24 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Μ ετά το χουντικό πρα-ξικόπημα εναντίον τουπροέδρου της Κυπρια-

κής Δημοκρατίας ΑρχιεπισκόπουΜακαρίου (15 Ιουλίου 1974) ηΤουρκία εισέβαλε στην Κύπροστις 20 Ιουλίου επιτυγχάνονταςτη δημιουργία προγεφυρώματοςΟι αποδιοργανωμένες δυνάμειςτης κυπριακής Εθνοφρουράς δενκατόρθωσαν να προβάλουν α-ντίσταση στους εισβολείς ενώκαι η ελλαδική ηγεσία παρά τουςαρχικούς λεονταρισμούς δεναποτόλμησε σύγκρουση με τηνΤουρκία ή την ουσιαστική ενί-σχυση των ελλαδικών δυνάμεωνστην Κύπρο Επίσης αποκαλύ-φθηκε το μέγεθος της διπλωμα-τικής απομόνωσης στην οποίαείχε περιέλθει η Αθήνα (και ηΛευκωσία) Η σχεδόν ταυτόχρονηκατάρρευση του βραχύβιου κα-θεστώτος του Νικολάου Σαμψώνστην Κύπρο και της απριλιανήςδικτατορίας στην Ελλάδα δεν θαμπορούσε να προκαλέσει άμεσακαι αλλαγή του διπλωματικούκαι κυρίως του στρατιωτικούσυσχετισμού ισχύος που ολοφά-νερα ευνοούσε την τουρκικήπλευρά Ετσι τον Αύγουστο του1974 παράλληλα με την εκδή-λωση της τουρκικής επιθετικό-τητας στην Κύπρο με την εξαπό-λυση του laquoΑττίλα ΙΙraquo και την κα-τάληψη του 37 της Κύπρου κλι-

μακώθηκαν και τελικά παγιώθη-καν και οι τουρκικές προκλήσειςκαι διεκδικήσεις στο Αιγαίο πουγια πρώτη φορά είχαν διατυπωθείστα τέλη του 1973

Η σχέση με τις ΗΠΑΤα γεγονότα του Ιουλίου και του

Αυγούστου 1974 αποτέλεσαν τραυ-ματική εμπειρία για την Ελλάδα(και βέβαια την Κύπρο) και σημα-τοδότησαν την απαρχή μιας νέαςπεριόδου στην ελληνική εξωτε-ρική πολιτική και πολιτική ασφά-λειας Πρώτα από όλα αυξήθηκεκατακόρυφα ο αντιαμερικανισμόςτης ελληνικής κοινής γνώμηςενώ καταδείχθηκε σαφώς ότι ησυμμαχική σχέση με τις ΗΠΑ καιη συμμετοχή στην ΑτλαντικήΣυμμαχία δεν αποτελούσαν πα-νάκεια για την κατοχύρωση τηςασφάλειας της χώρας και τωνσυμφερόντων της Ακόμη και με-τά την πολιτειακή αλλαγή της24ης Ιουλίου 1974 οι ΗΠΑ τήρη-σαν πολιτική ίσων αποστάσεωνανάμεσα στην Ελλάδα και τηνΚύπρο από τη μια πλευρά καιτην Τουρκία από την άλλη καιπεριόρισαν τις μεσολαβητικέςτους προσπάθειες στην αποτροπήτης έκρηξης ενός ελληνοτουρκι-κού πολέμου Ιδίως ο ρόλος τουυπουργού Εξωτερικών Χένρι Κί-σινγκερ και του υφυπουργού Εξω-τερικών Τζόζεφ Σίσκο ήταν ελά-χιστα εποικοδομητικός κατά τηδιάρκεια της κυπριακής κρίσηςκαι της τουρκικής εισβολής Δεύ-τερον σταδιακά αναθεωρήθηκετο δόγμα τού laquoαπό Βορρά κινδύ-νουraquo αφού πλέον κατέστη φα-νερό ότι την κύρια απειλή γιατην ελληνική ασφάλεια και εδα-φική ακεραιότητα αποτελούσε ηΤουρκία εταίρος της Ελλάδαςστο ΝΑΤΟ συνεπώς η ελληνικήαμυντική στρατηγική έπρεπε νααναθεωρηθεί αναλόγως παρότιπροφανώς δεν θα συμβάδιζε πλέ-ον με τις ψυχροπολεμικές προ-τεραιότητες και τον στρατιωτικόσχεδιασμό του ΝΑΤΟ στην ανα-

τολική Μεσόγειο και στα Βαλκά-νια Τρίτον δεδομένης της αδυ-ναμίας της Ελλάδας να αντιδράσειδυναμικά κατά τη διάρκεια τουlaquoΑττίλα ΙΙraquo ως μοναδικό εναπο-μείναν μέσο αντίδρασης και πίε-σης της Αθήνας προς τις ΗΠΑτην Τουρκία και το ΝΑΤΟ κρίθηκεη αποχώρηση από το στρατιωτικό(αλλά όχι και το πολιτικό) σκέλοςτης Συμμαχίας

Ηδη από τα μέσα του Αυγού-στου του 1974 διάχυτη ήταν ηαίσθηση Ελλήνων αξιωματούχωνκαι αναλυτών ότι η Τουρκία επι-δίωκε την επιβολή τετελεσμένωνδιά της βίας και ότι δεν επένδυεαπλώς σε πολιτικές λύσεις απόευνοϊκή (για την Αγκυρα) θέσηΠράγματι οι παραπάνω φόβοιεπαληθεύτηκαν Τόσο η κυβέρ-νηση του Μπουλέντ Ετσεβίτ (καιοι διάδοχες βραχύβιες κυβερνή-σεις των Σαντί Ιρμάκ και Σουλεϊ-μάν Ντεμιρέλ) όσο και το τουρ-κικό στρατιωτικό κατεστημένοπου διαδραμάτιζε κυρίαρχο ρόλοστη διαμόρφωση της τουρκικής

εξωτερικής πολιτικής στη δεδο-μένη χρονική συγκυρία ενέτει-ναν τις προκλήσεις στο Αιγαίοσυντηρώντας την ένταση με ε-μπρηστικές δηλώσεις και κυρίωςμε μαζικές παραβιάσεις του ελ-ληνικού εναέριου χώρου Η ατζέ-ντα των ελληνοτουρκικών δια-φορών όπως είχε πλέον οριστικάδιαμορφωθεί από το καλοκαίριτου 1974 περιλάμβανε εκτόςαπό το Κυπριακό και το ζήτηματης οριοθέτησης της υφαλοκρη-πίδας του Αιγαίου (το οποίο η Ελ-λάδα αναγνώριζε ως το μόνο πρό-βλημα προς επίλυση καθώς οιυπόλοιπες διαφορές είχαν προ-κύψει από τουρκική αμφισβήτησηελληνικών κυριαρχικών δικαιω-μάτων) το εύρος του ελληνικούεναέριου και θαλάσσιου χώρουστο Αιγαίο και τη στρατιωτικο-ποίηση των ελληνικών νησιώνπου λάμβανε χώρα μετά το κα-λοκαίρι του 1974 Ακόμη είχανανακύψει προβλήματα που άπτο-νταν του νατοϊκού επιχειρησια-κού σχεδιασμού στην περιοχήόπου η Αγκυρα είχε αρχίσει ναεκμεταλλεύεται την ελληνικήαπουσία από τα αρμόδια όργανακαι στρατηγεία της Συμμαχίας

Αποχώρηση από το ΝΑΤΟΗ απόφαση για την αποχώρηση

της Ελλάδας από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ ελήφθη στις 14Αυγούστου 1974 λίγες ώρες μετάτην εξαπόλυση του laquoΑττίλα ΙΙraquo μέ-σα σε ένα κλίμα έντονης απογοή-τευσης και οργής των στελεχώντης κυβέρνησης Εθνικής Ενότηταςκαι προσωπικά του πρωθυπουργούΚ Καραμανλή Και τούτο διότι ηαδράνεια των οργάνων της Συμ-

Ηδη από τα μέσα Αυγούστου του 1974 διάχυτη ήταν η αίσθησηΕλλήνων αξιωματούχων και αναλυτών ότι η Τουρκία επιδίωκετην επιβολή τετελεσμένων διά της βίας και ότι δεν επένδυε απλώςσε πολιτικές λύσεις από ευνοϊκή (για την Αγκυρα) θέση

O Ευάγγελος Αβέρωφ επιθεωρεί μαχητικά αεροσκάφη Η ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της χώρας αποτέλεσεμείζονα προτεραιότητα των κυβερνήσεων της Μεταπολίτευσης

Το νέο πλαίσιο της ασφάλειας

ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΧΟΥΡΧΟΥΛΗ

Τα γεγονότα του Ιουλίουκαι του Αυγούστου 1974αποτέλεσαν τραυματικήεμπειρία για την Ελλάδακαι την Κύπρο καισηματοδότησαν την απαρχή μιας νέαςπεριόδου στην ελληνικήεξωτερική πολιτική καιπολιτική ασφάλειας

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 24

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull25

Ο Κ Καραμανλής και ο υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Μπίτσιος συναντούν τον Αμερικανό πρόεδρο Τζέραλντ Φορντκαι τον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ - Ελσίνκι 30 Ιουλίου 1975

ΙΔΡΥ

ΜΑ

ΚΩΝ

ΣΤΑΝ

ΤΙΝ

ΟΣ

Γ Κ

ΑΡΑΜ

ΑΝΛΗ

Σ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 25

40 XΡΟΝΙΑ

26 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Βομβαρδισμός της Αμμοχώστου κατά τον δεύτερο laquoΑττίλαraquo Η απραξία της δυτικής Συμμαχίας προκάλεσε την αποχώρησητης Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος της

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 26

μαχίας και η απάθεια των ΝΑΤΟϊ-κών αξιωματούχων (με προεξάρ-χοντα τον γενικό γραμματέα τουΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς) στις εκκλήσειςτης Αθήνας για άμεση πολιτικήπαρέμβαση του ΝΑΤΟ ώστε να ανα-κοπεί η τουρκική προέλαση και ναεκλείψει ο κίνδυνος ελληνοτουρ-κικού πολέμου υπήρξαν παροιμιώ-δεις Παρά τη σταθερή προσήλωσητου Καραμανλή και των μελών τηςκυβέρνησης Εθνικής Ενότηταςστον προσανατολισμό της χώραςπρος τη Δύση κρίθηκε αναγκαίαμια γενναία και δραματική πρω-τοβουλία από ελληνικής πλευράςτόσο για λόγους εθνικής αξιοπρέ-πειας όσο και για να κατευναστείη ελληνική κοινή γνώμη Η από-φαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυ-χε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολι-τικών δυνάμεων της χώρας

Ωστόσο η κίνηση εκείνη δενπρέπει να ιδωθεί μόνο ως μια laquoενθερμώraquo απόφαση της ελληνικήςηγεσίας Ασχέτως του αν τελικάεξυπηρέτησε τα ελληνικά συμ-φέροντα (η σχετική συζήτησηήδη αναπτύσσεται στη βιβλιο-γραφία) η έξοδος από το στρα-τιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ είχεσυγκεκριμένους πολιτικούς δι-πλωματικούς και στρατιωτικούςστόχους Συγκεκριμένα αποσκο-πούσε στην άσκηση πίεσης στουςΔυτικούς συμμάχους και στηνΑγκυρα επισείοντας τον κίνδυνοτης γεωγραφικής αποκοπής τηςΤουρκίας από τη Δύση προκει-μένου η τελευταία να προσέλθειστο τραπέζι των διαπραγματεύ-σεων προς ανεύρεση δίκαιης λύ-σης στην Κύπρο Ακόμη στοπρώτο κρίσιμο στάδιο της ελλη-νικής αμυντικής ανασυγκρότη-σης κρινόταν αναγκαίο οι ένο-

πλες δυνάμεις της χώρας να τε-θούν υπό αμιγώς εθνικό επιχει-ρησιακό έλεγχο Ιδίως εφόσονακολούθησε εκτεταμένη ανα-διοργάνωση ταχύς επανεξοπλι-σμός καθώς και αναδιάταξη δυ-νάμεων προς κάλυψη της Θράκηςκαι κυρίως των νησιών του ανα-τολικού Αιγαίου Οι ελληνικέςαμυντικές ανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζαν βέβαιαμε τις ΝΑΤΟϊκές προτεραιότητεςστην ευρύτερη περιοχή Παράλ-ληλα η αποχώρηση από το στρα-τιωτικό σκέλος της Συμμαχίαςπαρείχε στην ελληνική πλευράτη δυνατότητα να κρατήσει στομέτρο του δυνατού στο σκοτάδιτις τουρκικές στρατιωτικές αρχέςσχετικά με τις λεπτομέρειες τηςαναδιοργάνωσης και αναδιάταξηςτων ελληνικών ενόπλων δυνά-μεων δεν πρέπει να παραγνω-ρίζεται ότι στο πλαίσιο του στρα-

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull27

Η απόφαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυχε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολιτικών δυνάμεωντης χώρας

Η ανακοίνωση της αποχώρησης της Ελλάδας απότο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ 14 Αυγούστου 1974

Ο Κ Καραμανλής με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ ΓιόζεφΛουνς Η διασάφηση της σχέσης της Ελλάδας με τη δυτική Συμμαχίαμετά την τραυματική εμπειρία του laquoΑττίλα ΙΙraquo υπήρξε ένα από ταζητούμενα της Μεταπολίτευσης το 1974-75

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 27

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

28 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

τιωτικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟστα αρμόδια όργανα και στις επι-τροπές αναλύονταν λεπτομερώςοι στρατιωτικές ικανότητες οιελλείψεις και τα πλάνα κάθε κρά-τους-μέλους

Βέβαια η αποχώρηση από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟδεν σηματοδότησε κάποια αλλαγήστον γενικό διεθνή προσανατο-λισμό της Ελλάδας Αλλωστε γιrsquoαυτόν το λόγο η κυβέρνηση Εθνι-κής Ενότητας δεν προχώρησεστην πλήρη αποχώρηση της χώ-ρας από τη Συμμαχία Η παρα-μονή στο πολιτικό σκέλος τήςέδινε τη δυνατότηα για διενέργειαδιμερών επαφών ανάμεσα σε Ελ-ληνες και Τούρκους ηγέτες καιαξιωματούχους ενώ απέτρεπετη στρατηγική απομόνωση τηςΕλλάδας από τη Δύση προς όφε-λος της Τουρκίας Επίσης παράτην ύφεση στον ψυχροπολεμικόανταγωνισμό Ανατολής-Δύσηςκαι τη σημαντική βελτίωση τωνσχέσεων της Ελλάδας με τα πε-ρισσότερα κράτη του ανατολικούσυνασπισμού και τους Βαλκάνι-ους γείτονες η ηγεσία μιας μικρήςχώρας ευρισκόμενης στο μεταίχ-μιο των δύο κόσμων δεν μπορού-σε να παραβλέψει ότι ο ΨυχρόςΠόλεμος συνέχιζε να υφίσταταιΕτσι η προσχώρηση στο στρα-τόπεδο των αδεσμεύτων δεν απο-τελούσε ρεαλιστική (ούτε επιθυ-μητή) επιλογή για τον Κ Καρα-μανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύονταν οιαμυντικές ικανότητες της Ελλά-δας αλλά και ο δρόμος για ένταξηστην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοι-νότητα

Σε κάθε περίπτωση μετά τημεγάλη εκλογική νίκη της 17ηςΝοεμβρίου 1974 ο Κ Καραμανλήςεπιβεβαίωσε την απόφαση γιααποχώρηση της Ελλάδας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟκαι για μερική τουλάχιστον απε-ξάρτηση από την αμερικανικήεπιρροή Πάντως ήδη από τατέλη του 1974 είχε καταστεί φα-νερό ότι η ελληνική πρωτοβουλίαδεν είχε αποδώσει τα αναμενό-μενα στο πολιτικό και διπλωμα-τικό πεδίο παρά τις αρχικές ανη-συχίες της Συμμαχίας ότι η ελ-ληνική αποχώρηση θα προκα-λούσε σημαντικό ρήγμα στη ΝΑ-ΤΟϊκή άμυνα στην ανατολικήΜεσόγειο τη στιγμή μάλιστα πουη Σοβιετική Ενωση εξακολουθού-σε να διατηρεί σημαντικές ναυ-

τικές δυνάμεις στην περιοχήκάτι τέτοιο δεν επαληθεύτηκεΕτσι το ΝΑΤΟ κατόρθωσε να δια-χειριστεί τις συνέπειες της ελ-ληνικής αποχώρησης από τοστρατιωτικό σκέλος τόσο σε πο-λιτικό επίπεδο όσο και σε επιχει-ρησιακό Δεν πρέπει άλλωστενα λησμονείται ότι η Συμμαχίαείχε κατορθώσει να laquoαπορροφή-σειraquo τους κραδασμούς που είχεπροκαλέσει η ανάλογη πρωτο-βουλία του Γάλλου προέδρου Σαρλντε Γκολ το 1966 παρόλο που ηΓαλλία ήταν χώρα ασύγκριτα με-γαλύτερης ισχύος και στρατηγι-κής σημασίας από ότι η ΕλλάδαΤαυτόχρονα εξαιτίας και τηςύφεσης του ανταγωνισμού Ανα-τολής - Δύσης και της βελτίωσηςτων σχέσεων ΕΣΣΔ - Τουρκίαςη τουρκική ηγεσία δεν πτοήθηκεαπό την ελληνική πρωτοβουλίακαι την έστω μερική γεωγραφικήαποκοπή της από τα υπόλοιπαμέλη του ΝΑΤΟ Αντίθετα η Α-γκυρα κλιμάκωσε περαιτέρω τιςπροκλήσεις της στο Αιγαίο καιδεν κατέστη διαλλακτική στο Κυ-πριακό

Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοίΕπίσης γινόταν αντιληπτό ότι

και η ίδια η Ελλάδα επηρεαζόταναρνητικά από την επιλογή τηςνα αποχωρήσει από το στρατιω-τικό σκέλος του ΝΑΤΟ Η διάλυσηή ακόμη και η μόνιμη υπονόμευ-ση της συνοχής της νότιας πτέ-ρυγας της Συμμαχίας θα υπονό-μευε καίρια και την ίδια την ελ-ληνική ασφάλεια Εξω από τοπλαίσιο του δυτικού στρατοπέ-δου η Ελλάδα θα έμενε ξανά ευά-λωτη σε νέες πιέσεις των Βόρειωνγειτόνων δίχως να βελτιώσει καιτη θέση της έναντι της ΤουρκίαςΓιrsquo αυτό άλλωστε και η Αθήναεπιδίωξε να θέσει σε νέο πλαίσιοτη σχέση της με τις ΗΠΑ με σκο-πό τη γεφύρωση του χάσματοςμε την Ουάσιγκτον Μια πολιτικήπλήρους ρήξης δεν αποτελούσερεαλιστική ελληνική επιλογή κα-θώς η διατήρηση και πολύ πε-ρισσότερο η αύξηση της πολε-μικής ετοιμότητας και του αξιό-μαχου των ελληνικών ενόπλωνδυνάμεων δεν μπορούσε να εξα-σφαλιστεί τουλάχιστον βραχυ-πρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δί-χως τη συνέχιση της παράδοσηςπαραγγελθέντων οπλικών συστη-μάτων και πυρομαχικών και τηςσυνεχούς ροής ανταλλακτικών

παροχής εκπαίδευσης κλπ Αλ-λωστε το 1974-75 σχεδόν το σύ-νολο του πολεμικού υλικού καιτων τριών κλάδων των ενόπλωνδυνάμεων ήταν αμερικανικήςπροέλευσης αν και τότε συστη-ματοποιήθηκε η διασπορά τωνστρατιωτικών παραγγελιών (σεκράτη όπως η Γαλλία η ΔυτικήΓερμανία και η Ιταλία πλην τωνΗΠΑ) Και πάλι όμως τα ευρω-παϊκά κράτη δεν μπορούσαν νακαλύψουν το σύνολο των ελλη-νικών απαιτήσεων σε νέες πα-ραγγελίες

Εξάλλου θα ήταν πρακτικά αδύ-νατο για την Ελλάδα να επιτύχειμια στοιχειώδη αεροναυτική εξι-σορρόπηση της Τουρκίας στο Αι-γαίο δίχως τη συνεχή ροή τηςαμερικανικής στρατιωτικής βοή-θειας στην Ελλάδα Παρότι λοιπόνη Αθήνα την επαύριον του laquoΑττίλαΙΙraquo έθετε και ζήτημα laquoαναθεωρή-σεως του καθεστώτος των εν Ελ-λάδι αμερικανικών βάσεωνraquo επι-δίωξε τελικά την εξασφάλιση υλι-κών ανταλλαγμάτων και πολιτι-κών δεσμεύσεων προκειμένουνα επιτευχθεί μια νέα συμφωνία-πλαίσιο για τη λειτουργία τουςκαι όχι το κλείσιμό τους Συγκε-κριμένα κατόπιν υποδείξεων καιΔυτικοευρωπαίων αξιωματούχωνοι οποίοι τόνισαν στους Ελληνεςομολόγους τους ότι η ΕΟΚ δεναποτελούσε υποκατάστατο τουΝΑΤΟ και ότι οι ΗΠΑ αποτελού-σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της δυ-τικοευρωπαϊκής άμυνας η ελλη-νική κυβέρνηση ήδη από τα τέλητου 1974 αποφάσισε να κινηθείστο εξής πλαίσιο επιζήτηση μιαςειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ στονστρατιωτικό τομέα ώστε να μηναναβαθμιστεί περισσότερο ηστρατηγική σημασία της Τουρκίαςγια τη Δύση σύνδεση της επα-ναδιαπραγμάτευσης του καθε-στώτος των αμυντικών διευκο-λύνσεων της Ελλάδας προς τιςΗΠΑ (περιλαμβανομένων των βά-σεων) με τη χορήγηση σημαντι-κής αμερικανικής στρατιωτικήςβοήθειας προς εξισορρόπηση τηςτουρκικής απειλής διερεύνησητης δυνατότητας αγοράς στρατιω-τικού υλικού από τις ΗΠΑ επί πι-στώσει και με ευνοϊκούς όρους

Διττός στόχοςΕπίσης η Ελλάδα επιδίωκε μια

έστω έμμεση δέσμευση της Ουά-σιγκτον ότι θα συγκρατούσε τηνελληνοτουρκική ένταση σε ειρηνικό

Η προσχώρηση στο στρατόπεδο των αδεσμεύτων δεναποτελούσε ρεαλιστική(ούτε επιθυμητή) επιλογήγια τον Κ Καραμανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύοντανοι αμυντικές ικανότητες τηςΕλλάδας αλλά και ο δρόμοςγια ένταξη στην ΕΟΚ

Μέσω της διατήρησης τουδεσμού της με τις ΗΠΑ καιτο ΝΑΤΟ η Αθήνα επιδίωκενα πραγματώσει διττόστόχο να περιφρουρήσειτα ελληνικά κυριαρχικάδικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικώνπροκλήσεων καιδιεκδικήσεων αλλά και ναεπιτύχει ταυτόχρονα τηδιαφύλαξη της ειρήνης

Στο πρώτο κρίσιμο στάδιοτης ελληνικής αμυντικήςανασυγκρότησης κρινόταναναγκαίο οι ένοπλεςδυνάμεις της χώρας να τεθούν υπό αμιγώςεθνικό επιχειρησιακόέλεγχο Οι ελληνικές αμυντικέςανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζανβέβαια με τις ΝΑΤΟϊκέςπροτεραιότητες στηνευρύτερη περιοχή

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 28

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull25

Ο Κ Καραμανλής και ο υπουργός Εξωτερικών Δημήτρης Μπίτσιος συναντούν τον Αμερικανό πρόεδρο Τζέραλντ Φορντκαι τον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ - Ελσίνκι 30 Ιουλίου 1975

ΙΔΡΥ

ΜΑ

ΚΩΝ

ΣΤΑΝ

ΤΙΝ

ΟΣ

Γ Κ

ΑΡΑΜ

ΑΝΛΗ

Σ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 25

40 XΡΟΝΙΑ

26 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Βομβαρδισμός της Αμμοχώστου κατά τον δεύτερο laquoΑττίλαraquo Η απραξία της δυτικής Συμμαχίας προκάλεσε την αποχώρησητης Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος της

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 26

μαχίας και η απάθεια των ΝΑΤΟϊ-κών αξιωματούχων (με προεξάρ-χοντα τον γενικό γραμματέα τουΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς) στις εκκλήσειςτης Αθήνας για άμεση πολιτικήπαρέμβαση του ΝΑΤΟ ώστε να ανα-κοπεί η τουρκική προέλαση και ναεκλείψει ο κίνδυνος ελληνοτουρ-κικού πολέμου υπήρξαν παροιμιώ-δεις Παρά τη σταθερή προσήλωσητου Καραμανλή και των μελών τηςκυβέρνησης Εθνικής Ενότηταςστον προσανατολισμό της χώραςπρος τη Δύση κρίθηκε αναγκαίαμια γενναία και δραματική πρω-τοβουλία από ελληνικής πλευράςτόσο για λόγους εθνικής αξιοπρέ-πειας όσο και για να κατευναστείη ελληνική κοινή γνώμη Η από-φαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυ-χε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολι-τικών δυνάμεων της χώρας

Ωστόσο η κίνηση εκείνη δενπρέπει να ιδωθεί μόνο ως μια laquoενθερμώraquo απόφαση της ελληνικήςηγεσίας Ασχέτως του αν τελικάεξυπηρέτησε τα ελληνικά συμ-φέροντα (η σχετική συζήτησηήδη αναπτύσσεται στη βιβλιο-γραφία) η έξοδος από το στρα-τιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ είχεσυγκεκριμένους πολιτικούς δι-πλωματικούς και στρατιωτικούςστόχους Συγκεκριμένα αποσκο-πούσε στην άσκηση πίεσης στουςΔυτικούς συμμάχους και στηνΑγκυρα επισείοντας τον κίνδυνοτης γεωγραφικής αποκοπής τηςΤουρκίας από τη Δύση προκει-μένου η τελευταία να προσέλθειστο τραπέζι των διαπραγματεύ-σεων προς ανεύρεση δίκαιης λύ-σης στην Κύπρο Ακόμη στοπρώτο κρίσιμο στάδιο της ελλη-νικής αμυντικής ανασυγκρότη-σης κρινόταν αναγκαίο οι ένο-

πλες δυνάμεις της χώρας να τε-θούν υπό αμιγώς εθνικό επιχει-ρησιακό έλεγχο Ιδίως εφόσονακολούθησε εκτεταμένη ανα-διοργάνωση ταχύς επανεξοπλι-σμός καθώς και αναδιάταξη δυ-νάμεων προς κάλυψη της Θράκηςκαι κυρίως των νησιών του ανα-τολικού Αιγαίου Οι ελληνικέςαμυντικές ανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζαν βέβαιαμε τις ΝΑΤΟϊκές προτεραιότητεςστην ευρύτερη περιοχή Παράλ-ληλα η αποχώρηση από το στρα-τιωτικό σκέλος της Συμμαχίαςπαρείχε στην ελληνική πλευράτη δυνατότητα να κρατήσει στομέτρο του δυνατού στο σκοτάδιτις τουρκικές στρατιωτικές αρχέςσχετικά με τις λεπτομέρειες τηςαναδιοργάνωσης και αναδιάταξηςτων ελληνικών ενόπλων δυνά-μεων δεν πρέπει να παραγνω-ρίζεται ότι στο πλαίσιο του στρα-

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull27

Η απόφαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυχε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολιτικών δυνάμεωντης χώρας

Η ανακοίνωση της αποχώρησης της Ελλάδας απότο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ 14 Αυγούστου 1974

Ο Κ Καραμανλής με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ ΓιόζεφΛουνς Η διασάφηση της σχέσης της Ελλάδας με τη δυτική Συμμαχίαμετά την τραυματική εμπειρία του laquoΑττίλα ΙΙraquo υπήρξε ένα από ταζητούμενα της Μεταπολίτευσης το 1974-75

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 27

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

28 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

τιωτικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟστα αρμόδια όργανα και στις επι-τροπές αναλύονταν λεπτομερώςοι στρατιωτικές ικανότητες οιελλείψεις και τα πλάνα κάθε κρά-τους-μέλους

Βέβαια η αποχώρηση από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟδεν σηματοδότησε κάποια αλλαγήστον γενικό διεθνή προσανατο-λισμό της Ελλάδας Αλλωστε γιrsquoαυτόν το λόγο η κυβέρνηση Εθνι-κής Ενότητας δεν προχώρησεστην πλήρη αποχώρηση της χώ-ρας από τη Συμμαχία Η παρα-μονή στο πολιτικό σκέλος τήςέδινε τη δυνατότηα για διενέργειαδιμερών επαφών ανάμεσα σε Ελ-ληνες και Τούρκους ηγέτες καιαξιωματούχους ενώ απέτρεπετη στρατηγική απομόνωση τηςΕλλάδας από τη Δύση προς όφε-λος της Τουρκίας Επίσης παράτην ύφεση στον ψυχροπολεμικόανταγωνισμό Ανατολής-Δύσηςκαι τη σημαντική βελτίωση τωνσχέσεων της Ελλάδας με τα πε-ρισσότερα κράτη του ανατολικούσυνασπισμού και τους Βαλκάνι-ους γείτονες η ηγεσία μιας μικρήςχώρας ευρισκόμενης στο μεταίχ-μιο των δύο κόσμων δεν μπορού-σε να παραβλέψει ότι ο ΨυχρόςΠόλεμος συνέχιζε να υφίσταταιΕτσι η προσχώρηση στο στρα-τόπεδο των αδεσμεύτων δεν απο-τελούσε ρεαλιστική (ούτε επιθυ-μητή) επιλογή για τον Κ Καρα-μανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύονταν οιαμυντικές ικανότητες της Ελλά-δας αλλά και ο δρόμος για ένταξηστην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοι-νότητα

Σε κάθε περίπτωση μετά τημεγάλη εκλογική νίκη της 17ηςΝοεμβρίου 1974 ο Κ Καραμανλήςεπιβεβαίωσε την απόφαση γιααποχώρηση της Ελλάδας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟκαι για μερική τουλάχιστον απε-ξάρτηση από την αμερικανικήεπιρροή Πάντως ήδη από τατέλη του 1974 είχε καταστεί φα-νερό ότι η ελληνική πρωτοβουλίαδεν είχε αποδώσει τα αναμενό-μενα στο πολιτικό και διπλωμα-τικό πεδίο παρά τις αρχικές ανη-συχίες της Συμμαχίας ότι η ελ-ληνική αποχώρηση θα προκα-λούσε σημαντικό ρήγμα στη ΝΑ-ΤΟϊκή άμυνα στην ανατολικήΜεσόγειο τη στιγμή μάλιστα πουη Σοβιετική Ενωση εξακολουθού-σε να διατηρεί σημαντικές ναυ-

τικές δυνάμεις στην περιοχήκάτι τέτοιο δεν επαληθεύτηκεΕτσι το ΝΑΤΟ κατόρθωσε να δια-χειριστεί τις συνέπειες της ελ-ληνικής αποχώρησης από τοστρατιωτικό σκέλος τόσο σε πο-λιτικό επίπεδο όσο και σε επιχει-ρησιακό Δεν πρέπει άλλωστενα λησμονείται ότι η Συμμαχίαείχε κατορθώσει να laquoαπορροφή-σειraquo τους κραδασμούς που είχεπροκαλέσει η ανάλογη πρωτο-βουλία του Γάλλου προέδρου Σαρλντε Γκολ το 1966 παρόλο που ηΓαλλία ήταν χώρα ασύγκριτα με-γαλύτερης ισχύος και στρατηγι-κής σημασίας από ότι η ΕλλάδαΤαυτόχρονα εξαιτίας και τηςύφεσης του ανταγωνισμού Ανα-τολής - Δύσης και της βελτίωσηςτων σχέσεων ΕΣΣΔ - Τουρκίαςη τουρκική ηγεσία δεν πτοήθηκεαπό την ελληνική πρωτοβουλίακαι την έστω μερική γεωγραφικήαποκοπή της από τα υπόλοιπαμέλη του ΝΑΤΟ Αντίθετα η Α-γκυρα κλιμάκωσε περαιτέρω τιςπροκλήσεις της στο Αιγαίο καιδεν κατέστη διαλλακτική στο Κυ-πριακό

Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοίΕπίσης γινόταν αντιληπτό ότι

και η ίδια η Ελλάδα επηρεαζόταναρνητικά από την επιλογή τηςνα αποχωρήσει από το στρατιω-τικό σκέλος του ΝΑΤΟ Η διάλυσηή ακόμη και η μόνιμη υπονόμευ-ση της συνοχής της νότιας πτέ-ρυγας της Συμμαχίας θα υπονό-μευε καίρια και την ίδια την ελ-ληνική ασφάλεια Εξω από τοπλαίσιο του δυτικού στρατοπέ-δου η Ελλάδα θα έμενε ξανά ευά-λωτη σε νέες πιέσεις των Βόρειωνγειτόνων δίχως να βελτιώσει καιτη θέση της έναντι της ΤουρκίαςΓιrsquo αυτό άλλωστε και η Αθήναεπιδίωξε να θέσει σε νέο πλαίσιοτη σχέση της με τις ΗΠΑ με σκο-πό τη γεφύρωση του χάσματοςμε την Ουάσιγκτον Μια πολιτικήπλήρους ρήξης δεν αποτελούσερεαλιστική ελληνική επιλογή κα-θώς η διατήρηση και πολύ πε-ρισσότερο η αύξηση της πολε-μικής ετοιμότητας και του αξιό-μαχου των ελληνικών ενόπλωνδυνάμεων δεν μπορούσε να εξα-σφαλιστεί τουλάχιστον βραχυ-πρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δί-χως τη συνέχιση της παράδοσηςπαραγγελθέντων οπλικών συστη-μάτων και πυρομαχικών και τηςσυνεχούς ροής ανταλλακτικών

παροχής εκπαίδευσης κλπ Αλ-λωστε το 1974-75 σχεδόν το σύ-νολο του πολεμικού υλικού καιτων τριών κλάδων των ενόπλωνδυνάμεων ήταν αμερικανικήςπροέλευσης αν και τότε συστη-ματοποιήθηκε η διασπορά τωνστρατιωτικών παραγγελιών (σεκράτη όπως η Γαλλία η ΔυτικήΓερμανία και η Ιταλία πλην τωνΗΠΑ) Και πάλι όμως τα ευρω-παϊκά κράτη δεν μπορούσαν νακαλύψουν το σύνολο των ελλη-νικών απαιτήσεων σε νέες πα-ραγγελίες

Εξάλλου θα ήταν πρακτικά αδύ-νατο για την Ελλάδα να επιτύχειμια στοιχειώδη αεροναυτική εξι-σορρόπηση της Τουρκίας στο Αι-γαίο δίχως τη συνεχή ροή τηςαμερικανικής στρατιωτικής βοή-θειας στην Ελλάδα Παρότι λοιπόνη Αθήνα την επαύριον του laquoΑττίλαΙΙraquo έθετε και ζήτημα laquoαναθεωρή-σεως του καθεστώτος των εν Ελ-λάδι αμερικανικών βάσεωνraquo επι-δίωξε τελικά την εξασφάλιση υλι-κών ανταλλαγμάτων και πολιτι-κών δεσμεύσεων προκειμένουνα επιτευχθεί μια νέα συμφωνία-πλαίσιο για τη λειτουργία τουςκαι όχι το κλείσιμό τους Συγκε-κριμένα κατόπιν υποδείξεων καιΔυτικοευρωπαίων αξιωματούχωνοι οποίοι τόνισαν στους Ελληνεςομολόγους τους ότι η ΕΟΚ δεναποτελούσε υποκατάστατο τουΝΑΤΟ και ότι οι ΗΠΑ αποτελού-σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της δυ-τικοευρωπαϊκής άμυνας η ελλη-νική κυβέρνηση ήδη από τα τέλητου 1974 αποφάσισε να κινηθείστο εξής πλαίσιο επιζήτηση μιαςειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ στονστρατιωτικό τομέα ώστε να μηναναβαθμιστεί περισσότερο ηστρατηγική σημασία της Τουρκίαςγια τη Δύση σύνδεση της επα-ναδιαπραγμάτευσης του καθε-στώτος των αμυντικών διευκο-λύνσεων της Ελλάδας προς τιςΗΠΑ (περιλαμβανομένων των βά-σεων) με τη χορήγηση σημαντι-κής αμερικανικής στρατιωτικήςβοήθειας προς εξισορρόπηση τηςτουρκικής απειλής διερεύνησητης δυνατότητας αγοράς στρατιω-τικού υλικού από τις ΗΠΑ επί πι-στώσει και με ευνοϊκούς όρους

Διττός στόχοςΕπίσης η Ελλάδα επιδίωκε μια

έστω έμμεση δέσμευση της Ουά-σιγκτον ότι θα συγκρατούσε τηνελληνοτουρκική ένταση σε ειρηνικό

Η προσχώρηση στο στρατόπεδο των αδεσμεύτων δεναποτελούσε ρεαλιστική(ούτε επιθυμητή) επιλογήγια τον Κ Καραμανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύοντανοι αμυντικές ικανότητες τηςΕλλάδας αλλά και ο δρόμοςγια ένταξη στην ΕΟΚ

Μέσω της διατήρησης τουδεσμού της με τις ΗΠΑ καιτο ΝΑΤΟ η Αθήνα επιδίωκενα πραγματώσει διττόστόχο να περιφρουρήσειτα ελληνικά κυριαρχικάδικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικώνπροκλήσεων καιδιεκδικήσεων αλλά και ναεπιτύχει ταυτόχρονα τηδιαφύλαξη της ειρήνης

Στο πρώτο κρίσιμο στάδιοτης ελληνικής αμυντικήςανασυγκρότησης κρινόταναναγκαίο οι ένοπλεςδυνάμεις της χώρας να τεθούν υπό αμιγώςεθνικό επιχειρησιακόέλεγχο Οι ελληνικές αμυντικέςανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζανβέβαια με τις ΝΑΤΟϊκέςπροτεραιότητες στηνευρύτερη περιοχή

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 28

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29

40 XΡΟΝΙΑ

26 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Βομβαρδισμός της Αμμοχώστου κατά τον δεύτερο laquoΑττίλαraquo Η απραξία της δυτικής Συμμαχίας προκάλεσε την αποχώρησητης Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος της

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 26

μαχίας και η απάθεια των ΝΑΤΟϊ-κών αξιωματούχων (με προεξάρ-χοντα τον γενικό γραμματέα τουΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς) στις εκκλήσειςτης Αθήνας για άμεση πολιτικήπαρέμβαση του ΝΑΤΟ ώστε να ανα-κοπεί η τουρκική προέλαση και ναεκλείψει ο κίνδυνος ελληνοτουρ-κικού πολέμου υπήρξαν παροιμιώ-δεις Παρά τη σταθερή προσήλωσητου Καραμανλή και των μελών τηςκυβέρνησης Εθνικής Ενότηταςστον προσανατολισμό της χώραςπρος τη Δύση κρίθηκε αναγκαίαμια γενναία και δραματική πρω-τοβουλία από ελληνικής πλευράςτόσο για λόγους εθνικής αξιοπρέ-πειας όσο και για να κατευναστείη ελληνική κοινή γνώμη Η από-φαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυ-χε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολι-τικών δυνάμεων της χώρας

Ωστόσο η κίνηση εκείνη δενπρέπει να ιδωθεί μόνο ως μια laquoενθερμώraquo απόφαση της ελληνικήςηγεσίας Ασχέτως του αν τελικάεξυπηρέτησε τα ελληνικά συμ-φέροντα (η σχετική συζήτησηήδη αναπτύσσεται στη βιβλιο-γραφία) η έξοδος από το στρα-τιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ είχεσυγκεκριμένους πολιτικούς δι-πλωματικούς και στρατιωτικούςστόχους Συγκεκριμένα αποσκο-πούσε στην άσκηση πίεσης στουςΔυτικούς συμμάχους και στηνΑγκυρα επισείοντας τον κίνδυνοτης γεωγραφικής αποκοπής τηςΤουρκίας από τη Δύση προκει-μένου η τελευταία να προσέλθειστο τραπέζι των διαπραγματεύ-σεων προς ανεύρεση δίκαιης λύ-σης στην Κύπρο Ακόμη στοπρώτο κρίσιμο στάδιο της ελλη-νικής αμυντικής ανασυγκρότη-σης κρινόταν αναγκαίο οι ένο-

πλες δυνάμεις της χώρας να τε-θούν υπό αμιγώς εθνικό επιχει-ρησιακό έλεγχο Ιδίως εφόσονακολούθησε εκτεταμένη ανα-διοργάνωση ταχύς επανεξοπλι-σμός καθώς και αναδιάταξη δυ-νάμεων προς κάλυψη της Θράκηςκαι κυρίως των νησιών του ανα-τολικού Αιγαίου Οι ελληνικέςαμυντικές ανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζαν βέβαιαμε τις ΝΑΤΟϊκές προτεραιότητεςστην ευρύτερη περιοχή Παράλ-ληλα η αποχώρηση από το στρα-τιωτικό σκέλος της Συμμαχίαςπαρείχε στην ελληνική πλευράτη δυνατότητα να κρατήσει στομέτρο του δυνατού στο σκοτάδιτις τουρκικές στρατιωτικές αρχέςσχετικά με τις λεπτομέρειες τηςαναδιοργάνωσης και αναδιάταξηςτων ελληνικών ενόπλων δυνά-μεων δεν πρέπει να παραγνω-ρίζεται ότι στο πλαίσιο του στρα-

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull27

Η απόφαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυχε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολιτικών δυνάμεωντης χώρας

Η ανακοίνωση της αποχώρησης της Ελλάδας απότο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ 14 Αυγούστου 1974

Ο Κ Καραμανλής με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ ΓιόζεφΛουνς Η διασάφηση της σχέσης της Ελλάδας με τη δυτική Συμμαχίαμετά την τραυματική εμπειρία του laquoΑττίλα ΙΙraquo υπήρξε ένα από ταζητούμενα της Μεταπολίτευσης το 1974-75

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 27

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

28 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

τιωτικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟστα αρμόδια όργανα και στις επι-τροπές αναλύονταν λεπτομερώςοι στρατιωτικές ικανότητες οιελλείψεις και τα πλάνα κάθε κρά-τους-μέλους

Βέβαια η αποχώρηση από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟδεν σηματοδότησε κάποια αλλαγήστον γενικό διεθνή προσανατο-λισμό της Ελλάδας Αλλωστε γιrsquoαυτόν το λόγο η κυβέρνηση Εθνι-κής Ενότητας δεν προχώρησεστην πλήρη αποχώρηση της χώ-ρας από τη Συμμαχία Η παρα-μονή στο πολιτικό σκέλος τήςέδινε τη δυνατότηα για διενέργειαδιμερών επαφών ανάμεσα σε Ελ-ληνες και Τούρκους ηγέτες καιαξιωματούχους ενώ απέτρεπετη στρατηγική απομόνωση τηςΕλλάδας από τη Δύση προς όφε-λος της Τουρκίας Επίσης παράτην ύφεση στον ψυχροπολεμικόανταγωνισμό Ανατολής-Δύσηςκαι τη σημαντική βελτίωση τωνσχέσεων της Ελλάδας με τα πε-ρισσότερα κράτη του ανατολικούσυνασπισμού και τους Βαλκάνι-ους γείτονες η ηγεσία μιας μικρήςχώρας ευρισκόμενης στο μεταίχ-μιο των δύο κόσμων δεν μπορού-σε να παραβλέψει ότι ο ΨυχρόςΠόλεμος συνέχιζε να υφίσταταιΕτσι η προσχώρηση στο στρα-τόπεδο των αδεσμεύτων δεν απο-τελούσε ρεαλιστική (ούτε επιθυ-μητή) επιλογή για τον Κ Καρα-μανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύονταν οιαμυντικές ικανότητες της Ελλά-δας αλλά και ο δρόμος για ένταξηστην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοι-νότητα

Σε κάθε περίπτωση μετά τημεγάλη εκλογική νίκη της 17ηςΝοεμβρίου 1974 ο Κ Καραμανλήςεπιβεβαίωσε την απόφαση γιααποχώρηση της Ελλάδας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟκαι για μερική τουλάχιστον απε-ξάρτηση από την αμερικανικήεπιρροή Πάντως ήδη από τατέλη του 1974 είχε καταστεί φα-νερό ότι η ελληνική πρωτοβουλίαδεν είχε αποδώσει τα αναμενό-μενα στο πολιτικό και διπλωμα-τικό πεδίο παρά τις αρχικές ανη-συχίες της Συμμαχίας ότι η ελ-ληνική αποχώρηση θα προκα-λούσε σημαντικό ρήγμα στη ΝΑ-ΤΟϊκή άμυνα στην ανατολικήΜεσόγειο τη στιγμή μάλιστα πουη Σοβιετική Ενωση εξακολουθού-σε να διατηρεί σημαντικές ναυ-

τικές δυνάμεις στην περιοχήκάτι τέτοιο δεν επαληθεύτηκεΕτσι το ΝΑΤΟ κατόρθωσε να δια-χειριστεί τις συνέπειες της ελ-ληνικής αποχώρησης από τοστρατιωτικό σκέλος τόσο σε πο-λιτικό επίπεδο όσο και σε επιχει-ρησιακό Δεν πρέπει άλλωστενα λησμονείται ότι η Συμμαχίαείχε κατορθώσει να laquoαπορροφή-σειraquo τους κραδασμούς που είχεπροκαλέσει η ανάλογη πρωτο-βουλία του Γάλλου προέδρου Σαρλντε Γκολ το 1966 παρόλο που ηΓαλλία ήταν χώρα ασύγκριτα με-γαλύτερης ισχύος και στρατηγι-κής σημασίας από ότι η ΕλλάδαΤαυτόχρονα εξαιτίας και τηςύφεσης του ανταγωνισμού Ανα-τολής - Δύσης και της βελτίωσηςτων σχέσεων ΕΣΣΔ - Τουρκίαςη τουρκική ηγεσία δεν πτοήθηκεαπό την ελληνική πρωτοβουλίακαι την έστω μερική γεωγραφικήαποκοπή της από τα υπόλοιπαμέλη του ΝΑΤΟ Αντίθετα η Α-γκυρα κλιμάκωσε περαιτέρω τιςπροκλήσεις της στο Αιγαίο καιδεν κατέστη διαλλακτική στο Κυ-πριακό

Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοίΕπίσης γινόταν αντιληπτό ότι

και η ίδια η Ελλάδα επηρεαζόταναρνητικά από την επιλογή τηςνα αποχωρήσει από το στρατιω-τικό σκέλος του ΝΑΤΟ Η διάλυσηή ακόμη και η μόνιμη υπονόμευ-ση της συνοχής της νότιας πτέ-ρυγας της Συμμαχίας θα υπονό-μευε καίρια και την ίδια την ελ-ληνική ασφάλεια Εξω από τοπλαίσιο του δυτικού στρατοπέ-δου η Ελλάδα θα έμενε ξανά ευά-λωτη σε νέες πιέσεις των Βόρειωνγειτόνων δίχως να βελτιώσει καιτη θέση της έναντι της ΤουρκίαςΓιrsquo αυτό άλλωστε και η Αθήναεπιδίωξε να θέσει σε νέο πλαίσιοτη σχέση της με τις ΗΠΑ με σκο-πό τη γεφύρωση του χάσματοςμε την Ουάσιγκτον Μια πολιτικήπλήρους ρήξης δεν αποτελούσερεαλιστική ελληνική επιλογή κα-θώς η διατήρηση και πολύ πε-ρισσότερο η αύξηση της πολε-μικής ετοιμότητας και του αξιό-μαχου των ελληνικών ενόπλωνδυνάμεων δεν μπορούσε να εξα-σφαλιστεί τουλάχιστον βραχυ-πρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δί-χως τη συνέχιση της παράδοσηςπαραγγελθέντων οπλικών συστη-μάτων και πυρομαχικών και τηςσυνεχούς ροής ανταλλακτικών

παροχής εκπαίδευσης κλπ Αλ-λωστε το 1974-75 σχεδόν το σύ-νολο του πολεμικού υλικού καιτων τριών κλάδων των ενόπλωνδυνάμεων ήταν αμερικανικήςπροέλευσης αν και τότε συστη-ματοποιήθηκε η διασπορά τωνστρατιωτικών παραγγελιών (σεκράτη όπως η Γαλλία η ΔυτικήΓερμανία και η Ιταλία πλην τωνΗΠΑ) Και πάλι όμως τα ευρω-παϊκά κράτη δεν μπορούσαν νακαλύψουν το σύνολο των ελλη-νικών απαιτήσεων σε νέες πα-ραγγελίες

Εξάλλου θα ήταν πρακτικά αδύ-νατο για την Ελλάδα να επιτύχειμια στοιχειώδη αεροναυτική εξι-σορρόπηση της Τουρκίας στο Αι-γαίο δίχως τη συνεχή ροή τηςαμερικανικής στρατιωτικής βοή-θειας στην Ελλάδα Παρότι λοιπόνη Αθήνα την επαύριον του laquoΑττίλαΙΙraquo έθετε και ζήτημα laquoαναθεωρή-σεως του καθεστώτος των εν Ελ-λάδι αμερικανικών βάσεωνraquo επι-δίωξε τελικά την εξασφάλιση υλι-κών ανταλλαγμάτων και πολιτι-κών δεσμεύσεων προκειμένουνα επιτευχθεί μια νέα συμφωνία-πλαίσιο για τη λειτουργία τουςκαι όχι το κλείσιμό τους Συγκε-κριμένα κατόπιν υποδείξεων καιΔυτικοευρωπαίων αξιωματούχωνοι οποίοι τόνισαν στους Ελληνεςομολόγους τους ότι η ΕΟΚ δεναποτελούσε υποκατάστατο τουΝΑΤΟ και ότι οι ΗΠΑ αποτελού-σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της δυ-τικοευρωπαϊκής άμυνας η ελλη-νική κυβέρνηση ήδη από τα τέλητου 1974 αποφάσισε να κινηθείστο εξής πλαίσιο επιζήτηση μιαςειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ στονστρατιωτικό τομέα ώστε να μηναναβαθμιστεί περισσότερο ηστρατηγική σημασία της Τουρκίαςγια τη Δύση σύνδεση της επα-ναδιαπραγμάτευσης του καθε-στώτος των αμυντικών διευκο-λύνσεων της Ελλάδας προς τιςΗΠΑ (περιλαμβανομένων των βά-σεων) με τη χορήγηση σημαντι-κής αμερικανικής στρατιωτικήςβοήθειας προς εξισορρόπηση τηςτουρκικής απειλής διερεύνησητης δυνατότητας αγοράς στρατιω-τικού υλικού από τις ΗΠΑ επί πι-στώσει και με ευνοϊκούς όρους

Διττός στόχοςΕπίσης η Ελλάδα επιδίωκε μια

έστω έμμεση δέσμευση της Ουά-σιγκτον ότι θα συγκρατούσε τηνελληνοτουρκική ένταση σε ειρηνικό

Η προσχώρηση στο στρατόπεδο των αδεσμεύτων δεναποτελούσε ρεαλιστική(ούτε επιθυμητή) επιλογήγια τον Κ Καραμανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύοντανοι αμυντικές ικανότητες τηςΕλλάδας αλλά και ο δρόμοςγια ένταξη στην ΕΟΚ

Μέσω της διατήρησης τουδεσμού της με τις ΗΠΑ καιτο ΝΑΤΟ η Αθήνα επιδίωκενα πραγματώσει διττόστόχο να περιφρουρήσειτα ελληνικά κυριαρχικάδικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικώνπροκλήσεων καιδιεκδικήσεων αλλά και ναεπιτύχει ταυτόχρονα τηδιαφύλαξη της ειρήνης

Στο πρώτο κρίσιμο στάδιοτης ελληνικής αμυντικήςανασυγκρότησης κρινόταναναγκαίο οι ένοπλεςδυνάμεις της χώρας να τεθούν υπό αμιγώςεθνικό επιχειρησιακόέλεγχο Οι ελληνικές αμυντικέςανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζανβέβαια με τις ΝΑΤΟϊκέςπροτεραιότητες στηνευρύτερη περιοχή

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 28

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29

μαχίας και η απάθεια των ΝΑΤΟϊ-κών αξιωματούχων (με προεξάρ-χοντα τον γενικό γραμματέα τουΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς) στις εκκλήσειςτης Αθήνας για άμεση πολιτικήπαρέμβαση του ΝΑΤΟ ώστε να ανα-κοπεί η τουρκική προέλαση και ναεκλείψει ο κίνδυνος ελληνοτουρ-κικού πολέμου υπήρξαν παροιμιώ-δεις Παρά τη σταθερή προσήλωσητου Καραμανλή και των μελών τηςκυβέρνησης Εθνικής Ενότηταςστον προσανατολισμό της χώραςπρος τη Δύση κρίθηκε αναγκαίαμια γενναία και δραματική πρω-τοβουλία από ελληνικής πλευράςτόσο για λόγους εθνικής αξιοπρέ-πειας όσο και για να κατευναστείη ελληνική κοινή γνώμη Η από-φαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυ-χε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολι-τικών δυνάμεων της χώρας

Ωστόσο η κίνηση εκείνη δενπρέπει να ιδωθεί μόνο ως μια laquoενθερμώraquo απόφαση της ελληνικήςηγεσίας Ασχέτως του αν τελικάεξυπηρέτησε τα ελληνικά συμ-φέροντα (η σχετική συζήτησηήδη αναπτύσσεται στη βιβλιο-γραφία) η έξοδος από το στρα-τιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ είχεσυγκεκριμένους πολιτικούς δι-πλωματικούς και στρατιωτικούςστόχους Συγκεκριμένα αποσκο-πούσε στην άσκηση πίεσης στουςΔυτικούς συμμάχους και στηνΑγκυρα επισείοντας τον κίνδυνοτης γεωγραφικής αποκοπής τηςΤουρκίας από τη Δύση προκει-μένου η τελευταία να προσέλθειστο τραπέζι των διαπραγματεύ-σεων προς ανεύρεση δίκαιης λύ-σης στην Κύπρο Ακόμη στοπρώτο κρίσιμο στάδιο της ελλη-νικής αμυντικής ανασυγκρότη-σης κρινόταν αναγκαίο οι ένο-

πλες δυνάμεις της χώρας να τε-θούν υπό αμιγώς εθνικό επιχει-ρησιακό έλεγχο Ιδίως εφόσονακολούθησε εκτεταμένη ανα-διοργάνωση ταχύς επανεξοπλι-σμός καθώς και αναδιάταξη δυ-νάμεων προς κάλυψη της Θράκηςκαι κυρίως των νησιών του ανα-τολικού Αιγαίου Οι ελληνικέςαμυντικές ανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζαν βέβαιαμε τις ΝΑΤΟϊκές προτεραιότητεςστην ευρύτερη περιοχή Παράλ-ληλα η αποχώρηση από το στρα-τιωτικό σκέλος της Συμμαχίαςπαρείχε στην ελληνική πλευράτη δυνατότητα να κρατήσει στομέτρο του δυνατού στο σκοτάδιτις τουρκικές στρατιωτικές αρχέςσχετικά με τις λεπτομέρειες τηςαναδιοργάνωσης και αναδιάταξηςτων ελληνικών ενόπλων δυνά-μεων δεν πρέπει να παραγνω-ρίζεται ότι στο πλαίσιο του στρα-

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull27

Η απόφαση για έξοδο της χώρας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έτυχε τότε της γενικής επιδοκιμασίαςτου ελληνικού λαού και των πολιτικών δυνάμεωντης χώρας

Η ανακοίνωση της αποχώρησης της Ελλάδας απότο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ 14 Αυγούστου 1974

Ο Κ Καραμανλής με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ ΓιόζεφΛουνς Η διασάφηση της σχέσης της Ελλάδας με τη δυτική Συμμαχίαμετά την τραυματική εμπειρία του laquoΑττίλα ΙΙraquo υπήρξε ένα από ταζητούμενα της Μεταπολίτευσης το 1974-75

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 27

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

28 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

τιωτικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟστα αρμόδια όργανα και στις επι-τροπές αναλύονταν λεπτομερώςοι στρατιωτικές ικανότητες οιελλείψεις και τα πλάνα κάθε κρά-τους-μέλους

Βέβαια η αποχώρηση από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟδεν σηματοδότησε κάποια αλλαγήστον γενικό διεθνή προσανατο-λισμό της Ελλάδας Αλλωστε γιrsquoαυτόν το λόγο η κυβέρνηση Εθνι-κής Ενότητας δεν προχώρησεστην πλήρη αποχώρηση της χώ-ρας από τη Συμμαχία Η παρα-μονή στο πολιτικό σκέλος τήςέδινε τη δυνατότηα για διενέργειαδιμερών επαφών ανάμεσα σε Ελ-ληνες και Τούρκους ηγέτες καιαξιωματούχους ενώ απέτρεπετη στρατηγική απομόνωση τηςΕλλάδας από τη Δύση προς όφε-λος της Τουρκίας Επίσης παράτην ύφεση στον ψυχροπολεμικόανταγωνισμό Ανατολής-Δύσηςκαι τη σημαντική βελτίωση τωνσχέσεων της Ελλάδας με τα πε-ρισσότερα κράτη του ανατολικούσυνασπισμού και τους Βαλκάνι-ους γείτονες η ηγεσία μιας μικρήςχώρας ευρισκόμενης στο μεταίχ-μιο των δύο κόσμων δεν μπορού-σε να παραβλέψει ότι ο ΨυχρόςΠόλεμος συνέχιζε να υφίσταταιΕτσι η προσχώρηση στο στρα-τόπεδο των αδεσμεύτων δεν απο-τελούσε ρεαλιστική (ούτε επιθυ-μητή) επιλογή για τον Κ Καρα-μανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύονταν οιαμυντικές ικανότητες της Ελλά-δας αλλά και ο δρόμος για ένταξηστην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοι-νότητα

Σε κάθε περίπτωση μετά τημεγάλη εκλογική νίκη της 17ηςΝοεμβρίου 1974 ο Κ Καραμανλήςεπιβεβαίωσε την απόφαση γιααποχώρηση της Ελλάδας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟκαι για μερική τουλάχιστον απε-ξάρτηση από την αμερικανικήεπιρροή Πάντως ήδη από τατέλη του 1974 είχε καταστεί φα-νερό ότι η ελληνική πρωτοβουλίαδεν είχε αποδώσει τα αναμενό-μενα στο πολιτικό και διπλωμα-τικό πεδίο παρά τις αρχικές ανη-συχίες της Συμμαχίας ότι η ελ-ληνική αποχώρηση θα προκα-λούσε σημαντικό ρήγμα στη ΝΑ-ΤΟϊκή άμυνα στην ανατολικήΜεσόγειο τη στιγμή μάλιστα πουη Σοβιετική Ενωση εξακολουθού-σε να διατηρεί σημαντικές ναυ-

τικές δυνάμεις στην περιοχήκάτι τέτοιο δεν επαληθεύτηκεΕτσι το ΝΑΤΟ κατόρθωσε να δια-χειριστεί τις συνέπειες της ελ-ληνικής αποχώρησης από τοστρατιωτικό σκέλος τόσο σε πο-λιτικό επίπεδο όσο και σε επιχει-ρησιακό Δεν πρέπει άλλωστενα λησμονείται ότι η Συμμαχίαείχε κατορθώσει να laquoαπορροφή-σειraquo τους κραδασμούς που είχεπροκαλέσει η ανάλογη πρωτο-βουλία του Γάλλου προέδρου Σαρλντε Γκολ το 1966 παρόλο που ηΓαλλία ήταν χώρα ασύγκριτα με-γαλύτερης ισχύος και στρατηγι-κής σημασίας από ότι η ΕλλάδαΤαυτόχρονα εξαιτίας και τηςύφεσης του ανταγωνισμού Ανα-τολής - Δύσης και της βελτίωσηςτων σχέσεων ΕΣΣΔ - Τουρκίαςη τουρκική ηγεσία δεν πτοήθηκεαπό την ελληνική πρωτοβουλίακαι την έστω μερική γεωγραφικήαποκοπή της από τα υπόλοιπαμέλη του ΝΑΤΟ Αντίθετα η Α-γκυρα κλιμάκωσε περαιτέρω τιςπροκλήσεις της στο Αιγαίο καιδεν κατέστη διαλλακτική στο Κυ-πριακό

Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοίΕπίσης γινόταν αντιληπτό ότι

και η ίδια η Ελλάδα επηρεαζόταναρνητικά από την επιλογή τηςνα αποχωρήσει από το στρατιω-τικό σκέλος του ΝΑΤΟ Η διάλυσηή ακόμη και η μόνιμη υπονόμευ-ση της συνοχής της νότιας πτέ-ρυγας της Συμμαχίας θα υπονό-μευε καίρια και την ίδια την ελ-ληνική ασφάλεια Εξω από τοπλαίσιο του δυτικού στρατοπέ-δου η Ελλάδα θα έμενε ξανά ευά-λωτη σε νέες πιέσεις των Βόρειωνγειτόνων δίχως να βελτιώσει καιτη θέση της έναντι της ΤουρκίαςΓιrsquo αυτό άλλωστε και η Αθήναεπιδίωξε να θέσει σε νέο πλαίσιοτη σχέση της με τις ΗΠΑ με σκο-πό τη γεφύρωση του χάσματοςμε την Ουάσιγκτον Μια πολιτικήπλήρους ρήξης δεν αποτελούσερεαλιστική ελληνική επιλογή κα-θώς η διατήρηση και πολύ πε-ρισσότερο η αύξηση της πολε-μικής ετοιμότητας και του αξιό-μαχου των ελληνικών ενόπλωνδυνάμεων δεν μπορούσε να εξα-σφαλιστεί τουλάχιστον βραχυ-πρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δί-χως τη συνέχιση της παράδοσηςπαραγγελθέντων οπλικών συστη-μάτων και πυρομαχικών και τηςσυνεχούς ροής ανταλλακτικών

παροχής εκπαίδευσης κλπ Αλ-λωστε το 1974-75 σχεδόν το σύ-νολο του πολεμικού υλικού καιτων τριών κλάδων των ενόπλωνδυνάμεων ήταν αμερικανικήςπροέλευσης αν και τότε συστη-ματοποιήθηκε η διασπορά τωνστρατιωτικών παραγγελιών (σεκράτη όπως η Γαλλία η ΔυτικήΓερμανία και η Ιταλία πλην τωνΗΠΑ) Και πάλι όμως τα ευρω-παϊκά κράτη δεν μπορούσαν νακαλύψουν το σύνολο των ελλη-νικών απαιτήσεων σε νέες πα-ραγγελίες

Εξάλλου θα ήταν πρακτικά αδύ-νατο για την Ελλάδα να επιτύχειμια στοιχειώδη αεροναυτική εξι-σορρόπηση της Τουρκίας στο Αι-γαίο δίχως τη συνεχή ροή τηςαμερικανικής στρατιωτικής βοή-θειας στην Ελλάδα Παρότι λοιπόνη Αθήνα την επαύριον του laquoΑττίλαΙΙraquo έθετε και ζήτημα laquoαναθεωρή-σεως του καθεστώτος των εν Ελ-λάδι αμερικανικών βάσεωνraquo επι-δίωξε τελικά την εξασφάλιση υλι-κών ανταλλαγμάτων και πολιτι-κών δεσμεύσεων προκειμένουνα επιτευχθεί μια νέα συμφωνία-πλαίσιο για τη λειτουργία τουςκαι όχι το κλείσιμό τους Συγκε-κριμένα κατόπιν υποδείξεων καιΔυτικοευρωπαίων αξιωματούχωνοι οποίοι τόνισαν στους Ελληνεςομολόγους τους ότι η ΕΟΚ δεναποτελούσε υποκατάστατο τουΝΑΤΟ και ότι οι ΗΠΑ αποτελού-σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της δυ-τικοευρωπαϊκής άμυνας η ελλη-νική κυβέρνηση ήδη από τα τέλητου 1974 αποφάσισε να κινηθείστο εξής πλαίσιο επιζήτηση μιαςειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ στονστρατιωτικό τομέα ώστε να μηναναβαθμιστεί περισσότερο ηστρατηγική σημασία της Τουρκίαςγια τη Δύση σύνδεση της επα-ναδιαπραγμάτευσης του καθε-στώτος των αμυντικών διευκο-λύνσεων της Ελλάδας προς τιςΗΠΑ (περιλαμβανομένων των βά-σεων) με τη χορήγηση σημαντι-κής αμερικανικής στρατιωτικήςβοήθειας προς εξισορρόπηση τηςτουρκικής απειλής διερεύνησητης δυνατότητας αγοράς στρατιω-τικού υλικού από τις ΗΠΑ επί πι-στώσει και με ευνοϊκούς όρους

Διττός στόχοςΕπίσης η Ελλάδα επιδίωκε μια

έστω έμμεση δέσμευση της Ουά-σιγκτον ότι θα συγκρατούσε τηνελληνοτουρκική ένταση σε ειρηνικό

Η προσχώρηση στο στρατόπεδο των αδεσμεύτων δεναποτελούσε ρεαλιστική(ούτε επιθυμητή) επιλογήγια τον Κ Καραμανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύοντανοι αμυντικές ικανότητες τηςΕλλάδας αλλά και ο δρόμοςγια ένταξη στην ΕΟΚ

Μέσω της διατήρησης τουδεσμού της με τις ΗΠΑ καιτο ΝΑΤΟ η Αθήνα επιδίωκενα πραγματώσει διττόστόχο να περιφρουρήσειτα ελληνικά κυριαρχικάδικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικώνπροκλήσεων καιδιεκδικήσεων αλλά και ναεπιτύχει ταυτόχρονα τηδιαφύλαξη της ειρήνης

Στο πρώτο κρίσιμο στάδιοτης ελληνικής αμυντικήςανασυγκρότησης κρινόταναναγκαίο οι ένοπλεςδυνάμεις της χώρας να τεθούν υπό αμιγώςεθνικό επιχειρησιακόέλεγχο Οι ελληνικές αμυντικέςανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζανβέβαια με τις ΝΑΤΟϊκέςπροτεραιότητες στηνευρύτερη περιοχή

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 28

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29

40 XΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

28 bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

τιωτικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟστα αρμόδια όργανα και στις επι-τροπές αναλύονταν λεπτομερώςοι στρατιωτικές ικανότητες οιελλείψεις και τα πλάνα κάθε κρά-τους-μέλους

Βέβαια η αποχώρηση από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟδεν σηματοδότησε κάποια αλλαγήστον γενικό διεθνή προσανατο-λισμό της Ελλάδας Αλλωστε γιrsquoαυτόν το λόγο η κυβέρνηση Εθνι-κής Ενότητας δεν προχώρησεστην πλήρη αποχώρηση της χώ-ρας από τη Συμμαχία Η παρα-μονή στο πολιτικό σκέλος τήςέδινε τη δυνατότηα για διενέργειαδιμερών επαφών ανάμεσα σε Ελ-ληνες και Τούρκους ηγέτες καιαξιωματούχους ενώ απέτρεπετη στρατηγική απομόνωση τηςΕλλάδας από τη Δύση προς όφε-λος της Τουρκίας Επίσης παράτην ύφεση στον ψυχροπολεμικόανταγωνισμό Ανατολής-Δύσηςκαι τη σημαντική βελτίωση τωνσχέσεων της Ελλάδας με τα πε-ρισσότερα κράτη του ανατολικούσυνασπισμού και τους Βαλκάνι-ους γείτονες η ηγεσία μιας μικρήςχώρας ευρισκόμενης στο μεταίχ-μιο των δύο κόσμων δεν μπορού-σε να παραβλέψει ότι ο ΨυχρόςΠόλεμος συνέχιζε να υφίσταταιΕτσι η προσχώρηση στο στρα-τόπεδο των αδεσμεύτων δεν απο-τελούσε ρεαλιστική (ούτε επιθυ-μητή) επιλογή για τον Κ Καρα-μανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύονταν οιαμυντικές ικανότητες της Ελλά-δας αλλά και ο δρόμος για ένταξηστην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοι-νότητα

Σε κάθε περίπτωση μετά τημεγάλη εκλογική νίκη της 17ηςΝοεμβρίου 1974 ο Κ Καραμανλήςεπιβεβαίωσε την απόφαση γιααποχώρηση της Ελλάδας από τοστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟκαι για μερική τουλάχιστον απε-ξάρτηση από την αμερικανικήεπιρροή Πάντως ήδη από τατέλη του 1974 είχε καταστεί φα-νερό ότι η ελληνική πρωτοβουλίαδεν είχε αποδώσει τα αναμενό-μενα στο πολιτικό και διπλωμα-τικό πεδίο παρά τις αρχικές ανη-συχίες της Συμμαχίας ότι η ελ-ληνική αποχώρηση θα προκα-λούσε σημαντικό ρήγμα στη ΝΑ-ΤΟϊκή άμυνα στην ανατολικήΜεσόγειο τη στιγμή μάλιστα πουη Σοβιετική Ενωση εξακολουθού-σε να διατηρεί σημαντικές ναυ-

τικές δυνάμεις στην περιοχήκάτι τέτοιο δεν επαληθεύτηκεΕτσι το ΝΑΤΟ κατόρθωσε να δια-χειριστεί τις συνέπειες της ελ-ληνικής αποχώρησης από τοστρατιωτικό σκέλος τόσο σε πο-λιτικό επίπεδο όσο και σε επιχει-ρησιακό Δεν πρέπει άλλωστενα λησμονείται ότι η Συμμαχίαείχε κατορθώσει να laquoαπορροφή-σειraquo τους κραδασμούς που είχεπροκαλέσει η ανάλογη πρωτο-βουλία του Γάλλου προέδρου Σαρλντε Γκολ το 1966 παρόλο που ηΓαλλία ήταν χώρα ασύγκριτα με-γαλύτερης ισχύος και στρατηγι-κής σημασίας από ότι η ΕλλάδαΤαυτόχρονα εξαιτίας και τηςύφεσης του ανταγωνισμού Ανα-τολής - Δύσης και της βελτίωσηςτων σχέσεων ΕΣΣΔ - Τουρκίαςη τουρκική ηγεσία δεν πτοήθηκεαπό την ελληνική πρωτοβουλίακαι την έστω μερική γεωγραφικήαποκοπή της από τα υπόλοιπαμέλη του ΝΑΤΟ Αντίθετα η Α-γκυρα κλιμάκωσε περαιτέρω τιςπροκλήσεις της στο Αιγαίο καιδεν κατέστη διαλλακτική στο Κυ-πριακό

Οι στρατιωτικοί εξοπλισμοίΕπίσης γινόταν αντιληπτό ότι

και η ίδια η Ελλάδα επηρεαζόταναρνητικά από την επιλογή τηςνα αποχωρήσει από το στρατιω-τικό σκέλος του ΝΑΤΟ Η διάλυσηή ακόμη και η μόνιμη υπονόμευ-ση της συνοχής της νότιας πτέ-ρυγας της Συμμαχίας θα υπονό-μευε καίρια και την ίδια την ελ-ληνική ασφάλεια Εξω από τοπλαίσιο του δυτικού στρατοπέ-δου η Ελλάδα θα έμενε ξανά ευά-λωτη σε νέες πιέσεις των Βόρειωνγειτόνων δίχως να βελτιώσει καιτη θέση της έναντι της ΤουρκίαςΓιrsquo αυτό άλλωστε και η Αθήναεπιδίωξε να θέσει σε νέο πλαίσιοτη σχέση της με τις ΗΠΑ με σκο-πό τη γεφύρωση του χάσματοςμε την Ουάσιγκτον Μια πολιτικήπλήρους ρήξης δεν αποτελούσερεαλιστική ελληνική επιλογή κα-θώς η διατήρηση και πολύ πε-ρισσότερο η αύξηση της πολε-μικής ετοιμότητας και του αξιό-μαχου των ελληνικών ενόπλωνδυνάμεων δεν μπορούσε να εξα-σφαλιστεί τουλάχιστον βραχυ-πρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα δί-χως τη συνέχιση της παράδοσηςπαραγγελθέντων οπλικών συστη-μάτων και πυρομαχικών και τηςσυνεχούς ροής ανταλλακτικών

παροχής εκπαίδευσης κλπ Αλ-λωστε το 1974-75 σχεδόν το σύ-νολο του πολεμικού υλικού καιτων τριών κλάδων των ενόπλωνδυνάμεων ήταν αμερικανικήςπροέλευσης αν και τότε συστη-ματοποιήθηκε η διασπορά τωνστρατιωτικών παραγγελιών (σεκράτη όπως η Γαλλία η ΔυτικήΓερμανία και η Ιταλία πλην τωνΗΠΑ) Και πάλι όμως τα ευρω-παϊκά κράτη δεν μπορούσαν νακαλύψουν το σύνολο των ελλη-νικών απαιτήσεων σε νέες πα-ραγγελίες

Εξάλλου θα ήταν πρακτικά αδύ-νατο για την Ελλάδα να επιτύχειμια στοιχειώδη αεροναυτική εξι-σορρόπηση της Τουρκίας στο Αι-γαίο δίχως τη συνεχή ροή τηςαμερικανικής στρατιωτικής βοή-θειας στην Ελλάδα Παρότι λοιπόνη Αθήνα την επαύριον του laquoΑττίλαΙΙraquo έθετε και ζήτημα laquoαναθεωρή-σεως του καθεστώτος των εν Ελ-λάδι αμερικανικών βάσεωνraquo επι-δίωξε τελικά την εξασφάλιση υλι-κών ανταλλαγμάτων και πολιτι-κών δεσμεύσεων προκειμένουνα επιτευχθεί μια νέα συμφωνία-πλαίσιο για τη λειτουργία τουςκαι όχι το κλείσιμό τους Συγκε-κριμένα κατόπιν υποδείξεων καιΔυτικοευρωπαίων αξιωματούχωνοι οποίοι τόνισαν στους Ελληνεςομολόγους τους ότι η ΕΟΚ δεναποτελούσε υποκατάστατο τουΝΑΤΟ και ότι οι ΗΠΑ αποτελού-σαν τον ακρογωνιαίο λίθο της δυ-τικοευρωπαϊκής άμυνας η ελλη-νική κυβέρνηση ήδη από τα τέλητου 1974 αποφάσισε να κινηθείστο εξής πλαίσιο επιζήτηση μιαςειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ στονστρατιωτικό τομέα ώστε να μηναναβαθμιστεί περισσότερο ηστρατηγική σημασία της Τουρκίαςγια τη Δύση σύνδεση της επα-ναδιαπραγμάτευσης του καθε-στώτος των αμυντικών διευκο-λύνσεων της Ελλάδας προς τιςΗΠΑ (περιλαμβανομένων των βά-σεων) με τη χορήγηση σημαντι-κής αμερικανικής στρατιωτικήςβοήθειας προς εξισορρόπηση τηςτουρκικής απειλής διερεύνησητης δυνατότητας αγοράς στρατιω-τικού υλικού από τις ΗΠΑ επί πι-στώσει και με ευνοϊκούς όρους

Διττός στόχοςΕπίσης η Ελλάδα επιδίωκε μια

έστω έμμεση δέσμευση της Ουά-σιγκτον ότι θα συγκρατούσε τηνελληνοτουρκική ένταση σε ειρηνικό

Η προσχώρηση στο στρατόπεδο των αδεσμεύτων δεναποτελούσε ρεαλιστική(ούτε επιθυμητή) επιλογήγια τον Κ Καραμανλή και τους συνεργάτες τουκαθώς θα υπονομεύοντανοι αμυντικές ικανότητες τηςΕλλάδας αλλά και ο δρόμοςγια ένταξη στην ΕΟΚ

Μέσω της διατήρησης τουδεσμού της με τις ΗΠΑ καιτο ΝΑΤΟ η Αθήνα επιδίωκενα πραγματώσει διττόστόχο να περιφρουρήσειτα ελληνικά κυριαρχικάδικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικώνπροκλήσεων καιδιεκδικήσεων αλλά και ναεπιτύχει ταυτόχρονα τηδιαφύλαξη της ειρήνης

Στο πρώτο κρίσιμο στάδιοτης ελληνικής αμυντικήςανασυγκρότησης κρινόταναναγκαίο οι ένοπλεςδυνάμεις της χώρας να τεθούν υπό αμιγώςεθνικό επιχειρησιακόέλεγχο Οι ελληνικές αμυντικέςανάγκες της περιόδου1974-75 δεν συμβάδιζανβέβαια με τις ΝΑΤΟϊκέςπροτεραιότητες στηνευρύτερη περιοχή

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 28

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29

πλαίσιο και ότι ταυτόχρονα δεν θαεπέτρεπε τη διεύρυνση της ανι-σορροπίας ισχύος στον Εβρο καιστο Αιγαίο προς όφελος της Τουρ-κίας Δηλαδή μέσω της διατήρησηςτου δεσμού της με τις ΗΠΑ και τοΝΑΤΟ η Αθήνα εν τέλει επιδίωκενα πραγματώσει διττό στόχο ναπεριφρουρήσει τα ελληνικά κυ-ριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίοέναντι των τουρκικών προκλήσεωνκαι διεκδικήσεων αλλά να επιτύχει

ταυτόχρονα και τη διαφύλαξη τηςειρήνης Πράγματι η πολιτική αυτήστέφθηκε από επιτυχία καθώς μετάτο 1976 οι αμερικανικές κυβερνή-σεις ακολούθησαν τον κανόνα laquo7προς 10raquo στη χορήγηση στρατιω-τικής βοήθειας στην Ελλάδα καιτην Τουρκία επιτρέποντας έτσιστην πρώτη να διατηρήσει μια σχε-τική ισορροπία ισχύος στο ΑιγαίοΠαράλληλα ήδη από τα τέλη του1974 και τις αρχές του 1975 Ελληνες

αξιωματούχοι εξέφραζαν την άποψηότι η Αθήνα θα μπορούσε ίσως ναασκήσει κάποιας μορφής πίεσηστους Δυτικούς συμμάχους όχι πα-ρατείνοντας επrsquo αόριστον την απο-χώρησή της από το στρατιωτικόσκέλος του ΝΑΤΟ αλλά διαπραγ-ματευόμενη τους όρους επανεισ-δοχής της Αρχικά η ελληνική κυ-βέρνηση δεν ήταν διατεθειμένηνα επιταχύνει τις εξελίξεις προσ-δοκώντας μάταια την άσκηση δυ-

τικών πιέσεων στην Τουρκία τηνκάμψη της αδιαλλαξίας της Αγκυραςκαι κάποια θετική εξέλιξη στο Κυ-πριακό Τελικά οι διαπραγματεύσειςγια την πλήρη επανένταξη της Ελ-λάδας στη Συμμαχία ξεκίνησαν τοφθινόπωρο του 1978 και ολοκλη-ρώθηκαν δύο έτη αργότερα

Ο κ Διονύσης Χουρχούλης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ bull Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ bull29

Βρυξέλλες 31 Μαΐου 1975 στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ Ο Κ Καραμανλής συναντάται με τον Τούρκο πρωθυπουργόΣουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ

d_METAPOLITEYSH _dokimi01arthtra 72214 802 PM Page 29

• METAPOLITEYSH_24
• METAPOLITEYSH_25
• METAPOLITEYSH_26
• METAPOLITEYSH_27
• METAPOLITEYSH_28
• METAPOLITEYSH_29