March, 2011 - Mizoram Synod

36

Transcript of March, 2011 - Mizoram Synod

March, 2011 1

March, 2011 2

March, 2011 3

Pathian ralthuam

Khawvêla kan awm chhûng hian sum leh pai lehdinhmun sâng duhna te, hmingthanna te ûm hiankan hun tam ber hi kan hmang \hin. Hêng zawngzawng hi nei thei pawh ni ta ila, a bâkah pawh

duhbelh zêlna rilruin kan khat a, nun hahchawlhna tak tak neih a har hle.Sum leh pai, dinhmun sângte hi kan thlahlel lo tûr kan tihna a ni lova,eng dinhmunah pawh ding ila Pathian hriatna tak tak kan neih loh chuanlungawina leh nun hahchawlhna tak tak mihringte hian kan nei thei lo ani. Pathian hriatna tak tak neitute chuan eng dinhmuna ding chungpawhin lungawi zêl an chîng a, an hmaah lungngaihna leh lâwmna alothlen pawhin Pathian nên an hmachhawn \hin.

Setana hian ralthuam a nei \ha ve ngawt mai. Hmeichhiat mipatnawmchenna hmanrua a tawktarh te hi a va han chak kher \hin em! Tangkasum a hlâwkna leh nawmsakna tûr te hian thil a va tithei êm..!Thatchhiatna leh inthlahdahna te, mahni inngaihpawimawhna te ruihhlohmanga \halaite min beih dân te hi...Hetianga Setana’n hmanraw \ha puipui nêna duhtâwka a chêt lai hian keini hi engtinnge kan lo invên ang a,engtinnge kan beih lêt ang?

Kristiante ralthuam \haber chu sum leh pai te, ropuina lem te, khawvêlthil meterial lam a ni lova, khawvêl thiamna te leh hausakna te hi a ni heklo. Lal Isuan Thlarau thianghlim pêk min tiam kha kan chan phawt chuanchutah ngei chuan thiltihtheina te, lungawi zêlna te a awm a, chumiralthuam ngei hmang chuan Setana hmanrua zawng zawng hi a hnehtheih a ni. Sum leh pai ngah leh Biakin ropui neih te hi Kohhran chakna ani kher lo thei, Thlarau Thianghlim zâra tihtak zeta Chanchin |ha hril hiKohhran chakna thapui chu a ni zâwk a ni.

Thiamna leh finna te hi Pathian hriatna tak tak tello chuanhmachhuan tlâk a ni lova, hmanlai a\ang tawhin mi tlawm zawk tehmanga mi ropui zawkte hneh hi Pathian duhzâwng chu a ni fo a ni.Chutih rual chuan mifing leh mithiam, Pathian hriatna neitute hlei hleihi tûnlai hunah chuan rawngbâwlna kawngah an thawhhlâwk a, an thlenchin chinah rah duhawm tak tak hmu tûr a awm \hin a ni.

Kawng engkimah, eng dinhmunah pawh ding ila, Pathian hrerengchungin kan hunte hmang ila, a kuta inkawltir zêl chunga hmalam kanpan phawt chuan amân min awmpui zêl dâwn a. Chutiang tûr chuanPathian ralthuam thlarau thianghlimin i inthuam zêl ang uw

Kri

stia

n Th

alai

Mar

ch 2

011

March, 2011 4

n Rawngbâwlpui duhtak, Kristian |halai Chanchinbu January phêkhnung bera Open Air Concert-a zaite tihah hian, Bâwngkâwna neihahkhân Bâwngkâwn Bial a\angin Band an zai ve a, chhut hmaih palhvâng nge hriatsual palh vâng ni ang aw. Ka rawn hriattir nghal e.

— K. Lalrotlinga, Leader, Bawngkawn BranchI ti dik e. Kan lo chhut hmaih palhah hriatthiam kan dil e.

n Pu Editor, kumthar chibai le.1. K.|.P. Handbook bung 1-ah khân November 27, 1953 zânah

provisional Committee din a ni, a ti a. A hnuai thu hlawm thumnaahFebruary 27, 1953 tih a ni leh a, khawi zâwk nge pawm tûr?

— Lawmsangzuala, Lungchhuan BranchNovember 27, 1953 hi a dik zâwk chu a ni a, a hnuaia mi hi chhut sual

palh a ni e. K|P chanchin chîk tak tak kan awm zêl a, a lâwmawm. He thuKristian |halaiah \um thum kan chhanna a ni.n Kristian |halai August 2010 thla chhuak a, ‘Mizo \awng hman dândik leh dik lo’ tih Upa B. Lalhmunliana ziak kha a \ha ka ti khawp mai.Amaherawhchu ‘Lal Biakna’, ‘Lalpa |awng\aina’ a rawn ti daih mai khaKohhran hruaitu hmasaten Lal Isua zirtîr dân ang diak diak lo deuhin,Lal Isua zirtir dân paih chuang si lovin a huhova kan hman theih dântûr angin an siamrem a, sap\awngin ‘The Lord’s Prayer’ tih a ni a, anihna ang taka lehlin chuan ‘Lalpa |awng\aina’ tih chu a ni nameuhmai. Mahse, kan mi hmasaten Mizo\awngin ‘Lal Biakna’ an lo ti a.Pathianin a \anpui bawk a, an phuah fuh kher mai. ‘Lal |awng\aina’chu a ni thei tlat lo. Lalpa kan biak(address) ber tûr a nih avângin anichuan ‘Kan Pa’ a tih ve kher kha a ngai tawh lo a ni. Lei leh vâna Lalberbiaa kan \awng\aina a ni. Lalpa Pathian biak nân ber kan hmang a, a\angkai khawp mai. Lal biakna hmanga kan \awng\ai hi chuan a dangpawh chhamkual vak lo mah ila a fûnkim hle a ni. Chutiang taka\awng\aina thu \ha chu a ni.

Kan lo changkângin \awng kan lo duhtui chho zel a, ‘Lal Biakna’tih mai kan duhtâwk lo a, ‘Lal Isuan min zirtir angin/hmangin ila\awng\ai ang u’ te kan ti kher a, a fiahin a chiang bîk êm êm a ni. Hetiangahan tihkual hi a thui deuh kan ti a nih chuan ‘Lal Biakna hmangin ilo\awng\ai ang u tih mai hi a dik a ni. ‘Lal \awng\aina’ ti te-a kan han sawimai hi chu a dik thei lo a ni. — C. Lalhmahruaia, Venghnuai. Br.

Kan Kohhran inkhâwm hruaina bu chhuak tharah tihian a inziak -Inkhâwm hruaituin mipui \awng\ai tûra a sâwmin “Lalpa \awng\aina/Lal \awng\aina/Lal biakna hmangin i \awng\ai ang u,” tih hi kan tihtlân dân tûr ni se, inang tlâng thei deuh bera tih hi a \ha e, tiin.

March, 2011 5

Rawngbâwl tûra kohna

- Upa Dr. K.C. Vannghaka, Bâwngkâwn

Rawngbâwltu tih hi Grik\awng chuan sawi dân chi

li (4) a awm a, chûngte chudiakoneo, diakonia, diakonos lehdiako te an ni a. Hêngte hianawmze hrang \heuh an nei a,tûnlai huna Pastor, Kohhran Upaleh zirtîrtu kan tih ang chisawina hi a ni. Lal Isua ringtuKristiante rêng rêng hi awm maimai thei tumah kan awm lo va,kan phâk tâwk \heuhvarawngbâwl tûra koh kan ni vek.Tumah pawimawh bîk lehpawimawh lo bîk kan awm lo.Kan dinhmun leh kan thawhdân a inang lo mai a ni.

Lalpa hian kan thawh awmtâwk leh kan tihtheih tûr zawnga hre khawp mai. Tling leh felakan inngaih lai hian min lothlangin min lo ruat lo fo va,vuivai maite hi a awl rum rum\hin. Tling tâwk leh lâr ve tâwkakan inngaih lai hian Pathianinmin ruat mai lo va. Amân hun atihah chuan min ko mai \hin ani. Chutih rualin eng chanvomah chelh tum lo mah ila, minruat miau chuan hnial chi a ni lotih Jona chanchinah kan hmu.Chuvângin, kan chanvo \heuhhi Pathian min dahna, Pathianin

ka awmna tûra min ruatna a nitih kan pawm thiam a \ûl hle.

(1) Rawngbâwl tûra kotu chuPathian a ni : Thuthlung Hluilama rawngbâwl tûra kohtedinhmun han thlîr chuan maktak tak kan hmu a. RawltharJosefa chu Aigupta ramahbawiha hralh a ni a, Jail-ahte azuk tâng a. A tâwpah Pathianremruat a lo thlen khân a loropui ta a ni mai a. TlangvâlDavida lah chu a tleirâwl laia Lalatâna hriak thih ni siin Saulakhân thah tumin kum 40 zet maia veh a. Ralmuang pawhin aawm thei lo va; mahse a hun alo thlen meuh chuan lal ropuitak a lo ni ta a. Jeremia lah kha athusawi tumahin an awih duhsi lo va, khuarkhurumah te anthlâk thûl a, Pathian lakah pawha vui thei êm êm a, Pathian Thuhi ka puang dâwn tawh lo,Pathianin min bum a ni, tihialkhawpin a thusawi kha engahmaha ngaih a ni lo va; ThuthlungThar lamah pawh zirtîr sâwm lehpahnihte bâkah tirhkoh dang -Chanchin |ha hril tûra ThlarauThianghlimin a koh kan hmubawk. Mahse an rawngbâwl

(Rom 12 : 3-5)

March, 2011 6

dân en chuan an dinhmun chu aawhawm lo kher mai; harsatnachitin rêngin a tlâkbuak a ni bermai a. Mahse anmahni kotu lehthlangtu kha an hriat chian êmavângin harsatna leh buainakârah pawh huai takin KristaChanchin |ha hi an puang \hin.

Tûnlai huna rawngbâwltutam berin harsatna kan tawh fopakhat chu tu koh nge ka nih a,tu thlan nge ka nih a, tu tirh ngeka nih, tih hriat loh hi a ni fo.Kohhrana rawng kan bâwlnaahte hian Thlarau Thianghlim minkoh chhan ang ni lo leh Lal Isuarawng bâwl lova mahni\hahnem ngaihnaa thawh vak aawl hle. Kan Kohhranarawngbâwltu nghet zîngahmeuh pawh hian anmahni kotuleh ruattu chu an hriat loh avângemaw ni dawn ni, hlawh leh engemaw ham\hatna dang buaipuileh awmna tûr chungchângahpawh insawipui te pawh anawm a, vui leh vaina pawh annei fo \hin ni awmin an sawi.|halai Pâwlah leh Kohhranarawng kan bâwlnaah te pawhhian khawngaih rawngbâwlhna thawk tûra min kotuThlarau Thianghlim duh dân lehLal Isua hmangaihna rilru pulova mahni lârna tûra thawh hia awl hle a, chutiang mîte chuchanvo \ha an chelh lovin anvuivai fo va. Lalpa tâna thawkteerawh chuan lungâwi tak lehhlim takin an thawk thei \hin.

Chuvângin he rawngbâwl hnaamin thlangtu chu Pathian a ni a,\ha a tih angin min ruat \hin tihhi kan pawm thiam a ngai hle.

(2) Pathian chuan rawngbâwltûra a kohte chu a tichak \hin :Thuthlung Hlui hun a\angtawhin Pathian chuanrawngbâwl tûra a kohte chuThlarau Thianghlimin a thuama, a tichak a, a tihuaisen bawk\hin. |henkhatte phei chuthilmak tihtheihna, \awng\aidam theihnate pawh a pe \hin.Vawikhat chu ramthar khawpakhata Krismas hmanga kankalnaah zankhat chu naupangpakhat hi pum nain a \ap nasamai a; anmahni chu Hinduchhungkua an ni a. A pamangang chuan ka \hianpa nên\awng\aisak tûrin min rawn kochawt mai a; kan zuk kal a; kan\awng\ai lai chuan a \ap nasakhawp mai a, kan \awng\ai laila laa a dam nghâl mai loh avângchuan Pathianin a tih dam lohkha ka hlau khawp mai a. Mahsekan \awng\ai zawh chuan a \apzawi tial tial a; rei loteah chuana bâng ta a. Damdâwite kan pea, kan hawsan ta a. A tûka kanhmuh leh pawh chuan engtinmah a awm tawh lo va, ka lawmkhawp mai. Chumi \uma ka thilhriat chhuah tak chu kan kutahhian damna a awm hran lo va,min tîrtu Pathian duh dân angaka tih hian kan kut leh kan

March, 2011 7

\awng\aina hi a hmang mai a.Chu chu Kohhran Upate chauhni lovin |halai hruaitu lehrawngbâwltute tân pawh a lo nitih hi. Chuvângin PaulanTimothea hnêna Pathian thilpêka dawn chhêm alh zêl tûra angen ang khân (II Tim. 1:6)keimahni \heuhva Pathianinthiltihtheihna a dah hi chhêmalh zêl tûra kan inhlan thar renga ngai a. Tichuan Pathianin minhmang reng thei dâwn a lo ni.

(3) Mi dangte tâna inpete hiPathianin a hmang \hin : KanBible bu pumpui han chhiar hianmi inngaitlâwm, mi dangte tânainpe \hinte hi Lalpa’n arawngbâwltuah hmang \hin a.Thuthlung Thar bu kan chhiarpawhin Baptistu Johana chu miinngaitlâwm tak mai a ni a.Mipuite hnêna simna thu atlângaupui lai khân Judate’n,‘Tunge i nih?’ Eliza i ni em?Zâwlnei i ni em? tia an zawhpawhin ‘Krista chu ka ni lo, Lalpakalkawng tirual rawh u, tia thlalêraautu aw kha ka ni e’ tiin Krista lokalna tûra atâna a kawngbuatsaihtu mai a ni a, a pheikhawkhrui phelh tlâk pawh ka ni lo, a ti(Joh.1:19-27). Kei chu ni ila kapa hnêna vântirhkohvin ka piantûr thu a lo sawi lawk dân khachapo takin ka sawi ngei ang.Mahse ani chuan a chanchinengmah a sawi duh lo. Khati takkhân inngaitlâwm mah se, kan

Lalpa chuan ‘hmeichhe hrinzawng zawngah Johana aia ropuizawk tumah an awm lo’ a ti(Lk.7:28) Missionary ropui,Paula pawh khân, ‘Tirhkohtezînga tê ber, a hun lova piang ang,tirhkohva vuah tlâk loh ka ni’ a intibawk a (I Kor. 14:8&9). Achanchinah khân chhuan tûr tamtak a nei tih kan hria. ThlarauThianghlimin a hman nasatziapawh kan hria. Paula hi awm talo se, khati khawp khânChanchin |ha hi a darhzau châklo mai thei a ni.

Hetih rual hian kan Lalpachuan mi chapo leh intih lansarhtumho erawh a dem hle tihPharisaite leh lehkhaziaktutechungchâng a sawinaah kanhmu. Keini pawhin mahnimâwina leh lârna tûr mai atânarawngbâwl kan nih chuan reiloteah hnâwlin kan awm anga; inngaihtlâwmna nêna midangte rawngbâwlsaktu kannih erawh chuan miten minchawimâwi nghal mai lo mahse, kan nunah Isua hmêl anhmu ang a, kan Lalpa ropuia alanna apiangah keini pawh hiropuiin kan lang ve mai ang.Chuvângin kan Lal Isuan,‘Tupawh hotua \an duh chu mizawng zawng chhiahhlawhah aawm tûr a ni’ a tih kha hrerengila. Mite rawngbâwlsaktutehi mi langsâr leh hruaitu chuan lo ni \hin tih hi i hre thar\heuh ang uw

March, 2011 8

Thuhma : Daniela hi kum 15/16vêl a nihin Babulon sal tânhmasa ber(605 B.C.) khânBabulon-a hruai a ni a.Tleirâwlte a nih lai a\anginPathian rawng a bâwl a ni.Ezekiela pawh naupangte alanih laiin Babulon-ah sal tân \umhnihnaah hruai ve a ni a. Kum30 vêl mi a nihin Pathian thu atlângau pui \an a ni (Ezek. 1:2,3).Zâwlnei Jeremia pawh Pathiankohna a dawnin naupang te a la ni(Jer. 1:6). Kum 20 vêla chhût a ni.

Zâwlnei Jeremia te,Zephania te, Habakuka te lehEzekiela te hi Daniela dam rualpuite an ni.

Daniela hian Babulon miliante zîngah Pathian thuchah apuang a, hetih lai vêk hianzâwlnei Ezekiela’n Juda saltângte zîngah rawng a bâwl a,Jeremia’n Jerusalem-ah Pathianthu rinawm takin dodâlna kâraha puang bawk.

Daniela hi milianchhungkuaa mi a a ni(Dan.1:4;2 Lalte 24:14). Sawrkâr pahnih alal pathum te hnuaiah Prime

Minister emaw Adviser emawina awm a ni.

Daniela te ang a, ram dang a,ringlo mîte zînga, mi tlêmte (mi-nority) ni chung pawha an rinnatilang ngam leh danglam ngamBible-ah hian kan hmu nual,chûngte chu :- Josefa, Nehemia,Estheri & Mordekaia te an ni.

Daniela nun a\anga kan zirtûr tlêm lo târlang ila :-1. A danglam ngam : Danielahi Pathian duhloh zâwngah ‘Aih’tingam a ni. Khawvêl mîtechuan, khawvêl nên inrem (con-form) tûra min tih laiin, Pathianchuan danglam(transform) tûrinmin ti thung (Rom. 12:2). Dan.1:8-ah chuan, ‘Mahse Danielachuan a rilruin lal chaw leh uaiinin \hin te chuan intihbawlh-hlawh loh a tum tlat a’, ... tih achuang a. Tah hian Danielatumruh zia leh a danglam ngamzia a lang chiang êm êm a ni.Hmân deuh tawh khân Illus-trated Weekly magazine-ahMizo \halaite ngainat zâwngthil pathum a sawi chu -Silai(gun), Guiter(music) leh zua ti a, ngaihtuah ati thui duh hle.Silai ngaina han tih chu a pa hleawm e. Hnam dangte hianhmeichhiat mipatna kawngazalên deuh hian min hmu \hinniin a lang a, hei erawh hi chu aduhawm fahran lo a ni.

K|P member-te zîngah - ahmei apain puipun nikhuaah zuno lo dawm thei kan awm leh

Nun nghet -DANIELA

- Upa Zarzokima KhiangteShillong - 21

Nunphung zirna

March, 2011 9

\hin hian, a huna danglam ngamlo kan nihzia a tichiang leh \hin.Zu chang a ni lova, Bible hian eileh in theih luattuk pawh hi asawisel a ni. Amaherawhchufimkhur rawh u...ei puar lutuknen, zu ruih nen... in rilru a khatlutuk hlauh ang a (Lk. 21:34).Sodom sualna pakhat pawh eipuar lutuk a ni(Ezk. 16:49).Daniela’n lal chaw duhsakna aei duh lo hi Bible-in min hrilhchiang lo na a, vawksa emaw,an pathian tâna an inthâwinathil emaw a nih a rinawm. In eipawhin, in in pawhin, in tihapiangah pawh Pathian ropuinatûr hlîrin ti rawh u(I Kor. 10:31)tih ang hi Daniela rilruah a loawm tawh a ni ang. Sa tel lovathlai chauh rin pawh a \hat tâwkzia Daniela nunah hian a lang ani. Bible-a vegetarian kan hmuhhmasak ber pawh a ni awm e.2. A nun a nghet : Kum tam takringlo mîte zîngah khawsamahsela, nghet tak leh huaisentakin a Pathian rinna a chhawmnung reng a, hnungtawlh nânemaw inthlahdah phah nânemaw a hmang chuang lo(Lev.6:12; 2Tim.1:5; Juda 24). Thihthlengin rinawm takin a rinnaaha ding a ni(Thup. 2:10) Kum 3chhûng Babulon finna lehhriatna zir tûra tih a ni(Dan.1:5).Babulon ho hi milem bia, Pathiantak hrelo an ni. Chuvâng chuanan culture pawh Pathian tak

biakna tello a nih a chiang.Aienna, dawi, arsi chhûtna lehmilem biakna te hi an syllabus anih hmel hle a ni. Hei hi rei takzir mahsela Daniela rinna hi anghing chuang lo.3. A hmêlma ten a nunahsawisêl tûr an hrelo : Mi rinawmleh mi dik a nih avângin,hlemhlêtna(corruption) lakah afihlim si a, a Pathian biak dânahremchâng an zawng ta a, Lalthuneihna vervêk takahmangin Daniela chu an âwk taa ni. Amaherawhchu Pathianropuina lan tîrtu a lo ni zâwk.4. |awng\ai mi a ni : Nitin vawithum a \awng\ai \hin(Dan. 6:10).Kristiante kan chaklohna ni fochu, a bîk takin \halaite’n\awng\ai leh Bible zir kan taimalo hi a ni. Zân meng rei, zîng thotlai kan tam lutuk, hma a sâwntheih loh. Zîng thawh hma a,\awng\ai leh Bible zir te hi kantih tûr hliah hliah a ni.5. Pathian tân mi ngainatawma ni : Pathian thlarauin achenchilh bawk avânginmumang leh inlârna te hrilhfiahtheihna te Pathianin a pe a ni.Tlipna : Pathian kohna chhangtur hian kan tlin leh tlinlohnalam ai pawhin kan inkauna apawimawh zawk. Hmantheih(usable), zirtirtheih(teachable) leh inkauna/inhawnnaavailability) hi apawimawh a niw

March, 2011 10

— P/P R. Lalthlengliana,

Luangmual

D epression han tih hianenge a kawh tih mi tam

tak chuan kan hre kher awm love. Depression avâng hianmihring nunah hian chhiatnanasa tak a thleng thei \hin tihkan hriat a \ha awm e. A hmasain Psychologists ten rilru lamnatna an thliar hran dân lo thlîrhmasa phawt ila. Psychologist-te chuan Mental Disorder hi chihrang hrang in an \hen a, WorldHealth Organization ina a \hendân a awm a, chu chuInternational Classification ofDisorder (ICD) a ni a. Chumibâkah chuan AmericanPsychiatric Association (APA)in a \hen dân a awm leh bawk .Chu chu Diagnostic andStatistical Manual(DSM) an ti a,hetiang lo deuhva \henna pawhhi hmun \henkhatah chuan aawm bawk awm e. Amaherawhchu he mîte pahnih hi a lâr zualleh khawvêlah pawh an hmantlâng lâwn deuh ber an ni. Tûnahhian International Classificationof Disorder(ICD)-10 hiPsychiatrist-ten an hmang mêka ni. Diagnostic and Statistical

Manual(DSM)-IV pawhClinical Psychologist ten anhman mêk a ni bawk.

Mental Disorder-te (Rilrulam damlohna) hi hlawm lianpui pui pahnihah an \hen leh a,chu chu Psychotic leh Neurotican ni. Psychotic chu natna nasaleh khirh, miin a lo vei chuantihdam pawh harsa leh khirh, avei te chu mi a nileng kan tih angte hi an ni ber. Psychotic lâr zualdeuh deuh te chu Schizophrenia,Manic Depressive Disorder etc.an ni a. Neurotic erawh chukhirh leh nasa ni vak lo, a veitepawh mi a nileng ni lem lo, annitin hna pawh buai vak lo, anhna pawh \ha taka thawk thei,mahse mi pangngai ina anbuaipui nasat vak loh buaipuia, an chhûngte pawhin anbuaipui \hinte hi an ni. A lârzualte chu Anxiety Disorder-te,Mood Disorder etc. te an ni.Tûna kan han sawi mêkDepression pawh hi Neurotickan tihte zînga mi a ni.

Depression hian kan hriatlutuk lem loh leh Depression ani tih pawh kan hriat loh hianmin chîm viau tawh a. Nunbeidawnna kawng hrang hrangmihring nunah a lo thleng \hina, hna avângte, ngaihzâwngavângte, leh chhûngkawinnghirnghona avângtein miinharsatna chi hrang hrang antawh phah fo mai. Nguinaemaw nguaina emaw a lo thleng

Depressionand Suicide

March, 2011 11

\hin, chhan hrang hrang avânginhlim lohnate, beidawnnate,damchhan nei tawh lo niainhriatnate a awm \hin.Chutiang chu a awm a nih chuanDepression a ni duh hle. Mahniinngaihlutna tlahniamte, zânmut theih lohte, a hmaa tuina\hin a tui theih tak miah lohte,chaw châkna neihloh te, \hiankawm chaklohnate, eng thilmaha concentrate theihlohnate, engtiklai mai pawhachauh hluah hluah maite hiDepression signs andsymptoms chu a ni \hin.

Depression lo awm chhanchu a tlângpui kan sawi tawh a,a chunga kan sawi bâk ah khianthluak lam hnathawh (BodyChemistry) avângte pawhin aawm thei ve tho tih kan hriat a\ha hle bawk awm e. TûnlaiinMizoramah he thil hian mintihbuai tâk êm avâng lehDepression-in a ken tel fo \hinmahni intihhlumna(Suicide) hia hluar tâk êm avânginngaihthah theih a ni ta lo tlatmai. |halai zîngah hei hi a hluarta êm êm mai hian rilru a ti nahle a ni. Kum 2009 chhûng khânmi 62 Mizoramah an intihlum a,kum 2010 (Oct. 20 thleng) ah mi69 an intihlum bawk. A tam berchu \halai an ni tlat mai. Hei hianngaih a ti\ha lova, ngaihven angai ta a ni.

Kan tûnlai khawvêl hi adanglamin hmasâwnna a nasa

êm êm mai a, hei hianchangkâng taka nun tumnaahmin hruai lût nasa hle in a langa. Information Technology-ahhmasâwnna a chak êm êm a, azuan in a zuang dawrh dawrh ani ber mai. Internet kan hmanguar hle a, Social Networkingsites, hêng - Orkut, Facebook,MySpace, Frenzo etc.te hi\halaite’n kan hmang uar a,nghawng \ha lo keimahni-ah athlen tam hle in a lang.Mithiamte’n Kum 1982-1994inkâra piangte hi Generation Ytiin a hming an vuah a, anni hohi an changkâng êm êm a, ITlama hmasâwnna in a chîm tawhleh chumi kâra sei lian an nihtawh avângin an rilru a danglamzar mai. Kum 1995 - 2002 a piang,The Millenial Generation ho ngatphei hi chu danglam tak hi an niringawt mai. Emo culture in arûn hi a ni ngawt a. Kawngengkimah an zei êm êm mai a,an zak vak lo bawk a, hlim takleh thawveng taka khawvêl hihman an tum a, Globalisation-in a ken tel thilin an nunah bu akhuar thûk hle bawk a, thilchhuak thar apiang neih an tumzêl a, chu chuan awhna \ha lo-ah a hruai lût \hin.

20th Century kha Age ofAnxiety tiin an lo sawi a, heihian mihringte rilru hah tawhziaa târlang chiang hle rêng a ni.Hmasâwnna a nasa telh telh a,chu hmasâwnna avâng chuan

March, 2011 12

mihring taksa a hahdam telhtelh a, taksa chhûnga awm rilruerawh chu a hah telh telh maithung. Rilru lam hrisêlna kanngaihthah êm êm a, taksa hrisêlnei tûr chuan ei leh in \ha nêntheih tâwp kan chhuah \hin a nilâwm ni? Rilru hrisêl kan neihnatûr erawh chuan engmah kan tithung lova, nawmchenna lamkan uar vak a, chumi nghawngchu kan tuar ta ni berin a lang.Depression leh Suicide kanramah a hluar ta tlat. Rilru lamhrisêlna ngaihpawimawh a \ûlthlu ta a nih hi le.

Nuam lutuk leh lungkhamnei miah lo, changkâng thei angber a khawvêl hman tumna a lenêm avângin Fashion chhuak tharapiang neih duhna a awm a, kansum neihin a tlin leh tak tak si loa, nula \henkhat chu top-up manatân te an in zuar a, chu chuanmahni inngaihhniamna a siam\hin. Depression a tâwpah a lolang ta \hin a ni. A khawvêl theiang ber leh hlim thei tâwpa nunchen tumna rilru a lian a, party,Birthday lawm,etc tih vêlringawt buaipui \hin kan\hahnem ta deuh a, engtik laipawha nuam lutuka khawsakreng theih a lo ni lova, pawisateneiin hlim takin awm chângawm mahse beidawnna thlentua ni fo mai si a, Depression a lolang leh mai \hin. Eng anganuam pawhin hun hmang ila, atâwpah nuam tih tak tak tawh

lohna a awm ta \hin si a , chawei tui lohnate, \hian kawm châklohnate a lo awm a, zânmuttheihlohnate etc. A rei zêl a,enkawl loh chuan Mahniintihhlumah an tlâk phah fo \hin.

Mental Disorder (Rilru lamdamlohna) pakhat ve mai a nitih erawh chu hriat reng tûr a nithung. Depression chu enkawllohva rei tak a awm chuanSuicide a nghawng chhuah \hinavângin mitinin a enkawlnakawngah mawhphurhna kannei a ni. Rilru lam DoctorPsychiatrist emaw ClinicalPsychologist te enkawl tûrchauhvah kan dah chuan a fuhlo hle ang le. KhawvêlaPsychiatrist thiam ber bertepawhin Sakhaw rawngbâwltutehi Depression enkawl tûrin an\ha ber a ni an ti tlat. Mizoramahchuan Kohhrana rawngbâwltutawh phawt chu hêng rilru lamdoctorate (Psychiatrist lehPsychotherapist-te) tluk thovinkan \angkai thei a ni tih i hriaang u. Lal Isua hi kan beiseina anihnate fiah taka kan hrilh a,beidawngte tân beiseina, chaklober tân pawh chakna a ni tih kanhrilh phawt chuan a \angkai hleang le. Midangte ngaihsak ila,Lal Isuan a hmangaih a ni tihkan hrilh chuan engah ngeDepression an neih reng ang a,an intihhlum ang? Chuvânginkan mawhphurhna hi hi i hrethar teh ang uw

March, 2011 13

Hmangaihna zet hi zawnga nunrâwng êm êm a,

mahse, khawvêl ti nuamtu a nisi. Rilru na taka siamtu a nih laiinkan natna thâwidam nândamdâwi \ha tak a ni thung.Thihpui tam tak an awm laiindamchhana hmangtu tam tak anawm si. Hrilhfiah harsa tak a nihlaiin hrilhfiah tuma thu leh hlatam tak lo piang a tam si.Khawvêl hi a tihbuai êm êmlaiin a tel lova khawvêl awmdân tûr chhût ngam a ni si lo.Beiseina zawng zawng tibotu anih laiin beiseina tharlâwmawm tak hringnunah hiana thlen fo \hin thung.

A bîkin theirâwlte leh nulatlangvâlte’n “Ka hmangaih a ni, atel lo chuan ka hlim thei lo, ka tleizo lo...” an tih hian tam zâwk chu,‘thil an ngaihtuah chian loh vâng ani’ tiin sawi ta ila pawm lo fê fêchu kan awm ang. Chumihmain hmangaihna dik sawihmasa dâwn teh ang.

Hmangaihnaah hian a diklo a awm ngei ang, chumi avângchuan hmangihna dik ti mailovin ‘hmangaihna dik tak’ tih\awngkam a lo chhuah phah hialrêng a. Phût lêt nei lohmangaihna emaw, vâng awmlova hmangaihna hi hmangihnadik tak chu a ni. Kan hmangaihtechungah hian phût lêt kan nei\hin tlat. Mihringte chu \hat leh\hat inlâwm tawn mai mai kanni \hin. Chu kan phût lêt chu ahlawhtlin loh chuan kanhmangaih kan tih tluk ni mai lo,a aia nasain kan haw lêt hial\hin. Keimahni nawmna lehhlimna kan duh avâng zâwkin‘chuti ang khati ang chuan awm ila,ti ila, ti se’ tiin kan hmangaih a,kan hmasial vângin anmahniahkeimahni kan inhmangaih a lo ni.

Hmasialna hi mahni duhanga awm a ni mai lo va, mahniduh ang zâwnga mi dangteawmtîr tumna a ni fo, tih a nihkha. Pathian thianghlimnaa\anga teh hian mihringte hichhe-lai-let-dêr kan ni a,Pathianin min hmangaih hianphût lêt leh chuan tûrkeimahniah a awm lo, mahse,phût lêt tel miah lova minhmangih avâng hianhmangaihna dik a ni. MotherTeresa khân mi retheite leh\awp tak taka kan ngaihte khaduat taka a enkawl khân, pawnlam en lovin, amahahmangaihna dik a awm vâng

— Lalmuanzova Khiangte

Lunglei, Electric Veng

Phût lêt nei lo hmangaihnaemaw, vâng awm lovahmangaihna hi hmangihnadik tak chu a ni.

March, 2011 14

zâwk a khâng thil kha titheiniin a lang bawk.

Nupui, pasal, ngaihzâwngkan zawn hian pâwnlamlandânah kan thlîr hmasa ber fo\hin a. Pâwnlam lan dâna kanmit a tlun vânga ka hmangaih cheti ta kan tam viau ang. Chuti nilo se, tumân nupui pasal emawngaihzâwng emaw kan zawnin,pitar putar hi ka hmangaih chekan ti ngai lo. Hmangaih chhantlâk awm lo hmangaihna hihmangaihna dik a ni a. Keinichuan hmangaih chhan tûr kanzawng a, kan en hmasa fo.Chhan leh vâng neia hmangaihvek kan ni. Kan ngaihzawng kanhmangaihna te hi an hmai vunahte hian zuk awm tlat \hin a!

Hmangaihna chuan adawhthei a, a tâwp thlengin atuar hrâm hrâm \hin. Inhmuh lehinkawm ngeih laia hmangaihang taka lang hi rei tak awmhran hian inphatsanna a lothleng \hin. A tâwp thlenga tuarchhuak thei hmangihna an neihloh vâng a ni thei. Phatsantu lozâwk lahin ‘Lêng dang an tam êm’tiin a hmangaihna dawhtheihnain a tlin ta bîk \hin lo.Hmangaihna dik takah chuanawm ho hian hmangaihna atichak a, awm hran hianhmangaihna a ti pung tih a nihkha. Chutah tak chuan kanhmangaih kan tih, kanthlâkhlelh êm êm te hikhuahmuna kan awm loh rei

chuan mihring hi a lointheihnghilh theih(theihnghilh hian hriat tawhmiah loh lam a kâwk lo va,inthlâkhlelhna leh inngaihna tea ti bo thei). Khawhrana awmvânga in\hen ni lovin,hmangaihna dik tak a nih lohvânga in thlah ta mai kan nizâwk awm e. In\hen hlim lehin\hen hnu deuh chuan ‘Ka \henthei lo, ka theihnghilh thei lo’ te kanti a. Kan theihnghilh nghâl tena dik nâng, mi pangngai kan ninang. Hun hian mihring rilrunatna te a thâwidam mai \hinchauh alâwm.

Hmeichhe dinhmun hi achhe zâwk a ni fo. Mipa tam takhian taksa chauh duh vânginnupuia an duh lêm loh pawh ‘aber’ ang hialin an kâwm kual

\hin. Hmeichhe âtna lai a lo langleh a, a thinlung zawng zawnga lo pe a, a zahawmna pawh a lohlân phal mai \hin. Laklawhvângin mipa tak tak chuan inneimai tûrin thutlûkna an siam theimai a, \henkhat chuan an kalsanvâng vâng \hin. Hmeichhiain azahawmna a hlan phalna hi ahmangaih thûkzia a entîrnaah angai a, zahawmna hlan phal lohchuan hmangaih lo angah a ngaileh a. Chu chu hriain mipa tam

Zahawmna hlan phal lohvânga kalsantu tûr che chuan,a tih chhiat vek hnuah a kalsandâwn tho tho che.

March, 2011 15

takin sex-a kar chuahna’n anhmang hial \hin a ni. Min duhvak lotute tihlâwm nan sex hihmatheh chi a ni lo. Mipa rilruput hmang dikah chuanhmeichhia hian a thianghlimnahi inneih a, inkutsuih hma chuvawng se an duh a, vawn puipawh a duh bawk \hin.Hmangaihnain vêngte a tikhawlo ngai lo a, hei hihmeichhiain hriatreng tûr a niang. Zahawmna hlan phal lohvânga kalsantu tûr che chuan,a tih chhiat vek hnuah a kalsandâwn tho tho che.Hmangaihna thu malhmatheha sex-a kartu che chuI hmelma a ni. Hei hi i tân vaulâwkna a ni. Tah hian mi tamtak an tlu a, an tlu zêl dâwn.

Hmangaihte neih theihloh avânga intihhlum te,bantlang tate an awm a, hêngmîte hmangaihna hi a dik hmêlbîk riau \hin. Mahse, anmahnian intih hrehawmna chuan aneih theih tâk loh khânengemaw hrehawmna nei ve sea duh vâng a ni fo. Pâwl kalsualang deuh hian an rilru an

kalsualpui a, chan tâwkalungawi ni lo, chan lohalungawi zirtîr an ngai a ni.

‘Ka hmangaih che’ kan tihhian kan rilru lamah chuanduhna nên hian a danglamchiam lo mai thei a ni. Kanhmangaihte hi an hlimnazâwk tûr a nih chuan an duhdâna an awm phal ila, mi dangan neiha an hlim zâwkna tûr anih chuan chu chu kan hlimpuive thei tûr a ni ti pawh an laawm lehzel a ni.

Tûna hmangaihna dik lokan tih hian inneihna a hringreng tho ang. Keini erawh chukan inven a pawimawh thung.Tûna ka phût lêt neih vânga kahmangaih hi ka bânsan dâwnem ni tih lam a ni lo. He rilru hipuin, kan nunpui thiam tûr ani. “Inneih a rem chuan ka duhang, a theih loh pawhinmahni chhiat phah nûn hmanloh tur.” Min duh chuan alâwmawm, duh loh pawn a\ha vek zêl e. Chuvâng chuannupui pasala kan duh loh tûrchu kan tichhia in kan kawplo tûr a ni angw

n George Frederick Handel-a kha sum dinhmuna a tlâk chhiat laiberin siam tharin a awm tlat asin! A pawisa batnate’n lung ina khungmai tûrin an vau a, ani lah a pangkhing a zeng deuh lehnghâl. Chu hunkhirh ber laiah chuan a inkhung hrang a, ni danga a neih phâk hauh lohPathian pâwlna ropui tak a dawng ta a. He hun chhûng hian alâwm ahla ropui ber ‘Hallelluia Chorus’ hi a phuah a ni.

-Our Daily Bread

March, 2011 16

H mânah Mizo \halaitezîngah chuan dam

khawchhuah nân hnathawh angai tih hriatna chuan nasatakin hna a thawk \hin a. Mahsetûnlai chhuanah ve zawngMedia hmasâwnna chak takchuan tuipui râl a\angin Zofatenun inhrutrual \ha tak,inhungbîkna sadai chu rawnzuankhûmin, a theihna lehthiamna zawng zawnghmangin kan inchhûng ngeiahrawn lûtin, a thil siam chuahtechu min rawn zawrh ta mawlhmawlh mai a. An felin an fingsi, kan ngaisâng ta êm êm a,anmahni anga nunkhua hmanve kan châk a, mahse tûn angdinhmun thleng tûr khuanengtiang takin nge an lothawhrim a, an lo beih nasat tihlam rêng ngaihtuah leh miah silovin changkân a, hausak ve dânkan ngaihtuah ta a.

Mahse chûng hausakna techu chuti maia thâwkkhat thilaneih mai theih a lo ni si lo. Kanchhût kan chhût a, thawkhahlem loa neih theih dân awmtlata hriatna kan nei ta a. Chuan,

— LalpanlianaSailulak Branch

kan rilruah nasa takin hna athawk a, hausak thut theihnakawng awm hnai ber lehawlsam nia kan hriat politics-ah chuan Zofate chu min zuanluh tîr ta a. Mahse, nihnuhnungachanchin \ha hril tûra a tih,Tuipui râl ram hlatak a\anga azawn chhuah rama kanpolitician-te chuan khelh dikaiin khelh fuh an tum \hin a. Diktaka rorêl ai chuan thuneihnafawng vawn rei dân ringawt anbuaipui a, chutiang chu kannunphung leh kan khawsakdân alo nih tâk nuaih siah chuanMissionary tam tak tîr chhuakchungin kan nun a chirî a,rorêltu leh a rêlsaka te chu inbum tawn kan tum ta suau suaua nih ber hi.

Khawvêl changkânna lahchuan mikhual chelhfuhlaklawh ang maiin Zoram khawkilkhâwr ber thlengin minchamchilh ta tlut tlut mai si a.Chu changkânna chuan, ‘Imamawh ti sâng rawh, chu chuchangkânna a ni, mamawh neihtlêm tlêm chu changkân lohna a nitlat’ tih chu min zirtîr ta tlut tluta. Chumi kârah chuan Mediahmangin, ‘Lei tawp rawh, chu chuthil \ha neihna a ni mai’ an lo ti vechamchi nên. Neih ve tuminkawla nichhuak chhiarin sadaiêk kan han ham pherh ngial a,mahse chûng kan thawhrimnaleh thawh ve te chuan Bazâr-ahhmun a chang pha leh \hin si lo.

|hahnemngaihnaau aw

March, 2011 17

Chutih laiin sawrkârhnathawk te hlawh lah chu,\anpuina vehbûr khawn angmai a pung thûr thûr a, chu chusumdâwngten Zoram dinhmuntlângpuiah ngaiin an thilzawrhte chu an lâkna rate ngaireng mahse aman an han san veleh dawrh a, tutenge tuar ta?Sawrkar zêm zen ve lo leh mipuimimir chuan kan tuar ta \hin ani hi. Tiang hian Zoram mipuinun hi ala inhrûtrual \ha kan tiem? Tiang zêl hian kal ila kumsâwm hnuah chuan tlasik laialipui mawng tluk zeta chiangina hmuh theih a lawm... midikrahbeh ten an tuar peihloh huna thleng ang tih hi thilhlauhawm tak a ni.

Chuti a nih tak siah chuankan chênna, kan Zoramkhawvêl chu tutenge siam \hata ang? Tûnlai khawvêl hi tutekhawvêl nge? |halaitekhawvêl kan ti a ni lâwm ni? Mirama kan kum rualpui \halaitethiltihte hi kan ngaihtuah ngaiem? Madras te pawh Chennaitia thlâka, Bombay te pawhMumbai tia thlâktute hi an ram\halaite asin an nih.

Mizo \awngah hian kuanglonawr tih hi a lâr hle a, a lehlamchiah kuang nawr lo tih lam hikan ngaihtuah ngai em le?Ringtute hian kan kuang hi kannawr chiah em? Politics lehZoram siam\hatna hi ringlo tutetihtûra kan dah a, Politics hi kan

sihal fûr tuilian thlîr mai a nihchuan kan kuang kan nawr lotihna a ni thei ang. Zoramsiam\hatnaah hian Kristian|halaite hian mawhphurhnasâng tak kan nei a, chu chu kankoah Lalpa’n a nghat si. Kan ram\ap thawmin Lalpa hnên a thlenhma leh, ‘sim rawh u’ tia vânkhawpui a au hma hian harhapuan ven sawi chhin a va huntawh êm!

‘Hawh u, I din thar leh angu’ tihte hi inkhâwmpuithupuia hman a, ngainawmtaka sawi leh ngaihthlâk maiduhtawk lo hian a takin i lantîrtawh ang u. Kristian |halaiPâwlte hian Zoramah hianLalpa chênna tlâk Lalram i dinthar teh ang u. Chutianga hunhlimawm leh nuam thlengthei tûr chuan mahni \heuhrilru kan siamthar a ngai a ni.Mahni danglam phawt lo lehinsiamrem hmasa lova, kannihphung ngai renga kan awma nih chuan a chhe zîngah raurau a chhe ziaawm deuh kanthlang kan thlang ringawt anga, chu chuan ram ropui minhruai thleng chuang lovang.Thlalêr ramrovah pawh uluktaka Lalpa hniak hnu chhuithei tûr, Pathian \ih mi, Lalpamalsâwm ram rim nam kanramah hian an awm ngei ang.Hmatiang kan sâwn theih nân\awng\aina nên Pathian i dâwrtam deuh deuh ang uw

March, 2011 18

Suangpuilawn Bial (Member 719)Lamherh Kohhran Biak Inah neiin

thupuiah “I Pathian tâwk tûrin inpeihrawh.” (Amosa 4:12) tih a ni a, Bialhruaituten thupui hi an sawi a ni.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 38,700/-.2. 2011 chhûngin Presbyterian

Hospital, Durtlâng tân \anpuinasum pêk ve ni rawh se.

3. Kum 2011-ah Bial K|P Half-YearMeet hman ni rawh se.

4. 2011 chhûngin Bial huapin BibleExam neih ni rawh se.

5. ‘Bial huapin Leadership Trainingneih ni se, Thurêl General No.2-na nên kaikawpin ‘Leadership-Cum-Bial Meet’ hman nise, ahmunah Vanbâwng Branch ni se.

6. Bial hruaitu (O.B) atâna thlanchhuah te Post insiam rem dân, ainchhâwk tlânga kan lo tih \hin hitih tâwp ni rawh se

7. Bial Zaipâwl term kum 1 chhûngatân ni se, rawngbâwl dân tûr chuBial Committee-in lo ngaihtuah se\ha kan ti.

Durtlâng Bial (Member 1309)Durtlâng Kohhran Biak Inah

‘Pathian nêna lên dun (Mika 6:8) tihthupuia neiin Speaker chu Upa R.Lalhmachhuana, Revival Speaker a ni.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `.1,50,000/-.2. Bial huapin Work Camp neih ni

rawh se.3. CK|P hruaitu nominate-te hi

Branch, Bial, CK|P-a an lo inhmantawh dân chanchin rorêl palaite’n

an hriatlâwk hmasak theih dân tûrbuatsaih rawh se. (Central)

4. Presbyterian Hospital, Durtlâng-ah Bial K|P hmingin CharityFund-ah ` 5,000/- pêk ni rawh se

5. Bial O.B. leh Bial Zaipâwl-ten Branchtin tlawh chhuak rawh se.

6. Ram puma K|P member kaltatesûnna hun hi General Conference-ah leh Rorêl Inkhâwmahte hman\hin ni rawh se. (Central)

7. Missionary pathum (3) kan châwmmêk hi Pali(4)-châwm ni tawhrawh se.

Sangau Bial (Member 164)Sangau Kohhran Biak Inah

‘Tihdam i duh em?’ (Joh. 5:6) thupuianeiin Bial hruaituten thupui hi an sawia ni.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 32,000/-.2. Bial Kohhran Hmeichhia te nên

Missionary kan inchâwm \âwm hichhunzawm ni rawh se.

3. Kum 2012 Bial K|P ConferenceSpeaker atân Central K|Phruaitute sâwm ni rawh se.

4. Kumin chhûngin bial huapinLeadership Training neih ni se.

5. Bial huapin Bible exam neih ni se.6. Kum 2012 K|P General Conference

hi bial huapin kal ni se.

Mission Vêng Bial (Member 1940)Tuikhuahtlâng Kohhran Biak Inah

neiin thupui chu ‘Isua Sipai \ha’ (IITim. 2:3). tih a ni a, Bial hruaituten ansawi a ni.

January ni 21-23, 2011 chhûng khân Bial hrang hrangah K|P Conferenceneih a ni a, a hnuaia târlan te hi Bial hrang hrang Rorelte a ni. Budget tarlanloh bialte hi Conference rorel mila bial Committee-in budget a siam \hinte an ni.

March, 2011 19

Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 1,56,000/-.2. Bial chanchinbu ‘|halai Kantu’ hi

chhuah chhunzawm zêl ni rawh se.3. Missionary 3 kan châwm mêk hi

chhunzawm zêl ni rawh se.4. Youth Recreation Centre (YRC)

ram Hlimen a mi hi hmalâk zêl aharsa a nih chuan tih tâwp ni sela,sum khâwl sa zawng zawng hirawngbâwlna dangah hman nirawh se. (Central)

5. Bial K|P in Bial huapin Solfa Campbuatsaih rawh se.

6. K|P din ni leh din \an dân hiennawna chhuichian leh ni rawhse. (Central)

Keifâng Bial (Member 889)Keifâng Kohhran Biak Inah Bial Silver

Jubilee lawmna nen January 27-30, 2011chhûngin an hmang a. Thupui ‘Hma isâwn zêl ang u’ (Phil. 3:16) a ni a. Speakeratân CK|P a\angin T.Upa Lallianmawialeh Pu Lalramdina Ralte an kal.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 66,218/-.2. 2011 chhûngin Bial huap K|P Meet

neih ni rawh se.3. 2011 hian Bial huapin Sport Meet

neih leh ni rawh se.4. Bial huapin zaipâwl Conductor

Training neih ni rawh se.5. Bial huapin Blood Donation cum

Free Clinic neih ni rawh se.6. Bial K|P chanchinbu (|halai Kantu)

chhuah chhunzawm zêl ni se.7. Bial huapin 2012 chhûngin

Workcamp neih ni se, kumina\angin budget-ah dah ni se.

Venghlui Bial (Member 1522)College Vêng Kohhran Biak Inah

hmangin thuchah Rev. C. Sangliana,bialtu Pastor in a sawi.Rorelte :1. Bial Half Year Meet kan hman \hin

hi Agenda-a telh kher tawh lovinkum tinin hman \hin nise, ahmingah Half Yearly Meet tih nitawh rawh se.

2. Krismas leh kumthar thianghlimzâwka hmang tûra inzirtir hikalpui leh ni rawh se. (Central)

3. Bial Zaipâwl leh Bial hruaitutenBial chhûng Branch tlawhchhuakrawh se.

4. Member hlate pualin mahniBranch-ah \awng\ai tlaivâr huninangah neih ni rawh se.

5. Youth Recreation Centre atânhmun remchâng dang zawn nirawh se. (Central)

6. Hlemhlêtnain nghawng \ha lo aneih leh, chumi laka kan fihlimtheih nân CK|P-in zir tûr buatsaihrawh se. (Central)

7. Central K|P-in HIV/AIDSchungchâng inzirtîrna tûrin hmala rawh se. (Central)

8. Bial Half Yearly Meet-ah GroupCommittee member chin tânSeminar neih ni rawh se.

9. Bial chhûng Branch-te Committeehun inang tlânga neih ni rawh se.

Phullên Bial (Member 1066)Phullên Biak Inah January 27-30,

2011 chhûngin Bial K|P Silver Jubileenên an hmang a, thupui chu ‘Pathianhnaih rawh u’ (Jak. 4:8) a ni a, thupuihi Rev. K. Lalpiangthara, Leader, CK|Pin a sawi. Synod Choir an kal bawk.Rorelte :1. Bial chhûng Branch tinte zir tûrin

Sex Education chungchâng Bialhruaituten ngaihtuah rawh se.

2. 2012 Bial K|P Conference-ahTheme song neih ni rawh se.

3. 2011 chhûngin Bial chhûng Branchtinte intlawhthelh ni rawh se.

4. 2012 Bial Conference-ah BibleQuiz neih ni rawh se.

5. 2011 chhûng hian Bial hmingin

March, 2011 20

Presbyterian Hospital, Durtlâng-ah thilpêk hlan ni rawh se.

6. 2012 Bial Conference thupuiah‘Rinawmna’ ni se.

Zonuam Bial (Member 816)Luangmual Vêngthlang Kohhran

Biak Inah an hmang a, thupui awmlovin Bial hruaituten thuchah an sawi.Rorelte :1. Kum 2011 chhûng hian Bial K|P

Meet neih nise.2. Bial K|P hmingin Missionary

pakhat (1) châwm belh ni se.3. Kum 2011 chhûng hian Bial Sport

neih ni se.4. Kumin chhûngin bial huap Open

Air Praise & Worship neih ni se.5. Kumin chhûngin Bial K|P

property atân steel almirah lehBial Secretary brief-case lei ni se.

6. Budget-ah Pastor Quarters pualsum dah ni se.

Lunglei Chanmari Bial (Member 526)Farm Vêng Kohhran Biak Inah an

hmang a, thupui nei lovin Bialhruaituten thuchah an sawi.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 68,000/-.2. Bial K|P hruaituten kum 2011

chhûngin Bial chhûng Branch-tetlawhchhuak rawh se.

3. Kum 2011 chhûngin Bial K|Phmingin Pastor Quarters-ahbungrua engemaw dah ni se.

4. Ramthar rawngbâwl nân Bial K|P-in \anpuina sum pêk ni se.

5. |huamluaia mual remchâng laiahPathian thuziak târ dân kawngzawn ni se.

6. Kum 2011 chhûngin Branchintlawhtawn leh ni rawh se.

7. Kum 2011 chhûngin Ruihhlo do/Awareness Campaign neih ni se.

8. Kum 2011 chhûngin LungleiVenglai Bial nên Bial K|P Joint

Fellowship neih dân kawng zawnni rawh se

Republic Vêng Bial (Member 1669)Republic Vêngthlang Kohhran

Biak Inah ‘Malsawmna ni ang che’(Gen. 12:2) thupuia neiin Bialhruaituten thuchah an sawi.Rorelte :1. Bial K|P hmingin Presbyterian

Hospital-ah thilpêk pêk ni rawh se.2. Bial chhûnga Branch te intlawh

programme Bial K|P in siam rawh se.3. Bial huapin Zu leh Kristiante tih

thupui zir ho ni rawh se.4. K|P General Conference Hlabu-

ah hian member nâwlpuiin kansak tlân theih tûr hlate chauh dah\hin ni rawh se. (Central)

5. Bial Zaipâwl member-te hi BialInkhâwmpui zawhah ruat thar\hin ni rawh se.

6. Bial huapin Presbyterian kalphungzirho ni rawh se.

7. Bialin Missionary 3 kan châwmmêk hi chhunzawm zêl ni se.

Kolasib Hmarvêng Bial (Member 644)Saidan Kohhran Biak Inah ‘Lal Isua

a lokal leh dâwn’ tih thupuia neiinBial hruaituten thuchah an sawi.Rorelte :1. 2011-2012 Budget `. 85,500/-.2. Bial hmingin Missionary 3 chawm

chhunzawm zêl ni se.3. Kum 2011 chhûngin Bial K|P Meet

neih ni rawh se.4. Kum 2011 chhûngin Bial K|P-in

Pastor Quarters hungna rawnghnawih ni rawh se.

5. Inneih lawmpuina Citation kanpêk \hin hi Biak Ina pêk dênkawng zawn ni rawh se.

6. Bial huapin Advance Krismashman ni rawh se.

7. Bial K|P hruaituten Bial chhûngBranch tlawhchhuak rawh se.

March, 2011 21

Dr. Samuel Vanlalthlanga,Samu/Samuel tia koh hi

Rev. Lalramliana leh PiLalchawiveli te inkârah Januaryni 13, 1973 khân Churachandpur,Manipur-ah a lo piang a, pianpuiunau hmeichhia 3 a nei. Kum2008 March ni 14 khân Venghluinula Rev. R. Vanthangpuia (L)leh Pi Lalchhanhimi te fanuduatlai Lalngaihmanawmi(Mami) nên inneiin fapa pahnihan nei a, tûnah hian LuangmualHigh School Vêng-ah ankhawsa mêk a, Ft. 5' 6" a sângKg 86 a rit a ni.

Model School, MissionVêng, Roseland School,Champhai, Mary Jones School,Chanmari, Govt. G.M. HighSchool, Champhai-ah te kalinShillong College a\angin BA(Hons) leh NEHU, Shillonga\angin MA (History) \ha takina zo a, M.Phil leh Ph.D hi J.N.U,New Delhi a\angin \ha takin azo leh a, July ni 17, kum 2007a\ang khân Govt. Aizâwl WestCollege-ah Lecturer hna chelhin

vawiin ni thlengin rinawmtakin a la thawk a ni.

Rawngbâwlna lamahpawh phâk ang tâwka tlânchhengai lo leh mi inpe a ni a. Director& Conductor - Luangmual BialZaipâwl, Conductor - ShillongBial Zaipâwl, Asst. Leader,Secretary, Fin. Secretary -Shillong Bial K|P, Leader, Asstt.Leader, Asstt. Secretary -Shillong Branch K|P, Asstt.Leader, Secretary - Delhi MizoInkhâwm |halai Pâwl,Committee member - DelhiMizo Inkhâwm, Leader, SeniorDepartment - Shillong Kohhran,Leader , Senior Department -Luangmual West Kohhranbâkah rawngbâwlna chanvoengemaw zât a lo chelh tawh a.Tûnah hian President -NEICCYA, Asstt. Leader -Luangmual Pastor Bial K|P,Leader - Luangmual WestBranch K|P, Convener -Kohhran Zaipâwl, Secretary -Kohhran Music Committee,Kohhran Thuhriltu (Pathiannichhun leh zan), Asst. Secretary -Kristian ChhûngkawCommittee, Leader - SacramentDepartment leh Kohhraninkhâwm zai hruaitu nihna achelh mêk bawk.

Khawtlâng lamah pawhtheih ang tâwka inhmanginchanvo engemaw zât a lo chelh

HruaituCHANCHIN

— Dr. Samuel Vanlalthlanga

March, 2011 22

tawh \hin a, tûnah hianExecutive Committee Member,Luangmual Branch YMA nihnaa chelh mêk bawk.

Pu Samu-a hian mihringhuat zâwng a nei hran lo va, mirinawmte erawh a ngaihsânghle thung. A nupui neih ni leh afa neih ni chu a hun tawna a hlimber hun niin vannneihthlâktakin lungngaih ber ni han sawimai tûr a la nei lo.

KHB No. 261 “Isua neih kaduh zâwk” tih hi a hla duh berniin Johana 3:16 hi a Bible chângduh ber a ni bawk.

Zai leh Academic Discussion-te hi a nuam tihzâwng tak a ni a,ei leh in lamah chuan chakai tihloh chu ei theih loh a nei hran lo

va, a vanneih a siamin engtik laipawhin a chaw ei hi a tui deuhreng mai a ni.

Infiamna lamah chuanFootball leh Badminton hinuam a ti hle a, a vânglaichuan a lo khêl ve nasa tawh\hin hle. India ram hmarchhakstate Sikkim tih loh chu atlawh vek tawh a, Mumbai tihloh India ram khawpui dangpawh a lo tlawh kual nualtawh bawk a ni.

Pu Samu-a hi pa zaidam, painngaitlâwm leh pa titi thiamtak, kawm nuam tak mai a ni a, abula awm tawh phawt chu akawm ngeih nghâl thei zêl a ni.Amah biak duhna i nei a nihchuan 9436362173 ah dial la awdam takin a lo chhâwn ang chew

BIBLE SCHOOL HRIATTIRNAPresbyterian Bible School, Mission Vêng, Aizâwl-ah Session

22-na atân Certificate in Theology (C.Th) Admission hawn a ni a. Dîlduhte tân a hnuaia târlan hi hriat tûr a ni e.

Admission Form : Office hun chhûngin a lam theih.Dil hun chhûng : May 9, 2011 (Thawh\anni) tlai dâr 3:00 thleng.Dîl thei chin : Class VII passed, kum 16 chin, Kohhran dân

chhûnga awm.Interview : May 11, 2011 (Nilaini) zîng dâr 10:00Class \an hun : May 13, 2011 (Zirtâwpni)Zir hun chhûng : May - August, 2011Stipend : Zirlai hnênah thlatin Rs. 300/- pêk a ni. Hostel a

awm lo.

Rev. V. LawmkimaPrincipal, Presbyterian Bible School,

Ph - 2317343/9436352792

March, 2011 23

Hawlh pawlh...S ex hi inneihna huang

chhûngah, kawppuitenên, mâwi tak leh thianghlimtaka hman tûr a ni. Kawppuite nilo hmanpui hi uirena tenawm ani. ‘Lawng sûlhnu leh pa sûlhnua hriat hran theih loh’ tih fiamthuhi dawt a ni. Engemawti takin ahnu a chhui theih ziah. Hawlhpawlh nun zawng a thianghlimthei ngang lo a ni. Pa ber nulangaiin a nupui hnêna natna\ihbaiawm a khilai tâk an tam ania. Natna chi hrang hranginkaichhâwn theihna leh rilrulama harsatna thlentu uirena hithihna khawp sual a ni. Inngaiteleh uirete chu Pathianin angaihtuah dâwn si a.

A rai theih em ni?P athianin sex hi

inthlahchhawn nân asiam a. Chi inthlah chhâwng theilo tûr, mipa leh mipa te,hmeichhia leh hmeichhiate lehramsate nêna hman hi Pathianinsex thianghlim lo a tih zînga mia ni. Thuthlung Hlui lamah pheichuan hetiang mi hi tihhlumnghâl tûr a ti tawp. Tûn hnai maikhân America rama statepakhat, Massachussets-ah chuanmawngkawhurte inneih theihnadân an pass mauh mai. Engtiangaih tûr nge ni le?

Nula leh tlangvâl \henkhatchuan, “Vawikhat hmanin a raitheih em ni?” an ti hu hu fo.Theih tehrêng mai. Hmeichhechi leh mipa chi an intawn hunkha a fuh chuan vawi khatpawh ni se a rai theih.

Min hmangaih chuan...‘Min hmangaih chuan ka tân

i inphal vek tûr alâwm’ tiathlem thlûk theih nula an va tamem! An inpumpêk hnuahmangaihna tlan zui tûr nei tasi lo nun beidawng leh rilru nâan awm zui \euh \hin.Hmangaihna hi kan chhuanghlur a, mi kar nân tak kan hmangta \hin a. Hmangaihna hmingkan tichhia. Sex hi hmangaihnatehfung a ni lo. Hmangaihnachuan a hmangaih takte chu azah a, a thianghlimna a vawn\hatsak duh \hin. A kar \ang\ang ngai lo. Hmangaihte tânakan pêk theih hlu ber chu kanthianghlimna hi a ni a. Inneihzâna hawn atân kan present chukan fûn \ha reng tûr a ni. Kanneih duh hauh loh tûr tihchhiathi a sual thlâk. Inneih hmaa sexhmanpui tumtu che chuan ahmangaih lo che tih hre rawh. Adil ngut ngut che pawhin a tisachâkna hrikthlâk lailâwkna lehintihtheih zuina bak a dil lo chetih hria ang che. Hmangaihnachu a dawhthei a, a thianghlimbawk si aw

(Source : K|P Handbook)

March, 2011 24

Thlalêr ro tak maiah hian Cactus(pangpâr hlîngnei chi) kûng pakhat hi a awma. Engvânginnge chu hmun thlalêr, tûma tlawhpawhlohnaah chuan a awm tlatbîk le?, tiin a ngaihtuah \hin a. |angkaina a neilo hlein a inhre bawk a.

‘Engmah ti lovin nilêngin helai hmunah hian ka awm tawp a, engnge ka\angkaina? Thlalêra hnim \o zîngah hian ka nalh lo ber lenghâl. Ka \angte hi achhah \elh \ulhin hling ka nei lehnghâl a. Ka hnahte lah a feiin a nâl zuak maibawk a. Ka taksate hi a chhahin a bawk \ek \uk a, khualzin veivâkte tân daihlimka chhuahsak thei ve lo va. Ei tûr rah tuihnai hlui tûr pawh ka nei hek lo, tiin ainngaihtuah \hin a. A ni telin a \hang chhe tulh tulh mai bawk a.

Chhûnah chuan muvanlaite’n an thlawh kân a, ‘Engtinnge ka nun hi kahman \angkai ve ang?’ tiin muvanlai rawn thlâwk delh delhte chu a lo au a.Mahse, hria awm pawhin a lang lo. Zânah thla a rawn êng a, thla hnênah pawhchuan a lo zâwt leh a. Mehse, thla pawh chuan chhân zai a rêl chuang lo. Thlalêrchu a chhun eng ruih mai a, a \angkai bîk êm êm mai a ni.

Chutihlai chuan laikîng pakhat hi muangchângin a rawn vâk phei a. A meihmangin thlalêr vaivutah chuan ziarâng mâwi tak a rawn siam pah zêl a. A bula lo thlen chuan Cactus chuan, ‘Engtinnge nangni ang hian midang tân ka\angkai ve theih ang?,’ tiin a lo zâwt leh a. Laikîng chuan nuihzat êm êm hian,‘Nang hi zawng \angkaina i nei ve lo a nih hi. Vâna muvanlai thlâwkte chu ahmutu tân hmuhnawm an tling a, thla(moon) pawh he thlalêr tân malsâwmnahnâr a ni. Zânah kawng min êntu a ni a, kan duhna hmun min thlentîr \hintua ni. Kei laikîng takngial pawh hian ka mei hmangin mite hmuhnawm tih tûrziarâng ka thai \hin asin,’ a tih khum chiam mai a. Cactus tâna lungngaihnabelhchhahtu mai a lo ni.

Kum te a lo vei a, cactus kûng pawh chu alo upa ve tial tial a, hun a nei tamtawh lo tih a inhria a. Beidawng êm êm hian, ‘Lalpa, mîte tân \angkaina ka neive rêng rêng lo. Ka damchhûng zawngin thil \ha tih ve ka duh \hin. Mahse, kathei ve lo, ka hun lah a liam a ni ruai tawh si. Min ngaidam ang che,’ a ti a.Chutia a \awng mawlh mawlh lai chuan a chhîpah chuan pangpâr mâwi êm êmmai hi a rawn pâr chhuak a. Chutiang ang rêng rênga pangpâr mâwi leh rimtuichu thlalêrah chuan a la awm ngai lo. A rimtui êm avâng chuan phêngphehlepten an bâwm luih luih reng a. Amah ngaihsak ngailo ho pawhin a hlutzia ansawi châmchi ta hlawm a.

Cactus chuan aw-rî a hria a, ‘Hun rei tak chhûng i nghak a, i nghak chhuakta. Thinlung fel, thil \ha tih duhna nei tlat chuan ka ropuina a puangchhuakinmidangte tân malsawmna a thlen ngei ngei \hin, tiinw

March, 2011 25

Kum sâwm kal ta mai hanchhuikîra Mizo \halaite

music-a kan dinhmun leh tûnhun hmân mêka kan dinhmunhan khaikhin pawn adanglamin, thiamna zâwng lehhmanraw neih zâwnga chhûtpawn hma kan sâwn hle mai.Amaherawhchu, tûn hun hmanmêkah hian a hmangtu thiamnatak tak ai chuan, a hmanraw neih\hat leh \hat lovah kanintlânsiak ta mah mah niin ahriat theih. A pawimawh berzâwkah chuan a hmangtuthiamna tak tak lam hi a \ulhmasa zâwk reng fo.

Tûna Mizo \halaite music akan dinhmun han bihchian taktak hian hmasâwnna tûr kanvan ngah êm! Thil tam tak sawitûr awm kârah, hêng a hnuaiangaihpawimawh zual te hi tâwitê tê in inbihchiang teh ang.

�Biak In-a Piano/KeyBoard hmanga zaihruai :

Mizoram Kohhran Biak In-a keyboard hetiang khawpahmang nasa tawh si hian zir tûr

leh hriat belh tûr kan la ngah hle.|halaiten Piano/Keyboard aBiak In zaihruai awlsam riauvahriatna te, hun reilote chhûngzira thiam viau theih a kan ngaitlat te leh kan basangam lutukte pawh hi a \hatna chen awmmahse, kan la hriatchian lohlutuk vâng a ni ber mai!Hnamdang lakah pawhzahpuiawm lêm lo tûr a hruaithiam tûr te, a nihna tûr angtaka hmet/tum(play) thiam tûrchuan a reilo berah kum hniha\anga kum nga tal chu regulartaka zir ve a ngai tlat! Kan hriattlêmna leh thiam tak tak lohnahian min tithlamuang mai maia ni.

A tlângpuiin KohhranBiak In-a Piano/ Keyboard-azaihruaitu, hmettu za zêlasawmthum (100/30) vêl hi chumusic note leh solfa pawh chhiarthiam mumal lo kan ni a. Za zêlasawmruk (100/60) vêl hi chumusic note, solfa leh chords tepawh chhiarthiam inti, inringtawk êm êm kan ni bawk. Mahsekan hmeh dân, kan hruai dânkalphung(style) erawh chu a diklo tlat! Malzai (solo) rem angvekin kan hmet/kan hruai ta maia, hei tak hi paih a, hmathar lâka \ul! Hnam upa zâwk, hnampuizâwk, music lo hre hmasa lehthiam hmasa zâwk ten, ZoramKohhran Biak In tam zâwka kanzai hruai piano/ keyboard hmehang hi chuan Biak In-ah piano/

nnn RIMAWI

— H. Lalthazuala(Puia)Synod Music InstructorChanmari West. Aizawl

MUSIC A K|P TEHMASAWNNA TUR

March, 2011 26

keyboard an hmet ngai lo. Akalhmang laia hi hriatchian a zirchian hmasak a \ul mang e. Tin,za zêla sawm (100/10) vêl himusic note, solfa etc,chhiarthiam mai chu sawi loh,ahmeh(play) dân tûr tak leh dikthlap a hmet/hruai thei kan nithung. Hetianga hmang thei tûrleh piano/keyboard hmeta zaihruai thei tûr chuan zir nasat angai a, harsat pawh a harsa rênga ni. Biak In-a zai hruaina bîkahchuan mahni mâwi tih zâwng,duh dân leh ngaih dâna phuahkual, hmeh kual mai mai chi a nilo. A solfa inziak ang thlapahmeh mai tur a ni.

Chutiang a nih si chuan,Biak In-a mipui zaihruai nânengtiang takin nge Piano/ Key-board chu hmeh (play) tûr?Enge kan tih dâna dik lo paih tûrleh \anlâk dân tûr tih lam chuziah sên a ni lo a, a zirna hmunlamah kan luhchilh a ngai ta a ni.

� Solfa hla phuahtu/Siamtu/ Harmonise tu

lam : Mizoram \halaite zîngahhla phuah thiam tak tak mi kantam ta hle, an hla pawhPathianin a hman êm êm, kanhlimpui tak hla mâwi leh \ha taktak a tam ta hle bawk. Mahse,solfa hla harmonise \hintutelam erawh chuan \anlâk kanngai hle mai! Kan inpêkna lehtumna lam erawh chungaihsânawm tak a ni. A tam

zâwkte hi chuan kan ngamlutuk ta mah mah, kan huaisenmah mah, kan risk nasa lutuk tadeuhin a lang. Harmonise hmaahriattûr leh thiam hmasak tûrtam tak hre hmasa leh thiamhmasa lo hian kan ti ve pawp tazel mai! Han belhchiana phuaifê fê leh dik tawklo tam takhmuh tûr sawi tûr a awm. Hlaharmonise-tu nih duh ve hrimhrim avânga ti ve tawp zêl hohian, kan hla leh hla thlûk \ha,ro atâna tling tûr leh hlutna tûran tichhe deuh \hin.Kan thlenchin a\ang hian \an ila ang u.

� Zaipâwl hruaitu /Conduc tor lam : Tûn

dinhmun han thlîr hian zaipâwlconductor ten \anlâk kan ngaita hle mai! Music hriatna lehthiamna tak takah te, a hmanruahman thiam kawngah te \an ilaang u. Music hriatna nei mumallo, thiamna nei tak tak lo leh in-strument pakhat tal thiam takahmang thei lo tân chuanZaipâwl conductor \ha tak nih ahar khawp ang. Conductor chumusician ni tel thei seduhthusam a ni. Tin, KohhranZaipâwl, Bial Zaipâwl leh thlanbîk zaipâwl rêng rêng kan zaidânphung leh music kalphunginang tlâng ta vek mai te hi con-ductor \anlakna tûr a ni.Chubâkah, kan solfa vai dân teleh kan vai chhan tepawh hibihchiana hmathar la a

March, 2011 27

hmasâwn tûra ke pên tak tak a\ul ta bawk. Zaipâwl conductorte hian mi zai dân leh tih dânngawt ring lova, style thar neitûra \anlâka luhchilh a ngai tahle mai! Sawi tûr tam tak awmmahse, kim lo taka kan târlan tehi hmathar lâk nân K|P ten ihmang ang u.. A tâwp berah chuan, mu-sic hi he khawvêl atân mai ni lo,vân thlenga kan chhawm zêl tûrawm chhun a ni tih Biblea\angin kan hmu. K|P member

te hian Lalpa kan fak tak taktheihna hmanrua chu music hia ni. Music thiam miah lo tânphei chuan vânram chu a nuamfamkim kher lo ang. Kohhranhruaitu hmasa Martin Lutherachuan- music hriatna leh thiamna neimiahlo chu Kohhran rawngbâwltu nitlâk a ni lo a ti hial a ni. Chuvângin,Kohhran leh Music hi engtiklaipawha inkawp tlat, lâk hrantheih loh a nih avângin K|P tehian music-a hmasawn turin \anila zêl ang uw

SYNOD BOOKROOM BOOK NEWS(Synod Bookroom lehkhabu thar \henkhatte)

1. Rorelna Dik : India ram hi dân rorelna ram a ni a. Dan hriatloh hichhuanlam a tling lo. Ringtute pawh he India dân hian min phuar vek a,rorêltute thua awm hi Bible zir tîrna a ni bawk. Mimal chanvo leh diknahumhalhna leh sawrkâr dân bawhchhiate hrem theihna leh theih lohna dânchi hrang hrang, Laldinpuia Tlau ziah, a man `. 50/-

2. Beiseina Mittui : He lehkhabuah hian hausakna, retheihna, rinawmna,phatsanna, inbumna, phiarrûkna, hmangaihna der leh hmangaihna dik,beidawnna leh beiseina bâkah engkim a chuang! Samson Thanruma buatsaiha ni a, a `. 250/- man a ni.

3. Chuailo 2 : Pangpâr mâwi tak chu chuai mahse a hun takah a ngaitein a vul lehmai a. Mihring erawh chu keimahni hunah, keimahni hmun ngeiah kan vul a, kan liamhlen \hin. Liam hlen ve tho tûr, R.L Thanmawia chuan liam hlen ve lo tûr thu leh hlamâwi tak tak min hnutchhiah e, a man `. 80/-

4. Dâri Pasal : Thlirna hrang hrang a\anga mi kutchhuak inthlirsak thiam hi Mizote’nkan mamawh ve ta hle mai. Mizo zînga thuziak mi, khaw hrang \hah, nupui hminga‘Dâri’ nei \hiau mi pathum; Zîkpuii Pa, L. Keivom leh Rev. Lerthansung te thuziakfaksêl chunga an ziah dik loh laite thur chhuaka dik nia a hriat dan R. Lalthazuala’n (Dâripasal ve tho) a rawn pholanna bu hi lehkhabu chîkmite \hian a tling. A man `. 150/-

5. Barak Obama chanchin : Ram ropui America president 44-na leh Americamihàngte zîng a\anga USA President nihna dinhmun sâng tak chelh hmasa bertu,‘Nobel Peace Prize’ chawimawina hial dawngtu chanchin chipchiar, KennethChawngliana buatsaih chu a lo chhuak ta. A man `.150/-

7. Sulhnu Hliam : Nula hmêltha chungchuang Baby chu chin hriatlohin akhuangcher bo a. A bialpa chu nikhaw hre lovin, mi â ang maiin a awm bawk a.Hnamdang lakah pawh a hmêl chhuan tham Baby chu engtia bo nge? A bialpa chuana ât hlen phah dâwn em? Nula hmêl\ha leh duhawm chu a hmêl\hatna chuan thanghlauhawm lutukah a hnûklût zâwk em ni? Samson Thanruma buatsaih `. 70/- man.

March, 2011 28

HRISELNA nnnn

Khawvêla natna hlauhawmber pakhat chauh sawi tûr

ni ta se, AIDS natna hi chhânnadik a ni ang. Engvângin ngeCancer te, TB te, Khawsikpui teaia a hlauhawm? Natna dangrêng rêng chuan enkawlnadamdâwi a nei vek a, Aids natnaerawh hi chuan damna atândamdâwi tak tak ala nei lo a ni.

Aids natna leh a hrik anhmuhchhuahna hi kum 1981kum kha a ni a. Mahse kum tamtak kaltawha a chhan hriatlohathîte thisen vûra an vawn \hatte chu an han test-in Aids hrikan pai tih finfiah a ni a. Eng huna\anga mihringte hian vei lehthihpui \an kan nih tih hi chhânthiam a harsa a. A tîr berahchuan ngaw kâra zawng rualinan vei phawt a, engtin emawmihringin kan vei ve chauh a ni.

Aids natna kan tih hmingawmzia hi Acquired ImmunoDeficiency Syndrome a ni a. Aawmtîrtu hrik hi virus, HumanImmunodeficiency Virus(HIV)a ni. Kan hriat angin virus natnaavângin mi an thi vak vak ngailo. Aids natnaah erawh chuanhe virus hian natna dotheihna atih chhiat vek avângin, taksakulhpui kha vên lohin a awm taa. Natna hrik eng tân pawh hneh

AIDS natnatheihin a lo awm ta mai a ni.Tichuan aids natna vei dântlângpui chu engpawh a ni theita a ni.

A tîrah chuan insawisêlna neilovin Aids hrik an pai a, midangah an thehdarh \hin. Ahnuah chuan taksa hmun hranghrangah ‘bê’ (gland) a lo vûnga. An chak lo a, an nguai a, chhanmalman tûr awm lovin an chauhluah hluah \hin. |henkhatchuan khawsik reh har tak an neia. Kâ leh ka chhûng pân te, chawei tui lo leh chaw ei thei lo, luakte, kaw\ha lo te, an lo nei \hin.Ril a\anga thisen chhuak te, luna tak te, vun na sup sup te,natna hrik dang inrawlh avângathluaka khawsik lût te,mitdelna te, a thlen thei. Damlotân vuna pân dam thei lo leh pânlo pung zêl chu a ngaih-mawhawm zual \hin.

Naupangin an vei chuan, nutea\anga an kai a ni ber a, nautechu a \hang \ha thei lo a, natnado theihna a tlahniam a, thluaklam a khawih a, taksa leh rilrulamah rualban lo an ni a. Mi anghrâm pawh ni se, tual an chai theitih vêlah Aids natna avângin anthi tho tho dâwn bawk a ni.Engtia inkai chhâwn nge ?

A vei te thisen leh taksatuihnâng a\angin inkai a ni ber a.Inpâwlna a\angin a inkai theiha, inchiuna hriau thianghlim loa\angin a inkai theih bawk. Aidsvei rêng rêng za zêla 85 chu

March, 2011 29

SMTC HRIATTIRNASynod Multipurpose Training Centre, Mission Vengthlang,

Aizawl-ah Certificate in Computer Application Course(6 month)training-na hawn a ni leh dawn a. Application Form chu Office hunchhungin Office-ah lamin a hnuaia hming ziak hnenah hian Kohhranlehkha nen thehluh tur a ni.

Dilna thehluh ni hnuhnung : March ni 21, 2011Screening tset leh interview : SMTC, Mission Vengthlang, Aizawlneihna hmunScreening test neih hun : March ni 22, 2011 (Thawhlehni) 10:30a.m.Interview hun : March ni 24, 2011 (Ningani) 11:00a.m.Class \an hun : April ni 5, 2011 (Thawhlehni) 9:30a.m.Dil thei chin : HSLC Passed

Rev. LalrinnungaProgramme Director, SMTC

Drugs Addict leh mihur an ni.Damlo thisen inpêk a\angin

a kai theih a. I taksaah pemchhete pawh awm se, Aids hrikpai thisenin buak ta se, Aids i kaichhawng thei tihna a ni.

Aids hrikpai nu hnên a\anginnaute pianghlimin a kai theih a.Kuta inchibai a\ang leh Aids vei\hutna hnua \hut a\angin a kai theihloh a. Infawh(kaa infawh) a\angchuan a inkai theih dân a awm.

Taksaa Aids hrik HIV a awmhian an damlo nghâl mai lo a.Hrisêl tak angin an awm a. Heihi he natna thehdarhna hunremchâng tak a nih avânginAids hrik pai te hi Aids vei \antîran ni a, fîmkhur a \ha hle.

Aids hrik HIV pai leh pai lohhi thisen exam-a fiah theih a nia, amaherawhchu kai a\angathla thum chhûngin exam-naaha la positive hman lo \hin a, heihi ‘window period’ an ti a. Vawi

khat ena \ha pawh ni se, vei lo-a pawm theih a ni lo.

An inpuan duh loh avânginemaw, hriat loh vângin emawAids hrik pai ten nupui pasal neita se, a veitu leh a khingpui leha fate tam zâwk chu Aids natnahian a suat vek thei a ni. Pathianhre loa, nawmchenna, mipathmeichhiatna leh zu leh sa lehdrugs lama tlân te hian antaksaah leh hrisêlna thuah natnahlauhawm tak Aids natna an kaitheih avâng hian America ramathuhriltu \henkhat chuan‘Pathian hremna’ natnaah anngai hial a. Chu êm chu a ni lothei e. Kristian nun pângngai,thianghlim taka nungte tân Aidsnatna vei hi a hlauhawm hran lo a.‘Uire suh’ tih thupêk zâwm \hintute chuan he khawvêl lehkhawvêl lo la awm tûr atânmalsâwmna thuahhnih an dawngdâwn a ni. (Source : Hriselna Lamtluang)

March, 2011 30

Hriatzauna

Kan hringnun zinkawng –khâm leh suar, biboh leh

\itoh tak tak, ruahthimpui leh \othlipui a rawn thawh vûk vûklaite, dam chhûng ropuina lemthlîr a, rilru hah leh beidawng,lungngai leh mal êm êma kaninhriat châng te hianinnghahchhan tlâk, hmangaihleh lainat tâwpchin nei lova minkuangkuah tlattu a awm reng tihhi kan theihnghilh leh mai \hin.

Sualna khur thûk berahpawh tlu tawhin kanmihringpuite thlauhthlâk lehhnualsuat pawh lo ni tawh mahila “Pathian hmangaihna ropui”chuan min thlahthlam ve lova.Min zawng zêl a, min kalsanlovin min ûmzui zêl zâwk \hin.Chu “hmangaihna ropuizia”hmutute chuan thlamuannasawi hleih theihloh an nei a.“Vuina tûr rêng alo awm lo,” tiinan nitin hunbi an chhiar \hin.Chu nun chu an tlanbosan phaltawh lova, a chenin an chen \hina ni. Pathian chu lo tlânbosanlehin, lo tlûkbosan ta tehrêng\hin mah ila, a “hmangaihna”erawh a chuai ve chuang hauhlova, nitin a zual zêl zâwk \hin.A thûkin a ril a, sawifiah theih ani lova, a chana chan a, a neihaneih chi a ni.

Kan Kristian Hlabu No. 43-na, Pathian rawngbâwltu ropuiFrederick Martin Lehman-a hlaphuah “Pathian hmangaihnaropuizia (The love of God)” tihhla hi Pathian hmangaihnaFrederick Martin Lehman(1868-1953)

PATHIAN HMANGAIHNA ROPUIZIA

March, 2011 31

ropuizia, thûkzia leh zauziasawifiah chiang bertu pakhat ani awm e. “The World’s BestHymns” an tih “Fakna hla \hathlankhâwm” zîngah pawhkhawvêlin an hla duh berpakhat a ni. Kristian hlabu-ahlate zîngah hian a \ha ber chu atih theih hauh lovanga, a rilziaerawh hi chu belhchian dâwl taka ni. Mizo \awnga letlingtu UpaDr. L.N. Tluanga hian kum 1933daih tawha a lehlin kha a ni naa, a letling nalh viau mai,hetiangin:-

The love of God is greater far thantongue or pen can ever tell;It goes beyond the highest star, andreaches to the lowest hell.The guilty pair, bowed down withcare. God gave his Son to win;His erring child He reconciled, andpardoned from this sin.O love of God how rich and pure!how measureless and strong!It shall forever more endure. Thesaint’s and angels song!When years of time shall pass away,and earthly thrones and kingdomsfall, When men who here refuse topray, On rocks and hills and moun-tains call,God’s love so sure shall still endure,All measureless and strong;Redeeming grace to Adam’s race Thesaint’s and angels song.

A chang tawp berna,Could we with ink the ocean fill,And were the skies of parchmentmade, Were every stalk on earth aquill, And every man a scribe bytrade, ...a han tih phei hi chuanPathian hmangaihna zauzia hi apuang chiang hle a ni. Khawvêlatuifinriata tui zawng zawngtepen-tuiah changin, thing kûngzâr zawng zawngte chuziakfung (quill)-ah hmang vekdâwn ila, a ziah hnem theih tûrzia te, kan chung lam vân zaulutuk, tâwpchin neilo pawh chulehkha phêk-ah chang hialin,khawvêl mihring zawng zawnghian “Pathian hmangaihna thu”chu ziak ta ila……

To write the love of God above Woulddrain the ocean dry;Nor could the scroll contain thewhole, Tho stretched from sky to sky.

‘A hmangaihna’ thu hi puansên a ni lo; kan ziak sêng heklovang. Ziak dâwn pawh ni ilatuifianriat-a tuite a kang ang a,eng anga lehkha phêk hlai pawhnise ziahna-in a daih dâwn lo,puan sen chi a ni lova, puanzawh rual alo ni lo. Pathianhmangaihna hi alo va ropuiin alova thûk tak em! tih hi a ni mai.Chuti khawpa “Pathianhmangaihna ropuizia” chu I hmuve tawhin i nei ve tawh em le??A va ropui em!!! Amenw

March, 2011 32

KANTUSihphir Vêngthar Br. &

Mêlthum Br.

SIHPHIR VENGTHAR

S ihphîr VêngtharBranch, ka kan a, anni hi

October 31, 1971-a ding \an anni a,tûnah hian member mipa 398 lehhmeichhia 193 lai mai awmin,theihtawp chhuahin Pathianrawng an bâwl \hin. An branchinrelbâwlna atân Sub-Committeehrang hrang, Programme, Evan-gelical Cell, Media, Decoration,Property, Refreshment, FaithPromise sub committee te siaminan branch hmalâkna lehrawngbâwlna atân an \angkai hle.

A tlângpuiin thawh\an zânahhian member 139 vêl an inkhâwm\hin a, za zêlah 23.14 percentinkhâwm \hin ang an ni.Thawh\an zân hian Sermon, Shar-ing, Short Sermon VarietyProgramme te an hmang \hin a,tin tûn thlengin Kohhran Zaipâwlnung leh thiamtak mai an nei theia, Kohhran Zaipâwlah hian mem-ber 50 awmin, Kohhran hunpawimawh bâkah K|Pprogramme hrang hrangah an zaithei zêl \hin a, kârkhatah \um hnihThawhleh zân leh Pathianni tlaihian hla an zir \hin. Sum an tuakdân tlângpui chu, Faith Promise,

Group Budget, Inhlawhna,Lehkha Ip sem, InkhâwmThawhlawm, K|P RCC Buildingluah hawh tîr man a\angtein suman tuak \hin.

Kohhran kal tlangin Mission-ary paruk(6) an châwm mêk a, anbranch member mi panga(5) laimai Missionary in an chhuah mêkbâkah kumin hian Missionarypakhat(1)an branch a\ang hian achhuak leh tawh bawk.

Kristian |halai hi kuminahcopy 70 an la mêk a, copy 1 hi mem-ber 8.2 in inchhiar \awm ang an ni.

An branch a Sub- Committeepakhat Evangelical Cellhmalâkna Pathianin mal a sâwma, member ten harhtharna anchang nasa hle a, K|P inkhâwmleh Kohhran inkhâwm pawh anawm phah hle. An member mipathum(3) in Presbyterian BibleSchool-ah C.Th an passed tharbawk. Sound system `. 71,826/-man lai mai an lei tharbawk.Nikum khan kumpuambawhzuina atan Ruihhlo ngaitepual camping hlawhtling tak annei thei bawk.

An Branch in Lungrual lehhlim taka Pathian rawng an bawltlang thei hi an lâwm hle a niw

March, 2011 33

MELTHUM BRANCH

Kum 1955 October khân anding \an a, tûnah hian

member mipa 210 leh hmeichhia104 an vaiin 314 an awm a.Hlimen bialah an awm mêk a ni.Kumin hian member te Groupthumah in\henin Group te hiBranch chakna bulpui ber an nia, kum khat chhûngin budget\um hnih nei \hinin an budgette hi an khûm hial \hin a ni.

October 11, 2005 khânBranch Golden Jubilee ropuitakin an lo lâwm tawh a, Branchmember te inlungrual leh hlimtak an ni. Branch thla tharCommittee apiangin Com-mittee member ten buhfaikeng khawmin mi harsazâwkte an pe \hin a,zawngchangtlâk an ti hle.

Lal Isua hnung zuiaChanchin |ha puandarh hi anngaihpawimawh ber a ni a, anmember a\angin mi pali Mis-sionary atân chhuak tawhintûnah hian Missionary pariat anchâwm mêk bawk a ni.

An Branch hian a hraninBudget an nei ngai lova, an sumhmuh ang ang hi \ûl lehmamawhah an hmang mai \hina ni. An sum hmuhna hranghrangte chu Inkhâwmthawhlâwm, Committee mem-ber leh member-te Faith Prom-ise, neihthil/thiamthilthehkhâwm, hnatlâng leh

Group budget-te hi an sumtuakna bulpui ber a ni. FaithPromise bîkah hian Branch O.B.te hian a hranin Budget an intuka, inhlawhna bâkah mahniremchàn angin anthawhkhâwm \hin. Committeemember-te pawhin memberdangte aia sângin budget anintuk bawk \hin a ni.

Kohhran leh K|P mamawhSound System lam pawhchangtlung tak an nei a, tichangtlung zêl tûr pawhinhmachhawp an neih belh zêl a,hetiang lama harsatna awm theichu pumpelh an tum hle.

Central K|P a\anga tihturawmte \ha taka ti thei zêlinhlawkthlâk an ti \hin hle.Kristian |halai chanchinbu hinikum-ah 33 lain kumin hiancopy 55 an la a, hma an sawn hle.

Kum tâwpah hnatlâng kim,Branch Committee kalkim tehnênah lawmpuina thilpêk anpe \hin a, hêng bâkah hian anmember kum sawmthumchunglam leh kum sawmhnihhnuailam, member pumpuiaactive ber te thlang chhuakinlawmpuina thilpêk an inpe \hina. Krismas-ah mi harsate an\anpui \hin bawk.

Hruaitute leh member-te aninpawh tlan êm avânginthawhhona \ha tak nên hlim lehlâwm taka Pathian rawngbâwlhna thawk \hin an nihna hi anentawntlâk hlew

March, 2011 34

Keimahni

n February ni 2, 2011 (Nilaini) khân PYF Central CommitteeMeeting Shillong-ah neih a ni a, Pu Vanlalfinga, Fin. Secretary,CK|P chu Committee Member a nih angin a kal a, thu pawimawhtak tak an rel a ni.n February ni 10, 2011 (Ningani) khân R. Lalmalsawma,Bethlehem Vêng (Synod Choir Member) chuan BethlehemKohhran Biak In-ah Lalmuanpuii Hnamte, Bethlehem Vêngthlangchu Kohhran Dân Thianghlimin a nei. Kan lawmpui a, fanaumalsâwmna an dawn ngei theih nân duhsakna kan hlan e.n Synod Choir rawngbâwlna :(1) Chanmari West Branch : Ni 6 January, 2011 (Ningani)-ah

Chanmari West Branch Silver Jubilee hmanpuiin vawikhatzaiin hla pahnih (2) an rem a ni.

(2) Muallungthu Bial : Ni 14 January, 2011 (Zirtâwpni) zânahMuallungthu Bial Silver Jubilee lâwmna K|P pual programmean hmanpui a, \um hnih zaiin hla pali (4) an rem.

(3) Phullen Bial : Ni 29-30 January, 2011 khân Phullen KohhranBiak In-ah Phullen Bial K|P Conference leh Silver Jubileehmanpuiin an kal a, \um li zaiah hla pakua (9) an rem a ni.

(4) Tuikual Kohhran : February ni 5, 2011 (Inrinni) zânah TuikualKohhran Golden Jubilee lâwmna inkhâwm an hmanpui a, \umhnih zaiah hla pathum (3) an rem.

(5) Bethlehem Kohhran : February ni 10. 2011 (Ningani) khânBethlehem Kohhran Biak In-ah R. Lalmalsawma Synod ChoirMember nupui neihah hla pakhat an rem.

n Branch ding thar : Lawngtlai Chanmari Bial chhungah Augustni 29. 2010 khan Saizawh ‘E’ Branch a ding thar a, Ni 3 Feb., 2011khan registration fee an rawn pe. Member mipa 14 hmeichhia 6, anvaiin mi 20 an ni.

Ramhlun Bial chhûngah January ni 3, 2011 (Thawh\anni) zânkhân Ramhlun Vêngchung Branch a ding thar a. Ni 1.2..2011-ahregistration tih a ni a, Member mipa 137, hmeichhia 93, an vaiin230 an awm a ni.

March, 2011 35

March, 2011 36