“Εμπλοκή του WIDA στην διδασκαλία της ξένης γλώσσας: Δοκιμασίες

επικοινωνιακού ενδιαφέροντος”

Υψηλάντης, Γ.Σ. και Καυκιά, Χ. Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΑΠΘ

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών

‘Επιστήμες της γλώσσας και της επικοινωνίας’

Περίληψη

Οι ‘κλειστές’ μηχανικές δοκιμασίες συγκλίνουσας παραγωγής λόγου αποτέλεσαν για

αρκετά χρόνια μία κλασσική μέθοδο μερικής ή συνολικής αξιολόγησης

γλωσσομάθειας πρώτιστα λόγω των συμπεριφοριστικών απόψεων που κυριάρχησαν

στην γλωσσική κατάρτιση ή λόγω των πραγματικών δυσκολιών στην αξιολόγηση

[αξιοπιστία ταυτόσημης διόρθωσης σε σχέση με τους εξεταστές (scorer reliability)

και πρακτικότητα (οικονομικό κόστος εξέτασης)] των πιο ‘επικοινωνιακών’

δοκιμασιών. Παρόλη την κριτική που έχουν δεχθεί αυτές οι γλωσσικές δοκιμασίες

αποτελούν και σήμερα μία σταθερή προσέγγιση κατανόησης της γλωσσικής επίδοσης

(συνήθως τώρα πλέον συνοδευόμενες και από ‘ανοιχτές’ δοκιμασίες αποκλίνουσας

παραγωγής λόγου) κυρίως λόγω του γεγονότος ότι σε αντιδιαστολή με τις

προηγούμενες παρέχουν γρήγορη και αξιόπιστη βαθμολόγηση. Παράλληλα

‘κλειστές’ γλωσσικές δοκιμασίες θα βρει κανείς στα περισσότερα γλωσσικά

εγχειρίδια είτε ως μέσο πρακτικής άσκησης σε κάποιο γλωσσικό φαινόμενο είτε ως

τρόπο πρακτικής λεξιλογίου.

Η παρούσα εργασία, αν και δεν επικροτεί την άποψη για χρήση ‘κλειστών’

δοκιμασιών για αποσπασματική γλωσσική εξάσκηση ή για συνολική γλωσσική

αξιολόγηση, χρησιμοποιεί το ηλεκτρονικό περιβάλλον του λογισμικού της WIDA,

που δίνει την δυνατότητα δημιουργίας ‘κλειστών’ δοκιμασιών, προσφέροντας ιδέες

για περισσότερο επικοινωνιακό περιεχόμενο. Οι ιδέες αυτές παρουσιάζονται για το

κάθε πρόγραμμα ξεχωριστά.

Το Authoring Suite

Το πρόγραμμα έκδοση 2.0 (που είναι και η τελευταία) της WIDA Software LTD,

όπως παρουσιάζεται στη σημερινή του μορφή, δημιουργήθηκε από τον Christopher

Jones (συγγραφέα) και τον Ian Trackman (προγραμματιστή). Πρόκειται για μία

συλλογή από λογισμικά που σχεδιάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στη

διδασκαλία της ξένης γλώσσας από το 1986. Πρότερες εκδόσεις των σημερινών

πακέτων που αποτελούν τη συγκεκριμένη σειρά σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από

τους Graham Davies και Tony Williams ενώ ένα από τα προγράμματα που

περιέχονται στο πακέτο της WIDA είναι το STORYBOARD που σχεδίασε ο John

Higgins και αποτελεί μέρος της ιστορίας της χρήσης των υπολογιστών για

διδακτικούς σκοπούς (βλ. Levy, 1997).

Το λογισμικό της WIDA απαρτίζεται από επτά προγράμματα που προσφέρουν

δυνατότητα πρακτικής εξάσκησης με παραδοσιακές κλειστές δοκιμασίες, δηλαδή

δοκιμασίες που δεν επιτρέπουν την ανοιχτή έκφραση από τον μαθητή και δέχονται

μόνον την αναμενόμενη απάντηση. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε και προσφέρεται σε

δύο μορφές: 1) το πρόγραμμα για το μαθητή και 2) το πρόγραμμα για τον δάσκαλο.

Το πρόγραμμα για το μαθητή ‘τρέχει’ τις δοκιμασίες που συγγράφηκαν από το

δάσκαλο και το πρόγραμμα για το δάσκαλο δίνει τη δυνατότητα συγγραφής νέων

δοκιμασιών (το περιεχόμενο μόνον) μέσα στο συγκεκριμένο περιβάλλον της

δοκιμασίας. Παράλληλα προσφέρεται η δυνατότητα προσθήκης εικόνας, ήχου,

βίντεο, παροχή βοήθειας σε τρία επίπεδα, και δυνατότητα συγγραφής Γλωσσαρίου για

την ανατροφοδότηση του μαθητή σε θέματα λεξιλογίου. Το Γλωσσάρι παρέχει τη

δυνατότητα ορισμού λημμάτων με παραδείγματα και διαθέτει εύκολη και γρήγορη

ανεύρεση. Τέλος, δίνεται η δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικού προχείρου (notepad)

όπου ο μαθητής μπορεί να κρατάει σημειώσεις για την κάθε άσκηση. Στο τέλος - ή

ακόμη και κατά τη διάρκεια - της άσκησης οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να

αξιώσουν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους σε αριθμούς, τις σωστές και τις λάθος

λέξεις που πρότειναν, τις βοήθειες που χρησιμοποίησαν, καθώς και αν έκαναν χρήση

των υποδείξεων (hints). Όλα τα προγράμματα ξεκινούν με συγκεκριμένες οδηγίες για

κάθε άσκηση, στις οποίες μπορεί να ανατρέξει ο μαθητής όσες φορές το επιθυμεί. Τα

προγράμματα που περιέχονται είναι τα παρακάτω:

1. STORYBOARD 4. VOCAB

2. MATCHMASTER 5. GAPMASTER

3. PINPOINT 6. TESTMASTER

7. CHOICEMASTER

Η παρούσα εργασία

Η τυπολογία των δοκιμασιών κλειστού τύπου συνήθως χρησιμοποιείται από

δασκάλους για γλωσσικά θέματα δομής της γλώσσας, όπως σύνταξη, γραμματική και

λεξιλόγιο και λιγότερο για κατανόηση της πραγματολογίας της γλώσσας ή ανάπτυξη

της γλωσσικής αντίληψης (language awareness), όπως ειρωνεία, κολακεία, θυμό, κλπ.

Η παρούσα εργασία λοιπόν επικεντρώνεται στο σχεδιασμό δοκιμασιών που να

αναπτύσσουν την κατανόηση της ξένης γλώσσας πάνω από το επίπεδο της πρότασης

(σημασιολογία), κυρίως στο επίπεδο της έννοιας που προσδίδει ο ομιλητής

(πραγματολογία) σε σχέση με την τέχνη, τη μουσική, τη λογοτεχνία, την ποίηση, την

παράδοση κλπ. της γλώσσας στόχου. Προσφέρονται παραδείγματα ανάλογων

δοκιμασιών για κάθε πρόγραμμα, ξεχωριστά, με προτάσεις για ένταξή τους μέσα

στην τάξη. Αρχικά σκιαγραφείται το κάθε πρόγραμμα και στη συνέχεια προτείνονται

τρόποι χρήσης του. Τονίζουμε ότι οι συγκεκριμένες προτάσεις είναι καθαρά

ενδεικτικές και δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να εξαντλήσουν το φαινόμενο

συνολικά καθώς οι δοκιμασίες που προτείνονται αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό

δείγμα κατανόησης και αξιοποίησης των κυριότερων δυνατοτήτων του

προγράμματος. Η κατασκευή τους έγινε σε μια προσπάθεια να βρεθούν τρόποι να

χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα και για την κατασκευή περισσότερο επικοινωνιακών

δοκιμασιών. Εννοείται ότι θεωρήθηκε απόλυτα δεδομένη η καταλληλότητα του

προγράμματος για την κατασκευή ‘κλειστών ασκήσεων’ και η χρήση του από το

μαθητή «μετά» την παράδοση είτε στον προσωπικό του χώρο είτε στη νησίδα Η/Υ

του σχολείου για τον έλεγχο και την εμπέδωση της ύλης από τους μαθητές (και

εξοικονόμηση πολύτιμου χρόνου για τους καθηγητές). Για το λόγο αυτό και στις

παραπάνω επεξηγήσεις που δίνονται για την κάθε άσκηση ξεχωριστά, δίνεται

περισσότερο έμφαση στο πώς θα ήταν εφικτή η αξιοποίησή τους «πριν» ή «κατά τη

διάρκεια» της παράδοσης. Δοκιμασίες με τα συγκεκριμένα λογισμικά προτείνουν

επίσης και οι Hardisty and Windeatt (1989), οι Τσοπάνογλου και Υψηλάντης (υπό

έκδοση) ενώ ο Υψηλάντης (2004) περιγράφει τη διδακτική ‘αξία’ του προγράμματος.

Το ιδεατό κοινό, αυτό που υπήρχε στη σκέψη μας κατά τη διάρκεια της συγγραφής

της παρούσας εργασίας και στο οποίο απευθυνόμαστε, είναι οι δάσκαλοι ξένων

γλωσσών που διαθέτουν αίθουσα με υπολογιστές, απλές γνώσεις χρήσης υπολογιστή,

χρόνο και διάθεση για τη συγγραφή ανάλογων δοκιμασιών και ίσως ο ερευνητής της

εφαρμοσμένης γλωσσολογίας, ιδιαίτερα του τομέα της χρήσης υπολογιστών για

γλωσσική διδασκαλία. Λεπτομερείς οδηγίες για τη συγγραφή ηλεκτρονικών

δοκιμασιών με τα αντίστοιχα προγράμματα διατίθενται στο Τσοπάνογλου και

Υψηλάντης (υπό έκδοση). Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι η παρούσα σπουδή

δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να εξαντλήσει το φαινόμενο παρά μόνον να

αποτελέσει έναυσμα της φαντασίας των εκπαιδευτικών για δημιουργία παρόμοιου

είδους δοκιμασιών.

ΤΟ STORYBOARD

Το STORYBOARD είναι ένα πρόγραμμα ανακατασκευής κειμένου, στόχος του

οποίου είναι η ανακατασκευή ενός κειμένου, λέξη προς λέξη: (α) είτε με χρήση

κειμενικών στοιχείων (θεματική προσέγγιση) όπως ο τίτλος, η χρήση συγγενών ή

πιθανών εισαγωγικών στοιχείων (λέξεων) μέσα από το κείμενο, ή (β) με βήματα

γραμματικής προσέγγισης (άρθρα, ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα, κλπ), ή ακόμη (γ) με

ένα συνδυασμό των παραπάνω. Ο Brett (1994) δίνει έμφαση στη χρήση αυθεντικού

υλικού με το συγκεκριμένο πρόγραμμα, και προτείνει πως “οι δραστηριότητες

ανακατασκευής κειμένου μπορούν να γίνουν πιο εκμεταλλεύσιμες αν ενσωματωθούν

σε ένα σύνολο επικοινωνιακών εργασιών” συμπέρασμα στο οποίο φαίνεται να

καταλήγουν και οι Legenhausen και Wolff (1991) οι οποίοι προτείνουν ότι η χρήση

του STORYBOARD είναι πολύτιμη για την προώθηση της γλωσσικής αντίληψης.

Η παρακάτω εικόνα δείχνει τη βασική οθόνη του προγράμματος. Οι λέξεις του

κειμένου εμφανίζονται ως τετράγωνα ή κύκλοι (όταν συνοδεύονται από υπόδειξη), ο

αριθμός των οποίων προδίδει και τον αριθμό των γραμμάτων που απαρτίζουν τις

λέξεις που υπάρχουν μέσα στο κείμενο.

Δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να ανατρέξει σε μία βοήθεια με τη μορφή

υπόδειξης (μίας φράσης ή πρότασης που παραπέμπει στην ζητούμενη λέξη) ή να δει

κάποιο γράμμα της. Δύο είναι οι προτεινόμενες χρήσεις: (α) ένας ή δύο μαθητές ανά

υπολογιστή μετά το μάθημα, (β) ολόκληρη η τάξη με την οθόνη του προγράμματος

να προβάλλεται στον τοίχο με τη χρήση ενός βίντεο-προβολέα κατά τη διάρκεια του

μαθήματος.

Στην πρώτη περίπτωση θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε ένα κείμενο όπως (ένα

γράμμα σε φιλικό τόνο, ένα τυπικό γράμμα παραπόνων σε μία εταιρεία, ένα

δημοσιογραφικό κείμενο σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα, ένα διάλογο σε μία

συγκεκριμένη περίσταση - εστιατόριο, αεροδρόμιο, θέατρο – ή ακόμη και ένα ποίημα

σε συγκεκριμένο θέμα (σε συνδυασμό με φωτογραφικό ή ακουστικό υλικό ή ακόμη

και κινούμενης εικόνας από βίντεο). Η εμπλοκή του μαθητή στην ανακατασκευή του

κειμένου έχει ως στόχο στην εστίαση της προσοχής του στις λειτουργίες της γλώσσας

ανά περίπτωση, στις εμπλεκόμενες λεκτικές πράξεις και κατ’ επέκταση στην αύξηση

της γλωσσικής του αντίληψης στις δομές, λεξικό και εκφράσεις που

χρησιμοποιούνται στις συγκεκριμένες γλωσσικές περιστάσεις.

Στη δεύτερη περίπτωση θα μπορούσαμε να εντάξουμε ένα κείμενο που αφορά σε μία

απλή συνταγή για κρέμα καραμελέ. Παράλληλα θα ήταν χρήσιμο να μοιράσουμε

στους μαθητές φωτοτυπίες από άλλες συνταγές (ή να τις εντάξουμε στο πρόγραμμα)

ή ακόμη και φωτογραφίες από υλικά στις οποίες να ανατρέχουν για να αντλήσουν

λέξεις ή εκφράσεις που θεωρούν ότι θα τους ήταν χρήσιμες για την ανακατασκευή

του συγκεκριμένου κειμένου. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές ανακαλύπτουν: ποια

μορφή θα έχουν τα ρήματα όταν δίνουμε εντολές (πράξη λόγου, προστακτική ή

απαρέμφατο), ποια υλικά είναι τα πιο συνηθισμένα στα γλυκά (θεματική ανεύρεση

και ανάκληση λεξιλογίου π.χ. το γάλα, η ζάχαρη, το βούτυρο) κάποια από τα οποία

θα υπάρχουν και στο προς ανακάλυψη κείμενό μας και τι μορφή περιμένουμε να

έχουν τα ρήματα στο κρυμμένο κείμενο (γλωσσική αντίληψη).

ΤΟ MATCHMASTER

Το MATCHMASTER αποτελεί μία παραδοσιακή άσκηση αντιστοίχησης με

ηλεκτρονικό τρόπο. Δοκιμασίες αυτού του είδους χρησιμοποιούνται για αντιστοίχηση

συνώνυμων ουσιαστικών, επιθέτων ή ρημάτων με στόχο την αξιολόγηση του

λεξιλογίου. Μία δοκιμασία που θα προτείναμε με το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι

να αντιστοιχίσει ο μαθητής τους τίτλους άρθρων (π.χ. στα πρωτοσέλιδα) των

εφημερίδων με τους υπότιτλους. Αυτή η δοκιμασία στοχεύει στην ανάπτυξη της

ικανότητας του μαθητή να συνάγει σημασία συνδυάζοντας γλωσσικούς δείκτες

(μορφολογικούς, δομικούς, σημασιολογικούς, κλπ.). Το υλικό προτείνεται να είναι

αυθεντικό και να απευθύνεται σε κοινό με γνώση ‘στοιχειώδη’ έως καλή της

γλώσσας στόχου. Η συγκεκριμένη δοκιμασία μπορεί να πραγματοποιηθεί και κατά τη

διάρκεια του μαθήματος (εκτός από το δεδομένο ‘μετά’) είτε με χρήση προβολέα είτε

με χρήση Η/Υ στη σχολική νησίδα. Στη συνέχεια καλούμε τους μαθητές να

ανακαλύψουν το λεξιλόγιο ή ακόμη και τα γραμματικά φαινόμενα από ολόκληρο το

κείμενο (που διανέμουμε σε φωτοτυπία) με τη βοήθεια του διδάσκοντα, αλλά και να

αντλήσουν μορφολογικούς και σημασιολογικούς δείκτες που διαφοροποιούν το ένα

κείμενο από το άλλο. Επίσης, μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να

συνδυάσουν παροιμίες στη γλώσσα στόχο (αυτή η δοκιμασία μπορεί να αποδειχθεί

ιδιαίτερα ευχάριστη με καινούργιους γλαφυρούς συνδυασμούς που βοηθούν στην

αντίληψη των παραδόσεων της γλώσσας στόχου) αλλά και συνέχεια εκφράσεων που

υποδεικνύουν θυμό, ευχαρίστηση, ειρωνεία, κλπ. Αυτή η τελευταία δοκιμασία είναι

ιδιαίτερα χρήσιμη για την κατανόηση της πραγματολογίας της γλώσσας καθώς

απαιτεί την κατανόηση που προσδίδει ο χρήστης μέσα από την επιλογή των

συγκεκριμένων φράσεων. Τέλος, προτείνεται η δημιουργία δοκιμασίας αντιστοίχησης

στοίχων από τραγούδια στη γλώσσα στόχο όπως ακούγονται στην εκτέλεση του

τραγουδιού (ή ακόμη και διαλόγων σε μία μορφή ερώτηση-απάντηση και το

αντίθετο). Ως βοήθεια εντάσσουμε ένα ακουστικό αρχείο με το συγκεκριμένο

τραγούδι. Η βασική οθόνη του προγράμματος φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

ΤΟ PINPOINT

Το PINPOINT είναι μία ακόμη δοκιμασία ηλεκτρονικής αντιστοίχησης που

παρουσιάζεται σε τρεις μορφές και επιτρέπει την αντιστοίχηση ολόκληρων κειμένων

με ένα τίτλο (Matchpoint), ή την αντιστοίχηση μίας λέξης με ένα κείμενο (Pinpoint)

που εμφανίζεται τμηματικά, ή τέλος την σύνθεση-ανακατασκευή ενός κειμένου

(Jumble) που εμφανίζεται ανακατεμένο. Η παρακάτω εικόνες δείχνουν τις τρεις

διαφορετικές εκδοχές του προγράμματος.

Pinpoint Matchpoint Jumble

Στο PINPOINT μπορούμε να εντάξουμε κείμενα διαφημίσεων αυθεντικά από ξένα

περιοδικά που πωλούνται στην Ελλάδα ή από το διαδίκτυο. Η επιλογή διαφημιστικών

κειμένων γίνεται με βάση το γεγονός ότι η διαφήμιση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της

κοινωνικής ζωής και (καλώς ή κακώς) μας βοηθά (αν όχι μας καθοδηγεί) στο να

επιλέξουμε το κατάλληλο προϊόν για την κάλυψη αναγκών. Τα διαφημιστικά κείμενα

παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες γραφιστικές αλλά και γλωσσικές, σημασιολογικές και

ρητορικής. Ο μαθητής καλείται άλλοτε: (α) να συνδυάσει το διαφημιστικό κείμενο με

το προϊόν στο οποίο αναφέρεται, άλλοτε: (β) να ανακαλύψει το κείμενο

«αγοράζοντας» λέξεις και να το συνδυάσει με το προϊόν, άλλοτε: (γ) να βάλει τις

προτάσεις του κειμένου στη σωστή σειρά. Το (α) θα μπορούσε να γίνει «πριν» ή και

«κατά τη διάρκεια» του μαθήματος με τη βοήθεια βίντεο προβολέα. «Πριν» με την

έννοια ότι θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε κάποια κείμενα ή και όλα (αν είναι

λίγα και σύντομα) και να δώσουμε στους μαθητές μας το ερέθισμα να ανακαλύψουν

με ποιον τρόπο πραγματοποιείται η προτροπή (πράξη λόγου) σε κάποιο κείμενο, για

παράδειγμα (π.χ. με την προστακτική) και αργότερα να περάσουμε στο συνδυασμό

όλων πια των κειμένων με το προϊόν ζητώντας να επιχειρηματολογήσουν για το τι

τους οδηγεί κάθε φορά στην κάθε επιλογή (μπορεί να είναι μια λέξη, φράση, ακόμη

και η επωνυμία του προϊόντος αφού και αυτή «λειτουργεί» στον κοινωνικογλωσσικό

χώρο). «Κατά τη διάρκεια» του μαθήματος ο γλωσσικός στόχος μπορεί να είναι εκτός

οθόνης και εκτός κειμένων, δηλαδή η ανάπτυξη συζήτησης ανάμεσα στους μαθητές

με αναφορά τα παραπάνω γλωσσικά στοιχεία που ‘παραπέμπουν’ στο συγκεκριμένο

προϊόν. Το (β) και το (γ) θα μπορούσαν να γίνουν «μετά» με παρόμοια κείμενα όπου

ο μαθητής θα κληθεί να κάνει χρήση των γνώσεων που απέκτησε από προηγούμενες

δραστηριότητες. Θα μπορούσαμε να κάνουμε και συνδυασμό των κειμένων με

φωτογραφικό υλικό ή και βίντεο και να επιλέξουμε κείμενα από έναν συγκεκριμένο

χώρο (όχι απαραίτητα διαφημιστικά, όπως εδώ) και ξεκινώντας από το ποιος το

γράφει, με τι σκοπό, για ποιον αποδέκτη, για ποιο λόγο, κτλ να δίνουμε στους

μαθητές πληροφορίες για τις στρατηγικές πειθούς ή την ανάπτυξη της ρητορικής του

συγγραφέα.

ΤΟ CHOICEMASTER

Το CHOICEMASTER αφορά σε μια ηλεκτρονική δοκιμασία πολλαπλής επιλογής.

Παραδοσιακά ή δοκιμασία αυτή χρησιμοποιείται για αξιολόγηση ή πρακτική άσκηση

σε σχέση με το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, ή τη γραμματική. Προσφέρονται συνολικά

πέντε επιλογές, μία σωστή απάντηση και τέσσερις παραπλανητές αν και υπάρχει η

δυνατότητα εμπλοκής λιγότερων παραπλανητών ή η δημιουργία δοκιμασίας

σωστού/λάθους. Παράλληλα, προσφέρεται η δυνατότητα ένταξης ανατροφοδότησης

ακόμη και σε λάθος επιλογές πέραν του «λάθος δοκιμάστε ξανά» με τη μορφή

μικρών προτάσεων. Δίνεται η δυνατότητα για εμπλοκή εικόνων και βίντεο. Η

παρακάτω εικόνα δείχνει τη βασική οθόνη του προγράμματος.

Με αυτό το πρόγραμμα θα μπορούσαμε να κάνουμε επίσης συνδυασμό ηχητικού

υλικού με τη δοκιμασία της πολλαπλής επιλογής. Οι μαθητές μπορούν να

εξασκηθούν:

σε στοιχεία τόνου και τονισμού από ηχητικά αρχεία που ‘δείχνουν’ θυμό,

ειρωνεία, προστακτική ή αλλάζουν τον επικοινωνιακό στόχο μίας πρότασης.

Σε περίπτωση λανθασμένης επιλογής (ενός παραπλανητή) μπορούμε να

εισάγουμε μία επεξήγηση (για ποιο λόγο είναι λανθασμένη η συγκεκριμένη

επιλογή) έτσι ώστε να υποστηρίξουμε τη μάθηση ακόμη και στις λάθος

επιλογές.

σε επιλογή κοινωνιογλωσσικά ‘κατάλληλων’ εκφράσεων σε συγκεκριμένες

γλωσσικές περιστάσεις. Ως ‘ερώτηση’ μπορούμε να εμφανίζουμε την

περιγραφή της περίστασης και ως σωστή επιλογή τη συγκεκριμένη λεκτική

πράξη. Παράλληλα με την σωστή απάντηση μπορούμε να εντοπίζουμε (ως

ανατροφοδότηση) τα στοιχεία που κάνουν μία έκφραση πιο αποδεκτή από

άλλες. Οι περιστάσεις μπορεί να αφορούν ένα ατύχημα, μία κλοπή,

ευχαριστίες, κλπ.

σε επιλογή, με ζητούμενο το αν δίνεται πιστοποιημένη πληροφορία ή όχι ή αν

κάτι τέτοιο δεν είναι ευδιάκριτο σε σχέση με μικρά κείμενα που θα

εμφανίζονται ως ερώτηση. Ως ανατροφοδότηση μπορούμε να επισημάνουμε

το ρηματικό τύπο που χρησιμοποιείται σε αυτές τις περιπτώσεις (conditional)

και τα γλωσσικά στοιχεία που συναινούν σε αυτές τις περιστάσεις.

To CHOICEMASTER είναι ιδανικό για αυτόνομη μάθηση καθώς προφέρει τη

δυνατότητα για ένταξη ανατροφοδότησης με τη μορφή μικρών διευκρινιστικών

προτάσεων και στις λάθος επιλογές. Έτσι λοιπόν, προτείνεται η προσωπική χρήση

από τους μαθητές ή η χρήση σε ομάδες των δύο σε ένα κέντρο αυτοδιαχειριζόμενης

μάθησης, μετά το μάθημα με τη βοήθεια γλωσσικού συμβούλου και με υλικό σχετικό

με αυτό που μελετήθηκε μέσα στην τάξη.

ΤΟ VOCAB

Το VOCAB αποτελείται από έξι ασκήσεις (η μία με τη μορφή παιχνιδιού), που

προσφέρουν εξάσκηση κυρίως στο λεξιλόγιο και σε μία περίπτωση, αυτή του Word

Order, στη σύνταξη. Αναλυτικά το Word Order δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να

βάλει στη σωστή συντακτικά σειρά λέξεις μιας ολοκληρωμένης πρότασης. Το

Skullman, είναι το γνωστό στους μαθητές παιχνίδι κρεμάλας, όπου ο χρήστης

καλείται να ανακαλύψει μία λέξη με ορισμένο αριθμό προσπαθειών, πριν ο Η/Υ

καταφέρει να τον κρεμάσει. Ως βοήθεια του προσφέρονται ο αριθμός των γραμμάτων

της κρυμμένης λέξης , μία πρόταση που περιέχει τη λέξη ως κενό και μία πρόταση ως

υπόδειξη που βοηθάει στην εύρεση της λέξης. Στο Alphagame ο μαθητής προσπαθεί

να ανακαλύψει μία λέξη (μέσα σε δέκα προσπάθειες ανάλογα με την «αλφαβητική»

της θέση) με μοναδικές βοήθειες μία υπόδειξη και μία πρόταση που περιέχει τη λέξη

που αναζητείται ως κενό. Στο Anagrams (αναγραμματισμός) ζητείται η

ανακατασκευή μιας λέξης από τα γράμματα που την αποτελούν (ανακατεμένα) με

βοήθεια μια πρόταση υπόδειξης (hint) και μίας πρότασης που την περιέχει ως κενό,

ενώ στο Which Word, το οποίο είναι πανομοιότυπο με μία άσκηση πολλαπλών

επιλογών σε συνδυασμό με συμπλήρωση κενών, η αναζητούμενη λέξη εμφανίζεται

ως κενό μέσα σε μία πρόταση (με βοήθεια πρότασης υπόδειξης). Τέλος, το Mindword

εμφανίζεται με δύο μορφές, την εύκολη και τη δύσκολη, όπου ο μαθητής καλείται να

ανακαλύψει μία λέξη με μοναδικές βοήθειες, μία πρόταση που περιέχει την

αναζητούμενη λέξη ως κενό και μία πρόταση υπόδειξης για την αναζήτησή της. Έτσι,

δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να εξασκήσει το ίδιο λεξιλόγιο με διαφορετικές

ασκήσεις ανάλογα με τις προτιμήσεις του ως προς το είδος της άσκησης που

επιθυμεί.

Το Which Word Το Alphagame Το Anagram

Το Mind Word Το Skullman Το Word Order

Εκτός από την περίπτωση του Mind Word που μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως και το

CHOICEMASTER για όλα τα υπόλοιπα προγράμματα προτείνεται κυρίως η χρήση

μετά το μάθημα σε ένα κέντρο αυτοδιαχειριζόμενης μάθησης ή η χρήση μέσα στην

τάξη με τη βοήθεια βίντεο-προβολέα. Η χρήση του VOCAB με επικοινωνιακό

προσανατολισμό θα στηριζόταν στη χρήση και διαχείριση αυθεντικού υλικού

βασιζόμενου σε μία θεματική ενότητα όσο πιο συγκεκριμενοποιημένη γίνεται, π.χ. το

λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται σε ένθετο εφημερίδας με θέμα την οικονομία. Οι

φράσεις που θα χρησιμοποιούσε ο καθηγητής για την κατασκευή της

δραστηριότητας θα ήταν μέσα από μικροκείμενα με συνάφεια περιεχομένου, τα

οποία θα είχε «προμηθευτεί» από τον τύπο. Εναλλακτικά, το λεξιλόγιο που περιέχεται

θα μπορούσε να προέρχεται από προτάσεις που περιέχονται σε διοικητικές

επιστολές, πράγμα με το οποίο πιθανότατα θα κληθούν να έχουν κάποια επαφή στο

μέλλον είτε ως συντάκτες είτε ως αναγνώστες και το βασικό λεξιλόγιο θα τους είναι

χρήσιμο. Για να χρησιμοποιήσουμε την άσκηση αυτή «κατά τη διάρκεια» με τη

χρήση προβολέα θα μπορούσαμε να μοιράσουμε σε φωτοτυπίες κάποιες μικρές

αντιπροσωπευτικές επιστολές και να ζητήσουμε από τους μαθητές να ανακαλύπτουν

με τη βοήθεια των συμφραζομένων και τη δική μας καθοδήγηση τη λέξη αλλά και

πώς χρησιμοποιείται στο συγκεκριμένο γλωσσικό περιβάλλον (δηλαδή στη

συγκεκριμένη περίπτωση μέσα στην πρόταση). Στο τέλος μπορούν να κληθούν οι

μαθητές να γράψουν και αυτοί μία σύντομη επιστολή ή να παρέχουν έναν τίτλο σε

κάποιο συγκεκριμένο άρθρο εφημερίδας για οικονομικά θέματα (όλα αυτά εκτός

οθόνης βέβαια). H χρήση των γλωσσικών παιχνιδιών του προγράμματος «κατά τη

διάρκεια» της διδασκαλίας θα μπορούσε να γίνει με προβολή της οθόνης στον τοίχο

και την επίλυση των παιχνιδιών ανά ομάδες με μορφή διαγωνισμού με ένα συμβολικό

έπαθλο για το «μεγάλο» νικητή. Δοκιμασίες αυτού του είδους είναι κατάλληλες για

ανάκληση και ανακύκλωση λεξιλογίου σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η περιγραφή

της λέξης που αναζητείται (και προηγείται της εύρεσης από την αντίπαλη ομάδα)

βοηθά στη θεματική ένταξη και αποθήκευσή της.

Το GAPMASTER

Το GAPMASTER προσφέρει ασκήσεις συμπλήρωσης των κενών. Δίνει τη

δυνατότητα για δημιουργία μεμονωμένων ασκήσεων συμπλήρωσης κενών ή

συμπλήρωσης κενών που υπάρχουν μέσα σε κείμενο , τα οποία ο μαθητής μπορεί να

συμπληρώσει με όποια σειρά επιθυμεί. Το πρόγραμμα αποδέχεται περισσότερες από

μία σωστές απαντήσεις, προσφέρει βοήθεια με υποδείξεις (για να κατευθύνουν το

μαθητή στη σωστή απάντηση) και δίνει τον αριθμό των γραμμάτων που αποτελούν

την αναζητούμενη λέξη. Το τεστ αυτό είναι κατάλληλο για ασκήσεις λεξιλογίου και

γραμματικής. Οι κατασκευαστές προτείνουν, επίσης, ασκήσεις μορφολογικού

περιεχομένου με παράγωγα λέξεων (όπου λείπει η κατάληξη), ασκήσεις κατανόησης

κειμένου και άλλες.

Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το πρόγραμμα ατομικά μέσα στην τάξη σε

συνδυασμό με ηχητικό υλικό από τραγούδια (με λέξεις που λείπουν), από ομιλίες με

διαφορετική θεματολογία, όπου ο μαθητής ακούει το ηχητικό αρχείο και

συμπληρώνει τις λέξεις που εμφανίζονται ως κενό. Στη συνέχεια ζητούμε από τους

μαθητές να εντοπίσουν το ύφος του κειμένου (και την περίσταση στην οποία

χρησιμοποιήθηκε) και να το αλλάξουν γράφοντας ένα άλλο εκτός οθόνης.

Παράλληλα, μπορούμε να εμφανίσουμε ένα αυθεντικό κείμενο ολόκληρο (από

περιοδικά, εφημερίδες, γράμμα, αίτηση για υποτροφία, κλπ) και να επιλέξουμε

ορισμένες λέξεις (με συγκεκριμένο χρωματισμό) που χαρακτηρίζουν το ύφος του

κειμένου (φιλικό-τυπικό). Στη συνέχεια ζητούμε από τους μαθητές να συμπληρώσουν

το κενό (on-line) δίπλα στη χρωματισμένη λέξη με μία συνώνυμη αλλά σε

διαφορετικό ύφος. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με ολόκληρες εκφράσεις που να

εμφανίζονται ως κενό.

Σε επίπεδο C2 μπορούμε να εμπλέξουμε και ατομικές δοκιμασίες πάλι μέσα στην

τάξη με αναφορά στη ρητορική ή τις στρατηγικές πειθούς που χαρακτηρίζουν την

μητρική κουλτούρα από την κουλτούρα στόχο. Έτσι μπορούμε να προσφέρουμε

κείμενα που περιέχουν στρατηγικές πειθούς όπως αιτήσεις για υποτροφία,

επαγγελματική αλληλογραφία, κλπ εντοπίζοντας χρωματικά τις προτάσεις που

περιέχουν συγκεκριμένες στρατηγικές. Το ζητούμενο εδώ είναι η αλλαγή των

προτάσεων με άλλες πιο αποδεκτές στρατηγικές για την κουλτούρα στόχο ή η

αναδιάρθρωση της πρότασης που να την κάνει πιο αποδεκτή ή κατάλληλη για την

συγκεκριμένη περίσταση. Εδώ το «κενό» αφορά ολόκληρη πρόταση. Στόχος είναι η

αύξηση της αντίληψης που αφορά στη ρητορική της γλώσσας στόχου και ο ρόλος του

δασκάλου εδώ είναι να παρέχει πληροφορίες για τη ρητορική της γλώσσας στόχου

και να βοηθά περιστασιακά τους μαθητές κατά την επίλυση της δοκιμασίας.

Το TESTMASTER

Το TESTMASTER προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας ερωτήσεων που επιζητούν

πλήρη απάντηση ή τη συμπλήρωση ημιτελών προτάσεων. Ο χρήστης καλείται να

ανταποκριθεί στις ερωτήσεις ή να εκτελέσει τις αλλαγές που του ζητούνται

δακτυλογραφώντας τις απαντήσεις στον Η/Υ. Το πρόγραμμα αποδέχεται

περισσότερες από μία σωστές απαντήσεις (τέσσερις πιθανές σωστές απαντήσεις και

όχι αποκλειστικά μόνο μία) και προσφέρεται η επιλογή βοήθειας με υποδείξεις που

καθοδηγούν στη σωστή απάντηση ή με τον αριθμό των γραμμάτων που απαιτούνται

για κάθε λέξη. Οι κατασκευαστές προτείνουν τη δημιουργία ασκήσεων με

συμπλήρωση προτάσεων, σύνδεση δύο προτάσεων σε μία και άλλες. Το πρόγραμμα

είναι ιδανικό για εξάσκηση στον πλάγιο λόγο ή συμπλήρωση υποθετικού λόγου.

Αυτή είναι μία παραδοσιακή δομική άσκηση γραμματικής, όπου δίνεται η υπόθεση

και ο μαθητής καλείται να γράψει την απόδοση.

Πιο επικοινωνιακές δραστηριότητες θα ήταν η αλλαγή των προτάσεων από ένα

γλωσσικό ύφος στο άλλο ή η διατήρηση του γλωσσικού ύφους και η ανάλογη με την

περίσταση συμπλήρωση της πρότασης, ή ακόμη η απόδοση μίας πρότασης με

διαφορετικό τρόπο (λιγότερο εγωκεντρική-ουδέτερη). Εδώ ο μαθητής καλείται να

αναγνωρίσει το γλωσσικό ύφος και ανάλογα να το αλλάξει ή να το διατηρήσει. Στόχο

έχει την κατανόηση και την επιλογή για χρήση του καταλληλότερου γλωσσικού

ύφους ανά περίσταση. Μια άλλη πιθανή δοκιμασία θα ήταν η θεματική ενότητα

πράξεων λόγου π.χ. «πώς δίνουμε συμβουλές για αδυνάτισμα» ανάλογα με την

περίσταση (ένας γιατρός στον ασθενή του, από φίλο σε φίλο, σε έναν συνεργάτη). Με

αυτόν τον τρόπο ενισχύουμε την κατανόηση διαφορετικών γλωσσικών περιστάσεων

με την ανάλογη σύγκλιση στο κατάλληλο γλωσσικό είδος. Οι δοκιμασίες αυτές είναι

κατάλληλες για ατομική χρήση μετά το μάθημα.

Επίλογος

Η επικοινωνιακή προσέγγιση στη διδακτική των ξένων γλωσσών αποτελεί σύσταση

του Συμβουλίου της Ευρώπης και στο Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις

Γλώσσες περιλαμβάνονται οι περιγραφικοί δείκτες της γνώσης της γλώσσας στόχου,

στους οποίους βασίζονται και οι απαιτήσεις για το Κρατικό Πιστοποιητικό

γλωσσομάθειας. Γενικότερα, οι απαιτήσεις του βασίζονται στη χρήση μιας γλώσσας

για την «κατανόηση, ανάπτυξη και ανταλλαγή κοινωνικά προσδιορισμένων

νοημάτων και την ενεργή συμμετοχή σε γλωσσικές-επικοινωνιακές δραστηριότητες»,

προϋπόθεση των οποίων είναι: «ότι ο χρήστης της γλώσσας (ως άτομο, ως κοινωνικό

υποκείμενο και ως κοινωνικός δράστης) έχει αναπτύξει συγκεκριμένου τύπου

γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες και χρησιμοποιεί κατάλληλες στρατηγικές

επικοινωνίας». Το κοινό στο οποίο απευθύνεται πρωτίστως το ΚΠγ είναι:

το σχολικό κοινό (αναμένεται ότι η ξενόγλωσση εκπαίδευση στο σχολείο θα

παρέχει στο μαθητή τα εφόδια για την υποψηφιότητα του στις εξετάσεις του

ΚΠγ),

το κοινό το οποίο γνωρίζει τη γλώσσα στόχο όχι μέσα από την εκπαίδευση αλλά

λόγω της παραμονής του σε χώρα όπου ομιλιέται η γλώσσα στόχος και χρειάζεται

κάποια επίσημη πιστοποίηση των δεξιοτήτων του, αλλά εξαιτίας των δομικών

ασκήσεων παραδοσιακού τύπου που περιλαμβάνονται στα περισσότερα

πιστοποιητικά δε δύναται να ανταπεξέλθει (γνωρίζει τη γλώσσα «εμπειρικά» και

όχι μέσα από τις δομές της) σ’ αυτές,

το κοινό που για οποιοδήποτε λόγο ενδιαφέρεται για πιστοποίηση

γλωσσομάθειας.

Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώθηκε στη δημιουργία επικοινωνιακών ασκήσεων,

κυρίως, διότι το ΚΠγ είναι πια γεγονός, οι απαιτήσεις στην αγορά εργασίας για το

διδάσκοντα της ξένης γλώσσας αυξάνονται και θα πρέπει αυτός/ή να είναι σε θέση να

ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του κοινού τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό

τομέα εκπαίδευσης. Συνεπώς, η χρήση των ηλεκτρονικών προγραμμάτων και για την

κατασκευή επικοινωνιακών ασκήσεων θεωρείται αν μη τη άλλο χρήσιμη.

Βιβλιογραφία

Brett P. (1994). ‘Using Text Reconstruction Software’. ELT Journal, 48/4: 329-36.

Hardisty, D. & Windeatt S. (1989). CALL Oxford University Press

Υψηλάντης, Γ. (2004) “Το πρόγραμμα WIDA στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας’”

(Eds) Γκικόπουλος, Φ., Crocco, G., Κασάπη, Ε. Επετηρίδα Τμήματος Ιταλικής

Γλώσσας και Φιλολογίας, Τόμος Ι, σσ. 165-121.

Τσοπάνογλου, Α. και Υψηλάντης, Γ. (υπό έκδοση). Αξιολόγηση επίδοσης και

γλωσσομάθειας με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή Εκδόσεις Ζήτη.

Legenhausen, L., and Wolff, D. (1991). ‘Storyboard and Communicative Language

Learning: Results of the Dusseldorf CALL Project’, in Swartz and Yazdan (1991).

Levy, M. (1997). Computer Assisted Language Learning: Context and

Conceptualization. New York: Oxford University Press, Inc.