PRZEGLĄD ZAGADNIE Ń NAUKOWYCH

Krzysztof BARTOSZEK

Zakład Meteorologii i Klimatologii UMCS

NIśE ŚRÓDZIEMNOMORSKIE

CYCLONES IN THE MEDITERRANEAN REGION

Warunki klimatyczne regionu śródziemnomorskiego są wynikiem jego połoŜenia

w podzwrotnikowych szerokościach geograficznych. DuŜą rolę odgrywa Morze Śródziemne,

które jest źródłem wilgoci, a co się z tym wiąŜe i energii dla powstających tam niŜów.

Większość cyklonów w regionie śródziemnomorskim powstaje albo pogłębia się nad

morzem. Dokładna analiza rozmieszczenia geograficznego niŜów, a takŜe ich torów

przemieszczania się moŜe wpłynąć na lepsze zrozumienie procesów dynamicznych

zachodzących w atmosferze w tej części półkuli północnej.

Ogólna charakterystyka układów. Ponad połowa wszystkich cyklonów powstających

w regionie Morza Śródziemnego istnieje krócej niŜ 12 godzin (Trigo i in., 1999). Znaczna część

z nich to albo zatoki niskiego ciśnienia albo drugorzędne minima wewnątrz większych układów.

Nie są one jednak aŜ tak głębokie, aby istnieć dłuŜej aniŜeli kilka godzin i przerodzić się

w samodzielny cyklon. Jeśli pominie się te krótkotrwałe układy, to średni czas Ŝycia niŜów

w omawianym regionie wynosi około 28 godzin. Jest to o wiele krócej aniŜeli typowe układy

niskiego ciśnienia znad północnego Atlantyku, które istnieją przeciętnie 4 doby.

Promień niŜów liczony od ich centrum do zewnętrznej zamkniętej izobary jest tu zwykle

mniejszy aniŜeli 500 km (rys. 1), podczas gdy w makroskalowych układach w północnej części

Przegląd Geofizyczny, t. 51, z.1, s. 35-43 (2006)

Atlantyku osiąga rozmiary rzędu 1000-2000 km. Charakterystyczna jest teŜ dodatnia korelacja

czasu istnienia cyklonów śródziemnomorskich z ich rozmiarem, tzn. rozległe niŜe są zwykle

bardziej trwałymi układami barycznymi.

Tempo pogłębiania się tych cyklonów wynosi średnio w roku 1-2 hPa/6 h. W zimie oraz

wiosną jest ono większe i znacznie zmniejsza się w lecie. Na północnym Atlantyku tempo jest

większe o około 2-3 hPa/6h, co jest związane ze znacznie bardziej intensywnym przebiegiem

cyklogenezy na tym obszarze, na skutek większych wartości poziomego gradientu temperatury

powietrza.

Obszary cyklogenezy i występowania niŜów w ciągu roku. Ogólnie moŜna stwierdzić,

iŜ pogłębianie się niŜów w zachodniej części obszaru śródziemnomorskiego zachodzi znacznie

silniej aniŜeli w jego części wschodniej. Ma na to wpływ częstsza adwekcja wilgotniejszych

mas powietrznych z wyŜszych szerokości geograficznych na obszar zachodniego i środkowego

Morza Śródziemnego.

W zachodniej części basenu Morza Śródziemnego występują 3 regiony, które

charakteryzują się silną cyklogenezą. Pierwszym z nich jest Zatoka Genueńska, gdzie niŜe

powstają w sąsiedztwie południowych stoków Alp. Obszar ten stanowi główny region

cyklogenezy w tej części Europy i zaznacza się na mapach praktycznie przez cały rok, nierzadko

sięgając aŜ po Zatokę Lwią i Baleary (Trigo i in., 1999). Powstawanie cyklonów przez większą

Rys. 1. Częstość występowania niŜów śródziemnomorskich w zaleŜności od długości ich promienia (Trigo i in., 1999)

Fig. 1 The frequency of distribution of the Mediterranean cyclones with different radius (Trigo i in., 1999)

część roku jest tu spowodowane silnymi prądami wstępującymi, wywołanymi ukształtowaniem

powierzchni oraz duŜą wilgotnością powietrza na tym obszarze. J. Degirmendzič (2004) zwraca

uwagę, Ŝe intensyfikowaniu się frontu śródziemnomorskiego w zimie (a co za tym idzie

i cyklogenezy) sprzyja adwekcja chłodnych mas powietrznych znad Europy Północnej, a to

przyczynia się do zwiększenia kontrastów termicznych nad Morzem Śródziemnym. W półroczu

ciepłym powstawanie duŜej liczby niŜów termicznych naleŜy wiązać z warunkami fizyczno-

geograficznymi Niziny Padańskiej.

Drugi obszar powstawania niŜów to Afryka Północna. Najczęściej pojawiają się tu na

wiosnę, a głównym regionem ich powstawania jest obszar na południe od gór Atlas.

W formowaniu się tych niŜów duŜą rolę odgrywa ukształtowanie powierzchni (masywy górskie)

oraz kontrast termiczny między morzem a nagrzanym o tej porze roku kontynentem

afrykańskim. Nie wiadomo jednak, jak duŜe znaczenie w tym procesie mają pyły znad Sahary

oraz jaki jest rozkład przychodów i rozchodów energii promienistej w systemie ląd-atmosfera.

Dokładniejsze poznanie tych dwóch czynników być moŜe pozwoli wyjaśnić zwiększoną

aktywność niŜów w regionie północnoafrykańskim, do której dochodzi pomimo niedostatku

wilgoci i uwalniania się nieznacznej ilości ciepła utajonego w wyniku kondensacji pary wodnej

(Trigo i in., 1999).

Wspomniany wcześniej kontrast termiczny między lądem a morzem (od późnej wiosny

do końca lata) oraz urozmaicona rzeźba terenu sprzyja powstawaniu niŜów termicznych nad

Półwyspem Iberyjskim. Obszary cyklogenezy nad południowym i zachodnim wybrzeŜem tego

półwyspu oraz w jego części środkowej są szczególnie wyraźne między czerwcem a sierpniem

w czasie intensywnego rozwoju konwekcji termicznej. NiŜe te mogą przyczyniać się do

występowania intensywnych burz oraz deszczów nawalnych na obszarze Hiszpanii.

We wschodniej części omawianego regionu moŜna wyróŜnić 4 główne regiony

formowania się niŜów:

- Morze Egejskie, które jest głównym obszarem tworzenia się cyklonów w zimie i na

wiosnę;

- wschodnia część Morza Czarnego, gdzie niŜe powstają niemal przez cały rok;

- Bliski Wschód (Syria i Irak);

- Cypr.

Cyklony z tych dwóch ostatnich obszarów wyróŜniają się dość długim czasem Ŝycia

w lecie (w sierpniu średnio 52 godziny), na co ma wpływ wilgotny monsun znad Oceanu

Indyjskiego (Trigo i in., 1999).

W basenie Morza Śródziemnego moŜna wyróŜnić 3 główne okresy powstawania niŜów:

zimowy (listopad-luty), wiosenny (marzec-czerwiec) i letni (lipiec-październik), w których to

cyklogeneza zachodzi z róŜnym nasileniem.

Główne centra niŜów w styczniu występują na 4 obszarach: w Zatoce Genueńskiej, na

Cyprze, Krecie i w południowych Włoszech (Alpert i in., 1990b). Inne wyraźne obszary

aktywności cyklonalnej obejmują stosunkowo ciepłe o tej porze roku Morze Czarne i Morze

Kaspijskie.

Na wiosnę, gdy ląd jest juŜ cieplejszy od morza, centra niŜów nad morzem powoli

zanikają i zaczynają się pojawiać nad kontynentem. Wyraźnie zaznacza się wspomniane

wcześniej ognisko cyklogenezy w Afryce Północno-Zachodniej, na przedpolu gór Atlas.

Zwiększona aktywność cyklonalna zachodzi takŜe między Zatoką Perską a wschodnią częścią

Morza Śródziemnego. Wpływ na to ma zatoka niskiego ciśnienia związana z NiŜem

Południowoazjatyckim, który pogłębia się na wiosnę.

W lecie cyrkulacja atmosferyczna we wschodniej części Morza Śródziemnego

w znacznym stopniu jest kształtowana przez pas wyŜów podzwrotnikowych. Występują

wówczas płytkie, quasi-stacjonarne niŜe, których szczególnie duŜo zaznacza się na mapach

synoptycznych z godz. 12 UTC. Autorzy (Alpert i in., 1990b) zwracają uwagę na występowanie

trzech innych obszarów cyklogenezy, które nie pojawiają się w porze zimowej, tj. na zachodnim

wybrzeŜu Morza Czarnego, w północnej części Algierii oraz na Nizinie Węgierskiej.

W jesieni średnie ciśnienie w centrach cyklonów jest niŜsze aniŜeli w miesiącach

wiosennych, a ich ośrodki przesunięte są bardziej na północ. Ma to wyraźny związek

z temperaturą wód powierzchniowych Morza Śródziemnego (w październiku przeciętnie 26°C,

a w kwietniu 17°C). NaleŜy przy tym wspomnieć, Ŝe intensywna cyklogeneza jesienią oraz zimą

przyczynia się do występowania w tych porach roku na omawianym obszarze najwyŜszych sum

opadów (Alpert i in., 1990b).

Szlaki cyklonów. W regionie śródziemnomorskim zmienność trajektorii niŜów

z miesiąca na miesiąc nie jest duŜa. W lecie jest widoczny wzrost częstości cyklonów

stacjonarnych, gdyŜ o tej porze roku większy wpływ od procesów dynamicznych mają czynniki

termiczne (Trigo i in., 1999). Przebieg szlaków cyklonów w poszczególnych porach roku

opisano poniŜej (Alpert i in., 1990a).

W kaŜdym z miesięcy zimowych szlaki przebiegają podobnie, w grudniu jednak

większość cyklonów opuszcza basen Morza Śródziemnego i wędruje dalej w kierunku

wschodnim oraz południowo-wschodnim (rys. 2a). W lutym zaznacza się kierunek wędrówki

znad Morza Egejskiego w stronę Morza Czarnego. W tym miesiącu pojawia się równieŜ tor

przebiegający znad Półwyspu Apenińskiego w kierunku północno-wschodnim. W grudniu

i styczniu niŜe powstające na przedpolu Atlasu przemieszczają się na północo-wschód, w lutym

zaś mają tendencję do wędrówki wzdłuŜ północnego wybrzeŜa Afryki.

W miesiącach wiosennych trajektorie cyklonów charakteryzują się większym

zróŜnicowaniem (rys. 2b). Widoczne jest takŜe ich przesunięcie znad Morza Śródziemnego ku

wybrzeŜom Afryki Północnej. NiŜe powstające na przedpolu Atlasu wędrują w marcu na

wschód, nieznacznie zmieniając kierunek na północno-wschodni w kwietniu i maju.

2a

2b

Rys. 2. Szlaki niŜów w obszarze śródziemnomorskim w okresie 1982-1987: a – w zimie, b – na wiosnę, c – w lecie, d – w jesieni (opracowano na podstawie: Alpert i in., 1990a)

Fig. 2. Cyclone tracks in the Mediterranean during 1982-1987 for the: a - winter, b – spring, c – summer, d – autumn (worked out on the basis of Alpert i in., 1990a)

W miesiącach letnich zmienność szlaków jest najmniejsza (rys. 2c). W czerwcu moŜna

jeszcze wyróŜnić tory zarówno nad Morzem Śródziemnym, jak i nad Afryką Północną. W lipcu

środkowa i wschodnia część morza oraz północna część Afryki jest objęta przez wyŜe

podzwrotnikowe. Obserwuje się wówczas niewielką liczbę wędrujących niŜów, gdyŜ zaczynają

dominować układy płytkie, powstałe w wyniku oddziaływania czynnika termicznego. Jedyny

wyraźny tor przebiega przedpolem Alp, Niziną Padańską w kierunku Niziny Węgierskiej (tzw.

szlak Vb wg klasyfikacji W. Van Bebbera).

We wrześniu słabnie wpływ wyŜów podzwrotnikowych, co przejawia się

występowaniem torów cyklonów nad północnym wybrzeŜem Afryki (rys. 2d). W październiku

wzrasta liczba niŜów wędrujących we wschodniej części Morza Śródziemnego, natomiast szlak

w kierunku Niziny Węgierskiej praktycznie juŜ się nie zaznacza.

2c

2d

Wpływ ni Ŝów śródziemnomorskich na warunki pogodowe w Europie Środkowej

i Wschodniej. PołoŜenie geograficzne Europy Środkowej i Wschodniej oraz przebieg procesów

atmosferycznych na tym obszarze wpływa na zmienność warunków pogodowych i moŜliwość

występowania deszczów nawalnych, burz śnieŜnych oraz bardzo silnych wiatrów. Na Ukrainie

takie niebezpieczne zjawiska dla człowieka, środowiska przyrodniczego i gospodarki pojawiają

się często podczas wędrówki niŜów z sektora południowego. Co czwarty przypadek anomalii

pogodowych jest tam przypisywany cyklonom śródziemnomorskim (Gueiko, 1997).

NiŜe do tej części Europy wędrują najczęściej znad Niziny Wołoskiej i zachodniej części

Morza Czarnego (27%), głównie w okresie od listopada do marca. Znad północnych Włoch

i Adriatyku wędruje 16% układów, natomiast po 12% znad Niziny Węgierskiej oraz

Przedkaukazia i wschodniej części Morza Azowskiego (Martyn, 2000).

NiŜe śródziemnomorskie przemieszczają się w kierunku Europy Środkowo-Wschodniej,

gdy w tej części kontynentu izohipsy pola ciśnienia w środkowej troposferze są zbliŜone do

kierunku południkowego. Wtedy to układy powstające nad północną częścią Włoch wędrują

niemal wzdłuŜ osi prądu strumieniowego na północo-wschód, przecinają Nizinę Węgierską

i docierają do Karpat Wschodnich.

Kierunek izohips na mapach 700 hPa umoŜliwia przewidywanie toru wędrówki niŜu

i wyróŜnienie głównych szlaków cyklonów śródziemnomorskich przemieszczających się na

terytorium Ukrainy (L. Gueiko, 1997) przez:

- Nizinę Naddunajską,

- Karpaty Wschodnie i Południowe,

- Morze Egejskie na północo-wschód,

- Morze Jońskie, Egejskie i Turcję w kierunku wschodniej części Morza Czarnego,

- ze wschodniej części Morza Czarnego.

Większość niŜów śródziemnomorskich przemieszcza się ze średnią prędkością 40-50

km/h, która następnie maleje na skutek siły tarcia po ich wejściu na kontynent. Takie cyklony

wędrują znad Morza Śródziemnego w kierunku Ukrainy przeciętnie 18 godzin. Intensywność

adwekcji chłodnego powietrza w tylnej części niŜu i jej zasięg na południe determinuje wielkość

ugięcia toru cyklonu w kierunku północnym lub północno-wschodnim. Dobę przed

„wkroczeniem” niŜu na obszar Ukrainy na stacjach synoptycznych tego kraju notuje się wzrost

prędkości wiatru, a poziome gradienty ciśnienia w tym czasie zwiększają się średnio dwukrotnie

w stosunku do dnia poprzedniego. RóŜnice ciśnienia między Odessą a Istambułem przekraczają

zwykle 5 hPa, a w skrajnych sytuacjach nawet 20-24 hPa. W ciepłej porze roku niŜe

śródziemnomorskie wypełniając się nad Europą Wschodnią stają się układami quasi-

stacjonarnymi (Gueiko, 1997).

Stosunkowo często występują takie sytuacje synoptyczne, w których cyklony niosące

ciepłe i wilgotne masy powietrza znad Morza Śródziemnego, przemieszczając się w kierunku

północnym, powodują obfite i długotrwałe opady, najczęściej w południowej i południowo-

wschodniej części Polski (Morozowska, 1971). Przyczyniają się do tego cyklony, które

utworzyły się w północnej części Półwyspu Apenińskiego, nad Bałkanami, Górami Dynarskimi

lub Alpami Wschodnimi (Gadomski, 1970). Układy te mają na ogół charakter cyklonów

wtórnych, gdyŜ tworzą się w punktach okluzji, w zatokach niŜów macierzystych lub w wyniku

zafalowań występujących na frontach. Chmury związane z nimi charakteryzują się duŜą

wodnością, dlatego teŜ w Polsce w ciepłej porze roku przeciętnie z co czwartego niŜu

południowoeuropejskiego stwierdza się opady o sumie dobowej powyŜej 50 mm. Większość

cyklonów, z których opady przyczyniają się do maksymalnego przyboru wody w zlewniach

górnej oraz środkowej Odry i Wisły, pochodzi równieŜ z południa Europy (Morozowska, 1971).

Próba prognozy zmian aktywności cyklonalnej w basenie Morza Śródziemnego.

Zmianom aktywności cyklonalnej w regionie Morza Śródziemnego wskutek podwojenia się

zawartości dwutlenku węgla w atmosferze jest poświęcona praca P. Lionello i in. (2002), którzy

zastosowali do analizy model klimatyczny ECHAM-4/OPYC3. Wyniki ich obliczeń wskazują

na istotne zmniejszenie się liczby płytkich niŜów, ale i równocześnie jedynie niewielki wzrost

częstości występowania głębokich niŜów w tym regionie. Jest to zgodne z wynikami innych

badań, które wskazują na osłabienie aktywności cyklonalnej nad Europą Południową, na skutek

przesunięcia się szlaków niŜów ku wyŜszym szerokościom geograficznym. UwaŜa się równieŜ,

Ŝe w regionie śródziemnomorskim zmniejszenie się średnich prędkości wiatru będzie miało

związek z osłabieniem się zachodniego strumienia przepływu powietrza nad Europą Południową

(Knippertz i in., 2000). Interesujące jest teŜ to, Ŝe scenariusz zakładający podwojenie się ilości

dwutlenku węgla w atmosferze (przyjmujący stęŜenie początkowe CO2 z początku ery

przemysłowej, tj. od ok. 1860 roku) przedstawia wcześniej wspomniany względnie nieduŜy

wzrost intensywności bardzo głębokich niŜów, pomimo zakładanego wzrostu temperatury

powierzchni morza aŜ o 4C. Aby wzrost częstości głębokich niŜów był wyraźniejszy,

prawdopodobnie musi istnieć takŜe warstwa wilgotnego powietrza rozciągająca się niemal przez

całą troposferę. UwaŜa się, Ŝe nie ma takich warunków w suchym środowisku

śródziemnomorskim.

Jednak jak do tej pory nie ma zgodności między poszczególnymi modelami

klimatycznymi i ich symulacjami co do wpływu wzrostu koncentracji gazów cieplarnianych na

aktywność cyklonalną na półkuli północnej. Modele róŜnią się przewaŜnie rozdzielczością,

parametrami fizycznymi oraz często ograniczają rolę aerozoli siarkowych w rozchodzie ciepła

w atmosferze. Dlatego teŜ do wyników symulacji naleŜy podchodzić z pewną ostroŜnością.

Podsumowanie

- niŜe śródziemnomorskie wykazują mniejszą aktywność oraz krótszy czas Ŝycia aniŜeli

cyklony znad północnego Atlantyku;

- cyklogeneza jest znacznie słabsza we wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego

niŜ w części zachodniej;

- silną cyklogenezą charakteryzuje się Zatoka Genueńska, obszar na południe od gór Atlas

oraz Bliski Wschód. Powstawanie niŜów w tym ostatnim obszarze ma związek z NiŜem

Południowoazjatyckim, natomiast formowanie się cyklonów w Zatoce Genueńskiej i na

przedpolu Atlasu jest spowodowane orografią terenu. Wyraźnie zaznaczające się obszary

cyklogenezy znajdują się takŜe nad Morzem Egejskim oraz Morzem Czarnym, a w lecie

równieŜ nad Półwyspem Iberyjskim;

- na kierunki przemieszczania się niŜów wpływa ich częsta regeneracja nad morzem oraz

orografia terenu. Stacjonarne i quasi-stacjonarne cyklony dominują w lecie, szczególnie nad

Afryką Północną, Półwyspem Iberyjskim, Bliskim Wschodem, Cyprem oraz nad Morzem

Czarnym. NiŜe północnoatlantyckie mogą „wnikać” nad Morze Śródziemne między Pirenejami

a Alpami (przez tzw. Bramę Rodanu) oraz przez Cieśninę Gibraltarską. Nad południowymi

morzami cyklony te uzyskują większe zasoby pary wodnej, mogą się regenerować

i przemieszczać się ku północo-wschodowi (znad Półwyspu Apenińskiego przez Węgry nad

Ukrainę) oraz znad Morza Czarnego nad obszar PowołŜa;

- niŜe śródziemnomorskie wpływają na warunki pogodowe i występowanie

niebezpiecznych zjawisk meteorologicznych w Europie Środkowo-Wschodniej, na co zwrócił

uwagę juŜ R. Merecki (1915). Głównie są to wcześniej juŜ wspomniane cyklony wędrujące znad

Adriatyku, przez Nizinę Węgierską w kierunku krajów nadbałtyckich (szlak Vb wg klasyfikacji

W. Van Bebbera). Mimo dość małej ich częstości w ciągu roku, przyczyniają się do

występowania w naszym kraju silnych opadów śniegu w zimie oraz burz, silnych opadów

deszczu i w konsekwencji przyboru wody w rzekach w półroczu ciepłym. Gdy tego typu niŜ

zalega na wschód od Polski, wówczas na Lubelszczyźnie przez kilka dni często pojawiają się

wysokie sumy dobowe opadów (Kaszewski, Siwek, 2000).

Materiały wpłynęły do redakcji 22 XI 2005 r.

Literatura

Alpert P., Neeman U., Shau-El Y., 1990a, Interannual variability of cyclone tracks in the Mediterranean. Journal

of Climate, t. 3, nr 12, s. 1474-1478.

Alpert P., Neeman U., Shau-El Y., 1990b, Climatological analysis of Mediterranean cyclones using ECMWF

data. Tellus, t. 42A, nr 1, s. 65-77.

Degirmendzič J., 2004, Fale termiczne nad Polską w zimie w zaleŜności od pola wiatru

w Europie. Prz. Geof., t. 49, nr 1-2, s. 11-23.

Gadomski S., 1970, Warunki powstawania niŜów wtórnych wpływających na stan pogody

w Polsce. Prace PIHM, nr 100, s. 147-157.

Gueiko L., 1997, The travel of the Mediterranean cyclones on the territory of Ukraine. [w:] International

symposium INM/WMO on cyclones and hazardous weather in the Mediterranean. Palma de Mallorca,

Spain, 14-17 April 1997.

Kaszewski B. M., Siwek K., 2000, O częstości maksymalnych dobowych opadów atmosfe-rycznych w dorzeczu

Wieprza w latach 1991-1998 na tle wieloletnim. Prz. Geof., t. 45, nr 2, s. 161-169.

Knippertz P., Ulbrich U., Speth P., 2000, Changing cyclones and surface wind speeds over the North Atlantic and

Europe in a transient GHG experiment. Climate Research, t. 12, nr 2,

s. 109-122.

Lionello P., Dalan F., Elvini E., 2002, Cyclones in the Mediterranean region: the present and the doubled CO2

climate scenarios. Climate Research, t. 22, nr 2, s. 147–159.

Martyn D., 2000, Klimaty kuli ziemskiej. PWN, Warszawa.

Merecki R., 1915, Klimatologia ziem polskich. Drukarnia i Litografia Jana Kotty, Warszawa.

Morozowska J., 1971, Opady ciągłe w Polsce związane z niŜami pochodzenia południowo-europejskiego. Prace

PIHM, nr 103, s. 57-67.

Trigo I., Davies T., Bigg G., 1999, Objective climatology of cyclones in the Mediterranean region. Journal of

Climate, t. 12, nr 6, s. 1685-1696.

Streszczenie

Celem pracy jest charakterystyka niŜów śródziemnomorskich. Na podstawie rezultatów badań innych

klimatologów wskazano typowe miejsca cyklogenezy układów niskiego ciśnienia oraz zmienność szlaków ich

przemieszczania się w ciągu roku. Silną cyklogenezy, szczególnie w chłodnej porze roku, odznacza się Zatoka

Genueńska. Wiosną wyróŜnia się obszar na południe od gór Atlas, natomiast w lecie Półwysep Iberyjski, gdzie

zalegają niŜe pochodzenia termicznego. Intensywność cyklogenezy jest znacznie słabsza we wschodniej części

obszaru śródziemnomorskiego aniŜeli w części zachodniej. NiŜe śródziemnomorskie przyczyniają się często do

występowania burz oraz silnych opadów deszczu na obszarze Europy Południowo-Wschodniej. Pomimo

prognozowanego przez model ECHAM/OPYC3 wzrostu temperatury powierzchni Morza Śródziemnego powyŜej

26°C (przy podwojeniu się zawartości CO2 w atmosferze), nie naleŜy spodziewać się wzrostu częstości głębokich

niŜów na tym obszarze z powodu zalegania suchej warstwy powietrza w troposferze.

Słowa kluczowe: niŜe śródziemnomorskie, cyrkulacja atmosferyczna, klimatologia regionalna, szlaki niŜów,

cyklogeneza

Summary

The aim of this paper is description of mediterranean lows. On the basis of the results of other researches

typical cyclogenesis maxima and intermonthly variability of cyclone tracks were pointed. Strong cyclogenesis

maxima for the winter months were found in the Gulf of Genoa. The area south of the Atlas Mountains region is

distinguished in the spring months and the Iberian Peninsula during the summer where thermal lows are formed.

The cyclogenesis in the eastern part of the Mediterranean are significantly weaker than in the western part.

Moreover lows from the Mediterranean contribute permanently to the occurrence of storms and heavy rains in the

Southern-East Europe. The ECHAM/OPYC3 general circulation model simulates increase of SST (sea surface

temperature) above 26°C – in a double CO2 scenario – but cyclone activity will probably be the same as a result of

existence of dry air in the whole troposphere in Mediterranean environment.

Key words: Mediterranean lows, atmospheric circulation, regional climatology, cyclone tracks, cyclogenesis