1

ΤΤρράάχχωωννεεςς ΑΑλλίίμμοουυ ΑΑρρχχααιιοολλοογγιικκέέςς θθέέσσεειιςς κκααιι εευυρρήήμμαατταα ααππόό ττηηνν ααρρχχααιιόόττηητταα μμέέχχρριι σσήήμμεερραα!!

Στους Τράχωνες ( Άνω Καλαμάκι) Αλίμου αναπτύχθηκε από την αρχαιότητα ένας από τους σημαντικότερους οικισμούς της αρχαίας Αθήνας, που συνέχισε να κατοικείται αδιάκοπα από την εποχή του Χαλκού (3.000 π.Χ.) ως την εποχή μας. Ενώ άλλες περιοχές, εκτός του ιστορικού κέντρου της πόλης των Αθηνών, ερήμωσαν κατά καιρούς, οι Τράχωνες είχαν αδιάκοπη κατοίκηση στο πέρασμα των αιώνων. To σημερινό κτήμα των Τραχώνων (ή κτήμα Γερουλάνου), είναι το κέντρο αυτής της αρχαίας πόλης, η οποία στην αρχαιότητα ονομαζόταν Ευώνυμον ή Ευώνυμος, στο μεσαίωνα Τράχωνες και σήμερα Άνω Καλαμάκι.

Αεροφωτογραφία του κτήματος Γερουλάνου και της περιοχής Τραχώνων.

2

Εποχή του Χαλκού (3.200 – 1.050 π.Χ.) Στο λόφο της οικίας Γερουλάνου έχουν εντοπιστεί εργαλεία από οψιανό, που αποδεικνύουν ότι εκεί αναπτύχθηκε ένας προϊστορικός οικισμός της εποχής του Χαλκού. Παρόμοια ευρήματα έχουμε στο γειτονικό λόφο Πανί, αλλά η πιο σημαντική οικιστική και εργαστηριακή εγκατάσταση της εποχής είναι στη θέση Κοντοπήγαδο, στη Λεωφ.Βουλιαγμένης 520. Εκεί δημιουργήθηκε από την Πρώιμη εποχή του Χαλκού (3.200—2.100 π.Χ.) οργανωμένος οικισμός με εργαστήρια επεξεργασίας οψιανού και μεταλλουργίας. Εγκαταλείφθηκε στη Μέση εποχή του Χαλκού (2.100 –1.650) και ξανακατοικήθηκε στην Ύστερη εποχή του Χαλκού, τότε που δημιουργήθηκε και το εργαστήριο στο σημερινό Μετρό, λίγο νοτιότερα.

Αγγεία από το Κοντοπήγαδο (Πρώιμη Εποχή του Χαλκού)

Αναπαράσταση εργαστηρίου οψιανού και σπιτιού της εποχής (www.fhw.gr). Στο τέλος της περιόδου (Υστεροελλαδική ή Μυκηναϊκή εποχή, 1650 – 1050 π.Χ.), στο χώρο του σημερινού σταθμού Μετρό του Αλίμου, εντοπίστηκε εργαστήριο για την κατεργασία του λιναριού, το μούλιασμα δηλαδή του φυτού ώστε στη συνέχεια σε άλλο

3

στάδιο να εξαχθούν οι ίνες, που αφού κλώθονταν υφαίνονταν στον αργαλειό και έτσι προέκυπταν τα υφάσματα. Στην εγκατάσταση αυτή είναι πολύ πιθανόν να πραγματοποιούνταν και άλλες δραστηριότητες που απαιτούσαν τη χρήση νερού, όπως η καλαθοπλεκτική και η ψαθοπλεκτική. Πολλές ενδείξεις έχουμε επίσης για τη λειτουργία, κάπου κοντά στο εργαστήριο αλλά και στον οικισμό, κεραμεικού εργαστηρίου, για την παραγωγή αγγείων και άλλων πήλινων σκευών. Από αυτό το εργαστήριο του Αλίμου, κατά πάσα πιθανότητα, φτιάχτηκαν τα πανιά και τα σκοινιά των καραβιών της Αθήνας, με τα οποία συμμετείχε στον Tρωικό πόλεμο!

Αναπαράσταση ελληνικού πλοίου της μυκηναϊκής εποχής (www.salimbeti.com). Η Αθήνα μετείχε στον Τρωικό πόλεμο (1200 π.Χ.) με 50 πλοία και βασιλιά το Μενεσθέα.

Αναπαράσταση της ακρόπολης της Αθήνας τη μυκηναϊκή εποχή. Ξεχωρίζει το ανάκτορο του Θησέα (περίπου 1300 π.Χ.)

4

Ιστορικοί Χρόνοι

Κατά τη Γεωμετρική εποχή, 10ος -8ος αι.π.Χ., συνεχίζουν τα σημάδια κατοίκησης της περιοχής των Τραχώνων. Στο σημερινό κτήμα Γερουλάνου έχουν βρεθεί πολυάριθμοι γεωμετρικοί τάφοι, αλλά δυστυχώς τα ευρήματα είναι στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πειραιά. Επίσης έχουν εντοπιστεί ίχνη τείχους του 8-7 αι. στην κορυφή του λόφου, αλλά και μέσα στο ρέμα Τραχώνων, που κυλάει μέσα στο κτήμα, εντοπίστηκε το αρχαίο τεχνικό έργο εγκιβωτισμού, που σηματοδοτεί την ύπαρξη μνημείου ή οικισμού που οι αρχαίοι μας πρόγονοι θέλησαν να προστατέψουν.

Αμφορέας γεωμετρικής περιόδου με παράσταση πολεμιστών στο λαιμό, τέλη του 8ου αι.π.Χ., κτήμα Γερουλάνου. .

Γνωρίζουμε ότι στα τέλη του 6ου αιώνα ο Κλεισθένης αναδιοργάνωσε την πόλη κράτος των Αθηνών και ενδεχομένως τότε να συστήθηκαν οι δήμοι Αλιμούντος και Ευωνύμου, αντίστοιχοι με το σημερινό Κάτω και Άνω Καλαμάκι. O δήμος του Ευωνύμου

5

αναπτυσσόταν κατά μήκος της λ. Βουλιαγμένης και έφτανε μέχρι και τον άλλο σταθμό του ΜΕΤΡΟ "Αργυρούπολη", ενώ κατά μήκος της ακτής και μέχρι και το σημερινό Τρουμπάρι είχε αναπτυχθεί ο δήμος του Αλιμούντος. Τα αρχαιολογικά ευρήματα μάς αποδεικνύουν ότι το κέντρο του Δήμου Ευωνύμου ήταν το σημερινό κτήμα Γερουλάνου και η κορυφή του λόφου η ακρόπολη του δήμου!

Ερυθρόμορφα αγγεία (λουτροφόρος, γαμήλιος λέβης και αμφορέας) του 5ου αι.π.Χ., κτήμα Γερουλάνου. Στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Άνω Καλαμακίου υπήρχαν ποικίλα εργαστήρια, καθώς και κατοικίες και δημόσια κτήρια. Οικοδομικά λείψανα από κάποιο κτήριο της κλασικής Αθήνας βλέπουμε σε δεύτερη χρήση ενσωματωμένα στην τοιχοποιία της μεταγενέστερης βασιλικής των Τραχώνων, στον κήπο του σημερινού ναού Ζωοδόχου Πηγής Αλίμου. Επίσης, στον κήπο της εκκλησίας εντοπίστηκαν και ίχνη μικρού αρχαίου δρόμου που περνούσε από εκεί με κατεύθυνση μάλλον προς το αρχαίο θέατρο.

6

Μαρμάρινο οικοδομικό μέλος και όστρακο (κομμάτι σπασμένου αγγείου) της κλασικής εποχής (5ος – 4ος αι.π.Χ.) από τη Ζωοδόχο Πηγή Αλίμου. Επίσης εντοπίστηκε και ένα λατομείο στις κτηριακές εγκαταστάσεις της εταιρείας Kosmocar (Λεωφ.Βουλιαγμένης 566), που λειτούργησε από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 3ο μ.Χ. Βρέθηκαν 4 πηγάδια, τμήμα διερχόμενου χειμάρρου και πλήθος από αγγεία (αποθηκευτικά, πόσεως, μαγειρικά σκεύη και λυχνάρια).

Τον 4ο αιώνα χτίζεται, ανάμεσα στο σημερινό κτήμα και τη Ζωοδόχο Πηγή, το αρχαίο θέατρο του Ευωνύμου, μοναδικό στην Ελλάδα με ορθογώνια ορχήστρα και με την αρχαιότερη σωζώμενη λίθινη σκηνή, κάτι που φανερώνει πόσο αναπτυγμένος ήταν ο οικισμός. Επειδή όμως πλημμύριζε συχνά, εγκαταλείφθηκε τον 3ο αι.π.Χ.

7

Αρχαίο θέατρο Ευωνύμου, (δίπλα από το κατάστημα Rocanas) χωρητικότητας 2.500 θεατών!

Αναπαράσταση σκηνής αρχαίου ελληνικού θεάτρου.

8

Χάρτης περιοχής με τις κυριότερες αρχαιολογικές θέσεις.

1. Κοντοπήγαδο 2. Εργαστήριο κατεργασίας λιναριού (Μετρό Αλίμου)

3. Κήπος Ζωοδόχου Πηγής – άγνωστο κτήριο, τμήμα αρχαίου δρόμου 4. Λατομείο (Kosmocar)

5. Αρχαίο θέατρο Ευωνύμου 6. Κτήμα Γερουλάνου, κέντρο αρχαίου δήμου Ευωνύμου