Mali Analiz Yöntemleri-Finansal Analiz

TÜRKİYE TEMSİLCİLİĞİ

İŞLETME BÖLÜMÜ

Mali Analiz

Yöntemleri

LİSANS PROGRAMI

SUNAN : Tarık MORGÜL

SUNULANSUNULAN: Doç. Dr. Murat AYAN: Doç. Dr. Murat AYAN

1

YALOVA, Ocak 2014

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

GİRİŞGİRİŞ................................................................................................................44I. BÖLÜMI. BÖLÜM..........................................................................................................551. FİNANSAL ANALİZ ...........................................5

1.1. FİNANSAL ANALİZ KAVRAMI ....................................51.2. Finansal Analiz Türleri ................................51.2.1. Amacına Göre Mali Analiz Türleri .....................61.2.1.a. Yönetim Analizleri .................................61.2.1.b. Kredi Analizleri ...................................61.2.1.c. Yatırım Analizleri .................................71.2.2. Kapsamına Göre Mali Analiz Türleri ...................71.2.2.a. Statik Analiz ......................................81.2.2.b. Dinamik Analiz .....................................81.2.3. Yapana Göre Mali Analiz Türleri ......................81.2.3.a. İç Analiz ..........................................81.2.3.b. Dış Analiz .........................................9II. BÖLÜMII. BÖLÜM........................................................................................................992. MALİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ....................................9

2.1. Yatay Analiz (Karşılaştırmalı Tablolar Analizi) ........92.1.1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizinin Düzenlenmesi . . . .102.1.2. Karşılaştırmalı Mali Tabloların Yorumlanması ........122.1.3. Karşılaştırmalı Tablolar Analizine Örnek Uygulama . . .142.2. Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi ile Analiz) ...............212.2.1. Mali Tabloların Yüzde Yöntemi Analizi ile Düzenlemesi ............................................................212.2.1.a. Bilançonun Yüzde Yöntemi ile Analizi...............212.2.1.b. Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi ile Analizi ........222.2.2. Yüzde Yöntemi Analizi ile Hazırlanmış Mali Tabloların Yorumlanması................................................232.2.2.a. Dikey Yüzdelere Göre Hazırlanmış Bilançoların Yorumu ............................................................242.2.2.b. Dikey Yüzdelere Göre Hazırlanmış Gelir Tablosunun Yorumu .....................................................282.2.3. Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek..............282.3. Trend Analizi (Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz) . . .31

2

2.3.1. Mali Tabloların Eğilim Yüzdeleri Yöntemi Analizi ile Düzenlenmesi ...............................................312.3.2. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi Analizi ile Hazırlanmış MaliTabloların Yorumlanması ............................................................322.3.2.a. İlişkili Kalemlerin Eğilimlerinin Yorumu ..........332.3.3. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek. . .392.4.1. Oran Analizi (Rasyo Analizi) ........................432.4.2. Mali Tabloların Oran Analizi Yöntemi ile Düzenlenmesi veYorumlanması ...............................................442.4.2.a. Likidite Oranları .................................442.4.2.b. Mali Yapı Oranları ................................472.4.2.c. Faaliyet Oranları .................................522.4.2.d. Kârlılık Oranları .................................572.4.2.e. Piyasa Oranları....................................632.4.3. Oran Analizi Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek ......63

KAYNAKÇA KAYNAKÇA ......................................................................................................7171

TABLO ÇİZELGESİTABLO ÇİZELGESİ LİSTESİ LİSTESİ Tablo 1.1. Mutlu Akü Ayrıntılı Bilanço (2003-2002) Karşılaştırmalı Tablo Analizi ..............................15Tablo 1.2. Mutlu Akü Gelir Tablosu (2003-2002) Karşılaştırmalı Tablo Analizi ..............................................16Tablo 1.3. Mutlu Akü Dönen Varlıklar ve Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Değişikliklerin Karşılaştırmalı Tablo Analizi 17Tablo 1.4. Mutlu Akü Dönen Varlıklar, K.Vadeli Borçlar ve Net Çalışma Sermayesindeki Değişiklikler .......................17Tablo 1.5. Mutlu Akü Dönen Varlık ve Duran Varlık Karşılaştırmalı Tablo Analizi ..............................18Tablo 1.6. Mutlu Akü Dönen Yabancı Kaynaklar ve Öz Kaynaklar Karşılaştırmalı Tablo Analizi .................18Tablo 1.7. Mutlu Akü Duran Varlıklar ve Öz Kaynaklar Karşılaştırmalı Tablo Analizi .................18Tablo 1.8. Mutlu Akü Duran Varlıklar ve Devamlı Sermaye Hesapları Karşılaştırmalı Tablo Analizi . . . .19Tablo 1.9. Mutlu Akü Ticari Alacaklar ve Ticari Borçlar Karşılaştırmalı Tablo Analizi ...............20

3

Tablo 1.10. Mutlu Akü Maddi Duran Varlıklar ve Stoklar Karşılaştırmalı Tablo Analizi .....................20Tablo 1.11. Y.A.Ş.‘nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi ileAnalizi Tablosu ............................................29Tablo 1.12. Y.A.Ş.’nin 2006 Yılı Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi ile Analizi Tablosu .........30Tablo 1.13. Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Bilançonun Analiz Tablosu .............................................40Tablo 1.14. Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosunun Analizi Tablosu ...........................42

ŞEKİL ÇİZELGESİŞEKİL ÇİZELGESİ LİSTESİ LİSTESİ Şekil 1.1. Başa Baş Grafiği ................................62

GİRİŞ

İnsanlar yaradılışları gereği toplum halinde yaşamak

zorundadırlar. Bu nedenle birbirleriyle sürekli bir iletişim

halindedirler.

4

İnsan olmanın bir gereği olan mal veya hizmetlere

olan ihtiyaç, insanların birbirleriyle olan iletişimi ile daha

da artmıştır. İnsanlar önceleri mübadele ile ihtiyaçlarını

karşılamışlardır. Trampa yani değiş tokuşta mal veya

hizmetlerin tam olarak birbirinin yerine değer olarak eşit

olmadığını anlayan insanlar, paranın bulunmasıyla tek bir değer

ölçüsünü benimsemişlerdir.

Paranın toplum hayatına girmesiyle insanlar

kazançlarını, gelir ve giderlerini, kâr veya zarar durumlarını

öğrenmek ihtiyacı hissetmişlerdir. İşte burada devreye muhasebe

girmiş, para ve diğer varlıklarının hesabını ayrıntılı bir

biçimde hesaplayabilmişlerdir. Daha sonra muhasebe bireysel

olmaktan çıkmış, önceleri küçük esnaf ve sanatkârların, sonra

da büyük şirketlerin varlık ve kaynak dengeleri ile gelir,

gider, maliyet, kârlılık/zararlılık durumlarını analiz

etmelerine yardımcı olmuştur.

İşletmelerin can damarı olan muhasebe departmanlarının iyi

yönetilmesi gerekir. Muhasebesi olmayan ve ya olupta düzgün

işlemeyen işletmeler yok olmaya mahkumdur. Muhasebesi sistemli

yürüyen işletmelerde, yönetimler parayı yönlendirmek için

yanlış yapmayacaktır. Kendi finanslarını düzgün bir şekilde

yönetip paralarına para katacaktır.

İşletmelerin genel ekonomik görünümlerinin belirlenmesi

finansal tablolarının kabul görmüş standart ve yöntemlere göre

analizi ile mümkündür. Değerlendirmeci yada analizci kendi

yorumunu katmakta serbesttir fakat analzi yapılması sırasında

karşılaştırma yapılması açısından muhasebe ilke ve

5

prensiplerine göre standart formatta analiz çalışmalarını

yapmak zorundadır.

Bu projede işletme hakkında mali analiz yapılabilmesine

yönelik ve mali analiz yöntemlerinin nasıl yapılabileceği

anlatılmıştır. Mali analiz çalışmaları gerçek anlamda işletmeyi

ve sektörünü analiz etme olanağı vermektedir. Eğer işletme için

yeterli düzeyde bilgi kaynağı olduğuna araştırmacı kanaat

getirirse, o işletme için standartların üst düzeylerinde daha

ayrıntılı analiz yapma olanağı elde eder. Fakat bu durumda

verilerin güvenilirliği ön plana çıkmakta ve yapılacak

hataların sonuçları da aynı zamanda oldukça önemli olmaktadır.

I. BÖLÜM

1. Finansal Analiz

1.1. Finansal Analiz Kavramı

Finansal tablolar analizi bir işletmenin mali durumunu

faaliyet sonuçlarını ve finansal

yönden gelişmesini değerlendirebilmek gelişme yönlerini

saptayabilmek ve o işletmeyle ilgili geleceğe dönük tahminlerde

bulunabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler

arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içinde göstermiş

oldukları eğilimlerin incelenmesidir.1

1 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), Finansal Yönetim ve Finansal Analiz, S.159

6

Mali tablo kalemleri arasındaki ilişkiler ve bunların

zaman içinde göstermiş oldukları eğilimler işletmenin mali

yapısı hakkında bir kanaat verir. İşletmelerin yükümlülüklerini

yerine getirme, likidite durumu, kârlılık, finansman yapısı ve

varlıkların etkinliği mali tablolardan izlenebilir.

Finansal analizden genellikle işletme yöneticileri, kredi

analistleri ve menkul kıymet analistleri yararlanır.

Yöneticiler finansal analizi, kontrol ve işletme

faaliyetlerinin düzenlenmesi amacıyla oranları veri olarak

kullanır. İşletmenin (finans) yöneticileri belli bir dönemde

işletme faaliyetlerine ilişkin performanslarını finansal analiz

sonucunda görebilirler. İşletme sahipleri ise işletmeye

koydukları kaynakların değer artışını ve azalışını mali

tabloların analiziyle görebilirler. İşletmeye kredi veren

kuruluşlar ise kredi verip vermeyeceklerini değerlendirirler.

İşletmenin kredi borcunu ödeme yeteneğini görerek karar

verirler. 2

1.2. Finansal Analiz Türleri

Finansal tablolar üzerinde yapılacak analizler değişik

açılardan bölümlenebilir:

Analizin yapılması amacına göre,

Analizin kapsamına veya yapılış biçimine göre,

Analiz yapacak olan şahıslara göre.

1.2.1. Amacına Göre Mali Analiz Türleri

2 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), İşletme Yönetimi, S. 2817

Finansal tabloların analizi, işletme ilgililerinin

amaçlarına göre değişik açılardan yapılmaktadır. Analizin

yapılması amacına göre, analiz türleri üçe ayrılmaktadır.

Bunlar;

Yönetim Analizleri,

Kredi Analizleri

Yatırım Analizleri 3

1.2.1.a. Yönetim Analizleri

İşletme yönetimi işlevlerinin yerine getirilmesinde

alınacak kararlara dayanak olmak

üzere işletme yönetimi için yapılan analizdir. Bu analizleri

işletme yönetimlerinden sorumlu kişiler tarafından kullanırlar.4

Yönetim analizinin yapılmasında, her türlü finansal tablo

ve dokümandan yararlanılır.

Bu analizde amaç; Yönetime, işletme ile ilgili çeşitli

konularda gerekli verileri vermek ve alacakları kararlara ışık

tutmaktır. 5

Bu analiz ile;

İşletme faaliyetinin başarı derecesi ölçülür.

İşletmenin kısa ve uzun vadeli hedeflerine ulaşıp

ulaşmadığı belirlenir.

Hedeflerden sapma nedenleri belirlenir.

3 (Mali Analiz Türleri), http://www.smmmdershanesi.com/mali-analiz-cesitleri.html4 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.1595 (Mali Analiz Türleri)

8

http://www.smmmdershanesi.com/mali-analiz-cesitleri.html

http://www.smmmdershanesi.com/mali-analiz-cesitleri.html

Geleceğe dönük planlar hazırlanır.

Üretilecek mal ve hizmetlerin türleri, miktarı üretim

bileşimi ve izlenecek fiyat politikası konusunda kararlar

alınır.

Faaliyetler denetlenir ve değerlenir.

Uygulamanın her aşamasında doğru ve düzeltici kararlar

alınır.

1.2.1.b. Kredi Analizleri

İşletmenin finansman durumu ile borç ödeme gücünü

anlayabilmek için yapılan analizlerdir. Kredi analizi işletmeye

kredi verenler veya verecek olanlarla, işletmenin finansman

yöneticileri tarafından yapılmaktadır. Kredi analizlerinde

işletmenin cari aktifleri ile kısa vadeli borçları arasındaki

ilişki, cari aktiflerin yapısı, sermaye yapısı, özsermaye,

yabancı sermaye yapısı ve finansman yöntemleri önem

taşımaktadır. 6

Kredi analizlerinde amaç, işletmenin borç ödeme yeteneğini

ölçmek ve borçların zamanında ödenip ödenmeyeceğini

araştırmaktır. Gerek işletmeye kredi sağlayan finansman

kuruluşları, gerekse işletmeye kredili mal satan diğer

işletmeler; İşletmeye verecekleri borcun tutarı, vadesini ve

teminat olarak isteyecekleri karşılıkların, risk durumuna göre

tutarlarını saptayabilmek için, kredi analizlerine başvururlar.7

1.2.1.c. Yatırım Analizleri

6 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.159, 160.7 (Mali Analiz Türleri)

9

İşletmeye ortak olanlar veya ortak olmayı düşünenler ile

işletmeye uzun vadeli kaynak sağlayanlar tarafından yapılan

analizdir. 8

Başka bir anlatımla, işletmeye yatırım yapan veya yapmayı

düşünenlerce; işletmenin kazanma gücünün, devamlılığının,

yatırımın emniyetinin ve karlılık durumunun analiz edilmesidir.

Yatırım analizlerinde; ortaklar ve ortak olmayı

düşünenler, işletmenin mevcut ve gelecekteki kazanma gücü ile

dağıtacakları kar payları ve hisse senetlerinin değerlerindeki

değişmeleri araştırmaktadır.

Diğer taraftan, işletmenin tahvillerini satın alıp

işletmeye uzun vadeli kredi sağlayanlar ile tahvil satın almayı

düşünen yatırımcılar; Yatırımlarının faiziyle birlikte

kendilerine zamanında geri ödenip ödenmeyeceği konusu ile

ilgilenmektedirler.

Bu nedenle işletmenin kazanma gücü ve karlılık durumundaki

gelişme ile finansal durumundaki değişmenin analizi bu grup

içinde büyük önem taşımaktadır. 9

1.2.2. Kapsamına Göre Mali Analiz Türleri

Mali tablolar analizi yapılış biçimine (kapsamına) göre

statik analiz ve dinamik

analiz olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir.

Statik Analiz,

Dinamik Analiz.

8 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.160.9 (Mali Analiz Türleri)

10

1.2.2.a. Statik Analiz

Bu analiz türünde bir işletmenin mali tabloları sadece bir

dönem bakımından

incelenmekte ve mali tablolarda yer alan kalemlerin birbirleri

ile ilişkileri değerlendirilerek gerekli yorumlar

yapılmaktadır. 10

Bu analiz türünde tek döneme ait ve belirli tarihte

düzenlenmiş finansal tablolar analize tabi tutulmaktadır. Bu

analiz işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını

cari faaliyet dönemi içinde gösterir ve yapılacak geniş

kapsamlı analizin önemli bir parçasını oluşturur. Statik

analizde oranlar, yüzdeler ve diğer analitik tekniklerden

yararlanılır. 11

Yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz) yapılış biçimine

göre statik analiz niteliğindedir.

1.2.2.b. Dinamik Analiz

Bu analiz türünde bir işletmenin mali tabloları birbirini

izleyen dönemler bakımından incelenmekte ve mali tablolarda yer

alan kalemlerin göstermiş oldukları eğilimler değerlendirilerek

gerekli yorumlar yapılmaktadır. Bu analiz ile mali tablolarda

yer alan bir kalemin tutarı geçmiş dönemlerdeki değeri ile

karşılaştırılmakta ve ortaya çıkan değişim yorumlanmaktadır.

Benzer şekilde bir işletmenin verileri aynı sektörde faaliyet

10 (UYAR), Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz, http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH303U.pdf11 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 160.

11

http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH303U.pdf

gösteren başka bir işletmenin verileri ile de

karşılaştırılabilmektedir.

Karşılaştırılmalı tablolar analizi (yatay analiz) yapılış

biçimine göre dinamik analiz niteliğindedir.

1.2.3. Yapana Göre Mali Analiz Türleri

Analizi yapacak olan şahıslara göre mali analiz türleri iç

analiz ve dış analiz olmak

üzere iki başlıkta ele alınabilir. 12

1.2.3.a. İç Analiz

Yöneticiler, muhasebeciler, iç denetçiler gibi işletmenin

içinden olan kişilerin yapmış oldukları analiz türüdür.

1.2.3.b. Dış Analiz

İşletmeyle ilişkisi bulunan üçüncü kişilerin işletmenin

yayınlamış olduğu raporlardan yararlanarak yaptıkları

analizdir. 13

II. BÖLÜM

2. Mali Analiz Yöntemleri

12 (UYAR), Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz, http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH303U.pdf13 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 161.

12


Finansal analiz, finansal tablolarda bulunan hesaplar

arasındaki bağlantının kurularak ölçümlemenin yapılması ve

yorumlanmasıdır. Finansal analiz, işletmenin geçmiş ve içinde

bulunduğu dönemdeki finansal performansı incelenerek, geleceğe

dönük tahminlerin yapılmasını sağlar. 14

Mali tabloların analizinde kullanılan temel teknikler

şunlardır:

Karşılaştırmalı tablolar analizi (yatay analiz)

Eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz (trend analizi)

Yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz)

Oran analizi (rasyo analizi) 15

2.1. Yatay Analiz ( Karşılaştırmalı Tablolar Analizi)

Karşılaştırmalı tablolar analizi, bir işletmenin iki veya

daha fazla hesap dönemine ilişkin finansal tabloların birbirini

takip eden dönemler bakımından karşılaştırmalı olarak

düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde

göstermiş oldukları değişikliklerin incelenerek

değerlendirilmesidir. 16

Değişmelerin meydana getirdiği gelişmelerin gelecekte

işletmenin mali durum ve faaliyet sonuçlarına etkilerinin

yorumlanmasını mümkün kılar. Dolayısıyla bu teknikte önce

değişmeler hesaplanır daha sonra bu değişmeler yorumlanarak

14 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 281.15 (Mali Analiz Teknikleri), http://www.baskent.edu.tr/~ferhan/MaliTablolar/Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf16 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.161.

13

http://www.baskent.edu.tr/~ferhan/MaliTablolar/Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf

http://www.baskent.edu.tr/~ferhan/MaliTablolar/Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf

neden-sonuç ilişkilerine bağlı olarak gelişmeler tahmin edilir.

Karşılaştırmalı tablolar analiz tekniğinin amacı, bir

işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını etkileyen

değişmelerin gelecekte de devam edeceği varsayımından

hareketle, değişmelerin işletmenin gelecekteki mali durumu ve

faaliyet sonuçlarında yaratacağı gelişmeleri belirlemektir.

Karşılaştırmalı tablolar analiz tekniğinde bilanço kendi

içerisinde, gelir tablosu da kendi içerisinde yıllar itibariyle

karşılaştırılır. Bu yönüyle teknik, dinamik bir analiz

tekniğidir.

Her analiz tekniğinde olduğu gibi karşılaştırmalı tablolar

analiz tekniğinden beklenen, bilgilerin üretilebilmesi için

işletmenin faaliyette bulunduğu sektörün özellikleri ile

işletmenin üretim, pazarlama finans gibi temel işlevlerine

ilişkin özellikli yönlerinin bilinmesinde yarar vardır.

Örneğin, enflasyon oranı veya uygulanan muhasebe

politikalarındaki değişmeler karşılaştırmalı tabloların

yorumlarını etkileyebilir.

2.1.1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizinin Düzenlenmesi

Karşılaştırmalı tablolar analiz tekniğinin uygulanması

için gerekli olan bilgiler:

Birbirini izleyen iki yıla ait bilançolar

Birbirini izleyen iki yıla ait gelir tabloları

14

Karşılaştırmalı tablolar analiz tekniği genellikle iki

yıla uygulanır. Bazen iki yıldan daha fazla döneme de

uygulandığı görülmektedir. Bu durumda karşılaştırmalar ya

yıldan yıla, ya da başlangıç yılı baz kabul edilerek baz yıla

göre yapılır. Ancak baz yıla göre analiz, trend analizinde daha

anlamlı sonuçlar ortaya koyduğundan karşılaştırmalı tablolar

analizinde genellikle iki yıl tercih edilir.

Finansal tabloların analize hazır duruma getirilmesi için

bazı işlemler yapılır. Bu işlemlerden bazıları şöyledir:

Bilanço ve gelir tablosunda yer alan rakamlar uzun ve

küsuratlı olabilir. Rakamların

yuvarlanması hesaplamaları kolaylaştıracaktır.

Ele alınan her iki yılda da rakamı olmayan kalemler

çıkarılır. 17

Karşılaştırmalı tablolar analizi aşağıdaki aşamalar

izlenerek yapılır:

Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin bir önceki

yıla göre mutlak farkları

alınarak, artış ya da azalışlar tespit edilir. İkiden

fazla yıl karşılaştırılıyorsa, değişimler başlangıç alınan

yıla göre yapılabileceği gibi, birbirini takip eden yıllar

arasında da yapılabilir.

İkinci aşamada hesaplanan mutlak farklar, yüzdesel

ifadelere dönüştürülür.

Kalemler arasındaki mutlak ve yüzde farklar belirlendikten

sonra, bu değişimlere sebep olabilecek nedenler aranır.

17 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL), Mali Analiz, http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH202U.pdf

15


Aktif kalemdeki bir artış, aktifteki diğer kalemlerdeki

azalışlardan ya da pasif kalemlerindeki artıştan

kaynaklanabilir. Aktif kalemdeki bir azalış, aktifteki

diğer kalemlerdeki artıştan ya da pasif kalemlerindeki

azalıştan ileri gelmiş olabilir.

Değişimlerin nedenleri de bulunduktan sonra, değişime yol

açan gelişmelerin işletme açısından olumlu mu olumsuz mu

olduğu incelenir. Analizin en önemli aşaması bu kısımdır.

Çünkü değişimlere yol açan gelişmeler iyi analiz

edilmezse, yanlış yargılarda bulunularak, hatalı kararlar

verilebilir. 18

Karşılaştırmalı tablolar analizi tekniğinde

karşılaştırmalı bilançoların ve gelir tablolarının hazırlanması

birbirine benzemektedir. Birbirini izleyen iki yılın

karşılaştırması şeklinde yapılan analizde beş sütun

açılmaktadır. 1. Sütunda kalemler yer alır. 2.ve 3. Sütunlarda

ele alınan yılların rakamları yer alır. 4. Sütunda değişimin

büyüklüğü rakamsal olarak hesaplanır. 5. sütunda ise değişimin

hızını belirlemek için değişim yüzdesi hesaplanır. Hesaplamalar

4. ve 5. Sütunlarda yapılmaktadır.

Değişimin büyüklüğünü hesaplamak için ele alınan kalemin

2. yıldaki tutarından 1. yılın tutarı çıkarılır. Değişmeler

azalış ve artış olarak belirlenir. Tabloda + işareti artışı,

(–) işareti ise azalışı ifade etmektedir.

18 (Karşılaştırmalı Tablolar Analizi), http://notoku.com/karsilastirmali-tablolar-analizi/

16

http://notoku.com/karsilastirmali-tablolar-analizi/

http://notoku.com/karsilastirmali-tablolar-analizi/

Mutlak Değişim (Fark) = Ele Alınan Kalemin 2.Yıldaki Tutarı - Ele Alınan

Kalemin 1. Yıldaki Tutarı

Değişim hızını ifade eden yüzdeler ise artış ya da azalış

olarak belirlenen farkın 100 ile çarpılarak ilk yıl tutarına

bölünmesi suretiyle bulunur. Bu ifademizi aşağıdaki şekilde

formüle edebiliriz.

Yüzde Değişim (Fark)=(Mutlak Fark*100)/Ele Alınan Kalemin 1.Yıldaki Tutarı19

2.1.2. Karşılaştırmalı Mali Tabloların Yorumlanması

Karşılaştırmalı tablolar analizinde geçmişte devam eden

bir durumun gelecekte süreceği varsayımından hareketle

değişimin ve buna bağlı olarak gelişimin yorumu esastır.

Yorumda, öncelikle ‘‘Hangi kalemlerin yorumlanması gerekir?’’

sorusunun yanıtı önemlidir. Öncelikle bilançoda ve gelir

tablosunda dikkat çekici bir tutarda ve yüzdede değişim

gösteren kalemler ele alınır. Daha sonra işletmenin mali durumu

ve faaliyet sonuçlarını etkileyecek kalemlerdeki değişim

yorumlanır. İşletmenin mali durumuyla ilgili kalemler olarak;

Hazır değerler, ticari alacaklar, stoklar, maddi duran

varlıklar, mali borçlar, sermaye

kalemlerindeki değişmeler yorumlanır.

Faaliyet sonuçları bakımından gelir tablosundan brüt satış

kârı, olağan kâr, dönem net kârı kalemlerinin yorumlanması

gerekir.

Karşılaştırmalı tablolar analiz tekniğinde bilanço ve

gelir tablosundan kalem yorumlamanın yanında kalem19 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

17

etkileşimlerinin yarattığı faktörlerdeki değişmelerin

yorumlanması da yapılabilir. İşletmenin gelecekteki mali durumu

ve faaliyet sonuçları bakımından net çalışma sermayesi,

kapasite, borçlanma kapasitesi gibi konulardaki gelişmeler,

yorum yapılarak tahmin edilebilir. Örneğin, net çalışma

sermayesindeki gelişmeleri tahmin etmek için dönen

varlıklardaki değişme ile kısa vadeli yabancı kaynaklardaki

değişme karşılaştırılabilir.

Yorum, tamamen analistin işletme, sektör ve mali tablolar

ile ilgili bilgi birikimine ve deneyimine bağlıdır. Yorumu

belirli bir kalıba sokmamakta yarar vardır. Bunları şöyle

sıralayabiliriz:

Değişimin Belirlenmesi

Birinci aşamada, ele alınan kalemdeki mutlak ve yüzde

değişim belirlenir. Ele alınan kalemin hem mutlak hem de yüzde

değişimine birlikte değinilir. Mutlak olarak küçük olan bir

değişimin yüzde olarak büyük olabileceği veya bunun tersi

olabileceği unutulmamalıdır. Bazen yüzde değişimler büyük

olurken mutlak değişim küçük olabilir.

Değişimin Nedenlerinin Belirlenmesi

İkinci aşama değişimin nedenlerinin belirlenmesidir.

Burada şöyle bir genelleme yapmakla birlikte kalemin özelliğini

de dikkate almak gerekir. Ele alınan bir aktif kalem ise ele

alınan kalem ile ilişkisi olmak koşuluyla, artışın nedenleri

aktifteki azalışlar, pasifteki artışlardır. (Örneğin, hazır

değerlerdeki artışın nedeni ticari alacaklardaki azalma, mali

18

borçlardaki artış olabilir. Ticari borçlardaki artış, hazır

değerlerin artış nedeni olamaz, çünkü ticari borçlardaki artış

mal veya hammadde alışı ile ilgilidir.)

Ele alınan aktif kalemdeki azalmaya ise, aktifteki

artışlar ve pasifteki azalışlar değişime neden olabilir. Ele

alınan bir pasif kalemdeki artışın nedenleri pasifteki

azalışlar, aktifteki artışlar olabilir. Azalış için de tersi

söylenebilir. Gelir tablosunda ele alınan kalemlerde değişimin

nedeni, kendisinden önceki kalemlerdir. Örneğin brüt satış

kârındaki artışın nedeni, satışlardaki artış veya satılan malın

maliyetindeki azalıştır.

Değişimin Nedenlerine Bağlı Olmaksızın Ortaya Çıkardığı

Sonucun Belirlenmesi

Bu aşamada ele alınan kalemdeki artışın veya azalışın

kalemin özelliği de dikkate alınarak mali durum ve faaliyet

sonuçları bakımından ne anlam taşıdığı belirlenir ve olumlu ya

da olumsuz olduğu vurgulanır.

Örneğin, hazır değerlerdeki artış, gerek vadesi gelen

borçların ödenmesi gerekse günlük faaliyetlerin yürütülmesi

bakımından olumludur ya da maddi duran varlıklardaki artış

işletmenin kapasitesini arttırması bakımından olumludur ya da

brüt satış kârındaki azalma işletmenin esas faaliyetinin sonucu

olarak olumlu değildir.

Neden–Sonuç İlişkisinin Kurulması

Bu aşamada, 2. aşamadaki nedenler ile oluşan sonuç

karşılaştırılır. Beklenen nedenlere bağlı olarak gelişen

19

sonuçlar işletmenin lehine, aksi durumda aleyhine yorumlanır.

Örneğin, hazır değerlerin artış göstermesi sonuç bakımından

olumludur. Ancak dönen varlıkların kendi içindeki dönüşümü

olarak alacakların tahsil edilmesi olumlu bir neden–sonuç

ilişkisi iken, mali borçlar nedeniyle artması olumlu bir neden-

sonuç ilişkisi değildir. Hazır değerlerin atıl kalmasına neden

olabilir. Bir başka örnek olarak da, alacakların satışlara

koşut artması olumlu bir neden–sonuç ilişkisi iken alacakların

satışlardan daha çok artış göstermesi alacakların tahsilinde

sorunlar yaşandığı anlamına geldiğinden olumlu bir neden sonuç

ilişkisi olarak yorumlanmaz.

Neden–Sonuç İlişkisine Bağlı Olarak Gelecekteki

Beklentinin Belirlenmesi

Son aşamada, gelişmelerin gelecekteki boyutları tahmin

edilir. Örneğin, hazır değerlerin mali borçlarla artması eldeki

nakdin atıl olduğu anlamına gelebilir ve işletme gelecekte

borçlarını ödemede zorluk çekebilir. Alacakların satışlardaki

artış tutarından ve yüzdesinden fazla artış göstermesi

durumunda işletmenin gelecek faaliyetlerinden nakit yaratmada

ve dolayısıyla borç ödemede zorlanacağı, şüpheli alacaklar

nedeniyle bazı giderlere katlanacağı tahmin edilir.

2.1.3. Karşılaştırmalı Tablolar Analizine Örnek Uygulama

MUTLU AKÜ VE MALZEMELERİ SANAYİ A.Ş. MUTLU Periyodik Tarihi Maliyetli (Seri XI

No:1)Bağımsız Denetim'denGeçmiş Geçmiş

AYRINTILI BİLANÇO (Milyon TL) 31.12.2003 31.12.2002 Artış-Azalış

%

20

I. DÖNEN VARLIKLAR 33.577.395 22.670.255 10.907.140 67,5 A. Hazır Değerler 834.182 2.428.403 (1.594.221

)291,1

1. Kasa 6.258 15.939 (9.681) 254,7 2. Bankalar 773.151 2.245.879 (1.472.728

)290,5

3. Diğer Hazır Değerler 54.773 166.585 (111.812) 304,1 B. Menkul Kıymetler 0 0 0 C. Kısa Vadeli Ticari Alacaklar 11.980.871 6.957.924 5.022.947 58,1 1. Alıcılar 5.587.068 3.165.716 2.421.352 56,7 2. Alacak Senetleri 6.704.548 4.076.505 2.628.043 60,8 5. Alacak Reeskontu (-) (306.875) (280.427) (26.448) 91,4 6. Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-) (3.870) (3.870) 0 100,0 D. Diğer Kısa Vadeli Alacaklar 13.602 316.028 (302.426) 2323,

4 1. Ortaklardan Alacaklar 0 83.900 (83.900) 4. Kısa Vadeli Diğer Alacaklar 13.602 232.128 (218.526) 1706,

6 E. Stoklar 19.754.520 12.692.512 7.062.008 64,3 1. İlk Madde ve Malzeme 7.560.597 4.167.059 3.393.538 55,1 2. Yarı Mamüller 372.910 230.524 142.386 61,8 3. Ara Mamüller 3.894.559 3.513.787 380.772 90,2 4. Mamüller 2.999.300 3.665.180 (665.880) 122,2 8. Verilen Sipariş Avansları 4.927.154 1.115.962 3.811.192 22,6 F. Diğer Dönen Varlıklar 994.220 275.388 718.832 27,7II. DURAN VARLIKLAR 34.765.315 27.806.169 6.959.146 80,0 A. Uzun Vadeli Ticari Alacaklar 344 372 (28) 108,1 3. Verilen Depozito ve Teminatlar 344 372 (28) 108,1 B. Diğer Uzun Vadeli Alacaklar 0 0 0 C. Finansal Duran Varlıklar 30 30 0 100,0 3. İştirakler 30 30 0 100,0 D. Maddi Duran Varlıklar 34.728.944 27.780.937 6.948.007 80,0 1. Arazi ve Arsalar 3.039 3.039 0 100,0 2. Yerüstü ve Yeraltı Düzenleri 494.798 284.807 209.991 57,6 3. Binalar 15.133.061 10.695.264 4.437.797 70,7 4. Makine, Tesis ve Cihazlar 51.639.462 41.303.166 10.336.296 80,0 5. Taşıt Araç ve Gereçleri 755.333 1.424.959 (669.626) 188,7 6. Döşeme ve Demirbaşlar 1.680.196 1.637.203 42.993 97,4 7. Diğer Maddi Duran Varlıklar 12.642 10.009 2.633 79,2 8. Birikmiş Amortismanlar (-) (35.385.340

)(28.152.795

)(7.232.545)

79,6

9. Yapılmakta Olan Yatırımlar 211.520 360.494 (148.974) 170,4 10. Verilen Sipariş Avansları 184.233 214.791 (30.558) 116,6 E. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 28.619 12 28.607 0,0 1. Kuruluş ve Teşkilatlanma Giderleri 0 0 0 2. Haklar 28.614 7 28.607 0,0 3. Araştırma ve Geliştirme Giderleri 5 5 0 100,0 F. Diğer Duran Varlıklar 7.378 24.818 (17.440) 336,4

21

0A K T İ F T O P L A M I 68.342.710 50.476.424 17.866.286 73,9

MUTLU AKÜ VE MALZEMELERİ SANAYİ A.Ş.

0

Tarihi Maliyetli (Seri XINo:1)

Bağımsız Denetim'denGeçmiş Geçmiş

AYRINTILI BİLANÇO (Milyon TL) 31.12.2003 31.12.2002

Artış-Azalış

%

I. KISA VADELİ BORÇLAR 20.600.751 13.680.652

6.920.099 66,4

A. Finansal Borçlar 13.150.792 6.118.135

7.032.657 46,5

1. Banka Kredileri 10.928.376 3.568.925

7.359.451 32,7

2. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri

2.222.416 2.549.210

(326.794) 114,7

B. Ticari Borçlar 2.674.479 2.682.290

(7.811) 100,3

1. Satıcılar 2.674.102 2.682.072

(7.970) 100,3

4. Diğer Ticari Borçlar 377 218 159 57,8 5. Borç Reeskontu (-) 0 0 0 C. Diğer Kısa Vadeli Borçlar 1.463.907 1.069.99

7393.910 73,1

1. Ortaklara Borçlar 285.171 168 285.003 0,1 5. Ödenecek Vergi, Harç ve Diğer Kesintiler

991.094 777.056 214.038 78,4

7. Kısa Vadeli Diğer Borçlar 187.642 292.773 (105.131) 156,0

D. Alınan Sipariş Avansları 976.429 2.158.353

(1.181.924)

221,0

E. Borç ve Gider Karşılıkları 2.335.144 1.651.877

683.267 70,7

1. Vergi Karşılıkları 1.888.419 1.447.130

441.289 76,6

2. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

446.725 204.747 241.978 45,8

II. UZUN VADELİ BORÇLAR 14.120.366 12.029.290

2.091.076 85,2

A. Finansal Borçlar 7.823.409 6.587.265

1.236.144 84,2

1. Banka Kredileri 7.823.409 6.587.265

1.236.144 84,2

B. Ticari Borçlar 1 0 1 0,0 3. Alınan Depozito ve Teminatlar 1 0 1 0,0 C. Diğer Uzun Vadeli Borçlar 0 0 0 D. Alınan Sipariş Avansları 0 0 0 E. Borç ve Gider Karşılıkları 6.296.956 5.442.02

5854.931 86,4

1. Kıdem Tazminatı Karşılıkları 6.296.956 5.442.02 854.931 86,422

5 2. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

0 0 0

III. ÖZ SERMAYE 33.621.593 24.766.482

8.855.111 73,7

A. Sermaye 2.700.000 2.700.000

0 100,0

B. Sermaye Taahhütleri (-) 0 0 0 C. Emisyon Primi 201 201 0 100,

0 D. Yeniden Değerleme Değer Artışı 24.551.488 18.692.0

225.859.466 76,1

1. Duran Varlıklardaki Değer Artışı

24.551.488 18.692.022

5.859.466 76,1

E. Yedekler 3.374.256 766.822 2.607.434 22,7 1. Yasal Yedekler 330.999 200.628 130.371 60,6 3. Özel Yedekler 0 1.931 (1.931) 4. Olağanüstü Yedek 3.041.326 564.263 2.477.063 18,6 5. Maliyet Artış Fonu 1.931 0 1.931 0,0 F. Net Dönem Karı 2.995.648 2.607.43

7388.211 87,0

G. Dönem Zararı (-) 0 0 0 H. Geçmiş Yıllar Zararları (-) 0 0 0

0P A S İ F T O P L A M I 68.342.710 50.476.4

2417.866.286

73,9

Tablo 1.1. Mutlu Akü Ayrıntılı Bilanço(2003-2002)

Karşılaştırmalı Tablo Analizi

MUTLU AKÜ VE MALZEMELERİ SANAYİ A.Ş. 0 Tarihi Maliyetli (Seri XI No:1)

Bağımsız Denetim'denGeçmiş Geçmiş

AYRINTILI GELİR TABLOSU (Milyon TL) 31.12.2003 31.12.2002 Artış-Azalış

%

A. Brüt Satışlar 112.822.175 86.697.161 26.125.014 76,8 1. Yurtiçi Satışlar 76.740.677 55.627.828 21.112.849 72,5 2. Yurtdışı Satışlar 35.165.309 30.339.454 4.825.855 86,3 3. Diğer Satışlar 916.189 729.879 186.310 79,7B. Satışlardan İndirimler (-) (760.858) (1.230.244) 469.386 161,7 1. Satıştan İadeler (-) (286.072) (924.642) 638.570 323,2 2. Satış İskontoları (-) (108.088) (249.427) 141.339 230,8 3. Diğer İndirimler (-) (366.698) (56.175) (310.523) 15,3C. Net Satışlar 112.061.317 85.466.917 26.594.400 76,3D. Satışların Maliyeti (-) (78.231.879

)(56.827.631

)(21.404.248)

72,6

BRÜT SATIŞ KARI (ZARARI) 33.829.438 28.639.286 5.190.152 84,7

23

E. Faaliyet Giderleri (-) (26.200.343)

(20.589.104)

(5.611.239)

78,6

1. Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) (208.540) (151.957) (56.583) 72,9 2. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)

(14.508.843)

(11.598.568)

(2.910.275)

79,9

3. Genel Yönetim Giderleri (-) (11.482.960)

(8.838.579) (2.644.381)

77,0

ESAS FAALİYET KARI (ZARARI) 7.629.095 8.050.182 (421.087) 105,5F. Diğer Faaliyetlerden Gelirler ve Karlar 1.379.834 635.324 744.510 46,0 1. İştiraklerden Temettü Gelirleri 0 0 0 2. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 0 0 0 3. Faiz ve Diğer Temettü Gelirleri 300.283 12.847 287.436 4,3 4. Faaliyetle İlgili Diğer Gelirler ve Karlar

1.079.551 622.477 457.074 57,7

G. Diğer Faaliyetlerden Giderler ve Zararlar (-)

(447.232) (281.986) (165.246) 63,1

H. Finansman Giderleri (-) (3.030.805) (3.855.003) 824.198 127,2 1. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) (2.565.671) (3.296.815) 731.144 128,5 2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-) (465.134) (558.188) 93.054 120,0 FAALİYET KARI (ZARARI) 5.530.892 4.548.517 982.375 82,2I. Olağanüstü Gelirler ve Karlar 1.142.254 5.921 1.136.333 0,5 1. Konusu Kalmayan Karşılıklar 0 0 0 2. Önceki Dönem Gelir ve Karları 0 0 0 3. Diğer Olağanüstü Gelirler ve Karlar 1.142.254 5.921 1.136.333 0,5J. Olağanüstü Giderler ve Zararlar (-) (1.789.079) (121.196) (1.667.883

)6,8

1. Çalışmayan Kısım Giderleri ve Zararları (-)

(1.122.162) (107.970) (1.014.192)

9,6

2. Önceki Dönem Gider ve Zararları (-) 0 0 0 3. Diğer Olağanüstü Giderler ve Zararlar (-)

(666.917) (13.226) (653.691) 2,0

DÖNEM KARI (ZARARI) 4.884.067 4.433.242 450.825 90,8K. Ödenecek Vergi ve Yasal Yükümlülükler (-) (1.888.419) (1.825.805) (62.614) 96,7 NET DÖNEM KARI (ZARARI) 2.995.648 2.607.437 388.211 87,0

Tablo 1.2. Mutlu Akü Gelir Tablosu(2003-2002) Karşılaştırmalı

Tablo Analizi

Mutlu Akü ve Malzemeleri Sanayi A.Ş.nin Bilançosunun

Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Yöntemine Göre Yorumu

Mutlu Akü ve Malzemeleri Sanayi A.Ş.nin bilançosu sadece

ana hesap gruplarının olduğu karşılaştırmalı bilanço ve gelir

tablosu haline getirilerek karşılaştırmalı tablolar tekniğinin

daha rahat uygulanabilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.

24

Karşılaştırmalı tabloda ilk bölümde bir önceki yıla göre artış

ve azalışlar ikinci bölümde de yüzde olarak değişimler

bulunmaktadır.

Dönen Varlıklar ve Kısa Vadeli Yabancı KaynaklardakiDeğişiklikler

2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

%

I. DÖNEN VARLIKLAR 33.577.395 22.670.255 10.907.140 67,5

I. KISA VADELİ

BORÇLAR

20.600.751 13.680.652 6.920.099 66,4

Tablo 1.3. Mutlu Akü Dönen Varlıklar ve Kısa Vadeli Yabancı

Kaynaklardaki Değişikliklerin Karşılaştırmalı Tablo Analizi

Dönen varlıklar 2002 yılına göre 2003 yılında %67,5 artış

göstermiş buna karşın Kısa Vadeli Borçlarda 2003 yılında %66,4

artış göstermiştir. Net çalışma sermayesi ise aynı dönem için

negatiftir. Bu da işletmenin Kısa Vadeli yabancı kaynaklar

yoluyla borçlanmaları olumlu kullandığını ve verimli alanlara

yatırım yaparak dönen ve duran varlıklarını artırdığını

göstermektedir. 2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

I. DÖNEN VARLIKLAR 33.577.39

5

22.670.2

55

10.907.1

40

I. KISA VADELİ BORÇLAR 20.600.75

1

13.680.6

52

6.920.09

9

NET ÇALIŞMA SERMAYESİ 12.976.64

4

8.989.60

3

3.987.04

1

Tablo 1.4. Mutlu Akü Dönen Varlıklar, K.Vadeli Borçlar ve

Net Çalışma Sermayesindeki Değişiklikler

İşletmenin dönen varlıkları ile kısa vadeli yabancı

kaynaklarının karşılaştırılması sonucunda; her ne kadar kısa

25

vadeli yabancı kaynaklarındaki artış hızı dönen varlıklardaki

artış hızına % olarak çok yakınsa da, bu durum diğer analiz

konuları dikkate alındığında işletme için olumsuz değildir.

Dönen Varlık ve Duran Varlık Hesapları Arasındaki

Değişiklikler2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

%

I. DÖNEN VARLIKLAR 33.577.395 22.670.255 10.907.140 67,5

II. DURAN VARLIKLAR 34.765.315 27.806.169 6.959.146 80,0

Tablo 1.5. Mutlu Akü Dönen Varlık ve Duran Varlık


2003 yılında dönen varlıklarda %67,5, duran varlıklarda

ise %80 lik bir artış yaşanmıştır. Dönen varlıklara göre duran

varlıklarda hızlı bir artış gözlenmektedir.

Genel olarak işletmenin yabancı kaynaklarından elde ettiği

kaynakları özellikle duran varlıklar için harcadığı

görülmektedir. Bu da sabit sermaye yatırımları yaptığını

gösterir. Uzun vadede işletme için olumlu bir gelişme olarak

düşünülebilir. İşletmenin net çalışma sermayesinin negatif

olması dışında Dönen ve Duran varlık kalemlerindeki gelişmenin

olumlu olduğu düşünülebilir.

Yabancı Kaynaklar ve Öz kaynaklar Arasındaki Değişiklikler2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

%

I. KISA VADELİ

BORÇLAR

20.600.75

1

13.680.652 6.920.099 66,4

II. UZUN VADELİ

BORÇLAR

14.120.36

6

12.029.290 2.091.076 85,2

26

III. ÖZ SERMAYE 33.621.59

3

24.766.482 8.855.111 73,7

Tablo 1.6. Mutlu Akü Dönen Yabancı Kaynaklar ve Öz

kaynaklar Karşılaştırmalı Tablo Analizi

2003 yılında geçen yıla oranla kısa vadeli yabancı

kaynaklarda %66, uzun vadeli yabancı kaynaklarda % 85 ve öz

kaynaklarda da %73 lük bir artış yaşanmıştır.

İşletmenin yabancı kaynakları arasında en çok artışı uzun

vadeli yabancı kaynaklarında gerçekleştirdiği görülmektedir. Bu

net çalışma sermayesi ve cari oran açısından olumludur. Çünkü;

böylelikle işletme kısa vadede ödeme güçlüğü içine

düşmeyecektir. Buna karşın Yabancı kaynaklara göre öz

kaynaklardaki artış tatmin edici değildir. İşletme daha çok

yabancı kaynaklarındaki artışlarla varlıklar edinimlerini

finanse etmiştir. Özellikle uzun vadeli kaynaklardaki artış,

uzun vadede işletmenin bir ödeme güçlüğü içine düşebileceğini

göstermektedir. Buna karşın hem 2003 yılında hem de 2002

yılında Öz kaynakların kaynak hesapları içindeki oranının % 50

ye çok yakındır. Bu da işletme için olumlu sayılabilecek

gelişmedir.

Duran Varlıklar ve Öz Kaynaklar Arasındaki Değişiklikler2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

%


III. ÖZ SERMAYE 33.621.593 24.766.482 8.855.111 73,7

Tablo 1.7. Mutlu Akü Duran Varlıklar ve Öz Kaynaklar


27

Duran varlıklar 2002’e göre 2003 yılında % 80 ve Öz

sermaye de %73 lük bir artış göstermiştir.

İşletmenin duran varlıklarındaki artış ile öz kaynakları

arasındaki artış birlikte değerlendirildiğinde; öz

kaynaklardaki artışın duran varlıklardaki artışı karşılamaktan

uzak olduğu görülmektedir. Bu durumda işletmenin duran

varlıklarındaki artışı karşılayabilmek için yabancı

kaynaklarını da kullandığını göstermektedir. Daha önceki

analizlerimizden de hatırlanacağı üzere özellikle uzun vadeli

yabancı kaynaklarda büyük oranlı artışlar olduğu görülmekteydi.

Birlikte değerlendirildiğinde; duran varlıkların kısa vadeli

kaynaklar yerine uzun vadeli kaynaklarla karşılanması tercih

edilen ve olumlu olarak sayılan bir durumdur. Örnek işletmemiz

için de Duran Varlıkların daha çok uzun vadeli kaynaklarla

finanse edilmiş olmasının olumlu olduğu düşünülmektedir.

Duran Varlıklar ve Devamlı Sermaye Hesapları Arasındaki


AZALIŞ

%


II. UZUN VADELİ

BORÇLAR

14.120.366 12.029.290 2.091.076 85,2

III. ÖZ SERMAYE 33.621.593 24.766.482 8.855.111 73,7

Tablo 1.8. Mutlu Akü Duran Varlıklar ve Devamlı Sermaye

Hesapları Karşılaştırmalı Tablo Analizi

Duran Varlıklar 2002'e göre 2003 yılında % 80, buna karşın

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar % 85 artış göstermiştir. Öz

Kaynaklar ise; 2002'ye göre 2003 yılında % 73 artış gös-

28

termiştir. İşletmenin duran varlıklarındaki artış ile öz

kaynaklar ve uzun vadeli yabancı kaynakların toplamı olan

devamlı sermaye arasındaki artış birlikte değerlendirildiğinde;

devamlı sermayedeki artışın duran varlıklardaki artışı

rahatlıkla karşılayabildiği görülmektedir. Bu durumda

işletmenin duran varlıklarındaki artışı karşılayabilmek için

devamlı sermayesinin fazlasıyla yeterli olduğunu

göstermektedir. Duran varlıkların devamlı sermaye ile finanse

edilebilmesi bütün işlemlerde olduğu gibi örnek işletmemiz için

de olumlu bir göstergedir.

Ticari Alacaklar ve Ticari Borçlar Arasındaki


AZALIŞ

%

C- Kısa Vadeli Ticari

Alacaklar11.980.871 6.957.924 5.022.947 58,1

D. Uzun Vadeli Ticari

Alacaklar344 372 (28) 108,1

B.Ticari Borçlar 2.674.479 2.682.290 (7.811) 100,3B. Uzun Vadeli Ticari

Borçlar1 0 1 0,0

Tablo 1.9. Mutlu Akü Ticari Alacaklar ve Ticari Borçlar


Kısa Vadeli Ticari Alacaklar 2002'e göre 2003 yılında %

58, Uzun Vadeli Ticari Alacaklar % 8 azalış, Buna karşın Kısa

Vadeli Ticari Borçlar; binde 3 azalmış, Uzun Vadeli Ticari

Borçlar ise; % 0 artış göstermiştir. Bu karşılaştırmanın amacı,

kredili satışlar dolayısıyla alacaklara aktarılan finansmanın,

ne kadarlık bir bölümünün satıcıları tarafından işletmeye

tanındığını görebilmektir. İşletmenin kısa ve uzun vadeli

29

ticari alacaklarının artış hızı, kısa ve uzun vadeli ticari

borçlarına göre çok fazladır. Bu işletme için olumsuz bir

göstergedir. Çünkü; işletme kredili olarak mal satıp daha çok

peşin olarak mal satın almaktadır. İşletme satış/tahsilat

politikasını gözden geçirmelidir.

Maddi Duran Varlıklarla ve Stoklar Arasındaki De-

ğişiklikler2003 2002 ARTIŞ-

AZALIŞ

%

E. Stoklar 19.754.520 12.692.512 7.062.008 64,3

D. Maddi Duran

Varlıklar

34.728.944 27.780.937 6.948.007 80,0

Tablo 1.10. Mutlu Akü Maddi Duran Varlıklar ve Stoklar


Stoklar 2002'e göre 2003 yılında % 64 artış göstermiştir.

Buna karşın Maddi Duran Varlıklar ise; 2002'e göre 2003 yılında

% 80 artış göstermiştir. Bu karşılaştırmanın amacı, stoklardaki

artışın işletmenin üretim kapasitesindeki artıştan mı

kaynaklandığını tespit edebilmektedir. Analizin daha anlamlı

olabilmesi için maddi duran varlıklardaki yeniden değerleme

artışlarının dikkate alınmaması gerekmektedir. Fiziki

kapasitede artış yaratan maddi duran varlık yatırımları dikkate

almak gerekmektedir. İşletmenin maddi duran varlıklarında büyük

oranlarda artışlar olmasına rağmen, stoklarında büyük artışlar

olmadığı görülmektedir. Bu da işletmenin üretim tesislerine

büyük yatırımlar yaparak stokları artırmaya çalıştığını

göstermektedir. Ancak gelir tablosuna bakıldığında işletmenin

satışlarını da sürekli olarak arttırdığı da görülmektedir. Bu

30

iki veri birlikte değerlendirdiğinde işletmenin elinde çok stok

tutmadığı anlaşılmaktadır. İşletmenin yine de üretim

kapasitesindeki büyük orandaki artışları tam olarak

karşılayabilmesi için, uzun vadede yeni pazar arayışlarına

girmesinde veya satış ve pazarlama politikalarını gözden

geçirmesinde yarar vardır. 20

2.2. Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi ile Analiz)

Yüzde yöntemi ile analiz tekniğinde, finansal tablolarda

yer alan her kalem aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme

veya toplam kısmına oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre

ifade edilmektedir. Bu yöntemde bilançolar analiz edilirken

bilançonun aktif ve pasif toplamları 100 olarak kabul edilmekte

ve her kalemin toplama olan oranı bulunmaktadır. Ayrıca her

kalem kendi grubu içinde de analiz edilebilmektedir. Gelir

tablosunun yöntemi ile analizinde ise net satışlar 100 olarak

kabul edilmekte ve gelir tablosu verilerinin net satışlara

oranı hesaplanmaktadır. Yüzde yöntemi ile analiz statik bir

analizdir ve tek bir döneme ait finansal tabloların analizinde

kullanılmaktadır. 21

Bu yöntemin diğer analiz tekniklerine göre aşağıda

sıralanmış olan iki önemli üstün yanı bulunmaktadır:

• Bu analiz tekniğinde bilanço kalemlerinin toplam

içindeki ya da ait oldukları grup içindeki nispi önemleri

gösterilmektedir.

20 (Mutlu Akü Finansal Analiz), https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&cad=rja&ved=0CHIQFjAI&url=http%3A%2F%2Fwww.niyazikurnaz.net%2FMUTLU.doc&ei=WDi-Ur2xDcPOhAeTy4GYDg&usg=AFQjCNHH5apZxKWKDhp7WgXvJ1fhEyXLKw&sig2=_oyStqvdnIFR9VNKsQW5-w21 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı)

31

https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&cad=rja&ved=0CHIQFjAI&url=http%3A%2F%2Fwww.niyazikurnaz.net%2FMUTLU.doc&ei=WDi-Ur2xDcPOhAeTy4GYDg&usg=AFQjCNHH5apZxKWKDhp7WgXvJ1fhEyXLKw&sig2=_oyStqvdnIFR9VNKsQW5-w



• Bilanço ve bilançodaki değişiklikler, salt tutar olarak

gösterildiği zaman aynı endüstri kolunda yer alan

işletmeler arasında anlamlı karşılaştırmalar yapmaya

olanak yoktur. Bilançoların ortak bir paydaya indirgenmesi

durumunda ise aynı endüstri kolundaki işletmeler arasında

anlamlı karşılaştırmalar yapılabilir.

İşletmenin varlıklarının ve kaynaklarının dağılımını

göstermesi açısından önemlidir. Ancak söz konusu dağılımın

kesin bir şekilde iyi veya kötü olduğu ve bu dağılımın

sonucunun işletmeye sağladığı üstünlüklerin ve sakıncaların ne

olduğu konusunda yardımcı olamaz. 22

2.2.1. Mali Tabloların Yüzde Yöntemi Analizi ile

Düzenlenmesi

2.2.1.a. Bilançonun Yüzde Yöntemi ile AnaliziHerhangi bir finansal değer ile o unsurun içinde yer

aldığı toplam arasındaki oransal ilişkiler dikey yüzdeler

olarak isimlendirilir. Bilanço unsurları için dikey yüzdeler

hesaplanırken bilanço toplamı, diğer bir ifade ile aktif

(varlık) ve pasif (kaynak) toplamı, 100 kabul edilerek, her bir

varlık ve kaynak kaleminin genel toplama oranı, toplam içindeki

yüzdesi hesaplanır. Böylece bilanço unsurları ortak bir temele

veya yüze indirgenmektedir. 23

Bilançonun Genel Toplama Göre Dikey Yüzdeleri İçin Formül

22 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)23 (Yüzde Yönetemi ile Analiz(Dikey Yüzde Analizi)), http://acikogretimx.com/konu-anlatimlari/muhasebe-denetimi/denetim-unite-10.html

32

http://acikogretimx.com/konu-anlatimlari/muhasebe-denetimi/denetim-unite-10.html


Genel Toplama Göre = (Kalemin Tutarı x 100) / Aktif veya

Pasif Toplamı = %

Bilançonun Grup Toplama Göre Dikey Yüzdeleri İçin Formül

Grup Toplamına Göre = (Kalemin Tutarı x 100) / İlgili

Grubun Toplamı = % 24

Hem grup toplamlarına hem de genel toplama yansıyan büyük-

lükler bilanço unsurlarının net değerleri olduğu için hesap

gruplarının dikey yüzdeleri hesaplanırken net değerlerinin esas

alınması gerektiği unutulmamalıdır. Aktif veya pasif

düzenleyici hesapların kalanları bilançoda indirim olarak

gösterilir ancak bunların dikey yüzdeleri hesaplanamaz. Dikey

yüzdelerin negatif çıkma olasılığı yoktur. Eğer herhangi bir

kalemin o yılda tutarı yoksa dikey yüzdesi sıfır olur. Ancak

eksi büyüklükte varlık veya eksi büyüklükte bir kaynak unsuru

olmayacağı için eksi yüzdeler çıkmaz Çünkü dikey yüzdeler

değişimi değil o yıl itibarıyla her bir unsurun göreceli

önemini gösterir. 25

Bilançonun yüzde yöntemi ile analizinde öncelikle inceleme

dönemine ilişkin bilanço verilerine gereksinim duyulacaktır.

Analiz üç sütun üzerinde yapılmaktadır. Birinci sütunda, ilgili

döneme ilişkin bilanço verilerinin tutarları yer almaktadır.

İkinci sütunda, her kalemin kendi grup toplamı içindeki oranı

24 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)25 (Yüzde Yönetemi ile Analiz(Dikey Yüzde Analizi))

33

yer almakta ve üçüncü sütunda ise her kalemin bilanço toplamına

olan oranı yazılmaktadır. 26

2.2.1.b. Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi ile AnaliziDikey analiz tekniği gelir tablosuna uygulandığında, gelir

tablosunun yapısı gereği bilançodaki gibi grup ve genel toplama

göre yüzdeler bulunmaz. Bunun nedeni; gelir tablosunda aynı

türden kalemlerin toplanması ve farklı türden kalemlerin

çıkarılması esasının uygulanmasıdır.

Gelir tablosunda işletmenin başarısı ve esas gelir

getirici faaliyetleri satışlar olduğu için “Net

Satışlar” kalemi esas alınmaktadır. Dolayısıyla Net Satışlar

100 olarak kabul edilmekte ve gelir tablosundaki bütün kalemler

Net Satışlara oranlanmaktadır.

İstenirse gelir tablosu verilerinin kendi grupları

içindeki oranları da bulunabilir. Ancak gelir tablosunun yüzde

yönteminde göre analizinde yaygınlaşmış uygulama biçimi daha

çok tüm verilerin yalnızca Net Satışlara oranlanması

şeklindedir. Gelir tablosu verilerinin kendi grupları içindeki

payları genelde ayrı tablolarda düzenlenmektedir. Örneğin;

Faaliyet Giderleri Tablosu oluşturulurken toplam faaliyet

giderleri 100 kabul edilip faaliyet giderlerini oluşturan gider

kalemlerinin bu toplama oranı bulunur.

Bilançoya yüzde yöntemi ile analiz uygulamasında olduğu

gibi burada da işletmenin birden fazla dönemine ait gelir

tablolarının dikey analizi yapılırken önceki dönem gelir

tablolarının enflasyondan arındırılarak karşılaştırma yapılacak

dönemdeki paranın satın alma gücüne göre düzeltilmiş olması

26 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)34

gerekmektedir. Bu düzeltme işlemi yüksek enflasyon dönemlerinde

çok büyük önem arz etmektedir. 27

Gelir tablosunda dikey yüzdeler hesaplanırken; sayısal

verilerin bulunduğu sütunun yanına, iki sütun açılarak

kalemlerin;

Net Satışlar İçindeki Payı;

Gelir Tablosu Yüzdesi = (Kalem Tutarı / Net Satışlar) *

100 = %

Oranı 1. Sütuna

Grup İçindeki Payı;

= ( Kalem Tutarı / Grup Toplamı ) * 100 = %

Oranı 2. Sütuna yazılır. 28

2.2.2. Yüzde Yöntemi Analizi ile Hazırlanmış Mali

Tabloların Yorumlanması

Dikey analiz tekniğinin bilançoda grup toplamları veya

genel toplamlar; gelir tablosunda net satışlar üzerinden

uygulanması sonucunda her iki tablodaki dikey yüzdeler farklı

şeyleri ifade etmektedir. Bilançodaki yüzdeler, kalemlerin grup

veya genel toplam içindeki payını gösterirken, gelir

tablosundaki yüzdeler ise kalemlerin net satışlar karşısındaki

payını göstermektedir. Bu nedenle finansal tabloların dikey

yüzdelere göre hazırlanmasından sonra her kalemin hem grup

27 (Dikey Analiz), http://www.reitix.com/Makaleler/Dikey-Analiz/ID=29528 (Mali Analiz Teknikleri)

35

http://www.reitix.com/Makaleler/Dikey-Analiz/ID=295

toplamı hem de genel toplam içindeki ağırlığının uygun olup

olmadığı değerlendirilmelidir.

2.2.2.a. Dikey Yüzdelere Göre Hazırlanmış Bilançoların

Yorumu

Dikey yüzdelere göre düzenlenmiş bir bilançonun

yorumlanması aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:

Kalem İncelemesi

Varlık ve Kaynak Dağılımının İncelenmesi 29

Kalem İncelemesi

Kalem incelemesinde amaç, tek bir kalemin içinde bulunduğu

grup toplamı veya aktif/

pasif toplamı içindeki payının kalemin özelliği de dikkate

alınarak yeterli büyüklükte olup olmadığını incelemektedir. 30

Kalem incelemesi aşağıdaki sıraya bağlı olarak

yapılabilir:

İlk önce ele alınan kalemin genel (veya grup) toplam

içindeki payı yüzde olarak belirtilir.

Kalemin özelliği ve işletmenin türüne göre, ele alınan

kalemin payının yeterli, yetersiz ya da gereksiz olup

olmadığı belirlenir. Ele alınan bir varlık kalemi ise tek

başına veya onu destekleyecek kalemlerle birlikte

nerelerde kullanılacağına bakılır; kullanımlara yetecek

kadar ise yeterli, yetmeyecek ise yetersiz ve gereğinden

fazla ise gereksiz olduğu söylenir.

29 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)30 (Yüzde Yönetemi ile Analiz(Dikey Yüzde Analizi))

36

Ele alınan kalem yabancı kaynak ise ödenebilirliğine, öz

kaynak kalemi ise sermayeyi veya oto finansmanı temsil

edişine bakılır.

Ele alınan kalemin yüzdesi, varlıklar için tek başına ve

onu destekleyici diğer kalemlerle birlikte kullanımlara

yetecek büyüklükte; yabancı kaynaklar için ödenebilecek;

öz kaynaklar için ortakların varlıklar üzerindeki

haklarına ağırlık verdirtecek büyüklükte ise yeterli

olarak kabul edilir. Büyüklük bunların altında ise

yetersiz, üstünde ise gereksiz olarak kabul edilir.

Ele alınan kalem bir gelir tablosu kalemi ve kâr kalemi

ise gelir tablosunda kendisinden sonra gelen giderleri

karşılayacak bir yüzdeye sahipse yeterli; karşılayamayacak

durumda ise yetersiz olarak kabul edilir. Bu durumda gider

kalemlerinin de kendilerinden sonra gelen kâr ve gelir

unsurlarını azaltmayacak büyüklükte olması istenir.

Ele alınan kalemle ilgili olarak ortaya konan durumun

geleceğe yönelik olarak işletmenin mali durumuna ve

faaliyet sonuçlarına etkisi tahmin edilir.

Varlık ve Kaynak Dağılımının İncelemesi

Varlık ve kaynak dağılımının incelenmesinde bilançoda yer

alan grup toplamlarının toplam içerisinde yüzde olarak sahip

olduğu pay dikkate alınarak grubun özelliğine ve işletmenin

türüne göre bunun yeterli olup olmadığı araştırılır. Bu durumda

varlık ve kaynak dağılımının incelenmesi aşağıda yer alan üç

aşamada gerçekleşir:

Varlık dağılımının incelenmesi,

Kaynak dağılımının incelenmesi,

37

Varlık-kaynak ilişkisinin incelenmesi. 31

Varlık Dağılımının İncelenmesi

Varlıkların dağılımında önce grup toplamlarının varlıklar

toplamına olan oranı ele

alınır. Ticaret işletmelerinde dönen varlıkların yüzdesinin

duran varlıkların yüzdesinden fazla

olması beklenir. Sanayi işletmelerinde ise duran varlıkların

yüzdesinin dönen varlıklar yüzdesinden fazla olması gerekir. 32

Varlıkların dağılımında ikinci olarak her grubun kendi

grup toplamına olan oranları incelenir. Dönen varlıkların

satış, borç ödeme ve üretime gönderme açısından gerekli

unsurları yeteri kadar içermesi beklenirken, duran varlıkların

ise ticaret veya üretim işletmelerinin durumuna göre yeterli

kalemlerden oluştuğuna bakılır. Aksi halde atıl değerler ya da

yetersiz duran varlıklardan söz edilir. Bu durumda işletmede

yetersiz iş hacmi ve düşük kârlılık olacaktır. 33

Varlıkların dönen varlıklar ve duran varlıklar arasındaki

dağılımı belirlendikten sonra bu grupları oluşturan unsurların

da kendi içindeki dağılımının incelenmesi gerekir. Bu durumda

dönen varlıkları oluşturan kalemlerin işletmenin ana faaliyet

konusunda başarılı olmasını sağlayacak ve kısa vadeli

borçlarını aksatmadan ödeyebilmesini sağlayacak büyüklük ve

bileşimde olması gerekir. Dolayısıyla dönen varlıklar sadece

bir kaç kalemde yığılmamalıdır. Hazır değerlerin, menkul

31 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)32 (Finansal Tablolar ve Mali Analiz), http://www.aktifonline.net/finansal_tablolar_analizi_ders_notlari.pdf33 (Mali Tablolar Analizi), http://isletme07.files.wordpress.com/2010/11/09-mali-tablolar-analizi-kapsamli-ders-notu.pdf

38

http://www.aktifonline.net/finansal_tablolar_analizi_ders_notlari.pdf

kıymetlerin ve alacakların payının yüksek olması, işletmenin

likiditesinin yüksek olduğunu gösterir ve bu durum borç ödeme

gücü açısından olumlu olarak yorumlanır. Diğer taraftan

stokların nakde dönüşümü diğerlerine göre daha yavaş olduğu

için dönen varlıklar içindeki payının çok yüksek olmaması

arzulanır. Ancak üretimi ve satışı aksatacak kadar da az stok

bulundurulmamalıdır. Alacaklar ise işletme likiditesini

destekleyen kalemlerdir. Senetli alacakların vadeden önce nakit

yaratma özelliği bulunduğu için ve senetsiz alacaklara göre

daha güvenilir oldukları için toplam alacaklar içerisinde

senetli alacakların payının yüksek olması da işletmenin lehine

yorumlanır.

Duran varlıklar için durum ele alınacak olursa, bilindiği

gibi duran varlıklar içerisinde genellikle maddi duran

varlıklar en büyük paya sahiptir. Bu nedenle de işletmenin

gerekli üretim kapasitesini sağlayacak maddi duran varlıklara

sahip olması istenir. Maddi duran varlık kalemlerinin

gereğinden az olması işletmenin arzulanan üretim ve iş hacmine

ulaşamamasına, gereğinden çok olması da maliyet ve gider

artışlarına yol açar. 34

Kaynak Dağılımının İncelenmesi

Kaynak dağılımında kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar

ile öz kaynakların kaynak toplamına olan oranları ele alınır.

Öz kaynakların kısa ve uzun vadeli kaynaklar toplamının

yüzdesini aşması beklenir. Dolayısıyla en fazla öz kaynakların

yüzdesi olması gerekir. Yine uzun vadeli kaynakların kısa

vadeli kaynaklardan daha fazla olması gerekir. Bu durumda34 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

39

alacaklıların güven içinde olmasından, işletmenin sahip ya da

ortaklarının varlıklar üzerinde daha fazla hak ve söz sahibi

olmasından, faiz yükünün fazla olmayacağından söz edilebilir.

Kaynakların dağılımının incelenmesine ikinci olarak öz

kaynaklar grubunu oluşturan kalemlerin kendi grup kalemlerine

olan oranları ele alınır. Sermaye, dönem net kârı ve yedeklerin

oranı incelenir. Dönem net kârı ve yedeklerin varlığı oto

finansmanın varlığını yani faiz yükü olmadan kaynak temininin

mümkün olduğunu göstermesi açısından önemlidir. 35 Öz kaynaklar

işletme ortaklarının varlıklar üzerindeki haklarını gösterir.

Bu bakımdan öz kaynakların oto finansman yönünü temsil eden kâr

yedekleri ve dönem kârının en büyük payı alması istenir.

Bilindiği gibi oto finansman işletmenin kendi kendini finanse

edebilmesidir. Bu nedenle öz kaynakların içinde oto finansmanı

temsil eden kalemlerin payının yüksekliği her tür işletme

açısından olumlu bir göstergedir. Ancak, ortaklarca fiilen

işletmeye yatırılan sermaye büyüklüğü arttıkça kârdan pay

alacak hisse sayısı da artacağından ve kârın işletmede kalan

kısmı da o oranda azalacak ve işletmenin oto finansman yönü

zayıflayacaktır. Diğer taraftan fiktif hareketler nedeniyle

ortaya çıkan değerlerin (örneğin, yeniden değerleme artışları

gibi) öz kaynaklar içerisinde fazla yer tutmaması arzu edilir.36

Varlık-Kaynak İlişkisinin İncelenmesi

Varlıklar ile kaynaklar arasında ilişkiler kurulur. Dönen

varlıklar grubunun finansman kaynağı olarak kısa vadeli yabancı

35 (Finansal Tablolar ve Mali Analiz)36 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

40

kaynaklar gösterilir. Dolayısıyla dönen varlıklar grubunun

yüzdesi ile kısa vadeli kaynaklar grubunun yüzdesi

karşılaştırılır. Eğer dönen varlıkların yüzdesi kısa vadeli

yabancı kaynakların yüzdesinden fazla ise işletmenin net

çalışma sermayesinin varlığından ve yüksek borç ödeme

kabiliyetinden söz edilir. Dönen varlıkların yüzdesi kısa

vadeli yabancı kaynakların yüzdesinden küçükse, kısa vadeli

yabancı kaynakların dönen varlıkları finanse ettikten sonra

duran varlıklarında finanse ettiği ortaya çıkar. Bu durumda net

çalışma sermayesinin noksanlığından söz edilir. Net çalışma

sermayesinin noksanlığı dönen varlıkların kısa vadeli borçları

ödemeye yetmediği anlamına gelir.

Varlık – Kaynak ilişkisinin incelenmesinde ikinci olarak

duran varlıklar ile öz kaynaklar incelenir. Duran varlıkların

finansmanında öz kaynaklar ile uzun vadeli borçların

kullanılması esastır. Öz kaynaklar ile uzun vadeli yabancı

kaynakların yüzdelerinin toplamının duran varlıkların

yüzdesinden büyük olması gerekir. Yani öz kaynaklar ile yabancı

kaynaklar toplamı duran varlıkların finansmanına yettiği gibi

dönen varlıkların finansmanına da yetmektedir.

Varlık – Kaynak ilişkisinin incelenmesinde üçüncü olarak

dönen varlıklar grubu ile

kısa vadeli yabancı kaynakları grubunu oluşturan kalemlere

bakılır. Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklardan

büyük olması yeterli değildir; aynı zamanda nakit ve mal

şeklinde ödenecek kısa vadeli borçları, müşteri isteklerini ve

üretim kapasitesini karşılayacak çeşitlilikte bilanço

kalemlerini de içermesi gerekir. 37 Dönen varlıkların likit37 (Finansal Tablolar ve Mali Analiz)

41

yapısının nakitle ödenecek borçları, stoklar kaleminin mal

teslim edilerek ödenecek borçları karşılayıp karşılayamayacağı

incelenir. Ayrıca aralarında doğrudan ilişki bulunan varlık ve

kaynak kalemlerinin genel toplama göre bulunmuş dikey yüzdeleri

karşılaştırılmalıdır. Örneğin, ticari borçlar ve stoklar

ilişkisi gibi.

2.2.2.b. Dikey Yüzdelere Göre Hazırlanmış Gelir Tablosunun

Yorumu

Gelir tablosunun dikey yüzdelere göre analizinde her

kalemin net satışlar karşısındaki oransal önemi

incelenmekteydi. Bu nedenle her bir gelir tablosu kaleminin net

satışlara göre oransal büyüklüğünün, kalemin özelliği de

dikkate alınarak hasılat ve kârlılık açısından yeterli ve uygun

olup olmadığı incelenir. Hasılat ve kâr kalemleri açısından

yeterli büyüklük, kendilerinden sonra gelen gider ve zararları

karşılayıp diğer bölümlere ve dönem net kârına katkıda

bulunacak büyüklükte oluşlarıyla ölçülür. Kâr kalemlerinin net

satışlar karşısındaki payı ne kadar yüksekse o kadar iyidir ve

dönem kârına katkısı itibarıyla değerlendirilir. Dönem kârına

katkıda bulunamıyorsa dikey yüzdesi yetersizdir. Ayrıca dönem

kârının dikey yüzdesinin yeterliliği incelenirken onun da daha

çok işletmenin ana faaliyet konusundan kaynaklanıp

kaynaklanmadığına, oto finansman ve kâr dağıtımına olanak

sağlayıp sağlamadığına bakılır.

42

Durum gider ve zarar kalemleri açısından ele alınacak

olursa bu kalemlerin dikey yüzdelerinin yeterli ve uygun

büyüklükte olup olmadıkları incelenirken gelir tablosunda

kendilerinden önce gelen hasılat ve kârı yok edecek kadar büyük

olup olmadıkları, ancak üretimin ve hizmetin de kalitesini

düşürecek kadar az olup olmadıkları araştırılır. Bu nedenle de

bazı gider ve zararların (örneğin, olağandışı gider ve zararlar

gibi) hiç olmaması arzulanır.

Gelir tablosuna yönelik olarak eğer dinamik analiz

yapılacaksa, yani birbirini izleyen dönemlere ilişkin dikey

yüzdelere göre ifade edilmiş gelir tabloları

karşılaştırılacaksa ya da rakip işletmelerin dikey yüzdelerle

ifade edilmiş gelir tabloları karşılaştırılacaksa öncelikle

statik analiz yapılır, daha sonra dikey yüzdelerde görülen

değişmeler incelenir. 38

2.2.3. Yüzde Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek

Örnek: Y.A.Ş. ‘nin 2006 yılı bilançosunun Yüzde Yöntemi

ile Analizi

BİLANÇO KALEMLERİ 31.12.2006

İşlem Grup İçin-deki % Payı

İşlem Aktifteki% Payı

Hazır Değerler 20.000 20/480

4,17 20/850

2,35

Menkul Kıymetler 70.000 70/480

14,58 70/850

8,23

Ticari Alacaklar 180.000 180/480

37,50 180/850

21,18

Stoklar 210.000 210/4 43,75 210/8 24,71


80 50Dönen Varlıklar Toplamı

480.000

100,00 480/850

56,47

Mali Duran Varlıklar

140.000 140/370

37,84 140/850

16,47

Maddi Duran Varlıklar

310.000 310/370

83,78 310/850

36,47

Birikmiş Amortismanlar (–)

(–) 80.000

80/370

(–) 21,62

80/850

(–) 9,41

Duran Varlıklar Toplamı

370.000

100 370/850

43,53

AKTİF TOPLAMI 850.000 100,00Grup İçin-deki % Payı

Pasifteki% Payı

Mali Borçlar 63.000 63/224

28,12 63/850

7,41

Ticari Borçlar 147.000 147/224

65,63 147/850

17,29

Diğer Borçlar 14.000 14/224

6,25 14/850

1,65

Kısa Vadeli Yab.Kayn.Toplamı

224.000

100 224/850

26,35

Mali Borçlar 145.000 145/171

84,80 145/850

17,06

Ticari Borçlar 26.000 26/171

15,20 26/850

3,06

Uzun Vadeli Yab.Kayn.Toplamı

171.000

100 171/850

20,12

Ödenmiş Sermaye 300.000 300/455

65,93 300/850

35,29

Kâr Yedekleri 48.000 48/455

10,55 48/850

5,65

Dönem Net Kârı 107.000 107/455

23,52 107/850

12,59

Öz Kaynaklar Toplamı 455.000

100 455/850

53,53

PASİF TOPLAMI 850.000 100Tablo 1.11. Y.A.Ş.’nin 2006 Yılı Bilançosunun Yüzde Yöntemi ile

Analizi Tablosu

Dönen varlıklarla, kısa vadeli yabancı kaynaklar

karşılaştırıldığında, bilanço büyüklüğünün %56,47’sini

44

oluşturan dönen varlıkların, toplam bilanço büyüklüğü içindeki

payı %26,35 olan kısa vadeli yabancı kaynaklardan iki katından

yüksek olarak %30, 12 daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum

işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olduğunu

göstermektedir.

Hazır değerlerin dönen varlıklar içindeki payının %4,17 ve

aktif toplamı içindeki payının %2,35 olması işletmenin likit

yapı açısından zayıf olduğunu göstermektedir. Ancak işletme

nakit döngüsünü iyi ayarlayarak hiç atıl fon tutmuyor da

olabilir. Örneğin, internet bankacılığında birkaç saniyede

nakde çevirebileceği menkul kıymet satın alarak gelirlerini

artırıyor olabilir.

Alacaklar ile stokların birbirine yakın yüzdelerde olması,

işletmenin nakit satışlarının az, kredili satışlarının yüksek

olduğunu düşündürmektedir.

Duran varlıklarla öz kaynaklar karşılaştırıldığında,

%43,53 oranında olan duran varlıkların tamamının %53,53 olan öz

kaynaklarca finanse edildiğini göstermektedir. Bu durum işletme

açısından olumludur.

Maddi duran varlıkların yüzdesine göre amortisman

yüzdesinin düşük olması, işletmenin maddi duran varlıklarının

yeni olduğunu ve kısa vadede maddi duran varlıklarda yenileme

gereksiniminin olmadığını göstermektedir.

Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamının, öz kaynak

toplamından az olması işletmenin finansal yapısının güçlü

olduğunu, işletmeye borç verenler açısından emniyet marjının

yüksek olduğunu göstermektedir.

45

Kâr yedekleri ile birlikte dönem net kârı yüzdelerinin

toplamının grup içindeki payının %34, pasif içindeki payının

%18 civarında oluşu işletmenin oto finansman yönünün yeterli

olduğu şeklinde yorumlanabilir.

Örnek: Y A.Ş.’nin 2006 Yılı Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi

İle Analizi

GRUP / HESAP İSMİ YTL İşlem Satışlar İçinde% Payı

İşlem Grup İçinde% Payı

A- Brüt Satışlar 450.000

450/443

101,58

B- Satış İndirimleri (–) 7.000 7/443 1,58C- NET SATIŞLAR 443.0

00443/443

100

D- Satışların Maliyeti (–)

164.000

164/443

37,02 164/164

100

1- Satılan Mamuller Maliyeti

54.000

54/443

12,19 54/164

32,93

2- Satılan Ticari MallarMaliyeti

110.000

110/443

24,83 110/164

67,07

BRÜT SATIŞ KÂRI 279.000

279/443

62,98

E- Faaliyet Giderleri (–)

97.000

97/443

21,90 97/97 100

1- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid.

21.000

21/443

4,74 21/97 21,65

2- Genel Yönetim Giderleri

76.000

76/443

17,15 76/97 78,35

FAALİYET KÂRI 182.000

182/443

41,08

F- Diğer Faal.Olağ.Gelirve Kârlar

18.000

18/443

4,06 18/18 100

1- İştiraklerden TemettüGelirleri

7.000 7/443 1,58 7/18 38,89

2- Faiz Gelirleri 11.000

11/443

2,48 11/18 61,11

G- Diğ. Faal.den Ol. 4.000 4/443 0,90 4/4 100

46

Gid.ve Zararlar (–)1- Karşılık Giderleri 1.000 1/443 0,22 1/4 252- Diğer Olağan Gider veZararlar

3.000 3/443 0,68 3/4 75

H- Finansman Giderleri (–)

63.000

63/443

14,22

DÖNEM KÂRI 133.000

133/443

30,02

K- Dön. Kârı Vergi ve D.Yas.Yük. Karş (–)

26.000

26/443

5,87

DÖNEM NET KÂRI 107.000

107/443

24,15

Tablo 1.12. Y.A.Ş.’nin 2006 Yılı Gelir Tablosunun Yüzde Yöntemi

ile Analizi Tablosu

Satış indirimlerinin oransal büyüklüğünün %1,58 olması

etkisinin düşük olduğunu, satış hâsılatından büyük bir kayıp

olmadığını göstermektedir.

Satışların maliyetinin %37,02 oluşu, net satış hâsılatı

karşısında oldukça düşük olup, işletmenin brüt satış kârı

oranının (%62,98) yüksekliğini gösteren olumlu bir durumdur.

İşletmenin faaliyetleri ile ilgili giderlerinin yüzdesi

normal sınırlarda olup, izleyen dönemlerde satış ve faaliyet

hacminin artırılmasına yetecek düzeydedir.

Dönem net kârı her 100 liralık satışın 24,15 lirasının

işletmede ortaklara dağıtılacak veya oto finansmanda

kullanılacak tutarını göstermekte olup, bulunulan sektöre göre

yeterli veya düşük olarak nitelenebilir. 39

2.3. Trend Analizi ( Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz)

Bu analiz türünde finansal tablolarda bir yıl baz olarak

kabul edilmekte ve o yıla ait tutarlar 100 kabul edilerek diğer

yılların bu değere göre taşıdıkları değişimler ortaya konulmaya39 (Mali Analiz Teknikleri)

47

çalışılmaktadır. Trend analiz yöntemi işletmede dinamik bir

analiz yapılmasına olanak vermekte, işletmelerin finansal

tablolarda yer alan kalemlerinin dönemler itibariyle göstermiş

oldukları değişimler belirlenmekte ve bu değişimlerin temel

yıla göre oransal önlemleri ortaya konularak işletmenin gelişme

yönü incelenmektedir. 40

Trend analizi (eğilim yüzdeleri analizi), yatay analiz

tekniklerinden ikincisidir. Bu davranışın belirli bir eğilimde

olması için artış ya da azalış şeklinde olması gerekir.

Karşılaştırmalı tablolar analizi tekniği, iki yıllık geçmiş

bilgilere uygulandığında anlamlı sonuçlar vermektedir. Trend

analizi, işletmenin daha uzun dönemli geçmişinin analiz

edilerek mali durum ve faaliyet sonuçları bakımından önem arz

eden kalemlerdeki değişim eğiliminin görülmesine olanak sağlar.

Hesaplamalar sonucu tespit edilen eğilimler mali durum ve

faaliyet sonuçları bakımından önem arz eden kavramlara yönelik

olarak birlikte yorumlanmak suretiyle geleceğe yönelik önemli

finansal bilgiler elde edilir. Trend analizi birbirini izleyen

çok sayıda yıla ait bilanço ve gelir tablolarında yer alan

kalemlerin zaman içerisinde gösterdikleri eğilimlerin ayrıntılı

ve dinamik olarak incelenmesini sağlar. Trend analizinde

karşılaştırmalar ele alınan kalemlerin trendlerinin

karşılaştırılması olarak yapılır. 41

2.3.1. Mali Tabloların Eğilim Yüzdeleri Yöntemi Analizi

ile Düzenlenmesi

40 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı)41 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

48

Bu analizde finansal tabloların düzenlenmesinde aşağıdaki

sıra izlenir.

Eğilim yüzdeleri hesaplanacak zaman diliminin

belirlenmesi.

Yüzde hesaplanmasına esas oluşturacak yılın belirlenmesi.

Finansal tablo kalemlerinin seçilen temel yıla göre

değerinin belirlenmesi. 42

Trend analizinde en önemli sorun baz yılın seçimidir. Baz

yıl analize dâhil edilen yıllardan ilkidir. Her yönden normal

sayılabilecek bir yıl baz olarak belirlenmediğinde daha sonraki

yıllardaki trend yüzdeleri anlamlı çıkmayabilir. Bu da doğru

bir trendin oluşmasını engelleyebilir.

Bu analiz tekniğinde uzunca bir süreyi kapsayan (bu süre

7-9 yıl gibi olabilir) birbirini izleyen bilanço ve gelir

tabloları temin edilir. Başlangıç yılının tutarı 100 kabul

edilerek bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemlerin trend

yüzdeleri aşağıdaki formülle hesaplanır. Hesaplamalar bilanço

ve gelir tablosu kalemleri için aynıdır. Hesaplamalar sonucunda

bulunacak trend yüzdesi baz yıldan küçük, büyük veya eşit

olabilir.

Trend Yüzdesi =

= ( Kalemin Hesaplama Yılındaki Tutarı / Kalemin Baz

Yıldaki Tutarı ) *100 43

42 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı)43 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

49

2.3.2. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi Analizi ile Hazırlanmış

Mali Tabloların Yorumlanması

Eğilim yüzdelerinin yorumlanmasında şu sıra izlenir;

İncelenen kalemlerin eğilimlerinin belirlenmesi,

İlişkili kalemlerin eğilimlerinin etkileşiminin

araştırılması,

Kalemlerin eğilimlerinin etkileşim sonuçlarının

değerlendirilmesi,

Belirlenen etkileşimin gelecekteki etkisinin tahmin

edilmesi. 44

İncelenen Kalemlerin Eğilimlerinin Belirlenmesi

Trend yüzdeleri her zaman pozitif olup 100’ün

üzerindekiler baz yıla göre artışı,

100’ün altındakiler ise baz yıla göre azalışı ifade eder. Bir

kalemin eğilimi baz yıla göre belirlenir ve eğilim genellikle

artış ya da azalış şeklindedir. Ancak artış veya azalışın hızı

geleceğe yönelik tahminlerde etkili olduğundan dikkate alınır.45

Baz yıl rakamına çok yakın ( 100′e yakın) ve sürekli aynı

seyri izleyen değişmeler, o kalemin eğiliminin olmadığını

gösterir.

İlişkili Kalemlerin Eğilimlerinin Arasındaki Etkileşimin

Araştırılması

44 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı), http://acikogretimx.com/konu-anlatimlari/muhasebe-denetimi/denetim-unite-11.html45 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

50



Kalemlerin birbirleriyle olan ilişkisine dayanır. Bir

kalemin eğilimindeki artışın veya azalışın diğer kalemin

eğilimindeki artışı veya azalışı destekleyip desteklemediği ve

bu etkileşimin ne yönde ve nasıl gerçekleştiği araştırılır.

Örneğin, satış hasılatına dönüşecek bir varlık olan

stoklar ile satışlar arasında veya satışlardan tahsilat

durumunu belirlemek üzere ticari alacaklar ile satışlar

arasında bu tür ilişkiler araştırılabilir.

Kalemlerin Eğilimlerinin Etkileşim Sonuçlarının

Değerlendirilmesi,

Buna göre işletmenin, incelenen dönemdeki mali durumu ve

faaliyet ile ilgili eğilimin

yönü ve bu eğilimin nedenleri ortaya konulmuş olur. Eğer varsa,

sektör eğilimi ile karşılaştırma yapılarak daha dinamik bir

değerlendirme yapılabilir.

Belirlenen Etkileşimin Gelecekteki Etkisinin Tahmin

Edilmesi

Analiz yapmanın esas amaçlarından birisidir. Çünkü mali

tablolardaki bilgiler geçmişe aittir ve o bilgiler kullanılarak

ancak geçmişle ilgili bir yargıya varılabilir, bir durum

tespiti yapılabilir. Oysa mali analizde amaç ileriyi görmektir.

Özellikle trend analizinde bu daha da öne çıkmaktadır.

Uzun bir döneme ait eğilim yüzdeleriyle, gelecekte de

benzer koşullarda nasıl bir eğilimin oluşacağı belirlenmeye

çalışılır ve değişen bazı koşullara göre esnek davranabilmeyi

sağlayacak yol haritaları geliştirilebilir. 46

46 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)51

2.3.2.a. İlişkili Kalemlerin Eğilimlerinin Yorumu

Trend analizi, birbirleriyle ilişkili olan kalemlerin

eğilimlerinin karşılaştırılması esasına dayanmaktadır.

Dolayısıyla birbiriyle ilişkisi olan kalemlerin seçilmesinde

birbirini doğrudan doğruya etkileyen kalemler seçilmelidir.

Örneğin satışlar kalemi ile kasa veya ticari alacaklar kalemi

arasındaki ilişki birbirini etkileyen ilişkiye dayanır. Zira

satışlar ya peşin olacak kasa kaleminin artışına neden

olacaktır ya da kredili olacak ticari alacaklar kaleminin

artışına neden olacaktır. 47

Trend analizi yoluyla incelenecek kalemler(gruplar)

aşağıdaki gibi belirlenebilir;

Dönen varlıklar – Duran varlıklar

Dönen varlıklar – Kısa vadeli yabancı kaynaklar

Stoklar – Ticari borçlar

Duran varlıklar – Öz kaynaklar

Yabancı kaynaklar – Öz kaynaklar

Brüt satışlar – Net satışlar

Net satışlar – Satışların maliyeti

Net satışlar – Faaliyet giderleri

Net satışlar – Finansman giderleri

Dönen varlıklar – Net satışlar

Ticari alacaklar – Net satışlar

Stoklar – Net satışlar

Maddi duran varlıklar – Net satışlar

47 (Mali Tablolar Analizi)52

Dönen Varlıklar ve Duran Varlıkların Eğilimlerinin

Karşılaştırılması

Aktifin bütün olarak ele alınması ve dönen varlıklarla

duran varlıklardaki eğilimlerin karşılaştırmalı olarak

incelenmesi, işletmenin varlık yapısının gelişimi ile ilgili

bir fikir verir.

Genellikle ticaret işletmelerinde dönen varlıkların,

toplam aktif içinde daha çok yer tuttuğu, üretim işletmeleri

ile büyük çapta sabit yatırıma dayalı hizmet işletmelerinde ise

maddi duran varlıkların ağırlıkta olduğu bilinir.

Dönen veya duran varlıklarda artış olması işletmenin

büyüdüğünü, yatırım yapabildiğini ve varlıklarını verimli

kullanabildiğini gösterir. Ancak bunun kaynakla ve satışlarla

ilişkilendirilerek değerlendirilmesi daha yararlı sonuçlar

verir. Bu arada iki ana varlık grubunun eğilimini

karşılaştırmaktan amaç, işletmenin faaliyet konusu ve hacmi ile

varlık yapısının gelişiminin uyumlu olup olmadığını ve

varlıkların kendi içindeki dağılımının dengeli bir seyir

izleyip izlemediğini belirlemektir. 48

Dönen Varlıklar ile K.V. Yabancı Kaynaklar Eğilimlerinin


Dönen varlıklar ve kısa vadeli yabancı kaynaklar

arasındaki ilişki, net çalışma sermayesi anlamında ele alınır.49 Net çalışma sermayesi, dönen varlıklarla kısa vadeli borçlar

arasındaki olumlu farktır. 50

48 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)49 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)50 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)

53

Dönen varlıklarda artış eğilimi varken KVYK’da daha az

artış veya azalış eğilimi varsa net çalışma sermayesinin olumlu

geliştiği anlamına gelir. Böyle bir etkileşim hem günlük

faaliyetlerin devamı hem de borçların ödenmesi bakımından

faaliyet sonuçlarını ve mali durumu olumlu yönde etkiler. Tersi

bir eğilim (dönen varlıklarda azalma veya daha az artma,

KVYK’larda artış veya daha hızlı artış eğilimi) olumlu sonuç

yaratmaz. Ancak buradaki olumlu ya da olumsuz durum dönen

varlıkların niteliği ile de desteklenmelidir. 51

Stoklar ile Ticari Borçlar Eğilimlerinin Karşılaştırılması

Stoklar artış eğilimi gösterirken ticari borçların azalış

veya daha yavaş bir artış eğilimi göstermesi olumludur. Bu

işletmenin mal/ malzeme alımlarını daha çok peşin yaptığını ve

ticari borçların vadesinde ödeyebildiğini gösterir. Ticari

borçların daha yüksek bir artış eğilimi göstermesi ise,

işletmenin borç ödeme konusunda zorluk yaşadığı ve borçlanma

koşullarının daha da ağırlaşacağı anlamına gelir.

Maddi Duran Varlıklar ile Öz Kaynaklar Eğilimlerinin


Uzun dönemde duran varlıkların öz kaynaklarla finanse

edilmesi tercih edilen bir durumdur. Dolayısıyla öz kaynakların

duran varlıklardaki artış eğiliminden daha yüksek olması

istenir. Eğer azalış eğilimi söz konusu ise, o zaman da öz

kaynakların duran varlıklara göre daha yavaş bir azalış eğilimi

göstermesi beklenir. 52

51 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)52 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)

54

Yabancı Kaynaklar ile Öz Kaynaklar Eğilimlerinin


Yabancı Kaynaklar ile Öz kaynaklar arasındaki ilişki,

işletmenin borçlanma kapasitesini gösterir. 53

İşletmelerin uzun dönemde öz kaynakla finansmanı tercih

edilir.

Çünkü öz kaynaklar hem maliyeti en düşük finansman yoludur

hem de güçlü bir işletme imajının oluşmasını sağlayarak

alacaklılar için güvence oluşturur. 54

Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamındaki azalma

veya yavaş artış eğilimine karşılık, öz kaynaklardaki artış

eğilimin hızlı olması, işletmenin lehine bir gelişme olarak

yorumlanır.

Öz kaynakların yabancı kaynaklara göre fazla olması

istenen bir durumdur. Böyle bir durum, işletmenin mali gücünü

arttıracağı gibi, öz kaynaklar, alacaklılar için bir güvence

oluşturacaktır. İşletmenin borç ödeme gücü olup, dilediğinde

uygun koşullarla yeni yabancı kaynak temin edilecektir.

Tersi bir etkileşim ise olumsuz bir gelişme olarak

yorumlanır. Yabancı kaynakların daha fazla artış eğilimi

göstermesi ve yabancı kaynaklar içerisinde kısa vadeli yabancı

kaynakların fazla olması, durumu daha da kötüleştirmektedir.

İşletme bir taraftan borçlarını ödemede zorlanırken diğer

taraftan ağır faiz yükü nedeniyle kârlılık olumsuz yönde

etkilenecektir. İşletme uygun koşullarda borç bulamayabilir. 55

53 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)54 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)55 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

55

Brüt Satışlar ile Net Satışlar Eğilimlerinin


Brüt satışlar artış eğilimi gösterirken, net satışların da

aynı oranda ya da daha yüksek bir artış eğilimi göstermesi

olumlu yorumlanır.

Bu brüt satışlardan net satışlara geçerken fazla kayıp

verilmediğini, iade ve iskontoların az olduğunu veya hiç

olmadığını gösterir. Brüt satışlar eğiliminin net satışlar

eğiliminden daha hızlı bir artış göstermesi, iade ve

iskontolarda artışın göstergesi olacağından, olumsuz bir

gelişmeyi gösterecektir. Bu iki kalemdeki azalış eğilimi ise,

işletmenin satış hasılatındaki düşüşü göstereceğinden olumsuz

değerlendirilir. Son iki cümlede belirtilen olumsuzlukları,

işletmenin üretim, pazarlama, satış ve dağıtım birimleriyle

ilgili politika ve uygulamalarının gözden geçirilmesini

gerektirir.

Net Satışlar İle Satışların Maliyeti Eğilimlerinin


Net satışların, satışların maliyetinden daha yüksek bir

artış eğilimi göstermesi ya da net satışlar artarken satışların

maliyeti eğiliminin azalması olumlu yorumlanır. Çünkü bu

durumda işletmenin iyi bir fiyat politikası izlediği,

maliyetlerin kontrol altında tutulduğu ve yeterli brüt satış

karı elde edildiği düşünülür. Ancak, bu değerlendirmenin,

miktar ve fiyat hareketleri birlikte ele alınmak suretiyle

56

yapılmasında yarar vardır. Zira satışların maliyetindeki artış,

iş hacminin büyüdüğünün bir göstergesi de olabilir. Bu durumda

fiyatlama ve kar marjı ile ilgili önlemlere yoğunlaşmak

gerekir.

Satışların maliyeti artış eğilimi gösterirken, net

satışların azalış eğilimi göstermesi veya bu iki kalemin

paralel bir seyir izlemesi olumlu yorumlanmaz. Çünkü bu durumda

satışlardan yeterli bir karın sağlanamadığı veya işletmenin ana

faaliyet konusundan zarar ettiği düşünülür.

Net Satışlar ile Faaliyet Giderleri Eğilimlerinin


Faaliyet giderlerindeki artış eğiliminin net satışların

eğiliminden daha yavaş olması veya net satışlar artarken

faaliyet giderlerinin azalması olumludur. Bu durum işletmenin,

faaliyet giderlerini karşıladıktan sonra, dönem karına katkı

sağlayacak, yeterli bir faaliyet karına sahip olduğunu

gösterir. Ancak faaliyet giderlerinin;

ARGE; Paz.Sat.Ve Dağ.Ve Genel. Yön. Giderlerinden oluştuğu

bilinmektedir.

Bunların içinde pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin

net satışlarla ilişkilendirilmesi daha anlamlı sonuç verir .

Genel yönetim giderlerinin daima net satışlar eğiliminin

altında bir seyir izlemesi tercih edilir.

57

Ar-Ge giderleri ise işletmeye ileride önemli kazanımlar

sağlayacak olan ve genellikle belli dönemlerde çok yüksek

tutarlı giderler şeklinde karşımıza çıkar.

Dolayısıyla faaliyet giderleri içinde ar-ge giderlerinin

payının yüksek olması ve bu yüzden faaliyet giderlerindeki

artış eğiliminin net satışlardaki artış eğiliminden fazla

olması durumunu mutlak olumsuzluk şeklinde değerlendirmek, ar-

ge giderlerinin uzun vadede satışlara yapacağı katkıyı dikkate

alarak yorum yapmak gerekir.

Net Satışlar ile Finansman Giderleri Eğilimlerinin


Net satışlardaki artış eğiliminin finansman giderlerindeki

artış eğiliminden daha yüksek olması olumlu yorumlanır. Tersi

durumda ise, işletmenin finansman politikasını gözden geçirmesi

ve finansman giderlerini kontrol altında tutmaya yönelik

tedbirler alması gerekir.

Net satışlardaki artış hızının yüksek olması, işletmenin

finansman giderlerini karşılamaya yeterli bir karlılığa sahip

olduğunu ve kredi verenlerin işletmeden alacaklarının güvencede

olduğunu gösterir. 56

Dönen Varlıklar ile Net Satışlar Eğilimlerinin


Dönen Varlıklar ile Net Satışlar arasındaki ilişki, dönen

varlıkların verimliliğiyle ilgilidir.

Dönen varlıkların artış eğiliminin net satışlara göre

düşük olması olumlu bir gelişmedir. Böyle bir etkileşim dönen56 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)

58

varlıkların dönüş hızının yüksek olduğunu, işletmenin

borçlanmaya gerek kalmadan faaliyetlerini sürdürebileceğini ve

dolayısıyla kârlılığını arttırabileceğini gösterir. Aynı

zamanda daha az girdi ile daha çok çıktı elde etme anlamında

dönen varlıkların verimli bir şekilde kullanıldığını gösterir.

Dönen varlıkların artış eğilimine karşılık net satışların

daha az artma ya da azalma eğiliminde olması olumlu bir gelişme

değildir. Dönen varlıkların dönüş hızı düşüktür. Daha çok girdi

kullanılmasına karşılık daha az çıktı elde edilmiş olup dönen

varlıkların verimliliği düşüktür. Böyle bir etkileşim hem mali

durumu olumsuz etkiler hem de kârlılığı azaltır. 57

Bu durumda, dönen varlıklar içinde atıl fonların bulunması

veya finansman gereksiniminin artması işletmenin karlılığını da

olumsuz yönde etkiler. 58

Ticari Alacaklar ile Net Satışlar Eğilimlerinin


Bu iki kalem arasındaki ilişki satışların peşin ya da

kredili olup olmadığı hakkında bilgi elde etmeyi sağlar.

Satışların nispeten peşin yapılması dönen varlıkların

kalitesini, dolayısıyla borç ödeme gücünü ve günlük

faaliyetleri karşılama yeteneğini olumlu etkiler.

Net satışlardaki hızlı artış eğilimine karşılık ticari

alacaklardaki eğilimin daha az artış veya azalış yönünde olması

olumlu karşılanır. Böyle bir etkileşim işletmenin satışlarını

daha çok peşin yaptığını gösterir. Bunun sonucunda işletmenin

57 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)58 (Trend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı)

59

likiditesi olumlu yönde etkilenir, kârlılığa olumlu katkı

sağlanır.

Ticari alacaklardaki artış eğiliminin net satışlardaki

artış eğiliminden yüksek olması olumlu bir gelişme değildir.

Böyle bir etkileşim iki sonuç gösterir. Birincisi, satışların

kredili yapıldığını; ikincisi, alacakların tahsil edilemediğini

gösterir. Her iki sonuç da işletmenin aleyhine yorumlanır.

Satışların kredili yapılması ve alacakların tahsilinde

zorlanılması, varlıkların likiditesini düşürür ve mali durumu

olumsuz yönde etkiler. Şüpheli alacakların ortaya çıkması

alacakların tahsili için bazı giderlerin yapılmasını gerektirir

ve dolayısıyla giderleri arttırarak kârlılığı olumsuz yönde

etkiler.

Stoklar ile Net Satışlar Eğilimlerinin Karşılaştırılması

Stoklar ile Net Satışlar arasındaki ilişki, işletmenin

satışlarıyla stoklarını eritip eritemediği hakkında bilgi elde

etmeyi sağlar.

Net satışlardaki hızlı artış eğilimine karşılık

stoklardaki artış eğilimin yavaş olması veya azalış eğilimi

olumlu yorumlanır. Böyle bir etkileşim, işletmenin satışlarıyla

stokların erittiğini gösterir. Bu da hem mali durumu, hem de

faaliyet sonuçlarını olumlu yönde etkiler.

Stokların satılıp paraya çevrilmesi, stoklara bağlanan

fonların kolayca geriye dönmesi ve işletme faaliyetlerinde

tekrar kullanılması dönen varlıkları likidite bakımından

kuvvetlendirir ve mali durumu olumlu yönde etkiler. Stokların

satılması (eritilmesi) stok bulundurma giderlerini azaltır,

60

stokların bozulma ve demode olma riskini azaltır veya ortadan

kaldırır. Bunlar da faaliyet sonuçlarını olumlu yönde etkiler;

başka bir ifadeyle kârlılığı arttırır.

Stokların net satışlara göre daha fazla artış eğilimi

göstermesi olumlu bir gelişme değildir. Böyle bir etkileşim

stoklara bağlanan fonların işletmeye geri dönmemesi nedeniyle

dönen varlıkların likiditesini azaltır ve ek fon ihtiyacı

yaratır. Ayrıca stoklama giderleri, stokların bozulma ve demode

olması nedeniyle kârlılığı olumsuz yönde etkiler. İşletmenin

aleyhine yorumlanır.

Maddi Duran Varlıklar ile Net Satışlar Eğilimlerinin


Maddi Duran Varlıklar–Net Satışlar arasındaki ilişki

kapasite anlamında ele alınır. Net Satışlardaki hızlı artış

eğilimine karşılık maddi duran varlıklardaki artış eğiliminin

normal olması işletmenin kapasitesini tam kullandığını

gösterir. Böyle bir etkileşim, maddi duran varlıklara yapılan

yatırımın geri döndüğünü, sabit maliyetlerin birim başına düşük

olduğunu ve dönen varlıkların dönüşüm hızının artacağını

gösterir. Bu durumlar hem mali durumu olumlu yönde etkiler hem

de faaliyetlerin kârlı olmasına sebep olur.

Maddi duran varlıkların hızlı bir artış eğilimine karşılık

net satışlardaki artış eğiliminin normal olması veya azalması

işletmenin lehine yorumlanmaz. Yukarıda belirttiğimiz olumlu

durumların yerine olumsuz koşullar gerçekleşebilir. 59

2.3.3. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek 59 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

61

Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Bilançonun Analizi ve

Yorumu

AKTİF 1999 2000 2001 1999 2000 2001Dönen Varlıklar

Hazır Değerler 10000 13000 11000 100%130,00%

110,00%

Ticari Alacaklar 23000 20000 25000 100% 86,96%108,70%

Stoklar 18000 22000 24000 100%122,22%

133,33%

Dönen Varlıklar Toplamı 51000 55000 60000 100%

107,84%

117,65%

Duran VarlıklarMali Duran Varlıklar 8000 8000 8000 100%

100,00%

100,00%

Maddi Duran Varlıklar 18000 20000 12000 100%

111,11% 66,67%

Duran Varlıklar Toplamı 26000 28000 20000 100%

107,69% 76,92%

AKTİF TOPLAMI 77000 83000 80000 100%107,79%

103,90%

PASİFKVYK

Mali Borçlar 2000 10000 14000 100%500,00%

700,00%

Ticari Borçlar 25000 30000 34000 100%120,00%

136,00%

Öd. Verg. Ve Fon. 5000 6000 7000 100%

120,00%

140,00%

KVYK Toplamı 32000 46000 55000 100%143,75%

171,88%

UVYKMali Borçlar 15000 10000 5000 100% 66,67% 33,33%UVYK Toplamı 15000 10000 5000 100% 66,67% 33,33%ÖZ KAYNAKLAR

Ödenmiş Sermaye 15000 15000 15000 100%100,00%

100,00%

Sermaye Yedekleri 8000 10000 12000 100%

125,00%

150,00%

Kâr Yedekleri 6000 7000 7000 100%116,67%

116,67%

Geç. Yıl. Zararı 0 0 5000 100%Dönem Net Karı 1000 0 0 100%

62

Dönem Net Zararı 0 5000 9000 100%Öz Kaynaklar Toplamı 30000 27000 20000 100% 90,00% 66,67%

PASİF TOPLAMI 77000 83000 80000 100%107,79%

103,90%

Tablo 1.13. Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Bilançonun

Analiz Tablosu

Dönen Varlıkların ve Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların

Göstermiş Olduğu Eğilim

Dönen Varlıklar 2000 yılında 1999 yılına göre 1,07 kat

arterken 2001 yılının 1999 yılına göre 1,17 katlık bir artış

gösterdiği görülmektedir. Dönen Varlıklar bir artış eğilimi

içerisindedir.

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklara bakıldığında ise 1999

yılına göre 2000 ve 2001 yıllarında sırasıyla 1,44 ve 1,72

katlık bir artış söz konusudur. Bu durum Kısa Vadeli Yabancı

Kaynakların hızlı bir artış içerisinde olduğunu göstermektedir.

İşletme bu gelecek yıllarda bu hızdaki bir artış sonucu

likidite sorunu ile karşı karşıya kalabilir.

Dönen Varlıklar ile Duran Varlıkların Göstermiş Olduğu

Eğilim

Aktif yapısındaki değişimi göstermek açısından dönen

varlıklar ile duran varlıklardaki değişim eğiliminin birlikte

gösterilmesi uygundur.

İnceleme konusu olan işletmede Dönen varlıklar ile Duran

varlıklar 2000 yılında aynı hızda artış eğilimi göstermişler.

2001 yılında ise duran varlıklar azalırken Dönen varlıklar yine

artış eğilimi göstermektedir.

63

Yabancı Kaynaklar ile Öz Kaynakların Eğilim Yüzdeleri

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 2000 ve 2001 yıllarında

hızlı bir artış eğilimi gösterirken Uzun Vadeli Yabancı

Kaynaklar da aynı dönemler içinde hızlı bir azalış eğilimi

içerisindedir. Öz Kaynaklara bakıldığında ise hızlı bir azalış

eğilimi içerisinde görülmektedir. Bu durum işletmenin kaynak

yapısında önemli değişimleri göstermekte ve önemli derecede

işletmenin likidite sıkıntısı ile karşı karşıya kalabileceğini

göstermektedir.

Duran Varlıklar ile Öz Kaynakların ve Devamlı Sermayenin

Eğilim Yüzdeleri

Devamlı sermayedeki değişim eğilimi hızlı bir azalış

göstermektedir. 2000yılında (82,22%) ve 2001 yılında

(55,56)’dır. Bu UVYK ve Öz Kaynaklar da meydana gelen hızlı

azalış eğiliminden kaynaklanmaktadır.

Öte yandan, Duran varlıklar 2000 yılında artış eğiliminde

iken 2001 yılında hızlı bir azalış eğilimine girmiştir. Duran

varlıkların devamlı sermaye tarafından finanse edildiği

düşünüldüğünde Devamlı sermayedeki hızlı azalış eğilimine

paralel davranış göstermesi beklenmelidir.

Stoklar ile Satışların Eğilim Yüzdeleri

Stoklar ile satışların eğilim yüzdelerinin birlikte

irdelenmesi uygundur. Genelde, stoklardaki azalışa karşılık,

satışlardaki artış işleminin lehine yorumlanacak bir durumdur.

Ancak satışlardaki azalışa karşılık stokların artması

64

işletmenin stoklarını satışta güçlüklerle karşılaştığını veya

stoklara fazla yatırım yapıldığının bir göstergesidir.

Eğilim yüzdelerinden de anlaşılacağı üzere satıştaki artış

eğilimi ile stoklardaki artış eğilimi paralellik

göstermektedir.

Satışlar ile Ticari Alacakların Yüzde Eğilimi

Net satışlar 2000 ve 2001 döneminde artış eğilimi

gösterirken ve 2000 yılında ticari alacaklar azalış eğilimi ve

2001 yılında artış eğilimi göstermektedir. Net satışlardaki

artış eğilimi ticari alacaklardaki artış eğiliminden daha hızlı

olarak gerçekleşmiştir. Bu durum işletmenin ticari

alacaklarında bir problem yaşamadığını göstermektedir.

Satışlardaki artış eğilimi daha çok peşin satışlardan

kaynaklanmaktadır.

Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Gelir Tablosunun

Analizi ve Yorumu

1999 2000 2001 1999 2000 2001

BRÜT SATIŞLAR 30000 35000 40000 100%116,67%

133,33%

SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) 0 0 0

NET SATIŞLAR 30000 35000 40000 100%116,67%

133,33%

SATIŞLARIN MALİYETİ (-) 25000 29000 35500 100%116,00%

142,00%

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI 5000 6000 4500 100%120,00% 90,00%

FAALİYET GİDERLERİ 4000 4500 3000 100%112,50% 75,00%

FAALİYET KÂRI VE ZARARI 1000 1500 1500 100%150,00%

150,00%

FAALİYETDIŞI GELİRLER 5000 2000 1000 100% 40,00% 20,00%65

FAALİYETDIŞI GİDERLER 1000 1500 1500 100%150,00%

150,00%

FİNANSMAN GİDERLERİ 2000 7000 10000 100%350,00%

500,00%

OLAĞAN KAR VEYA ZARARLAR 2000 5000 9000 100%250,00%

450,00%

OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 0 0 0OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR(-) 0 0 0

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 2000 5000 9000 100%250,00%

450,00%

DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞ. YAS. YÜK. (-) 1000 0 0

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 1000 5000 9000 100%500,00%

900,00%

Tablo 1.14. Eğilim Yüzdelerine Göre Düzenlenmiş Gelir

Tablosunun Analizi Tablosu

Satışlarda ve Satışların Maliyetinde Eğilim

Satışlar ve satışların maliyeti kalemindeki eğilimin

yorumunda, değişikliklerin ne kadarlık kısmının miktar

değişmesinden ne karlık kısmının ise fiyat etkisinden

kaynaklandığı yorumlanmaya çalışılır.

İncelemeye konu olan işletmeye bakıldığında 2000 yılında

net satışlardaki artış eğilimi satışların maliyetindeki artış

eğilimi ile aynıdır. Satışlardaki ve satışların maliyetindeki

artış eğiliminin miktar etkisinden kaynaklanmış olabileceğinin

göstergesidir.

2001 yılındaki eğilimlere bakıldığında satışlardaki artış

eğilimi satışların maliyeti artış eğiliminden daha azdır. Bu

dönem için eğilimler fiyat etkisine maruz kaldığını

göstermektedir.

Satışların maliyetindeki artış eğilimi satışlardaki artış

eğiliminden daha düşük seyrediyorsa bu işletmede üretim

sürecinde verimliliğin artırılması olarak ta yorumlanabilir.

66

Brüt Satış Kârı, Faaliyet Kârı, Olağan Kâr ve Dönem Net

Kârındaki Eğilim

Şirketin kârlılık durumunun incelenmesinde, kârların

gerçekleşme safhalarına göre değerlendirilmesi faydalı olur.

İncelemeye konu olan işletmenin Gelir tablosuna

bakıldığında Brüt satış kârı 2000 yılında artış eğiliminde iken

2001 yılında azalış eğilimindedir. Bu durum 2001 satışların

maliyetindeki artış eğiliminin net satışlardaki artış

eğiliminden daha yüksek olması sonucu gerçekleşmiştir.

Çeşitli düzeylerdeki karlılıkları incelendiğinde faaliyet

kârları her iki dönemde de aynı artış eğilimi göstermiştir.

Olağan Kârlar ise her iki dönemde de önemli derecede düşüş

eğilimi göstermektedir. Bunun nedeni ise yüksek finansman

giderleri olarak göze çarpmaktadır. Gelir tablosundan da

görüldüğü gibi finansman giderleri çok hızlı bir artış eğilimi

içerisindedir. Buna bağlı olarak da Dönem Net Kârı hızlı bir

azalış eğilimi içerisine girmiştir. 60

2.4.1. Oran Analizi ( Rasyo Analizi )

Oran analizi ile finansal tablolarda yer alan tutarların

oransal ilişkileri incelenerek işletmenin mali durumu konusunda

bilgi edinilir. Finansal tablolarda çok sayıda oran hesaplamak

mümkündür. Ancak oran hesaplamaktaki amaç yorumlanabilir

bilgiler elde etmektir. Hesaplanan oranlar tek başlarına bir

anlam ifade etmediğinden dolayı hesaplanan oranların geçmiş

60 (Finansal Tablolar Analizi)67

yıllara ilişkin oranlar ve sektör ortalamaları ile

karşılaştırılmaları gereklidir. 61

Oran analizinin faydalı olabilmesinde önemli bir diğer

nokta da sonuçların ne şekilde yorumlanacağıdır. Oran, iki

değer arasındaki ilişkinin matematiksel ifadesi olduğuna göre

oran analizinde hesaplanan sonucun neyi ifade ettiğinin

bilinmesi gerekmektedir. Çıkan sonuçlar ele alınan kalemlere

göre “Gün”, “Kat”, “Yüzde”, “Kez” gibi anlamlar belirtebilir.

Oranlar sadece kalemler arasındaki ilişkiyi gösterdiğinden

ilişkinin sebepleri analistin muhasebe bilgisine, sektör

bilgisine ve tecrübelerine bağlı olmaktadır.

Oran analizinde ilgili amaç için yalnızca bir oranın

kullanılması yeterli bilgi sağlamayacaktır. Örneğin, işletmenin

likit yapısı hakkında bilgi almak için yalnızca dönen varlıklar

ve kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamları üzerinden bir oran

hesaplamak yeterli olmayacaktır. Bu bilginin derinleşmesini

sağlayan ve hatta bu bilgiyi destekleyici oranların

kullanılması, analizin istenilen amaçlara ulaşmasını

sağlayacaktır.

Oran analizinde önemli bir diğer nokta da pay ve paydada

yer alan değerlerin sonuca olan etkisinin göz önünde

bulundurulmasıdır. Oran analizi temelde bir bölme işlemi olduğu

için pay ve paydada yer alan rakamların büyüklüğü veya

küçüklüğü sonucu direkt olarak etkileyecektir. Ayrıca

işletmenin yıllar itibariyle muhasebe politikalarında yapmış

olabileceği değişiklikler veya aynı sektörde faaliyet gösteren

işletmelerin farklı muhasebe politikalarını izlemesinden

kaynaklanan farklılıklar, enflasyonun finansal tablolardaki61 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.162.

68

kalemler üzerinde farklı etkilere yol açması da analizi

etkileyecektir. Dolayısıyla analistin bu durumları yorumlarında

dikkate alması sağlıklı bir analiz için önem taşımaktadır.

Oran analizinde standart oranların veya sektör

ortalamalarının biliniyor olması sonuçların yorumlanmasında

kolaylık sağlayacaktır. Hesaplanan oranların ortalamaların

altında veya üzerinde yer alması yorumlar için bir ipucu

sunacaktır. 62

Oranlar işletme faaliyet sonuçları ile mali durumunu

değerlemedeki kullanılış amaçları dikkate alınarak

sınıflandırılır.

Likidite Oranları

Mali Yapı Oranları

Faaliyet Oranları

Karlılık Oranları

Piyasa Oranları

2.4.2. Mali Tabloların Oran Analizi Yöntemi ile

Düzenlenmesi ve Yorumlanması

2.4.2.a. Likidite Oranları

Likidite durumunun analizinde kullanılan oranlar,

işletmenin dönen varlıkları ile kısa

vadeli yabancı kaynakları arasındaki ilişkilerin analiz

edilmesinde kullanılırlar. Bu oranlar işletmenin kısa vadeli

borçlarını ödeyebilme yeteneğinin ölçülmesinde ve çalışma


sermayesinin yeterli olup olmadığının belirlenmesinde

kullanılırlar. 63

Net Çalışma Sermayesi (NÇS), günlük faaliyetlerin

sürdürülmesinde kullanılacak dönen varlık büyüklüğünü ifade

eder. Diğer bir ifade ile kısa vadeli borçlar ödendikten sonra

kalan dönen varlık büyüklüğünü ifade eder. Bu durumda NÇSni

aşağıdaki gibi ifade edebiliriz:

Net Çalışma Sermayesi = Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

İşletmenin dönen varlıklarının kısa vadeli borç

toplamından küçük olması durumunda ise negatif NÇS büyüklüğü

hesaplanacaktır ve bu büyüklük NÇS Noksanı olarak adlandırılır.

NÇS Noksanı olması durumunda işletmenin günlük faaliyetlerinin

sürdürülmesi aksayacaktır. Dolayısıyla her türlü işletmenin

NÇS’e sahip olması gereklidir. 64

Likidite oranları cari oran, asit-test oranı ve nakit oran

olmak üzere üç grupta incelenir. 65

Cari Oran

Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı

kaynaklara bölünmesiyle hesaplanmaktadır. İşletmenin kısa

vadeli borçlarını ödeme gücünü ölçmek ve net çalışma

sermayesinin yeterli olup olmadığını belirlemek için

kullanılmaktadır. Dönen varlıkların ve kısa vadeli yabancı

kaynakların dağılımından ziyade grup toplamlarını ele alarak

63 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.163.64 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)65 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 282.

70

hesaplandığı için genel bir sonuç vermektedir, ancak yaygın

olarak kullanılmaktadır. 66

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Cari oran sonucunun 2 olması yeterli olarak kabul edilir.

İşletmenin sahip oldukları dönen varlıklar toplamının, kısa

vadeli yabancı kaynaklardan 2 katına ulaşacak şekilde fazla

olması istenmektedir. 67 Diğer bir deyişle her 1 liralık kısa

vadeli yabancı kaynağa karşılık 2 liralık dönen varlığın

bulunması yeterli kabul edilmektedir. Oranın 1’in üzerinde

olması işletmenin hem kısa vadeli borçlarını ödeyebilecek dönen

varlığa hem de NÇS’e sahip olduğunu gösterir. Cari oran 1’den

küçük ise işletmede NÇS Noksanı var demektir ki bu durum hem

kısa vadeli borç ödeme gücü açısından hem de günlük

faaliyetlerin sürdürülebilirliği açısından riskli ve istenmeyen

bir durumdur.

Ancak bazı durumlarda oranın 2’den büyük olması gibi bir

sonuç yetersiz olabilirken, bazen de 2’den küçük oran yeterli

kabul edilebilmektedir. İşletmenin dönen varlıklarının yapısı

ve dağılımı, satın alma ve satış koşulları, mevsimlik

hareketler, faaliyette bulunulan sektör gibi faktörler cari

oranı “yeterli” veya “yetersiz” olarak değerlendirirken dikkate

alınmalıdır. 68

Cari oranı arttıran nedenler:

İşletmenin faaliyet gelirleri

66 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)67 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 163.68 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

71

Bağlı değerler ile sabit değerlerin satışı.

Uzun vadeli borçlanma.

Sermaye artışı.

Kısa süreli borçların ödenmesi.

Cari oranı azaltan nedenler:

İşletmenin zarar etmesi.

İşletmenin kâr dağıtması.

Uzun vadeli borçların ödenmesi.

Duran varlık satın alınması.

Sermaye iştirakinde bulunulması.

Kısa vadeli borçlarla stok yatırımı yapılması. 69

Asit-Test Oranı (Likidite Oranı)

Asit-test oranı, cari oranın daha sağlıklı

yorumlanabilmesi, bir anlamda cari oranı tamamlayıcı olması

açısından önemlidir. 70

Bu oran, stoklar olmaksızın dönen varlıkların kısa vadeli

yabancı kaynaklara oranını gösterir. Stok kalemlerinin

satılarak paraya çevrilmesi diğer dönen varlıklara göre daha

fazla zaman gerektirdiği için, stokların bazı dönemlerde elden

çıkarılmasının zor olmasından dolayı, bu oranın hesaplanmasında

stoklar likit kabul edilmemektedir. 71

Asit-Test Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar ) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 72

69 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.163, S.164.70 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)71 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 282.72 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.164.

72

Asit-test oranının sonucunun 1 çıkması yeterli kabul

edilmektedir. Böyle bir sonuç işletmenin kısa vadeli yabancı

kaynaklarının tamamının para ve hızla paraya çevrilebilir

değerlerle ödenebileceğini göstermektedir. Diğer bir deyişle

her 1 liralık kısa vadeli yabancı kaynağa karşılık işletmede

stoklar dışında 1 liralık dönen varlığın bulunduğunu

göstermektedir. Ancak sonucun değerlendirilmesinde alacakların

tahsil kabiliyeti ve stokların satışının da göz önünde

bulundurulması gerekmektedir. Sonuç 1 olmasına rağmen işletme

alacaklarını tahsil etmede problem yaşıyorsa likit yapı

sanıldığından kötü olabilir. Aksine, sonucun 1’den küçük olması

ilk bakışta olumsuz yorumlamaya sebep olacak gibi görünse de

stokların paraya dönüşüm hızının yüksek olması bu olumsuzluğu

ortadan kaldırabilir. Asit-test oranının 1’den küçük çıkması

durumunda kısa vadeli borçların ödenmesinde işletmenin

stoklarına olan bağımlılığı da ölçülerek yapılan analiz

kuvvetlendirilir. Stok bağımlılık oranı, işletmenin kısa vadeli

borçlarının ödenmesinde hazır değerler ve süratle paraya

çevrilebilir varlıklar (menkul kıymetler + alacaklar) dışında,

stokların yüzde kaçının satılması gerektiğini belirtmektedir.

Stok bağımlılık oranı aşağıdaki formül yardımıyla

hesaplanmaktadır.

[ K.V.Y.K – (Hazır Değerler + Süratle Paraya Çevrilebilir Varlıklar ) ] *100 / Stoklar = %73

Nakit Oranı (Disponibilite Oranı)


Nakit oranı, işletmenin hazır değerlerinin, kısa vadeli

borçlarının ne kadarını karşılayabileceğini gösteren bir

orandır. 74 İşletmenin faaliyetlerden sağladığı nakit akışının

durması, diğer bir ifadeyle alacaklarını tahsil edememesi,

satışların durması durumunda işletmenin kısa vadeli borç ödeme

gücünün nasıl olduğunu yansıtmaktadır. Bundan dolayı nakit

oranının hesaplanmasında alacakların ve stokların dönen varlık

toplamından çıkartılması, sadece işletmenin elinde bulunan para

ve para benzeri unsurların hesaplamada kullanılması doğru

olacaktır. Bu noktadan hareketle nakit oranı şu şekilde formüle

edilebilir;

(Hazır Değerler + Menkul Kıymetler) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 0,20<x<1

Nakit oranının sonucunun 0,20 ile 1 arasında çıkması genel

kabul görmüş bir durumdur. Oranın 1 çıkması, her 1 liralık kısa

vadeli yabancı kaynak karşılığında işletmenin elinde 1 liralık

hazır değer bulunduğunu göstermektedir. Diğer bir deyişle

işletmenin mevcut hazır değerleriyle kısa vadeli borçlarının

tamamını ödeyebileceği anlamına gelmektedir. Bu kadar yüksek

bir likit yapı dönen varlıkların atıl kalmasına ve varlıkların

verimliliğin düşmesine, dolayısıyla da kârlılığın azalmasına

yol açabilecektir. Oranın 0,20’nin altına düşmesi de işletmenin

likidite sıkıntısına düşebileceğini göstermesi açısından

dikkate alınmayı gerektirmektedir. Varlıkların finansmanında öz

kaynakların yanı sıra yabancı kaynaklardan faydalanılacaksa

uzun vadeli yabancı kaynakların kısa vadeli yabancı kaynaklara

göre daha fazla olması beklenmektedir. Ancak gelişmekte olan74 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S.282

74

ülkelerde uzun vadeli borçlanmanın zorluğu nedeniyle işletmeler

kısa vadeli borçlanma yoluna gitmekte, bu durum da kısa vadeli

borçların yüksekliği nedeniyle nakit oranının 0,20’nin altında

gerçekleşmesine neden olmaktadır. 75

2.4.2.b. Mali Yapı Oranları

İşletmenin kaynak yapısının ve uzun vadeli borç ödeme

gücünün ölçülmesinde kullanılan oranlar bu grupta

toplanmaktadır. İşletmenin öz kaynağının yeterli olup olmadığı,

kaynak yapısı içinde borç ve öz kaynağın dengesi ve öz kaynak

olarak yaratılan fonların ne tür dönen varlık ya da duran

varlıklar için kullanıldığının ölçülmesinde kullanılan

oranlardır. Bu oranlar işletmenin uzun vadeli borçlarını ödeme

gücünü gösteren oranlardır. 76

Kredi verenler açısından işletmenin güvence durumu,

yabancı kaynaklar ile öz kaynaklar arasında nasıl bir denge

olduğu, aktifin yani varlıkların ne şekilde finanse edildiği,

borçlanmanın işletme kârlılığına olan etkisinin nasıl olacağı

gibi sorulara mali yapı oranları cevap vermektedir.

Yabancı Kaynakların Aktif Toplamına Oranı

Finansal kaldıraç olarak da adlandırılan bu oran

varlıkların yüzde kaçının yabancı kaynaklarla finanse

edildiğini göstermektedir. 77

75 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)76 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.165.77 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

75

Finansal Kaldıraç Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı

Bu oran varlıkların ne kadarlık bir kısmının yabancı

kaynaklar ile ne kadarlık bir düzeyinin ise öz kaynaklar ile

finanse edildiğini göstermektedir. 78

Sonucun %50’nin üzerinde çıkması aktifin finansmanında

yabancı kaynaklardan öz kaynaklara oranla daha fazla

yararlanıldığı anlamına gelmektedir. Bu da kredi verenler

açısından emniyet marjının dar olduğu, işletmenin tasfiyesi

halinde alacaklarını tahsil edememe riski olduğunu gündeme

getirebilmektedir. İşletme sahipleri ise daha az öz kaynak

sağlayarak daha çok varlık sahibi olmak ve faaliyetlerden

sağlanacak kârlılığın borçlanmanın maliyeti olan faizden yüksek

olmasını, dolayısıyla kaldıraç etkisini kullanmak istemektedir.

Ancak bunun da optimal bir noktası olduğu göz önünde

bulundurulmalıdır. 79

Öz Kaynakların Aktif Toplamına Oranı

Varlıkların yüzde kaçının işletme sahip ve ortakları

tarafından finanse edildiğini gösterir. Bu oran öz kaynakların

aktif toplamına bölünmesi ile elde edilir.

Oran = Öz Kaynaklar / Aktif Toplamı 80

78 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 165.79 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)80 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 283.

76

Bu oranın yüksek olması işletmenin karşılaşacağı faiz

yükünün yabancı kaynak ağırlıklı çalışan işletmeye göre

nispeten daha az olacağını ve uzun vadeli borçları ödeyememe

nedeniyle zor duruma düşme olasılığının nispeten az olduğunu

göstermektedir. 81

Finansman Oranı

Öz kaynakların toplam yabancı kaynaklara oranı yani

finansman oranı, işletmenin öz

kaynakları ile toplam yabancı kaynakları arasında uygun bir

oranın olup olmadığını gösterir. Oranın en az 1 olması istenir.

Öz kaynaklar ile yabancı kaynaklar arasında denge

kurulması açısından önemlidir.

Finansman Oranı = Öz Kaynaklar / Toplam Yabancı Kaynaklar 82

Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların, Toplam Kaynaklara Oranı

Bu oran, işletme varlıklarının ne kadarlık kısmının kısa

vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir.

Oran = Kısa Vadeli Borçlar / Pasif Toplamı 83

Oranın yüksek çıkması varlıkların finansmanında yabancı

kaynak kullanılması durumunda ağırlığın kısa vadeli yabancı

kaynaklarda olduğunu göstermektedir.

81 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)82 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.166.83 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 283.

77

Burada dikkat edilmesi gerekli nokta vade uyumu konusudur.

Kısa vadeli yabancı kaynakların yalnızca dönen varlıkları

finanse etmesi, duran varlıkların finansmanında ise öz

kaynaklar ve varsa uzun vadeli yabancı kaynak kullanımını

belirten vade uyumu ilkesi, kısa vadeli yabancı kaynakların

varlıkların büyük kısmını finanse etmesi durumunda (duran

varlıkları da kısmen dahi olsa finanse etme durumu) zedelenmiş

olacaktır. Böyle bir durum işletmenin net çalışma sermayesi

noksanı olduğunu ve gerek kısa vadeli borçları ödemede gerekse

de günlük faaliyetleri sürdürmede güçlüklerle

karşılaşabileceğinin bir göstergesi olabilir. 84

Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların, Toplam Kaynaklara Oranı

Uzun vadeli yabancı kaynakların toplam kaynaklara oranı,

işletmenin varlıklarının yüzde kaçının uzun vadeli yabancı

kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. 85

Oran = Uzun Vadeli Borçlar / Pasif Toplamı

Borçların, Maddi Öz Varlığa Oranı

Yabancı kaynaklar ile özsermaye arasındaki oran hakkında

bilgi verir. Maddi öz varlıklar, öz kaynaklardan maddi olmayan

duran varlıkların çıkarılmasıyla bulunur. Maddi olmayan duran

varlıklar, haklar ve aktifleştirilmiş giderlerden oluşan ve

nakde dönüşmesi mümkün olmayan varlıklardır.

84 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)85 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 166.

78

Oran = Toplam Borçlar / Maddi Öz Varlık 86

Oranın, 1’den küçük olması istenir. İşletmenin maddi öz

varlığının, yabancı kaynaklarından daha fazla olması istenir.

Oto Finansman Oranı

İşletmelerin oto finansman yoluyla yaratmış oldukları

kaynakların ölçülmesinde kullanılır. Normal şartlar altında bu

oran ne kadar büyük çıkarsa işletmenin durumu o kadar iyi

sayılır. 87

Oran = (Kâr Yedekleri – Birikmiş Zararlar) / Ödenmiş Sermaye

Duran Varlıkların Öz Kaynaklara Oranı

Bu oran, aktifteki duran varlıkların ne kadarlık kısmının

öz kaynaklar tarafından finanse edildiğini gösterir.

Oran = Duran Varlıklar / Öz Kaynaklar 88

Sonucun %100’ün altında çıkması işletmenin duran

varlıklarının finansmanında öz kaynakların yeterli geldiği

sonucunu vermektedir. %100’ün üzerinde bir sonucun olması

durumunda ise (matematiksel olarak bakıldığında duran

varlıkların toplamının öz kaynaklar toplamından büyük olması

demektir) duran varlıkların finanse edilmesinde yabancı kaynak

kullanımına da başvurulduğu söylenebilir. Ancak bu oran böyle

86 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S.283, S.284.87 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.166, S. 167.88 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 284.

79

bir durumda duran varlıkların finansmanında uzun vadeli yabancı

kaynak mı yoksa kısa vadeli yabancı kaynak mı kullanıldığı

sorusuna cevap vermemektedir. 89

Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı

İşletmenin duran varlıklarının ne kadarlık kısmının uzun vadeli

borçlarla ve öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. 90

Devamlı sermaye, öz kaynakların ve uzun vadeli yabancı

kaynakların toplanmasıyla elde edilen bir büyüklüktür.

Duran Varlıklar *100 / Devamlı Sermaye (Öz Kaynaklar +U.V.Y.K.) = %

Duran varlıkların finansmanında işletmeler öncelikle öz

kaynaklarını, öz kaynakların yetmediği durumlarda da uzun

vadeli yabancı kaynaklarını kullanmaktadırlar. Vade

uyumsuzluğuna neden olacağından kısa vadeli yabancı kaynakların

duran varlıkları finanse etmemesi gerekmektedir. Bu açıdan

düşünüldüğünde oranın %100’ün altında çıkması beklenmektedir.

%100’ün üzerinde çıkacak olan bir sonuç, duran varlıkların

finansmanında devamlı sermayenin yanı sıra kısa vadeli yabancı

kaynak kullanıldığını da göstermektedir. 91

Maddi Duran Varlıkların Öz Kaynaklara Oranı (Yatırım

Oranı)

89 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)90 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.167.91 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

80

İşletmenin maddi duran varlıklarının ne kadarlık kısmının

öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Orandaki maddi

duran varlıklar birikmiş amortismanlar çıktıktan sonra kalan

net değerleri ifade eder. Oranın 1 ‘ den küçük olması istenir.92

Oran = Maddi Duran Varlıklar (Net) / Öz Kaynaklar

2.4.2.c. Faaliyet Oranları

Faaliyet oranları, işletmenin varlıklarını verimli

kullanıp kullanmadığını ölçmede yarayan oranlardır. 93 Ticaret

işletmelerinde paranın stoklara, stokların satılıp ticari

alacaklara, alacakların da tahsil edilip tekrar paraya dönüşme

sürecini ifade eden faaliyet döngüsü, verimliliğin önemli

göstergelerinden birisidir. (Kredili satış yapıldığı

varsayılmıştır; peşin satış olması durumunda satılan stoklar

direkt olarak hazır değer unsurlarına dönüşecektir.) İşletmenin

kâr elde amacı göz önünde bulundurulduğunda sürecin bir tur

dönmesi ana faaliyetle ilgili kâr elde edilmesi anlamına

gelmektedir. Dolayısıyla faaliyet döngüsü bir faaliyet dönemi

içinde ne kadar çok döndürülebilirse, işletme varlıklarını o

derecede verimli kullanmış ve kârlılığını da artırmış

olacaktır. 94

Stok Devir Hızı Oranı

92 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.16793 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 284.94 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

81

Stok devir hızı oranı, işletmenin stoklarını ne kadarlık

bir sürede sattığını gösterir. Bu oran, işletmenin stoklarının

bir dönemde kaç defa yenilendiğini gösterir.

Stok Devir Hızı Oranı = Satılan Malların Maliyeti / Ortalama Stok

Ortalama stok rakamı şu şekilde hesaplanır.

Ortalama Stok = Satışlar / Dönembaşı Stok + Dönemsonu Stok 95

Stok Devir Gün Sayısı = 360 / Stok Devir Hızı

Oranın sonucu, stokların bir dönemde kaç defa

yenilendiğini gösterir. Eğer sonuç 360’ a bölünürse, stokların

bir yılda kaç günde bir yenilendiği bulunabilir.

Stok devir hızını etkileyen faktörler;

Satış hacmi,

Mamul talebi ile hammadde temininin mevsimselliği,

Üretimin siparişiyle yapılması,

Grev olasılığı,

Malların bozulmadan korunabilme özelliği,

Depolama olanakları,

Kaynak maliyeti ve finansman olanakları,

Satış fiyatlarına ilişkin beklentiler,

Satış kanallarının sayısı ve yaygınlığı,

Üretim çeşitliliği.

95 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S.284.82

Stok devir hızının yüksekliği;

İşletmenin daha fazla kar elde etmesini,

Stoklara daha az para bağlanmasını,

Diğer işletmelerle daha etkili rekabet olanağını sağlar,

İşletmenin satış hacmini genişletir.

Stok devir hızın yavaş olması;

İşletmenin mal alışlarının veya üretiminin satışlara göre

iyi ayarlanmadığını,

Spekülatif amaçlarla stoklara yatırım yapıldığını,

Satış olanağını yitirmiş / azalmış malların bulunduğunu,

Stok kontrolünün yetersiz olduğunu gösterir.

Stok devir hızının yüksek olmasının nedenleri;

İşletmenin iyi bir stok kontrol politikasının olması,

Stok kalitesinin yüksek olması,

Yılsonu stokunun düşük bedelle değerlendirilmesi,

Stoklarının yenilenememesi,

Stokların yetersiz olması,

İşletmenin sipariş ile üretim yapması,

Stokların diğer aktif kalemleri arasında değerlendirilmesi

Stok devir hızının yavaş olmasının nedenleri;

Mal alışları ve üretiminin, satış olanaklarına göre iyi

ayarlanmaması,

Stoklara aşırı yatırım yapılması,

Yüksek tutarda emniyet stoku ile çalışma gereğinin

duyulması,

83

Satılan malların stoklar arasına dahil edilmesi,

Yılsonu stokunun olduğundan yüksek gösterilmesi,

Çeşitli stoklar arasında dengenin sağlanamaması. 96

Alacakların Devir Hızı Oranı

Bu oran, işletmenin alacaklarını ne kadarlık bir sürede

tahsil ettiğini gösterir. 97 Alacakların bir dönemde kaç defa

tahsil edildiğini ifade eder. Oranın sonucu 360’a bölündüğünde,

alacakların bir yılda kaç günde bir tahsil edildiği

bulunabilir.

Alacak Devir Hızı = Kredili Net Satışlar / Ortalama Alacaklar

Ortalama Alacaklar = (Dönembaşı Alacak Miktarı + Dönemsonu Alacak

Miktarı) / 2

Alacak Devir Gün Sayısı = 360 / Alacak Devir Hızı

Alacakların devir hızının artışı işletmenin lehine

yorumlanan bir durumdur ve işletme sermayesinin alacaklara

oranla az miktarda bağlandığını gösterir. Tersine devir hızının

azalması işletme sermayesinin büyük bir bölümünün alacaklara

tahsis edildiğini belirtir.

Borç Devir Hızı Oranı

Borçların satışların maliyetine oranlanması şirketin

borçlarını ne hızda ödediğini gösterir. Bu oranın düşük olması

şirket için olumlu olarak değerlendirilir çünkü bu durumda borç

96 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.168, S.169.97 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 285.

84

ödeme ile ilgili gün sayısı artar. Kredili alış tutarının

bilinememesi durumunda toplam alışlar kullanılabilir.

Borç Devir Hızı = Kredili Net Alışlar / Ortalama Borçlar

Ortalama Borçlar = (Dönembaşı Borç Miktarı + Dönemsonu Borç Miktarı) / 2

Borç Devir Gün Sayısı = 360 / Borç Devir Hızı

Hazır Değerler Devir Hızı Oranı

Hazır değerler devir hızı oranı, işletmenin kasa, banka

vb. hazır değerlerinin satışlar ile ne kadar sürede

karşılandığını gösterir.

Hazır Değerler Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Hazır Değerler

Net İşletme Sermayesi Devir Hızı Oranı

Net çalışma sermayesi devir hızı oranı, işletmenin net

çalışma sermayesinin bir dönemde kaç defa devrettiğini, net

çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını gösterir.

Net İşletme Sermayesi = Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Net İşletme

Sermayesi

Bu oranın düşük olması ise, işletmenin aşırı net çalışma

sermayesine sahip olduğunu stok ve alacakların devir hızının

85

yavaş olduğunu işletmenin gereksiminden fazla nakdi değerlere

sahip olduğunu gösterebilir. Oranın yüksek olması net çalışma

sermayesinin verimliliğinin yüksek olduğunu ortaya koyar. 98

Ancak verimlilik kârlılıkla birlikte olumlu bir anlam ifade

ettiğinden kârlılığın da göz önüne alınarak yorumlanması

gerekmektedir. Matematiksel olarak ele alındığında sonucun

yüksek çıkabilmesi için net satışlar büyüklüğünün ortalama net

çalışma sermayesi büyüklüğünden çok daha fazla olması ya da

ortalama net çalışma sermayesi tutarının küçük olması gerekir.

Ancak ortalama net çalışma sermayesi tutarının küçük olması,

net çalışma sermayesinin yetersiz olabileceğini de

düşündürtmektedir. Buna karşılık net çalışma sermayesi devir

hızının düşük olması, gereğinden fazla net çalışma sermayesine

sahip olunduğunun veya stoklara ve alacaklara ilişkin devir

hızlarının düşük olduğunun birer göstergesi olabilir. Örneğin,

işletme günlük faaliyetlerini 100 liralık net çalışma

sermayesiyle yürütebilecekken 170 liralık bir net çalışma

sermayesiyle aynı faaliyeti yürütüyorsa, bu, fazla bulunan

kısmın verimsizliğini ortaya koymaktadır. 99

Dönen Varlıklar Devir Hızı Oranı

Bu oran, işletmenin dönen varlıklarının verimliliğini

ölçmede kullanılır. Oranın sonucunun yüksek olması, işletmenin

dönen varlıkların işletmenin ihtiyacından az olduğunu, oranın

sonucunun düşük olması ise işletmenin dönen varlıklarının

gerekenden fazla olduğunu gösterir.

98 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 170, S.171.99 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

86

Dönen Varlıklar Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Ortalama Dönen Varlıklar 100

Duran Varlıklar Devir Hızı Oranı

Duran varlıklar devir hızı oranı, işletmenin duran

varlıklarının verimliliğini ölçmede kullanılır. Oranın

sonucunun yüksek olması, işletmenin duran varlıklarının

kapasitelerinin üzerinde kullanıldığını, oranın sonucunun düşük

olması ise işletmenin duran varlıklarını yeterince verimli

kullanmadığını gösterir. Oranın sonucu, her işletmenin

özelliğine göre farklı yorumlanabilir. Bu nedenle oranın

standart bir sonucu yoktur.

Duran Varlıklar Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Duran Varlıklar

Toplam Aktifler Devir Hızı Oranı

Toplam aktifler devir hızı oranı, işletmenin tüm

aktiflerinin verimliliğini ölçmede kullanılır. Oranın sonucunun

düşük olması, işletmenin aktiflerini verimli bir şekilde

kullanmadığını gösterir. 101 İşletmenin dönen varlıklarının

gerekenden fazla olduğunu gösterir. 102 Oranın düşük olması

işletmenin tam kapasite ile çalışmadığını göstermektedir.

Toplam Aktifler Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Toplam Aktif 103

Öz Kaynaklar Devir Hızı Oranı

100 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 285.101 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.171, S.172.102 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S.285.103 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.172.

87

Öz kaynak devir hızı, öz kaynakların ne derecede verimli

kullanıldığını göstermektedir. Net satışların ortalama öz

kaynaklara oranlanmasıyla hesaplanmaktadır.

Oranın yüksek olması öz kaynakların ekonomik ve verimli

kullanıldığını göstermektedir. Fakat oranın normalin üzerinde

yüksek olması öz kaynak büyüklüğünün yetersiz olduğu,

varlıkların finansmanında ağırlığın yabancı kaynaklarda

olduğunun da bir göstergesidir. Oranın normalin çok altında

olması varlıkların finansmanında çok büyük oranda öz kaynak

kullanıldığını göstermektedir. İş hacmine göre öz kaynağın

fazla olması öz kaynakların verimli kullanılmadığının bir

yansıması olarak ifade edilmektedir. 104

Öz Kaynaklar Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Öz Kaynaklar 105

2.4.2.d. Kârlılık Oranları

İşletmelerin en temel amacı kâr elde etmektir. Kâr,

belirli bir dönemde elde edilen gelirler ile aynı dönemde

katlanılan giderler arasındaki olumlu farktır. Ancak sadece kâr

büyüklüğünün ne kadar olduğunun bilinmesi yeterli değildir.

Gelirlerin ve giderlerin hem tutar hem de çeşit olarak ayrı

ayrı bilinmesi, faaliyetlerin yürütülmesi için gerekli

bilgileri sağlayacaktır. Bu bilgiler de işletmenin gelir

tablosunda yer almaktadır.

İşletmeler yaptıkları çeşitli faaliyetlerden gelir elde

ederler ve aynı zamanda gelir elde etmek için çeşitli giderlere

katlanırlar. Bu gelir ve giderler sınıflandığında işletmenin

104 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)105 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.172.

88

ana faaliyetine ilişkin (mal veya hizmet satışıyla ilgili),

süreklilik gösteren yan faaliyetlere ilişkin ve süreklilik

göstermeyen yan faaliyetlere ilişkin gelirler ve giderlerin

ortaya çıktığını görmekteyiz. İşletmeler için temel olan ana

faaliyete ilişkin kârlılıktır. Çünkü işletmenin kuruluş amacı

olan mal/hizmet/mamul satışı ve bu faaliyetten elde edilecek

kâr, kârlılık açısından temel bir göstergedir. Yan

faaliyetlerden elde edilecek kâr ise ana faaliyet kârını

desteklemeli ve işletmenin toplam kârlılığını artırıcı bir etki

yaratmalıdır. Bu açıdan bakıldığında işletmenin toplam

kârlılığı içinde en yüksek paya ana faaliyetten elde edilen kâr

büyüklüğünün sahip olması beklenmektedir.

Kârlılık oranları, ifade edilen kâr büyüklüklerinin

yeterli olup olmadığının belirlenmesinde kullanılmaktadır.

İşletme yönetimi, yapmış olduğu yatırımların, işletme sahipleri

de işletmeye tahsis ettikleri sermayenin getirisini bilmek

isteyecektir. Dolayısıyla işletmenin satışları karşısında

sağladığı getirinin ve ayrıca varlıkların ve öz kaynakların

getirilerinin bilinmesi önem taşımaktadır.

Kârlılık Satışlar Oranları

İşletmenin ana faaliyeti ve yan faaliyetlerine ilişkin

sonuçları gelir tablosunda raporlanmaktadır. Gelir tablosu da

ana faaliyete ve yan faaliyetlere ilişkin bilgileri sağlayacak

şekilde düzenlenmiştir. Buna göre gelir tablosu Brüt Satış Kârı

bölümü, Faaliyet Kârı bölümü, Olağan Kâr bölümü, Dönem kârı

bölümü ve Dönem Net Kârı bölümü olmak üzere beş bölümden

oluşmaktadır. Satışlara ilişkin kârlılık oranları da net satış

89

büyüklüğünün ilgili kâr büyüklükleriyle oranlanması sonucunda

hesaplanmaktadır. Böylelikle kâr büyüklüklerinin yeterli olup

olmadığı belirlenebilmektedir. 106

Brüt Kâr Marjı Oranı

İşletmenin net satışlarının yüzde kaçının brüt satış kârı

olduğunu gösteren orandır. Başka bir anlatımla, her yüz liralık

satışın içindeki brüt satış kârı tutarını veren orandır. 107

(Brüt Satış Kârı / Net Satışlar Oranı ) *100 = %

Bilindiği üzere net satışlar büyüklüğü ile satışların

maliyeti arasındaki olumlu fark brüt satış kârı büyüklüğünü

vermektedir. Brüt satış kârı, kendisinden sonra gelen faaliyet

giderlerini ve diğer giderleri karşılayabilecek ve işletme

sahiplerine yeterli kârı sağlayabilecek büyüklükte olmalıdır.

Bu noktada dikkat edilmesi gerekli nokta, dönem kârı büyüklüğü

içinde en büyük payın ana faaliyetten gelen kâra ait olmasıdır.

Ancak bu durumda brüt satış kârının yeterli büyüklükte olduğu

ifade edilebilir. 108

Faaliyet Kârı Marjı Oranı

İşletmenin net satışlarının yüzde kaçının faaliyet karı

olduğunu yani esas faaliyetlerinden ne ölçüde kâr elde

edildiğini gösterir. 109 Ana faaliyetle ilgili bir oran olduğu

için yüksek çıkması ve yıllar itibariyle yükselme eğiliminde

106 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)107 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.172.108 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)109 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.172.

90

olması olumlu olarak yorumlanır. Faaliyet kârı marjı oranı şu

şekilde hesaplanmaktadır;

( Faaliyet Kârı / Net Satışlar ) * 100 = % 110

Olağan Kâr / Net Satışlar Oranı

İşletmenin olağan kârının, net satışlarının yüzde kaçını

oluşturduğunu gösteren orandır. Oran, işletmenin olağan

faaliyetleri sonucunda elde edilen kârın yeterli olup

olmadığını gösterir.

Olağan Kâr / Net Satışlar Oranı

Dönem Kârı / Net Satışlar Oranı

İşletmenin net satışlarının yüzde kaçının dönem karı

olduğunu gösteren orandır.

Dönem Karı / Net Satışlar Oranı

Net Kâr Marjı Oranı

İşletmenin dönem net kârının yeterli olup olmadığını

ölçmede kullanılan orandır. 111

Net kâr marjı oranı, her bir liralık net satış karşılığında

elde edilen kârı göstermektedir. Dönem net kârı büyüklüğü vergi

sonrası kâr büyüklüğünü ifade ettiğinden işletmenin tüm

faaliyetlerinin sonucunun bir göstergesidir. Yüksek bir sonuç,

110 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)111 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.173.

91

tatminkâr verimlilikle birlikte ele alındığında işletmenin

lehine yorumlanır. Net kâr marjı oranı şöyle hesaplanmaktadır;

( Dönem Net Kârı / Net Satışlar ) *100 = % 112

Mali Rantabilite Oranı (Öz Sermayenin Kârlılığı Oranı)

İşletme sahibi veya ortaklarının işletmeye sağlamış

oldukları kaynaklarının verimli kullanılıp kullanılmadığının

ölçülmesinde kullanılır. Oran, işletme sahipleri tarafından

sağlanan kaynağın bir birimine düşen kar payını gösterir.

Mali Rantabilite Oranı = Net Kâr / Öz Kaynak Toplamı 113

Oranın hesaplanmasında payda yer alan dönem net kârı vergi

sonrası kâr büyüklüğünü göstermektedir. Ancak vergi oranlarında

meydana gelebilecek değişimler dönemler arası

karşılaştırmalarda hatalı yorumlamalara yol açabileceğinden

vergi öncesi kâr büyüklüğü olan dönem kârının öz kaynaklara

oranlanması yoluyla da kârlılık oranı belirlenebilir. Paydada

yer alan ortalama öz kaynaklar büyüklüğü ise dönemin ortalama

öz kaynak tutarıdır. Öz kaynakların kârlılığının yeterli olup

olmamasının belirlenmesinde önemli olan bir etken öz

kaynakların alternatif kullanım olanaklarının bulunması

durumudur. Örneğin, öz kaynakların kârlılığının %25 olduğunu

varsayalım. İşletme öz kaynaklarını farklı bir alanda

değerlendirerek (hisse senedi alımı, devlet tahvili alımı gibi)

112 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)113 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S. 173.

92

%40 düzeyinde bir kârlılık oranına çıkarabilme olanağına

sahipse %25’lik kârlılık oranı yeterli görülmeyecektir.

Öz kaynakların kârlılığı oranı, işletmenin net kârlılığı

ile öz kaynakların devir hızının çarpımı yoluyla da

bulunabilir. Bu şekilde yapılacak olan hesaplama ile işletmenin

net kârlılığındaki ve öz kaynakların devir hızındaki değişmenin

öz kaynak kârlılığı üzerindeki etkisi belirlenmiş olur.

= (Dönem Net Kârı / Net Satışlar ) * ( Net Satışlar / Ortalama Öz Kaynaklar

= Dönem Net Kârı / Ortalama Öz Kaynaklar

Bu eşitliğe göre, işletmenin net kârlılığı ve öz

kaynakların devir hızı arttıkça öz kaynakların kârlılığı da

artacaktır. 114

Ekonomik Rantabilite Oranı ( Devamlı Sermayenin

Amortismanı )

İşletmenin toplam kaynaklarının ne ölçüde kârlı

kullanıldığını gösterir. Oran, işletmeye yatırılan fonların

getirisini ölçmede kullanılır. Ekonomik rantabilite oranı, öz

kaynağın getirisi olan vergiden önceki kâr ile yabancı kaynağın

gideri olan faiz giderlerin toplamının toplam varlıklarına

bölünmesi ile bulunur. Ekonomik rantabilite oranın mali

kârlılık oranından düşük olması gereklidir. 115 Aksi takdirde

yabancı kaynaklardan yararlanma maliyetinin normalin üzerinde

olduğu anlaşılacaktır. Oranın yüksek çıkması kaynakların kârlı

kullanıldığının bir göstergesidir. 116

114 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)115 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.173. 116 (SEVİM, BAŞAR, & KARAGÜL)

93

Ekonomik Rantabilite Oranı = ( Vergiden Önceki Kâr + Faiz Giderleri ) / Toplam

Kaynaklar

Faizleri Karşılama Oranı

Faizleri karşılama oranı, işletmenin ödemek zorunda olduğu

faiz giderlerini bir dönemde kaç kere kazandığını gösterir.

İşletmenin ödemesi gereken faizleri, kolaylıkla ödeyip

ödeyemeyeceğini gösteren orandır.

Faiz Karşılama Oranı = ( Vergiden Önceki Kâr + Faiz Giderleri ) / Faiz Giderleri

Başa Baş Noktası Analizi

Başa baş noktası (kara geçiş noktası) işletmenin gelirleri ile

işletmenin giderlerinin birbirine eşit olduğu noktadır. Başa

başnoktası miktar ve tutar cinsinden hesaplanabilir. 117

Başa baş analizi, işletmenin değişken ve sabit maliyetleri

ile kârları arasındaki ilişkiyi gösterir. Bu analize göre

faaliyetlerin belli bir noktasında toplam gelirler, toplam

maliyetlere eşittir. Bu noktaya başa baş noktası adı verilir.

Bu nokta işletmenin zarar etmemek için ne kadar mal veya hizmet

satması gerektiğini gösterir. Başa baş noktasını

hesaplayabilmek için işletmenin toplam gelir ve giderini bilmek

gerekir.

Başa baş noktasının varsayımları şunlardır:

Giderler, sabit ve değişken olarak ikiye ayrılmaktadır.

Değişken giderler, üretim hacmi ile aynı oranda artıp,

azalmaktadır.117 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.173, S.174.

94

Birim satış fiyatı sabittir.

İşletmenin tek bir ürün ürettiği kabul edilmektedir.

Sabit giderler, çeşitli üretim seviyelerinde aynı

kalmaktadır.

Faaliyet başa baş analizi, satış geliri, maliyet ve kâr

arasındaki ilişkileri inceleyen

analitik bir yöntemdir. Faaliyet başa baş noktası, toplam

gelirler ile toplam maliyetlerin birbirine eşit olduğu

noktadır. Şu şekilde gösterebiliriz:

Kâr = Toplam Gelir – Toplam Maliyet

Toplam Gelir = Toplam Maliyet (BB Noktasıdır)

Başa baş noktası üretim miktarına ve satış miktarına göre

bulunur.

Üretim Miktarına Göre,

BBN = Top. Sabit Maliyet / ( Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Maliyet )

Satış Tutarına Göre,

BBN = Top. Sabit Maliyet / [ 1 – ( Top. Değişir Maliyet / Top. Satışlar ) ] 118

Matematiksel Yöntemlerle Başa Baş Analizi

Başa Baş Noktası (Miktar) = Toplam Sabit Giderler / Birim Katkı Payı118 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S. 287.

95

Birim Katkı Payı = Satış Fiyatı – Birim Değişken Giderler

Başa Baş Noktası (Tutar) = Toplam Sabit Giderler / Katkı Oranı

Katkı oranı; birim katkı payının satış fiyatına veya

toplam katkı payının, toplam satış gelirlerine bölünmesiyle

bulunur. 119

Grafik Çizimi ile Başa Baş Noktası Analizi

Grafik çizimi yoluyla başa baş noktası aşağıdaki gibi

hesaplanabilir. Grafik çiziminde, yatay eksen üretim düzeyini,

dikey eksen gelir ve giderleri belirtir.

119 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.174.96

Grafikte başa baş noktasını bulmak için, ilk olarak (0)

noktasından başlayarak üretim miktarına göre yapılacak değişken

giderler noktalar halinde işaretlenerek birleştirilir ve bir

doğru elde edilir. İkinci olarak yine aynı noktadan çeşitli

satış miktarlarına elde edilecek gelirler noktalar biçiminde

saptanarak birleştirilir. Son olarak düşey eksende sabit gider

miktarı işaretlenir ve bu noktadan başlayarak bulunan değişken

giderler doğrusuna paralel bir doğru çizilerek toplam giderler

bulunur. Toplam giderlerle toplam satışların kesiştiği nokta

başa baş noktasını verir. 120

2.4.2.e. Piyasa Oranları

Özellikle halka açık olan işletmelerde yatırımcıların

hisse senedi alım satım kararlarında etkili olan oranlardır.

Fiyat Kazanç Oranı

Hisse senedi başına düşen kâr payı ile hisse senedinin

borsa fiyatı arasındaki ilişkiyi gösterir.

Fiyat Kazanç Oranı = Hisse Senedinin Borsa Fiyatı / Hisse Senedi Başına Düşen Kâr

Payı

Bu oran işletmeye yatırım yapacak olan yatırımcıları öncelikle

ilgilendiren bir orandır. Fiyat / Kazanç ( F/K) oranı,

işletmenin her 1 TL’lik hisse senedi başına düşen net kârına

karşılık, yatırımcıların kaç TL ödemeye razı olduklarını

gösterir. Bir şirket hissesinin piyasada oluşan fiyatının hisse

başına elde edilen net kâr miktarına oranıdır. Değerleme

yapılacak şirket için, şirketin kendi oranı ve / veya benzer120 (TUTAR, Ocak 2013- 2. Baskı), S.287, S.288.

97

şirketlerin ortalaması ile şirket hisselerinin nominal değeri

çarpılarak şirket değerine ulaşılır.

Piyasa Değeri Defter Değeri

Hisse senedinin piyasa değerinin öz sermayeye bölünmesi

ile bulunan ve piyasa değerinin şirketin öz varlığının kaç katı

olduğunu gösteren orandır.

Piyasa Değeri / Defter Değeri = Hissenin Piyasa Değeri / Öz Sermaye 121

2.4.3. Oran Analizi Yöntemi ile Yapılan Analize Örnek

MUTLU AKÜ VE MALZEMELERİ SANAYİ A.Ş.nin Bilançosunun Oran Analizi (Rasyolar) Yöntemine Göre Yorumu

Tablo 1.1 ‘e göre.

Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.’nin likidite

durumunun analizi

Likidite durumunun analizinde kullanılan oranlar

işletmelerin kısa vadeli yükümlülüklerini zamanında yerine

getirip getiremeyeceği konusunda bilgi veren rasyolardır,

Cari Oran

Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.nin 2002 ve 2003

yıllarına ilişkin cari oran hesaplaması aşağıdaki şekilde

olacaktır.

121 (YASLIDAĞ, Ekim 2012-Birinci Baskı), S.174.98

2002 yılında Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.nin dönen

varlıklar toplamı 22.670.255 TL Kısa Vadeli Yabancı Kaynakları

13.680.652 TL

2003 yılında Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.nin dönen

varlıklar toplamı 33.577.395 TL Kısa Vadeli Yabancı Kaynakları

20.600.751TL

2002 yılı için cari oran 22.670.255 / 13.680.652=1,657,

2003 yılı için cari oran 33.577.395 / 20.600.751= 1,629

Cari oranın 2 olması genel olarak tatminkar kabul edilir.

Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.açısından cari oranın 2’nin

altında olsa da istenilen düzeyde olduğu söylenebilir. Cari

oran borç verenlerce yaygın olarak kullanılan bir orandır. Net

işletme sermayesi de borç ödeme gücünün bir göstergesidir.

Net işletme Sermayesi = Dönen Varlıklar -Kısa Vadeli

Borçlar

12.976.644= 33.577.395 - 20.600.751

işletmenin bütün kısa vadeli borçlarını ödedikten sonra diğer

cari faaliyetler için kalan tutar net işletme sermayesidir.

Likidite (Asit Test) Oranı

2002 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin stok toplamı

12.692.512 TL

99

2003 yılında MUTKU AKÜ işletmesinin stok toplamı

19.754.520 TL

2002 yılı için Likidite (Asit Test) Oranı 22.670.255 -

12.692.512 / 13.680.652 = 0,73

2003 yılı için Likidite (Asit Test) Oranı 33.577.395 -

19.754.520 / 20.600.751 = 0.67

Likidite (Asit Test) Oranının 1 olması yeterli kabul

edilmektedir. Mutlu akü ve malzemeleri sanayi A.Ş.2002 ve 2003

yıllarına ilişkin likidite oranı normal kabul edilebilir ancak

düşüktür. Bunun anlamı işletmenin elinde kriz halinde bile kısa

vadeli borçlarını hiç zorlanmadan ödeyebileceği dönen

varlıkları mevcuttur ancak bu kadar fazla dönen varlığın

bulunması işletmenin 2003 yılında yeterince rantabl çalışmadığı

noktasında ipucu vermektedir.

Nakit Oranı

2002 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin hazır değerler toplamı

2.428.403 TL

2003 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin hazır değerler toplamı

834.182 TL

2002 yılı için Nakit oranı 2.428.403 / 13.680.652 = 0, 171

2003 yılı için Nakit oranı 834.182 / 20.600.751 = 0,040

Nakit oranı ile ölçülmek istenen kısa vadeli yabancı

kaynakların ne kadarlık kısmının hazır değerler ile

100

karşılanabildiğinin belirlenmesidir. Nakit oranının 1 civarında

olması yeterli görülür. Mutlu akü ve malzemeleri sanayi

A.Ş.2002 ve 2003 yıllarına ilişkin nakit oranı biraz düşük

görünmekle birlikte herhangi bir kriz döneminde dönen varlıklar

grubunda yer alan diğer kalemler vasıtasıyla kısa vadeli

borçların ödenmesi noktasında işletme zorlukla

karşılaşmayabilir.

Mutlu Akü İşletmesinin Finansal Yapısının Analizi

Finansal yapının analizinde kullanılan oranlar işletmenin

finansmanında yabancı kaynaklardan ne ölçüde yararlanıldığının

göstermenin yanında işletmeye kredi veren kişi ya da

kuruluşların emniyet payının yeterli olup olmadığı sorusunun da

cevabı olur.

Finansal Kaldıraç Oranı

2002 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin Yabancı Kaynaklar

Toplamı 25.709.942 TL

2003 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin Yabancı Kaynaklar

Toplamı 34.721.117 TL

2002 yılı için Finansal Kaldıraç Oranı 25.709.942 /

50.476.424 = 0,509

2003 yılı için Finansal Kaldıraç Oranı 34.721.117 /

68.342.710 = 0.508

101

Finansal kaldıraç oranının gelişmiş ülkelerde % 50'nin

altında olması beklenir ancak Türkiye gibi gelişmekte olan

ülkelerde bu oran % 60'Iarın üzerine çıkabilmektedir. Özellikle

enflasyon dönemlerinde firmalar daha hızlı borçlanma eğilimine

girdiklerinden finansal kaldıraç oranı firmalar açısından

tehlikeli boyutlara ulaşabilmektedir. Mutlu akü işletmesinin

finansal kaldıraç oranları 2002 ve 2003 yılları için makul

seviyededir.

Öz Sermayenin Aktif Toplamına Oranı

2002 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin Öz Kaynaklar Toplamı

24.766.482TL

2003 yılında MUTLU AKÜ işletmesinin Öz Kaynaklar Toplamı

33.621.593 TL

2002 yılı için Öz Kaynakların 24.766.482/ 50.476.424=

0,490

2003 yılı için Öz Kaynakların 33.621.593 / 68.342.710 =

0,491

Öz Sermayenin Aktif Toplamına Oranının zaman içinde

yükselme eğilimi göstermesi iyi bir yönetimin belirtileri

olarak kabul edilir. Oranın düşük olması ise işletmenin

spekülatif finansman yollarına başvurduğunun göstergesidir bu

durumda ekonominin deflasyon etkisi altında kalması fiyatlarda

önemli düşmelere sebep olacağından firmanın önemli zararlarla

karşılaşması söz konusu olabilecektir. Mutlu akü ve malzemeleri

102

sanayi A.Ş. öz sermayenin aktif toplamına oranı 2002 ve 2003

yılları için iyi düzeydedir bu yıllarda firma finansman yolu

olarak genelde kendi kaynaklarını tercih etmiş spekülatif

finansman yollarına fazla başvurmamıştır.

Finansman Oranı

2002 yılı için Finansman Oranı 24.766.482/ 25.709.942 =

0,963

2003 yılı için Finansman Oranı 33.621.593 /34.721.117 =

0.968

Finansman oranının gelişmiş ülkelerde en az bir olması

genel kabul görmüştür. Oranın birden küçük olması işletme

finansmanında yabancı kaynak kullanımının fazla olduğunu

gösterir Bu durumda işletmenin faiz yükü artacağından

alacaklılar açısından alacaklarını tahsilde problem yaşamaları

mümkündür. Oranın büyük olması borçların ödenmesinde fazla bir

sorunla karşılaşılmayacağının göstergesidir. Mutlu akü ve

malzemeleri sanayi A.Ş. 2002 ve 2003 yıllarında finansman

durumu iyi düzeydedir.

Oto Finansman Oranı

2002 yılı Oto Finansman Oranı 766.822 / 2.700.000 + .8252

= 0.82

2003 yılı Oto Finansman Oranı 3.374.256 / 2.700.000 +.8252

= 2,07

103

Oto Finansman Oranı 2003 yılında yükselmiştir. Oto

Finansman Oranının yüksek olması işletmenin faaliyet sonucuna

göre iç kaynak oluşturmada sıkıntı yaşamadığını gösterir.

Oranın yüksek olması işletme lehine yorumlanır.

Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı

2002 yılında Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı

27.806.169 / 36.795.772 = 0.755

2003 yılında Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı

34.765.315 / 47.741.959 = 0.728

Duran varlıkların Devamlı Sermayeye Oranının 1 'den büyük

olması işletmenin duran varlıklarının finansmanında öz kaynak

ve uzun vadeli yabancı kaynakların yanında kısa vadeli yabancı

kaynaklardan da yararlandığını gösterir. Duran varlıklar kısa

vadede kolay kolay paraya çevrilemeyeceğinden işletmenin kısa

vadeli yükümlülüklerini yerine getirememesi söz konusu

olabilir.

Duran varlıkların Devamlı Sermayeye Oranının 1'den büyük

olması işletme açısından önemli risklerin habercisi olabilir.

Mutlu Akü işletmesinin 2002 ve 2003 yıllarında Duran

varlıkların devamlı sermaye oranı birin altındadır. İşletme

duran varlıklar finansmanını öz kaynaklarla gerçekleştirmiş ve

2003 yılında düşük tutarda uzun vadeli yabancı kaynak

kullanmıştır.

Mutlu Akü ve Malzemeleri Sanayi A.Ş. Çalışma (Faaliyet)

Durumunun Analizi

104

Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanılmaları

sırasında etkinlik derecelerini ölçen oranlardır. Çalışma

durumunun analizinde kullanılan oranlar genelde aynı endüstri

kolu içinde faaliyet gösteren işletmeleri karşılaştırmak için

kullanılır.

Alacak Devir Hızı Oranı

2003 yılında Alacak Devir Hızı Oranı 112.061.317 / (11.980.871

+ 6.957.924) / 2 = 11,83

Alacakların devir hızının sonucu " Defa" olarak çıkar bu

da ticari alacakların bir hesap döneminde kaç defa tahsil

edildiğini gösterir. Alacaklar ne kadar sık tahsil edilirse o

kadar iyidir.

Çünkü ticari alacakların vadelerinde kolaylıkla tahsil

edildiği fonları tekrar satışa konu olup iş hacminin ve

dolayısıyla karlılığın artacağı anlamına gelir.

Stok Devir Hızı Oranı

Dönem stokları ile net satışlar arasında kurulacak ilişki

stok devir hızını bulmaya yarar. Oran aşağıdaki şekilde formüle

edilebilir.

Stok Devir Hızı = Net Satışlar / Ortalama Stoklar

Bütün stoklar maliyet değeri ile kaydedildiğinden bu oran

daha doğru olarak

105

Satılan Malın Maliyeti/ Ortalama Stoklar

şeklinde de bulunabilir. Ortalama stoklar Dönem başı ve

Dönem sonu stoklarının toplanıp ikiye bölünmesi suretiyle

bulunur.

2003 yılında Stok Devir Hızı Oranı 112.061.317 / (19.754.520 +

12.692.512 ) / 2 = 4.82

Stok Devir Hızı Oranı, stokların bir yıl içinde kaç kez

satılıp paraya çevrildiğini gösterir. Stok devir hızı yüksek

olan bir işletmenin rekabet gücü artar çünkü düşük fiyatla mal

satarak satış hacmini genişletebilir bu da işletmenin toplam

karlılığını arttırır. Oranın düşük olması ise stokların

muhafaza ve sigorta giderlerini artıracağından işletmenin

karlılığı olumsuz etkilenecektir. Ayrıca uzun süre stokta

bekleyen malların fiziki vasfını kaybedebileceği de gözden uzak

tutulmamalıdır. Mutlu akü işletmesinin 2002 ve 2003

yıllarındaki stok devir hızı düşüktür.

Mutlu Akü ve Malzemeleri Sanayi A.Ş. karlılık Durumunun

Analizi

Karlılık oranları işletmenin faaliyetleri sonucunda

ulaştığı başarı seviyesini gösteren oranlardır. Karlılık

oranları ortaklar ve potansiyel yatırımcılar tarafından

öncelikle göz önünde bulundurulan oranlardır. Karlılık oranları

değerlendirilirken aynı sektör içinde faaliyet gösteren diğer

firmaların karlılık oranları ile karşılaştırmalar yapılır.

106

İşletmenin gerek bir bütün olarak tüm faaliyetlerinde karlı

çalışıp çalışmadığının belirlenmesinde, gerekse her bir temel

faaliyetin verimliliğinin ölçülüp değerlendirilmesinde Karlılık

oranlarından yararlanılır.

Brüt Kâr Oranı

2002 yılında Brüt Satış Kâr Oranı 28.639.286 / 85.466.917

= 0,335

2003 yılında Brüt Satış Kâr Oranı 33.829.438 / 112.061.317

= 0,301

Brüt kâr oranı, yüzde şeklinde hesaplanır. Faaliyet

konusunda net satışların yüzde kaçı oranında brüt kâr elde

edildiğini gösterir. Diğer bir ifade ile bu oran satılan

malların maliyeti düşüldükten sonra kalan brüt faaliyet kârı

yüzdesini gösterir. Mutlu akü işletmesinin 2002 ve 2003

yıllarında brüt kârlılık oranı iyi durumdadır 2003 yılında ise

faaliyet giderleri arttığı için diğer yıllara göre kısmi bir

düşüş gözlemlenmektedir.

Faaliyet Kârı Oranı

2002 yılında Faaliyet Kârı Oranı 8.050.182 / 85.466.917=

0, 094

2003 yılında Faaliyet Kârı Oranı 7.629.095 / 112.061.317=

0,068

107

Yüksek bir faaliyet kar oranı işletmenin ana faaliyet

konusunda başarılı olduğunu gösterir. Söz konusu oranın

faaliyet dışı gider ve zararlar ile vergiyi karşıladıktan sonra

yeterli ölçüde dönem net karı bırakması önemlidir. Mutlu akü

işletmesinin 2002 yılında düşüktür, 2003 yılında düşüş devam

etmiştir bunda faaliyet giderleri artarken net satışların bu

artışı aynı nispette takip edememesinin etkisi vardır.

Net Kâr Oranı

2002 yılında Dönem Net Kârı Oranı 2.607.437 /85.466.917=

0,030

2003 yılında Dönem Net Kârı Oranı 2.995.648 / 112.061.317=

0,026

Bu oran faiz ve vergilerde dahil olmak üzere bütün

giderler karşılandıktan sonraki net satışların kârlılık

yüzdesini verir. Önemli olan dönem net kârının faaliyet

kârından mümkün olduğunca büyük pay almasıdır. Çünkü ancak bu

durumda kârın devamlılığından bahsedebilmek mümkün olur. Dönem

net kârının büyük çıkması işletme açısından olumludur. Ancak

net kâr oranı için kesin bir şey söyleyebilmek için aynı

sektörde faaliyet gösteren diğer firmaların kârlılık oranları

ile karşılaştırma yapılması yerinde olur.

Öz Kaynakların Amortisman Oranı

108

2002 yılında Öz Kaynakların Amortisman Oranı 2.607.437 /

24.766.482 = 0,105

2003 yılında Öz Kaynakların Amortisman Oranı 2.995.648 /

33.621.593 = 0,089

Öz kaynakların amortisman oranı, dönem net kârının öz

kaynakların yüzde kaçı oranında gerçekleştiğini gösterir. Öz

kaynakların amortisman oranı her şeyden önce işletmenin ve

dolayısıyla yöneticilerin başarısının bir göstergesidir. Diğer

taraftan faizler ve vergiler karşılandıktan sonra işletme sahip

ve ortaklarına kardan ne kaldığı yine bu oran ile ölçülmüş

olur. Üretim işletmelerinde Öz kaynakların amortisman oranının

% 13 ile % 15 arasında olması yeterli kabul edilir. Mutlu akü

işletmesinin bu açıdan 2002 yılında durumu iyi olmakla beraber

2003 yılında büyük bir düşüş yaşandığı görülmektedir. 122

122 (Mutlu Akü Finansal Analiz)109

KaynakçaDikey Analiz. (tarih yok). 12 29, 2013 tarihinde http://www.reitix.com/Makaleler/Dikey-Analiz/ID=295 adresinden alındıFinansal Tablolar Analizi. (tarih yok). 12 30, 2013 tarihinde http://yasingulpolat.com/finansal_y_netim_yay_nlacak_olan_pdf.pdf adresinden alındıFinansal Tablolar ve Mali Analiz. (tarih yok). 12 29, 2013 tarihinde http://www.aktifonline.net/finansal_tablolar_analizi_ders_notlari.pdf adresinden alındıKarşılaştırmalı Tablolar Analizi. (tarih yok). 12 28, 2013 tarihinde http://notoku.com/karsilastirmali-tablolar-analizi/ adresinden alındıMali Analiz Teknikleri. (tarih yok). 12 28, 2013 tarihinde http://www.baskent.edu.tr/~ferhan/MaliTablolar/Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf adresinden alındıMali Analiz Türleri. (tarih yok). 12 28, 2013 tarihinde http://www.smmmdershanesi.com/mali-analiz-cesitleri.html adresinden alındıMali Tablolar Analizi. (tarih yok). 12 29, 2013 tarihinde http://isletme07.files.wordpress.com/2010/11/09-mali-tablolar-analizi-kapsamli-ders-notu.pdf adresinden alındıMutlu Akü Finansal Analiz. (tarih yok). 12 28, 2013 tarihinde https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=9&cad=rja&ved=0CHIQFjAI&url=http%3A%2F%2Fwww.niyazikurnaz.net%2FMUTLU.doc&ei=WDi-Ur2xDcPOhAeTy4GYDg&usg=AFQjCNHH5apZxKWKDhp7WgXvJ1fhEyXLKw&sig2=_oyStqvdnIFR9VNKsQW5-w adresinden alındıSEVİM, Ş., BAŞAR, A. B., & KARAGÜL, A. A. (tarih yok). Mali Analiz. 12 28, 2013 tarihinde http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH202U.pdf adresinden alındıTrend (Eğilim Yüzdeleri Analizi) Analizinin Kullanım Amacı ve Kapsamı. (tarih yok). 12 30, 2013 tarihinde http://acikogretimx.com/konu-

110

anlatimlari/muhasebe-denetimi/denetim-unite-11.html adresinden alındıTUTAR, H. (Ocak 2013- 2. Baskı). İşletme Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.UYAR, S. (tarih yok). Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz. 12 28, 2013 tarihinde http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/MUH303U.pdf adresinden alındıYASLIDAĞ, B. (Ekim 2012-Birinci Baskı). Finansal Yönetim ve Finansal Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.Yüzde Yönetemi ile Analiz(Dikey Yüzde Analizi). (tarih yok). 12 29, 2013 tarihinde http://acikogretimx.com/konu-anlatimlari/muhasebe-denetimi/denetim-unite-10.html adresinden alındı

111

Mali Analiz Yöntemleri-Finansal Analiz

Documents

Transcript of Mali Analiz Yöntemleri-Finansal Analiz