια λογικά συµπεράσµατα, επιτέλους


ξυπνήσατε νεαρέ µου. Θυµάστε τι έγινε στην Σχολή λίγες

µέρες µετά από την εξαφάνιση του Σπύρου Κωνσταντίνε;»

«Πως δεν θυµάµαι. Μια εβδοµάδα µετά την

εξαφάνιση κάποιοι έσκαψαν όλα τα παρτέρια του κήπου

της Σχολής σε βάθος µέχρι δύο µέτρα…»

«Έκρυψα µια άκρη τους µέσα σε ένα τοµάρι από

ένα ινδιάνικο κριάρι που το έθαψα βαθειά στο παρτέρι µε

τις µαργαρίτες» διάβασε από µια φωτοτυπία της

εκτύπωσης της Τελευταίας Πράξης που έβγαλε από την

τσέπη. «Συνεχίστε, τι άλλο έγινε;»

«Μαζί µε τους δήθεν κηπουρούς που άφησαν τα

παρτέρια της Σχολής σαν τους βοµβαρδισµένους δρόµους

της Βαγδάτης, πλάκωσαν και όλες οι διωκτικές υπηρεσίες

του ελληνικού κράτους µαζί µε τις όλες ξένες µυστικές

που είχαν εγκατασταθεί τότε στην Αθήνα για τους

Ολυµπιακούς αγώνες και ρωτούσαν τους πάντες για

πράγµατα απίθανα. Πήραν τον προσωπικό υπολογιστή και

τους ζωγραφικούς πίνακες από το γραφείο του καθηγητή

και άνοιξαν µια πελώρια τρύπα πίσω από τον χώρο που

κρέµονταν οι πίνακες…»

«Αν µπορέσεις να κοιτάξεις πίσω από εικόνα της,

αυτή που φυλάχτηκε για σένα απέναντι. Συνέχισε σε

παρακαλώ.»

«Ένα µήνα µετά την εξαφάνιση του καθηγητή

αφαίρεσαν τους δίσκους από τον Κεντρικό Υπολογιστή

της Σχολής. Μείναµε χωρίς µηχανογραφική υποστήριξη

και ηλεκτρονικό ταχυδροµείο κοντά δύο µήνες θυµάµαι,

κάποιοι συνάδελφοι κόντεψαν να πάθουν εγκεφαλικό

βλέποντας να χάνονται προθεσµίες και το πολύτιµο

ερευνητικό τους υλικό να γίνεται φύλλο και φτερό σε

κάποια εργαστήρια.»


«Άρα µου λέτε ότι κάποιες αρχές ήταν σε γνώση

του µηνύµατος της Τελευταίας Πράξης πολύ πριν

προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα ηλεκτρονικά του ίχνη

στο κεντρικό υπολογιστικό σύστηµα της Σχολής ή στον

προσωπικό υπολογιστή του Σπύρου. Αναλύοντας το

ηλεκτρονικό µήνυµα που µου έστειλε και που προφανώς

είχαν υποκλέψει, οδηγήθηκαν στο να διερευνούν θεωρίες

και υποθέσεις. Ποιες θεωρίες ακούσατε εσύ να

διαδίδονται γι’ αυτή την εξαφάνιση;»

«Ακούστηκε ότι η εξαφάνιση είχε σχέση µε τα

αποτελέσµατα των εκλογών και την αλλαγή της

κυβέρνησης λίγες εβδοµάδες πριν. Σενάρια που συνέδεαν

το όνοµα του Πορφύρη µε την υπόθεση της φούσκας του

χρηµατιστήριου και την δικαστική της διερεύνηση που θα

ξεκινούσε.»

«Ξέρουµε ότι αυτή η υπόθεση δεν έχει βάση. Ο

Πορφύρης δεν είχε ασχοληθεί ποτέ, άµεσα ή έµµεσα µε

την χρηµατιστηριακή αγορά. Συνεχίστε Κωνσταντίνε.»

«Κυκλοφόρησε µετά η φήµη ότι ήταν µπλεγµένος

σε γυναικοδουλειά και ότι κάπου τώρα βρίσκεται µε την

καλή του.»

«Ενδιαφέρουσα υπόθεση, µην βιαστούµε να την

απορρίψουµε γνωρίζοντας την αδυναµία του φίλου µου

στο ασθενές φύλο. Ήταν όµως ερωτευµένος και µε την

δουλειά του. Τι άλλο ακούσατε;»

«Ότι τρελάθηκε και ίσως αυτοκτόνησε.»

«Την άκουσα και εγώ αυτή την εκδοχή. Στηρίζεται

στο ψυχογράφηµα που έκαναν οι ειδικοί του

εγκληµατολογικού της ασφάλειας για τον Σπύρο,

στηριγµένοι κυρίως στο περιεχόµενο της Τελευταίας

Πράξης. Μίλησαν και για θρησκευτικό παραλήρηµα

λόγω της αναφοράς του στον Άγιο Ρόκκο, που είναι για


τους καθολικούς ένας στρατιώτης Άγιος, κάτι σαν τον Αη

Γιώργη τον δικό µας. Ο Πορφύρης ήταν όµως άθρησκος

και αµφιβάλλω αν ήξερε τον Άγιο Ρόκκο, σε κάτι άλλο

αναφέρεται. Άλλο;»

«Ότι ήταν µπλεγµένος µε σατανιστές, αυτό το

άκουσα στα κανάλια. Να υποθέσω ότι στηρίζουν αυτή την

θεωρία στις φράσεις µη παραπέσουν σε λάθος χέρια και

εξαφανιστούν για πάντα, εκεί που κυριαρχεί ο ήχος της

σιωπής, εκεί που συνοµιλούν χωρίς να ακούγεται λαλιά και

τραγουδούν τραγούδια µε λόγια ανείπωτα το όνοµα του

θεού που ονόµασαν αυτό το µέρος και στις αναφορές του

σε κριάρια και κριαροτόµαρα;»

«Αστεία υπόθεση, όσοι γνώριζαν προσωπικά τον

Πορφύρη θα την απέρριπταν αµέσως. Άλλο;»

«Ότι ήταν άρρωστος, στα τελευταία του. Και ότι

αυτοκτόνησε.»

«Ότι ήταν βαριά άρρωστος µπορώ να το

διαβεβαιώσω. Είχε διαγνωστεί καρκίνος στο στοµάχι του

Σπύρου και έκανε θεραπεία τα τελευταία δύο χρόνια.

Αναφέρεται και στον καρκίνο το τελευταίο του µήνυµά.»

Έµεινες να τον κοιτάς εµβρόντητος. «∆ηλαδή…»

ψέλλισες

«∆ηλαδή αυτή είναι για µένα και η πιθανότερη

εκδοχή. Ο Σπύρος αποφάσισε να αυτοκτονήσει ή έστω να

αποσυρθεί αυτοθέλητα από τα εγκόσµια στην ησυχία του

µέχρι να πεθάνει. Έγραψε ένα µήνυµα που το ονόµασε

Τελευταία Πράξη και το άφησε σε µέρος εµφανές που

ήξερε ότι το παρακολουθούν ή ήταν εύκολο να

ανακαλυφθεί, ότι κάνει δηλαδή ένας οποιοσδήποτε τίµιος

αυτόχειρας που σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους

και τώρα κάπου αναπαύεται. Το έστειλε σε µένα για να

σας το παραδώσω, προφανώς για να έρθουµε σε άµεση


επαφή τώρα για κάποιους λόγους που ακόµα δεν µπορώ

να τους γνωρίζω επακριβώς.»

«Και τα χρήµατα που µου έστειλε τι να τα κάνω;

Τα µυστικά που αναφέρει ότι έκρυψε, κάποια άλλων και

κάποια δικά του, αφορούν την συµµετοχή του στην LPL;

Το ότι µε καλεί να συνεχίσω εγώ κάτι που λέει σκοπό

του; Πως εξηγούνται όλα αυτά κύριε πρύτανη;»

«∆εν γνωρίζω Κωνσταντίνε τις απαντήσεις σε

αυτές σας τις ερωτήσεις. Αυτό καλείστε εσείς να το

πράξετε, εξ’ άλλου σε εσάς απευθύνεται το τελευταίο του

µήνυµα όπως και τα χρήµατα που θα χρηµατοδοτήσουν

την έρευνά σας. Σε µένα µένει µόνο η υποχρέωση να σας

διδάξω ότι δίδαξα και στον Σπύρο κατά την επιθυµία του.

Εφ’ όσον το θεωρήσετε φυσικά και εσύ σκόπιµο ή

χρήσιµο.»

«Ποιο ήταν το θέµα που διδάξατε στον Πορφύρη

κύριε καθηγητά;»

«Ο τρόµος ως στοιχείο νοµιµοποίησης των

εθνικών κρατών και στοιχείο της τέχνης στον εικοστό

αιώνα. Αυτό ήταν που του δίδαξα και σε αυτό

επανέρχονταν πολύ συχνά στις κατ’ ιδίαν µας συναντήσεις

τον τελευταίο καιρό πριν εξαφανιστεί. Υπάρχει µόνο ένα

πρόβληµα τεχνικής φύσεως. Αύριο το πρωί επιστρέφω στο

Κέιπ Τάουν όπου σκοπεύω να περάσω τον χρόνο µου µε

την σύζυγό µου µέχρι το τέλος Μαΐου. Βλέπετε, είµαι σε

µια ηλικία που πρέπει να ακολουθώ συνεχώς τον ήλιο και

την γυναίκα µου που έχει τα µισά χρόνια µου και που

αυτή την ώρα πρέπει να κάνει σέρφινγκ στις παραλίες του

Μόσελ Μπέυ. Έτσι, αν συµφωνήσεις να διδαχθείς κάτι

από µένα, µένει µόνο η τεχνική της εξ’ αποστάσεως

διδασκαλίας νεαρέ µου. Θα σου προτείνω να σε γράψω ως

επισκέπτη στην ιστοσελίδα της ∆ιεθνούς Ένωσης


Ιστορικών Τέχνης, σου έχω σηµειώσει εδώ την

ηλεκτρονική διεύθυνσή της και τα κωδικά ονόµατα µε τα

οποία µπορούµε να συνοµιλούµε µέσω της αντίστοιχης

ειδικής ιστοσελίδας της Ένωσης ή να στέλνουµε

µηνύµατα εκατέρωθεν, χωρίς µεγάλο κίνδυνο να

ξεσηκώσουµε τις αρχές µε αυτά που θα ειπωθούν. Εξ’

άλλου ιστορία θα κάνουµε, όλοι σε αυτόν τον δικτυακό

τόπο πάνω κάτω µε τα ίδια θέµατα ασχολούνται, ίσως να

έχουν πλέον βαρεθεί να παρακολουθούν και όλους

αυτούς τους ξενέρωτους ιστορικούς τέχνης του κόσµου.

Εσύ τι λες;»

Συµφώνησες, έχωσες το χαρτάκι µε την

ηλεκτρονική διεύθυνση και τα ψευδώνυµα στο µπουφάν.

Παρατήρησες την σιωπηλή συµφωνία σας να σου µιλάει

στον ενικό και εσύ να τον λες καθηγητή αµέσως µόλις

δηµιουργήθηκε η προοπτική της διδασκαλίας. Για σένα

όµως η συζήτηση δεν είχε τελειώσει ακόµα.

«Θα ήθελα να µου εξηγήσετε κύριε καθηγητά πριν

χωρίσουµε γιατί όλη αυτή η ιστορία χθες βράδυ µε το

δήθεν χρέος που ξοφλήσατε στην οικογένειά µου µετά

από εκατό χρόνια. ∆εν την καταλαβαίνω αφού αυτά τα

ανέλπιστα για µένα χρήµατα έχουν σαν αποστολέα τους

τον Πορφύρη και όχι εσάς.»

«Να το πούµε και αυτό λοιπόν. Θα πρέπει να

ξέρεις Κωνσταντίνε ότι µετά από την εξαφάνιση του

Σπύρου παρακολουθούµαι. ∆εν γνωρίζω από ποιόν αλλά

είναι βέβαιο ότι παρακολουθούµαι εγώ και ενδεχοµένως

και όλοι όσοι είχαν άµεση ή έµµεση σχέση µε τον

Πορφύρη. Στο εξοχικό σπίτι µου υπάρχουν τέσσερεις

ασύρµατοι κοριοί, ο ένας στην βιβλιοθήκη και ένας άλλος

κάτω από το τραπεζάκι του σαλονιού που πήραµε τον

καφέ µας χθες το βράδυ. Στο σπίτι της Αθήνας


λειτουργούν άλλοι τρεις. Τους εντόπισα πέρσι και

συνεχίζουν ακόµα την δράση τους, άρα ότι είπαµε χθες

ενδεχοµένως να συνεχίζει να ενδιαφέρει κάποιους.

Επιπρόσθετα, ότι λέω στο τηλέφωνο, το κινητό ή το

σταθερό ή ότι γράφω στα ηλεκτρονικά µου µηνύµατα

παρακολουθείται και καταγράφεται, όπως και της συζύγου

µου αντιστοίχως.»

Έδειχνε να διστάζει να συνεχίσει. Κοντοστάθηκε,

άναψε τσιγάρο και τράβηξε δυο δυνατές ρουφηξιές.

Συνέχισε.

«Ο φίλος από το µπριτζ, που σου ανέφερα

προηγουµένως, µε κάλεσε εµπιστευτικά το καλοκαίρι και

µου έδειξε καταστάσεις µε αποµαγνητοφωνηµένες

συνοµιλίες δικές µου και της συζύγου µου µε απίθανους

ανθρώπους, µέχρι και τις τηλεφωνικές µου συνοµιλίες µε

τον ράφτη µου είδα σε τυπωµένες καταστάσεις και µου

είπε να προσέχω. Ενδεχοµένως να προσέχω να µην

ξηλωθώ, δεν µπορούσα να καταλάβω τι ήταν αυτό που

έπρεπε να προσέχω. Προσφέρθηκε να µε ενηµερώνει για

τις επικοινωνίες της συζύγου µου, µε το αζηµίωτο φυσικά,

ανησυχώντας προφανώς για την διαφορά ηλικίας που µας

χωρίζει. ∆έχτηκα µόνο και µόνο για να καταλάβω µέχρι

πότε θα συνεχισθεί αυτή η κατάσταση. Φυσικά

ενηµέρωσα για όλα αυτά την σύζυγό µου. Ένας λόγος

που αποφασίσαµε να µείνουµε τον χειµώνα στην Νότιο

Αφρική ήταν για να αποφύγουµε αυτή την αίσθηση ότι

παρακολουθούµαστε συνεχώς και σε κάθε τι. Αλλά δεν

είµαι καθόλου σίγουρος ότι αυτή η µετακίνηση µας ότι

είχε κανένα πρακτικό αποτέλεσµα, µιας και συνέχιζα να

παίρνω τακτικές αναφορές για τις συνήθειες και τις

επικοινωνίες της συζύγου µου στο Κέιπ Τάουν µέχρι και

πριν τρεις µήνες περίπου, οπότε και διεκόπησαν ξαφνικά,


παρά το γεγονός ότι δεν σταµάτησα να εµβάζω

τακτικότατα το προσυµφωνηµένο τίµηµα ανά

αποµαγνητοφωνηµένο µήνυµα στον τραπεζικό

λογαριασµό του στρατηγού. Αντιλαµβάνεστε ότι τελικά

ξηλώθηκα κανονικά, όπως συνηθίζεται να λέγεται, µόνο

και µόνο για να εξαγοράσω έµµεσα µια πληροφορία:

Μέχρι πότε και που θα µε παρακολουθούν. Νοµίζω ότι ο

Σπύρος είχε προβλέψει αυτή την παρακολούθηση µου

που θα ακολουθούσε µετά την εξαφάνισή του, ίσως να

παρακολουθούσαν και τον ίδιο και να το γνώριζε. Σε αυτό

συνηγορεί η εµπιστευτικότητα που ζήτησε να κρατηθεί

για το ιδιόχειρό σηµείωµά του ότι και να ακουστεί γι’

αυτόν στο µέλλον. Ενδεχοµένως να υπέθεσε ότι θα

χαλαρώσουν αυτά τα µέτρα ένα χρόνο µετά την

εξαφάνισή του και γι’ αυτό και ζήτησε να σε συναντήσω

τώρα. Πριν σου µιλήσω όµως έπρεπε να βεβαιωθώ

απολύτως για την ταυτότητά σου και αυτό έγινε µόνο όταν

είδα ότι γνώριζες το όνοµα του καϊκιού του προπάππου

σου. Σκηνοθέτησα όλη αυτή την ιστορία µε το χρέος προς

στο Αρχάγγελος για να δικαιολογηθεί αυτή µας η

συνάντηση καθώς και τα χρήµατα που θα έπρεπε να σου

παραδώσω. Σε διαβεβαιώνω ότι µπορείς να τα καταθέσεις

άφοβα αύριο στον τραπεζικό σου λογαριασµό, κάποιοι

ίσως να περιµένουν εναγωνίως να επιβεβαιώσουν την

συναλλαγή και να µου το θυµηθείς, δεν θα σου εγείρουν

ποτέ ζήτηµα πόθεν έσχες γι’ αυτή σου την κατάθεση. Το

πρωί έλεγξα µε τα κιάλια την γύρω περιοχή για παν

ενδεχόµενο, δεν φάνηκε κάτι ύποπτο, οπότε αισθάνοµαι

ότι κάναµε την παρούσα συζήτηση µας εκ του ασφαλούς.

Όφειλα να σε προστατέψω όπως σε προστάτεψε και ο

καθηγητής σου µε την τακτική που µας επέβαλε µε αυτά

τα δύο µηνύµατά του.»


Έσβησε το αποτσίγαρο πάνω στο χιόνι. Είχατε

φτάσει στα όρια του κτήµατος και έπρεπε πλέον να πάρετε

είτε την ίδια διαδροµή που ανηφόριζε στην πλαγιά

ανάµεσα στα αµπέλια ή να ακολουθήσετε τον

ασφαλτοστρωµένο δρόµο µέχρι το σπίτι. Προτίµησε τον

δεύτερο που φαινόταν πιο σύντοµος.

«Συνοψίζοντας και για να απαντήσω στα

ερωτήµατα εργασίας που τέθησαν προηγουµένως,

πιστεύω ότι ο Πορφύρης έστειλε τα µηνύµατά του µε ένα

τρόπο που θα µας έφερνε σε επαφή ένα χρόνο µετά για να

σε διδάξω ενώ ταυτόχρονα µε προειδοποιούσε για τις

παρακολουθήσεις! Όπως γνωρίζεις, ο Σπύρος ήταν ειδικός

στο να κρύβει µηνύµατα στα κείµενα και τα διαφηµιστικά

σλόγκαν, κάτι ανάλογο πιστεύω ότι έπραξε και σε αυτή

την περίπτωση. Εσύ φαίνεται ότι είσαι ο πλέον αρµόδιος

για να αποκωδικοποιήσεις το τελευταίο του µήνυµα και

να ολοκληρώσεις τον σκοπό του.»

«∆ηλαδή πιστεύετε ότι το µήνυµα της Τελευταίας

Πράξης είναι κωδικοποιηµένο; Πιστεύετε ότι γράφτηκε

από τον καθηγητή Πορφύρη µε σώας τα φρένας του;»

ρώτησες.

«Ασφαλώς. Έχεις δει γραπτά του Πορφύρη.

Βεβαίως θα αναγνώρισες αµέσως ότι δεν γράφει έτσι,

βάζοντας τα κώµατα όπου να’ ναι και συνδέοντας τα µέρη

του λόγου µε αυτό τον αλλόκοτο τρόπο. ∆εν έχω όµως

λόγο να αµφισβητώ τον συντάκτη του ηλεκτρονικού

κειµένου, είναι πράγµατι ο καθηγητής Σπύρος Πορφύρης

και µάλιστα δείχνει να ξέρει τι γράφει. Αυτό το

συµπεραίνω λαµβάνοντας υπ΄ όψη τόσο το προηγούµενο

ιδιόχειρο µήνυµά του που έχει τον γραφικό του

χαρακτήρα και γράφτηκε την ίδια µέρα, όσο και τις

αναφορές του στο Σκοτάδι και κάποιον Γέροντα Σοφό,


που τους έφερε και τους δυο σήµερα εδώ να συζητήσουν

µέσα στο κρύο. Είµαι απολύτως βέβαιος ότι το µήνυµα

αυτό δεν είναι προϊόν κάποιου φαρσέρ που απλώς θα

ήθελε να µας βάλει να κάνουµε άσκοπες αναζητήσεις. Και

σε αυτό συνηγορούν 84.541 λόγοι και η διαίσθησή µου,

που την εµπιστεύοµαι συχνά. Και δεν έχω βγει ποτέ

χαµένος όταν την ακολούθησα. »

«Και εσείς πως ξέρατε για το Αρχάγγελος;»

συνέχισες να ρωτάς σαν καλός µαθητής που δεν θέλει να

τελειώσει το µάθηµα µαζί µε τον δρόµο προς το εξοχικό

του σπίτι.

«Από τα αρχεία της εφηµερίδας Πελοπόννησος της

Πάτρας νεαρέ µου. ∆ιάβασα τυχαία γι’ αυτή την ιστορία

του ναυαγίου το περασµένο καλοκαίρι όταν έψαχνα να

βρω κάποιο δηµοσίευµα του περασµένου αιώνα για τον

Ροίδη. Παράλληλα την ίδια εποχή διενεργούσα και την

διακριτική µου έρευνά για το άτοµό σου και είχα ήδη

ανακαλύψει αρκετά για σένα προετοιµάζοντας από τότε

αυτή την συνάντηση µας. ∆εν µπορείς να φανταστείς ποτέ

τι µπορείς να ανακαλύψεις στα παλαιά αρχεία

Κωνσταντίνε, αρκεί να ξέρεις να ψάχνεις. Τώρα, ότι

µπορεί να υπάρχει πράγµατι ένα µικρό χρέος

καταγεγραµµένο από το 1892 στα οικογενειακά µας

αρχεία προς κάποιον Ανδρέα Φωτεινό, πλοιοκτήτη του

καϊκιού Αρχάγγελος νηολογίου Γαλαξιδίου, είναι άνευ

σηµασίας, µιας και αυτού του είδους τα χρέη

παραγράφονται αν δεν εγερθούν αξιώσεις από τους

πιστωτές ή τους κληρονόµους τους εντός των επόµενων

δέκα χρόνων από την εγγραφή τους.» Χαµογελούσε

αινιγµατικά, η συζήτηση µπορούσε να θεωρηθεί λήξασα.


ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙ

21/3/2005, Αθήνα

Λες ότι όλα ξεκίνησαν από εκείνο το µισό

κουλούρι που σου έφτιαξε την διάθεση η χειρονοµία της

να στο προσφέρει όταν περνούσες µια κρίση κατάθλιψης.

Χωρίς αυτό, δεν θα είχες ανοίξει, µετά από τόσες µέρες,

το ηλεκτρονικό σου ταχυδροµείο και να λάβεις έγκαιρα

την πρόσκληση του Σοφού Γέροντα. Τώρα µπροστά σε

ένα ολόκληρο φρέσκο κουλούρι που βρήκες να σε

περιµένει στο γραφείο σου από νωρίς το πρωί, κάθεσαι

και κάνεις σκέψεις για αυτά που έγιναν και γι’ αυτά που

έµαθες µετά που δέχτηκες εκείνη την απροσδόκητη

πρόσκληση.

Λες ότι αυτή η ιστορία µοιάζει µε ένα κουλούρι.

Στην αρχή σκέφτεσαι τις διαστάσεις της. Όταν κοιτάς

αυτό το κουλούρι από µακριά φαίνεται σαν µια µικρή

τελίτσα, δηλαδή σαν ένα µονοδιάστατο αντικείµενο. Αν

πλησιάσεις πιο κοντά µοιάζει µε ένα κύκλο µεγαλώνοντας

τον αριθµό των διαστάσεών του στις δύο, πράγµα που θα

σου επιτρέψει και να φανείς σπουδαίος υπολογίζοντας το

µήκος της περιµέτρου του. Παρατηρώντας το κουλούρι

ακόµα από πιο κοντινή απόσταση, βλέπεις ότι έχει τρεις

διαστάσεις και µπορείς να ζητήσεις από κάποιο

µαθηµατικό να βρει πόσο µεγάλη είναι η επιφάνειά του

και ο όγκος του. Αν όµως φανταστείς ότι είσαι ένα


µυρµήγκι που κάνει βόλτες πάνω στο κουλούρι, θα

συναντήσεις βουνά, χαράδρες, και βράχους από

σουσαµάκια που όλα µαζί τότε θα έχουν επιφάνεια πολύ

µεγαλύτερη από αυτή που µετρήθηκε προηγουµένως για

το τρισδιάστατο κουλουράκι που έχεις πάνω στο γραφείο

σου. Και οι µετρήσεις αυτές θα αλλάζουν, τα µεγέθη για

τις διαστάσεις του κουλουριού θα γίνονται τεράστια αν

κάνεις τις παρατηρήσεις σου έχοντας το µέγεθος ενός

βακτηριδίου. Εκεί που το µυρµήγκι-µαθηµατικός έβλεπε

ένα χαντάκι θα συναντούσες κοιλάδες µε σπηλιές, εκεί

που σκόνταφτε σε βράχους από σουσάµι θα έπρεπε να

µετρήσεις επιφάνειες πολύπλοκων βουνών, σαν αυτούς

στα Μετέωρα, γεµάτους µε βαθουλώµατα και

εξογκώµατα. ∆εν ξέρεις πόσες διαστάσεις έχει αυτή η

ιστορία της εξαφάνισης του Πορφύρη, είναι δύσκολο να

αποφασίσεις από ποια απόσταση να την ερευνήσεις, αν

πραγµατικά θέλεις να την ερευνήσεις.

Η πρώτη σκέψη που σου πέρασε από το µυαλό

ήταν να θεωρήσεις αυτά τα απρόσµενα ευρώ σαν την

δίκαιη και εύλογη αποζηµίωση του καθηγητή σου για τα

δεδοµένα της έρευνάς σας που τα εξαφάνισε µαζί του

µετά από κάποια δική του παραξενιά. Σε αυτή την

περίπτωση όλη αυτή η ιστορία που παρουσίασε ο Λάσκος

µαζί µε οι εκδοχές που υπαινίχθηκε προβάλλοντας την

αλάθητη διαίσθησή του, δεν πρέπει να σε αφορούν. Η

διάσταση της ιστορίας είναι όση ενός κουλουριού-

τελίτσας και το µόνο που σου µένει είναι να

χρησιµοποιήσεις αυτά τα χρήµατα για να ανασχεδιάσεις

την έρευνά σου µέχρι να µπορεί αυτή να καταλήξει

κάπου. Το ίδιο όµως θα µπορούσε να σκεφτεί και να

πράξει και ο γεροκτηµατίας πρώην πρύτανης. Εσύ δεν θα

µάθαινες ποτέ τίποτα και αυτός δεν θα έµπαινε και στον


κόπο να σε διδάξει ειδικά θέµατα ιστορίας του εικοστού

αιώνα. Όµως αυτός αρκέστηκε να καλύψει από αυτά τα

χρήµατα µόνο τα αεροπορικά του εισιτήρια, παρά την

ταλαιπωρία του τους προηγούµενους δώδεκα µήνες να σε

ανακαλύψει και να σκηνοθετήσει αριστοτεχνικά την

συνάντησή σας. Υπάρχει όµως και ένα ακόµα πρόβληµα

που δεν σε βοηθάει να κρατήσεις µακρινές τις αποστάσεις

σου από την ιστορία της εξαφάνισης του Πορφύρη.

Γεννήθηκες περίεργος, θέλεις να ξέρεις το µήκος της

περιµέτρου του κουλουριού, πόσο µεγάλη είναι η

επιφάνεια και πόσο όγκο καταλαµβάνει.

Σκέφτεσαι την οπτική του Λιάσκου στην ιστορία.

Ο ιστορικός της τέχνης του τρόµου του εικοστού αιώνα,

τροµοκρατηµένος από το ότι τον παρακολουθούσαν,

σκηνοθέτησε µια καταπληκτική παράσταση για να σε

προστατέψει όπως είπε. ∆εν προσδιόρισε όµως ποιος τον

παρακολουθούσε και δεν έδωσε επαρκείς εξηγήσεις για να

συνδέσει µε κάποια λογική αυτόν που τον

παρακολουθούσε µε τον Πορφύρη. Υποθέτει ότι υπάρχει

σχέση, δεν µπορεί να αποδείξει οποιαδήποτε σχέση µε

όσα είπε. Από εκείνη την εποχή πριν την Ολυµπιάδα

πρέπει να γίνεται στην Ελλάδα όργιο παρακολούθησης.

Φανερής και χωρίς πολύ διακριτικότητα, µέχρι και εκείνο

το ιπτάµενο υπόθετο έβαλαν να κόβει βόλτες πάνω από την

Αθήνα για να θυµίζει σε όλους ότι έστι δίκης οφθαλµός ον

τα πανθ ορά, όπως χαρακτηριστικά είχες σχολιάσει τότε.

Κάποιος έξυπνος αξιωµατούχος, να ήταν µήπως ο µόνος,

θα βρήκε την ευκαιρία να του πάρει όσα χρήµατα

µπορούσε γνωρίζοντας ότι έχει γυναίκα που ακόµα κάνει

σέρφινγκ στα κύµατα, πλασάροντας του για τυράκι

µερικές αποµαγνητοφωνηµένες συνοµιλίες τους. Ο

Λάσκος νόµισε ότι τον παρακολουθούν για το τελευταίο


µήνυµα του Πορφύρη και χλαπ, το δάγκωσε. Γιατί να

παρακολουθούν όµως ένα καθηγητή του µάρκετινγκ; Η

σχέση του µε την επιτροπή PLP δεν δικαιολογεί

παρακολουθήσεις, η προληπτική ιατρική δεν φαίνεται ότι

είναι τοµέας που σχετίζεται µε θέµατα που µπορεί να

εµπλέξουν πράκτορες και µυστικές υπηρεσίες, οι

υπαινιγµοί και η διαίσθηση του φαίνονται να δηµιουργούν

ένα σενάριο τραβηγµένο από τα µαλλιά. Τον Πορφύρη θα

µπορούσαν να τον παρακολουθούν για δεκάδες άλλους

λόγους, κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς όλες του τις

εξωπανεπιστηµιακές δραστηριότητες. Απ’ όσα

συζητήσατε βγαίνει το λογικό συµπέρασµα ότι κάποιες

υπηρεσίες πράγµατι υπέκλεψαν το µήνυµα της Τελευταίας

Πράξης του Πορφύρη άρα κάποιοι είχαν λόγους για να

τον παρακολουθούν. Και είναι αδιαµφισβήτητο γεγονός

ότι κάποιοι έκαναν την Σχολή και τους κήπους της άνω

κάτω για να βρουν τα ίχνη του καθηγητή και τα αρχεία

του. Μακάρι να τα έβρισκαν µήπως έτσι έβρισκαν και

αυτά που σου χρειάζονται για να τελειώσεις την έρευνά

σου. Από την άλλη, οι υπαινιγµοί του Σοφού Γέροντα

καλύπτουν λογικά κενά και δίνουν µια εξήγηση για τα δύο

µηνύµατα που έστειλε ο Πορφύρης πριν εξαφανιστεί. Σε

αυτή τη περίπτωση, αν η ιστορία αυτή είναι πράγµατι

σύµφωνη µε όσα υποθέτει ο Λάσκος, τα χρήµατα του

Πορφύρη που σου παρέδωσε είναι µέρος του µηνύµατος.

Στάλθηκαν για να τονίσουν την σοβαρότητα της υπόθεσης

και να δηλώσουν µε ένα σαφή τρόπο την επιθυµία του

καθηγητή σου να εµπλακείς εσύ σε αυτή την υπόθεση για

να ολοκληρώσεις, σαν ο πιο κατάλληλος, κάποιον ακόµα

αδιευκρίνιστο σκοπό. Έτσι από αυτή την οπτική γωνιά που

στηρίζεται στην υπόθεση ότι όλα αυτά είναι αποτέλεσµα


του πανικού του Λάσκου, το κουλούρι µοιάζει σαν ένας

κύκλος που δεν ολοκληρώνεται.

Για να δεις τα γεγονότα από πιο κοντά, θα πρέπει

υποχρεωτικά να αναλύσεις τις φράσεις του αλλόκοτου

µηνύµατος της Τελευταίας Πράξης. Σε αυτό το µόνο που

είναι σαφές είναι ότι ο Πορφύρης έκρυψε κάπου κάποια

µυστικά δικά του που αν τα ανακαλύψεις θα σε

οδηγήσουν και σε κάποια άλλα µυστικά που του

εµπιστεύθηκαν κάποιοι αδιευκρίνιστοι τρίτοι. ∆ηλώνει ότι

έζησε µια ζωή γεµάτη µε µυστικά και τον φόβο του µην

παραπέσουν αυτά σε λάθος χέρια. Αν αυτά τα µυστικά

αφορούν την συµµετοχή του στην επιτροπή LPL, όπως

ισχυρίστηκε ο Λάσκος, ή κάποια άλλη ερευνητική του

δραστηριότητα, ενδεχοµένως αυτή που κάνατε µαζί, δεν

θα το µάθεις ποτέ αν δεν ανακαλύψεις την κρυψώνα του

και δεν αναλύσεις αυτά που έκρυψε. Προφανώς δεν τα

έκρυψε σε κάποιο δέρας που το έθαψε µετά σε κάποιο

παρτέρι µε µαργαρίτες της Σχολής. ∆εν ξέρεις αν είχε και

στο σπίτι του κήπο αλλά είσαι βέβαιος ότι αν είχε, οι

«κηπουροί» δεν θα έχουν αφήσει κανένα παρτέρι του

χωρίς να το έχουν ψάξει σε βάθος. Μιλάει για την άκρη

κάποιου νήµατος που έκρυψε σε κάποιο παρτέρι µε

µαργαρίτες και µετά για κάποιο κλειδί και µετά για την

εικόνα της οµίχλης που πίσω της θα ανακαλύψεις αυτά

που δεν ήξερε και ο ίδιος, αυτά που ανακάλυψε και θεωρεί

µυστικά επικίνδυνα να πέσουν σε λάθος χέρια. ∆είχνει

αυτή η Τελευταία Πράξη του να είναι ένας χάρτης ενός

κρυµµένου θησαυρού που για να τον ανακαλύψεις θα

πρέπει να ακολουθήσεις µια συγκεκριµένη πορεία. ∆εν

έχεις ιδέα ποιο κλειδί είναι κάτω από το 11 για να

ξεκλειδώσεις την µια άκρη του νήµατος. Και τα αρχεία

του Αγίου Ρόκκου, αυτό και αν δεν θυµίζει µυστικισµό


των ιπποτών του µεσαίωνα και τον Κώδικα Ντα Βίντσι

που έφερε στην µόδα ροδόσταυρους, µυστικές οργανώσεις

σοφών επιστηµόνων και κάποιες διαχρονικές συνοµωσίες

τους για να προστατευτούν το µυστικό των απογόνων της

Μαρίας της Μαγδαληνής. Θυµάσαι ότι είχατε συζητήσει

µε τον Πορφύρη το επικοινωνιακό φαινόµενο του Κώδικα

και του συγγραφέα του Νταν Μπράουν αλλά και την

στροφή της δυτικής λογοτεχνίας την τελευταία δεκαετία

προς στον µυστικισµό και σε θέµατα που διαµορφώνουν

την άποψη ότι ο µεσαίωνας έχει αίγλη, ότι κάποιοι

προσπάθησαν στην διάρκειά του να κρύψουν την αρχαία

σοφία και κάποια µυστικά που σε αυτά θα πρέπει να

στραφεί η ζαλισµένη δύση για να λύσει τα σηµερινά

αδιέξοδά της. Η σαφής θέση που είχε πάρει ήταν ότι αυτή

η τάση ήταν αποτέλεσµα των προσπαθειών του λεγόµενου

σύγχρονου αντι-διαφωτισµού που ξεκίνησε αρχικά από τις

συντηρητικές πολιτείες των Ηνωµένων Πολιτειών και

επεκτείνεται τώρα µε τις πλάτες των νέο-συντηρητικών

του Μπούς σε παγκόσµιο επίπεδο µε µια λυσσαλέα

προσπάθεια να τοποθετηθεί ξανά ο µυστικισµός στην

θέση της επιστήµης. Πονηρά και από την πίσω πόρτα

χρησιµοποιώντας ψευδο-επιστήµονες µε σαφείς

πολιτικούς και ιδεολογικούς στόχους. ∆εν θα σε έβαζε ο

Πορφύρης όµως σε µια τέτοια περιπέτεια. Είσαι βέβαιος

ότι θα υπάρχουν εκατοντάδες εκκλησίες και µοναστήρια

µε το όνοµα του Αγίου Ρόκκου στην Ευρώπη που

ενδεχοµένως στα αρχεία κάποιου µοναστηριού από τις

εκατοντάδες να έχει κρύψει κάτι που, όπως λέει, εξηγεί

όλα τα άλλα. Αν είναι να ακολουθήσεις µέχρι το τέλος

αυτή την διαδροµή, σε βλέπω να αλλάζεις ειδικότητα και

να ξοδεύεις τα επόµενα χρόνια όλα τα ευρώ που σου

έστειλε σε εκδροµές µε τα ΚΑΠΗ σε όλα τα µοναστήρια


του Άγιου Ρόκκου στην Ευρώπη. Έτσι, µε όλα αυτά τα

ερωτήµατα αναπάντητα, το κουλούρι σου θυµίζει µε το

σχήµα του τον αριθµό αυτών που γνωρίζεις για όλα αυτά.

Και εκείνο το τεράστιο κενό που περικλείεται γύρω από

το πασπαλισµένο µε σουσάµι τρισδιάστατο όγκο του σε

προκαλεί να συνεχίσεις να ψάξεις τα µυστικά που

κρύβονται σε αυτή την ιστορία, ακόµα και αν θα πρέπει οι

µέθοδοί που πρέπει να χρησιµοποιήσεις σε κάνουν να

δουλέψεις σκληρά σαν το µυρµήγκι.

Σκέφτεσαι τώρα για το ίδιο το κουλούρι που είναι

πάνω στο γραφείο σου. Στο άφησε το πρωί πριν πάει να

κάνει το εργαστήριό της. Φαντάζεσαι ότι µεταφέρει και

αυτό ένα µικρό µήνυµα, σαν να σε καλεί να συνεχίσεις

την ανθρώπινη επικοινωνία της περασµένης Παρασκευής

µε αυτό το κορίτσι για το οποίο δεν ξέρεις σχεδόν τίποτα

παρά τα δυο χρόνια στο ίδιο γραφείο µαζί της και τα

χρόνια πριν στα αµφιθέατρα και τις γενικές συνελεύσεις

του συλλόγου των φοιτητών. Ως γνήσιος εκπρόσωπος της

γενιάς σου την ψάχνεις στο ίντερνετ. Μετά από τέσσερα

κλικ, στην οθόνη σου εµφανίζεται το βιογραφικό της που

έχει αναρτήσει στην ιστοσελίδα των συνεργατών της

σχολής και οι δηµοσιευµένες της εργασίες. Ανακάλυψη

πρώτη: σήµερα έχει γενέθλια, κλείνει τα τριάντα.

Ανακάλυψη δεύτερη: εξειδικεύεται στο κυβερνητικό

µάρκετινγκ όπως φαίνεται από τις δηµοσιευµένες εργασίες

της µε τον καθηγητή Καραγιάννη που εποπτεύει το

διδακτορικό της. Ανακάλυψη τρίτη: στην εργασία της

«Στρατηγικές ανάλυσης των αποτελεσµάτων εφαρµογής

των πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης στην κοινή

γνώµη και στις επενδύσεις» κάνει αναφορές σε εργασίες

του καθηγητή Στέφανο Περµούτι, που τον ανέφερε και ο

Λάσκος σαν µέλος της διευρυµένης επιτροπής LPL.


Ανακάλυψη τέταρτη: µιλάει άπταιστα τέσσερεις γλώσσες,

εκτός από την µητρική της που την προφέρει κόβοντας τις

καταλήξεις των λέξεων, είναι κάτοχος πράσινης ζώνης

στο τζούντο, ήταν µέλος της προ-ολυµπιακής εθνικής

οµάδας τοξοβολίας και ασχολείται ερασιτεχνικά µε την

ζωγραφική. Έτσι, µε όλες αυτές της τις ασχολίες,

εξηγείται που δεν µπορεί να µείνει κρέας απάνω της.

Μάζεψες τις σηµειώσεις µε τις σκέψεις σου, έκλεισες τον

υπολογιστή και έφυγες βιαστικά από το γραφείο

µασουλώντας το κουλούρι. Σου µένει λιγότερη από µισή

ώρα για να απαντήσεις στο µήνυµά του.

Σε βρήκε ξυπόλητο στην γνωστή σου θέση αυτή τη

φορά να ψάχνεις στο ίντερνετ όλα τα λήµµατα µε τις

λέξεις κλειδιά και τα ονόµατα που άκουσες από τον

Λάσκο. Καληµέρισε µε φανερή την έκπληξη από το

γεγονός ότι σε βλέπει να δουλεύεις πάλι, που έγινε ακόµη

µεγαλύτερη όταν είδε ένα τριαντάφυλλο να την περιµένει

πάνω στο γραφείο της µαζί µε ένα δεµατάκι όµορφα

τυλιγµένο µε κορδέλα σε συσκευασία δώρου.

«Είδες ποιος τα’ άφησε αυτά στο γραφείο µου

Κωσταντή; ∆εν έχει κανένα σηµείωµα» ρώτησε.

«Ναι, κάποιος που πιστεύει ότι αν µε µισό

κουλούρι δικαιούσαι ένα επίθετο που να ξεκινάει από

κάπα, µε ένα ολόκληρο, και µάλιστα την ηµέρα των

γενεθλίων σου, θα πρέπει να ακούσεις τουλάχιστον

τέσσερα που να σε χαρακτηρίζουν και να ξεκινούν από το

ίδιο γράµµα. Χρόνια πολλά, να τα εκατοστίσεις»

απάντησες χαµογελώντας πίσω από την οθόνη.

Έδειξε για µια στιγµή να αιφνιδιάζεται, να µην

ξέρει αν θα πρέπει να κινηθεί προς το γραφείο σου ή προς

τα δώρα της. Για µια στιγµή µόνο, αµέσως µετά έλαµψε


ένα χαµόγελο που αυτή τη φορά έβγαινε απ’ όλο το κορµί

της. Ήρθε από πάνω σου, σου ‘σκασε ένα φιλάκι στο

µάγουλο, και γύρισε αµέσως προς τα δώρα στο γραφείο

της για να κρύψει ένα δάκρυ που είχε προλάβει να

κυλίσει.

«Ευχαριστώ Κώστα, δεν έπρεπε. Ξέρεις, δεν είµαι

συνηθισµένη σε δώρα γενεθλίων, τα τελευταία χρόνια

µόνο η µάνα µου τα θυµάται και αυτά για να βρει αφορµή

να µου θυµίσει ότι πρέπει να παντρευτώ για να µη της

µείνω στο πάνω ράφι. Εσύ πως το’ ξερες;» ρώτησε

ξετυλίγοντας την κορδέλα «και πως ήξερες βρε ζαγάρ’ ότι

είχα βάλει αυτό ακριβώς το σετ µε τα πινέλα ζωγραφικής

στο µάτι τόσο καιρό; Με παρακολουθείς κρυφά ή µου

φαίνεται;»

«Καχύποπτη, κουκλάρα…»

«Το κουκλάρα δεν µετράει, µας τα ‘παν κι άλλοι.

Άλλο βρες να ξεκινάει από κάπα. Και πώς να µην είµαι

καχύποπτη όταν σε βλέπω ξαφνικά τελείως διαφορετικό,

τι έγινε παιδάκι µου αυτό το Σαββατοκύριακο, κέρδισες το

τζακ ποτ στου τζόκερ; Αυτά τα πινέλα πάντα τα ήθελα και

όλο δεν µ’ έφτανε το µηνιάτικο. Πήγες και

καταξοδεύτηκες για µισό κουλούρι, τόσο πολύ πείναγες

κακότχο’µ;»

«Εγώ λέω σήµερα επίθετα από κάπα, άσε τα δικά

σου γι’ αργότερα δεσποινίς ετών τριάντα. Ναι, µπορείς να

πεις ότι µου έπεσε ένα λαχείο αυτό το σαββατοκύριακο

αλλά αυτό δεν έχει µεγάλη σηµασία. Λοιπόν, συνεχίζω,

Κριός µε ωροσκόπο Καρκίνο, τρία τα κάπα µέχρι

τώρα…»

«Πολύ σωστά, αλλά δεν νοµίζω να πιστεύεις εσύ

σ’ αυτές τις αηδίες. Άλλο;»


«Καλλιτέχνης του πολιτικού µάρκετινγκ, τέσσερα

τα κάπα.»

«Του κυβερνητικού µάρκετινγκ, έχει τεράστια

διαφορά άσχετε. Το πολιτικό είναι για να εκµεταλλεύονται

µερικοί τους αφελείς, πουλώντας τους φτιαχτές

υποσχέσεις µε εικόνες ξεσηκωµένες από διαφηµίσεις

οδοντόπαστας και µε βουκολικά τοπία µε µουσική

υπόκρουση από Καρµίνες Μπουράνες και ∆ρόµους της

Φωτιάς. ∆εν έχει σχεδόν κανένα ερευνητικό ενδιαφέρον

αυτός ο τοµέας, τα έχουν βρει όλα οι Αµερικάνοι εδώ και

είκοσι χρόνια και τα εφαρµόζουν ακόµα και εδώ σαν

τυφλοσούρτη στις δηµοσκοπήσεις και όταν φτιασιδώνουν

τους υποψήφιους πριν από τις εκλογές και τους µαθαίνουν

να κουνάνε τα χέρια τους σαν να είναι µαριονέτες του

σύµβουλου επικοινωνίας τους. Το κυβερνητικό

µάρκετινγκ είναι σχετικά νέος κλάδος, τώρα

αναπτύσσεται σε επιστηµονική βάση και έχει τροµερό

ερευνητικό ενδιαφέρον.»

«Και ποια προϊόντα πουλάει και διαφηµίζει αυτό

το νέο φρούτο του µάρκετινγκ;» ρώτησες.

«Αν το καλοσκεφτείς, όλα τα άλλα προϊόντα που

ξέρεις. Ξέρουµε ότι τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχει

παρατηρηθεί στην δύση µια αλλαγή των αξιών που

σχετίζονται µε τα κοινωνικοπολιτιστικά χαρακτηριστικά

κάθε χώρας, έτσι;»

«Σωστά, έχω υπ’ όψη µου τι έγραψε ο Μπάτζι της

Σχολής του Σικάγου σχετικά, δεν είµαι και τελείως

άσχετος. Για συνέχισε, είµαι πολύ περίεργος να µάθω τι

σχέση έχει µε την ζήτηση όλων των προϊόντων και όλων

των υπηρεσιών το ότι έχει ενισχυθεί η τάση για άτυπες

σχέσεις αντί για τυπικές, ότι γίνονται σήµερα γάµοι σε

ποιο ώριµες ηλικίες απ’ ότι παλιότερα, ότι το µοντέλο των


σταθερών γάµων κατέρρευσε από τα όλο και περισσότερα

διαζύγια, το ότι δεν αποταµιεύουµε πλέον αλλά δαπανάµε

και ότι προτιµούµε την άνετη ζωή από την σκληρή

δουλειά.»

«∆εν τα είπες όλα. Προτιµάµε και τα µοντέλα της

αργής οικονοµικής ανάπτυξης από τα γρήγορα που είχαν

κυριαρχήσει τις προηγούµενες δυο δεκαετίες, δοµούµε τις

κοινωνίες µε βάση το άτοµο αντί για την οικογένεια και

ζητάµε ποιο ποιοτικά προϊόντα αντί για περισσότερα

προϊόντα. Ακόµα περισσότερο την τελευταία δεκαετία,

περάσαµε από τις κοινωνίες που είχαν ελάχιστη

κινητικότητα σε κοινωνίες µε αυξηµένη κινητικότητα, σε

ένα σχεδόν νοµαδικό τρόπο ζωής που αποζητάει την

ευχαρίστηση τώρα αντί να την περιµένει στο µέλλον. Σε

κοινωνικές συµπεριφορές που καθορίζονται από τον

αυτοπροσανατολισµό αντί για τον προσανατολισµό από

άλλους, την ατοµικότητα αντί για την συλλογικότητα

αλλά και ταυτόχρονα στο να βασιζόµαστε περισσότερο

στην κυβέρνηση και το κράτος από ότι τον εαυτό µας,

εµπιστευόµενοι περισσότερο τις συναισθηµατικές εικόνες

που προβάλουν οι πολιτικοί, έχοντας υποκαταστήσει µε

αυτές σχεδόν ολοκληρωτικά την λογική από τον πολιτικό

τους λόγο. Ειδικά µετά την ενδεκάτη του Σεπτέµβρη, έχει

αρχίζει να εκφυλίζεται η αξία της ανεξαρτησίας προς

όφελος της ασφάλειας. Πες µου τώρα εσύ ένα προϊόν ή

µια υπηρεσία που να µην επηρεάζεται η ζήτησή του από

αυτές τις αλλαγές.»

«Και λες ότι όλες αυτές τις αλλαγές τις σχεδίασαν

κάποιες ισχυρές κυβερνήσεις, κάποια πανίσχυρα κέντρα

οικονοµικών αποφάσεων Φρόσω;»

«Όχι, δεν είµαι πλέον τόσο αφελής να πιστεύω σε

αυτό το υπεραπλουστευτικό µοντέλο ερµηνείας. Αυτές οι


αντιφατικές µεταξύ τους αλλαγές στις αξίες, που έχουν

στείλει σχεδόν όλη την Αµερική και την µισή Ευρώπη στα

ντιβάνια της ψυχανάλυσης, είναι το αποτέλεσµα µιας

φοβερά πολύπλοκης διαδικασίας, µάλλον χαοτικής, όπου

παίζουν ρόλο εκατοντάδες ιστορικοί, πολιτισµικοί,

οικονοµικοί και κοινωνικοί λόγοι µαζί µε τις πολιτικές

που ασκούν οι κυβερνήσεις. Εγώ δεν ξεχνάω και τους

ταξικούς λόγους, όπως δεν παραγνωρίζω για την

παγκοσµιότητα αυτών των φαινόµενων τον πολύ µεγάλο

ρόλο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και των νέων

τεχνολογιών που µελετάς εσύ. Στο κυβερνητικό

µάρκετινγκ δεν µελετάµε τις αιτίες αυτών των αλλαγών,

αυτό είναι δουλειά των κοινωνιολόγων. Εµάς µας

ενδιαφέρει περισσότερο να βρούµε τρόπους που να

µπορούν να µετρήσουν την αλληλεπίδραση των

κυβερνητικών πολιτικών µε τις αλλαγές που φέρνουν στις

κοινωνικές αξίες, άρα τελικά στην ζήτηση όλων των

προϊόντων ή των υπηρεσιών που επηρεάζονται από αυτές

τις αλλαγές. Μερικοί προσπαθούν να φτιάξουν

προβλεπτικά µοντέλα για να εκτιµούν εκ των προτέρων

τις αξιακές αλλαγές και τις µεταβολές στη ζήτηση που θα

φέρει µια νέα πολιτική αλλά εδώ έχουν σπάσει τα µούτρα

τους πολλοί ερευνητές. Βγάζουν συνέχεια αντιφατικά

αποτελέσµατα που δεν επιβεβαιώνονται. Άλλοι, όπως εγώ,

προσπαθούν να κατασκευάσουν µοντέλα που αξιολογούν

τις πολιτικές που εφαρµόζονται σε σχέση µε την αλλαγή

στις αξίες που φέρνει η εφαρµογή τους στις κοινωνίες.

Και όλοι όσοι ασχολούνται µε αυτό τον κλάδο,

χρησιµοποιούν τις ίδιες µεθόδους και τα ίδια εργαλεία

καταγραφής των τάσεων στις κοινωνικές συµπεριφορές

αλλά και τις ίδιες επικοινωνιακές µεθόδους για την

προβολή των κυβερνητικών πολιτικών που χρησιµοποιείς


και εσύ και όλοι οι άλλοι στην διαφήµιση. Κατάλαβες

τώρα πλι’µ;»

«Ένα Στέφανο Περµούτι τον ξέρεις;»

«Φυσικά, είναι σαν να ρωτάς αν ξέρει ένας

ψυχολόγος τον Φρόιντ. Κορυφή στον κλάδο αλλά µούρη

µεγάλη, χωµένος σε ότι µπορείς να φανταστείς. Ξεκίνησε

από το πολιτικό µάρκετινγκ ως βασικός σύµβουλος

επικοινωνίας του Μπερλουσκόνι. Όταν κέρδισε τις

εκλογές η Φόρτσα Ιτάλια το γύρισε στο κυβερνητικό

µάρκετινγκ, δικτυώθηκε και τώρα διαπρέπει. Θεωρείται

από τους πλέον έγκυρους σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσµιο

επίπεδο, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα ερµηνευτικά µοντέλα

κοινωνικών συµπεριφορών και τα µοντέλα αξιολόγησης

της εφαρµογής πολιτικών που σχετίζονται µε τον

περιορισµό της αξίας της ανεξαρτησίας προς όφελος της

ασφάλειας. Τον άκουσα πέρσι σε ένα συνέδριο. Τι θες να

µάθεις γι’ αυτόν;»

«Ότι ξέρεις αλλά όχι τώρα» είπες.

«Ο.Κ., σήµερα το βράδυ στο µπαράκι Αποκάλυψη

στο Μετς, θα το βρεις εύκολα αν δεν το ξέρεις. Έλεγα να

σβήσω τριάντα κεράκια και να κεράσω κανένα ποτό τώρα

που έγινα µεγάλο κορίτσι και έφτασα στα πρώτα µου -

αντα. Θα στο ‘λεγα µετά αλλά µε πρόλαβες, θα σε

περιµένω στις δέκα. Έλα µόνο φαγωµένος γιατί σε λίγο θα

κάνω ανάληψη τα τελευταία του µήνα.»

Η αποκάλυψη στο µπαράκι δεν ήταν για τον

Περµούτι, ότι ήξερε το είχες διαβάσει όλη τη µέρα στις

ιστοσελίδες που έκαναν αναφορά στο όνοµά του και στις

µεταφρασµένες στα αγγλικά ερευνητικές του εργασίες.

Περίµενες ότι δεν θα είσαστε µόνοι, ότι θα είχε καλέσει

φίλους ή φίλες της για να σβήσει τα κεράκια των πρώτων

της -αντα. ∆εν απογοητεύτηκες γι’ αυτό. Σου


αποκαλύφθηκε ένα κορίτσι τρυφερό και ώριµο, γεµάτο

αυτοπεποίθηση και ζωντάνια που δεν ήθελε να περάσει

ούτε µια στιγµή της χωρίς να την ρουφήξει µέχρι το

µεδούλι παρά τις ατυχίες που την βρήκαν στα προσωπικά

της, ενώ πάλευε ταυτόχρονα να νικήσει κάποιες σκιές.

Κάπου εκεί γύρω στις δύο µετά τα µεσάνυχτα,

αποφάσισες ότι δεν είχες κανένα λόγο να µην την

εµπιστευθείς και της αποκάλυψες την ιστορία του

Σαββατοκύριακου. Σας βρήκε το ξηµέρωµα να συζητάτε

στην πλατεία Κοτζιά ταΐζοντας τα περιστέρια της µε

κοµµάτια από ένα πρωινό κουλούρι.


ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ 6

Προς Σταθµό Συντονισµού

Υπόθεση 47.Α

24/3/2005, 10:45

ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ

Επιβεβαιώνουµε συνάντηση των Στόχων 2 και 7 στο εξοχικό

σπίτι του πρώτου την 19 και 20 τρέχοντος. Η συνάντηση

έγινε µετά από ηλεκτρονική πρόσκληση του Στόχου 2, που

αναχέτισε Σταθµός Zulu και µας αναφέρθηκε µε το

C167/18.3.05 σήµα του. Κατά την διάρκεια της συνάντησης

αναφέρθηκε µια φορά το όνοµα του Στόχου 1 χωρίς όµως να

αναφερθούν και θέµατα που σχετίζονται µε την υπόθεση

47.Α. Κατά την συνάντηση παραδοθήκαν στον Στόχο 7

συνολικά 84.541 ευρώ ως εξόφληση χρέους της οικογένειας

του Στόχου 2 προς την οικογένεια του Στόχου 7. Σταθµός

Zulu επιβεβαίωσε την επιστροφή του Στόχου 2 εις Κέιπ

Τάουν στις 22 τρέχοντος.

Από έρευνα στα αρχεία στο σπίτι του Στόχου 2 που

διενήργησε στις 23 τρέχοντος όργανό µας, επιβεβαιώνεται

εγγραφή στα λογιστικά βιβλία που τηρήθηκαν και η

αναφερόµενη αιτία της συναλλαγής. Ο Στόχος 7 κατέθεσε

83.000 ευρώ στον λογαριασµό του 131.006.007896 στο

υποκατάστηµα Πανεπιστηµίου της Αγροτικής Τράπεζας στις

8.19πµ της 21 τρέχοντος. Εισηγούµαι την συνέχιση


παρακολούθησης του Στόχου 7 σε επίπεδο Πορτοκαλί1 και

του Στόχου2 στο ισχύον επίπεδο Κόκκινο2, αφού δεν

φαίνεται µεταξύ τους άλλη σχέση επί της υποθέσεως 47.Α

πέραν αυτής της οικονοµικής συναλλαγής που

επιβεβαιώσαµε.

Μετά την επιστροφή του Συνδέσµου Αναφοράς 1 στην βάση

του, αναφέρονται συχνές επαφές του Στόχου 7 µε γυναίκα

υπο τα στοιχεία Φρόσω ∆ρόσου του Γεωργίου, γεννηθείσα

στην Καρδίτσα νοµού Καρδίτσας την 21/3/1985, κάτοικου

Παλαιού Φαλήρου Αττικής Αγίου Αλεξάνδρου 211,

µεταπτυχιακής υποτρόφου του Τµήµατος Επικοινωνίας του

Πανεπιστηµίου Αττικής. Ο σύνδεσµος 1 ανέφερε ότι η εν

λόγω εργάζονταν υπό την εποπτεία του ανενεργού Στόχου 6.

Η εν λόγω εργάζεται καθηµερινά στον ίδιο χώρο µε τον

Στόχο 7.

Παρακαλούµε εγκρίνατε χαρακτηρισµό της εν λόγω ως νέου

Στόχου σε παρακολούθηση επιπέδου Πορτοκαλί1 και

µεριµνήσατε την κοινοποίηση µας πλήρους φακέλου µε

στοιχεία της καθώς και έναρξη παρακολούθησης του 210-

9883321 σταθερού και του 6918784155 κινητού τηλεφώνου

της.


ΑΚΟΥ ΝΑ ∆ΕΙΣ

27/3/2005, Αθήνα

Σε πήρε στο τηλέφωνο στις 10, την ώρα που

σκουπιζόσουν από το πρωινό µπάνιο, για να σε καλέσει

για κυριακάτικο µεσηµεριανό τραπέζι. Είχε µαγειρέψει

είπε, να µην φέρεις εσύ τίποτα. Έτσι µπήκες ξανά στο

µπάνιο για να ξυριστείς. Ξαναχτύπησε το τηλέφωνο, η

αναγνώριση έγραφε Φρόσω πλι’µ, κάτι θα ξέχασε να σου

πει. Μια απόµακρη αντρική φωνή από την άλλη άκρη

ακούστηκε να λέει πριν το κλείσει «Έλα εντάξει είναι,

κλείσε την σκιά ρε µινάρα µη βρούµε κανένα µπελά, να

πάµε να φύγουµε Κυριακάτικα» ή κάτι τέτοιο, δεν

κατάλαβες. Λάθος θα πήραν και θα µπλέχτηκε η

αναγνώριση µε την τελευταία κλήση της Φρόσως είπες.

Κυριακάτικο µεσηµεριανό τραπέζι χωρίς γλυκό

δεν λέει, σταµάτησες για ένα ταψάκι γαλακτοµπούρεκο

που το άρωµά του και µόνο θα την βάλει σίγουρα στον

πειρασµό να ξεφύγει από τις διαιτολογικές της συνήθειες.

Αν δεν ξεφύγει, λίγο το κακό, θα το φας εσύ ζεστό, δεν θα

πάει χαµένο.

Είχε το σπίτι κούκλα, που να την φέρεις στο δικό

σου, θα πρέπει να συγυρίζεις µια βδοµάδα και να πετάς

παλιές εφηµερίδες και περιοδικά µε τις µαύρες σακούλες

για να το κάνεις ανθρώπινο. Μοσχοµύριζε από την

κουζίνα όπως θυµώσουν τις µυρωδιές που άκουγες στο

πατρικό στο Γαλαξίδι µικρός, πριν ξεκινήσεις την


εργένικη ζωή της Αθήνας από την δευτέρα Λυκείου που

κατέβηκες για τα φροντιστήρια. Στο CD έπαιζαν σιγά

παλιές ροκ µπαλάντες. Άφησες το ταψάκι µε τα γλυκά στο

τραπεζάκι δίπλα στην είσοδο και µπήκες στα άδυτα των

αδύτων της νοικοκυράς. Πάλευε να βγάλει από το φούρνο

ένα ραβανί που ήταν έτοιµο να δεχτεί τα σιρόπια της

κατσαρόλας που άχνιζαν γαρύφαλλο και κανέλα.

«Για βάλε ένα χεράκι Κωσταντή γιατί δεν τα

καταφέρνω καλά µε όλα τούτα εδώ τα µαραφέτια. Από τις

εφτά είµαι στο πόδι για να φτιάξω το ροσµπίφ, τη σαλάτα

και τούτο το ραβανί. Τι ήθελα και είπα στην µάνα µου ότι

θα φτιάξω το ραβανί της, κάθε πέντε λεπτά στο τηλέφωνο

µε έχει απ’ το πρωί για να µην δώκουµε λέει τον µύθο.

Κανονικές οδηγίες προς ναυτιλλόµενους µου έδωσε και

νοµίζω ότι για πρώτη φορά στη ζωή µου δεν τα έκανα

θάλασσα µε αυτά τα σύνθετα φαγητά.»

Ακούµπησες το µπράτσο της όπως έκανες να

βγάλεις το γλυκό από τον φούρνο για να σουρώσεις µετά

την µακαρονάδα, να φτάσεις δηλαδή στα όρια των δικών

σου µαγειρικών ικανοτήτων. Έµενε µόνο η γεύση σου

παραπονεµένη, οι άλλες τέσσερεις είχαν αποζηµιωθεί ήδη

από την στιγµή που πέρασες την πόρτα που σε περίµενε

ανοιχτή.

«Καλά βρε Φρόσω, µπήκες σε τόσο κόπο για

µένα;» ρώτησες µε την ελπίδα η απάντηση να είναι

καταφατική.

«Πως νοµίζεις ότι θα σε κατακτήσω γλυκό µου

αγόρι; Και τι ήθελες, να δώκουµε το µύθο που λέει και η

µάνα µου η Βασίλω; Μαγείρεψα και θα πιούµε και

κόκκινο σπιτικό κρασί που µου το έστειλε ο πατέρας µου

χθες µε το ΚΤΕΛ, θα παραβιάσω δηλαδή όλα όσα

συνηθίζω να κάνω και να τρώω κάθε Κυριακή για χάρη


σου αλλά και για ένα επιπρόσθετο λόγο. Σήµερα θα

δοξάσουµε την µεγαλοφυΐα µου.»

Γέµισε δυο ποτηράκια κόκκινο από το πλαστικό

µπουκάλι, σε πήρε από την µέση και σε οδήγησε στο

σαλόνι της που έπαιζε πολύ έξυπνα και τον ρόλο του

εργαστηρίου της στο σπίτι. Στους τοίχους κρεµασµένοι

πίνακες ζωγραφικής, στην άκρη του δωµατίου ένα

καβαλέτο µε ριγµένο ένα πανί πάνω από το τελάρο που

δούλευε και στην άλλη άκρη ένα τραπεζάκι µε τον φορητό

της υπολογιστή και τις στοίβες από τις σηµειώσεις και

τακτοποιηµένα αντίγραφα από τις ερευνητικές εργασίες

που µελετούσε. Ένας καναπές που γίνονταν και κρεβάτι

έβλεπε στο µικρό µπαλκονάκι µε τις δύο γλάστρες µε τις

µπουµπουκιασµένες µαργαρίτες και τον ακάλυπτο µε τις

ανθισµένες αµυγδαλιές και τις λεµονιές. Την ακολούθησες

υπάκουα εκεί που σε οδήγησε για να καθίσεις δίπλα της.

«Τι γιορτάζουµε Φρόσω, τι ανακάλυψες βρε

παλιοθηρίο που αξίζει όλες αυτές τις τιµές; Πάµε για

Νόµπελ Οικονοµίας;»

«Μη βιάζεσαι χαρά µου, δεν πρόκειται να στα πω

όλα µε το σι και µε το νίγµα, όπως έλεγα µικρή, χωρίς να

έχουµε καρδαµώσει πρώτα µε όλα αυτά που ετοίµασα.

∆ιαφορετικά υπάρχει κίνδυνος να µου µείνεις στα χέρια

µε αυτά που θα ακούσεις και άντε να σε κουβαλάω µετά

στο κρεβάτι για να σε συνεφέρω.»

Στο CD o Μπόνο των U2 σολάριζε το Pride.

«Τι ζωγραφίζεις;» ρώτησες.

«Α, αυτό θα στο δείξω µόλις τελειώσει. Πες µου,

σ’ αρέσουν τα’ άλλα που έχω έτοιµα;»

«Μελέτη πάνω στο φως και τις σκιές βλέπω ότι

κάνεις. Σε αυτό εκεί απέναντι, µε την βάρκα και το παιδί

στην παραλία, έχεις πετύχει πολύ καλά τις αποχρώσεις


κάτω από το πολύ έντονο φως. Το φως φταίει που δεν

φαίνονται τα χαρακτηριστικά του προσώπου του µικρού ή

µήπως δεν έµαθες ακόµα να ζωγραφίζεις µάτια και

µύτες;»

«Στο άλλο δίπλα, που είναι από τα πρώτα που

έκανα µετά το λύκειο, το κοριτσάκι έχει και µατάκια

θυµωµένα και χειλάκια σουφρωµένα όπως βλέπεις. Ναι,

εδώ µε το αγόρι έπαιζα µε το έντονο φως που αφήνει µόνο

αµυδρό το περίγραµµα κρύβοντας τις λεπτοµέρειες. Το

ίδιο έκανα και µε αυτό το γατάκι που παίζει µε το κεράσι.

Ξέρεις τι µε έκανε να ζωγραφίσω πριν δυο χρόνια αυτό το

θέµα που σου τράβηξε πρώτο την προσοχή;»

Που να ήξερες. Συνέχισε.

«Εσύ και το ρητό σου πάνω στην αφίσα µε τον

ήλιο Σκοτεινέ µου τύπε. Κάπως έτσι σε φαντάστηκα να

αλητεύεις ξυπόλητος στο Γαλαξίδι όταν ήσουν µικρός. Σε

φανταζόµουν να ταλαιπωρείσαι από αυτό το έντονο φως

που έρχεται από παντού και εσύ να αποζητάς µάταια µια

σκιά περιµένοντας να έρθει κάτι από την θάλασσα.»

Χαµογελούσε πάλι µε τα µάτια.

«Πριν δυο χρόνια ίσα που λέγαµε καληµέρα.

Ήξερες εσύ από τότε ότι µεγάλωσα στο Γαλαξίδι;»

«Το ήξερα, και ας µην µου έλεγες κάθε µέρα

καληµέρα.»

«Εντάξει, αυτό θα το βρήκες στο βιογραφικό µου

στο ίντερνετ. Κολακεύοµαι όψιµα από το ενδιαφέρον σου.

Πως µπορεί όµως να ήξερες ότι πράγµατι γύριζα

ξυπόλητος σε µια παρόµοια παραλία περιµένοντας το

καΐκι κάποιου µακρινού παππού µου να εµφανιστεί

ξαφνικά για να µε πάρει να ταξιδέψουµε όλες τις

θάλασσες; Αυτό δεν µπορείς να το βρεις σε καµιά

ιστοσελίδα ή να το έχεις ακούσει από κάποιον. Αυτή είναι


µια εικόνα που την έχω µόνο εγώ, είναι το εφτασφράγιστο

παιδικό µυστικό µου που δεν το είπα ποτέ σε κανένα.»

Ήπιες µια γεµάτη γουλιά από το µπρούσκο των

οικογενειακών της κτηµάτων για να συνέλθεις λίγο από

την έκπληξη και µια µικρή ταραχή που αναδεύονταν

ύπουλα στο στοµάχι.

«Ψάχνεις να βρεις αίτιο και αιτιατό στην

έµπνευση βρε Κώστα; Με σκονάκι πέρασες την

εφαρµοσµένη ψυχολογία στο τέταρτο ή µήπως είχες

διαφορετικό καθηγητή από τον δικό µου; Ειλικρινά δεν

ξέρω γιατί σε φαντάστηκα έτσι, αυτή την εικόνα µου

έδειχνες επίµονα από την πρώτη στιγµή στο γραφείο, αυτή

ζωγράφισα, αυτό που είδα.»

«Και το λιβάδι µε τις µαργαρίτες; Αυτή τη

βδοµάδα το τελείωσες ή έκανες και εδώ µαγικά;»

«Ναι, το άρχισα την Τρίτη το βράδυ και το

τέλειωσα προχθές. Εδώ δεν έπεσες έξω, φαντάστηκα

κάποιους φουσκωτούς µε µαύρες κουκούλες να παίρνουν

αυτό το τελάρο µαζί µε τις γλάστρες µου µε τις

µαργαρίτες και να τις περνάνε από το µικροσκόπιο, µετά

που διάβασα το Τελευταίο Μήνυµα του Πορφύρη και όσα

µου είπες από την συζήτηση που είχες µε τον Λάσκο. Το

διασκέδασα αφάνταστα ξενυχτώντας µε την εικόνα στο

µυαλό µου µε τους φουσκωτούς που θα έψαχναν να

βρουν άκρη σε αυτό που ζωγράφισα. Τώρα όµως που το

ξαναβλέπω έχω την αίσθηση ότι κάτι του λείπει ακόµα.

Έστω. Και αµέσως µετά που το τελείωσα, µου ήρθε η

έµπνευση και άρχισα αυτό που είναι στο καβαλέτο και δεν

θα σου το δείξω ακόµα.»

«Ζωγραφίζεις πολύ καλά Φρόσω. ∆εν είµαι ειδικός

αλλά νοµίζω ότι έχεις ταλέντο.»


«Ναι, αν δεν τελειώσω το διδακτορικό µου λέω να

το κάνω επάγγελµα. Μπορεί να ανοίξω και εργαστήριο για

να πουλάω τα καταπληκτικά ραβανί µου. Τώρα που έχω

την µυστική συνταγή της Βασίλως, θα σκίσω. Πάµε να

στρώσουµε τώρα το τραπέζι.»

Έφτασε η στιγµή που την έτρεµες. Αργά ή

γρήγορα θα πρέπει να κάνεις κρίση στη µαγειρική της

τέχνη. Και καλά αν το ροσµπίφ και το ραβανί της

τρώγονταν. Αν όµως δεν είχε ακολουθήσει πιστά τις

οδηγίες προς τους ναυτιλλόµενους και αυτοσχεδίασε, αν

το κρέας είναι σαν σόλα ή το ραβανί της λάσπη, θα πρέπει

να διαλέξεις ανάµεσα στην ανειλικρίνεια ή να την

πληγώσεις τηρώντας την υπόσχεση που έδωσες στον

εαυτό σου να µιλάς πάντα ειλικρινά µε αυτό το κορίτσι.

∆ούλεψε σκληρά για σένα από τα χαράµατα αλλά είναι

προφανώς τόσο ερασιτέχνης στο άθληµα µε τις

κατσαρόλες όσο και εσύ. Οι πιθανότητες για το

αποτέλεσµα φαίνονταν ακριβώς µοιρασµένες. Κάθισες

στο τραπέζι της κουζίνας µε µεγαλύτερη αγωνία από τη

Φρόσω για το αποτέλεσµα του µόχθου της, ενώ οι U2

σιγοντάριζαν στο κλίµα από τα ηχεία στο σαλόνι

προβάλλοντας την κατάληξη του κυριακάτικου

µεσηµεριανού µε το Sunday Bloody Sunday1. Είχε και

πράσινη ζώνη στο τζούντο.

Με την πρώτη µπουκιά από το ροσµπίφ έσκασες

στα γέλια. Γέλια τρανταχτά, ανακυκλούµενα, νευρικά, να

µην σταµατάνε µε τίποτα. Σε κοίταζε µε γουρλωµένα

µάτια από την απορία.

«∆εν τρώγεται;» ρώτησε µυρίζοντας κάπως δειλά

το φαγητό στο πιάτο της.

1 Μια Κυριακή, αιµατοβαµµένη Κυριακή


Το ροσµπίφ ήταν θεϊκό, τα µπαχαρικά του σε

σωστές αναλογίες και η σάλτσα έδενα σωστά µε την

µακαρονάδα την διαβεβαίωσες µε κόπο ανάµεσα στα

τρανταχτά γέλια που συνέχιζαν να εφορµούν κατά κύµατα

ανάµεσα στις σκόρπιες φράσεις του λόγου που

προσπαθούσες να αρθρώσεις. Το γέλιο σου κατέληξε σε

ένα κρετσέντο όταν, µε µεγάλη δυσκολία, κατάφερες να

της πεις τις προηγούµενες σκέψεις σου και να περιγράψεις

τη σκηνή που φαντάστηκες να βάφεται κόκκινη αυτή η

Κυριακή σου µε ένα πιάτο µακαρόνια, το ροζµπίφ και τη

σάλτσα του χυµένα στο κεφάλι σου.

«Τι θα έλεγες αν το φαγητό δεν τρωγόταν;»

ρώτησε όταν, επιτέλους, τα κύµατα κόπασαν.

«∆εν ξέρω» απάντησες ειλικρινά.

Αποσώσατε το φαγητό, είπε να αφήσεις τα πιάτα

αµάζευτα, το ραβανί θα το σερβίριζε µαζί µε τον καφέ στο

σαλόνι.

«Τιµούµε σήµερα την µεγαλοφυΐα της µαγείρισσας

ή έχεις και άλλες εκπλήξεις;» ρώτησες.

«Ποιας µαγείρισσας Κωσταντή; Ας µην ήταν η

µάνα µου και θα σου ‘λεγα τι θα είχαµε φάει σήµερα. Όχι,

σ’ έφερα εδώ σήµερα και για να σου πω ότι έσπασα τον

κώδικα του Πορφύρη την ώρα που ζωγράφιζα.

Ενδιαφέρεσαι να ακούσεις;»

∆εν χωρούσε πλέον καµία αµφιβολία. Ζωγραφίζει,

κάνει έρευνα, σπάει κώδικες, έχει χιούµορ, ρίχνει µε τόξο,

φτιάχνει καταπληκτικό ραβανί και ξέρει να γελάει µε τα

µάτια. Αν είναι και ΑΕΚ σκέφτεσαι σοβαρά να της

ζητήσεις να την παντρευτείς αµέσως. Σταµάτησες να

τσιµπολογάς τα ψίχουλα από το ραβανί στο πιατάκι που

στο σέρβιρε, πήρε όλη τη προσοχή σου.


«Κατ’ αρχήν πες µου τι ξέρεις για τους κώδικες

και τη κρυπτογράφηση» είπε.

«Άσχετος όσο και στο κυβερνητικό µάρκετινγκ»

απάντησες ειλικρινά.

«∆εν θα έπρεπε, είναι µέρος της δουλειάς του

επικοινωνιολόγου να κρύβει µηνύµατα µε κώδικες που

µπορεί να τα αποκωδικοποιήσει εύκολα ο αποδέκτης τους.

Αν το καλοσκεφτείς, αυτό κάνουµε. Οι κώδικες όπως και

η κρυπτογράφηση έχουν µεγάλη ιστορία, η διαφήµιση

τους ανακάλυψε πολύ πρόσφατα. Από πολύ παλιά, σχεδόν

µαζί µε την ανακάλυψη της γραφής επινοήθηκαν, απλές

στην αρχή, µέθοδοι κρυπτογράφησης όπως για

παράδειγµα ο τρόπος που τύλιγαν το σχοινί στην σκυτάλη

που µετέφερε µηνύµατα και διαταγές στις στρατιωτικές

δυνάµεις της Σπάρτης, τα τετράγωνα του Καίσαρα, τα

φωτεινά σήµατα που έστελναν οι Βυζαντινοί από τα

κορφοβούνια στο δίκτυο επικοινωνίας που είχαν

αναπτύξει και άλλα τέτοια. Όλες αυτές οι µέθοδοι

κρυπτογράφησης και αποκρυπτογράφησης στηρίζονται

πάνω σε ένα κλειδί που το γνώριζε µόνο ο αποστολέας και

ο αποδέκτης του κάθε µηνύµατος. Έτσι για παράδειγµα οι

Ρωµαίοι µετέτρεπαν τα γράµµατα των λέξεων σε αριθµούς

ή άλλα γράµµατα, κάνοντας τις µετατροπές σύµφωνα µε

ένα πίνακα διαστάσεων έξι επί έξι. Αυτός ο πίνακας είναι

το κλειδί αυτής της µεθόδου. Όποιος τον γνώριζε διάβαζε

το µήνυµα.»

«Θυµάµαι ότι παίζαµε ένα παιχνίδι µε τα άλλα

αγόρια στο δηµοτικό. Γράφαµε µηνύµατα µεταξύ µας που

τα κωδικοποιούσαµε για να µην τα ανακαλύψουν τα

κορίτσια, ο προαιώνιος εχθρός, και που αφορούσαν πάντα

τα µυστήρια του αντίθετου φύλου. Απλό ήταν, αντί για


ένα γράµµα γράφαµε το επόµενό του στην αλφαβήτα και

στην θέση του ωµέγα γράφαµε το άλφα.»

«Αυτό λέγεται Κώδικας Αντιµετάθεσης. Για

συνέχισε για τα κορίτσια στο Γαλαξίδι.»

«Κάτι ανάλογο έκαναν και τα κορίτσια,

χρησιµοποιούσαν κάποιο κώδικα που συσχέτιζε γράµµατα

µε αριθµούς, µάλλον µέσω κάποιου πίνακα όπως αυτοί

των Ρωµαίων. ∆εν καταφέραµε ποτέ να τον σπάσουµε

παρά τις υποκλοπές µας και τις ώρες που φάγαµε στην

προσπάθεια. Μάθαµε χρόνια αργότερα ότι τον δικό µας

κώδικα τον ήξεραν, το είχε αποκαλύψει εκείνος ο

µπασµένος ο Νικολής στην Λενίτσα την κόρη της κυρά

Τασίας µε αντάλλαγµα το πρώτο του φιλί µε κορίτσι.»

«Όλοι αυτοί οι κώδικες κρυπτογράφησης

θεωρούνται πλέον ξεπερασµένοι και απλοϊκοί. Σπάνε

εύκολα αν µετρήσεις την συχνότητα εµφάνισης ενός

συµβόλου και την συσχετίσεις µε την αντίστοιχη

συχνότητα εµφάνισης κάποιου γράµµατος στην

αντίστοιχη γλώσσα. Με τα σύγχρονα µέσα

τηλεπικοινωνίας, έγιναν και οι κώδικες που τις

προστατεύουν ποιο σύνθετοι, θα είδες εκείνο το έργο µε

την συσκευή Αίνιγµα που χρησιµοποιούσαν οι Γερµανοί

στον δεύτερο πόλεµο. Μαζί µε τους κώδικες έγιναν και

πιο πολύπλοκες και οι µέθοδοι αποκρυπτογράφησης,

χρησιµοποιήθηκαν ανώτερα µαθηµατικά και ηλεκτρονικοί

υπολογιστές για να τους σπάζουν. Σήµερα οι πιο

σύγχρονοι µέθοδοι κρυπτογράφησης που υπάρχουν

στηρίζονται στο λεγόµενο σχήµα της ισχυρής

κρυπτογραφίας. Σε γενικές γραµµές αυτή η ασφαλής

µέθοδος δουλεύει ως εξής: Υπάρχουν τρία κλειδιά. Ένα

το ξέρει ο αποστολέας, ένα µπορούν να το ξέρουν όλοι και

το λέµε δηµόσιο κλειδί και ένα το ξέρει ο αποδέκτης του


µηνύµατος. Συνήθως αυτά τα κλειδιά στηρίζονται στην

θεωρία των πρώτων αριθµών της αριθµητικής, ξέρεις

εκείνων των ακέραιων αριθµών που διαιρούνται ακριβώς

µόνο από τον εαυτό τους και το ένα. Πολύ µεγάλοι πρώτοι

αριθµοί, ας πούµε µε είκοσι ψηφία, είναι τα µυστικά

κλειδιά που έχει από ένα ο αποστολέας και ο αποδέκτης.

Το γινόµενό τους, ένας τεράστιος αριθµός, µεταδίδεται

µαζί µε το κωδικοποιηµένο µήνυµα και µπορεί να το δει ο

οποιοσδήποτε. Αυτό το αποτέλεσµα του

πολλαπλασιασµού είναι το δηµόσιο κλειδί. Το µήνυµα το

έχει κρυπτογραφήσει ο αποστολέας µε το δικό του κλειδί.

Ο αποδέκτης διαιρεί τον δηµόσιο αριθµό που µπορεί να

τον δει οποιοσδήποτε µε το δικό του κλειδί και

ανακαλύπτει το κλειδί του κρυπτογράφου σαν το

αποτέλεσµα της τέλειας διαίρεσης που του προκύπτει.

Έτσι µπορεί να αποκρυπτογραφήσει το µήνυµα. Αν δεν

ξέρεις ένα από τα δύο κλειδιά και προσπαθήσεις να βρεις

από ποιους πρώτους προέκυψε αυτός ο δηµόσιος πολύ

µεγάλος αριθµός για να βρεις το κλειδί της

αποκρυπτογράφησης του αποδέκτη θα σου πάρει χρόνια,

ακόµα και αν χρησιµοποιείς τους πιο ισχυρούς

υπολογιστές. Αν και η µέθοδος είναι και απλή και γνωστή

από χρόνια, αποφεύγουν να την ενσωµατώνουν οι εταιρίες

τηλεπικοινωνιών στα συστήµατά τους. Ξέρεις γιατί.»

«Γιατί δεν τις αφήνουν οι κυβερνήσεις των χωρών

που ανήκουν υποθέτω.»

«Σωστά υποθέτεις. Και κάτι ακόµα χειρότερο, αν

στείλεις ένα ηλεκτρονικό µήνυµα που το έχεις

κρυπτογραφήσει µε ένα από τα πολλά ελεύθερα

προγράµµατα ισχυρής κρυπτογραφίας που υπάρχουν στο

ίντερνετ, αµέσως χαρακτηρίζεσαι ύποπτος τροµοκράτης,


τουλάχιστον από τους φίλους µας απέναντι απ’ τον

Ατλαντικό.»

«Τέτοιο κλειδί χρησιµοποίησε ο Πορφύρης;

Πρώτους αριθµούς;» ρώτησες.

«Όχι δεν χρησιµοποίησε πρώτους αριθµούς, το

έψαξα. Ενδεχοµένως και να τους έχει ξεχάσει µετά που

τους διδάχτηκε στο λύκειο, όπως και εσύ. Χρησιµοποίησε

όµως την µέθοδο του δηµόσιου και των ιδιωτικών

κλειδιών έξυπνα, κάνοντας ακριβώς αυτό που ξέρει να

κάνει ένας καλός ειδικός της διαφήµισης. Θυµάσαι το

σλόγκαν think small της διαφήµισης της Φόλκσβάγκεν;

Το think small, δηλαδή να σκέφτεσαι το µικρό µέγεθος

του αυτοκινήτου που διαφηµίζονταν, λειτούργησε σαν

δηµόσιο κλειδί του µηνύµατος που κρύφτηκε από τον

έξυπνο διαφηµιστή του. Με αντιστροφή, την µέθοδο που

θεµελίωσε θεωρητικά ο καθηγητής σου και που

στηρίζεται στην φυσιολογική αντίσταση του κάθε

καταναλωτή να ακολουθήσει ένα ακόµα µήνυµα που τον

προτρέπει να κάνει κάτι, ο αποδέκτης σκεφτόταν το

αντίθετο, δηλαδή το think big που σχεδόν ο κάθε ένας µας

το είχε ακούσει σαν σύνθηµα των γιάπιδων της δεκαετίας

του 80. Έτσι αποκρυπτογραφούσε το µήνυµα που ήταν

σκέψου µεγάλα πράγµατα, µεγαλεία που θα έχεις

αγοράζοντας το συγκεκριµένο µικρό αυτοκίνητο. Έπιασε το

κόλπο, τώρα σχεδόν όλοι οι διαφηµιστές µε ανάλογα

κρυπτογραφηµένα µηνύµατα προσπαθούν να κάνουν την

δουλειά τους. Κάτι ανάλογο έκανε µε την Τελευταία του

Πράξη και ο καθηγητής σου. Αυτό το κατάλαβα

τελειώνοντας τον πίνακα µε τις µαργαρίτες προχθές, αφού

προηγουµένως έσπασα τα µούτρα µου δοκιµάζοντας όλα

τα άλλα κόλπα αποκρυπτογράφησης που ήξερα πάνω στην

Τελευταία Πράξη του.» Χαµογελούσε πάλι.


Σηκώθηκε και άλλαξε CD στο ηχοσύστηµα. Πήρε

από το γραφείο της ένα φάκελο και τον έφερε στον

καναπέ. Περιείχε κάπου τριάντα σελίδες µε

µουτζουρωµένες σηµειώσεις της και µια φωτοτυπία του

µηνύµατος Τελευταία Πράξη του Πορφύρη.

«Αυτό το µήνυµα το αναγνωρίζεις προφανώς. Το

θέµα είναι από ποια απόσταση το βλέπεις για να

καταλάβεις το κλειδί που το αποκρυπτογραφεί.»

Αποµακρύνθηκε ένα µέτρο. «Τώρα κάτσε να δεις…Από

αυτή την απόσταση τι ακούς;»

«Μετά βίας διακρίνω κάποια γράµµατα, δεν έχω

και µάτι γερακιού» απάντησες όλο απορία.

Αποµακρύνθηκε και άλλο ένα µέτρο.

«Πες µου τώρα από αυτή την απόσταση τι ακούς,

όχι τι βλέπεις βρε Κωσταντή, συγκεντρώσου.»

Εκτός από τους χτύπους της καρδιάς σου το µόνο

που ακούγονταν ήταν το Sound of Silence, ένα παλιό

τραγούδι των Σάιµον και Γκαρφάνκελ που ακουγόταν

διακριτικά από το ηχοσύστηµα. Ο Πολ Σάιµον

τραγουδούσε µε την χαρακτηριστική του φωνή:

Hello darkness my old friend

I’ve come to talk with you again…

«Αυτό το τραγούδι που ακούγεται τώρα είναι το

δηµόσιο κλειδί του µηνύµατος του Πορφύρη» είπες

πετώντας σαν ελατήριο από την θέση σου. «Οι πρώτοι

στίχοι του µεταφρασµένοι στα ελληνικά είναι η αρχή του

µηνύµατος της Τελευταίας Πράξης! Και αυτά που γράφει

µετά για τις την οµιλία χωρίς λαλιά και τα τραγούδια µε

τα λόγια τα ανείπωτα είναι µέσα στους στίχους από τον

Ήχο της Σιωπής!»


«Αυτό το κατάλαβα και εγώ από τη φράση του

Αποφάσισα να φύγω για πάντα σιγοσφυρίζοντας τον σκοπό

µου που έγραψε στο τέλος του µηνύµατος. Για να είναι

όµως δηµόσιο κλειδί αυτό το πασίγνωστο τραγούδι της

δεκαετίας του εξήντα, θα πρέπει να υπάρχει και ένα

ιδιωτικό κλειδί που το ξέρετε µόνο ο Πορφύρης και εσύ,

που είσαι ο αποδέκτης του. Υπάρχει κάτι γύρω από αυτό

το τραγούδι που µας σιγοτραγούδησε φεύγοντας,

αφήνοντας σε να το συνεχίσεις µόνος σου αυτή τη φορά

και που το ξέρετε µόνο οι δυο σας;»

«Και βέβαια υπάρχει. Οι στίχοι από τον Ήχο της

Σιωπής ήταν µια άσκηση που µας έβαλε ο Πορφύρης όταν

έκανα το µεταπτυχιακό µου και την έλυσα µόνο εγώ. Του

είχα πει τότε ότι µε αυτό το τραγούδι ο Σάιµον µε τον

φιλαράκο του τον Γκαρφάνκελ περιγράφανε µε τον

καλλίτερο δυνατό τρόπο, κοντά σαράντα πέντε χρόνια

πριν, το τι γίνεται σήµερα µέσα σε ένα ίντερνετ καφέ. Σε

αυτούς τους χώρους απλώνεται όπως ο καρκίνος ο ήχος

της σιωπής ανάµεσα στους καθηλωµένους στις οθόνες,

που συνοµιλούν αµίλητοι δικτυωµένοι µε άλλους µε

γραπτά µηνύµατα και ανταλλάσσουν τραγούδια και λόγια

που δεν ακούγονται έξω από τα ακουστικά τους.

∆οξάζουν ένα νέο θεό που δηµιούργησαν και που τους

εξασφαλίζει ανωνυµία, ελευθερία κινήσεων και την

πρόσβαση σε ένα τεράστιο πηγάδι πληροφοριών που µέσα

του βρίσκεις καµιά φορά την ηχώ από κανένα διαµάντι

που σπάει τους ήχους της σιωπής. Με αφορµή αυτή την

ανάλυσή µου συζητήσαµε πολύ µε τον Πορφύρη και

φτάσαµε στο σηµείο να είναι ακριβώς αυτό το θέµα, η

µελέτη της σιωπηρής συµπεριφοράς της γενιάς του

ίντερνετ στα καφέ της, το θέµα του διδακτορικού µου.»


«Ενδιαφέρον. Με αυτά που είπες είµαι πλέον

βέβαιη ότι την µια άκρη από τα νήµατα που οδηγούν στα

µυστικά του την έχει κρύψει ο Πορφύρης σε κάποιο

ίντερνετ καφέ. Ξέρεις κανένα που να σύχναζε;»

«∆εν νοµίζω ότι σύχναζε σε ίντερνετ καφέ. Για

θυµήσου πως σύνδεσε τα µέρη του λόγου και που έβαλε

τα κώµατα την φράση του Τα τελευταία, αυτά που οδηγούν

σε όλα τα άλλα, τα έκρυψα καλά απ’ όλους τους, µη

παραπέσουν σε λάθος χέρια και εξαφανιστούν για πάντα,

εκεί που κυριαρχεί ο ήχος της σιωπής, εκεί που συνοµιλούν

χωρίς να ακούγεται λαλιά και τραγουδούν τραγούδια µε

λόγια ανείπωτα το όνοµα του θεού που ονόµασαν αυτό το

µέρος. Νοµίζει κανείς σε πρώτη ανάγνωση ότι φοβάται

µην εξαφανιστούν τα µυστικά και καταλήξουν σε µέρη

που κυριαρχεί ο ήχος της σιωπής, µην µείνουν άγνωστα.»

«Ακριβώς, ακριβώς σε αυτό το σηµείο έκανε

αντιστροφή. Λέει ακριβώς το αντίθετο, εκεί έκρυψε την

µια τους άκρη για να τα αποκαλύψω. Αυτό το κατάλαβα

και εγώ όταν ζωγράφιζα, όπως σου είπα.”

«Ξέρεις κάτι; Νοµίζω ότι µας λέει πεντακάθαρα

και το όνοµα του ίντερνετ καφέ.» Χαµογελούσες και εσύ

τώρα.

«Που το λέει; Ποιο είναι;»

«Νόµιζα ότι το είχες βρει και αυτό. Έχει το ίδιο

όνοµα µε το θεό που ονόµασαν αυτό το µέρος που

ψάχνουµε στο τραγούδι του Ήχου της Σιωπής. Είµαι

βέβαιος ότι κάτι έχει αφήσει για µένα στο ίντερνετ καφέ

ΝΕΟΝ που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την είσοδο

της σχολής. Πολύ βολικό µέρος για τον Πορφύρη, δίπλα

ακριβώς είναι το γκαράζ που άφηνε το αυτοκίνητό του.

Μόνο δεν θυµάµαι Φρόσω να έχει εκεί παρτέρια µε

µαργαρίτες.»


Μείνατε για λίγο σιωπηλοί βυθισµένοι σε σκέψεις.

«Έχει µαργαρίτες χαζέ και µάλιστα πολλές. Πως

φαίνεται ότι δεν ξενύχτισες ποτέ στα νιάτα σου κάνοντας

τσατ µε φιλαράκια στο ίντερνετ παλιόγερε. Εγώ πάντως

έµαθα αγγλικά και να κάνω φλερτ σε ένα τέτοιο τόπο µε

µαργαρίτες. Το εικονίδιο από ένα πρόγραµµα που

συνήθως χρησιµοποιείται στο ίντερνετ για να γίνουν αυτές

οι ηλεκτρονικές συζητήσεις είναι µια µαργαρίτα! Είµαι

σχεδόν βέβαιη ότι αυτό που σου άφησε σαν ίχνος για να

το ακολουθήσεις, είναι κρυµµένο σε κάποιο αρχείο

καταγραφής συνοµιλίας τσατ του προγράµµατος icq στον

ηλεκτρονικό υπολογιστή νούµερο 11 στο ίντερνετ καφέ

NEON, σε δηµόσιο χώρο απέναντι από την σχολή»

δήλωσε θριαµβευτικά µετά από λίγο.

«Εντάξει, αυτό είναι µια πιθανότητα. Αν έχεις

δίκαιο όµως, που θα βρούµε το ψευδώνυµο που

χρησιµοποιούσε όταν έκανε τσατ; Ποιο κωδικό

πρόσβασης είχε για να µπει στο πρόγραµµα του icq;

Χωρίς αυτά θα είναι δύσκολο να εντοπίσουµε αυτό το

αρχείο καταγραφής του ιστορικού κάποιας συνοµιλίας του

ανάµεσα στις εκατοντάδες που θα είναι αποθηκεµένα από

µόνιµους ή περιστασιακούς χρήστες του προγράµµατος

icq του υπολογιστή στην θέση 11. Αν φυσικά δεν έχουν

αλλάξει εν τω µεταξύ θέση στον υπολογιστή που

ενδεχοµένως να χρησιµοποίησε ο Πορφύρης τουλάχιστον

πριν από δώδεκα µήνες.»

«Το όνοµα µας το περιγράφει, χρησιµοποίησε

κάποιο που θυµίζει ινδιάνικο κριάρι. Για το συνθηµατικό

πρόσβασης δεν ξέρω, θα δούµε επί τόπου. Τι λες, να

συνεχίσουµε τον καφέ µας στο ΝΕΟΝ, απέναντι από την

Σχολή, για να δούµε αν όλα αυτά που είπαµε δεν είναι

απλώς εικασίες µας;» Ήταν ξαναµµένη, τα µάγουλα


κατακόκκινα και δεν ήταν το µπρούσκο του µπαµπά της η

αιτία.

Ο διάκοσµος του ΝΕΟΝ ήταν εµπνευσµένος από

το Μάτριξ, την τριλογία των κινηµατογραφικών ταινιών

µε τον Κιάνου Ριβς. Κυρίαρχη η γιγαντοαφίσα του

Μορφέα, της Τρίνιτυ και του Νίο, που στα αγγλικά

γράφεται το όνοµά του όπως αυτό του ίντερνετ καφέ. Η

θέση 11 αυτή την ώρα ήταν άδεια όπως και οι διπλανές

της. Έκανε κλικ στο εικονίδιο µε τη µαργαρίτα στην

οθόνη του υπολογιστή, φορτώθηκε το πρόγραµµα και

περίµενε την πληκτρολόγηση του κωδικού ονόµατος του

χρήστη και του συνθηµατικού που επιτρέπει την

πρόσβαση. Η λίστα των ψευδώνυµων όσων είχαν

χρησιµοποιήσει κατά καιρούς αυτό το πρόγραµµα για να

επικοινωνήσουν εµφανίστηκε ως δια µαγείας µετά από

την πληκτρολόγηση της Φρόσως ενός συνδυασµού από

γράµµατα και ειδικά σύµβολα στο πληκτρολόγιο του

υπολογιστή. Εµφανίστηκαν γύρω στα σαράντα

ψευδώνυµα.

«Η εµπειρία του παλιού χρήστη» δήλωσε «∆εν

πήγαν τελικά χαµένες τόσες ώρες στο ίντερνετ. Ποιο απ’

όλα αυτά τώρα σου θυµίζει ινδιάνικο κριάρι;»

Ανάµεσα στα sugar, Takis85, Litsa_Cool και τα

παρεµφερή, ξεπήδησε το όνοµα από εκείνο το ινδιανάκι

ενός παιδικού κόµικ που καθάριζε τις δύσκολες

καταστάσεις µε κουτουλιές και είχε για φίλο του ένα

ινδιάνικο κριάρι. Ο Καριµπού.

«Αυτό είναι, Karibu, γράψ’ το» είπες. «Για

δοκίµασε για συνθηµατικό το 10»

«Γιατί το δέκα; Πως σου ήρθε» ρώτησε.


«Γιατί µπορεί αυτό να είναι το κλειδί που

ξεκλειδώνει την άκρη των µυστικών και είναι κάτω από το

11» είπες µε περηφάνια για τις αδιαµφισβήτητες πλέον

ικανότητές σου στην κρυπτογραφία.

Στην οθόνη εµφανίστηκε ένα µήνυµα που σε

χλεύαζε µιας και το συνθηµατικό που µάντεψες ήταν

λάθος.

«∆οκίµασέ τα όλα από το µηδέν µέχρι το εννιά»

είπες αρνούµενος να παραδεχτείς την ήττα.

«Και γιατί από το µηδέν και όχι από το µείον

τριάντα έξι ή το δύο κώµα τέσσερα; ∆εν θα κάνουµε έτσι

τίποτα. Κάτσε, σκέφτηκα κάτι άλλο» είπε και γλίστρησε

κάτω από το έπιπλο του υπολογιστή στη θέση 11.

Αναδύθηκε αµέσως µετά µε ένα φάκελο χαµογελώντας

θριαµβευτικά.

«Τον είχε κολλήσει µε σιλοτέιπ κάτω από το

παρτέρι µε τις µαργαρίτες, κάτω από το 11. Να δεις που

εδώ µέσα θα έχει το κλειδί που ψάχνουµε. Το ίδιο κάνω

και εγώ µε τα τόσα συνθηµατικά που πρέπει να θυµάµαι.»

Έκλεισε πονηρά το µάτι.

Μέσα του ένα παλιό χάλκινο κλειδί, τεράστιο και

µε ένα οικόσηµο στο κεφάλι του. Το οικόσηµο είχε δύο

συµµετρικές αλεπούδες να σχηµατίζουν κύκλο µε τις

ενωµένες ουρές τους και τη κορδέλα που στήριζαν µε τα

κεφάλια τους. Μέσα της διακρίνονταν πεντακάθαρα η

λέξη Beneficenza και ένας αριθµός: το 1782 στην αραβική

και την λατινική του γραφή.

«Αγαθοεργία, καλή πράξη, ιταλικά είναι»

απάντησε στο απορηµένο µου βλέµµα.

Ο Karibu θα αποκάλυπτε τα µυστικά του έχοντας

τελικά το 1782 στην λατινική του γραφή ΜDCCLXXXII

για να τα προστατεύει. Στην δεξιά οθόνη που άνοιξε


αµέσως, εµφανίζονταν το όνοµα του µοναδικού

συνοµιλητή του Karibu µε το ψευδώνυµο Misty που

σηµαίνει Οµίχλη.

«Καλώς την και την Οµίχλη µας. Για να δούµε,

αγόρι ή κορίτσι κρύβεται πίσω από αυτό το οµιχλώδες

όνοµα.» Πληκτρολόγησε τα µαγικά της, στο δηµόσιο

προφίλ η Misty δήλωνε γυναίκα και κάτοικος Πάτρας.

Τίποτα περισσότερο. Με ένα ακόµα κλικ εµφανίστηκε το

ιστορικό κάποιας συνοµιλίας που είχε γίνει ανάµεσα στον

Karibu και την Misty λίγη ώρα µετά την αποστολή του

µηνύµατος της Τελευταίας Πράξης του Πορφύρη στον

Λάσκο από το γραφείο του πρώτου στη Σχολή απέναντι:

Karibu 21/3/2004 00:13 πµ Καλησπέρα Στέλλα. Περίµενες πολύ; Άργησα λίγο γιατί µου έπιασαν κουβέντα οι φύλακες στην είσοδο της Σχολής. Όλα έτοιµα από µένα, όπως τα είπαµε. Misty 21/3/2004 00:14 πµ Καλησπέρα Σπύρο, όχι ένα δεκάλεπτο περίµενα µόνο Karibu 21/3/2004 00:14 πµ Υπολογίζω να είµαι αύριο εκεί γύρω στις 4. Κοίτα να τα έχεις πακετάρει όλα. Πόσες βαλίτσες λες να έχεις; Misty 21/3/2004 00:15 πµ ∆ύο, δεν έχω πολλά πράγµατα. Είναι έτοιµες από σήµερα το απόγευµα. Karibu 21/3/2004 00:15 πµ Ωραία. Θύµισέ µου µόνο πάλι την διεύθυνση και ποιο όνοµα έγραψες στο κουδούνι. Misty 21/3/2004 00:16 πµ Στρατηγού Καλάρη 12 στα Ψηλά Αλώνια, δεύτερη παράλληλος της Γούναρη. Στο κουδούνι γράφει


Παπαδηµητρίου. Θα πρέπει να έχω γυρίσει από το χωριό πριν τις τέσσερις. Αν όµως µε αργήσουν οι δικοί µου, θα έχω αφήσει τα κλειδιά στο ψιλικατζίδικο απέναντι από την είσοδο της πολυκατοικίας. Τα παιδιά που το έχουν είναι φιλαράκια και τα εµπιστεύοµαι. Karibu 21/3/2004 00:17 πµ OK. Καληνύχτα Στέλλα, θα τα πούµε αύριο από κοντά. Φιλάκια :-) Misty 21/3/2004 00:17 πµ Φιλάκια :-)

∆εν είχε τίποτα άλλο, αυτά είχαν καταγραφεί µόνο

σε αυτό τον υπολογιστή. Συνεννοηθήκατε µε τα µάτια,

αντέγραψε το αρχείο µε την συνοµιλία στο µπιχλιµπίδι µε

την µνήµη-µινιατούρα που είχε περασµένη στην

κλειδοθήκη της και εξαφάνισε αµέσως µετά τον Καριµπού

και τα αρχεία του από τον υπολογιστή νούµερο 11 µε

γρήγορες και σίγουρες κινήσεις. Πληρώσατε για τον καφέ

που δεν προλάβατε να πιείτε και για τον χρόνο που

απασχολήσατε τον υπολογιστή.

Έπεφτε πούσι και άρχισε να ψιλοβρέχει, οι δρόµοι

της Αθήνας γέµιζαν πάλι µε εκείνη τη γλίτσα από την

λάσπη µε τη σκόνη και τα χυµένα λάδια στην άσφαλτο.

Πήγες την µηχανή ήρεµα µέχρι το Φάληρο. Η καρδιά σου

χτυπούσε το ίδιο δυνατά όσο και του κοριτσιού που σε

αγκάλιαζε σφιχτά από την πίσω θέση. Μείνατε σιωπηλοί

πολύ ώρα στο σπίτι. Μήπως για να χωνευτούν τα όσα

φάγατε και µάθατε ή µήπως για να µην χαλάσει η αίσθηση

του µηδενισµού της απόστασης που την νοιώσατε πάνω

στη µηχανή, µε µόνο τα κοινά σας µυστικά να βρίσκονται

ανάµεσά σας; Τη πήρες αγκαλιά στον καναπέ,

κουλουριάστηκε µέσα της.


«Κώστα, νοµίζω ότι την πατήσαµε. Όλα όσα σου

είπε ο Λάσκος και όσα σου υπαινίχθηκε επιβεβαιώνονται,

φαίνονται ότι είναι αλήθεια. Άρα πρέπει να µας

παρακολουθούν και ‘µας τώρα. Πάει η µυστική συνταγή

απ’ το ραβανί της µάνας µου που πάνω της θα στήριζα την

καριέρα µου. Να δεις που αύριο θα την πουλήσουν στον

Μαµαλάκη και θα την δούµε να την φτιάχνουν στα

κανάλια.» δήλωσε µε ανησυχία και νάζι µαζί.

«Φρόσω τι οµάδα είσαι;» την ρώτησες γεµάτος

αγωνία για την απάντηση της.


ΕΠΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

16/4/2005, Αθήνα

Ιδιωτικό forum 176 της ∆ιεθνούς Ένωσης Ιστορικών

Τέχνης

Μήνυµα του µέλους: Plot-out προς το µέλος: Romfea

Έναρξη Αποστολής: 15/4/05, 11:14πµ

Λήξη Αποστολής: 15/4/05, 12:32µµ

Πήρα την πρωτοβουλία να ξεκινήσουµε την σειρά

των ιδιαίτερων µαθηµάτων µας µε ένα µονόλογό µου. ∆ες

το σε παρακαλώ σαν µια αναγκαία διάλεξη που έχει σαν

στόχο να ορίσει µερικές βασικές έννοιες, σχετικές για αυτά

που θα µας απασχολήσουν. Τα επόµενα µαθήµατα επιθυµώ

να είναι διαδραστικά µε ταυτόχρονη συνοµιλία µας,

αξιοποιώντας αυτό το θαυµαστό τεχνολογικό µέσο που

έχουµε διαθέσιµο. Πριν ξεκινήσω θα ήθελα να δηλώσω ότι

η µικρή µου εισήγηση και ότι θα ακολουθήσει δεν θα

εξαντλήσει το θέµα που θα ασχοληθούµε. Σε προτρέπω να

εµβαθύνεις ανατρέχοντας στην σχετική βιβλιογραφία που

θα σου αποστείλω µε την ολοκλήρωση αυτού του κύκλου.

Το θέµα µας είναι ο τρόµος ως στοιχείο της τέχνης

και ως παράγοντας νοµιµοποίησης των εθνικών κρατών

στον εικοστό αιώνα.

Κράτος. ∆ύσκολη έννοια να οριστεί, δεν νοµίζεις;

∆εν θα προχωρήσω σε κάποιο τυπικό ορισµό, γι’ αυτό

µπορείς να ανατρέξεις στις εκατοντάδες που έχουν προταθεί

από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη µέχρι τον

Κάντ, τον Έγγελο, τον Γουάιτχεντ ή τον Χόµπς. Αυτό που


ενδιαφέρει για τον σκοπό των µαθηµάτων µας είναι να

συµφωνήσουµε σε ένα σύγχρονο ερµηνευτικό σχήµα για το

κράτος και όχι να αναλωθούµε για να καταλήξουµε σε ένα

ακριβή ορισµό του. Θα χρησιµοποιήσω το ερµηνευτικό

σχήµα που πρότεινε ένας αγαπητός και πολύ άξιος

συνάδελφος που το θεωρώ σαφές, περιεκτικό και σύγχρονο.

Η εικόνα που έρχεται στο µυαλό όταν αναφερόµαστε στο

κράτος είναι η εικόνα ενός «πλάσµατος» µε ανθρωπόµορφα

χαρακτηριστικά και ιδιότητες, ένα πλάσµα καθ’ οµοίωση

των ανθρώπων που κατασκεύασαν τις διαφορετικές µορφές

που απέκτησε µέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι.

Το «πλάσµα» αυτό δρα σε µια συγκεκριµένη

γεωγραφική περιοχή που την καθορίζουν σαφή ή λιγότερο

σαφή και αµφισβητούµενα όρια από τα γειτονικά του

«πλάσµατα», τα άλλα κράτη που συνορεύει. Μέσα σε αυτά

τα όρια, την επικράτειά του, προστατεύει τις κοινωνίες και

τα άτοµα που ζουν σε αυτά τα όρια από τις επιβουλές των

άλλων κρατών. Όλα τα κράτη, σύµφωνα µε αυτή την

εικόνα, δρουν ως µέλη µιας ευρύτερης κοινωνίας σύµφωνα

µε κανόνες, άλλοτε σεβαστούς και συνήθως σαφώς ασαφείς

προς όφελος του ισχυρότερου, που νοµικά τους αποκαλούµε

σήµερα ∆ιεθνές ∆ίκαιο. Η δυναµική της συµπεριφοράς των

κρατικών αυτών οντοτήτων οδήγησε σε περιόδους

συγκρούσεων ή ειρήνης που είναι, δυστυχώς, το κύριο ή το

µοναδικό µέρος της ιστορίας που συνεχίζει να διδάσκεται

στα σχολεία. Η εικόνα αυτή του κράτους ως δρώντος

υποκειµένου της ιστορίας παραµένει σταθερή παρά την

µετεξέλιξη των διαφορετικών µορφών οργάνωσης των

οντοτήτων που προηγήθηκαν των σηµερινών εθνικών ή

υπερεθνικών κρατών (φέουδα, αυτοκρατορίες, κράτη-

πόλεις, αρχέγονες κοινότητες ή οι προϊστορικές

οικογένειες). Κυρίαρχο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι


πάντα σε αυτά τα «πλάσµατα» είχε ανατεθεί η ευθύνη της

προστασίας των ατόµων και των οµάδων των κατοίκων του

έναντι κάποιων εξωτερικών επιβουλών. Η πρώτη βασική

λοιπόν ιδιότητα αυτού του δρώντος υποκειµένου είναι ότι

πάντα προσπαθεί να προστατεύει ένα σύνολο ανθρώπων

από κάποιο φόβο, από κάποια απειλή «εκεί έξω».

∆ιαφορετικά πράγµατα σκεφτόµαστε όταν δεν

στρέφουµε το βλέµµα στο εξωτερικό αλλά στο εσωτερικό

αυτού του περίεργου πλάσµατος. Το πλάσµα αυτό διαθέτει

όργανα για να αισθάνεται (τις κρατικές του υπηρεσίες),

όργανα για να λαµβάνει αποφάσεις και να εκφράζει την

βούλησή του (τον φύλαρχο, τον µονάρχη, την βουλή ή την

κυβέρνησή του) και όργανα για να κινεί τις δυνάµεις του

(δικαστικό σώµα, στρατός, αστυνοµία, διοικητική ιεραρχία)

για να επιβάλλει αυτή του την βούληση. Το νευρικό αυτό

σύστηµα, µέχρι σήµερα πάντα ιεραρχικό, προσδίδει σε αυτό

το πλάσµα υπόσταση για να λειτουργεί ως µια επιπρόσθετη

οντότητα δίπλα σε όλες τις άλλες οργανώσεις που

κατοικούν στην επικράτειά του (άτοµα, οικογένειες,

σύλλογοι, συντεχνίες, οικονοµικές οντότητες, δίκτυα

ατόµων και οικογενειών, φατρίες, εθνολογικές οµάδες,

ιδεολογικές οµάδες, θρησκευτικοί θεσµούς, κοινωνικές

οµάδες, τάξεις, πολιτικά κόµµατα κλπ) και να

συναλλάσσεται µαζί τους µε την δική του προσωπικότητα

ως δρών οργανισµός της εσωτερικής τους ιστορίας.

Παρά τον αυτόνοµο χαρακτήρα της συµπεριφοράς

της προσωπικότητας αυτού του «πλάσµατος», το ίδιο πάντα

λειτουργεί και ως ένα πλέγµα που διαµορφώνει και

διεκπεραιώνει σχέσεις και συναλλαγές ανάµεσα στα άτοµα,

τις οµάδες και τις οργανώσεις που το απαρτίζουν, δρώντας

σαν ένας αόρατος µεσολαβητής τους.


Οι σχέσεις όµως των ατόµων ή των οµαδοποιήσεών

τους µε άλλα άτοµα, οµάδες ή οργανώσεις σχεδόν πάντα

εµπεριέχουν αντιθέσεις σαν αποτέλεσµα διαφορετικών

συµφερόντων ή ερµηνειών. Έτσι το ίδιο το κράτος, λόγω

της προηγούµενης λειτουργίας του ως πλέγµατος σχέσεων,

µετατρέπεται συχνά σε πεδίο αντιπαραθέσεων και

συγκρούσεων.

Στην εκπλήρωση του ρόλου του ως πλέγµατος

σχέσεων και ως πεδίο αντιπαραθέσεων, το «πλάσµα» µας

παίρνει θέση υπερ του ενός ή του άλλου ή λαµβάνει θέση

για να ρυθµίσει αυτές τις συγκρούσεις. Σχεδόν πάντα

µεροληπτεί. Αυτό το οδηγεί να διαµορφώνει µε αυτόν τον

τρόπο ένα πλέγµα εξουσίας µε αυτούς που µεροληπτεί

υπερ τους, αφήνοντας εκτός αυτού του πλέγµατος τους

αντιπάλους τους.

Η προηγούµενη ιδιότητα αυτού του

ανθρωπόµορφου κατασκευάσµατος, του προσδίδει

χαρακτηριστικά και αξία που το καθιστά µήλον της έριδος

των συνιστάµενων δυνάµεων της κοινωνίας. Έτσι ο έλεγχος

του ίδιου του κράτους σε µικρότερο ή µεγαλύτερο βαθµό

από κάποια κοινωνική οµάδα ή από ευρύτερες συµµαχίες

που θέλουν να χρησιµοποιήσουν το πλέγµα των σχέσεων

υπερ των ειδικών τους συµφερόντων, αποτέλεσε το

ιστορικό σύνηθες.

Το σύνολο των ιδιοτήτων του κράτους σε αυτό το

ερµηνευτικό µας σχήµα το συµπληρώνει η ιδιότητά του ως

κέντρο νοµιµότητας και ως φύλακα ηθικής. Χωρίς αυτές τις

δύο, είναι δύσκολο για το κράτος να επιβάλει την βούλησή

του στο εσωτερικό του στα πλαίσια του ελέγχου που ασκεί

στο πλέγµα των σχέσεων σύµφωνα µε το εκάστοτε πλέγµα

εξουσίας που έχει διαµορφωθεί. Και δεν είναι περίεργο που

η νοµιµότητα και η εκάστοτε επικρατούσα αντίληψη για την


ηθική διαµορφώνονται σύµφωνα µε την αντίστοιχη που

επιβάλλεται, συνήθως µε την άσκηση κάποιας µορφής βίας,

από το ισχύον πλέγµα εξουσίας.

Τα επτά αυτά διαφορετικά πρόσωπα-ιδιότητες του

πλάσµατος-κράτους βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση

µεταξύ τους. Μεταβάλλουν τα υπόλοιπα και µεταβάλλονται,

προβάλλουν και προβάλλονται ανάλογα την έκφραση της

λειτουργίας του που προσπαθούµε να ερµηνεύσουµε. ∆εν

είναι απορίας άξιον ότι, µελετώντας αυτά τα

χαρακτηριστικά που προσδώσαµε στο πλάσµα-κράτος,

ερµηνεύουµε φαινόµενα όπου οι εσωτερικές αντιθέσεις που

διαµορφώνουν τον έλεγχο στο πλέγµα εξουσίας που

µοιράζεται να οδηγούν σε αλλαγή της εξωτερικής του

συµπεριφοράς ή αντίθετα, η αλλαγή αυτή να είναι το άλλοθι

για να µεταβληθεί η ισχύουσα ηθική και οι σχέσεις

συναλλαγής που διεκπεραιώνει στο εσωτερικό του. Το

κρατικό αυτό «πλάσµα» είναι ζωντανό, γεννιέται και

πεθαίνει, µεγαλώνει ή καταρρέει, κάνει συνεταιρισµούς ή

δηµιουργεί αποικίες και έχει τα ίδια χαρακτηριστικά µε ένα

οποιοδήποτε άλλο δυναµικό πολύπλοκο σύστηµα όπως για

παράδειγµα το ζωντανό κύτταρο. Μερικοί σύγχρονοι

ερευνητές, όπως ο ο Ρενέ Τοµ παλαιότερα, ο Εµµανουέλ

Κανόβας, και ο Πήτερ Τάρκιν πιο πρόσφατα, πρότειναν

µεθόδους µελέτης αυτών των διαφορετικών προσώπων του

κράτους και της ιστορίας του, δανεισµένες από την φυσική

ή την βιολογία. Με αυτές προσπαθούν να µετρήσουν ή να

προβλέψουν την χαοτική συµπεριφορά ή την κατάρρευσή

του µε µοντέλα που πρέπει να επιβεβαιώνουν τα ιστορικά

γεγονότα, δίνοντας έτσι στην επιστήµη της ιστορίας

διεπιστηµονική διάσταση. ∆εν ισχυρίζοµαι ότι θα

µετατραπεί ποτέ η ιστορία σε Κλειο-δυναµική, δηλαδή µια

καθαρά ποσοτική επιστήµη αλλά µε όλα αυτά ενδεχοµένως


να µπορέσουµε να ερµηνεύσουµε καλλίτερα τις αλλαγές που

επέρχονται στον τρόπο οργάνωσης του «νευρικού» του

συστήµατος για να εξυπηρετηθούν καλλίτερα όσοι

συµµετέχουν στο πλέγµα εξουσίας που το ελέγχει, να

µπορέσουµε να ερµηνεύσουµε τις κοινωνικές επαναστάσεις

ή την συµπεριφορά των ηγετών του και να αντιληφθούµε

τον µηχανισµό που αυτές οι δυναµικές επηρεάζουν και

επηρεάζονται από την τέχνη στις διαφορετικές εκφάνσεις

της. Αντιλαµβάνεσαι ελπίζω ότι η αξία ενός τέτοιου

ερµηνευτικού σχήµατος είναι πολύ µεγάλη για ένα ιστορικό,

αφού προσδιορίζει και το µεθοδολογικό πλαίσιο της όποιας

ιστορικής του έρευνας, όπως αυτή που θα επιχειρήσουµε.

Το ερµηνευτικό αυτό, και ελπίζω α-χρονικό, σχήµα

που για το κράτος που εν συντοµία και υπεραπλουστευµένα

σου παρουσίασα, θα παρατήρησες ότι οδηγεί στο πρώτο

συµπέρασµα ότι το κράτος νοµιµοποιείται από τον φόβο

(τον φόβο του τίγρη, τον φόβο του γείτονα, τον φόβο του

θεού, τον φόβο της επιβίωσης, τον φόβο του άγνωστου και

άλλους φόβους) και νοµιµοποιεί τον φόβο της εξουσίας

που ασκεί µε κάποια µορφή βίας στο εσωτερικό του αλλά

και µε την συµπεριφορά του ως δρών υποκείµενο της

ιστορίας στις διεθνείς του σχέσεις. Τα σύγχρονα εθνικά

κράτη της δύσης αντικατέστησαν τις ελέω και φόβω θεού

κρατικές οντότητες του µεσαίωνα, προβάλλοντας κυρίως τις

αρχές του ανθρωπισµού για να δικαιολογηθεί ο νέος φόβος

που έπρεπε να τα νοµιµοποιήσει και να προσδίδει ηθικό

έρεισµα στο νέο πλέγµα σχέσεων που αντικαθιστούσε το

αντιπαραγωγικό τρόπο λειτουργίας των φέουδων και των

εκκλησιαστικών κρατών. Οι τάσεις στην τέχνη

ακολούθησαν αυτή την ροή της ιστορίας, αλλά σε αυτό θα

επανέλθουµε ειδικότερα σε επόµενες συνεδρίες µας.


Στο σηµείο αυτό κρίνω σκόπιµο να ξεκαθαρίσουµε

και τις σχετικές έννοιες ορίζοντας τυπικά τον φόβο, τον

τρόµο και τις φοβίες. Είναι δυστύχηµα που στην γλώσσα

µας χρησιµοποιούµε, λανθασµένα, αυτές τις τρεις

διαφορετικές έννοιες περίπου ως ταυτόσηµες. Όπως θα

αντιληφθείς αµέσως, τις χωρίζει εννοιολογική και

επιστηµονική άβυσσος.

Για να καταλάβουµε τις έννοιες αυτές θα πρέπει

προς στιγµήν να θυµηθούµε λίγα στοιχειώδη από την

φυσιολογία του ανθρώπινου εγκεφάλου και µερικά

πράγµατα που γνωρίζουµε για τη λειτουργία του. Ο

εγκέφαλός µας επεξεργάζεται πληροφορίες και δεν κάνει

καµία ιδιαίτερη διάκριση αν οι πληροφορίες που φτάνουν

σε αυτόν είναι πραγµατικές, φανταστικές, εικονικές ή

συµβολικές. Ας σκεφτούµε το ακόλουθο απλό παράδειγµα.

- Εάν ξαφνικά βρεθείς όρθιος στο χείλος της χωρίς

παραπέτο στέγης ενός δεκαπενταόροφου κτιρίου, ο

εγκέφαλός σου θα ερµηνεύσει αυτήν την κατάσταση

ως πραγµατικό κίνδυνο, Εδώ, έχει επεξεργαστεί µια

πραγµατική πληροφορία. - Εάν, διαβάζοντας το παραπάνω παράδειγµα,

φαντάστηκες τον εαυτό σου σε αυτή τη θέση,

πιθανώς ο εγκέφαλός σου να ενεργοποίησε τις ίδιες

αντιδράσεις. Εντούτοις, δεν βρίσκεσαι πραγµατικά

σε κίνδυνο, αφού παρέµενες καθισµένος και

διάβαζες. Ο εγκέφαλός σου όµως επεξεργάστηκε

µια φανταστική πληροφορία σαν να ήταν

πραγµατική.

- Εάν, τώρα, κατά τη διάρκεια ενός ηλεκτρονικού

παιχνιδιού ή κάποιας κινηµατογραφικής προβολής,

το σενάριο σου προβάλει στο χείλος µιας στέγης, µε

το κενό από κάτω, σκηνή τραβηγµένη από την


οπτική γωνία του ήρωα, και είσαι αρκετά

βυθισµένος, συνεπαρµένος µέσα στην εικόνα, ο

εγκέφαλός σου θα αντιδράσει και πάλι µε το ίδιο

τρόπο. Θα έχει επεξεργαστεί µια εικονική

πληροφορία σα να ήταν πραγµατική. - Και τέλος, εάν σου ανακοινώσουν ξαφνικά ότι η

έρευνα µε την οποία ασχολήθηκες χρόνια και που

πάνω της στηρίζεις την καριέρα σου αποδείχτηκε

λανθασµένη εκ θεµελίων τη στιγµή που έχεις

αποφασίσει να παντρευτείς και µόλις πάρει ένα

µεγάλο δάνειο από την τράπεζα, ενδεχοµένως θα

αισθανθείς τη γη να χάνεται κάτω από τα πόδια

σου. Ο εγκέφαλος θα ενεργοποιήσει και πάλι τις

ίδιες αντιδράσεις, παρόλο που ή άβυσσος που έχεις

µπροστά σου, δεν είναι παρά συµβολική. Έτσι, θα

έχει επεξεργαστεί µια συµβολική πληροφορία πάλι

σα να ήταν πραγµατική.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι πληροφορίες στον

εγκέφαλό σου θα ενεργοποιήσουν µια συγκεκριµένη

ακολουθία από σήµατα και ορµόνες έτσι που, το βασικό

ένστικτο της επιβίωσης που έχει τον µηχανισµό του στην

βάση του εγκεφάλου σου, θα αντιδράσει µε την παραγωγή

µιας καινούργιας ακολουθίας σηµάτων και χηµικών ουσιών

που θα σου δηµιουργήσουν την αίσθηση του φόβου

ενεργοποιώντας µια σειρά εγκεφαλικών περιοχών. Μαζί µε

τον φόβο θα ενεργοποιηθεί και µια σειρά φυσιολογικών

αντιδράσεων και ανακλαστικών συµπεριφοράς (άνοδος του

ποσοστού της αδρεναλίνης, επιτάχυνση του καρδιακού

παλµού, εφίδρωση, άγχος, ίλιγγος, κ.λπ.) που έχουν σαν

σκοπό να σε προστατέψουν από τον κίνδυνο που

αναγνωρίστηκε προετοιµάζοντας το σώµα σου για να τον

αντιµετωπίσει.


Ο φόβος είναι λοιπόν το φυσιολογικό αίσθηµα που

σχετίζεται µε την επεξεργασία µιας πραγµατικής,

φανταστικής, εικονικής ή συµβολικής πληροφορίας από τον

εγκέφαλο που τον προειδοποιεί για κάποιο κίνδυνο και

συνοδεύεται από φυσιολογικές αντιδράσεις και

ανακλαστικά συµπεριφοράς.

Σε αντίθεση µε τον φόβο, η φοβία είναι ψυχική

διαταραχή, δηλαδή είναι ασθένεια. Ορίζεται ως η ειδική

κατηγορία φόβου που εµφανίζεται ανεξάρτητα και σε

δυσανάλογη ένταση σε σχέση µε το γεγονός που τον

προκάλεσε και σχετίζεται µε την επεξεργασία µόνο

φανταστικών πληροφοριών. Οι ασθενείς που πάσχουν από

φοβία συνήθως αναγνωρίζουν πως οι φόβοι τους δεν είναι

βάσιµοι και πως οι άλλοι άνθρωποι δικαιολογηµένα δεν

φοβούνται για τα ίδια πράγµατα. Συνοδεύεται συχνά από

έντονες κρίσεις άγχους ή πανικού και απαιτείται θεραπεία

του ασθενούς από ειδικούς µιας και στην φοβία έχουµε µη

οµαλή λειτουργία του εγκεφάλου, καθ’ όσον αυξάνεται η

αρτηριακή πίεση και ο µεταβολισµός του δεξιού

ηµισφαιρίου του σε σχέση µε το αριστερό. Ως ασθένεια, οι

ιατροί φρόντισαν να την κατηγοριοποιήσουν σε τρεις

µεγάλες οµάδες: την κοινωνική φοβία, την αγοραφοβία και

τις ειδικές φοβίες όπως η υψοφοβία ή η αραχνοφοβία.

Αναγνωρίζουν µέχρι σήµερα επίσηµα 530 διαφορετικές

ειδικές φοβίες για να τις γράφουν ως διαγνώσεις. Πολύ

φοβάµαι όµως πως θα συνεχίζουν να ανακαλύπτουν

συνεχώς και νέες φοβίες για να γράφουν ως διαγνώσεις, σε

βαθµό που να υποψιάζοµαι ότι µπορεί να τους δώσω εγώ

τη λαβή µε αυτά που γράφω εδώ για την ανακάλυψη και της

φοβιοφοβίας.

Ο τρόµος είναι κάτι το διαφορετικό. Αν θελήσουµε

να ορίσουµε τον τρόµο, θα πούµε πως είναι ο έντονος,


διαρκής και οµολογούµενος φόβος για το κακό που

περιµένουµε ότι θα έρθει σε όλους µας. Ο τρόµος

εκφράζεται σε κοινωνικό επίπεδο µε συγκεκριµένες

συλλογικές συµπεριφορές παρά το γεγονός ότι συνήθως

βιώνετε από το κάθε άτοµο µε ξεχωριστό τρόπο και µε

διαφορετική ένταση. Έτσι µε αυτό τον ορισµό δεν είναι

πολύ λάθος η άποψη ότι τρόµος είναι µια µορφή φοβίας

µιας ολόκληρης οµάδας ανθρώπων, που ο κάθε ένας τους

την βιώνει διαφορετικά και όλοι µαζί συµπεριφέροντε µε

τον ίδιο τρόπο. Ως κοινωνική «ασθένεια» ο τρόµος

µεταδίδεται, µεταλλάσσεται, πολλαπλασιάζεται και µπορεί

να πάρει την µορφή επιδηµίας ή και πανδηµίας ακόµη.

Αντιλαµβάνεσαι πλέον πόσο λάθος είναι να

οµιλούµε για ταινίες τρόµου, µιας και είναι ταινίες που

προκαλούν απλώς εικονικό ή συµβολικό φόβο. Είναι

παραπλανητικό να οµιλούµε για τον φόβο της νόσου των

τρελών αγελάδων µιας και αυτό είναι κατ’ εξοχήν

εκδήλωση τρόµου. Είναι λάθος να θεωρούµε τρόµο τον

έντονα ισχυρό στιγµιαίο φόβο που προκαλεί το σκάσιµο

ενός λάστιχου ή η εκπυρσοκρότηση ενός όπλου. Θα

παρατήρησες ελπίζω ότι και το συµπέρασµα που εξέθεσα

προηγουµένως για τον φόβο ως βασικού παράγοντα

νοµιµοποίησης των κρατών χρήζει ήδη αναθεώρησης, µιας

και ο τρόµος είναι πάντα αυτός που έπαιζε και παίζει πάντα

αυτόν τον ρόλο. Έτσι καταλήγουµε να δικαιολογήσουµε τον

τίτλο αυτού του κύκλου µαθηµάτων που θα κάνουµε.

Με όλα αυτά τα θαυµαστά (ή τροµερά, όπως

συνηθίζει να λέει η γενιά σου ) που σου παρέθεσα υπό

µορφή διάλεξης εκ του µακρόθεν, πιστεύω ότι διαθέτουµε

πλέον επαρκείς ορισµούς και ξεκάθαρες έννοιες για να

συζητήσουµε το κυρίως θέµα µας. Θα πρότεινα να έχουµε


την συνέχεια την 18/4/05, 11:30πµ ή εναλλακτικά την

20/4/05, 16:30 για να επιλέξεις ανάλογα µε τις ειληµµένες

υποχρεώσεις σου. Κατ’ εξαίρεση, και για µόνο για την

επόµενη συνεδρία µας, θα αναµείνω για την παρουσία σου

σε αυτόν τον φιλόξενο δικτυακό τόπο όχι περισσότερο από

το σύνηθες ακαδηµαϊκό τέταρτο.

«Είδες ψευδώνυµο που διάλεξε ο παν-σοφο-

λογιότατος δάσκαλός σου για τον εαυτό του; Plot-out. Με

αντιστροφή σκέφτεσαι το Plot-in, τον Πλωτίνο που

φαίνεται ότι είναι το φιλοσοφικό του πρότυπο. Σωστό τον

βρίσκω. Και απ’ το πώς γράφει φαντάζοµαι ότι θα

παραµένει ένας πολύ γοητευτικός άντρας. Γιατί λες να

διάλεξε για σένα την Ροµφαία;» ρώτησε η Φρόσω αφού

τελείωσε την ανάγνωση της εκτύπωσης του µηνύµατος

που σε περίµενε ένα εικοσιτετράωρο υποµονετικά στην

ιστοσελίδα της Ένωσης Ιστορικών Τέχνης για να το

διαβάσεις.

«Υποθέτω ότι µε δήλωσε µε αυτό το ψευδώνυµο

στην ιστοσελίδα της Ένωσης που είναι µέλος της για τρεις

λόγους. Μάλλον θα έδωσε στην Ένωση τα προσωπικά

στοιχεία για ένα θηλυκό συνοµιλητή του µε το ψευδώνυµο

Ροµφαία, ένα ακόµα τέχνασµα για να αισθάνεται ότι µε

προστατεύει. Η ροµφαία όµως είναι και το όργανο του

Aρχάγγελου, ίσως µε συσχετίζει έτσι µε την ιστορία του

καϊκιού του προπάππου µου ή ενδεχοµένως να περιµένει

ότι θα πέσω κάποια στιγµή σαν τιµωρός σε όλους τους

κακούς αυτής της ιστορίας που φαίνεται ότι τον έχει

ταλαιπωρήσει πολύ. Ξέρεις όµως, αυτή η επαγγελµατική

µας διαστροφή να προσπαθούµε συνέχεια να βρούµε τα

κρυµµένα µηνύµατα πίσω από τα ονόµατα και τα


µηνύµατα που πέφτουν στα χέρια µας, µπορεί να µας

αφήσει τελικά κανένα κουσούρι.»

«Εγώ λέω να τον ρωτήσεις την επόµενη φορά που

θα συνοµιλήσετε στο τσατ αυτής της Ένωσης. Είµαι πολύ

περίεργη να µάθω τι ακριβώς είχε στο µυαλό του ο

ιστορικός της τέχνης όταν σε βάφτιζε µε αυτό το όνοµα.»

«Εντάξει θα το κάνω. Αν και µε τα τόσα

ερωτηµατικά που έχουν µαζευτεί µέχρι τώρα θα έχουµε

να πούµε πολλά άλλα. Θέλεις να κάνω ανασκόπηση στο τι

ξέρουµε και τι δεν ξέρουµε µέχρι τώρα;»

«Όχι» απάντησε «θα προτιµούσα να την κάνουµε

αφού κοιτάξουµε πρώτα πίσω από την εικόνα της Οµίχλης

που φυλάχτηκε από τους απέναντι για σένα σε εκείνο το

ψιλικατζίδικο. Πότε λες να την κάνουµε για Πάτρα, ο

καιρός έχει φτιάξει. Μόνο που σκιάζοµαι εκείνη τη

τροµερή τη µηχανή σου όταν τρέχει πάνω στις δυο της

ρόδες µε εκατόν πενήντα. Φόβος λες να είναι τώρα αυτό

ή φοβία;»


ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ

16/4/2005, Πάτρα

«Την Στέλλα; Ποια Στέλλα; Ξέρω πολλές Στέλλες.

Την Στέλλα κρατάω µαχαίρι, µια άλλη από τα ∆ολιανά

που παράτησε τον άντρα της, επώνυµο δεν ξέρετε;»

«Παπαδηµητρίου» είπες.

«Πως λέγεστε κύριε;» ρώτησε ο ιδιοκτήτης του

ψιλικατζίδικου κοιτώντας µε την άκρη του µατιού του και

την κοπέλα που παρακολουθούσε τακτοποιώντας τα

γαριδάκια στα ράφια µε ένα βλέµµα γεµάτο ανησυχία.

Είπες όνοµα, ζήτησε και ταυτότητα, δεν σε

ενοχλούσε πλέον αυτή η διαδικασία που πήγαινε να

τυποποιηθεί.

«Με συγχωρείτε κύριε Φωτεινέ αλλά έχουµε

φοβηθεί πολύ τον τελευταίο καιρό µε όλους αυτούς που

ψάχνουν την Στέλλα. Ναι, την ξέρουµε την Στέλλα που

έµενε απέναντι στο 12, µόνο που δεν την λένε

Παπαδηµητρίου. Αν την ζητούσατε µε το πραγµατικό της

επώνυµο σαν Στέλλα Χατζή, θα σας λέγαµε ότι έχουµε πει

και σε όλους τους άλλους που ρωτούσαν στην γειτονιά

τους τελευταίους µήνες για το καλό µας το κορίτσι.

Πόσοι πάνε Κάτια από τότε που ήρθαν πρώτα εκείνοι οι

δυο µε τις χοντρόφατσες και ρωτούσαν;»

«Από πέρσι τον Απρίλη. Μετά ήρθαν κάποιοι

άλλοι δυο φορές τον Μάη, µετά εκείνοι οι αγενείς τον


Αύγουστο, καταµεσής στην Ολυµπιάδα, που είπαν ότι θα

µας έστελναν τον Σ∆ΟΕ αν δεν τους λέγαµε που είναι η

Στέλλα και κάποιο αρχείο που έψαχναν. Οι τελευταίοι

ήταν τον Νοέµβρη» απάντησε η Κάτια µε την αλογοουρά

και τα καρφάκια στη µύτη όσο έκλεινε βιαστικά τα

σκούρα.

«Την γνωρίσαµε απ’ όταν ήρθε από το χωριό της

και έπιασε σπίτι απέναντι. Τότε δεν είχαµε το µαγαζί, µας

στήριξε πολύ µέχρι να βγούµε από την τρύπα και να

ορθοποδήσουµε ψυχολογικά. Στην αρχή είχε δουλειά,

µετά τελείωσε το επιδοτούµενο πρόγραµµα και την

απέλυσαν όπως και τόσους πολλούς άλλους για να πάρουν

σειρά κάποιοι πιο ηµέτεροι. Τα έφερνε δύσκολα βόλτα

από τότε, τα τελευταία τέσσερα χρόνια όλο στην τρεχάλα

την βλέπαµε, άλλοτε να ψάχνει για δουλειά και άλλοτε για

να κάνει ψευτοδουλειές του ποδαριού για να την βγάλει.

Κρίµα το κορίτσι, κρίµα τα χρόνια που έφαγε στα

Πανεπιστήµια.» Ο ψηλός µε το τατουάζ µε τη κιθάρα στο

λαιµό µίλαγε µε ένα κόµπο, σαν κάτι να τον γρατζουνούσε

κάτω από την κιθάρα.

«Τριάντα πέντε χρονών και να µη µπορεί να

στεριώσει τίποτα. Και εµείς περάσαµε µια από τα ίδια,

ανοίξαµε όµως αυτό το µαγαζάκι και τα κουτσοβολεύουµε

χάρη στη Στέλλα» είπε η Κάτια αγκαλιάζοντας το

µπράτσο του.

«Άφησε κάτι για µένα πριν φύγει;» ρώτησες.

Ο ψηλός ψιλικατζής άνοιξε το συρτάρι που

κρατούσε την είσπραξη. Στο ταµείο κάτω από την

κερµατοθήκη φύλαγε ένα φάκελο αλληλογραφίας.

«Έφυγε πριν ένα χρόνο περίπου. Μας χαιρέτησε

µια Κυριακή και δεν την ξαναείδαµε από τότε. Τον

Σεπτέµβρη λάβαµε αυτό το γράµµα της. Σε αυτό µας


έγραφε να δώσουµε τη φωτογραφία που έστελνε µαζί

µόνο σε κάποιο Κώστα Φωτεινό που θα την αναζητούσε

µε το επώνυµο Παπαδηµητρίου. ∆ιαφορετικά, γράφει, αν

την έβλεπε άλλος αυτή τη φωτογραφία, µπορεί να έµπαινε

σε κίνδυνο και αυτή και εµείς. Εκτός από αυτό, έλεγε να

µην ανησυχούµε γι’ αυτήν, ότι περνάει καλά και ότι είναι

ευτυχισµένη. Με το γράµµα έστειλε και τα τριάντα πέντε

ευρώ που είχε αφήσει βερεσέ, καλή της ώρα όπου και να’

ναι. Εσείς την ξέρατε; Σας είπε ότι είχε στείλει σε µας

αυτό το γράµµα; Παπαδηµητρίου τον έλεγαν εκείνον µε το

κοντό µαλλί που την πήρε µε το 4 επί 4 εκείνη την

Κυριακή; Κινδυνεύει;» είπε παραδίδοντάς σου τον

φάκελο.

«Όχι» απάντησες συνοπτικά σε όλες τις ερωτήσεις

του. «Αλλά πολύ θα ήθελα να την γνωρίσω από κοντά

κάποια µέρα» συµπλήρωσες ρίχνοντας µια µατιά στη

φωτογραφία της.

H Φρόσω περίµενε στα Ψηλά Αλώνια στη ίδια

καφετερία που την είχες αφήσει. Μιλούσε πάλι µε τη µάνα

της στο κινητό την ώρα που έµπαινες στη σκιά της

µουριάς µε εκείνο το σκοτεινό σου ύφος.

«Τι έγινε;» ρώτησε κλείνοντας το τηλέφωνο.

Άφησες τον φάκελο πάνω στο τραπέζι.

«Ωραία κοπέλα, µ’ αρέσουν και αυτά που φοράει,

τζιν και στράπλες. Έχει φωτογένεια, θα την έλεγες

µοντέλο. Κοίτα και το χαµόγελο, µόνο µε την οµίχλη δεν

µοιάζει» σχολίασε.

«Κοίτα και πίσω από τη φωτογραφία, έχει και

άλλο µήνυµα για µένα.»

Έγραφε: Ηµερολόγιο καταστρώµατος Braundy.

Άγιος Ιωάννης, ∆ήµος Παρελίων.


«Νοµίζω ότι έχει αρχίσει να µε εκνευρίζει πολύ

αυτή η ιστορία που µοιάζει µε το παιγνίδι του χαµένου

θησαυρού. Άντε τώρα, και άλλο µήνυµα για

αποκρυπτογράφηση. Που είναι τώρα αυτός ο Παρελίων,

µήπως ξέρεις;» ρώτησες κακόκεφα.

«Η σφραγίδα πάντως είναι του Ταχυδροµείου της

Κέρκυρας, το γράµµα στάλθηκε από εκεί στις 30

Σεπτεµβρίου. Για δες και εδώ.»

Κοίταξες πίσω από την εικόνα της Οµίχλης.

Ποζάρισε χαµογελώντας γλυκά στον φακό µπροστά στην

αυλόπορτα ενός σπιτιού κάτω από το οικόσηµό του. Ήταν

το ίδιο µε εκείνο µε τις αλεπούδες που είχε το χάλκινο

κλειδί που άφησε ο Πορφύρης στο ΝΕΟΝ. Στην κάτω

δεξιά γωνιά της ήταν ψηφιακά τυπωµένη µια ηµεροµηνία:

29.09.2004.

«Κάποιος πρέπει να κρατούσε την φωτογραφική

µηχανή για να βγει αυτή η ψηφιακή φωτογραφία, δεν

νοµίζεις;» Χαµογελούσε πάλι µε τα µάτια θριαµβευτικά.

Ανατρίχιασες.

«Νοµίζω ότι ήρθε η ώρα να κάνουµε εκείνη την

επισκόπηση». Ρούφηξε από το καλαµάκι µια γερή από τον

δεύτερο χυµό πορτοκάλι που παρήγγειλε.

«Συµφωνώ, είναι πολύ ωραία η µέρα, µπορούµε να

µείνουµε ακόµα εδώ δυο-τρεις ώρες και να γυρίσουµε

στην Αθήνα πριν σκοτεινιάσει» είπες. «Θα ξεκινήσεις εσύ

για να βρούµε τι ταµείο έχουµε µέχρι τώρα;»

«Εντάξει. Ας πάρουµε τα γεγονότα που ξέρουµε

από την αρχή και ας αφήσουµε τις υποθέσεις γι’ αυτά που

δεν ξέρουµε γι’ αργότερα. Ξέρουµε ότι ο Πορφύρης

συµµετείχε σε κάποια επιτροπή σοφών της Ένωσης που

είχε να κάνει µε θέµατα προβολής της προληπτικής


ιατρικής. Ο Λάσκος σου είπε ότι ο καθηγητής σου του

εκµυστηρεύτηκε ότι το περιεχόµενο της δουλειάς του σε

αυτή την επιτροπή ήταν απόρρητο. Ξέρουµε ότι µετά την

διεύρυνση της LPL µε τον Περµούτι, ο Πορφύρης δεχόταν

πιέσεις.»

«Όχι, αυτό δεν το ξέρουµε» είπες, «το υποθέτουµε,

οι πιέσεις µπορεί να ήταν άσχετες µε τον Περµούτι. Αλλά

δεν έχει µεγάλη σηµασία, συνέχισε.»

«Εντάξει, το υποθέτουµε, έχεις δίκαιο. Ο

Πορφύρης, κατά τα λεγόµενα του Λάσκου, την ίδια εποχή

ήταν άρρωστος και έκανε θεραπεία για καρκίνο στο

στοµάχι. Αυτό µπορούµε να το αποδείξουµε µόνο αν

µπορέσουµε να βρούµε τον ιατρικό του φάκελο στο

νοσοκοµείο ή την κλινική που έκανε την θεραπεία του. Ο

Πορφύρης για κάποιους λόγους που δεν τους ξέρουµε

ακριβώς, αποφάσισε να εξαφανιστεί πέρσι την άνοιξη µαζί

µε αυτό το κορίτσι. Ξέρουµε ότι µέχρι το τέλος του

περασµένου Σεπτέµβρη ήταν ζωντανός»

«Και αυτό δεν το ξέρουµε, αλλά είναι µια πολύ

ισχυρή υπόθεση µετά από αυτή την φωτογραφία.

Συνέχισε» είπες.

«Πριν τα βροντήξ’ όλα χάµου, και σε αφήσει και

σένα σίξυλο, σχεδίασε πολύ καλά τις επόµενες κινήσεις

του. Ήξερε ότι θα τον έψαχναν όλες οι αρχές, ίσως για τα

µυστικά που λέει ότι έχει στα χέρια του και φοβόταν µην

παραπέσουν σε λάθος χέρια.»

«Ναι, αυτό το ήξερε, δεν χωράει πια καµιά

αµφιβολία. Αλλά αυτό το ζήτηµα θέλει πολύ ανάλυση. Αν

τα µυστικά που λέει ότι είχε σχετίζονταν µε την LPL ή µε

κάποια άλλη δουλειά που του είχαν αναθέσει οι αρχές, τι

να είναι αυτό που προσπαθεί να κρύψει από αυτές τις

αρχές και θέλει να το βρω µόνο εγώ; Λάθος χέρια είναι οι


αρχές; Ή µήπως κάποιες αρχές δεν θέλουν να βγουν στο

φως πράγµατα που έχουν στα χέρια τους κάποιες άλλες

αρχές; ∆εν ξέρουµε καν ποιες είναι αυτές οι αρχές αλλά

είµαι σχεδόν βέβαιος ότι εµπλέκονται πολλές, θα σου πω

µετά για το πόσες πέρασαν από το ψιλικατζίδικο των

παιδιών ψάχνοντας τον Πορφύρη. Και η κάθε µια τους

έψαξε ανεξάρτητα από τις άλλες να βρει την Στέλλα για

να φτάσουν στον Πορφύρη, άρα ότι ψάχνουν ίσως να

ενδιαφέρει πολλούς. Ξέρουµε ότι δεν την είχαν εντοπίσει

µέχρι τον Νοέµβρη που έκαναν την τελευταία απόπειρα

να µάθουν κάτι στη γειτονιά της. Την ίδια περίπου εποχή

έπαψαν να στέλνουν και τις αναφορές στον Λάσκο για τα

τηλεφωνήµατα που έκανε η γυναίκα του απ’ το Κέιπ

Τάουν. Έτσι;»

Συµφώνησε. Συνέχισες.

«Απ’ τα δυο µηνύµατα που έστειλε στον Λάσκο

πριν εξαφανιστεί, φαίνεται ότι είχε καταστρώσει ένα καλό

σχέδιο διαφυγής. Στην Τελευταία Πράξη, που δεν ήταν

καθόλου η τελευταία του όπως φαίνεται, µας είπε για το

κλειδί µε το συνθηµατικό και το οικόσηµο του σπιτιού

αυτής της φωτογραφίας µε την Στέλλα. Την φωτογραφία

την τράβηξε έξι µήνες µετά και την έστειλε στα παιδιά

απέναντι, για να µου την παραδώσουν εµένα µετά από ένα

χρόνο από την εξαφάνιση του, αφού προηγουµένως

µπλέχτηκε και ο Λάσκος για να γίνει τελικά αυτή η

συνάντηση στο ψιλικατζίδικο. Έχω την αίσθηση ότι παίζει

αριστοτεχνικά µε τον χρόνο και σκηνοθετεί τις κινήσεις

µας έχοντας προβλέψει τις αντιδράσεις τόσων σαν να είναι

σκηνοθέτης-µεγαλοφυΐα του βωβού κινηµατογράφου.

Συµφωνείς;»

«Ναι, φρόντισε πολύ προσεκτικά να την κρύψει

αυτή την φωτογραφία µέχρι να φτάσει στα χέρια σου. Το


κλειδί µε το οικόσηµο το άφησε στο ΝΕΟΝ. Αν το

εύρισκε κάποιος τυχαία δεν θα µπορούσε να ξέρει ποια

κλειδαριά ανοίγει. Την κλειδαριά την φωτογράφησε και

την έστειλε στους φίλους της Στέλλας µε την οδηγία να

την παραδώσουν µόνο σε αυτόν που θα ήξερε το

συνθηµατικό Παπαδηµητρίου. Μόνο εσύ θα µπορούσες να

τα βρεις όλα αυτά, µιας και µόνο εσύ µπορούσες να

καταλάβεις το µέρος που είχε κρυµµένο το κλειδί από

εκείνο το τραγούδι και να δεις την συνοµιλία τους στο

ίντερνετ. Τώρα µας καλεί να πάµε σε αυτό το σπίτι που

πρέπει να βρίσκεται κάπου στην Κέρκυρα. Και να δεις

που εκεί θα µας εξηγηθούν πολλά. Μόνο έχω µια απορία,

κάτι δεν µου κολλάει» είπε. «Άρχισαν να τρέχουν να

βρουν τον Πορφύρη µόνο µετά που εξαφανίστηκε, έτσι;

Τότε πότε έµαθαν για την Στέλλα και που µένει;»

«Ή τον παρακολουθούσαν πριν εξαφανιστεί ή…»

« Ή την εντόπισαν που µένει µετά από την

εξαφάνιση τους από τις κλήσεις που θα είχε κάνει από το

κινητό της στα τηλέφωνα του Πορφύρη και που τις

βρήκαν όταν άρχισαν να τον ψάχνουν. Ξέρω πως γίνεται

αυτό, µου το είχε εξηγήσει ο πρώην µου που δούλευε σε

εταιρία κινητής τηλεφωνίας. Πιάνουν τα σήµατα από το

τηλέφωνο προς τις κεραίες, τα φυλάνε και τα αναλύουν µε

κάτι που λένε «τριγωνισµό». Έτσι µπορούν να βρουν ανά

πάσα στιγµή την θέση του κινητού µε ακρίβεια δέκα

µέτρων. Αλλά δεν νοµίζω ότι παρακολουθούσαν τον

Πορφύρη πριν εξαφανιστεί. Και αν τον

παρακολουθούσαν, δεν θα έφταναν και στις συνοµιλίες

του στα τσατ του ίντερνετ απ’ όπου φαίνεται ότι

επικοινωνούσε κυρίως µε τη Στέλλα. Μπορεί να άκουγαν

και να κατέγραφαν από παλιά τις συνοµιλίες του στο

τηλέφωνό, όπως κάνανε και µε τον Λάσκο µετά. Έτσι


µπορεί να ήξεραν το όνοµα της Στέλλα Χατζή, αυτό ναι.

Το πιο πιθανό είναι ότι σύνδεσαν το πραγµατικό όνοµά

της µε τον εντοπισµό του σπιτιού της που έκαναν µετά. Ή

κάποια στιγµή µπορεί να είχε αναφέρει την διεύθυνσή της

στον Πορφύρη από το κινητό της. Όµως ούτε ο πρώτος

ούτε ο τελευταίος καθηγητής ήταν σε απόρρητες

επιτροπές, σιγά µη τους παρακολουθούν όλους τόσο πολύ

ώστε να φτάνουν να παρακολουθούν και τα

ραντεβουδάκια τους στα τσατ του ίντερνετ, θα είχανε

φαλιρίσει. Έτσι το ψεύτικο όνοµα Παπαδηµητρίου που

έγραφε στο κουδούνι δεν θα ήταν εύκολο να το ξέρουν

πριν από την εξαφάνιση του Πορφύρη» δήλωσε κάνοντας

την τελική σούµα.

Σκεφτόσουν τις παρακολουθήσεις των τηλεφώνων

όσων σχετίζονταν άµεσα µε τον Πορφύρη και πριν από

την εξαφάνισή τους, άρα και του δικού σου. ∆εν θα είχαν

απολύτως κανένα λόγο να τις διακόψουν µετά από την

εξαφάνιση του Πορφύρη, το αντίθετο µάλιστα. Μένατε

σκεπτικοί και οι δυο να παρακολουθείτε τα πιτσιρίκια που

έπαιζαν δίτερµα στο γκαζόν της πλατείας φωνάζοντας το

ένα το άλλο «εδώ τη µπάλα ρε µινάρα, δώσε πάσα ρε

µινάρα». Κάτι έλαµψε µέσα σου, η βρισιά σε έκανε να

πεταχτείς σαν ελατήριο από το κάθισµα.

«Κάπου άκουσα ότι στην Κέρκυρα γίνεται το πιο

όµορφο Πάσχα. Σήκω, έχουµε να κάνουµε ψώνια, τα

µαγαζιά σήµερα κλείνουν στις έξι και δεν έχουµε πάρει

µαζί µας ούτε δεύτερο εσώρουχο» της είπες. «Έχει

µονάδες το καρτοκινητό σου;»

Έβγαλες δύο εισιτήρια για Βενετία µε καµπίνα

πρώτης θέσης στα ονόµατα που έγραφαν οι ταυτότητές

σας. Πιο δίπλα έκοβαν εισιτήρια της γραµµής Πάτρα-


Κέρκυρα- Αγκόνα. Έβγαλες και άλλα δυο για Κέρκυρα σε

δίκλινη καµπίνα στα ονόµατα Πέτρος και Ουρανία Κουρή

και ένα για τη µηχανή µε το άλλο πλοίο που θα έφευγε τα

µεσάνυχτα. ∆εν ζήτησαν ταυτότητες, ήταν διαδροµή

εσωτερικού, για την µηχανή είπες τα γράµµατα µε άλλη

σειρά.

Έξω από το λιµάνι της Πάτρας είχε στηθεί ένας

καταυλισµός µε χαρτόκουτα από τους Κούρδους που

προσπαθούσαν να τρυπώσουν σε κάποιο φορτηγό που

έφευγε για Ιταλία αφού ξεφύγουν από τους λιµενικούς που

καραδοκούσαν. Ένα νέο ζευγάρι, είκοσι µε εικοσιδυό

χρονών παιδιά θα ήταν, κάθονταν κάτω απ’ τον ήλιο στο

περβάζι του πεζοδροµίου µπροστά από ένα χάρτινο σπίτι

ντυµένο µε νάυλον κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου.

Περίµεναν απελπισµένα να γίνει κάποιο θαύµα για να

µπορέσουν να ταξιδέψουν. Πλησίασες, έδωσες τα δύο

εισιτήρια για την Βενετία, τα κινητά σας τηλέφωνα και

διακόσια ευρώ στο αγόρι που σε κοιτούσε µε ορθάνοιχτα

τα µάτια.

«Προλαβαίνετε, πάρε το κορίτσι σου και τρέχα»

είπες δείχνοντας του µε νοήµατα το καράβι που

ετοιµαζόταν να λύσει. Σιγουρεύτηκες ότι τους άφησαν να

µπουν, είχαν γνήσια εισιτήρια πρώτης θέσης άρα ήταν

υπεράνω πάσης υποψίας ότι το σκούρο χρώµα του

δέρµατος τους ήταν επειδή προσπαθούσαν να βρουν στον

ήλιο µοίρα.

Την επόµενη τα ξηµερώµατα στο λιµάνι της

Κέρκυρας έψαχνες µε την Φρόσω να βρεις στον χάρτη του

νησιού κατά που πέφτει ο Άγιος Ιωάννης του ∆ήµου

Παρελίων.


∆εν ήταν δυνατό να γνωρίζεις τότε ότι την ίδια

εκείνη ώρα, ο Σταθµός 6 στο Κέντρο Συντονισµού για την

υπόθεση 47.Α που έπαιρνε άλλες διαστάσεις, ανέφερε µε

ένα µήνυµα όπως αυτό:

Προς Σταθµό Συντονισµού

Υπόθεση 47.Α

ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ.

17/4/05 08:20

Αναφέρω τηλεφωνικές κλίσεις την 16/4/05 των Στόχων 7

και 11 από σηµείο εκατό µέτρων πλησίον κατοικίας της

Στόχου 3 εις Πάτραν. Κατόπιν τούτου αυτοµάτως

χαρακτηρίστηκαν σε επίπεδο παρακολούθησης Κόκκινο1

σύµφωνα µε πάγια διαταγή Σ.209/7.4.04. Μετά την αλλαγή

χαρακτηρισµού παρακολούθησής τους, εντοπίστηκαν στις

12:15 σήµατα κινητού τηλεφώνου του Στόχου 7 ο οποίος

παρέµεινε επί εικοσάλεπτο σε απόσταση είκοσι µέτρων

από την κατοικία του Στόχου 3.

Ακολούθως στις 16:36 ο Στόχος 7 διενήργησε ανάληψη

4.000 ευρώ από τον λογαριασµό του 131.006.007896 από

αυτόµατο µηχάνηµα συναλλαγών της Αγροτικής Τραπέζης

Λιµένος Πατρών. Στις 17:12 αγοράστηκαν στα ονόµατα

των Στόχων 7 και 11 εισιτήρια πρώτης θέσης για το

οχηµαταγωγό Κρήτη IV που απέπλευσε σήµερον στις 18:00

προς Βενετία Ιταλίας µέσω Ηγουµενίτσας.

Οι σύνδεσµοί µας στους σταθµούς αναφοράς ΠΑΝΘΕΟΝ

και ΤΟΜ ανέφεραν συνεχώς και ανεξαρτήτως κίνηση

σηµάτων των στόχων 7 και 11 στην θαλάσσια περιοχή

∆υτικής Ελλάδος και ανοικτά των Αλβανικών ακτών µε

κατεύθυνση βόρεια προς Ιταλία µέχρι της στιγµής απώλειας

σύνδεσης µαζί τους. Οι θέσεις των σηµάτων αυτών


συµπίπτουν συνεχώς και απολύτως µε το στίγµα του Ο/Γ

ΚρήτηIV όπως µας τα µετέδωσε σύνδεσµός µας στο

VTMIS Λιµενικού Σώµατος.

Ο ΠΑΝΘΕΟΝ ανέφερε ότι από το τηλέφωνο του Στόχου

11 έγιναν τρεις κλήσεις προς Ουλαµπακίρ Τουρκίας µεταξύ

00:45 και 01:10 σήµερον όταν το πλοίο έπλεε εκτός

ελληνικών χωρικών υδάτων. Παρακαλούµε µεριµνήσατε

για ανίχνευση των αριθµών περιοχής Ουλαµπακίρ 654798,

689406 και 823475 και τη διερεύνηση πιθανής διασύνδεσης

των κατόχων τους µε πυρήνες τροµοκρατικών ή άλλων

οργανώσεων.

Παρακαλούµε ακόµη όπως µεριµνήσετε για µεταφορά του

ελέγχου των Στόχων 7 και 11 σε επίπεδο Κόκκινο1 προς

Σταθµούς Giocoso. Επισηµάνατε σπουδαιότητα υπόθεσης

και ζητήσατε αναφορά τους για επιβεβαίωση της

αποβίβασης τους εις Βενετία. Ειδικώς στην περίπτωση που

οι Στόχοι 7 και 11 εντοπιστούν πλησίον εκκλησιών ή µονών

Αγίου Ρόκκου ή στην περίπτωση συνάντησής τους µε

άλλους ενεργούς Στόχους υποθέσεως 47.Α όλοι οι

εµπλεκόµενοι Στόχοι να χαρακτηρίζονται αµέσως σε

επίπεδο Κόκκινο3 οπότε και επιβάλλεται η ανάληψη

άµεσης κοινής δράσης Σταθµών Giocoso µε τον Σταθµό

µας. Έναρξη αναφορών Giocoso προς Σταθµό σας

σχετικών µε υπόθεση 47.Α. από την επιβεβαίωση λήψεως

του παρόντος σήµατος µας.

Ο Σταθµός 6, σύµφωνα µε Κανονισµό, θα παραµείνει

ανενεργός λόγω έλλειψης ενεργών Στόχων υποθέσεως 47.Α

στην περιοχή ευθύνης του και µέχρι λήψης νεότερου

σήµατος σας για επαναενεργοποίησή του. Το ταµείο εξόδων

του Σταθµού µας θα παραδοθεί εις Σταθµόν Αναφοράς µε

νεότερο σήµα µας εντός της σήµερον.


ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ

17/4/2005, Κέρκυρα

«Α, την βίλα Μπενεφιτσέντζα ψάχνετε. Πως, πως,

την ξέρω. Στο δεύτερο δρόµο θα κάνετε δεξιά, µετά από

διακόσια µέτρα θα δείτε τον νερόµυλο. Εκεί έχει ένα

δρόµο που πάει λοξά προς την Αλεπού, έχει πινακίδα.

Πάρτε αυτό το σοκάκι και µετά από εκατό µέτρα θα την

δείτε, έχει ένα φράχτη µε κυπαρίσσια. Το πορτόνι του

είναι αυτό στη φωτογραφία.» Η γιαγιά που γύριζε από την εκκλησία ντυµένη µε

τα καλά της ρούχα κρατώντας τα αντίδωρα σε µια

χαρτοπετσέτα, κοιτούσε καχύποπτα µια τη µηχανή και µια

τη φωτογραφία. Έκανε το σταυρό της την στιγµή που την

ευχαριστούσες για την πληροφορία. Σου φάνηκε σαν να

προσπαθούσε να εξορκίσει κάποιο κακό.

Το πορτόνι µε το οικόσηµο ήταν ξεκλείδωτο,

έσπρωξες και άνοιξε. Ένα πυκνό δάσος από κυπαρίσσια,

λεµονιές και ελιές άφηνε τον ήλιο να περάσει µόνο στον

καλοπατηµένο χωµατόδροµο που έδειχνε φωτεινά µια

πορεία. Την ακολουθήσατε πάνω στη µηχανή. Μετά από

εκατό πενήντα µέτρα ήταν ένα υποστατικό. Πάπιες, χήνες

και κότες έβοσκαν στο γρασίδι δίπλα στο ποταµάκι. Μετά

τη γέφυρα ο δρόµος έκανε διχάλα, σταµάτησες τη µηχανή

πάνω στο πέτρινο γεφυράκι. Ένας κοντός γεροδεµένος,

γύρω στα εξήντα εµφανίστηκε µέσα από µια πόρτα του


υποστατικού που άνοιξε στο άκουσµα της µηχανής. Η

κυρά του που φορούσε την ποδιά της κουζίνας,

παρατηρούσε από µέσα. Αυτός κινήθηκε προς το

γεφυράκι µε µεγάλες δρασκελιές.

«Για πού το βάλατε παιδιά;» ρώτησε.

«Εδώ είναι το σπίτι που µένει ο καθηγητής Σπύρος

Πορφύρης; Είµαι συνεργάτης του στο Πανεπιστήµιο»

δήλωσες. Ο ενεστώτας προσδιόριζε την κρυµµένη σου

ελπίδα στο υποσυνείδητο.

«Πως λέγεστε;» ρώτησε κοφτά.

Το ήξερες πλέον το ποίηµα, είπες όνοµα, επώνυµο

και έδωσες την ταυτότητα για έλεγχο ταυτοπροσωπίας

πριν στην ζητήσει. Φαίνεται ότι αυτό δεν αρκούσε.

«∆εν µπορώ να σας αφήσω να προχωρήσετε στο

σπίτι, δεν έχω το κλειδί του» είπε.

«Το έχουµε εµείς, µας το έχει αφήσει ο

καθηγητής» είπε η Φρόσω δείχνοντάς του το

χαλκοπράσινο µε το οικόσηµο.

Πήρε το κλειδί στα χέρια του και το εξέτασε

εξονυχιστικά. Έδειξε να αρχίζει να χαλαρώνει.

«Σας περιµέναµε» είπε «µόνο που περίµενα να

είστε µόνος κύριε Κώστα. Η κοπέλα;»

«Η κυρία Φρόσω ∆ρόσου, συνεργάτης και αυτή

του καθηγητή στο Πανεπιστήµιο, δουλεύουµε µαζί. Το

όνοµά σας;» ρώτησες.

«Φώτης Παγκράτης. Είµαι ο επιστάτης και

φύλακας του κτήµατος. Τη γυναίκα µου τη λένε Μαρίνα,

ζούµε εδώ µαζί σαράντα χρόνια.»

«Ο καθηγητής και η Στέλλα είναι στο σπίτι;»

ρώτησες.

«Γνωρίζεις και την Στελλίνα;» χαµογελούσε πλέον

τελείως χαλαρωµένος. «Όχι, λείπουν και οι δύο. Πριν


φύγουν όµως µου είπαν ότι θα ερχόσουν κάποια µέρα

µετά το τέλος Μαρτίου και να σε βοηθήσω σε ότι

χρειαστείς στο σπίτι. Μου είπε ακόµα να σε αφήσω να

µπεις σε αυτό µόνο αν είχες µαζί σου αυτό το κλειδί. ∆εν

ανοίγει πια καµιά κλειδαριά, είναι κειµήλιο. Να πω της

Μαρίνας να φτιάξει καφεδάκια; Το σπίτι είναι έτοιµο, σε

περιµένει εδώ και µέρες, θα σας οδηγήσω εγώ.»

Καθίσατε στο κτιστό τραπέζι κάτω από την

κρεβατίνα που άρχισε να φτιάχνει τα πρώτα της

κληµατόφυλλα. ∆εν ακουγόταν τίποτα από έξω απ’ το

κτήµα, οι µόνοι ήχοι που έφταναν εδώ ήταν από τα

πουλερικά και το νερό στο ποταµάκι. Άναψε άφιλτρο

τσιγάρο αµίλητος. Η κυρία Μαρίνα έφερε τους καφέδες

και γλυκό κουµ-κουάτ. Κάθισε απέναντι από την Φρόσω

και την κοιτούσε διερευνητικά.

«Όµορφο κτήµα» της είπες.

«Αχ και που να το’ βλεπες στα καλά του γιέ µου.

Γεράσαµε πια και εγώ και ο Φώτης µου, έφυγε η κόρη για

τη πόλη, τι να σου κάνουµε δυο χέρια. Ο Φώτης τα

µαστορέµατα, εγώ τα πουλιά και το µποστάνι. ∆όξα το

Θεό όµως, δε λέω. Είσαστε παντρεµένοι;» ρώτησε µε

αφοπλιστική ειλικρίνεια ή σαν αυτή η ερώτηση να είναι

ότι το πιο φυσικό να ρωτηθεί σε αυτό τον τόπο όταν ένα

κορίτσι είναι µε ένα αγόρι.

«Είµαστε µικροί κυρία Μαρίνα» απάντησε η

Φρόσω. «Ακόµα µαθαίνουµε γράµµατα στα θρανία.»

«Βρε δεν τα’ αφήνετε αυτά λέω εγώ. Τα ίδια µου

λέει και εκείνη η δική µου η βουρλισµένη που τρέχει όλο

µε τα καλλιτεχνικά, άντε πότε θα δούµε και ‘µεις κανένα

εγγόνι. Η µάνα σου δεν σε έχει τσουροµαδίσει ακόµα µε

αυτά που λες;» Χαµογελούσαν και οι δυο. Πήρε τον λόγο

ο επιστάτης αφού έσβησε το τσιγάρο.


«Το κτήµα αυτό και το σπίτι του έχουν πολύ

µεγάλη ιστορία που φτάνει πολύ πιο πίσω από την

χρονολογία που γράφει σε αυτό το κλειδί του. Το

έφτιαξαν δυο αδέρφια από την Πάντοβα γύρω στο 1670, ο

Τζιάκοµο και ο Τζιοβάνι Βόλπε που ήταν έµποροι

κρασιού και είχαν και δικά τους πλοία. Το επώνυµό τους

πάει να πει αλεπού. Αγόρασαν από την Βενετσιάνικη

διοίκηση του νησιού όλη την γύρω περιοχή και έχτισαν το

σπίτι που θα µείνετε. Εδώ θα µείνετε, έτσι; Έβαλαν για

οικόσηµο του τις δυο αλεπούδες που είδατε σε αυτό το

κλειδί και ρίζωσαν. Οι απόγονοι των Βόλπε δωρίσαν το

1782 το σπίτι και το κτήµα στη Μεγάλη Στοά της Βερόνα.

Αυτοί ίδρυσαν εδώ την Μπενεφιτσέντζα, µια οργάνωση

κάτι σαν τους τέκτονες, απ’ όπου πήρε και το όνοµά του

το κτήµα. Τότε έγινε η προέκταση στο σπίτι, έχτισαν το

υποστατικό και έβαλαν και αυτό το όνοµα στην κορδέλα

στο οικόσηµο. Λένε ότι εκείνη την εποχή δούλευαν

διακόσια άτοµα στο κτήµα και στο σπίτι, είχε γίνει το

κέντρο του νησιού.»

«Είδαµε µια γριά κυρία να σταυροκοπιέται όταν

την ρωτήσαµε τον δρόµο. Από τότε λέτε να της έµεινε;»

ρώτησε η Φρόσω.

«∆εν µπορούσε να µπει κανείς τότε εύκολα στο

κτήµα, ήταν απαγορευµένη περιοχή για τους ντόπιους και

του µη µυηµένους. Τότε φτιάχτηκε η περίφραξη και

φυτεύτηκαν και τα κυπαρίσσια που ορίζουν το κτήµα

περιµετρικά και το κάνουν απρόσιτο ακόµα και µε το

βλέµµα. ∆έκα εφτά χιλιάδες κυπαρίσσια φύτεψαν πίσω

από τον φράχτη γύρω από το κτήµα, σήµερα υπάρχουν

περίπου τα µισά. Έβλεπαν οι χωριάτες να φτάνουν

συνέχεια οι άµαξες µε τους διοικητές του νησιού και την

υψηλή κοινωνία της εποχής, κυκλοφόρησαν φήµες ότι


εδώ µέσα έκαναν τελετές και συµβούλια για να κρατάνε

τους δικούς µας σκλάβους, έµεινε από τότε στον χώρο

αυτόν η ρετσινιά. Και ‘µας ακόµα µερικοί παλιοί

συνεχίζουν να µας λοξοκοιτάνε στον δρόµο. Το 1811, το

κτήµα το αγόρασε ο ∆ιονύσιος Ρώµας και το έκανε

εξοχικό σπίτι του στη Κέρκυρα. Ο Ρώµας ίδρυσε εδώ, σε

αυτό το χώρο, την Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της

Ελλάδος, κατ’ Ανατολήν Κερκύρας που λένε ότι

συνεργάστηκε µε την Φιλική Εταιρεία και το Ελληνικόν

Ξενοδοχείον του Καποδίστρια στο Παρίσι. Από αυτή την

οργάνωση δηµιουργήθηκε αργότερα η Μεγάλη Στοά των

τεκτόνων και από αυτήν αργότερα όλες οι άλλες που

έχουν γίνει σήµερα τόσες πολλές όσες και οι µουσικές

µπάντες της Κέρκυρας. Θυµάµαι ότι κάποια αρχεία του

Ρώµα είχαν µείνει εδώ, µέχρι και το 60. Είχα δεν είχα

κάνει δυο χρόνια εργάτης τότε στο κτήµα, τα φορτώσαµε

µια µέρα σε ένα στρατιωτικό φορτηγό και τα πήραν στην

Αθήνα. Λένε ότι είχε ενδιαφερθεί για τα αρχεία αυτά ο

ίδιος ο βασιλιάς Παύλος που έρχονταν τα καλοκαίρια στο

Μον Ρεπό» Άναψε και άλλο τσιγάρο.

«Έχει στο σπίτι πεντάλφες, νεκροκεφαλές και

τέτοια; Εγώ τα φοβάµαι αυτά, δεν µπαίνω µέσα» είπε η

Φρόσω.

«Ησύχασε κορίτσι µου, δεν έχει τέτοια πράγµατα

εδώ. Το 1840 αγόρασε το κτήµα και το σπίτι ο Σπυρέτος

∆ελακούρας που ήταν µεγάλος έµπορος ξυλείας και από

τότε ανήκει στην οικογένειά του. Ο ∆ελακούρας εκείνη

την εποχή αγόραζε ξυλεία από τους Άγγλους, από εκείνη

που έβγαζαν από τα πολεµικά πλοία του στόλου της

Μεσογείου που τα διαλύανε στην Μάλτα και την

πουλούσε εδώ και στα άλλα Επτάνησα. Όλα τα σπίτια και

τα έπιπλα στα αρχοντικά της παλιάς πόλης είναι


φτιαγµένα µε τα µαόνια και το τικ από τα πλοία που

κάποτε έπλεαν µε τον στόλο που ναυλοχούσε στη

Κέρκυρα, από τα καράβια που πήραν µέρος στην

ναυµαχία του Ναυαρίνου. Όταν λέµε εδώ στην Κέρκυρα

ότι καθόµαστε πάνω στην ιστορία το εννοούµε

κυριολεκτικά. Ας πούµε, αυτές οι καρέκλες που

καθόσαστε τώρα είναι από εκείνη την εποχή. Η τελευταία

∆ελακούρα, η ∆έσποινα ∆ελακούρα -Θεός σχωρέστην,

πέθανε πριν οκτώ χρόνια. Ο Σπύρος ο καθηγητής σου,

ήταν ο αγαπηµένος της βαφτισιµιός και µακρινός της

συγγενής, ερχόταν πάντα συχνά και την έβλεπε µέχρι τα

τελευταία της. Μετά που πέθανε η νονά του τον βλέπαµε

πολύ σπάνια, ποτέ δεν έµενε περισσότερο από µια δυο

ώρες. Τον ξαναείδαµε πάλι πέρσι τέτοια εποχή που ήρθε

µε την Στέλλα και έµειναν µέχρι τον περασµένο

Νοέµβρη.»

Η µικρή διακοπή που για να ανάψει τσιγάρο έδωσε

την αφορµή για να συνεχίσες η Μαρίνα λέγοντας:

«Τον θυµάµαι µικρό µε την αδελφή του που

κυνηγούσε τις κότες και τις πάπιες στο ποτάµι, µας είχαν

ταράξει και το µποστάνι, αξέχαστα καλοκαίρια. Που τον

έχανες που τον έβρισκες τότε, µαζί µε την αδελφή του

κάθε µεσηµέρι το ‘σκαγαν από το σπίτι και ρήµαζαν τις

µουριές, ο Σπύρος στα άσπρα µούρα, η αδελφή του στα

µαύρα. Τα µαύρα προτιµούσε και ο Σπύρος αλλά δεν

ήθελε να προδοθεί από τους λεκέδες στα ρούχα του και τις

αρπάξει από την µάνα τους το απόγευµα. ∆εν είχε παιδιά

ή άλλους συγγενείς η κυρά, το κτήµα και το σπίτι το

έγραψε στο Σπύρο και την αδελφή του. Σε µας άφησε

αυτό το υποστατικό, το µποστάνι πιο κάτω και δώδεκα

στρέµµατα, ας είναι καλά. Θα µείνετε για φαγητό.

Ετοιµάζω µπακαλιάρο βουτύρου, δεν θα έχετε φάει κάτι


παρόµοιο. Βενετσιάνικη συνταγή από τη γιαγιά µου που

την έµαθε απ’ τη δική της. Το έµαθε να το φτιάχνει και η

Στελλίνα, χρυσό κορίτσι» είπε γεµάτη περηφάνια η κυρα-

Μαρίνα αφού ήταν και η ίδια µέρος της ιστορίας. Είπατε

να κάτσετε να δοκιµάσετε και γεύσεις από την ιστορία.

Το σπίτι ήταν στο τέλος του χωµατόδροµου δεξιά

από το γεφυράκι, κάπου τετρακόσια µέτρα µακριά από το

υποστατικό του Φώτη. Καταπληκτική Βενετσιάνικη

κατασκευή µε χοντρούς πέτρινους τοίχους και κεραµίδια,

βαµµένο στο χρώµα της τερακότα. Το µισό το κάλυπτε

ένας τεράστιος κισσός που άφηνε χώρο να αναπνεύσουν

µόνο τα παράθυρα του πάνω ορόφου. Η γύρω φύση έπνιγε

το σπίτι µέσα σε ένα πράσινο κλοιό που πιο πράσινο του

δεν είχες ξαναδεί ποτέ. Απ’ έξω έδειχνε καλά

συντηρηµένο. Μια σκάλα οδηγούσε στον πάνω όροφο από

τον Νότο, υπήρχε και µια είσοδος από την ανατολική του

πλευρά που οδηγούσε κατευθείαν στον κάτω όροφο του

σπιτιού που πρέπει να ήταν η προέκταση της αρχικής

οικοδοµής. Στο κεφαλόσκαλο το οικόσηµο µε τις

αλεπούδες σε υποδέχονταν πάνω σε ένα φίνο ψηφιδωτό.

Πάνω από την πόρτα της εισόδου η µαρµάρινη εκδοχή του

µε τις προσθήκες των ιδρυτών της Αγαθοεργίας. Ο Φώτης

έβγαλε µια µεγάλη αρµάθα µε κλειδιά, άνοιξε και µας

πέρασε στο εσωτερικό του πάνω ορόφου. Άνοιξε τα

σκούρα, το φως όρµισε απότοµα να καταλάβει τον χώρο

που έδειχνε πεντακάθαρος. Στο σαλόνι δέσποζε ένα

µαρµάρινο τζάκι, σε όλο τον άλλο χώρο κυριαρχούσε το

ξύλο. Μαόνι πάτωµα µε εκείνη την πατίνα του χρόνου που

του έδινε µια πρόσθετη γοητεία, ξυλόγλυπτο ταβάνι,

βαριά έπιπλα παντού, κάποια καλυµµένα µε καλόγουστες

στόφες. Αριστερά η βιβλιοθήκη γεµάτη παλιά βιβλία και


ένα πολύ σύγχρονο ηχοσύστηµα. Σε όλους τους τοίχους

λάδια και γκραβούρες από παλιά ιστιοφόρα, όλα µε το

όνοµα του σκαριού που απεικόνιζαν και δυο χρονολογίες.

Μάλλον της καθέλκυσης και της διάλυσής του. ∆εξιά η

τραπεζαρία και η βιτρίνα µε τα παλιά κρύσταλλα.

«Η κουζίνα είναι στον κάτω όροφο, εκεί είναι και

τα υπνοδωµάτια και το µπάνιο. Ακολουθήστε µε, προσοχή

µόνο µη χτυπήσετε το κεφάλι σας κατεβαίνοντας την

σκάλα, φαίνεται ότι ψηλώσαµε πολύ τους τελευταίους

πέντε αιώνες». Έσκυψε, αν και δεν ξεπερνούσε το µπόι

του το ένα και εξήντα, περνούσε άνετα και όρθιος.

«Έχω την εντύπωση ότι απ’ έξω το σπίτι δείχνει

πιο µεγάλο από την αίσθηση που δηµιουργεί το εσωτερικό

του» παρατήρησες.

Χαµογέλασε. «Πεντάλφες όπως βλέπεις κοπέλα

µου δεν έχει. Θα σας ανάψω το καλοριφέρ και τον

θερµοσίφωνα, δεν σας περιµέναµε σήµερα. Τα κρεβάτια

είναι στρωµένα, αν θέλετε κι’ άλλα σκεπάσµατα έχει στις

ντουλάπες. Στο ψυγείο έχει εµφιαλωµένο νερό, αν

χρειαστείτε και άλλο έχει στα ντουλάπια, της βρύσης δεν

το πίνουµε στην Κέρκυρα. Αν χρειαστείτε τίποτε άλλο,

καλέστε το 11 στο τηλέφωνο, µε το 9 παίρνετε εξωτερική

γραµµή. Αφήνω ένα ζευγάρι κλειδιά για τις εξώπορτες.

Άντε καλή ξεκούραση.»

Άνοιξες το ηχοσύστηµα. Ο χώρος γέµισε µε το

Ένας Αµερικανός στο Παρίσι του Γκέρσουιν, το

ξεχασµένο CD θα ήταν µάλλον το τελευταίο που άκουγε ο

Πορφύρης πριν την δεύτερη αναχώρησή του. Έβαλες ένα

ποτό και βγήκες στο µπαλκόνι της εισόδου να θαυµάσεις

την θέα προς την θάλασσα ανάµεσα στο πράσινο της

εξοχής.


«Πως το είπε εκείνο το καράβι Μπράουντυ ή

Μπρούντυ; Για δες εδώ, κάποιος έκανε συλλογή από

ηµερολόγια καραβιών» ρώτησε η Φρόσω που

εξερευνούσε το εσωτερικό του σπιτιού.

Καµιά σαρανταριά χοντρά δερµατόδετα ναυτικά

ηµερολόγια έπιαναν δυο ράφια στην βιβλιοθήκη. Άλλα

από παλιά καράβια του εµπορικού και άλλα του

πολεµικού ναυτικού της Αγγλίας, η θέση τους θα έπρεπε

να ήταν κανονικά σε κάποιο µουσείο του Αγγλικού

Ναυαρχείου. Ο συλλέκτης τους θα έπρεπε να είχε ξοδέψει

µια περιουσία για να τα µαζέψει σε δηµοπρασίες.

Τράβηξες από την βιβλιοθήκη το ηµερολόγιο

καταστρώµατος 1852-54 της φρεγάτας Μπράουντυ. Η

ελαιογραφία του δέσποζε πάνω από την τραπεζαρία.

Ηµεροµηνία καθέλκυσης 1802, διάλυσης 1854, το

τελευταίο του ηµερολόγιο του ήταν αυτό. Μάλλον ο

Σπυρέτος ∆ελακούρας είχε εξασφαλίσει µε κάποιο τρόπο

και τα τελευταία ηµερολόγια των πλοίων µαζί µε την

ξυλεία τους που αγόραζε στην Μάλτα. Άνοιξες περίεργος

για να ξεφυλλίσεις τις τελευταίες ώρες του περήφανου

σκαριού. Εκεί έκαναν τους υπολογισµούς της ξυλείας και

ανέφεραν το όνοµα του εµπόρου που θα την αγόραζε µετά

την διάλυσή του. Στην τελευταία σελίδα του γραµµένου

µε καλλιγραφικά γράµµατα ηµερολογίου, στη σελίδα που

κατέγραφε τις τελευταίες στιγµές του Μπραόυντυ που

ανέφερε πίσω από τη φωτογραφία της Στέλλας, σε

περίµενε υποµονετικά ένα φύλλο µε µια ιδιόχειρη

επιστολή του Πορφύρη. Έγραφε:

Αγαπητέ φίλε Κώστα,


Είναι αλήθεια ότι δεν σε αποκάλεσα τα χρόνια που

συνεργαστήκαµε ποτέ έτσι, φίλο µου, και έχω ειλικρινά

µετανιώσει για αυτό. Εφ’ όσον διαβάζεις αυτό το γράµµα

µου, θα καταλαβαίνεις ότι δεν έχω µετανιώσει που σε

επέλεξα για συνεργάτη µου, µιας και αυτή σου η ανάγνωση

και µόνο αποδεικνύει ότι έχεις τις ικανότητες αλλά και το

ψυχικό σθένος που απαιτείται για να ολοκληρώσεις αυτό

που δυστυχώς εγώ δεν είµαι σε θέση να κάνω.

Είµαι βέβαιος ότι από την στιγµή που ήρθες σε

επαφή µε τον δάσκαλο και έµπιστο φίλο µου καθηγητή

Φαίδωνα Λάσκο µέχρι σήµερα, θα έχεις ταλαιπωρηθεί και

προβληµατιστεί αρκετά µε αυτά που έχεις ήδη ανακαλύψει ή

υποψιαστεί για τον ασφυκτικό κλοιό που µε ανάγκασε να

αναχωρήσω έτσι απροειδοποίητα και χωρίς να αφήσω

επαρκείς εξηγήσεις σε κανένα. Όπως σου υποσχέθηκα στο

σηµείωµα που σου παρέδωσε ο Φαίδων, εδώ, µέσα σε αυτό

το σπίτι, θα σου τα αποκαλύψω όλα.

Στον Φώτη αρέσει να διηγείται την ιστορία αυτού

του σπιτιού και είµαι βέβαιος ότι θα το έχει κάνει ήδη. Θα

σου ανέφερε ήδη για τις τεκτονικές στοές και τα αρχεία τους

που κάποτε φυλάσσονταν εδώ προσδίδοντας ενδεχοµένως

στην διήγησή του κάποια δόση µυστηρίου ή και

µελαγχολίας. Μην περιµένεις να βρεις σήµερα σε αυτό το

σπίτι κάποια σκοτεινά µυστικά αρχεία που παραπέµπουν σε

µυστικά άλλων παλιότερων εποχών, αυτά δεν µε

ενδιαφέρουν και όπως ξέρω, δεν θα ενδιέφεραν και εσένα.

Εκείνο όµως που δεν σου είπε ο Φώτης είναι ότι

το σπίτι αυτό διαθέτει λόγω του παρελθόντος του και ένα

µυστικό δωµάτιο. Βρίσκεται πίσω από το τζάκι και τη

παρουσία του δεν την ξέρει κανείς, ούτε ο Φώτης. Η

είσοδός του ανοίγει µε το χάλκινο κλειδί που έχεις ήδη στα

χέρια σου. Χρησιµοποίησέ το στην σχισµή ανάµεσα στους


έλικες του πρεβαζιού στο τζάκι που δεν είναι συµµετρικοί,

στο πλάι από την δεξιά πλευρά. Θα ήθελα να το

επισκεφθείς µιας και σε αυτό βρίσκεται όλο το ερευνητικό

µου αρχείο, ο υπολογιστής µε το προσωπικό µου

ηµερολόγιο, το ερευνητικό µου ηµερολόγιο και όλα τα

στοιχεία εκείνα που αποκαλύπτουν το µέγεθος και την

σπουδαιότητα όσων ανακάλυψα δουλεύοντας σκληρά τα

τελευταία δέκα χρόνια. Θα διευκολυνθείς πολύ να

καταλάβεις την όλη υπόθεση αν ακολουθήσεις τις σελίδες

του προσωπικού µου ηµερολογίου που σου εµπιστεύοµαι.

Ότι γράφεται εκεί, τεκµηριώνεται από το υπόλοιπο υλικό

του αρχείου καθώς και από τα σχετικά συνδεδεµένα

ηλεκτρονικά αρχεία στον υπολογιστή. Στους φακέλους του

ερευνητικού µου αρχείου, θα βρεις και τα δεδοµένα της

εξαίρετης δικής σου ερευνητικής εργασίας, σχολιασµένα και

επεξεργασµένα από εµένα, µαζί και τις αναλυτικές

συµβουλές µου για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η

έρευνά σου στην συνέχεια µέχρι να ολοκληρωθεί.

Στην περίπτωση που θα χρειαστείς το ίντερνετ κατά

την παραµονή σου εδώ, o υπολογιστής διαθέτει µια ασφαλή

και γρήγορη δορυφορική σύνδεση. Χρησιµοποίησε την,

όπως και την τηλεφωνική συσκευή, µε σύνεση. Μην ξεχνάς

ποτέ ότι µπορεί να βρίσκεσαι ακόµη σε παρακολούθηση

από διάφορες υπηρεσίες και συµφέροντα που έχουν

σοβαρούς λόγους να µην αποκαλυφθεί ποτέ η αλήθεια,

δηλαδή να παραµείνουν όλα όσα ανακάλυψα στην λήθη.

∆εν είναι ο φόβος που µε έκανε να αναχωρήσω. ∆εν

φοβάµαι, ή πιο σωστά, δεν φοβάµαι πια. Όπως θα µάθεις

σύντοµα, ένα σοβαρό προσωπικό πρόβληµα µε αναγκάζει

να διαθέτω την κάθε στιγµή που µου αποµένει για να ζήσω

όλα αυτά που θα ήθελα και τα δικαιούµαι. Εσύ έχεις τον

χρόνο µπροστά και όλες τις δυνάµεις σου στο ακέραιο.


Αξιοποίησέ τες για να βγάλεις την αλήθεια από την σκιά.

Αυτή ήταν και η τελευταία συµβουλή που σου δίνω. Το τι θα

κάνεις είναι καθαρά δική σου επιλογή. Όποια και αν είναι

αυτή θα την σεβαστώ.

Θα ήθελα πολύ να βρεθούµε πάλι κάποια στιγµή.

29/10/2004


Η µυστική πόρτα άνοιξε δίπλα στο τζάκι ακριβώς

µε τον τρόπο που είχε γράψει,. Πίσω της βρίσκονταν ένα

δωµάτιο περίπου στο µισό µέγεθος του σαλονιού.

Παράθυρα πουθενά, παντού βιβλιοθήκες µε ράφια που

αγκοµαχούσαν γεµάτα µε φακέλους και µπλόκ µε

σηµειώσεις του Πορφύρη. Για να τα µεταφέρει κανείς όλα

αυτά θα ήθελε φορτηγό. Στην µέση του δωµατίου ένα

σκαλιστό γραφείο µε τον φορητό υπολογιστή του

καθηγητή, µια δερµάτινη πολυθρόνα και ένα περίτεχνο

βενετσιάνικο φωτιστικό. Πάνω του κολληµένο ένα κίτρινο

αυτοκόλλητο που έγραφε:

Ηµερολόγιο καταστρώµατος.doc

Άνοιξες τον υπολογιστή και µε δυο κλικ µπήκες στον

κόσµο του Πορφύρη.


ΤΟΛΜΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ Α∆ΥΝΑΤΟ

1/8/2003 Καλογρέζα- Καλαµάκι

Για τους λόγους που θα εξηγήσω πιο κάτω,

αποφάσισα σε αυτό εδώ το αρχείο θα καταγράφω σκέψεις

µου και κάποια συµβάντα που θα τα θεωρώ σηµαντικά ή

υπεύθυνα για την πρόκληση των προηγούµενων. Και όπως

σε κάθε τυπικό ηµερολόγιο, ας ξεκινήσω µε τα συµβάντα

της σηµερινής ηµέρας, αυτά που έπαιξαν καθοριστικό

ρόλο στην απόφασή µου να ξαναγράψω ηµερολόγιο.

Ήµασταν από τις τέσσερις και µισή το απόγευµα µαζί,

είχαµε να βρεθούµε οι τρεις µας σχεδόν είκοσι χρόνια.

Συναντηθήκαµε στην κηδεία στο ∆εύτερο Νεκροταφείο

στην Ριζούπολη σε ένα πανάθλιο µπαράκι µπροστά σε ένα

τραπέζι µε άδεια ποτήρια µπύρας. Εκεί γύρω στις δέκα,

κάναµε για πρώτη φορά αναφορά στον Βασίλη µε το

όνοµά του, αυτόν που θάψαµε σήµερα εδώ παρακάτω.

Κανείς µας δεν είχε τολµήσει τόσες ώρες να µιλήσει για

τον Βασίλη ή για τα φοιτητικά µας χρόνια, να πει µια

κοινοτυπία, έστω από αυτές που λένε σε τέτοιες

περιπτώσεις. Με τα µάτια λες είχαµε συνεννοηθεί να µην

µιλήσουµε ούτε για τον κοινό φίλο ούτε για τα κοινά

χρόνια, οι ζωντανοί µε τους ζωντανούς και οι πεθαµένοι

χώρια. Γύρισε η κουβέντα αλλού αµέσως, ρώτησα µε τι

ασχολούνται.


Ούτε ο Χρήστος ο Τσακ, ούτε ο Όµηρος, που πάλι να

πίνουν ανέλπιστα µαζί µου, δεν έκαναν κάτι σχετικό στη

ζωή τους µε αυτό που υποτίθεται ότι σπούδασαν στην ίδια

σχολή µαζί µε τον Βασίλη. Ο Βασίλης έκανε τον

µαθηµατικό τα πρώτα χρόνια µετά το πτυχίο, πριν τα

παρατήσει και ασχοληθεί µε αυτό που αγαπούσε πάντα,

την µουσική. Ήταν ο πρώτος που δεν άντεξε την πίεση

από τις σοφές συµβουλές του Φαράκου προς την νεολαία

για τα τρίγωνα και τα τετράγωνα, το τι θα ακούµε και πως

θα λέµε αυτά που δεν σκεφτόµασταν. Τους τα βρόντηξε

κάτω το ογδόντα έξι και δεν ξανάκουσε από τότε

ρεµπέτικο, παρόλο που αγαπούσε υπερβολικά τα µπλουζ

του νότου. Εγώ τον ακολούθησα το ογδόντα εφτά όταν

τέλειωνα το µάστερ στην Αµερική και άκουσα τα µπλουζ

για πρώτη φορά. Ο Βασίλης άφησε το φροντιστήριο και

άλογο-ουρά, πρόλαβε και άλλαξε τρεις µηχανές, η

τελευταία µια γυαλιστερή Χάρλεϋ Φατ µπόυ που τώρα θα

έµενε κλειδωµένη στο γκαράζ στο πατρικό του στο Νέο

Ηράκλειο. Γύρισε όλο τον κόσµο, έκανε τη διαδροµή του

Τσε µε µηχανή, γέµισε µε εικόνες και ήχους αλλοτινούς

και παντρεύτηκε µετά την συµφοιτήτριά του την Νέτα, το

άγιο δισκοπότηρο για όλα τα αρσενικά της

Φυσικοµαθηµατικής όπως συνηθίζαµε να λέµε. Φοβερά

δύσκολο να βρεις ταίρι τότε σε σχολές όπως η

Φυσικοµαθηµατική και η Πολυτεχνική. Όλο στην

Φιλοσοφική και στο δικό µου Τµήµα του Οικονοµικού

αλητεύανε όλοι και έτσι γνωριστήκαµε. Σε µας η αναλογία

αγόρια- κορίτσια ήταν ακριβώς πενήντα-πενήντα. Ποτέ

δεν χωρίσαµε µε τον Βασίλη, όταν ήθελε να µε βρει µε

έβρισκε, το ίδιο έκανα και εγώ όταν ήθελα να πω κάτι

στον κολλητό µου. Έκανε καµιά δεκαριά πετυχηµένες

παραγωγές δίσκων µε καινούργια ροκ γκρουπάκια, παιδιά


δεν έκανε γιατί δεν ήταν ακόµα η ώρα του, και µετά

αποφάσισε έτσι ξαφνικά και χωρίς να ειδοποιήσει κανένα

ότι ήταν ώρα να την κοπανήσει. Καρδιά είπαν οι γιατροί,

σιγά µην ήξεραν αυτοί τι καρδιά είχε ο Βασίλης.

Αυτά σκεφτόµουν όση ώρα ο Όµηρος, πετυχηµένος

ρεπόρτερ του οικονοµικού ρεπορτάζ και γνωστό

παπαγαλάκι της Σοφοκλέους, προσπαθούσε να πείσει µε

όλη την δηµοσιογραφική εµπειρία που απόκτησε αυτά τα

χρόνια τον Χρήστο, τον τρίτο αυτής της ετερόκλιτης

παρέας, τον πάλαι ποτέ θεωρητικό και έγκυρο πλέον

κριτικό γεύσεων. Ισχυρίζονταν ότι η διάλυση της

Σοβιετικής Ένωσης είχε προκαθοριστεί από τις αποφάσεις

του εικοστού συνεδρίου το πενήντα έξι ενώ ο πρώην

υπεύθυνος διαφώτισης της Κοµµατικής Οργάνωσης

επιχειρηµατολογούσε παράλληλα, χωρίς να ακούει τον

άλλο, τα ρίχνει όλα στην πολιτική του Γκορµπατσόφ. Λες

και είχαν αφήσει οι δυο τους αυτή την ιδεολογική κόντρα

στην µέση από το ογδόντα δύο. Τα ίδια ακριβώς

επιχειρήµατα έλεγαν τώρα, όπως και τότε. ∆ιαφωνούσαν

περισσότερο για να διαφωνούν παρά για να πείσει ο ένας

τον άλλο. Με την µόνη διαφορά όµως πως τότε η

διαφωνία τους ήταν για το αν ήταν το παλλαϊκό κράτος

στάδιο πριν από τον κοµµουνισµό ή ο ίδιος ο

κοµµουνισµός. ∆είχνουν µε αυτά που λένε, και όχι µε

αυτά που κάνουν για να ζήσουν, σαν να µην έχουν

καταλάβει ότι έχει µεσολαβήσει το ογδόντα εννέα, το

ενενήντα ένα και όλες οι άλλες χρονιές που έφεραν τα

πάνω κάτω. ∆εν θυµάµαι αν τους έκανε παρέα αυτούς

τους δυο ο Βασίλης µετά που πήραµε τα πτυχία και

χωρίσαµε, δεν µου τους είχε αναφέρει ποτέ όλα αυτά τα

χρόνια. Πως πρόλαβαν και έµαθαν για την κηδεία; Ίσως

ξετρύπωσε την είδηση εκείνη η αλεπουδόφατσα ο


δηµοσιογράφος ο Όµηρος από τα κοινωνικά της

εφηµερίδας του. Και συνηθισµένοι από την παλιά

κοµµατική παράδοση, ήρθαν για το κονιάκ µε το

κουλουράκι. Αναγούλιασα, θα έφταιγε η µπύρα.

∆έκα και δέκα άναψαν τα φώτα που φωτίζουν τον

απέναντι τοίχο του Εσπερινού Γυµνάσιου, ρυθµισµένα

µάλλον να ανάβουν την ώρα που σχόλναγε το σχολείο για

να φεύγουν οι µαθητές του µε ασφάλεια. Ήταν εκεί όλη

την ώρα αλλά µόλις τώρα µπορώ να διακρίνω ένα

γκράφιτι δουλεµένο από κάποιον µε πολύ ταλέντο.

Σίγουρα θα ξόδεψε πολλά ο τύπος σε µπογιές για να κάνει

το ιδιότυπο κέφι του και τον όγκο του Εσπερινού να

δείχνει πιο ανθρώπινος, µε κάποιο µέτρο τέλος πάντων.

Κάτι ξέρω από χρώµατα και την ζωγραφική, όχι όµως γι’

αυτό το είδος ζωγραφικής. Είµαι σίγουρος όµως ότι ο

καλλιτέχνης που υπογράφει µε ένα Jason, είχε

χρησιµοποιήσει ακρυλικά πάνω σε υπόστρωµα που το είχε

δουλέψει πριν µε λαδοµπογιά. Είχε δώσει ο µάγκας όγκο

στο γκράφιτι και µια τρίτη διάσταση εκπληκτική. Αυτό

που βλέπω είναι ζωγραφική ζωντανή, η λαϊκή ζωγραφική

των µετα-βιοµηχανικών µεγαλουπόλεων του εικοστού

πρώτου αιώνα. Ζωγραφική διαµαρτυρίας που βάλθηκε να

καταστρέψει µε άµεσο τρόπο κάθε φτηνή αρχιτεκτονική

που λέει ότι είναι µοντέρνα ή µεταµοντέρνα στα λόγια

αλλά που, χωρίς ψυχή και φαντασία, τελικά δηµιουργεί

όγκους χειρότερους και από την φασιστική αρχιτεκτονική

του Μουσολίνι και ένα ψυχοπλακωτικό σύνολο που

δείχνει έκδηλα το αχώνευτο των κινηµάτων που

εµφανίστηκαν αλλού στην βιοµηχανική εποχή και

έφτασαν εδώ καθυστερηµένα σε µια ιστορική περίοδο που

οι τσιµινιέρες ήταν ήδη ανάµνηση, όπως και τα γιασεµιά,


οι ασβεστωµένες µάντρες και η φιγούρα του καραγκιόζη

στις προσφυγικές γειτονιές.

Ένα Αχχχχ! ακούστηκε από τα δυτικά, κάποιοι θα

παρακολουθούσαν κάποιο βραδινό φιλικό ποδοσφαιρικό

αγώνα στη Ριζούπολη. Ή µήπως στη Φιλαδέλφεια, δεν

µπορούσα να διακρίνω. Και τότε το είδα. Ένα µωρό µέσα

στον διαφανή αµνιακό του σάκο ζωγραφισµένο σε προφίλ,

και ένα µάτσο καλώδια και σωλήνες, να ξεκινούσαν από

τον τοίχο, στο σηµείο που ήταν η κοιλιά του εµβρύου, σαν

οµφάλιος λώρος. Τα καλώδια και οι σωλήνες καταλήγανε

στην εξωτερική µονάδα από το κλιµατιστικό που ήταν

κρεµασµένο στον τοίχο µε το γκράφιτι. Το µωρό ήταν

ζωγραφισµένο χωρίς πολλές λεπτοµέρειες, µόνο ο µαύρος

τρισδιάστατος όγκος του και ένα µάτι να µε κοιτάζει

χωρίς έλεος. Τέλεια αφαίρεση πάνω στο ζωγραφισµένο µε

λεπτοµέρεια γαλάζιο ουρανό µε τα λευκά σύννεφα και το

καταπράσινο λιβάδι που ήταν γεµάτο από σπαρµένα

Gauk, Zing, Cut και άλλα τέτοια ακατονόµαστα δέντρα.

Είναι φανερό ότι ο γραφίστας θα ήταν επηρεασµένος από

την µοναξιά του αστροναύτη στην τελευταία σκηνή από

την Οδύσσεια 2001 του Κιούµπρικ. Μόνο που εδώ το

µωρό έχει οµφάλιο λώρο και µάλιστα συνδεδεµένο µε µια

µηχανή που είναι υπεύθυνη να ανακυκλώνει υγρά και να

διατηρεί την θερµοκρασία, ένας τέλειος τεχνητός

πλακούντας. Πολύ ανώτερη η σύλληψη του ανώνυµου

Jason από την αντίστοιχη του Κιούµπρικ και ας µην

έγραψαν τίποτα οι τεχνο-κριτικοί γι’ αυτόν. Έµεινα

άφωνος να κοιτάω το εύρηµα και τα µηνύµατα του

άγνωστου καλλιτέχνη βυθισµένος στις δικές µου σκέψεις.

Ή µήπως δεν έκανα καµία σκέψη, δεν θυµάµαι. Με πήραν

τα κλάµατα. Οι άλλοι σταµάτησαν την συζήτηση που είχε

εκφυλιστεί εδώ και πολύ ώρα και αφορµή ζητούσαν να


την διακόψουν. Πλήρωσε ο Όµηρος και µε πήγαν σχεδόν

σηκωτό στο αυτοκίνητο του Χρήστου. Και αυτός θα

πήγαινε νότια.

∆εν κατάλαβα πώς φτάσαµε στο Καλαµάκι.

Κατάλαβα µόνο ότι δυο φορές κινδυνέψαµε µε ατύχηµα.

Την µία όταν πέρασε µε κόκκινο φανάρι- αν µας

σταµατούσαν για αλκοόλ-τεστ την είχε βαµµένη ο Τσακ.

Την άλλη όταν µου είπε ότι δεν το περίµενε ότι θα κλάψω

για τον Βασίλη και εγώ αντί για απάντηση δεν κρατήθηκα

και έκανα εµετό σχεδόν πάνω στον γευση-γνώστη. Έχασε

το τιµόνι από τα χέρια του αυτός, ευτυχώς η Συγγρού

ήταν άδεια. Με άφησε δυο τετράγωνα πιο κάτω από το

σπίτι και έφυγε µαρσάροντας τα διακόσια άλογα της

µηχανής ξεσηκώνοντας τα σκυλιά της γειτονιάς. Θα είναι

σίγουρα το ίδιο µε µένα αηδιασµένος ο κάποτε ειδικός του

διαλεκτικού υλισµού αλλά µάλλον για πολύ

διαφορετικούς λόγους από τους δικούς µου.

Έβγαλα όλα τα ρούχα, κολλούσαν πάνω µου και

µύριζαν ξινό ιδρώτα. ∆εν τόλµησα να πάω στην

κρεβατοκάµαρα και ας ήξερα ότι δεν είναι µέσα εκείνη

µιας που µε άφησε πριν οκτώ µήνες. Είπα δεν άντεξε τον

τρόπο ζωής που επέβαλαν αυτά τα πήγαινε έλα στις

Βρυξέλες, στα συνέδρια και στις υποχρεώσεις µου στο

Πανεπιστήµιο. Ίσως δεν άντεξε πάλι εµένα, δεν είµαι

αυτός που ήµουν, ίσως δεν άντεξε και αυτό που

µεταµορφώνονταν και η ίδια δίπλα µου, δεν ξέρω ακόµα

τι δεν άντεξε και έφυγε. Έπεσα στον καναπέ γυµνός και

κοιµήθηκα αµέσως ύπνο βαρύ, χωρίς όνειρα. Ξύπνησα

κατά τις τέσσερις, ακόµα αργούσε να ξηµερώσει, είχα µια

δίψα που όµοια είχα να θυµηθώ από τον στρατό

νεοσύλλεκτος στην Κόρινθο. Τώρα έφταιγε η µπύρα και

οι αναθυµιάσεις της, τότε ήταν το νερό σαν κάτουρο που


πίναµε καλοκαιριάτικα από κάτι πανάθλιες βρύσες που

έτρεχαν µόνο µια ώρα την ηµέρα. Και όπως τότε,

αποζήτησα απεγνωσµένα την έξοδο.

Ήπια ένα µπουκάλι παγωµένο νερό, έριξα και νερό

από την βρύση της κουζίνας στο κορµί µου που µύριζε

άσχηµα. Μου ήρθε έντονα την επιθυµία να µιλήσω µε

κάποιον για οτιδήποτε, αρκεί να είναι άνθρωπος και να

ξέρει ελληνικά και ας είναι περασµένες τέσσερις πριν τα

ξηµερώµατα. Και αφού δεν ήταν δυνατόν να µιλήσω µε

τον γάτο που γύριζε νυσταγµένος εκείνη την ώρα, ποιος

ξέρει από πια συνέλευση γατιών της γειτονίας, κατέληξα

στο γραφείο και άνοιξα τον υπολογιστή. Τι µε έκανε να

θεωρώ αυτό το κουτί µε τα κυκλώµατα σαν κάτι ακόµα

ζωντανό µέσα σε αυτό στο σπίτι; ∆εν ξέρω, αυτό το

ερώτηµα το προσπέρασα αφήνοντάς το στους ειδικούς της

ψυχανάλυσης. Ίσως λειτούργησε η διαφήµιση από εκείνη

την εταιρία µε το τσατ που έλεγε ότι βοηθάει τα

τετρακόσια εκατοµµύρια συνδροµητές της σε όλο τον

κόσµο να επικοινωνούν δωρεάν µεταξύ τους. ∆εν µπορεί

σκέφτηκα, είναι στατιστικά βέβαιο ότι κάποιος απ’ όλους

αυτούς θα βρεθεί να ανταλλάξει δυο γραπτές κουβέντες

µαζί µου. Πάτησα τα πλήκτρα, άκουσα τα χαρακτηριστικά

µπιπµπιπ, συνδέθηκα στο ίντερνετ. Φόρτωσα το

πρόγραµµα του τσατ που ποτέ δεν περίµενα να το

χρειαστώ περασµένες τέσσερις και µε γρήγορες

πληκτρολογήσεις όρισα τα κριτήρια που επιθυµούσα για

να εµφανιστούν οι on-line χρήστες :

Γλώσσα –ελληνικά

Φύλο-οτιδήποτε

Ηλικία-µεγαλύτερη από 30

Περίµενα λίγα δευτερόλεπτα. Υπήρχαν τέσσερις

ξενύχτηδες µε αυτά τα χαρακτηριστικά, ευτυχώς είπα.


Άνοιξα ένα παράθυρο διαλόγου για τον καθένα και τους

στέλνω τα καθιερωµένα hello, σήµα ότι είµαι διαθέσιµος

για κουβέντα και περίµενα κάποια απάντηση. Περίµενα

πέντε, δέκα λεπτά, ίσως και περισσότερο. Καµία

απάντηση και εγώ έµεινα σαν υπνωτισµένος να κοιτάω

την οθόνη που πάνω της δεν συνέβαινε απολύτως τίποτα.

Οι ξενύχτηδες είτε µε αγνόησαν απορροφηµένοι στις δικές

τους σκέψεις και συνεδρίες είτε είχαν αφήσει τους

υπολογιστές τους ανοιχτούς για να κατεβάζουν δωρεάν

µουσικά κοµµάτια ή να τα µοιράζονται µε άλλους στο

δίκτυο. Είναι η καλλίτερη ώρα γι’ αυτή την δουλειά, η

ώρα που η κίνηση στο δίκτυο είναι περιορισµένη.

Χαµογέλασα για µια στιγµή που θυµήθηκα τις αποφάσεις

να παίρνουν τα αµερικανικά και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια

προσπαθώντας να περιορίσουν την ελεύθερη ανταλλαγή

µουσικής ανάµεσα στους χρήστες του ίντερνετ,

αποφάσεις για να προστατέψουν το δικαίωµα των

δισκογραφικών πολυεθνικών τους να ελέγχουν όλο το

κύκλωµα, από την επιλογή των κοµµατιών που θα

ακουστούν και ποιος θα τα πει µέχρι και την διανοµή

τους. Τέτοιες δικαστικές αποφάσεις θα έχουν όση ισχύ

έχει το χαρτί τουαλέτας σε αυτό το δίκτυο που δεν ανήκει

σε κανένα και ανήκει σε όλους και έχει φέρει τα πάνω

κάτω σε όσα ξέραµε για το µάρκετινγκ, τα κανάλια

διανοµής και την επικοινωνία.

Και τότε άρχισα πάλι να κλαίω χωρίς να µπορώ να

συγκρατηθώ, για τους ίδιους ακριβώς λόγους όπως και

πριν λίγες ώρες στην Νέα Ιωνία. Κατάλαβα σήµερα ότι

ξέµεινα τελείως από φίλους που θα µπορούσα να

µοιραστώ µαζί τους κάποιες στιγµές που αξίζουν να

µοιραστούν. Ο Βασίλης ήταν ο τελευταίος επιζών. Ο

Λάσκος είναι χαµένος στα διοικητικά του Πανεπιστήµιου


και η πρώην έχει εξαφανιστεί λες και της έχω βγάλει

απόφαση περιοριστικών όρων να µην µπορεί να µε

πλησιάσει στα πενήντα µέτρα. Μην έχοντας να κάνω

τίποτα αποφάσισα τότε να γράψω τις σκέψεις µου σε

ηµερολόγιο. Έγραφα ηµερολόγιο και στα εφηβικά µου

χρόνια, άλλες σκέψεις τότε και άλλες εποχές. Η δύσκολη

εφηβεία των σαράντα πέντε λένε, δεν έχει και µεγάλη

διαφορά από εκείνη τη προηγούµενη. Οι κρίσεις της

κατάθλιψης είναι απλώς πιο έντονες αλλά διαρκούν

λιγότερο. Και το ότι τώρα ξέρω ότι είναι κατάθλιψη, τότε

δεν ήξερα καν την λέξη.

Τώρα ήρθε η ώρα να βρω και ένα όνοµα να

βαφτίσω αυτό το αρχείο που θα παίξει τον ρόλο του

ηµερολογίου. Το πρώτο πράγµα που µου έρχεται στο

µυαλό είναι τα ηµερολόγια καταστρώµατος των καραβιών

που αγόραζε την ξυλεία τους ένας µακρινός παππούς της

νονάς µου και που τα φύλαγε σαν πολύτιµα οικογενειακά

κειµήλια στο σπίτι των παιδικών µου αναµνήσεων στην

Κέρκυρα. Φαντάζοµαι ότι σε αυτό το ηµερολόγιο θα

γράψω τα συµβάντα από το δικό µου µοναχικό ταξίδι λίγο

πριν διαλυθώ και εγώ τελείως.

4/9/2003 Πάνω πλατεία, Κέρκυρα

Μπήκα να ελέγξω την ηλεκτρονική µου

αλληλογραφία στο ίντερνετ καφέ στο Πεντοφάναρο. Όλη

την µέρα ήταν γεµάτο εικοσάρηδες και τριαντάρηδες

όλων των εθνικοτήτων που γράφουν e-mails και κάνουν

τσατ µε τα φιλαράκια τους ανά τον κόσµο. Στην αρχή

αισθάνθηκα άβολα, εγώ ο µόνος εκπρόσωπος της γενιάς

της τηλεόρασης ανάµεσα σε τόσους εκπρόσωπους της

γενιάς του ίντερνετ στον χώρο τους. Συνήθισα γρήγορα,

ίδια σαν σε εργαστήριο στο Πανεπιστήµιο είπα είναι.


Θυµήθηκα ένα µεταπτυχιακό φοιτητή µου, Φωτεινό τον

λένε, που είναι ταλέντο στην ανάλυση αλλά δεν το ξέρει

ακόµα. Ανάλυσε καταπληκτικά εκείνους τους στίχους από

τους Ήχους της Σιωπής των Σάιµον και Γκαρφάνκελ, είπε

ότι το συγκεκριµένο τραγούδι περίγραψε προφητικά ένα

χώρο σαν αυτό του ίντερνετ καφέ. ∆εν το είχα σκεφτεί

ποτέ αυτό παρόλο που το τραγούδι είναι από τα πιο

αγαπηµένα µου.

Είχα συνήθισα στην ιδέα ότι δεν θα έρθει το e-mail

µε την απάντηση από τον δόκτορα Χάρντυ µέχρι να φύγω

αύριο από το νησί. Με περίµενε όµως ένα µηνυµατάκι,

τέσσερις γραµµές όλο-όλο, που έγραφε :

«Θα θέλαµε να σας πληροφορήσουµε ότι όλα τα

αποτελέσµατα των εξετάσεων που διενεργήθηκαν από εµάς

και από τους συνεργάτες µας στην Ελλάδα, συµφωνούν ότι

πάσχετε από νεοπλασία στο δωδεκαδάχτυλο. ∆ρ. J. Hardy-

St Mary Hospital »

Τραντάχτηκα από ένα δυνατό νευρικό γέλιο.

Σηκώθηκα γρήγορα, πλήρωσα τον καφέ και τον χρόνο που

έµεινα on-line, επτά λεπτά µόνο, και εξαφανίστηκα

παρακάµπτοντας ένα δάσος από βλέµµατα απορίας,

ειρωνείας και συγκατάβασης. Βλέµµατα ανθρώπων που

δείχνουν να τα ξέρουν όλα προστατευµένοι πίσω από την

σιγουριά που τους δίνει η τεχνολογία που

χρησιµοποιούσαν και ο άτυπος κώδικας συµπεριφοράς

που αυτή η τεχνολογία επέβαλε σε χώρους όπως αυτού

του ίντερνετ καφέ. Στο τραγούδι, ο ήχος της σιωπής

απλώνεται όπως ο καρκίνος, ο δικός µου δεν ξέρω πόσο

έχει απλωθεί ακόµα. Ίσως µε αυτό το παρανοϊκό γέλιο,

σπάζοντας τη σιωπή του χώρου, αντέδρασα σε αυτή την

επικείµενη εξάπλωση.


Βρήκα το µαγαζί που πουλάει είδη σχεδίου και

ζωγραφικής, αγόρασα µπλοκ, καρβουνάκια και µια σειρά

µολύβια και χώθηκα στα καντούνια. Παντού µύριζε

εκείνη η διακριτική µούχλα των στενών που ο ήλιος τα

ζεσταίνει µόνο ντάλα µεσηµέρι. Μουχλίλα ανακατεµένη

µε θαλασσινή αλµύρα και µε τις µυρωδιές από τζατζίκι

και µπουρδέτο. Βρήκα εκείνο ένα µικρό παραδοσιακό

καφενέ πίσω από την πλατεία του ∆ηµαρχείου στο

Μεγάλο Καντούνι, παρήγγειλα καφέ στη χόβολη και

γλυκό κουταλιού κεράσι. Ένα γατάκι, γκρι και αδύνατο,

σκαρφάλωνε πάνω σε ένα σωρό από χαρτόκουτα

πεταµένα στην απέναντι γωνιά. Ετοίµασα τα καρβουνάκια

και άρχισα να το σκιτσάρω. Κάθε φορά που ήθελα να

µαζέψω το µυαλό µου σκιτσάριζα. Όταν ήθελα να πάρω

σοβαρές αποφάσεις έπιανα τα πινέλα και έβγαζα από µέσα

µου τα χρώµατα. Έχω πολλά χρόνια να σκιτσάρω,

δυσκολεύτηκα. Χάλασα έξι ή εφτά σελίδες από το µπλοκ

σκιτσάροντας, παρήγγειλα και άλλο καφέ και ένα ούζο µε

µεζέ, έριξα τον µεζέ στο γατάκι µην και φύγει και µε

αφήσει µόνο µου και συνέχισα να σκιτσάρω µε µανία. Στο

τέλος ικανοποιούµαι µε ένα σκίτσο που δείχνει το γατάκι

να κουλουριάζεται φοβισµένο. Θέλω να το τελειώσω.

«Υπάρχει κανένας ιδιαίτερος λόγος που το γατάκι

που ζωγραφίζετε είναι τόσο λυπηµένο; Πολύ βουβό είναι

το σκίτσο σας, σαν να µην ακούγεται τίποτα είναι όταν το

κοιτάζει κανείς.»

∆εν την είχα προσέξει τόση ώρα που καθόταν

πίσω µου και µε παρατηρούσε. Εντυπωσιάστηκα από την

τόσο εύστοχη κριτική. Εντυπωσιάστηκα και από τα

λαµπερά µάτια της που έδειχναν ακόµα λαµπρότερα

κάνοντας αντίθεση µε τα κατάµαυρα µαλλιά της και το


βαθύ µαύρισµα που είχε αποκτήσει, σίγουρα θα είναι στο

τέλος των διακοπών της.

Πιάσαµε κουβέντα, ήταν τελειόφοιτη της

θεολογικής και δούλευε σε ένα µπαρ τον χειµώνα. Ένα

κορίτσι όλο αντιθέσεις σκέφτηκα. Μιλήσαµε για διάφορα,

απέφευγα όµως να της πω γιατί είναι βουβό το σκίτσο.

Είπα ούζα µε µεζέ, άρχισα να χαλαρώνω και ο ίδιος,

αλήθεια πόσα χρόνια έχω να βρεθώ µόνος να συζητώ µε

µια εικοσιτριάχρονη εκτός πανεπιστηµιακού χώρου και

χωρίς τον φόβο να θεωρηθεί ότι κάνω σεξουαλική

παρενόχληση; Αφού ήπιαµε και τα τέταρτα, µε

στριµώχνει, δεν µπορώ να της ξεφύγω. Που να έµαθε να

κάνει τέτοια ψυχανάλυση αυτό το κορίτσι, στην θεολογική

ή στην µπάρα; Της τα είπα όλα, αυτά που κράταγα µέσα

του τόσα χρόνια, και τα τελευταία τα σηµερινά, και γιατί

είναι βουβό το σκίτσο. Και αφού τέλειωσα και είχα βγάλει

λαχανιασµένος έξω ανακατεµένα όλα τα χρώµατα που

είχα καταχωνιασµένα µέσα του, έγινε αυτό που δεν

περίµενα. Η µικρή πήρε ένα χαρτί, έγραψε ένα όνοµα και

ένα τηλέφωνο και µου το έδωσε λέγοντας:

«Είναι µια φίλη µου, αποκλειστική νοσοκόµα. Αν

την χρειαστείς πάρτη τηλέφωνο, έχει εµπειρία σε

καρκίνους.»

Και µε τον ίδιο απότοµο τρόπο που εµφανίστηκε

το άγνωστο κορίτσι σηκώθηκε και έφυγε. Ήταν η πιο

σκληρή κριτική που είχα ακούσει µέχρι τώρα για τη ζωή

µου.

6/9/2003 Αθήνα, στο γραφείο µου στο Πανεπιστήµιο

Βρήκα και εκείνο το άλλο ηµερολόγιο, εκεί που

έγραφα µέχρι που τέλειωσα το Πανεπιστήµιο. Το είχα

φυλάξει µέσα στο ταγάρι του δίσκου βινιλίου των Πολ του


εβδοµήντα, µαζί µε σκίτσα και φωτογραφίες από τις

µελέτες στο εργαστήρι ζωγραφικής στο µάθηµα της

ιστορίας της τέχνης. Μια φωτογραφία από ένα πίνακα του

Ρενέ Μαγγρίτ, Attempting the Impossible2 1928 γράφει

στην λεζάντα. Στην ζωγραφιά ένας καλοντυµένος

ζωγράφος µε το καλό του κουστούµι ζωγραφίζει µια

γυµνή γυναίκα στις τρεις διαστάσεις του σκοτεινού χώρου

του δωµατίου. Στο ίδιο ύψος η κοπέλα µε τον ζωγράφο,

δουλεύει µε το πινέλο του το αριστερό της χέρι που έµενε

ακόµα ατέλειωτο για να ολοκληρώσει αυτό που µοιάζει

ακατόρθωτο, να φτιάξει την γυναίκα που φαντάστηκε.

Ήταν όµως αυτό το ακατόρθωτο; Μας προκάλεσε την

συζήτηση ο Λάσκος που µας έκανε ιστορία της τέχνης

αµέσως µετά από την εισαγωγή του στον πρώιµο υπέρ-

ρεαλισµό. Θυµάµαι τις ατέλειωτες συζητήσεις ανάµεσα

στα µέλη του εργαστηρίου ζωγραφικής. Τι συζητήσεις!

Χειρότερα και από τις συνελεύσεις του φοιτητικού

συλλόγου ήταν. Ώρες ολόκληρες πέρασαν

επιχειρηµατολογώντας στο τι είναι το ακατόρθωτο,

ανήµποροι να καταλήξουµε σε µια κοινή θέση στην

ερώτηση-πρόκληση του Λάσκου: τι θα θέλαµε εµείς να

κάνει ο ζωγράφος αφού τελειώσει το έργο του. Είχα

κρατήσει και σηµειώσεις τότε, οι τελευταίες

συµπληρωµένες σελίδες στο ηµερολόγιο των εφηβικών

µου χρόνων. Τις ξεφυλλίζω χαµογελώντας. Καταλήγουν

µε τα συλλογικά ερωτήµατα µιας οµάδας νέων στο τέλος

της εφηβείας τους που είχαν παραµείνει αναπάντητα.

Εκεί τελειώνει το ηµερολόγιο των εφηβικών µου χρόνων.

Τελειώνοντας την ανάγνωση µου δηµιουργήθηκε έντονα

την αίσθηση ότι και άλλοι από τη παρέα εκείνη των

2 Τολµώντας για το αδύνατο


φοιτητικών µου χρόνων µπορεί είχαν ακριβώς εκείνη τη

στιγµή την ίδια ανάγκη για επικοινωνία όπως αυτή που

νοιώθω και εγώ τώρα. Την ίδια ανάγκη να συνεχίσουµε,

από εκεί που την αφήσαµε, εκείνη τη συζήτηση πριν

είκοσι χρόνια για να απαντηθούν επιτέλους αυτά τα

ερωτήµατα.

Άνοιξα το πρόγραµµα του τσατ, αφού πρώτα

βεβαιώθηκα ότι η πόρτα του γραφείου ήταν κλειδωµένη.

Έγραψα:

«Ελπίζω να σε ενδιαφέρει µια ειλικρινής και

ελεύθερη συζήτηση πάνω στον πίνακα του Rene

Magritte Attempting the Impossible3 του 1928,

ελαιογραφία σε διαστάσεις 116x81 cm, που

µπορείς να δεις στην διεύθυνση

www.alphbingham.net/NCSA_Models_Mind_Mag

ritte/sld030.htm. Αν ναι, τότε θα είχε ενδιαφέρον

για µένα να ξέρω τι θα ήθελες να κάνει ο

ζωγράφος αφού τελειώσει το έργο του.

Κaribu»

∆ήλωσα αυτό το ψευδώνυµο, έτσι µε έλεγαν στο

γυµνάσιο πειραχτικά οι άλλοι επειδή πάντα έβαζα

µπροστά το κεφάλι και ορµούσα, σαν το Ναβάχο

ινδιανάκι µε το κριάρι του σε εκείνο το παιδικό κόµικ.

Συµπλήρωσα την πραγµατική µου ηµεροµηνία γέννησης

και την ακριβή οικογενειακή µου κατάσταση. Για

ενδιαφέροντα δήλωσα ζωγραφική, επικοινωνία,

φιλοσοφία και ίντερνετ, τα υπόλοιπα δεν θα είχαν σχέση

µε αυτό που ήθελα να κάνω. Έστειλα στα ηλεκτρονικά

3 Τολµώντας για το Αδύνατο


κύµατα το µήνυµά-κάλεσµα για συζήτηση πάνω στον

υπερ-ρεαλιστικό πίνακα του 1928 καλά τυλιγµένο µέσα

στο ηλεκτρονικό του µπουκάλι. Πιθανοί αποδέκτες

άντρες ή γυναίκες ηλικίας µεγαλύτερης των τριάντα ετών

που να µιλούν ελληνικά. Η ανάµνηση της

εικοσιτριάχρονης φοιτήτριας θεολογίας ήταν ακόµα πολύ

έντονη για να τολµήσω σε πιο άγουρες ηλικίες, άσε που

µπορεί να έπεφτα πάνω και σε κανένα φοιτητή µου.

Πάτησα το Send µε την βεβαιότητα ότι θα φτάσει το

µήνυµα και σε κάποιον από την παρέα του εργαστηρίου

ζωγραφικής των φοιτητικών µου χρόνων. ∆εν χρειάζεται

να κάνω τίποτα άλλο εκτός από να περιµένω µερικές

ηµέρες.

8/9/2003, Γλυφάδα

Πήρα 17 απαντήσεις µέσα σε µια µέρα. Οι

περισσότερες σύντοµες, άλλες ειρωνικές και άλλες βαριά

ή ελαφρά υβριστικές. Άλλοι µε προειδοποιούσαν ότι

άδικα ψάχνω να βρω γκόµενα µε τέτοιο θέµα που

πρότεινα για συζήτηση. Άλλες µε κατηγορούσαν για το

εγωιστικό και άκρως σεξιστικό πλαίσιο µέσα στο οποίο

ήθελα να οδηγήσω την συζήτηση µε το ερώτηµα που

έθετα. Ένας Redrose, οµοφυλόφιλος, µου πρότεινε

συνάντηση για µου ποζάρει γυµνός. Μία Supernova µου

έκανε πολιτικό καµάκι, µία CrystalDream µε καλούσε σε

ένα on-line αγώνα ταβλιού, κανένα µήνυµα να µου

θυµίζει κάποιον ή κάποια από αυτούς που συζητούσαµε

το ίδιο θέµα είκοσι χρόνια πριν. Απάντησα σε όλους µε

ευγενικά και σύντοµα µηνυµατάκια, ευτυχώς δεν ήταν

κανένας on-line εκείνη την ώρα. Ετοιµαζόµουν να κλείσω

όταν ένα ηχητικό σηµατάκι µου τράβηξε την προσοχή.

On-line κάποια Misty, 31 χρονών από την Πάτρα. ∆εν


υπήρχαν άλλες πληροφορίες στο σύντοµο βιογραφικό που

είχε δηµοσιεύσει µε αυτό το πρόγραµµα. Μου ζήτησε την

άδεια να «µιλήσουµε». Την έδωσα αµέσως και περίµενα

να κάνει αυτή την αρχή, αυτή πρέπει να είναι µάλλον η

διαδικασία του άτυπου πρωτοκόλλου συµπεριφοράς σε

αυτό το δίκτυο. Αντιγράφω εδώ την συνοµιλία από το

αρχείο των συνοµιλιών που δηµιουργεί αυτόµατα αυτό το

πρόγραµµα τσατ.

Misty 8/9/2003 1:30 µµ

hello :-) karibu 8/9/2003 1.30 µµ Καλώς την Misty 8/9/2003 1:31 µµ

Ξέρεις τι να κάνει ο ζωγράφος? Να ζωγραφίσει στην κοπέλα πιο µακριά µαλλιά, να της τα ρίξει µπροστά στο πρόσωπο να µην φαίνεται, το χέρι να το αφήσει όπως έχει, να µην το τελειώσει. Η συνέχεια ίσως την άλλη ∆ευτέρα, sorry τώρα έχω δουλειά.

karibu 8/9/2003 1.32 µµ Γιατί θέλεις να την κρύψεις πίσω από τα µαλλιά της και να την αφήσεις χωρίς χέρι? (ρώτησα τι θέλεις εσύ να κάνει ο ζωγράφος, όχι τι νοµίζεις ότι θα κάνει...) Κοµµατάκι σκληρό µου φαίνεται αυτό που λες, αλλά εντάξει περιµένω µέχρι την ∆ευτέρα. Μόνο µια µικρή ερώτηση, µπορώ?

Misty 8/9/2003 1:32 µµ Ναι, αλλά γρήγορα karibu 8/9/2003 1.33 µµ Τι είναι αυτό το :-) δίπλα στο hello? Misty 8/9/2003 1:33 µµ

Καινούργιος σε αυτό το δίκτυο, έτσι? Αν το κοιτάξεις καλλίτερα, είναι ένα χαµόγελο, µία φατσούλα που χαµογελάει.

karibu 8/9/2003 1.35 µµ :-) Ευχαριστώ για το χαµόγελο, τα λέµε


Misty 8/9/2003 1:36 µµ CU :-)

Για τo τελευταίο δεν χρειάστηκε να ζητήσω

αποκωδικοποίηση, υπόσχεση ήταν της επόµενης γενιάς

από την δική µου, ότι η συζήτηση θα συνεχιστεί. Πρώτη

φορά κάνω αυτό το είδος συζήτησης που λέγεται τσατ µε

άµεσα µηνυµατάκια. Όλη η αλληλογραφία και οι γραπτές

συνεννοήσεις στη Σχολή και στις επιτροπές που δουλεύω

στις Βρυξέλλες είχαν εδώ και χρόνια αντικατασταθεί µε

µηνύµατα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας που κατέληγαν

να αναγνωστούν σε κάποια ηλεκτρονική θυρίδα. Αντίθετα

µε αυτό το τσατ ήταν σαν να µιλάω στο τηλέφωνο και ο

άλλος ήταν στην άλλη άκρη από το σύρµα µε µόνη τη

διαφορά ότι έπρεπε να χρησιµοποιώ γραπτά µηνύµατα.

Κάποιος έπρεπε να ανακαλύψει και τις φατσούλες, όπως

αυτή µε το χαµόγελο, να ζωγραφιστούν κάπως οι

αποχρώσεις και να αναπαραχθούν κάποια ελάχιστα

σήµατα της γλώσσας του σώµατος που δεν µπορούν να

αναπαραχθούν µε τον γραπτό λόγο. ∆εν χρειάζονται

ειδικά σύµβολα για να καταλάβω ότι το κορίτσι που

αφιέρωσε έξι λεπτά από την ζωή της για να απαντήσει

λαχανιασµένο στην πρόσκλησή µου, ήταν ένα πλάσµα

µάλλον πληγωµένο. Το ερώτηµα ήταν από τι. Είχα πολύ

λίγες πληροφορίες ακόµα για να απαντήσω σε αυτό το

ερώτηµα. Είµαι συνηθισµένος να διατυπώνω τα γιατί και

εκπαιδευµένος να τα φτάνω µέχρι το τέλος. Αυτό µόνο

έµαθα τα χρόνια στο Πανεπιστήµιο και αυτό διδάσκω

τώρα στους φοιτητές µου. ∆ιαβάζω πάντα πολύ

προσεκτικά, κάθε τι έχει την σηµασία του στην γραφή

στην δουλειά που κάνω. Σήµερα όµως σε αυτή εδώ την,

πρωτόγνωρη για µένα, επικοινωνία µπόρεσα να αισθανθώ

και το λαχάνιασµα, τον ρυθµό, την λαχτάρα ή την

ειρωνεία που συνόδευε τον γραπτό λόγο ακριβώς την


στιγµή της γέννησης του από πολλά χιλιόµετρα µακριά.

Σε αυτά τα έξι λεπτά µου φάνηκε ότι είδα ένα κορίτσι να

µου µιλάει πίσω από τις γραµµές. Και να µου χαµογελάει

για µια τόση δα στιγµή. ∆εν ξέρω αν αυτό ανταποκρίνεται

στην πραγµατικότητα ή είναι µια προβολή της δικής µου

φαντασίας.

Συγκλονισµένος από την εµπειρία αυτού του

τρόπου επικοινωνίας, που µέχρι σήµερα ήξερα από τα

λεγόµενα των φοιτητών µου και από κάποιες µοναχικές

ερευνητικές ανακοινώσεις συναδέλφων του τµήµατος

επικοινωνίας έµεινα πολύ ώρα συλλογισµένος. Κατέληξα

ότι θα πρέπει να έχει πολύ µεγάλο ενδιαφέρον η µελέτη

αυτού του νέου τρόπου γραφής που έφερε µαζί της η

τεχνολογία του ίντερνετ και των κινητών τηλεφώνων.

Κάθε φορά που άλλαζε κάτι στον τρόπο που

επικοινωνούσαν οι άνθρωποι µεταξύ τους, ακολουθούσαν

και σηµαντικές αλλαγές στην ανθρώπινη αντίληψη µε

καταλυτικές συνέπειες στην συµπεριφορά και στη

κοινωνική τους οργάνωση. Όταν η επικοινωνία ήταν µόνο

προφορική, εκ του σύνεγγυς, όταν η αφήγηση απαιτούσε

την συµµετοχή πρόσωπο µε πρόσωπο, ήταν απαραίτητη η

ένταξη σε µια οµάδα και η δέσµευση, ο λόγος ήταν

οικείος και συµπληρωνόταν από την γλώσσα του

σώµατος. Αναπτύχθηκε πάνω σε αυτή τη βάση ο χορός, η

ποίηση και εµπλουτίστηκαν οι γλώσσες µε δοµές και

λέξεις που προσδιόριζαν σηµειολογικά λεπτές έννοιες.

Μετά την σφηνοειδή γραφή των Σουµέριων, που

επινοήθηκε από την ανάγκη να καταγραφτεί η παραγωγή

που περίσσευε από την άµεση κατανάλωση για να γίνει

ανταλλάξιµο εµπόρευµα, αποτέλεσµα κάποιων

τεχνολογικών καινοτοµιών στις τεχνικές άρδευσης της

Μεσοποταµίας, έπαψε η ανάγκη για αµεσότητα στην


επικοινωνία. Ο λόγος αποστασιοποιήθηκε και η

ανθρώπινη σκέψη άρχισε να λειτουργεί αντικειµενικά και

πιο αναλυτικά. Με τον γραπτό λόγο έχασαν οι άνθρωποι

την αίσθηση της οικειότητας και της συµµετοχής σε

πραγµατικό χρόνο στα δρώµενα, κέρδισαν όµως

αναλυτικές ικανότητες, κέρδισαν την ενδοσκόπηση, τον

στοχασµό και µαζί µε αυτόν την αίσθηση της ιδιωτικής

ζωής. Μετά την ανακάλυψη του Γουτεµβέργιου φτάσαµε

στο αποκορύφωµα αυτής της διαδικασίας, στον υπερ-

τονισµό του «εγώ» σε σχέση µε το «εµείς», αποθεώθηκε η

ατοµικότητα και η αξία της µέσα στη λειτουργία του

συνόλου. Η σηµερινή ηλεκτρονική εποχή της τηλεόρασης,

των κινητών τηλεφώνων και του ίντερνετ φαίνεται ότι

σηµατοδοτεί ένα νέο κύκλο ριζικής διαφοροποίησης. Από

τη µια τα νέα παιδιά έχασαν µεγάλο µέρος από το

λεξιλόγιό τους, περιορίζονται σε αυτό που µεταδίδεται

από την τηλεόραση και στις λέξεις που υπάρχουν στα

ενσωµατωµένα ηλεκτρονικά λεξικά στους υπολογιστές

και τα κινητά. Μαζί µε τις λέξεις χάνεται η αναλυτική

ικανότητα, η ικανότητα της ενδοσκόπησης, του

στοχασµού και της προβολής της σκέψης, ο λόγος

οπτικοποιείται και η γραφή προσαρµόζεται ανάλογα.

Κερδίζουµε φυσικά σε δυνατότητες επικοινωνιακή

σύνδεσης που µηδενίζει τις αποστάσεις και καταργεί τα

σύνορα και η πρόσβαση στην πληροφορία είναι

ευκολότερη παρά ποτέ. Το τελικό αποτέλεσµα είναι ότι τα

σηµερινά παιδιά δεν έχουν καµιά αίσθηση προσωπικής

ζωής και αποµόνωσης, αφού τα πάντα είναι στο ίντερνετ.

Και ότι δεν είναι εκεί, απλώς δεν υπάρχει. Ο Λάσκος δεν

είναι πεισµένος ότι αυτές οι αναµφισβήτητες αλλαγές

ακολουθούσαν πάντα τις µεγάλες τεχνολογικές

καινοτοµίες, ισχυρίζεται ότι η τέχνη έπαιξε τον


πρωτεύοντα ρόλο. ∆εν µπόρεσα ποτέ να τον πείσω στο ότι

η έντυπη δηµοσιογραφία εξυπηρέτησε την πρώτη

βιοµηχανική επανάσταση, η οποία στηρίχθηκε στον

άνθρακα, σαν µηχανισµός ελέγχου και επικοινωνίας. Ότι

το τηλέφωνο συντόνισε την δεύτερη επανάσταση των

µηχανών εσωτερικής καύσης, την εποχή του πετρελαίου,

ενώ παράλληλα η τηλεόραση ανέλαβε αργότερα την κύρια

ευθύνη να ελέγξει την κοινωνική συµπεριφορά. Τώρα µε

το ίντερνετ, αυτό το άναρχο και ατίθασο µέσο

επικοινωνίας που κανείς δεν περίµενε την εκρηκτική

εξάπλωσή του, ζούµε µια πολύ ενδιαφέρουσα

επικοινωνιακή εποχή που έχει φέρει τα πάνω κάτω σε

αυτά που ήξερα εγώ και σε αυτά που θεµελιώνουν τη

κοσµοθεωρία του Φαίδωνα. Φαίνεται ότι το ίντερνετ

προετοιµάζει την επόµενη µεγάλη τεχνολογική

επανάσταση, την εποχή της νανοτεχνολογίας και της

ενέργειας από υδρογόνο, που οι συνέπειές τους στη

κοινωνική οργάνωση και στην εργασία θα είναι τόσο

κατακλυσµικές όσο και οι αλλαγές στις αξίες στα

κοινωνικοπολιτιστικά χαρακτηριστικά. Τα πρώην αδύνατα

δείχνουν να είναι πλέον εφικτά και εγώ µόλις γεύτηκα

αυτή την εµπειρία.

Τελικά τι ήταν το αδύνατο σε αυτό τον πίνακα;

Προσπάθησα να ξαναθυµηθώ όλες τι απόψεις που είχα

ακούσει ή είχα τολµήσει να διατυπώσω ο ίδιος παλιότερα.

Θυµάµαι τις ώρες που πέρασα διαφωνώντας µε εκείνη την

κοντούλα συµφοιτήτριά µου όταν διατύπωσε την θέση ότι

ο ζωγράφος ήταν η φαντασία του µοντέλου και όχι το

µοντέλο κατασκεύασµα του ζωγράφου. Αυτή η οπτική

ανέτρεπε τα πάντα και έδινε κάποιες εξηγήσεις αλλά δεν

γινόταν τότε εύκολα αποδεκτή. Από την άλλη, η

κατασκευή ενός πραγµατικού ανθρώπου παραήταν


προφανής αιτία για να θεωρηθεί ότι ήταν το ζητούµενο

αδύνατο. Άλλο ήταν το αδύνατο που προσπαθούσε να

µας κάνει να υποψιασθούµε ο δάσκαλός µας. Μου το

αποκάλυψε αργότερα ο Φαίδων την εποχή που έκανα το

διδακτορικό µου, όταν µου δίδασκε ειδικά θέµατα της

ιστορίας της τέχνης του εικοστού αιώνα. Έπρεπε να

σκεφτούµε ξεπερνώντας την λογική και τους νόµους της,

να την υπερβούµε και να την ανατρέψουµε. Αυτό ήταν το

αδύνατο για τον Λάσκο, ο σαφής ορισµός των ορίων του

φανταστικού και του πραγµατικού. Το παιχνίδι της

επικοινωνίας που στηρίζεται στην εικόνα ή το λόγο, αυτό

που διδάσκω και αυτό που ερευνώ, τελικά µε αυτό

ακριβώς έχει να κάνει, µε αυτά τα όρια. Με τις τεχνικές

δηµιουργίας εικονικών ή φανταστικών µηνυµάτων που

αποκωδικοποιούνται στο πραγµατικό µήνυµα που πρέπει

να µεταδοθεί για να ελέγξει ή να επιβάλει συµπεριφορές.

Μέχρι που αυτή η γενιά του ίντερνετ, τολµώντας για το

αδύνατο, µου έβγαλε κοροϊδευτικά τη γλώσσα,

στέλνοντας σε µένα και τον Λάσκο σαν σαφέστατο

µήνυµα εκείνο το :-Q που βλέπω συνέχεια να γράφουν

στους τοίχους της Σχολής.

Είναι πραγµατικό αυτό που ζω τώρα ή προϊόν της

φαντασίας µου; Και εκείνη η ύδρα που οι εξετάσεις

έδειξαν ότι ζει µέσα µου, πραγµατική είναι ή είµαι µήπως

εγώ η ύδρα της ύδρας µου και τώρα πονάει αυτή; Και

αυτό το :-) δίπλα σε εκείνο το hello ήταν πραγµατικό

χαµόγελο ή το φάντασµά του; Ένα κορίτσι µου

χαµογέλασε χωρίς να µου ζητήσει τίποτα µετά από πάρα

πολλά χρόνια. Αν ήθελα µπορούσα και εγώ να της

χαµογελάσω µε τον ίδιο τρόπο. Για πρώτη ίσως φορά δεν

χρειάζεται να απαντήσω σε κανένα γιατί.


Σε ξύπνησε το χαµόγελο της Φρόσως που ήταν και

πραγµατικό και πανέµορφο. Μπήκε στο σκοτεινό

δωµάτιο µε τη φόρµα του τζόκιν µούσκεµα στον ιδρώτα.

Μύριζε πρωινή δροσιά και άνθος λεµονιού. Σε είχε πάρει

ο ύπνος τα ξηµερώµατα στην πολυθρόνα του Πορφύρη

διαβάζοντας τα αρχεία µε τις σηµειώσεις του και το

προσωπικό του ηµερολόγιο.

«Ξύπνα Σκοτεινέ, έχει έξω µια µέρα τρέλα.

Έτρεξα γύρω γύρω όλο το κτήµα, ξεθεώθηκα. Η κυρά

Μαρίνα σου ‘στειλε λουκουµάδες και ζεστό ζυµωτό ψωµί,

έχει και βούτυρο µε µαρµέλαδα, σου ‘ψησα και καφέ.

Έχεις µισή ώρα να κάνεις ένα µπάνιο πριν στήσεις τον

Λάσκο στο δίκτυο.»


ΠΛΩΤΙΝΟΣ

18/4/2005, Κέρκυρα- Κέιπ Τάουν

«Ελπίζω να ήρθες στο µάθηµα έχοντας κάνει

κάποια προετοιµασία Romfea. Καληµέρα.» Οι λέξεις που

πληκτρολόγησε ο Λάσκος εµφανίστηκαν στην οθόνη του

υπολογιστή σου, δηλώνοντας την πίστη του συντάκτη

τους στο ακαδηµαϊκό τέταρτο.

«Καληµέρα» έγραψες. ∆ίπλα η Φρόσω σου θυµίζει

ψιθυριστά να µη ξεχάσεις να ρωτήσεις γιατί διάλεξε αυτά

τα ονόµατα για ψευδώνυµα.

«Πριν συνεχίσουµε, έχεις απορίες ή ερωτήσεις σε

αυτά που έστειλα στον προηγούµενο µονόλογο-διάλεξη;»

Έγραφε γρήγορα, έδειχνε απόλυτα εξοικειωµένος µε το

πληκτρολόγιο του υπολογιστή του.

«Ναι, τρεις ερωτήσεις περιµένουν την απάντησή

σας. Η πρώτη είναι γιατί Plot-out. Έχει σχέση αυτό το

όνοµα µε τον Πλωτίνο;»

«Ήµουν σίγουρος ότι θα το ρωτούσες αυτό. Φυσικά

και έχει. Θεωρώ τον Πλωτίνο πολύ σύγχρονο, οι

φιλοσοφικές αρχές που διατύπωσε επιβεβαιώνονται σήµερα

από την θεωρητική φυσική και την ψυχολογία. Μπορώ να

κάνω µια µικρή εισαγωγή, ενδεχοµένως και να έχει κάποια

σχέση µε όσα θα πούµε πιο κάτω. Ενδιαφέρεσαι να

ακούσεις;»


«Είµαι όλος αυτιά για να διαβάσω αυτά που θα

γράψετε» δήλωσες.

«Θεωρώ κατ’ αρχάς ότι κάθε µορφή δυϊσµού είναι

τουλάχιστον ύποπτη, ότι υποκρύπτει κάποια ευρύτερη

πραγµατικότητα. Ας πάρουµε για παράδειγµα το ζεύγος

«σώµα-νους», που τόσο έχει ταλαιπωρήσει όλη την δυτική

σκέψη. Αυτή η δυϊκότητα υποκρύπτει µια µεγάλη αυταπάτη

που µας οδηγεί σε µεγάλες αντιφάσεις, κυρίως σε ότι αφορά

την µελέτη της λειτουργίας του µυαλού αλλά και του

τρόπου που αυτό κατανοεί την τέχνη. Το δίλληµα

διατυπώνεται µέσω δύο συµπληρωµατικών ερωτηµάτων:

«µε ποιο τρόπο εγείρει το νοητικό φαινόµενο ένα υλικό

αντικείµενο, στην προκειµένη περίπτωση τον εγκέφαλο»,

και αντίστροφα «πως επηρεάζει τον υλικό κόσµο (το

κύτταρο, τον ιστό, το βιολογικό όργανο) το νοητικό

φαινόµενο». Η ταυτόχρονη απάντηση και των δύο, χωρίς

να κάνουµε λογικές ακροβασίες και άλµατα, είναι αδύνατη

διότι υπάρχει ένας a priori ιστορικός διαχωρισµός και µια

σύγχυση µεταξύ της ύλης και του νου. Το πρόβληµα τίθεται

ως τέτοιο διότι φαίνεται ότι υπάρχει αλληλεπίδραση δύο

εντελώς διαφορετικών κόσµων, ενός «νοητικού κόσµου»

που περιέχει σκέψεις και ενός «υλικού κόσµου» που

περιέχει πράγµατα. Και στο µέσο ίσως αυτών των δύο

πλασµατικών κόσµων, βρίσκεται το συναίσθηµα µε την

ποιοτική και την ποσοτική συνιστώσα του, µια γέφυρα

ανάµεσά τους που ενώνει και τον υλικό φορέα της τέχνης µε

το νου. Εντάξει µέχρι εδώ;»

«Παρακαλώ συνεχίστε» έγραψες.

«Σε αυτό το πλαίσιο πιστεύω ότι µας βοηθάει στην

συγκεκριµένη επιστηµονική µας αναζήτηση, όχι ο δυϊσµός

του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Καρτέσιου, του

Λάιµπνιτζ ή του Γούντ, ούτε ο µονισµός του Μπέρκλεϋ, του


Χέγκελ, ή του Χόµπς, αλλά η παραδοσιακά ορθολογική

άποψη του Πλωτίνου περί «δυϊστικού µονισµού».

Μονισµός µεν διότι, όπως θα δούµε παρακάτω, ο Πλωτίνος

ορίζει ότι τα πάντα είναι απόρροια του Ενός, δυϊσµός, διότι

η ύλη, χάριν των επεµβάσεων της παγκόσµιας Ψυχής,

καταλήγει να είναι ενσώµατη ύλη, απαρχή του αισθητού

κόσµου της ετερότητας και της πολλότητας. Η µεγάλη

πρωτοτυπία του Πλωτίνου βασίζεται στην ιδέα των τριών

υποστάσεων συν µιας. (Εν, Νους, Ψυχή και Ύλη). Υπέρτατη

αρχή για τον Πλωτίνο είναι το Εν, από το οποίο πηγάζουν

τα πάντα , επέκεινα του όντος. Το Σύµπαν του Πλωτίνου

χαρακτηρίζεται, από έναν παλλόµενο δυναµισµό, καθώς

πραγµατοποιείται η κάθοδος από το Εν στις τρεις επόµενες

υποστάσεις, αλλά και που ενισχύει η ροπή προς φυγή και

επιστροφή τους προς αυτό, µιας και είναι αδύνατη η ύπαρξή

του Ενός χωρίς την παρουσία τους. Ο Πλωτίνος

προσφεύγει, όπως κάνει συχνά, σε µια εικόνα για να

υπογραµµίσει τι εννοεί: στην εικόνα των µελών του χορού

µιας τραγωδίας γύρω από τον κορυφαίο. Μόνο όταν το

βλέµµα των µελών του χορού είναι στραµµένο προς τον

κορυφαίο και όχι προς τους θεατές, µόνο τότε ο χορός

τραγουδά σωστά…»

«Μάλλον νοµίζει ότι είναι σε αµφιθέατρο,

τραγουδάει ο παππούς. Άκου επέκεινα. Τι πάει να πει

επέκεινα, ξέρεις; Ρώτα τον γιατί κατέρρευσε η Σοβιετική

Ένωση να δούµε τι θα µας πει» µουρµούριζε η Φρόσω,

όσο ο Λάσκος συνέχισε να γράφει.

«… Να διευκρινίσουµε ότι σύµφωνα µε τον

Πλωτίνο, µέχρι της διεισδύσεως της Ψυχή στον Νου και

στην Ύλη και της εµφανίσεως του αισθητού κόσµου, οι

«διαδικασίες» των υποστάσεων και των τριών συνιστωσών

του Ενός είναι άχρονες και έξω από κάθε έννοια του


χώρου. Σύµφωνα µε τον Πλωτίνο, η Ψυχή είναι ουσία και

όχι ποιόν ή κατηγόρηµα του σώµατος, ή είδος αυτού.

Συνεπώς δεν οφείλει στο σώµα το είναι της. Φυσικά σήµερα

θεωρούµε ότι αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές, αλλά µη

ξεχνάµε ότι η θεωρία αυτή διατυπώθηκε πριν πολλούς

αιώνες. Σύµφωνα µε αυτή, για να γνωρίσουµε τι

συµβαίνει σε κάποιο µέρος της ψυχής πρέπει να την

προσεγγίσουµε σαν «Όλον», να την αντιληφθούµε ως ένα

ενιαίο σύνολο µαζί µε το σώµα. Έτσι για παράδειγµα, εάν

µια επιθυµία µείνει στο επίπεδο του επιθυµητικού, τότε δεν

περιέρχεται στην γνώση µας. Γνωστή γίνεται µόνο όταν την

συνειδητοποιούµε µε την εσώτερη αισθητική µας, µε την

διάνοια µας η και µε τα δύο. Ποτέ όµως δεν θα

κατανοήσουµε τον ακριβή τρόπο µε τον οποίο ο νους και η

αισθητική µας επιτυγχάνουν αυτή τους την λειτουργία. Έτσι,

χωρίς τον Πλωτίνο, καταλήγουµε µοιραία σε ένα τυπικό

πρόβληµα αυτό-αναφοράς, όπως θα έχεις ήδη αντιληφθεί,

πρόβληµα που καθιστά την απόλυτη αυτογνωσία αδύνατη.»

«Σαν θεώρηµα περί της µη πληρότητας της

ψυχανάλυσης ακούγονται αυτά κύριε καθηγητά» σχολίασες

µόλις κοντοστάθηκε να πληκτρολογεί τις σκέψεις του µε

απελπιστικά γρήγορο ρυθµό.

«∆εν ξέρω αν έχουν σχέση οι θεωρίες του Γκέντελ

µε τις αρχές που διατύπωσε ο Φρόιντ, αυτό θα το αφήσω

στους πιο ειδικούς. Φρονώ ότι οι νέες επιστηµονικές

θεωρίες αλλά και ορισµένες φιλοσοφικές απόψεις, όπως

αυτή του Πλωτίνου, µας βοηθούν να κατανοήσουµε την

τέχνη όπως και να αντιληφθούµε την ψυχολογία σε ένα

ευρύτερο πλαίσιο, θεωρώντας και τα δυο ως προσπάθειες

ερµηνειών του όλου και όχι του µέρους. ∆εν είναι απορίας

άξιο ότι παρά την ιδεαλιστική προσέγγιση του Πλωτίνου και

την µεγάλη της συγγένεια των αρχών του µε την φιλοσοφία


της Ορθοδοξίας, παρά το γεγονός ότι οι αρχικές

αναζητήσεις του θεωρούνται σήµερα ιστορικά

παρωχηµένες, ο δυϊστικός µονισµός που εισήγαγε σαν

έννοια βρήκε την σύγχρονη έκφρασή της τόσο στην

σύγχρονη θεωρητική φυσική όσο και στις νέες αιτιάσεις

στην ψυχανάλυση των συνεχιστών του Φρόιντ, ιδιαίτερα

µετά την φιλοσοφική παρέµβαση του Φουκώ και του

Ντεριντά την δεκαετία του εξήντα. Σαν αποτέλεσµα, η

σύγχρονη αναθεώρησή της ψυχολογίας θέλει να µελετά το

Υπερεγώ ως µέρος του ανθρώπινου Όλου αντί να εστιάζεται

µόνο στο συνειδητό ή στο ασυνείδητο εγώ. Και µαζί µε όλα

αυτά, αποκαθηλώθηκαν και οι µονήρεις αντιλήψεις του

Εµµανουέλ Κάντ, του Έντµουντ Μπέρκ ή του Ντέιβιντ

Χιούµ και των συνεχιστών τους για την τέχνη, την

αισθητική και τον ρόλο τους. Αυτά νοµίζω αρκούν για τον

Πλωτίνο. Ελπίζω να αντιλαµβάνεσαι πόσο αντι-µονιστική,

άρα µη ιδεαλιστική και σύγχρονη, µπορεί να είναι η

θεώρησή του. Αν το επόµενο ερώτηµα αφορά την Ροµφαία,

σου λέω προκαταβολικά ότι θα το απαντήσω στο τέλος

αυτού του κύκλου µαθηµάτων. Ποια είναι η επόµενη

ερώτηση;»

«Η τρίτη µου τότε ερώτηση αφορά το ερµηνευτικό

σχήµα που δώσατε για το κράτος. Το περιγράψατε σαν ένα

ζωντανό όν, σαν ένα κύτταρο. Αναρωτιόµουν αν µπορεί να

πάθει αυτό το πλάσµα καρκίνο». Η Φρόσω έδειχνε

αµήχανη τόσο από την κατάληξη της τελευταίας

απάντησης όσο και για την ερώτηση που έκανες.

«Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Για να είµαι

ειλικρινής εκπλήσσοµαι µιας και την ίδια ακριβώς ερώτηση

την διατύπωσε και ένας άλλος λαµπρός µαθητής µου πριν

δυο χρόνια και µάλιστα µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Ισχυρίζοµαι ότι ναι, πράγµατι µπορεί να πάθει ένα κράτος


καρκίνο και θα προσπαθήσω να το αποδείξω. Θυµάσαι τι

είπαµε για τις πραγµατικές και τις εικονικές πληροφορίες

στην προηγούµενη διάλεξη. Ας φανταστούµε τώρα ένα άλλο

απλό παράδειγµα.«

»Έστω κάποιος συνεργάτης σου σε φτάνει στα

άκρα. Μπορεί να σκεφτείς: «αυτό δεν θα του συγχωρήσω

ποτέ. ∆εν θα µπορέσω ποτέ να το χωνέψω» και αυτή η

φράση πραγµατικά αντανακλά αυτό που αισθάνεσαι έντονα.

Τότε ο εγκέφαλός σου θα λάβει αυτήν την συµβολική

πληροφορία και θα την επεξεργαστεί σα να ήταν

πραγµατική. Εάν η σύγκρουση που βιώνεις στη σχέση σου

µε το άλλο άτοµο είναι πολύ έντονη και δεν καταφέρνεις να

εκφράσεις όλη τη δυσαρέσκεια ή την οργή που αισθάνεσαι,

είναι πολύ πιθανό τότε ο εγκέφαλος να ξεκινήσει µια

ακολουθία παραγωγής πεπτικών υπερκυττάρων (δηλαδή

καρκινικών κυττάρων) για να «χωνέψει» αυτό που δεν

µπορείς να χωνέψεις. Μαντεύεις τη συνέχεια: αργά ή

γρήγορα, εξαιτίας της ανώµαλα υπερβολικής ικανότητας

πέψης θα αρχίσεις να αισθάνεσαι πόνους, οι τροφές δεν θα

χωνεύονται σωστά. Θα γίνει κάποια στιγµή διάγνωση

καρκίνου του στοµάχου που οι γιατροί θα προσπαθήσουν

να τον εξαφανίσουν µε τα διάφορα µέσα που έχουν στη

διάθεσή τους. Ίσως να µαντεύεις τον κίνδυνος αυτού που

µπορεί να επακολουθήσει. Ακόµα και αν σου έκαναν ολική

αφαίρεση στοµάχου, ο εγκέφαλός σου θα συνεχίσει να δίνει

την εντολή για την παραγωγή καρκινικών κυττάρων στην

περιοχή του σώµατος όπου βρισκόταν το στοµάχι.

Κάποιους µήνες αργότερα, οι γιατροί θα ανακάλυπταν αυτό

που θα ονόµαζαν υποτροπή ή µετάσταση, ενώ αυτό δεν θα

ήταν παρά το αποτέλεσµα της συνέχισης της εντολής που

είχε ξεκινήσει ο εγκέφαλός σου, βασιζόµενος σε µια

συµβολική πληροφορία σχετικά µε την σύγκρουση που


βίωσες µε αυτόν τον συνεργάτη. Αυτό που έθαψες µέσα σου

και δεν το άφησες να εκδηλωθεί στην ώρα του µε κάποιο

συναίσθηµα ή κάποια αντίδραση σε τρώει, δηµιουργεί

αταξία στο σώµα σου σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό από την

ικανότητα του να την αποβάλει.«

»Το κράτος, µε την ιεραρχική δοµή που

περιγράψαµε για το δεύτερο πρόσωπο από τα επτά που µας

ενδιαφέρουν, επεξεργάζεται συνεχώς πληροφορίες. Η

πολυπλοκότητα των σχέσεων του και του πλέγµατος

εξουσίας που είναι αναγκασµένο να διατηρεί, συνεχώς

αυξάνεται. Συνεχώς αναδεικνύονται νέες δυνάµεις που

απαιτούν αλλαγές στο πλέγµα της εξουσίας ή στην ηθική

που τις νοµιµοποιεί και οι διεθνείς σχέσεις και ισορροπίες

γίνονται πιο πολύπλοκες. Οι συµβιβασµοί δεν είναι πάντα

επιτυχείς, οι σχέσεις συναλλαγής αρχίζουν να γίνονται

δαιδαλώδεις. Φτάνει κάποιο σηµείο που οι πληροφορίες

που φτάνουν στον αντίστοιχο εγκέφαλο, τον φύλαρχο ή την

κυβέρνησή του κράτους, να είναι τόσο αντιφατικές, να

περιέχουν δηλαδή τόσο θόρυβο, που καθίστανται εικονικές.

Ο άρχων που αποφασίζει ζει πλέον σε µια δική του

εικονική πραγµατικότητα, οι αποφάσεις που λαµβάνει για

να διατηρήσει την δοµή των άλλων έξι προσώπων του

κράτους είναι λανθασµένες, αντί να λύνονται προβλήµατα

δηµιουργούνται νέα που εντείνουν συνεχώς την διάλυση

των σχέσεων συναλλαγής και θέτουν σε γενική

αµφισβήτηση την ιδιότητα του κράτους ως φύλακα ηθικής

και νοµιµότητας. Συνήθως, πριν την κατάρρευση θα έχει

προηγηθεί η εξάπλωση της διαφθοράς και η παράλυση

στους µηχανισµούς και τις συναλλαγές του σε τέτοιο βαθµό

µέχρι που θα εκλείψει παντελώς ο ρόλος του ως φύλακα της

ηθικής και της νοµιµότητας. Τότε ο εγκέφαλος του

πλάσµατος δίνει την εντολή να παραχθούν µεγάλες


ποσότητες υπερκυττάρων τρόµου, ο κίνδυνος της καθολικής

αµφισβήτησης των υπηκόων του πρέπει να χωνευτεί

πάραυτα. Ο καρκίνος αυτός συνεχίζει να αναπαράγεται µε

µεγαλύτερο ρυθµό και να εξαπλώνεται σε µια

επαναλαµβανόµενη διαδικασία µέχρι που το

ανθρωπόµορφο πλάσµα µας να καταρρεύσει. Την αφορµή

της κατάρρευσης θα την δώσει κάποιο ασήµαντο γεγονός,

όπως για παράδειγµα η παρανόηση της διαταγής ενός

φύλακα στο τοίχους του Βερολίνου που θα ανοίξει την

πύλη, όντας πεισµένος ότι πράττει στα πλαίσια της

νοµιµότητας. Κάπως έτσι, όπως στο απλουστευµένο αυτό

παράδειγµα που παρέθεσα, κατέρρευσε η Ρωµαϊκή

Αυτοκρατορία, η Οθωµανική Αυτοκρατορία, και µόλις

πρόσφατα και η Σοβιετική Ένωση. Σε ορισµένες ιστορικές

στιγµές πρόλαβε την κατάρρευση η κατάληψη του κράτους

από κάποια άλλη ανερχόµενη κρατική οντότητα, όπως για

παράδειγµα έγινε µε την πτώση της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας. Ως εκ τούτου, το ερµηνευτικό µας µοντέλο

για το κράτος αποδεικνύεται ικανό για να εξηγήσει αυτές τις

καταρρεύσεις.»

Σε κοίταξε έκπληκτη. Άφησες τον σχολιασµό για

αργότερα και έγραψες:

«Να υποθέσω ότι η ίδια διαδικασία ισχύει και για

την περίπτωση του καρκίνου του δωδεκαδακτύλου;»

«Ω! Βλέπω ότι ήρθες στο µάθηµα έχοντας διαβάσει

αρκετά. ∆εν είµαι ειδικός στο θέµα αλλά νοµίζω πως ναι,

κάποια αντίστοιχη διαδικασία πρέπει να ισχύει. Να

συµπεράνω ότι είσαι κοντά στην πηγή της γνώσης ή κάνω

λάθος;» ρώτησε. Ήταν φανερό ότι η συζήτηση είχε

συµπεριλάβει τον Πορφύρη και το αρχείο του.

«Θα έλεγα ότι ακουµπάω κυριολεκτικά στην πηγή

της». Φαντάστηκες ότι χαµογελούσε.


«Έξοχα, ήµουν βέβαιος για σένα. Ας συνεχίσουµε

λοιπόν. Η ερώτηση που µου έκανες για το καρκινικό κράτος

µε διευκολύνει να κάνω µια µεγάλη παράκαµψη σε ότι είχα

σχεδιάσει αρχικά γι’ αυτό το µάθηµα, να µπω ευθέως στο

κυρίως θέµα µας. Όλες οι κρατικές οντότητες αργά ή

γρήγορα καταλήγουν όπως η Ρωµαϊκή αυτοκρατορία. Αυτό

το γνωρίζουν ή το διαισθάνονται οι µηχανισµοί του

δεύτερου προσώπου και οι αποφασίζοντες. Στην ιστορία

καταγράφτηκαν τρεις κύριες επιλογές τους για να

αποφύγουν αυτή την κατάρρευση. Προσοχή, όχι απλώς την

κατάρρευση της εξουσίας τους αλλά την πλήρη κατάρρευση

του ίδιου του κράτους. Έτσι είτε εξάγουν την παραπανίσια

πολυπλοκότητα έξω από το κράτος, ας πούµε µε την

δηµιουργία αποικιών ή εξωθώντας τους υπηκόους τους

στην µετανάστευση, είτε επικρατούν απόψεις για λιγότερο

κράτος, που προϋποθέτουν όµως πάντα τόσο µεγάλης

έκτασης κρατικές παρεµβάσεις που έχουν σαν αποτέλεσµα

τελικά να διογκώνουν το κράτος αντί να το συρρικνώνουν.

Ενίοτε καταφεύγουν στην τρίτη επιλογή. Αλλάζουν την

συµπεριφορά του κράτους-πλάσµατος στο διεθνές του

περίγυρο καθιστώντας το πιο επιθετικό µε τους γείτονες. Οι

συγκρούσεις και η αναστάτωση στο εσωτερικό ή το

εξωτερικό του κράτους, που αναπόφευκτα ακολουθούν

οποιαδήποτε από αυτές οι επιλογές, οδηγούν σε

καταστροφές. Αυτές λειτουργούν όπως η πυρκαγιά στο

πευκόδασος. Καταστρέφουν τα ζιζάνια της περίσσειας

πολυπλοκότητας. Φυσικά καίνε και ζωές ή συνειδήσεις,

καταστρέφουν συσσωρεµένο κόπο και όλα τα σχετικά αλλά

αναζωογονούν προσωρινά τα επτά πρόσωπα του νικητή,

τους κάνουν λίφτινγκ. Κλασσικά τα παραδείγµατα εδώ από

όλες τις πολεµικές συγκρούσεις του δέκατου ένατου και του


εικοστού αιώνα και η ανάπτυξη που επακολούθησε µετά το

τέλος τους..»

Πήρε το πληκτρολόγιο η Φρόσω. Την έβλεπες

ώρα, δεν άντεχε άλλο.

«Με λίγα λόγια λέτε κύριε καθηγητά ότι ο

καπιταλισµός νίκησε το δεύτερο αξίωµα της

θερµοδυναµικής; Μπορεί έτσι απλά, µε ένα πόλεµο στο άψε

σβήσε να καταστρέψει πολυπλοκότητα, να εξαφανίσει

εντροπία και αταξία; Μήπως νοµιµοποιούµε µε αυτή τη

συλλογιστική κάθε πόλεµο;» Είχε ύφος θριαµβευτικό

περιµένοντας την απάντηση του καθηγητή, σίγουρη ότι

τον έβαλε στην γωνιά µε την ερώτησή της.

«Κάθε άλλο, ισχυρίζοµαι ακριβώς το αντίθετο. Θα

πω το παράδειγµα µε τα σύγχρονα δυτικά κράτη της

ελεύθερης οικονοµίας που, µετά και την κατάρρευση του

αντιπάλου, εξάγουν εύκολα και ελεύθερα την

περισσευούµενη αταξία της οργάνωσής τους σε άλλα υπο

ανάπτυξη κράτη µε την λεγόµενη διαδικασία της

παγκοσµιοποίησης, την µετανάστευση δηλαδή όχι των

υπηκόων αλλά του κεφαλαίου τους. Αρχικά αυτή η

διαδικασία φέρνει θετικά αποτελέσµατα, όπως για

παράδειγµα την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λιγότερο

αναπτυγµένων οικονοµικά και τεχνολογικά κρατών, τα

οποία συνήθως έχουν να προσφέρουν µόνο φτηνή εργατική

δύναµη για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Σίγουρα

αυτή η διαδικασία συνοδεύεται και από την αναστάτωση

στο κράτος που εξάγει την πολυπλοκότητα του.

∆ηµιουργείται ανεργία, αποβιοµηχάνιση και ενδεχοµένως

απορρύθµιση των εργασιακών σχέσεων. Αυτή η

αναστάτωση όµως είναι το ζητούµενο για το πλέγµα

εξουσίας αυτών των κρατών του παραδείγµατός µας, µιας

και σαν τελική κατάληξη επιδιώκεται συνήθως η


µετατροπή του πρωτογενή και του δευτερογενή τοµέα των

οικονοµιών τους σε υπηρεσίες, που σήµερα αποδίδουν πολύ

περισσότερο. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται µέχρι να

επέλθει και στα κράτη υποδοχής ο κορεσµός και να

αναζητηθεί η περεταίρω εξάπλωση αυτής της διαδικασίας

και σε άλλες λιγότερο αναπτυγµένες γεωγραφικές περιοχές.

Ταυτόχρονα, τα πιο επιθετικά κράτη, αυτά που λέµε τα

σήµερα δυτικά, εκείνα δηλαδή που αντιµετωπίζουν οξύτερα

εσωτερικά προβλήµατα, στην προσπάθεια να διατηρήσουν

την νοµιµότητά τους και να ικανοποιήσουν το πλέγµα

εξουσίας τους που γίνεται όλο και πιο απαιτητικό, κάνουν

και πόλεµους ή επεµβάσεις σε άλλα κράτη, ποτέ δεν λείπουν

οι αφορµές., Ταυτόχρονα στο εσωτερικό τους διατείνονται

ότι επιδιώκουν συρρίκνωση του κράτους-γίγαντα που έχουν

δηµιουργήσει και που πολεµά. ∆εν διστάζουν να ορίσουν

και να επιβάλλουν αυθαίρετα νέες ηθικές στην προσπάθεια

να διατηρηθεί η συνοχή και η νοµιµότητα των επτά

προσώπων τους. Σε κάθε περίπτωση όµως, µιας και οι γη

είναι πεπερασµένη, όση ακριβώς και τα όρια της

παγκοσµιοποίησης, και εφ’ όσον οι δυνατότητές µας να

αποικήσουµε τον Άρη είναι προς το παρόν ελάχιστες και

επειδή οι πόλεµοι δεν είναι εύκολο να διατάσσονται κάθε

µέρα, το περίσσευµα της πολυπλοκότητας και της αταξίας

το φορτώνουµε τελικά, και θα συνεχίσουµε να το

φορτώνουµε, στο περιβάλλον. Αλόγιστη υπερεκµετάλλευση

των πόρων, µόλυνση, θερµοκήπιο, βίαιες κλιµατολογικές

αλλαγές και τόσα άλλα, δεν χρειάζεται να αναφέρω όλα

αυτά εδώ. Αν ολοκληρωθεί κάποτε αυτή η διαδικασία που

λέγεται παγκοσµιοποίηση δεν θα έχει αποµείνει καµία

εναλλακτική ειρηνική λύση, θα µένουν οι πόλεµοι σαν το

µόνο µέσο καταστροφής της περίσσειας αταξίας ενώ το

περιβάλλον θα υποβαθµίζεται διαρκώς στον ρόλο του


οχετού της αχώνευτης κατανάλωσης της οποιασδήποτε

τεχνητά κατεστραµµένης πολυπλοκότητας. Το περιβάλλον

όµως είναι και αυτό ζωντανό και εύθραυστο, διέπεται από

τους ίδιους νόµους που διέπουν τα κράτη, είναι εύκολο να

καταρρεύσει, πολύ πιο εύκολα µάλιστα αν γίνει χρήση των

δυνατοτήτων των σηµερινών ή των µελλοντικών πολεµικών

µέσων. Και µαζί µε αυτό τότε θα καταρρεύσει όλο το

ολοκληρωµένο παγκοσµιοποιηµένο οικοδόµηµα µε όλα τα

κράτη του µε ένα τρόπο χαοτικό, σαν πύργος από

τραπουλόχαρτα.»

«Άρα ισχυρίζεστε ότι δεν υπάρχει επιλογή και

κανένα µέλλον. Θα πρέπει απλώς να διαλέξουµε ανάµεσα

στον οικολογικό ή τον κοινωνικό µεσαίωνα» σχολίασε η

Φρόσω διακόπτοντας την ροή του κειµένου της

απάντησης του Λάσκου.

«Στο δίλληµα αυτό, τι προτιµάµε, τον επερχόµενο

οικολογικό µεσαίωνα ή τον επερχόµενο κοινωνικό και

οικονοµικό µεσαίωνα, θα αφήσω να απαντήσει ο

Πλωτίνος. Κάθε δυϊσµός αυτού του είδους είναι

λανθασµένος, η απάντηση θα πρέπει να αναζητηθεί στην

άρνηση και των δύο µέσα από µια νέα σύνθεση. Βεβαίως

δεν είµαι σε θέση να προτείνω την ακριβή σύνθεση, το

«Έν» του Πλωτίνου, που θα οδηγήσει σε διαδικασίες

αειφόρου οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης χωρίς να

θέτει σε άµεσο κίνδυνο το περιβάλλον, αυτό υπερβαίνει τις

δυνάµεις ενός ταπεινού ιστορικού της τέχνης. Ενδεχοµένως

να απαιτούνται ριζικές τεχνολογικές αλλαγές και

καινοτοµίες στα χαρακτηριστικά όλων των προσώπων του

κράτους, που αυτή τη στιγµή τουλάχιστον δεν είναι

διαθέσιµες. ∆εν γνωρίζω ποιες είναι αυτές οι καινοτοµίες

και ενδεχοµένως οι αλλαγές στα πρόσωπα του µοντέλου-

κράτους να µην έχουν κανένα ιστορικό προηγούµενο.


Αγνοώ παντελώς και την διαδικασία απ’ όπου θα

προκύψουν αυτές οι καινοτοµίες και, ως εκ τούτου, δεν

είναι εύκολος και ο προσδιορισµός από εµένα της δύναµης

που θα τις επιβάλλει. Και δυστυχώς, για πρώτη φορά στην

ιστορία του ανθρώπου, η τέχνη δεν είναι σήµερα σε θέση να

σκιαγραφήσει ή να εµπνεύσει την αιτούµενη σύνθεση, για

τους λόγους που θα το αναλύσουµε πιο κάτω εκτενέστερα.

Το µόνο για το οποίο προσωπικά είµαι βέβαιος είναι ότι θα

απαιτηθεί εκ νέου ο επαναπροσδιορισµός των στόχων και

της έννοιας του ανθρωπισµού, θεωρώντας πλέον τον

άνθρωπο ως µέρος της φύσης και όχι ως εξουσιαστή της.

Αν παρ’ όλα αυτά καταφέρουµε να βρούµε λύσεις έγκαιρα,

θα κερδίσουµε χρόνο. Ως εκ τούτου Ροµφαία το αξίωµα της

θερµοδυναµικής σου δεν νικήθηκε.»

«∆υνατός, πολύ δυνατός» σχολίασε η Φρόσω

προβληµατισµένη. Πήρες πίσω τον έλεγχο του

πληκτρολογίου.

«Πως καταφέρνει ένα κράτος να παρασύρει τους

υπηκόους του στον αποικισµό ή την µετανάστευση, πως

τους οδηγεί σε ένα πόλεµο; Υπάρχει κάποιος ειδικός

µηχανισµός γι’ αυτό σε κάποιο από τα επτά πρόσωπα;»

«Ναι, υπάρχει. Είναι ο ίδιος που νοµιµοποιεί την

ύπαρξη του κράτους-πλάσµατος, ο φόβος που έγινε τρόµος.

Αυτό ήταν, είναι και θα είναι το κύριο επάγγελµα του όντος

που µελετάµε.»

«Έχει επάγγελµα το κράτος;» ρώτησες.

«Φυσικά και έχει, αν και όχι πάντα το ίδιο. Θα

προσπαθήσω να περιγράψω διαχρονικά τα κυρίαρχα

«επαγγέλµατα» συνοπτικά, επικεντρώνοντας στα κύρια

χαρακτηριστικά τους, όπως αυτά καθορίζονται από τη

σύνθεση των κυρίαρχων ιδιοτήτων των επτά προσώπων

των εθνικών κρατών µέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι στην


δύση, µετά την Γαλλική Επανάσταση του εβδοµήντα εννέα.

Κύρια απασχόληση των κρατών της πρώτης περιόδου,

αυτής που διήρκεσε µέχρι τις αρχές του Πρώτου

Παγκοσµίου Πολέµου, ήταν να επιβάλουν τους κανόνες

ανάπτυξης των αγορών και να φροντίζουν να τηρούνται

αυτοί οι κανόνες από τους πολίτες τους και από τους

γείτονες. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι κάθε κράτος της

δύσης αυτή τη περίοδο είχε το επάγγελµα του χωροφύλακα.

Ενός αµόρφωτου χωροφύλακα που δεν δίσταζε πότε πότε

να ανοίξει και κανένα κεφάλι για να διατηρηθεί η τάξη,

χωρίς να δίνει και πολλές εξηγήσεις Το θεωρείς τυχαίο που

η αστυνοµική λογοτεχνία δηµιουργήθηκε και άνθησε αυτή

την ιστορική περίοδο; Μετά τον Πρώτο πόλεµο, την

επικράτηση των µπολσεβίκων στη Ρωσία και το New Deal

που ακολούθησε την χρηµατιστηριακή κατάρρευση το

είκοσι εννέα, άλλαξε το βασικό «επάγγελµα» των κρατών.

Αναγκάστηκαν τα κράτη να φροντίζουν τους πολίτες τους

σαν να ήταν παιδιά, να τα ταΐζουν, να τα σπουδάζουν, να

τους µοιράζουν δουλειές και να τα περιθάλπουν αλλά και

να τα προστατεύουν από κάθε εξωτερικό ή εσωτερικό

κίνδυνο, παρεµβαίνοντας συχνά και έντονα στην

διαµόρφωση των κανόνων του παιχνιδιού, στην ανάπτυξη

των αγορών και του εµπορίου. Ότι κάνει µια νταντά

δηλαδή, που δεν διστάζει να πει και κανένα παραµύθι µε

δράκους και φαντάσµατα για να επιβάλει την τάξη, πριν

βάλει τα µικρά της να κοιµηθούν έντροµα για να ησυχάσει.

Πάλι δεν είναι απορίας άξιο που αυτή την περίοδο η

καλλιτεχνική δηµιουργία, κυρίως αυτή της έβδοµης τέχνης,

έδωσε τόσα δείγµατα ιστοριών τρόµου και βίας αλλά

οµολογουµένως και κάποιες φωτεινές στιγµές

αµφισβήτησης όπως για παράδειγµα εκείνες µέσα από τα

underground κόµικς και από κάποια δείγµατα της


λογοτεχνίας της επιστηµονικής φαντασίας. Το µοντέλο του

κράτους-νταντά φαίνεται ότι έπαψε να είναι απαραίτητο

µετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των

δίδυµων πύργων ως πολύ δαπανηρό και ασύµφορο. Στις

µέρες µας σε κάποια κράτη, όπως στις Ηνωµένες Πολιτείες,

την Βρετανία, το Ισραήλ ή ακόµα και στην Τουρκία,

επανέρχεται µε πολύ βίαιο τρόπο σαν κύριο επάγγελµα του

κράτους αυτό του χωροφύλακα, αλλά αυτή τη φορά ενός

σπουδασµένου και τεχνολογικά πανίσχυρου χωροφύλακα

µε παγκόσµιο ρόλο. Στην ζαλισµένη από τις εξελίξεις δυτική

Ευρώπη τείνει τώρα τελευταία να κυριαρχήσει σαν κύριο

«επάγγελµα» των κρατών αυτό του ιατρού της προληπτικής

ιατρικής. Το τελευταίο προσδιορίζεται από τις διαρκείς και

έντονες προσπάθειες των κρατών να ρυθµίσουν τις

συµπεριφορές και τις συνήθειες των πληθυσµών τους, που

συνεχώς γερνούν, στο όνοµα της ατοµικής υγείας για να

αποτραπεί, δήθεν, η επερχόµενη κατάρρευση των

συστηµάτων κοινωνικής ασφάλειας και να εξοστρακισθεί

έτσι και µε αυτόν τον τρόπο κάθε κατάλοιπο του κράτους-

νταντά. Θα παρατηρείς ότι όλα αυτά τα «επαγγέλµατα»

έχουν σαν βάση της λειτουργίας τους τον φόβο.»

«Τον τρόµο θα έλεγα, σύµφωνα µε όσα αναλύσατε

προηγουµένως. Μήπως κουραστήκατε; Μπορούµε να

συνεχίσουµε µια άλλη µέρα» πρότεινες.

«Έχεις δίκαιο, τον τρόµο. Ναι, θα το προτιµούσα

και εγώ να διακόψουµε τώρα. Έξω έχει µια καταπληκτική

φθινοπωρινή λιακάδα και λέω να την απολαύσω. Να

συνεχίσουµε την επόµενη Παρασκευή κατά τις τέσσερις το

απόγευµα; Θα εισάγουµε τότε στην συζήτησή µας πιο

συστηµατικά και την τέχνη και τον ρόλο της στο θέµα που

συζητάµε.»


Συµφώνησες, έξω η ανοιξιάτικη λιακάδα ήταν

προκλητική. Τεντώθηκες και της είπες: «Πάµε µια βόλτα

µε τη µηχανή µέχρι την πόλη; Ζαλίστηκα µε όλα αυτά που

διάβασα και περιµένουν να χωνευτούν.»

«Μα τι είναι τώρα αυτά που λες;» είπε. «Αυτά που

διάβασες σκέτο. Βάλε παπούτσια και φύγαµε.»

Ο Παγκράτης έτρεξε να σε προλάβει πριν

ξεκινήσεις τη µηχανή σου. Είχε στα χέρια του µια

βούρτσα πασαλειµµένη ασβέστη που έσταζε πάνω στο

ξέφωτο µε τα χαµοµήλια που είχαν αρχίσει να ανθίζουν.

Ασβέστωνε, είπε, το πηγάδι του κτήµατος εδώ πιο κάτω

από το ξέφωτο και ξεχάστηκε. Σε παρακάλεσε να

περάσεις από την πόλη από ένα φαρµακείο να του πάρεις

τα φάρµακα του µήνα, γιατί η συνταγή του ΟΓΑ που είχε

εγκρίνει για τον ίδιο και την κυρά-Μαρίνα έληγε και ποιος

την ακούει. Πήρες τα χαρτάκια µε τις συνταγές και το

βιβλιάριο, κανένα πρόβληµα είπες και ξεκινήσατε.

Αναρωτήθηκες ποια ιατρικά προβλήµατα να

είχε ο Φώτης και η Μαρίνα βλέποντας την µεγάλη

σακούλα που γέµισε ο φαρµακοποιός εκτελώντας τις

συνταγές. Περίεργος προσπάθησες να παραβιάσεις το

ιατρικό τους απόρρητο προσπαθώντας να το µαντέψεις,

διαβάζοντας τα χαρτάκια µε τις ενδείξεις και τις

αντενδείξεις, µέσα σε ένα παλιό καφενείο στο Λιστών που

σερβίριζε καταπληκτικά γλυκά κουταλιού και πάστες.

Φάρµακα για την πίεση, το ζάχαρο, την καρδιά, το

κυκλοφοριακό, τα τριγλυκερίδια και τις τρανσαµινάσες,

τρία άλλα για την χοληστερίνη, µια πλήρης συλλογή για

την ουρία, µια άλλη για το στοµάχι και ένα µόνο φάρµακο

για το συκώτι ήταν αυτά που έπαιρνε ο Παγκράτης. Η

Παγκράταινα είχε στο δικό της µενού όλα τα


προηγούµενα και δύο φάρµακα για να την παίρνει ο

ύπνος. Τους λυπήθηκες, δεν έδειχναν καθόλου και οι δυο

ότι είναι τόσο άρρωστοι.

Στα δίπλα βενετσιάνικα τραπέζια κάθονταν

παρέες ντόπιων που έκαναν πειράγµατα η µία στην άλλη

και σε όποιο ντόπιο περαστικό είχε την ατυχή έµπνευση

να κάνει εκείνη την ώρα τη βόλτα του στο πλακόστρωτο

του Λιστών και να βρεθεί έτσι στο στόχαστρό τους. Τα

γκαρσόνια του καφενείου πηγαινοέρχονταν µοιράζοντας

παραγγελίες και κουτσοµπολιά στα τραπέζια,

συµµετέχοντας µε τα δικά τους πειράγµατα στην

γενικότερη πλάκα που γινόταν µε πολύ γούστο και

έξυπνες ατάκες. Στο επίκεντρο σήµερα ήταν κάποιος

αποτυχηµένος να εκλεχτεί τοπικός πολιτικός, που δεχόταν

σοβαρός και περίλυπος τα οµαδικά σκωπτικά πυρά των

θαµώνων του καφενείου για κάποια δήλωση που είχε

κάνει σε ένα τοπικό κανάλι. Άφησες τα χαρτάκια από τα

φάρµακα και τις συνταγές και χάζευες την παράσταση

µαζί µε την Φρόσω, που έδειχνε να το διασκεδάζει

αφάνταστα µελετώντας αυτές τις παραδοσιακές τακτικές

του τοπικού πολιτικού µάρκετινγκ. Κάποια στιγµή,

σηκώθηκε ένας µεσήλικας µε αχτένιστα µαλλιά από το

διπλανό τραπέζι, αυτός που πρωτοστατούσε στην

γενικότερη πλάκα, σε πλησίασε και ρώτησε:

«Εσύ θα τα πάρεις όλα αυτά τα φάρµακα νεαρέ ή

σκοπεύεις να ανοίξεις φαρµακείο στην Σπιανάδα; Θα

χρειαστεί άδεια και για τα δύο ξέρεις.»

«Για τον θείο µου είναι» απάντησες δειλά.

Πήρε τις συνταγές και το βιβλιάριο και άρχισε να

τα διαβάζει χωρίς να ζητήσει καµιά άδεια.

«Τον ξέρω τον θείο σου, είναι χρόνια ασθενής

µου» είπε. «∆εν ήξερα ότι έχει ανιψιό. Σύρε πες του θείου


σου ότι δεν έχει τίποτα ούτε αυτός ούτε η Μαρίνα. Το

µόνο πραγµατικά που θα χρειαστούν και οι δυο

παίρνοντας όλα αυτά τα φάρµακα είναι αυτό, που είναι

για το συκώτι τους, που θα τους το τινάξει στον αέρα όλα

αυτά που µπουκώνονται για προληπτικούς λόγους. Ποιόν

να πήγε και βρήκε πάλι για να του τα γράψει; Πως λέγεσαι

είπες;»

«Κουρής» απάντησες προσπαθώντας να

διατηρήσεις την ανωνυµία που αποφάσισες στην Πάτρα.

«Εσείς;»

«Κουρής και εγώ» απάντησε. Και µε αφοπλιστική

ετοιµότητα συµπλήρωσε: «και απ’ ότι βλέπω και δύο µας

Κουρείς ακούρευτοι και αξύριστοι» πριν γυρίσει στη

παρέα του που τώρα είχε περιλάβει ένα άλλον νεαρό

τοπικό πολιτευτή. Τον σφυροκοπούσαν ανελέητα µε

καινούργια πειράγµατα, που αυτός τα ανταπέδιδε µε

ετοιµότητα µε τα δικά του αυτοσαρκαστικά σχόλια,

κάνοντας όλες τις πτέρυγες αυτού του καφενείου-τοπικού

βουλευτήριου να τραντάζονται από τα γέλια και να

ξεσπούν σε χειροκροτήµατα επικροτώντας το πνεύµα που

χλεύαζε την σοβαροφάνεια αλλά και την σοβαρότητα του

διακόσµου.

Σηκώθηκες, πλήρωσες και τραβώντας την Φρόσω

από το χέρι φύγατε αµέσως. Κοντοστάθηκες στον

καθρέφτη που ήταν έξω από ένα παλιό κουρείο στο πιο

κάτω καντούνι, έχοντας στο µυαλό την σκέψη πως η

πολύχρονη παραµονή σου στην απρόσωπη Αθήνα σε

είχαν κάνει να ξεχάσεις πόσο δύσκολο είναι να κρατηθεί

ένα µυστικό σε µικρές πόλεις όπως αυτή, όπου όλοι

γνωρίζουν όλους. Η εικόνα σου στον καθρέφτη ήθελε και

ξύρισµα και κούρεµα. Καλλίτερα να είχες πει το


πραγµατικό σου επώνυµο εκεί µέσα ή έστω το αντίθετό

του. Βάλε τώρα ποιος θα ρωτήσει ποιόν για να µάθει πως

µπορεί να είναι δυνατόν ένας Κουρής να είναι ανιψιός

ενός Παγκράτη. Θέλοντας περισσότερο να διώξεις όλες

αυτές τις σκοτεινές σκέψεις, µπήκες µέσα στο κουρείο και

κάθισες στην παµπάλαια καρέκλα του κουρέα. Η Φρόσω

θα συνέχιζε την βόλτα της στα µαγαζιά.

∆ίπλα στον πάγκο µε τις τσατσάρες και τα ψαλίδια

είχε µια βιτρίνα όπου µέσα της αναπαύονταν όλα τα παλιά

σύνεργα των προκατόχων του σηµερινού του ιδιοκτήτη:

Γυάλες που φύλαγαν τις βδέλλες, µια πλήρης σειρά

παλιών οδοντιατρικών εργαλείων και παλιά ξυράφια και

πολλά άδεια µπουκαλάκια από φυτικά αρώµατα. Κάποτε

αυτός αποφάσισε να ασχοληθεί µαζί σου και µόνο αφού

προηγουµένως ολοκλήρωσε το σχολαστικό καθάρισµα και

το κούρδισµα του άλτο σαξόφωνού του. Κούρεµα-

ξύρισµα του παρήγγειλες. Όσο άλλαζες πρόσωπο κάτω

από το ξυράφι του, ξαναήρθε στο µυαλό σου το

ερµηνευτικό σχήµα του Λάσκου για το κράτος.

Αναρωτήθηκες τι να ήταν εκείνο που κατάφερνε να

διατηρεί ζωντανό το πνεύµα του Αριστοφάνη σε αυτή την

πόλη, όπως αυτό που πριν από λίγο σας αποκαλύφτηκε, σε

πείσµα και των επτά προσώπων όλων των κατακτητών της

που πέρασαν από εδώ.


Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΤΗΣ

ΑΝΟΙΞΗΣ

19/4/2005, Κέρκυρα

Σε ξύπνησε τα χαράµατα το έντονο άρωµα της

λεβάντας που χρησιµοποίησε ο κουρέας τελειώνοντας το

έργο του. Έµεινε καρφωµένο πάνω σου και µετά το

πρωινό ντους που είπες να κάνεις µπας και φύγει. ∆εν

θέλεις απάνω σου αρώµατα και κολόνιες από µικρός, από

τότε που προσπαθούσε να σε κάνει να µοσχοβολήσεις η

µάνα σου µε εκείνο το πράσινο αρωµατικό σαπούνι της

Μασσαλίας. ∆εν ήθελες να µυρίζεις τότε, έλεγες πως οι

µυρουδιές ήταν για τα κορίτσια, έτσι είχατε καταλήξει

οµόφωνα εσύ και η αγορίστική παρέα σου, µετά από την

µεγάλη σύσκεψη που είχε αυτό το θέµα στην ηµερήσια

διάταξη και που είχε λάβει χώρα σε ολοµέλεια στην

κρυψώνα σας στο παλιό καρνάγιο στο Γαλαξίδι. Στη λίστα

µε τα απαγορευµένα αρώµατα είχες συµπληρώσει

αργότερα µόνος σου και το κλάµα, που επιτρεπόταν από

τον πατέρα σου µόνο στο ειδικό σκοτεινό δωµάτιο δίπλα

στην αποθήκη µε τα σύνεργά του στην αυλή, το κλαυτήριο

όπως το είχατε ονοµάσει, και που έπρεπε να παραµένει

αποκλειστικά κοριτσίστικό συναισθηµατικό ξέσπασµα.

Αργότερα συµπλήρωσες στην λίστα σου και την χλεύη

των κοριτσίστικών συζητήσεων πήγαινε-έλα, όπως στο


νυφοπάζαρο στο Γαλαξίδι, που σχεδόν πάντα έκαναν την

διαδροµή ανάµεσα στην σχέση των συναισθηµάτων µέχρι

τα συναισθήµατα των σχέσεων, και άντε πάλι πίσω από

την αρχή.

Έξω η άνοιξη δεν φαίνεται να έχει κάποια

παρόµοια λίστα. Μόλις άνοιξες τα σκούρα για να αεριστεί

η σάλα µε τα ενθύµια των παροπλισµένων καραβιών του

Αγγλικού στόλου, εισέβαλαν µέσα όλα της τα

συναισθήµατα µε όλα τα χρώµατα ανακατεµένα µε την

πρωινή δροσιά, και όλα της τα αρώµατα. Σου φάνηκε ότι

µε όλα αυτά τα χρώµατα και τα αρώµατα τόνιζε την αυτό-

επίγνωση του εφήµερου της ύπαρξής της,

υπογραµµίζοντας κατάλληλα κάθε της προσπάθειά να

παρακινήσει την ενσυναίσθηση στην επικοινωνία της µε

κάθε ζωντανό όν. Στον καναπέ η Φρόσω συνέχιζε κάποια

πρωινά της όνειρα που την έκαναν να χαµογελάει.

Έκλεισες χωρίς θόρυβο την εξώπορτα έχοντας ένα

µπούκωµα στο λαιµό και αποφάσισες να περιηγηθείς

ανάµεσά τους.

Ξαπλώνεις στο κατάλευκο λιβάδι µε τα

χαµοµήλια, που µοιάζει σαν να το έβαψε χθες και αυτό η

ασβεστόβουρτσα του Παγκράτη. Πάνω τους η κόκκινη

µοτοσικλέτα σου έχει γύρει για να ξεκουραστεί. Κλείνεις

τα µάτια κάτω από τον καταγάλανο ουρανό για να

αισθανθείς, να καταλάβεις τι είναι αυτό εκεί µέσα που σε

µπουκώνει και δεν σε αφήνει να µιλήσεις για όλα αυτά

που νιώθεις σε αυτό το κορίτσι που φαίνεται ότι πάντα

ήταν εκεί για να σε ακούσει ενώ εσύ δεν ήσουν.

Πάντα ήθελες, όπως και εγώ άλλωστε, να έχεις µια

καλή εικόνα για τον εαυτό σου. Να νιώθεις καλός,

δυνατός, ωραίος. Θα θυσίαζες τα πάντα για να γινόσουν

αυτός που θα ‘θελες να είσαι και για να εξαφανιστεί αυτό


το µπούκωµα που σου κάθεται στον λαιµό αντανακλώντας

σε ένα καθρέφτη µέσα σου την εικόνα του κακού του

αδύναµου και του άσχηµου. Πάντα προσπαθούσες όπως

και εγώ άλλωστε, µε σκέψεις, λόγια και πράξεις να

δηµιουργήσεις µια θετική ισορροπία. Τα εσωτερικά και

εξωτερικά ερεθίσµατα που την ανατρέπουν τα απωθούσες

από το πεδίο της συνείδησής σου, προσπαθούσες να

γνωρίζεις να καταλαβαίνεις και να πιστεύεις µε τέτοιο

τρόπο, ώστε να ενισχύεται η εξιδανικευµένη εικόνα που

χρειάζεσαι για τον εαυτό σου, σαν ένα παιχνίδι που το

γνωρίζω και εγώ τόσο καλά. ∆ικαιολογούσες κάθε φορά

την κατάστασή σου επιρρίπτοντας τις ευθύνες στο

περιβάλλον. Μοιάζουµε και σε αυτό. Απέδιδες την

ανασφάλεια σου στην επιθετικότητα των άλλων, την

αποτυχία σου στις αντιξοότητες, την αποµόνωση, στην

απόρριψη και στις εξωτερικές απειλές. Να ‘ξερες πόσο σε

καταλαβαίνω.

Ξαπλωµένος στο λιβάδι θα πρέπει να

αντιλαµβάνεσαι ότι η ψυχή σου πλαστουργεί παράλογα

ερείσµατα επιβίωσης µέσα στις καθηµερινές σου

συνθήκες, που λες ότι και αυτές έχουν συνοµωτήσει µε

τις τραυµατικές εµπειρίες του παρελθόντος και σε

εξουθενώνουν. Για να ζήσεις θα χρειαστεί να φτιάξεις

αλήθειες που θα σε στηρίζουν, έστω κι αν χρειαστεί

συνειδητά να µυθολογήσεις. Λες πως πρέπει µε κάθε

θυσία να διασώσεις την αυτοπεποίθησή σου. ∆εν

γνωρίζεις όµως τι είναι αυτό που θα πρέπει να θυσιάσεις

και σε πιο βωµό. Με τα χέρια περασµένα πίσω από το

κεφάλι σαν µαξιλάρι πάνω στο λευκό λιβάδι προσπαθείς

να αναδιαρθρώσεις ανεπιτυχώς το παζλ των εσωτερικών

σου δυναµικών. Εξαντλείσαι στην ανίχνευση, την

κατανόηση και τον έλεγχο των συντεταγµένων που σε


προσδιορίζουν. Όλες οι προσπάθειες υπογραµµίζουν την

αδυναµία σου, ακόµη και αυτή η απλή διάγνωση των

χαρισµάτων σου σε συνθλίβει. Φοβάσαι ότι θα

παραµείνεις έγκλειστος σε αυτή την γνώριµη αίσθηση της

οδύνης ότι θα στερεώσουν µόνιµα οι αγωνίες σου,

µπλεγµένες στον ιστό της ακινησίας όλων αυτών των

καταχωνιασµένων συναισθηµάτων που βουίζουν σαν

µέλισσες εκεί µέσα και σε µπουκώνουν. Και αυτή η οδύνη

σε υποδουλώνει και σε ωθεί σε περίτεχνες, αυτό-

ερµηνευτικές ταχυδακτυλουργίες. Οι αδυναµίες σου όµως

σε καταδιώκουν, αναδύονται συνεχώς και επίµονα για να

διαλύσουν τα όποια ψήγµατα αυτοεκτίµησης σου

απέµειναν.

Σηκώνεσαι εξουθενωµένος, τρεκλίζεις µέχρι το

ασβεστωµένο πηγάδι και τραβάς νερό µε τον κουβά για να

ξεπλύνεις την µυρωδιά των χαµοµηλιών που νότισε πάνω

σου παίρνοντας την θέση της λεβάντας. Το µπούκωµα

παρέµεινε.

∆εν θα µπορούσες να ξέρεις ότι εκείνη την ίδια

στιγµή ήσουν ξαπλωµένος κάνοντας αυτές τις σκέψεις

πάνω και στο ζωγραφισµένο καµβά µε τις λευκές

µαργαρίτες που είχε ζωγραφίσει η Φρόσω, λίγο πριν αυτή

ανοίξει τα µάτια της για να σε αναζητήσει, έτοιµη να

αγαπηθεί.

.


ΜΟΡΑΒΙΑ

19/4/2005, Εργαστήριο του Πορφύρη, Κέρκυρα 10/9/2003, Βρυξέλλες

Σήµερα έπρεπε να παρουσιάσω στην PLP τις

γενικές αρχές της επικοινωνιακής στρατηγικής που πρέπει

να ακολουθήσει η Κοµισιόν για να εφαρµοστούν οι

πολιτικές πρόληψης υγείας που αποφασίστηκαν στην

Λισσαβόνα. Έπρεπε να είχα στηρίξει την προετοιµασία

µου σε γενικές γραµµές πάνω σε ότι είχαν παρουσιάσει

τους προηγούµενους µήνες ο Λάρσεϋ και ο Λαφανουί,

σαν δήθεν επιβεβαιωµένες επιδηµιολογικές τάσεις. ∆εν

έχουν επιβεβαιώσει όµως σχεδόν τίποτα ακόµα, δεν έχουν

µαζέψει τα στατιστικά στοιχεία που χρειάζοµαι για να τα

αναλύσω για να σχεδιάσω τις ειδικές δράσεις για το

AIDS, την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, τα

εγκεφαλικά, τις επιδηµίες και για την αντιµετώπιση των

συνεπειών από ασθένειες που συνδέονται µε τα

διατροφικά σκάνδαλα, όπως εκείνο της νόσου των τρελών

αγελάδων. Αντί για επιδηµιολογικές µελέτες φέρνουν

συνέχεια στην επιτροπή αντικρουόµενες µελέτες και

διαφορετικές εκδοχές δεκαλόγων. Κάθε φορά µε νέα

«ου». Έχουν αντικαταστήσει τα «ου µοιχεύσεις» και τα

«ου ψευδοµαρτυρήσεις» µε το «ου καταναλώσεις

αλκοόλ», το «ου πηδήξεις» και το «ου φας κόκκινο

κρέας». ∆εν ξέρω ποιο θεϊκό χέρι τους τα παρέδωσε αυτά


αλλά εµένα µου µυρίζουν σαν διαφορετικές εκδοχές

συµβιβασµών φαρµακευτικών εταιρειών µε ενώσεις

παραγωγών καταναλωτικών προϊόντων. Οι άλλοι δυο

στην επιτροπή περιµένουν από µένα να επιβάλλω αυτούς

τους νέους Μωσαϊκούς τους Νόµους σχεδιάζοντας

διαφηµιστικές καµπάνιες και τις γενικές κατευθύνσεις της

επικοινωνιακής πολιτικής των κρατών µελών σε θέµατα

αγωγής υγείας που θα ισχύσουν στην Ένωση τα επόµενα

χρόνια. Τα «ου» του µικροβιολόγου Λάρσεϋ, που τον

επέβαλε στην επιτροπή ο Μπλέρ παρά την εµπλοκή του

στον πανικό που προκάλεσε για τις τρελές αγελάδες πριν

ξεσπάσει το σκάνδαλο, στρέφονται κυρίως προς το AIDS

και το αλκοόλ, που το συνδέει µε τον καρκίνο και την

οικογενειακή βία. Ο Γάλλος γενικός γιατρός, που

ευθύνεται για την αύξηση της κατανάλωσης

εµφιαλωµένου νερού στη χώρα του µετά από τις µελέτες

που δηµοσίευσε για το τρεχούµενο νερό και την σχέση

του µε καρκίνους και επιδηµίες, στοχεύει µε τα δικά του

«ου» περισσότερο στις διατροφικές συνήθειες που έχουν

σχέση µε την κτηνοτροφική παραγωγή της χώρας του

Λάρσεϋ, υπερασπιζόµενος φανατικά µε τις δικές του

στατιστικές την αµπελοκαλλιέργεια του Γαλλικού νότου.

Στο µόνο που συµφωνούν και οι δύο είναι για την

συσχέτιση του καπνίσµατος µε τον καρκίνο του πνεύµονα,

παρά το γεγονός ότι είναι και οι δυο µανιώδεις καπνιστές.

Μόνο γι’ αυτή την συσχέτιση σοβαρά στοιχεία που δεν

χωρούσαν καµία αµφισβήτηση. Σήµερα βρήκα ευκαιρία

και τους ρώτησα αν υπάρχουν επιδηµιολογικές µελέτες

για τις αιτίες που προκαλούν τον καρκίνο στον

δωδεκαδάκτυλο. ∆εν µπόρεσα να βγάλω κανένα

συµπέρασµα, ο ένας ισχυρίστηκε ότι κατέχει

αδιαµφισβήτητα στοιχεία ότι για τη νόσο ευθύνεται το


κάπνισµα και ο άλλος ορκίζεται σε δεκάδες ανακοινώσεις

συναδέλφων του που ενοχοποιούν τα ζωικά λίπη.

Απέφυγα να τους πω ότι δεν έχω βάλει ποτέ τσιγάρο στο

στόµα µου και ότι δεν καταναλώνω ζωικά λίπη, δεν ήθελα

να ξέρουν το πρόβληµά µου. ∆ιαφορετικά µπορεί να

συµφωνούσαν και οι δυο για να µε κατηγορούσαν για

παθητικό καταναλωτή καπνιστού κρέατος. Τους δήλωσα

ότι η επιτροπή θα συνεχίζει να καρκινοβατεί όσο δεν µου

παρουσιάζουν σαφή, τεκµηριωµένα και πλήρη στατιστικά

δεδοµένα που να συσχετίζουν τις λεγόµενες µεγάλες

ασθένειες- στόχους της Λισσαβόνας µε τις συνήθειες

οµάδων του πληθυσµού της Ένωσης. Απειλήθηκε γενική

ελληνο-γαλλο-αγγλική σύρραξη σε Βελγικό έδαφος µε τις

όλο γαλατική ευγένεια διπλωµατικές φράσεις που

ανταλλάχθηκαν ένθεν και ένθεν και που ήταν γεµάτες µε

κριµένες απειλές.

Τώρα που γράφω αυτές τις γραµµές στο

ξενοδοχείο πονάω πάλι.

20/10/2003 Γλυφάδα

Οι τελευταίες εξετάσεις δεν µου αφήνουν κανένα

περιθώριο, πρέπει να αρχίσω χηµειοθεραπεία. ∆εν έχω

όρεξη για δουλειά, στο Πανεπιστήµιο πατάω σπάνια και η

ιδέα αυτού του ηµερολόγιου έχει πάψει να µε συναρπάζει.

Πανικοβάλλοµαι εύκολα, µε πιάνει δύσπνοια και ιδρώνω,

αγχώνοµαι για τα πιο ασήµαντα ζητήµατα. Ίσως να

φταίνε αυτά τα χάπια που µου έδωσαν, ίσως πάλι όχι. Στις

παρενέργειες δεν γράφει τίποτα για κρίσεις άγχους. Θέλω

να µένω µόνος µου κλεισµένος στο σπίτι και να µη κάνω

τίποτα.


Το µόνο που µε κρατάει όρθιο όλο αυτές τις

ηµέρες του εκούσιου εγκλεισµού µου είναι η Στέλλα και η

προοπτική της επόµενης βραδινής συνάντησής µας στο

δίκτυο. Το αρχείο που καταγράφει τις συνοµιλίες µας

ξεπέρασε τις χίλιες τυπωµένες σελίδες, ευτυχώς που

υπάρχει και αυτό και διαβάζω και κάτι που να έχει νόηµα.

Χθες το βράδυ τη ρώτησα τι είναι αυτό που φοβάται. Την

τροµοκρατούν, είπε, τα µοναχικά Σαββατόβραδα, η µάνα

της που την πιέζει να γυρίσει στο χωριό της για να την

παντρέψει και η στιγµή που µετράει τα λεφτά της να δει

αν της φτάνουν για µια σοκολάτα. Πιο πολύ είπε πως την

τροµοκρατεί η διαφήµιση µε εκείνη την εικόνα της

τριαντάχρονης κουκλάρας, που γυρίζει ατσαλάκωτη και

χαρούµενη από τη δουλειά της και σερβίρει γάλα στα δυο

πανέµορφα δεκάχρονα παιδιά της. Μου ζήτησε να κάνω

κάτι για να αλλάξει αυτό το πρότυπο νοικοκυράς-

εργαζοµένης µητέρας από τα διαφηµιστικά σποτ, που την

κατηγορεί ευθέως ως πλήρως αποτυχηµένη.

Σήµερα έπιασε δουλειά σε ένα γραφείο,

δοκιµαστικά της είπαν για ένα µήνα, χωρίς ΙΚΑ. Ήταν

χαρούµενη, µε ρώτησε τι επιθυµούσα πιο πολύ, να της πω

το πιο τρελό µου όνειρο. Απάντησα ότι θα ήθελα να ζήσω

µια βραδιά στο Μπουένος Άϊρες χορεύοντας παθιασµένα

αργεντίνικα τανγκό. ∆εν είπα ότι δεν ξέρω να χορεύω

τανγκό και ότι φοβάµαι ότι δεν θα προλάβω να µάθω.

Ακόµα δεν έχω δει φωτογραφία της, αποφεύγω να της

την ζητήσω, πόσο µάλλον να βρεθούµε από κοντά µε τα

χάλια που έχω. Να θυµηθώ να βγάλω µια φωτογραφία

όσο ακόµα έχω µαλλιά.

Το πρωί πήγα στον Φαίδωνα να του µιλήσω. Μου

ανήγγειλε ότι παντρεύεται την Πόλυ, που θα είναι η νέα

του γυναίκα τον από άλλο µήνα και ήταν πολύ


χαρούµενος. Τον µεθεπόµενο µήνα βγαίνει στη σύνταξη,

έµεινε η συζήτησή µας σε γενικότητες. ∆εν ήθελα να

χαλάσω το κλίµα των ηµερών του µε τα δικά µου. Μου

φαίνεται όµως ότι κατάλαβε ότι έχω πιάσει πάτο.

1/11/2003 Γλυφάδα

Πόσες φορές την έχω δει την ταινία; ∆εν θυµάµαι.

Πατάω πάλι το κουµπί του βίντεο και µπαίνω ξανά, όπως

όλες τις προηγούµενες φορές, στον κόσµο που βρίσκεται

ανάµεσα στο όνειρο και το µη όνειρο. Ο Μορφέας

αποκαλύπτεται µετά από την προειδοποίηση για το τι θα

του συµβεί στην επόµενη σκηνή. Το µπλε χάπι ή το

κόκκινο; Ελεύθερα θα πρέπει να σκεφτεί, το µπλε διάλεξε.

Ξυπνάει από τον ύπνο και βρίσκεται µέσα στον εφιάλτη.

Νοµίζει είναι αέρας αυτό που αναπνέει; Κάποιοι λίγοι

αντιστέκονται, προστατεύουν το λειτουργικό σύστηµα

της Ζάιον από τους πράκτορες µε τα µαύρα κουστούµια.

Θέλουν να απελευθερώσουν και τους άλλους από τον

δικτυωµένο ύπνο τους που τους αποµυζά µέσα από τα

κουκούλια τους. ∆εν θα τα καταφέρει, όλοι πέφτουν την

πρώτη φορά σε αυτό το άλµα. Η Όρακλ δεν τον

αναγνωρίζει, του λέει ότι δεν είναι ο Εκλεκτός.

«I must have a door in the back of my head»4 µου

τραγουδάει µια βραχνή φωνή από τους Ντάντυ Γουόρχολς

στο CD που παίζει δίπλα.

Πρέπει να σωθεί ο Μορφέας, δεν θα προλάβει,

προδοσία. Μόνο η Τρίνιτυ ξέρει. Γνωρίζει την δική της

προφητεία και εµπιστεύεται την καρδιά της. Θα τα

καταφέρει του λέει, να τρέξει όσο πιο δυνατά µπορεί.

4 Πρέπει να έχω µια τρύπα πίσω από το κεφάλι, στίχος από το Solid,

του άλµπουµ Thirteen Tales from Urban Bohemia των Dandy

Warhalls.


Περνούν όλες οι σκηνές από µπροστά µου.

Καταιγισµός από εικόνες µε εικονικές µονοµαχίες

ανάµεσα σε αυτούς που αντιστέκεται και σε αυτούς που

προστατεύουν αυτό που κρατάει το γένος των ανθρώπων

κοιµισµένο για να ρουφήξει όλη του την ενέργεια. Με

πατηµένο το κουµπί του Fast Forward η ταινία κρατάει

λιγότερο από πέντε λεπτά, όσο κράτησε πάνω κάτω και το

τραγούδι στο CD. Ζαλίζοµαι από τον ρυθµό που έδωσα

στις εικόνες, πρέπει να ηρεµίσω, να χαµηλώσω ταχύτητα,

να καταλάβω που πατάω. Κάθε φορά που βλέπω αυτή την

ταινία το ίδιο παθαίνω, παθιάζοµαι και παρασύροµαι από

τον ρυθµό των σκηνών.

Πολύ µε είχε προβληµατίσει το µήνυµά της την

πρώτη φορά που µιλήσαµε για τον Magritte. Μου φάνηκε

πολύ σκληρό και γεµάτο φόβο για το αύριο.

Άνθρωποι ζουν ένα όνειρο που καθορίζουν

υπολογιστές και προγράµµατα εικονικής

πραγµατικότητας. Παρατραβηγµένο ίσως για να τονιστεί η

αλληγορία. Ποντάρανε οι παραγωγοί της ταινίας στον

φόβο του µέσου θεατή για το τεχνολογικά καινούργιο ή

κάτι άλλο θέλει να πουν oι σκηνοθέτες; Λίγες ταινίες µου

έβαλαν τόσα πολλά και τόσο έντονα καινούργια

ερωτήµατα. Τι είναι αυτό το Μάτριξ; ∆εν είναι το ίντερνετ

και ο φόβος ότι θα µας ελέγχουν καλλίτερα έτσι

δικτυωµένους όλους. ∆εν κινδυνεύουµε από αυτό το

δίκτυο γιατί τους ξέφυγε και δεν ανήκει πλέον σε κανένα,

κανείς δεν µπορεί να το ελέγξει αποτελεσµατικά. Μήπως

είναι τότε το Μάτριξ η δύναµη των τηλεοπτικών δικτύων

που καθορίζουν τις συνήθειες και ρυθµίζουν τις αγορές;

Ίσως. Υποψιάζοµαι όµως ότι δεν αρκούν µερικά κόλπα


του κούνγκ-φου, µερικές µπουνιές και κάποιες κουτουλιές

στους µαυροφορεµένους µπράβους των µιντια-κρατόρων

για να ξεµπλέξουµε µε όλα αυτά. Ξέρω ότι τα πράγµατα

είναι πιο πολύπλοκα, είναι δουλειά µου να το ξέρω αυτό.

∆εν αρκούν κάποιες ηρωικές έφοδοι στα χειµερινά

ανάκτορα των µίντια για να ξεφύγει κανείς από αυτό το

Μάτριξ των τηλεοπτικών µέσων που κάθε µέρα κοιµίζει

βαθύτερα µέσα στην αποµόνωση του κουκουλιού που

πλέκεται µε πολύ τέχνη γύρω από τον καθένα. Και εγώ τι

κάνω; Γράφω συνταγές για να φτιαχτεί καλλίτερα αυτό το

κουκούλι, αυτό ίσως έπρεπε να απαντήσω στη Στέλλα

όταν µε ρώτησε τι δουλειά κάνω.

Αντιγράφω από το ιστορικό των συνοµιλιών µε τη

Στέλλα:

karibu 26/10/2003 01:35 πµ

Πες µου ειλικρινά. Τι ψάχνεις σ’ αυτό το δίκτυο;

Misty 26/10/2003 01.36πµ

Σου απάντησα σε αυτή την ερώτηση πριν λίγες µέρες.

karibu 26/10/2003 01:37 πµ

Όχι δεν µου απάντησες τελείως. Πες µου τι ψάχνεις.

Misty 26/10/2003 01.38πµ

Ψάχνω να βρω την δική µου Ζάιον, εντάξει; Αυτό

ψάχνω.


Ποιο είναι αυτό το κορίτσι που έρχεται τις

τελευταίες νύχτες στα όνειρά µου έχοντας πάρει τη µορφή

της Τρίνιτυ; Tι την κάνει να λέει πεισµατικά όχι στην κάθε

µου προσπάθεια να της βρω δουλειά, γιατί µε αγαπάει;

Είναι φανερό ότι αυτό συµβαίνει, µε αγαπάει, το διαβάζω

στα µάτια της πίσω από τις γραµµές. Και εγώ ερωτεύοµαι

πάλι. Πως είναι δυνατό να ερωτεύοµαι µε αυτά που µου

συµβαίνουν;

Θεραπεύει ο Μορφέας ο θεός του ύπνου, αυτό το

διαισθάνοµαι αλλά δεν µπορώ να αποδείξω πως το

καταφέρνει, µου λείπουν τα στοιχεία. Είναι ώρες που

σκέφτοµαι µόνο µε λέξεις και άλλες που σκέφτοµαι µόνο

µε εικόνες. Επινοώ λέξεις που περιγράφουν εικόνες για να

γίνουν µετά σκέψεις ή συµπεριφορές. Και πιο σπάνια

ζωγραφίζω εικόνες για να τακτοποιήσω τις σκέψεις που

κάνω µε τις λέξεις. Και όταν σκέφτοµαι µε λέξεις έχουν

σηµασία όλα τα σηµεία στίξης, οι χρόνοι στα ρήµατα και

οι προσωπικές αντωνυµίες. Βάζω κώµα όταν θέλω να

ανασάνω, αλλάζω παράγραφο όταν ολοκληρώνεται ο

συλλογισµός και φτιάχνω καινούργιο κεφάλαιο όταν

νοµίζω ότι πρέπει να αλλάξω ριζικά κάτι στην ζωή µου.

∆εν βάζω ποτέ τελεία όταν σκέφτοµαι, η τελεία µπαίνει

µια φορά στο τέλος και εµένα, παραδόξως, δεν µε

απασχολεί σήµερα ο θάνατος. Έκανα την σκέψη ότι ίσως

δεν µε φοβίζει ο θάνατος γιατί δεν µε φοβίζει και αυτή η

µοναδική ζωή που είναι να ζήσω. (Να µια πρόταση που

ισχύει όσο και η άρνηση της. ∆ουλεύει εδώ η

αντιστροφή). Όταν ονειρεύοµαι όµως ονειρεύοµαι πάντα

µε εικόνες, δύσκολο να χωρέσουν τα κώµατα και οι

χρόνοι των ρηµάτων στις εικόνες των ονείρων. Αδύνατον

να βάλω τελεία στις εικόνες, το ξέρω αυτό καλά, το έµαθα


από το Λάσκο και το ένοιωσα ανακατεύοντας τα χρώµατα

στην παλέτα για να γίνουν εικόνες ζωγραφιστές. ∆εν

νοµίζω όµως ότι είναι δυνατή η ζωή χωρίς την προοπτική

αυτής της τελείας που θα προσδιορίσει κάποια στιγµή το

τέλος της σκέψης. Ίσως διαφορετικά να µην είχε κανένα

νόηµα.

Κουράζοµαι, δεν µπορώ να γράφω συνέχεια, έχω

το κοµπιούτερ ανοιχτό και περιφέροµαι στο σπίτι

κάνοντας άσκοπα πράγµατα και αναλώνοµαι σε ηµιτελείς

προσπάθειες. Επιστρέφω πάντα εδώ για να γράψω δυο

γραµµές και να φύγω πάλι, λες και έγινε αυτό το

Ηµερολόγιο Καταστρώµατος ο λόγος της ύπαρξης µου

αυτές τις ώρες. Ή µήπως ηµέρες, δεν είµαι σίγουρος για

να πω. Είναι και εκείνος ο κάβουρας που µε δαγκώνει στο

στοµάχι. Κρατάει κάποιο ρυθµό αυτός, µου φαίνεται ότι

δαγκώνει µε κάποια περιοδικότητα. Ο πόνος κάνει κάποιο

κύκλο και αυτός, έχω αυτά τουλάχιστον να µου δίνουν

και σε µένα την αίσθηση του χρόνου. Μάλλον Bug5 θα

είναι αυτός ο κάβουρας στο πρόγραµµα της εικονικής

πραγµατικότητας που φτιάχτηκε ειδικά για µένα. Κάποιος

θα τον φύτεψε εκεί παλιότερα για να παραµονεύει µπας

και πάω να ξεφύγω από τα όρια, να µε επαναφέρει σε τάξη

και να µε τοποθετήσει πάλι σε κάποιο χρονικό πλαίσιο.

Κοιµήθηκα για λίγο στον καναπέ. Ξύπνησα µε το

ερώτηµα αν µπορεί να υπάρξει στο Μάτριξ όνειρο µέσα

στο όνειρο. Μπερδεύτηκα.

5 Ζωύφιο, µεταφορικά τα κρυµµένα λάθη που υπάρχουν στα

προγράµµατα των υπολογιστών


Ξύρισα το µαλλί από το κεφάλι µου µε γρήγορες

νευρικές κινήσεις, πριν αυτό αρχίσει να πέφτει τούφες

τούφες από τα χηµικά και τις ακτινοβολίες που θα

ακολουθήσουν. Κόπηκα άσχηµα, σταµάτησα την

αιµορραγία µε κόπο. Είδα µετά τον εαυτό µου στον

καθρέφτη και δεν µε γνώρισα. Έψαχνα να θυµηθώ ποιο

πρόσωπο από το Μάτριξ ήταν αυτό που µε κοιτούσε

έντροµο µέσα από τον καθρέφτη του µπάνιου. Μου

δηµιουργήθηκε η κρυφή ελπίδα, η ουλή που ανοίχτηκε

πίσω από το αυτί µου από το ξυράφι, να είναι η πύλη που

θα µε ξανασυνδέσει µε κάποια άλλη πραγµατικότητα. Σε

άλλο χρόνο και τόπο. Και χωρίς τον κάβουρα..

Νοµίζω ότι τρελαίνοµαι.

14/11/2003 στο γραφείο µου στο Πανεπιστήµιο

Γλιστρούσα πάνω στα κύµατα του ίντερνετ,

σέρφινγκ το είπαν αυτό κάποιοι τρελαµένοι Καλιφορνέζοι

µε τις σανίδες, έµεινε ο όρος και παγκοσµιοποιήθηκε.

Χρειαζόµουν να βρω ιστοσελίδες µε πληροφορίες για

κάποιο πρότυπο ασφάλειας υγιεινής στους χώρους

εργασίας. Η µηχανή αναζήτησης µου πρότεινε να συνδεθώ

σε µια σελίδα. Βρέθηκα ξαφνικά σε µια που παραπέµπει

σε δικτυακούς τόπους που εξειδικεύονται στην παροχή

συµβουλευτικών ιατρικών υπηρεσιών και κάνουν

ψυχολογική υποστήριξη σε ασθενείς. Ένα τρίτο χέρι κάνει

κλικ στο ποντίκι για να διαλέξω την επιλογή

«Νεοπλασίες». Μια θάλασσα από καινούργιες επιλογές

ξανοίχτηκε µπροστά µου. ∆υσκολεύοµαι να διαλέξω. Από

αλλού ξεκινούν διαδροµές που αναλύουν εξειδικευµένα

ιατρικά θέµατα και την επίδραση των φαρµάκων, ενώ


δίπλα άλλες παρέχουν στο διάβα τους πληροφορίες για

εταιρίες που δίνουν ψυχολογική υποστήριξη ή για

ηλεκτρονικές κοινότητες αλληλοϋποστήριξης πασχόντων.

Άνοιξα δειλά το παράθυρο µιας τέτοιας κοινότητας, η

σελίδα υποδοχής εξηγεί τους σκοπούς και τους κανόνες

της. ∆ιαθέτει και ιστοσελίδα συνοµιλιών ανάµεσα στα

µέλη της, έκανα εγγραφή. Από εκείνη τη στιγµή είµαι και

επίσηµα καρκινοπαθής. Ο καθένας µε λίγες γνώσεις και τα

κατάλληλα εργαλεία θα µπορεί να ανακαλύψει αυτή την

εγγραφή µου και να βγάλει σαν συµπέρασµα πράγµατα

που τα θεωρώ σαν ευαίσθητες προσωπικές µου

πληροφορίες. Εξαρτιέµαι πλήρως από τον

επαγγελµατισµό του προγραµµατιστή που έφτιαξε την

σελίδα. Ελπίζω να είχε προβλέψει να συµπεριλάβει

µηχανισµούς που να προστατεύουν την πρόσβαση τρίτων

στα αρχεία των µελών που εγγράφονται σε αυτόν τον

δικτυακό τόπο.

Εκείνη την ώρα ήταν εβδοµήντα έξι διαθέσιµοι για

συνοµιλία, έψαξα να βρω κανένα Ρωµιό, φαντάστηκα ότι

θα είναι πιο εύκολη η επικοινωνία µαζί του. Βρίσκω ένα

τριανταπεντάρη, ανοίξαµε κουβέντα. Είναι από την

Εορδαία, έχει όγκο στο κεφάλι µετά από µετάσταση από

τον πνεύµονα, το στρόντιο από το Τσερνοµπίλ του είπαν

κάποιοι γιατροί, το ενεργειακό Νταχάου της ∆ΕΗ στην

Πτολεµαΐδα είπαν κάποιοι άλλοι, κανείς δεν ξέρει να του

πει µε σιγουριά τι ευθύνεται γι’ αυτό που δεν θα αλλάξει

για τον ίδιο. Πρέπει να είναι σε άσχηµη σωµατική

κατάσταση από αυτά που µου λέει πως πέρασε αλλά

γράφει µε αισιοδοξία, δίνει συµβουλές, προσπαθεί να µε

στηρίξει.

«Τι ψάχνεις να βρεις σ’ αυτή την ιστοσελίδα», µε

ρωτάει κάποια στιγµή. Στο µυαλό µου εκείνη την στιγµή


ήταν πάλι τα ξύλινα σκαριά του Αγγλικού στόλου που

περίµεναν τα συνεργεία διάλυσης στη Μάλτα.

«Ξυστρί να µου καθαρίσει την µοράβια ψάχνω»,

έγραψα.

«Έτσι το αισθανόµουν και εγώ πριν τρία χρόνια

που πρωτόµαθα τι µου συµβαίνει. ∆εν φοβήθηκα τον

επικείµενο θάνατο µου, µόνο µε την σκέψη ότι είναι η

µοναδική κατάσταση που δεν θα συναντήσω όσο είµαι

ζωντανός. Αισθανόµουν όµως να έχουν κολλήσει πάνω

µου λάσπες που δεν µπορούσαν να ξεκολλήσουν, σαν να

ήµουν βρώµικος. Φοβόµουν να µιλήσω στους φίλους µου

µη και µε απορρίψουν σαν κάτι διαφορετικό. Σκληρή αυτή

η σκέψη της απόρριψης. Κλείστηκα στο σπίτι και δεν

έβγαινα έξω καθόλου. Τελικά ξέρεις πότε αισθάνθηκα

καλά; Όταν έµαθα τελεσίδικα πόσο χρόνο έχω για να

ζήσω. Γιατί τότε καταλαβαίνεις ότι έχεις ένα

πλεονέκτηµα.»

«Τι πλεονέκτηµα;» Ρώτησα ως νεοφώτιστος.

«Κοίτα φίλε, όλα στην ζωή έχουν µια κλίµακα,

ακόµα και αυτή η ίδια η ζωή. Ποιος καθορίζει ότι είναι

πολλά ή λίγα τα χρόνια που είναι να ζήσει κάποιος; Και

αν αυτά τα χρόνια είναι σκυλίσια πως καθορίζεται τότε η

κλίµακα; Και ποιος βάζει τα πρότυπα που καθορίζουν την

ζωή αν είναι σκυλίσια ή δεν είναι; Βλέπεις είναι πολλά τα

ερωτήµατα φίλε, τα πάντα φαίνονται ότι είναι σχετικά.

Όταν όµως ξέρεις ακριβώς ότι σου µένουν π.χ. εκατόν

εβδοµήντα µέρες, ξέρεις ακριβώς τι σου µένει να κάνεις.»

«Πες µου σε παρακαλώ, τι κάνεις τότε;»

«To µόνο που σου µένει τότε να κάνεις είναι να

ξυπνάς το πρωί, να αισθάνεσαι χαρούµενος που βλέπεις

ξανά το φως και να αρπάζεις µετά κάθε στιγµή της µέρας

που έρχεται. Την ρουφάς την κάθε στιγµή µέχρι το


µεδούλι, δεν της αφήνεις σταγόνα. Αυτό µόνο σου µένει

να κάνεις. Άδραξε την στιγµή είναι το σύνθηµά µας σε

αυτή την ηλεκτρονική κοινότητα, δεν το πρόσεξες;»

∆εν ήξερα τι να απαντήσω

«Άφωνος φίλε; Νοµίζεις ότι είναι δύσκολο; ∆εν

είναι πίστεψέ µε. H µόνη πίκρα που µένει όταν το

καταλάβεις αυτό ξέρεις ποια είναι; Που δεν έκανες αυτό

ακριβώς και όλο τον άλλο καιρό που δεν ήξερες ότι σου

µένουν µόνο αυτές οι εκατόν εβδοµήντα µέρες. Αυτή είναι

η µοράβια σου φίλε, οι χαµένες στιγµές της ζωής σου

είναι, αυτές που τις πέρασες έτσι, χωρίς να τις ζήσεις.»

«Και πως την πετάς από πάνω σου αυτή την

µοράβια» ρώτησα.

«Αρπάζεις την µέρα σου και την κάθε της στιγµή

της και η µοράβια εξαφανίζεται σιγά σιγά.»

Είπαµε να τα ξαναπούµε, να συναντιόµαστε που

και που σε αυτόν τον ηλεκτρονικό τόπο για να ξύνει ο

ένας την µοράβια του άλλου.


ΤΖΑΖ ΡΟΚ

19/4/2005, Κέρκυρα

Οι οδηγίες της κυρά-Μαρίνας ήταν πολύ

κατατοπιστικές. Μετά την Μεσσογγή στο δρόµο για

Λευκίµη έστριψες δεξιά ακολουθώντας την πινακίδα για

τον Άγιο Ματθαίο. ∆εν βιαζόσουν, η Φρόσω ήταν

γαντζωµένη πάνω σου από την πίσω θέση

απολαµβάνοντας τη διαδροµή ανάµεσα στα περιβόλια και

τα αµπέλια. Πιο κάτω στη διχάλα το σήµα έδειχνε ίσια και

αριστερά για τον προορισµό αυτής της βόλτας, πήρες τη

διαδροµή που δήλωνε µεγαλύτερη. Μέσα στην αντηλιά

του µεσηµεριού µια άλλη πινακίδα έδειχνε ίσια την

κατεύθυνση για την λιµνοθάλασσα των Κορυσσίων, δεξιά

ξεκινούσε ο σκιασµένος στενός δρόµος προς το µνηµείο

των Σέρβων πεσόντων του πρώτου παγκοσµίου και τον

Άγιο Ματθαίο. Στάθηκες για να ξεδιψάσετε στη βρύση

που άφησαν πίσω τους οι φαντάροι των υπολειµµάτων του

Σερβικού στρατού που βρήκαν σ’ αυτό το τόπο

καταφύγιο. Η διαδροµή συνέχιζε µέσα σε ένα πανάρχαιο

ελαιώνα. Τα πανύψηλα δέντρα µε τους χοντρούς τους

κορµούς που ήταν γεµάτοι κουφάλες είχαν πάρει περίεργα

σχήµατα, άλλο σαν άνθρωπος που καµπούριασε απ’ τα

χρόνια, άλλο σαν ζώο έτοιµο να ορµίσει, ένα µνηµείο της

φύσης ανώτερο είπες από το καλλίτερο µουσείο

µοντέρνας τέχνης. Το µόνο που θύµιζε ανθρώπινη


παρουσία ήταν τα λιόπανα, άλλα µαζεµένα και άλλα

απλωµένα ακόµα, να περιµένουν τους πεσόντες καρπούς

από ψηλά. Ο ήλιος πουθενά, σκιά απόλυτη παντού, σαν να

µην έχει δει το µέρος κανένας ήλιος για αιώνες.

Σταµάτησες πιο πάνω τη µηχανή σε ένα παλιό

στρατιωτικό κτίριο φτιαγµένο από πέτρα. Οι Σέρβοι να το

‘φτιαξαν στον πρώτο πόλεµο ή οι Γερµανοί στον δεύτερο,

δεν υπήρχε κανένα σηµάδι που να προσδιορίζει το σκοπό

και τον κτίστη του. Από εκεί ξεκινούσε αριστερά προς τη

θάλασσα ένας στενός χωµατόδροµος που συνέχιζε µέχρι

τη θάλασσα µε ένα µονοπάτι φαγωµένο από τις βροχές

του χειµώνα. Το λαµπύρισµα της θάλασσας που

ανοίγονταν µέχρι τον ορίζοντα αντανακλούσε από ψηλά

το γαλάζιο της στα µάτια της Φρόσως που έλαµπαν. Σε

πήρε από το χέρι, κατηφορίσατε το µονοπάτι και βγήκατε

από τη σκιά.

Η µικρή αµµουδερή παραλία που ανοίγονταν προς

το βορρά είχε τη πλάτη της καλυµµένη από τα κύµατα του

Αδριατικού πελάγους, που έρχονταν από τη δύση, µε ένα

µικρό κυµατοθραύστη φτιαγµένο από ογκόλιθους, που

προστάτευε καµιά δεκαριά ψαρόβαρκες που ήταν δεµένες

η µια δίπλα στην άλλη µε ένα σκοινί. ∆εξιά ένα

κλειδωµένο εκκλησάκι, Αγία Παρασκευή έγραφε, το ίδιο

και το κουφάρι µιας µισοθαµµένης στην άµµο ξύλινης

βάρκας µπροστά του. Σκιά πουθενά εδώ κάτω, το φως

έδειχνε να έρχεται εκτυφλωτικό από παντού µετά από τις

αντανακλάσεις του στο νερό, τη λευκή άµµο, τα βράχια

και το ασβεστωµένο τοίχο απ’ το ξωκλήσι που το έστελνε

µε µεγαλύτερη ένταση πίσω στη θάλασσα. Λίγα µέτρα πιο

πάνω το απόλυτο σκοτάδι του ελαιώνα έµοιαζε σαν να

είχε χύσει όλο το φως στη θάλασσα από το φαγωµένο

µονοπάτι µαζί µε τα νερά της βροχής του χειµώνα.


«Εγώ θα µπω» είπε χαµογελώντας πάλι µε τα

µάτια. Άρχισε να βγάζει τα ρούχα της µε γρήγορες

κινήσεις, έβγαλες και εσύ τα παπούτσια και µάζεψες τα

παντζάκια µέχρι το γόνατο. Το νερό ήταν παγωµένο,

πάντα περίµενες να µπεις στη θάλασσα µετά του Αγίου

Πνεύµατος. Το γυµνό κορµί της εξαφανίστηκε στο νερό

µε ένα µακροβούτι. Την είδες µετά από δέκα µέτρα να σου

χαµογελάει τινάζοντας τα µαλλιά της από το νερό, πριν

γυρίσει τη πλάτη και µε δυνατές απλωτές να παίρνει

κατεύθυνση προς τη µύτη του κυµατοθραύστη. Πρώτη

φορά τη βλέπεις γυµνή, το καλογυµνασµένο της κορµί δεν

σου έκρυβε πλέον κανένα του µυστικό. Τα δυο της

λακκάκια κάτω από τη µέση τα είχες φανταστεί ότι θα

ήταν ακριβώς εκεί, τώρα τα είδες να σου χαµογελούν πριν

το µακροβούτι.

Στάθηκες να καταγράψεις την εικόνα

ακουµπώντας πάνω στο σκοροφαγωµένο σκαρί της

βάρκας που, γερµένη στο πλάι, είχε γεµίσει άµµο και

νερό. Μέσα της καµιά δεκαριά καβούρια έκαναν

τσιµπούσι µε ένα µισοφαγωµένο κέφαλο. Η σκιά από το

σώµα σου που έσκυψε από πάνω τους να δει το θέαµα τα

φόβισε, άφησαν τον µεζέ και άρχισαν να τρέχουν

πανικόβλητα προς όλες τις κατευθύνσεις.

«Συγνώµη» σου ξέφυγε βλέποντας τα να χάνονται

στα ρηχά. Χαµογέλασες, θυµήθηκες τα καβούρια σε µια

άλλη ακρογιαλιά, ίδια σαν αυτή, µε µια παρόµοια

µισοβυθισµένη βάρκα στο Γαλαξίδι, πριν είκοσι, είκοσι

ένα χρόνια θα ήταν. Τότε να τα κυνηγάς µε ένα καλάµι για

να τα δεις να χάνονται στη θάλασσα διασκεδάζοντας µε το

πλάγιο του βαδίσµατός τους. Και µετά, ολοµόναχος πλέον

στην µυστική σου γωνιά, να κοιτάς µε τις ώρες τη

θάλασσα περιµένοντας τον Αρχάγγελο να φανεί στον


ορίζοντα. Φανταζόσουν τον παππού σου να σε µαθαίνει

να δουλεύεις το πανί και τα σχοινιά και εσύ να κρατάς

σταθερά τη πορεία µε το τιµόνι του, όπως εκείνη τη

µοναδική φορά που βγήκατε µαζί για ψάρεµα µε τη βάρκα

και σου µάθαινε πως νετάρουν το παραγάδι για να µη

µπερδευτεί και πως δολώνεται η σαρδέλα στην καθετή για

να πιάσετε καθαρά στα βαθειά. Εσύ τότε ήσουν ο

τιµονιέρης στο καΐκι των παιδικών σου ονείρων που

ξεκινούσε ταξίδι για να φορτώσει και να ξεφορτώσει όλου

του κόσµου τα καλά σε όλα τα λιµάνια από τη Πάτρα

µέχρι το Τούνεζι. Και σε κάθε λιµάνι να σας περιµένουν

παλιοί φίλοι του παππού µε κεράσµατα και για να πουν

ιστορίες για τρικυµίες, µπουνάτσες και τα θαλασσινά

πλάσµατα που δεν τα είχε δει ποτέ κανένα µάτι

ανθρώπινο. Και εκεί, στο τελευταίο λιµάνι στην

Αλεξάνδρεια, πριν πάρετε το δρόµο του γυρισµού

φορτωµένοι µε χουρµάδες, ελεφαντόδοντο και µπακίρια,

θα ξεφύλλιζες εκείνο το βιβλίο που σου υποσχέθηκε ο

παππούς και που είχε όλη τη παλιά σοφία που εξηγούσε

όλα τα µυστήρια του κόσµου απαντώντας σε όλα τα

αναπάντητα γιατί που τον βοµβάρδιζες, φυλαγµένο

τόσους αιώνες για σένα από εκείνο τον γέρο παλαιοπώλη.

∆εν ερχόταν ποτέ ο Αρχάγγελος, έφευγες το σούρουπο

πάντα µετανιωµένος που κυνήγησες τα καβούρια και σε

άφησαν αυτά ολοµόναχο στην ακροθαλασσιά να ψάχνεις

απογοητευµένος και διψασµένος για κάποια σκιά να σε

δροσίσει µετά τις ώρες κάτω από τον ήλιο που έστελνε το

φως του από παντού.

∆εν ξέρεις πόση ώρα πέρασε µε αυτές τις σκέψεις,

η Φρόσω δεν φαινόταν πουθενά. Σηκώθηκες στις µύτες

των ποδιών να κοιτάξεις πίσω από τα βράχια του

κυµατοθραύστη, ανέβηκες πάνω στη πλαγιασµένη βάρκα


έβαλες το χέρι αντήλιο, τίποτα. Η θάλασσα έδειχνε άγρια

την απεραντοσύνη της µέχρι τη δύση, ανησύχησες, η

καρδιά σου άρχισε να χτυπάει δυνατά. Έβγαλες τα ρούχα,

τα πέταξες πάνω στη µιθοβυθισµένη βάρκα και ολόγυµνος

πήρες την απόφαση να τη ψάξεις. ∆εν πρόλαβες να κάνεις

ένα βήµα στα παγωµένα νερά όταν την άκουσες να γελάει

από πίσω σου ξαπλωµένη πάνω σε ένα λείο βράχο που

ξεκινούσε από τα ριζά του λόφου µε τις ελιές και χανόταν

πλαγιασµένος στο νερό. Σε παρατηρούσε λαχανιασµένη,

προφανώς κολύµπησε πίσω από τα βράχια τα

σκαρφάλωσε και βγήκε από πίσω.

«Ανησύχησες Σκοτεινέ;» σε ρώτησε γελώντας όσο

την πλησίαζες γυµνός. Το στήθος της ανεβοκατέβαινε

ρυθµικά στάζοντας αλµύρα. «Έτσι ακριβώς σε είχα

φανταστεί όταν ζωγράφιζα εκείνη τη ζωγραφιά που σου

άρεσε. Γυµνό και ανήσυχο να µε ψάχνεις µέσα σε µια

τέτοια θάλασσα.»

Την πήρες αγκαλιά και τη φίλησες. Το αλµυρό

νερό που έσταζε στο στόµα της από τα βρεγµένα της

µαλλιά έκανε τη δίψα και των δυο αβάσταχτη.

Κυλιστήκατε πάνω στο φως της αµµουδιάς µε τα γυµνά

κορµιά να χάνουν όλες τους τις λεπτοµέρειες, τους έµενε

µόνο το περίγραµµα. Σου φάνηκε ότι πιάσατε όλα τα

λιµάνια µέχρι τη Μπαρµπαριά, ήθελε να τα

ξαναεπισκευτείς ένα ένα και ύστερα πάλι από την αρχή σε

ένα ταξίδι που δεν θα σταµατούσε ποτέ. Την ακολούθησες

αλλάζοντας µαζί της συνέχεια θέση στο πανί και το τιµόνι.

Μείνατε µετά από ώρα να αφήνετε τον ήλιο να σκάβει τα

ξεδιψασµένα κορµιά από τον έρωτα χαϊδεύοντας ο ένας

τον άλλο. Τα καβούρια είχαν επιστρέψει να συνεχίσουν

αυτό που είχαν αφήσει µισό, ο φόβος της άγνωστης σκιάς

είχε εξαφανιστεί.


«Για πρώτη φορά µετά από καιρό έχω την αίσθηση

ότι δεν µε παρακολουθεί κανένας» είπε ακουµπώντας το

κεφάλι της στη γυµνή σου κοιλία όσο έπαιζε µπλέκοντας

τα δάχτυλά της στις τρίχες σου. Συµφώνησες µπλέκοντας

τα δικά σου στα βρεγµένα της µαλλιά. Και τότε άρχισε να

χαµηλώνει λίγο η ένταση από εκείνο το βούισµα µέσα

σου.

Σούρουπο. Είπατε να κάνετε µια βόλτα µε τα

πόδια στα καντούνια της παλιάς πόλης. Άφησες τη µηχανή

σε µια πλατεία που την στόλιζαν δηµόσια ουρητήρια, δυο

στάσεις λεωφορείου και τρία πλατάνια. Γύρω γύρω

µαγαζιά γεµάτα µε Πασχαλινά στολίδια και πολύχρωµους

µπότηδες, τα κανάτια που θα σπάσουν το Μέγα Σάββατο

για να ξορκίσουν το κακό, φοβίζοντας τον κάθε ετερόδοξο

κατακτητή που πέρασε από εδώ. Πλατεία Σαρόκκο έγραφε

η πινακίδα στα ελληνικά, San Rocco η λατινική γραφή της

για τους τουρίστες. Κοιταχτήκατε στα µάτια, είπατε να

κάνετε ένα γύρω να βρείτε οτιδήποτε να παραπέµπει σε

αρχείο, είχε µείνει µόνο εκείνη η τελευταία παράγραφος

από το µήνυµα του Πορφύρη που δεν είχε

αποκρυπτογραφηθεί, αυτή που υπόσχονταν να τα

εξηγήσει όλα. Ένα συµβολαιογραφείο στον πρώτο όροφο

ενός παλιού σπιτιού, που στο ισόγειό του πουλούσε

µουσικά όργανα και δυο βιβλιοπωλεία έδειχναν τα

µοναδικά σηµεία που θα µπορούσε να υπάρχει κάτι

γραπτό ή τυπωµένο. Παντού µαγαζιά, καφενεία,

τυποπιτάδικα και σουπερµάρκετ. Χτυπήσατε το κουδούνι

του συµβολαιογραφείου, άνοιξε σκυφτός ένας αδύνατος

ασπροµάλλης κρυµµένος πίσω από τους χοντρούς φακούς

των µυωπικών του γυαλιών.


«Σε τι µπορώ να σας εξυπηρετήσω;» ρώτησε

ευγενικά τονίζοντας το ρήµα µε τη χαρακτηριστικά

µελωδική προφορά των ντόπιων.

«Είµαστε από το Πανεπιστήµιο, κάνουµε µια

έρευνα και θα θέλαµε να ρωτήσουµε αν υπάρχει στα

αρχεία σας κάτι καταγεγραµµένο που αφορά τον Σπύρο

Πορφύρη, τον καθηγητή Σπύρο Πορφύρη» είπες.

Βρόντηξε και άστραψε. Έξαλλος από την οργή

έδειξε την πόρτα φωνάζοντας:

«Να πάτε να πείτε σε αυτούς που σας έστειλαν ότι

δεν ξέρω κανένα Πορφύρη και δεν έχω τίποτα που να τον

αναφέρει. Μόλις κατάφερα να συνεφέρνω τα βιβλία µου

από την προηγούµενη φορά, το Νοέµβριο, που ήρθαν

εκείνοι οι άλλοι µε εισαγγελική παραγγελία και τα

άφησαν όλα πίσω τους γης Μαδιάµ. Να σου τώρα πάλι τα

ίδια από την αρχή. Τσακιστείτε από δω, σας είπα δεν έχω

τίποτα.»

Συνέχισε να βρίζει µε την κερκυραϊκή του

προφορά επικαλούµενος και τον Άγιο Σπυρίδωνα

βροντώντας τη πόρτα όσο κατεβαίνατε δυο δυο τα σκαλιά.

«Φαίνεται ότι δεν είχαµε µόνο εµείς αυτή την

έµπνευση» είπε χαµογελώντας και αγκαλιάζοντας το

µπράτσο σου.

Μουσική τζαζ ακούγονταν να έρχεται από κάπου

κοντά, κάπου θα δίνονταν συναυλία. Την ακολουθήσατε

µέχρι που είδατε έκπληκτοι να έρχεται µέσα από τον χώρο

ενός συγκροτήµατος κτιρίων, πενήντα µέτρα πιο κάτω,

που είχαν απ’ έξω µια πινακίδα που έγραφε: ΠΕΣΥΠ

Ιονίων Νήσων, Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Κέρκυρας. Η

πύλη ανοιχτή, παρέες έµπαιναν και έβγαιναν ελεύθερα, η


συναυλία δίνονταν στο προαύλιο µπροστά σε ένα κοινό

που έδειχνε µεγάλο. Κοντοστάθηκε.

«Έχεις ξαναµπεί ποτέ σε τρελοκοµείο;» σε

ρώτησε.

«Όχι, αλλά τώρα που το σκέφτοµαι θα ήθελα πολύ

να µπω τώρα. Τι καλλίτερο να θυµάµαι ότι µετά που

κάναµε πρώτη φορά έρωτα µπήκαµε µετά µαζί σε

τρελοκοµείο πιασµένοι χεράκι χεράκι. Μπορεί να µε

αφήσουν να βγω µετά, που ξέρεις. Τζαζ ροκ φάση, έτσι;»

Όσο περνούσατε τη πύλη έµπηξε δυνατά τα

δάχτυλά της ανάµεσα στα δικά σου, φοβόταν περισσότερο

από σένα. Εκείνη τη στιγµή άνοιξαν τα φώτα και ο χώρος

φωταγωγήθηκε. Πάνω στη σκηνή, που είχε σταθεί

αριστερά, σολάριζε καταπληκτικά ένας κλαρινίστας µια

άγνωστη τζαζ σύνθεση ανάµεσα σε ένα γκρουπάκι από

εικοσάρηδες που τζαµάρανε σαν επαγγελµατίες. Φοιτητές

έµοιαζαν, όπως και οι περισσότεροι που λικνίζονταν στον

ήχο του κάτω από τη σκηνή. Πίσω τους στο γρασίδι µια

παρέα µπόµπιρες είχαν στρώσει δίτερµα. Πιο δίπλα

παρέες µε µαµάδες έτρεχαν πίσω από τα µωρά τους που

έτρεχαν σαν παλαβά στην άπλα ανάµεσα σε νοσοκόµες µε

στολή τους και σε άλλες παρέες πιο ηλικιωµένων. Κάποιοι

είχαν πάρει θέσεις µπροστά σε µπύρες καθισµένοι στα

σιδερένια τραπεζάκια ενός κυλικείου απέναντι από την

εξέδρα, είπατε να κάτσετε. Το µόνο τρελό σε όλη αυτή τη

σκηνή ήταν ένα φωταγωγηµένο χριστουγεννιάτικο δέντρο

µε ένα τεράστιο αστέρι στη κορφή που άναψε λίγο πριν το

Πάσχα µαζί µε τα λαµπιόνια, που φώτιζαν τη σκηνή σαν

λαϊκό πάλκο και έδινε στο χώρο µια γιορτινή ατµόσφαιρα.

∆εν είχε άδειο τραπέζι. Ένας κουστουµαρισµένος

πενηντάρης σας έκανε νόηµα να καθίσετε στο δικό του,

είχε δυο θέσεις άδειες. Παράγγειλες σε ένα πρόθυµο


γκαρσόνι παγωµένες µπύρες, είπες και να κεράσεις τον

ευγενικό κύριο που πρόσφερε τις θέσεις, δεν είπε όχι.

Μια πιτσιρίκα µε ένα ροζ φορεµατάκι και ένα µεγάλο

φιόγκο στα µαλλιά, ήταν δεν ήταν έξι χρονών, έτρεχε µε

ένα χάρτινο ανεµόµυλο που ανακάτευε το µπλε το άσπρο

και το κόκκινο ανάµεσα στα τραπέζια τραγουδώντας ένα

αυτοσχέδιο τραγουδάκι της που συντονιζόταν µε το ρυθµό

της µουσικής που γέµιζε το χώρο:

«Θα κάνει φρου, θα κάνει φρου.»

«Μάκης» συστήθηκε «γουντουλιαραίος», πάει να

πει ψαράς, τη βάρκα του είπε την είχε δέσει στις

Μπενίτσες. Έδειχνε να την απολαµβάνει τη µουσική σε

κάθε της νότα και ας ήταν τα ακούσµατα από τη σκηνή

τώρα πολύ προχωρηµένα και για τα δικά σου γούστα.

Ήπιες τη µπύρα µονορούφι, ξεδίψασες, είπες στο

γκαρσόνι να φέρει άλλη µια.

«Έχει ψάρι αυτή την εποχή;» τον ρώτησε η

Φρόσω.

Άρχισε τότε να σας µιλάει για τα ψάρια που

λιγοστεύουν, τα έξοδα που µεγαλώνουν και για τα

παράνοµα τα ιταλικά µε τις ανεµότρατες που δεν αφήνουν

ούτε το γόνο. Κάθε φορά όλο και πιο βαθιά ρίχνει, όλο και

πιο µακριά, έφτασε κάποτε να ψαρεύει νότια από την

Κρήτη κοντά στον Καντάφι. Τι είναι ο κάβουρας τι είναι

το ζουµί του, τίποτα δεν µένει στο τέλος δήλωσε µετά από

ένα µακρύ µονόλογο.

«Έβαλαν και περιορισµό στα δίχτυα οι λιµενικοί οι

δικοί µας, καλά κάνουν, αλλά άργησαν. Θα χρειαστεί

χρόνια να ξαναγεννηθούν τα ψάρια αν δεν τα πνίξει όλα η

µόλυνση που αδειάζουµε από τα αποχωρητήρια µέχρι


τότε. ∆ύσκολα τα φέρνω βόλτα εγώ και οι άλλοι, έµειναν

λίγα τα καΐκια. Ένας µετά τον άλλο τα άλλαξαν σε

τουριστικά για να δουλεύουν το καλοκαίρι στις εκδροµές

τουλάχιστον, να συµπληρωθούν τα χρόνια για την

σύνταξη. Αλλά που τα λεφτά για τις µετατροπές;»

«Το φοβάσαι περισσότερο όταν βγαίνεις εκεί

έξω;» τον ρώτησες.

«Θα σου φανεί περίεργο, αλλά εκεί έξω δεν

φοβάµαι την θάλασσα ούτε τα στοιχειά της, αυτά ξέρω να

τα παλεύω. Τον γυρισµό φοβάµαι κάθε φορά, που δεν θα

βρω κανένα να µε περιµένει στο σπίτι.» Έσβησε το

πέµπτο αποτσίγαρο στο τασάκι που είχε ξεχειλίσει.

Η πιτσιρίκα µε τον ανεµόµυλο είχε αποκοιµηθεί

στην αγκαλιά της µαµάς της στο διπλανό τραπέζι. Ο

ανεµόµυλος της αναθάρρησε και έκανε φρου από το

ελαφρό αεράκι που σηκώθηκε.

Ένας κοντούλης νεαρός µε χοντρά µυωπικά γυαλιά

και µαλλιά καρφάκια έψαχνε ανήσυχος να βρει κάτι µέσα

στο ηµίφως, ανάµεσα στις παρέες που συνέχιζαν να

πίνουν ούζο και µπύρες µε µεζέ. Έδειχνε αλλόφρων, το

πουκάµισό του είχε βγει έξω από το παντελόνι, να και

ένας ασθενής σκέφτηκες, δεν θα τους έχουν φαίνεται

όλους κλεισµένους µέσα στα δωµάτιά τους.

«Έλα βρε Μάκη, εδώ είσαι και σε ψάχνω τόση

ώρα. Πες καληνύχτα στα παιδιά, είναι ώρα να πάρεις τα

φάρµακα σου. Έλα, θα ακούσεις τη µουσική από το

κρεβάτι σου, είπα στη προϊσταµένη να αφήσει τα

παράθυρα ανοιχτά µέχρι το τέλος» είπε στο ψαρά που

σηκώθηκε αµέσως και σας καληνύχτισε ευγενικά.

Έφυγαν αγκαλιασµένοι σαν καλοί φίλοι,

κοιταχτήκατε όλο απορία. Στη σκηνή είχε ανέβει ένα ροκ

γκρουπάκι από έξι παιδιά που ο παρουσιαστής είπε ότι


ήρθαν από την Σουηδία γι’ αυτή την συναυλία. Ο µαύρος

µπασίστας τους, που έσπαζε τη µονοτονία του ξανθού των

υπολοίπων, ευχαρίστησε τους οργανωτές στα αγγλικά και

είπε ότι το πρώτο τραγούδι το αφιέρωναν στον Φρόιντ.

Άρχισαν να ροκάρουν καθαρό µεταλλικό ήχο

συνοδεύοντας τον τραγουδιστή τους που επαναλάµβανε

στο ρεφραίν «I wonna kill you dad6». Το λίκνισµα του

κοινού άρχισε να γίνεται ποιο έντονο. Μια πενηντάρα µε

ένα παλιοµοδίτικο ταγέρ και την τσάντα της πιασµένη στο

ώµο άρχισε να χορεύει καταπληκτικά ροκ µπροστά στη

σκηνή, σε λίγο την ακολούθησαν και άλλοι. Στο τρίτο

τραγούδι είχαν αδειάσει σχεδόν όλα τα τραπεζάκια,

άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών, ανάµεσά τους και

µερικοί µε λευκές µπλούζες νοσηλευτή, χοροπηδούσαν

και χόρευαν, οι περισσότεροι µε ένα κουτάκι µπύρα στο

χέρι.

Ο νεαρός µε τα µαλλιά καρφάκια που πήρε το

Μάκη γύρισε και στάθηκε µπροστά σας.

«Ελπίζω να µη σας ενόχλησε ο Μάκης. Ιάκωβος

Καραµπότης, ειδικευόµενος ψυχίατρος, σήµερα

εφηµερεύω. Από το Πανεπιστήµιο είστε;» Πήρε τη θέση

του Μάκη που έµενε κενή. Το γκαρσόνι ήρθε πρόθυµα να

του πάρει παραγγελία.

«Τι να σου φέρω γιατρέ;» τον ρώτησε.

Παρήγγειλε τρεις µπύρες σε ποτήρι και ζήτησε να

αδειάσουν το τασάκι. Έστριψε τσιγάρο.

«Ναι, από το Πανεπιστήµιο» απάντησε η Φρόσω

«Από το Τµήµα Μάρκετινγκ του Αττικής, επισκέπτες

είµαστε στο νησί. Μπορείτε να µας εξηγήσετε γιατρέ γιατί

αυτή η συναυλία και τι είναι αυτός ο κόσµος; ∆εν

6 Θέλω να σε σκοτώσω µπαµπά


φαίνονται να είναι ασθενείς. Αυτούς θα τους έχετε

δεµένους ελπίζω.»

«Σχεδόν το ένα τρίτο από αυτούς που χορεύουν

τώρα είναι ασθενείς, κάποιοι άλλοι είναι εργαζόµενοι εδώ.

Ορισµένοι ασθενείς µας προτίµησαν να βγουν βόλτα στη

πόλη, η τζαζ και το ροκ δεν τους λένε και πολλά και

πήγαν να παρακολουθήσουν µια άλλη συναυλία

αναγεννησιακής µουσικής που γίνεται στο Καµπιέλο, θα

γυρίσουν όπου να ‘ναι. Οι υπόλοιποι εκεί κάτω είναι

φοιτητές από το Πανεπιστήµιο της Κέρκυρας. ∆εµένους

δεν έχουµε, τέσσερις ή πέντε είναι σήµερα σε επιτήρηση

στα οξέα περιστατικά, όλοι οι υπόλοιποι είναι χρόνιοι

ψυχικά διαταραγµένοι και ακίνδυνοι. Όλοι, όπως ο Μάκης

που γνωρίσατε, πάσχουν από ιδρυµατισµό, θεωρούν αυτό

το χώρο σπίτι τους. Σήµερα είναι ιστορική µέρα γι’ αυτό

το ίδρυµα. Παραδόθηκε µια πτέρυγά του για να

στεγαστούν δυο τµήµατα του Ιονίου Πανεπιστηµίου,

φαίνεται ότι εδώ γίνεται ένα πρωτότυπο πείραµα µιας και

ανταλλάσσεται ο ρόλος του άσυλου ψυχικά ασθενών µε

το Πανεπιστηµιακό άσυλο. Καταπληκτική σύλληψη,

αυτός που το σκέφτηκε, ο προηγούµενος πρόεδρος του

Πανεπιστηµίου θαρρώ πως ήταν, θα πρέπει να κοιτούσε

πάρα πολύ µακριά, θα πρέπει να ήταν ταυτόχρονα

φιλόσοφος και ποιητής εκτός από αστροφυσικός.»

Ρούφησε µια γουλιά και δυο γερές από το

στριφτό. Συνέχισε.

«Οι φοιτητές φοβούνται να µπουν σε ένα τέτοιο

χώρο. Είναι φυσικό αυτό, ενδεχοµένως τον ίδιο φόβο να

είχατε και σεις πριν µπείτε, το στίγµα της τρέλας τον έχει

σηµαδέψει από το 1838 που στεγάζει το Ψυχιατρείο.

∆ηµιουργήθηκε, ξέρετε, από τους Άγγλους, ταυτόχρονα

µε τις φυλακές της Κέρκυρας και το παλιό νοσοκοµείο,


που είναι και τα δυο λίγο εδώ πιο πάνω στον λόφο.

Φοβόντουσαν οι Άγγλοι εξεγέρσεις από τον τοπικό

πληθυσµό και τη µυστική οργάνωση Φιλορθόδοξος

Εταιρεία που είχε σαν στόχο τη βάφτιση του Όθωνα ως

ορθοδόξου και την ένωση των Επτανήσων µε την Ελλάδα.

Όσους είχαν σχέση µε αυτή την οργάνωση είτε τους

έκλειναν στη φυλακή είτε εδώ µέσα για προληπτικούς

λόγους, χαρακτηρίζοντάς τους τρελούς. Μάζεψαν εδώ και

τους τρελούς των χωριών και κάποια χρόνια αργότερα,

κοντά στο 1900, πήρε ο χώρος τη σηµερινή του µορφή. Σε

ένα δυο χρόνια θα πάψει όµως να λειτουργεί σαν άσυλο,

οι τελευταίοι χρόνιοι θα έχουν µεταφερθεί µέχρι τότε σε

οικοτροφεία ή σε προστατευµένα διαµερίσµατα κοντά στα

χωριά τους. Μερικοί θα πιάσουν δουλειά στο

συνεταιρισµό που ίδρυσαν, κάποιοι όπως τα γκαρσόνια

που σερβίρουν εδώ, δουλεύουν ήδη στον συνεταιρισµό

τους και έχουν σχεδόν ολοκληρώσει την κοινωνική τους

επανένταξη. Έτσι τα περισσότερα κτίρια που κάποτε

στοίβαζαν εξακόσιες ψυχές, θα στεγάζουν τα εργαστήρια

της πληροφορικής του Πανεπιστηµίου. Είπαµε να

κάνουµε αυτή τη συναυλία σε συνεργασία µε το

Πανεπιστήµιο για να υποδεχτούµε τους φοιτητές και απ’

ότι φαίνεται µέχρι τώρα πάει καλά.»

Κάτω από τη σκηνή δυο νεαρές φοιτήτριες έκαναν

σφεντόνα και πέταξαν τις κιλότες τους στον µαύρο

µπασίστα όσο σολάριζε αριστοτεχνικά ένας ξανθός

δεκαοκτάχρονος µε το σαξόφωνό του ένα παλιό του

Σπρίνγκστιν. Η συναυλία πράγµατι έδειχνε να εξελίσσεται

οµαλά, όπως όλες οι άλλες.

«Γιατί θέλουν να µένουν εδώ;» ρώτησε η Φρόσω.

«Λόγω του φόβου κυρίως. Ο φόβος ο δικός τους

για να ενταχθούν πάλι στη κοινωνική ζωή, ο φόβος µην


απορριφθούν, ο φόβος της κοινωνίας και των οικογενειών

τους για την τρέλα που δεν τους κάνει εύκολα αποδεκτούς

όταν γυρίζουν πίσω. Η τρέλα όµως, η σχιζοφρένεια

δηλαδή, αφορά ελάχιστες περιπτώσεις. Τα περισσότερα

νέα περιστατικά µας έχουν να κάνουν µε βαριές

καταθλίψεις, µε κρίσεις άγχους και φοβίες καθώς και µε

τις παρενέργειες της γεροντικής άνοιας που δεν έχουν

καµιά σχέση µε την τρέλα. Τα αντιµετωπίζουµε όλα αυτά

αποτελεσµατικά µε φάρµακα ή µε ψυχοθεραπεία,

ιδιαίτερα µε τα καινούργια φάρµακα που απελευθέρωσαν

οι φαρµακευτικές µετά το πρώτο πόλεµο του Κόλπου για

να αντιµετωπίσουν τα χιλιάδες περιστατικά µε τους

ψυχικά διαταραγµένους Αµερικανούς στρατιώτες. ∆εν

χρειάζεται πλέον να κρατάµε ασθενείς εδώ για πολύ για

να γίνονται χρόνιοι, ούτε να τους δένουµε όπως

παλιότερα, αυτές οι µέθοδοι είναι ξεπερασµένες και

αναποτελεσµατικές. Εδώ µέσα όµως ξέρουµε ότι ο

σχιζοφρενής δεν είναι και επικίνδυνος, ζει απλώς µια δική

του πραγµατικότητα τελείως διαφορετική από τη δική µας.

Λειτουργεί το µυαλό του ακριβώς όπως του εξαρτηµένου

σε ουσίες την ώρα που κάνει το ταξίδι του, µε τη µόνη

διαφορά που στον σχιζοφρενή η κατάσταση αυτή είναι

συνεχής. Ακούει φωνές ή βλέπει οράµατα, καµιά φορά ζει

µια άλλη πραγµατικότητα, όπως για παράδειγµα ο Μάκης

που γνωρίσατε. Μπαινοβγαίνει εδώ τα τελευταία είκοσι

χρόνια απ’ όταν είδε τη βάρκα του να βυθίζεται και µετά

να τον εγκαταλείπει η γυναίκα του. Στη κρίση του µας

χαλάει τα καζανάκια, απόλυτα φυσιολογική αντίδραση γι’

αυτόν µιας και τα θεωρεί υπεύθυνα για την θαλάσσια

ρύπανση και για τον περιορισµό της ψαριάς που τον έφερε

σε ανέχεια. Εδώ βρήκαν οι παλιοί ασθενείς κάποια

φροντίδα και κατανόηση, είναι δύσκολο να τα βρουν αυτά


και εκεί έξω και έτσι θέλουν να ζουν εδώ στο άσυλο. Η

κοινωνία όµως τους φοβάται ακόµη και δυστυχώς

φοβάται όλο και περισσότερο µε όλες αυτές τις εικόνες

ωµής βίας που την βοµβαρδίζουν καθηµερινά όλα τα µέσα

συντηρώντας τα λάθος πρότυπα.»

Πλησίαζε δέκα, η συναυλία τελείωσε, σηκώθηκε

για να πάει στο πόστο του.

«∆εν µου είπατε τα ονόµατα σας βρε παιδιά. Θα

πρότεινα να βρεθούµε να σας πω και άλλα, αν σας

ενδιαφέρει το θέµα. Σε κανένα µπαράκι όσο είστε στο

νησί. Τώρα θα πρέπει να µε συγχωρήστε, έχω δουλειά.»

Συστηθήκατε, ήταν πλέον βέβαιο ότι δεν ήταν

αυτό που νοµίσατε αρχικά.

«Στο τµήµα Μάρκετινγκ είπατε; Εκεί πρέπει να

κάνει το διδακτορικό του και ένας συµµαθητής µου από το

γυµνάσιο. Έχω να τον πάρω τηλέφωνο δυο τρία χρόνια,

ελπίζω να αδυνάτισε κάπως. Προκοπίου τον λένε, τον

ξέρετε;»

Σκάσατε στα γέλια στο άκουσµα του ονόµατος του

τρίτου συγκάτοικου σας στο τρίκλινο του

πανεπιστηµιακού σας άσυλου. Πριν φύγει για να

συνεχίσει την εφηµερία του σας έδωσε το τηλέφωνό του.

Βγήκατε αγκαλιασµένοι µαζί µε τις παρέες των

φοιτητών που πήγαιναν να συνεχίσουν τη βραδιά τους σε

κάποια στέκια τους στη πόλη. Μύριζε άνοιξη και υπήρχε

παντού διάχυτη µια περίεργη αίσθηση ερωτισµού.

«Είδες, σε άφησαν να φύγεις τελικά Σκοτεινέ» σου

είπε πάνω στη µηχανή γλύφοντας τον λοβό του αυτιού

σου. Της είχες πει ότι αυτό σε τρελαίνει.


ΤΟ Φ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ

20/4/2005, Εργαστήριο του Πορφύρη, Κέρκυρα

1/2/2004 Γλυφάδα

«Το ελατήριο υπακούει σε συγκεκριµένους

κανόνες αν το τεντώσεις µέχρι σε κάποιο σηµείο. Μετά

από αυτό το οριακό σηµείο, αν το τεντώσεις και άλλο

παύει να είναι ελατήριο, καταστρέφεται, γίνεται κάτι άλλο

που υπακούει σε άλλους νόµους… Το πέρασµα από τις

µικρές ποσοτικές µεταβολές στην ποιοτική µεταβολή.»

Θα έχουν περάσει ήδη δυο µήνες από εκείνο το

απόγευµα που σκεφτόµουν τον Ρενέ Τοµ και την θεωρία

του, που την ονόµασε εύστοχα Θεωρία των

Καταστροφών, βλέποντας τις σταγόνες από το φάρµακο

να στάζουν µία µία µέσα από το σωληνάκι στην φλέβα

µου. Περίµενα υποµονετικά να τελειώσει και αυτή η τρίτη

και τελευταία φάση στο σχήµα της θεραπείας που µου

σχεδίασε ο γιατρός για να καταστρέψει τον κάβουρα που

φώλιασε στο στοµάχι µου. Σε όλο το προηγούµενο

διάστηµα µε έκανε να καταλάβω ότι πρέπει να αποδεχτώ

τη νέα κατάσταση της υγείας µου και να συνηθίσω από

εδώ και πέρα σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. ∆εν είπε

µέχρι που φτάνει αυτό το «από εδώ και πέρα», δεν ήξερε,

ήταν ειλικρινής. Του είχα ζητήσει να είναι εκεί να µε


στηρίζει, να κάνει ότι µπορεί για να µη πονάω και να µε

βοηθήσει να αντιµετωπίσω µε αξιοπρέπεια ότι είναι να

γίνει µέχρι το τέλος. Τα έβαλε και αυτά στο σχήµα, αυτή

ήταν πραγµατικά η θεραπεία του άλλωστε. Να είναι αυτή

η σταγόνα ή η επόµενη που θα κάνει την αλλαγή; ∆εν

καταλάβαινα καµία αλλαγή, στην επόµενη ίσως

µονολογούσα.

Μικρές αλλαγές γίνονται κάθε µέρα, κάθε στιγµή,

δεν καταλαβαίνει κανείς ότι έγινε κάτι διαφορετικό, τόσο

µικρές αλλαγές. Αλλαγές στον τρόπο που µιλάει ένας στον

άλλο και πόσο του µιλάει, µια λέξη λιγότερη κάθε µέρα.

Αλλαγές σε αυτά που σκέφτεται, µικρές ανεπαίσθητες

αλλαγές, κάποια µέρα ξυπνάει και δεν τον γνωρίζει ούτε

τον δίπλα ούτε τον εαυτό του. Χάνονται όλα, λες και

έπεσαν σε εκείνες τις σκουληκότρυπες στα περίεργα

επίπεδα του Ρενέ Τοµ που ορίζουν τις ποσοτικές

µεταβολές και βρίσκονται ξαφνικά δίπλα σε κάποιον

άλλον, σε κάποιο άλλο επίπεδο µε άλλες τρύπες, να

µετριούνται όλα µε διαφορετικά µέτρα και σταθµά.

∆ύσκολο να καταλάβεις αυτές τις καθηµερινές µικρές

ποσοτικές αλλαγές, κάποια στιγµή να ‘σου η έκπληξη που

η θεωρία την λέει καταστροφή, το προηγούµενο

µεταλλάσσεται σε κάτι τελείως διαφορετικό χωρίς να

προειδοποιήσει.

Ένα αιώνα πήρε στους µαθηµατικούς να φτιάξουν

µοντέλα για να περιγράψουν αυτή την χαοτική σχέση

ανάµεσα στην ποσοτική µεταβολή µε την αναπόφευκτη

ποιοτική που φέρνουν αυτές οι µεταβολές. Βάλθηκαν

αµέσως µετά να προσπαθούν να εξηγήσουν µε αυτά τα

µοντέλα που έφτιαξαν το κάθε τι, να προσπαθούν να

προβλέψουν τις οικονοµικές κρίσεις, την ευστάθεια στο

πλοίο, την γέννηση ενός καρκινικού κύτταρου, τις


κοινωνικές επαναστάσεις ή την στιγµή που αλλάζει η

πορεία που κάνει το φύλλο όταν πέφτει από το δένδρο το

φθινόπωρο. Λίγες ώρες πήρε στο Γαλλικό κόµµα να

διαγράψει τον Τοµ γι’ αυτές του τις θεωρίες που

προέβλεπαν την αναπόφευκτη πτώση του υπαρκτού και

µόνο τρεις δεκαετίες για να επιβεβαιωθεί ο Τοµ και να

φανεί πόσο ανύπαρκτος είχε γίνει ο υπαρκτός τους

σοσιαλισµός. Έπεσε ο καψερός µέσα στην προηγούµενη

σκουληκότρυπα, σε αυτή που τον γέννησε και άφησε τον

κόσµο να αναρωτιέται πως είναι δυνατό να καταρρεύσει

έτσι, µέσα σε µια νύχτα. Του έτυχε κάτι ανάλογο µε αυτό

που έπαθε και αυτή η γενιά-τρύπα που κάποτε την έλεγαν

γενιά του Πολυτεχνείου. Ανέβασµα πάνω στο σπιράλ,

σπειροειδή ανέλιξη την είχαν πει την γέννησή του

κοινωνικού συστήµατος που έµελλε να συντροφεύει τα

φοιτητικά µου όνειρα και αυτά της γενιάς µου, πριν αυτά

γίνουν του κλότσου και του µπάτσου ή αξίες στο

χρηµατιστήριο. Τελικά υπήρχε πάντα και η πιθανότητα

της σπειροειδούς «κατέλιξης» µε µια ελεύθερη πτώση

µέσα από µια σκουληκότρυπα της ιστορίας χωρίς τα

προστατευτικά όρια κανενός limit-down7.

Συµµάζεψα τις σκόρπιες εµµονές µου

περιµένοντας να τελειώσει ο ορός, να µπει όλο το

φάρµακο στην φλέβα µου να καταστρέψει τα

παλιοκύτταρά µου που έγιναν κάτι άλλο πριν αυτό το

άλλο µε κάνει, εκτός από πρώην σύζυγο και πρώην

καθηγητή πρώην ενταγµένο στην πρώην αριστερά, πρώην

γενικώς. Είπα ότι ίσως µαζί µε τον καρκίνο το φάρµακο

να µπορέσει να καταστρέψει και τις εµµονές µου. Και

µιας και δεν είχα τίποτα άλλο να κάνω σε αυτή την

7 Το µέγιστο ποσοστό που επιτρέπεται να µειωθεί η αξία µιας µετοχής

µέσα στην ίδια χρηµατιστηριακή συνεδρίαση.


αναµονή που γέµισε µε εµµονές, πήρα χαρτί και µολύβι

και τις ζωγράφισα. Με λέξεις αυτή την φορά. Έγραψα:

Θα θυµάσαι την συζήτηση που δεν την

τελειώσαµε ποτέ για εκείνο τον πίνακα του

Μαγκρίτ, εκείνον µε τον ζωγράφο που

προσπαθεί να πετύχει το αδύνατο. Πολύ µε

έχει απασχολήσει αυτό το θέµα, κάποιες

στιγµές θεώρησα αδύνατο να καταλάβω τι

ήταν αδύνατο και τι δυνατό.

Ψάχνοντας την απάντηση, µεγάλωνα.

Μεγάλωνε κάθε στιγµή και το µονοπάτι που

βρέθηκα πάνω του άλλοτε να το ανεβαίνω και

κάποτε, χαµένος και χωρίς πυξίδα, να

ακολουθώ τις πατηµασιές µου προς τα πίσω

να ανακαλύψω τα δεδοµένα και όλα τα

προηγούµενα. Έτσι, ανακάλυψα τα χρώµατα.

Το µπλε το άσπρο και το κόκκινο που

εναλλάσσονται πάνω σε αυτό το µονοπάτι.

Και τα χρώµατα που φτιάχνονται από τα

χρώµατα στα κοµµάτια εκείνα του δρόµου που

βρέθηκα να περπατάω δίπλα µε σένα ή πλάι

σε κάποιον άλλον άνθρωπο. Στιγµές όµορφες

αυτά τα σύνθετα χρώµατα, δεν µετανιώνω για

καµία τους. Νόµιζα ότι περιπλανιόµουν πάνω

σε ένα βουνό ακολουθώντας αυτό το

πολύχρωµο µονοπάτι που το έζωνε γύρω

γύρω, έτσι έδειχνε. Στιγµές σε έβρισκα και

µετά σε έχανα και σένα να περπατάς στο δίπλα

βουνό. Κάποτε είπα δεν θα σε ξαναβρώ

καθόλου, ήταν και το βουνό που έκρυβε την

θέα, αρκέστηκα να συνεχίζω να


ανεβοκατεβαίνω µε την ελπίδα να

ξανασυναντήσω κάποιον.

Τώρα τελευταία µου είπαν ότι το

µονοπάτι µου µπορεί να τελειώσει σύντοµα.

Στην αρχή δεν ήθελα να το παραδεχτώ, το

έκρυψα απ’ όλους. Μετά έψαξα µήπως

µπορούσα να βρω άλλο δρόµο να συνεχίσω

αλλά απόκανα. Για µια στιγµή είπα να γυρίσω

πίσω κάνοντας γλίστρα στην πλαγιά. Αδύνατο

να διανοηθώ ότι δεν υπήρχε ούτε βουνό ούτε

κορυφή και να διακρίνω πόσο πολλοί ήταν

γύρω µου που περπατούσαν πάνω στα δικά

τους πολύχρωµα µονοπάτια, το ίδιο σκυφτοί

και µοναχικοί όπως και εγώ.

Και εκεί που όλα φαίνονταν χαµένα

κάτι έγινε και φωτίστηκε ο τόπος. Κατάλαβα

τι εννοούσε ο Μαγκρίτ µε το αδύνατό του. ∆εν

ήταν διαφορετικό το πρόσωπο του ζωγράφου

και του κοριτσιού που ζωγράφιζε, από µέσα

του έβγαιναν τα χρώµατα πριν τα αφήσει

ελεύθερα να κάνουν αυτά µετά ότι θέλουν. ∆εν

υπάρχει το «εσύ» χωρίς το «εγώ», και τα δύο

έχουν νόηµα και απελευθερώνονται από τους

φόβους τους µέσα στο «εµείς». Αυτό ήταν το

αδύνατο, να δει κάποιος αυτό που γίνεται και

όχι αυτό που είναι, να αντιληφθεί την ύπαρξή

όχι αυτή καθ’ εαυτή αλλά µέσα από όλα αυτά

που δηµιουργεί και µέσα από αυτά που

µοιράζεται, να υπερβεί το «εγώ» µέσα από το

«εµείς». Και µόλις το κατάλαβα αυτό

εξαφανίστηκε µε µιας και το βουνό του δικού

µου «εγώ» µου και είδα όλα όσα µου έκρυβε.


∆ρόµοι υπάρχουν παντού και µονοπάτια που

µπλέκονταν µέσα σε άλλα µονοπάτια, ακριβώς

όπως µου είχε πει ο Λάσκος. ∆ιέκρινα τις νέες

προοπτικές και κατάλαβα την σηµασία που

έχει ο χρόνος. Κατάφερα και απάντησα στο

πιο βασανιστικό ερώτηµα που µε

ταλαιπωρούσε πάντα..

∆εν ξέρω πόσες στροφές µένουν µέχρι

το τέλος από αυτό το µονοπάτι, δεν έµαθα να

τις µετράω ακόµα. Ένα µόνο έµαθα. Με κάθε

βήµα προς το επόµενο σταυροδρόµι γίνεται

αυτό το µονοπάτι µεγαλύτερο κερδίζει

συνέχεια στροφές. Αξίζει κάθε ένα τέτοιο

βήµα. Ακόµα περισσότερο όµως αξίζουν τα

βήµατα που κάνει κανείς πλάι σε άλλα

βήµατα, εκεί που ανακατεύονται οι στιγµές

και τα χρώµατα.

Θα σε ξαναβρώ πιο πάνω, να µε

περιµένεις. Θα τα καταφέρω να σε φτάσω, δεν

φοβάµαι πια.

Σπύρος

Άδειασε ο ορός, έβαλα το χειρόγραφο στη τσέπη

χωρίς να είµαι σίγουρος για το αν ο υποψήφιος

παραλήπτης αυτού του µηνύµατος είχε τη διάθεση να µε

περιµένει σε µια στροφή πιο πάνω αλλά και χωρίς να

ξέρω αν είµαι σε θέση να επιδώσω αυτό το µήνυµα, ότι

δεν θα µείνει και αυτό ανεπίδοτο όπως κάποιες αγάπες

µου που έµειναν ανεπίδοτες παλιότερα. Το βρήκα σήµερα,

δυο µήνες µετά, ξεχασµένο σε µια τσέπη και ανεπίδοτο.

Το σχήµα του γιατρού φαίνεται ότι απέδωσε, τουλάχιστον

έτσι µου λέει, ο κάβουρας που ζει µέσα µου πήρε το


µήνυµα ότι δεν έχω σκοπό να το βάλω κάτω και

κούρνιαξε.

∆εν ξέρω αν είµαι ερωτευµένος µε τον έρωτα ή µε

το πρόσωπο της Στέλλας που δεν το έχω δει ακόµα.

Νοµίζω ότι ήρθε η ώρα να της ζητήσω να βρεθούµε

πρόσωπο µε πρόσωπο για να της επιδώσω ότι είναι να

επιδοθεί.

∆ιάβαζες στη τύχη σελίδες στο Ηµερολόγιο

Καταστρώµατος του Πορφύρη όσο η Φρόσω,

ακολουθώντας τα όσα διάβαζε συστηµατικά στο

ερευνητικό του ηµερολόγιο, συνέκρινε πορίσµατα και

ερευνητικές υποθέσεις εργασίας µέσα στο βουνό µε τα

αρχεία µε τις στατιστικές και τις ερευνητικές εργασίες που

γέµιζαν το κρυφό δωµάτιο της Μπενεφιτσέντζα. Το

πρόσωπό της µια σκοτεινιάζει και µια φωτίζεται,

δυσπιστεί και επιβραβεύει, ανακαλύπτει βήµα µε βήµα τα

µονοπάτια που χάραξε ο ερευνητής και τις κοινές του

διαδροµές µε την ερευνητική δουλειά άλλων που

βρίσκεται τακτοποιηµένη στο αρχείο των δηµοσιευµένων

εργασιών της τέχνης της επικοινωνίας και της ιατρικής.

Ακολουθεί τα βήµατα του Πορφύρη µέχρι την επόµενη

στροφή, κάποτε χτυπάει παλαµάκια ενθουσιασµένη µε

αυτό που της φανερώνεται και άλλοτε κατρακυλάει στην

αµφιβολία, έκανες χθες το βράδυ την ίδια διαδροµή

ακολουθώντας τα ίδια µονοπάτια του ερευνητικού

ηµερολόγιου και ξέρεις. Πέρασε πολύ ώρα µε το να

χαζεύεις την Φρόσω προσπαθώντας να µαντέψεις την

αιτία για την κάθε της αντίδραση. Ή µήπως πέρασαν

ελάχιστα δευτερόλεπτα, δεν ξέρεις, ο χρόνος έχει κάποια

σηµασία που σου διαφεύγει αυτή την στιγµή.


Ο Πορφύρης έγραφε στο σηµείωµά του ότι κάτι

έλαµψε µέσα του και φωτίστηκε για να καταλάβει το

αδύνατο του ζωγράφου και να διαπιστώσει ότι το βουνό

του εγώ του ήταν αυτό που τον φόβιζε κρύβοντάς του την

θέα. Ξεφύλλισες πάλι το ηλεκτρονικό προσωπικό του

ηµερολόγιό του που το είχες εκτυπώσει για να διαβάζεται

πιο άνετα, ελπίζοντας να ξεπηδήσει αυτόµατα µέσα από

τις σελίδες του η αιτία αυτής της φωτεινής έµπνευσης του

καθηγητή σου και να σε βγάλει από την σκιά που σε

καθηλώνει. Το µάτι σταµάτησε, για κάποιο ανεξήγητο

λόγο, σε αυτά που έγραψε στις Βρυξέλλες ενάµιση µήνα

πριν γράψει το ανεπίδοτο σηµείωµα του.

19/12/2003 Βρυξέλες

Μετά την τελευταία αλλαγή στη σύνθεση της LPL

και την ανακατανοµή των αρµοδιοτήτων ανάµεσα στα

µέλη της, είµαι µάρτυρας συνταρακτικών γεγονότων. Ο

νεοφερµένος συνάδελφός µου Στέφανο Περµούτι έβαλε

ένα ακόµα P στο όνοµα της επιτροπής, λέγεται πλέον

LPLP. Οι φήµες στους διαδρόµους λένε ότι τον επέβαλαν

οι συντηρητικοί της Κοµισιόν, συνεπικουρούµενοι και

από τους Άγγλους εργατικούς, για να αποκατασταθεί

κάποια ισορροπία και να βρεθεί µια λύση στο

διαφαινόµενο πολιτικό αδιέξοδο να µη µπορεί να

καταλήξει η επιτροπή σε µια κοινά πολιτικά αποδεκτή

πλατφόρµα για την στρατηγική επικοινωνίας για την

πρόληψη υγείας που θα ακολουθήσει η Ένωση τις

επόµενες δεκαετίες. Τις φήµες αυτές τις επιβεβαίωσε ο

ίδιος ο αρµόδιος Επίτροπος για θέµατα υγείας που

παρουσίασε επίσηµα τον Περµούτι σαν τον νέο πρόεδρο

της επιτροπής. Η εντύπωσή που µου δηµιουργήθηκε από

την οµιλία του Επιτρόπου στην κοινή κλειστή συνεδρίαση


της επιτροπής και των οµάδων εργασίας που

συντονίζουµε, είναι ότι οι πολιτικοί φιλοδοξούν να

αναλάβουν σαφή ιατρικά καθήκοντα για την αντιµετώπιση

αυτών που αποκαλούν µεγάλες σύγχρονες ασθένειες

αναθέτοντας στους γενικούς γιατρούς την ευθύνη να

εφαρµόζουν πολιτικές ρύθµισης της συµπεριφοράς

µεγάλων κοινωνικών οµάδων στην Ευρώπη! Την

εντύπωσή µου αυτή την επιβεβαίωσε ο Περµούτι µε την

εισαγωγική του παρέµβαση. Έχει πλέον αυτός την ευθύνη

για τον σχεδιασµό της επικοινωνιακής στρατηγικής των

µέσων προαγωγής της υγείας, όπως είναι πλέον το όνοµα

που υιοθετήθηκε για όλες τις δράσεις πρόληψης. Ο δικός

µου ρόλος υποβαθµίστηκε στο να σχεδιάζω τις

προδιαγραφές που θα πρέπει να ακολουθούν οι

διαφηµιστικές καµπάνιες στα κράτη µέλη της Ένωσης για

να «περνάνε» τα µηνύµατα που επεξεργάζονται οι γιατροί

της επιτροπής και οι οµάδες εργασίας που συντονίζουν,

σύµφωνα µε την στρατηγική που θα χαράζει ο

νεοφερµένος. Ο στόχος, όπως τον ανέλυσε ο επίτροπος,

είναι να περιοριστούν οι δαπάνες της δηµόσιας υγείας,

που δηµιουργούν εκρηκτικές συνθήκες στα συστήµατα

κοινωνικής ασφάλισης, µε κίνδυνο αυτά να καταρρεύσουν

µέσα στα επόµενα είκοσι χρόνια, προλαβαίνοντας τις

αρρώστιες µε την µεταφορά της ευθύνης στους πολίτες

που θα πρέπει να υπακούσουν σε συγκεκριµένους κανόνες

αλλάζοντας τελικά συνήθειες και τρόπο ζωής. Ο άλλος

στόχος είναι η εξάπλωση όλο και πιο σύγχρονων

(λησµόνησε να πει και πολύ δαπανηρών) διαγνωστικών

µεθόδων και µέσων σε όλη την Ευρώπη.

Ο Περµούτι, πριν καλά καλά καθίσει στην θέση

του προέδρου της LPLP, έδωσε το στίγµα αυτών που είναι

να γίνουν. Η βασική επικοινωνιακή στρατηγική του που


µας παρουσίασε ακολουθεί τέσσερα στάδια. Στο πρώτο

στάδιο, που το ονόµασε «Σταδιακή ανάπτυξη» και που

διαρκεί πολλά χρόνια, ρίχνονται τα σπέρµατα των

επερχόµενων κινδύνων από µια µελλοντική αρρώστια-

µάστιγα, είτε µε ανακοινώσεις ιατρών σε επιστηµονικά

περιοδικά και συνέδρια είτε µε διαρροή στον τύπο

ασαφών πληροφοριών για την ίδια την νόσο ή κάποια

συγγενή της. Για καλό παράδειγµα εφαρµογής αυτού του

σταδίου ανέφερε τον έρπητα και τον θόρυβο που

ξεσήκωσε την δεκαετία του ογδόντα που λειτούργησε σαν

φάση αναµονής και προετοιµασίας της κοινής γνώµης για

το AIDS που εµφανίστηκε απειλητικά δέκα χρόνια µετά.

Το επόµενο στάδιο το ονόµασε «Απογείωση» όπου τον

κύριο ρόλο για το µήνυµα πρόληψης που πρέπει να ληφθεί

θα τον αναλαµβάνουν να το δηµιουργήσουν και να το

µεταφέρουν τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, µετά από

τοποθετήσεις των υπευθύνων επιστηµονικών φορέων και

των πολιτικών που θα προσπαθούν να περιορίσουν τον

πανικό µε δηλώσεις και άλλα µέσα. Σε αυτό το σηµείο

ήταν σαφές ότι θέλει να χρησιµοποιήσουµε τις τεχνικές

µου για επικοινωνιακή αντιστροφή που µεταφέρνουν

συνήθως ακριβώς το ανάποδο µήνυµα από αυτό που

µεταδίδεται. Θα ακολουθεί µετά η φάση που ονόµασε

«Αντιλογία». Για µια µεγάλη χρονική περίοδο πρέπει να

συντηρείται ο θόρυβος που ξεσηκώθηκε στο προηγούµενο

στάδιο µε επιλεκτική προβολή από τα µέσα αντίθετων

επιστηµονικών απόψεων για τον κίνδυνο της νόσου που

«απογειώθηκε» και τα αποτελέσµατά της. Στον κόσµο θα

πρέπει να µένει η εντύπωση της εικόνας των ειδικών που

δεν µπορούν να συµφωνήσουν µεταξύ τους, άρα πως θα

είναι δυνατό να έχει ο αδαής πολίτης γνώµη. Αφού

ολοκληρωθεί µε τα χρόνια η τρίτη φάση, αυτή της


Αντιλογίας, θα ακολουθεί η φάση «Σταθεροποίηση της

κατάστασης». Το κοινό µπορεί να αντιδράσει από την

εφαρµογή των µέτρων των προηγούµενων φάσεων,

υπάρχει κίνδυνος να γίνει κυνικό, τα µηνύµατα να µην

έχουν µεγάλη απήχηση και τα µέτρα πρόληψης να µην

εφαρµόζονται. Τα επικοινωνιακά µέτρα της

Σταθεροποίησης θα έχουν σαν στόχο να καταπολεµηθεί ο

θυµός που η εφαρµογή των επικοινωνιακών πολιτικών

των προηγούµενων φάσεων θα φέρουν, αφού θα έχουν

σαν αποτέλεσµα την σχεδόν βίαιη αλλαγή κοινωνικών

συµπεριφορών ή του καθηµερινού τρόπου ζωής, και να

αναχαιτίσουν τις οργανωµένες αντιδράσεις αµφισβήτησης

που θα εκδηλωθούν.

Με την ολοκλήρωση των προγραµµατικών

δηλώσεων του Περµούτι, που επικροτήθηκαν µε ιδιαίτερο

ενθουσιασµό από τον Επίτροπο Υγείας, έµεινα άναυδος.

Πολύ δε περισσότερο µετά από την κυνική απάντηση του

Ιταλού που, µε µεγάλη δόση ειρωνείας, απάντησε στο

ερώτηµα που µου έκανε η Στέλλα και που δεν της το είχα

απαντήσει ακόµα.

«Ποιο προϊόν διαφηµίζουµε για να πουληθεί και

απαιτεί αυτή τη στρατηγική;» τον ρώτησα.

«Τρόµο πουλάµε κύριε καθηγητά, αν δεν το έχετε

καταλάβει ακόµα» µου απάντησε. «Τον φόβο σε

συσκευασία χύµα και αν θέλετε, και σε ατοµική

συσκευασία. Έχετε κάποιο πρόβληµα γι’ αυτό ή µήπως

φοβάστε;» ήταν η ακριβής του απάντηση, έτσι στα ίσα

και δίχως τα συνήθη διπλωµατικά καλύµµατα της

γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που στρογγυλεύουν τις

λέξεις χωρίς να τους αλλάζουν το νόηµα.

Μου ανέβηκε το αίµα στο κεφάλι, τα αυτιά µου

βούιζαν και µου ήρθε µια ναυτία. Είπα από µέσα µου να


παραιτηθώ, να τους τα βροντήξω και να φύγω εκείνη τη

στιγµή. Όµως φοβήθηκα, αυτή είναι η αλήθεια. Φοβήθηκα

τις συµβατικές µου υποχρεώσεις προς την Κοµισιόν και

τους όρους εχεµύθειας που δεν µου επιτρέπουν να

δηµοσιοποιήσω τίποτα απ’ όσα ακούγονται στην

επιτροπή. Φοβήθηκα την φυλακή που µε περιµένει αν

κάνω την κουτουράδα και ανοίξω το στόµα µου.

Φοβήθηκα για τα κονδύλια που παίρνει το Πανεπιστήµιο

για έρευνα από τα Κοινοτικά Προγράµµατα των

Βρυξελών. Φοβήθηκα την χλεύη των συναδέλφων που

ζήλεψαν µε την επιλογή µου στην LPL και περιµένουν

πως και πως το στραβοπάτηµά µου. Περισσότερο όµως

φοβήθηκα το βλέµµα του Ιταλού καθηγητή του

κυβερνητικού µάρκετινγκ. Βλέµµα σκληρό και ειρωνικό,

γεµάτο µε την αυτοπεποίθηση και την σιγουριά της

δύναµης της εξουσίας όλων αυτών που τον στηρίζουν,

βλέµµα αλαζονικό και πρόστυχα ειλικρινές. Κιότεψα,

αποτραβήχτηκα στην σκιά µου να µην φαίνοµαι µέχρι το

τέλος της πρωινής συνεδρίασης µε µοναδική µου σκέψη

τον καρκίνο που σιγόκαιγε µέσα µου.

Το απόγευµα ζήτησε να µε δει ο Λαφανουί στο

ξενοδοχείο µου. Πρότεινε συνεργασία. ∆ιαφαίνεται ότι η

επιτροπή τελικά θα ονοµαστεί LP-LP, µε το διαχωριστικό

στη µέση της να διευρύνεται συνεχώς. Φοβάται και αυτός

από την τροπή που πήραν τα πράγµατα, πιστεύει ότι το

αποτέλεσµα της δουλειάς της επιτροπής επηρεάζει πολύ

σοβαρότερα θέµατα από αυτά που πίστευε µέχρι σήµερα

ότι διακηδεύονται. Πιστεύει πλέον ότι η δουλειά µας δεν

έχει να κάνει µόνο µε την πριµοδότηση κάποιων

φαρµακευτικών εταιρειών ή κάποιων άλλων που

κατασκευάζουν ιατρικά µηχανήµατα. Άνοιξε τη καρδιά


του, ανέφερε στοιχεία και µελέτες που δεν δικαιολογούν

τα µέτρα που είναι να ληφθούν και άλλες που µετρούν το

κόστος της εφαρµογής τους, που φαίνεται ότι είναι

πολλαπλάσιο από αυτό που πρέπει να περικοπεί από τα

συστήµατα υγείας για την καταπολέµηση των νόσων και

των συνεπειών τους για να µην καταρρεύσουν τα

ασφαλιστικά συστήµατα. Ανέφερε την ερευνητική

δουλειά κάποιου Πήτερ Σκράµπανεκ, πανεπιστηµιακού

καθηγητή στο ∆ουβλίνο, που πρωτοστάτησε στην

δηµοσιοποίηση των κινδύνων από την εφαρµογή

παρόµοιων πολιτικών την δεκαετία του 90, µιλώντας για

τον Θάνατο της Ανθρωπιστικής Ιατρικής µετά την

παρέµβαση των πολιτικών που, χωρίς κανένα δικαίωµα

και εξουσιοδότηση, προσπαθούν να στέψουν τους

γιατρούς στο να παρεµβαίνουν στις ζωές των υγειών µε

όλο και µεγαλύτερη ένταση, εγκαταλείποντας σταδιακά

τον κύριο στόχο της ιατρικής που είναι η καταπολέµηση

της νόσου και η διευκόλυνση της ζωής των ασθενών.

Μετά την αναφορά του στον ανεξήγητο και αιφνίδιο

θάνατο του Σκράµπανεκ το 1994, ο Γάλλος γιατρός

ανέφερε µε αηδία τις ηµι-θρησκευτικές σταυροφορίες που

επικράτησαν στην γηραιά Αλβιόνα και διαρκώς

επεκτείνονται πλέον σε όλη την Ευρώπη. Οι

σταυροφορίες ενάντια στους παλιούς εχθρούς, το σεξ, τα

ναρκωτικά, τη λαιµαργία και την οκνηρία που ξεκίνησαν

την εποχή της βασίλισσας Βικτώριας, πήραν την σύγχρονη

µορφή τους σήµερα µε αντίστοιχες σταυροφορίες για τα

ζωικά λίπη, την άσκηση, το αλκοόλ και το σεξ. Από

ορισµένους θιασώτες της καλής υγείας που, µε φαρισαϊκή

µισαλλοδοξία, θέλουν να αστυνοµεύουν τον τρόπο ζωής και

να αρνούνται την οποιαδήποτε απόλαυση κηρύσσοντας µια

σύγχρονη µορφή ασκητισµού χωρίς να στηρίζονται σε


κανένα επιστηµονικό ή επιδηµιολογικό δεδοµένο, µε

εξαίρεση την σχέση καπνίσµατος-καρκίνου, της φτώχειας

και της κλιµατικής αλλαγής µε όλες σχεδόν τις σύγχρονες

µεγάλες αρρώστιες όπως χαρακτηριστικά είπε. Λησµόνησε

να αναφέρει και την σχέση ασθενειών που οδηγούν και

στο θάνατο µε τον έρωτα, ή µάλλον καλλίτερα από την

έλλειψη του έρωτα, αλλά δεν ήθελα να τον διακόψω

ξεστρατίζοντας την συζήτησή µας από ότι είχε σχεδιάσει.

Και µιας και δεν υπάρχει σκέψη να γεµίσουν οι δρόµοι της

Ευρώπης µε διαφηµιστικές πινακίδες όπου τα Υπουργεία

Υγείας θα προειδοποιούν µε επιγραφές όπως «η φτώχεια

µπορεί να σκοτώσει» ή «οι φτωχοί πεθαίνουν πρόωρα», ο

Λαφανουί φοβάται ότι η επιτροπή ήταν εγκλωβισµένη να

αναπαράγει και να διαδίδει πολιτικές που επιβάλουν

κοινωνικές συµπεριφορές που θα εντείνουν τον

συντηρητισµό των κοινωνιών και την µεγαλύτερη στροφή

προς τον ατοµικό τρόπο ζωής, χωρίς να προσφέρουν

απολύτως τίποτα στην προαγωγή της υγείας. Στα µάτια

του διέκρινα αµυδρά µια φλογίτσα να σιγοκαίει,

ενδεχοµένως εκείνη που είχε ανάψει µέσα στον νεαρό

φοιτητή της ιατρικής πριν σαράντα χρόνια σε κάποιο

αµφιθέατρο ή σε κάποιο οδόφραγµα του Γαλλικού Μάη.

Πρότεινε να επεξεργαστούµε τα δεδοµένα της

Γαλλικής κυβέρνησης που είχε διαθέσιµα και θα µου

παρέδιδε, τα περισσότερα απόρρητα και αδηµοσίευτα σε

επιστηµονικά περιοδικά είπε, για να προσπαθήσουµε µαζί

να διαµορφώσουµε µια επικοινωνιακή πλατφόρµα που θα

αντιταχθεί στον άξονα των Περµούτι- Λάρσεϋ. Αφού

συµβουλευτεί και την κυβέρνησή του φυσικά, όπως

τόνισε µε ένα τρόπο σαν να ήθελε να το ακούσει αυτό το

τελευταίο κάποιος τρίτος. ∆εν ξέρω τους πραγµατικούς

λόγους που θέλει να µοιραστεί µαζί µου απόρρητα


µυστικά της κυβέρνησής του ούτε µπορώ να γνωρίζω τον

βαθµό της αξιοπιστίας τους. Ίσως να θέλει να µε

χρησιµοποιήσει, ίσως πάλι όχι. Συµφώνησα να µου στείλει

να εξετάσω ότι έχει και το θεωρεί χρήσιµο ή σηµαντικό

για την δουλειά µας και ας ήταν απόρρητο. Συµφώνησα

και µε την ανάλυσή του για τον χαρακτήρα που

αποκτούσε η επιτροπή στηριγµένος περισσότερο στο

ένστικτό µου και την διαίσθηση. Σκέφτηκα ότι εγώ δεν

έχω πρόβληµα να ζητήσω κανενός την άδεια για να

χρησιµοποιήσω τέτοια επιστηµονικά δεδοµένα ή στο να

αντιταχθώ στον Περµούτι. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει

άποψη για τέτοιες «λεπτοµέρειες», όπως είναι οι πολιτικοί

στόχοι της «προαγωγής της υγείας». Στην Αθήνα τα

σοβαρά πολιτικά προβλήµατα σχετίζονται µε την δηµόσια

εικόνα του εκάστοτε υπουργού, την µίζερη διανοµή των

κοινοτικών κονδυλίων και την ανάλωση του δυναµικού

των ειδικών συνεργατών των υπουργείων στο βόλεµα των

ηµετέρων. Αυτή την εποχή κανείς δεν ενδιαφέρεται ούτε

και µε αυτά, όλοι ασχολούνται µε τις βουλευτικές εκλογές

του Μαρτίου και την Ολυµπιάδα του Αυγούστου, εκεί

τελειώνουν όλοι οι εθνικοί µας στόχοι. Αν κάποια στιγµή

µε καλέσουν να αιτιολογήσω αυτή την πρωτοβουλία µου,

να συνταχθώ µε τον Λαφανουί και θα επικαλεστώ την

ανεξαρτησία µου ως ακαδηµαϊκού. Αν αυτό δεν τους

πείσει, θα καταφύγω σε εκείνο τον παλιό Ελλάς-Γαλλία-

Συµµαχία. Νοµίζω ότι θα καθαρίσω σχετικά εύκολα έτσι.

Γέλασα µε την ιδέα ότι εφαρµόζοντας κάποια στιγµή,

µετά από µήνες, τα µέτρα της επικοινωνιακής στρατηγικής

του Περµούτι για την γρίπη των πουλερικών, που θέλει

κάποιους µε στολές αστροναύτη να εισβάλουν στα

κοτέτσια και να κυνηγάνε τα κοτόπουλα, σαν την πρώτη

φάση προετοιµασίας της κοινής γνώµης για την πίεση που


θα πρέπει να ασκηθεί στην Κίνα πριν από την Ολυµπιάδα

του 2008 µε αφορµή τη νόσο των πουλερικών που θα έχει

τότε την µέγιστη έξαρση, για να επιτευχθούν κάποιοι

στόχοι που σχετίζονται µε το παγκόσµιο εµπόριο, ότι

είναι σφόδρα πιθανό να χαθεί το ύποπτο πουλί που θα

συλληφθεί κάπου στα γρανάζια της Ελληνικής

γραφειοκρατίας και θα γελάσει στο τέλος και το παρδαλό

κατσίκι, αντί να σκορπίσει η εικόνα των αστροναυτών

στα κοτέτσια τον τρόµο. Γέλασε µέσα από τη καρδιά του

και ο γιατρός, συµφωνήσαµε να συντονιστούµε.

Αναθάρρησε και αναθάρρησα.

Πήρα τηλέφωνο τον Λάσκο, του εξήγησα την

κατάσταση µε αρκετές λεπτοµέρειες. ∆υο ώρες του

µίλαγα, έδειξε να µην εκπλήσσεται. Μου θύµισε όλα αυτά

που µου είχε διδάξει για τον τρόµο σαν στοιχείο της

τέχνης του εικοστού αιώνα και τον ρόλο του στην

νοµιµοποίηση των εθνικών κρατών, για τον φόβο που

γίνεται φοβία και τελικά τρόµος µαζικός. Η ηρεµία του

και οι ολοκληρωµένες και τεκµηριωµένες απόψεις του

πάνω στο αντικείµενο που κατέχει καλά, µεταδόθηκαν και

σε µένα µέσα από τα σύρµατα της επικοινωνίας.

Αισθάνθηκα πάλι σαν να περπατάµε πλάι-πλάι πάνω στο

ίδιο µονοπάτι που έκανε συνέχεια κύκλους γύρω από ένα

βουνό. Κάθε στροφή και ένα επίπεδο πιο πάνω στην

ανάλυση και στα επιχειρήµατα, βήµα µε βήµα να

αποκαλύπτονται ξανά όλες οι αλήθειες.

«Πως τον νικάει κανείς αυτό τον τρόµο;» τον

ρώτησα κάποια στιγµή.

«Μόνο ένα τρόπο ξέρω» µου απάντησε. «Πρέπει

πρώτα να νικήσεις τον φόβο του άγνωστου, τον ίλιγγο που

νοιώθεις µέσα σου όταν θωρείς το µέλλον προβάλλοντας

τους µικρούς ατοµικούς σου φόβους, αυτό που υπάρχει


στην πίσω, την αθέατη πλευρά του βουνού του εγώ σου

Σπύρο. Τον νικάς µε ένα φ, έτσι απλά, µε ένα σου

φύσηµα, µε µια σου απόφαση να µη φοβάσαι. Να

συνεχίσεις δηλαδή να περπατάς και να µιλάς

συντονίζοντας το βήµα µε όσους είναι δίπλα σου.

Νοµίζεις ότι είναι βουνό αυτό που ανεβαίνουµε µαζί τόση

ώρα που µιλάµε;»

Τον είδα να κοιτάζει βαθειά µέσα µου µε εκείνα τα

λαµπερά µάτια του διαφωτιστή που επέµενε στις αξίες του

ανθρωπισµού. Είδε ότι αισθανόµουν, αισθάνθηκα ότι

έβλεπε τις εικόνες που σχηµατιζόταν στο µυαλό µου,

ανατρίχιασα µε τη σκέψη ότι τελικά µπορεί να µην

υπάρχει βουνό. Το κατάλαβε, µε καληνύχτισε ευγενικά

και έκλεισε. Βάζοντας τώρα σε αυτές τις γραµµές σε τάξη

τις σκέψεις και τα συναισθήµατα αυτής της ηµέρας,

καταλαβαίνω ότι ένα πράγµα µου µένει να κάνω: να πάψω

να φοβάµαι και να συνεχίσω να περπατάω. Πάση θυσία.

Έµεναν αδιάβαστες µόνο δυο ηµεροµηνίες στο

ηµερολόγιο του Πορφύρη, όσα έγραψε στις 4

Φεβρουαρίου και στις 11 Μαρτίου του 2004, λίγες µέρες

πριν εξαφανιστεί. Η Φρόσω είχε αφήσει στη µέση το

διάβασµα του ερευνητικού αρχείου του Πορφύρη και είχε

βγει να κάνει το απογευµατινό της τζόκιν. Άνοιξες και

εσύ το βήµα για να δεις τη συνέχεια.

4 Φεβρουαρίου 2004 στο γραφείο µου στο

Πανεπιστήµιο

Πριν δέκα µέρες παρέλαβα το δέµα µε τα τέσσερα

CD που περιλαµβάνουν τα απόρρητα στοιχεία της

κυβέρνησης του Λαφανουί. Η πρώτη µου εντύπωση από

την µελέτη τους είναι ότι έχει απόλυτο δίκαιο ο Λάσκος.


Η LP-LP φτιάχτηκε για να πουλήσει τρόµο στους υγιείς

µιας και τίποτα από αυτά που σχεδιάζονται στην επιτροπή

δεν τεκµηριώνει κανένα µέτρο «προαγωγής της υγείας»

και κανένας κίνδυνος για τη δηµόσια υγεία δεν

τεκµηριώνεται σοβαρά από καµιά απολύτως

επιδηµιολογική µελέτη!

Ολοκλήρωσα χθες το βράδυ αργά την εφαρµογή

της µεθόδου του Φωτεινού για να βρω τον βαθµό

διείσδυσης του φόβου και του τρόµου στις ιστοσελίδες του

Ίντερνετ σε παγκόσµιο επίπεδο. Ευφυέστατη η µέθοδος,

χρησιµοποιεί πολύ έξυπνα τα φίλτρα αναζήτησης του

Google και του Yahoo αφού προηγουµένως καθορίσει µια

σειρά από κριτήρια για να αποκλειστούν οι διπλές

εγγραφές και οι σελίδες-σκουπίδια, µετρώντας την

πραγµατική επισκεψιµότητα των ιστοσελίδων. Η µέθοδος

φτιάχτηκε από τον Φωτεινό για να βρει τον βαθµό

διείσδυσης καταναλωτικών προϊόντων σε ιστοσελίδες στο

ίντερνετ, για να τις συσχετίσει µετά µε τις καταναλωτικές

συνήθειες των θαµώνων των ίντερνετ καφέ. Την δοκίµασα

για τον φόβο και τον τρόµο µε ελάχιστες διορθώσεις.

Παντού, σε όλο τον κόσµο και για κάθε γλώσσα πήρα τα

ίδια αποτελέσµατα. Η λέξη φόβος εµφανίζεται περίπου

στο 6% των ιστοσελίδων ανεξαρτήτως γλώσσας και

γεωγραφικής περιοχής. Ο τρόµος ακολουθεί µε ένα

ποσοστό 3% περίπου, ενώ η φοβία απασχολεί το

διαδίκτυο µόνο σε κάποια χιλιοστά των ιστοσελίδων.

Ελαφρώς αυξηµένα τα ποσοστά για τις Ηνωµένες

Πολιτείες, εκεί ο τρόµος, η τροµοκρατία και τα παράγωγά

τους έχουν υψηλότερο βαθµό διείσδυσης. ∆ιαφορετικά

αποτελέσµατα πήρα και για την Ελλάδα. Εδώ τα ποσοστά

των ιστοσελίδων που αναφέρονται στον φόβο, την φοβία

και του τρόµο (που πολλές φορές χρησιµοποιούνται


λανθασµένα ως ταυτόσηµες έννοιες) είναι αυξηµένα κατά

21% σε σχέση µε τα αντίστοιχα του παγκόσµιου ιστού.

∆εν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο ότι φοβόµαστε

περισσότερο, στην εθνική µας µοναξιά και στην συνεχή

αγωνία µας να εµφανιζόµαστε σαν συνεχιστές τόσο

αντιφατικών παραδόσεων, που το µόνο που τις συνδέει

είναι η συνέχεια της ίδιας γλώσσας. Μπορεί πάλι να

είµαστε πιο ειλικρινείς και µιλάµε πολύ και δηµόσια για

τον φόβο και τον τρόµο, αφού τραγουδάµε αυτές τις

λέξεις ακόµη και στον εθνικό µας ύµνο. Να ένα ακόµα

καλό θέµα για περισσότερη έρευνα.

Το πιο συνταρακτικό συµπέρασµα αυτής της

έρευνας µου είναι ότι ο φόβος είναι πλέον η τρίτη σε

ποσοστό διείσδυσης λέξη στον παγκόσµιο ιστό, µετά από

τις λέξεις σπορ και σεξ. Όλες οι άλλες δηµοφιλείς λέξεις ή

αξίες ακολουθούν τον φόβο και τον τρόµο από πολύ

µεγάλη απόσταση στα ενδιαφέροντα όσων επισκέπτονται

τις σελίδες του παγκόσµιου ιστού. Και το πιο

συνταρακτικό είναι ότι ο ρυθµός αύξησης των ποσοστών

του δείκτη του φόβου και του δείκτη του τρόµου στο

διαδίκτυο είναι τετραπλάσιος από οποιαδήποτε άλλη λέξη,

αξία ή προϊόν. Υπολόγισα ότι µε αυτούς τους ρυθµούς σε

δυο ή τρία χρόνια ο φόβος θα έχει κατακτήσει σε όλο τον

κόσµο την πρώτη θέση στα ενδιαφέροντα των συντακτών

των ιστοσελίδων και των επισκεπτών του ίντερνετ,

εκτοπίζοντας ακόµη τα σπορ και το σεξ, που σήµερα

συναγωνίζονται στήθος µε στήθος για την

πρωτοκαθεδρία. Φαίνεται ότι δεν θα αργήσει η ηµέρα

όπου το σεξ θα πάρει τελεσίδικα τη θέση κάποιου σπορ,

τα σπορ θα έχουν υποκαταστήσει το σεξ και ο τρόµος µε

τον φόβο θα οδηγούν αυτές, αλλά και όλες τις

παρελκόµενες, κοσµοϊστορικές εξελίξεις. Θα έχει πολύ


µεγάλη σηµασία να ερευνηθούν οι συσχετίσεις των

µεταβολών της διείσδυσης του τρόµου, ως δείκτη των

κοινωνικών συµπεριφορών από όσα δηµοσιεύονται στον

παγκόσµιο ιστό, µετά από την εφαρµογή των

επικοινωνιακών δράσεων της LP-LP ή µετά από τις

υστερίες τρόµου, όπως για παράδειγµα αυτές που

ακολούθησαν την 11η Σεπτεµβρίου ή τον πόλεµο στο

Ιράκ, τα τροµοκρατικά χτυπήµατα και τις απειλές στην

Ευρώπη ή αυτά που ακουστήκαν για τον ιό SARS και την

νόσο των πουλερικών. Οι πρώτες ενδείξεις από την

µελέτη που έκανα προβάλλοντας την διαχρονική εξέλιξη

της διείσδυσης του φόβου και του τρόµου στις

διαφορετικές ηλικιακές και κοινωνικές οµάδες µε την

µέθοδο Φωτεινού, συνδυάζοντας και τις στατιστικές

άλλων µετρήσεων από έρευνες κοινωνικών

συµπεριφορών, δείχνουν ότι ο Περµούτι έχει απόλυτο

δίκαιο: o φόβος και ιδιαίτερα ο τρόµος έχουν αποκτήσει

χαρακτηριστικά ιδιαίτερα δυναµικών καταναλωτικών

προϊόντων.

Μίλησα πάλι µε τη Στέλλα στο τηλέφωνο. Σήµερα

της είπα για τους προβληµατισµούς και τους φόβους µου

για το πραγµατικό αποτέλεσµα της δουλειάς που κάνω.

Κλείνοντας το τηλέφωνο συνειδητοποίησα ότι µου έχουν

αναθέσει να διαφηµίσω τον τρόµο για να καταναλωθεί

αυτός φρέσκος, µε όλες τις «ευεργετικές» του ιδιότητες

και σε όσο µεγαλύτερες ποσότητες γίνεται. Να χωνευτεί

µαζί µε τις ραφιναρισµένες εικόνες που θα δείχνουν το

ενδιαφέρον κάποιων για την κίνδυνο της απώλειας της

υγείας των υγειών. Και όλα αυτά την ώρα που, άρρωστος

εγώ, παλεύω να νικήσω µε κύριο όπλο τον έρωτά µου για

τη Στέλλα, τον ανακυκλούµενο φόβο από αυτό που

φώλιασε ύπουλα µέσα στο στοµάχι µου. Την Στέλλα που


υποφέρει από κατάθλιψη, που προέρχεται είτε από το

άγχος της απώλειας των ψευτοδουλειών που βρίσκει κατά

καιρούς είτε από τον εµµένοντα φόβο της ότι θα µείνει για

πάντα άνεργη.

Σηµείωσα αυτή την διαπίστωση εδώ ελπίζοντας να

φανεί χρήσιµη στο µέλλον σε κάποιο ψυχολόγο, αν αυτός

θελήσει να κατανοήσει την πολύπλοκη µάχη που γίνεται

τώρα µε όλους τους δαίµονες µέσα µου. Ενδεχοµένως να

φανεί χρήσιµη και σε µένα όταν, ξαναδιαβάζοντας αυτές

τις σελίδες µετά από καιρό, προσπαθήσω να κατανοήσω

την πραγµατική αιτία που θα µε οδηγήσει στις αποφάσεις

που φαίνεται ότι πρέπει να πάρω τώρα.

11 Μαρτίου 2004 στο γραφείο µου στο

Πανεπιστήµιο

Το περασµένο Σάββατο στις 6 Μαρτίου, την

παραµονή των Ελληνικών βουλευτικών εκλογών, µου

έφτασε η είδηση ότι ο Λεφανουί βρέθηκε νεκρός στο

γραφείο του στο Παρίσι. Τον βρήκε απαγχονισµένο η

καθαρίστρια του γραφείου του τα ξηµερώµατα. Το σώµα

του βρέθηκε κρεµασµένο από ένα σχοινί που είχε δεθεί

από ένα σιδερένιο στήριγµα στο πατάρι του. ∆εν βρέθηκε

κανένα σηµείωµα που να δικαιολογεί την πράξη του. Την

είδηση µου την τηλεφώνησε η γραµµατέας του, η κηδεία

του αυτόχειρα θα γινόταν στην γενέτειρά του, ένα χωριό

στη Βρετάνη, το απόγευµα της ∆ευτέρας. Με πήρε για να

µε ειδοποιήσει ότι, µετά από αυτές τις εξελίξεις, η

προγραµµατισµένη για τις 22 συνάντησή µας στο Παρίσι

θα έπρεπε να µαταιωθεί. Ζήτησε και συγγνώµη για την

ταλαιπωρία. Αµήχανα και µε λέξεις που έβγαιναν από την

επαγγελµατική τη συνήθεια να ρυθµίζει τα ραντεβού του


καθηγητή της ιατρικής στο Πανεπιστήµιο ανάλογα µε τα

έκτακτα γεγονότα της προσωπικής του ζωής.

Έκανα πάρα πολύ ώρα για να συνέλθω από το σοκ

που µου προκάλεσε το άκουσµα της είδησης του θανάτου

του Λεφανουί. Μου ήταν αδύνατο να πιστέψω ότι

αυτοκτόνησε ο άνθρωπος µε τον οποίο συνοµιλούσα αργά

το προηγούµενο βράδυ για τα κοινά µας ερευνητικά

σχέδια, για τις διακοπές που σχεδίαζε να κάνει στην

Ελλάδα πριν από τους Ολυµπιακούς αγώνες το καλοκαίρι

και για τις προβλέψεις του για τις Ελληνικές βουλευτικές

εκλογές. Όλο το Σαββατοκύριακο δεν µπόρεσα να

ησυχάσω µε την σκέψη ότι δεν είναι δυνατόν αυτός ο

άνθρωπος να αυτοκτόνησε, κάτι άλλο συνέβαινε.

Την Τρίτη το πρωί επισκεφτήκαν το γραφείο µου

στο Πανεπιστήµιο ένας επιθεωρητής της Γαλλικής

αστυνοµίας µε τη συνοδεία ενός υπαλλήλου της Γαλλικής

πρεσβείας στην Αθήνα και ενός Έλληνα αστυνοµικού που

µετέφερε την άδεια του πρύτανη να µε εξετάσουν στο

γραφείο µου στο Πανεπιστήµιο. Μου πήραν κατάθεση για

τον Λεφανουί, φαίνεται ότι είµαι ο τελευταίος άνθρωπος

που µίλησα µαζί του πριν από το τραγικό του τέλος, έτσι

έδειξαν τα αρχεία των κλήσεων της τηλεφωνικής εταιρίας

στο Παρίσι. Μετέφερα το κλίµα της συνοµιλίας, τα

θέµατα που συζητήσαµε και κατέθεσα την πεποίθηση που

είχε αρχίσει να µου σχηµατίζεται ότι κάποιος πρέπει να

δολοφόνησε τον Λεφανουί. ∆ήλωσα κατηγορηµατικά ότι

δεν είχα ιδέα ποιος και για ποιο λόγο. Πήραν την

υπογραφή µου στην κατάθεση, ευγενέστατα ο Γάλλος

επιθεωρητής µε χαιρέτισε στρατιωτικά και έφυγαν.

Μισή ώρα αργότερα εισέβαλαν δυο αγενέστατοι

χοντράνθρωποι στο γραφείο µου, ξάπλωσαν στις καρέκλες

και άναψαν τσιγάρα, από την ΕΥΠ είπαν, έδειξαν και


ταυτότητες κάποιας άλλης, άγνωστης σε µένα, υπηρεσίας.

Άρχισαν τις απειλές για να τους πω τι ξέρω για τον

Λεφανουί και το αρχείο του. «∆εν ξέρεις που έµπλεξες

Πορφύρη» έλεγε ο ένας, «µίλα» έλεγε ο άλλος, «σε

παρακολουθούµε µήνες και ξέρουµε µε ποιον µιλάς και τι

κάνεις µε κείνη την τσουλίτσα την Χατζή στη Πάτρα».

Τους ζήτησα να δω την άδεια του πρύτανη να µε

επισκεφθούν στο γραφείο µου, τους τόνισα ότι

παραβίαζαν το Πανεπιστηµιακό άσυλο. ∆εν είχαν καµιά

άδεια, ο ένας εκνευρίστηκε και άρχισε να κλωτσάει τα

έπιπλα, «δεν µπορείς να πας πουθενά», είπε, «η Αθήνα

είναι γεµάτη από µυστικές υπηρεσίες για την Ολυµπιάδα,

όπου και να πας θα σε βρούµε και θα σε κάνουµε να τα

ξεράσεις όλα». Τους έστειλα στο διάολο. Να προσέχω µου

είπε µε νόηµα ο άλλος φεύγοντας, «να µην έχω την ίδια

τύχη µε τον Γάλλο».

Κλείδωσα το γραφείο, κατέβασα τα στόρια και τα

τηλέφωνα και έµεινα να ηρεµίσω. Ο καταιγισµός των

γεγονότων µε είχαν ζαλίσει. Ότι και να συµβαίνει πρέπει

να σχετίζεται µε τη στάση µου στη LP-LP, ενδεχοµένως

µε αυτή την επιτροπή να σχετίζεται και η δήθεν

αυτοκτονία του Λεφανουί. Ότι περιέχει το αρχείο που µου

έστειλε ο Λεφανουί και ότι συζήτησα µαζί του φαίνεται

ότι ενοχλεί κάποιους ισχυρούς. Ίσως η στάση µας στην

επιτροπή στην τελευταία της συνεδρίαση να απείλησε

κάποια σχέδια τους.

Αργά το βράδυ ηρέµισα τελείως και κατέληξα σε

ένα στοιχειώδες πρόγραµµα ενεργειών για τις επόµενες

ηµέρες. Είναι φανερό ότι απειλούµαι και κινδυνεύω. Οι

σηµερινές επισκέψεις έγιναν µόνο για εκφοβισµό. Ήθελαν

να µε πανικοβάλουν για να τους παραδώσω, χωρίς πολύ

θόρυβο, το αρχείο του Λεφανουί. Αν ήταν να µε


ανακρίνουν κανονικά θα µε καλούσαν στις υπηρεσίες

τους. Αν παρανοµώ κατέχοντας το επιστηµονικό

ερευνητικό υλικό που µου προώθησε ο γιατρός για να

διευκολύνει την κοινή µας δουλειά, θα έφερναν κάποιο

χαρτί από εισαγγελέα για να τους παραδώσω το αρχείο

του, δεν θα πουλούσαν απλώς σκληράδα και

τσαµπουκάδες όπως σήµερα. Πρέπει να µεταφέρω όλο το

αρχείο µαζί µε το ερευνητικό µου ηµερολόγιο και αυτό

εδώ το Ηµερολόγιο Καταστρώµατος σε ασφαλές µέρος,

αν γίνουν πολύ δύσκολα τα πράγµατα θα είναι τα µόνα

διαπραγµατευτικά µου χαρτιά, σε αυτό κατέληξα γρήγορα.

Πρέπει ακόµα να προστατέψω τη Στέλλα και τον Λάσκο,

είπαν ότι µε παρακολουθούν πολλούς µήνες, ενδεχοµένως

να βρίσκονται και αυτοί σε κίνδυνο µιας και είναι οι

µοναδικοί άνθρωποι µε τους οποίους έχω µοιραστεί τους

προβληµατισµούς µου. Να φύγω από την Ελλάδα αυτή

την εποχή το βρίσκω αδύνατο, πρέπει να έχει δίκιο αυτός

που είπε ότι παρακολουθούν τα πάντα µε αφορµή την

Ολυµπιάδα. Χρειάζοµαι χρόνο για να ερευνήσω

σχολαστικά όλα τα δεδοµένα του αρχείου και να

οργανώσω τις κινήσεις µου χωρίς να αισθάνοµαι ότι

απειλούµαι. Ότι ξέρω και ότι είναι να µάθω ακόµη

φαίνεται ότι είναι πολύτιµο. Αξίζουν τουλάχιστον όσο η

ζωή του Λεφανουί.

∆ιάβαζες απορροφηµένος, δεν παρατήρησες την

Φρόσω που επέστρεψε κάθιδρη από τον καθηµερινό της

µαραθώνιο. Λίγες πιο κάτω ο Πορφύρης συνέχιζε µε

µερικές ακόµα γραµµές.

Έγραφε:


9/11/2004 Κτήµα ∆ελακούρα, Κέρκυρα

Τώρα ξέρεις πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα και

µπορείς να συνδυάσεις πλέον όλα τα κοµµάτια αυτής της

ιστορίας που άφησα πίσω. Μόνο εσύ θα µπορούσες να

βρεις όλα αυτά που είναι γύρω σου και να ανασυνθέσεις

το παζλ που δίνει νόηµα στους κόπους τόσων πολλών

τίµιων ερευνητών. Γράφω αυτές τις τελευταίες γραµµές σε

αυτό που ονόµασα κάποτε Ηµερολόγιο Καταστρώµατος

λίγο πριν αναχωρήσω µε τη Στέλλα για το Μπουένος

Άιρες, τώρα που φαίνεται ότι χαλάρωσαν τα µέτρα

επιτήρησης. Κυνηγηµένοι και µε ψεύτικα χαρτιά θα

φύγουµε, σαν εγκληµατίες. ∆εν είµαι σε θέση να

συνεχίσω αυτό που προσπάθησα να ξεκινήσω µε τον

Λεφανουί, η υγεία µου δεν µου επιτρέπει µακροχρόνιους

σχεδιασµούς και οι δυνάµεις µου είναι πολύ λίγες µετά

από τόσους µήνες δίχως ιατρική φροντίδα και χωρίς

συνέχεια στην θεραπεία που έπρεπε να είχα κάνει.

Πέρα όµως από αυτά ξέρω ότι η δική µου

απόφαση να αποκαλύψω το σκάνδαλο της Τυραννίας της

Υγείας, όπως το έχω ονοµάσει, µπορεί να έχει άµεσες

συνέπειες στην ασφάλεια ή και την ζωή ακόµα του

καθηγητή Λάσκου. Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι, την

προηγούµενη ηµέρα από εκείνη που πήγα στο

Πανεπιστήµιο για να σου γράψω την Τελευταία Πράξη,

µου τηλεφώνησε ένας απόστρατος στρατηγός της

ελληνικής αστυνοµίας, φίλος όπως είπε του Λάσκου. Μου

είπε ξεκάθαρα ότι κάποιοι έχουν αποφασίσει να

σκοτώσουν τον Λάσκο αν συνεχίσω να ισχυρίζοµαι τα

περί δολοφονίας του Λεφανουί ή αν συνεχίσω να ψάχνω

την υπόθεση. Ευθύς εκβιασµός όπως καταλαβαίνεις, δεν

µου άφησε καµία άλλη επιλογή πέρα από το να ασφαλίσω

το αρχείο και τα ευρήµατα της έρευνάς µου σε αυτό το


δωµάτιο και να κάνω την πιο τίµια και αντρίκια πράξη

που θα µπορούσα να κάνω: Να το βάλω στα πόδια, να

εξαφανιστώ αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτό έχει να κάνει

µε την έκβαση της υγείας µου ή ότι είµαι ήδη νεκρός.

Έτσι εξαφανίζονται και όλες οι νοµικές µου δεσµεύσεις

για την τήρηση του απόρρητου της δουλειάς της LP-LP,

αφήνοντας παράλληλα ελεύθερα στην επιστηµονική

έρευνα τα απολύτως έγκυρα στοιχεία που µου έστειλε ο

Λεφανουί και που τα κρατούσαν τόσο καιρό στο σκοτάδι.

Θα αντιλαµβάνεσαι πλέον τώρα ότι ίσως µόνο εσύ

µπορείς να συνεχίσεις την έρευνα και να αποκαλύψεις τις

λεπτοµέρειες της υπόθεσης Λεφανουί. Εσύ δεν έχεις

δεσµεύσεις και περιορισµούς σαν βαρίδια στα πόδια σου

και δεν είσαι υποχρεωµένος να γνωρίζεις ότι, όλο αυτό το

επιστηµονικό υλικό που σου κληροδοτώ, αποτελούσε

κάποτε το εφτασφράγιστο µυστικό αρκετών κυβερνήσεων.

Ιδιόχειρη επιστολή µε ηµεροµηνία παράδοσης του αρχείου

µου σε σένα πριν από την εξαφάνισή µου καθώς και

χαρακτηρισµού του ως ελεύθερου για περεταίρω

επιστηµονική έρευνα, θα βρεις στον φάκελο Φ.159.12.

Χρησιµοποίησε την αν περαστεί ανάγκη. Επιπρόσθετα,

όλα τα ευρήµατα και τα δεδοµένα που µου έστειλε ο

γιατρός, ερµηνεύονται από την µέθοδο που εσύ επινόησες

και καταλήγουν, όπως θα διαπιστώσεις, σε συγκλονιστικά

αποτελέσµατα. Αυτό είναι το συµπέρασµα της

ερευνητικής δουλειάς µου αυτούς τους τελευταίους µήνες

που κρύβοµαι σε αυτό το σπίτι. Αυτό το τελευταίο δεν το

γνωρίζει κανένας, µόνο εσύ και εγώ.

Πιστεύω ότι αντιλαµβάνεσαι την σπουδαιότητα

των όσων έµαθες αλλά και τις συνέπειες από την

δηµοσιοποίηση των αποτελεσµάτων που προκύπτουν από

την εφαρµογή της µεθόδου σου στα επιστηµονικά


ευρήµατα και τις στατιστικές που βρίσκονται σε αυτό το

δωµάτιο. Γνωρίζω ότι το φορτίο της αποστολής που

καλείσαι να αναλάβεις ότι είναι πολύ βαρύ και το µήνυµα

που πρέπει να επιδοθεί επικίνδυνο.

Όπως σου είπα, οτιδήποτε και να αποφασίσεις να

κάνεις από εδώ και πέρα θα το σεβαστώ. Καλή δύναµη.


«Έτσι ακριβώς σε σκιτσάρισα Φωτεινέ σε εκείνο

τον τελευταίο πίνακα που δεν σε άφησα να τον δεις στο

σπίτι µου, επειδή δεν τον είχα τελειώσει. Παντού λιακάδα

και εσύ να κάθεσαι, όπως τώρα, στη σκιά, µε ένα

σουρεαλιστικό σύννεφο µέσα στο δωµάτιο ακριβώς πάνω

από το κεφάλι σου. Μα τι συµβαίνει, εσύ τρέµεις.»

∆εν απάντησες, της έδειξες που να διαβάσει τις

τελευταίες σελίδες από το Ηµερολόγιο Καταστρώµατος

του Πορφύρη. Αµίλητος και σκιαγµένος βγήκες έξω στον

κήπο για να πάρεις αέρα. Τρέµοντας από το φόβο και µε

ένα κόµπο στο στοµάχι, άφησες µόνο το κορίτσι που είχε

ζωγραφίσει όλα τα συναισθήµατα που φωλιάζουν τώρα

µέσα σου µε µπλε, άσπρο και κόκκινο, τα χρώµατα του

µονοπατιού του Πορφύρη στο ανεπίδοτο γράµµα του.

Βγήκες στο κτήµα για να τα συναντήσεις. Το σύννεφό σου

σε ακολούθησε.

Σουρούπωνε. Από τη µαρµάρινη σκάλα η θέα του

βαθύ µπλε της θάλασσας ανάµεσα στα κυπαρίσσια και τις

ελιές και το γαλανό του ουρανού, έβαζαν στη µέση το

κόκκινο των βουνών της απέναντι ακτής της Ηπείρου.

Πράσινο σχεδόν µαύρο, µπλε της θάλασσας σχεδόν µαύρο

και αυτό, κόκκινο ξανθό στα απέναντι ξεροβούνια και η


αποθέωση του φωτεινού γαλάζιου στον ουρανό

εναλλάσσονται σε αναλογίες που λες ότι τις επέλεξε για

φόντο κάποιος θεοφοβούµενος Αναγεννησιακός

ζωγράφος. Και µια πινελιά σκούρο κόκκινου της

µοτοσικλέτα σου που µένει γερµένη για να ξαποστάσει

πάνω στο λευκό χαλί από το χαµοµήλι στο ξέφωτο

µπροστά στο βενετσάνικο αρχοντικό. Καµιά η σχέση τους

τώρα µε τις αποχρώσεις των ίδιων χρωµάτων που σου

επέδειξε πριν λίγες µέρες η άνοιξη, τότε που τα χρώµατα

ήταν απόλυτα και έδειχναν να ξεπηδούν από την φωτεινή

παλέτα κάποιου ατρόµητου φωβιστή8 ζωγράφου που είχε

βαλθεί να αλλάξει τον κόσµο. Ξάπλωσες πάλι ανάσκελα

δίπλα από την µοτοσικλέτα πάνω στα χαµοµήλια, κάλυψες

πάλι τα µάτια µε τα µπράτσα για να αφουγκραστείς τα

χρώµατα καλλίτερα. Ο ήχος της σιωπής τους σε κυρίευσε

µέσα στο απόλυτο µαύρο της επερχόµενης νύχτας. Το

µαύρο του σκοταδιού, το µαύρο της µοναξιάς, το µαύρο

του φόβου.

Στ’ αλήθεια φοβάσαι; Κάτω από άλλες συνθήκες η

ερώτηση θα ήταν ένα καλό θέµα για ακαδηµαϊκή

συζήτηση. Ο φόβος ως αστάθµητος παράγοντας, ο φόβος

ως αµαρτία, o αρχέγονος φόβος του θανάτου και της

αιώνιας νύχτας που επακολουθεί, ο φόβος ως

συνταρακτική συνειδητοποίηση µιας πραγµατικότητας

που ανακαλύπτεις µια στιγµή, αν και υπήρχε πάντα. Ο

φόβος ως ύστατος εξολοθρευτής του υποσυνείδητου. Ο

φόβος ως το τέλος της χαράς, ο φόβος της αυτογνωσίας

και ο φόβος της επιβίωσης. Ξαπλωµένος ανάµεσα σε τόσα

χρώµατα που παραµόνευαν εκεί έξω, αυτό που νοιώθεις

8 από τη γαλλική λέξη -fauve που µπορεί να µεταφραστεί ως άγριο

θηρίο, αγρίµι. Βραχύβιο καλλιτεχνικό κίνηµα των αρχών του εικοστού

αιώνα


τώρα κάθε άλλο παρά ακαδηµαϊκό ερώτηµα µπορεί να

είναι. Έχεις φοβηθεί και παλιότερα, όµως οι εκδηλώσεις

εκείνες τώρα σου φαίνονται λιγότερο σηµαντικές. Τα

χιλιόµετρα που κατάπινε η µοτοσικλέτα σου, µε το µικρό

δαχτυλάκι του δεξιού χεριού να έχει πιαστεί κοκαλωµένο

στη θέα του τοπίου που φεύγει δεξιά και αριστερά, όταν

συνειδητοποιούσες την ταχύτητα από τις διακεκοµµένες

διαχωριστικές γραµµές στην άσφαλτο που σε

πυροβολούσαν ακατάπαυστα σαν πυρά τροχιοδεικτικά. Ο

φόβος από το µαύρο της αβύσσου που σε περίµενε στα

βάθη της θάλασσας όταν σκαρφαλωµένος πάνω στη

κουπαστή περίµενες κάτι να σε σπρώξει σε κείνη τη

βουτιά που δεν τόλµησες. O φόβος του νεοσύλλεκτου

φαντάρου περνώντας την πύλη του στρατοπέδου

κατάταξης. Και κάποιοι άλλοι ακαθόριστοι φόβοι, που

γίνονται κοµµάτι του εαυτού σου όταν κοιµάσαι, την

στιγµή που µονοµαχούσε η λογική και η ανεξέλεγκτη

φαντασία. Φόβοι που αρκούσε µια πράξη καλής θέλησης

για να τους στείλει στη λήθη µε ένα απλό άνοιγµα των

βλεφάρων για να επανέλθεις στο γνώριµο περιβάλλον των

σκιών του δωµατίου σου.

Ο φόβος που νοιώθεις τώρα είναι διαφορετικός.

Φόβος πρωτόγνωρος, ασυνήθιστος, φόβος άγνωστος. Ο

φόβος που ωριµάζει κάτω από τη σκιά της φρίκης. Της

φρίκης που µπορεί να αναπαραστήσει το µαύρο της

νύχτας, το µαύρο του σκοταδιού και όσων κρύβει το

µαύρο της µοναξιάς. Της φρίκης της γραµµένη µε το ίδιο

φ όπως εκείνο το φ του φόνου.

Αρκεί ένα φ για να το διώξει κανείς το φόβο είχε

διδάξει ο Λάσκος στον Πορφύρη. Ένα φύσηµα και θα

εξαφανιζόταν. Συνειδητοποιείς ότι αυτό που έχει συµβεί

σε σένα είναι ότι, διαβάζοντας την ιστορία του Πορφύρη,


ρούφηξες το φόβο µέχρι να γεµίσει µε αυτόν κάθε κυψέλη

των πνευµόνων σου. Παρακολουθήσεις του προσωπικού

απόρρητου από µυστικές υπηρεσίες ή έστω η υποψία ότι

αυτές γίνονται. Ίντριγκες ανεξέλεγκτων επιτροπών,

γιατροί που εκφοβίζουν υγιείς, ασφαλιστές που πουλάνε

τα προϊόντα τους στηριγµένοι στον φόβο που σπέρνουν οι

προηγούµενοι, διαφηµίσεις προϊόντων ασφάλειας που

ασφαλίζουν καλά, κλειδώνοντας τους φόβους των

νοικοκυραίων, µπας και δραπετεύσουν αυτοί µια νύχτα

µέσα από κάποιο τους όνειρο. Και για πρώτη φορά

φοβάσαι µε όλα αυτά που σου αποκάλυψαν τα νούµερα

και τις στατιστικές της τέχνης σου επιβεβαιώνοντας όλα

τα προηγούµενα. Όλα αυτά που υπάρχουν εκεί έξω,

συνθέτοντας µια τεράστια βιοµηχανία του τρόµου της

σιωπής και που συνειδητοποίησες απότοµα την

τραγικότητα της ύπαρξή τους, αλλά και το πόσο πολύ σε

αφορούν. Το δικό σου φ δεν τον έδιωξε τον φόβο, το

αντίθετο έγινε.

Ανοίγεις τα µάτια. Παραµένεις ξαπλωµένος πάνω

στο ίδιο ξέφωτο µε τα χαµοµήλια αλλά τώρα έχεις πάρει

τη στάση του εµβρύου. Αυτή τη φορά δεν αρκεί το

άνοιγµα των βλεφάρων για να σε επαναφέρει στη

σιγουριά του γνώριµου περιβάλλοντος των σκιών του

δωµατίου σου. Τα χρώµατα έχουν εξαφανιστεί, το µαύρο

της νύχτας έχει καλύψει το µπλε της ελευθερίας σου, έχει

καταπατήσει το λευκό της αυτοπεποίθησης, εξαφάνισε τις

πινελιές του πορφυρού του έρωτα και όλες τις ενδιάµεσες

αποχρώσεις τους που καθορίζουν τα υπόλοιπα

συναισθήµατα. Ο φόβος έχει καλύψει τα πάντα, κυριαρχεί

σαν άγριο αιλουροειδές πάνω σε όλα. Σε πιάνει πανικός,

ιδρώνεις και λαχανιάζεις λες και έτρεξες χιλιόµετρα.

Ψάχνεις την κατεύθυνση για το σπίτι, αναζητάς κάτι που


να σε οδηγεί στο φως της Φρόσως αλλά µάταια. Χάνεσαι

µέσα στο δάσος µε τα κυπαρίσσια, σκοντάφτεις πάνω τους

και µατώνεις πάνω στις πέτρες. Μέσα στο σκοτάδι

ξεχωρίζεις ένα λευκό σηµείο να αντανακλά πεισµατικά

ότι απέµεινε από τη λευκότητά του µέσα στο απόλυτο

µαύρο. Το φρεσκο-ασβεστωµένο τοιχάκι του αρχαίου

πηγαδιού του κτήµατος συνεχίζει να αντιστέκεται

πεισµατικά στο µαύρο που το περιβάλλει. Στέκεις

σκυφτός να ξελαχανιάσεις στο άνοιγµα του πηγαδιού

πάνω από το απόλυτο µαύρο του, που µπροστά του ωχριά

και το µαύρο της νύχτας που σε περιβάλλει. Στο βάθος

του η απόλυτη µοναξιά, Γύρω σου παντού ο φόβος.

Φαντάζεσαι τον εαυτό σου να καθρεφτίζεται στο

µαύρο νερό του πηγαδιού. Λες και είναι κάποιος άλλος

αυτός που αφηγείται σε δεύτερο πρόσωπο τις σκέψεις του

για το σκοτάδι και εσύ η αντανάκλασή του στο χείλος του

πηγαδιού. Θέλεις αυτός να είναι εκεί, πάνω στο νερό που

απορροφά κάθε σκέψη όπως τους ήχους που δεν

αφήνονται να ξεφύγουν από την άβυσσο. Μένεις έτσι µε

τις ώρες και ακούς το πρόσωπο που πιστεύεις ότι είναι στο

βάθος του πηγαδιού, να διηγείται την ιστορία σου

απολογούµενος σε δεύτερο πρόσωπο. Ακούγεται για ώρα

ο µονόλογος του να σιγοψιθυρίζει για ένα καταθλιπτικό

πρωινό µέσα στη µοναξιά σου στο Πανεπιστήµιο, για ένα

ταξίδι µετά από µια απρόσµενη πρόσκληση, για τη

συνάντηση µε ένα κορίτσι, για ένα κυνήγι χαµένου

θησαυρού και στο τέλος για το απόλυτο µαύρο ενός

δάσους σαν και αυτό. Επαναλαµβάνει µε λεπτοµέρεια όλα

όσα σκέφτηκες και διηγήθηκες στη ζωγράφο σου κατά τη

διάρκεια αυτών των κοινών σας ηµερών, που τα

περισσότερα τα ήξερε όπως φαίνεται από τα χρώµατα που

διάλεξε για να σε ζωγραφίζει. Και αφού τελείωσε ότι ήταν


να πει σώπασε. Κάνεις α για ν’ ακούσεις τον αντίλαλο

στο πηγάδι, για να δεις αν σε ακούει και ο άλλος, το

πρώτο πρόσωπο. Τίποτα, καµία απόκριση. Ο ήχος της

σιωπής κυριαρχεί, δεν ακούγεται ούτε το α που φώναξες,

το κατάπιε και αυτό το µαύρο. Το ίδιο µαύρο του φόβου

που κάλυψε τα χρώµατα, το ίδιο που σε εµποδίζει να

εκφράσεις τα συναισθήµατα. Τώρα ακούγεται µόνο το

πλιτς πλιτς που κάνουν κάποια δάκρυα σου που φτάνουν

στην µαύρη επιφάνεια κάπου εκεί στο βάθος,

διακόπτοντας έτσι εκείνο το µονότονο βούισµα, τον ήχο

της σιωπής τους, που τόσα χρόνια σε µπούκωνε.

Σε λίγο θα ξηµέρωνε. Ένα αεράκι φύσηξε από τη

µεριά της θάλασσας και έκανε τα πάντα να αναρριγήσουν.

Είπες ότι τώρα θα κάνει φρου και εκείνος ο πολύχρωµος

µύλος της πιτσιρίκας που ονειρεύεται χαµογελώντας το

δικό της αδύνατον µέσα στην αγκαλιά της µάνας της στην

αυλή του ψυχιατρείου, αδιαφορώντας για την ανάµνηση

των τόσων µαύρων χρόνων της έγκλειστης τρέλας των

κλειδωµένων συναισθηµάτων γύρω της. Με αυτή την

εικόνα στο µυαλό, µια ξαφνική και αναπάντεχη σκέψη

κάνει τα πάντα να λάµψουν. Τα χρώµατα είναι ακόµη εκεί

έξω, συνεχίζουν να υπάρχουν όλα πάνω στον χάρτινο

µύλο της µικρής. Το πρωινό φως του θα ξαναφέρει σε λίγο

το άσπρο στα χαµοµήλια, το µπλε της θάλασσας και την

πινελιά του κόκκινου της µηχανής που σε περιµένει

γερµένη ερωτικά στο πλάι. Ένα αεράκι σαν αυτό, θα τα

ανακατέψει σε όλους τους συνδυασµούς και θα κάνει πάλι

τα µάτια της µικρής να λάµψουν όταν ξανασυναντήσει το

εκτυφλωτικό λευκό που δηµιουργεί η εναλλαγή των

χρωµάτων, βλέποντας τον µύλο της να κάνει φρου. Και

τότε κάτι άναψε µέσα στο σκοτάδι σου σαν µια


προφητική πινακίδα από νέον. Στην αρχή µια αχνή

κόκκινη λάµψη και µετά συνεχείς µπλε αστραπές µέχρι να

σταθεροποιηθεί στο τέλος το εκτυφλωτικό λευκό του.

Ένα µακρόσυρτο φφφ έστειλε µε ανακούφιση όλο το

µαύρο που φώλιαζε µέσα σου να συναντήσει το µαύρο της

νύχτας. Με κλειστά µάτια ακολουθείς κάποιο δρόµο που

προσδιορίζει µια ακαθόριστη πυξίδα µέσα σου,

φωτισµένος λες από αυτό το φως που άναψε έτσι

αναπάντεχα. Μετράς τα σκαλιά της βίλας της

Μπενεφιτσέντζα µε κλειστά τα µάτια, ξέρεις ότι ήταν

πάντα δεκαεφτά και φτάνεις στο πλατύσκαλο. Ανοίγεις τα

µάτια µόνο όταν ανοίγει η βαριά πόρτα της εισόδου της

βίλας. Το αµυδρό φως από τη λάµπα στο κρυφό δωµάτιο

µε το αρχείο του Πορφύρη στο βάθος είναι ικανό να σε

τυφλώσει. Ξέρεις ότι είναι εκεί και σε περιµένει.

Περιµένεις λίγο για να συνηθίσουν τα µάτια στο µη

σκοτάδι. Συνεχίζει απορροφηµένη να διαβάζει κάτι από το

αρχείο του Πορφύρη. Η αντανάκλαση του µπλε της

οθόνης του υπολογιστή ζωγραφίζει στο πρόσωπό της ένα

ανεπαίσθητο χαµόγελο, ίδιο µε εκείνο που είχε η µικρή

που περίµενε τον χάρτινο µύλο της να κάνει φρου.

«Είµαι ερωτευµένος µαζί σου» της ψιθύρισες σε

πρώτο πρόσωπο.


ΠΑΛΙΑ ΑΡΧΕΙΑ

22/4/2005, Κέρκυρα

Αυτή τη φορά ο Λάσκος δεν έµεινε πιστός στο

ακαδηµαϊκό του τέταρτο αλλά ούτε και στην υπόσχεσή

του να συνεχίσει τις συνεδρίες σας περί τέχνης και

τρόµου. Άδικη η αναµονή πάνω στη νεκρή ιστοσελίδα της

Ένωσης Ιστορικών Τέχνης που θα φώτιζε την συνέχεια.

Το µόνο σηµάδι που έδειχνε την παρουσία του ήταν το

ιστορικό που κατέγραψε τις προηγούµενες διαλέξεις και

συζητήσεις του µε την Romfea και δύο πιο πρόσφατα

σηµειώµατα µαζί µε πέντε σύνδεσµους σε ιστοσελίδες που

τα έγραψε και τα έστειλε την προηγούµενη, κάπου εκεί

κοντά στα ξηµερώµατα. Το ένα σηµείωµα έγραφε:

"Είδα την τρέλα να παίρνει τη µορφή της

φρονιµάδας στα πανεπιστήµια. ...Είδα τα

γράµµατα (τ' αγιασµένα γράµµατα) να µην

καταφέρνουν τίποτ' άλλο στους

περισσότερους παρά ν' αλλάζουν

αντικείµενο στα πάθη τους, και ωστόσο να

τα θρέφουν οι λόγιοι µε µικρολογίες, µε

αγυρτείες και µε τις αιώνιες έχτρητες".

∆ιονύσιος Σολωµός


Στο δεύτερο είχε γράψει:

Ο θάνατος της τέχνης και της διανόησης

δεν οφείλεται αποκλειστικώς στο ότι οι

δηµιουργοί κατά τον 20ο αιώνα,

επιβεβαιώνοντας πανηγυρικώς τον κανόνα

ότι η τέχνη συµβαδίζει µε την εποχή της,

ακολούθησαν µε θλίψη µάλλον παρά µε

πραγµατικές δυνάµεις όσα ο αιώνας κόµισε

και αφέθηκαν να πεθάνουν µαζί του

απαγχονισµένοι στον απόηχο της υστερίας

τους, έχοντας προσκυνήσει την λειψανοθήκη

τους κάνοντας επίδειξη των σωθικών τους,

συνένοχοι στην κατατρόπωση της ηθικής

των Ορίων και της Καλλιέργειας (Culture),

που, κατά τη γνώµη µου, συνιστά το κατ’

εξοχήν χαρακτηριστικό της Τέχνης και της

Σκέψης. Οι αντιστάσεις των κάθε λογής

δηµιουργών υπήρξαν κατά κανόνα ασθενείς,

ίσως επειδή και αυτοί δεν µπορούσαν να

φανταστούν ότι ένας κόσµος πέθαινε

αµετακλήτως µε τον Πρώτο Πόλεµο και τον

Τρόµο που εγκαταστάθηκε µόνιµα µετά το

τέλος του, παρ’ όλο που αυτό το

επερχόµενο τέλος είχαν χρωµατίσει τόσο

πρώιµα ο Ντοστογιέφσκι, ο Έντβαρντ

Μουνχ (Η κραυγή), είχαν οσµιστεί ο Νίτσε

και ο Κίρκεγκορντ και είχαν περιγράψει ο

Μάλερ και ο Βέµπερν9.

9 O Φεβρουάριος Αιών, Φ.∆. ∆ρακονταειδή


Από τους συνδέσµους ο πρώτος παραπέµπει σε µια

ιστοσελίδα που παρουσιάζει µια πλήρη βιογραφία του

Μπωντλαίρ, ο δεύτερος σε µια άλλη που αναφέρεται στον

Φλοµπέρ και στο έργο του, ο τρίτος σε µια ιστοσελίδα που

αναλύει την πορεία της τέχνης από τον Αρθούρο Ρεµπώ

µέχρι τον σουρεαλισµό. Ο επόµενος δείχνει ένα ιστοχώρο

που περιλαµβάνει όλα τα έργα των Κάφκα, Τζόυς και

Έντγκαρ Άλλαν Πόε και ο τελευταίος στην δηµοσίευση

της είδησης της κλοπής του πίνακα Κραυγή του ζωγράφου

Έντβαρτ Μουνχ.

«Σηµειώσεις για το επόµενο µάθηµα;» πρότεινε η

Φρόσω.

∆εν ξέρεις την απάντηση όπως και δεν ξέρεις τι να

υποθέσεις για την αδικαιολόγητη απουσία του καθηγητή

σου από την προγραµµατισµένη του διάλεξη. ∆εν

γνωρίζεις αν ο Σολωµός έγραψε αυτό το κείµενο που του

αποδίδει ο Λάσκος, σε µια εποχή που υπήρχε ελληνικό

Πανεπιστήµιο ή απλώς µε αυτό επιβεβαίωνε για άλλη µια

φορά τον τίτλο του ως εθνικού προφήτη. Να ‘χε

οραµατιστεί άραγε, την εποχή που ακούγονταν από το

Σαρόκκο κλάψες, άλυσες, φωνές και το αντίστροφο από

αυτό που γράφει στην πρώτη του πρόταση, αυτό που

είδατε να συµβαίνει σε εκείνη τη συναυλία την περασµένη

Τρίτη; ∆εν ήξερες. Αναζήτησες απαντήσεις στις

ιστοσελίδες που, για κάποιο δικό του λόγο, είχε σηµειώσει

ο Λάσκος για να µη ξεχαστούν. Αδαής είσαι στα θέµατα

της τέχνης και της ιστορίας της. Αυτό που µπορείς να

υποθέσεις είναι ότι ο δάσκαλός µάλλον ήθελε να

χρησιµοποιήσει αυτές τις αναφορές στην θεµατολογία

του µαθήµατος που δεν έγινε. Ίσως να έχει την πρόθεση

µέσα από την αναφορά αυτών των δηµιουργών, να

υποδείξει έργα- σταθµούς που καθόρισαν την


θεµατολογία του τρόµου µέσα στην τέχνη του

προηγούµενου αιώνα και που χαρακτηρίζονται, τόσο τα

ίδια όσο και ο αιώνας, από το πέρασµα από την φρίκη

στην έκσταση και από την έκσταση στην φρίκη. Έτσι

ενδεχοµένως να θέλει να αναλύσει ιστορικά την πορεία

µετασχηµατισµού της τέχνης µέχρι την έκπτωση του

ρόλου της σε µια τέχνη-παράγοντα δηµιουργίας και

διάδοσης του τρόµου. Μπορεί να θέλει να αναλύσει πως

σε αυτό τον µετασχηµατισµό έπαιξαν ρόλο κάποια από τα

επτά πρόσωπα του κράτους, αυτά που µπήκε στον κόπο να

απαριθµήσει στην εισαγωγή του. Αυτό ή κάτι παρόµοιο

συµπεραίνεις από την σύνθεση των απόψεων των

συντακτών των ιστοσελίδων που σηµείωσε. ∆εν είσαι

βέβαιος. Ούτε και η Φρόσω, που δείχνει να µη την

ενδιαφέρει ο θάνατος της τέχνης και της διανόησης

επιµένοντας:

«Εµένα αυτό που µε κοφτ’ περισσότερο είναι γιατί

σ’ διαλέξ’ τ’ όνοµα Ροµφαία.»

«Πάµε µια βόλτα να δούµε το παλιό Κάστρο;»

πρότεινες.

Σε κάθε γωνία στα καντούνια της παλιάς πόλης

είχαν στηθεί υπαίθριοι πωλητές λουκουµάδων. Έθιµο σας

είπαν παλιό, κάτι σχετικό µε τον Άγιο Σπυρίδωνα, που

έσωσε κάποτε τη πόλη από µια επιδηµία πανώλης.

Μεθαύριο, Κυριακή των Βαίων, των Βαγιώνε όπως την

λένε εδώ, θα βγουν και οι µπάντες για τη µεγάλη λιτανεία,

να µη την χάσετε. Παντού ακούγονταν οι φιλαρµονικές

που έκαναν πρόβες για το µεγάλο γεγονός αλλά και για τις

επόµενες εκδηλώσεις τους που θα γεµίζουν όλη τη

Μεγάλη Βδοµάδα µε τους ήχους τους. Ακουγόταν από

κάπου εκεί κοντά, µέσα από ένα διώροφο κτίριο, µια


φιλαρµονική που παιάνιζε σαν να ήταν συµφωνική

ορχήστρα χωρίς έγχορδα. Μπροστά του είχαν

συγκεντρωθεί πολλοί ντόπιοι που είχαν αφήσει τις

δουλειές τους και παρακολουθούσαν προσεκτικά.

«Αµλέτος του Φράνκο Φάτσιο, παίζει η Παλιά

Φιλαρµονική»» σας πληροφόρησε µε καµάρι κάποιος που

είχε σταθεί δίπλα σας στο στενό καντούνι µε το

καλντερίµι και έδειχνε να ξέρει κάθε νότα που παιζόταν.

Μείνατε και εσείς να ακούσετε την πρόβα µπροστά σε ένα

µαγαζάκι που πουλούσε µπαχαρικά και αρωµατικά φυτά

και, λόγω της ηµέρας, και λουκουµάδες. Μια αφίσα τις

διαφήµιζε αναφέροντας ότι ήταν καρυκευµένες µε την

συνταγή που, κατά τον µαγαζάτορα, ήταν αυτή που

χρησιµοποίησε ο Άγιος για να κρατήσει τον µαύρο θάνατο

µακριά από το νησί. Ζαφορά, κινέζικο φυτό, λευκό πιπέρι,

µαύρο πιπέρι, σπόροι κέδρου, φλούδες κίτρου και

πορτοκαλιού, φασκόµηλο, βασιλικός, µαντζουράνα,

φύλλα δάφνης, φλησκούνι, γεντιανή, καλαµίνθη, φύλλα

κουφοξυλιάς, αποξηραµένα κόκκινα και λευκά

τριαντάφυλλα, δεντρολίβανο, µέντα, κύµινο, ηπατική

αλόη, ξύλο αλόης, κάρδαµο, δαφνέλαιο, σαπωναρία,

κόµµι κισσού, λιβάνι, µοσχοκάρφια, σύµφυτον,

µοσχοκάρυδο, πιπερόριζα, λευκό δίκταµο, βενζόη, κίτρινο

κερί, και τερεβινθίνη σε µια µυστική αναλογία. Όλα αυτά

µαζί µια πρέζα στάχτη ήταν η σύνθεση του καρυκεύµατος

των λουκουµάδων.

«∆εν περιέχει ίχνος από Ε9 και συντηρητικά»

διαπίστωσε η Φρόσω διαβάζοντας την λίστα. «Θα

δοκιµάσω».

«Αν προσθέσεις σε αυτό το καρύκευµα µέλανα

ελλεβόρο, πικροκολοκλύθα και ραβέντι φτιάχνεις ένα

µοναδικό ελιξίριο ζωής το οποίο, όπως έχει αποδειχτεί


µετά την επιδηµία µαύρου πυρετού του 1656 στη Ρώµη,

είναι ιδανικό και για την καταρροή, το βήχα, το σφήξιµο

στο στήθος, θεραπεύει τα έλκη, καταπραΰνει τον πόνο που

προκαλεί η ακαµψία και λοιπά» δήλωσε πολύ σοβαρός ο

λουκουµαδο-πωλητής απόγονος των αλχηµιστών του

µεσαίωνα, πασπαλίζοντας µε την κοκκινωπή σκόνη από

το θαυµατουργό του καρύκευµα µια µερίδα µελωµένες

λουκουµάδες, που τις σέρβιρε µέσα σε ένα πλαστικό

δοχείο µιας χρήσης µαζί µε ένα πλαστικό πηρουνάκι και

µια χαρτοπετσέτα.

Εγκατέλειψε την προσπάθεια να τελειώσει τη

µερίδα της µπροστά σε ένα σύγχρονο φαρµακείο που

διαφήµιζε ένα θαυµατουργό χάπι από σκόρδο, ιδανικό για

την υπέρταση όπως έγραφε στην αφίσα.

«Νόστιµες αλλά µπούχτισα» δήλωσε προτείνοντας

σου να τις τελειώσεις.

«Μπα, είµαι πιο παραδοσιακός σε ότι αφορά την

προληπτική ιατρική» δήλωσες. «Πάµε να κλειστούµε στο

Κάστρο».

Ρεύτηκε το δαφνέλαιο και τη σαπωναρία την

στιγµή που περνούσατε το στενό γεφυράκι που ενώνει την

Πλατεία της Σπιανάδας µε το Παλιό Κάστρο. Το

µοσχοκάρυδο και την ηπατική αλόη όταν ανεβαίνατε το

καλντερίµι που οδηγούσε στην κορυφή. Το λιβάνι και την

τερεβινθίνη περνώντας δίπλα από το Αγγλικό Νοσοκοµείο

και, όλα τα υπόλοιπα, τη στιγµή που φτάσατε στις

πολεµίστρες που από το ύψος τους φαίνονταν η

µεγαλοπρέπεια της πόλης και του πελάγους που την

προστάτευε. Μοσχοµύρισε ο τόπος, είπες να

προσκυνήσεις το µεγαλείο του µέσα από ένα


παρατεταµένο βαθύ φιλί που σου άφησε έντονα τη γεύση

του δεντρολίβανου.

«∆ιψάω τροµερά» δήλωσε.

Ούτε ίχνος νερού εκεί ψηλά. Πήρατε το

κακοτράχαλο µονοπάτι ακολουθώντας προς τα πίσω τις

µυρωδιές. Το κτίριο όπου στεγάζεται το Ιστορικό Αρχείο

Κέρκυρας είχε ανοιχτή την πύλη του. Μπήκατε µε την

ελπίδα να υπάρχει κάποιος ψύκτης ή έστω µια βρύση για

να ξεδιψάσει η Φρόσω. Χάθηκε διψασµένη στις αίθουσες.

Άλλες έχουν εκθέσεις που περιγράφουν την ιστορία

στέγασης του αρχείου από το 1443 στο Παλάτι Βαϊλού,

που σήµερα είναι δηµοτικό σχολείο, το πέρασµά τους από

το Επαρχείο και τη Λατινική Μονή Τενέδου µέχρι τη

µεταφορά τους στο Ορφανοτροφείο και τη σηµερινή τους

θέση στις Αγγλικές Στρατώνες στο παλιό Φρούριο. Σε

άλλες αίθουσες υπήρχαν θεµατικές εκθέσεις του αρχείου

της Ιονίου Ακαδηµίας και σε άλλες ιδιωτικά και δηµόσια

ειδικά αρχεία της εποχής της Ενετοκρατίας. Όλα

φυλαγµένα µε φροντίδα που µαρτυρά τους λόγους της

διαφορετικής κουλτούρας του τόπου σε σχέση µε την

τσαπατσουλιά και τον επαρχιωτισµό του υπόλοιπου

νεοελληνικού κράτους. Την βρήκες µετά από ώρα. Έχει

ανοίξει το Φάκελο 83 της περιόδου 1820-1885 όπου

υπάρχουν ευλαβικά φυλαγµένα στοιχεία από δηµόσια

έργα της εποχής. Περιεργάζεται µια σειρά από

τοπογραφικά σχέδια και κατόψεις κάποιας κατασκευής

ενός δηµόσιου κτιρίου µε ιδιαίτερη προσοχή. Προς το

παρόν σε αγνοεί παντελώς. Πήγες και της έφερες νερό

από τον ψύκτη που υπήρχε στον διάδροµο µέσα σε ένα

πλαστικό ποτηράκι µιας χρήσης. Κάποια στιγµή ξεδίψασε

και σου είπε:


«Το San Rocco ήταν στην αρχή ένα µικρό οχυρό

που έφτιαξαν οι Ενετοί µετά την πολιορκία της πόλης του

1716 από τους Τούρκους. Από αυτό πήρε το όνοµά του

όλη η γύρω περιοχή. Οι Γάλλοι φαίνεται ότι ήταν οι

πρώτοι που χρησιµοποίησαν αυτόν τον χώρο σαν άσυλο,

µαζεύοντας εδώ σποραδικά τους άκακους τρελούς των

χωριών. Για την αισθητική του τοπίου σύµφωνα µε όσα

αναφέρονται εδώ. Σε αυτή την έκθεση του Άγγλου

αρχίατρου του 1831 γράφει ότι τους Γάλλους τους

ενοχλούσαν επειδή είχαν µπλε δόντια.»

«Μπλε δόντια;» ρώτησες.

«Ναι, Blue tooth, ακριβώς αυτό γράφει εδώ.

Προφανώς από το µελάνι που τους έδιναν να πιούν για να

µάθουν να διαβάζουν κάνοντας πλάκα οι εξυπνάκηδες της

εποχής. Και εδώ πιο κάτω γράφει ότι οι Άγγλοι, που

µετέτρεψαν το οχυρό σε στρατώνα του µηχανικού τους το

1814, συνέχισαν να τους µαζεύουν εκεί επειδή αυτοί

απαντούσαν δυνατά στις µυστικές τους συνδιαλέξεις µε

τους θεούς και τους δαίµονες που άκουγαν µόνο αυτοί,

περιφερόµενοι στους δρόµους για να κάνουν τα

µικροθελήµατα του χωριού τους. Από το 1838 και µε

διαταγή του τότε Άγγλου ∆ιοικητή Ντάγκλας, άρχισαν να

στοιβάζουν µαζί µε τα άλογά τους εκεί µέσα και όσους

χαρακτήριζαν ψυχικά ασθενείς µε πιο συστηµατικό τρόπο

από ότι οι Γάλλοι και ξεκίνησαν να κρατούν αρχεία.

Φαίνεται από αυτό το τοπογραφικό ότι τα σηµερινά κτίρια

σχεδιάστηκαν αργότερα από κάποιο Αυστριακό

αρχιτέκτονα µε το όνοµα Λίµπερτ, σε αρχικά σχέδια από

την εποχή που ο ιατρός του ιδρύµατος ήταν κάποιος

Χρήστος Τσιριγώτης από τους Παξούς, έχοντας ως

πρότυπο τα αντίστοιχα σχέδια των αντίστοιχων Γαλλικών

θεραπευτηρίων της εποχής. Αυτό εδώ το παλιότερο


τοπογραφικό του 1856 δείχνει την ταύτιση του χώρου του

παλιού οχυρού µε ότι χτίστηκε αργότερα πάνω στα σχέδια

του Αυστριακού. Το παλιό οχυρό το διατήρησαν σαν

θεµέλιο για το Κεντρικό κτίριο όταν άρχισαν οι εργασίες

το 1880, να δες εδώ σ’ αυτό για να καταλάβεις. Άρα απ’

όλα αυτά τι καταλαβαίν’ς πλί’ µ;»

∆εν καταλάβαινες που ήθελε να καταλήξει,

σήκωσες τους ώµους ως πλι. Συνέχισε έχοντας µια λάµψη

στα µάτια.

«Το Σαρόκκο δεν είναι η πλατεία που είδαµε αλλά

το Ψυχιατρείο, εκεί που ήπιαµε τις µπύρες

παρακολουθώντας τη συναυλία. Είµαι σίγουρη ότι εκεί

µέσα βρίσκεται κρυµµένο το µυστικό του Πορφύρη που

θα τα εξηγήσει όλα, θυµάσαι;»

Θυµήθηκες το τσαλακωµένο χαρτάκι µε το

νούµερο του κινητού του γιατρού µε τα µαλλιά καρφάκια.

Έψαξες στη τσέπη του µπουφάν. Καραµπότης ήταν το

σηµειωµένο όνοµα, βρήκες τηλεφωνικό θάλαµο στη

πλατεία, απάντησε στο κινητό του στο δεύτερο

κουδούνισµα. Κανονίσατε να συναντηθείτε σε δεκαπέντε

λεπτά σε µια καφετερία στις καµάρες του Λιστών όπου

σύχναζαν φοιτητές και µαθητόκοσµος.

Όταν τον ρώτησες µετά τον τρίτο γύρο από τις

µπύρες, έδειξε να ξέρει πολλές λεπτοµέρειες για την

ιστορία του χώρου που δούλευε. Επιβεβαίωσε ότι

πράγµατι τo Ψυχιατρείο είναι το Σαρόκκο και όχι η

οµώνυµη πλατεία. Ανέφερε µετά πολλούς επώνυµους,

πολιτικούς και καλλιτέχνες που φιλοξενήθηκαν κατά

καιρούς στις εγκαταστάσεις του αλλά και τις προσπάθειες

που είχαν γίνει για να σβηστούν τα ίχνη που άφηναν πίσω

τους για να περιφρουρηθεί το κύρος και το όνοµά τους


από το στίγµα της τρέλας. Μέχρι και φωτιά έβαλαν

κάποτε γι’ αυτό. Φαίνεται ότι σχεδόν ολόκληρη η νεότερη

ελληνική ιστορία έχει αφήσει εκεί µέσα κάποια

αποτυπώµατα που καταγράφτηκαν στα ιατρικά αρχεία,

που ευτυχώς διασώθηκαν. Αποτυπώµατα στους ιατρικούς

φακέλους των επώνυµων συντελεστών της ιστορίας και,

πολύ συχνότερα, στους ιατρικούς φακέλους των απλών

αποδεκτών των πολιτικών και της κουλτούρας που

κυριάρχησαν τους προηγούµενους δυο τρελούς αιώνες

στο νεότερο ελληνικό κράτος. Είπε πως µόλις είχε

ολοκληρώσει την µελέτη του ιατρικού φακέλου του

γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά και του λογοτέχνη Μιχάλη

Μητσάκη, που έφτασε µέχρι εδώ για να εγκλειστεί

µισότρελος ακολουθώντας µια ταξιδιωτική διαδροµή που

προηγουµένως είχε περιγράψει ο Γκούσταβ Φλωµπέρ.

Τώρα µελετούσε τις δοσολογίες του αρσενικού που

χρησιµοποιούσαν για να καταπολεµήσουν τον περασµένο

αιώνα τη µανία και που συνήθως ήταν η βασική αιτία για

τους συχνούς θανάτους των µανιακών από τα

αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια, την συνηθισµένη

τότε παρενέργεια σε αυτή την θεραπεία της κατάθλιψης.

Πραγµατικός ποταµός από πληροφορίες αλλά τίποτε απ΄

όλα αυτά που ανέφερε δεν έδειχναν ότι να είναι το

µυστικό του Πορφύρη, αυτό που θα τα εξηγούσε όλα. Η

απογοήτευση στα µάτια σας πρέπει να ήταν έντονη και

έτσι προσπάθησε να αλλάξει τη συζήτηση.

«∆εν σας είπα. Μίλησα προχθές στο τηλέφωνο µε

τον Προκοπίου και του είπα ότι σας είδα εδώ. Μου

φάνηκε ότι ξαφνιάστηκε. Νοµίζω ότι ανέφερε ότι

κανονικά θα έπρεπε να είσαστε κάπου στη Βόρεια Ιταλία,

δεν κατάλαβα καλά.»


Κοιταχτήκατε στα µάτια. Ο ειδικευόµενος

ψυχίατρος σίγουρα θα παρατήρησε την εναλλαγή της

απογοήτευσης µε την ανησυχία και την απορία και στους

δυο σας. Προσπάθησες να µπαλώσεις τη κατάσταση

λέγοντας:

«Για τη Τεργέστη είχαµε κάνει σχέδια γι’ αυτό το

Πάσχα αλλά στο δρόµο, φτάνοντας το πλοίο στη

Κέρκυρα, τα αλλάξαµε και είπαµε να περάσουµε εδώ τις

διακοπές.»

Συνέχισε τότε, προφανώς ικανοποιηµένος από την

απάντηση, µε ένα µακροσκελή µονόλογο για την

Τεργέστη και το περίφηµο πείραµα που έγινε εκεί και

όρισε την σύγχρονη ψυχιατρική µεταρρύθµιση µέσα από

τις διαδοχικές αποτυχίες του. Σκέφτηκες ότι αν είχες

αναφέρει τη Βιέννη, σίγουρα θα άκουγες τώρα µια

ανάλυση για τον Φρόιντ και το έργο του. Κρίµα, έχασες.

Είχες πάψει πλέον να παρακολουθείς τα λεγόµενα του

γιατρού, σε απασχολούσαν τώρα άλλα και όχι η

ψυχιατρική. Και η Φρόσω έδειχνε να ενδιαφέρεται

περισσότερο µε τις αναδροµικές αναγούλες που

αναδείκνυαν πάλι τη µαντζουράνα, τη µέντα και την

πιπερόριζα, που πέραν των άλλων, ενδεχοµένως να ήταν

και ισχυρά ελιξίρια για να καταπολεµηθεί ο φόβος που

προκαλούσαν οι πιθανές απαντήσεις στο ίδιο ερώτηµα

που έδειχνε καρφωµένο στο µυαλό και των δυο:

Πως είναι δυνατό να ξέρει ο Προκοπίου ότι είχατε

βγάλει στη Πάτρα εισιτήρια για την Βενετία;


∆ΙΣΤΗΛΟ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙ∆Ο

24/4/2005, Κέρκυρα

Το Κυριακάτικο φύλλο της τοπικής εφηµερίδας το

είχε φέρει ο Φώτης Παγκράτης όταν γύρισε από τη

Κυριακάτική πρωινή του βόλτα στη πόλη. Το διάβαζε

πίνοντας τον δεύτερο καφέ της ηµέρας περιµένοντας να

ολοκληρωθεί η µυσταγωγία της παρασκευής του

στακοφίσι µε σκορδαλιά που ετοίµαζε η Μαρίνα για το

παραδοσιακό τραπέζι των Βαγιώνε. ∆εν τον

ακολουθήσατε στη πόλη για να δείτε τη µεγάλη λιτανεία

και να ακούσετε τις µπάντες, όπως πιεστικά είχε προτείνει

τη προηγούµενη. Η ανάµνηση των µπαχαρικών ήταν

ακόµη πολύ έντονη στη Φρόσω και η προοπτική της

σκορδαλιάς της δηµιουργούσε πρόσθετα στοµαχικά

προβλήµατα. Έπεσε το µάτι σου στη φωτογραφία του

Λάσκου που την συνόδευε ένα δίστηλο στην πρώτη

σελίδα της εφηµερίδας του Παγκράτη. Έγραφε:

Περίεργος Θάνατος Έλληνα καθηγητή Πανεπιστηµίου

στην Νότιο Αφρική

23/4/2005, Κέιπ Τάουν, ΑΠΕ

Μυστήριο καλύπτει την

υπόθεση του θανάτου του

γνωστού καθηγητή

Πανεπιστηµίου, πρώην

Πρύτανη του

Πανεπιστήµιου Αττικής


Φαίδωνα Λάσκου, ο

οποίος διέµενε τους

τελευταίους µήνες στη

Νότιο Αφρική µε την

σύζυγο του. Όπως

ανακοίνωσε σήµερα το

πρωί δια του εκπροσώπου

της η τοπική αστυνοµία,

το πτώµα του εκλιπόντος

ευρέθη από την οικιακή

βοηθό του ζεύγους

Λάσκου κατά τις 6µµ της

22/4 απαγχονισµένο και

αιωρούµενο από το

πατάρι του διαµερίσµατος

του ζεύγους που βρίσκεται

σε προάστιο του Κέιπ

Τάουν. Ο

εβδοµηντάχρονος

ιστορικός τέχνης φαίνεται

ότι έχασε τη ζωή του δυο

τουλάχιστον

εικοσιτετράωρα πριν από

την ανακάλυψη της

σωρού του, όπως

προκύπτει από τα πρώτα

στοιχεία της

ιατροδικαστικής έρευνας

που έγιναν γνωστά.

∆εν ευρέθησαν στοιχεία ή

σηµείωµα που να

δικαιολογούν την

αυτοκτονία του

εκλιπόντος. Η αστυνοµία

ανακοίνωσε ότι εξετάζει

όλα τα ενδεχόµενα,

κυρίως µετά και από την

µυστηριώδη εξαφάνιση

της συζύγου του άτυχου

καθηγητή και την

εσπευσµένη αναχώρηση

της αεροπορικώς στο

Παρίσι στις 21/4, όπως

δείχνουν τα στοιχεία της

αεροπορικής της εταιρίας.

Στο όνοµα της

τριαντατετράχρονης

Πολυτίµης Λάσκου-

∆ιαµαντίδου έχει εκδοθεί

διεθνές ένταλµα

σύλληψης και τα στοιχεία

της έχουν σταλεί στην

Ιντερπόλ. Όπως

ανακοίνωσε η ελληνική

πρεσβεία, η σωρός θα

µεταφερθεί προς ταφή

στην γενέτειρα του

εκλιπόντος ιστορικού

τέχνης στον Άγιο

Βασίλειο Κορινθίας, µε

έξοδα της πρυτανείας του

Πανεπιστηµίου Αττικής.


***

«Εβδοµηντάρης µε τριαντάρα, αφύσικα πράγµατα.

Που πας κύριε, δεν καταλαβαίνεις ότι εκεί θα καταλήξεις

µια µέρα, ότι θα σε φάει η µικρή; Έκανε την αρχή ο

αρχηγός και έγινε µετά µόδα» σχολίασε µε µια δόση

νοσταλγίας στα µάτια όσο σε έβλεπε να γουρλώνεις τα

δικά σου διαβάζοντας την είδηση, ενώ περιφερόταν

ανάµεσά σας το χοντροκοµµένο σώµα της συµβίας του

που σερβίριζε καφέδες, γλυκά κουταλιού και το σακούλι

µε φάρµακα για τον Παγκράτη, αυτά που συνεχίζει να

παίρνει κάθε µέρα τέτοια ώρα για να µην αρρωστήσει.

Του ζήτησες τσιγάρο, είχες να ανάψεις άφιλτρο από το

στρατό, έβηξες για να τραβήξεις τη προσοχή του Φώτη

και να µη δει τα χέρια σου που τρέµανε. Η σκηνή

επαναλήφθηκε πανοµοιότυπη µετά από λίγο που ήρθε η

Φρόσω και της έδειξες την εφηµερίδα. Μόνο που ο δικός

της βήχας ήταν πραγµατικός, δεν θα πρέπει να είχε βάλει

ποτέ τσιγάρο στο στόµα της. Από το βήχα έκλαψε,

τουλάχιστον έτσι σου φάνηκε. Της έφερε νερό να

συνέλθει η κυρα-Μαρίνα.

«Τι το θες το δηλητήριο κόρη µου, δεν βλέπεις τι

σου κάνει; Αχ, τα ίδια µε εκείνη την άλλη την

ξεµυαλισµένη που όλο τσιγάρες και τέχνη µου είναι»

συνέχισε στο γνώριµο τροπάρι.

Ζήτησες να µάθεις αν υπάρχει τηλεόραση, ήθελες

είπες να ακούσεις τις ειδήσεις των δυόµιση. Στη βίλα δεν

υπήρχε τηλεόραση. Σήκωσε τους ώµους και σε οδήγησε

στη σάλα, όπου ήταν στολισµένη σε περίοπτη θέση η

τηλεόραση µε τα καµιά δεκαριά χειροποίητα πετσετάκια

που της έδιναν ένα ύφος συµβατό µε τον υπόλοιπο

διάκοσµο που είχε φροντίσει να δηµιουργήσει η Μαρίνα


στον χώρο που έµεναν τόσα χρόνια. ∆εν αναφέρθηκε

τίποτα για τον Λάσκο στο δελτίο των δυόµιση. Έµεινες

αµίλητος στο κονάκι του Φώτη να περιµένεις τα επόµενα

δελτία ειδήσεων. Ούτε στων έξι και κουβέντα στων οκτώ

και των εννέα. Η είδηση είχε περάσει απαρατήρητη από

τα ειδησεογραφικά επιτελεία των καναλιών, είχαν

φαίνεται άλλα σπουδαιότερα θέµατα να καλύψουν. Η

Φρόσω ακολούθησε το ρυθµό σου βυθισµένη στις δικές

της σκέψεις στον καναπέ.

Όταν δεν αναφέρθηκε τίποτε και στα βραδινά

δελτία των δώδεκα, πήρες τη πρωτοβουλία να

επιβεβαιώσεις την είδηση και από άλλη εφηµερίδα. Όσες

εφηµερίδες, αθηναϊκές και τοπικές, έµειναν απούλητες

στα περίπτερα της Μεγάλης Πλατείας παρουσίαζαν την

ίδια είδηση του Αθηναϊκού Πρακτορείου. Άλλες σαν θέµα

πρωτοσέλιδο και άλλες στις µέσα σελίδες, στο

Αστυνοµικό ρεπορτάζ. Όλες τα ίδια, µε καρµπόν λες και

έγραψαν την είδηση, εκτός από µια που αρθρογραφούσε

πότε πότε ο συγχωρεµένος που παρουσίαζε και ένα

συνοπτικό βιογραφικό του.

«Ο θάνατος της διανόησης της τέχνης

κυριολεκτικά και µάλιστα δι’ απαγχονισµού» είπες για να

δώσεις το εναρκτήριο λάκτισµα σε µια κουβέντα που

ήθελε να γίνει από ώρα στο µπαράκι που ξενυχτούσε στην

Πάνω Πλατεία.

«Πολύ περίεργα µου φαίνονται όλα αυτά βρε

Κώστα. Και ο τρόπος που διάλεξε να αυτοκτονήσει ο

Λάσκος, αν αυτοκτόνησε, ίδιος ακριβώς µε τον τρόπο που

πέθανε ο Λαφανουί. Μόνο στα πατάρια βρίσκουν όλοι

τσιγκέλια για να δέσουν το σκοινί για να κρεµαστούν; ∆εν


το τρώω αυτό, εµένα αυτό µου φαίνεται σαν την

υπογραφή κάποιου δολοφόνου.»

«Ή σαν µήνυµα που κάποιοι πρέπει να πάρουν»

συµπλήρωσες.

«Έστω µήνυµα. Ποιο µήνυµα όµως; Και ποιοι

πρέπει να το λάβουν; Εµείς, ο Πορφύρης, κάποιοι άλλοι;

Ποιος βρε Κωστή;»

∆εν ήξερες. Ήρθε η ώρα για µια ακόµα αναδροµή

σκέφτηκες. Πρότεινες να εξετάσετε πάλι τα δεδοµένα που

είχατε από τα γεγονότα µε µια χρονολογική σειρά.

Συµφώνησε.

«Η είδηση δηµοσιεύτηκε σήµερα, Κυριακή των

Βαίων, µε βάση µια χθεσινή ανταπόκριση του Αθηναϊκού

Πρακτορείου από την Νότιο Αφρική. Σε αυτή γράφουν ότι

ανακάλυψαν το πτώµα του Λάσκου το απόγευµα της

Παρασκευής. Το σώµα του, γράφει, πρέπει να είχε µείνει

κρεµασµένο από το πατάρι τουλάχιστον δυο µέρες, άρα ο

θάνατος πρέπει να βρήκε τον καθηγητή κάποια ώρα της

Τετάρτης. Έτσι εξηγείται η απουσία του στο ραντεβού

µας. Πόσο είχε ο µήνας την Τετάρτη;»

«Είκοσι» µέτρησε.

«Σωστά. Τώρα έχω ένα ερώτηµα. Η γυναίκα του

παίρνει το αεροπλάνο την επόµενη, την Πέµπτη στις 21

και εξαφανίζεται στο Παρίσι για να γίνει έτσι η κύρια

ύποπτος σε δολοφονία όπως αφήνει να εννοηθεί η είδηση,

έτσι;»

«Συνέχισε» πρότεινε.

«Αν είναι έτσι τα πράγµατα και ο Λάσκος

αυτοκτόνησε ή τον σκότωσαν κάποια ώρα της Τετάρτης

20 του µήνα, τότε ποιος µπήκε στην ιστοσελίδα της

Ένωσης Ιστορικών Τέχνης, ξέροντας τα ψευδώνυµα και

το συνθηµατικό για την πρόσβαση, και µου άφησε τα


τελευταία µηνύµατα περί θανάτου της τέχνης την Πέµπτη

που ο µήνας είχε 21;»

«Κάτσε, τώρα θυµάµαι. Το µήνυµα στο έστειλε

στις πέντε παρά τέταρτο, µαύρα ξηµερώµατα της Πέµπτης

στο Κέιπ Τάουν. Μου είχε κάνει εντύπωση και

συγκράτησα την ώρα.» δήλωσε.

Μείνατε αµίλητοι πολύ ώρα προσπαθώντας να

αναπαραστήσει ο καθένας τα γεγονότα σε µια σειρά που

θα έδινε λογικές απαντήσεις στα ερωτήµατα που είχαν

αρχίσει να σωρεύονται µε γρήγορο ρυθµό.

Η κίνηση στην πλατεία αραίωνε, ανοιχτά πλέον

έµεναν δυο τρία στέκια για ξενύχτηδες και ένα περίπτερο

στο Πεντοφάναρο. Σήκωσε το τηλέφωνο του τηλεφωνικού

θαλάµου που βρίσκονταν απέναντι από το µπαράκι µε τις

ψάθινες πολυθρόνες και σχηµάτισε τον αριθµό που βρήκε

στο τσαλακωµένο χαρτάκι µε το όνοµα του Καραµπότη

στο δερµάτινο µπουφάν σου. Του ζήτησε να βρεθείτε

αµέσως και ας ήταν ήδη περασµένες µία µετά τα

µεσάνυχτα. Έκανε πάλι νυχτερινή βάρδια στο τµήµα

εισαγωγών του Ψυχιατρείου αλλά συµφώνησε, ήθελε είπε

και αυτός παρέα. Θα έδινε τα ονόµατά σας και εντολή

στη πύλη να σας αφήσουν να περάσετε.

Με την Φρόσω να έχει παραµάσχαλα µια µεγάλη

στοίβα από εφηµερίδες, περάσατε πάλι την πύλη του

Ψυχιατρείου αφού παρκάρισες την µηχανή στη πλατεία Χ.

Τσιριγώτη µπροστά από την είσοδο. Αυτή τη φορά ήταν

σβηστό το Χριστουγεννιάτικο αστέρι, τα κτίρια όµως

συνέχισαν να φωταγωγούνται τονίζοντας, µε την

ιδιόµορφη αρχιτεκτονική που την επέβαλε πριν εκατό

τριάντα χρόνια αιώνα ο γιατρός που τελικά έγινε πλατεία,

την σηµασία του χώρου µέσα στο γύρω αδιάφορο αστικό


τοπίο. Είπατε όνοµα και επίθετο στον φύλακα στη πύλη.

Πήρε κάποιο τηλέφωνο και σας είπε να περάσετε στο

τµήµα που εφηµερεύουν οι γιατροί, θα το βρίσκατε

εύκολα ακολουθώντας τις ενδείξεις στις πινακίδες. Η

Φρόσω έδειχνε ότι ο χώρος συνέχισε να την αγριεύει.

Κώλυσε πάνω στο µπράτσο σου και προχώρησε αµίλητη.

Ο γιατρός είχε οργανώσει καλά το νυχτέρι του.

Άφησε αυτό που κοίταγε στον ανοικτό ηλεκτρονικό

υπολογιστή που ήταν πάνω στο γραφείο των γιατρών

εφηµερίας και σας καλοδέχτηκε. Ήσυχη νύχτα είπε,

καµία εισαγωγή και καµία κρίση µέχρι τώρα στους

νοσηλευόµενους ασθενείς. Έβγαλε πάγο, φιστίκια, τρία

πλαστικά ποτήρια και µια σχεδόν γεµάτη µποτίλια

παγωµένο τσίπουρο.

«Επιτρέπεται το αλκοόλ στις εφηµερίες;» ρώτησες.

Σε αγνόησε επιδεικτικά. Το ενδιαφέρον του το

µονοπώλησε από την αρχή η Φρόσω, από µέσα του θα

παρακαλούσε σίγουρα να τους άδειαζες τη γωνιά. Έµεινες

να πίνεις ήσυχα, παρακολουθώντας µε προσοχή την

τακτική που ακολουθούσε η Φρόσω για να οδηγήσει την

συζήτηση εκεί που µόνο εκείνη ήξερε που ήθελε να

καταλήξει. Στην αρχή µάθατε ότι ήθελε να ειδικευτεί στην

παιδο-ψυχο-τραυµατολογία. Ή κάτι τέτοιο, δεν κατάλαβες

καλά. ∆εν υπήρχε όµως ακόµη ακριβώς αυτή η ειδικότητα

στην Ελλάδα. Είπε ότι τον ενδιέφερε να µελετήσει τις

καινούργιες ψυχικές διαταραχές, αυτές που δηµιουργούν

στις σύγχρονες κοινωνίες µια γενιά προβληµατικών

εφήβων, όπως για παράδειγµα τους τουίστερς στις

Ηνωµένες Πολιτείες, που στην Αγγλία λέγονται νιτς και

στην Ιαπωνία τους αποκαλούν χικαµόρι. Νέες φυλές

εκατοµµυρίων εφήβων που επέλεξαν να ζουν παρασιτικά,

αρνούµενοι να ενταχθούν στην κοινωνία, έχοντας


παρατήσει κάθε προσπάθεια για µόρφωση ή εύρεση

εργασίας. ∆ιαρκώς κλεισµένοι στα σπίτια των γονιών τους

µε µόνη ενασχόληση τα ipod και καµιά φορά το ίντερνετ.

Άκουσες ίντερνετ, το θέµα έδειχνε να σε ενδιαφέρει,

βγήκες από τη γωνιά.

«Τι προκαλεί αυτές τις συµπεριφορές;» ρώτησες.

«Κανείς δεν ξέρει να πει µε σιγουριά ακόµη.

Ακριβώς αυτό θα είναι το θέµα του διδακτορικού µου,

ελπίζω να έχω κάποιες απαντήσεις όταν το ολοκληρώσω.

Τείνω να καταλήξω στο συµπέρασµα ότι όλη αυτή η γενιά

των προβληµατικών εφήβων έχει σχέση µε την

τροµολαγνεία των κοινωνιών που ζουν.»

«Συµπεριλαµβάνεις σε αυτήν και τον τρόµο που

σπέρνει η προληπτική ιατρική;» ρώτησε η Φρόσω.

«Ίσως. ∆εν το είχα σπουδαιολογήσει αυτό ξέρεις»

είπε µετά από λίγα δευτερόλεπτα σκέψης. «Ενδιαφέρον

όταν τίθεται αυτό το ερώτηµα από µια ειδικό του

πολιτικού µάρκετινγκ. Μπορεί αυτός ο τρόµος να δίνει

εξηγήσεις για ορισµένες συµπεριφορές ατόµων αυτής της

ψυχοπαθολογίας, κυρίως σε οµάδες εφήβων στην

Ευρώπη, όπου οι τροµοκράτες, οι ξένοι και οι αλλόχρωµοι

δεν τροµοκρατούν το ίδιο όπως στην Αµερική.» Έµεινε

σκεφτικός για λίγο, σηκώθηκε, άνοιξε ένα βιβλίο από την

βιβλιοθήκη, κάτι πληκτρολόγησε µετά στον υπολογιστή

του και επανήλθε.

«Μια τέτοια άποψη που ενοχοποιεί την

αρρωστοφοβία αυτής και της προηγούµενης γενιάς µε τη

ψυχοπαθολογία των χικαµόρι, διατύπωσε πρόσφατα ένας

Ισπανός ψυχίατρος, Χοσέ Περόν τον λένε. Σε αυτή την

ιστοσελίδα έχει δηµοσιεύσει τα πρώτα συµπεράσµατα από

τις σχετικές έρευνες που κάνει η οµάδα του. Είχα

παρακολουθήσει πέρσι το καλοκαίρι µια σχετική οµιλία


του Περόν σε ένα συνέδριο. Χαµός έγινε την τρίτη ηµέρα,

παραλίγο να διαλυθεί το συνέδριο από µια οµάδα

µαινόµενων που αντιδρούσαν στις απόψεις της οµάδας

του Περόν. Μόνο καρεκλιές που δεν έπεσαν. Θυµάµαι

Φρόσω, ότι πρωτοστατούσε στο επεισόδιο ένας

συνάδελφός σου, κάποιος …Περµούτι νοµίζω ότι τον

έλεγαν … ή κάπως έτσι. Αυτός είχε αναλάβει τις βρισιές.»

Κοιταχτήκατε στα µάτια. Γέλασες µόνος σου µε

την εικόνα να κυνηγάει ο Περµούτι τον Περόν µέσα σε

ένα επιστηµονικό συνέδριο, απειλώντας να τον χτυπήσει

µε µια βρύση που είχε ξεκολλήσει από κάποιο µπάνιο.

Γέλασε και ο γιατρός µε τα µαλλιά καρφάκια για κάποιους

δικούς του λόγους, έµεινε η απορία στα µάτια της Φρόσως

όσο προσπαθούσε να ερµηνεύσει την ηχηρή αντίδραση

των αγοριών, έσκασε στο τέλος στα γέλια και αυτή για να

ξελαφρώσει από τους φόβους της ηµέρας. Κολλητικό

αυτό το γέλιο, σε λίγο ο ένας γελούσε για το γέλιο του

άλλου. Ήρθε ο φύλακας µαζί µε ένα µπρατσωµένο

νοσηλευτή να ρωτήσουν αν είναι καλά ο γιατρός, τα γέλια

τράνταζαν πλέον όλη την πτέρυγα και είχαν αρχίσει να

γελούν νευρικά και κάποιοι ασθενείς που ξύπνησαν.

Φοβήθηκαν, είπαν, µήπως είχε πάθει κρίση κάποιος

ασθενής που εξέταζε ο γιατρός και ήρθαν για να

επέµβουν, δίνοντας έτσι αφορµή για ένα νέο κύµα

ανακυκλωµένων νευρικών γέλιων. Έφυγαν γελώντας

τρανταχτά πεσµένος ο ένας στην αγκαλιά του άλλου για

να ηρεµήσουν τους ασθενείς, που πλέον είχαν ξυπνήσει

σχεδόν όλοι, µετά από τις διακοπτόµενες από γέλια που

του έκοβαν την ανάσα διαβεβαιώσεις του γιατρού ότι όλα

είναι υπό έλεγχο. Άναψαν κάποια φώτα από τις γειτονικές

πολυκατοικίες και µερικά ανήσυχα κεφάλια νυκοκυραίων

εµφανίστηκαν στα µπαλκόνια. Στις αυριανές τους


µηνύσεις θα αναφέρουν πόσο τους αγρίεψε αυτό το

προκλητικό οµαδικό γέλιο από εκεί µέσα. Τα ουρλιαχτά

παλιότερα τα αποδέχτηκαν και τα ανέχτηκαν. Αλλά και

γέλια τώρα; Όχι, αυτό πήγαινε πολύ. Με δυσκολία

ηρέµησαν τα πνεύµατα µετά από ώρα και αφού

προηγουµένως είχε κατέβει επικίνδυνα η στάθµη στο

µπουκάλι του τσίπουρου και το απόθεµα κάποιων

φαρµάκων στους νοσηλευτικούς σταθµούς.

«Πότε µιλήσατε µε τον Προκοπίου;» τον ρώτησε η

Φρόσω, δήθεν σε µια προσπάθεια για να αλλάξει το θέµα.

«Α, κάτσε να σκεφτώ… Γνωριστήκαµε την Τρίτη

στις 19 που είχαµε την συναυλία, έτσι; Tον πήρα

τηλέφωνο την Τετάρτη το πρωί και του είπα ότι

βρεθήκαµε. Ναι, την Τετάρτη κατά τις δέκα και µισή

ήταν, όταν µπήκα µέσα µετά την εφηµερία που είχα την

Τρίτη. Έπαθε την πλάκα του που µε άκουσε ο Προκο-

χίπου, έτσι τον λέγαµε οι περισσότεροι στο Λύκειο. Στο

Γυµνάσιο τον φώναζαν όλοι Πρόκα.» Αυτή τη φορά

γέλασε µόνος του.

Η πόλη συνέχισε να κοιµάται φωταγωγηµένη µε τα

καλά της λαµπιόνια αναµµένα προς τιµή της µέρας που

έφυγε. Το µόνο που κουνιόταν πλέον ήταν τα

σκουπιδιάρικα του δήµου που σήµερα δεν µάζευαν στα

σκοτάδια τα σκουπίδια και τα πεταµένα στους δρόµους

φύλα των εφηµερίδων. Σκοτεινές οι σκέψεις και των δυο

σας πάνω στη µηχανή, µε τα δίστηλα των κυριακάτικών

φύλων που συνέχισε να κρατάει η Φρόσω στην αγκαλιά

της να δηλώνουν το εφήµερο µε ένα τραγικό τρόπο.

«Είχα τσακώσει δυο τρεις φορές τον Προκοπίου να

ψαχουλεύει τα συρτάρια και τον υπολογιστή σου» είπε

µαντεύοντας τις σκέψεις σου την στιγµή που έπαιρνες την


στροφή στα φανάρια του αεροδροµίου. Συγκράτησες µε

κόπο τη µηχανή, χαµήλωσες ταχύτητα, ήταν και εκείνα τα

τσίπουρα που θα µπορούσαν να κάνουν τα πράγµατα

επικίνδυνα αν δεν πρόσεχες έχοντας όλες σου τις

αισθήσεις σε πλήρη επαγρύπνηση. ∆εν ήταν όµως ικανές

για να σε κάνουν να αντιληφθείς το αυτοκίνητο µε τους

δύο επιβάτες που σας ακολουθούσε µε σβησµένα τα φώτα

από την στιγµή που φύγατε από το Ψυχιατρείο.

Πετάχτηκες καταϊδρωµένος από το κρεβάτι λίγο

µετά τις τέσσερις, δεν σε έπιανε ύπνος. Τα σεντόνια που

είχαν ποτιστεί από τον ιδρώτα της Φρόσως, µύριζαν

ακόµη την λεβάντα του κουρέα, φλησκούνι και βασιλικό.

Βρήκες εύκολα τις δηµοσιευµένες εργασίες του Περόνε

στον ιστοχώρο που υπέδειξε ο γιατρός και τις συνέκρινες

µε καµιά δεκαριά άλλες, αδηµοσίευτες ακόµη, του ίδιου

και συνεργατών του που είχε αρχειοθετήσει ο Πορφύρης

στον φάκελο µε τον τίτλο «Ψυχικές ∆ιαταραχές». Άρχισες

να κάνεις υπολογισµούς συνδυάζοντας τα δεδοµένα που

εντόπισες πριν στην ιστοσελίδα του γιατρού, µε αυτά του

Λαφανουί και του Πορφύρη. Από τον υπολογιστή του

Πορφύρη µπήκες πάλι στο Ίντερνετ. Με γρήγορες

κινήσεις έφτιαξες ένα ιστοχώρο σε ένα υπολογιστή που

ήξερες ότι διαθέτει, χωρίς χρέωση, χώρο για φιλοξενία

ιστοσελίδων µε ιστορίες ναυτικών. Άρχισες να τον

φορτώνεις µε τα ηλεκτρονικά αρχεία του Λαφανουί,

προσθέτοντας στο τέλος το ηλεκτρονικό ερευνητικό

ηµερολόγιο του Πορφύρη και τα αρχεία που

δηµιουργήθηκαν από την πρόσφατη δική σου έρευνα.

Προβληµατίστηκες αν θα πρέπει να δηµοσιοποιήσεις και

το Ηµερολόγιο Καταστρώµατος µε αυτόν τον τρόπο.

Απέρριψες την ιδέα την τελευταία στιγµή, όταν


θυµήθηκες ότι σε αυτό αναφερόταν πάρα πολλά

προσωπικά δεδοµένα του Πορφύρη, το µυστικό του

δωµάτιο και ο τόπος όπου βρήκε καταφύγιο µετά την

αναχώρησή του από την Κέρκυρα. Έµεινε έτσι ηµιτελής η

έµπνευση της επιλογής αυτού του χώρου φιλοξενίας

ιστοσελίδων.

Τέλειωσες µε όλα αυτά όταν άρχισε να ξηµερώνει.

Την ίδια ώρα, άρχισε να καταγράφεται στις µηχανές

αναζήτησης του παγκόσµιου ιστού η αναφορά στον

ιστοχώρο που δηµιούργησες και που εύκολα πλέον θα

µπορούσε κάποιος να τον εντοπίσει πληκτρολογώντας τα

λήµµατα Υγεία, Τρόµος, ή Ψυχική Νόσος στα ελληνικά, τα

αγγλικά και τα γαλλικά και να ανακαλύψει το µήνυµά σου

ανάµεσα σε ναυτικές ιστορίες. Σου φάνηκε ότι κάπου εκεί

ανάµεσά στις υπόλοιπες ιστοσελίδες είδες το πρόσωπο του

παππού σου να χαµογελάει, βλέποντάς σε ξυπόλητο και

µούσκεµα στον ιδρώτα να βγαίνεις από τα κύµατα το

ξηµέρωµα.

Θα ήταν εννέα όταν ένα ελαφρό κύµα αέρα, που

µύριζε ανεπαίσθητα λεβάντα, έκανε αισθητή την

παρουσία της στο χώρο. Είχε τυλίξει το γυµνό κορµί µε το

σεντόνι που πάνω του είχαν αποτυπωθεί οι αναµνήσεις

από όλες τις µυρωδιές των προηγούµενων ηµερών.

Εµφανίστηκε την ίδια στιγµή που ολοκλήρωνες κάποιους

υπολογισµούς.

«Ξέρω ποιο είναι το µυστικό που κρατιόνταν

κλειδωµένο στο Σαρόκκο Φροσί» της είπες

χαµογελώντας, ξετυλίγοντας το σεντόνι από το πρωινό

κορµί της.

Ακριβώς εκείνη τη στιγµή ακουστήκαν απ’ έξω οι

φωνές του Παγκράτη ανακατεµένες µε κραυγές από


πάπιες και χήνες. Σου φάνηκε σαν να προσπαθούσαν όλες

να διώξουν κάποιον παρείσακτο εισβολέα από την

επικράτειά τους. Από τις κλειστές γρίλιες της σάλας

φαίνονταν δυο µαυροφορεµένοι τύποι που έσπρωχναν τον

Φώτη που προσπαθούσε να τους κλείσει το δρόµο προς

την βίλα της Μπενεφιτσέντζα. Του έστριψαν το χέρι και

του πέρασαν χειροπέδες καθηλώνοντάς τον στο χώµα λίγα

µέτρα πριν από την σκάλα. Μάταια τους απειλούσε από

µακριά η κυρα-Μαρίνα κραδαίνοντας µια σκούπα.

Έσπρωξες τη Φρόσω προς το κρυφό δωµάτιο όσο

αυτή προσπαθούσε να ξανατυλίξει το σώµα της µε το

σεντόνι. Πρόλαβες να πετάξεις µέσα στο δωµάτιο το

κλειδί µε το οικόσηµο µε τις αλεπούδες και να κλείσεις

την κρυφή πόρτα, λίγα δευτερόλεπτα πριν σπάσουν την

είσοδο και εισβάλουν οι µαυροντυµένοι στο σαλόνι µε τα

ενθύµια των πλοίων, κραδαίνοντας στα χέρια τους

πιστόλια. Σήκωσες τα χέρια ψηλά, σου φάνηκε µάταιη

κάθε προσπάθεια να αντισταθείς και η άλλη έξοδος, στο

ισόγειο, φαινόταν πλέον πολύ µακριά για να αποδράσεις.

Σου πέρασαν χειροπέδες και µια µαύρη κουκούλα στο

κεφάλι. Σε κατέβασαν από την σκάλα σηκωτό την στιγµή

που φρενάριζαν απότοµα πάνω στα χαλίκια του δρόµου

που κατέληγε στη βίλα δυο βαριά οχήµατα. Μετά

ακουστήκαν τα ποδοβολητά κάποιων που ανέβαιναν τα

σκαλιά βρίζοντας. Την στιγµή που σε πέταγαν µέσα σε

ένα από τα οχήµατα, ακούστηκε η στριγκλιά της Μαρίνας

και οι φωνές διαµαρτυρίας του Φώτη, πριν αυτές

χαµηλώσουν πίσω από τις βαριές ηχοµονωτικές πόρτες

του άλλου οχήµατος που έκλεισαν απότοµα. Μετά από

αυτό τίποτα, πλήρες σκότος και ησυχία. Ίσως ένα

τσίµπηµα βελόνας στο µπράτσο σου να είναι το τελευταίο

πράγµα που θα θυµάσαι.


Η ΑΠΟΛΟΓΙΑ

29/4/2005, Μπουένος Άιρες

«Μου χρειάζεται κάποιος χρόνος για να συνέλθω

για να σου πω ότι είναι να σου πω. Έτσι σκάφτηκα να σου

περιγράψω πρώτα τον πρωινό µου περίπατο µήπως

µπορέσω έτσι να βρω πάλι τον σωστό βηµατισµό στην

σκέψη µου.«

»Οι Αθηναϊκές εφηµερίδες φτάνουν εδώ µε

µεγάλη καθυστέρηση. Το γεγονός ότι είναι σήµερα

Κυριακή του Πάσχα για τους Ορθόδοξους η πόλη έδειχνε

να το αγνοεί ζώντας στον ρυθµό του αποψινού ντέρµπι

της Ρίβερ Πλέιτ µε την Μπόκα Τζούνιορς. Εφηµερίδες µε

την έντυπη επιβεβαίωση της είδησης του Ελληνικού

Πάσχα θα φτάσουν εδώ µετά τέσσερις µε πέντε ηµέρες,

σήµερα κανονικά θα κυκλοφορούσαν τα φύλλα της

Μεγάλης Τετάρτης, µε την προϋπόθεση ότι έχει πετάξει η

Ολυµπιακή για Παρίσι και να µην έχουν ξεχάσει πάλι να

πάρουν το δέµα µε τις ελληνικές εφηµερίδες οι υπάλληλοι

της Air France, που της κάνει την ανταπόκριση µέχρι εδώ.

Έτσι ξεκίνησα αµφιβάλλοντας.«

»Ο γιατρός µου είχε συστήσει περιπάτους και

έκθεση στον καθαρό αέρα. Φηµίζεται ξέρεις γι’ αυτά τα

δύο το Μπουένος Άιρες. Έφυγα νωρίς το πρωί,

κοιµόσασταν και οι δυο ακόµα, και ακολούθησα τη

συνηθισµένη διαδροµή µου στην Ντιστρίτο Φεντεράλ.

Από εδώ µέχρι τον Οβελίσκο στην Αβενίδα δελ Χούλιο


είναι περίπου δυο χιλιόµετρα. Από την Λεωφόρο Καλλάο

προχώρησα προς την εκκλησία Ιγκλέσια Σαν Νικόλας

στην λεωφόρο Σάντα Φε, που έχει εκείνη την

καταπληκτική παιδική χορωδία. Εκείνη την ώρα δεν είχε

τίποτα, η πρωινή λειτουργία των Καθολικών είχε

τελειώσει από ώρα και όταν έφτασα σκούπιζαν. Πριν

φτάσω στην Αβενίδα δελ Χούλιο, έστριψα δεξιά στο

δρόµο που ήξερα ότι περνούσε από την πλατεία πίσω από

το Τεάτρο Κολόν για να στρίψω µετά στο στενάκι που

είναι το Θέατρο Θερβάντες. Ακριβώς απέναντι του είναι

το καπνοπωλείο που πουλάει ελληνικές εφηµερίδες. Το

ξέρεις, εκεί που σε συνάντησα. Ο ιδιοκτήτης του είναι

Ιταλός, µόλις µε είδε έκανε χαρές σαν να είδε τον

καλλίτερο πελάτη του και άρχισε πάλι να αραδιάζει τα

ονόµατα των Αργεντίνων ποδοσφαιριστών που παίζουν

στις Ελληνικές οµάδες. Έψαξα στο βάθος της στοίβας για

τις πολιτικές εφηµερίδες. Βρήκα Καθηµερινή της

Πέµπτης, Νέα, και Ελευθεροτυπία της Τετάρτης.«

»Στη γωνία απέναντι από την Πρεσβεία της

Βραζιλίας στο βόρειο άκρο της Λεωφόρου Ιουλίου, έχει

ένα ελληνικό ταβερνάκι. Χθες διαφήµιζε µαγειρίτσα που

δεν την πρόλαβα για να σας φέρω. Περπάτησα σχεδόν όλη

την λεωφόρο, κοντά τρία χιλιόµετρα από τον Οβελίσκο

µέχρι εκεί, ανάµεσα στους κήπους της και από τον ίσκιο,

κάνει ζέστη πάλι σήµερα. Είχα την ελπίδα να σερβίρουν

σήµερα αρνάκι στη σούβλα για να τηρήσουµε το έθιµο.

Ήταν κλειστό, αρκέστηκα σε ένα καφέ σε ένα διπλανό

µπιστρό που µπήκα για να διαβάσω τις εφηµερίδες. Τα

φύλλα της Τετάρτης δηµοσίευαν την είδηση σε

πανοµοιότυπα δίστηλα. Στη διαβάζω:«


Κύκλωµα εµπορίας και διακίνησης ναρκωτικών µε

διασυνδέσεις µε την τροµοκρατία στην Κέρκυρα –

Μεγάλη διεθνής επιτυχία της Ελληνικής Αστυνοµίας

25/4/2005, Κέρκυρα, του ανταποκριτή µας

Μεγάλο διεθνές κύκλωµα

εµπορίας και διακίνησης

ναρκωτικών µε πιθανές

διασυνδέσεις µε

τροµοκρατικές οργανώσεις

του εξωτερικού

εξαρθρώθηκε χθες στην

Κέρκυρα. Όπως

ανακοινώθηκε από την

τοπική διεύθυνση

Ασφαλείας, η σπείρα

διακινούσε µεγάλες

ποσότητες κοκαΐνης,

έχοντας ως κέντρο της την

ιστορική βίλα ∆ελακούρα

στο προάστιο Αλεπού έξω

από τη πόλη της Κέρκυρας.

Από τις ίδιες πηγές

ανακοινώθηκε ότι

συνελλήφθησαν και

ανακρίνονται, µετά από

πολύµηνη παρακολούθηση

και συνδυασµένες ενέργειες

των διωκτικών αρχών, ο

επιστάτης του κτήµατος

∆ελακούρα Φώτης

Παγκράτης και η σύζυγός

του Μαρίνα, κάτοικοι

Κερκύρας, καθώς και ο

επιστηµονικός συνεργάτης

του Πανεπιστηµίου Αττικής

Κωνσταντίνος Φωτεινός,

κάτοικος Αθηνών, που

φέρεται και ως ο εγκέφαλος

της σπείρας. Στον χώρο της

βίλας βρέθηκαν και

κατασχέθηκαν ένα

περίστροφο, ένα κιλό

κοκαΐνης και µικροποσότητα

χασίς. Κρατούνται και

ανακρίνονται επίσης µέλη

του ιατρικού και του

νοσηλευτικού προσωπικού

του Ψυχιατρείου Κερκύρας,

οι οποίοι φαίνεται ότι είχαν

συχνές επαφές µε τους

συλληφθέντες, για πιθανή

συµµετοχή τους στην

διακίνηση των ναρκωτικών

ουσιών.

Από τις ίδιες πηγές

ανακοινώθηκε ότι για την

σύλληψη συνεργάστηκαν και

οι Ιταλικές αρχές οι οποίες

ήδη συνέλαβαν δύο

Κούρδους συνεργάτες του


Φωτεινού και οι οποίοι

φέρονται να εµπλέκονται

στην δράση παράνοµων

Κουρδικών οργανώσεων

που δρουν στην Βόρεια

Ιταλία. ∆ιερευνάται η

περίπτωση η σπείρα να

χρησιµοποιούσε τα έσοδα

από το εµπόριο των

ναρκωτικών ουσιών για την

χρηµατοδότηση της διεθνούς

τροµοκρατίας µέσω

παράνοµων Κουρδικών

οργανώσεων, οι οποίες

φέρονται να έχουν σχέσεις

µε τα πλοκάµια της Αλ

Κάιντα που δρουν στο

Βόρειο Ιράκ.

Οι αρχές έχουν εξαπολύσει

ανθρωποκυνηγητό σε όλο το

νησί αναζητώντας και την

τριαντάχρονη µνηστή του

Φωτεινού Φρόσω ∆ρόσου,

επιστηµονική συνεργάτιδα

του Πανεπιστηµίου Αττικής,

η οποία διέφυγε της

σύλληψης.

Οι έλεγχοι στο λιµάνι και το

αεροδρόµιο είναι από χθες

εξονυχιστικοί ενώ στις

προσπάθειες σύλληψης της

∆ρόσου συµµετέχουν πλωτά

του λιµενικού και το

ελικόπτερο της αστυνοµίας.

Τις τοπικές διωκτικές αρχές

συνεχάρη για την επιτυχία

τους ο εκπρόσωπος του

Στέιτ Ντιπάρτµεντ και ο

επίτιµος αρχηγός της

ελληνικής αστυνοµίας

στρατηγός ε.α. Γ. Μαυρέας.

»Είδηση- µήνυµα µε την υπογραφή του Μαυρέα.

Αυτή η σκέψη ήταν το πρώτο πράγµα που µου ήρθε στο

µυαλό όταν την διάβασα. Στην Καθηµερινή της Πέµπτης

είχε και συνέχεια. Γράφει ότι συνεχίζονται οι έρευνες για

την ∆ρόσου και ότι τις συντονίζει ο επίτιµος αρχηγός

στρατηγός Μαυρέας λόγω της σπουδαιότητας της

υπόθεσης. Πλήρωσα αφήνοντας άθικτο τον καφέ και πήρα

το δρόµο για την Λεωφόρο Καλλάο µε τα πόδια βαριά

όσο και οι σκέψεις µου. Τελικά δεν άντεξα, πήρα ταξί για

να έρθω εδώ και ας ήταν µόνο για πέντε τετράγωνα.»


«Τον τύλιξαν σε µια κόλα χαρτί τον Φωτεινό.

Άκου εκεί έµπορος ναρκωτικών και τροµοκράτης… Τα

καθάρµατα» σχολίαζε η Πόλυ ξαναδιαβάζοντας πάλι την

είδηση. Είχε πλέον συνέλθει για τα καλά από το τζετ λαγκ

της πτήσης της από το Παρίσι και κοιµόταν πλέον

καλλίτερα. Τέλειωνε τον πρωινό ελληνικό καφέ που της

είχε ετοιµάσει η Στέλλα που τώρα προσπαθούσε να

µαγειρέψει κάτι µε αρνάκι στο φούρνο. Άφησε τα

κουζινικά της και πήρε την εφηµερίδα να διαβάσει και

αυτή την είδηση. Τις προηγούµενες, αυτές που

γράφτηκαν για τον θάνατο του Λάσκου, τις ξέρατε πριν

τις διαβάσετε. Η Πόλυ είχε φτάσει στο Μπουένος Άιρες

πιο γρήγορα από τα αθηναϊκά φύλλα.

«Λες να βρήκαν το αρχείο;» ρώτησε η Στέλλα.

«∆εν ξέρω τι να πω. ∆εν ξέρω και τι δουλειά έχει η

∆ρόσου να µπλεχτεί σε αυτή την ιστορία. Εδώ λέει ότι την

ψάχνουν σαν συνεργό του Φωτεινού. ∆εν ήξερα ότι τα

είχαν. Την θυµάµαι τώρα, είναι εκείνο το ψιλόλιγνο

κορίτσι που µοιραζόταν το ίδιο γραφείο µε τον Φωτεινό

και µε τον συνεργάτη του Καραγιάννη, να δεις πως τον

έλεγαν…ναι, τον Προκοπίου.»

«Υπάρχει µόνο ένας τρόπος για να µάθουµε τι

έγινε µε το αρχείο» είπε η Πόλυ, ανοίγοντας τον φορητό

υπολογιστή που ήταν στην τραπεζαρία ανάµεσα στις

στοίβες µε τους φακέλους των ερευνητικών εργασιών µου.

Συνδέθηκε στο ίντερνετ, µπήκε σε κάποια ιστοσελίδα µιας

Ένωσης Ιστορικών Τέχνης και πληκτρολόγησε το όνοµα

Plot-out και κάποιο συνθηµατικό. Εµφανίστηκε το

ιστορικό κάποιων µηνυµάτων που ανταλλαχθήκαν

ανάµεσα στον Plot-out µε κάποια Romfea. Προχώρησε

κατευθείαν προς στο το τέλος των καταγεγραµµένων

συνοµιλιών. Ένα µήνυµα από την Romfea έδειχνε ότι είχε


αρχίσει να στέλνετε την µεγάλη Τετάρτη στις οκτώ και

είκοσι το βράδυ στην χρονική ζώνη Αθήνα-

Γιοχάνεσµπουργκ. Ξεκινούσε γράφοντας:

Είχες γράψει µε µεγάλα γράµµατα «Μου αρέσει να

έχει ήλιο για να κάθοµαι στη σκιά» πάνω στην αφίσα του

ΕΟΤ µε εκείνο τον λαµπρό Αιγαιοπελαγίτικο ήλιο που είχαν

κρεµάσει πίσω απ’ το γραφείο σου στο Πανεπιστήµιο…

Συνέχιζε, µετά από πολλές σελίδες, µε ένα κείµενο που

στάλθηκε το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και που

έγραφε:

… Την ώρα που σε πέταγαν µέσα σε ένα από τα οχήµατα

ακούστηκε η στριγκλιά της Μαρίνας και οι φωνές

διαµαρτυρίας του Φώτη, πριν αυτές χαµηλώσουν πίσω από

τις βαριές ηχοµονωτικές πόρτες του άλλου οχήµατος που

έκλεισαν απότοµα. Μετά από αυτό τίποτα, πλήρες σκότος

και ησυχία. Ίσως ένα τσίµπηµα βελόνας στο δεξί µπράτσο

να είναι το τελευταίο πράγµα που θα θυµάσαι.

Θα ήταν η ώρα που σπάνε τους µπότηδες στα καντούνια,

όταν γράφτηκε σαν επίλογος το πιο κάτω κείµενο:

Και η Φρόσω έµεινε στο µυστικό δωµάτιο γυµνή, µη

µπορώντας να ξεµυτίσει µε όλους αυτούς που συνεχίζουν να

πηγαινοέρχονται ψάχνοντας τη βίλα, διαφωνώντας δυνατά

για τον τρόπο που θα σε παρουσιάσει καλλίτερα σαν

τροµοκράτη. Έµενε στο σκοτάδι τυλιγµένη µε ένα σεντόνι

όπως µε τους φόβους της. Νηστική, διψασµένη και

έγκλειστη αναρωτιόταν, για να µην χάσει τελείως τα λογικά


της, ποιο να ήταν το µυστικό του Σαρόκκο που

ανακάλυψες και γιατί να σε ονόµασε Ροµφαία ο Λάσκος.

Κάποια στιγµή αποφάσισε να κάνει το δικό της φ

στον φόβο του εγκλεισµού της και να γράψει εδώ, αντί για

σένα, εκείνη την απολογία σου που ακούστηκε στο πηγάδι

των ήχων της σιωπής σου. Απολογία για όλες τις

κατηγορίες που θα µπορούσαν να σου προσάψουν και µε

την ελπίδα αυτή να διαβαστεί από κάποιον που θα ήθελε

και θα µπορούσε να βοηθήσει.

∆εν ασχολήθηκε κανείς από τους τρεις µας µε το

αρνάκι µε τις πατάτες που περίµεναν να φαγωθούν στο

φούρνο όσο διαδεχόσασταν ο ένας τον άλλο στην

εκφώνηση του κειµένου. Θα ήταν περασµένα µεσάνυχτα

όταν τελείωσε την ανάγνωση η Πόλυ και την ρώτησα:

«Εσύ έστειλες το µήνυµα την επόµενη µέρα που

βρήκες τον Φαίδωνα νεκρό στο σπίτι Πόλυ;»

«Ναι, εγώ. Βρήκα κάποιες χειρόγραφες

σηµειώσεις του Φαίδωνα στο κοµοδίνο του όταν γύρισα

από την παραλία αργά το απόγευµα της Τετάρτης και τον

βρήκα νεκρό. Όπως σας είπα, το σπίτι ήταν άνω κάτω,

πρέπει να πάλεψε γενναία πριν τον τελειώσουν όπως τον

τελείωσαν. Όταν συνήλθα από το σοκ δεν ήξερα τι να

κάνω. Φοβήθηκα πως αν ειδοποιούσα την αστυνοµία,

µπορεί να είχα και εγώ την ίδια τύχη. Ο Φαίδωνας µου

είχε πει ότι δεν εµπιστευόταν κανένα. Ήθελα να

ειδοποιήσω τον Φωτεινό επικοινωνώντας µαζί του µε τον

τρόπο που είχαν συµφωνήσει µε τον Φαίδωνα αλλά

φοβόµουν µην εντοπιστεί το µήνυµα, µιας και αυτό

αναγκαστικά θα περιείχε ονόµατα και γεγονότα, και γίνει

έτσι αυτό η αιτία να αποκαλυφθεί και αυτός. Ήξερα το

ψευδώνυµο και το συνθηµατικό του Φαίδωνα στην


Ένωση. Εγώ είχα δακτυλογραφήσει την εισαγωγική

διάλεξη των µαθηµάτων που έκανε ο Φαίδων στον

Φωτεινό και είχα παρακολουθήσει και ένα τους µάθηµα.

Έτσι πληκτρολόγησα και του έστειλα ότι βρήκα στις

σηµειώσεις του Φαίδωνα που είχε αφήσει στο κοµοδίνο.

Πρόσθεσα µόνο στο αρχικό κείµενο του Φαίδωνα την

φράση απαγχονισµένοι στον απόηχο της υστερίας τους σε

µια προσπάθεια να µιµηθώ εσένα και τον καθηγητή σου

και τη συνήθειά σας να κρύβετε πληροφορίες µε

εµβόλιµες λέξεις µέσα στα κείµενα σας. ∆εν µπορούσα να

σκεφτώ οτιδήποτε άλλο εκείνη την ώρα. Ήταν το

τελευταίο πράγµα που έκανα λίγο πριν αφήσω

τροµοκρατηµένη το σπίτι για να πάω στο αεροδρόµιο,

αφήνοντας τον Φαίδωνα άταφο και άκλαυτο.»

«Πως ήξερες ότι είµαστε εδώ;» την ρώτησε η

Στέλλα.

«∆εν το ήξερα, ο Φαίδωνας προστάτευε κάποιες

πληροφορίες ακόµη και από εµένα. Για να µε προστατέψει

ίσως, τι να πω. Υπέθεσα ότι είσαστε εδώ όταν θυµήθηκα

ότι ο Φαίδωνας έψαχνε να βρει κάποιο ειδικό ογκολογικό

νοσοκοµείο στο Μπουένος Άιρες το περασµένο

φθινόπωρο, λίγο πριν φύγουµε για την Νότιο Αφρική. ∆εν

µου εξήγησε τότε τι το ήθελε, από διαίσθηση το συνδύασα

µε το πρόβληµα υγείας που είχες Σπύρο, που µου το είχε

αποκαλύψει ο Φαίδωνας µετά που εξαφανίστηκες.

Θυµήθηκα µετά που µου είχες πει κάποτε ότι πάντα

ήθελες να µάθεις να χορεύεις αργεντίνικο ταγκό σε αυτή

την πόλη. ∆εν είχα και που αλλού να πάω, πήρα το

αεροπλάνο και ήρθα. Για να σε εντοπίσω ήταν εύκολο. Το

πρώτο πράγµα που ρώτησα να µάθω κατεβαίνοντας στο

αεροδρόµιο ήταν που πουλάνε εδώ ελληνικές εφηµερίδες.

Ήξερα πως δεν θα µπορούσες να εγκαταλείψεις ποτέ την


συνήθειά σου να τις διαβάζεις καθηµερινά. ∆υο µαγαζιά

πουλάνε ελληνικές εφηµερίδες εδώ, απέκλισα αυτό

απέναντι από την ελληνική πρεσβεία, στήθηκα έξω από το

καπνοπωλείο του Ιταλού και σε περίµενα. Αυτό είναι.»

«Ευτυχώς δεν έχουν κάνει τις ίδιες σκέψεις και οι

άνθρωποι του Μαυρέα» είπε η Στέλλα.

«Τι σχέση µπορεί να έχει αυτός µε τον Φαίδωνα

Σπύρο; Άνθρωποί του σκότωσαν τον Φαίδωνα;» ρώτησε η

Πόλυ σκουπίζοντας ένα δάκρυ της µε µια χαρτοπετσέτα.

«∆εν ξέρω αν ήταν από κάποιον σταθµό Zulu,

όπως τον φαντάστηκε η ∆ρόσου στην απολογία που

έγραψε για λογαριασµό του Φωτεινού ή αν ο τοπικός τους

συνεργάτης έχει κάποιο άλλο κωδικό όνοµα. Το µόνο

βέβαιο είναι ότι όποιοι και να είναι οι δολοφόνοι, έχουν

κάποια σχέση µε τον Στρατηγό Μαυρέα, αυτού που

εµφανίζεται να δίνει συγχαρητήρια για την σύλληψη του

Φωτεινού, του Παγκράτη και της Παγκράταινας και να

συντονίζει τις αστυνοµικές έρευνες για να βρουν την

∆ρόσου, παρά το ότι έχει αποστρατευτεί. Είναι αυτός που

σας έστελνε τυπωµένες τις συνοµιλίες σας Πόλυ, ο ίδιος

που µε απείλησε µε τη ζωή του Φαίδωνα αν δεν του

παρέδιδα το αρχείο του Λαφανουί. ∆εν ξέρω τι ρόλο

παίζει ακριβώς, αλλά πολύ φοβάµαι ότι αυτός διέταξε να

σκοτώσουν τον Λάσκο για να ξετρυπώσει τον Φωτεινό

και µετά έβαλε και τον έπιασαν σαν έµπορο ναρκωτικών

και συνεργάτη τροµοκρατών για να πάρω εγώ το

µήνυµα.»

«Ποιο µήνυµα;» ρώτησαν και οι δύο ταυτόχρονα.

«Θέλει να παραδοθώ και να τους παραδώσω το

αρχείο του Λαφανουί σταµατώντας κάθε µου έρευνα που

έχει σχέση µε το περιεχόµενό του. Με αυτό του το µήνυµα

δείχνει πανίσχυρος, φαίνεται ότι έχει την δύναµη να βάζει


την αστυνοµία να κάνει ότι αυτός θέλει, κάποιους

δηµοσιογράφους να γράψουν όσα τους υπαγορεύει και να

χρησιµοποιεί και εγώ δεν ξέρω ποιόν άλλον. Μέχρι και το

Στέιτ Ντιπάρτµεντ µπλέχτηκε στην υπόθεση. Αυτό κάνει,

µε αυτή την είδηση επιδεικνύει την δύναµή τους για να µε

τροµοκρατήσουν. Πίσω του έχει την στήριξη πανίσχυρων

µηχανισµών που στηρίζονται στα τεράστια συµφέροντα

κάποιων φαρµακευτικών εταιριών αλλά και όσων δεν

νοιάζονται για την υγεία µας, σπέρνοντας τον τρόµο µε

όποιο τρόπο µπορούν. Χρησιµοποιούν τώρα και τον πιο

ύπουλο τρόπο, τροµοκρατούν και µε την ίδια την υγεία,

καλώντας µε υπερβολές και µε φασιστικής έµπνευσης και

αισθητικής µηνύµατα τον κόσµο να κάνει πρόληψη για

την πρόληψη, αδιαφορώντας για την ψυχικές νόσους που

θερίζουν και που είναι το αποτέλεσµα της εφαρµογής και

αυτών των πολιτικών τους περί δήθεν προαγωγής της

υγείας. Αν ήθελαν να κάνουν κάποια πρόληψη για την

ψυχική υγεία, θα έπρεπε να σταµατήσουν να διοχετεύουν

στα µέσα ενηµέρωσης υστερίες, που προβάλλουν

υπερβολικούς κινδύνους που απειλούν την δηµόσια υγεία,

λες και υπάρχει ποτέ περίπτωση να πάψουν οι άνθρωποι

να αρρωσταίνουν αν ακολουθήσουν τις «σοφές» τους

συµβουλές. Ίσως έτσι να βρουν και οι γιατροί χρόνο για

να κάνουν τη δουλειά τους µε τους πραγµατικά ασθενείς,

αφήνοντας επιτέλους τους υγιείς στην ησυχία τους.»

«Τι ήταν αυτό που ανακάλυψε ο Φωτεινός πριν

τον συλλάβουν Σπύρο; Αυτό που θα του τα εξηγούσε όλα,

όπως του είχες γράψει σε εκείνο σου το µήνυµα;» ρώτησε

η Πόλυ.

«Αυτό που κρύβονταν στο Σαρόκκο είναι η

κλειδωµένη τρέλα. Αυτήν έκρυβαν στο Ψυχιατρείο µέχρι

τώρα. Και αυτός ο κύριος µε καλεί δηµόσια µε αυτή την


στηµένη είδηση να διαπραγµατευτούµε για την διάδοσή

της. ∆εν το βλέπετε;» απάντησα.

Μείναµε και οι τρεις σιωπηλοί για πολύ ώρα. Την

σιωπή διέκοψε κάποια στιγµή η Στέλλα ρωτώντας:

«Τι λες να κάνουµε τώρα Σπύρο;»

«Κοιτάξτε, το αρχείο και τα µυστικά του έχουν

ήδη δηµοσιοποιηθεί. Μέχρι τώρα θα έχουν κάνει τον γύρω

του κόσµου και τα απόρρητα στοιχεία του Λαφανουί θα

έχουν ήδη αναπαραχθεί από πολλούς, κάποιους µε πολύ

ενοχλητικότερες φωνές από την δική µου. Αυτό περίµενα

ότι θα έκανε αυτός ο λεβέντης ο Φωτεινός αντί για µένα,

που δείλιαζα να κάνω κάτι ανάλογο. Ήταν και ο µόνος

που θα µπορούσε να αναλύσει τα στοιχεία που µου

έστειλε ο Λαφανουί µε την µέθοδό που επινόησε, εγώ δεν

θα τα κατάφερνα τόσο αποτελεσµατικά όσο αυτός. ∆εν µε

απογοήτευσε. Εσείς οι δυο δεν έχετε να κάνετε τίποτα. Θα

πρέπει να µείνετε εδώ για όσο χρόνο χρειαστεί. Το µόνο

που µου µένει να κάνω εγώ είναι να γράψω και την δική

µου απολογία, να την έχω έτοιµη πριν παραδοθώ στις

Ελληνικές Αρχές στην πρεσβεία του Μπουένος Άιρες.

Όσο ποιο γρήγορα γίνεται µάλιστα, πριν καταλάβουν ότι

δεν έχω πλέον την αποκλειστική πρόσβαση στο αρχείο

του Λαφανουί. Έτσι ίσως µπορέσω να διαπραγµατευτώ

την απαλλαγή του Φωτεινού από τις κατηγορίες που του

φόρτωσαν, την απαλλαγή σου Πόλυ από αυτές που θα σου

φορτώσουν και πριν πεθάνει από την δίψα εκείνο το

κορίτσι, κλεισµένη τόσες µέρες σε εκείνο το κρυφό

δωµάτιο στη Κέρκυρα. Μόνο θα ήθελα να ξέρεις Πόλυ,

πόσο λυπάµαι για την τροπή που πήραν τα πράγµατα µε

τον Φαίδωνα. Κάτι τέτοιο δεν το περιµέναµε πέρσι, πριν

από την εξαφάνισή µου από την Αθήνα, όταν σχεδιάζαµε

µαζί τις κινήσεις µας στην τελευταία µας συνάντηση.»


Ακριβώς εκείνη τη στιγµή η Ροµφαία

ξαναζωντάνεψε την ιστοσελίδα της ∆ιεθνούς Ένωσης

Ιστορικών Τέχνης, στέλνοντας το ένα γράµµα να

ακολουθεί µε µεγάλη καθυστέρηση το προηγούµενο, για

να σχηµατιστούν στο τέλος οι παρακάτω λέξεις:

Υπάρχει κανείς εκεί έξω να µε ακούει;


Η Βιβλιογραφία του Φ. Λάσκου

1. ∆ερτιλής Γ. Β. : Λερναίον Κράτος, Εκδόσεις

Καστανιώτη, 2000

2. ∆ερτιλής Γ. Β.: Ιστορία του Ελληνικού Κράτους

1830-1920,Τόµος Α και Β, Εκδόσεις

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005

3. ∆ιεθνής Αµνηστία: Επιστροφή στο νέο ψυχρό

Πόλεµο- Έκθεση για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα

στον κόσµο 2007, Ελευθεροτυπία 24.5.2007

4. ∆ρακονταειδής Φίλιππος: O Φεβρουάριος αιών,

Εκδόσεις Ηλέκτρα, 2007

5. Μητσάκης Μιχαήλ: Εις τον οίκον των τρελλών

(1897), Εκδόσεις Πατάκη, 2004

6. Ντεριντά Ζακ: Αντιστάσεις της Ψυχανάλυσης,

Εκδόσεις Πλέθρον, 1996

7. Φουκώ Μισέλ και Ντεριντά Ζακ: Τρέλα και

Φιλοσοφία, Εκδόσεις Ολκός/Μικρή Άρκτος, 1998

8. Φιτζπάτρικ Mάικλ.: Η Τυραννία της Υγείας, Οι

γιατροί και οι κανόνες για τον σύγχρονο τρόπο

ζωής, Εκδόσεις Πολύτροπον, 2004

9. Charlton B.: Health Promotion and NHS reform:

A critique of Health of the Nation, J. LeFanu (ed),

London Social Affairs Unit, 1994

10. Foucault Michel: Folie et Deraision, Histoire de

la Folie a l’ age Classique, Plon, 1961


11. LaFanu J.: Preventionitis, London Social Affairs

Unit, 1994

12. LaFanu J.: The Rise and Fall of Modern

Medicine, London Little Brown, 1999

13. Skrabanek P. McCormick J.: Follies and

Fallacies in Medicine, Terragon Press, 1989

14. Skrabanek P.: The Death of Humane Medicine

and the Rise of Coercive Healthism, London Social

Affairs Unit, 1994

15. Stearns Peter: American Fear: The Causes and

Consequences of High Anxiety, Routledge, 2006

16. Turchin Peter: Historical Dynamics: Why States

Rise and Fall, Univ. Priceton Univ Press, 2003


Για τον συγγραφέα:

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΗΣΤΟΣ γεννήθηκε το 1958 στην

Αθήνα. Αποφοίτησε από το Μαθηµατικό Τµήµα του

Πανεπιστηµίου Πατρών. Συµµετείχε στην υλοποίηση

σύνθετων έργων πληροφορικής και επικοινωνιών και

διετέλεσε διοικητής του Ψυχιατρικού Νοσοκοµείου

Κέρκυρας καθώς και Γενικός ∆ιευθυντής µονάδων υγείας

του ιδιωτικού τοµέα. Σήµερα εργάζεται ως σύµβουλος στο

σχεδιασµό και την ανάπτυξη καινοτόµων τεχνολογιών

παραγωγής θερµικής ενέργειας στην Ελλάδα και τον

Καναδά.

"Το φ του φόβου" είναι η δεύτερη απόπειρά του να

εκφραστεί και λογοτεχνικά. Προηγήθηκε το µυθιστόρηµα

"Ανασκαφή στο µέλλον" (2006) από τις εκδόσεις

Βιβλιοπωλείο της Εστίας.

[email protected]

Για τα σχόλιά σας (ή για να ακούσετε τις µουσικές στο

κείµενο):

http://to-f-tou-fovou.blogspot.gr/

Το φ του φόβου

Documents

Transcript of Το φ του φόβου