«Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ...

1

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

«Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1967-1974»

Διπλωματική Εργασία για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Ναυτιλία, Μεταφορές και Διεθνές Εμπόριο – ΝΑ.Μ.Ε.»

ΚΑΚΚΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012

ΧΙΟΣ

2

ΚΑΚΚΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

«Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1967-1974»

Οκτώβριος 2012

Διπλωματική Εργασία για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Ναυτιλία, Μεταφορές και Διεθνές Εμπόριο – ΝΑ.Μ.Ε.»

Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών

Συγγραφέας:.......................................................................................................................

Επιβλέπων:.........................................................................................................................

Διευθυντής Σπουδών:........................................................................................................

ΧΙΟΣ

3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την επιβλέπουσα καθηγήτρια μου, κα Λεκάκου Μαρία,

Επίκουρο Καθηγήτρια στο Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του

Πανεπιστημίου Αιγαίου και την κα Βώβου Ιωάννα Λέκτορα στο τμήμα Επικοινωνίας,

Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών για την τιμή που μου

έκαναν να επιβλέψουν το παρόν πόνημα. Επίσης η υλοποίηση της παρούσας εργασίας δεν

θα μπορούσα να επέλθει δίχως την επιστημονική καθοδήγηση, την αμέριστη

συμπαράσταση και την πολύτιμη αρωγή του εμπνευστή της και φίλου μου κου Ηλία

Μπίσια, βοηθού διδασκαλίας στο Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του

Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Χίος, 9η Οκτωβρίου 2012

Κάκκαρης Ιωάννης

4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε με σκοπό τη διερεύνηση και τη σκιαγράφηση

της εικόνας του ελληνικού εφοπλισμού μέσα από την ελληνική κινηματογραφική

παραγωγή κατά την περίοδο των δικτατορικών κυβερνήσεων από το 1967 ως το 1974.

Σύμφωνα με τη δομή της η εργασία περιλαμβάνει τρία κύρια μέρη. Το πρώτο μέρος

εισάγει τον αναγνώστη στο προς διερεύνηση θέμα, περιγράφοντας το εσωτερικό και

εξωτερικό περιβάλλον της ελληνόκτητης ναυτιλίας της εποχής, καθώς και στη

μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί στην πορεία της έρευνας. Στο δεύτερο μέρος

επιχειρείται η ανάλυση ενός προς ενός των εφοπλιστικών ρόλων στην κινηματογραφική

παραγωγή της εποχής και μια γενικότερη ανάλυση πάνω σε ζητήματα σχέσεων του

εφοπλισμού με την κοινωνία, το κράτος και τη ναυτεργασία. Στο τρίτο και τελευταίο

μέρος του παρόντος πονήματος επιχειρείται στατιστική απεικόνιση και εκτίμηση των

ευρημάτων της έρευνας καθώς και η συνολική αποτίμηση της με την συγγραφή και την

συγκέντρωση των συμπερασμάτων που προκύπτουν απ’ την έρευνα αυτή.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Εφοπλισμός – Δικτατορία – Ελληνικός κινηματογράφος

5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ............................................................................................................................. 3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ .................................................................................................................................. 4

Κατάλογος Πινάκων...................................................................................................................... 6

Α’ ΜΕΡΟΣ .................................................................................................................................... 7

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ .......................................................................... 7

1. Εισαγωγή ........................................................................................................................... 7

2. Αντικείμενο και σκοπός της έρευνας .............................................................................. 10

3. Μεθοδολογία της Έρευνας ............................................................................................. 11

3.1 Η «Εικόνα» στις Δημόσιες Σχέσεις και την Επικοινωνία .............................................. 11

3.2 Χρονικό πλαίσιο .............................................................................................................. 15

3.3 Το πρωτογενές υλικό ....................................................................................................... 17

3.4 Ανάπτυξη ερευνητικής μεθοδολογίας ............................................................................. 18

3.5 Καθορισμός ερευνητικής μεθόδου .................................................................................. 22

Β’ ΜΕΡΟΣ .................................................................................................................................. 25

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ ............................................................................................................... 25

1. Ταινίες 1967 ................................................................................................................... 25

1.1 Μια Κυρία στα Μπουζούκια .......................................................................................... 26

1.2 Βίβα Ρένα ...................................................................................................................... 28

2. Ταινίες 1968 .................................................................................................................. 32

2.1 Η Αρχόντισσα κι ο Αλήτης ............................................................................................. 32

2.2 Ο Ψεύτης ........................................................................................................................ 37

2.3 Γοργόνες και Μάγκες ..................................................................................................... 39

2.4 Ο Τρελός τα ‘χει 400 ...................................................................................................... 43

3. Ταινίες 1969 .................................................................................................................. 45

3.1 Ορατότης Μηδέν ............................................................................................................ 46

4. Ταινίες 1970 .................................................................................................................. 52

4.1 Ένα Αστείο Κορίτσι........................................................................................................ 53

5. Ταινίες 1971 .................................................................................................................. 56

6. Ταινίες 1972 .................................................................................................................. 56

6

6.1 Αιχμάλωτοι του μίσους ................................................................................................... 57

7. Ταινίες 1973 .................................................................................................................. 60

8. Ταινίες 1974 ................................................................................................................... 61

Γ΄ ΜΕΡΟΣ ................................................................................................................................... 62

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ – ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ......................... 62

1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΡΟΛΩΝ ............................................................................. 62

2. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ..................................................................................... 63

3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ...................................................................................................... 64

4. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΡΟΛΟΥ ........................................................................................... 66

5. ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ ..................................................................................................... 67

6. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΜΕ ΘΕΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ....................... 67

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ................................................................................................................. 69

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ........................................................................................................................ 72

Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1 ………………………………………………………………………………………………………………………………25

Πίνακας 2 ………………………………………………………………………………………………………………………………32

Πίνακας 3 ………………………………………………………………………………………………………………………………45

Πίνακας 4 ………………………………………………………………………………………………………………………………52

Πίνακας 5 ………………………………………………………………………………………………………………………………56

Πίνακας 6 ………………………………………………………………………………………………………………………………56

Πίνακας 7 ………………………………………………………………………………………………………………………………60

Πίνακας 8 ………………………………………………………………………………………………………………………………61

Πίνακας 9 ………………………………………………………………………………………………………………………………62

Πίνακας 10 …………………………………………………………………………………………………………………………….63

Πίνακας 11……………………………………………………………………………………………………………………………..65

Πίνακας 12 …………………………………………………………………………………………………………………………….66

Πίνακας 13 ………………………………………………………………………………………………………………………….…67

Πίνακας 14 …………………………………………………………………………………………………………………….………68

7

Α’ ΜΕΡΟΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

1. Εισαγωγή

Ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος των «χρυσών» δεκαετιών 1960 – 1970 αποτελεί

σημαντικότατη κληρονομιά της εθνικής πολιτισμικής παράδοσης και αστείρευτη πηγή

πληροφοριών που καθρεφτίζουν άλλοτε έμμεσα και εκούσια κι άλλοτε άμεσα και

συνειδητά τις κοινωνικές δομές και τους ανθρώπους, απλούς και μη, της ραγδαίως

μεταβαλλόμενης μεταπολεμικής Ελλάδας. Οι ταινίες αυτές δεν είναι δημοφιλείς απλά

και μόνο επειδή μιλούν τη γλώσσα του λαού αλλά και επειδή αναπτύσσονται σε

οικείους χώρους όπως η γειτονιά, η αλάνα, η αγορά κι η θάλασσα. Οι δημοφιλείς

ταινίες αναπαριστούν την ελληνική κοινωνία υπό το πρίσμα των διαφόρων «συρμών»

της εποχής όπως η αστυφιλία, η βιομηχανοποίηση, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η

ναυτεργασία κ.ο.κ.

Η θάλασσα ως γνωστόν ανέκαθεν αποτελούσε πηγή ζωής για την Ελλάδα, σε

οικονομικό επίπεδο και όχι μόνο. Επομένως ακούγεται εύλογο ότι ένας αρκετά μεγάλος

αριθμός ταινιών της εποχής έχει ως βασικό μοτίβο τη θάλασσα είτε υπό το πρίσμα της

ναυτεργασίας, είτε του εφοπλισμού είτε και των δυο αυτών σημαντικότατων ομάδων

που απαρτίζουν κατά συντριπτικό ποσοστό αυτό που ονομάζουμε ελληνική ναυτιλία.

Στο συγκεκριμένο πόνημα θα γίνει εκτενής λόγος στις αναπαραστάσεις του Έλληνα

εφοπλιστή – πλοιοκτήτη στην κινηματογραφική παραγωγή της εποχής και πιο

συγκεκριμένα της επταετίας 1967 – 1974.

8

Η επταετία 1967 – 1974 αποτελεί μια περίοδο με μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές

ανακατατάξεις. Πολλές από τις ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν την δικτατορία των

Συνταγματαρχών προς την προοπτική της ανάπτυξης της ελληνικής ναυτιλίας και της

περεταίρω ισχυροποίησης του ελληνικού εφοπλισμού αποτελούν τη συνέχιση της

πολιτικής της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου. Οι δικτατορικές κυβερνήσεις

ουσιαστικά υλοποίησαν την πολιτική που εκείνος είχε ξεκινήσει πριν την 21η Απριλίου

1967.

Η μελέτη της σχέσης κινηματογράφου και ιστορίας δεν αποτελεί μια καινοτόμα

επιστημονική πρόταση. Η κινηματογραφική ταινία δεν λογίζεται μόνο ως ένα αυτόνομο

καλλιτεχνικό έργο αλλά ως ένας από τους φορείς, συντηρητές και διαμορφωτές της

ιστορικής μνήμης και κατά συνέπεια αποτελεί βασικό πεδίο της ιστορικής έρευνας.1 Η

ταινία λειτουργεί σε πολλά επίπεδα: επηρεάζεται πιθανότατα θεματικά από την

ιστορική περίοδο την οποία ανασυνθέτει αλλά και από το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο

ζουν και εργάζονται οι δημιουργοί της, ανασυνθέτει ένα ιστορικό παρελθόν μέσα από

τη ματιά του δημιουργού για το παρελθόν ή υπό την επίδραση της μνήμης του

δημιουργού για την εποχή αναφοράς, προχωράει στην αναπαράσταση του ιστορικού

παρελθόντος ανάλογα με τα όρια που επιτρέπει η επίσημη λογοκρισία, η λογοκρισία

του παραγωγού ή η αυτολογοκρισία των δημιουργών.2 Η ταινία όμως απευθύνεται στο

κοινό. Ένα κοινό που πιθανώς έχει ζήσει την εποχή που ο σκηνοθέτης το καλεί να

ξαναβιώσει μέσω της ταινίας του. Ένα κοινό που σίγουρα έχει μια κάποια

σχηματοποιημένη ιδέα για την Ιστορία και έχει τη δική του μνήμη για το

αναπαριστώμενο ιστορικό γεγονός.

Από τους ιστορικούς ο κινηματογράφος αντιμετωπίζεται γενικότερα με

επιφυλακτικότητα λόγω ακριβώς των πολλών επιπέδων αλληλεπίδρασης που έχει το

κινηματογραφικό προϊόν με την ίδια την Ιστορία. Ωστόσο, η ανασύνθεση μιας

ανεπίσημης ιστορίας μέσω των ταινιών μυθοπλασίας είναι μια πραγματικότητα.

Αναπαράγοντας τη μνήμη των θεσμών μας, μορφές ανεπίσημης ή επίσημης ιστορίας,

1 Christian Delage-Vincent Guigueno, L’historien et le film, Παρίσι, εκδόσεις Folio/Gallimard, 2004 όπου πρβλ. το κείμενο του Georges Duby, « L’Historien devant le cinéma », 227-235. 2 Η λογοκρισία στον κινηματογράφο, (μτφ. Ράνια Οικονόμου), Αθήνα, εκδόσεις Μαύρη Λίστα, 2000.

9

προσδοκώντας την αναθεώρηση εικόνων του παρελθόντος ή απλά καταγράφοντας την

άποψη ενός καλλιτέχνη για το παρελθόν, η κινηματογραφική ταινία συμμετέχει ενεργά

στη διαμόρφωση συνειδήσεων ενός κοινού που δεν περιορίζεται μόνο σε όσους δουν

την ταινία στις αίθουσες.3 Λόγω της φύσης του κινηματογραφικού προϊόντος, η ταινία

βοηθάει την ιστορική έρευνα να προσεγγίσει όψεις της συλλογικής μνήμης και

αποτελεί αναμφισβήτητα αγωγό και ερμηνευτή μιας μορφής της ιστορικής μνήμης.

Η κινηματογραφική ταινία λειτουργεί ως παραγωγός της ιστορίας είτε υπό τη μορφή

απλής αναπαράστασης του ιστορικού παρελθόντος είτε ως συντηρητής και

καταγραφέας του ιστορικού παρόντος. Μπορεί το κάθε ιστορικό γεγονός να συμβαίνει

παρά μόνο μια φορά, η αναπαράστασή του από την κινηματογραφική εικόνα μπορεί να

γίνει πολλές φορές, από διαφορετικές οπτικές και με διαφορετικές στοχεύσεις και

συσχετισμούς. 4Η ψευδαίσθηση του θεατή ότι βιώνει μια ιστορική στιγμή αποτελεί

μέρος της δύναμης της κινηματογραφικής τέχνης. Η οικειοποίηση της δύναμης της

εικόνας από τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς μπορεί να μετατρέψει την ταινία σε

μέσο προπαγάνδας για την αποτύπωση, την ενίσχυση ή την αποδόμηση της ιστορικής

μνήμης. Ο κινηματογραφιστής από την πλευρά του επιλέγει από την Ιστορία τα

γεγονότα που θα χρησιμοποιήσει λαμβάνοντας υπόψη του διάφορους λόγους,

προσωπικούς-βιωματικούς, εμπορικούς, ιδεολογικούς κ.α. Ωστόσο, όταν προσπαθούμε

να αναλύσουμε τη σχέση κινηματογράφου και ιστορίας σε κάθε επίπεδο δεν πρέπει να

λησμονούμε ότι οι ταινίες αυτές «αποτελούν μόνο την κινηματογραφική μεταγραφή μιας

οπτικής της ιστορίας, την οποία συνέλαβαν άλλοι».5

Τα δικά μας όρια τίθενται στην προσπάθεια προσέγγισης της σχέσης της ιστορικής

μνήμης με την κινηματογραφική μνήμη.6 Προσπαθούμε να διευκρινίσουμε σε ποιο

βαθμό η μνήμη για μια ιστορική πραγματικότητα όπως ήταν η επταετία και η σχέση της

με τον ελληνικό εφοπλισμό επηρέασε τους κινηματογραφικούς δημιουργούς, σε ποιο

βαθμό η μνήμη αυτή κωδικοποιήθηκε στην κινηματογραφική γραφή ανάλογα με τα

3 Μάρκ Φερρό, Κινηματογράφος και Ιστορία (μτφ. Πελαγία Μαρκέτου), Αθήνα, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2001. 4 Ζακ Λε Γκοφ, Ιστορία και μνήμη, (μτφ.Γ.Κουμπουρλής), Αθήνα, εκδόσεις Νεφέλη, 1998. 5 Μάρκ Φερρό, Η ιστορία υπό επιτήρηση (μτφ. Βασίλης Τομανάς), Σκόπελος-Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Νησίδες, 1999 6 Η κινηματογραφική οπτική και η μνήμη της ιστορίας, Λάμπρος Φλιτούρης.

10

προβλήματα και τους περιορισμούς κάθε περιόδου και πως η έμμεσα αποτυπωμένη

εικόνα του ελληνικού εφοπλισμού έγινε δεκτή από το κινηματογραφικό κοινό. Οι

ιδιόμορφες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της περιόδου χρησιμοποιούνται ως

καμβάς ανάπτυξης της μυθοπλασίας και επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την πορεία των

πρωταγωνιστών που στη συγκεκριμένη έρευνα θα είναι οι Εφοπλιστικοί ρόλοι της

περιόδου των κυβερνήσεων της δικτατορίας.

2. Αντικείμενο και σκοπός της έρευνας

Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στην ανίχνευση, τον χαρακτηρισμό και την ερμηνεία του

Έλληνα εφοπλιστή όπως αυτός παρουσιάζεται μέσα από την ελληνική

κινηματογραφική παραγωγή της περιόδου 1967 – 1974. Τελικός στόχος είναι η

σκιαγράφηση των χαρακτήρων σε συνάρτηση με το εξωτερικό και εσωτερικό

περιβάλλον της ναυτιλίας για την εποχή στην οποία αναφερόμαστε.

Στην παρούσα έρευνα εσωτερικό περιβάλλον θεωρείται ο άμεσος οικογενειακός κύκλος

και ο χώρος αλληλεπιδράσεων μέσα στα πλαίσια της ναυτιλιακής εταιρίας ενώ

εξωτερικό περιβάλλον θεωρείται η κοινωνία, το κράτος, ο ανταγωνισμός και τα όμοια.

Το κεντρικά ερωτήματα που ανακύπτουν προς εξακρίβωση είναι ποσοτικής και

ποιοτικής φύσεως. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την ποσοτική ανάλυση θα

αναζητηθεί η συχνότητα παρουσίας ρόλου που ενσαρκώνει εφοπλιστή στις δέκα πρώτες

σε θεαματικότητα και πώληση εισιτηρίων ταινίες κάθε έτους από το 1967 ως το 1974.

Εν συνεχεία στα πλαίσια της ποιοτικής ανάλυσης θα χαρακτηρισθούν οι ρόλοι πάνω σε

βασικούς πυλώνες που εν προκειμένω θα είναι οι σχέσεις με το εσωτερικό και

εξωτερικό τους περιβάλλον ενώ θα πραγματοποιηθεί μια συνολική αποτίμηση της

εικόνας τους προς τον θεατή.

11

3. Μεθοδολογία της Έρευνας

3.1 Η «Εικόνα» στις Δημόσιες Σχέσεις και την Επικοινωνία

«Η εικόνα είναι κάτι που αποτελεί προϊόν σύνθεσης και έχει προγραμματιστεί.

Δημιουργήθηκε ειδικά για να εξυπηρετήσει ένα σκοπό, να κάνει μια ορισμένη

εντύπωση" ειδικότερα η εικόνα ενός προσώπου είναι «μια ορατή δημόσια

προσωπικότητα, όπως διακρίνεται από μια άλλη μεμονωμένη οντότητα» . Η εικόνα

μπορεί πάντα να είναι περισσότερο ή λιγότερο επιτυχώς συνθεμένη , παραποιημένη,

επισκευασμένη, επικαιροποιημένη , και βελτιωμένη, όμως πέρα από αυτό δεν είναι

εντελώς ανεξάρτητη από το αυθόρμητο πρωτότυπο του οποίου η εικόνα αποτελεί το

δημόσιο πορτρέτο.7

Σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο "εικόνα" για να μεταφέρουμε πως ένα άτομο ή μια

οργάνωση φαίνονται να είναι. Αυτή η εικόνα μερικές φορές είναι πολύ διαφορετική

από αυτό που το άτομο ή ο οργανισμός είναι πραγματικά σε ιδιωτικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τους Gray και Balmer, η εικόνα ενός προσώπου και μιας εταιρείας κατ’

επέκταση είναι η άμεση νοητική εικόνα που ένα κοινό έχει για το πρόσωπο αυτό ή την

εταιρεία σε μια συγκεκριμένη περίοδο χρόνου. 8

Μερικές προσωπικές ή εταιρικές εικόνες φαίνεται να είναι «πιο ρεαλιστικές» ή να

αποτελούν πιο ειλικρινή αντανάκλαση του υποκειμένου που ονομάζεται «πραγματική

προσωπικότητα.» Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή τα άτομα αυτά αισθάνονται άνετα

να εκτίθενται τα ίδια σε κοινό, ή μπορεί να είναι επειδή έγινε δημόσια εμφάνιση

7 Daniel J. Boorstin, The Image; A Guide to Pseudo-events in America 8 Gray, E.R. and Balmer, J.M.T. (1998), “Managing corporate image and corporate reputation”.

12

απροσδόκητα ή από κάποιο ατύχημα και τυχόν δεν υπήρχε χρόνος για να

προετοιμαστεί μια διαφορετική μορφή της εικόνας. Φυσικά υπάρχουν και άλλες εικόνες

που ανήκουν προφανώς σε δημόσια πρόσωπα που είναι πολύ προσεκτικά και

συνειδητά επιτηδευμένα.

Το απλό γεγονός ότι η εικόνα και η δημόσια εμφάνιση κάποιου μπορεί να

κατασκευαστεί και να προβλεφθεί συνειδητά είναι πολύ άβολο και ανησυχητικό για

μερικούς ανθρώπους. Θεωρούν ότι αυτό αποτελεί ανάρμοστη και ανήθικη

συμπεριφορά, και ουκ ολίγες φορές έχουν χρησιμοποιηθεί ως βάση για πολλά από τις

πιο καταδικαστικές και επαναλαμβανόμενες επικρίσεις για τις δημόσιες σχέσεις.

Μεταξύ άλλων, ισχυρίζονται ότι οι δημόσιες σχέσεις είναι εν ολίγοις μια βιτρίνα και

ότι δεν έχουν νόημα και ουσία εφόσον ασχολούνται μόνο με εικόνες και όχι με την

πραγματικότητα. Τις κατηγορούν ότι βασίζονται στην εξαπάτηση και την

παραπλάνηση, και ότι αυτό είναι εγγενώς απάτη και χειραγώγηση.

Εάν θέλουμε θα μπορούσαμε να υπερασπιστούμε τις δημόσιες σχέσεις, παραδεχόμενοι

ότι οι κριτικοί έχουν δίκιο σχετικά με ορισμένες εικόνες, ορισμένους επαγγελματίες ,

καθώς και ορισμένες δραστηριότητες των επαγγελματιών των δημοσίων σχέσεων.

Υπάρχουν, στην πραγματικότητα δόλιες , ανήθικες, αντιδεοντολογικές, ακόμη και

παράνομες χρήσεις της «εικόνας» από ορισμένους επαγγελματίες των δημόσιων

σχέσεων. Αλλά, είναι οι σε γενικές γραμμές εξαιρέσεις και σπάνια φαινόμενα. Λίγες

περιπτώσεις ανάρμοστης συμπεριφοράς δεν σημαίνει ότι όλες «οι εικόνες» και όσοι

διαμορφώνουν τις εικόνες αυτές ή οι δραστηριότητες τους είναι ακατάλληλες.

Το γεγονός και μόνο ότι η εικόνα μπορεί να κατασκευαστεί και να χειραγωγηθεί δεν

σημαίνει απαραίτητα ότι πρόκειται για κάτι κακό. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής εξαρτάται

από τεχνητά κατασκευασμένες πραγματικότητες όλων των ειδών. Γενικότερα αυτό που

ισχύει για τις εικόνες είναι ότι δεν πρόκειται για κάτι ούτε καλό ούτε κακό. Ούτε είναι

εγγενώς ειλικρινές ούτε ψευδές.

Εάν το άτομο που δημιουργεί μια εικόνα έχει κακό ή παραπλανητικό σκοπό, στη

συνέχεια, ανάλογα με το πόσο καλά αυτός έχει κατασκευάσει την εικόνα, η εικόνα

13

μπορεί ίσως καταλήξει να είναι κακή ή παραπλανητική. Εάν το άτομο που δημιουργεί

μια εικόνα έχει ένα ευγενή σκοπό, υπάρχει περισσότερη πιθανότητα η εικόνα να είναι

καλή και ευγενής.

Ο σημαντικότερος λόγος ανησυχίας όσον αφορά την εικόνα δεν θα πρέπει να έγκειται

στο γεγονός ότι είναι τεχνητή ή κατασκευασμένη. Θα πρέπει να έγκειται στο κατά

πόσο υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της κατασκευασμένης εικόνας και της

πραγματικότητας και κατά πόσο συνάδει με ότι εκπροσωπεί.

Αρχικά, ο βαθμός της συνάφειας μεταξύ εικόνας και πραγματικότητας είναι ο

πρωταρχικός παράγοντας για τη διάκριση μια καλής εικόνας από μια κακή εικόνα. Ο

Πλάτων, για παράδειγμα, συνέκρινε την εικόνα με μια σκιά στον τοίχο, και ο Walter

Lippman δήλωσε ότι οι εικόνες είναι "αναπαραστάσεις στο μυαλό μας." Και οι δυο

πίστευαν ότι όσο πιο στενά και με μεγαλύτερη ακρίβεια μια εικόνα συνδέεται με την

εξωτερική πραγματικότητα, τόσο καλύτερη και πιο μεστή μηνύματος είναι.

Σε γενικές γραμμές ένα πρόσωπο που είναι αρεστό ή εγκρίνεται από το κοινό λέγεται

ότι έχει μια καλή εικόνα. Αντιθέτως κάποιος που είναι λιγότερο συμπαθής ή

αποδοκιμάζεται λέγεται ότι έχει μια κακή εικόνα.

Οι όροι "καλή εικόνα" και "κακή εικόνα", όπως χρησιμοποιούνται σήμερα, σπάνια

αποκαλύπτουν τίποτα που να αφορά τις σχετικές ποσότητες πραγματικότητας ή

φαντασίας σε μια εικόνα. Δεν αντιπροσωπεύουν ακόμη κώδικες ηθικής ή ηθικές

κρίσεις. Μπορούν απλά και αντικατοπτρίζουν το κατά πόσο θετικά ή αρνητικά το

πρόσωπο αντιπροσωπεύεται από την εικόνα που εκλαμβάνουν οι εξωτερικοί

παρατηρητές ως προς αυτό.

Στο μέτρο που οι δημόσιες σχέσεις είναι σε θέση να βοηθήσουν τους ανθρώπους ή τους

οργανισμούς να δημιουργήσουν «καλές εικόνες» μπορεί να τους βοηθήσει να λάβουν

ευνοϊκή μεταχείριση είτε τους αξίζει είτε όχι.

14

Είναι γεγονός πάντως ότι υπάρχουν φορείς που δεν ασχολούνται με τις δημόσιες

σχέσεις και με τη διαχείριση κρίσεων παρά μονάχα όταν τους συμβεί η κρίση ή έχουν

να αντιμετωπίσουν κάποια αρνητική δημοσιότητα.9

Σύμφωνα με Frandsen, F. και Johansen, η μελέτη της διαχείρισης επικοινωνίας έχει

αναπτυχθεί σύμφωνα με δύο τομείς σκέψης.10

Ρητορική ή κειμενοκεντρική παράδοση

Στρατηγική και παράδοση ανάλυσης περιεχομένου

Η ρητορική παράδοση εστιάζει στο πως επικοινωνεί ένας οργανισμός ενώ η στρατηγική

ενδιαφέρεται στο πότε και πού πρέπει να επικοινωνεί. Ακαδημαϊκά και επαγγελματικά

η πλειονότητα ασχολείται με τη ρητορική παράδοση. Βεβαίως είναι απαραίτητο να

λαμβάνονται υπόψη τόσο η εικόνα όσο και οι ευθύνες που αυτή έχει απέναντι στην

κοινωνία δηλαδή σε εξωτερικό αλλά και εσωτερικό περιβάλλον μετόχων, εργαζομένων

κ.ο.κ.11

Η επίδραση των ΜΜΕ όσον αφορά την εικόνα και τη φήμη σε εσωτερικό αλλά και

εξωτερικό περιβάλλον έχει να κάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό και με τις κινήσεις των

μετόχων και της κοινωνίας απέναντί της. Και τι πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα Μέσων

Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής που ερευνάται από τον κινηματογράφο, ο οποίος

ελλέιψει τηλεόρασης, δεν είχε να αντιμετωπίσει κανέναν ισχυρό ανταγωνιστή και επί

της ουσίας μονοπωλούσε το ενδιαφέρον των μαζών.

9 Dean, D.H. (2004), “Consumer reaction to negative publicity”, Journal of Business Communication. 10 Frandsen, F. and Johansen, W. (2009b), “Chapter 21: crisis communication, complexity, and the cartoon affair: a case study”, in Coombs, W.T. and Holladay, S.J. (Eds), Handbook of Crisis Communication, Wiley-Blackwell, Malden, MA. 11 Corporate Communications: An International Journal, Emerald Article: Alitalia's crisis in the media - a situational analysis,Stefania Romenti, Chiara Valentini

15

3.2 Χρονικό πλαίσιο

Ο εντοπισμός της ανάλυσης στην επταετία 1967 - 1974 δεν αποτελεί τυχαία επιλογή

αλλά αντιθέτως αποτελεί επιλογή κρίνουσας σημασίας για την έρευνα που θα

πραγματοποιηθεί. Η περίοδος αυτή πολιτικά κυριαρχείται από τις τέσσερις

δικτατορικές κυβερνήσεις, Κωνσταντίνου Κόλλια, Γεωργίου Παπαδόπουλου, Σπύρου

Μαρκεζίνη και Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου.

Η περίοδος αυτή αποτελεί μια ξεχωριστή και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προς μελέτη

εποχή καθόσον συντελέστηκαν σημαντικότατες αλλαγές τόσο σε διάφορες κοινωνικές

δομές όσο στην οικονομία και στον πολιτισμό. Ο ελληνικός κινηματογράφος έφτασε

στην περίοδο αυτή στην υπέρτατη ακμή του αλλά υπέστη συγχρόνως λογοκρισία,

γεγονός που έχει μεγάλη σημασία για την έρευνα μας.

Η πολιτική του ελληνικού επίσημου κράτους κατά την περίοδο αυτή η οποία, όπως

προαναφέρθηκε, αποτελεί συνέχιση της ναυτιλιακής πολιτικής της κυβέρνησης του

Γεωργίου Παπανδρέου κινήθηκε πάνω σε δυο βασικούς πυλώνες. Την μετατροπή του

Πειραιά σε ένα διεθνές κέντρο ναυτιλιακής δραστηριότητας, κάνοντας τον ασφαλές

καταφύγιο για Έλληνες και μη πλοιοκτήτες. Αυτή η πολιτική μάλιστα έφερε αρκετές

αλλοδαπές εταιρείες στον Πειραιά οι οποίες όμως σε γενικές γραμμές αποτέλεσαν ξένο

σώμα μέσα στον κλάδο του ελληνικού εφοπλισμού. Ο δεύτερος πυλώνας ήταν η

ελληνοποίηση του ελληνόκτητου στόλου μέσω της τόνωσης του ελληνικού νηολογίου.

Η ανάπτυξη της ελληνόκτητης ναυτιλίας κατά τη διάρκεια της πρώτης μεταπολεμικής

περιόδου συντελέστηκε κατά βάση εκτός Ελλάδας, κυρίως στο Λονδίνο και τη Νέα

Υόρκη. Η πραγματικότητα αυτή μεταβλήθηκε με αποτέλεσμα ο Πειραιάς να αποτελεί

τόπο εγκατάστασης και λειτουργίας του ελληνόκτητου στόλου. Η μετεξέλιξη του

Πειραιά σε διαχειριστικό κέντρο του ελληνόκτητου στόλου οφείλεται στη δημιουργία

του ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου προνομιακής εγκατάστασης ναυτιλιακών

επιχειρήσεων και επιχειρήσεων υποδομής στην Ελλάδα και ταυτόχρονα στην επιθυμία

των Ελλήνων εφοπλιστών για την ύπαρξη ενός ναυτιλιακού κέντρου που να ελέγχεται

16

αποκλειστικά από τους ίδιους. Από το 1968 ως το 1975 οκτακόσιες επιχειρήσεις έχουν

ιδρυθεί στον Πειραιά με αποτέλεσμα η ναυτιλιακή υποδομή της Ελλάδας να βελτιωθεί

θεαματικά, καθώς μαζί με τα ναυτιλιακά γραφεία ήρθαν μαζί ξένες τράπεζες,

ασφαλιστικές εταιρείες και πολλές συμπληρωματικές προς τη ναυτιλία υπηρεσίες.

Το ελληνικό κράτος επεδίωκε διαχρονικά σε γενικές γραμμές να διατηρεί σχέση καλής

και κερδοφόρας συνεργασίας με τη ναυτιλία. Οι κύριοι λόγοι ήταν το ναυτιλιακό

συνάλλαγμα που εισέρρεε στη χώρα από τη ναυτιλιακή δραστηριότητα καθώς και η

αίγλη και το κύρος που η ναυτιλία προσέδιδε στη χώρα στο εσωτερικό και το

εξωτερικό. Οι κυβερνήσεις της δικτατορίας δεν αποτέλεσαν εξαίρεση σε αυτόν τον

κανόνα και προσπάθησαν να δημιουργήσουν, και τελικά το κατάφεραν, μια άρρηκτη

σχέση με τον εφοπλισμό. Την περίοδο αυτή τίθεται σε εφαρμογή το θεσμικό πλαίσιο με

στόχο την προσέλκυση των ελληνόκτητων πλοίων στο ελληνικό νηολόγιο, τον

«επαναπατρισμό» των ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακών εταιριών στην Ελλάδα και

την ανάπτυξη του Πειραιά ως μεγάλο διαχειριστικό κέντρο. Οι αποφάσεις που

πάρθηκαν είχαν να κάνουν με τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των πλοίων

(Αναγκαστικός Νόμος 465/68) αλλά και την εκχώρηση δυνατότητας σε ξένες εταιρίες

να εγκατασταθούν στον Πειραιά (Αναγκαστικός Νόμος 89/67).12

Η καλές σχέσεις του καθεστώτος και του εφοπλισμού γίνονται αντιληπτές από τις

ανταλλαγές θεσμικών επισκέψεων των κρατικών λειτουργών με την Ένωση Ελλήνων

Εφοπλιστών και τις φιλοφρονήσεις εκατέρωθεν. Το Μάρτιο του 1972 ο πρωθυπουργός

της Ελλάδος Γ. Παπαδόπουλος ανακηρύχθηκε παμψηφεί «Ισόβιος Επίτιμος Πρόεδρος

της την Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών». Οι στενές επαφές του ελληνικού εφοπλισμού

με την πολιτική εξουσία θεσμικά αλλά και οι προσωπικές επαφές μερίδας εφοπλιστών

με τους δικτάτορες κατέληξαν σε λαϊκή εχθρότητα εναντίον του κλάδου.13 Σύμφωνα με

δηλώσεις του Γεωργίου Λαναρά «ο εφοπλιστής εδημιουργούσε από μόνος του μια

δυσφήμιση».

12 «Ευπόμπη. Ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, 1945-2000.Οργάνωση, διοίκηση και στρατηγικές, Γιάννης Θεοτοκάς – Τζελίνα Χαρλάυτη, 2004. 13 «Σχέσεις κράτους και ναυτιλίας», 11η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, περιοδικό Αργώ, Ιανουάριος 1976.

17

Φυσικά δεν ήταν όλοι οι Έλληνες πλοιοκτήτες που στήριξαν τη δικτατορία όμως η

καθαρή υποστήριξη της ηγεσίας τους καθώς και η ατομική υποστήριξη μερικών από

τους ισχυρότερους του κλάδου, βοήθησε να ταυτιστούν τα συμφέροντα τους με τους

δικτάτορες.

3.3 Το πρωτογενές υλικό

Το πρωτογενές υλικό το οποίο εξετάζεται στην παρούσα έρευνα αντλείται από το πλέον

δημοφιλές ΜΜΕ της περιόδου που ερευνούμε. Πρόκειται για τον κινηματογράφο ο

οποίος ελλείψει τηλεόρασης είχε να ανταγωνιστεί μονάχα τον περιοδικό τύπο. Η

ανάπτυξη του κινηματογράφου οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εντύπωση

ρεαλισμού που αποκτά ο θεατής, γεγονός που καθιστά τον κινηματογράφο ως

σημαντικότατο μέσο επιρροής πάνω στις μάζες. Ο ελληνικός κινηματογράφος

ακολουθεί και περιγράφει, θα μπορούσαμε να πούμε, πιστά την κοινωνική

πραγματικότητα της εποχής του, γεγονός που αποτελεί πολύτιμο εργαλείο στα χέρια

του ερευνητή.

Στη συγκεκριμένη έρευνα θα μας απασχολήσουν οι κινηματογραφικές ταινίες των ετών

1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974. Ένα βασικό πρόβλημα που

προκύπτει σε αυτό το στάδιο είναι ο τρόπος επιλογής και αξιολόγησης του

πρωτογενούς υλικού, πρόβλημα το οποίο λόγω του τεράστιου όγκου της εγχώριας

κινηματογραφικής παραγωγής, καθιστά σχεδόν απαγορευτική τη μελέτη του συνόλου

του υλικού και υποχρεώνει τον καθορισμού του κριτηρίου της θεαματικότητας. Ως εκ

τούτου από κάθε έτος επιλέγονται οι πρώτες δέκα σε πώληση εισιτηρίων ελληνικές

ταινίες απ’ τις οποίες μας αφορούν οι ταινίες οι οποίες διαθέτουν ρόλο εφοπλιστή.

18

3.4 Ανάπτυξη ερευνητικής μεθοδολογίας

Η χρησιμοποίηση μιας ερευνητικής μεθόδου η οποία θα συνδυάζει τα οφέλη των

ποσοτικών και των ποιοτικών ερευνών είναι αναγκαία στην προσπάθεια σκιαγράφησης

των εφοπλιστικών ρόλων μέσα από τις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου της

περιόδου 1967 – 1974 δεδομένης της ιδιαιτερότητας του υλικού. Η θεαματικότητα της

εκάστοτε ταινίας, η έκταση, η υφή και ο τόνος του ρόλου, η λογοκρισία που επέβαλλε

το καθεστώς είναι παράγοντες οι οποίοι πρέπει απαραίτητα να ληφθούν υπόψη του

ερευνητή και να μελετηθούν διεξοδικά. Η ερευνητική μέθοδος η οποία παρέχει τη

δυνατότητα ανάλυσης οπτικοακουστικού υλικού, όπως αυτό του κινηματογράφου εν

προκειμένω, είναι η Ανάλυση Περιεχομένου (content analysis) όπως αυτή περιγράφεται

από τον Neuendorf (2002)14 και η Ανάλυση Περιεχομένου οπτικοακουστικών μέσων

(media content analysis) όπως περιγράφεται από τους David Michaelson και Toni L.

Griffin (2005)15.

Σύμφωνα με τον Neuendorf (2002) η Ανάλυση Περιεχομένου (content analysis) είναι

μια μηνυματοκεντρική μέθοδος η οποία διαθέτει δυο διαφορετικές προσεγγίσεις, την

ανθρωπιστική και τη συμπεριφοριστική. Η συμπεριφοριστική προσέγγιση ανάλυσης

προσπαθεί να εντοπίσει και να εξηγήσει τα μελλοντικά αποτελέσματα του αντικειμένου

έρευνας ενώ η ανθρωπιστική προσέγγιση προσπαθεί να εκμαιεύσει και να αντλήσει

πληροφορίες για τον πολιτισμό, την κοινωνία, την πολιτική και γενικότερα στοιχεία για

το εξωτερικό περιβάλλον του αντικειμένου έρευνας.

Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ορισμού της Ανάλυσης Περιεχομένου (content

analysis). Η ανάλυση περιεχομένου, όπως λέγεται, έχει οριστεί από τον Berger (1991) ο

οποίος ανέφερε ότι είναι μια τεχνική έρευνας που βασίζεται στη μέτρηση της

ποσότητας ενός αντικειμένου έρευνας (βία, αρνητικές απεικονίσεις των γυναικών, ή

οτιδήποτε άλλο) σε μια αντιπροσωπευτική δειγματοληψία κάποιας μαζικής και

14 Neuendorf, K. (2002). The Content Analysis Guidebook, Thousand Oaks, CA: Sage Publications. 15 New Model for Media Content Analysis by Michaelson and Griffin Copyright © 2005, The Institute for Public Relations

19

δημοφιλούς μορφής τέχνης. Η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι καθαρά ποσοτική και

άπτεται στη μια πλευρά της ανάλυσης περιεχομένου. Η άλλη πλευρά είναι η ποιοτική

ανάλυση περιεχομένου η οποία ορίζεται ιδιαίτερα εύστοχα από τους Stone, Dunphy,

Smith &Ogilvie (1996), οι οποίοι αναφέρουν ότι η ανάλυση περιεχομένου είναι

οποιαδήποτε τεχνική έρευνα χρησιμοποιείται για την εξαγωγή συμπερασμάτων από

τον συστηματικό και αντικειμενικό εντοπισμό συγκεκριμένων χαρακτηριστικών μέσα

σε συγκεκριμένο κείμενο.

Απαραίτητο κρίνεται στο συγκεκριμένο σημείο να αναφερθούμε εν συντομία στην

ποσοτική και ποιοτική ανάλυση περιεχομένου, όχι τόσο για την κατανόηση των όρων

αλλά για την χρησιμότητα της κατ’ αντιπαράσταση διερεύνησης τους, γεγονός που θα

καταστήσει σαφές τα μειονεκτήματα της κάθε μιας προσέγγισης αν χρησιμοποιηθούν

ξεχωριστά αλλά κυρίως τα πλεονεκτήματα τα οποία προκύπτουν και τα μειονεκτήματα

που υποσκελίζονται από το συνδυασμό τους.

Η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου συλλέγει στοιχεία και δεδομένα σχετικά με το

περιεχόμενο του έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού όπως αριθμός αναφορών σε

συγκεκριμένα ζητήματα, αριθμός επαναλήψεων, συχνότητα παρουσίας συγκεκριμένων

λέξεων, μοτίβων και άλλα όμοια.

Σε γενικές γραμμές δεν είναι σωστό να υποθέσουμε ότι παράγοντες όπως η συχνότητα

ή το μέγεθος των οπτικοακουστικών μηνυμάτων ισοδυναμούν με τα επιρροή που αυτά

έχουν προς το θεατή. Επίσης σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εφησυχάσουμε

στηριζόμενοι στην άποψη ότι οι ποσοτικοί παράγοντες είναι οι βασικότεροι παράγοντες

που επηρεάζουν τον αντίκτυπο του αντικειμένου έρευνας προς τον δέκτη. Εν ολίγοις η

ποσοτική ανάλυση περιεχομένου είναι σύμφωνη με την επιστημονική μέθοδο και να

βοηθήσει να εξαχθούν αξιόπιστα συμπεράσματα.

Η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου μελετά τις αρνητικές και τις θετικές λέξεις και

φράσεις σε μια προσπάθεια σκιαγράφησης του τόνου του αντικειμένου έρευνας. Τα

εργαλεία που χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον σε αυτή τη μέθοδο είναι

γλωσσολογικά, αφηγητικά, σημειωτικά και άλλα. Η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου

είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διαθέτει επιστημονική αξιοπιστία. Είναι όμως μια μέθοδος

20

απαραίτητη για να κατανοηθούν τα βαθύτερα μηνύματα κειμένων και

οπτικοακουστικού υλικού.

Είναι λοιπόν εύκολα κατανοητό ότι ένα υβριδικό μοντέλο το οποίο θα περιλαμβάνει

ποιοτική και ποσοτική ανάλυση περιεχομένου θα έδινε επιστημονικά τα πλέον

αξιόπιστα αποτελέσματα.

Συνεχίζοντας σύμφωνα με τον Neuendorf (2002) για την επίτευξη ανάλυσης

περιεχομένου απαραίτητη είναι η κωδικοποίηση των βασικών μεταβλητών πάνω στις

οποίες θα κινηθεί η ανάλυση. Η δημιουργία των πλαισίων κωδικοποίησης συσχετίζεται

πραγματικά με μια δημιουργική προσέγγιση των μεταβλητών που ασκούν μια επιρροή

πέρα από το κειμενικό περιεχόμενο. Στην πολιτική ανάλυση για παράδειγμα, αυτές οι

μεταβλητές θα μπορούσαν να είναι πολιτικά σκάνδαλα, ο αντίκτυπος των ψηφοφοριών

στην κοινή γνώμη, ξαφνικά γεγονότα που αφορούν την εξωτερική πολιτική,

πληθωρισμός και άλλα αντίστοιχα ζητήματα.

Οι Michaelson και Griffin16 πιστεύουν ότι προκειμένου να διευκρινιστούν και να

κατανοηθούν καλύτερα τα ζητήματα που επηρεάζουν την πρόοδο της μέτρησης και

αξιολόγησης στον τομέα των δημοσίων σχέσεων, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις

οκτώ διαφορετικές προσεγγίσεις στην ανάλυση περιεχομένου που είναι ήδη ευρέως

στην πράξη. Αυτές είναι :

1.Clip counting. Είναι η πιο βασική και απαρχαιωμένη μορφή της ανάλυσης

περιεχομένου στην οποία τα σχετικά αντικείμενα έρευνας ταξινομούνται με

χρονολογική σειρά. Η ανάλυση αυτή δεν περιέχει ιδέες ή ερμηνεία και δεν κάνει

κρίσεις σχετικά με το πραγματικό περιεχόμενο.

2.Ανάλυση Κυκλοφορίας και Αναγνωσιμότητας (Circulation and Readership Analysis)

Αυτή η αναλυτική μέθοδος βασίζεται στην καταμέτρηση κλιπ με την προσθήκη

πληροφοριών σχετικά με τα αντικείμενα που συγκεντρώθηκαν από δευτερογενείς πηγές

δεδομένων, όπως η κυκλοφορία της έκδοσης ή τον αριθμό των αντιγράφων ή

αναγνωστικό κοινό.

16 New Model for Media Content Analysis by Michaelson and Griffin Copyright © 2005, The Institute for Public Relations

21

3. Advertising Value Equivalence (AVE). Η μέθοδος αυτή υπολογίζει το κόστος της της

διαφήμισης που έχει ένα ισοδύναμο μέγεθος σε ισοδύναμη θέση για μια συγκεκριμένη

δημοσίευση σε μια συγκεκριμένη ημέρα. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτή η μέθοδος

είναι γενικά απαξιωθεί από τους επαγγελματίες των δημοσίων σχέσεων.

4. Απλή Ανάλυση Περιεχομένου (Simple Content Analysis.) Η μέθοδος αυτή

συνίσταται στην ταξινόμηση και κωδικοποίηση των αντλούμενων πληροφοριών από το

αντικείμενο έρευνας σε κατηγορίες οι οποίες είναι δυνατόν να αναλυθούν στατιστικά.

Είναι απαραίτητο εδώ να αναφερθεί ότι σκόπιμα μηνύματα και συγκεκριμένα στοιχεία

ή πληροφορίες που δεν αναφέρονται στους κώδικες δεν ενδιαφέρουν το ερευνητή.

5. Ανάλυση Μηνυμάτων (Message Analysis). Αυτός ο τύπος της ανάλυσης

περιεχομένου ασχολείται με την παρουσία των σκοπίμων μηνυμάτων σε αντικείμενα

έρευνας. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή τα βασικά μηνύματα αναπτύσσονται με βάση

τους στόχους της επικοινωνίας. Οι στόχοι αυτοί "μεταφράζονται" σε κωδικούς που θα

αποτελέσουν τη βάση της ανάλυσης. Άρθρα κωδικοποιούνται από την παρουσία

βασικών μηνυμάτων που περιλαμβάνονται σε κάθε αντικείμενο έρευνας. Η αναλυτική

διαδικασία είναι παρόμοια με αυτή της απλής ανάλυσης περιεχομένου όπου επίσης οι

κωδικοί εγγράφονται σε μια βάση δεδομένων για στατιστική ανάλυση.

6.Ανάλυση Τονικότητας (Tonality Analysis). Η μέθοδος αυτή προσδιορίζει εάν το

περιεχόμενο του αντικειμένου έρευνας είναι θετικό ή αρνητικό για το πρόσωπο,

εταιρεία, οργάνωση ή το προϊόν και ασχολείται με την εκτίμηση της τονικότητας

συνολικά σε ένα αντικείμενο έρευνας. Υπάρχει μια ταξινόμηση θετική, ουδέτερη και

αρνητική που χρησιμοποιείται συνήθως από τους επαγγελματίες των δημοσίων

σχέσεων , όπως επίσης μπορεί να υπάρχουν και μια κλίμακα τονικότητας από 0 - 100.

7. Ανάλυση Προβολής (Prominence Analysis). Η μέθοδος αυτή λαμβάνει υπόψη έξι

παράγοντες οι οποίοι είναι οι εξής :

Έκδοση στην οποία εμφανίζεται το αντικείμενο έρευνας

Ημερομηνία έκδοσης

Συνολική έκταση αντικειμένου έρευνας

22

Σε ποιο σημείο της έκδοσης εμφανίζεται

Παρουσία φωτογραφιών

Μέγεθος επικεφαλίδας

8. Quality of Coverage. Αυτό το είδος της ανάλυσης περιεχομένου είναι ένας

συνδυασμός παραγόντων, όπως:

Τονικότητα

Ανάδειξη

Ειδικά μηνύματα

Ανάλυση όγκου αντικειμένων.

3.5 Καθορισμός ερευνητικής μεθόδου

Όπως προκύπτει από τα κεντρικά ερωτήματα που απασχολούν την παρούσα έρευνα ο

τρόπος εξέτασης των εφοπλιστικών ρόλων στα πλαίσια της ελληνικής

κινηματογραφικής παραγωγής κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1967 ως 1974 οφείλει

να εξυπηρετήσει δυο βασικές κατευθύνσεις. Απ’ τη μια η περιγραφική ανάλυση των

ρόλων αυτών και η ταυτόχρονη αναζήτηση των εκουσίων μηνυμάτων των δημιουργών

και απ’ την άλλη η ερμηνευτική προσέγγιση και η σκιαγράφηση των ρόλων καθώς

επίσης και η προσπάθεια έρευνας των πλεγμάτων σχέσεων των πρωταγωνιστών με το

εσωτερικό και το εξωτερικό τους περιβάλλον.

Το εργαλείο για μια τέτοια προσέγγιση είναι ένα μοντέλο media content analysis η

οποία διαθέτει στοιχεία της θεωρίας του Neuendorf (2002) και των Michaelson και

Griffin (2005). Πιο συγκεκριμένα από τη θεωρία των τελευταίων θα γίνει clip

counting,circulation analysis, simple content analysis, message analysis, tonality

analysis και φυσικά quality of coverage analysis ενώ παράλληλα σύμφωνα με τη

23

θεωρία του Neuendorf (2002) η προσέγγιση που θα ακολουθηθεί είναι η ανθρωπιστική

και η ανάλυση που θα επιχειρηθεί θα είναι ένα υβριδικό μοντέλο με στοιχεία τόσο

ποσοτικά όσο και ποιοτικά.

Οι μεταβλητές που θα χρησιμοποιηθούν είναι συγχρόνως και ποσοτικές και ποιοτικές.

Αρχικά θα σχολιαστεί κατά πόσον ταινίες που διαθέτουν ρόλο εφοπλιστή εμφανίζονται

στις πρώτες δέκα σε θεαματικότητα ταινίες κάθε έτους από αυτά που μας ενδιαφέρουν

στην παρούσα έρευνα. Το συγκεκριμένο μέρος της έρευνας έχει να κάνει με την

ποσοτική ανάλυση (Neuendorf 2002) και με το clip counting και circulation analysis

των Michaelson και Griffin (2005).

Στη συνέχεια από ποιοτικής πλευράς ανάλυσης (Neuendorf 2002)αλλά και σύμφωνα με

τα simple content analysis και tonality analysis (Michaelson και Griffin 2005) θα

πραγματοποιηθεί κωδικοποίηση συγκεκριμένων μεταβλητών που εν προκειμένω θα

είναι οι παρακάτω:

Σχέσεις εφοπλισμού με ναυτεργασία.

Εφοπλισμός και κοινωνία.

Σχέσεις εφοπλιστή με ανταγωνισμό.

Εφοπλισμός και επίσημο κράτος.

Θετικός – ουδέτερος – αρνητικός ρόλος.

Επιπροσθέτως όσον αφορά κάθε αντικείμενο έρευνας ξεχωριστά θα επιχειρείται να

αποκαλυφθούν τα σκόπιμα αλλά και τα ακούσια μηνύματα (message analysis

,Michaelson και Griffin 2005) όπως αυτά προκύπτουν μέσα από τη σκιαγράφηση των

ρόλων, το γενικότερο σενάριο και τη σκηνοθεσία.

Σε ένα επόμενο στάδιο θα πραγματοποιηθεί στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων,

στα μετρήσιμα στοιχεία που θα εξαχθούν από την έρευνα και θα γίνει η προσπάθεια

εξαγωγής χρήσιμων συμπερασμάτων συνολικά για το υλικό που χρησιμοποιείται στην

παρούσα έρευνα.

24

Σε τελευταίο επίπεδο θα επιχειρηθεί, στο πλαίσιο του δυνατού, μια συγκριτική μελέτη

της θεαματικότητας των ταινιών αυτών την εποχή της πρώτης τους προβολής και της

θεαματικότητας που έχουν αυτές στην εποχή που πραγματοποιείται η εν λόγω έρευνα.

Από το εγχείρημα αυτό θα εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα που θα αφορούν το κατά

πόσο οι τα αντικείμενα αυτά έρευνας, οι αξίες, οι ιδέες, οι απόψεις και τα μηνύματα

τους παραμένουν επίκαιρα στην εποχή μας.

25

Β’ ΜΕΡΟΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΙΝΙΩΝ

1. Ταινίες 1967 Το έτος 1967 οι δέκα πρώτες σε πώληση εισιτηρίων ταινίες ήταν:17 Πίνακας 1

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Το πιο Λαμπρό Αστέρι. 652.661 2η Μια Κυρία στα Μπουζούκια. 615.483 3η Νύχτα Γάμου. 525.647 4η Δημήτρη μου! Δημήτρη μου!. 498.509 5η Πυρετός στην Ασφαλτο. 487.036 6η Βέγγος Φανερός Πράκτωρ 000. 474.568 7η Βίβα Ρένα. 456.000 8η Αχ Αυτή η Γυναίκα Μου. 428.079 9η Κονσέρτο για Πολυβόλα 427.698 10η Ο Γεροντοκόρος 340.868 Στη συγκεκριμένη σεζόν από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις ταινίες ελληνικής

κινηματογραφικής παραγωγής εμφάνιση ρόλου που ενσαρκώνει Έλληνα πλοιοκτήτη

έχουμε σε δυο. Αυτές είναι το «Μια Κυρία στα Μπουζούκια» και το «Βίβα Ρενα».

17 http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1967

http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1967

26

1.1 Μια Κυρία στα Μπουζούκια

ΥΠΟΘΕΣΗ:18

Η Αννούλα που θέλει να πάει στα καλλιστεία, έχε τρία αδέλφια που την προσέχουν με

ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί ζουν σε μια λαϊκή γειτονιά και γενικώς φοβούνται τα

σχόλια του κόσμου. Η Αννούλα όμως είναι ερωτευμένη με ένα φτωχόπαιδο

ποδοσφαιριστή, φίλο των αδελφών της, που και εκείνος την αγαπά αλλά δεν μπορούν

να το δηλώσουν δημοσίως. Μια βραδιά όμως σε μια λαϊκή ταβέρνα που έχουν πάει για

να γλεντήσουν εμφανίζεται η πλούσια εφοπλιστής κυρία Απέργη από το Ψυχικό, η

οποία την πέφτει στο νεαρό ποδοσφαιριστή. Ο ένας αδελφός της Αννούλας, επίσης

ποδοσφαιριστής, γνωρίζει την υπηρέτρια της κ. Απέργη, η οποία φοράει τα ρούχα της

και κυκλοφορεί με το αυτοκίνητό της, και νομίζοντας που είναι πλούσια τα φτιάχνει

μαζί της. Τα πράγματα μπερδεύονται πολύ, η Αννούλα πάει στα καλλιστεία, το ψέμα

της υπηρέτριας αποκαλύπτεται και η κυρία Απέργη κάνει πίσω και τους βοηθάει όλους

να βρουν το δρόμο τους, μένοντας εκείνη μόνη.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Η κυρία Απέργη αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση ρόλου πλοιοκτήτη καθώς σε

ελάχιστες περιπτώσεις ασχολείται με τα πλοία και τις επιχειρήσεις της. Μάλιστα σε

καμιά από τις περιπτώσεις αυτές δεν αμελεί να αναφέρει πόσο δυσάρεστη της είναι η

ενασχόληση αυτή. Ο ρόλος της στην ταινία είναι πρωταγωνιστικός και ο πλέον

καθοριστικός για την εξέλιξή της.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ

Η σχέση της με τους εργαζόμενούς της φαίνεται πραγματικά εξαιρετική. Αυτοί που

εμφανίζονται στην ταινία είναι οι διευθυντές της εταιρείας της που επί της ουσίας

διαχειρίζονται τα πάντα που έχουν σχέση με αυτή. Αν και αρχικά φαίνονται

δυσαρεστημένοι με την ελλειπή ενασχόληση της εργοδότριας τους με την επιχείρηση

18 < http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/mia-kuria-sta-mpouzoukia.html>

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/mia-kuria-sta-mpouzoukia.html

27

στη συνέχεια οι σχέσεις τους φαίνονται εξαιρετικές και φαίνονται να απολαμβάνουν

την αμεσότητα και τον απλό της χαρακτήρα. Η κα Απέργη φαίνεται να τους

εμπιστεύεται τυφλά. Τον τελευταίο λόγο φυσικά τον έχει εκείνη, γεγονός που μας

δείχνει ότι παρόλη την ελλειπή ενασχόληση της έχει απόλυτη εποπτεία της εταιρείας

της. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η σχέση της με την υπηρέτρια της είναι σχεδόν

φιλική και ιδιαίτερα προστατευτική. Με τους υπολοίπους του περιβάλλοντος της όπως

διαφαίνεται έχει σχέση εργοδότη με εργαζόμενο αφήνοντας τους αρκετό ελεύθερο

πεδίο να δράσουν αυτοβούλως.

ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η κα Απέργη είναι ο χαρακτήρας εκείνος πλοιοκτήτη που όπως συμπεραίνεται από τη

μελέτη της ταινίας έχει επαφή με την κοινωνία όσον αφορά κυρίως τα θεάματα. Πιο

συγκεκριμένα τα δυο βασικά μοτίβα της ταινίας είναι το ποδόσφαιρο και τα λαϊκά

κέντρα διασκέδασης. Η πρωταγωνίστρια ασχολείται εντατικά και με τα δυο.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ

Στην ταινία αυτή δεν γίνεται καμία αναφορά στον κλάδο των πλοιοκτητών. Εκείνο το

οποίο θα μπορούσαμε να εικάσουμε βάσει χαρακτήρος της πρωταγωνίστριας είναι ότι

πρόκειται για πολύ σκληρό διαπραγματευτή και πολύ δυνατό «παίκτη» στην ναυτιλία.

Οι δουλείες για τις οποίες δίνει έγκριση, όπως αναφέρεται, είναι μεγάλες, πολυδάπανες

και στοχεύουν επιθετικά στην ανάπτυξη. Διεκδικεί αυτό που επιθυμεί και συνήθως το

καταφέρνει.

ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ

Στην ταινία αυτή δεν γίνεται καμία αναφορά στο επίσημο κράτος.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

Η κα Απέργη είναι ένας χαρακτήρας απλός παρόλο το κοινωνικό και οικονομικό

υπόβαθρο του. Απολαμβάνει τις λαϊκές διασκεδάσεις και τους λαϊκούς ανθρώπους.

Είναι ανοιχτοχέρα, μεγαλόψυχη και συναισθηματική παρόλο που το γενικότερο προφίλ

28

της παραπέμπει σε άνθρωπο ιδιαίτερα σκληρό. Βοηθά τους πάντες ακόμα κι αν αυτό

είναι αντίθετο προς τις επιθυμίες της. Είναι ένας ρόλος πέρα για πέρα θετικός. Είναι

άνθρωπος ευθύς χωρίς πλαστούς καθωσπρεπισμούς με συναίσθηση της θέσης της αλλά

σε καμιά περίπτωση δεν καταφεύγει σε εξαγορά ανθρώπων και συνειδήσεων.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ

Τα μηνύματα τα οποία μεταδίδονται στο θεατή της ταινίας είναι προφανώς ότι ο

Έλληνας εφοπλιστής δεν είναι απαραίτητα εσωστρεφής και δε βρίσκεται μόνιμα στο

κυνήγι του κέρδους. Αντίθετα είναι ιδιαίτερα εξωστρεφής και φιλάνθρωπος. Μπορεί να

είναι λαϊκός, να βοηθά τους συνανθρώπους του οικονομικά και όχι μόνο. Επίσης μας

τον παρουσιάζει να έχει πάθη και συναισθήματα και πάνω απ’ όλα να είναι ανθρώπινος

χαρακτήρας και όχι ψυχρός επαγγελματίας. Τέλος αυτό που ξεκάθαρα αναφέρεται απ’

την κα Απέργη είναι ότι τα χρήματα δεν φέρνουν πάντα την ευτυχία.

1.2 Βίβα Ρένα

ΥΠΟΘΕΣΗ:19

Η Ρένα, ξεπεσμένη λαϊκή τραγουδίστρια από την Κέρκυρα, ζει στην Αθήνα με τον

μπουζουξή αδελφό της Στράτο, ενώ μια εξαδέλφη της, η Πεπίτα ντι Κόρφου με την

οποία μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό, είναι μεγάλη βεντέτα του ελαφρού τραγουδιού

και μένει στη Ρώμη με τον αρραβωνιαστικό της Αντόνιο. Ο εφοπλιστής Λάμπρος

Φωκάς καλεί στην δεξίωσή του την Πεπίτα, με την οποία είχε γνωριστεί πριν από

χρόνια στη Νάπολη αλλά εκείνη αδυνατεί να προσέλθει. Ένας κατεργάρης ατζέντης

παρουσιάζει τη Ρένα στη θέση της Πεπίτα. Αρχικά το τέχνασμα έχει επιτυχία και ο

Φωκάς γοητεύεται από την Πεπίτα-Ρένα. Η κομπίνα και η πλαστοπροσωπία

αποκαλύπτονται όταν η Πεπίτα έρχεται στην Ελλάδα για διακοπές. Ο Φωκάς γίνεται

19 http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/biba-rena.html

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/biba-rena.html

29

έξαλλος αλλά η Πεπίτα τον ηρεμεί. Τέλος Πεπίτα και Ρένα, μαζί, τραγουδούν και

ξεφαντώνουν στη δεξίωση.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο εφοπλιστής Λάμπρος Φωκάς είναι μια προσωπικότητα πολυδιάστατη. Έχει τη

δυνατότητα συγχρόνως να εργάζεται σκληρά με αποτέλεσμα να αποτελεί έναν εκ των

ισχυρότερων πλοιοκτητών της εποχής αλλά και να απολαμβάνει τις χαρές της κοσμικής

ζωής. Διασκεδάζει, ακολουθεί τη μόδα, ταξιδεύει, ερωτεύεται. Η κατακτήσεις του στο

άλλο φύλο είναι γνωστές και αναφέρονται συχνά κατά τη διάρκεια της ταινίας. Αυτό

που θα μπορούσαμε κάλλιστα να χαρακτηρίσουμε τον εφοπλιστή Φωκά είναι ότι είναι

ένας καρδιοκατακτητής σε κρίση ηλικίας.


Ο Λάμπρος Φωκάς είναι τυπικός και βλοσυρός απέναντι στους εργαζόμενους του. Τον

ενδιαφέρει αποκλειστικά και μόνο να πραγματοποιούνται οι εντολές του και για το

λόγο αυτό κανένας εκ των υπαλλήλων του δεν έχει ρόλο μεγαλύτερο της μιας ατάκας

στην ταινία την οποία ερευνούμε. Υπάρχει μόνο ένα πρόσωπο, ο κος Χριστόφορος,

που δείχνει να είναι κάτι παραπάνω από υπάλληλος ο οποίος διεκπεραιώνει τα πάντα

για λογαριασμό του πλοιοκτήτη κι είναι κάτι περισσότερο σαν φίλος του παρά σαν

υπάλληλος του. Φυσικά για τα σημαντικά ζητήματα συνομιλεί και διαπραγματεύεται

σκληρά ο ίδιος.


Ο εφοπλιστής Λάμπρος Φωκάς ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την εικόνα του προς την

κοινωνία. Είναι μια προσωπικότητα κοσμική και κατά ένα μεγάλο ποσοστό

εξωστρεφής. Το κόστος για την κοινωνική του προβολή του είναι αδιάφορο καθόσον

30

απ’ τη μια δεν έχει οικονομικό πρόβλημα κι απ’ την άλλη αυτό που τον ενδιαφέρει

περισσότερο είναι η εικόνα του και πώς αυτή βγαίνει προς τα έξω. Ο ίδιος

παραλαμβάνει τους εκλεκτούς του προσκεκλημένους. Απ’ ότι αποδεικνύεται κατά τη

ροή της ταινίας γενικότερα η συνταγή δημοσίων σχέσεων και κοινωνικής προβολής που

ακολουθεί είναι άκρως επιτυχημένη εφόσον ο τύπος της εποχής τον φιλοξενεί συχνά

στις στήλες του.


Απ’ ότι διαφαίνεται από το σενάριο της ταινίας ο Λάμπρος Φωκάς είναι ένας μεγάλος

παίκτης στη ναυτιλία της εποχής ο οποίος ασχολείται με όλα τα είδη φορτίου καθόσον

διαθέτει πλοία ξηρού φορτίου, πετρελαιοφόρα και υπερωκεάνια. Του αρέσει να

εντυπωσιάζει τους ανταγωνιστές του μέσω των επιχειρηματικών του κινήσεων αλλά και

μέσω των κοινωνικών εκδηλώσεων που διοργανώνει και δεν διστάζει να ξοδέψει

υπέρογκα ποσά για να επιτύχει το σκοπό του. Η ταινία αυτή είναι από τις λίγες που

παρουσιάζει τη ναυτιλία ως παγκοσμιοποιημένο κλάδο κι αυτό επιτυγχάνεται μέσω της

αναφοράς στις εθνικότητες των προσκεκλημένων του πλοιοκτήτη σε μια γιορτή που

διοργανώνει.


Στην ταινία αυτή δεν γίνεται καμία αναφορά στο επίσημο κράτος άρα δεν μπορούν αν

εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για αυτό.


Ο εφοπλιστής Λάμπρος Φωκάς είναι ένας γοητευτικός άνθρωπος ο οποίος δεν διστάζει

παραδεχτεί τα λάθη του, να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του, να ερωτευθεί κάποια

πολύ κατώτερης κοινωνικής και οικονομικής επιφάνειας. Δίνει δεύτερη ευκαιρία στους

31

ανθρώπους και συγχωρεί τα λάθη τους και ενώ στην εργασία του είναι σκληρός και

ανταγωνιστικός στην προσωπική του ζωή είναι ιδιαίτερα συναισθηματικός και

ρομαντικός. Βάζει σε δεύτερη μοίρα τα χρήματα και τη δόξα και σε πρώτο πλάνο θέτει

τα αισθήματα και την αξιοπρέπεια. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα θετικό ρόλο με

προσωπικότητα πολυδιάστατη και ικανή να ανταπεξέλθει σε ζητήματα που απαιτούν

και πυγμή και τρυφερότητα.


Τα μηνύματα που δέχεται ο θεατής της ταινίας αυτής έχουν να κάνουν με τα

συναισθήματα τα οποία δεν επηρεάζονται από κοινωνικές τάξεις και οικονομική

επιφάνεια. Απαραίτητο θα ήταν να αναφέρουμε ότι η εικόνα που είχε ο απλός κόσμος

για τους εφοπλιστές είναι διίσταται. Οι περισσότεροι τους περιβάλλουν με σεβασμό,

σχεδόν με δέος, ενώ υπάρχουν κι άλλοι που τους θεωρούν ανθρώπους δίχως τρόπους

και τους αποκαλούν «μαουνιέρηδες». Βασικό μοτίβο της ταινίας βέβαια είναι ότι ο

οποιοσδήποτε μπορεί να τρέφει αισθήματα για οποιονδήποτε αδιαφορώντας για τα

υλικά αγαθά. Ο εφοπλιστής μπορεί να είναι κοσμικός και να βάζει το αέναο κυνήγι του

χρήματος σε δεύτερη μοίρα. Το χρήμα και η δόξα είναι καλά αλλά πάντα κάτι λείπει.

Κάτι που δεν αγοράζεται ούτε πωλείται. Η αγάπη, η τιμή και η αξιοπρέπεια δεν έχουν

τιμή. Αυτό καταλαβαίνει και ο πρωταγωνιστής της εν λόγω ταινίας και για χάρη αυτού

κάποιες στιγμές τσαλακώνει, ακόμα και χειροδικώντας, την τελείως εξεζητημένη και

ατσαλάκωτη εικόνα του ενθυμούμενος ότι ο χώρος δράσης του εφοπλιστή είναι, πέρα

απ’ τη θάλασσα και τα σαλόνια, και τα λιμάνια.

32

2. Ταινίες 1968

Το έτος 1968 οι δέκα πρώτες σε πώληση εισιτηρίων ταινίες ήταν:20

Πίνακας 2

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Η Αρχόντισσα κι ο Αλήτης 750.380 2η Στα Σύνορα της Προδοσίας 710.994 3η Η Λεωφόρος του Μίσους 550.847 4η Το Κορίτσι του Λούνα Πάρκ 483.299 5η Ο Ψεύτης 452.971 6η Ξεριζωμένη Γενιά 448.679 7η Γοργόνες και Μάγκες 414.724 8η Ο Τρελός τα χει 400 408.043 9η Μια Ιταλίδα απ’ την Κυψέλη 396.882 10η Ο Γόης 356.864

Στη συγκεκριμένη σεζόν από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις ταινίες ελληνικής


έχουμε σε τέσσερις. Αυτές είναι «Η αρχόντισσα κι ο αλήτης» , «Ο ψεύτης», «Γοργόνες

και μάγκες» και «Ο τρελός τα χει 400».

2.1 Η Αρχόντισσα κι ο Αλήτης

ΥΠΟΘΕΣΗ21

Το σκάει από το σπίτι της ντυμένη αγόρι η κόρη ενός πλούσιου Κερκυραίου για να

αποφύγει το γάμο με τον γιο ενός πλούσιου εφοπλιστή. Καθοδόν προς τα Γιάννενα

συναντάει και ερωτεύεται ένα φτωχόπαιδο, που πηγαίνει στον θείο του να εργαστεί για

20 < http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1968> 21 < http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/arkhontissa-kai-aletes.html>


http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/arkhontissa-kai-aletes.html

33

να μαζέψει χρήματα, για να παντρέψει την αδελφή του. Η αρχική συμπάθεια

μετατρέπεται σε έρωτα όταν το φτωχόπαιδο καταλαβαίνει ότι το αγόρι είναι κορίτσι. .

Σπουδαίοι ηθοποιοί σε μια ταινία-σταθμό του ελληνικού κινηματογράφου.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Στη συγκεκριμένη ταινία παραγωγής φίνος φίλμς το 1968 έχουμε δυο μεγάλες

εφοπλιστικές οικογένειες, την οικογένεια Κατσαρού και την οικογένεια Ευαγγελίου.

Κάθε οικογένεια απαρτίζεται από τον πατέρα εφοπλιστή και από ένα παιδί, μια κόρη

και ένα γιό αντίστοιχα. Επειδή πρόκειται για τελείως διαφορετικούς χαρακτήρες θα

αναλυθούν ξεχωριστά.

Ο Κατσαρός είναι άνθρωπος αυτοδημιούργητος, αποφασιστικός και με πίστη στις

παραδόσεις και ήθη του τόπου του. Αναφέρεται ότι άλλαξε από τότε που από απλός

βαρκάρης έγινε εφοπλιστής. Πιστεύει ότι το χρήμα διαφεντεύει τον κόσμο και για αυτό

θέλει να κάνει ένα πλούσιο γάμο για τη μοναχοκόρη του. Θέλει να δείχνει σκληρός και

αμείλικτος όμως δεν μπορεί να κρύψει τη μεγάλη αδυναμία που έχει στην κόρη του.

Είναι άνθρωπος ευθύς και κρατάει το λόγο του. Στο τέλος θυμάται τον παλιό του εαυτό,

γαληνεύει και πράττει το ηθικά σωστό και δίκαιο.

Η κόρη του Κατσαρού, η Ρένα είναι μια αθεράπευτα ρομαντική και γοητευτική ύπαρξη

η οποία δεν διστάζει να προβεί σε ακραίες πράξεις για να επιτύχει αυτό που θέλει. Είναι

ένας άνθρωπος λαϊκός και δεν δείχνει να την ενδιαφέρει η εικόνα της προς τους άλλους.

Βαθειά μέσα της είναι ακόμα παιδί.

Ο υιός Ευαγγελίου, ο Ντίνος είναι ο κακομαθημένος και μειωμένων δυνατοτήτων γόνος

εφοπλιστικής οικογένειας από το Λονδίνο. Δεν διαθέτει κανένα επαγγελματισμό και

έχει ανούσια ενδιαφέροντα και προτεραιότητες. Σε στιγμές κρίσης είναι η

πανικόβλητος ή τελείως αδιάφορος ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιοι

αναφέρονται με μειωτικούς χαρακτηρισμούς προς το πρόσωπο του.

34

Ο Ευαγγελίου είναι ένας Έλληνας εφοπλιστής απ’ το Λονδίνο ο οποίος είναι ο ιθύνων

νους της εταιρείας του λόγω της ανικανότητας του υιού του για ανάληψη καθηκόντων.

Το ενδιαφέρει το να κάνει ένα πλούσιο γάμο για το γιό του και η εικόνα που θα βγει

από τον γάμο αυτό προς τα έξω.

Άξιο αναφοράς είναι επίσης ότι καμιά σε καμιά οικογένεια δεν υπάρχει σύζυγος και

μητέρα.


Στην ταινία αυτή έχουμε ξεκάθαρη εικόνα σχέσης εφοπλιστή με την ναυτεργασία. Ο

Ντίνος Ευαγγελίου αναφέρεται μειωτικά προς τους ναυτεργάτες καθόσον ξεκάθαρα

τους θεωρεί κατώτερους και δεν διστάζει μετά από ένα δυσάρεστο συμβάν να βάλλει

κατά δικαίων και αδίκων απολύοντας ένα ολόκληρο συνεργείο ναυπηγείου ανεξάρτητα

απ’ τον αν φέρουν ευθύνη ή όχι.


Το κύρος και η εικόνα που βγάζουν προς τα έξω απασχολεί ιδιαίτερα τους τρείς από

τους τέσσερις εφοπλιστικούς ρόλους που διαθέτει η εν λόγω ταινία. Ο μόνος ρόλος που

δεν ασχολείται με την εικόνα του είναι η Ρένα Κατσαρού η οποία δεν διστάζει να

χαλάσει την εικόνα της μπροστά στο να πετύχει αυτό που θέλει. Οι υπόλοιποι

ασχολούνται ιδιαίτερα με την εικόνα τους ο καθένας βέβαια μέσα στο πλαίσιο των

ενδιαφερόντων του. Οι γονείς αποσκοπούν σε μια φανταχτερή δεξίωση αρραβώνων που

θα αφήσει εποχή και ο Ντίνος Ευαγγελίου στο να κερδίσει στους επερχόμενους αγώνες

φουσκωτών σκαφών.

35


Η ταινία αυτή μας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και για τις σχέσεις των διαφόρων

μελών του ελληνικού εφοπλιστικού κλάδου μεταξύ τους. Ο επικείμενος γάμος ανάμεσα

στους δυο νέους αποτελεί μέρος της στρατηγικής των δυο οικογενειών που επιθυμούν

με το γάμο αυτό να ενώσουν τους στόλους του και να υπερνικήσουν τους υπόλοιπους

ανταγωνιστές τους. Είναι δε τόσο σημαντικό αυτό για εκείνους που, παρόλο που

βλέπουν ότι κανένα απ’ τα παιδιά δεν θέλει αυτό το γάμο, επιμένουν μέχρι τέλους στην

ένωση αυτή. Στον ανταγωνισμό στον κλάδο αυτό δεν χωρούν συναισθηματισμοί αλλά

μόνο το κέρδος και η υποσκέλιση των ανταγωνιστών με κάθε μέσο.


Αναφορές στην κρατική εξουσία δεν γίνονται σε κανένα σημείο της συγκεκριμένης

ταινίας. Αυτό το οποίο είναι αξιομνημόνευτο είναι η υπέρμετρη ενασχόληση της

αστυνομίας, του λιμενικού και των αρχών γενικότερα με την αναζήτηση της χαμένης

κόρης Κατσαρού. Η έντονη παρουσία των ταγμάτων ασφαλείας έχει να κάνει σίγουρα

με το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι της εξαφανισθείσης σε συνδυασμό με την

πιθανή υπεραστυνόμευση, λόγω των συγκεκριμένων και ιδιότυπων πολιτικών

συνθηκών της εποχής που πραγματοποιήθηκε η εν λόγω παραγωγή. Ο πατέρας

εφοπλιστής μιλά απευθείας με ανώτερα στελέχη των σωμάτων που ασχολούνται με τη

δημόσια τάξη προς επίλυση της υπόθεσης.


Οι ρόλοι της ταινίας αυτής είναι όπως προαναφέρθηκε διαφορετικοί μεταξύ τους και

για το λόγο αυτό η τονικότητα τους θα αναλυθεί ξεχωριστά.

Ο Κατσαρός είναι ο αυτοδημιούργητος εφοπλιστής που ξέχασε το παρελθόν και τα

πρώτα του βήματα. Είναι ένας ρόλος που ενώ αρχικά ξεκινά έχοντας τελείως αρνητική

36

χροιά στη συνέχεια γίνεται ολοένα και πιο συμπαθής ώσπου στο τέλος εξιλεώνεται για

τα λάθη που έκανε ως πατέρας δείχνοντας στη μοναχοκόρη του το σωστό δρόμο.

Η Ρένα Κατσαρού είναι η συναισθηματική και ρομαντική επαναστάτρια που δεν

διστάζει να τα χάσει όλα μπροστά στο να ακολουθήσει το δρόμο της καρδιάς της.

Έρχεται σε σύγκρουση με το κατεστημένο της κοινωνικής της στάθμης, της εποχής και

του τόπου της. Δεν πιστεύει σε κοινωνικές ανισότητες και το δείχνει στο συνεχώς. Ο

ρόλος της είναι ένας ρόλος απολύτως θετικός.

Ο Ντίνος Ευαγγελίου είναι ο κλασικός κακομαθημένος νεαρός Λονδρέζος εφοπλιστής

που δεν έχει δουλέψει ποτέ και δε φαίνεται και ικανός να το πράξει στο μέλλον. Είναι

μια καρικατούρα της οποίας η χροιά είναι τελείως αρνητική. Γίνεται συμπαθής κάποιες

στιγμές λόγω του ότι προκαλεί άφθονο γέλιο με ανούσια ενδιαφέροντα και τις

αναποτελεσματικές ιδέες του. Απαραίτητο όμως είναι να σκεφτούμε ότι ανεξάρτητα

από το γέλιο που προκαλεί, ως ιδιοκτήτης ναυτιλιακής εταιρείας έχει υπό την εποπτεία

και την ευθύνη του εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές οι οποίες δεν είναι τόσο ασήμαντες

όσο εκείνος τις θεωρεί. Για το λόγο αυτό στην παρούσα έρευνα ο ρόλος αυτός θα

θεωρηθεί απόλυτα αρνητικός και άκρως επικίνδυνος.

Ο εφοπλιστής Ευαγγελίου ασχολείται κυρίως με τις επιχειρήσεις του και κατ’ επέκταση

με το κέρδος του. Είναι ένας ουδέτερος ρόλος του οποίου μελανό σημείο, πέρα από την

παντελή έλλειψη συναισθηματισμού, είναι η ανατροφή του υιού του.


Τα μηνύματα τα οποία ο θεατής εισπράττει παρακολουθώντας αυτήν την ταινία είναι

αρχικά ότι όπως οι κοινοί καθημερινοί άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους, έτσι και οι

εφοπλιστές έχουν πολλές ομοιότητες και πολλές διαφορές, ακόμα και στα πλαίσια των

ίδιων οικογενειών. Απαραίτητο επίσης είναι να αναφέρουμε ότι όπως διαφαίνεται από

την παραγωγή αυτή ένας από τους στόχους του κλάδου αυτού είναι ο συνεχής

πλουτισμός και η ισχυροποίηση απέναντι στον ανταγωνισμό με κάθε κόστος. Δεν

υπάρχει χώρος για συναισθηματισμούς. Άξια επίσης σχολιασμού είναι και η επιλογή

του τίτλου. Στη συνείδηση του κόσμου η οικονομική επιφάνεια του καθενός καθορίζει

37

και την ποιότητά του σαν άνθρωπος. Για το λόγο αυτό ο πλούσιος είναι άρχοντας και ο

φτωχότερος αλήτης. Φυσικά βάσει έκβασης του σεναρίου ο τίτλος φαίνεται να είναι

αλληγορικός και να ενέχει το στοιχείο του σαρκασμού.

2.2 Ο Ψεύτης

ΥΠΟΘΕΣΗ22

Κατά τη διάρκεια ενός υπερατλαντικού ταξιδιού από τον Πειραιά προς την Αμερική, ο

Πέτρος γιατρός του πλοίου, συλλαμβάνει τον Κώστα έναν απένταρο λαθρεπιβάτη. Ο

Κώστας παρακαλεί τον Πέτρο να μην τον καταδώσει και αυτός για αντάλλαγμα του

ζητάει να φορέσει την στολή του και παριστάνοντας τον γιατρό να πάει να γνωρίσει για

λογαριασμό του μια νεαρή κοπέλα την Ρένα που γνώρισε δια αλληλογραφίας και χωρίς

να την έχει δει ποτέ του θέλει να την ξεφορτωθεί.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Στην ταινία αυτή ο ρόλος εφοπλιστή είναι περιορισμένος σε έκταση και σε σκηνές. Ο

εφοπλιστής κος Σωτήρογλου είναι ένας δίκαιος και ηθικός άνθρωπος με έντονο το

αίσθημα της ευθύνης. Είναι συγχρόνως αυστηρός αλλά και ιδιαίτερα συναισθηματικός

άνθρωπος. Λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων αναγκάζεται να εργάζεται χωρίς

ωράριο και είναι μόνιμα απασχολημένος.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ

Παρόλο το μικρό ρόλο που έχει στην ταινία ο εφοπλιστής Σωτήρογλου μας δίνει

αρκετά στοιχεία της σχέσης του με τους εργαζόμενους του. Χωρίς ίχνος τυπικότητας

22 http://www.livemovies.gr/movies/o-pseyths

http://www.livemovies.gr/movies/o-pseyths

38

απέναντι σε όσους εμφανίζονται στην ταινία ο εφοπλιστής αναφέρει ότι τους έχει σαν

παιδιά του και ότι τους έχει μεγάλη αδυναμία. Είναι δε τέτοια η σχέση τους που απ’ τη

μια παίρνει θέση και μάλιστα έχοντας ιδιαίτερο λόγο στα προσωπικά τους ζητήματα και

απ’ την άλλη οι εργαζόμενοι απ’ την πλευρά τους δε θέλουν σε καμιά περίπτωση να

προβούν σε οποιαδήποτε ενέργεια θα τύγχανε της αρνητικής του αντιμετώπισης.


Οι πληροφορίες που αντλούνται από την παραγωγή αυτή σε σχέση με τη σχέση που

επιδιώκει ο Σωτήρογλου να έχει με την κοινωνία είναι περιορισμένες. Άξιο αναφοράς

και σε άμεση σχέση απ’ τη μια με την ηθική που διαθέτει σαν άνθρωπος κι απ’ την

άλλη με τη σχέση που καλλιεργεί με τους εργαζόμενούς του, είναι ότι δεν θα ήθελε να

δώσει λαβή για δυσμενή σχόλια για τους ανθρώπους της εταιρείας του, διότι πιστεύει

ότι η εταιρεία, πέρα απ’ τα πλοία και τα γραφεία, είναι και το ανθρώπινο δυναμικό της.

Αυτοί αποτελούν τη διαφήμιση ή αντίστοιχα της δυσφήμιση της.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ

Στην παρούσα ταινία δεν γίνεται αναφορά σε κάποιο στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να

μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις του εφοπλιστή Σωτήρογλου με

τους υπολοίπους του κλάδου του.



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις του εφοπλιστή Σωτήρογλου με

την επίσημη κρατική εξουσία.

39


Ο πλοιοκτήτης κος Σωτήρογλου πέρα απ’ το ότι δείχνει πολύ καλός επαγγελματίας

είναι ένας άνθρωπος με συναίσθημα, με λογική και με ηρεμία. Επί της ουσίας το

τελευταίο είναι εκείνο που αποτελεί το βασικό του χαρακτηριστικό. Αποτελεί ήρεμη

δύναμη που κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση στα ζητήματα που τον αφορούν και

συμβουλεύει με λογική και σύνεση όταν αυτό του ζητείται. Καταλήγοντας θα

μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως ένα ιδιαίτερα θετικό ρόλο.


Τα μηνύματα τα οποία γίνονται κτήμα του θεατή της ταινίας που ερευνάται επί του

παρόντος έχουν να κάνουν κυρίως με τη σχέση του πλοιοκτήτη με τους εργαζόμενούς

του. Ο εφοπλιστής έχει αίσθημα ευθύνης απέναντι τους και η σχέση τους δεν παραμένει

σε επαγγελματικό και μόνο επίπεδο. Είναι μια σχέση συνεργασίας με στόχο την

διαφύλαξη και την περεταίρω ισχυροποίηση της επιχείρησης. Μερίδιο στην επιτυχία ή

την αποτυχία έχουν όλοι ανεξαρτήτως θέσης και κοινωνικού υποβάθρου. Ο

πλοιοκτήτης λοιπόν όσο οι εργαζόμενοι του τηρούν τη άτυπη αυτή συμφωνία θα τους

έχει σαν παιδιά του ενώ όταν πάψουν θα γίνει απέναντι τους αυστηρός και αμείλικτος.

Τελειώνοντας την ενότητα αυτή άξιο αναφοράς, όπως προκύπτει από την εν λόγω

ταινία, είναι ότι σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις έδινε ιδιαίτερο κύρος και αίγλη η

παρουσία ενός εφοπλιστή.

2.3 Γοργόνες και Μάγκες

ΥΠΟΘΕΣΗ

Κάποιοι Αθηναίοι φτάνουν σε ένα μικρό νησί με σκοπό την τουριστική αξιοποίησή του,

γιατί έχουν μάθει πως μια μεγάλη ελβετική εταιρεία σύντομα θα ενδιαφερθεί να

επενδύσει σε αυτό. Από τη μια είναι ο καρδιοκατακτητής και λίγο πλέιμποϊ γιος ενός

κτηματομεσίτη με τον χαζούλη φίλο του και από την άλλη η γοητευτική ιδιοκτήτρια

40

νυχτερινών κέντρων. Φτάνοντας όμως στο νησί, οι νησιώτες χωρίζονται σε δυο

στρατόπεδα, σε αυτούς που συμφωνούν με την αξιοποίηση και στους άλλους, με

επικεφαλής τον εγγονό της πλούσιας αρχόντισσας του νησιού, που βλέπουν τα

πράγματα με περισσότερο σκεπτικισμό. Ωστόσο, ο εγγονός της καραβοκύρισσας

γίνεται ζευγάρι με την ιδιοκτήτρια των νυχτερινών κέντρων, την κυρία Φλώρα και ο

πλέιμποϊ με την χαζούλα κόρη του ταβερνιάρη που αποδεικνύεται σε σούπερ σέξι

κορίτσι, την ίδια ώρα που οι Ελβετοί αποφασίζουν να μην ασχοληθούν με το

συγκεκριμένο νησί.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Οι εφοπλιστικοί ρόλοι στην ταινία που ερευνάται είναι δυο. Πρόκειται για την

«αρχόντισσα» όπως συνηθίζουν να την αναφέρουν οι συντοπίτες της και τον εγγονό της

Ιάσωνα.

Η αρχόντισσα είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα που τυγχάνει του απόλυτου σεβασμού από

τους ανθρώπους του νησιού στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα. Είναι σοφή με

τεράστια εμπειρία και δύναμη στα χέρια της. Ο απλοί άνθρωποι συνηθίζουν να ζητούν

τη συμβουλή της κι εκείνη με ανιδιοτέλεια τους συμβουλεύει με την σοφία και τη

γνώση της αγοράς την οποία διαθέτει. Η εμπιστοσύνη της στον εγγονό της και

γενικότερα στη νέα γενιά είναι αμέριστη.

Ο Ιάσωνας είναι ο γοητευτικός κι εμφανίσιμος νέος ο οποίος αν και διοικεί την εταιρεία

στο Λονδίνο έχει απόλυτη γνώση των προβλημάτων των ανθρώπων που κατοικούν στο

νησί. Είναι ένας άνθρωπος που παίρνει γρήγορες και εύστοχες αποφάσεις και

προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει στους συντοπίτες του όση γνώση είναι δυνατόν.



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις της εφοπλιστικής οικογένειας

που μας ενδιαφέρει με τους εργαζόμενους της.

41


Η οικογένεια πλοιοκτητών της εν λόγω ταινίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη όπως αυτό

γίνεται αντιληπτό με το κοινωνικό της περιβάλλον σε τοπικό επίπεδο. Τους ενδιαφέρει

ο τόπος τους και οι άνθρωποι του σε πολύ μεγάλο βαθμό και το δηλώνουν σε κάθε

ευκαιρία είτε με την ηθική είτε με την οικονομική τους υποστήριξη. Δεν φείδονται

χρημάτων όταν πρόκειται για το καλό του τόπου τους και τον έχουν βοηθήσει αρκετές

φορές και στο παρελθόν. Πιστεύουν ότι το μέλλον θα έρθει από τη θάλασσα η οποία

τους έθρεψε, του τρέφει και θα τους θρέψει.



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις της εφοπλιστικής οικογένειας

που μας ενδιαφέρει με τους ανταγωνιστές της.


Στην εν λόγω ταινία γίνεται μια αναφορά στην τουριστική πολιτική του κράτους.

Αναφέρεται ότι το ελληνικό κράτος κατά τα πρότυπα των υπολοίπων κρατών της

Ευρώπης διαθέτει ολοκληρωμένη πολιτική τουριστικής ανάπτυξης η οποία είχε ήδη

τότε ξεκινήσει να υλοποιείται και να αποδίδει καρπούς για ελληνικά νησιά αλλά όχι για

το ακόμα για το νησί που διαδραματίζονται τα γεγονότα. Προτρέπονται από τον

πλοιοκτήτη να μην βιάζονται και διαβεβαιώνονται ότι το κράτος έχει μεριμνήσει και

για εκείνους.

42


Η εφοπλιστική οικογένεια της συγκεκριμένης ταινίας αποτελεί ένα θετικότατο κομμάτι

του κλάδου των πλοιοκτητών. Αγαπούν τον τόπο και τους ανθρώπους του και το

δείχνουν. Χωρίς μεγαλοστομίες και υποσχέσεις που δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν

είναι πάντα παρόντες να αντιμετωπίσουν από κοινού τα διάφορα προβλήματα. Η

αίσθηση της ευθύνης απέναντι στους συντοπίτες τους και ο προστατευτισμός προς

αυτούς ώστε να μην πέσουν θύματα εκμετάλλευσης είναι χαρακτηριστικά που τους

τιμούν. Και η αρχόντισσα και ο Ιάσωνας αποτελούν θετικούς ρόλους.


Αρκετά είναι τα μηνύματα εκούσια και μη τα οποία οικειοποιείται ο θεατής. Καταρχήν

του δίνεται ξεκάθαρα η εικόνα της παραδοσιακής εφοπλιστικής οικογένειας με τη

γνώση και το αίσθημα ευθύνης να μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά. Αυτό είναι

που σε γενικές γραμμές ονομάζουμε εξάρτηση από το παρελθόν. Επίσης εύκολα

αντιληπτό γίνεται ότι δεν είναι εύκολο να εναντιωθεί κάποιος σε ένα εφοπλιστή όχι

μόνο λόγω της οικονομικής του δυνατότητας αλλά και λόγω κοινωνικού προφίλ και

γενικότερης δύναμης και επιρροής. Μια ακόμα πληροφορία που παίρνουμε από την

παρούσα ταινία είναι ότι μέτρο σύγκρισης για δύναμη, επιρροή και επιχειρηματικότητα

αποτελούσε ο Αριστοτέλης Ωνάσης.

43

2.4 Ο Τρελός τα ‘χει 400

ΥΠΟΘΕΣΗ 23

Όταν κερδίζει το εθνικό λαχείο, ο Λάμπρος τρελαίνεται από τη χαρά του και καταλήγει

σε ίδρυμα φρενοβλαβών. Κατά την απουσία του, η οικογένειά του διέδιδε ότι έλειπε

στο Κονγκό. Ο Λάμπρος θεραπεύεται και γυρίζει στους δικούς του. Διαπιστώνει όμως

ότι και η οικογένειά του δεν «στέκει» πολύ στα καλά της. Η πεθερά του θέλει να

χρηματοδοτήσει μια ταινία με πρωταγωνιστή τον γιο της, προσπαθεί να πείσει τη

γυναίκα του να τον εγκαταλείψει και χωρίζει την κόρη του από τον φτωχό φίλο της,

σπρώχνοντας τη προς κάποιον δήθεν εφοπλιστή γόνο πλούσιας οικογένειας από το

Λονδίνο. Ο Λάμπρος, υποδυόμενος τον τρελό, θα σταματήσει τα σχέδιά της, και θα

διώξει τους μνηστήρες και τους απατεώνες απ’ το σπίτι του.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο «εφοπλιστής» της παρούσας ταινίας είναι ιδιαίτερη περίπτωση δείγματος

πλοιοκτήτη καθώς δεν είναι πραγματικά αλλά τον παριστάνει. Παρόλα αυτά έχει

ιδιαίτερο ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τα χαρακτηριστικά αυτού του δήθεν

εφοπλιστή αλλά και να μελετήσουμε πως καταφέρνει να γίνει πιστευτός.

Το όνομα του είναι Τζίλι κι είναι ένας νέος με μοντέρνο ντύσιμο, με χορευτικό

περπάτημα και αέρα σε κάθε του κίνηση. Τα ελληνικά του είναι σπαστά καθόσον είναι

μεγαλωμένος στο Λονδίνο. Το ότι έχει δηλώσει ότι είναι γόνος εφοπλιστικής

οικογένειας κάνει τους υπόλοιπους που τον συναναστρέφονται τυφλούς μπροστά στα

ξεκάθαρα ελαττώματα του. Έχει σπουδάσει χίπης, δε δουλεύει γιατί δεν είναι της μόδας

και η καθημερινότητα του περιλαμβάνει αστείες ευγένειες που στα μάτια των απλών

ανθρώπων φαίνονται ως δείγματα σπουδαίας ανατροφής.

23 http://cinegreece.blogspot.gr/2012/09/400-1968.html

http://cinegreece.blogspot.gr/2012/09/400-1968.html

44



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις του δήθεν εφοπλιστή που

μελετούμε με τους εργαζόμενους του.


Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην περίπτωση του εφοπλιστή Τζίλι είναι ότι έχει

δημιουργήσει την εικόνα του με τέτοια μαεστρία που καταφέρνει να γίνεται με

ιδιαίτερη ευκολία πιστευτό στους τριγύρω του ότι είναι εφοπλιστής. Βέβαια από τη

σκιαγράφηση των υπολοίπων ρόλων της εν λόγω ταινίας, που έχουν πιστέψει την

ιδιότητα του αυτή, αντιλαμβανόμαστε πολύ εύκολα ότι κανένας δεν διακρίνεται για τη

νοημοσύνη του. Το περιβάλλον της νεαρής που έχει αρραβωνιαστεί ο Τζίλι θεωρούν ότι

η τύχη του κοριτσιού είναι παροιμιώδης.



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις του δήθεν εφοπλιστή που

μελετούμε με το κράτος.


Ο εφοπλιστής Τζίλι είναι ένας κλασικός Έλληνας απατεωνίσκος της δεκαετίας του 60

που προσπαθεί εκμεταλλευόμενος την πονηριά του να παραστήσει κάτι που δεν είναι

αποσκοπώντας φυσικά στο οικονομικό όφελος. Σαν ρόλος είναι σχετικά αρνητικός αν

και στη συγκεκριμένη ταινία υπάρχουν άλλοι πολύ αρνητικότεροι ρόλοι οι οποίοι

κάνουν τον δήθεν εφοπλιστή πιο συμπαθή απ’ όσο θα του άξιζε.

45


Ένα από μηνύματα που παίρνουμε από τη μελέτη αυτής της ταινίας είναι ότι κι εδώ η

εφοπλιστική οικογένεια εδρεύει στο Λονδίνο και μάλιστα κάποια από τα μέλη της

ομιλούν τα σπαστά ελληνικά. Ένα ακόμα στοιχείο κοινωνικής φύσεως που αντλούμε

είναι ότι οι εφοπλιστές ήταν το σύμβολο του πλούτου και της δύναμης, ότι το όνειρο

πολλών ανθρώπων ήταν να γίνουν εφοπλιστές και κάθε οικογένεια της εποχής θα ήθελε

να έχει ή να αποκτήσει κάποια σχέση με κάποιον αυτού του κλάδου. Οι απλοί άνθρωποι

έβλεπαν με δέος τους εφοπλιστές κλείνοντας τα μάτια στα ελαττώματα τους και

εκθειάζοντας με μεγάλη ευκολία τις πραγματικές αλλά και τις δήθεν αρετές τους.


Το έτος 1969 οι δέκα πρώτες σε πώληση εισιτηρίων ταινίες ήταν: 24

Πίνακας 3

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Η Δασκάλα με τα Ξανθά Μαλλιά 739.001 2η Ορατότης Μηδέν 640.720 3η Οι Γενναίοι του Βορρά 626.676 4η Η Νεράιδα και το Παλληκάρι 626.540 5η Όχι 602.264 6η Η Παριζιάνα 554.428 7η Το Θύμα 415.319 8η Ο Μπλοφατζής 406.944 9η Θ.Β. Φαλακρός Πράκτωρ 369.011 10η Το Ανθρωπάκι 368.680

24 < http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1969>


46

Στη συγκεκριμένη σεζόν από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις ταινίες ελληνικής


έχουμε σε μια. Αυτή είναι το «Ορατότης Μηδέν».

3.1 Ορατότης Μηδέν

ΥΠΟΘΕΣΗ

Ένα φρικτό, αλλά και στημένο από την πλοιοκτήτρια εταιρεία, ναυάγιο, που ξεκινάει

με έκρηξη και καταλήγει με θύματα το σύνολο σχεδόν του πληρώματος είναι η είδηση

και από ότι φαίνεται δεν υπάρχει κανείς επιζών αλλά και κανείς μάρτυρας και έτσι αυτό

αποδίδεται σε ατύχημα. Όμως υπάρχει ένας επιζών, ο Άγγελος φτωχόπαιδο,

ναυτικός που γίνεται βασικός μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη που ακολουθεί η οποία

οδηγεί τον ιδιοκτήτη της εφοπλιστικής εταιρείας σε αυτοκτονία. Ωστόσο από κάποια

σύμπτωση, που ίσως και να μην είναι τόσο σύμπτωση, ο Άγγελος γνωρίζει την κόρη

του εφοπλιστή, την οποία ερωτεύεται και αρχίζουν να ζουν μαζί, αλλάζοντας στην

πραγματικότητα στρατόπεδο, ξεχνώντας την φτωχογειτονιά του, τους ανθρώπους που

αγαπούσε, το κορίτσι του και την οικογένειά του. Η κόρη του πλοιοκτήτη κάνει ότι

μπορεί για να τον κάνει δικό της και να τον βάλει στο δικό της κύκλο, την ίδια ώρα που

η οικογένειά του, ο αδελφός του, αλλά και το κορίτσι του προσπαθούν να τον κάνουν

να μην ξεχάσει τις ρίζες του. Τελευταία στιγμή όμως επικρατεί ο καλός εαυτός του και

επιστρέφει εκεί που ανήκει πραγματικά.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Η ταινία αυτή αποτελεί τεράστια πηγή πληροφοριών που αφορούν την εικόνα του

ελληνικού εφοπλισμού στην εποχή που πραγματοποιήθηκε η παραγωγή. Οι εφοπλιστές

είναι οι απόλυτοι πρωταγωνιστές της και επειδή διαφέρουν ο ένας από τον άλλο θα

αναλυθούν ξεχωριστά.

47

Ο πρώτος που θα αναλυθεί είναι ο Χόρστ Ρίχτερ. Πρόκειται για μια χαλύβδινη

προσωπικότητα με πέτρινα χαρακτηριστικά. Είναι ο ιθύνων νους της εταιρείας και

συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία την εταιρεία που του κληροδότησε ο πατέρας του. Δείχνει

απόλυτη συναίσθηση της ένδοξης ιστορίας του ονόματος του και δεν διστάζει να κάνει

συχνές αναφορές σ’ αυτή. Είναι ένας άνθρωπος ικανός για όλα, αδίστακτος και

δύσπιστος. Διακρίνεται από εσωστρέφεια και για αυτόν η αξία της ανθρώπινης ζωής

δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία όσο το κέρδος και η ισχυροποίηση της εταιρείας του.

Ο αμέσως επόμενος εφοπλιστικός ρόλος προς ανάλυση είναι ο Ηρόδοτος Ρίχτερ ο

οποίος είναι αδερφός του Χόρστ. Κληρονόμησε επίσης τη μισή περιουσία του πατέρα

του αλλά κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να φθάσει στη χρεωκοπία λόγω της κακής

διαχείρισης και της άσωτης ζωής του. Το πλοίο του ναυαγίου του ανήκε. Είναι

αλκοολικός και αδύναμος. Δεν διαθέτει την παραμικρή ψυχραιμία μετά τον ναυάγιο

αλλά και ούτε κατά την διάρκεια της δίκης. Επίσης και γι’ αυτόν η ανθρώπινη ζωή έχει

μικρή αξία ενώ το χρήμα είναι εκείνο που διαφεντεύει τα πάντα.

Η κόρη του Χόρστ Ρίχτερ ονομάζεται Χριστίνα και είναι μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή και

ισχυρή γυναίκα η οποία προσπαθεί με τον τρόπο της να επηρεάσει τις καταστάσεις προς

υπεράσπιση της οικογένειας της. Φτάνει στο σημείο να απειλεί τον μοναδικό μάρτυρα

του ναυαγίου μηχανορραφώντας εις βάρος του. Είναι επίσης ικανή για όλα και

αδίστακτη όπως ο πατέρας της. Παράλληλα στην προσωπική της ζωή πιστεύει οτι η

θέση της της δίνει τη δυνατότητα να παίζει με ανθρώπους και συναισθήματα.

Ο Άγγελος Κρεούζης είναι ο βασικός μάρτυρας της δίκης ενάντια στην οικογένεια

Ρίχτερ. Στην πορεία των πραγμάτων δημιουργεί προσωπική σχέση με τη Χριστίνα

Ρίχτερ και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εταιρείας, γεγονός που σε ένα μέρος της

ταινίας τον καθιστά εφοπλιστή. Είναι μια ξεχωριστή περίπτωση ανθρώπου του κλάδου

καθώς όντας βαθύτατα λαϊκός αδιαφορεί για κοσμικότητες χωρίς όμως να διατηρεί

σχεδόν κανένα χαρακτηριστικό της παλιάς του ζωής. Έχει δημιουργηθεί μέσα του

υπέρμετρη φιλοδοξία και ένα τεράστιο «εγώ» το οποίο τον οδηγεί στο δρόμο του

κέρδους, της απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής και της εκμετάλλευσης της

48

εμπιστοσύνης των απλών ανθρώπων της ναυτεργασίας. Στο τέλος ύστερα από διάφορα

ατυχή γεγονότα ξαναπαίρνει το δρόμο για την παλιά του ζωή.


Η δεσπόζουσα άποψη των πλοιοκτητών της οικογένειας Ρίχτερ για τους εργαζόμενους

της είναι ότι οι τελευταίοι είναι τα πιόνια τα οποία εργάζονται σκληρά και κάτω από τις

πλέον αντίξοες συνθήκες ώστε εκείνοι να αποκομίζουν κέρδη σε επίπεδο κύρους,

δύναμης, εικόνας και φυσικά σε οικονομίας και κερδών. Οι απώλειες αυτών των

πιονιών έχουν ιδιαίτερα μικρή αξία σε αντίθεση με τα πλοία, των οποίων η απώλεια

σημαίνει τεράστια οικονομική ζημιά. Πλοία υποψήφια φέρετρα για ανθρώπους και τις

οικογένειες τους, οικογένειες μαυροφορεμένες που θρηνούν έξω απ’ τα γραφεία της

εταιρείας και, κατά την άποψη της οικογένειας Ρίχτερ, βλάπτουν τη δημόσια εικόνα

τους.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό της σχέσης της οικογένειας των πλοιοκτητών με τους

εργαζόμενους τους είναι ότι αναλαμβάνουν τα έξοδα νοσηλείας των τραυματιών των

ατυχημάτων, γεγονός που δείχνει την πολιτική της επιχείρησης για ζητήματα τέτοιου

είδους. Φυσικά γνωρίζοντας το πλαίσιο και τη γενικότερη πολιτική της εταιρείας κάτι

τέτοιο ακούγεται μάλλον υποκριτικό.

Επίσης αξιομνημόνευτο είναι ότι στις κρίσεις ότι ώρα κι αν λάβουν χώρα το προσωπικό

της εταιρείας είναι παρόν και έτοιμο να ενεργήσει σε ότι του ζητηθεί.


Η οικογένεια Ρίχτερ δέχεται ένα τεράστιο επικοινωνιακό πλήγμα λόγω του ναυαγίου

και της καταδίκης του Ηροδότου Ρίχτερ ως υπαιτίου του δυστυχήματος. Ο κόσμος και

οι εφημερίδες στρέφονται εναντίον τους. Σε γενικές γραμμές στην ταινία δεν

αναφέρεται ποιοι τρόποι χρησιμοποιήθηκαν από την οικογένεια των εφοπλιστών για

την αντιστροφή του κλίματος, ούτε αν επιχειρήθηκε καν αντιστροφή του κλίματος.

49

Επίσης απαραίτητο είναι να αναφερθεί ότι όλα τα μέλη της εφοπλιστικής οικογένειας

είναι παρόντες στις ευχάριστες και τις δυσάρεστες κοινωνικές εκδηλώσεις με

ζωγραφισμένο συναίσθημα ανά περίσταση και χωρίς ίχνος αυτοκριτικής και ύπαρξης

συνείδησης. Φυσικά και όλο αυτό είναι υποκριτικό. Ο μόνος ο οποίος είναι έστω και

στο τέλος ειλικρινής είναι ο Κρεούζης ο οποίος βέβαια απ’ τη στιγμή που γίνεται

ειλικρινής παύει να υφίσταται και σαν εφοπλιστής.


Η οικογένεια Ρίχτερ αποτελεί ένα πολύ ισχυρό του ελληνικού εφοπλισμού και λόγω

της παράδοσης της αλλά και λόγω της διαχείρισης της από τον Χόρστ Ρίχτερ. Οι

αναφορές σε ανταγωνιστές μέσα στα πλαίσια της ταινίας δεν είναι πολλές.

Το ότι η εταιρεία αποσκοπεί την ισχυροποίηση της απέναντι στον ανταγωνισμό μέσω

της αγοράς μεταχειρισμένων και ανακατασκευασμένων πλοίων που είναι φθηνότερη

και πιο επικερδής από την ναυπήγηση νέων, πολιτική που ακολούθησαν οι

ανταγωνιστές, αναφέρεται ξεκάθαρα στην παρούσα ταινία.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που σκιαγραφεί τη σχέση της οικογένειας Ρίχτερ με τους

ανταγωνιστές της είναι ότι στην κοινωνική εκδήλωση προς τιμήν των αρραβώνων της

κόρης Χριστίνας είναι καλεσμένοι όλοι οι εφοπλιστές ανταγωνιστές και μη.


Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε από την ταινία αυτή για την κρατική ναυτιλιακή

πολιτική είναι πολλές και σημαντικές. Σε πρώτη φάση πληροφορούμαστε ότι ο ίδιος ο

υπουργός εμπορικής ναυτιλίας δίνει εντολή για σύσταση επιτροπής έρευνας για το

τελεσθέν ναυάγιο. Με την υποστήριξη της κρατικής ηγεσίας ο δικαστής της εν λόγω

ταινίας είναι αμείλικτος και δεν τρομάζει μπροστά στις απειλές και τις προσπάθειες

αποπροσανατολισμού του δικαστηρίου από την εφοπλιστική οικογένεια Ρίχτερ.

50

Ισχυροποιεί τον μάρτυρα, τον προστατεύει στο μέτρο του δυνατού και του δίνει βήμα

να πει την αλήθεια και να διαλευκάνει την υπόθεση.

Η πολιτική ηγεσία της εποχής όπως έχει προαναφερθεί στην παρούσα έρευνα θεωρούσε

τη ναυτιλία ως βασικό πυλώνα ανάπτυξης και οικονομικής ευημερίας. Το επίσημο

κράτος τη θεωρούσε κατά το σενάριο το μεγαλύτερο και το πιο ιερό κεφάλαιο της

Ελλάδας και είχε σκοπό να την προασπίσει πάση θυσία. Μάλιστα αναφέρεται ότι

οποιαδήποτε ασυνείδητη πράξη ενάντια στο πλοίο ή στο πλήρωμα του θα θεωρείται ως

ενέργεια που στρέφεται ενάντια στον ελληνικό λαό. Με γνώμονα αυτήν την απόφαση

το δικαστήριο δεν διστάζει να καταδικάσει οποιονδήποτε αποδειχθεί υπεύθυνο για

εγκλήματα ενάντια στην ελληνική ναυτιλία και τον Έλληνα ναυτικό ακόμα κι αν αυτός

φέρει το όνομα μιας εκ των πλέον ισχυρών εφοπλιστικών οικογενειών.


Ο Χόρστ Ρίχτερ ενσαρκώνει ένα εφοπλιστικό χαρακτήρα χωρίς ηθικούς φραγμούς και

συνείδηση. Μηχανορραφεί, απειλεί και καταστρέφει ανθρώπους, εξευτελίζει και

αφαιρεί ζωές. Ο ρόλος του είναι απόλυτα αρνητικός διότι πέρα απ’ όσα

προαναφέρθηκαν δεν δείχνει ούτε σε μια στιγμή μεταμέλεια, ούτε σε μια στιγμή έστω

μια κρίση συνείδησης για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει.

Ο Ηρόδοτος Ρίχτερ είναι ένας αδύναμος, άσωτος και καταστροφικός άνθρωπος και

αποτελεί έναν τελείως αρνητικό ρόλο στην ταινία που ερευνούμε. Αδυνατεί να

συντηρήσει τον ίδιο του τον εαυτό και δεν έχει ούτε την ώρα της κρίσης μπροστά στους

δικαστές την παραμικρή υπευθυνότητα ή ευθιξία να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά και τις

υποχρεώσεις ενός πλοίου για του οποίου το ναυάγιο και την απώλεια του πληρώματος

ευθύνεται ο ίδιος.

Η Χριστίνα Ρίχτερ είναι άξιο τέκνο της οικογενείας της και ακολουθεί ακριβώς τις ίδιες

τακτικές. Κρύβει κάποιο συναισθηματισμό και αυτός είναι που την κάνει κατά

συνθήκες να εθελοτυφλεί. Δεν δείχνει την παραμικρή μεταμέλεια για τις πράξεις τις

51

δικές της και της οικογένειας της και για το λόγο αυτό ο ρόλος της παραμένει απόλυτα

αρνητικός.

Ο Άγγελος Κρεούζης ενώ ξεκινά ως λαϊκός ήρωας λιθοβολώντας το εφοπλιστικό

κατεστημένο, κάποια στιγμή μην αντέχοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει

ξεπουλάει τη συνείδηση και τους αγώνες τους στο βωμό του κέρδους και της

αναρρίχησης στις υψηλές καθέδρες της πλοιοκτησίας. Προδίδει όλους εκείνους που τον

πίστευαν στο βωμό του συμφέροντος και της φιλοδοξίας. Η μοίρα όμως στήνοντας ένα

τραγικό παιχνίδι με νέα θύματα τον μετατρέπει από θύμα σε θύτη. Το γεγονός αυτό τον

συγκλονίζει και τον οδηγεί εκ νέου στην παλιά του ζωή. Είναι ένας ρόλος που αγγίζει

συγχρόνως και τα δυο άκρα. Είναι συνάμα και πολύ θετικός και πολύ αρνητικός. Η

μεταμέλεια του έστω και στο τέλος τον τοποθετεί στους θετικούς ρόλους της ταινίας

αυτής.


Οι πληροφορίες που καρπωνόμαστε από την εν λόγω ταινία είναι ιδιαίτερα σημαντικές

για την έρευνα η οποία πραγματοποιείται.

Αρχικά προκαλεί εντύπωση πως ο Πειραιάς είναι ένα κλειστό κύκλωμα το οποίο

αναδεικνύει εκείνους που συμφωνούν με το εφοπλιστικό κατεστημένο και συγχρόνως

καταστρέφει και περιθωριοποιεί εκείνους που μάχονται εναντίον του, ακόμα κι αν ο

αγώνας του είναι δίκαιος.

Μια ακόμα πληροφορία που λαμβάνουμε είναι ο γενικότερος εκσυγχρονισμός του

ελληνικού στόλου της εποχή εκείνη, σύμφωνα πάντα με την ταινία. Αυτή την τακτική

ευνοούσαν οι πολιτικές του επίσημου κράτους. Δεν ακολουθήθηκε όμως από όλους.

Τελειώνοντας την ανάλυση της συγκεκριμένης ταινίας άξιο αναφοράς ότι στις κηδείες

των θυμάτων των ναυαγίων που πραγματοποιούνται με μεγάλη επισημότητα

52

παρευρίσκονται συγχρόνως επίσημοι κρατικοί λειτουργοί, εφοπλισμός , απλός κόσμος

και οικογένειες.

4. Ταινίες 1970 Οι 10 πρώτες σε εισπράξεις ταινίες του 1970 ήταν: 25

Πίνακας 4

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Υπολοχαγος Νατάσσα 751.117 2η Ένα Αστείο Κορίτσι 549.614 3η Η Θεία μου η Χίπισσα 481.598 4η Μια Ελληνίδα στο Χαρέμι 455.385 5η Μια Γυναίκα στην Αντίσταση 455.385 6η Στη Μάχη της Κρήτης 435.165 7η Ο Αστραπόγιαννος 391.874 8η Η Ταξιτζού 379.045 9η Μια Τρελή Σαραντάρα 360.495 10η Εγώ Ρεζίλεψα το Χίτλερ 368.680

Από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις αυτές ταινίες μια μόνο διαθέτει ρόλο εφοπλιστή. Αυτή

είναι το «Ένα αστείο κορίτσι».



53

4.1 Ένα Αστείο Κορίτσι

ΥΠΟΘΕΣΗ:26

Μια χορεύτρια σε τσίρκο, που παριστάνει και τον κλόουν, μια βροχερή νύχτα γνωρίζει

το γιο ενός εφοπλιστή, που μόλις έχει μαλώσει με το κορίτσι του. Πιάνει δουλειά στο

σπίτι του σαν υπηρέτρια και σύντομα ο έρωτας μπαίνει ανάμεσα τους. Από μια όμως

παρεξήγηση η κοπέλα τον εγκαταλείπει και εκείνος αναζητώντας την φτάνει μέχρι το

τσίρκο, όπου τη βρίσκει ντυμένη κλόουν και την ξαναπαίρνει κοντά του.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Στην εν λόγω ταινία ο ελληνικός εφοπλισμός εκπροσωπείται από την οικογένεια

Βενιέρη της οποίας ενεργό ρόλο έχουν δυο μέλη, ο υιός και ο πατέρας.

Ο υιός Βενιέρης ονομάζεται Αλέκος και είναι ένας όμορφος και ιδιαίτερα γοητευτικός

νέος, ένας ζεν πρεμιέ της εποχής του. Είναι ριψοκίνδυνος, κοσμικός και έχει χόμπι το

να διαγωνίζεται σε αγώνες ταχύτητας αυτοκινήτων. Γνωρίζει την δύναμη που του δίνει

το όνομα, η ιδιότητα και η οικονομική του επιφάνεια και για το λόγο αυτό έχει τη

δυνατότητα να μην παίρνει στα σοβαρά σχεδόν τίποτα και να έχει ένα μόνιμο τόνο

αισιοδοξίας ζωγραφισμένο στο γελαστό πρόσωπο του. Άξιο αναφοράς φυσικά είναι το

ότι δεν δείχνει να ασχολείται ιδιαίτερα με τη δουλειά του καθώς ενδιαφέρεται μάλλον

περισσότερο για τις κοσμικότητες και τις διασκεδάσεις.

Ο πατέρας Βενιέρης έχει έδρα το Λονδίνο και είναι ο ιθύνων νους της εταιρείας του.

Είναι βλοσυρός και σκληρός στη δουλειά του αλλά στις προσωπικές του επαφές είναι

ευγενικός και δίκαιος. Θέλει το καλύτερο για το γιό του και προσπαθεί να του το δείξει

σε κάθε ευκαιρία.

26 <http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/ena-asteio-koritsi.html>

54


Στην ταινία που ερευνάται παρουσιάζονται δείγματα των σχέσεων του εφοπλισμού με

τους εργαζόμενους του είτε γι’ αυτούς που βρίσκονται στα πλοία είτε γι’ αυτούς που

βρίσκονται στα γραφεία. Ο πατέρας είναι απότομος προς τον καπετάνιο ενός πλοίου, ο

οποίος εικάζεται ότι είχε αντίθετη άποψη με εκείνον σε κάποιο λειτουργικό ζήτημα του

πλοίου. Στο τέλος του κλείνει το τηλέφωνο δείχνοντας του ότι οι δρόμοι που του

ανοίγονται είναι δυο. Μπορεί είτε να συμφωνήσει μαζί του ή να παραιτηθεί απ’ την

εταιρεία. Απέναντι στους εργαζόμενους του στη στεριά είναι μάλλον πιο δεκτικός,

αναγνωρίζοντας την αξία και την προσφορά τους και ανταμείβοντας τους με κάθε

ευκαιρία.


Ο υιός Βενιέρης θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μια πολύ δυνατή κοινωνική εικόνα.

Έχει πολλές από εκείνες τις προδιαγραφές που του δίνουν τη δυνατότητα στις σχέσεις

του να είναι στη θέση του ισχυρού. Είναι ένας επιμελώς ατημέλητος νέος που γνωρίζει

τη προσωπική του λάμψη και το κύρος του ονόματος του και τα εκμεταλλεύεται

δεόντως.

Ο πατέρας Βενιέρης είναι αριστοκρατικός και δείχνει να ενδιαφέρεται για τη δημόσια

εικόνα της οικογένειας του. Δεν είναι τυχαίο ότι επιθυμεί ο γιός του να παντρευτεί

παραδοσιακή Αγγλίδα αριστοκράτισσα με τον τίτλο της “Lady” . Απ’ ότι αποδεικνύεται

βέβαια γνωρίζει ότι κανείς δεν μπορεί να βαδίσει αντίθετα με το δρόμο των

συναισθημάτων, γεγονός που τον οδηγεί με χαρά να δεχθεί την είσοδο στην οικογένεια

του ενός απλού και πάμφτωχου κοριτσιού.


Στην εν λόγω ταινία έχουμε και τη μοναδική αναφορά και παρουσίαση του θεσμικού

οργάνου του κλάδου των πλοιοκτητών, της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών. Η

κοινωνική εκδήλωση που διοργανώνει η Ένωση είναι το κοσμικό γεγονός της χρονιάς

για τους ανθρώπους του κλάδου. Ο καθένας εξ αυτών προσπαθεί να κάνει την

55

καλύτερη δυνατή εντύπωση στους υπολοίπους ανταγωνιστές του. Το γενικότερο μοτίβο

των συναθροίσεων αυτών, που κυριαρχούν οι λυκοφιλίες, η προσπάθεια

εντυπωσιασμού και ο κανιβαλισμός στο παραμικρό σφάλμα, είναι τελείως τυπικό και

περιλαμβάνει ποιοτική διασκέδαση με επιδράσεις ελληνικές και ευρωπαϊκές.



μας οδηγήσει σε βάσιμα συμπεράσματα για τις σχέσεις του εφοπλιστή που μελετούμε

με το κράτος.


Στην συγκεκριμένη παραγωγή όπως προκύπτει από την έρευνα οι δυο κύριοι

εφοπλιστικοί ρόλοι βαδίζουν βελτιώνοντας την εικόνα τους από σκηνή σε σκηνή. Είναι

ή έχουν τα φόντα να γίνουν καλοί επαγγελματίες και συγχρόνως να παραμείνουν ηθικοί

και δίκαιοι. Πρόκειται για ρόλους θετικούς με επαγγελματισμό και πάνω απ’ όλα

ανθρωπιά.


Το βασικό μήνυμα το οποίο διαχέεται μέσω της παρούσας ταινίας είναι ότι στις

εφοπλιστικές οικογένειες συνήθως ο πατέρας είναι εκείνος ο οποίος διοικεί την εταιρεία

ενώ τα παιδιά είναι για δευτερεύουσες εργασίες. Κατόπιν αυτού είναι στο χέρι του

γόνου της εφοπλιστικής οικογένειας να ασχολείται με θέματα της επιχείρησης και να

βελτιώνεται μέσω της απόκτησης πρακτικής εμπειρίας με τον καιρό. Επίσης ένα άλλο

συμπέρασμα που προκύπτει απ’ την ανάλυση της ταινίας είναι ότι αρκετοί άνθρωποι

που διαθέτουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια θεωρούν τους φτωχούς κατώτερους και δε

διστάζουν να τους εξευτελίσουν όταν τους δοθεί η ευκαιρία. Βέβαια αυτός δεν είναι ο

κανόνας καθόσον όπως προαναφέρθηκε ο πρωταγωνιστής αν και ιδιαίτερα πλούσιος

και ισχυρός παντρεύεται μια τελείως άσημη γυναίκα.

56


Οι 10 πρώτες σε εισπράξεις ταινίες του 1971 ήταν: 27

Πίνακας 5

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Τι έκανες στον Πόλεμο Θανάση 640.471 2η Σ’ Αγαπάω 393.197 3η Κατάχρησις Εξουσίας 378.790 4η Με Φόβο και Πάθος 372.819 5η Ένας Ξέγνοιαστος Παλαβιάρης 357.684 6η Ζητείται Επειγόντως Γαμπρός 327.366 7η Η Κόρη του Ήλιου 315.258 8η Αδέρφια μου Αλήτες πουλιά 312.172 9η Μαριχουάνα Στόπ 312.042 10η Η Κόμισσα της Κέρκυρας 368.680

Από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις αυτές ταινίες καμιά ταινία δεν διαθέτει ρόλο

εφοπλιστή.



Πίνακας 6

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Η Αλίκη Δικτάτωρ 282.291 2η Ο Εχθρός του Λαού 218.888 3η Αγάπη μου Παλιόγρια 208.387 4η Θανάση Πάρε τ’ Όπλο Σου 199.577

27 http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1971 28 http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1972



57

5η Λυσιστράτη 191.459 6η Ο Άνθρωπος που Έτρεχε Πολύ 168.288 7η Ο Μάγκας με το Τρίκυκλο 163.910 8η Ο Άγνωστος Εκείνης της Νύχτας 154.286 9η Τι 30, τι 40, τι 50 139.847 10η Αιχμάλωτοι του μίσους 124.745

Από τις 10 πρώτες σε εισπράξεις αυτές ταινίες μια μονάχα ταινία διαθέτει ρόλο

εφοπλιστή. Αυτή είναι η ταινία «Αιχμάλωτοι του μίσους».

6.1 Αιχμάλωτοι του μίσους

ΥΠΟΘΕΣΗ:29

Η Βίκυ, Ελληνίδα εξ Αφρικής, επιστρέφει στην πατρίδα της μετά τις μεγάλες ταραχές

στο Κονγκό, έχοντας πάθει ψυχικό κλονισμό, αφού είδε να χάνονται μπροστά στα

μάτια της όλοι σχεδόν οι δικοί της. Στην Αθήνα, ο ελληνογερμανικής καταγωγής

επιχειρηματίας Άγγελος φον Ζίραχ βοηθά τον αδελφό της να αποφύγει την οικονομική

καταστροφή, αλλά και την ίδια να κάνει καριέρα ως χορεύτρια και τραγουδίστρια. Η

Βίκυ τον ερωτεύεται και δέχεται να τον παντρευτεί, προκαλώντας την οργή της

γραμματέως και ερωμένης του Τζίνας, η οποία για να τον εκδικηθεί τής αποκαλύπτει

ότι τα πλοία του άνδρα της δεν μεταφέρουν στην Αφρική τρόφιμα, φάρμακα και είδη

πρώτης ανάγκης, αλλά όπλα και πυρομαχικά, μέχρι και λεγεωνάριους. Ο κλονισμός της

Βίκυ είναι μεγάλος. Καταδίδει τον φον Ζίραχ στην αστυνομία και φεύγει. Μετά από

χρόνια επιστρέφει κοντά του, με τον γιο τους Φρειδερίκο, όταν πλέον ο φον Ζίραχ έχει

χαρίσει όλη του την περιουσία στα ορφανά της Μπιάφρα.

29 http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/1/575/

http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/1/575/

58

ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο Άγγελος φον Ζίραχ είναι μια ιδιόμορφη περίπτωση εφοπλιστή. Καταρχήν πρόκειται

για ελληνογερμανό πλοιοκτήτη με γραφεία στον Αμβούργο, τη Νέα Υόρκη και έδρα

τον Πειραιά. Είναι ένας αρχοντικός και καλοντυμένος μεσήλικας, φαινομενικά

ευγενικός, αλτρουιστής και φιλάνθρωπος. Τα μυστικά που κρύβει μέσα του και τα

ψυχικά τραύματα του παρελθόντος τον στοιχειώνουν καθώς όλη του η ζωή

επαγγελματική και προσωπική στροβιλίζεται γύρω από αυτά. Γενικότερα θα

μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μια διαταραγμένη προσωπικότητα με

ψυχολογικά προβλήματα, με εμμονές και φοβίες, μια προσωπικότητα ικανή να

προκαλέσει πολύ μεγάλα δεινά.


Οι σχέσεις του με την πλειονότητα των εργαζομένων του είναι απρόσωπες και καθαρά

τυπικές. Έχει κοντά του σε άμεση σχέση και συνεργασία τους διευθυντές της εταιρείας

του καθώς επιζητεί συνεχώς να ενημερώνεται για την πορεία της δουλειάς και τα

προβλήματα που προκύπτουν.

Αυτό το οποίο πρωτοεμφανίζεται στο ερευνώμενο υλικό είναι ότι ο εφοπλιστής έχει

συνάψει προσωπικές σχέσεις με τη γραμματέα του οι οποίες δεν θα μπορούσαν να

χαρακτηρισθούν επιπόλαιες. Μάλιστα όταν η προσωπική – ερωτική σχέση τους φτάνει

στο τέλος δε διστάζει να την μεταθέσει στο Αμβούργο ακόμα και χωρίς τη θέληση της.


Ο Άγγελος φον Ζίραχ αν και ιδιαίτερα εσωστρεφής ασχολείται εμφανώς με το

κοινωνικό του προφίλ καθώς πέρα από την εμφάνιση, τους καλούς τρόπους και το

μεγαλοπρεπέστατο κτίριο στο οποίο στεγάζει την εταιρεία του δείχνει διάθεση να

βοηθήσει τους ανθρώπους εκείνους που το έχουν ανάγκη. Παραχωρεί πλοία του στο

Ερυθρό Σταυρό για μεταφορά φαρμακευτικού υλικού σε χώρες που μαστίζονται από

εμφυλίους πολέμους και συγχρόνως αναλαμβάνει έξοδα νοσηλείας αγνώστων στον ίδιο

59

ανθρώπων. Φυσικά όπως αποδεικνύεται όλη αυτή η φιλανθρωπία είναι καθαρά

υποκριτική και αποτελεί την προκάλυψη των παρανόμων δραστηριοτήτων του που

έχουν να κάνουν με εμπόριο όπλων το οποίο μεταφέρεται με τα πλοία του. Επομένως

το κοινωνικό πρόσωπο που φαινόταν ότι διέθετε ο Άγγελος φον Ζίραχ δεν είναι παρά

ένα φτηνό κατασκεύασμα που καταρρέει με την απόδειξη της αλήθειας. Στο τέλος της

ταινίας αναφέρεται ότι σε μια ένδειξη μεταμέλειας χαρίζει όλη του την περιουσία στα

ορφανά της Μπιάφρα.


Από την έρευνα της εν λόγω ταινίας δεν προκύπτουν στοιχεία η πληροφορίες σχετικές

με την αντιμετώπιση του εφοπλιστή Ζίραχ προς τους ανταγωνιστές του.


Το επίσημο κράτος δεν εμφανίζεται στην παρούσα ταινία. Το μοναδικό στοιχείο που θα

μπορούσαμε να αναφέρουμε είναι ότι όταν αποδεικνύεται η ενοχή του και η εμπλοκή

του στο εμπόριο όπλων προς τις χώρες της Αφρικής που μαστίζονται από τον εμφύλιο

πόλεμο συλλαμβάνεται άμεσα και φυλακίζεται


Ο Άγγελος φον Ζίραχ είναι ένας άνθρωπος με πολύ σημαντικά ψυχολογικά

προβλήματα και πληγές ψυχικές οι οποίες δεν φαίνεται να έκλεισαν ποτέ. Παράλληλα

όμως δεν παύει να είναι ένας εφοπλιστής ο οποίος προέβη σε παράνομες

δραστηριότητες με σκοπό τον υπέρμετρο πλουτισμό, τη ισχυροποίηση του κύρους και

του ονόματος του αλλά και την πρόκληση εκατοντάδων θανάτων σε χώρες της Αφρικής

μαστιζόμενες από εμφυλίους πολέμους. Τα χέρια του Ζίραχ είναι βαμμένα με αίμα

αθώων, ανδρών , γυναικών και παιδιών και για το λόγο αυτό παρόλη τη μεταμέλεια του

θα θεωρηθεί άκρως αρνητικός ρόλος.

60


Στη συγκεκριμένη ταινία που ερευνάται υπάρχει ένας σαφής υπαινιγμός ότι υπήρξαν ή

υπάρχουν εφοπλιστές οι οποίοι ασχολούνται με παράνομες δραστηριότητες όπως είναι

το εμπόριο των όπλων που αποτελεί την κεντρική εξάλλου ιδέα του σεναρίου.

Επιπροσθέτως βασικότατο μήνυμα που προκύπτει από την ανάλυση της ταινίας είναι

ότι όλα θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους και της δύναμης ενώ τα αισθήματα και η

φιλανθρωπία είναι το άλλοθι των αποτυχημένων. Τελειώνοντας το μέρος αυτό της

ανάλυσης αξιοπρόσεκτα είναι τα ρατσιστικά υπονοούμενα που αφήνονται από

κάποιους εκ των διαφόρων ρόλων της ταινίας απέναντι στους έγχρωμους και τις

μειονότητες.



Πίνακας 7

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Παύλος Μελάς 432.989 2η Η Μαρία της Σιωπής 202.403 3η Ο Τσαρλατάνος 174.834 4η Δικτάτωρ καλεί Θανάση 148.001 5η 20 γυναίκες κι Εγώ 129.099 6η Θύμα Συνειδήσεως 132.930 7η Ο Αστερισμός της Παρθένου 120.010 8η Ο Βάλτος 106.741 9η Ο Αισιόδοξος 101.137 10η Ο Φαντασμένος 95.695


εφοπλιστή.



61



Πίνακας 8

ΘΕΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ 1η Αττίλας 1974 103.856 2η Η Δίκη των Δικαστών 98.299 3η Αγάπη μου Ουά! Ουά! 94.945 4η Ψυχή και Σάρκα 88.239 5η Ένα Τάνκ στο Κρεβάτι μου 85.860 6η Έτσι Προδόθηκε η Κύπρος 75.883 7η Εραστές του Ονείρου 70.456 8η Ένας Νομοταγής Πολίτης 69.143 9η Οι Λύκαινες 56.973 10η Αληθινή Ηδονή 55.413


εφοπλιστή.



62

Γ΄ ΜΕΡΟΣ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ – ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΡΟΛΩΝ

Στο παρόν μέρος της έρευνας θα γίνει μια συγκεντρωτική στατιστική προσέγγιση των

εφοπλιστικών ρόλων όλων των ταινιών. Οι διαβαθμίσεις θα είναι τρείς: οι θετικοί

ρόλοι, οι ουδέτεροι ρόλοι και οι αρνητικοί ρόλοι.

Πίνακας 9

Κα Απέργη Θετικός ρόλος

Λάμπρος Φωκάς Θετικός ρόλος

Κος Ευαγγελίου Ουδέτερος ρόλος

Ντίνος Ευαγγελίου Αρνητικός ρόλος

Κος Κατσαρός Θετικός ρόλος

Ρένα Κατσαρού Θετικός ρόλος

Κος Σωτήρογλου Θετικός ρόλος

Ιάσωνας Θετικός ρόλος

Αρχόντισσα Θετικός ρόλος

Τζίλι Ουδέτερος ρόλος

Κος Βενιέρης Θετικός ρόλος

Αλέκος Βενιέρης Θετικός ρόλος

Χόρστ Ρίχτερ Αρνητικός ρόλος

Ηρόδοτος Ρίχτερ Αρνητικός ρόλος

63

Χριστίνα Ρίχτερ Αρνητικός ρόλος

Άγγελος Κρεούζης Αρνητικός ρόλος

Άγγελος φον Ζίραχ Αρνητικός ρόλος

Ρόλοι Έλληνα εφοπλιστή

Θετικοί ρόλοι : 9

Ουδέτεροι ρόλοι : 2

Αρνητικοί ρόλοι : 6

Από τον πίνακα αυτό γίνεται αντιληπτό ότι η παρουσίαση του ελληνικού εφοπλισμού

μέσα από τον ελληνικό κινηματογράφο της εποχής είναι βρίσκεται περισσότερο προς το

θετικό. Οι θετικοί ρόλοι είναι κατά πολύ περισσότεροι από τους αρνητικούς και τους

ουδέτερους. Γενικά άξιο παρατήρησης είναι ότι η τονικότητα των ρόλων κινείται

κυρίως προς τα άκρα. Δηλαδή οι ρόλοι είναι συνήθως ή πολύ θετικοί ή τελείως

αρνητικοί.

2. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ

Στον παρακάτω πίνακα θα διερευνηθεί στατιστικά η σχέση του ΄Ελληνα εφοπλιστή με

τους εργαζόμενους του. Οι διαβαθμίσεις και εδώ θα είναι τρείς: ο καλός εργοδότης, ο

μέτριος εργοδότης ο κακός εργοδότης. Με (-) θα σημειώνονται οι πρωταγωνιστές των

ταινιών για τους οποίους τα στοιχεία της έρευνας δεν επαρκούν για ασφαλή

συμπεράσματα.

Πίνακας 10

Κα Απέργη Καλός εργοδότης

Λάμπρος Φωκάς Μέτριος εργοδότης

Κος Ευαγγελίου -

Ντίνος Ευαγγελίου Κακός εργοδότης

Κος Κατσαρός Μέτριος εργοδότης

Ρένα Κατσαρού Καλός εργοδότης

64

Κος Σωτήρογλου Καλός εργοδότης

Ιάσωνας -

Αρχόντισσα -

Τζίλι -

Κος Βενιέρης Μέτριος εργοδότης

Αλέκος Βενιέρης Καλός εργοδότης

Χόρστ Ρίχτερ Κακός εργοδότης

Ηρόδοτος Ρίχτερ Κακός εργοδότης

Χριστίνα Ρίχτερ Κακός εργοδότης

Άγγελος Κρεούζης Κακός εργοδότης

Άγγελος φον Ζίραχ Κακός εργοδότης

ΜΕΣΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΦΟΛΙΣΤΗΣ Καλός εργοδότης : 4

Μέτριος εργοδότης : 3

Κακός εργοδότης : 6

Από τον πίνακα αυτό γίνεται αντιληπτό ότι η παρουσίαση των σχέσεων του ελληνικού

εφοπλισμού με τους εργαζόμενους τους είναι σε γενικότερη κρίση καθόσον οι μισοί

περίπου εκ των μελετηθέντων ρόλων έχουν κακή σχέση με τους εργαζόμενους τους.

3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ

Στον παρακάτω πίνακα θα διερευνηθεί στατιστικά κατά πόσον ο Έλληνας εφοπλιστής

της εποχής ενδιαφερόταν για το κοινωνικό του προφίλ. Οι διαβαθμίσεις και εδώ θα

είναι τρείς: επιτυχημένη ενασχόληση με τις δημόσιες σχέσεις, η μερικώς επιτυχημένη

ενασχόληση και η αποτυχημένη ενασχόληση. Με (-) θα σημειώνονται οι

πρωταγωνιστές των ταινιών για τους οποίους τα στοιχεία της έρευνας δεν επαρκούν για

ασφαλή συμπεράσματα.

65

Πίνακας 11

Κα Απέργη Επιτυχημένη ενασχόληση

Λάμπρος Φωκάς Επιτυχημένη ενασχόληση

Κος Ευαγγελίου Μερικώς επιτυχημένη ενασχόληση

Ντίνος Ευαγγελίου Αποτυχημένη ενασχόληση

Κος Κατσαρός Μερικώς επιτυχημένη ενασχόληση

Ρένα Κατσαρού Επιτυχημένη ενασχόληση

Κος Σωτήρογλου -

Ιάσωνας Επιτυχημένη ενασχόληση

Αρχόντισσα Επιτυχημένη ενασχόληση

Τζίλι Επιτυχημένη ενασχόληση

Κος Βενιέρης Επιτυχημένη ενασχόληση

Αλέκος Βενιέρης Επιτυχημένη ενασχόληση

Χόρστ Ρίχτερ Αποτυχημένη ενασχόληση

Ηρόδοτος Ρίχτερ Αποτυχημένη ενασχόληση

Χριστίνα Ρίχτερ Αποτυχημένη ενασχόληση

Άγγελος Κρεούζης Επιτυχημένη ενασχόληση

Άγγελος φον Ζίραχ Επιτυχημένη ενασχόληση

ΜΕΣΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΦΟΛΙΣΤΗΣ

Επιτυχημένη ενασχόληση : 10

Μερικώς επιτυχημένη ενασχόληση : 2

Αποτυχημένη ενασχόληση : 4

Από τον πίνακα αυτόν προκύπτει ότι ο μέσος Έλληνας εφοπλιστής είχε μια αρκετά

επιτυχημένη τακτική διαμόρφωσης του κοινωνικού του προφίλ. Σε αυτό τον βοηθούσε

φυσικά η οικονομική του άνεση, το κύρος του αλλά και το δέος που ένιωθε συνήθως ο

απλός λαός προς εκείνον.

66

4. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΡΟΛΟΥ

Στον παρακάτω πίνακα θα διερευνηθεί στατιστικά κατά πόσον ο Έλληνας εφοπλιστής

της κινηματογραφικής παραγωγής των ταινιών 1967 – 1974 ήταν πρωταγωνιστής (1ος),

δευτεραγωνιστής (2ος) ή περιοριζόταν σε τρίτους ρόλους (3ος).

Πίνακας 12

Κα Απέργη 1ος

Λάμπρος Φωκάς 1ος

Κος Ευαγγελίου 2ος

Ντίνος Ευαγγελίου 2ος

Κος Κατσαρός 1ος

Ρένα Κατσαρού 1ος

Κος Σωτήρογλου 2ος

Ιάσωνας 2ος

Αρχόντισσα 2ος

Τζίλι 2ος

Κος Βενιέρης 2ος

Αλέκος Βενιέρης 1ος

Χόρστ Ρίχτερ 1ος

Ηρόδοτος Ρίχτερ 1ος

Χριστίνα Ρίχτερ 1ος

Άγγελος Κρεούζης 1ος

Άγγελος φον Ζίραχ 1ος

ΜΕΣΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΕΦΟΛΙΣΤΗΣ 10/17 πρώταγωνιστικοί ρόλοι

Από τον πίνακα αυτό προκύπτει ότι ο Έλληνας εφοπλιστής των ταινιών του ελληνικού

κινηματογράφου της ερευνώμενης εποχής συνήθως είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά

ακόμα και αν είχε ρόλο δευτεραγωνιστή διαδραμάτιζε πολύ σπουδαίο ρόλο στην

εξέλιξη της ταινία.

67

5. ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ

Στον παρακάτω πίνακα θα αποτυπωθεί κατά πόσον έχουμε αισθητή και καίρια

παρουσία ή παρέμβαση κρατικού φορέα η λειτουργού στις ταινίες που μελετήθηκαν.

Με (-) θα σημειώνονται οι ταινίες στις οποίες το κράτος και οι λειτουργοί του είτε δεν

υπάρχουν είτε δεν διαδραματίζουν κανένα ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης ενώ με (+)

οι ταινίες στις οποίες κάποιος κρατικός φορέας ή λειτουργός έχει σημαντικό ρόλο.

Πίνακας 13

Μια κυρία στα μπουζούκια - Βίβα ρενα - Η αρχόντισσα κι ο αλήτης + Ο ψεύτης - Γοργόνες και μάγκες + Ο τρελός τα χει 400 + Ορατότης μηδέν + Ένα αστείο κορίτσι - Αιχμάλωτοι του μίσους + ΣΥΝΟΛΟ Σε 5 από τις 9 ταινίες υπάρχει

παρουσία κρατικού φορέα ή λειτουργού.

Σε πέντε από τις εννέα ταινίες που αποτέλεσαν το υλικό της συγκεκριμένης έρευνας

έχουμε παρουσία κρατικού λειτουργού ή αναφορά του κράτους ως φορέα που

επηρεάζει την εξέλιξη των γεγονότων.

6. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΜΕ ΘΕΑΣΕΙΣ ΣΤΟ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Στον παρακάτω πίνακα θα πραγματοποιηθεί μια σύγκριση των εισιτηρίων που πώλησε

η κάθε ταινία την εποχή την οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά και των θεάσεων που

έχει η αντίστοιχη ταινία στις διάφορες ιστοσελίδες που μπορεί κάποιος να τις

παρακολουθήσει δωρεάν σήμερα.

68

Πίνακας 14

ΤΙΤΛΟΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ32 33 34

Η αρχόντισσα κι ο αλήτης 750.380 80.264

Ορατότης μηδέν 640.720 43.517

Μια κυρία στα μπουζούκια 615.483 48.832

Ένα αστείο κορίτσι 549.614 27.852

Βίβα Ρένα 456.000 2342

Ο ψεύτης 452.971 83.269

Γοργόνες και μάγκες 414.724 985

Ο τρελός τα χει 400 408.043 11.020

Αιχμάλωτοι του μίσους 124.745 12.276

Από τα ευρήματα του παραπάνω πίνακα διαπιστώνεται ότι σε γενικές γραμμές οι

ταινίες με μεγάλη τηλεθέαση της ερευνώμενης εποχής, 1967 – 1974, παραμένουν ψηλά

στις προτιμήσεις των θεατών περίπου μισό αιώνα αργότερα. Αυτό απ’ τη μια τις

τοποθετεί ψηλά στην εκτίμηση μας όσον αφορά την ποιότητα και την καλλιτεχνική

τους αξία και απ’ την άλλη μας βοηθά να συμπεράνουμε ότι οι ιδέες και όσα πρέσβευαν

παραμένουν επίκαιρα. Με έντονα γράμματα είναι η πρώτη ταινία σε εισιτήρια, απ’ όσες

φυσικά διαθέτουν ρόλο εφοπλιστή, και η πρώτη σε θεάσεις στο διαδίκτυο αντίστοιχα.

32 http://www.youtube.com/ 33 < http://www.veoh.com/> 34< http://www.dailymotion.com/gr>

http://www.youtube.com/

http://www.veoh.com/

http://www.dailymotion.com/gr

69

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο ελληνικός εφοπλισμός ανέκαθεν αποτελούσε κλάδο αμφιλεγόμενο στη συνείδηση

του απλού λαού. Ο αμφιλεγόμενος, για τους εκτός κλάδου ανθρώπους, χαρακτήρας των

Ελλήνων πλοιοκτητών αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στις παραγωγές του ελληνικού

κινηματογράφου οι οποίες ασχολήθηκαν με το πρόσωπο «εφοπλιστής» και απ’ ότι

αποδείχθηκε δεν ήταν λίγες εκείνες που του έδωσαν ρόλο πρωταγωνιστή. Στο σύνολο

της παραγωγής του ελληνικού κινηματογράφου της εποχής ο αριθμός των ταινιών

αυτών φαντάζει μικρός. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι παρόλο που ίσως να είναι

μικρός πραγματικά, οι ταινίες που πραγματεύτηκαν τον ελληνικό εφοπλισμό είχαν πολύ

μεγάλες πωλήσεις εισιτηρίων.

Δεν πρέπει να λησμονούμε επίσης σε καμιά περίπτωση ότι την εποχή εκείνη έλαβαν

χώρα τα περισσότερα ναυάγια και ναυτικά ατυχήματα ελληνόκτητων πλοίων σε σχέση

με οποιαδήποτε άλλη εποχή. Μελετώντας τα στοιχεία από το 1967 ως το 1974 ο

αριθμός των ατυχημάτων είναι πάνω από χίλια ανά έτος ενώ για παράδειγμα το 1970

είναι 129635. Αυτό όπως είναι λογικό είχε αρκετά μεγάλη κάλυψη από τον τύπο της

εποχής ο οποίος περιείχε στις στήλες του ναυτικά ατυχήματα σε ημερήσια διάταξη. Το

κλίμα αυτό αποτυπώθηκε στις ταινίες της εποχής σε κάποιο βαθμό αλλά και στη

συνείδηση του κόσμου.

Από την παρούσα έρευνα πληροφορούμαστε ότι οι Έλληνες εφοπλιστές αποτέλεσαν τα

σύμβολα του πλούτου και της δύναμης την εποχή της παραγωγής των ταινιών. Ο

κόσμος είχε την περιέργεια να μάθει για τις ζωές τους, έστω και μέσα από τα μάτια των

σκηνοθετών και των σεναριογράφων της εποχής. Ο σεβασμός και το δέος που

αισθάνεται προς τον κλάδο αυτό είναι δεδομένος και αποτυπώνεται ξεκάθαρα στους

ρόλους των απλών ανθρώπων στις εκάστοτε ταινίες. Αυτό εξηγείται επίσης και από τις

πολύ μεγάλες πωλήσεις εισιτηρίων των εν λόγω ταινιών.

35 Πηγή: Ναυτικά Χρονικά, 1960-1982

70

Δεν πρέπει σε καμιά βέβαια περίπτωση να ξεχνάμε τα ιδιόμορφα πολιτικά δεδομένα της

εποχής τα οποία επηρέασαν τη ναυτιλία και τον εφοπλισμό όπως και τους λοιπούς

κλάδους της κοινωνίας και της οικονομίας. Βασικότατη πληροφορία που αποκομίζουμε

από την εν λόγω έρευνα είναι ότι όπως και στους υπολοίπους επαγγελματικούς

κλάδους, έτσι κι εδώ, παρόλα τα κοινά ενδιαφέροντα και τους κοινούς στόχους οι

άνθρωποι μεταξύ τους δεν είναι ίδιοι. Παρουσιάζονται ρόλοι θετικοί, ρόλοι αρνητικοί,

ρόλοι ουδέτεροι. Είναι πάνω απ’ όλα άνθρωποι με πάθη και συναισθήματα, με

προβλήματα και ανάγκες. Άλλοτε εσωστρεφείς κι άλλοτε εξωστρεφείς οι Έλληνες

εφοπλιστές στον ελληνικό κινηματογράφο, άλλοτε φιλάνθρωποι και άλλοτε φίλαυτοι

και εγωκεντρικοί.

Βασικός κοινός παρονομαστής της πλειονότητας των ρόλων και έχει ιδιαίτερη σημασία

είναι το Λονδίνο. Από εκεί προέρχονται οι μεγαλοεφοπλιστές και εκεί έχουν τα

κεντρικά τους γραφεία. Επίσης πολύ βασικό κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η

εξάρτηση από το παρελθόν. Είναι δεμένοι με αυτό και ακολουθούν τις επιταγές του σε

μόνιμη βάση διότι έχει αποδείξει ότι αποτελεί συνταγή επιτυχίας. Αξιοσημείωτο είναι

ότι σε αρκετές περιπτώσεις η δεύτερη γενιά δεν αποδεικνύεται εξίσου ικανή με την

πρώτη λόγω του ότι έχει αποκοπεί ο ομφάλιος λώρος που την έδενε με το παρελθόν

της.

Βασικό μήνυμα που προκύπτει από την έρευνα των της κινηματογραφικής παραγωγής

της περιόδου της επταετίας είναι ότι ο πλούτος δεν φέρνει την ευτυχία. Η συγκεκριμένη

άποψη αποτελεί βασικό μοτίβο των περισσοτέρων από τις ταινίες που μελετήθηκαν. Το

σίγουρο πάντως παρόλα αυτά είναι ότι στην πλειονότητα των ταινιών ο εφοπλιστής

πρωταγωνιστής βρίσκεται σε ένα αέναο κυνήγι του πλούτου, της δύναμης αλλά και της

προσωπικής ευτυχίας εξίσου.

Σε γενικότερο πλαίσιο είναι παγιωμένη τακτική των εφοπλιστών των ταινιών του

ελληνικού κινηματογράφου να θεωρούν ότι όλα αγοράζονται, ακόμα και αυτά που δεν

έχουν τιμή, όπως ο ηρωισμός και το αίσθημα ευθύνης.

71

Είναι δεδομένο πως κάποιοι άνθρωποι του κλάδου αυτού αποτέλεσαν ξένο σώμα για

τον ελληνικό εφοπλισμό, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ξένοι πλοιοκτήτες

με αμφίβολα πιστοποιητικά ελληνικότητας εγκαθιστούσαν τις εταιρείες του στον

Πειραιά εκμεταλλευόμενοι το ευνοϊκό νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας την εποχή των

δικτατορικών κυβερνήσεων.

Φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι οι αρνητικές εκφάνσεις του

ελληνικού εφοπλισμού αποτελούν τον κανόνα. Υπήρξε και συνεχίζει να είναι ένας από

τους σπουδαιότερους στυλοβάτες της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Η ναυτιλία

αποτελεί το ιερότερο κεφάλαιο του τόπου αυτού και ο ελληνικός εφοπλισμός μαζί με τη

ναυτεργασία είναι οι βασικοί της συμμέτοχοι. Το παρελθόν μας είναι στη θάλασσα, το

παρόν μας βρίσκεται στη θάλασσα και το μέλλον μας θα έρθει από κει.

Τελειώνοντας απαραίτητο θα ήταν να αναφέρουμε ότι σφαιρικότερη και πιο

ολοκληρωμένη άποψη για την εικόνα του ελληνικού εφοπλισμού θα μπορούσαμε να

αποκτήσουμε εάν είχαμε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε τα ευρήματα της παρούσας

έρευνας με αντίστοιχα ευρήματα κατά την εποχή προ των δικτατορικών κυβερνήσεων

και κατά την μεταπολίτευση. Ελπίζουμε το παρόν πόνημα να αποτελέσει σημαντικό

ερέθισμα για περεταίρω έρευνα.

72

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΙΒΛΙΑ

«Ευπόμπη. Ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, 1945-2000».Οργάνωση, διοίκηση και

στρατηγικές, Γιάννης Θεοτοκάς – Τζελίνα Χαρλάυτη, 2004.

«Σχέσεις κράτους και ναυτιλίας», 11η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, περιοδικό Αργώ,

Ιανουάριος 1976.

Neuendorf, K. (2002). The Content Analysis Guidebook, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

New Model for Media Content Analysis by Michaelson and Griffin Copyright © 2005, The

Institute for Public Relations

New Model for Media Content Analysis by Michaelson and Griffin Copyright © 2005, The

Institute for Public Relations

Πηγή: Ναυτικά Χρονικά, 1960-1982

Christian Delage-Vincent Guigueno, L’historien et le film, Παρίσι, εκδόσεις Folio/Gallimard,

2004 όπου πρβλ. το κείμενο του Georges Duby, « L’Historien devant le cinéma », 227-235.

Η λογοκρισία στον κινηματογράφο, (μτφ. Ράνια Οικονόμου), Αθήνα, εκδόσεις Μαύρη Λίστα,

2000.

Μάρκ Φερρό, Κινηματογράφος και Ιστορία (μτφ. Πελαγία Μαρκέτου), Αθήνα, εκδόσεις

Μεταίχμιο, 2001.

Ζακ Λε Γκοφ, Ιστορία και μνήμη, (μτφ.Γ.Κουμπουρλής), Αθήνα, εκδόσεις Νεφέλη, 1998.

Μάρκ Φερρό, Η ιστορία υπό επιτήρηση (μτφ. Βασίλης Τομανάς), Σκόπελος-Θεσσαλονίκη,

εκδόσεις Νησίδες, 1999

«Η κινηματογραφική οπτική και η μνήμη της ιστορίας», Λάμπρος Φλιτούρης.

Daniel J. Boorstin, “The Image; A Guide to Pseudo-events in America”.

Gray, E.R. and Balmer, J.M.T. (1998), “Managing corporate image and corporate reputation”.

Dean, D.H. (2004), “Consumer reaction to negative publicity”, Journal of Business

Communication.

Frandsen, F. and Johansen, W. (2009b), “Chapter 21: crisis communication, complexity, and the

cartoon affair: a case study”, in Coombs, W.T. and Holladay, S.J. (Eds), Handbook of Crisis

Communication, Wiley-Blackwell, Malden, MA.

Corporate Communications: “An International Journal, Emerald Article: Alitalia's crisis in the

media - a situational analysis” ,Stefania Romenti, Chiara Valentini

73

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=429770 last viewed 30/09/12.

http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1967 last viewed 30/09/12.

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/mia-kuria-sta-mpouzoukia.html> last

viewed 30/09/12.

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/biba-rena.html last viewed 10/09/12.

http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1968> last viewed 16/09/12.

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/arkhontissa-kai-aletes.html> last viewed

30/09/12.

http://www.livemovies.gr/movies/o-pseyths last viewed 24/09/12.

http://cinegreece.blogspot.gr/2012/09/400-1968.html last viewed 30/09/12.

http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/1969> last viewed 22/09/12.


http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/ena-asteio-koritsi.html last viewed

30/09/12.



http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/1/575/ last viewed 30/09/12.



http://www.youtube.com/ last viewed 30/09/12.

http://www.veoh.com/> last viewed 30/09/12.

http://www.dailymotion.com/gr last viewed 30/09/12.

http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=429770


http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/mia-kuria-sta-mpouzoukia.html

http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/biba-rena.html


http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/arkhontissa-kai-aletes.html

http://www.livemovies.gr/movies/o-pseyths

http://cinegreece.blogspot.gr/2012/09/400-1968.html



http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/ena-asteio-koritsi.html



http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/1/575/



http://www.youtube.com/

http://www.veoh.com/

http://www.dailymotion.com/gr

«Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ...

Documents

Transcript of «Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ...