«Οι Νύφες της Ι. Καρυστιάνη μέσα από τον

κινηματογραφικό φακό του σκηνοθέτη Π. Βούλγαρη»

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑΞΗ : Α, Β

ΣΧ. ΕΤΟΣ : 2012-13

Συντονίστρια εκπαιδευτικός:

1

Πανοπούλου Χαρίκλεια

Συμμετέχουσες εκπαιδευτικοί:

Πεφάνη Ευαγγελία, Ράπτη Βασιλική

ΤΡΊΤΗ, 20 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 2012

ΒΕΡΟΙΑ- Εκδήλωση οι "ΝΥΦΕΣ" της Ι.Καρυστιάνη και του Π.Βούλγαρη

Η Κ.Ε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βέροιας και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Ημαθίας σας προσκαλούν σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στο βιβλίο και στην ταινία «ΝΥΦΕΣ» τηςΙωάννας Καρυστιάνη σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, την Παρασκευή 23 Νοεμβρίου 2012, ώρα 7μ.μ. στην Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών.....Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό!Το πρόγραμμα της εκδήλωσης, στην οποία θα παρευρίσκεται η συγγραφέας κ. Ιωάννα Καρυστιάνη είναι:

2

• παρουσίαση του κινηματογραφικού έργου του Παντελή Βούλγαρη από την πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ημαθίας, κ. Καβαλάρη. • παρουσίαση του λογοτεχνικού έργου της Ιωάννας Καρυστιάνη από τη συγγραφέα, πρώην σχολική Σύμβουλο Φιλολόγων Ν. Ημαθίας κ. Κούλα Αδαλόγλου.

• προβολή της ταινίας «Νύφες

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

3

Η Παιδαγωγική Ομάδα του 4ου ΓΕΛ Αλίμου στο πλαίσιο

υλοποίησης του αντίστοιχου προγράμματος με χαρά σας

προσκαλεί να την παρακολουθήσετε στο Φεστιβάλ

Πολιτιστικών της Δ΄Δ/νσης Δ/θμιας Εκ/σης Αθήνας την

Δευτέρα 22 Απριλίου ώρα 16:00μμ στο 1ο Γυμνάσιο

Καλλιθέας (Αιγέως 41-43 & Αγησιλάου, Καλλιθέα, τηλέφωνο

2109420429)

Παρουσιάζουν :

Πλεύρης Άγγελος

Λύρη Χρυσούλα

Ψαριώτη Μαρία

Χορεύουν :

Κετσελίδη Κλεοπάτρα

Νταϊόγλου Φαίδρα

4

Μοίρα Αγνή

Φραγκιαδάκη Σωτηρία

Ψαριώτη Μαρία

Πολυμενάκου Ελισάβετ

5

ΟΜΑΔΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Α/Α ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ

1. ΚΟΤΤΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β 3

2. ΓΥΦΤΕΑ ΑΛΙΚΗ ΜΑΡΙΝΑ Α 4

3. ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Α 1

4. ΚΑΜΠΕΡΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ Α 2

5. ΚΑΝΤΙΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Α 2

6. ΚΑΣΟΛΑΣ ΛΑΜΠΡΟΣ Β 3

7. ΚΕΤΣΕΛΙΔΗ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Β 3

8. ΛΥΡΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ Β 3

9. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Α 3

10. ΝΤΑΪΟΓΛΟΥ ΦΑΙΔΡΑ Α 3

11. ΠΛΕΥΡΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ Α 4

12. ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟΥ ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ Α 4

13. ΣΑΡΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β 5

14. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ Α 5

15. ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗ ΣΩΤΗΡΙΑ Α 5

16. ΨΑΡΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α 5

6

Απολογισμός Πεπραγμένων…

Κατά το σχολικό έτος 2012-2013 υλοποιούμε στο σχολείο

μας πολιτιστικό πρόγραμμα το οποίο διερευνά τη σχέση

που υπάρχει ανάμεσα στη λογοτεχνία, στο κείμενο, στο

γραπτό αφηγηματικό λόγο & στον Κινηματογράφο, στην

εικόνα, στον οπτικοακουστικό αφηγηματικό λόγο. Το σημείο

εκκίνησης είναι «Οι Νύφες», το scenario της Ιωάννας

Καρυστιάνη, & η μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη από τον

Παντελή Βούλγαρη. Σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης η

πλοκή του μύθου μας οδήγησε στο θέμα της μετανάστευσης.

Μετανάστευση κατά την εποχή εκείνη στην οποία παραπέμπει

ο αφηγηματικός χρόνος του έργου, δηλαδή αρχές του

προηγούμενου αιώνα. Σε σύμπραξη-συνεργασία με το 1ο

Πειραματικό ΓΕΛ Αθηνών διερευνήσαμε το θέμα για την

συγκεκριμένη χρονική περίοδο & καταλήξαμε πως αυτό που

επεδίωκαν οι νύφες, άρα & ο κόσμος την εποχή αυτή, δεν

ήταν τίποτα περισσότερο από την απόδραση από την φτώχια &

τις στερήσεις απεμπολώντας οποιοδήποτε συναίσθημα ή

όνειρο στο βωμό του αναπότρεπτου, της αδήρρητης ανάγκης….

Έτσι αρχικά αναλύσαμε τα μεταναστευτικά κύματα στις

αρχές του εικοστού αιώνα κάνοντας εργασίες και σχετικές

συζητήσεις όσο αφορά αυτό το θέμα και τις συνθήκες ζωής

εκείνη την εποχή . Στη συνέχεια προχωρήσαμε σε σύγχρονες

αναγωγές, διερευνήσαμε το φαινόμενο της μετανάστευσης

στον τόπο μας μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο όπου οι

Έλληνες έφευγαν για τα μεγάλα βιομηχανικά αστικά κέντρα

7

της Ευρώπης, για την Αμερική & την Αυστραλία αναζητώντας

μια καλύτερη ζωή για τους ίδιους & για τις οικογένειές

τους & πράγματι οι περισσότεροι τα κατάφεραν. Και η

ανάκαμψη ήρθε αργότερα κάποια στιγμή για τον τόπο μας &

το κοινό αίσθημα διαμορφώθηκε με γνώμονα το ότι η φτώχια

ανήκε στο παρελθόν, στους μαύρους χρόνους της κατοχής &

του εμφυλίου. Και η χώρα μας στη συνέχεια υπήρξε τόπος

υποδοχής μεταναστών από τις ανατολικές κυρίως, τις

ασιατικές χώρες. Οι Έλληνες, οι αλλοτινοί μετανάστες της

Γερμανίας, οι βιομηχανικοί εργάτες της Ευρώπης, τώρα

υποδέχονται μετανάστες. Πώς διαχειριστήκαμε αυτούς τους

ανθρώπους; Ποια ήταν η στάση της συντεταγμένης πολιτείας

απέναντι σ’ αυτούς τους ανθρώπους που επίσης ονειρεύονταν

μια καλύτερη ζωή; Ποια προβλήματα ανέκυψαν για την

ελληνική κοινωνία; Πως ορίζεται ο ρατσισμός & η

ξενοφοβία; Σήμερα ωστόσο οι Έλληνες πάλι μεταναστεύουν…

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά!

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από

            τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.

Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε

Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,

Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε

Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,

Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες

Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα

8

            οι ίδιοι στα παιδιά τους

Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα

Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών

            των παιδιών τους.

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται

            η Τράπεζα Συναλλαγών

- εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται-

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως

-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία,

            τις ωραίες εκκλησιές

 

Η Ελλάς των Ελλήνων. 

 

Στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος διαβάσαμε το

σενάριο της Ιωάννας Καρυστιάνη “Νύφες” και είδαμε την

κινηματογραφική μεταφορά του. Επισκεφθήκαμε την

ταινιοθήκη της Ελλάδος, όπου παρακολουθήσαμε την

“Φόνισσα” και αποσαφηνίσαμε τις έννοιες “δημιουργός” και

“σκηνοθέτης”. Παρακολουθήσαμε δύο θεατρικές

παραστάσεις,το “Σουέλ” της Ι. Καρυστιάνη και τον

“Συμβολαιογράφο”, δυο μονολόγους με πρωταγωνίστριες τις:

Ελένη Καστάνη και Υρώ Μανέ. Ακόμα δεχθήκαμε μια επίσκεψη

στο σχολείο μας από την ηθοποιό κ. Υρώ Μανέ κατά την

Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου η οποία μας μίλησε για την

9

ιστορία του θεάτρου καθώς επίσης για τα πεπραγμένα της,

για την υποκριτική τέχνη, για το επάγγελμα του ηθοποιού

σήμερα & γενικότερα για ό,τι σχετίζεται με το χώρο του

θεάτρου. Αργότερα δεχθήκαμε τον Κ. Περικλή

Χούρσογλου ,μαζί με τον οποίο αναλύσαμε την ταινία

“Λευτέρης Δημακόπουλος” και ο οποίος μας μίλησε για την

τέχνη & το επάγγελμα του σκηνοθέτη, μας παρουσίασε την

φιλμογραφία και την βιογραφία του και μας προσκάλεσε στο

Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

Θεσσαλονίκης. Στην διάρκεια του προγράμματος, έχοντας μια

εξαιρετική συνεργασία με το 1ο Πειραματικό Λύκειο

Αθήνας , όπου το επισκεφθήκαμε ,παρουσιάσαμε τις εργασίες

μας σχετικά με την μετανάστευση αφού κι αυτοί είχαν ήδη

εργαστεί σε ανάλογο θέμα. Επιπροσθέτως, συρρικνώσαμε το

υλικό μας και συντάξαμε ολιγόλεπτες περιλήψεις. Τέλος,

οργανώσαμε μια μικρή ομάδα χορού και επισκεφθήκαμε την

χορογράφο μας Κ. Αλίκη Διαμαντή η οποία κατάφερε μέσα σε

λίγες συναντήσεις να μας διδάξει ένα χορευτικό δρώμενο

σχετικά με την ταινία, το οποίο και θα παρακολουθήσετε.

10

Η ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η Ιωάννα Καρυστιάνη γεννήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1952

στα Χανιά της Κρήτης από γονείς Μικρασιάτες. Σπούδασε

νομικά. Επαγγελματικά ασχολήθηκε με το σκίτσο και την

εικονογράφηση (με το όνομα "Ιωάννα"). Δούλεψε στην

εφημερίδα "Ριζοσπάστης", στα περιοδικά "Τέταρτο", "Ένα",

"Εικόνες", και σε ξένες εφημερίδες. Εμφανίστηκε για πρώτη

φορά στη λογοτεχνία το 1994, με τη συλλογή διηγημάτων "Η

κυρία Κατάκη". Ακολούθησε το μυθιστόρημα "Μικρά Αγγλία",

το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος,

το 1998, και ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο

Λογοτεχνίας και για το λογοτεχνικό βραβείο Balkanika. Το

επόμενο μυθιστόρημά της, "Κουστούμι στο χώμα", τιμήθηκε

με το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού "Διαβάζω" το

2001.

Είναι παντρεμένη με τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη και

μητέρα των σκηνοθετών Αλέξανδρου Βούλγαρη ("Κλαις;",

11

"Ροζ") και Κωνσταντίνας Βούλγαρη ("Γιούπι", "Με τα φώτα

νυσταγμένα", "Βαλς Σεντιμεντάλ").

12

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Με γκρι και γκρίζο (1987)

Ένα σκίτσο στο τσεπάκι (1988)

Η κυρία Κατάκη (1995)

Κουστούμι στο χώμα (2001)

Ο Άγιος της μοναξιάς (2003)

Νύφες (2004)

Σουέλ (2006)

Τα σακιά (2010)

Καιρός Σκεπτικός (2011)

Μικρά Αγγλία (2013)

ΝΥΦΕΣ

Το 1922 εφτακόσιες γυναίκες αφήνουν την Ανατολή και

στοιβάζονται στην Γ' θέση του ποντοπόρου πλοίου που θα

τις πάει στην Αμερική, εκεί που τις περιμένουν άγνωστοι

άντρες. Στο μπαουλάκι τους ένα οικογενειακό νυφικό και η

φωτογραφία του γαμπρού για την αναγνώριση.

Στις είκοσι μέρες του ταξιδιού συμβαίνουν πολλά. Στη

13

ζωή για όλους μας υπάρχει ένας έρωτας που δε ξεχάσουμε

ποτέ.

Οι "Νύφες" είναι ένα ταξίδι με πολλές σημασίες.

Βίωμα βάναυσης αποκοπής από τη θερμή φωλιά των

παιδικών και νεανικών χρόνων. Βίωμα απώλειας του

ελάχιστου αλλά και μέγιστου αγαθού, ο άνθρωπος να μιλάει

και να ακούει γύρω του τη μητρική του γλώσσα. Είναι όμως

και προσδοκία για καθημερινό μεροκάματο και καθημερινό

φαΐ. Είναι και σωσίβιο για το φτωχό κόσμο που ναυάγησε

στις φουρτούνες της πολύπαθης εποχής και περιοχής.

14

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΛΛΟΤΕ & ΣΗΜΕΡΑ

(παρουσίαση στο 1ο Πειραματικό ΓΕΛ

Αθηνών – Γεννάδειο Λύκειο)

Γενικός ορισμός:

Μετανάστευση είναι η διεθνής µετακίνηση προσώπων, η οποία

µπορεί να είναι

αποτέλεσµα της απόφασης του ανθρώπου που µετακινείται για

βελτίωση της

οικονοµικής του κατάστασης ή αποτέλεσµα παραγόντων που

θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του µετακινούµενου, όπως διώξεις

και άσκηση βίας, αλλά και φυσικές/περιβαλλοντικές

καταστροφές κλπ (βλ. Σαρρής 2008, CARITAS 2006).

Πολλές από τις σηµερινές κοινωνίες της Ευρώπης και άλλων

ηπείρων έχουν

διαµορφωθεί σε µεγάλο βαθµό από το φαινόµενο της

µετανάστευσης ιδιαίτερα κατά

τους δύο τελευταίους αιώνες. Ειδικότερα από τη δεκαετία

του 1990 και µετά, λόγω

15

της κατάρρευσης των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης,

των τοπικών πολέµων

κλπ. υπάρχουν µεγάλα µεταναστευτικά ρεύµατα στην Ευρώπη

που επηρεάζουν σε

µεγάλο βαθµό την οικονοµική ανάπτυξη των κοινωνιών στις

χώρες υποδοχής, αλλά

και στις χώρες αποστολής µεταναστών (βλ. Βαρουξή κ.ά.

2009, Cholezas και

Tsakloglou 2008).

Όροι σχετικοί με την μετανάστευση

- ως µετανάστες, θεωρούνται οι πολίτες χωρών εκτός της ΕΕ

που έχουν έρθει στην

Ελλάδα µε σκοπό να βρουν προσωρινή ή µόνιµη δουλειά και

έχουν εισέλθει στη

χώρα νόµιµα ή παράνοµα,

- ως πρόσφυγες, θεωρούνται εκείνοι που τους έχει δοθεί

από το Ελληνικό κράτος ή

την Υπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες η ιδιότητα

του «πολιτικού

πρόσφυγα». Όσοι βρίσκονται σε αναµονή αυτής της ιδιότητας

είναι αυτοί «που έχουν

16

ζητήσει άσυλο»,

- ως παλιννοστούντες, θεωρούνται οι πολίτες χωρών εκτός

ΕΕ που είναι

Ελληνικής καταγωγής και έχουν έρθει στην Ελλάδα ως

«µετανάστες», κυρίως από 9

χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης («Ρωσοπόντιοι» ή

«Ελληνοπόντιοι») και την Αλβανία («Βορειοηπειρώτες»).

Α. Η µετανάστευση µέχρι τη δεκαετία του 1990 σε Ευρώπη

και Ελλάδα

Κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 δηµιουργούνται

σηµαντικά

µεταναστευτικά ρεύµατα προς τις αναπτυγµένες βιοµηχανικές

χώρες της ∆υτικής

Ευρώπης µε σκοπό την αναζήτηση εργασίας. Οι

µεταναστευτικές πολιτικές που

ακολούθησαν οι χώρες προορισµού ήταν διαφορετικές και σε

κάποιες περιπτώσεις

απέβλεπαν στη µόνιµη εγκατάσταση των µεταναστών (π.χ.

Σουηδία), ενώ σε άλλες

17

στην προσωρινή διαµονή τους (π.χ. Γερµανία). Η µαζική

µετανάστευση τελειώνει

στις αρχές της δεκαετίας του 1970, κυρίως λόγω της

πετρελαϊκής κρίσης του 1973.

Σχετικά µε τη µετανάστευση στην Ελλάδα µέχρι τη δεκαετία

του 1990, µπορούµε

να διακρίνουµε δύο µεγάλες περιόδους (πριν και µετά το Β΄

Παγκόσµιο Πόλεµο) µε

τα εξής γενικά χαρακτηριστικά (βλ. και Syrri 2006, ΕΣΥΕ

1980, Lianos 2004)

α) από την ανεξαρτησία και µέχρι τις πρώτες δεκαετίες του

20ου αιώνα η

µετανάστευση από την Ελλάδα, που φτάνει περίπου στο 10%

του πληθυσµού της

χώρας, έχει ως προορισµό κυρίως τις ΗΠΑ (αλλά και

Αίγυπτο, Καναδά κλπ.). Στις

αρχές της δεκαετίας του 1920 έρχονται από τη Μ. Ασία

περίπου 1,4 εκατοµµύριο

πρόσφυγες,

β) η µεταπολεµική περίοδος διακρίνεται σε τρεις

υποπεριόδους (βλ. και Lianos,

18

ό.π.)

- δεκαετία του 1950 µέχρι το 1974: από το 1955

παρατηρείται ένα µεταναστευτικό

ρεύµα προς ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία (περίπου 400.000

άτοµα) και από το 1958

ένα ρεύµα προς την τότε ∆υτική Γερµανία (810.000 άτοµα)

και δευτερευόντως προς

άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Ένα µέρος των Ελλήνων

µεταναστών εγκαθίσταται

στις χώρες προορισµού, ενώ άλλοι επιστρέφουν και

µετακινούνται αργότερα προς τις

ίδιες ή διαφορετικές χώρες. Το σύνολο των µεταναστών

αυτής της περιόδου

πλησιάζει το 13% του πληθυσµού της χώρας,

- από το 1975 µέχρι τέλη της δεκαετίας του 1980: η

µετανάστευση προς τη ∆.

Γερµανία συνεχίζεται µε µικρότερους ρυθµούς, ενώ

ταυτόχρονα αρχίζει η επιστροφή

µέρους των µεταναστών (περίπου 400.000). Την ίδια

περίοδο, δίνεται η άδεια σε

19

πολιτικούς πρόσφυγες που είχαν φύγει µετά τον Εµφύλιο

Πόλεµο να επιστρέψουν

στην Ελλάδα (επαναπατρίζονται περίπου 40.000), ενώ

έρχονται στη χώρα «µη 12

κανονικοί» µετανάστες, κυρίως από Αίγυπτο και Πακιστάν,

των οποίων ο αριθµός

είναι άγνωστος, αλλά υπολογίζονται σε περισσότερους από

40.000 (Lianos, ό.π.).

Ελληνες µετανάστες στη Γερµανία (δεκαετία 1960)

- από το 1990 και µετά: η Ελλάδα γίνεται χώρα υποδοχής

εξαιρετικά µεγάλου

αριθµού µεταναστών.

Β. Οι εξελίξεις από τη δεκαετία του 1990 και µετά

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 παρατηρούνται µεγάλα

µεταναστευτικά

ρεύµατα προς τις χώρες-µέλη της ΕΕ, λόγω σηµαντικών

πολιτικών και

κοινωνικο-οικονοµικών αλλαγών, πολέµων και φυσικών

καταστροφών. Ιδιαίτερα

20

αυξηµένες παρουσιάζονται και οι ροές «µη κανονικών»

µεταναστών στην Ευρώπη:

υπολογίζεται ότι στις αρχές του 2008, υπήρχαν στις 27

χώρες-µέλη της ΕΕ 1,9 έως

3,8 εκατοµµύρια «µη κανονικοί» µετανάστες (Clandestino,

2009). 13

Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου,

τροφοδοτούσαν επί δύο

σχεδόν αιώνες µε εργατικό δυναµικό τις βιοµηχανικά

ανεπτυγµένες χώρες. Κατά τις

τελευταίες δεκαετίες όµως, παρατηρείται µία πολύ

σηµαντική αλλαγή στις

µεταναστευτικές κινήσεις που έχει σχέση τόσο µε την

οικονοµική ανάπτυξη των

νοτιοευρωπαϊκών χωρών ως χώρες-µέλη της ΕΕ, όσο και µε

τις γενικότερες διεθνείς

εξελίξεις: αρχικά η Ιταλία, µετά η Ισπανία, και λίγο

αργότερα η Ελλάδα και η

Πορτογαλία µετατρέπονται σε τόπους εισροής µεταναστών

από τις λιγότερο

21

αναπτυγµένες χώρες. Ειδικότερα η χώρα µας, λόγω της

γεωπολιτικής θέσης της (η

µόνη, µέχρι πρόσφατα, χώρα-µέλος της ΕΕ στα Βαλκάνια, µε

εκτεταµένα θαλάσσια

σύνορα και η πλησιέστερη στην Ασία) αποτέλεσε σταυροδρόµι

για τα

µεταναστευτικά ρεύµατα από την Ανατολή και γνώρισε ένα

πρωτόγνωρο κύµα 14

µετανάστευσης: το 1991 ο αριθµός των αλλοδαπών που

κατοικούσαν στην Ελλάδα

ανερχόταν περίπου στις 170.000, ενώ το 2001 πλησίαζε τις

770.000 (ό.π.) και το 2009

τις 930.000 (Eurostat, ό.π.). Σύµφωνα µε την απογραφή του

2001 (ΕΣΥΕ, χ.χ.) το

58% των απογραφέντων αλλοδαπών είχαν Αλβανική υπηκοότητα,

το 8% Βουλγαρική

και ακολουθούσαν µε µικρότερα ποσοστά αυτοί που είχαν

Γεωργιανική και Ρουµανική υπηκοότητα. Ταυτόχρονα,

ιδιαίτερα µεγάλες διαστάσεις έχει πάρει η παράνοµη

διέλευση των συνόρων (το 2007 οι «µη κανονικοί»

µετανάστες στη χώρα υπολογίζονταν στις 280.000 – βλ.

22

Clandestino, 2009: 2). Σύµφωνα µε διάφορες έρευνες (π.χ.

Siadima, 2001) οι περισσότεροι «µη κανονικοί» µετανάστες

προέρχονταν από την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουµανία

και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, και

εισέρχονταν στη χώρα από τα βόρεια σύνορα. Από τις αρχές

του 21ου αιώνα οι «µη κανονικοί» µετανάστες προέρχονται

σε µεγάλα ποσοστά από χώρες της Ασίας, της Μέσης

Ανατολής και της Αφρικής (κυρίως Αφγανιστάν, Ιράκ,

Πακιστάν) και έρχονται στη χώρα µέσω των ελληνοτουρκικών

συνόρων (τόσο από ξηρά, όσο και από θάλασσα)

Γ. Πολιτικές και νόµοι για τη µετανάστευση

Με τον όρο µεταναστευτική πολιτική εννοούµε «τις

ρυθµίσεις που αφορούν τη

µετανάστευση και που αναλαµβάνονται από τις χώρες είτε

αποστολής είτε υποδοχής»

(Τζωρτζοπούλου και Κοτζαµάνη, 2008: 11). Οσον αφορά τις

χώρες της ΕΕ, και

ειδικότερα την Ελλάδα, µας ενδιαφέρει η πολιτική των

χωρών υποδοχής που δείχνει

23

και την πρόθεση των κρατών-µελών για ενσωµάτωση των

µεταναστών και στοχεύει

στην καταπολέµηση των φαινοµένων του κοινωνικού

αποκλεισµού.

Η ΕΕ ασχολείται µε το θέµα της µετανάστευσης, και

γενικότερα της κυκλοφορίας

των προσώπων εντός των συνόρων της ήδη από το 1985, οπότε

και υπογράφεται

αρχικά η Συνθήκη Σένγκεν. Ακολουθούν η Συνθήκη του

Αµστερνταµ, η έκτακτη

Σύνοδος Κορυφής του Τάµπερε το 1999, η Σύνοδος Κορυφής

της Νίκαιας το 2000

κ.ά. Η µεταναστευτική πολιτική της ΕΕ στοχεύει στον

περιορισµό της αντικανονικής

µετανάστευσης και στη λήψη µέτρων για τη «νόµιµη»

µετανάστευση και λαµβάνει

υπόψη της τις δυνατότητες υποδοχής κάθε χώρας-µέλους, τις

αρχές της σχετικά µε το

σεβασµό της διαφοράς, την πρόληψη του κοινωνικού

αποκλεισµού κλπ. (βλ. και

Τζωρτζοπούλου και Κοτζαµάνη, ό.π.). 15

24

Σηµαντικά νοµοθετήµατα της ΕΕ σχετικά µε τη µετανάστευση

είναι η Συνθήκη

του Αµστερνταµ, ο Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της ΕΕ

που υιοθετήθηκε στη

Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας, οι ανακοινώσεις της Επιτροπής

στο Συµβούλιο και το

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά τη δηµιουργία χώρου

«ελευθερίας, ασφάλειας και

δικαιοσύνης» στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Οδηγίες σχετικά µε

«το καθεστώς υπηκόων

τρίτων χωρών οι οποίοι είναι επί µακρόν διαµένοντες», την

οικογενειακή επανένωση,

εναντίον των διακρίσεων για φυλετικούς, εθνικούς,

θρησκευτικούς κ.ά. λόγους κλπ.

Η εφαρµογή, όµως µιας κοινής ευρωπαϊκής µεταναστευτικής

πολιτικής έχει

δυσκολίες λόγω των διαφορετικών χαρακτηριστικών και

αναγκών σε εργατικό

δυναµικό του κάθε κράτους-µέλους, των αντιδράσεων από

τους ντόπιους πληθυσµούς

25

Οσον αφορά την Ελλάδα, φάνηκε ότι η εισροή µεταναστών µε

γρήγορους

ρυθµούς και η µετατροπή της σε χώρα υποδοχής βρήκαν

απροετοίµαστη την

κυβέρνηση, αλλά και την κοινωνία και, έτσι, υπήρχαν

καθυστερήσεις στην ανάπτυξη

κατάλληλης µεταναστευτικής πολιτικής και προβλήµατα

ξενοφοβίας και ρατσισµού

(Cholezas και Tsakloglou, 2008).

Οι νόµοι που έχουν ψηφιστεί από το 1991 και µετά

επιχειρούν να ρυθµίσουν

θέµατα σχετικά µε την καταπολέµηση της αντικανονικής

µετανάστευσης, µε την

αποκατάσταση των παλιννοστούντων οµογενών από την πρώην

Σοβιετική Ενωση,

την κοινωνική ένταξη των µεταναστών (ιδιαίτερα σε σχέση

µε εκπαίδευση, εργασία

και οικογενειακή κατάσταση), ενώ τα τελευταία χρόνια

προωθούνται οι Οδηγίες της

ΕΕ για καταπολέµηση των διακρίσεων και καθορίζονται οι

προϋποθέσεις για τη

26

νοµιµοποίηση των αντικανονικών µεταναστών.

Σε γενικές γραµµές, η εθνική πολιτική της Ελλάδας

ακολουθεί την κοινή πολιτική

της ΕΕ µε σκοπό την ένταξη και τη δίκαιη µεταχείριση των

κανονικών µεταναστών

από τη µια πλευρά, και την αποτροπή της αντικανονικής

µετανάστευσης από την

άλλη. Η εφαρµογή της όµως µέχρι τώρα δεν απέφερε

ικανοποιητικά αποτελέσµατα:

οι επιδόσεις της χώρας σε σχέση µε την επιτυχή ένταξη των

µεταναστών είναι

χαµηλότερες από το µέσο Ευρωπαϊκό όρο, σύµφωνα µε το

«∆είκτη Ιδιότητας του

Ευρωπαίου Πολίτη και Ενταξης» (British Council Brussels,

2005: 96-99• βλ. και

Γράφηµα 2), και η παράνοµη είσοδος στη χώρα εξακολουθεί

να αποτελεί ιδιαίτερα

σηµαντικό πρόβληµα.

Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

27

Το ελληνικό κράτος ασχολήθηκε ήδη από τις αρχές της

δεκαετίας του 1980 (1983) με το θέμα υποδοχής και

υποστήριξης παλλινοστούντων παιδιών με τη δημιουργία

τάξεων υποδοχής και φροντιστηριακών τμημάτων. Οι πρώτες

τάξεις υποδοχής λειτούργησαν σύμφωνα με το νόμο 1894/1990

ως τμήματα ενταγμένα στο κανονικό δημόσιο σχολείο και

αφορούσαν την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και την

διδασκαλία της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού για

μαθητές που δεν έχουν ως μητρική τους γλώσσα την

ελληνική. Από το 1994 με υπουργική απόφαση δόθηκε η

δυνατότητα να διδάσκονται η γλώσσα και ο πολιτισμός των

χωρών προέλευσης των μαθητών με την πρόσληψη ωρομίσθιων

διδασκάλων. Επίσης από το 1999 θεσπίστηκαν νέες ρυθμίσεις

για τις τάξεις υποδοχής και τα φροντιστηριακά τμήματα με

σκοπό μια πιο ευέλικτη παρέμβαση στην ζωή του σχολείου με

στόχο την ομαλότερη ένταξη των αλλοδαπών και

παλιννοστούντων μαθητών. Το θέμα της διδασκαλίας της

γλώσσας και του πολιτισμού της χώρας προέλευσης επανήλθε

σε αυτή την υπουργική απόφαση αλλά το μέτρο αφέθηκε στην

πρωτοβουλία του κάθε νομάρχη ενώ οι τάξεις εκμάθησης της

28

ελληνικής σχεδιάζονται και υλοποιούνται κεντρικά από το

Υπουργείο.

Η σημαντικότερη καινοτομία στο θέμα της

διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ήρθε με τον νόμο 2413/1996 ο

οποίος προβλέπει την δημιουργία διαπολιτισμικών σχολείων

(δημόσιων ή ιδιωτικών) για την εκπαίδευση ατόμων με

ιδιαίτερες εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή

μορφωτικές ανάγκες. Ο νόμος είναι αρκετά ασαφής ως προς

τους στόχους αυτών των σχολείων. Υπάρχουν σήμερα στην

Ελλάδα 26 διαπολιτισμικά σχολεία: 13 δημοτικά, 9 γυμνάσια

και 4 λύκεια επί συνόλου 15,174 σχολικών μονάδων (από τη

βαθμίδα του νηπιαγωγείου ως τα λύκεια και ΤΕΕ. Σύμφωνα με

σχετικές μελέτες, τα σχολεία αυτά έχουν εν πολλοίς

μετατραπεί σε σχολεία αλλοδαπών γιατί όι έλληνες γονείς

τα εγκατέλειψαν φοβούμενοι ότι η πολιτιστική

διαφορετικότητα και η γλωσσική ιδιαιτερότητα των μαθητών

επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο μάθησης.

Στην περίοδο 1997-2000 και 2001-2004 λειτούργησαν

επίσης δύο προγράμματα μεγάλης κλίμακας, τα

Επιχειρησιακά Προγράμματα Εκπαίδευσης και Αρχικής

Κατάρτισης (ΕΠΕΑΚ) που αφορούν στην εκμάθηση της

29

ελληνικής γλώσσας και την βελτίωση των επιδόσεων των

Τσιγγανοπαίδων, των Αλλοδαπών και Παλιννοστούντων Μαθητών

και των Μουσουλμανοπαίδων. Τα δύο πρώτα είχαν εθνικό

ορίζοντα δράσης ενώ το τρίτο επικεντρώθηκε στην

περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Στα πλαίσια του ΕΠΕΑΚ ΙΙ λειτουργεί από το 2003 και

το πρόγραμμα "Εκπαίδευση Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών

Μαθητών" με στόχο την βελτίωση των συνθηκών ένταξης στο

εκπαιδευτικό σύστημα μαθητών από πληθυσμιακές ομάδες που

απειλούνται από εκπαιδευτική ανισότητα και

περιθωριοποίηση. Όπως τονίζει το ίδιο το πρόγραμμα:

Οι γενικοί στόχοι του Προγράμματος είναι η αρμονική

ένταξη των παιδιών με πολιτιστικές και γλωσσικές

ιδιαιτερότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα, η διασφάλιση της

αποδοχής των παιδιών αυτών από την εκπαιδευτική κοινότητα

αλλά και την ευρύτερη κοινωνία, η παροχή στους

εκπαιδευτικούς γνώσεων, κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού

και τεχνικών μέσων, η υποστήριξη των οικογενειών με

πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Τα μέτρα και οι παρεμβάσεις που προβλέπονται στα πλαίσια

του έργου έχουν αφετηρία τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα

30

της σχολικής κοινότητας και προσβλέπουν στην ανάπτυξη

δεξιοτήτων και συμπεριφορών που μπορούν να βελτιώσουν

τους όρους επικοινωνίας, μάθησης και δράσης για όλους

τους μαθητές, γηγενείς και αλλοδαπούς.

Οι παρεμβατικές ενέργειες δεν απευθύνονται μόνο σε

αλλοδαπούς και παλιννοστούντες μαθητές αλλά και σε

γηγενείς μαθητές.

Το πρόγραμμα αυτό είναι πιλοτικό, αφορά το σύνολο της

χώρας και δεν υπάρχει μέχρι τώρα αξιολόγηση του.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΠΟΔΕ, το 2003 λειτούργησαν

422 Τάξεις Υποδοχής και 556 Φροντιστηριακά Τμήματα στα

πλαίσια των διατάξεων του νόμου. Σύμφωνα με το Υπουργείο

Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων:

Τα τμήματα αυτά λειτουργούν μέσα σε ένα ευέλικτο σχήμα

διδακτικής και θεσμικής παρέμβασης, το οποίο επιτρέπει

στο Σύλλογο διδασκόντων κάθε σχολικής μονάδας

Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αφού

σταθμίσει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών αυτών και

τις δυνατότητες της σχολικής μονάδας να επιλέξει εκείνο

το σχήμα που μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά και

αποδοτικά. Στις τάξεις και τα τμήματα χρησιμοποιείται

31

διδακτικό και εποπτικό υλικό που έχει παραχθεί στο

πλαίσιο του προγράμματος «Εκπαίδευση παλιννοστούντων και

αλλοδαπών μαθητών» και για το σκοπό αυτό έχουν προσληφθεί

500 εκπαιδευτικοί.

Λόγοι που ευνόησαν τη μετανάστευση στην Ελλάδα

1. Οι καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από την πατρίδα των

μεταναστών

2. Η ύπαρξη μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων που για

να επιβιώσουν χρειάζονταν φτηνά εργατικά χέρια.

Η πολιτική του ελληνικού κράτους έναντι των μεταναστών

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, έγιναν δύο

απόπειρες νομιμοποίησης των μεταναστών: το 1997 και το

2001. Η πολιτική λογική της νομοθεσίας βασίστηκε στη

λογική της εκμετάλλευσης των μεταναστών, που τους είδε ως

οικονομικό εργαλείο και ως μέσο κερδοφορίας των

επιχειρήσεων.

Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι δύσκολα μπορούσαν

να νομιμοποιηθούν οι μετανάστες, λόγω της αδυναμίας

προσκόμισης δυσεύρετων δικαιολογητικών και ακόμα

32

δυσκολότερα μπορούσαν να ανανεώσουν την άδεια παραμονή

τους.

Συνέπεια αυτών των αδυναμιών ήταν η υπερεκμετάλλευση, τα

κυκλώματα εκμετάλλευσης, η πορνεία αλλά και η ανάπτυξη

ρατσισμού και ξενοφοβίας με τη δαιμονοποίηση των ξένων.

Συνέπειες της μετανάστευσης για την Ελλάδα

Τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα. Είναι γεγονός πάντως

πως οι μετανάστες καλύπτουν θέσεις εργασίας χαμηλής

ζήτησης ή χαμηλού κοινωνικού κύρους . Από έρευνες έχει

αποδειχτεί πως η μετανάστευση βοήθησε στην ανάπτυξη του

ΑΕΠ κατά 1,5% και έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας νέων

θέσεων εργασίας. Έτσι, καθώς το 1/3 των θέσεων καλύπτεται

από μετανάστες, κατά τα 2/3 δημιουργούνται νέες θέσεις

εργασίας, λόγω της αύξησης της παραγωγής.

Στοιχεία μεταναστών για την Ελλάδα

Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, οι μετανάστες φαίνονται

να είναι 800.000, αλλά με έρευνα του Ινστιτούτου

Μεταναστευτικής Πολιτικής αυτοί φτάνουν στο 1.150.000,

ποσοστό 10,3% του πληθυσμού. Είναι άτομα παραγωγικής

ηλικίας και προέρχονται κυρίως από Αλβανία, Βουλγαρία,

Γεωργία, Ρουμανία.

33

Οι λόγοι της μετανάστευσης είναι κυρίως οικονομικοί και

κοινωνικοί, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που αναζητούν

πολιτικό άσυλο.

Τα επαγγέλματα είναι κυρίως χειρωνακτικά για τους

άνδρες(κατασκευές, γεωργία), ενώ οι γυναίκες εργάζονται

προσφέροντας υπηρεσίες.

Οι μετανάστες στην Αθήνα

Στην Αθήνα βρίσκονται περίπου 500.000 νόμιμοι και μη

μετανάστες, που στην πλειοψηφία τους είναι Αλβανοί. Το

μορφωτικό τους επίπεδο είναι υψηλότερο σε σχέση με αυτό

των μεταναστών της περιφέρειας, ενώ σε ανώτερη εκπαίδευση

το γηγενές στοιχείο υπερέχει. Στην Αθήνα απασχολούνται

κυρίως μετανάστες από τις πρώην ανατολικές χώρες, ενώ

χαμηλά ποσοστά απασχόλησης παρουσιάζουν οι ομάδες από την

Εγγύς Ανατολή ή την Αφρική.

Οι μετανάστες στη Θεσσαλονίκη

Το 2001 καταγράφηκαν 50.000 μετανάστες στη Θεσσαλονίκη,

ποσοστό 6%, με πρώτους τους Αλβανούς και έπονται οι

μετανάστες, από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Ενώ την

τελευταία θέση κατείχαν οι μετανάστες από την Ανατολή ή

την Αφρική, σήμερα ο αριθμός τους έχει δεκαπλασιαστεί.

34

Γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι μετανάστες της Ασίας και

της Αφρικής προτιμούν την Αθήνα, η οποία συγκεντρώνει τα

χαρακτηριστικά της μεγάλης αντιπροσώπευσης πολλών φυλών.

Η μετανάστευση οργανωμένη ή όχι, δεν αποτελεί μια

καινούρια πτυχή στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών

αλλά ένα φαινόμενο που τα ίχνη του χάνονται στο βάθος

του χρόνου και που κάθε φορά καθορίζεται από

διαφορετικούς παράγοντες. Η πραγματικότητα όσον αφορά την

Ελλάδα είναι ότι τα τελευταία χρόνια δέχεται ένα μεγάλο

αριθμό μεταναστών, γεγονός που οφείλεται κυρίως στη

γεωγραφική της θέση που την έχει καταστήσει πύλη εισόδου

για τους πληθυσμούς

που μετακινούνται από Ασία με απώτερο σκοπό να περάσουν

στις βορειότερες χώρες της Ευρώπης

«Ο χώρος, όπως υποστήριζε και ο Lefevre το1984,

μεταβάλλεται διαρκώς και είναι τόσο το αποτέλεσμα

γενικότερων τάσεων και κοινωνικών δυνάμεων στο

καπιταλιστικό

35

σύστημα, όσο και μια μη στατική αλληλο- δραση των

ανθρώπων μέσα σε έναν τόπο».

Οι κοινωνικές σχέσεις που μεταβάλλονται λόγω της

μετανάστευσης, ακολουθούν ένα κύκλο που αποτελείται από

την πρώτη επαφή, τον ανταγωνισμό

και τελικά από την αφομοίωση του μεταναστευτικού

πληθυσμού από τον πολιτισμό της πλειονότητας, ενώ η

αποτύπωση των σχέσεων αυτών σε χωρικό επίπεδο,

διαμορφώνουν μια αλληλουχία που ξεκινάει από φωλιές

υποδοχής στο κέντρο της πόλης, προχωράει σε ενδιάμεσες

μεταβατικές ζώνες και τελικά καταλήγει σε εγκατάσταση και

αφομοίωση στα προάστια, αλληλουχία που συνδέεται με τρεις

διαφορετικές όψεις της σύγχρονης

ανάπτυξης της ελληνικής πρωτεύουσας (το μετασχηματισμό

του κέντρου, την πύκνωση των προαστίων, και τη περι-

αστική διάχυση).

Από παραδείγματα πόλεων της Βόρειας Αμερικής και της ΒΔ

Ευρώπης, οι μετανάστες, κατά κύριο λόγο «τοποθετούνται»

στις περιφέρειες των πόλεων ή ακόμα

36

και σε κάποιο γκέτο στο κέντρο της πόλης, και γενικότερα

σε περιοχές που οι ντόπιοι δεν επιλέγουν να εγκατασταθούν

λόγω των υποβαθμισμένων συνθηκών.

Σημαντικός παράγοντας που διαφοροποιεί την εγκατάσταση

των μεταναστών στις χώρες της νότιας Ευρώπης, είναι και η

ίδια η μορφολογία του

αστικού ιστού των πόλεων αυτών, που χαρακτηρίζεται από τα

εξής βασικά χαρακτηριστικά:

α_ οι Μεσογειακές πόλεις χαρακτηρίζονται από πιο

«συμπαγή» αστικό ιστό, ψηλά κτίρια, στενότερους δρόμους,

και προάστια αρκετά

κοντά στο κέντρο.

β_ οι χρήσεις γης (κατοικίας, εμπόριο, βιοτεχνία -

βιομηχανία), χαρακτηρίζονται

από ανάμειξη και όχι από καταμερισμό σε ζώνες όπως

συμβαίνει στις βορειότερες

Ευρωπαϊκές πόλεις.

γ_ η κοινωνική διαστρωμάτωση δεν είναι τόσο έντονη, αλλά

αντίθετα υπάρχει κυρίως

ανάμειξη των κοινωνικών τάξεων στις ίδιες περιοχές.

37

Όσον αφορά τη χωρική κατανομή των μεταναστών, στην

Ελλάδα, οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις τους συναντιόνται

στα μεγάλα αστικά κέντρα -όπως άλλωστε

συμβαίνει και σχεδόν σε όλες τις χώρες υποδοχής. Αυτό

συνέβη γιατί οι κάτοικοι έφυγαν από το κέντρο των πόλεων

και κατευθύνθηκαν

σε ποιο αναβαθμισμένες περιοχές και έτσι οι μετανάστες

κατάφεραν να βρίσκουν φθηνά ενοίκια σε αυτές τις περιοχές

καθώς επίσης και εγκαταλελημένα κτίρια που τα έκαναν τόπο

διαμονής τους. Αναφορικά με τους μετανάστες χωρίς χαρτιά,

επιλέγουν επίσης την Αθήνα, και πιο συγκεκριμένα, το

κέντρο της. Η επιλογή αυτή οφείλεται στις ήδη

εγκατεστημένες ομάδες μεταναστών, η δυνατότητα

απασχόλησης στην άτυπη οικονομία, και οι μεγάλες

δυνατότητες ανώνυμης εγκατάστασης μέχρι να βρεθεί

τρόπος συνέχισης του ταξιδιού ή μέχρι μια ενδεχόμενη

νομική αποκατάσταση στην Ελλάδα.

38

Ανάλογα με τον τόπο προέλευσής τους οι μετανάστες

συγκεντρώνονται και σε διαφορετικά μέρη. Οι μετανάστες

από την Αλβανία «μοιράζονται τον οικιστικό χώρο» με τους

Έλληνες, ενώ οι μετανάστες των πιο πρόσφατων ρευμάτων,

από χώρες όπως η Ασία και η Αφρική, συνήθως

συγκεντρώνονται σε μικρότερες κοινότητες.

Οι αιτίες που οδηγούν τους μετανάστες στην επιλογή του

τόπου εγκατάστασής τους-ειδικότερα κατά την πρώτη περίοδο

διαμονής τους στη χώρα υποδοχής - μπορούν

να διαχωριστούν σε δύο βασικές κατηγορίες: τις

οικονομικές και τις πολιτιστικές.

Στην κατηγορία των οικονομικών αιτιών, πρωτεύοντα ρόλο

παίζει η λειτουργία των αγορών εργασίας και κατοικίας.

Όσον αφορά τις πολιτιστικές αιτίες εγκατάστασης,

για τους μετανάστες παίζει σημαντικό ρόλο η ύπαρξη

κοινωνικών δικτύων που έχουν δημιουργηθεί μεταξύ τους.

Δίκτυα συνήθως μεταξύ ανθρώπων της ίδιας εθνικότητας,

από τα οποία παίρνουν πληροφορίες, ή στα οποία

στηρίζονται μέχρι να «μάθουν το νέο τόπο».

39

Το πιο σύνηθες σενάριο εγκατάστασης, είναι μεν σε πρώτη

φάση η συγκέντρωση των νεοεισερχόμενων μεταναστών στα

κέντρα των πόλεων, αλλά σε δεύτερο επίπεδο,

η εγκατάστασή τους σε διάφορες γειτονιές των πόλεων. Να

σημειωθεί επίσης, ότι σε αρκετές περιπτώσεις, κομμάτια

μεταναστευτικού πληθυσμού,

εγκαθίστανται εξ αρχής σε διάφορες γειτονιές αναλόγως το

πόσο ισχυρά ανεπτυγμένα είναι τα παραπάνω δίκτυα - πχ.

δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου

οι μετανάστες, μόλις φτάσουν στην Ελλάδα, θα

εγκατασταθούν σε γειτονιές της πόλης, όπου υπάρχουν ήδη

γνωστοί και φίλοι τους, και δε θα «περάσουν»καθόλου

από το κέντρο.

Τα τελευταία χρόνια μετά τα πρώτα κύματα μετανάστευσης, η

παρουσία των μεταναστών στην πόλη, έχει πάρει σάρκα και

οστά. Δεν αποτελούν πλέον ένα

«κρυμμένο» τμήμα του πληθυσμού, αλλά όσο η εγκατάστασή

τους γίνεται πιο μόνιμη, τόσο και η παρουσία τους στο

χώρο, πιο ορατή, και ειδικότερα στις γειτονιές

40

στις οποίες συγκεντρώνονται. Εμπορικά μαγαζιά με

επιγραφές σε διαφορετικές γλώσσες, τόποι λατρείας, χώροι

συναντήσεων, Ίντερνετ-καφέ και calling-centers,

δορυφορικές κεραίες-«πιάτα», όλα αποτελούν σημάδια της

ιδιωτικής τους ζωής στους δημόσιους χώρους.

Τόποι συγκέντρωσης μεταναστών- δραστηριότητες

Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στους τόπους

που επιλέγουν να μετοικίσουν οι μετανάστες, στις

συνήθειες, τις δραστηριότητες αλλά στις τυχόν μεταβολές

που μπορεί να επιφέρει η παρουσία τους εκεί.

Οι μετανάστες λοιπόν επιλέγουν για την κατοικία τους

κυρίως χώρους ελεύθερα προσπελάσιμους όπως πάρκα,

πλατείες, δρόμους, πεζοδρομημένους άξονες κ.λ.π. Εκεί

έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν τη μητρική τους γλώσσα με

τους συμπατριώτες τους, να αγοράσουν προϊόντα από την

πατρίδα τους, να επικοινωνήσουν με αυτήν, να ανταλλάξουν

πληροφορίες, σκέψεις και ιδέες.

Οι τόποι συγκέντρωσης των μεταναστών μπορούν να

διακριθούν:

41

• Την τακτική εγκατάσταση με την κατ’ εξακολούθηση

οικειοποίηση δημόσιων αστικών χώρων.

• Τη στρατηγική εγκατάσταση με ίδρυση επιχειρήσεων και

εμπορίου, μόνιμη ή εφήμερη.

Εργασία

Στην κατηγορία της τακτικής εγκατάστασης συγκαταλέγονται

οι «πιάτσες» ανεύρεσης εργασίας, οι οποίες επιλέγονται να

είναι κυρίως κοντά στις εισόδους και εξόδους της πόλης.

Εκεί συγκεντρώνονται από τις πρωινές ώρες και ενίοτε

μέχρι βραδινές περιμένοντας κάποιον υποψήφιο εργοδότη.

Αξίζει ωστόσο να αναφερθεί ότι οι μετανάστες στις

«πιάτσες» είναι νόμιμοι καθώς ο συνεχής αστυνομικός

έλεγχος καθιστά αδύνατον να τους επιτραπεί η παραμονή

τους εκεί χωρίς να έχουν χαρτιά. Στην κατηγορία αυτή

συγκαταλέγεται επίσης το μικρο-εμπόριο για το οποίο

επιλέγονται κυρίως πάρκα, πλατείες, πεζοδρόμια μεγάλου

πλάτους και γενικότερα πολυσύχναστοι δρόμοι.

Στην κατηγορία τώρα της στρατηγικής μετανάστευσης ανήκουν

τα εμπορικά καταστήματα των μεταναστών, αυτά που είτε

42

ανήκουν είτε λειτουργούνται από μετανάστες. Μερικά από

αυτά είναι: Τηλεφωνικά κέντρα για την επικοινωνία με την

χώρα προέλευσης, επιχειρήσεις παροχή υπηρεσιών όπως

αποστολή χρημάτων στο εξωτερικό, καταστήματα με είδη

ρουχισμού, σπιτιού, τροφίμων κ.α τα οποία βέβαια δεν

επισκέπτονται μόνο μετανάστες αλλά και από ημεδαπούς.

Ελεύθερος χρόνος

Στην κατηγορία της στρατηγικής εγκατάστασης,

εμπεριέχονται και οι δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου

των μεταναστών, οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε μαγαζιά όπως

internet cafeé, καφενεία μεταναστών ή καταστήματα με

φαγητό κ.λ.π. Ακόμη οι μετανάστες οικειοποιούνται σε

δημόσιους χώρους αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις με άλλους

μετανάστες ή γηγενείς.

Τόποι εγκατάστασης μεταναστών στην Αθήνα

Είτε κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους είτε

κατά τη διάρκεια της εργασίας τους επιλέγουν χώρους όπως

43

πάρκα, πλατείες, σιδηρόδρομους κ.λ.π σε περιοχές όπως η

πλατείες Ομονοίας, Βικτωρίας, Κοτζία, κ.α). Οι περιοχές

αυτές αποτελούν πώλο έλξης των μεταναστών κυρίως εξαιτίας

των χαμηλών ενοικίων αλλά και του χαμηλού πληθυσμού τους.

Είναι γεγονός πως οι μετανάστες αποτελούν σχεδόν το μισό

πληθυσμό της Ομόνοιας με ποσοστό 48,8%. Οι εθνικότητες

των κατοίκων είναι σε μεγάλο αριθμό Αλβανοί, Βούλγαροι,

Μπαγκλαντεσιανοί και Πακιστανοί ενώ σε μικρότερο Πολωνοί,

Ρουμάνοι, Ρώσοι, Αιγύπτιοι, Ουκρανοί, Γεωργιανοί, Σύριοι,

Μολδαβοί και Κινέζοι.

Πηγές: Ερευνητική Εργασία «Πόλη και πολυπολιτισμική

συγκατοίκηση»

Ιούνιος 2011 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο από Παπατζανή

Ευαγγελία

44

Η ΦΟΝΙΣΣΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Νύφες» 2012-2013

επισκεφτήκαμε την Ταινιοθήκη της Ελλάδος όπου

παρακολουθήσαμε τη «Φόνισσα» έργο του Παπαδιαμάντη και

διασκευή του Στάθη Λιβαθινού, όπου το κεντρικό πρόσωπο

της ιστορίας είναι η Φραγκογιαννού, μία ηλικιωμένη χήρα, η

οποία έζησε μια βασανισμένη ζωή ως παιδί, ως σύζυγος, ως

μητέρα και ως γιαγιά, μαθημένη πάντα να υπηρετεί χωρίς

αντιρρήσεις τους ανθρώπους του περιβάλλοντός της. Η πείρα

τής δίδαξε ότι η ζωή για μια γυναίκα είναι γεμάτη βάσανα

και η θεωρία της ήταν ότι η γέννηση ενός κοριτσιού δεν

φέρνει παρά δυστυχία, όχι μόνο στο ίδιο το παιδί, αλλά

και στην οικογένειά του, ιδίως αν είναι φτωχή.

Ένα βράδυ καθώς ξενυχτάει στην κούνια της άρρωστης

νεογέννητης εγγονής της, περνούν απ' το μυαλό της όλες οι

δύσκολες στιγμές της ζωής που έζησε. Το μυαλό της θολώνει

και σκοτώνει το βρέφος προκαλώντας του ασφυξία, ενώ ο

θάνατος θεωρείται από τον γιατρό φυσιολογικός. Αν και

αρχικά νιώθει τύψεις, κατά βάθος δεν μετανιώνει για την

πράξη της. Αντίθετα, της γίνεται έμμονη ιδέα ότι η μοίρα

45

την έχει τάξει να σώσει τον κόσμο απαλλάσσοντάς τον από

μικρά κορίτσια.

Τα επόμενα εγκλήματά της έχουν για θύματα τρία μικρά αθώα

κοριτσάκια, χωρίς πλέον καθόλου τύψεις, αλλά και χωρίς να

είναι σε θέση να συνειδητοποιήσει το κακό που έχει κάνει.

Η χωροφυλακή την υποψιάζεται και αποφασίζει να τη

συλλάβει, με αφορμή όμως ένα έγκλημα που δεν έχει

διαπράξει. Ένα κοριτσάκι πνίγηκε μέσα σ' ένα πηγάδι και

κοντά του βρισκόταν η Φραγκογιαννού. Αν και ευχήθηκε να

πνιγεί το παιδί, η ίδια ποτέ δεν το έσπρωξε.

Στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τους χωροφύλακες, η

Φραγκογιαννού αποφασίζει να καταφύγει στο ερημητήριο ενός

ασκητή και να του εξομολογηθεί τα αμαρτήματά της. Τη

στιγμή όμως που προσπαθεί να ξεπεράσει ένα στενό πέρασμα,

η παλίρροια την προλαβαίνει και η γερόντισσα πεθαίνει,

ανάμεσα στην ανθρώπινη και τη θεία δίκη.

Στη συνέχεια, μετά από το τέλος της ταινίας μας μίλησαν

για το πώς κατάφεραν να ανακτήσουν το χαλασμένο φιλμ αλλά

και τον ήχο με τις σύγχρονες τεχνικές που διαθέτουν.

Ύστερα ακολούθησαν ερωτήσεις για τον τρόπο σκηνοθεσίας

και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία. Ένα

46

ενδιαφέρον ζήτημα που συζητήθηκε ήταν η διαφορά που

υπάρχει ανάμεσα στον σκηνοθέτη της ταινίας και το

δημιουργό.

47

Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΧΟΥΡΣΟΓΛΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΜΑΣ

Το σχολείο μας επισκέφτηκε ο Περικλής Χούρσογλου ο οποίος

μας μίλησε για τη δουλειά που έχει κάνει από την αρχή της

καριέρας του μέχρι σήμερα. Μεγαλύτερο βάρος δόθηκε στην

ταινία του «Ο Κύριος με τα γκρι».

Ο Περικλής Χούρσογλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955.

Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και

κινηματογράφο στη Σχολή Λυκούργου Σταυράκου. Από το

1976-1992 εργάστηκε σαν βοηθός, δίπλα σε αρκετούς

σκηνοθέτες, κυρίως στον Παντελή Βούλγαρη που υπήρξε

ουσιαστικά δάσκαλός του. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται

με το σενάριο, συμμετέχοντας στα εργαστήρια του

Μεσογειακού Ινστιτούτου Κινηματογράφου και του Μικροφίλμ,

που οργανώνεται από την κρατική τηλεόραση.

1980, Τα Μανικετόκουμπα, μικρού μήκους

48

1983, Τυφλό Σύστημα, μικρού μήκους

1986, Στυλ, τηλεταινία

1993, Λευτέρης Δημακόπουλος, μεγάλου μήκους

1997, Ο Κύριος με τα γκρι- μεγάλου μήκους

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Α' Γυναικείου Ρόλου

(Ειρήνη Ιγγλέση) και

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Β' Γυναικείου Ρόλου

(Ράνια Οικονομίδου) στο ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1997

2003, Μάτια από νύχτα, μεγάλου μήκους

3ο Βραβείο ταινίας Μυθοπλασίας Μεγάλου Μήκους,

Βραβείο Ερμηνείας 1ου Γυναικείου Ρόλου (Βαγγελιώ

Ανδρεαδάκη)

και Βραβείο Ερμηνείας 2ου Γυναικείου Ρόλου (Εκάβη

Ντούμα) στο ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2003

49

Η ΥΡΩ ΜΑΝΕ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ

O μονόλογος της Υρώς Μανέ στον «Συμβολαιογράφο» του Νίκου

Βασιλειάδη ήταν η αποκάλυψη του φετινού θεατρικού

χειμώνα. Ένας μονόλογος με δυναμική πολυπρόσωπου θιάσου,

που μας βοήθησε να συμφιλιωθούμε με τις αδυναμίες μας και

τις κρυφές μας σκέψεις...

Πολλά τα καλλιτεχνικά στοιχήματα που θέσατε φέτος το

χειμώνα και τα κερδίσατε όλα. Για πρώτη φορά ερμηνεύσατε

δραματικό ρόλο, ανεβάσατε μονόλογο, τραγουδήσατε, αλλά

και εμπιστευτήκατε τον συνάδελφό σας Γιώργο Καραμίχο στην

πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα...

Το ν' αναμετρηθείς στη σκηνή μόνος σου είναι μία

διαδικασία πάνω απ' όλα εσωτερική. Μετράς τις δυνάμεις

σου, τις «αποσκευές» που κουβαλάς όλα τα χρόνια της

διαδρομής σου. Ομολογώ ότι αρχικά είχα ενδοιασμούς και

δεν είπα εύκολα το «ναι». Σε ό,τι αφορά τον Γιώργο

Καραμίχο, ο οποίος έκανε και την απόδοση του κειμένου

μαζί με την Εμμανουέλα Αλεξίου, εκείνος με επέλεξε για

την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα.

Τι σας συγκίνησε στην ηρωίδα σας;

50

Το ότι δεν καταφέρνει να ξεπεράσει τον εαυτό της, το

πάθος της. Όλοι έχουμε κρυμμένα πράγματα στην ψυχή μας,

τα οποία μπορεί ποτέ να μην φανερωθούν. Αρκεί, όμως, μία

στιγμή που θα μας αναγκάσει να πάρουμε θέση απέναντι σ'

αυτά. Η Ερασμία δεν κατορθώνει τελικά να διαχειριστεί την

καλά φυλαγμένη ανάγκη της για έρωτα, την καταπιεσμένη

λίμπιντό της. Αν κι είναι ένας χαρακτήρας έξω από τη

λογική μου και τη νοοτροπία μου, την αγάπησα, ταυτίστηκα

μαζί της. Παλεύει μόνη της και μεγαλώνει τα παιδιά της

στην ανδροκρατούμενη κοινωνία του '60. Και σήμερα, όμως,

δεν έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα.

Ο έρωτάς της για το σύζυγο της κόρης της, ακόμη και

σήμερα αποτελεί θέμα ταμπού. Δεν ανησυχήσατε για την

αντίδραση του κοινού;

Παραδέχομαι ότι είναι θέμα ταμπού, αλλά δεν το σκέφτηκα

καθόλου, γιατί το έργο, πιστεύω, ότι λειτουργεί

λυτρωτικά, «μαλακώνει» την ψυχή μας, μας συμφιλιώνει με

τις απόκρυφες σκέψεις μας.

Αν και η ιστορία είναι δραματική, το κείμενο ισορροπεί

ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ.

51

Μα, αυτό δεν συμβαίνει και στην ίδια τη ζωή; Για μένα οι

δόσεις είναι ισόποσες. Την ώρα που κλαις, έχεις την

ανάγκη να γελάσεις. Το κοινό έχει την ευκαιρία να κλάψει

και να γελάσει και αυτό είναι το υποκριτικό στοίχημα. Σε

κάθε παράσταση κάνω ένα μοναδικό ταξίδι.

Θα πρέπει να εξαντλείστε από την προσπάθεια. Υποκλίνεστε

στο τέλος της παράστασης κάθιδρη...

Κι, όμως, νιώθω ανάλαφρη και πλήρης, γιατί η ιστορία

λειτουργεί μέσα μου λυτρωτικά κι ας μην ξέρω ποιους

δαίμονές μου ξορκίζω. Στη συνέχεια, βέβαια, έχω

υπερένταση που χρειάζομαι χρόνο για να την ξεπεράσω. Η

διαδικασία μού θυμίζει τη γέννα της κόρης μου. Όταν την

έφερα στον κόσμο, αισθανόμουν γεμάτη, ξεχνώντας μονομιάς

την αγωνία και τον πόνο που έζησα. Μάλιστα, θυμάμαι πως,

αν και ήμουν ταλαιπωρημένη, είχα υπερένταση και δεν

κοιμήθηκα μέχρι το πρωί.

Η 14χρονη, πλέον, κόρη σας ήρθε να δει την παράσταση;

Ναι, και με σημάδεψε το γεγονός ότι μετά το τέλος της

παράστασης ανέβηκε στο καμαρίνι με δάκρυα, για να μου πει

ότι δεν θέλει να με ξαναδεί να κλαίω, ούτε καν στη σκηνή.

52

Σοκαρίστηκε πολύ. Βέβαια της εξήγησα ότι πρέπει πρώτη εγώ

να συγκινηθώ, για ν' αγγίξω το κοινό. Το δέχτηκε και

προτίμησε να κρατήσει τις κωμικές στιγμές της παράστασης.

Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στη μεταξύ σας σχέση;

Εκεί κοντά στα τρία της χρόνια. Έκλαιγε όταν έφευγα από

το σπίτι, έκλαιγα κι εγώ μέχρι να φτάσω στο θέατρο.

Φοβερός διχασμός. Αισθάνομαι ότι στα πρώτα της χρόνια δεν

της ήμουν αφοσιωμένη όσο έπρεπε. Αργότερα, σε περιόδους

που αισθανόμουν ότι με είχε ανάγκη, αναγκάστηκα να κάνω

κάποια διαλείμματα από τη δουλειά μου ή, για παράδειγμα,

δεν δούλεψα ποτέ καλοκαίρι. Αυτό, βέβαια, έχει οικονομικό

κόστος, αλλά προτιμώ να έχω μια ισορροπημένη οικογενειακή

ζωή, κι ας ζω με λιγότερα χρήματα.

Αναρωτιέμαι αν το θέατρο έχει τη δυνατότητα να ζήσει τις

στρατιές ανέργων ηθοποιών που παλιότερα βιοπορίζονταν

κυρίως από την τηλεόραση, στην οποία η μυθοπλασία έχει

πλέον συρρικνωθεί δραματικά...

Δύσκολο το βλέπω. Επιπρόσθετα, ο κόσμος λόγω της

πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης που βιώνουμε, πιστεύω ότι

θα γίνει περισσότερο αυστηρός στις επιλογές του. Δεν

53

περισσεύουν χρήματα στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Βέβαια, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος να οδηγηθεί σε

εύπεπτες παραστάσεις, μόνο και μόνο για «γελάσει».

Δυστυχώς πολλοί έγραψαν έργα ή έπαιξαν σε θεατρικές

παραστάσεις που διέπονταν από τηλεοπτική λογική. Σε ό,τι

με αφορά, μπορεί ο κόσμος να με αγάπησε από την

τηλεόραση, αλλά πάλεψα να μην εξαργυρώσω την τηλεοπτική

μου εικόνα. Την εποχή εκείνη αντί να ενταχθώ σ' έναν

«εμπορικό» θίασο, επέλεξα το «Αποθήκη», όπου είχα τη

δυνατότητα επιλογής έργων και συνεργατών. Πήρα το ρίσκο

ν' ανεβάσω το «Ο Αϊ-Βασίλης ήταν σκέτη λέρα».

Φέτος στην τηλεόραση είστε ένα... καρτούν!

Ναι! Είμαι ένα καρτούν στη σειρά του Γιώργου Φειδά «Ουκ

αν λάβοις παρά του μη έχοντος» (MEGA), μια πολύ φρέσκια

και ιδιαίτερη τηλεοπτική πρόταση. Με τον Γιώργο

γνωριστήκαμε στους «Singles» και στη συνέχεια

συνεργαστήκαμε στις «7 ζωές» (ΑΝΤ1). Μετά από αυτό το

σίριαλ, αρνήθηκα προτάσεις που πίστεψα ότι δεν μου

ταίριαζαν. Και δεν νομίζω ότι έχασα κάτι άλλο πέρα από

χρήματα. Πάντως αισθάνομαι ευτυχής που συμμετείχα σε

πετυχημένες και αξιοπρεπείς τηλεοπτικές σειρές.

54

Κρατάτε ισορροπίες ή δεν διστάζετε να συγκρουστείτε;

Είμαι βαθιά συναισθηματικός άνθρωπος και πρέπει να

συμβούν ακραίες καταστάσεις, για να διαγράψω ανθρώπους

από τη ζωή μου. Σ' αυτή τη ζωή είμαστε περαστικοί.

Οφείλουμε ν' αγαπάμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας.

Αυτό πιστεύω και το πλήρωσα ακριβά στη ζωή μου.

Εμπιστεύτηκα με ρομαντισμό ανθρώπους που κατέστρεψαν το

όνειρό μου. Η ιστορία του θεάτρου «Αποθήκη» έληξε άσχημα,

ενώ θα μπορούσε να έχει μια πολύ ωραία πορεία. Ίσως

έπρεπε να είμαι πιο προσεκτική.

Πώς σας δόθηκε το έναυσμα, για να γίνετε ηθοποιός;

Κοίτα τώρα τι μου ξύπνησες... Στη ΣΤ΄ Δημοτικού είχα πει

ένα ποίημα, τον «Ματρόζο», και είχα καταφέρει να

συγκινήσω το ακροατήριό μου, ανάμεσα σε αυτό κι οι γονείς

μου. Αν και ήμουν ντροπαλό παιδί, τελικά αποδείχθηκε ότι

μου άρεσε αυτού του είδους η έκθεση.

Έχετε καλλιτεχνική... φύτρα;

Όχι, απλώς οι γονείς μου, που κατάγονται από τη Χίο,

συμμετείχαν ερασιτεχνικά σε θεατρικές παραστάσεις. Ο

πατέρας μου έχει χάρισμα στην αφήγηση, είναι πολύ

55

επικοινωνιακός και λατρεύει τις μιμήσεις. Όσο για τη

μητέρα μου, παρακολουθεί στενά την πορεία μου. Πάντα

διαβάζει τα έργα που μου προτείνουν και μου λέει την

άποψή της.

Πλοηγός σας το ένστικτο ή η λογική;

Το ένστικτό μου. Αν λειτουργούσα με βάση τη λογική, δεν

θα έπαιρνα το ρίσκο να κάνω το μονόλογο. Κάτι, όμως, μέσα

μου, έλεγε να το τολμήσω. Ήθελα να βουτήξω και σ' αυτή τη

θάλασσα, να την κερδίσω. Σκέφτηκα ότι δεν μπορεί να είναι

τόσο μαύρα τα νερά, κάτι ωραίο θα κρύβει στο βυθό της.

Συνήθως αυτά που με τρομάζουν, ταυτόχρονα με γοητεύουν.

Μόνο ένας ναυτικός θα ήθελε να «κερδίσει» τη θάλασσα...

Μα ο πατέρας μου, που μας μετέδωσε την αγάπη του για τα

ταξίδια, ήταν για χρόνια ναυτικός! Να φανταστείτε ο

μοναδικός λόγος που σερφάρω -γιατί βαριέμαι φρικτά το

internet - είναι ν' αναζητήσω όμορφους προορισμούς. Όμως,

μεγαλώνοντας, συνειδητοποιώ πόσο πολύτιμα είναι τα

ταξίδια που έχω κάνει με τη φαντασία μου. Από μικρή

στεκόμουν για ώρες στη βεράντα του σπιτιού μας, κοιτούσα

56

τον κήπο και το μυαλό μου ταξίδευε. Ίσως είχα την ανάγκη

να ξεφύγω...

Οι ρόλοι που υποδύεστε αποτελούν το καλύτερο

διαβατήριο...

Καταλήγω ότι γι' αυτόν ακριβώς το λόγο επέλεξα αυτή τη

δουλειά. Μου δίνει τη δυνατότητα να ζήσω πάρα πολλές

ζωές. Είναι μια πορεία προς μια άλλου είδους «αθανασία»,

καθώς έχεις την αίσθηση ότι ο βίος σου είναι πολύ μακρύς.

Υρώ Μανέ: "Πρέπει κανείς να γεννάει απ' τις στιγμές

πράγματα που τον κάνουν πιο αισιόδοξο"

Δημοσίευση 

13 /11 /2012 13:44

57

Η ηθοποιός Υρώ Μανέ εξηγεί στο Cosmos.gr πώς είναι να

παίζεις το ρόλο των ονείρων σου, μοιράζεται τις ανησυχίες

της για την κρίση και δηλώνει "φύσει αισιόδοξη και θέσει

δυναμική". Τι θα πει αυτό; Διάβασε.

Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου

Την περίμενα στο φουαγιέ του θεάτρου στον Ελληνικό Κόσμο,

ρίχνοντας μηχανικά μια τελευταία ματιά στις ερωτήσεις που

είχα προετοιμάσει για τη συνέντευξη που θα ακολουθούσε.

Όταν άκουσα τη γνώριμη, χαρακτηριστική φωνή της, σήκωσα

το κεφάλι απ' τα χαρτιά μου. Η Υρώ Μανέ ήταν όπως την

περίμενα: πρόσχαρη, ευγενική, άμεση, χωρίς φιοριτούρες.

Με χαιρέτησε με χαμόγελο και με οδήγησε στο καμαρίνι της.

Η συνέντευξη έγινε την ώρα που εκείνη βαφόταν,

αποδεικνύοντας ότι μπορεί να κάνει δυο πράγματα

ταυτόχρονα, όπως άλλωστε και να παίζει σε δυο

διαφορετικές παραστάσεις την ίδια σεζόν.

Γίνατε ευρύτερα γνωστή από την τηλεόραση, και

συγκεκριμένα από την επιτυχημένη σειρά "Εγκλήματα".

Σήμερα ωστόσο δεν βλέπουμε στην ελληνική τηλεόραση σειρές

58

αντίστοιχου ενδιαφέροντος. Πού νομίζετε ότι οφείλεται

αυτό;

Καταρχάς στην κρίση. Τα κανάλια δεν έχουν την οικονομική

δυνατότητα να επενδύσουν και βολεύονται με ξένες σειρές

που έχουν χαμηλότερο κόστος. Επομένως, η παραγωγή δικών

μας, ποιοτικών σίριαλ, πηγαίνει πίσω.

Δεν είναι δηλαδή θέμα έμπνευσης;

Σίγουρα σταματάει και η έμπνευση. Άμα δεν έχεις να φας θα

σταματήσει και η έμπνευση θα σταματήσουν και πολλά

(γέλια). Αλλά κυρίως είναι θέμα οικονομικής στενότητας.

Με έχει επηρεάσει η κρίση. Και εγώ κομμάτι του κόσμου είμαι, δεν ζω σε

χρυσό κλουβί

Τι νομίζετε ότι λείπει από την ελληνική τηλεόραση;

Το βασικό και κύριο για μας τους ηθοποιούς είναι οι

σειρές μυθοπλασίας. Οι κωμικές σειρές οτιδήποτε θα

μπορούσε να ψυχαγωγήσει τον κόσμο και να τον κάνει να

καθίσει στο σπίτι του και να δει κάτι άλλο εκτός από τα

ξένα σίριαλ και από τις καταστάσεις που βλέπει στα

δελτία  ειδήσεων.

59

Έχει επηρεάσει τη ζωή σας η κρίση;

Βέβαια, όπως και όλο τον κόσμο. Και εγώ κομμάτι του

κόσμου είμαι, δεν ζω σε χρυσό κλουβί. Φυσικά με έχει

επηρεάσει και μου έχει αλλάξει πολλά πράγματα. Σκέφτομαι

πολύ περισσότερο την καθημερινότητά μου, όσον αφορά τα

οικονομικά και τις περικοπές που χρειάζεται να γίνουν.

Γιατί τώρα μπορεί να έχω χρήματα για να περνάω αξιοπρεπώς

αλλά δεν ξέρεις τι γίνεται στο μέλλον. Υπάρχει μια

αβεβαιότητα για το αύριο που σε κάνει αναγκαστικά να

προσγειωθείς απότομα.

 

Πώς αποφορτίζεστε από τις πιέσεις της καθημερινότητας;

Παίζοντας στο θέατρο. Έχω αυτή την ευλογία και την

ευτυχία να παίζω σε δυο παραστάσεις, στο "Συμβολαιογράφο"

για τρίτη συνεχή χρονιά και στο "Πήρε τη ζωή της στα

χέρια της" για δεύτερη χρονιά. Μπαίνοντας στη διαδικασία

ενός ρόλου ξεφεύγεις από την πραγματικότητα, μπορείς να

διαφύγεις λιγάκι.

60

Αυτό βοηθάει και στην αυτογνωσία σας;

Εξαρτάται από το τι άνθρωπος είσαι και πώς θα

διαχειριστείς τα πράγματα, πού θες να πας. Αν δεν θέλεις

να σε αγγίζουν τα πράγματα, αφήνεις τον ρόλο απλώς να

"περάσει" από πάνω σου. Αν όμως τον λαμβάνεις υπόψη σου

σοβαρά, αν θέλεις να σε πλάσει και να σε πάει ένα βήμα

παρακάτω, τότε, ναι, μπορείς να χρησιμοποιείς αυτή τη

δουλειά και για δική σου βελτίωση και αυτογνωσία.

Παρηγορεί η τέχνη;

Παρηγορεί, αλλά θα ήταν καλό να μην είχαμε την ανάγκη να

παρηγορηθούμε. Θα ήταν καλύτερο η τέχνη πιο πολύ να

προωθεί το πνεύμα και την ψυχή, αλλά αφού δεν μας έχει

μείνει και τίποτα άλλο αυτή τη στιγμή λες τουλάχιστον "ας

έχουμε και μια παρηγοριά μέσα από την τέχνη".

 

Τόσο στο "Συμβολαιογράφο" όσο και στο "Πήρε τη ζωή της

στα χέρια της" υποδύεστε μια γυναίκα μοναχική...

61

Στο "Πήρε τη ζωή της στα χέρια της" η Φωτεινή είναι μια

μοναχική γυναίκα αλλά κλεισμένη σε έναν δικό της

φανταστικό κόσμο. Ζει στο τώρα αλλά με δικό της τρόπο.

Νομίζω ότι αμύνεται στην σκληρή πραγματικότητα που της

επιβάλλουν οι άλλοι και ένα ολόκληρο σύστημα αξιών.

Νομίζω ότι το έργο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Είναι

ένας άνθρωπος που αμύνεται σε όλο αυτό το περίεργο πλέγμα

αξιών που την εγκλωβίζει, χωρίς να προσπαθεί να επιβάλει

τα δικά της θέλω.

Η Ερασμία στο "Συμβολαιογράφο" από την άλλη είναι ένα

άνθρωπος δυναμικός που προσπαθεί να ζήσει τη ζωή με έναν

τρόπο που θα τη βοηθήσει να να ξεφύγει από την καταπίεση

που βιώνει. Ζει σε μια πόλη επαρχιακή, πιέζεται από τα

ήθη και τα έθιμα. Ακόμα και κάτι που είναι αυτονόητο, η

διεκδίκηση ας πούμε ενός ερωτικού συντρόφου, δεν μπορεί

να το κάνει. Παρ' όλα αυτά προσπαθεί κι αυτή να αμυνθεί

με ένα δικό της τρόπο. Και μπορεί να φαίνεται παρωχημένο

το θέμα, αλλά πάντα βρίσκεις αναφορές στο τώρα όσο κι αν

λες ότι ζούμε σε μια εποχή πιο προχωρημένη.

62

Μπαίνοντας στη διαδικασία ενός άλλου ρόλου ξεφεύγεις από την

πραγματικότητα, μπορείς να διαφύγεις λιγάκι

Τι κάνει τις ανθρώπινες σχέσεις καλύτερες;

Νομίζω ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι να σέβεσαι την

ελευθερία του διπλανού σου και να αφήνεις χώρο στις

σχέσεις σου, με το σύντροφό σου, με το παιδί σου, με το

φίλο σου, για να μπορέσει ο άλλος να κινηθεί και να

αναπνεύσει.

Προτιμάτε τους κωμικούς ή τους δραματικούς ρόλους;

Μου δόθηκε η ευκαιρία με το "Συμβολαιογράφο" να

απομακρύνω την "ταμπέλα" (αν υπήρχε) της -μόνο- κωμικής

ηθοποιού. Διαπίστωσα ότι αν ρισκάρεις προς μια άλλη

κατεύθυνση, ο κόσμος θα σε ακολουθήσει, με την προϋπόθεση

βέβαια αυτό που κάνεις να αντιπροσωπεύει την πραγματική

σου ανάγκη και την αλήθεια σου. Και αυτό το έχω βιώσει

και στις δύο παραστάσεις.

Και στις δυο παραστάσεις σας οι ρόλοι σας ισορροπούν

μεταξύ κωμωδίας και δράματος...

63

Είναι αλήθεια. Η κωμωδία έρχεται στις σωστές δόσεις: εκεί

που ήθελες να κλάψεις εκεί θέλεις να γελάσεις. Υπάρχει

μια εξαιρετική ισορροπία κωμωδίας και δράματος που είναι

και αυτό που μου αρέσει. Αν με ρωτούσατε τι ονειρεύομαι,

θα σας απαντούσα να έχω πάντα τέτοιους ρόλους. Να μην

παίζω σε κάτι αμιγώς κωμικό ή  δραματικό. Το αμιγώς

κωμικό το έχω κάνει. Ονειρεύομαι να υπάρχουν ρόλοι που θα

μου δίνουν τη χαρά να ακροβατώ μεταξύ κωμωδίας και

δράματος.

Μου δόθηκε η ευκαιρία με το "Συμβολαιογράφο" να απομακρύνω την

"ταμπέλα" της -μόνο- κωμικής ηθοποιού

Τηλεόραση ή θέατρο; Τι απ' τα δύο;

Το θέατρο το διαλέγουμε οι ηθοποιοί γιατί έχει την

αμεσότητα και τη γοητεία της στιγμής και του τέλους. Αλλά

η τηλεόραση είναι εξίσου ενδιαφέρουσα, αν έχεις την

ευτυχία να παίζεις σε καλές σειρές. Είναι κάτι

διαφορετικό. Σίγουρα τώρα που έχω το θέατρο δεν μου

λείπει η τηλεόραση. Από την άλλη, τις προηγούμενες

χρονιές, πριν την κρίση, οι οικονομικές απολαβές ήταν

μεγαλύτερες στην τηλεόραση, αλλά δεν έχει τη μαγεία του

64

θεάτρου. Στο επάγγελμά μας πάντως συνήθως δεν έχεις την

πολυτέλεια να πεις "ή το ένα ή το άλλο".

Ποιες είναι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές στην

καθημερινότητά σας;

Μου αρέσει η καθημερινότητά μου να είναι παραγωγική. Δεν

μου αρέσει να είμαι αραχτή σε έναν καναπέ, ίσως έχω μάθει

και έτσι, αφού μια ζωή δουλεύω. Μου δίνει χαρά η

οικογένειά μου που είναι η ασπίδα προστασίας μου, το

λιμάνι μου. Προσπαθώ να παίρνω μικρές χαρές από τα απλά

και καθημερινά πράγματα που βιώνω.

Τι φοβάστε;

Ό,τι φοβάται όλος ο κόσμος. Φοβάμαι το θάνατο των

αγαπημένων μου ανθρώπων, δεν μπορώ να πω ότι είμαι

συμφιλιωμένη με όλο αυτό... Εντελώς ανθρώπινα πράγματα με

απασχολούν, όπως όλον τον κόσμο.

Είστε αισιόδοξη;

Επειδή έχω ένα παιδί, 15 ετών, δεν μπορώ να μην είμαι

αισιόδοξη. Έχει πλακώσει η μαύρη μαυρίλα βέβαια, σαν ένας

καπνός που έχει καλύψει τα πάντα, αλλά λέω "δεν μπορεί,

65

θα φύγει". Βιώνουμε έναν πόλεμο, οικονομικής μορφής, αλλά

θα τελειώσει. Χαίρομαι που είμαι υγιής και ξυπνάω το πρωί

και έχω ενέργεια και πάντα εύχομαι οι εκπλήξεις που

φέρνει η καινούργια μέρα να είναι καλές, πράγμα που δεν

συμβαίνει συχνά τελευταία...  Ξυπνάς και λες "Ωχ, για να

δω τι έχει συμβεί; Ποιο μέτρο ψηφίζουμε σήμερα; Θα έχουμε

να φάμε αύριο; Θα μπορούμε; Το μετρό, το λεωφορείο θα

κυκλοφορεί; Θα βγω από το σπίτι μου; Θα φτάσω;". Μέσα

στην πλήρη αβεβαιότητα περιορίζεται η δυνατότητα του

ρίσκου ακόμα και στα πολύ απλά.

Φαίνεστε δυναμικός άνθρωπος; Είστε αλήθεια;

Νομίζω ναι, είμαι δυναμική. Ζω πιο πολύ σε αυτή την

κατεύθυνση. Ίσως είναι απόρροια της αισιοδοξίας. Φύσει

δεν είμαι δυναμική, αλλά θέσει είμαι. Φύσει είμαι

αισιόδοξη. Το  θεωρώ ήττα να με παίρνει από κάτω. Πρέπει

κανείς να "γεννάει" απ' τις στιγμές πράγματα που τον

κάνουν πιο αισιόδοξο.

*Αν θέλεις να δεις την Υρώ Μανέ στο θέατρο, πρωταγωνιστεί σε δυο

παραστάσεις: Στον "Συμβολαιογράφο" κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:15 μέχρι

τέλος Νοεμβρίου (Θέατρο "Εν Αθήναις" - Ιάκχου 19 Γκάζι, τηλ 2103425170)

66

και "Πήρε τη ζωή της στα χέρια της" κάθε Πέμπτη & Κυριακή στις 19:30 και

Παρασκευή & Σάββατο στις 21:15 (Κέντρο Πολιτισμού του ΙΜΕ Ελληνικός

Κόσμος - Πειραιώς 254, Ταύρος, τηλ. 2122540000).

Φωτογραφίες: George Alexandrakis

Υ.Γ. : Από όλες μας τις δραστηριότητες μπορείτε

να δείτε στιγμιότυπα στο blog μας στην ιστοσελίδα

του σχολείου μας & στο facebook, καθώς επίσης &

στο Ετήσιο Λεύκωμα του σχολείου μας, το οποίο αυτή

τη στιγμή βρίσκεται στο τελικό στάδιο της

εκτύπωσης. Μόλις το παραλάβουμε από το τυπογραφείο

θα σας αποστείλουμε αντίτυπα.

67