ε.λ.π 21 aρχαια ελληνικη και βυζαντινη φιλολογια τομος α

ΕΛΠ 21 AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΤΟΜΟΣ Α’ : ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΠΟΣ

Ε.Λ.Π 21AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

ΤΟΜΟΣ Α’ : ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΠΟΣ


ΕΝΟΤΗΤΑ2.3 ΗΣΙΟΔΟΣ

2.3.1 Βίος

Μετά τον Όμηρο ο πιο σημαντικός επικός ποιητής.Εκπρόσωπος του διδακτικού έπους

Κοινά σημεία με τον Όμηρο: μέτρο (δακτυλικό εξάμετρο), επική γλώσσα, ραψωδική παράδοση.Διαφορές : το προσωπικό ύφος και πάθος του Ησιόδου φαίνεται στα έργα του ενώ στον Όμηρο η αφήγηση είναι απρόσωπη. Επίσης διαφορά στη θεματολογία.Καινοτομία Ησιόδου: Ασχολείται με τη ζωή των απλών γεωργών αδιαφορώντας για τις αριστοκρατικές αξίες και εγκαταλείπει το πολεμικό πλαίσιο.Χρονολόγηση: Η ποίηση Ησιόδου β’ μισό 8ου αι., 750-700 π.Χ..Φανερή η τάση της αρχαιότητας να τον συνδέει με ραψωδική παράδοση(Βλ. Αγών Ομήρου και Ησιόδου).Ο Ησίοδος άφησε την ταυτότητά του μέσα στο έργο του σε δύο περιπτώσεις: Με τις συμβουλές του στον αδερφό του Πέρση (Έργα και Ημέραι) και την αναφορά του στη συμμετοχή του σε επιτάφιες εκδηλώσεις για τον Αμφιδάμαντα (Έργα και Ημέραι).


2.3.2. Σχέσεις με την παράδοση Επιδράσεις- Πηγές

Επιδράσεις και πηγές του:τα ομηρικά έπη. Αμφίβολο αν γνώρισε βέβαια την Οδύσσεια.❖ Εγκαινιάζει τη διδακτική ποίηση.❖ Χρησιμοποιεί όμως ίδια γλώσσα, διάλεκτο, μεγάλο μέρος λεξιλογίου, στερεότυπες εκφράσεις, ύφος,

περιγραφές μαχών Ομήρου (Θεογονία).❖ Άρα κινείται μεν μέσα στην επική παράδοση αλλά έχει και ρίζες σε εξωελληνικό χώρο.❖ Ο Ησίοδος αντλεί μυθολογικό υλικό από εποχές παλαιότερες από το ομηρικό έπος. Οι επιρροές που

δέχεται έρχονται και από τον εξωελληνικό χώρο (ιδίως για τη Θεογονία) και ιδιαίτερα από τη Μέση Ανατολή.

❖ Βέβαια είναι πολύ έντονη και εμφανής η δική του συμβολή και οι επινοήσεις του, καθώς ενσωματώνει το υλικό σε δική του λογική.

❖ Το ότι πήρε υλικό από άλλους φαίνεται και από αποσπασματικό χαρακτήρα και μέθοδο συσσώρευσης υλικού του στη διήγηση.

❖ Προσπάθησε στο αταξινόμητο υλικό να βάλει τάξη, να βάλει σε ένα σύστημα τους κοσμογονικούς μύθους που έφτασαν σ’ αυτόν αποσπασματικά.


2.3.3 Xαρακτήρας της ποίησης του Ησιόδου

Ποιος είναι o χαρακτήρας των ποιημάτων του Ησιόδου;Η ποίηση του Ησιόδου κινείται μεταξύ δύο πόλων:➢ στη μυθολογία της κοσμογονίας:δημιουργία των δυνάμεων της φύσης και των θεών, προσπάθεια αποκατάστασης κοσμογονίας και θεολογίας με κυριότερους σταθμούς διαδοχής θεών μέχρι το Δία και➢ στην παρουσίαση της απλή ζωή της ανθρώπινης

καθημερινότητας.Γι’ αυτό ο Ησίοδος είναι γνωστός ως λαϊκός φιλόσοφοςΟργάνωση του υλικού της θεολογίας του:❖ Στηρίζει τη θεολογία του στο ομηρικό Δωδεκάθεο,

όμως επιστρέφει πίσω, στην προϊστορία του Δωδεκαθέου, προσθέτοντας στο υλικό του προγενέστερες (προγονικές) θεϊκές μορφές.


2.3.4 Τα έργα του Ησιόδου

▪ Χαρακτηριστικά του έργου της ποίησης του Ησιόδου και καινοτομίες του (Θεογονία, ΄Εργακαι Ημέραι και λέξεις-κλειδιά)

▪ Ποιο είναι το περιεχόμενο των έργων του Ησιόδου;

Έργα του:Θεογονία, Έργα και Ημέραι, Κατάλογος ή Κατάλογος γυναικών ή Ηοίαι , Ασπίς Ηρακλέους(μάλλον νόθο και μεταγενέστερο). Επίσης, με το όνομά του κι άλλα, από τα οποία σήμερα μόνο τίτλοι σώζονται (Χείρωνος Υποθήκαι, Μελαμπόδεια,…)


Η Θεογονία είναι προγενέστερη των Έργων, γιατί στους στίχους 11-23 των Έργων, ανατρέπει ρητά αυτό που είπε στη Θεογονία για την Έρινλέγοντας πως δεν υπάρχει μόνο μία Έρις , αλλά δύο, μια καλή και μια καταστροφική.Θεογονία (σε 1.022 εξάμετρα)❑ Η Θεογονία είναι μια αφήγηση σε μία χαλαρή μορφή

της δημιουργίας και της γενεαλογίας των Θεών. Η γενεαλογική ακολουθία ξεκινά από το Χάος.

❑ Η ένωση Ουρανού και Γαίας φέρνει στη ζωή τους Τιτάνες και τον Κρόνο που κυριαρχεί.

❑ Ο γιος του, ο Δίας, στερεώνει την εξουσία του εξουδετερώνοντας τον Κρόνο και τους Τιτάνες με τη βοήθεια των Ολύμπιων θεών.

❑ Ο μύθος της δημιουργίας των θεών είναι γνωστός και στον Όμηρο, αφού χρησιμοποιεί, για παράδειγμα, το επίθετο Κρονίδης (γιος του Κρόνου) για το Δία. Όμηρος πηγή του Ησιόδου αλλά και ανατολικές επιρροές..


Η Θεογονία είναι επικό ποίημα του Ησιόδου που περιγράφει, σε αντίθεση με τις κοσμογονίες άλλων ανατολικών λαών, την καταγωγή των θεών της ελληνικής μυθολογίας όπως αυτοί γεννήθηκαν και διαμορφώθηκαν στην ανθρώπινη αντίληψη κατόπιν πρώιμων παρατηρήσεων μαζί με τη Γη (Γαία), τους ποταμούς, την απέραντη θάλασσα, τα λαμπρά άστρα και τον πλατύ υπεράνω όλων ουρανό. Θεωρείται ότι γράφτηκε μετά τα Ομηρικά έπη, τα οποία αποτελούν πηγή του έργου, υπολογίζοντας θεωρητικά τη συγγραφή του γύρω στο 1000 ως 700 π.Χ.. Η Θεογονία του Ησιόδου αποτελεί σημαντικότατη πηγή για την αρχαία ελληνική μυθολογία, που αναφέρει το σύνολο σχεδόν των ιδεατών θεοτήτων που σέβονταν και τιμούσαν οι αρχαίοι Έλληνες. Το ποίημα αποτελείται από 1022 εξάμετρα και αρχίζει από την πρώτη γενεά θεών, το Χάος, τη Γαία, συνεχίζει με τον Ουρανό, τους Τιτάνες και καταλήγει στους θεούς του Ολύμπου και την επικράτησή τους.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CF%83%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CE%B9_%CE%88%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82


Έργα και Ημέραι (σε 828 εξάμετρους)❑ Το ποίημα ανήκει στο διδακτικό έπος. ❑ Ο Ησίοδος δίνει σε 828 εξάμετρους στίχους συμβουλές στον

αδερφό του, Πέρση, για την εργασία και τη δίκαιη ζωή.❑ Με μύθους, όπως εκείνον του Προμηθέα, το κουτί της

Πανδώρας (η αρχή των συμφορών για τους ανθρώπους) και ο μύθος των πέντε γενών (καθοδική πορεία από την άνετη ζωή στη δυστυχισμένη και αντίστροφα ανοδική από ανωριμότητα στη λογική), που αποτελούν το πρώτο μέρος του ποιήματος, θέλει να εξηγήσει στον αδερφό του την αναγκαιότητα της εργασίας.

❑ Στο δεύτερο μέρος (στ. 342–764) δίνει πρακτικές συμβουλές για τις εργασίες και τη σωστή συμπεριφορά απέναντι στους ανθρώπους και τους Θεούς.

Ασπίς Ηρακλέους: Νόθο και μεταγενέστερο. Μίμηση ασπίδας Αχιλλέα στο Σ Ιλιάδας . Τα υπόλοιπα έργα σώζονται σε αποσπάσματα.


Ενδεικτικές απαντήσεις στις δραστηριότητες του βιβλίου :Α ΤΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2οΔραστηριότητα 1η:Ενδείξεις ύπαρξης προομηρικής ποίησης μέσα από τα ίδια τα έπη:▪ Τόσο υψηλές καλλιτεχνικές δημιουργίες, όπως τα έπη, δεν μπορεί να μην είχαν ανάλογα ποιήματα

που να προετοίμασαν το έδαφος και από ποιοτική άποψη και από θεματική. Οπωσδήποτε υπήρχε ποίηση προγενέστερη που επεξεργάστηκε θρύλους και μυθικά θέματα. Απ’αυτήν προήλθαν κατόπιν μακράς επεξεργασίας τα έπη του Ομήρου.

▪ Ακόμα και η απλή σκέψη ότι ο άνθρωπος έχει την τάση φύσει να δημιουργεί και μάλιστα έργα τέχνης, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπήρξε προγενέστερη ποίηση.

▪ Υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές σε προηγούμενα έργα μέσα στα ίδια τα έπη:▪ παρουσιάζονται πρόσωπα (ήρωες ή αοιδοί) που τραγουδούν κλέη▪ παλαιότερων ανδρών. Τα τραγούδια αυτά που συνηθίζονταν τότε είναι η προϊστορία των επών.▪ Από τον Τρωικό πόλεμο ο Όμηρος στην Ιλιάδα περιγράφει μόνο 52ημέρες προς το τέλος και

μάλιστα χωρίς να τελειώνει ο πόλεμος στο τέλος, που σημαίνει ότι ο Όμηρος θεωρούσε την υπόθεση γνωστή από άλλα έργα και επέλεξε κάποια γεγονότα για να αφηγηθεί.

▪ Γνωστοί θεωρούνται και οι βασικοί ήρωες της Ιλιάδας για τους οποίους δε δίνει ο Όμηρος γενεαλογία, ενώ γενικά όταν παρουσιάζει έναν νέο και όχι τόσο γνωστό ήρωα αναφέρει τη γενεαλογία του.


Αλλά και στην Οδύσσεια θέματα και νύξεις για παλαιότερες φάσεις της εξέλιξης του μυθικού υλικού. Τουλάχιστον τέσσερις μυθολογικοί κύκλοι που προηγήθηκαν (αργοναυτικός, αιτωλικός, θηβαϊκός, τρωικός) αλλά και άλλα προομηρικά έπη: ο Δημόδοκος τραγουδά τους έρωτες του Άρη και της Αφροδίτης, υπάρχει τραγούδι για το Δούρειο Ίππο, το οποίο ζητά ο Οδυσσέας από το Δημόδοκο. Γίνονται επίσης αναφορές σε παλαιά θέματα, π.χ. γάμοι Πηλέα-Θέτιδας.


Δραστηριότητα 3η:Θέμα και πλοκή της Ιλιάδας σε 5 γραμμές:Κεντρικό θέμα είναι η μήνις του Αχιλλέα εναντίον του Αγαμέμνονα και οι συνέπειές της: απόσυρση του Αχιλλέα από τη μάχη, συνεχείς νίκες των Τρώων με αρχηγό τον Έκτορα, αριστεία του Πάτροκλου, αγαπημένου φίλου του Αχιλλέα, με τα όπλα του Αχιλλέα και θάνατός του από τον Έκτορα, συμφιλίωση Αχιλλέα και Αγαμέμνονα και εκδίκηση Αχιλλέα με φόνο του Έκτορα. Τέλος, ταφή του Πάτροκλου και απόδοση του σώματος του Έκτορα στον πατέρα του Πρίαμο.


Δραστηριότητα 4η:Ποιες θεωρίες πιστεύετε ότι συμβάλουν στην επίλυση του ομηρικού ζητήματος και πώς ακριβώς;Όλες είναι σημαντικές γιατί δίνουν υλικό-επιχειρήματα για περαιτέρω μελέτη και αντίκρουση απόψεων, οπότε η έρευνα για το ομηρικό ζήτημα προχωρεί. Αν πρέπει να επιλέξει κανείς μία, τότε η θεωρία της προφορικής δημιουργίας και παράδοσης των επών έχει πολλά στοιχεία για σχολιασμό.Δραστηριότητα 5η:Θέμα και πλοκή της Οδύσσειας σε 5 γραμμές:Ο Οδυσσέας εγκαταλείπει κατ’ εντολή των θεών το νησί της Καλυψώς για να επιστρέψει στην πατρίδα του. Μετά από περιπέτειες καταλήγει στο νησί των Φαιάκων, όπου αποκαλύπτει την ταυτότητά του και διηγείται την πορεία αυτού και των συντρόφων του μετά την άλωση της Τροίας. Με τη βοήθεια των Φαιάκων φτάνει στην Ιθάκη, όπου με τη συνδρομή της Αθηνάς σκοτώνει τουςμνηστήρες που λυμαίνονταν την περιουσία του και ξαναβρίσκει την οικογένεια και το θρόνο του.


Δραστηριότητα 6η:Ποια πολιτιστικά στρώματα διακρίνουμε στα ομηρικά έπη;Στοιχεία από τις δύο εποχές μέσα στα έπη:Τα δύο στρώματα:1.εποχή Τρωικού πολέμου: ιπποτικός κόσμος ευγενών με ηρωικούς σώμα με σώμα αγώνες, χάλκινα όπλα2.εποχή του ποιητή:καύση νεκρών, Φοίνικες.Δραστηριότητα 8η:Πως σχετίζονται τα ομηρικά με τα Κύκλια έπη;Πάρα πολύ γενική η δραστηριότητα. Επιγραμματικά τα Ομηρικά έπη συσχετίζονται με τα Κύκλια με τους ακόλουθους τρόπους:Κάποια από τα Κύκλια έδωσαν υλικό στην Ιλιάδα, κάποια άλλα εξαρτιόνταν από τον Όμηρο και τον συμπλήρωναν.Σε άλλα υπάρχουν υπαινιγμοί για θέματα που θίγονται στα Ομηρικά έπη.Γενικότερα κάποια αποτελούν προϋπόθεση των Ομηρικών, κάποια συνέχειά τους και με άλλα υπάρχει επικάλυψη.Κάποια από αυτά αποδίδονται και στον Όμηρο.

ε.λ.π 21 aρχαια ελληνικη και βυζαντινη φιλολογια τομος α

Documents

Transcript of ε.λ.π 21 aρχαια ελληνικη και βυζαντινη φιλολογια τομος α