14. Sektor bankowy Irlandii

14. Sektor bankowy Irlandii

(Monika Klimontowicz) 14.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

W rezultacie kryzysu finansowego wiele zagranicznych instytucji finansowych wy-cofało się z rynku, a pomiędzy instytucjami krajowymi można było zaobserwować nasi-lenie się procesów konsolidacyjnych. Procesy te wzmocniły koncentrację w sektorze bankowym i osłabiły jego konkurencyjność1. Obecnie większość banków działających w Irlandii to banki, które są zaliczane do irlandzkiego sektora bankowego (legally incorpo-rated). Pozostałe to oddziały instytucji kredytowych z krajów należących do strefy euro lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz krajów spoza Europy. Począwszy od 2009 r. liczba instytucji kredytowych i ich oddziałów z roku na rok spada (zob. tabela 1 i 2). Tabela 1. Liczba instytucji kredytowych (stan na koniec okresu sprawozdawczego)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba instytucji kredytowych, w tym:

78 81 81 501 498 489 480 472 456 446 416

− krajowych 47 46 49 472 468 461 448 441 431 414 b.d. − strefy euro 19 20 20 19 20 10 20 18 17 18 b.d. − spoza strefy

euro (EOG) 11 11 11 10 10 10 12 12 10 13 b.d.

− spoza UE 1 1 1 0 0 0 0 0 1 1 b.d.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego (List of MFIs − www.sdw.ecb.europa.eu).

Tabela 2. Liczba oddziałów instytucji kredytowych i podmiotów zależnych

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Oddziały krajo-wych instytucji kredytowych

909 910 935 1 158 895 1 128 1 162 1 099 1 065 1 024 994

Oddziały instytu-cji kredytowych z pozostałych krajów unijnych

31 31 31 31 31 32 33 37 35 33 32

Podmioty zależne instytucji kredy-towych krajów UE

21 22 21 24 23 22 17 16 15 13 12

1 T. Beck, Ireland’s Banking System – Looking Forward, “The Economic and Social Review” 2014, Vol. 45,

No 1, s. 14-15.

c

Ź

wwp(pa

R

Ź

skit

2

3

cd. t

Oddcji kspozPodinstytowy

Źród

wycwykpozi(HHpoziakty

Rys.

Źród

strukkredinstytywa

2 W

pośc

3 WwC

tabe

działykredyza U

dmiotytucjych

dło: OS

Prch dkorziom

HI) iom

ywó

. 1. M

dło: O

Zmkturdytoytucach

Wskaź

oszczciam

Wskaźwykor

R5, c

eli 2

1 y insytowE ty zaji krespoz

OpraStatis

rocedziałzysty

mu koraz

m wsw p

Mia

Opra

miarę aowycji ksek

źnik zegói 0 aźnik rzystczyli

stytuwych

ależnedy-za UE

acowstica

esy łająywakonkz uskaźpięci

ary k

cowa

any aktywych pkredktora

Her

ólnyca 100

CRn

tuje i udz

u-

ne

E

wanieal Ind

konącycanymkurdziaźnikiu n

konc

anie

zacwówpod

dytoa ba

rfindch po00, pr

n (Cosię w

ziału

2

1

e władicat

nsolch nmi encjał nka Hnajw

centr

wła

chodw sed wzowycanko

ahlaodmirzy concewska5 na

1

11

asne tors −

lidana dmiaji w

najwHHIwięk

racji

sne n

dzącektozglęch, owe

-Hirsiotówczymentraaźnikajwię

3

1

na − ww

cyjndanyaramw swiękI irlaszyc

i ryn

na po

ce nora będemprzy

ego

schmw w

m wyation ki Cększy

1

10

podww.s

ne pym rmi ksektokszyandch b

nku d

odsta

na irbanm tyy ró(zo

mana

aktyyższe

RatR5, Cych b

4

1

dstawsdw.e

prowrynkkonorze

ych dzkiebank

dla s

awie

rlannkowypuównob. r

a (HHywace wario) jCR10bank

1

0

wie decb.e

wadku, cene bban

ego ków

sekt

e ECB

ndzkwegu włnoczrys.

HI) dch nertoścest m0 ora

ków w

5

1

danyceurop

dzą ale

ntracbanknków

sekw w

tora

B Ba

kim go. Aasn

zesn2).

dla aketto sci oznmiarąaz Cw ak

1

3

ch Epa.eu

nietak

cji rkoww wktorakty

ban

ankin

rynAnanoścnym

ktywsektonaczą udz

CR15,ktyw

6

1

Europu).

e tylkże rynk

wym,w ryra bywa

nkow

ng St

nku alizai po

m wz

wów ora.

zają wziałuprzy

ach s

1

5

pejsk

lko pozku, , sąynkank

ach

wego

truct

bana strokazzroś

nettoWarwięku n-fy czysekto

7

1

kiego

do ziomsłuą w

ku3 (kowsekt

o Irla

tural

nkoruktzujeście

o jesrtościkszą kfirm ym nora b

1

5

o Ba

zmmu kżący

wska(CRegotora

andi

Stat

owymtury e zmudz

st obli wskoncw rynajczbanko

8

1

anku

miankonymi

aźniR). Wo wya ban

ii

tistic

m wakt

mnieziału

liczakaźn

centrynkuzęścioweg

1

5

u Ce

ny linceni róik HW lynosnko

cal In

wywtywejszu se

any jnika rację u. W iej jgo.

9

1

entral

iczbntracównHerflatasił 6

oweg

ndica

warłwów zającekto

ako zawrynkprzyest w

1

3

lneg

by icji roczfind

ach 655go 4

ators

ły rirla

ce sora p

sumierajku. ypadwyko

10

1

o (B

instyrynkześndahl200, na

48,6

s.

ównandzsię zpub

ma kwją się

dku sorzys

1

1

Bank

ytucku. nie dla-H05-2atom6 (zo

nieżzkiczaanlicz

wadraę pom

ektostyw

11

1

king

cji kNajdo p

Hirsc2015miasob. r

ż wpch inngazneg

atówmięd

ora bwany

1

1

Stru

kredjczępomchm5 śrst urys.

pływnstyżow

go w

w udzdzy w

ankowsk

29

12

1

10

uctur

dytoęściemiarmanaredndzia1).

w nytucjwaniw ak

ziałówarto

owegkaźni

9

1

0

ral

o-ej ru a2 ni ał

na cji ie k-

w o-

go ik

300

Rys. 2. Struktura aktywów sektora bankowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Consolidated Banking Statistics −

www.centralbank.ie).

Znacząca większość aktywów sektora bankowego znajduje się w rękach podmio-tów krajowych, czyli tych, które zarejestrowały swoją działalność w Irlandii. Począwszy od 2006 r. udział aktywów tych podmiotów w aktywach sektora bankowego jest większy od udziału aktywów podmiotów zagranicznych (zob. rys. 3). We wrześniu 2015 r. wy-niósł on 67,1%.

Rys. 3. Aktywa sektora bankowego (w mln euro)

Źródło: Ibid.

Nie jest to jednak równoznaczne ze źródłem pochodzenia kapitału. Analiza struktu-ry aktywów krajowych instytucji kredytowych wskazuje bowiem na znaczący udział kapitału zagranicznego. Zdecydowanie największy udział w aktywach krajowych insty-tucji kredytowych mają podmioty pochodzące z Wielkiej Brytanii. W badanym okresie oscylował on pomiędzy 50 a 75%, a w 2015 r. wynosił 73% (zob. rys. 4).

0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0

100,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Instytucje kredytowe Sektor publiczny Sektor prywatny

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Aktywa Zagraniczne Krajowe

301

Jedną z charakterystycznych cech irlandzkiego sektora bankowego jest niewielka liczba banków zajmujących się obsługą klientów indywidualnych. Chociaż lista instytu-cji kredytowych działających na irlandzkim rynku bankowym liczy 62 pozycje4, to większość z nich koncentruje się na innych obszarach działalności, pomijając masową bankowość detaliczną. Usługi bankowości detalicznej świadczą głównie największe z nich, do których zalicza się Bank of Ireland, AIB Bank, Permanent TSB i Ulster Bank.

Rys. 4. Struktura aktywów irlandzkiego sektora bankowego według kraju pochodzenia kapitału

(w mln euro)

Źródło: Ibid.

Począwszy od 1943 r. nadzór nad sektorem bankowym sprawuje Bank Centralny Irlandii. Pierwotnie odpowiadał on głównie za utrzymanie wiarygodności waluty kraju. Już wówczas celem nadrzędnym polityki miała być dbałość o dobrobyt całego społe-czeństwa5. Cel ten jest nadal aktualny i obecnie oznacza odpowiedzialność za stabilny poziom cen, stabilność finansową, ochronę konsumentów, nadzór nad systemem banko-wym, rozwój regulacji, nadzór nad systemami płatniczymi i rozliczeniowymi, prowa-dzenie statystyk finansowych i monitorowanie sytuacji instytucji finansowych oraz dzia-łania naprawcze, restrukturyzację i uporządkowaną likwidację instytucji finansowych 4 Central Bank of Ireland: Credit Institution Resident in the Republic of Ireland, 2015, http://www.central

bank.ie/polstats/stats/cmab/Documents/Credit%20Institutions%20Resident%20in%20the%20Republic%20of%20Ireland.pdf (dostęp: 5.03.2016).

5 Central Bank of Ireland: A Chronology of Main Developments in the Central Bank of Ireland, 2013, http://www.centralbank.ie/about-us/Pages/default.aspx, s. 1 (dostęp: 18.02.2016).

-

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wielka Brytania

Szwajcaria

Szwecja

Hiszpania

Polska

Holandia

Włochy

Wyspa Man

Węgry

Niemcy

Francja

Finlandia

Dania

Cypr

Belgia

Austria2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

250 000

200 000

150 000

100 000

50 000

-

302

będących w trudnej sytuacji6. Po wprowadzeniu w 2014 r. Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (Single Supervisory Mechanism – SSM) podstawowe obowiązki nadzor-cze, w tym udzielanie licencji na prowadzenie działalności bankowej, dotyczące instytu-cji kredytowych, których skala działalności handlowej jest znacząca, przejął Europejski Bank Centralny. Nadzór nad instytucjami kredytowymi, których skala działalności han-dlowej nie jest znacząca7, oraz instytucjami kredytowymi spoza Unii Europejskiej pozo-stał w gestii Banku Centralnego Irlandii.

Prognozy dotyczące ryzyka oceniają, że w 2016 r. poziom ryzyka gospodarczego ustabilizuje się, a w kolejnych latach będzie malał8. Uznaje się, że podjęte działania ustabi-lizowały sytuację sektora bankowego Irlandii i umożliwiają zarządzanie ryzykiem9. 14.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Statystyki Banku Centralnego Irlandii dzielą banki działające na terenie tego kraju na następujące grupy10: − banki krajowe (domestic market group) – grupa ta obejmuje również podmioty za-

leżne banków zagranicznych, które koncentrują swoją działalność na irlandzkim ryn-ku bankowym,

− banki mające główną centralę w Irlandii (Irish-headquartered group)11 – do tej wą-skiej grupy w okresie boomu kredytowego należało sześć banków (Bank of Ireland, AIB Bank, Anglo-Irish Bank, Irish Life & Permanent, Irish Nationwide and Educa-tional Building Society).

Procentowy udział aktywów banków zaliczanych do obu grup w aktywach całego sektora bankowego charakteryzuje się dużą stabilnością. Wraz ze wzrostem wartości aktywów sektora bankowego proporcjonalnie rośnie wartość aktywów zarówno banków krajowych, jak i banków lokalnych (zob. rys. 5). W latach 2005-2015 udział banków krajowych w aktywach sektora bankowego mieścił się w przedziale od 54,1% (w 2010 r.) do 57,1% (w 2005 r.). W 2015 r. w stosunku do 2004 r. udział ten obniżył się o 1 p.p.

6 Central Bank of Ireland: Strategic Plan 2016-2018, 2015, http://www.centralbank.ie/about-us/Pages/

default.aspx, s. 2. 7 Introduction to Credit Institution Prudential Supervision, www.centralbank.ie (dostęp: 8.03.2016). 8 Central Bank of Ireland: Central Bank Quaterly Bulletin Q1, January 2016, s. 8. 9 International Monetary Fund: Ireland. Detailed Assessment of Observance of Basel Core Principles for

Effective Banking Supervision, IMF Country Report No. 14/135, 2014, s. 2-8. 10 P.R. Lane, The Funding of the Irish Domestic Banking System during the Boom? “Journal of the Statistical

and Social Inquiry Society of Ireland” 2015, Vol. XLIV, s. 40. 11 W starszych raportach Banku Centralnego Irlandii (do końca 2008 r.) grupa ta była nazywana „covered

bank” ze względu na posiadane gwarancje państwowe. Pozostałe banki, które co prawda miały siedzibę w Irlandii, nie były wliczane do tej grupy ze względu na zagraniczne kapitały i koncentrowanie swojej dzia-łalności na rynkach zagranicznych.

303

Rys. 5. Struktura aktywów irlandzkiego sektora bankowego w podziale na banki krajowe i lokalne

(w mln euro)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Domestic Market Group Aggregate Balance Sheet, Irish Headquarted Group Aggregate Balance Sheet − www.centralbank.ie).

Obie grupy banków różnią się nieznacznie w zakresie zaangażowania kapitału.

Główną pozycję aktywów stanowią udzielane kredyty. W analizowanym okresie w grupie banków krajowych udział kredytów udzielonych rezydentom mieścił się w przedziale od 51,3% do 62,8%, natomiast kredytów udzielonych podmiotom zagranicznym w przedziale od 15,4% do 20,6%. Najmniejszy udział kredytów w aktywach odnotowano w 2014 r., kiedy wyniósł on 66,7%. Natomiast najwyższy w 2006 r. − 82,2%. Podobnie w grupie banków lokalnych udział kredytów dla rezydentów stanowił od 52,6% do 59,9%, a kredytów udzielonych podmiotom zagranicznym od 13,6% do 22%. W tej grupie banków łączny udział kredytów w aktywach ogółem wahał się pomiędzy 67% a 79% (zob. rys. 6 i 7). Szczegółowe dane dotyczące aktywów obu grup banków przedstawiono w tabeli 3 i 4.

Rys. 6. Struktura aktywów banków krajowych (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Domestic Market Group..., op. cit.).

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Aktywa banków krajowych Aktywa banków lokalnych

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0 Pozostałe aktywa

Środki na rachunku w BankuCentralnym

Papiery wartościowewyemitowane przez podmiotyzagraniczneKredyty podmiotówzagranicznych

Papiery wartościowewyemitowane przez podmiotykrajoweKredyty rezydentów

304

Rys. 7. Struktura aktywów banków lokalnych (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Irish Headquarted Group…, op. cit.).

Podobnie sytuacja przedstawia się w zakresie źródeł finansowania działalności banków. Struktura pasywów obu grup banków wykazuje wiele podobieństw. Do 2008 r. charakteryzowała się ona dość dużą stabilnością. W obu grupach banków największy udział w strukturze pasywów miały depozyty krajowe, ale niewiele mniejszy depozyty podmiotów zagranicznych. W latach 2005-2009 różnica pomiędzy obiema grupami depozytów w przypadku banków krajowych nie przekroczyła 8 p.p., a w przypadku banków lokalnych 12 p.p. W 2008 r. udział depozytów rezydentów w pasywach banków krajowych wynosił 36,9%, a depozytów podmiotów zagranicznych 34%. W przypadku banków lokalnych w tym samym roku udział depozytów rezydentów wynosił 36,8%, a depozytów podmiotów zagranicznych 31,5%. Począwszy od 2009 r. udział depozytów podmiotów zagranicznych w strukturze pasywów systematycznie maleje. W 2015 r. wynosił on 11,3% w bankach krajowych i 10,9% w bankach lokalnych. W latach 2010-2012 na zmianę struktury pasywów miały wpływ pożyczki ze środków unijnych. W stosunku do lat poprzednich ich udział w strukturze pasywów wzrósł średnio do poziomu 12% w bankach krajowych i 12,6% w bankach lokalnych, podczas gdy w latach poprzednich wynosił on analogicznie 4% i 3,4%. Począwszy od 2013 r. udział ten systematycznie malał, tak że w 2015 r. wyniósł 2,7% pasywów banków krajowych i 3,1% pasywów banków lokalnych. Począwszy od 2010 r. w obu grupach banków zwiększył się udział kapitałów i rezerw (zob. rys. 8 i 9). Szczegółowe dane dotyczące aktywów obu grup banków przedstawiono w tabeli 5 i 6.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Pozostałe aktywa

Środki na rachunku w BankuCentralnym

Papiery wartościowewyemitowane przez podmiotyzagraniczne

Kredyty podmiotówzagranicznych

Papiery wartościowewyemitowane przez podmiotykrajowe

Kredyty rezydentów

Tab

ela

3. A

ktyw

a ba

nków

kra

jow

ych

(w m

ln e

uro)

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

20

15

AK

TYW

A

476

768

612

814

702

274

806

404

805

625

750

562

643

782

555

078

476

619

423

531

377

998

Kre

dyty

rezy

dent

ów, w

tym

: 29

1 02

738

3 80

742

5 81

146

8 92

444

3 93

540

0 12

933

8 88

129

3 40

125

0 53

321

7 13

819

5 58

3a.

inst

ytuc

ji m

onet

arny

ch

56 2

5691

142

81 4

9812

5 31

912

9 14

812

3 14

392

378

52 9

1248

559

47 2

5646

054

b. in

styt

ucji

rząd

owyc

h 36

435

440

145

949

731

299

29 3

8927

741

702

519

316

c. se

ktor

a pr

ywat

nego

23

4 40

729

2 31

034

3 91

234

3 14

531

4 29

024

5 68

821

7 11

421

2 74

720

1 27

216

9 36

214

9 21

3Pa

pier

y w

artośc

iow

e w

yem

itow

ane

prze

z po

dmio

ty k

rajo

we

13 2

4414

082

13 5

9643

079

63 2

0097

035

110

318

104

047

93 0

1081

335

70 1

71

Kre

dyty

pod

mio

tów

zag

rani

czny

ch

97 3

8311

9 64

113

7 86

315

0 06

516

4 64

115

4 85

711

4 97

094

300

75 7

1765

400

59 9

27a.

stre

fy e

uro

9383

13 4

0411

022

12 0

7410

340

10 0

4292

2778

6581

8776

7683

11b.

spoz

a U

E 88

000

106

237

126

841

137

991

154

301

144

815

105

743

86 4

3567

530

57 7

2451

616

Papi

ery

war

tośc

iow

e w

yem

itow

ane

prze

z po

dmio

ty z

agra

nicz

ne

53 1

3464

641

92 3

0210

2 23

681

949

57 4

2039

787

32 4

7329

762

28 5

9823

238

a. st

refy

eur

o 28

607

35 1

1841

972

32 7

0128

191

19 0

2810

764

8798

9615

13 7

9113

167

b. sp

oza

UE

24 5

2729

523

50 3

3069

535

53 7

5838

392

29 0

2323

675

20 1

4714

807

10 0

71Śr

odki

na

rach

unku

w B

anku

Cen

tral-

nym

62

0299

6810

940

101

5811

638

8459

4490

1930

1959

3254

5881

Pozo

stał

e ak

tyw

a 15

778

20 6

7521

763

31 9

4340

263

32 6

6135

338

28 9

2725

637

27 8

0823

197

a. re

zyde

ntów

11

642

12 0

5714

613

21 0

7331

219

24 1

2418

843

17 3

0317

222

17 0

4115

485

b. p

odm

iotó

w z

agra

nicz

nych

41

3686

1871

5010

870

9044

8537

16 4

9511

624

8415

10 7

6777

12 Źr

ódło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

Ban

ku C

entra

lneg

o Ir

land

ii (D

omes

tic M

arke

t Gro

up A

ggre

gate

Bal

ance

She

et −

ww

w.c

entra

lban

k.ie

).

305

Tab

ela

4. A

ktyw

a ba

nków

loka

lnyc

h (w

mln

eur

o)

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

20

15

AK

TYW

A

358

780

471

178

544

909

623

206

660

506

637

648

532

334

447

906

376

601

327

830

295

990

Kre

dyty

rezy

dent

ów, w

tym

: 20

5 73

528

2 21

831

3 36

734

9 54

135

8 75

434

2 94

327

9 98

223

7 75

919

8 80

317

3 54

816

5 12

8a.

inst

ytuc

ji m

onet

arny

ch

42 6

5876

828

68 5

2198

870

122

314

119

130

89 2

7350

788

46 8

9645

162

44 6

48b.

inst

ytuc

ji rząd

owyc

h 19

618

422

930

125

631

085

29 1

9327

542

547

392

151

c. se

ktor

a pr

ywat

nego

16

2 88

220

5 20

624

4 61

725

0 37

023

6 18

519

2 72

816

1 51

615

9 42

915

1 36

012

7 99

412

0 32

9Pa

pier

y w

artośc

iow

e w

yem

itow

ane

prze

z po

dmio

ty k

rajo

we

11 5

6112

343

11 3

8722

070

37 9

2869

779

87 0

3481

875

72 0

6861

247

51 2

90

Kre

dyty

pod

mio

tów

zag

rani

czny

ch

75 9

9092

391

106

058

119

352

145

540

138

744

97 8

7174

090

56 1

8146

005

40 3

62a.

stre

fy e

uro

7159

10 7

6572

5092

4380

2360

1843

4231

6322

9612

6316

52b.

spoz

a U

E 68

831

81 6

2698

808

110

109

137

517

132

726

93 5

2970

927

53 8

8544

742

38 7

10Pa

pier

y w

artośc

iow

e w

yem

itow

ane

prze

z po

dmio

ty z

agra

nicz

ne

49 2

1760

612

88 5

2098

530

76 9

4253

732

36 5

3727

945

27 9

4624

283

19 7

77

a. st

refy

eur

o 25

905

32 1

2939

062

30 0

8324

545

16 8

2387

2472

5584

7710

250

10 2

36b.

spoz

a U

E 23

312

28 4

8349

458

68 4

4752

397

36 9

0927

813

20 6

9019

469

14 0

3395

41Śr

odki

na

rach

unku

w B

anku

C

entra

lnym

46

5778

6871

6662

4482

7454

6917

9711

5215

0721

9122

30

Pozo

stał

e ak

tyw

a 11

620

15 7

4618

412

27 4

7033

068

26 9

8229

112

25 0

8420

096

23 3

1614

442

a. re

zyde

ntów

90

3890

5011

763

17 2

2424

666

19 6

3514

044

14 6

0212

604

12 5

2580

30b.

pod

mio

tów

zag

rani

czny

ch

2582

6696

6649

10 2

4684

0273

4715

068

10 4

8274

9210

791

6412

Źródło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

Ban

ku C

entra

lneg

o Ir

land

ii (I

rish

Hea

dqua

rted

Gro

up A

ggre

gate

Bal

ance

She

et −

ww

w.c

entra

lban

k.ie

).

306

307

Rys. 8. Struktura pasywów banków krajowych (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Domestic Market Group..., op. cit.).

Rys. 9. Struktura pasywów banków lokalnych (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Irish Headquarted Group…, op. cit.).

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Pozostałe pasywa

Pożyczki z Eurosystemu nafinansowanie operacji politykipieniężnej

Kapitały i rezerwy

Depozyty podmiotówzagranicznych

Dłużne papiery wartościowe

Depozyty rezydentów

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

20052006200720082009201020112012201320142015

Pozostałe pasywa

Pożyczki z Eurosystemu nafinansowanie operacji politykipieniężnej

Kapitały i rezerwy

Depozyty podmiotówzagranicznych

Dłużne papiery wartościowe


Tab

ela

5. P

asyw

a ba

nków

kra

jow

ych

(w m

ln e

uro)

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

20

15

PASY

WA

47

6 76

861

2 81

470

2 27

480

6 40

4 80

5 62

575

0 56

264

3 78

255

5 07

847

6 61

942

3 53

137

7 99

8

Dep

ozyt

y re

zyde

ntów

, w ty

m:

194

920

248

992

254

189

297

346

311

826

294

172

246

266

213

023

227

475

212

939

212

820

a. in

styt

ucji

mon

etar

nych

55

289

87 5

9884

504

126

231

131

220

131

584

99 4

6559

213

52 1

2749

792

46 2

56

b. in

styt

ucji

rząd

owyc

h 24

8828

5925

7231

20

3276

3408

2455

5971

13 7

4085

9742

31

c. se

ktor

a pr

ywat

nego

13

7 14

315

8 53

516

7 11

316

7 99

5 17

7 33

015

9 18

114

4 34

614

7 83

916

1 60

815

4 55

016

2 33

3

Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e 74

658

110

119

121

749

100

467

98 2

6764

446

51 9

2138

174

26 8

7527

410

25 1

54

a. ir

land

zcy

rezy

denc

i 12

278

21 8

2529

197

27 2

45

38 8

5733

423

30 0

3123

057

16 0

5818

379

18 3

22

b. n

iere

zyde

nci

62 3

8088

294

92 5

5273

222

59

410

31 0

2321

890

15 1

1710

817

9031

6832

Dep

ozyt

y po

dmio

tów

zag

rani

czny

ch

148

657

173

698

229

857

274

093

232

624

142

542

102

930

78 8

3872

194

63 6

9942

831

a. st

refy

eur

o 34

594

37 0

7835

427

39 0

84

26 8

8616

802

13 3

2010

220

13 2

5011

992

12 1

74

b. sp

oza

UE

114

063

136

620

194

430

235

009

205

738

125

740

89 6

1068

618

58 9

4451

707

30 6

57

Kap

itały

i re

zerw

y 29

920

35 4

8742

328

41 6

69

52 9

4071

729

91 2

1998

676

96 6

2780

228

67 2

41

Poży

czki

z E

uros

yste

mu

na fi

nans

owan

ie

oper

acji

polit

yki p

ienięż

nej

9218

8016

19 2

0644

600

59

974

94 5

5072

797

60 5

3630

546

13 6

0010

045

Pozo

stał

e pa

syw

a 19

396

36 5

0134

945

48 2

28

49 9

9383

124

78 6

4965

832

22 9

0225

655

19 9

07

a. re

zyde

nci

11 2

9814

975

15 3

7026

127

35

580

69 6

6259

183

53 0

7214

704

14 3

6611

861

b. p

odm

ioty

zag

rani

czne

80

9821

526

19 5

7522

101

14

413

13 4

6219

466

12 7

6081

9811

289

8046

Źródło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

Ban

ku C

entra

lneg

o Ir

land

ii (D

omes

tic M

arke

t Gro

up…

, op.

cit.

).

308

Tab

ela

6. P

asyw

a ba

nków

loka

lnyc

h (w

mln

eur

o)

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

20

15

PASY

WA

35

8 78

047

1 17

854

4 90

962

3 20

6 66

0 50

663

7 64

853

2 33

444

7 90

637

6 60

132

7 83

029

5 99

0

Dep

ozyt

y re

zyde

ntów

, w ty

m:

143

424

190

292

195

258

229

579

264

496

246

747

203

727

169

393

184

694

167

769

167

068

a. in

styt

ucji

mon

etar

nych

39

690

72 1

1768

683

96 5

14

116

515

117

486

87 0

6048

081

42 4

8040

348

39 0

03

b. in

styt

ucji

rząd

owyc

h 19

5723

5124

0229

15

3138

3140

2224

5688

13 4

6281

5337

92

c. se

ktor

a pr

ywat

nego

10

1 77

711

5 82

512

4 17

213

0 15

0 14

4 84

212

6 12

211

4 44

211

5 62

412

8 75

211

9 26

712

4 27

3

Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e 73

576

106

842

116

017

94 8

88

96 1

5263

138

51 2

9237

564

26 4

4126

883

24 8

00

a. ir

land

zcy

rezy

denc

i 11

602

20 9

8828

068

26 0

27

38 3

4333

325

29 9

9622

989

16 0

1018

337

18 2

55

b. n

iere

zyde

nci

61 9

7485

854

87 9

4968

861

57

809

29 8

1321

296

14 5

7510

431

8546

6545

Dep

ozyt

y po

dmio

tów

zag

rani

czny

ch

94 1

1210

7 02

015

3 78

419

6 05

8 17

1 22

410

3 58

367

510

58 9

6453

464

48 5

6532

232

a. st

refy

eur

o 20

755

20 7

9319

921

25 0

92

17 1

3853

5423

0535

8850

9358

8466

55

b. sp

oza

UE

73 3

5786

227

133

863

170

966

154

086

98 2

2965

205

55 3

7648

371

42 6

8125

577

Kap

itały

i re

zerw

y 24

347

28 0

6633

917

32 1

51

43 0

9454

660

67 8

7772

114

68 0

3254

778

47 9

18

Poży

czki

z E

uros

yste

mu

na fi

nans

owan

ie

oper

acji

polit

yki p

ienięż

nej

7363

6680

15 1

0127

039

44

020

91 4

5067

111

48 7

3527

895

12 6

0090

45

Pozo

stał

e pa

syw

a 15

957

32 2

7830

834

43 4

90

41 5

2078

071

74 8

1661

136

16 0

7317

235

14 9

26

a. re

zyde

nci

8373

11 8

5012

140

22 4

64

28 1

4366

361

57 4

1350

266

9355

9001

8233

b. p

odm

ioty

zag

rani

czne

75

8420

428

18 6

9421

026

13

377

11 7

1017

403

10 8

7067

1882

3466

93 Źr

ódło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

Ban

ku C

entra

lneg

o Ir

land

ii (I

rish

Hea

dqua

rted

Gro

up…

, op.

cit.

).

309

310

Analiza bilansów banków w podziale na banki krajowe i banki lokalne nie wykazała znaczących różnic w zakresie źródeł finansowania ich działalności oraz sposobów anga-żowania środków. 14.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Przed kryzysem finansowym do największych banków działających w Irlandii zali-czano: Bank of Ireland, Allied Irish Bank, Anglo Irish Bank, Irish Life & Permanent oraz Irish Nationwide and Educational Building Society. W rezultacie realizacji progra-mu naprawczego wiele spośród nich zostało dokapitalizowanych. W pierwszej kolejności dokapitalizowano Bank of Ireland (BOI) i Allied Irish Bank (AIB), a następnie Anglo Irish Bank (Anglo), całkowicie go nacjonalizując. W kolejnym etapie powołano National Asset Management Agency (NAMA), która najpierw przejęła zarządzanie kredytami hipotecznymi. W ostatnim etapie zostały pokryte straty z tytułu kredytów znajdujących się w portfelu NAMA i banków12 (zob. tabela 7). Tabela 7. Dokapitalizowanie banków Irlandii (w bln euro)

Etap BOI AIB Anglo INBs EBS ILP Razem 2009 r. 3,5 3,5 4,0 b.d. b.d. b.d. 11,0 Marzec 2010 r. 2,7 7,4 18,0 2,6 0,9 b.d. 31,6 Wrzesień 2010 r. b.d. 3,0 7,3 2,8 b.d. 0,1 13,2 Marzec 2011 r. 5,2 13,3 b.d. b.d. 1,5 4,0 24,0 Razem 11,4 27,2 29,3 5,4 2,4 4,1 79,8

Źródło: P. Honohan, Recapitalisation of Failed Banks – Some Lessons from the Irish Experience, Address at the 44th Annual Money, Macro and Finance Conference, Trinity College, Dublin 2012, 7 September.

W wyniku działań restrukturyzacyjnych struktura podmiotowa rynku uległa zna-

czącym przeobrażeniom. Obecnie sektor bankowy Irlandii jest zdominowany przez dwie instytucje, do których należy połowa aktywów dziesięciu największych banków działa-jących w Irlandii: Bank of Ireland i Allied Irish Bank (zob. rys. 10).

W 2010 r. dwie nierentowne instytucje, Anglo Irish Bank i Irish Nationwide Buil-ding Society (INBS), zostały połączone w Irish Bank Resolution Corporation (IBRC), która od lutego 2013 r. znajduje się w procesie likwidacji. W 2012 r. Unia Europejska, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i rząd zdecydowały, że Permanent TSB (PTSB) odpowiadająca za działalność bankową w ramach znacjonalizowanej Permanent TSB Group Holdings (wcześniej Irish Life & Permanent) nie zostanie zlikwidowana, a pod-dana restrukturyzacji. Decyzja ta ma na celu stworzenie konkurencji dla dwóch najwięk-szych filarów sektora bankowego Irlandii – Bank of Ireland (BOI) i prawie całkowicie znacjonalizowanego Allied Irish Bank (AIB). Istnieje bowiem obawa, że zwiększenie koncentracji w sektorze może zmniejszyć dostępność finansowania działalności małych

12 D. Schoenmaker, Stabilising and Healing the Irish Banking System: Policy Lessons CBI-CEPR-IMF Confer-

ence Ireland − Lessons from Its Recovery from the Bank-Sovereign Loop 19 January, Dublin 2015, s. 11; International Monetary Fund: Ireland. Detailed Assessment…, op. cit., s. 14.

i średnich ptów należą

Rys. 10. Str

Źródło: Opra

Biorągany przez70% wynikzysk osiągnMortgage B Tabela 8. D

B

Bank of IrelaAllied Irish BDePfa Bank Permanent TUlster Bank DePfa ACS UniCredit BBank of IrelaBank Citibank EurAIB Mortga

Źródło: Finan

13 Financial

op. cit., s.

D

przedsiębiorstą do jednych z

ruktura aktywów

cowanie własne.

ąc pod uwagę z dziesięć najku z tytułu odnęły również:Bank, Citiban

Dane finansowe

Bank

and Banks

TSB Ireland Bank ank Ireland and Mortgage

rope ge Bank

ncial Services Rep

Services Report 12.

Permanent8%

Ulster Bank Ireland

7%

DePfa ACS Bank6%

UniCredit BankIreland

6%

Bank of IrMortgage

5%

tw. Już teraz wz najbardziej re

w dziesięciu naj

wynik z tytułjwiększych bdsetek i ponad Ulster Bank

nk Europe i AI

największych b

Aktywa Kred

129,800 82107,455 6348,523 936,296 2733,843 2530,740 828,346 1

21,607 18

21,101 820,922 19

port Ireland 2015

Ireland 2015, Th

t TSB

k

reland Bank

Citibank E4%

warunki udzieestrykcyjnych

ajwiększych ban

łu odsetek oraanków Irlandd 40% wynikof Ireland, UnIB Mortgage B

banków Irlandi

dyty Depozyty

2,118 74,2373,252 61,8659,272 1,5307,206 18,5385,919 19,4968,907 191,162 1,727

8,842 b.d.

8,868 7,4439,920 1

5, The Economist

he Economist Int

Ban

AlliedBan23

DePfa Bank10%

Europe%

AIB

elania kredytóh w strefie eur

nków Irlandii (%

az wynik z tytdii, na te dwaku z tytułu opniCredit BankBank (zob. tab

ii (w mln euro)

Kapitał własny

Wz tod

8,74711,572

1,9742,2836,556

6192,221

870

6,3131,404

t Intelligence Uni

telligence Unit, L

nk of Ireland27%

d Irish nks

3%

B Mortgage Bank4%

ów dla tego typro13.

%)

tułu opłat i proa banki przypłat i prowizji.

k Ireland, Bankbela 8).

Wynik tytułu dsetek

Wynik z tytułu

opłat i prowizj

2,332 341,712 39

-55 -270 3510 11

38 -91 -1

170

303 85376 bd

t, s. 6.

London, s. 3; D.

311

pu podmio-

owizji osią-pada prawie . Poza nimi k of Ireland

k u

zji

Zysk/ strata netto

44 786 90 915 -2 -155 37 -102 17 2,22 -9 -18 17 74

1 191

52 530 d. 364

Schoenmaker,

312

Na rynek bankowy realny wpływ mają jedynie Bank of Ireland, Allied Irish Bank, DePfa Bank i Permanent TSB. Pierwsze dwa to banki komercyjne o uniwersalnym charak-terze działalności, świadczące usługi zarówno dla ludności, jak i podmiotów gospodar-czych. Również Permanent TSB, choć powstała z przeobrażenia kasy budowlanej, jest obecnie bankiem o charakterze uniwersalnym. Natomiast DePfa świadczy usługi finanso-we dla sektora publicznego oraz specjalizuje się w finansowaniu dużych projektów inwe-stycyjnych. Banki, które przetrwały kryzys gospodarczy, muszą odbudować swoją pozycję na rynku i umiejętność generowania zysków satysfakcjonujących ich akcjonariuszy. 14.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Biorąc pod uwagę rolę, jaką irlandzki sektor bankowy odegrał podczas ostatniego kryzysu finansowego, analiza struktury aktywów i pasywów powinna obejmować zarówno okres boomu kredytowego, jak i ostatnich lat. W okresie boomu gospodarczego, do 2009 r. wartość sumy bilansowej instytucji kredytowych Irlandii systematycznie rosła. Najwięk-szy przyrost sumy bilansowej, bo aż o 95,4% w stosunku do roku bazowego14, odnoto-wano w 2008 r., kiedy to suma bilansowa wyniosła 1 412, 2 bln euro. W tym czasie rosła ona z roku na rok średnio o 18,6%, przy czym najwyższy wzrost w stosunku do roku poprzedniego odnotowano w 2005 r. (suma bilansowa wzrosła wówczas o 30,4%). Po-mimo tego, iż tendencja ta odwróciła się w 2009 r., a dynamika wzrostu sumy bilanso-wej zaczęła spadać nieco wcześniej, do końca 2013 r. jej wartość przewyższała wartość sumy bilansowej osiągniętej w roku bazowym. Po raz pierwszy wartość sumy bilanso-wej obniżyła się w stosunku do roku poprzedniego w 2009 r., przy czym największy spadek o 5,5 p.p. odnotowano w 2010 r. W 2015 r. suma bilansowa wynosiła 613,5 mld euro, co oznaczało kolejny spadek, tym razem o 10,5 p.p. w stosunku do roku poprzed-niego i 15,1 p.p. w stosunku do 2004 r. (zob. rys. 11).

Rys. 11. Suma bilansowa sektora bankowego Irlandii w latach 2005-2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Credit Institutions Aggregate

Balance Sheet − www.centralbank.ie). 14 Punktem odniesienia dla wyników osiąganych przez sektor bankowy Irlandii w latach 2005-2015 jest 2004 r.

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

0,0

200,0

400,0

600,0

800,0

1000,0

1200,0

1400,0

1600,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Suma bilansowa (w mld euro) -lewa oś

Dynamika (rok do roku w %) - prawa oś

313

Podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, w strukturze aktywów irlandz-kiego sektora bankowego dominującą pozycję również zajmują kredyty15. W latach 2005-2015 łączny udział kredytów rezydentów i podmiotów zagranicznych wynosił od 61,1% do 69,5%. Proporcje pomiędzy obiema grupami kredytów charakteryzowały się dużą stabilnością. Udział kredytów rezydentów w wartości kredytów ogółem wahał się pomiędzy 55,0% a 60,2%. W portfelu aktywów wciąż duży udział mają papiery warto-ściowe wyemitowane przez podmioty zagraniczne. Co prawda ich udział w wartości aktywów ogółem systematycznie spada, ale wciąż wynosi 14,9%. Odwrotną tendencję można zaobserwować w przypadku papierów wartościowych rezydentów. W badanym okresie ich udział w strukturze aktywów wzrósł z poziomu 2% w 2005 r. do poziomu 12,4% w 2015 r. W ciągu badanych 11 lat udział pozostałych aktywów w strukturze aktywów wynosił średnio 6,6% (zob. rys. 12).

W stosunku do roku bazowego do 2008 r. wartość aktywów systematycznie rosła, wynosząc kolejno 130,36% w 2005 r., 163,05% w 2006 r., 185,09% w 2007 r. i 195,45% w 2008 r. Począwszy od 2009 r. wartość aktywów zaczęła spadać, przy czym w całym badanym okresie przewyższała ona wartości aktywów z 2004 r. i w 2015 r. wynosiła 102,5%. W ostatnich latach warunki kredytowania podmiotów niebędących instytucjami finansowymi (non-financial corporations – NFCs) pogorszyły się, co skutkuje utrzy-mywaniem się poziomu udzielanych nowych kredytów poniżej 12% PKB. W czasie boomu gospodarczego poziom ten wynosił około 20% (lata 2003-2005)16.

Rys. 12. Struktura aktywów sektora bankowego Irlandii (%)

Źródło: Ibid. 15 M. Pawłowska, Zmiany struktury sektora bankowego w Europie – rola konkurencji [w:] E. Balcerowicz (red.),

Sektor bankowy w Europie. Co zmienił kryzys? Zeszyty BRE Bank-CASE nr 126/2013, CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, Warszawa, s. 13.

16 International Monetary Fund: Ireland. Detailed Assessment…, op. cit., s. 10.

0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0

100,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Pozostałe aktywa

Środki na rachunku w Banku Centralnym

Papiery wartościowe wyemitowane przez podmioty zagraniczne

Kredyty podmiotów zagranicznych

Papiery wartościowe wyemitowane przez rezydentów

Kredyty rezydentów

314

Dynamikę wartości poszczególnych grup aktywów w stosunku do roku bazowego przestawia rys. 13, natomiast zmiany wartości z roku na rok rys. 14. Szczegółowe dane dotyczące poszczególnych pozycji aktywów w latach 2005-2015 zawiera tabela 9.

Rys. 13. Wartość aktywów sektora bankowego Irlandii w relacji do 2004 r. (%)

Źródło: Ibid.

Rys. 14. Wartość aktywów sektora bankowego Irlandii (rok do roku w %)

Źródło: Ibid.

0,00100,00200,00300,00400,00500,00600,00700,00800,00

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Kredyty rezydentów

Papiery wartościowe wyemitowane przez podmioty krajowe




Pozostałe aktywa

406080

100120140160180200220240260

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Kredyty rezydentów

Papiery wartościowe wyemitowane przez rezydentów




Pozostałe aktywa

Aktywa

Tab

ela

9. A

ktyw

a se

ktor

a ba

nkow

ego

Irla

ndii

(w m

ln e

uro)

Rok

Akt

ywa

Kre

dyty

rezy

dent

ów, w

tym

: Pa

pier

y w

arto

-śc

iow

e re

zyde

n-tó

w

Kre

dyty

pod

mio

tów

za

gran

iczn

ych

Papi

ery

war

tośc

iow

e po

dmio

tów

zag

ra-

nicz

nych

Środ

ki n

a ra

chun

ku

w B

C

Pozo

stał

e ak

tyw

a

in

styt

ucje

m

onet

arne

inst

ytuc

je

rząd

owe

sekt

or

pryw

atny

st

refy

eur

o sp

oza

UE

stre

fy

euro

sp

oza

UE

rezy

denc

i po

dmio

ty

zagr

anicz

ne20

05

941

907

34

9 64

6 98

150

9

90

250

506

1

8 47

9 9

1 84

1

149

397

1

47 9

58

115

587

8

883

1

4 66

3 4

5 45

3

2006

1

178

128

45

0 83

1 14

3 16

8 1

052

3

06 6

11

22

059

102

550

1

95 6

93

174

780

1

45 3

57

13

616

19

533

53

707

2007

1

337

356

48

1 82

1 11

7 03

4 1

047

3

63 7

40

23

466

108

996

2

25 9

10

167

430

1

92 9

95

22

752

65

465

48

521

2008

1

412

197

53

2 55

9 17

3 13

4 1

306

3

58 1

19

60

788

110

998

2

51 5

46

160

189

1

92 8

63

21

140

28

329

53

786

2009

1

323

584

50

5 27

0 17

5 35

6 1

310

3

28 6

05

82

110

84

734

2

54 2

22

149

857

1

63 5

61

16

288

35

435

32

107

2010

1

168

008

46

7 54

4 17

4 62

9 3

1 60

7 2

61 3

08

101

700

1

14 7

93

229

328

8

5 87

6 9

9 48

9 1

2 31

9 2

7 53

7 2

9 42

1

2011

1

025

896

38

3 64

5 11

3 32

2 2

9 68

7 2

40 6

36

113

613

1

14 7

59

190

513

6

9 33

6 7

8 01

0 6

765

2

7 51

7 4

1 73

9

2012

87

2 67

9

331

404

69 2

53

27

965

234

186

1

07 3

23

71

125

1

62 3

81

70

645

68

698

3 8

99

25

196

32

009

2013

74

0 62

1

281

944

63 2

83

736

2

17 9

25

96

008

60

480

1

38 0

05

63

283

54

993

3 6

21

19

680

22

606

2014

68

5 64

5

238

704

59 8

65

549

1

78 2

90

84

895

61

061

1

20 1

03

67

060

47

902

4 4

42

26

804

34

675

2015

61

3 53

4

212

801

54 7

30

438

1

57 6

33

76

049

65

230

1

08 8

67

56

036

35

402

10

749

23

221

25

178

Źródło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

dan

ych

Ban

ku C

entra

lneg

o Ir

land

ii (C

redi

t Ins

titut

ions

Agg

rega

te B

alan

ce S

heet

− w

ww

.cen

tralb

ank.

ie).

315

316

Do 2009 r. główną pozycję pasywów stanowiły depozyty podmiotów zagranicznych. W latach 2005-2009 ich udział w strukturze depozytów wynosił średnio 39,4%. W rezul-tacie kryzysu gospodarczego podmioty te zaczęły się wycofywać z irlandzkiego rynku. Do 2015 r. udział podmiotów zagranicznych w pasywach sektora bankowego zmniejszył się o 12,5 p.p. Z kolei na lata 2008-2012 przypada okres zapożyczania się w Eurosyste-mie. Udział tego rodzaju pożyczek w stosunku do poziomu z 2004 r. wzrósł prawie czterokrotnie. Począwszy od 2009 r. systematycznie rośnie również poziom kapitałów i rezerw (zob. rys. 15).

Rys. 15. Struktura pasywów sektora bankowego Irlandii (%)

Źródło: Ibid.

Dynamikę wartości poszczególnych grup pasywów w stosunku do roku bazowego przestawia rys. 16, natomiast zmiany wartości z roku na rok rys. 17. Szczegółowe dane dotyczące poszczególnych pozycji aktywów w latach 2005-2015 zawiera tabela 10.

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Pozostałe pasywa

Pożyczki z Eurosystemu na finansowanie operacji polityki pieniężnej

Kapitały i rezerwy

Depozyty podmiotów zagranicznych

Wyemitowanie dłużne papiery wartościowe


317

Rys. 16. Wartość pasywów sektora bankowego Irlandii w relacji do 2004 r. (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Irlandii (Credit Institutions Aggregate Balance Sheet – www.centralbank.ie).

Rys. 17. Wartość pasywów sektora bankowego Irlandii (rok do roku w %)

Źródło: Ibid.

40,060,080,0

100,0120,0140,0160,0180,0200,0220,0240,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015




Kapitały i rezerwy


40,060,080,0

100,0120,0140,0160,0180,0200,0220,0240,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Pasywa




Kapitały i rezerwy


Tab

ela

10. P

asyw

a se

ktor

a ba

nkow

ego

Irla

ndii

(w m

ln e

uro)

Rok

Pasy

wa

Dep

ozyt

y re

zyde

ntów

W

yem

ito-

wan

e dł

użne

pa

pier

y w

artośc

iow

e

Dep

ozyt

y po

dmio

tów

za

gran

iczn

ych

Kap

itały

i r

ezer

wy

Poży

czki

Eu

ro-

syst

emu

na o

pera

-cj

e pol

ityki

pi

eniężn

ej

Pozo

stał

e pa

syw

a

inst

ytuc

je

mon

etar

ne

inst

ytuc

je

rząd

owe

sekt

or

pryw

atny

st

refa

eur

o sp

oza

EU

rezy

denc

i po

dmio

ty

zagr

anicz

ne

2005

9

41 9

07

246

010

9

7 85

8 2

533

1

45 6

19

186

405

1

43 5

44

218

875

5

3 49

5 2

0 99

0 1

3 20

3 5

9 38

4

2006

1

178

128

3

14 8

35

142

142

2

966

1

69 7

27

238

541

1

53 1

53

277

337

6

2 54

4 2

7 04

4 2

3 51

6 8

1 15

7

2007

1

337

356

3

02 6

76

119

937

2

573

1

80 1

66

254

022

1

91 9

55

341

352

7

4 35

3 4

0 08

8 6

7 18

0 6

5 72

9

2008

1

412

197

3

51 0

52

171

691

3

155

1

76 2

07

187

128

2

43 7

73

356

898

7

3 65

0 9

8 12

5 3

7 33

3 6

4 23

8

2009

1

323

584

3

58 3

12

171

275

3

276

1

83 7

61

179

181

1

99 6

88

324

936

9

0 01

5 9

0 89

9 4

2 19

3 3

8 36

1

2010

1

168

008

3

46 6

05

174

895

3

410

1

68 2

99

119

813

1

51 7

99

195

287

1

11 0

97

132

010

7

2 92

4 3

8 47

4

2011

1

025

896

2

77 5

36

112

228

2

725

1

62 5

84

95

485

1

41 7

10

157

376

1

27 3

50

108

407

6

7 86

9 5

0 16

4

2012

87

2 67

9

240

937

6

8 48

4 5

978

1

66 4

75

81

364

1

12 9

63

128

475

1

36 3

09

71

410

61

674

39

548

2013

74

0 62

1

255

033

6

0 90

2 1

3 77

3 1

80 3

58

61

104

9

1 46

2 1

20 0

88

129

259

3

9 04

6 1

7 10

3 2

7 52

7

2014

68

5 64

5

232

372

5

7 74

5 8

807

1

65 8

21

60

474

9

6 11

0 1

01 6

75

110

827

2

0 70

0 2

5 05

6 3

8 43

1

2015

61

3 53

4

232

614

5

2 66

0 4

411

1

75 5

43

59

413

8

5 02

6 7

9 60

7 9

7 61

7 1

0 73

5 2

0 92

4 2

7 60

0 Źr

ódło

: Ibi

d.

318

319

14.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Stabilność sektora bankowego Irlandii ma kluczowe znaczenie dla sytuacji gospo-darczej całego kraju. Niezależnie od kryzysu finansowego relacja aktywów sektora banko-wego do PKB systematycznie rośnie i w 2014 r. przekroczyła poziom 1600%. W badanym okresie, z roku na rok, relacja ta rosła średnio o 10%. Największy wzrost odnotowano w latach 2009-2010 (o 18,3%), natomiast najniższy w 2013 r. (o 1,8%). Podobną ten-dencję można zaobserwować w przypadku udziału aktywów sektora bankowego w ak-tywach sektora finansowego. Co prawda w latach 2005-2008 udział ten z roku na rok nieznacznie spadał (średnio o 2,6%), ale począwszy od 2009 r. systematycznie rośnie (średnio o 7,4% rocznie). Największy wzrost odnotowano w 2011 r., gdy udział ten wzrósł o 11,1% w stosunku do 2010 r., natomiast najniższy w 2013 r. – o 2,1%. W ca-łym badanym okresie średni wzrost udziału aktywów sektora bankowego w aktywach sektora finansowego wynosił 4% rocznie. Udział ten w trzecim kwartale 2015 r. osiągnął poziom 54,2% (zob. tabela 11 i rys. 18). Tabela 11. Relacja aktywów sektora bankowego do aktywów sektora finansowego i PKB (w %)

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Relacja aktywów sektora bankowego do PKB

696 765 789 838 991 1 173 1 268 1 421 1 446 1 639 b.d. Udział aktywów sektora bankowego w aktywach sektora finansowego

38,1 37,3 36,5 35,2 37,7 41,6 46,2 50,6 51,7 54,0 54,20

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych International Monetary Fund (http://data.imf.org/).

Rys. 18. Relacja aktywów sektora bankowego do aktywów sektora finansowego i PKB (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych International Monetary Fund (http://data.imf.org/).

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

0,0

200,0

400,0

600,0

800,0

1 000,0

1 200,0

1 400,0

1 600,0

1 800,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Udział aktywów sektora bankowego w aktywach sektora finansowego (prawa oś)

Relacja aktywów sektora bankowego do PKB (lewa oś)

320

Irlandia jest jednym z krajów Unii Europejskiej, który dotkliwie odczuł skutki kry-zysu. Doniesienia dotyczące sytuacji poszczególnych banków, ich polityki rynkowej i decyzji menedżerskich wzbudzały wiele emocji, a utrzymanie stabilności finansowej wymagało interwencji państwa. Zdaniem Prezesa Banku Centralnego Irlandii już w 2011 r. sytuację finansową banków można było uznać za dobrą, przy czym koszty ustabilizowa-nia sytuacji sektora bankowego zostały uznane przez niego za najwyższe w dotychcza-sowej historii kraju17. Członkostwo w strefie euro powoduje konieczność podążania za europejskimi trendami dotyczącymi regulacji. W rezultacie bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego Irlandii są w znacznym stopniu związane z bezpieczeństwem sektora bankowego Unii Europejskiej18. Oceniając kondycję europejskich sektorów bankowych, szczególną uwagę zwraca się na ich adekwatność kapitałową, jakość i strukturę kredy-tów oraz rentowność.

W latach 2005-2015 poziom funduszy własnych sektora bankowego Irlandii speł-niał europejskie wymogi kapitałowe, co oznacza, że był on w stanie pokryć ewentualne straty finansowe. Natomiast fundusze podstawowe osiągnęły zalecaną wysokość 10,5% dopiero w 2010 r., ale od tego czasu poziom tego wskaźnika systematycznie rośnie. Aktualny poziom funduszy własnych i funduszy podstawowych należy zatem uznać za wystarczający na pokrycie strat nawet w sytuacji nieprzewidzianego pogorszenia się warunków makroekonomicznych i wzrostu ryzyka. Zdecydowanie gorzej przedstawiała się relacja kredytów zagrożonych do kapitałów własnych banków. Przyjmuje się, że wskaźnik ten nie powinien przekraczać 50%, co po załamaniu się rynku w 2009 r. udało się osiągnąć dopiero w trzecim kwartale 2015 r. (zob. tabela 12). Tabela 12. Wskaźniki adekwatności kapitałowej sektora bankowego Irlandii

Wskaźniki 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fundusze wła-sne/aktywa ważone ryzykiem

12,7 12,0 11,8 12,1 12,8 14,5 18,9 19,2 20,5 22,7 25,0

Fundusze podstawowe/ aktywa ważone ryzy-kiem

9,4 9,7 9,0 9,3 9,8 11,5 16,6 16,7 17,3 20,6 23,0

Kredyty zagrożone − rezerwy/kapitały 3,9 5,0 6,2 19,9 72,5 80,8 63,6 81,8 78,1 56,0 46,5

Źródło: Ibid.

Jakość portfela kredytowego gwałtownie się pogorszyła w 2010 r. i wciąż pozostaje na zdecydowanie wyższym od zalecanego poziomie. Udział kredytów zagrożonych w war-tości kredytów ogółem wciąż pozostaje na zbyt wysokim poziomie (zob. tabela 13).

17 V. Browne, Let’s Own up to Our Part in the Burst Bubble, “The Irish Times”, 6.04.2011 (13.02.2016);

C. Keena, Banks’ Could Take Stake in Homes, “The Irish Times”, 2.09.2011 (3.02.2016). 18 T. Beck, op. cit., s. 113-134.

321

Tabela 13. Jakość i struktura aktywów sektora bankowego Irlandii

Wskaźniki 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kredyty zagrożone/ kredyty ogółem 0,5 0,5 0,6 1,9 9,8 13,0 16,1 25,0 25,7 20,6 17,2

Kredyty rezydentów/ kredyty ogółem, w tym:

59,8 60,9 60,1 60,3 60,1 57,7 55,4 58,1 58,0 56,1 55,8

• kredyty deponen-tów 16,4 18,8 13,9 18,9 20,2 20,9 15,7 11,2 11,8 12,6 12,2

• kredyty BC 1,5 1,8 2,7 2,2 1,9 1,5 1,0 0,7 0,7 1,1 2,4 • instytucji finanso-

wych 6,6 5,4 6,4 5,3 5,1 4,7 6,2 7,0 6,5 5,1 5,2

• rządu 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 3,9 4,3 5,0 0,2 0,1 0,2 • instytucji niefinan-

sowych 15,6 16,8 18,7 18,0 17,1 11,4 12,9 15,1 16,8 14,6 13,0

• inne 19,5 18,0 18,2 15,8 15,7 15,3 15,4 19,2 22,0 22,7 22,8 Kredyty jednostek zagranicznych/ kredyty ogółem

40,2 39,1 39,9 39,7 39,9 42,3 44,6 41,9 42,0 43,9 44,2

Źródło: Ibid.

W strukturze aktywów przeważają kredyty instytucji i podmiotów mających sie-dzibę na terytorium Irlandii, ale udział kredytów podmiotów zagranicznych, w porówna-niu z innymi krajami Unii Europejskiej, pozostaje na stosunkowo wysokim poziomie. Udział kredytów podmiotów zagranicznych w strukturze aktywów przekracza 40% je-dynie w Belgii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. W wielu krajach Unii nie przekracza on progu 15%19. W grupie kredytów rezydentów przeważają kredyty sektora niefinansowe-go (zob. rys. 19).

W wyniku kryzysu finansowego sektor bankowy Irlandii charakteryzował ujemny poziom wskaźników dochodowości. Najniższy poziom obu wskaźników odnotowano w 2010 r., kiedy to ROA wyniósł minus 2,7, a ROE minus 41. W tym samym roku mar-ża relacja marży odsetkowej do wyniku z działalności bankowej również osiągnęła re-kordowy poziom -294,3. W kolejnych latach sektor bankowy Irlandii zaczął odrabiać straty, przy czym dodatni poziom ROA i ROE osiągnął dopiero w 2014 r.

19 International Monetary Fund: http://data.imf.org/ (dostęp: 13.20.2016).

322

Rys. 19. Struktura aktywów sektora bankowego Irlandii (%)

Źródło: Ibid. Tabela 14. Wskaźniki rentowności sektora bankowego Irlandii

Wskaźniki 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ROA 0,8 0,8 0,7 0,1 -1,6 -2,7 -0,9 -0,8 -0,4 0,4

ROE 17,8 18,3 16,0 1,3 -35,8 -41,0 -10,8 -7,8 -6,8 5,3 Marża odsetkowa/ wynik z działalno-ści bankowej

58,5 50,1 63,1 78,2 60,0 -294,3 40,6 64,5 51,0 54,5

Koszty pozaodset-kowe/wynik z działalności bankowej

47,7 55,0 50,8 52,7 46,1 -303,5 45,5 93,3 69,1 45,5

Źródło: Ibid.

Analiza kondycji sektora bankowego Irlandii dowodzi, że jako jeden z sektorów, który najdotkliwiej odczuł skutki kryzysu finansowego, sektor bankowy Irlandii potrze-bował prawie pięciu lat na uporanie się z tymi skutkami. Podjęte przez bank centralny i rząd działania zaczęły przynosić pierwsze skutki już w 2011 r., ale na osiągnięcie po-ziomu rentowności kapitału sprzed kryzysu będzie trzeba jeszcze poczekać.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Kredyty deponentów Kredyty BC

Kredyty instytucji finansowych Kredyty rządu

Kredyty instytucji niefinansowych Kredyty jednostek zagr.

Inne

323

Bibliografia Bagus P., The Irish Subjugation, Mises Daily, 2010, November 30, https://mises.org/library/irish-

subjugation (dostęp: 14.02.2016).

Beck T., Ireland’s Banking System – Looking Forward, “The Economic and Social Review” 2014, Vol. 45, No 1.

Browne V., Let’s Own up to Our Part in the Burst Bubble, “The Irish Times”, 6.04.2011.

Central Bank of Ireland: A Chronology of Main Developments in the Central Bank of Ireland, 2013, http://www.centralbank.ie/about-us/Pages/default.aspx.

Central Bank of Ireland: Credit Institution Resident in the Republic of Ireland, 2015, http://www.centralbank.ie/polstats/stats/cmab/Documents/Credit% 20Institutions%20Resident%20in%20the%20Republic%20of%20Ireland.pdf.

Central Bank of Ireland: Strategic Plan 2016-2018, 2015, http://www.centralbank.ie/about-us/Pages/default.aspx (dostęp: 18.02.2016).

Central Bank of Ireland: Central Bank Quaterly Bulletin Q1, January 2016.

Conefrey T., Fitzgerald J., Managing Housing Bubbles in Regional Economies under EMU: Ire-land and Spain, ESRI Working Paper, No. 315, September 2009.

Financial Services Report Ireland 2015, The Economist Intelligence Unit, London.

Honohan P., Recapitalisation of Failed Banks – Some Lessons from the Irish Experience, Address at the 44th Annual Money, Macro and Finance Conference, Trinity College, Dublin, 7 Sep-tember 2012.

International Monetary Fund: Ireland. Detailed Assessment of Observance of Basel Core Princi-ples for Effective Banking Supervision, IMF Country Report No. 14/135, 2014.

Keena C., Banks’ Could Take Stake in Homes, “The Irish Times”, 2.09.2011.

Lane P.R., The Funding of the Irish Domestic Banking System during the Boom? “Journal of the Statistical and Social Inquiry Society of Ireland” 2015, Vol. XLIV.

Michalski B., Kryzys irlandzki. Jak i dlaczego celtycki tygrys stracił swoją drapieżność? Uniwersytet Wrocławski, s. 15, www. michalski_kryzys_irlandzki_jak_i_dlaczego_celtycki_tygrys_straclł_ swoja_drapieznosc (dostęp: 12.02.2016).

O’Sullivan K.P.V., Kennedy T., What Caused the Irish Banking Crisis? “Journal of Financial Regulation and Compliance” 2010, Vol. 18, Iss. 3.

Pawłowska M., Zmiany struktury sektora bankowego w Europie – rola konkurencji [w:] E. Balce-rowicz (red.), Sektor bankowy w Europie. Co zmienił kryzys? Zeszyty BRE Bank-CASE nr 126/2013, CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, War-szawa.

Schoenmaker D., Stabilising and Healing the Irish Banking System: Policy Lessons CBI-CEPR-IMF Conference Ireland − Lessons from Its Recovery from the Bank-Sovereign Loop, 19 January, Dublin 2015.

Sektor bankowy w Europie. Co zmienił kryzys? red. E. Balcerowicz, Zeszyty BRE Bank-CASE nr 126/2013, CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, War-szawa.

15. Sek

(Maria 15.1. Sek

W ci(rys. 1). Wzmniejszyłwidoczny liczba zwięfała swoje wała się na2014 r. dzitów pozost

Rys. 1. Str

Źródło: Oprafinan

Sekto

wej oraz sdzącego zw

1 W grudniu

liczba akty

ktor bankan Żukowski, A

ktor bankowy

ągu lat liczbaWskutek procesła się z 10 w 2wzrost aktywększyła się z 2oddziały z L

a poziomie 8. iałalność prowtaje marginaln

ruktura podmiacowanie własne ncial_system (dos

or bankowy Lsilną dominacjwłaszcza z kra

u 2015 r. doszło dywnych banków k

kowy LitwAnna Spoz, P

y w liczbach

a podmiotów sów konsolida2005 r. do 7 n

wności oddział2 do 12. W koitwy, w związNajliczniejsz

wadziło 75 kasna na tle całeg

otowa sektorana podstawie d

stęp: 31.01.2016)

Litwy charakteją banków bę

ajów skandyna

do przejęcia AB bkomercyjnych zm

wy Piotr Bolibok)

h i jego spec

litewskiego acji oraz upadna koniec 201łów banków zolejnych lataczku z czym z

zą grupą podms), jednak ska

go sektora ban

a bankowego danych Lietuvos .

eryzuje się wędących własnawskich – Szw

bankas „FINASTAmniejszyła się do

cyfikacja

sektora bankołości banków 4 r.1 W latachzagranicznychch część bankó

końcem 2014miotów są kasyala działalnoścnkowego.

Litwy Bankas, https://w

wysokim stopnnością kapitałwecji i Norwe

A” przez AB Sia6.

owego ulegałkomercyjnych

h 2005-2012 bh, w wyniku ków zagraniczn4 r. ich liczbay spółdzielczeci pojedynczyc

www.lb.lt/compos

niem koncentrłu zagraniczn

egii (tabela 1).

uliu bankas, w zw

ła zmianom ch ich liczba był również którego ich nych wyco-a ustabilizo-e (na koniec ych podmio-

sition_of_the_

racji rynko-nego pocho-.

wiązku z czym

Tabela 1. S

Nazwa ba

AB SEB Ba

Swedbank A

AB DNB Ba

AB Siaulu B

AS Citadele UAB MedicBankas AB bankas FINASTA

* Sektor ban

Źródło: Oprahttp:/

Wyko

HHI, możni 2012 prztracji rynko

Rys. 2. Sto

Źródło: OpraBankFinanstruc

W la

okres, w kbowanie nnika konceoraz wolum

Struktura własno

anku Gł

ankas SkandinAB

AB Swedba

ankas DNB Ba

Bankas Europeji Rozwo

Bankas AS Citacinos p. Sauliu

Invalda

nków komercyj

acowanie własne//www.lb.lt/n2269

orzystując dona zauważyć,yjął on wartoowej.

opień koncentracowanie własne king Sector of Lincial Structures.

ctures201510.en.p

atach 2005-20którym korzysa kredyty i poentracji w tymmenu udzielon

ościowa litewski

łówny udziałowie

naviska Enskilda B

nk AB

ank ASA

ski Bank Odbudooju dele banka

us Karosas

INVL

jnych i oddziałó

na podstawie d9/banku_sektoriau

oceny zjawiiż w ciągu ość mniejszą n

racji sektora bna podstawie:

thuania, “ScienceOctober 2015, E

pdf?32669bf4f03b

006 stopień ktne warunki m

ożyczki stymum okresie świanych kredytów

ich banków kom

ec Udziw kapi

Banken 100

100

100

owy 18,24

100

89,47

100

ów banków zag

danych ze stronus_rodikliai_2015-

iska koncentraostatnich dziesniż 1800 (rys.

bankowego LiS. Rimaviciute, e – Future of LitEBC, https://wwwb3d9936369cd9e

koncentracji makroekonomulowały rozwóadczy o tym, w i pożyczek z

mercyjnych wed

iał itale Kraj poch

0% Szwecja

0% Szwecja

0% Norwegia

4% Instytucja międzynar

0% Łotwa

7% Litwa

0% Litwa

granicznych.

n internetowych -10-01_konso_eur

acji w sektorsięciu lat jedy 2), co świad

itwy (indeks HM. Vilys, Asses

thuania” 2014, Vw.ecb.europa.eu/pefc07863, s. 63, 6

sektora bankomiczne kraju o

ój sektora banże zwiększenzanotowały gł

dług stanu na ko

hodzenia Udział

ban

rodowa

poszczególnych r_eng.pdf (dostęp:

ze bankowymynie w latach czy o znacząc

HHI) ssment of Comp

Vol. 6 (1), s. 60 opub/pdf/other/rep8 (dostęp: 12.02.

owego wzrasoraz wzmożonnkowego. Wzrie posiadanycłównie najwię

325

oniec 2014 r.

ał w aktywach sektora nkowego*

28,8%

27,6%

17,2%

7,3%

1,7%

1,0%

0,3%

banków oraz 12.02.2016).

m wskaźnik 2008-2010

cej koncen-

petition in the oraz Report on portonfinancial .2016).

stał. Był to ne zapotrze-zrost wskaź-ch aktywów ększe banki.

326

Lata i wskaźnikzjawiska bsektora banych. Nieczachodząceczego LiwOd 2006 dW późniejkructwa Abanków zasektora ban 15.2. Rod

Sektotywa stanoność sektosowego Lit

Rys. 3. Udz

Źródło: Oprafinan

Domi

lizowanym64,3%. Głóków zagranw latach 2gnął 16,8%systemu finiósł na ko

2006-2010 pk koncentracjbyło kilka. Pankowego i wco później, tje w gospodar

wy, zmniejszałydo 2010 r. wszym okresie

AB Snoras i Aagranicznych znkowego uksz

dzaje domin

or bankowy mowią 83,6% wora bankowegotwy.

ział aktywów se

acowanie własne ncial_system (dos

inującą pozycm okresie ich ówną przyczynicznych pocz011-2013. Na

%. Pomimo ninansowego poniec 2014 r. 2

przyniosły odi sektora banoczątkowo sp

wzrastającej wj. w latach 20rce światowejy poziom swoskaźnik HHI na zwiększen

AB Ukio oraz z terytorium Ltałtował się na

ujących inst

ma znaczący uwszystkich akt

o ma kluczow

ektora bankowe

na podstawie dstęp: 31.01.2016)

cję w aktywacudział obniży

yną tego zjawząwszy od 200a koniec 2014notowanego wozostaje marg2,5%.

dwrócenie donkowego stoppadek koncen

w tym czasie 007-2008, na i obawiając

ojej aktywnośzmniejszył s

nie koncentrastopniowe w

Litwy. Na kona poziomie 18

tytucji kredy

udział w systemtywów tego sywe znaczenie

ego w systemie

danych Lietuvos .

ch systemu zajył się o ponad

wiska był istotn08 r. oraz upad4 r. udział tychw ostatnich laginalny i łącz

otychczasoweniowo się zmntracji wynikliczby oddzia

ajwiększe bansię o perspekści i tempo doię o 405 pun

acji sektora bawycofywanie sniec 2014 r. w18 świadczący

ytowych

mie finansowyystemu (rys. 3dla stabilnośc

finansowym Li

Bankas, https://w

ajmują banki kd 10 p.p. i nany wzrost akt

dłości banków h oddziałów w

atach wzrostu znie z centraln

ej tendencji wmniejszał. Przał z szybkiegałów banków nki, dostrzegajktywy wzrostutychczasowegktów do pozi

ankowego wpłsię oddziałów skaźnik HHI ym o silnej ko

ym Litwy, gd3). Oznacza toci całego syst

itwy (%)

www.lb.lt/compos

komercyjne, ca koniec 2014tywności oddzAB SNORAS

w aktywach syudział kas w

ną kasą spółdz

wzrostowej zyczyn tego go rozwoju

w zagranicz-ając zmiany u gospodar-go rozwoju. iomu 1545.

płynęły ban-w niektórych

litewskiego oncentracji.

dyż jego ak-o, że stabil-temu finan-

sition_of_the_

choć w ana-4 r. sięgnął ziałów ban-S i AB Ukio ystemu się-

w aktywach zielczą wy-

327

Struktura podmiotowa litewskiego sektora bankowego jest zróżnicowana. Oprócz Banku Litwy (Lietuvos Bankas) pełniącego funkcje banku centralnego, w strukturze instytucji kredytowych prowadzących działalność na Litwie można wyodrębnić cztery charakterystyczne grupy: 1) duże banki, z aktywami przekraczającymi 1 mld EUR, 2) średnie i małe banki, 3) oddziały banków zagranicznych oraz ich przedstawicielstwa, 4) kasy spółdzielcze (wraz z centralną kasą spółdzielczą).

Rynek usług bankowych jest wyraźnie zdominowany przez duże banki. Aktualnie są to cztery instytucje: AB SEB Bankas, Swedbank AB, AB DNB Bankas oraz AB Siaulu Bankas. Posiadają one łącznie 80% udziału w rynku mierzonego wielkością aktywów, wartością udzielonych kredytów i pożyczek oraz wielkością posiadanych depozytów2. Podmioty te prowadzą działalność w charakterze banków uniwersalnych, przy czym zasadniczy obszar ich aktywności biznesowej dotyczy tradycyjnej działalności depozy-towo-kredytowej. Klienci chętniej korzystają z usług największych banków nie ze względu na szerszą lub bardziej wyspecjalizowaną ofertę (zakres świadczonych usług jest porów-nywalny), lecz ze względu na minimalizację ponoszonego ryzyka3. Banki te są bowiem postrzegane jako bezpieczniejsze4.

Banki komercyjne zaliczane do grupy małych i średnich są bankami uniwersalny-mi. Są one nastawione na rozwijanie współpracy z małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Z kolei oddziały banków zagranicznych w swej działalności koncentrują się na tradycyj-nych usługach bankowych polegających na udzielaniu kredytów, przyjmowaniu depozy-tów oraz doradztwie inwestycyjnym.

Kasy spółdzielcze prowadzą działalność przede wszystkim na obszarach wiejskich oraz niewielkich miast. Świadczą one podstawowe usługi finansowe na potrzeby swoich członków, w szczególności producentów rolnych i innych podmiotów sektora agrobizne-su. Zdecydowana większość (63 z 75) kas jest zrzeszona w Litewskiej Centralnej Kasie Spółdzielczej (Lietuvos Centrine Kredito Unija − LCKU). Jest to instytucja finansowa działająca na zasadach spółdzielni świadcząca swoim członkom różnorodne usługi fi-nansowe (wsparcie w zakresie utrzymania płynności i wypłacalności, nadzorowanie i mo-nitorowanie działalności kas, przyjmowanie depozytów i udzielanie pożyczek, usługi konsultacyjne i doradcze).

2 Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/n21286/banku_sektoriaus_rodikliai_2015-10-01_solo_eur_eng.pdf

(dostęp: 03.02.2016). 3 Lata 2011-2013 były szczególnie ważne dla sektora bankowego Litwy. Po dziesięciu latach stabilnego

funkcjonowania upadł piąty co do wielkości bank AB SNORAS, którego aktywa były szacowane na 2,3 mld EUR, wartość depozytów wynosiła 1,7 mld EUR, a wielkość udzielonych kredytów i pożyczek była szaco-wana na około 1,1 mld EUR. Zob. Financial Stability Review 2012, Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/frs_2012, s. 41-46 (dostęp: 29.01.2016). Ponadto kontrola przeprowadzona na przełomie lat 2012-2013 w czwartym co do wielkości depozytów (1,0 mld EUR) banku AB Ukio ujawniła, że jego aktywa są znacznie przesza-cowane i bank de facto jest niewypłacalny. Pomimo podejmowanych prób ograniczenia ryzyka kredytowe-go, w lutym 2013 r. ogłosił on swoją niewypłacalność. Zgodnie z zawartymi porozumieniami dobre aktywa banku i depozyty gwarantowane (czyli depozyty do 345 000 LTL lub 100 000 euro) zostały przeniesione do banku AB Siauliu, a pozostała część banku ogłosiła upadłość. Zob. Financial Stability Review 2013, Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/financial_stability_review_2013, s. 45-48 (dostęp: 29.01.2016).

4 M. Veraine, A. Rekena, A Closer Look at the Lithuanian Banking Sector, “The Baltic Times”, 05.02.2015, http://www.baltictimes.com/a_closer_look_at_the_lithuanian_banking_sector/ (dostęp: 30.01.2016).

328

15.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Na koniec 2014 r. największymi bankami prowadzącymi działalność na Litwie by-ły trzy banki skandynawskie: − AB SEB Bankas (100-procentowa własność szwedzkiego banku Skandinaviska

Enskilda Banken AB), − „Swedbank” AB (100-procentowa własność szwedzkiego banku Swedbank AB). − AB DNB Bankas (100-procentowa własność norweskiego banku DNB Bank ASA).

Łączny udział ww. banków w aktywach i wyniku finansowym netto litewskiego sektora banków komercyjnych i oddziałów banków zagranicznych sięgnął na koniec 2014 r. odpowiednio 69,7% i 87,6%.

W tabeli 2 przedstawiono strukturę aktywów dominujących w litewskim sektorze bankowym banków, wraz z ich udziałem w aktywach litewskiego sektora banków ko-mercyjnych i oddziałów banków zagranicznych5. Tabela 2. Struktura i udział aktywów największych banków w aktywach sektora bankowego

według stanu na koniec 2014 r. (w mln EUR)

Wyszczególnienie

AB SEB Bankas „Swedbank” AB AB DNB Bankas Razem 3 największe banki

wartość

udział w sekto-

rze wartość

udział w sekto-

rze wartość udział

w sektorze wartość udział

w sekto-rze

Kasa i środki pieniężne w bankach centralnych 580 14,4% 1 488 36,8% 396 9,8% 2 464 61,0%

Środki pieniężne w bankach i innych instytucjach kredytowych

252 29,0% 109 12,6% 142 16,3% 503 57,9%

Kredyty i należności od klientów 4 303 28,4% 3 941 26,0% 2 882 19,0% 11 126 73,3%

− podmioty sektora finansów publicznych 133 11,7% 517 45,3% 313 27,4% 963 84,4%

− instytucje finansowe 3 0,5% 289 50,0% 107 18,5% 399 68,9% − przedsiębiorstwa

niefinansowe 2 192 33,4% 1 236 18,8% 1 122 17,1% 4 550 69,4%

− gospodarstwa domowe 1 976 28,6% 1 899 27,5% 1 340 19,4% 5 215 75,6% Dłużne papiery wartościowe 423 20,1% 537 25,6% 230 11,0% 1 190 56,7%

Udziałowe papiery wartościowe 10 3,5% 138 48,2% 71 24,8% 219 76,5%

Inne aktywa 1 179 73,2% 42 2,6% 51 3,2% 1272 79,0% Aktywa ogółem 6 747 28,0% 6 255 26,0% 3 772 15,7% 16 774 69,7%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/n25413/banku_ sektoriaus_rodikliai_2015-01-01_solo_eur_eng.pdf (dostęp: 03.02.2016).

Największym bankiem w litewskim sektorze bankowym jest AB SEB Bankas. Jego

aktywa wynosiły na koniec 2014 r. 6,7 mld EUR, co stanowiło 28% ogółu aktywów sektora bankowego. Na podobną skalę działalność prowadzi „Swedbank” AB z 6,3 mld EUR aktywów i 26-procentowym udziałem w sektorze. Trzeci pod względem wielkości 5 Bez uwzględnienia subsektora kas spółdzielczych.

329

AB DnB Bankas prowadzi działalność na znacznie mniejszą skalę – jego aktywa wynosiły 3,8 mld EUR, co odpowiadało udziałowi w sektorze na poziomie niespełna 16%.

Dominującą pozycją aktywów w każdym z banków są kredyty i inne należności od klientów, przy czym ich udział w aktywach oscylował w granicach od około 63% dla SEB i „Swedbank” do 76% w przypadku AB DnB. Pomiędzy poszczególnymi bankami są też widoczne pewne różnice w profilu działalności kredytowej. W portfelu SEB naji-stotniejszy udział (51%) miały należności od przedsiębiorstw niefinansowych, podczas gdy należności od gospodarstw domowych stanowiły około 46% portfela. W przypadku „Swedbank” i AB DnB przeważały należności od gospodarstw domowych z udziałami, odpowiednio 48 i 46%, natomiast należności od przedsiębiorstw niefinansowych wyno-siły 31 i 39%. W portfelach „Swedbank” i AB DnB istotnymi pozycjami były należności od podmiotów sektora finansów publicznych (odpowiednio 13 i 11%).

Udział papierów wartościowych w sumie bilansowej największych banków wahał się od 6% dla SEB do 11% w „Swedbanku”. W bilansie „Swedbank” na koniec 2014 r. uwagę zwraca również przeszło dwukrotnie wyższy niż w pozostałych bankach, blisko 24-procentowy udział najbardziej płynnych składników aktywów (gotówki i depozytów w banku centralnym). Z kolei w majątku SEB relatywnie wysoki udział (17%) miały inne aktywa.

W tabeli 3 została przedstawiona struktura źródeł finansowania działalności naj-większych banków wraz z ich udziałem w pasywach sektora banków komercyjnych i oddziałów banków zagranicznych. Tabela 3. Struktura i udział pasywów największych banków w pasywach sektora bankowego

na koniec 2014 r. (w mln EUR)

Wyszczególnienie


wartość udział

w sekto-rze

wartośćudział

w sekto-rze

wartość udział w sektorze

udział w sektorze wartość

Zobowiązania wobec banków i innych instytu-cji kredytowych

1 272 27,1% 58 1,2% 1 201 25,6% 2 531 53,9%

Depozyty, w tym: 4 475 27,5% 5 006 30,7% 2 104 12,9% 11 584 71,1% − podmiotów sektora

finansów publicznych 136 11,7% 232 20,1% 165 14,3% 533 46,1%

− instytucji finansowych 138 37,2% 116 31,5% 12 3,2% 266 72,0% − przedsiębiorstw niefi-

nansowych 1 453 29,2% 1 039 20,9% 712 14,3% 3 204 64,5%

− gospodarstw domowych 2 749 28,1% 3 618 36,9% 1 215 12,4% 7 582 77,4% Wyemitowane dłużne papiery wartościowe 21 37,3% 35 62,4% 0 0,1% 56 99,9%

Inne zobowiązania 190 34,7% 89 16,1% 40 7,3% 319 58,1% Kapitał własny ogółem, w tym: 789 31,7% 1 068 42,9% 427 17,2% 2 284 91,9%

– wynik roku bieżącego 65 31,0% 116 54,8% 6 3,0% 187 88,8% Pasywa ogółem 6 747 28,0% 6 256 26,0% 3 772 15,7% 16 774 69,7%

Źródło: Ibid.

Podstawowym źródłem finansowania działalności każdego z omawianych banków na koniec 2014 r. były depozyty pozyskiwane od klientów. W poszczególnych bankach

330

względne znaczenie depozytów było jednak silnie zróżnicowane. Konstytuowały one od niespełna 56% pasywów w przypadku AB DnB do ponad 80% w „Swedbanku”. W przypadku SEB i „Swedbank” wartość pozyskanych depozytów przekraczała kwoty udzielonych kredytów i innych należności od klientów, podczas gdy w AB DnB depozy-ty były w stanie sfinansować zaledwie 73% kredytów i innych należności. W odróżnie-niu od pozostałych banków akcja kredytowa AB DnB była w istotnym zakresie finanso-wana pożyczkami pozyskanymi od jednostki dominującej, które konstytuowały ponad 30% ogółu jej pasywów.

Podstawowym źródłem depozytów w przypadku każdego z banków były gospodarstwa domowe. Środki pozyskane z tego sektora stanowiły od 58% ogółu depozytów w przypadku AB DnB do 72% w „Swedbanku”. Kolejną kategorią deponentów był sektor przedsiębiorstw niefinansowych dostarczający od 21% depozytów w przypadku „Swedbanku” do 33% w AB DnB. Udział depozytów pozostałych kategorii klientów, tj. podmiotów sektora finansów publicznych oraz niemonetarnych instytucji finansowych, był marginalny.

Silnie zróżnicowany był również zakres samofinansowania prowadzonej przez poszcze-gólne banki działalności. Udział kapitałów własnych w pasywach na koniec 2014 r. wahał się od ponad 11% w przypadku SEB i AB DnB do ponad 17% w „Swedbanku”. Co ciekawe, zgromadzony przez „Swedbank” kapitał własny stanowił blisko 43% ogółu kapitałów wła-snych sektora, a łączny udział trzech największych banków sięgnął blisko 92%. Wskazuje to na ich wyraźnie lepszą pozycję kapitałową w porównaniu z innymi podmiotami w sektorze.

W tabeli 4 przedstawiono syntetyczne zestawienie podstawowych kategorii wyniku finansowego oraz wartości kluczowych wskaźników analitycznych wiodących banków wraz z odniesieniem do sektora banków komercyjnych i oddziałów banków zagranicznych. Tabela 4. Podstawowe kategorie wyniku finansowego i wartości wybranych wskaźników

analitycznych największych banków w litewskim sektorze bankowym (w mln EUR)

Wyszczególnienie


wartość udział

w sekto-rze

wartość udział

w sekto-rze

wartość udział

w sekto-rze

wartość udział

w sekto-rze

Wynik z tytułu odsetek 92 24,3% 99 26,4% 64 16,9% 255 67,6% Wynik z tytułu prowizji i opłat 55 28,3% 74 38,3% 28 14,6% 157 81,1%

Koszty działalności 78 22,2% 95 27,0% 82 23,4% 255 72,6% Wynik brutto 87 33,8% 131 50,9% 9 3,3% 227 88,0% Wynik netto 65 30,6% 116 54,1% 6 2,9% 187 87,6% ROA (%) 1,0 106,7% 2,0 220,0% 0,2 18,9% - - ROE (%) 8,5 105,3% 11,5 142,5% 1,5 18,1% - - Współczynnik wypłacalności (%) 20,4 95,5% 30,2 142,0% 15,97 75,0% - -

Współczynnik płynności (%) 32,9 75,4% 42,4 97,2% 38,08 87,3% - -

C/I (%) 44,2 82,6% 45,0 84,1% 78,7 147,1% - -

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, op. cit. oraz AB DNB Bankas Consolidat-ed Annual Report, Separate and Consolidated Financial Statements for the Year Ended 31 December 2014, https://www.dnb.lt/sites/default/files/dokumentai/ataskaitos/dnb_2014_eng.pdf (dostęp: 04.02.2016); AB SEB Bankas Independent Auditor‘s Report, Annual Report and Financial Statements for the Year Ended 31 December 2014, https://www.seb.lt/sites/default/files/web/pdf/SEB_FS_2014_ENG.pdf (dostęp: 04.02.2016); Swedbank, AB Annual Report 2014, https://www.swedbank.lt/files/ataskaitos/2014en.pdf (dostęp: 04.02.2016).

331

Efektywność działalności prowadzonej przez największe banki była w 2014 r. silnie zróżnicowana. O ile wartość generowanych wyników odsetkowych korespondowała z udzia-łem poszczególnych banków w aktywach sektora, o tyle w przypadku wyniku prowizyjne-go była widoczna wyraźna przewaga „Swedbanku”, który osiągnął ponad 38-procenowy udział w tym wyniku całego sektora przy 26-procenowym udziale w aktywach.

Istotne różnice wystąpiły również w poziomie kosztów prowadzonej przez wiodące banki działalności. Na podkreślenie zasługuje wyraźna dysproporcja w efektywności kosztowej pomiędzy SEB a AB DnB. W przypadku tego drugiego koszty działalności w 2014 r. okazały się bowiem o 5% wyższe od SEB przy blisko dwukrotnie niższej sumie bilansowej. Ponadto relatywnie wysokie odpisy z tytułu utraty wartości kredytów oraz inwestycji w podmioty powiązane dokonane przez AB DnB w 2014 r. dodatkowo obniżyły osiągnięty przez ten bank wynik brutto.

W konsekwencji powyższych zjawisk „Swedbank” zamknął 2014 r. wynikami brutto i netto wyraźnie przewyższającymi poziom wynikający z udziału w aktywach sekto-ra. Udział tego banku w wynikach brutto i netto całego sektora przekroczył bowiem 50%. Wyższym od udziału w aktywach udziałem w wynikach brutto i netto sektora wykazał się również SEB. Tymczasem udziały AB DnB oscylowały w granicach 3% wyników sektora przy udziale w aktywach na poziomie blisko 16%.

Relatywne różnice w efektywności kosztowej znalazły również odzwierciedlenie w dysproporcjach w wysokości wskaźnika kosztów do przychodów (C/I) oraz kluczo-wych wskaźników rentowności. Zarówno SEB, jak i „Swedbank” osiągnęły wskaźniki C/I na poziomie o kilkanaście p.p. niższym od przeciętnego w sektorze, podczas gdy AB DnB uzyskał wskaźnik o blisko połowę wyższy od średniej.

Rentowność aktywów „Swedbanku” przekroczyła ponad dwukrotnie, a rentowność kapitałów własnych o niemal połowę średnią w sektorze. Wartości wskaźników ROA i ROE SEB ukształtowały się nieznacznie powyżej średnich, natomiast w przypadku AB DnB były one ponad pięciokrotnie niższe od przeciętnych w sektorze.

Pomimo iż wszystkie banki spełniały na koniec 2014 r. podstawowe kryteria ade-kwatności kapitałowej, dysproporcje w poziomie współczynnika wypłacalności były bardzo istotne. Zdecydowanym liderem pod względem relacji funduszy własnych do całkowitej ekspozycji na ryzyko był „Swedbank”, który zamknął rok ze współczynni-kiem wypłacalności przekraczającym 30%, co stanowiło blisko dwukrotnie wyższą wartość w porównaniu z AB DnB i o ponad 42% przekraczało średnią w sektorze.

Wszystkie banki spełniały również wymogi w zakresie współczynnika płynności, będącego relacją aktywów płynnych do zobowiązań bieżących6. W każdym z omawia-nych banków wartość współczynnika ukształtowała się jednak poniżej przeciętnego poziomu w sektorze, co znajduje uzasadnienie w skali prowadzonej działalności oraz możliwości wykorzystania strategii opartych na pożyczonej płynności. Najwyższy sto-pień płynności stwierdzono w przypadku „Swedbanku”, natomiast najniższy w przypad-ku SEB.

6 Minimalna wartość tego współczynnika to 30%.

3

1

itdzn

nmw

R

Ź

s

R

Ź

7

332

15.4

istottoradobrzwięnośc

na smld wzro

Rys.Źród

sekt

Rys.Źród

7 N

ro

2

4. SW

tnyma przra kększcią d

Wstopnd EUost

. 4. Wdło: Ib

Rytora

. 5. Rdło: Ib

Na koost w

StruWarto

m wzekrkonizenidzia

W koniowUR sum

Warbid.

ysuna ban

Relabid.

oniecw ujęc

uktuość

waharocziunkie liałalnolejnwe ona

my b

rtość

neknko

acja

c trzeciu k

uraakt

aniozyłykturiczbnoścnychograkon

bilan

ć akt

k 5 weg

akty

eciegkwar

aktywóom. y 25ra gby oci oh latanicniecnsow

tywó

ilusgo d

ywó

go kwrtalny

ktywów Po

5 mlgospoddzotwitachczanc 20wej

ów s

strujdo P

ów p

wartaym o

wówlitedyn

ld Epodaziałerał

h repnie s012 sek

sekt

uje rPKB

poszc

ału 2

o 0,6

w i pwsknam

EURarczów ły nperkskalr. O

ktora

tora

relaB.

czeg

20153 ml

paskiegmiczR. Nza w

banna Lkusji dzOda do

ban

ację

góln

5 r. ald eu

sywgo seznymNa pw krnków

Litwie gl

ziałateg

o nie

nkow

akt

nych

aktywuro, a

wówektom wprzyrrajuw zie swlobaalnogo ceco

wego

tyw

h gru

wa seale sp

w seora

wzroyrostu, wzagrwoj

alneości czaspon

o w m

wów

up po

ektorpade

ektoban

ościet ak

wzroranicje pgo kseku w

nad 2

mld

po

odm

ra baek o

ora nkowe w

ktywst pcznylacókryz

ktorawido24 m

d EU

oszc

miotó

anko1,08

baweg

w latwówpopyychówkzysua i oocznmld

UR

zeg

ów s

oweg mld

nkogo utach

w sekytu

h, ktki. u finobniny bd EU

gólny

sekto

go wyd EU

oweulegah 20ktorna

tóre

nansżenbył

UR n

ych

ora b

ynioUR w

egoała 05-ra bkre zac

sownie w

jednna k

h ko

bank

osły 2w poró

o w a200ank

edytychęc

wegowartnak

koni

omp

kow

23 mówna

anal08 łąkowy i con

o prztośck poec 2

pone

wego

mld Eaniu

izowącznegopoż

ne w

zełoi ak

onow2014

entó

do P

EURdo k

wanne a

o wpżycz

wyso

ożyłyktywwny4 r.7

ów

PKB

, co końc

nymaktypływzki,oką

y siwówy sto7 (ry

litew

B (%

oznaca 20

m okywa w m

a tren

ę jew do opniys. 4

wsk

%)

acza 014 r

kresisek

miałytakżntow

edna21,iow

4).

kieg

przy.

ie k-y: że w-

ak ,5

wy

go

y-

333

W latach 2005-2007 gospodarcze znaczenie sektora bankowego mierzone relacją aktywów do nominalnej wartości PKB systematycznie wzrastało. Odnotowany w 2008 r. nieznaczny spadek udziału aktywów sektora bankowego w PKB (o 0,5%) oznaczał zmniejszenie skali działań banków. Rok później relacja aktywów bankowych do PKB ponownie wzrosła i osiągnęła rekordowy poziom 90,6%. Przyrost wskaźnika nie był jednak konsekwencją znaczącego przyrostu wartości aktywów sektora bankowego, lecz silnego spadku PKB wynoszącego 14,8%. Od 2010 do 2013 r. wraz ze wzrostem PKB w ujęciu rocznym udział aktywów sektora bankowego w PKB systematycznie malał. W 2014 r. po raz pierwszy od czterech lat tendencja spadkowa uległa odwróceniu i udział aktywów banków w PKB wzrósł o 2,1 p.p. do poziomu 66,3%, w tym banki komercyjne 52,6%, oddziały banków zagranicznych 13,7% oraz subsektor kas spółdziel-czych 2,0%.

W tabeli 5 zamieszczono uszczegółowioną strukturę aktywów sektora bankowego Litwy (banków komercyjnych, oddziałów banków zagranicznych oraz kas oszczędno-ściowych) na koniec 2014 r. i III kw. 2015 r. Syntetyczne zestawienie najważniejszych grup aktywów ilustruje rys. 6. Tabela 5. Struktura aktywów litewskiego sektora bankowego (w mln EUR)

Pozycja 2014 III kw. 2015 Gotówka, depozyty w monetarnych instytucjach finansowych 4 682 3 496 Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu 863 619 Aktywa finansowe wyznaczone do wyceny według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat 842 551

Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży 194 213 Kredyty, pożyczki i inne należności 17 079 17 195 Inwestycje utrzymywane do terminu zapadalności 667 630 Inwestycje w jednostki powiązane i wspólne przedsięwzięcia 54 53 Aktywa trwałe 237 221 Wartości niematerialne 19 18 Aktywa z tytułu podatku dochodowego 62 56 Inne aktywa 159 753 Aktywa razem 24 858 23 805

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/financial_reports (dostęp: 02.02.2016).

Dominującą pozycją aktywów sektora były kredyty, pożyczki i inne należności od

klientów z udziałem oscylującym w granicach 70%. Istotny udział miały również naj-bardziej płynne składniki majątkowe – gotówka, depozyty w bankach centralnych i inne depozyty płatne na żądanie, stanowiące kilkanaście procent aktywów, oraz nabyte przez banki aktywa finansowe (głównie dłużne papiery wartościowe) z udziałem około 7%.

334

Rys. 6. Stru

Źródło: Opra02.02

Na ry

brutto w la

Rys. 7. Tem

Źródło: Oprathe_f

69%

Gotói innKred

Rzec

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2007

uktura aktywów

acowanie własne n2.2016).

ysunku 7 przatach 2007-20

mpo zmian wart

acowanie własnefinancial_system

3%1% 0

2014

ówka, depozyty wne depozyty płatnedyty, pożyczki i in

czowe aktywa trw

7 2008

w litewskiego se

na podstawie dan

zedstawiono k15.

ości portfela kr

e na podstawie (dostęp: 31.01.20

19%0%

1%

w bankach centrale na żądanienne należności

wałe

2009 20

ektora bankowe

nych Lietuvos Ba

kształtowanie

redytów brutto w

danych Lietuvo016).

7%

lnych A

In

W

10 2011

go na koniec 20

ankas, https://www

się tempa zm

w latach 2007-2

os Bankas, http

72%

3%1%0%

2

Aktywa finansowe

nwestycje

Wartości niemater

2012 2

014 r. i III kw. 2

w.lb.lt/financial_re

mian wartośc

2015 (w %)

ps://www.lb.lt/com

15%3%

2015 Q3

e

rialne

013 2014

2015 r.

reports (dostęp:

ci kredytów

mposition_of_

6%

335

Eskalacja globalnego kryzysu finansowego spowodowała drastyczne wyhamowanie dynamiki portfela kredytowego. Podczas gdy w latach 2007-2008 przyrastał on w tempie kilkudziesięciu procent rocznie, okres 2009-2011 charakteryzował się systematycznym, choć coraz wolniejszym spadkiem wolumenu kredytów. Począwszy od 2012 r. saldo kredytów brutto wahało się w granicach ±2%.

Strukturę podstawowych grup kredytobiorców przedstawia rys. 8.

Rys. 8. Struktura portfela kredytowego banków (w mld EUR)

Źródło: Banking Activity Review 2015, Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/banking_activity_review_2015 (dostęp: 31.01.2016).

Charakterystyczną cechą portfela należności od klientów w litewskim systemie ban-

kowym jest relatywnie wysoki (około 45%) udział ekspozycji wobec przedsiębiorstw niefi-nansowych, kształtujący się na poziomie zbliżonym do udziału gospodarstw domowych. Łączne udziały pozostałych grup kredytobiorców, tj. podmiotów sektora finansów publicz-nych i niemonetarnych instytucji finansowych, oscylowały w granicach 10% portfela.

Pomimo niskich stóp procentowych całkowity portfel kredytowy nie wykazywał istotnej tendencji wzrostowej. W pozyskiwaniu kredytów i pożyczek w ostatnich latach najbardziej aktywne były gospodarstwa domowe, wyprzedzając pod tym względem sektor przedsiębiorstw niefinansowych. W 2014 r. odnotowano wzrost portfela kredytów mieszkaniowych w wysokości 2,1% w stosunku do roku poprzedniego. Popyt na kredyty mieszkaniowe był podyktowany oczekiwaniem obywateli Litwy, że po wprowadzeniu waluty euro (od 01.01.2015 r.) ceny nieruchomości wzrosną.

Podobnie jak w innych krajach rozwiniętych, dominującą składową portfela kredytów dla gospodarstw domowych są kredyty mieszkaniowe z udziałem oscylującym w grani-cach około 80%. Udziały innych kredytów celowych oraz kredytów konsumpcyjnych kształtują się na poziomie zbliżonym do 10% portfela (rys. 9). W związku z przystąpie-niem przez Litwę w 2015 r. do unii walutowej na koniec III kw. 2015 r. niemal całość (99,2%) kredytów dla gospodarstw domowych była wyrażona w EUR.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa niefinansowe

Niemonetarne instytucje finansowe Podmioty sektora finansów publicznych

3

R

Ź

lskcws

R

Ź

336

Rys.

Źród

latacsumkonicowwycsięb

Rys.

Źród

6

. 9. S

dło: Oi

Poch s

mpcyiec

wanych dbiors

. 10.

dło: Of

0

5

10

15

20

25

30

Stru

Oprainstit

o sisystyjny201

ym, do okstw

. Ud

Oprafinan

0

5

0

5

0

5

0

200

uktur

acowtution

lnymtemych,14 rcho

kołoi ko

dział

acowncial_

09

ra kr

waniens_b

m patyc w r. udoć ao 11onsu

ł kre

wanie_sys

redy

e włabalan

pogoczniktórdziaakce1% ump

edytó

e włatem

ytów

asne nce_s

orszie srymał kreptow tr

pcyj

ów z

asne (dos

201

Kr

Kr

w dla

na sheet

zenisię pm po

redyowalradyjnyc

z roz

na stęp:

10

redyt

redyt

a gos

podt_an

iu wpopogarytówlnymycyjch.

zpoz

pods31.0

ty og

ty mi

spod

stawnd_m

w 20rawrszaw z m pjnie

znan

staw01.20

gółem

ieszk

dars

wie dmonet

009 wiałaanie

rozpozie ob

ną ut

wie d016)

20

m

kanio

tw d

danyctary_

r. ja. Wsię

zpozomi

barcz

tratą

anyc.

11

owe

dom

ch L_stat

jakoWyję jakznanie –zon

ą wa

ch L

mowy

Lietuistics

ość ątkikoścną u

– odnych

artoś

Lietuv

ych

uvos s (do

poriem ci trutra

d 6,5h wy

ści w

vos

20

Banostęp

rtfelby

rwałatą w5% yższ

w po

Bank

12

Kr

Kr

nkas,p: 01

la kył tuło dwartdla

zym

ortfe

kas,

redyt

redyt

, http.02.2

kredu jeddo ptoścpor

m ryz

lu k

http

ty dl

t kon

ps://w2016

dytowdna

połoci krtfezyk

kredy

ps://w

20

la prz

nsum

www6).

wegak powy ksztala k

kiem

ytow

www

013

zeds

mpcy

w.lb.

go wportf

20ałtowkred

m kre

wym

w.lb.l

siębio

yjne

lt/mo

w ofel k11 rwał

dytóedy

m (w

lt/com

orstw

onet

ostatkredr. (rł sięów mtach

%)

mpo

20

w

tary_

tnicdytórys. ę namiesh dl

ositio

014

_finan

h pów 10)

a zrószkala pr

on_of

ncial

ięcikon). Nóżnaniorzed

f_the

l_

iu n-

Na i-o-d-

e_

337

Struktura finansowania banków litewskich nie różni się istotnie od typowej w eu-ropejskim systemie bankowym. Wszystkie podmioty działające w sektorze bankowym Litwy utrzymują wysoki poziom depozytów w stosunku do sumy bilansowej. Na począ-tek IV kw. 2015 r. wartość tego wskaźnika dla całego sektora banków komercyjnych i oddziałów banków zagranicznych wynosiła 69%, z rozpiętością od 56% dla banku AB DNB do 87% dla AB Siauliu8.

Szczegółowe zestawienie aktualnej struktury pasywów litewskiego sektora banków komercyjnych, oddziałów banków zagranicznych oraz kas oszczędnościowych przed-stawia tabela 6. Syntetyczne zestawienie najważniejszych grup pasywów prezentuje rys. 11. Tabela 6. Struktura pasywów litewskiego sektora bankowego (w mln EUR)

Pozycja 2014 III kw. 2015 Zobowiązania i rezerwy ogółem 22 302 21 215 Zobowiązania finansowe dostępne do obrotu 256 119 Zobowiązania finansowe wyznaczone jako wyceniane według wartości godzi-wej poprzez rachunek zysków i strat 22 22

Zobowiązania finansowe wyceniane metodą zamortyzowanego kosztu 21 829 20 706 Pochodne instrumenty finansowe 6 4 Rezerwy 13 10 Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego 23 19 Pozostałe zobowiązania 153 169 Zobowiązania wchodzące w skład grup do zbycia zaklasyfikowanych jako dostępne do sprzedaży 0 166

Kapitał własny ogółem 2 556 2 590 Kapitał podstawowy 1 178 1 194 Kapitał zapasowy ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej 112 108 Pozostałe kapitały 11 13 Skumulowane pozostałe całkowite dochody 2 1 Zyski zatrzymane 748 773 Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny 3 3 Pozostałe kapitały rezerwowe 289 329 Zysk netto przypadający na właścicieli jednostki dominującej 213 169 Pasywa razem 24 858 23 805

Źródło: Ibid.

Oprócz depozytów istotnymi źródłami finansowania działalności sektora są zobo-wiązania wobec instytucji kredytowych, w szczególności jednostek macierzystych ban-ków będących własnością podmiotów zagranicznych. Udział kapitałów własnych na koniec 2014 r. i III kw. 2015 oscylował w granicach 10-11%.

W ostatnich latach wielkość depozytów bankowych systematycznie rosła. W 2013 r. w stosunku do roku poprzedniego ich wartość wzrosła o 9%, a już rok później o kolejne 18,1% (2,5 mld EUR) do poziomu 16,3 mld EUR. Dotychczasowa tendencja wzrostowa depozytów została dodatkowo wzmocniona oczekiwaniem na wprowadzenie od 1 stycz-nia 2015 r. waluty euro.

8 Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/n21286/banku_sektoriaus_rodikliai_2015-10-01_solo_eur_eng.pdf (dostęp:

03.02.2016).

338

Rys. 11. Str

Źródło: Opra(dost

W de

domowychstwa niefifinansowe

Rys. 12. Str

Źródło: Bank

O ilekrajowe opopytu na

19%

DepozPozos

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

ruktura pasywów

acowanie własnetęp: 02.02.2016).

epozytach sekh. Kolejną podinansowe, nat(rys. 12).

ruktura depozyt

king Activity Rev

e w latach boszczędności gkredyty (przy

3%10%

2014

zytystałe zobowiązani

07-2

010

11-2

010

03-2

011

07-2

011

1120

11

w litewskiego s

e na podstawie

ktora bankowed względem itomiast najm

tów (mld EUR)

iew 2015, op. cit

omu kredytowgromadzone wykładowo w 2

68%

4

ia i rezerwy

11-2

011

03-2

012

07-2

012

11-2

012

03-2

013

sektora bankow

danych Lietuvo

ego największstotności grup

mniejszy udzia

)

t.

wego poprzedw formie dep

2009 r. wartoś

%

13%

ZoK

07-2

013

11-2

013

03-2

014

07-2

014

wego

os Bankas, http

zy udział majpę deponentówał posiadają

dzającego glopozytów nie bć udzielonych

6%11%

Q3

obowiązania wobKapitał własny

11-2

014

03-2

015

07-2

015

11-2

015

s://www.lb.lt/fina

ą depozyty gw stanowią prniemonetarne

obalny kryzys były w stanieh kredytów pr

3 2015

bec instytucji kred

Gospodarstwadomowe

Przedsiębiorstwniefinansowe

Niemonetarneinstytucje finans

Podmioty sektorfinansów public

ancial_reports,

gospodarstw rzedsiębior-e instytucje

wewnątrz-e zaspokoić rzewyższała

70%

dytowych

wa

nsowe

oracznych

339

bazę depozytową o blisko 80%), o tyle obserwowane w ostatnich latach niewielkie tem-po wzrostu kredytów w połączeniu z silnym przyrostem depozytów skutkowało poprawą relacji kredytów do depozytów. Od końca 2014 r. wskaźnik kreatywności po raz pierw-szy spadł poniżej 100% (rys. 13).

Rys. 13. Relacja kredytów do depozytów sektora niefinansowego (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/composition_of_the_ financial_system (dostęp: 31.01.2016).

15.5. Wyniki finansowe sektora bankowego Litwy

Wyniki finansowe sektora bankowego Litwy są silnie determinowane sytuacją ma-kroekonomiczną kraju. Przed 2008 r. Litwa przeżywała rozkwit gospodarczy. Podsta-wowe kategorie makroekonomicznie kształtowały się bardzo korzystnie. Szybko rozwi-jała się gospodarka, co wyrażało się w wysokiej dynamice PKB, niskim poziomie deficytu sektora finansów publicznych, niewielkiej inflacji czy rosnącym udziale kredy-tów dla sektora prywatnego9.

Od 2009 r. sytuacja zmieniała się już na gorsze. Odnotowano gwałtowny spadek PKB, który zmniejszył się o 15%. Stało się tak przede wszystkim w wyniku spadającego popytu wewnętrznego. Skumulowały się też inne niekorzystne zjawiska. Załamał się rynek nieruchomości. Odnotowano istotne zmniejszenie obrotów w handlu zagranicz-nym. Zmniejszyła się ilość pracujących i wzrosła stopa bezrobocia. Zwiększył się defi-cyt sektora finansów publicznych. Zmniejszała się wartość nakładów inwestycyjnych, spadał popyt krajowy. Na niekorzystne wyniki w gospodarce litewskiej miały też wpływ uwarunkowania egzogeniczne, takie jak globalny kryzys finansowy i załamanie handlu zagranicznego10.

9 Przygotowania Litwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia związane z wprowadzaniem

wspólnej waluty, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2015, s. 10. 10 Ibid., s. 11-12.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

340

Od 2011 r. na Litwie zaobserwowano ożywienie gospodarcze. Ustabilizowało się tempo wzrostu PKB na poziomie 4% i należy do najwyższych w Unii Europejskiej. Jest to wynik korzystnych tendencji w handlu zagranicznym (dynamicznie rozwijający się eksport), a także rosnącego popytu na rynku wewnętrznym. Rosną płace realne i zwiększa się zatrudnienie, inflacja od 2012 r. maleje i na koniec 2014 r. wynosi (-0,1%). Zmniejsza się stopa bezrobocia, w 2014 r. spada do 9,4%. Powoli rosną ceny nieruchomości11.

Począwszy od 2008 r. adekwatność kapitałowa litewskiego sektora bankowego sys-tematycznej się poprawiała. Wraz z nią polepszała się struktura jakościowa funduszy własnych banków (rys. 14).

Rys. 14. Adekwatność kapitałowa sektora bankowego (%)

Źródło: Ibid.

Od 2008 r. łączny współczynnik kapitałowy sektora bankowego systematycznie wzrastał i w trzecim kwartale 2015 r. wyniósł 24,3%, co oznacza, że sektor bankowy jako całość spełnia wymagania pakietu CRD IV. Korzystna struktura kapitałów litew-skich banków spowodowała, że również współczynnik kapitału Tier I przyjął wartość przekraczającą wymagania określone w obowiązujących regulacjach europejskich. Mi-nimalny współczynnik wypłacalności został ustalony na poziomie 8%, przy czym banki rozpoczynające działalność operacyjną po 30 czerwca 2015 r. zostały zobowiązane do utrzymania go na poziomie 10,5%. Wzrastająca wartość tego wskaźnika wskazuje na systematyczne ograniczanie zakresu lewarowania prowadzonej przez banki działalności oraz wzrastające bezpieczeństwo wierzycieli i deponentów.

11 Ibid., s. 12-17.

0

5

10

15

20

25

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Współczynnik wypłacalności Współczynnik kapitału Tier 1

Kapitał własny do aktywów

341

Na rysunku 15 przedstawiono kształtowanie się marży odsetkowej w litewskim sektorze bankowym w latach 2008-2015.

Rys. 15. Dynamika marży odsetkowej

Źródło: Ibid.

Marża odsetkowa jest nadwyżką przychodów odsetkowych nad kosztami pieniądza ponoszonymi przez bank. Po wyraźnym spadku w 2009 r. marża odsetkowa utrzymuje się na stabilnym niskim poziomie.

Z wyjątkiem okresu najgłębszego kryzysu (2009-2010) sektor bankowy Litwy od lat wypracowuje zyski. Jednakże na skutek utrzymujących się niskich stóp procento-wych, stagnacji marży odsetkowej oraz nasilającej się konkurencji w obszarze opłat i prowizji wielkość generowanej nadwyżki w ostatnich latach istotnie się zmniejszyła (rys. 16).

Rys. 16. Wyniki finansowe litewskiego sektora bankowego (w mln EUR)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/financial_reports (dostęp: 02.02.2016).

Uszczegółowioną strukturę aktualnych wyników finansowych sektora bankowego

Litwy przedstawia tabela 7.

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dynamika przychodów odsetkowych Dynamika kosztów odsetkowych

Marża odsetkowa netto

-1100

-900

-700

-500

-300

-100

100

300

500

700

Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu opłat i prowizji Wynik netto

342

Tabela 7. Struktura wyniku finansowego sektora banków komercyjnych, oddziałów banków zagranicznych i kas oszczędnościowych (w tys. EUR)

Wyszczególnienie 2014 III kw. 2015 Przychody z tytułu odsetek 612 491 382 478 Koszty z tytułu odsetek 218 590 101 756 Wynik z tytułu odsetek 393 901 280 722 Przychody z tytułu prowizji i opłat 256 851 177 129 Koszty z tytułu prowizji i opłat 64 964 47 613 Wynik z tytułu prowizji i opłat 191 887 129 516 Przychody z tytułu dywidend 127 60 Wynik z tytułu zbycia aktywów finansowych niewycenianych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat 10 650 8 489

Wynik na instrumentach finansowych 59 331 39 687 Wynik z pozycji wymiany 8 405 1 820 Wynik z tytułu zbycia aktywów niefinansowych 4 831 4 028 Pozostałe przychody operacyjne 41 785 29 169 Pozostałe koszty operacyjne 27 165 19 067 Wynik operacyjny ogółem 683 752 474 424 Ogólne koszty administracyjne 350 195 244 595 Amortyzacja 17 190 13 922 Wynik z tytułu odpisów aktualizujących i rezerw 60 574 37 296 Udział w zyskach i stratach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach 3 201 20 114

Wynik finansowy brutto 258 994 198 725 Podatek dochodowy 44 574 27 909 Wynik finansowy netto 214 420 170 816

Źródło: Ibid.

Analiza struktury kreacji wyniku finansowego litewskiego sektora bankowego wskazuje, że głównym jego źródłem jest wynik odsetkowy. Istotny wpływ na kształto-wanie się wyniku ma również wynik z tytułu prowizji i opłat.

Rysunek 17 przedstawia zmiany podstawowych wskaźników rentowności i efek-tywności operacyjnej litewskiego sektora bankowego w analizowanym okresie.

Rys. 17. Wartości podstawowych miar rentowności i efektywności operacyjnej litewskiego

sektora bankowego w latach 2005-2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/composition_of_the_ financial_system (dostęp: 31.01.2016).

0

10

20

30

40

50

60

70

-60-50-40-30-20-10

0102030

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ROE (lewa oś) ROA (lewa oś) C/I (prawa oś)

343

Relatywnie wysoka rentowność działalności prowadzonej przed globalnym kryzy-sem finansowym gwałtownie się załamała w 2009 r., kiedy to wskaźnik ROA spadł do poziomu -3,8%, a wskaźnik ROE do -50,8%. Od tamtej pory jest również widoczne wyraźne pogorszenie wskaźnika relacji kosztów operacyjnych do przychodów, który pomimo pewnej poprawy wciąż jest daleki od poziomu z lat 2007-2008.

Litewski sektor bankowy odzyskał rentowność w 2011 r. i utrzymuje ją do dzisiaj, choć postępująca akumulacja zysków przy ich spadającej wartości przekłada się na ob-niżanie się wskaźników rentowności kapitałów własnych. Bibliografia AB DNB Bankas Consolidated Annual Report, Separate and Consolidated Financial Statements

for the Year Ended 31 December 2014, https://www.dnb.lt/sites/default/files/dokumentai/ ataskaitos/dnb_2014_eng.pdf (dostęp: 04.02.2016).

AB SEB Bankas Independent Auditor‘s Report, Annual Report and Financial Statements for the Year Ended 31 December 2014, https://www.seb.lt/sites/default/files/web/pdf/SEB_FS_ 2014_ENG.pdf (dostęp: 04.02.2016).

Banking Activity Review 2015, Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/banking_activity_review_2015 (dostęp: 31.01.2016).

Financial Stability Review 2012, Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/frs_2012 (dostęp: 29.01.2016). Financial Stability Review 2013, Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/financial_stability_review_

2013 (dostęp: 29.01.2016). Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/composition_of_the_financial_system (dostęp: 31.01.2016). Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/financial_reports (dostęp: 02.02.2016). Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/monetary_financial_institutions_balance_sheet_and_monetary_

statistics (dostęp: 01.02.2016). Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/n21286/banku_sektoriaus_rodikliai_2015-10-01_solo_eur_eng.pdf

(dostęp: 03.02.2016). Lietuvos Bankas, http://www.lb.lt/n22699/banku_sektoriaus_rodikliai_2015-10-01_konso_eur_eng.pdf

(dostęp: 12.02.2016). Lietuvos Bankas, https://www.lb.lt/n25413/banku_sektoriaus_rodikliai_2015-01-01_solo_eur_eng.pdf

(dostęp: 03.02.2016). Przygotowania Litwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia związane z wpro-

wadzaniem wspólnej waluty, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2015. Report on Financial Structures, October 2015, EBC, https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/

reportonfinancialstructures201510.en.pdf?32669bf4f03b3d9936369cd9efc07863 (dostęp: 12.02.2016).

Rimaviciute S., Vilys M., Assessment of Competition in the Banking Sector of Lithuania, “Scie-nce – Future of Lithuania” 2014, Vol. 6 (1), s. 56-63.

Swedbank, AB Annual Report 2014, https://www.swedbank.lt/files/ataskaitos/2014en.pdf (dostęp: 04.02.2016).

Veraine M., Rekena A., A Closer Look at the Lithuanian Banking Sector, “The Baltic Times”, 05.02.2015, http://www.baltictimes.com/a_closer_look_at_the_lithuanian_banking_sector/ (do-stęp: 30.01.2016).

1

1

rsdgbL

RŹ

tfmwpc

16.

16.1

rówsektdzyngrywblowLux

Rys.Źródł

tachfinamięw Lpowcia,

. S(Ja

1. S

Sew go

torenarowa kwy xemb

. 1. Ldło: w

T

Wh ichansodzy

Lukswode

w w

Sekanin

Sek

ektoospom bodoklucsystbou

LiczwwwThem

W 20h licowegynarsemem wyn

ktona H

ktor

or bodarbankwymczowtem

urg)

zba iw.statme=4

004 czbago rodo

mburobn

niku

or bHara

r ba

ankrki kowm cwą

m baora

instytistiq4&Fl

r. wa sppo

owąrgu niżeu któ

baasim

anko

kowytego

wymcentrrolę

ankoaz in

ytucjques.pldrN

w Lupadła

200, codo nia

óryc

nkm, B

owy

y wo k

m narumę wowynsty

cji krpubl

Name

uksea do08 ro sk142się

ch p

kowBland

y w

w Lukrajua pom finw goy, wytucj

redyic.lu

e=7&

embo 15r. w

kutk2 w

liczpow

wy dyn

w lic

ukseu. Jocząnan

ospow ram

je k

ytowu/stat/&RFP

burg55, awielkow

201zbystał

Luna P

czb

embegoątkusow

odarmac

kred

wych/TabPath=

gu ba pole inało 12 r

y banły w

uksPusz

ach

burgo pou XXwymrce Lch kdytow

h w lbleVi=8 (d

byłyotemnstyspa

r. Wnkó

więk

sezer)

h i j

gu jeocząX w

m. OLuk

którwe,

lataciewerdostę

y zarm doytucadki

W laów wksze

mb

jego

est jątki w., sObecksemego któ

ch 2r/tabęp: 0

rejeo 15cji kiem

atachw anpod

bu

o s

jednsię

stopcniembuo dzóryc

004leVi

04.03

stro56. Jkred

m lich 20nalidmi

rg

pec

nymęgajpnioe sekurgaziałach li

-201ew.a

3.201

owanJedndytoczby013izowioty

a

cyfi

m z ną 1wo ktora. Wa baiczb

15 aspx?16).

ne 1nak owyy in-20

wany.

ikac

najs856się

r finW Luank ba w

?Rep

162 w n

ych nstyt15 z

nym

cja

star6 r.

roznansukscen

w 20

portId

bannastogr

tucjzmiokr

szycBę

zwijsowemb

ntral015

d=84

nki.tępsranii krianyresi

ch iędącjał,

wy (wburglny r. w

44&I

W stwiiczyredyy bye by

i najc stoby w tygu i(Ba

wyni

IF_L

nasie glyło ytowyły nyły

ajwiosustaćym istnianquiosł

Langu

stęplobaswowycniewfuz

ęksunkoć siban

iejeue Ca 14

uage=

nycalneoją ch dwielzje o

zycowoię dnko

e dwCen43 (

=eng

ch trego dzi

dzialkieoraz

h seo maziś wy)

wuszntral(rys

g&M

rzeckryałalłają

e. Inz pr

ektoałymmię) odzczele d. 1)

Main

ch layzyslnośącycnnymzeję

o-m ę-d-e-du .

a-su ść ch m ę-

345

Zgodnie z regulacjami prawnymi instytucje kredytowe mogą w Luksemburgu pro-wadzić działalność jako banki uniwersalne lub banki emitujące obligacje (banki emitują-ce obligacje zabezpieczone – banks issuing covered bonds) – tabela 11. Tabela 1. Liczba banków uniwersalnych oraz emitujących obligacje w latach 2004-2015

Rodzaj instytucji kredytowych 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Banki uniwersalne 159 152 152 151 147 144 142 137 135 141 139 139

Banki emitujące obligacje 3 3 4 5 5 5 5 6 6 6 5 4

Źródło: Annual Report, CSSF, Luxembourg, lata 2004-2014.

Zdecydowana większość banków funkcjonujących na terenie Luksemburga to ban-ki uniwersalne − w 2015 r. było ich 139. W porównaniu do 2004 r. liczba tych banków zmniejszyła się o 20. Liczba banków emitujących obligacje zabezpieczone jest niewielka − w 2005 r. istniały trzy takie banki, w kolejnych latach ich liczba się zwiększała i w latach 2011-2013 wyniosła 6. W ostatnich dwóch latach ponownie spadła, w rezultacie czego w 2015 r. funkcjonowały cztery banki emitujące obligacje zabezpieczone.

Biorąc pod uwagę status prawny oraz pochodzenie geograficzne, banki w Luksem-burgu dzieli się na: banki utworzone zgodnie z przepisami prawa krajowego, oddziały banków zarejestrowane w państwie członkowskim UE oraz oddziały banków zareje-strowane w krajach nienależących do UE. Poza tym w sektorze bankowym tego kraju funkcjonują lokalne banki spółdzielcze (caisses rurales) zrzeszone w Banque Raiffeisen, traktowane jako instytucje kredytowe działające zgodnie z ustawą o sektorze finanso-wym (tabela 2). Tabela 2. Liczba banków ze względu na status prawny oraz pochodzenie geograficzne

w latach 2004-2014

Rodzaje banków 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Banki utwo-rzone zgodnie z przepisami prawa Luk-semburga

116 112 114 113 111 110 109 107 106 109 105

Oddziały banków zareje-strowane w kraju UE

39 35 34 35 33 32 31 30 29 30 30

Oddziały banków zareje-strowane poza UE

7 8 8 8 8 7 7 6 6 8 9

Banki spółdzielcze 18 16 16 13 13 13 13 13 13 13 13

Źródło: Ibid.

1 Annual Report 2014, CSSF, Luxembourg 2015, s. 83.

346

Dominującą grupą banków w Luksemburgu są banki utworzone zgodnie z przepi-sami prawa krajowego, choć ich liczba w latach 2004-2014 zmniejszyła się ze 116 do 105. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku oddziałów banków zarejestrowanych w kra-jach UE, natomiast liczba oddziałów banków zarejestrowanych poza krajami UE wzrosła w analizowanym okresie z siedmiu do dziewięciu.

Luksemburski sektor bankowy charakteryzuje niski poziom koncentracji, o czym świadczą wskaźnik HHI oraz wskaźnik koncentracji aktywów mierzony udziałem pięciu największych instytucji kredytowych w aktywach ogółem − CR5 (tabela 3). Wskaźnik HHI we wszystkich badanych latach nie przekroczył czterystu punktów, co oznacza rynek o niskim poziomie koncentracji. Z kolei wskaźnik CR5 w analizowanym okresie był najniższy w 2007 r., kiedy to wyniósł 27,9%, zaś najwyższy w 2013 r. (34%). Oscy-lował zatem wokół 30%, co także oznacza niski poziom koncentracji, znacznie mniejszy od średniej europejskiej. Tabela 3. Stopień koncentracji sektora bankowego w latach 2004-2014

Wyszcze-gólnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wskaźnik HHI 304 312 294 276 309 310 343 346 345 357 329

Wskaźnik koncentracji aktywów (%)

29,7 30,7 29,1 27,9 30 29 31 31 33 34 32

Źródło: Banking Structure Report, EBC, różne lata. 16.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Sektor bankowy w Luksemburgu jest zdominowany przez banki prowadzące dzia-łalność na podstawie prawa krajowego. W skład tej grupy wchodzą zarówno banki kra-jowe, jak i zagraniczne. Należy jednak podkreślić, że większość banków działających w Luksemburgu ma zagranicznych inwestorów (rys. 2). W ich rękach są ponadto wszystkie oddziały instytucji kredytowych. W latach 2004-2015 udział inwestorów zagranicznych w kapitale akcyjnym banków w Luksemburgu był bardzo wysoki i wyno-sił ponad 96%. Duża liczba banków zagranicznych wynika z faktu, iż Luksemburg jest nadal postrzegany jako kraj o atrakcyjnej lokalizacji do zarządzania majątkiem.

Mimo dużej liczby banków zagranicznych działających w Luksemburgu większość z nich ma niewielkie powiązania z gospodarką tego kraju. Istniejące tam banki specjali-zują się bowiem przede wszystkim w bankowości prywatnej, zarządzaniu funduszami, ponadto sektor bankowy jest wykorzystywany jako kanał transmisji kredytu za granicę.

R

Ź

zdwkmspzknj

p T

2

Rys.

Źród

z Nidotyw Lkachmotsię bprzezostkowniczjako

płyn

Tab

Kpoc

NiemFranSzwBelgWło

2 M

Fo

. 2. S

dło: A

PiiemycząLuksh zotywabanepistała

wy jznyco do

Wnęło

ela

Kraj chodznia 1

mcy ncja

wajcagia ochy

M. W

ocus

Stru

Annu

ierwmiec,ące semostaami

nki zy. Nusuakoch postaw

W lato z N

4. Lp

ze-

aria

Winter

, Vo

uktur

ual R

wsze, potwo

mburał wi, tj.z inNaleunięo kaposiwcatachNiem

Liczbpoch

20

241111

rstell

ol. 10

ra se

Repor

e baonieworzergu

wpro ch

nnyceżyęta, anał iadaa płyh 20mie

ba bhodze

04

2 6 7 2 4 5

ler, L0, De

ektor

rt, C

ankiważeniaswo

owaęciąch p poto wdla

a naynn004-c, F

ankóenia

200

34315131215

Luxeecem

ra ba

SSF

i zaż w a rezoje dzoą ompań

odkrwiea kradwości-201Fran

ów za w l

05

3 3 5 3 2 5

embo

mber

anko

, Lux

grantym

zerwodd

ony ministwreślile eredy

wyżki ne15 nncji,

zagrlatac

200

44515131315

ourg2013

oweg

xemb

niczm czw nadziazakięci. Aić, żeuroytu kę detto najw

Be

ranicch 2

06

4 5 5 3 3 5

’s Fi3, s.

go z

bour

zne zasiea zoły u

kaz a re

Atutaże m

opejmię

depodo

więclgii

czny004

200

54315131613

inanc3-4.

z pun

rg, la

poje Buobowutwopoż

estryami mimskicędzyozytswo

cej k, Sz

ych w-201

07

3 5 3 6 3

cial

nktu

ata 20

jawiundwiąorzyżyczykcjLu

mo ch bynartów

ojegkapizwaj

w se15

200

64314121611

Cent

u wid

004-

iły desbązanyły zaniji is

ukseiż obankrodo

w w go bitałujcar

ekto

08

3 4 2 6 1

tre a

dzen

-2014

się banknia w

bania śstnieembuobeckówowe

Luanku dorii, W

orze

200

74515119

11

and I

nia k

4.

w Lk naw wnki rodejącurgcnie

w naego.ukseku mo seWło

bank

09

5 5

ts D

kraju

Lukałożywaluskanków

cycha sąe wadal. Poembmaci

ktoroch

kow

201

8441311108

epos

u inw

ksemył n

utachndy

w wh w ą w

więksl traoza burgierzyra boraz

wym

0

sits,

westo

mbuna bh ob

ynaww wa

krawielo

szośaktuj

tymgu, dyste

bankz W

Luk

201

9421410118

Euro

ora w

urgubankbcywskalut

aju mojęzść p

uje lum wdzięego2

kowWielk

ksem

1

opean

w lat

u w ki niych. kie, ptachmaczyczprzeuks

więkęki 2.

wegokiej

mbur

2012

1037141169

n Co

tach

196iemW

ponh obcierzznośeszksembkszo

cze

o w j Bry

rga

2 2

omm

h 200

60 rmieck

lataniewbcyczystść okód bursść b

emu

Lukytan

wed

2013

113714117

10

mision

04-2

r. i kie ach

waż ch. tymoraz

regski ban

u mo

ksemnii (

dług

3 2

n, EC

2015

pocwym70na Pod

m, kiz elagulasek

nkówoże

mbu(tab

g kraj

2014

12 30 15 12 6

10

CFIN

5 (w

chodmag. XXich

dobnierowastyacyjnktor w za

dz

urgubela

aju

4 2

N Co

34

%)

dziłganiX wryn

nymwał

ycznnycban

agraziała

u na4).

2015

13 26 15 12 5

10

ountr

7

ły ia w. n-mi ły ne ch n-a-ać

a-

5

ry

348

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Wielka Brytania 6 6 6 6 6 8 8 8 8 8 9 8

Pozostałe 48 47 44 47 45 45 47 45 49 56 57 63 Luksem-burg 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Źródło: http://www.bcl.lu/en/statistics/series_statistiques_luxembourg/11_credit_institutions/index.html (dostęp: 05.03.2016).

Warto zaznaczyć, że w Luksemburgu są obecne nie tylko banki europejskie − w ostat-

nich latach w tamtejszym sektorze bankowym działalność rozpoczęły m.in. banki z kra-jów trzecich (spoza UE). Ich przykładem mogą być trzy spośród sześciu największych chińskich banków, w tym ICBC – największy bank na świecie3. 16.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Do grona największych banków w sektorze bankowym Luksemburga, biorąc pod uwagę sumę aktywów, zalicza się: Deutsche Bank Luxembourg S.A., Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat − Luxembourg, Société Générale Bank & Trust – Luxembourg, BGL BNP Paribas – Luxemburg4.

Deutsche Bank rozpoczął działalność w Luksemburgu w 1970 r., był także jednym z pierwszych banków niemieckich w tym kraju. Początkowo koncentrował się głównie na obsłudze korporacji, w tym przede wszystkim zajmował się operacjami na rynku walutowym oraz operacjami eurokredytowymi. W latach 80. XX w. poszerzył grono swoich klientów, włączając do niego klientów detalicznych. Obecnie oferuje m.in. usługi w zakresie wealth management, bankowości korporacyjnej oraz bankowości inwestycyjnej5.

Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat − Luxembourg (BCEE) jest najstarszym ban-kiem działającym na rynku od ponad 150 lat. Jedynym jego akcjonariuszem jest państwo. Oferuje pełny zakres usług bankowych, a równocześnie ze względu na swoje wyniki i niezawodność jest wysoko ceniony na całym świecie. Międzynarodowe agencje ratin-gowe Standard & Poor’s oraz Moody’s przyznały mu wysokie oceny: odpowiednio AA+ i Aa2 (Long Term Deposit Range), dzięki czemu jest zaliczany do najlepszych instytucji finansowych w Luksemburgu. BCEE jest nie tylko wysoko oceniany przez agencje ra-tingowe, ale również bardzo ceniony przez swoich klientów, którym oferuje szeroką gamę produktów i usług dostosowanych do potrzeb klientów indywidualnych, profesjo-nalistów i ludzi młodych6.

Société Générale Bank & Trust jest najstarszą instytucją kredytową w Luksembur-gu, prowadzącą działalność od 1893 r. Jest bankiem uniwersalnym oferującym usługi klientom biznesowym, inwestorom instytucjonalnym oraz zamożnym klientom indywi-

3 Luxembourg: A Financial Centre at the Service of the European Economy, ABBL and ALFI EU Repre-

sentative Office in Brussels, Belgium 2014, s. 11. 4 Luxembourg Banking Insights 2015, KPMG 2015, s. 33. 5 https://www.db.com/luxembourg/en/content/history.html (dostęp: 05.03.2016). 6 https://www.bcee.lu/en/Discover-BCEE/Discover-BCEE (dostęp: 10.03.2016).

349

dualnym. Bank w swojej działalności koncentruje się na następujących podstawowych obszarach: private banking, dostęp do rynków finansowych i rozwiązania inwestycyjne, usługi dla klientów korporacyjnych, usługi w zakresie papierów wartościowych7.

BGL BNP Paribas założony w 1919 r. zajmuje obecnie pozycję lidera w Europie. W Luksemburgu prowadzi działalność w obszarze bankowości detalicznej, korporacyj-nej, inwestycyjnej oraz wealth managment. BGL BNP Paribas oferuje wyjątkowo szeroką gamę produktów i usług skierowanych do klientów indywidualnych i profesjonalnych, a także firm i inwestorów instytucjonalnych. W Luksemburgu utrzymuje pozycję lidera rynku profesjonalnych klientów i MŚP, jest też drugim co do wielkości bankiem dla klientów indywidualnych. Ponadto jest niekwestionowanym liderem rynku bancassu-rance. Od maja 2009 r. BGL BNP Paribas jest częścią grupy BNP Paribas8.

Opisane banki dysponują największą wartością aktywów i kapitałów własnych w sektorze bankowym Luksemburga − zob. tabela 5. Tabela 6 przedstawia z kolei war-tość depozytów, kredytów oraz wynik finansowy netto największych banków w Luk-semburgu w latach 2004-2014.

W latach 2004-2008 wartość kredytów dla sektora niefinansowego (przedsię-biorstw oraz gospodarstw domowych) udzielanych przez największe banki Luksemburga wykazywała tendencję wzrostową. W 2009 r. w następstwie globalnego kryzysu finan-sowego odnotowano spadek wartości udzielonych kredytów w Société Générale Bank & Trust, BGL BNP Paribas oraz Deutsche Banku. Pomimo rozprzestrzeniania się kryzy-su od 2010 r. w Société Générale Bank & Trust oraz BGL BNP Paribas nastąpił wzrost należności kredytowych. Najbardziej skutki kryzysu odczuł Deutsche Bank, w którym do 2012 r. miał miejsce spadek należności kredytowych. Jedynym spośród największych banków Luksemburga, którego wartość portfela kredytowego w latach 2004-2014 wzro-sła (z ponad 7 mld EUR w 2004 r. do 18,3 mld EUR w 2014 r.) był Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat. Do 2008 r. liderem rynku kredytów, biorąc pod uwagę ich wolu-men, był BGL BNP Paribas (przypadało na niego 37% wszystkich kredytów udzielonych przez największe banki), a od 2010 r. wiodącą instytucją kredytową w Luksemburgu jest Société Générale Bank & Trust.

W przeciwieństwie do kredytów, których wolumen w analizowanym okresie pod-legał istotnych wahaniom, wartość depozytów od klientów sektora niefinansowego (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) w czterech największych bankach Luksem-burga niemal nieprzerwanie rosła. Największym ich wolumenem i dynamiką mógł się pochwalić w tym okresie Société Générale Bank & Trust, którego depozyty w tym cza-sie wzrosły dwukrotnie i w 2014 r. stanowiły 32% wszystkich depozytów zgromadzo-nych w największych bankach Luksemburga.

Globalny kryzys finansowy wpłynął negatywnie nie tylko na akcję kredytową naj-większych banków, ale także na ich wyniki finansowe. W latach 2008-2009 Deutsche Bank oraz Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat odnotowały znaczący spadek zysków netto, natomiast BGL BNP Paribas poniósł straty (w 2008 r. – 109 mln EUR, 2009 r. – 11 mln EUR). Od 2010 r. obserwuje się poprawę wyniku finansowego największych banków, a w szczególności wzrost zysków netto.

7 https://www.sgbt.lu/en/about/your-multi-specialist-bank-luxembourg/ (dostęp: 10.03.2016). 8 http://www.bgl.lu/en/bank/pages/about-bgl-bnp-paribas/knowing-us/presentation/in-brief.htm (dostęp: 10.03.2016).

350

Tabela 5. Aktywa i kapitały własne największych banków luksemburskiego sektora bankowego w latach 2004-2015 (mld EUR)


Aktywa (w mld EUR) Deutsche Bank 52,7 62,3 64,6 65,62 68,8 68,4 87,2 95,9 85,3 89,2 85,7

Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat

37,3 39,3 40,9 39,7 37,5 37,4 37,9 39,7 40,4 40,7 41,2

Société Générale Bank & Trust

b.d. b.d. 38,3 40,4 43,5 46,5 44,8 47,8 42,4 41,9 35,7

BGL BNP Paribas 34,5 44,1 52,1 60,3 52,5 43,2 38,5 32,8 32,8 31,2 31,5

Kapitały własne (w mld EUR) Deutsche Bank 1,128 1,276 1,150 1,596 1,816 2,993 3,071 3,410 4,750 4,8 4,88


1,269 1,348 2,666 1,396 1,256 1,397 1,395 2,86 3,39 3,78 4,162


b.d. b.d. 1,414 1,483 1,421 1,731 1,393 2,922 2,702 2,788 3,113

BGL BNP Paribas 1,350 3,843 3,727 4,020 5,808 6,170 5,660 5,508 6,829 5,5 7,311

Źródło: Deutsche Bank Luxembourg S.A. Annual Report; Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat Annual Report; Société Générale Bank & Trust Annual Report; BGL BNP Paribas Annual Report, różne lata.

Tabela 6. Depozyty, kredyty oraz wynik finansowy netto wybranych banków

w latach 2004-2014


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Kredyty dla sektora pozafinansowego (mld EUR)

Deutsche Bank 5,7 11,01 9,99 14,7 16,13 13,52 13,73 11,83 10,33 12,67 13,83


7,26 8,94 9,23 10,32 12,14 13,62 14,07 16,59 16,71 17,03 18,31


b.d. b.d. 12,79 12,92 13,94 17,66 22,63 38,76 33,11 33,24 25,07

BGL BNP Paribas 6,75 16,58 20,52 26,14 25,65 13,66 14,28 13,76 27,29 24,99 24,57

351

cd. tabeli 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Depozyty dla sektora niefinansowego (mld EUR)

Deutsche Bank 14,38 18,39 19,79 14,06 7,81 10,83 9,77 10,99 9,3 13,25 15,19


16,21 16,97 18,24 19,61 24,32 21,51 22,93 24,32 24,47 25,07 25,07


b.d. b.d. 17,07 20,9 22,25 23,22 23,48 39,51 34,44 34,47 31,07

BGL BNP Paribas 21,31 19,47 25,21 23,86 19,05 21,81 19,93 19,38 19,72 19,73 19,78

Wynik finansowy netto (mln EUR) Deutsche Bank 141 127 320 220,3 176,6 129,9 338 177 251 189 185


74,54 89,75 109,1 145,5 146,9 224,6 218,2 127,3 228,9 238 273


b.d. b.d. 242,87 326,4 314,8 267,9 403,4 194,22 391,2 515,9 655,7

BGL BNP Paribas 464,6 464,9 672,5 678 -109,1 -11,0 283,3 297,8 433 312 610

Źródło: Ibid. 16.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Do wybuchu kryzysu finansowego suma bilansowa sektora bankowego w Luksem-burgu rosła. W latach 2004-2008 zwiększyła się z około 700 mld EUR do 931 mld EUR (rys. 3). W kolejnych dwóch latach nastąpił jej spadek do około 770 mld EUR w 2010 r. Sytuacja ta była wynikiem wysiłków podjętych przez instytucje kredytowe w celu ogra-niczenia skutków kryzysu. Wysiłki te polegały przede wszystkim na ograniczeniu ryzy-kownej działalności oraz przeprowadzeniu restrukturyzacji nałożonej przez Komisję Europejską9.


352

Rys. 3. Suma bilansowa sektora bankowego w latach 2004-2015 (mln EUR) Źródło: www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=844&IF_Language=eng&Main

Theme=4&FldrName=7&RFPath=8 (dostęp: 04.03.2016).

W 2011 r. suma bilansowa sektora bankowego ponownie wzrosła, jednak w latach 2012-2013 znów się obniżyła. Kolejny spadek był przede wszystkim efektem redukcji aktywów banków zagranicznych krajów strefy euro, które musiały tak ukształtować wiel-kość i strukturę bilansu, aby mogły ograniczyć ryzyko i prawidłowo nim zarządzać10.

W strukturze aktywów sektora bankowego wyróżnia się przede wszystkim: pie-niądz gotówkowy, kredyty dla sektora finansowego, kredyty dla instytucji rządowych i samorządowych, kredyty dla pozostałych podmiotów, dłużne papiery wartościowe, udzia-łowe papiery wartościowe, aktywa trwałe, instrumenty pochodne oraz pozostałe aktywa. Udział poszczególnych rodzajów aktywów w sumie bilansowej sektora bankowego w Luk-semburgu przedstawiają rys. 4 i tabela 7.

Najważniejszą pozycję w strukturze aktywów sektora bankowego w Luksemburgu stanowiły w analizowanym okresie kredyty dla sektora finansowego (instytucji kredyto-wych), których udział wahał się od 47% do 52%. W latach 2009-2010 był on najniższy, co wynikało m.in. ze zmniejszenia się zapotrzebowania na kredyt na rynku międzybanko-wym. Wysoki udział kredytów dla sektora finansowego w aktywach banków w Luksem-burgu jest rezultatem bardzo dużej aktywności tych banków na rynku międzybankowym oraz tego, że kraj ten jest postrzegany jako międzynarodowe centrum finansowe. Istotną pozycję aktywów stanowią również należności z tytułu dłużnych papierów wartościo-wych. W 2009 r. stanowiły one ponad 24% aktywów, w kolejnych latach ich udział nie-znacznie się obniżył, a w 2015 r. wyniósł około 20%. Ponadto w analizowanym okresie wzrósł udział kredytów dla sektora prywatnego w aktywach ogółem z 16% w 2004 r. do ponad 25% w 2015 r.


695103

792420839565

915448 931562

797461769256

796646737651,6083

716019,63739107 746756

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

900000

1000000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

R

ys. 4

. Udz

iał w

ybra

nych

akt

ywów

w a

ktyw

ach

sekt

ora

bank

oweg

o (%

) Źr

ódło

: Ibi

d.

54,3

351

,222

49,7

849

,78

50,5

9

46,9

547

,32

51,0

050

,37

52,1

850

,17

49,2

5

1,53

1,31

01,

200,

931,

161,

221,

211,

221,

231,

171,

241,

12

15,9

217

,196

18,0

120

,41

20,8

722

,37

23,6

423

,09

22,5

722

,44

23,3

425

,32

23,4

825

,431

24,7

223

,59

21,4

124

,33

22,5

5

18,6

620

,08

18,9

820

,18

19,6

8

1,63

1,75

63,

102,

272,

382,

561,

851,

761,

961,

841,

901,

60

0,00

10,0

0

20,0

0

30,0

0

40,0

0

50,0

0

60,0

0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Kred

yty

dla

inst

ytuc

ji kr

edyt

owyc

hKr

edyt

y dl

a in

styt

ucji

rząd

owyc

h i s

amor

ządo

wyc

hKr

edyt

y dl

a po

zost

ałyc

h se

ktor

ów

Dłuż

ne p

apie

ry w

artośc

iow

eU

działo

we

papi

ery

war

tośc

iow

eIn

stru

men

ty p

ocho

dne

Lini

owy

(Inst

rum

enty

poc

hodn

e)

353

Tab

ela

7. S

trukt

ura

akty

wów

sekt

ora

bank

oweg

o Lu

ksem

burg

a w

lata

ch 2

004-

2015

(sta

n na

kon

iec

okre

su, m

ln E

UR

)

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

12

2013

20

14

2015

G

otów

ka

265,

723

1,0

242,

426

0,6

276,

929

4,9

323,

626

0,3

254,

636

1,6

733,

011

29,0

Kre

dyty

dla

inst

ytuc

ji kr

edyt

owyc

h 37

7 66

6,2

405

890,

541

7 94

2,7

455

681,

647

1 28

1,1

374

389,

2 36

4 04

6,8

406

267,

937

1 55

3,2

373

604,

037

0 79

1,0

367

809,

0

Kre

dyty

dla

inst

ytuc

ji rząd

owyc

h i s

amor

ządo

wyc

h 10

633

,610

377

,610

040

,484

74,6

10 8

22,9

9737

,1

9333

,296

98,0

9076

,283

95,9

9146

,083

59,0

Kre

dyty

dla

poz

osta

-ły

ch se

ktor

ów

110

673,

213

6 26

2,0

151

209,

518

6 87

5,4

194

399,

417

8 41

2,1

181

840,

518

3 95

9,5

166

477,

816

0 67

6,7

172

537,

018

9 05

2,0

Dłużn

e pa

pier

y

war

tośc

iow

e 16

3 21

0,5

201

523,

620

7 54

0,3

215

932,

419

9 44

3,8

194

002,

1 17

3 48

8,6

148

662,

514

8 11

8,1

135

904,

114

9 18

1,0

146

928,

0

Udz

iało

we

papi

ery

war

tośc

iow

e 11

311

,413

915

,726

061

,720

767

,222

148

,920

423

,2

14 1

93,9

14 0

42,5

14 4

24,1

13 1

41,0

14 0

47,0

11 9

72,0

Akt

ywa

trwał

e 36

40,7

3583

,937

60,1

4062

,827

72,7

2697

,2

2739

,427

17,8

2648

,125

07,5

2546

,025

40,0

Inst

rum

enty

poc

hodn

e .

..

..

. 13

944

,314

852

,217

198

,417

097

,413

513

,010

812

,0Po

zost

ałe

akty

wa

17 7

01,6

20 6

35,8

22 7

67,9

23 3

93,4

30 4

16,5

17 5

05,2

93

45,6

16 1

85,3

7901

,243

31,6

6613

,081

55,0

Raz

em

695

103,

079

2 42

0,0

839

565,

091

5 44

8,0

931

562,

079

7 46

1,0

769

256,

079

6 64

6,0

737

651,

671

6 01

9,6

739

107,

074

6 75

6,0

Źródło

: ww

.stat

istiq

ues.p

ublic

.lu/s

tat/T

able

Vie

wer

/tabl

eVie

w.a

spx?

Rep

ortId

=844

&IF

_Lan

guag

e=en

g&M

ainT

hem

e=4&

Fldr

Nam

e=7&

RFP

ath=

8 (d

ostę

p: 0

4.03

.201

6).

354

355

W strukturze pasywów sektora bankowego Luksemburga wyróżnia się: zobowiąza-nia wobec podmiotów sektora finansowego, zobowiązania wobec instytucji rządowych i samorządowych, zobowiązania wobec pozostałych sektorów (w tym: depozyty overnight, depozyty terminowe), dłużne papiery wartościowe, kapitał i rezerwy, instrumenty po-chodne oraz pozostałe zobowiązania. Kształtowanie się poszczególnych pozycji pasy-wów przedstawiają rys. 5 oraz tabela 8.

Najważniejszą pozycją pasywów do 2013 r. były zobowiązania wobec sektora fi-nansowego (instytucji kredytowych), których udział w pasywach w 2005 r. wyniósł ponad 48%. W kolejnych latach nastąpił jego spadek aż do 37% w 2015 r. Od 2014 r. dominującą pozycją pasywów stały się depozyty i zobowiązania wobec przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, których udział w aktywach wzrósł z ponad 30% w 2004 r. do około 47% w 2015 r.

Znaczny udział w strukturze depozytów miały depozyty overnight, których udział w pasywach wzrósł z około 10% w 2004 r. do ponad 31% w 2015 r. Wzrostowi depozy-tów overnight towarzyszył wyraźny spadek wartości depozytów terminowych. W rezul-tacie ich udział w pasywach obniżył się z około 20% w 2004 r. do około 10% w 2015 r.

W analizowanym okresie spadła też wartość emisji dłużnych papierów wartościo-wych, wskutek czego ich udział w aktywach obniżył się z poziomu 10,5% w 2004 r. do 7% w 2015 r. Do 2004 r. około 4% pasywów stanowiły kapitały i rezerwy. W kolejnych latach ich udział wzrastał, osiągając poziom ponad 7% w 2015 r. 16.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Podstawową miarą wykorzystywaną do oceny wielkości i stopnia rozwoju sektora bankowego jest relacja jego aktywów do PKB. W Luksemburgu wskaźnik ten jest bar-dzo wysoki, zdecydowanie najwyższy w Europie. W 2008 r. stosunek wartości aktywów do PKB Luksemburga wynosił ponad 3000%, w kolejnych latach spadał i w 2014 r. osiągnął poziom 1969,2% (rys. 6). Tak wysoka relacja aktywów sektora bankowego do PKB wynika z rejestracji wielu dużych instytucji kredytowych w Luksemburgu, który jest jednym z najmniejszych krajów europejskich o relatywnie niewielkim PKB. Powo-dem rejestracji dużych firm i holdingów finansowych w Luksemburgu są przede wszyst-kim korzystne przepisy podatkowe.

R

ys. 5

. Udz

iał w

ybra

nych

pas

ywów

w p

asyw

ach

sekt

ora

bank

oweg

o (%

) Źr

ódło

: Ibi

d.

47,4

448

,72

45,9

948

,48

51,4

4

46,4

745

,27

46,2

943

,24

40,4

738

,66

37,0

5

31,6

930

,87

33,9

132

,46

29,7

532

,68

33,3

433

,21

35,4

938

,56

40,8

242

,65

9,65

10,5

710

,88

11,1

312

,31

14,7

918

,06

18,3

722

,26

25,3

328

,05

31,4

3

19,7

017

,85

20,3

719

,05

15,4

714

,17

13,1

612

,59

10,8

410

,53

10,4

09,

6611

,06

11,3

010

,72

10,2

28,

5910

,27

9,40

8,31

8,41

7,96

7,42

7,37

4,18

3,87

3,81

3,82

4,15

5,49

5,37

5,48

6,19

6,80

7,22

6,91

2,46

2,33

3,35

3,22

2,66

2,20

0,00

10,0

0

20,0

0

30,0

0

40,0

0

50,0

0

60,0

0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Zobo

wią

zani

a w

obec

sekt

ora

finan

sow

ego

Depo

zyty

i in

ne zo

bow

iąza

nia

wob

ec p

ozos

tały

ch se

ktor

ów, w

tym

:De

pozy

ty o

vern

ight

Depo

zyty

term

inow

eEm

isja

dłuż

nych

pap

ieró

w w

artośc

iow

ych

Kapi

tał i

reze

rwy

Inst

rum

enty

poc

hodn

e

356

Tab

ela

8. S

trukt

ura

pasy

wów

sekt

ora

bank

oweg

o w

Luk

sem

burg

u w

lata

ch 2

005-

2015

(sta

n na

kon

iec

okre

su, m

ln E

UR

)

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

12

2013

20

14

2015

Zo

bow

iąza

nia

wob

ec

sekt

ora

finan

sow

ego

329

761,

038

6 03

1,4

386

087,

644

3 79

7,4

479

177,

737

0 59

3,1

348

242,

836

8 77

3,2

318

961,

928

9 78

1,2

285

712,

027

6 64

6,0

Zobo

wią

zani

a w

obec

in

styt

ucji

rząd

owyc

h i s

amor

ządo

wyc

h 10

633

,110

956

,712

068

,680

80,2

9574

,959

99,5

93

54,6

8410

,082

48,2

9800

,773

35,0

10 9

40,0

Dep

ozyt

y i i

nne

zobo

wią

zani

a w

obec

po

zostały

ch se

ktor

ów,

w ty

m:

220

270,

024

4 62

3,3

284

734,

829

7 19

9,1

277

117,

026

0 61

9,2

256

449,

526

4 58

7,9

261

789,

127

6 06

5,3

301

715,

031

8 49

3,0

– de

pozy

ty o

vern

ight

67

089

,283

737

,391

310

,210

1 89

3,7

114

655,

711

7 95

7,6

138

962,

314

6 30

8,6

164

231,

518

1 39

0,9

207

288,

023

4 69

9,0

– de

pozy

ty te

rmin

owe

136

931,

214

1 42

2,0

171

036,

417

4 37

2,6

144

098,

011

3 00

0,7

101

246,

210

0 28

1,5

79 9

56,7

75 3

72,7

76 8

55,0

72 1

05,0

Emis

ja dłużn

ych

papi

erów

war

tośc

io-

wyc

h 76

902

,289

535

,490

042

,893

574

,080

062

,481

913

,6

72 2

77,8

66 2

31,5

62 0

30,3

56 9

71,3

54 8

69,0

55 0

24,0

Kap

itał i

reze

rwy

29 0

37,4

30 6

96,5

32 0

03,8

35 0

01,4

38 6

76,6

43 7

54,3

41

347

,443

639

,245

660

,848

684

,053

381

,051

615

,0O

dset

ki

7907

,877

58,1

7787

,682

04,6

6885

,661

26,7

59

79,3

5583

,750

68,0

5095

,347

42,0

5159

,0W

ynik

42

18,6

4674

,370

41,7

7048

,824

72,0

3856

,9

4368

,729

92,2

3748

,436

63,9

4226

,045

92,0

Inst

rum

enty

po

chod

ne

..

..

..

18 9

05,5

18 5

94,9

24 6

91,2

23 0

86,9

19 6

96,0

16 4

58,0

Pozo

stał

e

zobo

wią

zani

a 16

373

,018

144

,319

798

,022

542

,437

595

,824

597

,7

12 3

30,3

17 8

33,4

7453

,828

70,9

7431

,078

29,0

Raz

em

695

103,

079

2 42

0,0

839

565,

091

5 44

8,0

931

562,

079

7 46

1,0

769

256,

079

6 64

6,0

737

651,

671

6 01

9,6

739

107,

074

6 75

6,0

Źródło

: Ibi

d.

357

3

RŹ

wsnDLw

płp

kbpww(wpro 1

1

1

1

358

Rys.Źród

w LspośniejDexLuxw ty

pozyłowprze

kowbyłopenswypwyc(osiwympozirokuobni 1 C2 A3 A4 A

8

. 6. Rdło: C

2

WLuksśródszy

xia Lxembym u

Wytywej tekro

Wwegoo wsowpłacch12

ągajmogiomu. Wiżan

ountAnnuaAnnuaAnnua

RelaCoun26.02

W resemd 14ch zLdGbouudz

Wypownitamtoczy

W 20o wynik

wanealno. W

ając gów

m 19Wzronia

try Ral Real Real Re

acja ntry 2.20

ezulmbur43 bz ni

G Baurg Sielaosaże, ctejsył m004

wyniókieme prości

W 217,kap

9,7%ost wy

Reporeporteporteport

aktyRep

16, s

ltacirgu bankich anquS.Aają kżeniczegzeg

minimr. w

ósł m wrzezi na009,5%pita

%, wten mag

rt Lut 200t 200t 201

ywóport s. 26

ie, jjest

kówmożue S

A. orkredie kgo dgo smalwsp16,

wzroz wadal9 r.

%) wałowwzrajes

gań

uxem08, C09, C13, o

ów sLux

.

jak t sła

w śwżna S.Araz Bdytókapidowsektolny ppółc5%

ostuwzro

przws

w wywychastat reka

mbourCSSFCSSFop. ci

ektoxemb

wsabo

wiadzal

A., BBan

ów htało

wodeora prógzyn. O

u wyst fzekrspółynikh dlając ezultapita rg 20F, LuF Luxit., s.

ora bbour

spompo

dcząliczy

Banqnquehipoowe em j

bang na

nnikd 2ymofundraczłczyku wla ino 2

tateałow

016, Euxemxemb. 77.

bankrg 2

mniwiąą usłyć: que e Raotecz

banjestnkoałoż

k ad005

ogówduszzał pynniwzrnsty200m d

wych Euro

mboubour

kowe2016,

ianoązanługiBanInteaiffznynkót wyowegżonyekw

5 r. w kzy wprógik arostuytuc0 pudalsh14.

opeanurg 20rg 20

ego , Eu

o wna zi finnquernafeiseych1

ów fysokgo. y prwatn

do kapiwłag madeku fucji kunktszeg

Po

n Com009,

010,

do Purope

wczez gonansue etationen. B1. funkki pW

rzeznośc200

itałoasnyminikwaundukredtówgo zod k

mmi s. 5s. 53

PKBean

eśnieosposowt CanaleBan

kcjopozi

całz nadci ka08 rowyych. malatnouszy

dytoba

więkoni

ission3.

3.

B w Com

ej, odar

we daisse à Lnki t

onujiomłymdzóapitr. mych,

Milny ości y w

owyczowększiec

n sta

latammi

więrką dla p

e dLuxte o

jącym wsm an

r fintało

miał któ

imoustka

własnch (

wychzani

201

aff wo

ach 2ssion

ększreal

podm’Epxemoferu

ych spółnaliznanwejmie

óre o toalon

apitanych(o 5h wa fu14 r

orkin

2007n st

zośćlną mioargn

mbouują

w Lłczyzowsowj lukejsctylk

o w ny wałowh (o

5,4%w poundur. w

ng do

7-20taff

ć bateg

otówne durg, klas

Lukynniwanywy wksem

ce jeko c

tymw rewej o 15%)13

orówuszy

wspó

ocum

014 (wor

ankógo kw krde lBG

sycz

ksemika ym wynmbuego częśm oeguzna

5,7%3. Wwnay wółcz

ment,

(w %rking

ów krajurajowl’EtaGL Bzne

mbuadeokroszursknieściookreulacjaczn%)

W 20aniu

własnzynn

, Bru

%) g do

zaru. Twycat −BNPusł

urguekwresieący

kiegewiewo

esie jachnie oraz013

u donychnik

ussels

okum

rejeTylkch. D− LuP Paługi

u naatnoe je

y 8%go selki zosws

h ossię

z zmr. o

o poh bawy

s 26.

ment,

estroko nDo uxemaribi det

ależyościego

% (ryektospa

stałyspółstrożę zwmniosią

oprzank

ypła

02.2

Br

owannielinajwmbo

bas, talic

y oci kapoz

ys. 7ora adeky skłczyżnowiękiejszągnązednków acaln

016,

russe

nycicznważourgING

czne

ceniapitaziom7). ban

k, ckomynniściokszyzeniął onieg

oranośc

, s. 26

els

ch ne ż-g, G e,

ić a-m

n-co m-ik o-ył ia

on go az ci

6.

zonnLwww

R

Ź

d T

Ź

k

1

znacochrnionnikaLukwyzwyswidz

Rys.

Źród

datn

Tab

Wynbrut

Wynnetto

Źród

któr

5 A

czącronyną ma adksemzwansokązian

. 7. Ww

dło: A

Wni (t

ela

Wyfinan

nik ftto

nik fo

dło: A

Dry os

Annua

co py kametodekwmbunia,ą jaknym

Wspw la

Annu

Wyniabe

9. W

yniknsow

finan

finan

Annu

o 20siąg

al Re

przeapitodowatrga, pokość

mi ef

półcatach

ual R

ik fila 9

Wyni

k wy

nsow

nsow

ual R

006gnął

eport

ekrotału logi

tnoś. Wonieć kafekt

zynnh 20

Repor

finan9).

ik fi

wy 3

wy 2

Repor

6 r. zpoz

t 201

oczyna

ię wści k

Wdroewaapittami

nik a004-2

rt, C

nsow

inan

2004

3,989

2,866

rt 20

zyskziom

14, o

ył mpoz

wyznkapożenż b

tału i zm

adek2014

SSF

wy

nsow

4 2

9 4

6 3

014, C

ki bm za

op. ci

miniziomnac

pitałnie bank

oramian

kwa4 (%

, Lux

sekt

wy se

2005

4,592

3,548

CSS

ankaledw

it., s.

imamie zanoweBaz

ki waz pn reg

atnoś%)

xemb

tora

ekto

5 2

2 6

8 5

F, L

ków wie

. 93.

alny2,5

nia wej śzylew Lpodegula

ści k

bour

a ba

ora b

2006

6,862

5,67

uxem

ros218

y pr%),wymświaei IILuksejmuacyj

kapit

rg, la

anko

bank

6 2

2 6

1 4

mbou

sły. 8 m

róg osi

mogadczII nsemują jnyc

tałow

ata 20

owe

kowe

2007

6,556

4,739

urg 2

W 2mln E

8%iąga

gów zy nie

mburdzi

ch15

wej

004-

ego

ego w

7 2

6 5

9 0

2015

200EUR

% i ając

kapo wstan

rgu ałan

5.

sekt

-2014

w L

w la

2008

5,877

0,218

5, s. 9

08 r.R, co

10,c popitawysonowinw

nia,

tora

4.

Luks

atach

8 2

7 6

8 2

92.

. nao oz

5% ziom

ałowokim

wi dwesktó

a ban

sem

h 20

2009

6,102

2,056

stąpznac

(mm 2

wychm pdla tują

óre z

nkow

mbur

004-2

9 2

2 4

6 4

piło czał

minim20,8h orpoziseką wzab

wego

rgu

2014

2010

4,939

4,547

znało sp

mal%. raz iom

ktoraw in

ezp

o w

w l

4 (m

0 2

9 4

7 2

acznpade

lny Biokap

mie a banstruiecz

Luk

latac

mld E

2011

4,080

2,490

ne oek o

próorącpitałkapankoumezają

ksem

ch 2

EUR

1 2

0 4

0 3

obnio ok

óg 8 połu, ppitalowe

entyą je

mbur

2004

R)

2012

4,816

3,597

iżenkoło

8% d uwpozilizacego

y zaprz

rgu

4-20

2 2

6 5

7 3

nie z88%

pluwagiomcji wi

apewzed

014

2013

5,258

3,631

zysk% w

us bgę z

m wsban

iękswnianiep

4 by

3 2

8 5

1 4

ku nw sto

35

bufozmieskaźnkówszegającprze

ył do

2014

5,366

4,169

nettoosun

9

or e-ź-w

go ce e-

o-

4

6

9

o, n-

3

ka−

−

tjcknzzpo

nozwz

RŹ

1

1

1

1

360

ku da w − o

z− o

kn

tów jestrco wkiemniemznacz repoproraz

nikóokrez wywynzwro

Rys.Źród

6 A7 A8 A9 A

0

do rszcobnz opograkrajna r

Juzw

rowwynm18.mnieczącestrurawz ko

Wów resemysoknik otu

. 8. Rdło: L

tLt

AnnuaAnnuaAnnuaAnnua

rokuczegniżenperaanicu; w

rynkuż w

wiązawanenika W ej jeco suktu

wiał,osztó

Wartorentm nkichfinaz ak

ROALuxetive BLuxetive D

al Real Real Real Re

u pogólnnia acji czenw szkachw 20anye w ało g

20ednspaduryz co ów ość townnajwh zyansoktyw

A seemboBoar

emboDirec

eporteporteporteport

oprznośc

warfina

nia azczeh kap009 ch zLukgłów11 r

nak, dł, nzacj

wyzwiwynnoś

więkyskóowywów

ektorourg:rd Dourg:ctor

t 200t 200t 201t 201

zednci: rtośansoaktyególpitałr. n

z twksemwnier. bapom

na cą g

ynikiązanikuci s

kszejów by znw i z

ra ba: 200

Discu: 201for L

08, o09, o10, o11, C

nieg

ci nowyywnolnośłow

nastąworzmbue zeankmimco ggreckkało anycu finsektej rebannaczz ka

anko09 A

ussion15 ALuxe

op. ciop. ciop. ciCSSF

go.

niekych ościci d

wychąpiłzeniurgue w

kom mo główkiegprz

ch znanora ento

nkówzącoapita

oweArticln, an

Articlembo

it., s.it., s.it., s.F Lux

Spa

któryi zni bandotyh społa piem u wz

wzrow L

wzrwnygo dzedez twonsow

banownw, ao spału

ego wle IVnd Sle IVourg,

. 21. . 11. . 46. xemb

adek

ych nacznkó

yczyowooprrez

zrósstu Lukrostuy wpdługe worze

wegonko

nośca takpadłobn

w laV CoStatemV Co, IMF

bour

k te

aktznegów zy to odowawa

zerwsł popro

ksemu mpływgu19

szyenieo znweg

ci lukże ł w niży

atachonsulmentnsultF 20

rg 20

en b

tywgo wzarejsześ

wałaa wy

w17. onadowizmbumarżw m9. Wstkiem rnajdgo, ukseniskna

yły s

h 200ltatiot by tatio

015, s

012,

był w

wów wzrojestrściua spaynikW d dwzji ourguży omiałyW kim zreze

duje tj. Rembkichstępsię d

04-2on −

the on-Prs. 28

s. 58

wyn

finosturow

u insadekku f201wukoraz

u udodsey k

kolejz dwerw.odz

ROAbursh kopstwdo r

2014StafExe

ress R8.

8.

niki

ansu rezwanystytuk dofina10 r.krotz obdało etkooszt

ejnycwóc. zwieA i skiegosztwie reko

4 (%ff RecutivRele

iem

owyzerwych ucji ochoanso. zytnie bniżsię

owejty pch

ch tr

erciROgo tów wyb

ordo

%) eportve Dease,

glo

ych w; w Lkre

odówowegysk w

w sżenię zwj i ponilatarend

edleOE (

sekfinabuc

owo

t, PuDirec

Staf

obal

w w

Luksedytw o go, wypstosia k

więkproiesiach dów

enie(rysktoraanso

chu nis

ublic tor fff Re

lneg

wyn

semtowyokom.i

pracunk

koszkszywizonewy

w: sp

e w . 8-a bowaglo

skieg

Infofor Leport

go k

niku

mburych;oło 7in. wcowku dztówyć przji, ie przynikpadk

ksz-9). ankaniaobalngo p

ormaLuxet, an

kryz

u sp

rgu p; red75%wskany

do row zwrzycich zez

k finku k

ztałtLat

kowea. Wnegpozi

ationembond St

zysu

padk

pozduk

% w kuteky przokuwiązchowyban

nanskosz

owata 2ego

W 20go kiom

n Notourg,atem

u fin

ku p

za rycja ciąg

k spzez

u popzanydy

yniknki sowztów

aniu004

o, co008 kryz

mu.

tice IMF

ment

nan

przy

ynkiich gu rpadkbanprzeych ope

k finw

wy dw o

u się4-20o wr.,

zysu

on tF 20by t

sow

ycho

iem ope

rokuku knki zedniz r

eracynanszwidalejogóln

ę ws007 wynikied

u, st

he E009, the E

wego

odów

tegeracju16. koszzareiegoryzyyjnesowiązkej sinyc

skaźbyłikałdy ttopy

Execus. 27

Execu

o,

w

go cji

z-e-o, y-e,

wy ku ię ch

ź-ły ło to y:

u-7; u-

R

Ź

ssngrz

k

R

Ź

2

Rys.

Źród

spadsionnastglobrynkzmi

kosz

Rys.

Źród

20 A

. 9. R

dło: Ib

Podek nychtąpiłbalnku bana

Inztów

. 10.

dło: A

Annua

ROE

bid.

o poRO

h prła p

negobardami rnną mw do

. Re

Annu

al Re

E se

opraOA rzezpopro krdzo regumiao do

elacja

ual R

eport

ktor

awiei RO

z banrawaryzyniskulacarą wocho

a ko

Repor

t 201

ra ba

e reOE,nki a reysu kichcyjnwykodó

osztó

rt, C

14, o

anko

ento, bęw z

entofina

h stnymkorzw (r

ów do

SSF

op. ci

oweg

ownoędączwiwnoansoóp p

mi (mzystyrys.

o do

, Lux

it., s.

go w

ościcy wązkościoweproc

m.inywa. 10

ocho

xemb

. 82.

w lat

i w wynku z i, jeego.cen

n. CRaną ).

dów

bour

tach

lataikieres

edna WtowRD do

w w s

rg, la

h 200

ach em zstrukak a

Wynikwych

IV,oce

sekto

ata 20

04-2

20zmnktur

ani Rka th or, SEeny

orze

004-

2014

09-2niejsryzaROAto praz cEPAefek

ban

-2014

4 (%

201szenacjąA, aprzeciąg

A, Aktyw

nkow

4.

%)

10 wnia ą greani Rede głeg

AIFMwno

wym

w nasię eckiROEwsz

go wMD,ości

m Luk

astęzys

iegoE nizystwzro, EM sek

ksem

ępnysku o dłuie otkimostuMIRktor

mbur

ym wskugusiąg

m z u koR)20.ra ba

rga w

rokukuteu. Wgnęłutrz

osztó ank

w lat

u nek k

W koły pzymów

kowe

tach

astąkoszolejnpoziomyw

zwi

ego

200

ąpił ztównycomu

waniiąza

o jes

04-20

kolw poch lau spia sianyc

st re

014

36

lejnonieatacprzeię nch z

elacj

(%)

1

ny e-ch ed na ze

ja

362

W latach 2004-2007 wskaźnik C/I stanowiący stosunek kosztów operacyjnych do dochodów operacyjnych wykazywał tendencję spadkową − w tym okresie obniżył się o 9,8 pkt proc., osiągając w 2007 r. poziom 36,7%. W kolejnych latach nastąpiło pogor-szenie efektywności kosztowej w sektorze bankowym Luksemburga − w 2011 r. osią-gnął on poziom ponad 55%. W celu obniżenia kosztów operacyjnych zdecydowano się na obniżkę kosztów osobowych oraz administracyjnych, co spowodowało poprawę wskaźnika C/I w kolejnych latach do poziomu niespełna 50%. Należy jednak zaznaczyć, że w innych krajach europejskich tak niski poziom C/I jest raczej rzadkością. Bibliografia Annual Report 2008, CSSF, Luxembourg 2009.

Annual Report 2009, CSSF, Luxembourg 2010.





Annual Report Deutsche Bank Luxembourg S.A., różne lata.

Annual Report Banque et Caisse d’Epargne de l’Etat, różne lata.

Annual Report Société Générale Bank & Trust, różne lata.

Annual Report BGL BNP Paribas, różne lata.

Banking Structure Report, EBC, różne lata.

Country Report Luxembourg 2016, European Commission staff working document, Brussels 26.02.2016.

https://www.db.com/luxembourg/en/content/history.html (dostęp: 05.03.2016).

https://www.bcee.lu/en/Discover-BCEE/Discover-BCEE (dostęp: 10.03.2016).

https://www.sgbt.lu/en/about/your-multi-specialist-bank-luxembourg/ (dostęp: 10.03.2016).

http://www.bgl.lu/en/bank/pages/about-bgl-bnp-paribas/knowing-us/presentation/in-brief.htm (dostęp: 10.03.2016).

Luxembourg: A Financial Centre at the Service of the European Economy, ABBL and ALFI EU Representative Office in Brussels, Belgium 2014.

Luxembourg Banking Insights 2015, KPMG 2015.

Luxembourg: 2009 Article IV Consultation − Staff Report, Public Information Notice on the Execu-tive Board Discussion, and Statement by the Executive Director for Luxembourg, IMF 2009.

Luxembourg: 2015 Article IV Consultation-Press Release, Staff Report, and Statement by the Executive Director for Luxembourg, IMF 2015.

Wintersteller M., Luxembourg’s Financial Centre and Its Deposits, European Commision, ECFIN Country Focus, Vol. 10, December 2013.

www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=844&IF_Language=eng&MainTheme=4&FldrName=7&RFPath=8 (dostęp: 04.03.2016).

17. Sektor bankowy Łotwy

(Przemysław Pluskota) 17.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Tworzenie sektora finansowego na Łotwie zaczęło się w 1918 r., zaraz po prokla-mowaniu Republiki Łotewskiej. Równolegle z tworzeniem finansowych struktur stwo-rzono własną walutę – łata. W dniu 7 września 1922 r. Zgromadzenie Konstytucyjne przyjęło prawo, na mocy którego powstał Bank Łotwy (Bank of Latvia1), który pełnił zarówno funkcję banku centralnego (emisja znaków pieniężnych, kontrola obiegu pie-niądza), jak i banku komercyjnego (kredytowanie podmiotów państwowych, prywatnych i osób prywatnych)2.

Pierwsze dwa banki komercyjne we współczesnej historii Łotwy powstały w 1998 r., w roku następnym kolejne cztery rozpoczęły działalność. Pierwsze licencje na działal-ność były wydane w Moskwie przez Bank Państwowy ZSRR. Sytuacja zmieniła się po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości, nowe licencje wydawał już Bank of Latvia, który do 1993 r. pełnił rolę banku centralnego i komercyjnego. W 1994 r. pierwszy za-graniczny bank – Dresdner Bank AG − uruchomił swoje przedstawicielstwo w Rydze. Pojawiły się również pierwsze kłopoty banków i ich bankructwa, czego efektem było cofnięcie licencji siedmiu bankom. Spowodowało to konieczność bardziej intensywnego nadzoru oraz odpowiednich zmian w przepisach, które weszły w życie w 1995 r. Nowe uregulowania nadzorcze wprowadzały międzynarodowe zasady nadzoru, czego konse-kwencją było cofnięcie licencji 15 bankom w 1995 r. i kolejnym 7 w 1996 r. Cztery z dziesięciu największych banków zamknięto, w tym największy – Banka Baltija3. Jedną z przyczyn kryzysu bankowego był nadmierny rozwój sektora bankowego, w porówna-niu z całą gospodarką, niewystarczające tempo reform gospodarczych, niedoskonałe ustawodawstwo oraz pogarszająca się jakość portfeli kredytowych przy jednoczesnym zwiększeniu nadzoru i kontroli ze strony banku centralnego. Pojawiły się również braki kompetencyjne pracowników oraz przypadki niegospodarności. Kolejne lata również były trudne, w 1997 r. następne dwie instytucje ogłosiły niewypłacalność, podobnie było w roku kolejnym, z tym że przyczyną był kryzys rosyjski4. Zmiany były kontynuowane także w 2000 r. − rok ten przyniósł nowe fuzje, w wyniku których liczba banków

1 Struktura banku opracowana w 1924 r. składała się z siedziby głównej, ośmiu oddziałów operacyjnych oraz

14 oddziałów Skarbu Państwa i przetrwała do 1940 r. 2 Witryna internetowa Banku Centralnego Łotwy: www.bank.lv. 3 A history of the Latvian banking system based on: “Development of the Latvian Banking System” by The

Association of Latvian Commercial Banks. Data: The Bank of Latvia, http://www.cosmopolis.ch/ english/politics/67/the_latvian_banking_system_e0067.htm.

4 Witryna internetowa Latvijas Banka: Supervision of Credit Institutions, https://www.bank.lv/en/ component/content/article/550-publications/3808-supervision-of-credit-institutions?Itemid=201.

364

zmniejszyłzarówno bszych ofiar

Rys. 1. Licz

Źródło: The statis

W ef

z przystąpitywów i urcji. Nie bytowym moPKB tego k

Rys. 2. War

w la

Źródło: EU B

5 W tym okr

finansowyFinansowe

6 OECD Ec7 Łotwa wst

ła się z 24 doanki, jak i całr był Parex Ba

zba banków na

Banking Sector stics.

fekcie narastajienia do Unii rosły do rozmyły to jednak tomencie aktywkraju (rys. 2).

rtość aktywów atach 2005-2015

Banking Structure,

resie coraz części

ym, którego podwego i Kapitałowegonomic Surveys tąpiła do strefy eu

o 22 (rys. 1)5.ła gospodarka ank, drugi co d

Łotwie w latach

in Figures, The A

jącej walki koEuropejskiej

miarów przekratakie rozmiarywa sektora ba

sektora bankow5

European Central

iej i głośniej zaczę

waliny zaczęto twgo rozpoczęła dzLATVIA – OVEuro 1 stycznia 20

. Po kilku spodoświadczyły

do wielkości b

h 1992-2015

Association of L

onkurencyjnej oraz do strefaczających way, jak w innyankowego pon

wego na Łotwie

l Bank, October 20

zęto mówić o potrworzyć w 1997 r.,ziałalność (www.fERVIEW, Februar

14 r.

okojnych latay kolejnych zabank na Łotwi

Latvian Commerc

j, zmian legisfy euro7 bankartość wytworych krajach (nnad dwukrotn

e w porównaniu

008, s. 48; Baza O

rzebie stworzenia , a ukończono w fktk.lv/). ry 2015, s. 9.

ch w okresie awirowań, jedie6.

cial Banks, http:/

slacyjnych wyi zwiększały przonej na Łotwp. na Cyprze)

nie przekracza

u do PKB kraju

rbis (www.orbis.b

wspólnego nadzo2001, kiedy to K

2007-2010 dną z pierw-

//lka.org.lv/en/

ynikających poziom ak-

wie produk-). W szczy-ały wartość

bfdinfo.com).

oru na rynkiem Komisja Rynku

365

Najważniejsze elementy łotewskiego systemu bankowego to: • Bank centralny – Bank Łotwy8 (Latvijas Banka), • Banki komercyjne i oddziały banków zagranicznych, • Nadzór bankowy − Komisja Rynków Finansowych i Kapitałowych9 (Financial and

Capital Market Commission), • System gwarantowania depozytów – Depozytowy Fundusz Gwarancyjny.

Największa dynamika rozwoju liczby banków wystąpiła po 1992 r., co było spo-wodowane niskimi wymogami kapitałowymi przy zakładaniu banku, łatwością uzyska-nia licencji bankowej oraz możliwością uzyskania preferencyjnego kredytu na urucho-mienie banku. Pomimo szybkiego wzrostu do rekordowego poziomu 61 instytucji czynniki przyczyniające się do tego stały się jednocześnie symptomem kryzysu w latach późniejszych. Liberalizacja regulacji prawnych, niewystarczający nadzór i złe zarządza-nie bankami to kolejne przyczyny znacznego ograniczenia liczby banków w następnych latach. W ciągu trzech lat upadła prawie połowa banków, kolejne stały się przedmiotem procesów konsolidacyjnych na rynku. Dopiero w 1999 r. liczba instytucji ustabilizowała się, po czym w 2007 r. zaczęła ponownie rosnąć. Było to spowodowane rosnącą liczbą oddziałów banków mających siedzibę poza granicami Łotwy. Innym ważnym wydarze-niem był kryzys finansowy, który ponownie zrewidował liczbę banków, zmniejszając ją w efekcie do 27. Wykaz banków i oddziałów zarejestrowanych na koniec 2015 r. pre-zentuje tabela 1. Wpływ kryzysu obrazują również inne dane reprezentujące banki na Łotwie (tabela 2). Tabela 1. Wykaz banków prowadzących działalność na Łotwie na dzień 31 grudnia 2015 r.

Banki i oddziały banków zagranicznych Banki* Oddziały banków zagranicznych

1 2 ABLV Bank Baltic International Bank Baltikums Bank Bank M2M Europe Citadele banka DNB banka (DNB Bank ASA – Norwegia) Expobank Latvijas pasta banka Meridian Trade Bank NORVIK BANKA PrivatBank (AKB PRIVATBANK – Ukraina)

Aktsiaselts Eesti Krediidipank Latvia branch BIGBANK AS Latvia branch Danske Bank AS Latvia branch DNB Bank ASA Latvia branch SKANDINAVSKA ENSKILDA BANKEN AB Riga branch** Svenska Handelsbanken AB Latvia branch Pohjola Bank Plc Latvia branch Scania Finans Aktiebolag Latvia branch Nordea Bank AB Latvia branch LHV Pank Latvia branch

8 Bank Łotwy (Latvijas Banka – Bank of Latvia) jest bankiem centralnym działającym na podstawie Ustawy

o Banku Łotwy z 18 maja 1992 r. („On the Bank of Latvia”). Jego podstawowym celem, podobnie jak in-nych banków centralnych, jest stabilność cen, którą próbuje osiągnąć realizując politykę pieniężną Euro-systemu. Oprócz nadrzędnego celu Bank Łotwy zarządza także rezerwami walutowymi, zapewnia i realizu-je obieg gotówkowy i funkcjonowanie systemu płatniczego, pełni funkcję sprawozdawczą, statystyczną i edukacyjną.

9 Od 2011 r. na Łotwie funkcjonuje nadzór skonsolidowany. Komisja dba o stabilność, konkurencyjność i bezpie-czeństwo rynku finansowego, celem jest również ochrona interesów uczestników rynku finansowego − inwe-storów, deponentów i ubezpieczonych. FCMC dziennie monitoruje ponad 330 uczestników rynku finansowego oraz transakcje wartości około 35 mld euro9. Depozytowy Fundusz Gwarancyjny, który istnieje od 1998 r., odpowiada za funkcjonowanie systemu gwarantowania depozytów.

366

cd. tabeli 1

1 2 Regionala investiciju banka (AB Pivdenny – Ukraina) Rietumu Banka Rigensis Bank SEB banka (Skandinaviska Enskilda Banken AS – Szwecja) Swedbank (Swedbank AB – Szwecja) TRASTA KOMERCBANKA

* W nawiasach podano banki macierzyste. ** Dnia 10 grudnia 2015 r. Komisja Rynków Finansowych i Kapitałowych otrzymała od szwedz-

kiego regulatora informację o tym, że Skandinaviska Enskilda Banken Riga kończy świadcze-nie usług finansowych.

Źródło: The Banking Sector in Figures, The Association of Latvian Commercial Banks, http://lka.org.lv/en/statistics. Tabela 2. Cechy charakterystyczne sektora bankowego na Łotwie w latach 2004-2015

Cecha 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 09. 2015

Liczba oddziałów 583 583 590 654 647 612 542 538 406 342 313 297

Zatrudnienie 9 664 10 520 11 611 13 334 14 381 12 628 11 616 11 480 10 256 9 845 9 362 - Liczba rachunków bankowych (w tys.)

- - - 2 538 2 859 3 015 3 163 3 415 3 444 3 643 2 618 -

Liczba kart płatniczych (w tys.)

1 365 1 711 2 107 2 389 2 518 2 478 2 424 2 325 2 381 2 369 2 305 2 309

Liczba ATM’s 875 878 957 1 143 1 274 1 320 1 359 1 207 1 270 1 154 1 068 1 051

Liczba terminali POS

15 170 18 495 17 571 20 367 23 350 24 381 24 366 25 430 26 259 29 066 31 121 34 396

Źródło: Ibid.

Od 2009 r. liczba oddziałów zaczęła spadać i w efekcie zmniejszyła się o ponad po-łowę. Ograniczono zatrudnienie, co było oznaką głębokiej restrukturyzacji całego sektora. Liczba rachunków bankowych, kart płatniczych i bankomatów spadła, ale nieznacznie. Wzrosła natomiast liczba terminali POS do płatności kartami.

Banki łotewskie były również aktywne w finansowaniu potrzeb mieszkaniowych swoich obywateli, co w kryzysie doprowadziło je do wielu kłopotów. Najbardziej odczuł to Parex Bank, który został znacjonalizowany, a rząd Łotwy był zmuszony poprosić o wspar-cie organizacje międzynarodowe. Łotwie został przyznany kredyt w wysokości 7,5 mld euro, co wiązało się z wieloma trudnymi reformami i wyrzeczeniami10. Odczuły to rów-nież banki, których wyniki finansowe i aktywność zostały znacznie ograniczone. Łotew-ski sektor bankowy jest rozwinięty, oferując klientom korporacyjnym, detalicznym oraz zagranicznym wiele nowoczesnych usług, co stanowi o jego konkurencyjności.

10 The Latvian Banking System, http://www.cosmopolis.ch/english/politics/67/the_latvian_banking_system_

e0067.htm (dostęp: 17.02.2016).

17.2. Rod

Sektoczęścią. Nabanków za2014 r. na nych z krasytuacja ks

KomiCommissiogrupy. Pierpodstawowbiorstw. Doważną pozstyczną łotjących się

W łotnicznego, kkoniec 201który stano(niespełna (po 3,4 prjego udział

Rys. 3. Stru

Źródło: Gene

11 Annual Re12 Łotewski

Łotwie i onie się do na forum mercial Ba

13 Annual Re

dzaje domin

or bankowy toa Łotwie najliagranicznych,Łotwie działa

ajów UE11. Zdształtowała sięisja Rynków Fon – FCMC), rwsza to bank

we produkty bao drugiej grupyzycję aktywówtewskiego sekw obsłudze kotewskim sektoktóry na prze

15 r. jego wartowił ponad po10 proc.), am

roc.). Jeden błu w kapitałac

uktura kapitału weral Information o

eport and ActivityZwiązek Banków

oddziały banków umocnienia i roz

gospodarczym i anks, http://lka.oreport and Activity

ujących inst

o przede wszyiczniejszą grup posiadające alność prowaddaniem Łotewę na koniec 20Finansowych sprawująca naki zorientowanankowe; z ich uy zalicza bankw stanowią dektora bankoweonkretnych klorze bankowystrzeni lat zaw

tość wynosiła ołowę zagranicmerykański (4ank pozostaw

ch ogółem do

w łotewskich baon the Banking A

y Report of the Fiw Komercyjnychzagranicznych. Zzwoju systemu bpolitycznym (Thrg.lv/en/statistics)y Report…, op. c

tytucji kredy

ystkim banki bupą są banki ko

swoje centradziło 17 bank

wskiego Związ015 r.12 i Kapitałowycadzór nad ryn

ane na rynek kusług korzysta

ki zorientowanepozyty niereego jest obecnlientów, jak npym jest zauwawsze przeważ85,2 proc. (rycznych kapita,2 proc.) i ros

wał pod kontr5,6 proc. (na k

ankach Activities 2005-20

inancial and Caph na zasadzie doZostał założony 2bankowego Łotwyhe Banking Secto).

cit., s. 15.

ytowych

będące jego inomercyjne i tole poza graniów i 10 oddzizku Banków

ch (The Finannkiem bankowkrajowy, w swa większość obne na klientów ezydentów. Poność banków dp. przedsiębioażalny znacznżał w łącznej s. 3), dominuj

ałów, następnisyjski (3,6 prorolą rządu, cokoniec 2013 r

015, http://www.f

ital Market Commobrowolności zrz

23 lipca 1992 r. Cy oraz reprezento

or in Figures, The

ntegralną i najowarzyszące iicami Łotwy. iałów bankówKomercyjnyc

ncial and Capwym, dzieli banwojej ofercie pbywateli Łotwyzagranicznych

onadto cechą detalicznych i orstw, klientówny udział kapistrukturze kapący był kapitae był to kapitaoc.), brytyjski było przyczy

r. było 18,1 pr

fktk.lv (dostęp: 02

mission for 2014,zesza banki zarej

Celem Związku jeowanie środowiske Association of

367

jważniejszą im oddziały

Na koniec w zagranicz-ch podobnie

pital Market nki na dwie posiadające y i przedsię-h, w których charaktery-

i specjalizu-w bogatych. itału zagra-pitałów. Na ał szwedzki, ał norweski i i ukraiński yną spadku roc.)13.

2.2016).

, s. 15. ejestrowane na est przyczynia-ka bankowego Latvian Com-

368

17.3. Prze

Sektoków w aktyportfelu krDominacjanak w ostakonkurencj

Rys. 4. Udz

Źródło: Ibid.

Natomka na konistanowiło 4sektora to 5

Swed(tabela 3). jak i wynikpolityki, dzna kredytydetaliczny,Według instanowiły pgo zdecydo

Swedszwedzki Strategia bzarówno dCała grupaposiada 31jest około w 2014 rok

egląd najwię

or bankowy nywach ogółemredytowym toa największycatnich czterechji w latach 20

ział pięciu najw

miast trzy najwiec III kwartał43,7 proc. akt55,8 proc., udzdbank to najwi

Jest on równków finansowzięki której poy. W obu tych, który ofertę formacji dostęprzedsiębiorstowana większdbank Łotwa Swedbank obbanku w całejdla osób prywaa ma 9,5 mln k17 oddziałów

16 tys. osób.ku 15 proc. do

ększych ban

a Łotwie jestm wyniósł na k

już prawie 7ch instytucji jeh latach jeszc10-2011 (rys.

iększych bankó

większe bankiłu 2015 r. postywów całego ział, w depozyiększy bank nanież liderem z

wych. Obecna ozyskał najwięh kategoriach kieruje zarówępnych na kontwa, reszta by

zość to kredytynależy do gru

becny oprócz j grupie jest uatnych, jak i pklientów indyw Szwecji i 2 Grupa bankó

ochodów całej

nków sektor

t skoncentrowkoniec wrześn5 proc., a w dest widoczna

cze się nasiliła. 4).

ów w wartości a

i na Łotwie: Ssiadały aktywa

sektora bankytach ogółem −na Łotwie, którzarówno pod kondycja banęcej na rynku

jest liderem wno do klientóniec września yła skierowany udzielone naupy banków Łotwy i Szw

ujednolicona. przedsiębiorst

ywidualnych i 206 w krajachów bałtyckichj grupy.

ra bankoweg

wany, udział pnia 2015 r. podepozytach ogw całym ana

a po okresie n

aktywów, kredy

Swedbank, ABa o łącznej waowego. Ich ud− 47,2 proc. i wrego aktywa pwzględem zg

nku wynika z pdepozytów, ktna rynku. Sw

ów korporacyj2015 r. 47 pr

na do klientówa cele mieszkabałtyckich, k

wecji równieżJej podstawą

tw, w tym głóponad 600 ty

h bałtyckich, wh (Łotwa, Litw

go

pięciu najwiękonad 64 proc., gółem niespełnalizowanym oniewielkiego z

ytów i depozytó

BLV Bank, Rieartości 13,8 mdział w kapitaw kredytach −przekraczają 5romadzonychprowadzonej ptóre następnie

wedbank to tyjnych, jak i deroc. portfela krw indywidualnaniowe (86 prtórych właściż w Estonii i ą są kompleksównie małychys. korporacyjnw których zatwa, Estonia) g

kszych ban- w łącznym łna 65 proc. okresie, jed-zwiększenia

ów

etumu Ban-mld euro, co ałach całego − 36,5 proc. ,3 mld euro

h kapitałów, przez niego

e przeznacza ypowy bank etalicznych.

kredytowego nych, z cze-roc.). icielem jest na Litwie.

sowe usługi h i średnich. nych. Bank trudnionych generowała

Tab

ela

3. P

odst

awow

e in

form

acje

na

tem

at b

ankó

w n

a Ło

twie

wedłu

g st

anu

na k

onie

c II

I kw

artału

201

5 r.

(w ty

s. eu

ro)

Lp.

Naz

wa

bank

u A

ktyw

a K

apitał

i rez

erw

y Zy

sk/

stra

ta

Dep

ozyt

y

Kre

dyty

RO

A

RO

E og

ółem

pr

zeds

iębi

or-

stw

a

gosp

odar

stw

o do

mow

e

ogół

em

w ty

m n

a ce

le

mie

szka

niow

e 1

Swed

bank

5

370

097,

11

144

336,

179

940

,34

002

282,

93

183

145,

31

491

026,

31

654

168,

71

430

228,

09,

46%

2,09

%2

AB

LV B

ank

4 67

7 10

2,5

268

647,

860

353

,13

659

572,

889

4 86

7,8

518

129,

637

6 73

8,2

340

709,

133

,66%

1,76

%3

Rie

tum

u B

anka

3

756

830,

139

1 60

5,1

56 3

30,6

3 14

4 38

6,1

1 32

9 17

0,6

1 20

1 88

3,2

127

287,

421

267

,320

,85%

2,06

%4

SEB

ban

ka

3 70

3 23

8,5

433

181,

926

258

,72

082

648,

22

479

558,

71

568

039,

788

4 60

2,2

706

175,

48,

13%

0,99

%

5 N

orde

a B

ank

AB

Lat

vija

s fil

iale

2

748

215,

81

594

135,

92

4142

42,4

1 48

2 09

0,8

930

820,

487

3 83

4,5

6 D

NB

ban

ka

2 40

7 94

8,4

270

172,

313

637

,11

171

459,

91

624

399,

361

9 40

5,3

994

236,

385

3 96

2,8

6,89

%0,

76%

7 C

itade

le b

anka

2

346

271,

519

9 53

2,6

17 3

75,8

1 86

1 33

9,1

1 01

8 83

9,1

677

436,

833

9 39

6,5

170

641,

812

,43%

1,02

%8

NO

RV

IK B

AN

KA

1

074

629,

598

321

,24

052,

787

1 83

1,2

306

382,

928

2 41

0,2

23 9

72,8

3 77

7,2

5,60

%0,

50%

9 B

altik

ums B

ank

727

988,

455

708

,18

096,

563

4 52

3,6

63 0

03,5

59 4

00,3

3 60

3,2

485,

719

,50%

1,50

%

10

Reģ

ionā

lā in

vestīc

iju

bank

a 67

8 52

8,9

35 3

13,1

-293

,359

6 19

8,5

96 8

93,3

93 2

81,8

3 61

1,5

44,4

-1,0

9%-0

,06%

11

Priv

atB

ank

677

359,

965

685

,98

058,

957

9 56

0,3

324

096,

329

1 50

7,2

32 5

89,1

11 8

62,2

17,2

8%1,

49%

12

Dan

ske

Ban

k fil

iāle

La

tvijā

56

6 40

8,2

328

311,

936

8 97

1,6

247

738,

312

1 23

3,3

113

690,

5

13

TRA

STA

K

OM

ERC

BA

NK

A

549

405,

839

599

,3-2

442

,945

7 19

9,9

121

205,

310

4 08

2,7

17 1

22,5

4 77

3,9

-7,0

9%-0

,49%

14

Bal

tic In

tern

atio

nal B

ank

546

828,

333

730

,22

192,

547

4 33

1,2

85 6

52,6

70 9

99,8

14 6

52,8

1 69

7,3

8,74

%0,

53%

15

Expo

bank

42

8 36

0,6

80 5

78,2

11 4

00,4

318

991,

169

185

,666

352

,12

883,

50,

020

,61%

3,48

%

16

Pohj

ola

Ban

k fil

iāle

La

tvijā

30

3 45

9,9

264

872,

041

627

,441

627

,40,

00,

0

17

Mer

idia

n Tr

ade

Ban

k 28

4 94

8,2

23 8

45,6

-12,

324

6 13

0,9

122

514,

010

5 83

9,9

16 6

75,1

6 67

1,3

-0,0

7%-0

,01%

18

Rig

ensi

s Ban

k 19

0 16

7,1

43 4

61,4

3 17

3,9

136

365,

336

115

,135

367

,274

7,9

40,6

10,3

5%1,

85%

19

Latv

ijas p

asta

ban

ka

190

167,

015

352

,83

398,

716

5 14

4,6

43 4

92,4

33 9

51,6

9 54

0,8

6 89

5,5

31,1

6%2,

75%

20

Ban

k M

2M E

urop

e 16

3 84

5,5

12 4

00,0

1 29

1,6

137

166,

252

050

,026

865

,625

184

,40,

013

,17%

1,02

%21

B

IGB

AN

K L

atvi

jas f

iliāl

e10

0 63

7,0

2 71

2,2

70 6

21,8

80 9

90,2

0,0

80 9

90,2

0,0

22

Sven

cka

Han

dels

bank

en

AB

Lat

vija

s filiāl

e 28

607

,5-

-11

252

,719

374

,619

204

,916

9,8

154,

4-

-

23

Eest

i Kre

diid

ipan

k La

tvija

s filiāl

e 23

674

,4-

-303

,229

021

,110

868

,39

220,

71

647,

61

514,

5-

- Źr

ódło

: Witr

yna

inte

rnet

owa

Stow

arzy

szen

ia Ł

otew

skic

h B

ankó

w K

omer

cyjn

ych:

http

://w

ww

.lka.

org.

lv.

369

370

Swedbank Łotwa wygenerował w 2015 r. na działalności odsetkowej niespełna 104 mln euro, czyli o 2,6 proc. mniej w porównaniu do 2014 r. Przyczyną spadku były niższe dochody odsetkowe w porównaniu z rokiem poprzednim. Wynik z tytułu prowizji w 2015 r. wzrósł o 7 proc., co było głównie spowodowane większymi przychodami banku z tytułu prowizji od kart, którymi liczba transakcji zwiększyła się o 14 proc. Zysk netto wzrósł o 12,7 proc. pomimo ograniczenia działalności kredytowej o ponad 8 proc. w 2015 r. Wartość depozytów w ciągu roku wzrosła o 7 proc., dając 17-procentowy udział w rynku (31.12.2014 r. – 17 proc.), udział w rynku kredytów się nie zmienił i był na po-ziomie 22 proc. Współczynnik wartości kredytów do depozytów był na poziomie 83 proc., podczas gdy rok wcześniej było to 89 proc.14 Dobre wyniki i pozycja lidera obrazują także lepszą rentowność banku mierzoną wskaźnikami zwrotu na kapitale i na aktywach. Wartość ROE w ciągu roku wzrosła z 10,74 proc. w 2014 r. do 11,48 proc. na koniec 2015 r., natomiast ROA z 2,33 proc. do 2,53 proc. w tym samym okresie15. W 2015 r. Swedbank osiągnął porozumienie z Danske Bank w sprawie przejęcia bankowości detalicznej tego banku na Łotwie i Litwie. Finalizacja porozumienia jest planowana na pierwsze półrocze 2016 r., a uwarunkowana od zgody organów nadzorczych w tych krajach.

Drugim pod względem wartości posiadanych aktywów jest ABLV Bank założony 17 września 1993 r. Pierwszy oddział banku został uruchomiony w Aizkraukle, tworząc ówczesną nazwę banku „Aizkraukles Banka”. W 1995 r. akcjonariuszami banku i zara-zem jego kierownikami zostali Ernests Bernis i Oļegs Fils, którzy do dnia dzisiejszego zarządzają nim, będąc jednocześnie największymi akcjonariuszami − pierwszy pełniąc funkcję prezesa zarządu, drugi przewodnicząc radzie nadzorczej. W tym samym roku bank rozszerzył swoją działalność, otwierając oddział w Rydze. W kolejnych latach rozwijał produkty dla klientów zagranicznych, oferując im szeroki pakiet, wśród których szczególną rolę odgrywały produkty umożliwiające realizowanie płatności. Bank stał się znaczącym graczem na łotewskim rynku finansowym i był jednym z pierwszych, który wprowadził zdalne kanały obsługi. W 2004 r. uruchomił drugą część działalności – za-rządzanie inwestycjami i stworzył dwie spółki zależne „AB.LV Asset Management” (zarządzanie inwestycjami) i „AB.LV Capital Markets” (usługi brokerskie). W 2009 r. ABLV Bank wprowadził trzecią linię swoich usług opartą na działalności doradczej w zakresie ochrony aktywów. Kolejnym wydarzeniem była zmiana nazwy banku w 2011 r. na obecną – ABLV Bank AS. Zgodnie z informacjami banku na koniec III kwartału 2015 r. w strukturach była centrala i jeden oddział w Rydze16. Głównymi akcjonariu-szami pozostają założyciele banku, którzy są w posiadaniu 39,1 proc. akcji każdy. Pozo-stali, mniejsi akcjonariusze mają 12,46 proc. udziału, a 9,34 proc. to właściciele akcji bez prawa głosu.

Zgodnie z opublikowanymi wynikami za okres styczeń-wrzesień 2015 r. Bank zgromadził ponad 3,5 mld euro depozytów (7-procentowy wzrost w porównaniu do 31.12.2014 r.) i udzielił niespełna 900 mln euro kredytów, z czego prawie 58 proc.

14 Witryna internetowa Swedbank Łotwa: www.swedbank.lv. 15 Interim report January-December 2015, Swedbank AS, Latvia, www.swedbank.lv. 16 Bank posiada także spółkę zależną w Luksemburgu oraz przedstawicielstwa w Azerbejdżanie (Baku), na

Białorusi (Mińsk), w Kazachstanie (Ałma-Ata), na Cyprze (Limassol), w Rosji (Moskwa, Petersburg, Wła-dywostok), na Ukrainie (Kijów, Odessa), w Uzbekistanie (Taszkient) oraz w Hongkongu (witryna interne-towa ABLC Banku: www.ablv.com).

371

przedsiębiorcom, a 42 proc. gospodarstwom domowym (zdecydowana większość − 90 proc. − to kredyty na cele mieszkaniowe). W omawianym okresie Bank osiągnął zysk na poziomie ponad 60 mln euro, 17 proc. więcej niż w tym samym okresie roku poprzed-niego (01.01.2014-30.09.2014 − 50 029 000 euro). Umożliwiło to osiągnięcie zwrotu na aktywach ROA w wysokości 1,76 proc. i zwrotu na kapitale ROE – 33,66 proc. (w okresie styczeń-wrzesień 2014 r. wartości te miały wartość odpowiednio: 1,86 proc. i 34,14 proc.)17. Współczynnik wypłacalności na koniec 2014 r. był na poziomie 5,67 proc., podczas gdy rok wcześniej jego wartość wynosiła 5,71 proc.18 Na uwagę zasługuje niska wartość wskaźnika „kredyty do depozytów”, który był na poziomie 24,45 proc. Świadczy to charakterze banku, który tylko czwartą część depozytów przeznacza na działalność kre-dytową. Większość zebranych funduszy Bank inwestuje w papiery wartościowe, których łączna wartość na koniec września 2015 r. wyniosła 2,59 mld euro. Portfel składa się głównie z dłużnych papierów wartościowych o stałym dochodzie i wysokim ratingu. Papiery wartościowe o ratingu AA- i wyższym stanowiły 73,2 proc. całego portfela19.

Trzecim największym bankiem na Łotwie jest Rietumu Banka specjalizujący się w obsłudze klientów korporacyjnych i osób zamożnych. Pomysłodawcą i założycielem banku w 1991 r. był Leonid Esterkin. W maju 1992 r. bank został zarejestrowany, a na-stępnie zatrudnił pierwszych pracowników. Natomiast w 1993 r. został wdrożony system zdalnej obsługi rachunków przez klientów. W 1995 r. Bank wyemitował pierwszą kartę płatniczą i został piątym największym bankiem na Łotwie, a w 1998 r. wprowadził nową strategię, w której po raz pierwszy pojawiły się produkty bankowości korporacyjnej. Rozwój banku doprowadził do akwizycji na łotewskim rynku, w efekcie czego w 2001 r. Rietumu Bank kupił Saules Banka, zwiększając tym samym swój potencjał, a w 2004 r. rosyjskiego brokera ECO Save, tworząc nową spółkę inwestycyjną RB Investment. W wyni-ku dalszego rozwoju w 2008 r. Bank został współwłaścicielem Grupy WestLeasing w Rosji i na Białorusi oraz ukraińskiego brokera „Savings Company”20.

Rietumu Banka to klasyczny bank korporacyjny i dla bogatych klientów, o czym świadczy również jego aktywność kredytowa. Według danych na koniec III kwartału 2015 r. wartość depozytów była na poziomie 3,14 mld euro, natomiast wartość portfela kredytowego 1,33 mld euro, z czego 90 proc. stanowiły kredyty udzielone przedsiębior-stwom. Wygenerowany zysk za dziewięć miesięcy 2015 r. był o 31 proc. wyższy niż w tym samym okresie roku poprzedniego21. Bank prowadzi działalność w wielu krajach. Jest aktywny na arenie międzynarodowej, posiadając oddziały, przedstawicielstwa lub partnerów w Rosji (m.in. w Moskwie, Petersburgu, Władywostoku), Kazachstanie (Ałmaty), Armenii (Erewań), na Białorusi (Mińsk), Ukrainie (Kijów, Dniepropietrowsk), w Rumunii (Bukareszt), Wielkiej Brytanii (Londyn), Izraelu (Tel Awiw) i w Turcji (Stambuł). Naj-większym udziałowcem Banku jest jego założyciel wraz z rodziną, posiadając 33,12 proc.

17 Public Quarterly Report January, September 2015, ABLV Bank, AS, s. 12. 18 Dane pozyskane z bazy Orbis (www.orbis.bfdinfo.com). 19 Analizując inwestycje z punktu widzenia krajów, emitentów papierów wartościowych, procentowy udział

przedstawiał się następująco: USA − 30,7%, Niemcy − 15,4%, Łotwa − 10,2%, Kanada − 8,5%, Rosja − 8,4%, Szwecja − 7,4%, Holandia − 2,7% i Norwegia − 1,9%. 3,6% było inwestowane w papiery wartościowe emi-towane przez instytucje międzynarodowe (np. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju). Roczna rentowność portfela papierów w analizowanym okresie wyniosła 2,3% (Public Quarterly Report…, op. cit., s. 2).

20 Witryna internetowa Rietumu Banka: www.rietumu.com. 21 Public Report for the 3rd Quarter 2015, Rietumu Banka, 2015, s. 7.

372

akcji, nastęścicielem jcy 17,34 pr 17.4. Stru

W larozwojem,skiej. RokiDo tego cznych depozpadku kredwzrosły o jednak w p

Rys. 5. Dyn

w la

Źródło: Ibid.

Równwpływ 200sektor notopoprzednicszego. Zadwielkiego na skumulczęściowo 22 Baza Orbi23 1 stycznia

= 0,70288łaty w celu

ępnie Bosweljest Irlandczykroc., natomias

uktura aktyw

tach 2005-20 czego przycziem przełomozasu rosła skumzytów, potemdytów najwięk112 proc., a d

przypadku kre

namika aktywówatach 2005-2015

nież analiza w08 r. (rys. 6). Nował znaczne sch. Negatywndowalające jezachwiania od

lowana wartośbyło także ko

is (www.orbis.bfda 2014 r. Łotwa w804 łata (LVL). Wu ich porównywa

l (Internationak Dermot Desst 16,43 proc.

wów i pasyw

08 łotewski szyną było m.i

owym, podobnmulowana wa

m odnotowano kszy wzrost o depozyty – o 5dytów niewie

w, depozytów i 5 (w tys. łatów2

wartości zgromNajgorsze podstraty wywołan

na tendencja zst kształtowand 2012 r. charść kapitałów łoniecznością,

dinfo.com); Publiweszła do strefy Wszystkie wartośalności.

al) Consultingsmond oraz Aakcji należy d

wów sektora

sektor bankowin. przyjęcie Łnie jak w wieartość aktywów spadki wspo138 proc. odn

57 proc. Dopieelką poprawę z

kredytów sekto23)

madzonych kad tym względne m.in. strata

została odwrócanie się wielkrakteryzują sięłotewskich baaby sektor fun

ic Report for the euro. Kurs wymici publikowane o

g Limited – 3Arkady Suharedo mniejszych

bankowego

wy charakteryŁotwy do grolu innych krajw, udzielonychmnianych wienotowano w laero lata 2012-zauważono w

ora bankowego

apitałów i zyskdem były lata 2ami na działalncona w 2012

kości kapitałówę wzrostem. Wanków wzrosłnkcjonował pr

3rd Quarter..., opiany łotewskiegood 2014 r. zostały

33,11 proc., ktenko z rodzinąh akcjonariusz

o

yzował się intna krajów Unjach Europy, h kredytów i zelkości (rys. 5atach 2005-20-2013 przynio2015 r.

na Łotwie

ków/strat ukaz2009-2011, kiności kredytowr. i trwa do dw, które po o

W latach 2005ła o ponad 17rawidłowo po

p. cit., s. 5. łata na euro wyny po tym kursie p

tórego wła-ą posiadają-zy22.

ntensywnym nii Europej-był 2008 r. zgromadzo-5). W przy-008, aktywa osły zmianę,

zuje istotny iedy to cały wej w latach dnia dzisiej-okresie nie-5-2015 łącz-72 proc., co o 2008 r.

ynosił 1 euro = przeliczone na

Rys. 6. War

Źródło: Ibid.

Od 20(rys. 7), dokredytów, tość i liczbkredytowanich analiz10 mld łatw aktywacwzrosła po

Rys. 7. Głów

Źródło: Ibid.

rtości kapitałów

005 r. aktywao czego w najktóra w ciągu

ba zaczęły maa banków, będzowanych latatów (14,5 mldch ogółem. Wonad dwukrotn

wne pozycje ak

w i zyskowność

banków na Łjwiększym stou czterech lat aleć, do czegdąca wielokroach polityka krd euro), co sp

W całym analinie.

ktywów w latac

banków na Łot

Łotwie charaktopniu przyczywzrosła o nie

go przyczynił otnie efektem redytowa zost

powodowało oizowanym ok

ch 2005-2015 (w

twie w latach 2

teryzowały sięyniła się rosnespełna 140 psię kryzys i bograniczenia

tała ustabilizookoło 50-proc

kresie skumulo

w tys. łatów)

005-2015 (w ty

ę gwałtownymąca wartość u

proc. Po 2008 bardzo ostrożnryzyka. W tr

owana na pozicentowy udziaowana wartoś

373

ys. łatów)

m wzrostem udzielonych r. ich war-żna polityka rzech ostat-iomie około ał kredytów ść aktywów

374

Wśródomowe (rna pewna skoniec 201kracza 5 lałach stanowwiększościwśród nierNatomiast średnimi i niec 2015 r

Rys. 8. Stru

Źródło: Ibid.

Gospbiorców, kszych trzectyki bankóprzyspieszkracza 70 jest widocgrupę stanoilość udziemniejszą weuro, nawe

24 Dane Kom

ód kredytobiorys. 8). Po zaostabilizacja. W15 r. udzielonoat (60 proc.), nwią około 80-i dominują orezydentów dow grupie przedużymi przed

r.).

uktura kredytów

odarstwa domktóra zaciągałch latach, zaraw i możliwośenie ich dynaproc. wszystk

czny powrót kowią kredyty

elonych kredywartość pojedet przed wstąp

misji Rynków Fin

rców dominuostrzeniu polit

W całym okreso prawie trzykniż tych w prz85 proc. całegbywatele Łot

ominującą waledsiębiorstw rdsiębiorstwam

w w latach 2005

mowe są drugąa kredyty przaz po wstąpieć udzielania k

amiki. Pomimokich udzielonkredytów miekonsumenckitów, dominują

dynczej transapieniem Łotwy

nansowych i Kapi

ują dwie gruptyki kredytowsie dominują kkrotnie więcejzedziale 1-5 lago portfela. Wtwy, którzy zlutą jest dolar rozkład jest rómi, z niewielk

5-2015

ą największą zeważnie na ceniu Łotwy dokredytów w wo pewnych w

nych tej grupieszkaniowychie, ale ich udzą te udzielaneakcji24. W cay do Euroland

itałowych na dzie

py: przedsiębwej w 2008 r. okredyty średnij kredytów, ktat (22 proc.). K

Wśród kredytobzaciągnęli kreamerykański

ównomierny pką przewagą ty

po przedsiębicele mieszkano Unii Europe

walutach obcycahań w całyme klientów. W

h do poziomuział jest znacze na cele konsałym okresie du.

eń 31.12.2015 r. (

biorstwa i good 2012 r. jestio- i długotermtórych okres sKredyty w obbiorców w przedyty w euro(dane na koni

pomiędzy mikrych drugich (

iorstwach grupniowe (rys. 9)ejskiej, liberalch spowodowa

m okresie ich uW ostatnich tru sprzed kryzynie mniejszy. umpcyjne ze wdominującą w

http://www.fktk.l

ospodarstwa st zauważal-minowe. Na spłaty prze-

bu przedzia-zeważającej

o, natomiast iec 2015 r.).

kro, małymi, (stan na ko-

upą kredyto-). W pierw-lizacja poli-ały znaczne udział prze-rzech latach zysu. Drugą Analizując względu na

walutą było

lv/lv).

Rys. 9. Cel

Źródło: Ibid.

Wartarozwojem przeterminprzyszło wpowyżej 1spada, osią8,7 proc. Ndni – 1,1 W ciągu zmniejszył

Rys. 10. Wa

Źródło: Ibid.

25 Ibid.

udzielenia kred

a zauważeniaproduktowym

nowanych, przwraz z kryzyse80 dni nagle wągając na koniNatomiast kreproc., a od 9trzech ostatnła się o 3,9 pro

artość kredytów

dytu gospodarst

jest równieżm (lata 2005-2zy czym opóźem finansowywzrosła. Wartec 2015 r. 6,9

edyty z opóźn91 do 180 dn

nich analizowoc. (ponad 400

w z opóźnieniam

twom domowym

ż jakość portfe2008), w szczźnienia nie przym, kiedy watość należnośc

9 proc.; w 2014nieniem do 30ni – 0,7 proc

wanych lat w0 mln euro).

mi w spłacie (w

m w latach 200

fela kredytowezególności krezekraczały 30artość kredytóci przetermino4 r. także było

0 dni wyniosłyc. wartości w

wartość kredyt

w tys. euro)

5-2015

ego. Wraz z iedytów, wzrodni (rys. 10)

ów z przetermowanych powo to 6,9 proc., y 3,7 proc., oszystkich udztów przeterm

375

ilościowym osła wartość . Najgorsze

minowaniem wyżej 90 dni

w 2013 r. – od 31 do 90 zielonych25.

minowanych

376

Rys. 11. Wartość kredytów z opóźnieniami w spłacie (w proc.)

Źródło: Financial Stability Report 2013/2014, Latvijas Banka 2014, s. 57; Financial Stability Report 2015, Latvijas Banka 2015, s. 51.

Pasywa banków odzwierciedlają panującą w całym sektorze tendencję gwałtowne-

go rozwoju w latach 2005-2008, a następnie spowolnienie w czasie kryzysu i kolejny wzrost od 2012 r. W pasywach dominują depozyty, które w ciągu 11 analizowanych lat wykazywały się zmianami (rys. 12). W pierwszych czterech latach znacznie rosły zobo-wiązania wobec instytucji kredytowych, które po 2008 r. diametralnie się zmniejszyły. Wzrost pasywów był proporcjonalny do przyrostu wartości depozytów. Warty zauważe-nia jest również wzrost kapitałów banków od 2012 r. Najliczniejszą grupą depozytariu-szy są przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe (rys. 13), których wartość oszczędności w ostatnich latach rośnie (w większym stopniu dotyczy to gospodarstw domowych).

W grupie gospodarstw domowych można wyróżnić dwie kategorie: rezydentów i nie-rezydentów (rys. 14). W całym okresie grupy te deponują podobne wartości w bankach, jednak w ostatnich dwóch latach dominują klienci zagraniczni. Częściowo jest to spo-wodowane osłabieniem euro w stosunku do dolara, ponieważ nierezydenci deponują głównie dolary. Analizując okres, na jaki klienci zakładają lokaty, dominują te z na-tychmiastową możliwością wypłaty, a lokaty terminowe stanowią zdecydowaną mniej-szość. Na koniec 2015 r. wartości te wynosiły odpowiednio 13,8 oraz 2,5 mld euro.

0,7 0,5 0,5 1,9

8,611,3 11,5

86,1 5,3 5,3

1,1 0,4 0,73,6

16,419 17,5

11,18,3 6,9 6,9

0

5

10

15

20

Udział kredytów przeterminowanych w kredytach ogółem

Udział kredytów z opóźnieniem pow.90 dni w kredytach ogółem

Udział rezerw na kredyty z utratą wartości w kredytach ogółem

Udział kredytów z opóźnieniem pow. 90 dni w kredytach ogółem

Rys. 12. Głó

Źródło: Gene

Rys. 13. Str

Źródło: Ibid.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

ówne pozycje p

eral Information o

ruktura podmiot

Podmioty rzą

Przedsiębiors

Instytucje no

pasywów bankó

on the Banking A

towa depozytów

ądowe i samorząd

stwa prywatne i p

on profit

ów na Łotwie w

Activities…., op. c

w banków na Ł

dowe Instyt

publiczne Gosp

w latach 2005-2

cit.

Łotwie w latach

tucje finansowe

podarstwa domow

015 (w tys. łató

2005-2015

we

377

ów)

378

Rys. 14. Str

Źródło: Ibid. 17.5. Wyn

Analiprzypadku Głównym źtek oraz prków. Od 2ponad 400kowych, kw tym sam

Rys. 15. Głó

Źródło: Ibid.

ruktura pochodz

niki finansow

izując zyskowmożna zauwźródłem ich dorowizji i opłat012 r. zyski b mld euro. Cz

które banki zmmym czasie wz

ówne pozycje r

zenia depozytów

we sektora b

wność oraz główważyć znamienochodów jest t. W ostatnich

banków rosną,zęściowo jest t

mniejszyły o 3zrosły koszty a

rachunku zyskó

w w bankach n

bankowego

wne elementynny wpływ 20tradycyjna bananalizowanyc

, w ostatnim rto rezultatem 0 proc. w lataadministracyj

ów i strat sektor

a Łotwie w lata

y rachunku zys008 r. na konnkowość, domich latach widaroku był to wzograniczania

ach 2013-201ne i osobowe

ra bankowego w

ach 2005-2015

sków i strat, tandycję bankówinuje wynik z ać pewną popzrost o ponad kosztów, głów5. W niewielk(o 3 proc.).

w latach 2005-2

także w tym w (rys. 15). tytułu odse-

prawę wyni-30 proc. do wnie odset-kim stopniu

2015

Wpływskaźnikowartości wto banki sta

Rys. 16. Głó

Źródło: Kom2014

Kszta

wskaźnikaw granicaca w następtowności, o

Rys. 17. Wa

Źródło: Gene

26 C/I − Cost

yw kryzysu finowej (rys. 16).w 2008 r. Koleały się ponow

ówne wskaźnik

misja Rynków Fin4, s. 57.

ałtowanie się a C/I26, który wch 50 proc. (r

pnym 60,34 probrazowana ta

artości wskaźni

eral Information o

t to Income (kosz

nansowego na. Zarówno renejne lata to po

wnie rentowne.

ki reprezentując

nansowych i Kapi

kosztów w sw bankach narys. 17). Jedyroc. Ostatni oakże coraz mn

ika koszty do do

on the Banking A

zty do dochodów)

a banki na Łotntowność kapowolne wycho.

ce łotewski sekt

itałowych, Financ

stosunku do a Łotwie w caynie w 2010 rokres to restruniejszą wartoś

ochodów w lata

Activities…, op. ci

).

twie jest widopitałów, jak i aodzenie na pro

tor bankowy w

cial Stability Rep

dochodów jeałym badanymr. jego wartośkturyzacja baścią współczyn

ach 2005-2015

it.

oczny równieżaktywów obniostą, aż do 20

latach 2005-20

port 2013/2014, L

est mierzone m okresie ksztść wynosiła 7nków i poprawnnika.

(w proc.)

379

ż w analizie niżyły swoje

12 r., kiedy

015 (w proc.)

Latvijas Banka

za pomocą tałtował się

72,01 proc., awa ich ren-

380

Sektor bankowy na Łotwie został poddany wielu przeobrażeniom, które zachodziły pod wpływem zarówno czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Wstąpienie do Unii Europejskiej oraz przyjęcie euro zmieniły krajobraz bankowy w tym kraju. Niższe stopy procentowe, możliwość otwierania banków i oddziałów przez międzynarodowe instytucje finansowe wywołały zwiększenie udziału kapitału zagranicznego, głównie szwedzkiego, który dzisiaj jest najmocniej reprezentowany. Cechą charakterystyczną łotewskiego sektora bankowego jest obecność banków detalicznych i specjalizujących się w obsłudze konkretnych klientów, jak np. przedsiębiorstw, klientów bogatych. Banki można podzielić na dwie grupy: pierwsza jest zorientowana na rynek krajowy i specjali-zuje się w obsłudze rodzimych klientów, natomiast druga to instytucje, które ogniskują się na rynkach zagranicznych.

Swoje piętno na kształcie i kondycji banków odcisnął również ostatni kryzys finan-sowy, który doprowadził do konieczności przedefiniowania strategii inwestycyjnych wielu instytucji. Wyniki finansowe i aktywność banków zostały znacznie ograniczone. Pomimo tego łotewski sektor bankowy można uznać za rozwinięty, co świadczy o jego konkurencyjności. Bibliografia Annual Report and Activity Report of the Financial and Capital Market Commission for 2014.

EU Banking Structure, European Central Bank, October 2008.

Financial Stability Report 2015, Latvijas Banka 2015.

Financial Stability Report 2013/2014, Latvijas Banka 2014.

Interim Report January-December 2015, Swedbank AS, Latvia.

OECD Economic Surveys LATVIA – OVERVIEW, February 2015.

Public Quarterly Report January-September 2015, ABLV Bank, AS.

Public Report for the 3rd Quarter 2015, Rietumu Banka, 2015.

Wierzba R., Gostomski E., Penczar M., Liszewska M., Górski P., Giżyński J., Małecka E., Polski sektor bankowy wobec wyzwań związanych z kryzysem finansowym w strefie euro, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot 2014.

Witryna internetowa Banku Łotwy: https://www.bank.lv.

Witryna internetowa Komisji Rynków Finansowych i Kapitałowych: http://www.fktk.lv.

Witryna internetowa Stowarzyszenia Łotewskich Banków Komercyjnych: http://www.lka.org.lv.

Witryna internetowa Banku Światowego: http://databank.worldbank.org.

Witryna internetowa Banku Centralnego Łotwy: www.bank.lv.

Witryna internetowa: www.cosmopolis.ch/english/.

Witryna internetowa bazy danych Orbis: www.orbis.bfdinfo.com.

Witryna internetowa banku Rietumu: www.rietumu.com.

Witryna internetowa Swedbank: www.swedbank.lv.

18. Sektor bankowy Malty

(Magdalena Bywalec) 18.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Sektor bankowy Malty swoje korzenie wywodzi z bankowości angielskiej i to wła-śnie jej zasady kształtowały bankowość na Malcie do 1968 r. W 1969 r. powołano Cen-tralny Bank Malty i zastąpiono funt brytyjski, który wówczas był jeszcze w obiegu, funtem maltańskim. Od tej pory CBM przejął od Banku Anglii funkcję emisyjną.

Sektor bankowy Malty obecnie tworzą instytucje kredytowe, które są sklasyfiko-wane na Malcie w trzy grupy1.

Pierwsza to banki krajowe z siedzibą na Malcie, tzw. core domestic banks. Banki te mają kluczowe znaczenie dla gospodarki Malty. Do „core banks” są zaliczane wszyst-kie te banki, które mają silny związek z gospodarką kraju i koncentrują się głównie na obsłudze klienta krajowego. Zazwyczaj są to zatem instytucje kredytowe licencjonowane na Malcie przez MFSA. Instytucje te zapewniają pełen zakres usług bankowych oraz są głównymi dostawcami usług kredytowych i depozytowych dla klienta krajowego.

Grupa „core banków” na Malcie składa się z pięciu banków z aktywami ogółem na poziomie około 2,5 raza większymi od krajowego PKB, z czego ponad 94% reprezentuje depozyty detaliczne rezydentów2. Do grupy tej są zaliczane takie banki, jak: Bank of Valetta plc, HSBC Bank Malta plc, APS Bank Limited, Benif Bank (Malta) i Lombard Bank Malta plc3.

Core banki charakteryzują się tradycyjnym i konserwatywnym modelem bizneso-wym z ograniczonym finansowaniem hurtowym, niskim wskaźnikiem kredytów do depozytów i portfelem inwestycyjnym składającym się głównie z dłużnych papierów wartościowych utrzymywanych do terminu wykupu, co chroni bilanse tych banków przed wahaniami na rynku.

Struktura segmentu core domestic bank jest na Malcie silnie skoncentrowana. Dwa największe banki Bank of Valetta plc i HSBC Bank Malta plc posiadają łącznie prawie 90% łącznych aktywów tej grupy banków4.

Druga grupa instytucji kredytowych funkcjonujących na Malcie to banki krajowe z przeważającym kapitałem zagranicznym, tzw. non-core domestic banks. Są to banki o ograniczonym znaczeniu dla krajowej gospodarki, gdyż zapewniają dostęp do ograni-czonego zasobu usług finansowych. Do tej grupy są najczęściej zaliczane banki licen-cjonowane na terenie UE działające na Malcie. Stanowią one najmniejszą grupę banków

1 MFSA Annual Report 2014 z dnia 1.02.2016 r., s. 20, www.mfsa.com.mt. 2 Dane z 2014 r., za: Macroeconomic Imbalances Malta 2014, opracowanie na potrzeby Komisji Europejskiej. 3 Occasional Papers 184, European Comission, March 2014, s. 23. 4 www.ec.europa.eu/economy_finance/.../ocp184_en.pdf (dostęp: 20.01.2016).

382

na Malcie, w skład której wchodzi osiem banków ze zobowiązaniami brutto w wysoko-ści około 25% PKB (28% PKB), z czego około 5% pochodzi z depozytów rezydentów5. Do grupy tej są zaliczane następujące banki działające na Malcie: BAWAG Malta Bank Ltd, FIMBank plc, IIGBank (Malta) Ltd, Izola Bank plc, Mediterranean Bank plc, Sparkasse Bank Malta plc, Mediterranean Corporate Bank Ltd, Credit Europe Bank NV6. Grupa ta jest zdominowana przez dwie instytucje kredytowe: Mediterranean Bank plc i FIMBank plc, których zobowiązania brutto razem stanowią 2/3 łącznych zobowiązań tej grupy7. Szczególną rolę w grupie non-core banks odgrywa Mediterranean Bank, którego zobo-wiązania stanowią ponad 30% PKB Malty, z czego 10% PKB to zobowiązania rezyden-tów. Taki stan rzeczy powoduje, że Mediterranean Bank jest czwartym co do wielkości bankiem na Malcie. Warto także zaznaczyć, że zgodnie z danymi Międzynarodowego Funduszu Walutowego na 2014 r. zobowiązania rezydentów w grupie non-core domestic banks składały się głównie z depozytów od klientów korporacyjnych.

Banki typu non-core nie są na ogół typowymi bankami detalicznymi. Ich sieć od-działów w porównaniu z grupą core banks jest ograniczona. Nie są one w stanie konku-rować o krajowe depozyty rezydentów, dlatego zazwyczaj koncentrują się na obsłudze międzynarodowego handlu (factoring, kredyty konsorcjalne, gwarancje bankowe, akre-dytywy itp.). Głównym źródłem ich zysku są dochody pozaodsetkowe, co wskazuje na dużą zależność tych banków od działalności inwestycyjnej. Inwestycje w papiery warto-ściowe stanowią ponad 40% ich aktywów ogółem, co jest dwukrotnie wyższą wartością w porównaniu z bankami z grupy core8.

Ostatnią trzecią grupę instytucji kredytowych na Malcie stanowią banki między-narodowe (international banks, często oznaczane także jako others banks), do któ-rych są zaliczane te z instytucji kredytowych, które nie mają praktycznie większego wpływu na krajową gospodarkę. W grupie tej znajdują się przede wszystkim banki li-cencjonowane poza UE. Tego rodzaju instytucje kredytowe są nastawione głównie na transakcje międzynarodowe i inwestycje w długoterminowe papiery wartościowe (usługi powiernicze, zarządzanie papierami wartościowymi, private banking). Jako pozostałe banki czy też banki międzynarodowe są klasyfikowane takie instytucje kredytowe dzia-łające na Malcie, jak: AgriBank plc, Akbank T.A.S., CommBank Europe Limited, Deut-sche Bank (Malta) Ltd, ECCM Bank plc, Ferratum Bank Ltd, Pilatus Bank Ltd, FCM Bank Ltd, NBG Ban Malta Ltd, Nemea Bank Ltd, Saadgroup Bank Europe Ltd, Sata Bank plc, Turkiye Garanti Bankami Anonim Sirketr, Novum Bank Ltd i Yapi Kredi Bank Malta Ltd.

Aktywa ogółem banków międzynarodowych działających na Malcie, zgodnie z da-nymi z raportu IMF ze stycznia 2016 r., wynoszą na koniec 2015 r. około 3,3 raza więcej niż PKB Malty. Stanowią one około 333% PKB Malty. Przy czym większość tych akty-wów jest w posiadaniu dwóch oddziałów banków tureckich9.

5 Malta – 2015 Article IV Consultation – Press Relese and Staff Report, January 2016, IMF Country Report

No 16/20, s. 20, www.imf.org. 6 www.eu.europa.eu/MFSA Annual Report 2014.pdf (dostęp: 20.01.2016). 7 Malta – 2015 Article IV Consultation…, op. cit., s. 20. 8 www.eu.europa.eu/MFSA Annual Report 2014.pdf (dostęp: 20.01.2016). 9 www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2016/cr1620.pdf (dostęp: 1.02.2016).

383

Liczebność sektora bankowego na Malcie w latach 2007-2015 zaprezentowano w tabeli 1. Tabela 1. Liczba instytucji kredytowych na Malcie w latach 2007-2015 w podziale na banki

krajowe i międzynarodowe

Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ogólna liczba instytucji kredytowych 20 21 23 25 26 26 27 27 28 Banki krajowe (core i non-core) 6 6 7 9 10 10 12 b.d. b.d. Banki międzynarodowe 14 14 16 16 16 16 15 b.d. b.d.

Źródło: Na podstawie danych EBC, IMF i MFSA.

Analizując liczebność sektora bankowego na Malcie, należy wskazać na stały wzrost liczby instytucji kredytowych działających czy też zaczynających działać w tym kraju. W ciągu ostatnich dwunastu lat, w latach 2004-2015, nastąpił 75% przyrost liczby instytucji kredytowych na Malcie (z 16 w 2004 r. do 28 w 2015 r.)10. Łatwo przy tym zauważyć, że ponad połowa tych instytucji, biorąc pod uwagę pochodzenie ich kapita-łów, to banki kontrolowane przez obcy kapitał. Największy przyrost w analizowanym okresie odnotowano w grupie banków krajowych, których liczba wzrosła z 6 w 2007 r. do 12 w 2013, co oznacza 100% przyrost. Grupa banków międzynarodowych, mimo że dominuje w sektorze bankowym Malty, zwiększyła się w analizowanym okresie w spo-sób nieznaczny jedynie o 2 banki w latach 2009-2012, po to aby w 2013 r. odnotować ograniczenie liczby tych banków o 1 instytucję. 18.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Banki na Malcie mogą działać jako: − banki licencjonowane na Malcie, mające swoje siedziby na terenie kraju, − oddziały instytucji kredytowych banków licencjonowanych na terenie Unii Europejskiej, − oddziały banków licencjonowanych w krajach nienależących do UE, − przedstawicielstwa banków.

Jako banki, które mają swoją główną siedzibę na terenie Malty, instytucje kredyto-we mogą działać w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wymogi w stosunku do instytucji kredytowej funkcjonującej w formie spółki z ograni-czoną odpowiedzialnością to: ograniczona liczba udziałowców nie większa niż 50 pod-miotów, co najmniej dwóch założycieli, brak możliwości oferowania udziałów w ofercie publicznej, minimalny wymagany kapitał założycielski 5 000 000 EUR, zapewnienie odpowiedniego miejsca dla prowadzenia działalności, a także zaplecza osobowego, posiadanie licencji na prowadzenie działalności w formie banku od MFSA11.

Od instytucji kredytowej chcącej działać na terenie Malty w formie spółki akcyjnej jest wymagane spełnienie następujących warunków: co najmniej dwóch założycieli, minimalny wymagany kapitał założycielski 5 000 000 EUR, zapewnienie odpowiednie-

10 www.ecb.europa.eu/stats/money/cosolidated/html/index.en.html (dostęp: 20.01.2016). 11 https://iconfinancemalta.blob.core.windows.net/libx-128-public/Tags/Banking and Financial Institution

April 2015 z dnia 20.01.2016.

384

go miejsca dla prowadzenia działalności, a także zaplecza osobowego, posiadanie licen-cji na prowadzenie działalności w formie banku od MFSA12.

Instytucje kredytowe licencjonowane na terenie UE, chcące uruchomić swój od-dział na terenie Malty, mogą być zwolnione z obowiązku uzyskania licencji z MFSA na mocy obowiązujących przepisów wspólnotowych. Jednakże są one zobowiązane do zarejestrowania oddziału instytucji kredytowej w maltańskim rejestrze przedsiębiorstw w ciągu 1 miesiąca od utworzenia oddziału.

Oddziały instytucji kredytowych licencjonowanych poza terenem UE wymagają li-cencji MFSA. Istotny jest fakt, że MFSA rozpatruje wnioski takich instytucji tylko wte-dy, gdy kraj macierzysty jest sygnatariuszem the Basel Concordat. Ponadto MFSA może uznać, że minimalne wymogi ostrożnościowe w stosunku do takiej instytucji ubiegającej się o licencję są spełnione, jeżeli organ nadzoru nad sektorem bankowym w kraju macierzy-stym poinformuje MFSA o satysfakcjonującym poziomie zarządzania ryzykiem i bardzo dobrej kondycji finansowej wnioskodawcy. Podkreśla się jednak, że MFSA musi być usatysfakcjonowany z poziomu nadzoru sprawowanego przez władze nadzorcze kraju macierzystego i dopiero wówczas uwzględnia ich opinie13.

W przypadku oddziałów otwartych na terenie Malty przez instytucje kredytowe li-cencjonowane poza UE MFSA sprawuje nad nimi nadzór, dokonuje kontroli wewnętrz-nej, rachunkowości, personelu i poziomu zarządzania.

Zagraniczne banki mogą także otwierać swoje przedstawicielstwa na Malcie, jed-nakże ich zakres działalności, podobnie jak w Polsce, musi być ograniczony do działal-ności marketingowej i nie może obejmować świadczenia usług finansowych.

Przed utworzeniem przedstawicielstwa obcego banku na Malcie bank ma obowią-zek zawiadomić co najmniej z dwumiesięcznym wyprzedzeniem MFSA o zamiarze otwarcia biura. Zawiadomienie takie musi zawierać nazwę i adres biura. Wymagany jest do tego uwierzytelniony odpis pozwolenia na prowadzenie działalności bankowej w ma-cierzystym kraju instytucji kredytowej chcącej na Malcie otworzyć przedstawicielstwo.

Instytucje kredytowe na Malcie, biorąc pod uwagę zakres usług bankowych ofero-wanych klientom, można podzielić zasadniczo na dwie grupy: − banki uniwersalne, − banki inwestycyjne.

Banki uniwersalne (16 spośród 28 w sektorze) oferują zazwyczaj bardzo szeroką obsługę bankową zarówno klientów indywidualnych, jak i korporacyjnych. Na uwagę zasługuje fakt, że 5 banków zaliczonych do grupy core domestic banks skupia się wy-łącznie na obsłudze rezydentów. Trzy banki z grupy non-core domestic banks, tj. BAWAG Malta Bank Ltd, Credit Europe Bank NV, IIG Bank (Malta) Ltd, to banki, które dzielą swoje zainteresowania między rezydentów i nierezydentów. Pozostałe osiem banków uniwersalnych to banki skupiające się na obsłudze nierezydentów, są to: Akbank T.A.S., CommBank Europe Ltd, Deutsche Bank (Malta) Ltd, NBG Bank Malta Ltd, Nemea Bank Ltd, Pilatus Bank Ltd, Sata Bank plc, Novum Bank Ltd14. 12 Ibid. 13 Corporate Structures Financial Institution [w:] Sector Guides 2015-2016, A Country Profiler Publication,

Malta 2016, s. 13. 14 Klasyfikacja wykonana na podstawie informacji ze stron internetowych banków zaczerpniętych w dniu

2.02.2016.

385

Pozostałe banki działające na terenie Malty to banki skupiające się na operacjach papierami wartościowymi i obsłudze przedsiębiorstw. Banki te zostały zaliczone do grupy banków inwestycyjnych, gdyż ten rodzaj operacji finansowych dominuje w ich działalności.

Wszystkie z licencjonowanych na Malcie instytucji kredytowych oferują szeroki zakres operacji bankowych, począwszy od bankowości detalicznej i korporacyjnej do indywidualnego zarządzania majątkiem klientów. Bankowość detaliczną (retail banking) zdominowały dwa banki krajowe: Bank of Valetta oraz HSBC Bank Malta. Wspólnie obejmują one 90% tego rynku. Bankowość inwestycyjna to domena banków międzyna-rodowych i związanych z nimi funduszy inwestycyjnych. Sektor funduszy inwestycyj-nych na Malcie obecnie intensywnie się rozwija. W 2014 r. funkcjonowało w tym kraju 600 funduszy15. W bankowości korporacyjnej, podobnie jak w inwestycyjnej, wyspecja-lizowały się głównie banki międzynarodowe i niewielka część banków z grupy non-core domestic banks. Banki non-core szczególny nacisk w tym zakresie kładą na wspomaga-nie firm w ich działalności handlowej. Dlatego też rozwijają swoje usługi w zakresie factoringu i forfaitingu.

Wraz z rozwojem rynku usług bankowych i innych segmentów gospodarki, takich jak m.in. transport morski czy lotniczy, wzrosła na Malcie liczba zamożnych cudzoziem-ców. Zaczęto w związku z tym intensywnie rozwijać ofertę usług bankowych z zakresu zarządzania majątkiem klientów. Rozwojowi private bankingu sprzyjają także regulacje podatkowe, dzięki którym odsetki uzyskane przez nierezydentów od depozytów ulokowa-nych w maltańskich bankach są zwolnione z podatków. Główne banki specjalizujące się na Malcie w zarządzaniu majątkiem klientów to Mediterranean Bank plc oraz Sparkasse Bank Malta plc, a także BAWAG Bank Malta Ltd. 18.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

W analizie instytucji kredytowych sektora bankowego Malty wzięto pod uwagę dane wymienionych poniżej jedenastu banków: 1. Bank of Valetta. Powstał w 1974 r. w wyniku porozumienia między rządem Malty

a Malta Development Corporation. W 1992 BOV stał się pierwszą spółką publiczną notowaną na Maltańskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. W tym czasie 51,2% kapitału BOV znajdowało się w rękach rządu Malty, 14,56% było w posiadaniu Banco di Sicilia SA, a pozostałe 34,23% w rękach społeczeństwa. W 1995 r. rząd sprzedał 12 000 000 akcji, zmniejszając swój udział w BOV do 25,23%. W czerwcu 2006 r. Capitalia SA przejęła 14,56% udziałów w BOV od Banco di Sicilia SA. W dniu 1 paź-dziernika 2007 r. Capitalia SA została połączona z UniCredito Italiano SA. Obecnie UniCredit SA jest drugim głównym akcjonariuszem posiadającym 14,45% udziałów w BOV. Usługi finansowe Banku są oferowane poprzez sieć 44 oddziałów i agencji na Malcie i Goz oraz poprzez wiele spółek zależnych. Bank rozwija również świato-wą sieć banków korespondentów i otworzył przedstawicielstwa w Australii, Belgii, we Włoszech i Libii16.

15 Dane z MFSA. 16 www.bov.com.

386

2. HSBC Bank Malta plc. Został zarejestrowany na Malcie pod nazwą Mid-Med Bank Limited. Bank jest notowany na maltańskiej giełdzie papierów wartościowych od 1993 r. W 1997 r. zmieniono nazwę banku na Mid-Med Bank plc. W 1999 r. powró-cono do nazwy banku HSBC Bank plc Malta. Bank zapewnia kompleksowy zakres usług finansowych, w tym bankowości detalicznej oraz Wealth Management, Com-mercial Banking oraz Global Banking and Markets. Poprzez wiele wyspecjalizowa-nych spółek zależnych bank prowadzi również działalność w zakresie ubezpieczeń na życie i zarządzania funduszami. HSBC Bank Malta plc jest członkiem Grupy HSBC, której spółką dominującą jest HSBC Holdings plc z siedzibą w Londynie. Grupa obsługuje klientów na całym świecie, wykorzystując około 6000 biur w 71 kra-jach, w tym w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Ameryce Łacińskiej, na Bliskim Wschodzie oraz w Afryce Północnej. Łączne aktywa grupy na dzień 31 grudnia 2015 r. to około 2410 bilionów USD. Skład inwestorski HSBC Bank Malta plc: HSBC Eu-rope Bv 70,031%, 252 320 580 akcji zwykłych, inwestorzy 29,969%, 107 985 519 akcji zwykłych, pozostała część w rękach różnych spółek z grupy HSBC17.

3. Mediterranean Bank plc. Został założony w czerwcu 2004 r., a rok później stał się w pełni licencjonowaną przez Malta Financial Services Authority maltańską instytu-cją kredytową. W lipcu 2009 r. Mediterranean Bank został przejęty i dokapitalizowa-ny przez nowych akcjonariuszy: fundusz zarządzany przez AnaCap Financial Part-ners LLP oraz brytyjską firmę private equity. We wrześniu 2014 r. Mediterranean Bank kupił Volksbank Malta Limited. W 2015 r. Medifin Holdings Limited, spółka holdingowa Mediterranean Bank, przejęła Charts Investment Management Service Limited, lokalną firmę usług inwestycyjnych, co dodatkowo umocniło pozycję Medi-terranean Banku na rynku lokalnym.Mediterranean Bank ma także stosunkowo silną pozycję na arenie międzynarodowej dzięki swojej belgijskiej spółce zależnej działa-jącej pod marką MeDirect, oferującej internetową platformę zarządzania oszczędno-ściami i inwestycjami. MeDirect stał się w 2015 r. w pełni licencjonowanym belgij-skim bankiem18.

4. NBG Bank Malta Ltd. Został założony 12 kwietnia 2005 r. jako spółka z ograni-czoną odpowiedzialnością, następnie 30 czerwca 2005 r. uzyskał licencję przez Mal-ta Financial Services Authority na wykonywanie działalności bankowej zgodnie z definicją zawartą w maltańskiej ustawie Prawo bankowe z 1994 r. Kapitał zakła-dowy Banku wynosi 500 mln EUR i jest podzielony na 50 mln akcji zwykłych o war-tości 10 EUR każda. Wyemitowany kapitał zakładowy Banku wynosi 190 mln EUR. Skład inwestorski to: NBG (Malta) Holdings Ltd (spółka ta posiada 18 999 999 akcji zwykłych) oraz Narodowy Bank Grecji S.A. (posiada 1 akcję zwykłą). NBG (Malta) Holdings Ltd jest spółką zależną od NBG International Holdings B.V., spółki zareje-strowanej w Holandii, która z kolei jest w całości własnością Narodowego Banku Grecji19.

17 www.about.hsbc.com.mt. 18 www.medbank.com.mt. 19 www.nbg.com.mt.

387

5. FIMBank plc. Grupa została założona w 1994 r. jako First International Merchant Bank Ltd i rozpoczęła działalność w 1995 r. W czerwcu 2001 r. akcje First Interna-tional Merchant Bank plc były notowane na giełdzie na Malcie, a cztery lata później Bank zmienił nazwę na FIMBank plc. W 2003 r. FIMBank plc uzyskał kontrolę nad zarejestrowaną w Wielkiej Brytanii London Forfaiting Company Ltd, spółką będącą liderem rynku forfaitingu z szeroką międzynarodową siecią na pięciu kontynentach. W 2006 r. FIMBank Group została wzmocniona poprzez utworzenie FIM Business Solutions Ltd, spółki, która działa jako dostawca systemów biznesowych i technologii dla firm konsultingowych. W 2013 r. Burgan Bank SAK i United Gulf Bank BSC, dwie renomowane instytucje finansowe wchodzące w skład kuwejckiego konglome-ratu KIPCO Group, nabyły 80% udziałów w FIMBank. Obecnie FIMBank Group to międzynarodowa instytucja finansowa, w której skład wchodzą MENAFactors w Dubaju, Egypt Factors w Egipcie, India Factoring w Indiach, LATAM Factors w Chile oraz BrasilFactors w Brazylii. Na dzień 1 czerwca 2015 r. kapitał FIMBank plc wynosi 298 536 643 akcji zwykłych o wartości 0,50 USD każda. Akcjonariat FIMBank plc to United Gulf Bank B.S.C. 61,2% oraz Burgan Bank S.A.K. 19,72%20.

6. APS Bank Ltd. Bank maltański istniejący od 1910 r., którego udziałowcami są ar-chidiecezje Malty i Gozo. Bank został włączony do prywatnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w 1970 r., która uzyskała licencję na prowadzenie działalności bankowej w 1990 r. Bank prowadzi działalność w dwóch spółkach zależnych APS Consult Ltd. i APS Funds SICAV plc APS Consult Ltd. oferuje różne usługi dorad-cze także dla działalności gospodarczej. APS Funds SICAV plc to firma inwesty-cyjna, fundusz inwestycyjny o zmiennym kapitale zakładowym, licencjonowany przez Malta Financial Services Authority jako instytucja zbiorowego inwestowania notowana na giełdzie na Malcie. APS Bank Limited jest firmą prywatną. Wykaz podmiotów posiadających akcje lub udziały: Arom Holdings Ltd H.G., biskupstwo Gozo, diecezja Gozo, Abbey Holdings Ltd., The Metropolitan Cathedral Chapter. AROM Holdings Ltd jest większościowym udziałowcem posiadającym 83,30% udziałów21.

7. Lombard Bank (Malta) Ltd. 8. Banif Bank Malta plc. 9. Sparkasse Bank Malta plc.

10. BAWAG Malta Bank Ltd. 11. IIG Bank Malta Ltd.

Dobór banków do analizy był podyktowany dostępnością i szczegółowością da-nych. Podstawą analizy są dane finansowe zaczerpnięte z bazy Bankscope w dniu 2.02.2016. W badanej grupie banków analizie zostały poddane następujące wielkości finansowe: a) aktywa ogółem, b) kapitały własne, c) depozyty i krótkoterminowe finansowanie,

20 www.fimbank.com. 21 www.apsbank.com.mt.

3

def

znowp2w T

Ź

wwcoHtF

2

388

d) ke) df) d

zaprnajwof Vwacpozi201w ak

Tab

Lp.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

Źród

wówwacci baokołHSBtalizFina

22 w

8

kreddocdoc

WrezewiękValech siom1 − ktyw

ela

NBaPlcHSMMBaNBMFIAPLimLo(MBa(MSpMBABaIIGLt

dło: N

Kw, bch seankło 2BC. zowanci

www.

dytyhódhód

Wartoentokszyetta ekto

mie o24,

wac

2. A

Nazwank oc SBCalta editeank PBG Balta MBaPS Bmite

ombaMaltaanif B

Maltaparkaalta AWAank LG Bad

Na po

olejbył Mekto

k na 2 mDu

waniaial P

med

y brud ned opość

owany udora

ora okoł,03%ch se

Akty

wa bof Va

BanPlc erranPlc BankLimank P

Bank ed ard Ba) PlcBank

a) asse BPlc

AG MLtd ank (

odsta

jnymMedora zMa

mld Euży a baPart

dbank

uttotto,

peracakt

no wdziaaz Hpocło 2%, 2ekto

ywa o

ankuallett

nk

nean

k ited Plc

Bankc k

Bank

Malta

(Malt

awie

m zditerznacalcieEURskoanktners

k.com

o,

cyjntywów ta

ał w HSBcząw25%2012ora w

ogół

u ta

k

k

a

ta)

e baz

z barrancznie MR, c

ok wku ps LL

m.m

ny (ów abelakt

BC wsz

% akt2 − wzr

łem

2

6

5

1

1

zy Ba

ankóneanie o

Meditco s

w akpoprLP,

t.

(wynogó

li 2.tywBan

zy otyw24,

rósł

wyb

2008

231

296 0

37 0

835 0

448 6

668 7

524 7

34 3

130 5

717 4

b

anksc

ów, n Badbieterrstanktywrzezbry

nik ółem. An

wachnk Mod 2wów ,11%do

bran

168

088

000

000

673

727

700

300

500

400

b.d.

cope

któank ega ranenowiwachz wyytyjs

na dm dlnali

h ogMal2008

sek%, 230%

nych

2

6 2

5 1

69

1 64

48

72

54

17

7

1 46

e z dn

óry wplcod

ean Biło h tegykupską

dziala jezująółemlta. 8 r. ktor2013%.

h ban

2009

16 41

17 80

97 50

41 80

82 60

23 46

42 80

70 40

78 80

63 40

b.

nia 2

wykc. TrudzBanokogo bp jefirm

ałalnedenąc dm sSumroś

ra (23 −

nków

14

00

00

00

03

64

00

00

00

00

.d.

20.01

kazarzebziałónk poło bankego mę z

nośnasdaneektomarśnie200825,

w se

A20

6 3

5 6

1 3

1 3

6

7

5

4

1

1 4

1.201

ał sba jeów Bposia¼ a

nku oakc

z ob

ci otu ae w ora rycz. W8 −93%

ektor

Aktyw010

335 1

664 5

391 6

399 8

644 1

786 6

567 8

458 6

120 1

498 3

8 3

16.

się tednaBanadałaktyodncji pbsza

operanal

tabban

zny W lat

26,%).

ra b

wa o

192

561

600

800

107

620

800

600

100

300

307

trzeak z

nk oł w

ywónotoprzearu p

racylizowbeli nkowudztach12%W 2

anko

ogółe2

6

5

1

1

4

1 4

cimzwr

of Vbadw bwanez fpriv

yjnejwan2, m

wegział h 20%, 2201

owe

em w2011

622 8

824 8

575 8

097

786 6

814 3

568 0

470 4

125 5

474 8

28 9

m corócić

Valetdanybankno wfundvate

j). nychmożgo M

oby008-20094 r.

ego n

w tys

870

842

800

100

636

340

000

400

500

800

984

o doć uwtta (ym ku Bw 20duszequ

h bażna Maltydw-209 − udz

na M

. EU2

7 0

5 8

2 1

1 1

8

9

5

4

1

1 3

o wiwag(BoVokrBoV009z zauity

ankózauty m

wu t13 k26,ział

Malc

UR 2012

049 2

886 4

101 9

150 0

856 7

910 1

575 2

478 7

178 5

307 6

59 4

ielkgę, żV) oresieV i 9 r. Warząy22.

ów uważmajątychkszt69%ł ws

cie w

225

474

900

000

736

159

200

700

500

600

419

koścże jeoraze akoko

Wynądza

dla żyćą dwh batałto

%, 2skaz

w lat

20

7 25

5 72

2 20

1 46

89

96

60

59

23

1 24

8

ci poego z HSktywoło nika

any

lat , że

wa bankóowa

2010zany

tach

013

57 95

21 53

03 60

67 90

96 05

65 14

09 80

96 30

34 70

44 80

80 48

ozioudz

SBCwa n

28%ał oprz

t 20e odbanków ał si0 – ych

h 200

58

30

00

00

55

41

00

00

00

00

86

omeział C. Jana p% aon z zez

08-2d 20ki: Bw aię o23,7ban

08-2

20

8 29

7 19

2 77

1 37

1 16

1 10

69

61

44

35

12

em aw a

ako pozioaktyw

dokAna

201008 Banakty

on n71%nków

2014

14

6 79

8 987

4 400

4 700

1 396

7 838

1 500

9 100

1 500

3 200

8 744

aktyaktytrzeomiwówkapaCa

4 r.

nk y-na %, w

4

1

7

0

0

6

8

0

0

0

0

4

y-y-e-ie w i-

ap

jBoNBidw8

wB

tks

zppwrz

śżwBs T

2

2

2

2

jednBanokołNBGBAWi wydziaw 20891,

w akBan

tegokrajsię z

zmipodnpozowłasrealizapr

ści sżyć,własBansie n

Tab

Lp.1 1. 2. 3.

23 w24 w25 M

inW

26 J. siU

Knakżnk oło 2G, FWAycofałan014,6 m

Poktyw

nk MM

o kru24.znac

Baanyniesostasnycizowreze

Prsum, że sny

nk Mnie p

ela

.

BHM

www.www.M. Byn the

WrocłBarębio

Ubezp

olejże zoraz2,5%FIM

AG Bfano

nia b4 r. Rmln Eozoswac

MaltMaltaraju. Mczniank

y strsienawach i wanentorzyj

my bwię

ch pMaltprze

3. K

N

Bank HSBCMedit

bawimf.

ywalPeriławiurbursrstw

piecz

jne zdec AP

% (oMBan

Bano sibanRóżEURstałe

ch seta plańsk. Wimoie p

ki w ruktnia wła bduż

ny wowanmuj

bilanększprzeta. Iekra

Kapit

Nazw

of VC Banterran

wag.c

org, ec, Jiod 2u, Wki, K

w WIzenia

trzycydoPS Bodpnk i

nk dę ze

nku żnicR, ce z ektolc, kki se

W poo toponiż

UEturywsk

bardże uw wno wje snsowzośćestrzIch acza

tały

wa ba2

Valletnk Mnean

om. IMF

J. Za2007

WrocłKapitIG 2a nr 6

y baowaBan

powi AP

dokoe Śrznaa w

co ozanaora wktórektoołow sekżej

E, wy finkaźndzo tuzalewybrw taię, żwej2

ć z zegudzał 8%

wła

anku

tta PMalta

Bank

F Coabaw7-201ław 2tały 0, Z67 (2

ankianienk. iednPS jonałrodkalaz

w aktznac

alizow la

regoor bwie ktorśred

w tynansnikótrudeżniranyabelże k26. Abanają

ział %.

asne

u

lc Plc

k Plc

untrya, A

13 [w2015włas

Zeszy2014

i me mnW nio eszł jedkowzły tywczałowaataco udank201

r badnie

ym tsowów dna ieniych li 3. kapiAnanków

trzykap

w w

32

c

y Re

Analyw:] In5. sne jyty N4), s.

ającniej2012,6cze

dnakwej

swowachło spanycch 2działkow14 rankoej dltakż

waniawypze we odins

itałyalizuw rey n

pitał

wybr

2003

393 282

2

eportysis onwe

ako Nauk117-

ce iszy

14 r68%

do k trai Woje h ogpadech b008ł w y jer. akowyla Uże cza wpłacwzgd śrstytu

y włującealiajwłów

rany

08

390477500

t No of thestycj

podskowe-136

stotudz

r. ic%, 2,

201ansf

Wschodz

gółemek o

bank8-20akty

est bktyw

y MUnii zęść

w cecalnględodkucja

łasnc sytzuje

więkwła

ych b

2

4330

4

15/4e Finje fin

stawe Un6.

tny ział

ch u,27%13 rformhodnzwim B

o 71,ków014 ywabardwa

MaltyEuć baelu unoścdu nków ach

ne btuace wsze asny

bank

20094

34 606 544 3

46, Fnancnans

a bezniwer

wpł w udzi%, r. mmacjniejierciBAW,63%

w odgnie

ach dzo ban

y pouropankóusta

ci. Sna cz

bansek

bankcję w

wspoban

ych

kach

9

6358700

Februcial Powe

zpiersyte

ływtyc

iał w2,16iał Bji w EuiedlWA% wgrywprzsekduż

nkówod wejsków abiliSytuzęstnku ktora

ku zw w

omnnki

h w

h Ma

Ka20

4633

5

uary Positi

i ub

czeńetu S

w nach aw a6%)BAW

wewnuroplenieG B

wartowajzekrktoraży ww zwzgkiej.na izowuacjto ncen

a ba

regwybrniane

Masum

alty

apita0105 9 043 839 40

2015ion o

bezpi

ństwaSzcze

a ksktyw

akty). AWAnętr

py23.e w

Bankością ni

racza w w pozbliżględ. Mawana niew

ntralank

gułyranye zaalty:mie

w la

ały w

480

00

5 z dof thiecze

a dziecińs

ztałwac

ywacAktyAG Mrzne. Pr

w pku mi aktiew

zał 1201

orówżyły

dem

alcienia, niektwystalnegowe

y poychałoż: Bobila

atac

własn201

6474366

75

dnia 2he Baenia,

iałalnskieg

łtowch, tch sywa Malej. Srzepoziomiętywóielk

1,2114 rwnay sięłąc

e, wa ntóryarcz

go25.ego

owin banżenioV,anso

ch 20

ne w 11

6 197 465 400

20.0ankin Pra

noścgo n

wanito: sekt

polta BSprzprowomidzyów wką ro%.

r. wyaniu ę doczny

w banawych zają. PoMa

nny nkae. R HSowe

008-

tys.

7 55 40 1

1.20ng Sece N

i gosnr 80

ie sNBtora

orówBanzedawadzie ay 20w stolę nWyynióz w

o siych

adanet, z b

ący poziomalty

stanch M

ReguSBCej w

-201

EUR2012

7521 0400 5115 1

16.ector

Nauk

spod04, F

ię aBG Ba bawnywnk. Pano zonakty13 atosuna r

yjątkósł wieliedmakt

nymw mbankpozm k

y w

nowMaluły C or

w an

14

R 2

000598100

r of towe

darczFinan

aktyBanankowalPod czę

ne zmywówa 20unkurynkkiem1,35lkośmioktywó

m okmiarków

ziomkapit

lata

wić dlty, nisk

raz aliz

2

574213

the EWy

zej nanse,

ywónk Mowelne konęść dmiaw t014 u rokku, m by5%.ścią krotów

kresirę m

w nam ichtałóach

do mokichMe

zow

2013 8

77 0022 9835 20

EU Mydaw

a podRyn

ów sMaltego do niecdziaany tegor. wk doa icył L. gos

tnośkla

ie dmożadalh ka

ów w20

10%ożnah kaediteany

05 84 00

Memwnictw

dstawnki F

systeta, Fwynban

c 20ałalnstra

o bwyno rokch uLom

spodści asyfi

dokożliwl jeapitwłas08-2

% wa zauapiterra

ym o

209

614445169

mber wa U

wie pFinan

38

emuFIMniós

nków013 noścategank

niosłku. dzia

mbar

darkPKB

fikuj

onałwośc

dnaałów

snyc201

wartouwaałów

aneaokre

014 9 4 4695 1059 200

StateUE w

przednsow

9

u, M-

sł w r. ci

gii ku ła

ał rd

ki B je

ły ci, ak w ch 4

o-a-w an e-

9 5 0

es we

d-we,

390

cd. tabeli 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9

4. NBG Bank Malta Limited 175 400 205 500 224 300 239 000 248 100 260 100 271 900

5. FIMBank Plc 83 809 80 264 90 486 96 403 99 012 107 863 151 888 6. APS Bank Limited 51 878 60 930 70 814 65 699 83 788 98 558 119 848

7. Lombard Bank (Mal-ta) Plc 61 100 68 200 76 000 79 700 82 600 84 400 88 300

8. Banif Bank (Malta) 10 600 17 100 14 400 21 300 21 500 21 700 22 800

9. Sparkasse Bank Malta Plc 14 300 16 300 17 200 19 600 20 600 21 500 21 000

10. BAWAG Malta Bank Ltd 635 100 854 800 879 900 853 900 927 500 874 700 86 300

11. IIG Bank (Malta) Ltd b.d. b.d. 7 933 9 198 9 928 10 731 16 556

Źródło: Ibid.

Najkorzystniejszą, wydawać by się mogło, sytuację prezentuje w badanym okresie Mediterrean Bank. Należy jednak pamiętać, że jednoznaczna ocena sytuacji banku, parząc tylko na wskaźnik udziału kapitałów własnych w sumie bilansowej, nie jest możliwa. Z jednej strony niższy udział kapitału własnego w sumie bilansowej zapewnia wyższą jego rentowność, z drugiej jednak strony kapitał pełni istotną funkcję w aspekcie zapew-nienia bezpieczeństwa i stabilności finansowania banku27.

Analizując kapitały własne pozostałych banków z grupy dla Banif Banku i Spar-kassy, widać ich regularny, niewielki przyrost z roku na rok. Największy spadek kapitałów własnych w analizowanym okresie odnotował BAWAG Bank. W banku tym w 2014 r. nastąpił spadek kapitałów własnych o ponad 90% w stosunku do 2013 r. Taki stan rzeczy był wynikiem zmiany strategii działania banku na rynku oraz sprzedaży części działal-ności, co do której bank nie był w stanie realizować odpowiednich poziomów sprzedaży.

Biorąc pod uwagę średni kapitał badanej grupy 11 banków, najniższe wartości od-notowano w 2008, a także w 2014 r. Odnosząc wartość średnią kapitałów własnych bada-nej grupy do wartości sektorowej, najniższe wyniki odnotowano w latach 2010-2012 (odpowiednio 2,02%, 2,08%, 2,14%). Wyższy udział średnich kapitałów grupy w kapita-łach własnych sektora odnotowano w latach 2008-2009 − odpowiednio 4,8% i 4,67% oraz w latach 2013-2014 − 3,14% i 4,38%.

Można z tego wysnuć wniosek, że duża część sum, którymi dysponują analizowane banki, szczególnie te z niskim kapitałem własnym, pochodzi ze źródeł obcych. Niski udział kapitałów własnych w pasywach banku pozwala na osiąganie wysokiej stopy zysku, ale i zwiększa ryzyko operacji bankowych. W takiej sytuacji wycofanie nawet części depozytów klientów może być bardzo groźne dla banku.

Kolejną analizowaną wielkością są depozyty i krótkoterminowe środki finansujące działalność banku. Depozyty stanowią zwykle podstawowe źródło finansowania działal-ności banku. Posiadanie odpowiedniego poziomu stabilnych depozytów umożliwia fi-nansowanie wzrostu aktywów28. Tabela 4 prezentuje wartości depozytów i krótkotermi-nowego finansowania w analizowanych 11 bankach Malty w latach 2008-2014. 27 M. Marcinkowska, Ocena działalności instytucji kredytowych, Difin, Warszawa 2007, s. 346. 28 Baza depozytowa, NBP Podręcznik inspekcji na miejscu, bs.net.pl/upload/file/pdf2/MicrosoftWord-

12baza_depozytowa.pdf (dostęp: 7.01.2016).

T

Ź

sfmwSnjtpbZeozs

sBd

Tab

Lp.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

Źród

stabfinamniwartSytunamjątkitów pozybankZ weuroo 36zytóspad

sowBoVdepo

ela

NBaVaHSMMBaNBMFIAPLiLo(MBa(MSpBaPlBAMLtIIG(M

dło: Ib

Jabilnąansoianytoścuacj

mi wiemw

ytywku.

wielko w66,8ów udek

AnwaniV, Hozy

4. Ww

Nazwank oallettSBC

Malta Medite

ank PBG B

Malta IMBaPS Bimiteomba

Maltaanif B

Maltaparkaank Mc AWA

Malta td G Ba

Malta

bid.

ak wą syowanych ci deja ta

wewnm by

anawnąRóż

koścw 208 mlutrzydepnalia w

HSBytów

Wartw lat

wa baof ta Pl

C BanPlc erranPlc BankLimank P

Bank ed ard Ba) PlcBank

a) asse Malt

AG Bank

ank a) Ltd

widaytuania.banepozaka nętr

ył Nalizoą zmżnicci 1011 ln euymapozyizuj

w baBC ow na

tość tach

anku

lc nk

nean

k mited

Plc

Bankc k

ta

k

d

ać wcję Jed

nkówzytóbył

rznyNBG

owamienca w 626r. (uro ała sytówąc

adanoraz

a poz

dep200

5

4

1

k

w tapod

dynw jeów iła pymi

G Baanejnnośw po6,6 (-48w 2się ww Nśrednej gz Mziom

pozy08-2

200

624

478

34

626

349

605

440

21

115

507

abeld wzie dest Bi inspraw w

ank gruściąoziomln

8,832013w ty

NBGdniągrup

Meditmie

ytów014

08

4 691

8 817

4 000

6 600

9 516

029

0 000

600

800

7 300

b.d.

li 4,zglę

dwaBAWstrumwdoptymMaupieą. Lomien eu%).3 r. ym

G. ą wapie terrpow

w i fu

1 5

7 4

0

0 1

6

9

0

0

0

0

.

, niędem

a spoWAmenpod

m baalta, e wata e deuro . Naw sban

artoban

ranewyż

undu

D200

434

255

650

408

347

652

449

149

60

436

emam pośró

AG Bntówdobnanku

któw 20

200epoz

w 2astęstosunku j

ość nkówean Bżej ś

uszy

Depo09

862

440

800

600

655

845

900

900

600

800

b.d.

alżeportfód 1Ban

w krnie u i oóry w014 08-2zytó200ępneunkjedy

depw, nBanśred

y kró

ozyty

2

0

0

0

5

5

0

0

0

0

.

e kafela11 bnk, urótkspoograwykr. B

201ów w8 r.e laku dynie

pozynalenk udniej

ótkot

y i fu20

5 53

4 69

1 30

1 14

46

70

47

43

10

44

ażdya debanku kt

koterowodanickazuBan1 towe w. wa

ata 2do 2e do

ytóweży utrzyej dl

term

undu10

32 63

95 65

08 00

46 30

65 99

06 11

72 80

39 70

01 70

46 60

29

y z pozkówtórermindowczenuje

nk teo rewsparto2012012

o 20

w i ws

ymya gr

mino

sze k

33

51

00

00

91

15

00

00

00

00

99

anazytów staego now

wananiemczwen cgula

pomść d2-20

2 r. T013

instkazywarupy

wyc

krótk2

5 7

4 7

1 4

8

6

7

4

4

1

4

alizow ianobył

wegoa wm dzwartchararny

mniandepo013Tenr. W

trumzać, ały wy.

ch w

koter2011

784 5

792

473 3

832 3

600 3

738 3

469 3

443 4

105 7

421 0

18 6

owa inswiął obo fin

wczeziałty corakty spnymozy

3 to ndenW 20

menże

w c

w wy

rmin

521

145

300

300

335

302

300

400

700

000

627

anycstrumą wyserwnanseśniełalnoo doterypadem okytów

niencja 014

ntówjed

całym

ybran

nowe2

6 05

4 77

1 93

89

67

81

46

44

15

37

4

ch bmenyjątwowsowej juościo w

yzujeek wkres

w NBewiewzrr. z

w krdyniem b

nych

w ty2012

59 65

75 6

35 00

92 40

72 03

13 12

65 50

44 80

55 40

73 40

48 50

bankntówtek. waln

waniauż wi ba

wielke siwartsie wBG elkirostzaob

rótke tr

bada

h ba

ys. E

52 6

10 4

00 1

00 1

30

27

00

00

00

00

06

kóww krPie

ny ga w wspankokościę ptoścwyn

spai wztowabser

koterrzy anym

anka

EUR20

6 255

4 559

1 785

1 199

750

852

496

560

209

366

67

w Mrótkerwsgwalata

pomoweci popewnci dniosładłazrosa w rwow

rminajwm o

ach M

013

5 706

9 656

5 700

9 100

0 580

2 013

6 600

0 000

9 800

6 500

7 797

Maltykoteszymałtowach

minanej. Dozioną,

depoła pa dost wzak

wan

nowwiękokre

Malt

6 7

6 4

0 2

0 1

0

3

0

0

0

0

7

y wermim zwny201nym

Drugom nie

ozytprawo 83wartkresno p

wegksz

esie

ty

20

7 206

4 926

2 363

1 094

984

971

574

579

412

260

106

wykainowze wy sp13-2mi zgimdep zawów

wie 532,3ościsie dpono

o fie bawar

39

14

6 109

6 972

3 100

4 600

4 006

1 397

4 200

9 400

2 300

0 800

6 916

azujweg

wspopade2014zmia

m wypozywszteg

50% mliowdepoown

inanankrtoś

1

9

2

0

0

6

7

0

0

0

0

6

je go o-ek 4. a-y-y-ze go %. ln

wy o-ny

n-ki: ść

392

Najwyższą wartością depozytów w badanym okresie charakteryzował się BoV, najniższą z kolei IIG Bank.

System finansowania banków UE, w tym także banków na Malcie, przeszedł zmia-ny w czasie kryzysu finansowego lat 2007-2008. Kryzys podziałał jako swego rodzaju katalizator dla zmian m.in. w modelach biznesowych i modelach finansowania ban-ków29. Echa tych zmian dotarły też na Maltę. Ich odzwierciedleniem były głównie dzia-łania podjęte przez BAWAG Bank.

Następną z analizowanych wielkości finansowych była wartość kredytów brutto w poszczególnych bankach z analizowanej grupy. Wartości kredytów brutto dla wybra-nych banków z maltańskiego sektora bankowego zostały zaprezentowane w tabeli 5.

Najniższą wartość kredytów brutto w analizowanej grupie w latach 2008-2014 wy-kazały dwa banki: Sparkasse i IIG Bank Malta. Dla Sparkasse średnia wartość kredytów brutto w analizowanym okresie kształtowała się na poziomie 1,386 mln euro. IIG wyka-zywał w tym samym czasie wartość 25,838 mln euro. Malejącą tendencję w zakresie analizowanej wielkości wykazywał także BAWAG Bank, który w latach 2008-2014 uzyskał średnią wartość kredytów brutto 1267 mln euro.

Istotny wydaje się fakt, że jedynie dwa największe banki BoV i HSBC miały war-tość kredytów brutto w badanym okresie znacznie powyżej średniej dla grupy. W latach 2008-2014 udział kredytów brutto BoV i HSBC w sumie kredytów brutto badanej grupy oscylował wokół 70%. Zauważalna była jednak tendencja spadkowa w tym zakresie wynikająca ze zwiększającej się wartości portfela kredytów brutto w pozostałych anali-zowanych bankach. Tabela 5. Poziom kredytów brutto w wybranych instytucjach sektora bankowego na Malcie

w latach 2008-2014

Kredyty brutto w tys. euro

Lp. Nazwa banku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1. Bank of Valletta Plc 3 093 551 3 303 610 3 565 429 3 673 215 3 790 317 3 845 275 4 072 386

2. HSBC Bank Malta Plc

3 154 361 3 271 431 3 354 968 3 402 292 3 420 593 3 374 381 3 363 893

3. Mediterra-nean Bank Plc

0 0 1 300 27 700 402 900 573 400 983 000

4. NBG Bank Malta Limited

960 700 965 700 742 100 639 100 734 200 848 900 642 000

5. FIMBank Plc 78 098 100 252 177 841 197 663 257 870 314 357 510 743

6. APS Bank Limited 37 395 386 738 429 805 482 672 520 940 563 275 636 969

7. Lombard Bank (Malta) Plc

330 900 333 800 339 200 318 300 328 600 327 500 335 900

29 J. Zabawa, M. Bywalec, op. cit.

393

cd. tabeli 5

1 2 3 4 5 6 7 8 9

8. Banif Bank (Malta) 11 600 60 000 157 000 261 200 322 900 346 400 384 100

9. Sparkasse Bank Malta Plc

0 4 900 0 200 200 2 200 2 200

10. BAWAG Malta Bank Ltd

163 600 162 300 166 400 127 200 100 600 94 700 72 100

11. IIG Bank (Malta) Ltd b.d. b.d. 7 559 19 477 30 240 21 173 50 740

Źródło: Ibid.

Średnia wartość kredytów brutto w badanej grupie 11 banków w latach 2008-2011 oscylowała wokół 810 mln euro, a w latach 2012-2013 wzrosła ona do około 900 mln euro. W 2014 r. średnia wartość kredytów brutto osiągnęła poziom 1004,912 mln euro, co oznaczało wzrost o 28,34% w stosunku do 2008 r.

W tabeli 6 zaprezentowano wartości dla kolejnej wielkości finansowej, która stała się przedmiotem zainteresowania w ramach przeprowadzanych badań − dochodu netto. Tabela 6. Dochód netto w wybranych bankach na Malcie w latach 2008-2014

Dochód netto w tys. EUR Lp. Nazwa banku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

1. Bank of Valletta Plc 26 782 49 415 63 972 42 054 74 276 79 473 69 384

2. HSBC Bank Malta Plc 63 115 45 867 53 761 57 567 61 602 58 717 33 617

3. Mediterranean Bank Plc -3 300 -900 15 000 700 20 500 19 400 7 600


5. FIMBank Plc 17 805 1 086 5 047 7 054 6 669 -3 056 -37 253 6. APS Bank Limited 4 062 3 980 5 339 5 596 7 013 9 176 8 936

7. Lombard Bank (Malta) Plc 9 100 8 100 9 000 7 200 6 100 4 500 3 900

8. Banif Bank (Malta) -3 200 -3 500 -2 700 -600 200 100 900

9. Sparkasse Bank Malta Plc -200 1 000 1 100 -200 2 100 2 700 3 200

10. BAWAG Malta Bank Ltd -279 800 230 400 28 400 -21 400 76 900 -1 700 10 200

11. IIG Bank (Malta) Ltd b.d. b.d. 75 155 455 435 1 483

Źródło: Ibid.

Dochód netto banku to nadwyżka przychodów nad kosztami związanymi z okre-śloną działalnością operacyjną lub z określonym produktem bankowym. Najwyższym dochodem netto w badanym okresie charakteryzował się BoV. W banku tym w okresie siedmiu analizowanych lat nastąpił przyrost dochodu netto o 159,07%. Drugim bankiem, który dzielił z BoV pozycję pierwszego banku Malty pod względem dochodu netto, był

394

HSBC. Bank ten najlepsze wyniki osiągnął w 2008 i 2011 r. Niestety analiza całego okresu 2008-2014 nie wyszła już tak pozytywnie dla tego banku. HSBC w latach 2008-2014 odnotował spadek dochodu netto o prawie połowę (-46,74%). Niemniej jednak mimo drastycznego spadku dochodu netto bank HSBC utrzymywał się na drugim miejscu w grupie 11 badanych banków.

Trzeci co do wielkości poziom dochodów netto wykazał NBG. Bank ten, podobnie jak HSBC, odnotował w badanym okresie spadek dochodu netto. Spadek ten był warto-ściowo mniejszy niż w przypadku HSBC, zaledwie o 13,6 mln euro (2008-2014), jed-nakże procentowo zdecydowanie przewyższał wynik HSBC (-53,54%).

Największy wartościowy wzrost dochodu netto w analizowanym okresie o 290 mln euro odnotował BAWAG Bank, co prawdopodobnie można tłumaczyć faktem pozbycia się przez ten bank niskodochodowej dla niego działalności. Bank ten w 2008 r. wykazy-wał dochód netto na poziomie -279,8 mln euro, w 2014 r. wyniósł on już natomiast 10,2 mln euro.

Średni dochód netto w badanym okresie dla badanej grupy banków wyniósł 14,613 mln euro. Może to świadczyć nie tylko o niewielkich rozmiarach rynku, ale prawdopodobnie także o pewnych kłopotach pokryzysowych. Najwyższą średnią roczną odnotowano w 2009 r. − ponad 36 mln euro i w 2012 r. − około 24 mln euro.

Istotny z punktu widzenia działalności sektora bankowego wydaje się także dochód operacyjny w analizowanych bankach. Wartości tego dochodu dla banków z analizowa-nej grupy zaprezentowano w tabeli 7.

Najwyższe wartości dochodu operacyjnego odnotowano w bankach BoV i HSBC. W obydwu tych bankach wartości dochodu operacyjnego w całym okresie analizy zde-cydowanie przekraczały wartość średnią dla grupy. Wartość ta kształtowała się na po-ziomie 50 mln euro w latach 2010-2011 oraz 2013-2014. W 2008 r. średnia wartość dochodu operacyjnego wyniosła około 15 mln euro, a w 2012 r. ponad 60 mln euro.

Największy przyrost wartościowy dochodu operacyjnego w analizowanej grupie odnotował BAWAG Bank (269,3 mln euro), drugi był BoV (95,56 mln euro). Najwięk-szy przyrost procentowy w 2014 r. w stosunku do 2008 r. odnotowały Mediterranean Bank (6300% skok z 800 tys. euro w 2008 r. do 51,2 mln euro w 2014 r.) oraz Banif Bank (1885,7% z 700 tys. euro w 2008 r. do 13,9 mln euro w 2014 r.). Tabela 7. Dochód operacyjny wybranych banków na Malcie w latach 2008-2014

Lp. Nazwa banku Dochód operacyjny w tys. EUR

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Bank of Valletta Plc 121 466 162 889 190 649 177 593 225 212 230 511 217 032

2. HSBC Bank Malta Plc 186 862 159 659 176 188 194 865 197 676 187 012 173 260

3. Mediterranean Bank Plc 800 3 300 30 200 80 300 54 400 63 900 51 200


5. FIMBank Plc 20 440 19 559 26 207 28 829 29 296 23 791 35 231 6. APS Bank Limited 18 011 18 446 22 120 23 866 27 748 27 382 29 466

395

cd. tabeli 7

1 2 3 4 5 6 7 8 9

7. Lombard Bank (Malta) Plc 28 100 27 700 29 700 39 000 37 100 38 600 40 200

8. Banif Bank (Malta) 700 1 800 5 200 8 800 10 700 12 100 13 900

9. Sparkasse Bank Malta Plc 1 800 2 400 2 400 -200 4 700 5 700 7 100

10. BAWAG Malta Bank Ltd -254 400 256 200 36 100 -4 000 79 700 -6 100 14 900

11. IIG Bank (Malta) Ltd b.d. b.d. 748 1 314 1 971 1 958 5 436

Źródło: Ibid.

Analizując całą grupę 11 banków, można powiedzieć, że pod względem dochodu operacyjnego, z wyjątkiem niewielkich jednostkowych wahań, generalnie wykazuje ona pozytywne wyniki.

Wyniki osiągane w zakresie dochodu operacyjnego przez wybraną grupę maltań-skich banków potwierdzają niewielki rozmiar rynku i dużą rolę w jego kształtowaniu i rozwoju niewielkiej grupy banków, takich jak BoV, HSBC, Mediterranean Bank i Lom-bard Bank. 18.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

W ramach analizy aktywów i pasywów sektora bankowego na Malcie została prze-prowadzona analiza pionowa i pozioma wybranych pozycji bilansu sektora. Ogranicze-nie analizy do wybranych pozycji aktywów i pasywów było podyktowane dostępnością danych sektorowych. Ze względu na brak danych analiza aktywów i pasywów sektora bankowego Malty została zawężona do lat 2008-2013. Dane sektorowe zostały zesta-wione w tabeli 8.

W analizie pionowej wartości poszczególnych pozycji bilansowych odniesiono do sumy bilansowej dla sektora. W wyniku przeprowadzonych kalkulacji uzyskano nastę-pujące wyniki.

W 2008 r. największy udział w strukturze aktywów sektora bankowego na Malcie miała pozycja kredyty i pożyczki razem. Pozycja ta stanowiła ponad 70% aktywów sektora. Drugie miejsce pod względem udziału w strukturze aktywów zajęła pozycja instrumenty dłużne z wynikiem ponad 22% sumy bilansowej. Taki stan rzeczy utrzy-mywał się w całym analizowanym okresie. W kolejnych latach 2009-2013 był obserwo-walny jedynie niewielki spadek udziału kredytów i pożyczek w strukturze aktywów. Udział ten kształtował się wówczas na poziomie zbliżonym do 60%.

W przypadku instrumentów dłużnych lata 2009-2013 przyniosły wzrost ich udziału w strukturze aktywów z 28,53% w 2009 do 36,76% w 2013 r.

Fakt dużego udziału kredytów i pożyczek oraz instrumentów dłużnych w strukturze aktywów sektora bankowego na Malcie w latach 2008-2013 świadczy o dobrej sytuacji sektora.

396

Tabela 8. Wz

Aktywa Kasa, operacWartości nieUdziały w jewspółzależnKredyty i poRazem instruRazem instruRazem aktywPasywa Depozyty baRezerwy Depozyty ogDepozyty ogkredytowe Papiery wartZobowiązanKapitały ogó kapitał pods kapitał z akt z wyceny Rezerwy (wZysk/strata b

Źródło: Na po

Analistanowią trw sumie bokoło 2%. wano spade

W anwowalna tebilansowej

W zoinstytucji nwszystkichW 2009 rpasywów wielkości Depozyty 48,03% zo

Lata 2kredytowe

Wybrane pozycj lat 2008-2013

Wyszczegó

cje z Bankiem Ceematerialne i prawednostkach stowanych ożyczki razem umenty dłużne umenty kapitałowwa

anków centralnyc

gółem od instytucgółem od innych

tościowe dłużne (nia razem ółem stawowy tualizacji wyceny

w tym zyski zatrzybieżącego roku

odstawie danych

iza pionowa birzecią co do

bilansowej w lW 2012 r. byek do 1,02%.

nalizie pionowendencja spadj, natomiast wobowiązaniachniż instytucje h zobowiązań. udział deponieznacznie wzobowiązań ood instytucji

obowiązań ogó2010, 2012 i 2. Ich udział

je aktywów i pa(mld EUR)

ólnienie

entralnym wne arzyszonych, zale

we

ch

cji kredytowych instytucji niż inst

(w tym obligacje)

y i inne różnice

ymane)

EBC.

ilansu sektora udziału w sumlatach 2008-20ł zauważalny

wej zobowiązadkowa. W 200

w 2013 r. 84,88h ogółem w 2kredytowe. Ssektora i blis

ozytów innychwzrósł (38,99ogółem spadłkredytowych ółem. 2013 to dominw strukturze

asywów z bilan

2008

00,0

eżnych i 0,

31,09,90

44,

0,40,3

13,0tytucje 15,

) 0,040,5

3,52,3

0,0

0,60,2

a wskazuje, że mie bilansow011 kształtowwzrost tej poz

ań ogółem dla08 r. zobowią8%. 2008 r. kluczotanowiły one sko połowę (h instytucji n9%), ale mimło na rzecz dw 2009 r. sta

nacja depozyte aktywów k

nsu sektora bank

8 2009 20

0,8 0,73 008 0,08 0

15 0,15 0

07 28,01 3396 12,11 15

0,2 0,32 013 42,45 50

49 0,3932 0,35 007 18,24 1

13 16,55 19

06 0,04 057 37,98 4056 4,47 138 2,73 8

02 0,13 0

69 0,5926 0,59 0

kasa i operacjej pozycję bil

wał się na w mzycji do około

a sektora bankzania ogółem

ową rolę odg34,29% sumy48,7%) kredy

niż instytucje mo to ich znadepozytów od anowiły 42,97

tów od innychkształtował się

kowego Malty

10 2011 20

,61 1,19,02 0,03 0

,18 0,2 0

,71 32,71 3,05 16,58 18,08 0,1,61 51,8 53

1,1 0,47 0,01 0,05 07,7 20,25 19

,36 18,44 20

,08 0,12 0,52 41,72 420,1 10,07 10,49 8,65 8

,13 -0,06 0

0,5 0,58 0,48 0,4 0

je z Bankiem Clansu. Udział

miarę stabilnymo 3%, a w 2013

kowego Maltystanowiły 91

rywały depozy bilansowej, ytów i pożyczkredytowe w

aczenie w kszinstytucji kre

7% sumy bilan

h instytucji niżę odpowiedni

012 2013

1,65 0,51 0,03 0,03

0,16 0,15

1,98 29,83 8,71 18,4 0,1 0,11

3,64 50,06

0,36 0,19 0,01 0,01 9,59 18,51

0,77 22,1

0,17 0,57 2,87 42,49 0,77 7,57 8,27 6,36

0,83 -0,22

0,58 0,67 0,59 0,37

Centralnym tej pozycji

m poziomie 3 r. odnoto-

y jest obser-,93% sumy

zyty innych ponad 37%

zek sektora. w strukturze

ztałtowaniu redytowych. nsowej i aż

iż instytucje io 38,25%,

397

38,72% i 44,15%. W 2011 r. palmę pierwszeństwa w zobowiązaniach ogółem ponownie przejęły depozyty od instytucji kredytowych (39,09% sumy bilansowej).

Analiza pionowa kapitałów sektora bankowego na Malcie pokazała, że w 2008 i 2009 r. kształtowały się one na poziomie 8,07% i 10,53% sumy bilansowej. W kapita-łach ogółem w 2008 i 2009 r. kluczową rolę odegrał kapitał podstawowy, który stanowił odpowiednio 5,39% i 6,41% sumy bilansowej. Oznaczało to, że kapitał podstawowy w kapitałach ogółem przyjmował udziały: w 2008 r. 66,7%, a w 2009 r. 61,07%, był zatem podstawą kapitałów ogółem. Kolejne lata 2010, 2011 i 2012 charakteryzowały się kapitałem ogółem wyższym niż w 2009 r. Kapitał ogółem w latach 2010-2012 stanowił około 20% sumy bilansowej. Utrzymano jednak zasadę, iż kluczowy kapitał w kapitale ogółem to fundusze podstawowe. W 2013 r. był obserwowalny spadek udziału kapitałów ogółem w sumie bilansowej z 20,08% w 2012 r. do 15,12% w 2013 r.

Wydaje się, że taka struktura kapitałowa, jaka została zaprezentowana w sektorze bankowym Malty w latach 2008-2013, pozwalała na stosunkowo duże bezpieczeństwo sektora mimo nie zawsze korzystnych zmian w gospodarce regionu.

Analiza pozioma aktywów bilansu sektora bankowego na Malcie w latach 2008-2013 pokazała dużą zmienność zarówno kasy i operacji z Bankiem Centralnym, jak i kredytów i pożyczek. Jedynie instrumenty dłużne i kapitałowe wykazują bardzo niską, ale w miarę stabilną wartość.

W związku ze zmiennością pozycji kasa i operacje z Bankiem Centralnym oraz kredyty i pożyczki można było zaobserwować pewną zmienność poziomu aktywów. Największy wzrost aktywów o 19,22% nastąpił w 2009 r. w stosunku do 2008 r. Naj-większy spadek odnotowano w 2013 względem 2012 r. – o 6,67%. Różnica w poziomie aktywów między 2008 a 2013 r. była niewielka i wyniosła jedynie 5,93 mld euro. Ozna-cza to wzrost wartości aktywów ogółem w 2013 r. w stosunku do 2008 r. o 13,4%.

Analiza pozioma zobowiązań ogółem pokazała ich niewielki wzrost w latach 2008-2013. W 2013 r. zobowiązania ogółem, względem 2008 r., wzrosły o 1,92 mld euro, co oznaczało wzrost o 5%. Największa zmiana w zobowiązaniach ogółem nastąpiła w stosunku do dłużnych papierów wartościowych, jej wartość w 2008 r. wyniosła 0,06 mld euro, a w 2013 r. 0,57 mld euro. Oznaczało to przyrost o 0,51 mld euro, czyli o 850% w stosunku do 2008 r.

Przyrost depozytów od instytucji innych niż instytucje kredytowe w 2013 r. w sto-sunku do 2008 r. wyniósł 46,07%. Depozyty od instytucji kredytowych w analogicznym okresie charakteryzowały się przyrostem na poziomie 5,44 mld euro, co oznaczało wzrost o 41,6%.

Kapitały ogółem w 2013 r. w stosunku do 2008 r. odnotowały wzrost o 4,01 mld euro, co oznaczało przyrost na poziomie 112,64%.

Raport Komisji Europejskiej z 2015 r.30 wskazuje dwa istotne elementy funkcjo-nowania i zmian, które następowały w sektorze bankowym Malty: − po pierwsze trudności niektórych sektorów gospodarki w obsłudze swoich kredytów

pomimo stosunkowo przyjaznego otoczenia makroekonomicznego; − po drugie trudności banków w radzeniu sobie z psującymi się kredytami, szczególnie

tymi z sektora budowlanego. 30 Country Report Malta 2015, Brussels, February 2015.

398

Wskazuje się, że pogarszająca się jakość aktywów bankowych uniemożliwia ban-kom rozluźnienie warunków kredytowych i pobudzanie, rozwijanie akcji kredytowej. Ponadto wysoki poziom zadłużenia przedsiębiorstw znacznie ogranicza zapotrzebowanie na nowe kredyty, a zatem ogranicza także możliwości banków w tym zakresie. Dlatego też część banków na Malcie podkreśla w swojej działalności i stara się rozwijać usługi z zakresu zarządzania majątkiem klientów. 18.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Na zakończenie przedstawiono sektor bankowy Malty w świetle wskaźników fi-nansowych. Główne wskaźniki, które zostały wybrane do analizy, to: ROE, ROA, C/I, Tier 1 oraz PKB i suma bilansowa. Wartości wskaźników zostały zaprezentowane w tabeli 9.

Do pomiaru rentowności kapitału w sektorze bankowym wybrano ROE. Wartość tego wskaźnika, podobnie jak i rentowności aktywów (ROA), nie ma modelowego po-ziomu. Wskazuje się jednak na pewną zależność między ROE i ROA, która powinna być zachowana w każdej instytucji31: ROE > ROA − instytucja efektywnie wykorzystuje kapitał, ROE = ROA − rentowność aktywów i kapitału kształtuje się na takim samym poziomie, ROE < ROA − koszty z tytułu posiadanych zobowiązań są wyższe od przychodów uzy-skiwanych z tytułu ich inwestowania. Tabela 9. Zestawienie wybranych wskaźników finansowych charakteryzujących sektor bankowy

Malty w latach 2008-2014

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ROE % 2,61 11,62 3,65 3,24 4,67 3,68 5,9 ROA % 0,21 1,85 0,97 0,77 1,15 0,72 0,66 C/I % -54,2 -18,57 -26 31,24 -25,16 -35,96 39,36 Tier 1 % 15,58 21,34 49,59 52,18 49,56 43,85 23,86 Tier 1 domestic banks 11,23 14,1 13,34 13,28 12,65 12,52 13,33 PKB mln EUR 6 531 6 369 6 595 6 734 6 900 7 063 7 310 Suma bilansowa mln EUR 44 130 42 450 50 610 51 800 53 640 50 060 51 200 Suma bilansowa/PKB 675,70% 666,51% 767,40% 769,23% 777,39% 708,76% 700,41% Inflacja % 4,685 1,84 2,04 2,512 3,229 0,979 1,21%

Źródło: Na podstawie danych EBC, IMF i MFSA.

Porównując wartości ROE i ROA w sektorze bankowym Malty, można powie-dzieć, że jest to sektor efektywnie wykorzystujący kapitały. W każdym analizowanym roku wskaźnik ROE jest bowiem zdecydowanie wyższy od wskaźnika ROA.

W latach 2008-2009 były obserwowalne niewielkie wahania ROE, co prawdopo-dobnie było spowodowane kryzysem finansowym. Począwszy jednak od 2010 r., po-ziom ROE w maltańskim systemie bankowym wydaje się być stabilny. Wskaźnik ROE 31 J. Zabawa, Rentowność aktywów i kapitału własnego banków społecznie odpowiedzialnych [w:] I. Pyka,

J. Cichy (red.), Innowacje a wzrost gospodarczy, część 1, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe nr 186, Uniwersytet Ekonomiczny, Katowice 2014, s. 299.

399

wyznacza w pewien sposób możliwości zwiększenia kapitału własnego, co wiąże się, w warunkach wysokiej inflacji, z ochroną jego realnej wartości. Dlatego też bardzo często podkreśla się w analizie wskaźnikowej sytuacji banków, że ROE nie powinien być niższy od stopy inflacji. Odnosząc to założenie do wyników sektora bankowego Malty, jedyne odchylenie wartości ROE tego sektora od przytoczonej zasady wystąpiło w 2008 r. (kryzys). Kolejne lata realizują już zasadę inflacja < ROE.

Kolejny z rozpatrywanych wskaźników to ROA, który odzwierciedla w pewien sposób politykę banków w zakresie zarządzania aktywami. Poziom tego wskaźnika w anali-zowanym sektorze jest bardzo niski, szczególnie w latach 2008, 2011, 2013 i 2014. Może to sugerować kłopoty sektora z efektywnym wykorzystaniem jego zasobów.

Następna z analizowanych wielkości to C/I – cost to income. Wskaźnik ten od-zwierciedla obciążenie sektora bankowego Malty kosztami jego działania. Z punktu widzenia sytuacji finansowej sektora bankowego ważne jest, aby wskaźnik ten kształto-wał się na relatywnie niskim poziomie. W praktyce bankowej postuluje się, aby wskaź-nik ten nie przekraczał 50%. Poziom C/I w 2011 i 2014 r. dla sektora bankowego Malty wskazuje, że z każdego euro zarobionego na działalności bankowej przeznaczono odpo-wiednio około 31 i 39 centów na koszty działania i amortyzację, co jest jak najbardziej wynikiem pozytywnym.

Jednakże ujemne wartości C/I dla sektora bankowego Malty w latach 2008-2010 i 2013 r. wskazują na niekorzystną sytuację w sektorze. Wartość tę ciężko jest jedno-znacznie zinterpretować bez pogłębionej analizy szczegółowych sprawozdań finanso-wych sektora, niemniej jednak powinna ona budzić pewne zaniepokojenie.

Tier 1 dla analizowanego sektora bankowego kształtował się na poziomie około 20% w 2009 i 2014 r. W latach 2010, 2012 i 2013 jego wartość wzrosła do ponad 40%, a w 2011 r. nawet do ponad 50%. Najniższą wartość Tier 1 dla sektora odnotowano w 2008 r. i było to 15,58%.

Dla banków krajowych w całym badanym okresie wartość Tier 1 kształtowała się na poziomie około 12% i nie przekroczyła 15%. Mała zmienność tego wskaźnika dla banków krajowych dodatkowo potwierdza dobrą i w miarę ustabilizowaną sytuację finansową sektora pod tym względem.

Analizując udział sumy bilansowej sektora bankowego w PKB Malty, łatwo zau-ważyć, że w każdym rozpatrywanym roku istotnie przekracza ona wartość PKB. Z wyjątkiem 2008 i 2009 r., kiedy to udział sumy bilansowej w PKB kraju kształtował się odpowiednio na poziomie 675,7% i 666,5%, w pozostałych latach wyniósł on 700% i więcej.

Podsumowując, sektor bankowy Malty składa się z niewielkiej liczby banków, wśród których obserwuje się pewną koncentrację. Pięć banków krajowych typu core domestic banks odgrywa istotną rolę w kształtowaniu systemu bankowego Malty, nato-miast pozostałe banki mają marginalne znaczenie.

Dwa największe banki, które kształtują wygląd sektora i odpowiadają za osiągane przez niego wyniki, to Bank of Valetta i HSBC Bank Malta.

400

Bibliografia Barburski J., Kapitały własne jako podstawa bezpieczeństwa działalności gospodarczej na podstawie

przedsiębiorstw WIG 20, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 804, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 67 (2014).

Baza depozytowa, NBP Podręcznik inspekcji na miejscu, bs.net.pl/upload/file/pdf2/MicrosoftWord- 12baza_depozytowa.pdf.

Bywalec M., Zabawa J., Analysis of the Financial Position of the Banking Sector of the EU Mem-ber States in the Period 2007-2013 [w:] Inwestycje finansowe i ubezpieczenia, Prace Nau-kowe Wydawnictwa UE we Wrocławiu, Wrocław 2015.

Corporate Structures Financial Institution [w:] Sector Guides 2015-2016, A Country Profiler Pub-lication, Malta 2016.

Country Report Malta 2015, Brussels, February 2015.

IMF Country Report No 16/20, Malta – 2015 Article IV Consultation – Press Relese and Staff Report, January 2016.

IMF Country Report No 15/46, February 2015.

Macroeconomic Imbalances Malta 2014, European Commission, Brussels 2014.

Marcinkowska M., Ocena działalności instytucji kredytowych, Difin, Warszawa 2007.

MFSA Annual Report 2014, www.mfsa.com.mt.

Occasional Papers 184, European Commission, March 2014.

Zabawa J., Rentowność aktywów i kapitału własnego banków społecznie odpowiedzialnych [w:] I. Pyka, J. Cichy (red.), Innowacje a wzrost gospodarczy, część 1, Studia Ekonomiczne, Ze-szyty Naukowe nr 186, Uniwersytet Ekonomiczny, Katowice 2014.

www.about.hsbc.com.mt.

www.apsbank.com.mt.

www.bawag.com.

www.bov.com.

www.ec.europa.eu/economy_finance/.../ocp184_en.pdf.

www.eu.europa.eu/MFSA Annual Report 2014.pdf.

www.ecb.europa.eu/stats/money/cosolidated/html/index.en.html.

www.fimbank.com.

www.iconfinancemalta.blob.core.windows.net/libx-128-public/ Tags/ Banking and Financial Institution April2015.

www.imf.org.

www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2016/cr1620.pdf.

www.medbank.com.mt.

www.nbg.com.mt.

19. Sektor bankowy Niemiec

(Anna Korzeniowska, Jerzy Węcławski) 19.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Niemiecki system finansowy jest klasycznym przykładem systemu zorientowanego bankowo. Relacja aktywów banków do PKB w 2014 r. wynosiła ponad 242%. Nato-miast udział banków w aktywach wszystkich instytucji finansowych wynosił 57%.

Sektor bankowy w Niemczech składa się z dwóch grup banków wyróżnionych na podstawie zakresu przedmiotowego ich działalności: banków uniwersalnych i banków specjalnych1. Pierwsza z nich ma dominujący udział w rynku i podstawowe znaczenie dla gospodarki. Udział banków uniwersalnych w sumie bilansowej sektora bankowego przekracza 80% (zob. rys. 1). Tworzą ją trzy grupy banków różniące się formą prawną: banki komercyjne2, które są podmiotami prywatnymi, kasy oszczędności znajdujące się we własności instytucji publicznych oraz spółdzielnie. Grupa banków specjalnych jest silnie zróżnicowana pod względem rodzaju przeprowadzanych operacji. Są w niej za-równo banki o własności publicznej (niektóre banki hipoteczne, kasy oszczędnościowo- -budowlane), jak i prywatne. Należy przy tym zauważyć, że wiele banków specjalnych funkcjonuje w ramach grup finansowych banków uniwersalnych. Charakterystyczną cechą niemieckiego sektora bankowego, na tle innych krajów rozwiniętych, jest wysoki w nim udział banków państwowych i spółdzielczych w stosunku do banków prywatnych.

W ciągu ostatniego ćwierćwiecza w Niemczech nastąpił systematyczny spadek liczby banków i placówek bankowych3. W 1990 r. działało 4719 banków, w tym 3377 spółdzielczych i 782 kasy oszczędności. W 2014 r. było łącznie 1990 banków, w tym 1052 banki spółdzielcze i 425 kas oszczędności. Z ogólnej liczby 1990 banków 1807 działało w kraju, a poza granicami funkcjonowało 206 oddziałów i 63 spółki bankowe. Pomimo spadku liczby banków w debacie publicznej jest podnoszona kwestia, czy cią-gle nie jest ich zbyt dużo w stosunku do liczby klientów4. Liczba placówek bankowych zaczęła silnie spadać od 1995 r. i zmniejszyła się z 67 930 do 34 300 w 2014 r.5 Od 2005 r. spadki te spowolniły i w ciągu dziesięciu lat (2005-2014), stanowiących podstawowy okres analizy w tym opracowaniu, liczba banków w Niemczech spadła o 354, o ponad 9 tys. zmalała liczba placówek bankowych i o 53 tys. zmniejszyło się zatrudnienie (zob. tabela 1). W wyniku znacznego spadku w latach 2000-2014 liczby placówek, gęstość

1 Podstawowym aktem normatywnym regulującym działalność banków w Niemczech jest Gesetz über das

Kreditwesen uchwalona 10.07.1961 r. wraz z późn. zm. 2 W niniejszym rozdziale niemiecki termin „Kreditbank” będzie tłumaczony jako „bank komercyjny”, nato-

miast „Landesbank” jako „bank krajowy”. 3 Pod pojęciem placówek bankowych rozumie się w tym rozdziale placówki główne, filie i oddziały. 4 Gibt es in Deutschland zu viele Banken? „Handelsblatt” z 19.07.2013 r. 5 Bankstellenbericht 2014, Deutsche Bundesbank, s. 8.

402

sieci bankowej zwiększyła się z 1777 mieszkańców na placówkę do 21746. Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną charakterystyczną zmianę struktury sektora bankowego – w 1957 r. było w Niemczech 13 359 banków i 12 974 oddziały, w 2014 r. liczba ban-ków spadła do 1990, a oddziałów wzrosła do 35 3037.

Rys. 1. Struktura sektora bankowego w Niemczech (liczba banków − stan na koniec 2014 r.)

Źródło: Bankenstatistik Dezember 2015, Deutsche Bundesbank, s. 105. Tabela 1. Liczba banków, placówek i zatrudnionych w bankach w Niemczech w latach 2005-2014

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2007 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba banków 2344 2301 2227 2169 2128 2096 2080 2053 2029 1990 Liczba placówek (w tys.) 46,4 42,6 42,1 41,7 41,0 40,3 39,8 38,3 38,2 37,3 Liczba zatrudnionych (w tys.) 693 681 680 675 663 657 654 649 646 640

Źródło: Deutsche Bundesbank, Bankstellenbericht 2014.

Znaczący spadek liczby placówek bankowych oraz związany z tym spadek zatrud-nienia w sektorze bankowym był w dużej mierze związany z malejącą liczbą banków. Niebagatelny wpływ na te zmiany miał rozwój nowych technologii i technik obsługi klientów. W latach 2004-2014 obroty realizowane w pieniądzu elektronicznym wzrosły 3-krotnie z 47,1 do 142,4 mld euro. Istotnie zwiększyła się liczba rachunków rozlicze-niowych prowadzonych przez banki (z 85,5 w 2005 r. do 101,9 mln w 2014 r.), w tym

6 Bankstellenbericht 2000, Deutsche Bundesbank, s. 6 oraz 2014, s. 11. 7 Bankenstatistik Dezember 2015, Deutsche Bundesbank, s. 104.

Banki uniwersalne (1750) Banki specjalne (240)

Banki komercyjne (276)

Kasy oszczędności (416)

Banki spółdzielcze (1049)

Banki hipoteczne (17)

Kasy oszczędnościowo- -budowlane (21)

Banki o specjalnych zadaniach (19)

Pozostałe (183)

Duże banki (4)

Banki regionalne i pozostałe (163)

Oddziały banków zagranicznych (109)

Sektor bankowy (1990)

Banki krajowe (9)

403

zwłaszcza rachunków internetowych (z 33,3 do 56,3 mln), które stanowią już ponad połowę rachunków służących do rozliczeń pieniężnych. Jednocześnie w latach 2006-2014 zwiększył się udział użytkowników bankowości internetowej z 34 do 55% klientów8.

Suma bilansowa działających w Niemczech banków wzrosła z 6903 mld euro w 2005 r. do 7510 mld euro w 2008 r. Kryzys finansowy spowodował jej duże wahania w następ-nych latach. Po wzroście do 8467 w 2011 r. ponownie spadła, osiągając w 2014 r. po-ziom 7853 mld euro. Tabela 2. Wskaźniki koncentracji aktywów instytucji kredytowych w Niemczech (%)

Rodzaj wskaźnika 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Herfindahla- -Hirschmana 0,0174 0,0178 0,0183 0,0191 0,0206 0,0298 0,0317 0,0307 0,0266 0,0301

CR5 21,6302 21,9909 22,004 22,7358 25,0127 32,5984 33,5458 33,0053 30,5924 32,3625

Źródło: Europejski Bank Centralny.

Spadki liczby placówek bankowych i poziomu zatrudnienia przy równoczesnym wzroście liczby transakcji oraz klientów banków są możliwe wyłącznie w przypadku postępujących procesów konsolidacji w sektorze bankowym. Niemiecki rynek bankowy nie jest wyjątkiem. Wskaźniki koncentracji wyraźnie wskazują na wzrost udziału naj-większych podmiotów w rynku. Pod względem aktywów udział 5 największych banków w 2014 r. osiągnął poziom 32,36%, przy wskaźniku HHI 0,0301. 19.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Niemiecki sektor bankowy zachowuje od kilkudziesięciu lat stabilną strukturę opartą na trzech grupach banków: bankach prywatnych, publicznoprawnych instytucjach kredytowych oraz bankach spółdzielczych.

Grupa banków prywatnych jest silnie zróżnicowana pod względem wielkości i ro-dzaju działalności operacyjnej. Należą do niej z jednej strony wielkie międzynarodowe grupy bankowe o uniwersalnym zakresie działalności i silnie rozwiniętej sieci placówek, a z drugiej małe banki prywatne specjalizujące się w obsłudze wybranych grup klientów. W 2014 r. działało w Niemczech 296 banków prywatnych, co oznaczało wzrost od 2005 r. o 20 podmiotów. Jednocześnie jednak banki te zdecydowanie ograniczyły w tym okresie liczbę placówek (z 14 288 do 10 251), co dawało im udział w wysokości 27,4% w ich łącznej liczbie. W bankach prywatnych było zatrudnionych 28,3% ogółu pracowników całego sektora9.

Wielkie niemieckie banki prywatne mają historię sięgającą końca XIX bądź po-czątku XX w. i przechodziły procesy licznych fuzji i przejęć, które pozwoliły im osią-gnąć obecną pozycję. Pod względem formy prawnej są z reguły spółkami akcyjnymi bądź spółkami komandytowymi akcyjnymi. W grupie tej znajdują się zarówno duże

8 Zahlen, Daten, Fakten der Kreditwirtschaft, Bundesverband deutscher Banken e.V., Berlin, Dezember 2015,

s. 11-13. 9 Ibid., s. 4 i nast.

404

banki o międzynarodowym bądź ogólnokrajowym zakresie działalności, jak i banki regionalne. Jej trzon tworzą obecnie dwa banki międzynarodowe: Deutsche Bank AG i Commerzbank AG oraz dwa skoncentrowane na rynku krajowym: UniCredit Bank AG i Postbank AG. Szczegółowa charakterystyka tych największych banków prywatnych zostanie przedstawiona w dalszej części rozdziału.

Niemcy są jednym z niewielu już krajów europejskich, w którym utrzymali się prywatni bankierzy. Są to w większości banki o długiej tradycji, działające w formie prawnej przedsiębiorstwa jednoosobowego bądź spółki osobowej. Na początku 2015 r. w Niemczech było 25 banków tego rodzaju10. Do najstarszych i najbardziej znanych należą Joh. Berenberg, Gossler & Co. KG (1590), B. Metzler seel. Sohn & Co. KGaA (1674), M. M. Warburg & CO KGaA (1798). Przykładowo Mezzler Bank jest ciągle w pełni własnością rodziny założycieli. W 2014 r. zatrudniał 750 pracowników i miał oddziały w Irlandii, USA, Japonii i Chinach. Jego suma bilansowa na koniec 2014 r. wynosiła 3,9 mld euro, zarządzał aktywami o wartości 58 mld euro, kapitał własny wy-nosił 192 mln euro, a współczynnik wypłacalności ponad 20%11. Banki te koncentrują swoją działalność na obsłudze bogatych klientów prywatnych oraz usługach bankowości inwestycyjnej.

Wśród banków prywatnych można także wyróżnić instytucje kredytowe o zakresie działalności ograniczonym do regionu gospodarczego bądź obszaru kraju związkowego. Do tej grupy można zakwalifikować 9 banków, np. Berliner Bank, Oldenburgische Lan-desbank, Schwäbische Bank, Südwestbank. W dobie postępującej koncentracji sektora bankowego niektóre z tych banków działają w ramach grup finansowych (np. Berliner Bank należy do Deutsche Bank Gruppe). Są to banki o charakterze uniwersalnym. Do-stępne statystyki nie pozwalają na ich charakterystykę jako grupy, w ujęciu jednostko-wym są bankami średniej wielkości.

Odrębny segment banków prywatnych tworzą instytucje specjalizujące się w udzie-laniu kredytów mieszkaniowych i budowlanych. Zalicza się do nich banki hipoteczne (Hypotekenbanken, Pfandbriefbanken) i prywatne kasy budowlano-oszczędnościowe (Bausparkassen). Banki hipoteczne specjalizują się w udzielaniu długoterminowych kredytów refinansowanych, opierając się na emisji papierów dłużnych. Kredyty te w więk-szości są przeznaczone na finansowanie potrzeb mieszkaniowych i komunalnych. Od 2005 r. poza bankami hipotecznymi o prawo do emisji listów zastawnych mogą się ubie-gać także inne banki i ich liczba systematycznie rośnie. W 2014 r. dysponowało nim 40 instytucji kredytowych, a wiele banków hipotecznych stało się spółkami-córkami grup finansowych. Łączna wartość nowo wyemitowanych przez wszystkie podmioty listów zastawnych wyniosła 45,8 mld euro, osiągając skumulowaną wartość 402,2 mld euro. Udział kredytów opartych na listach zastawnych w finansowaniu budownictwa mieszka-niowego wyniósł 30,0%, nieruchomości komercyjnych 57,2%, a instytucji publicznych 51,4%. Łączna wartość finansowania udzielonego przez te podmioty wyniosła 135,6 mld euro12. Dostępne zbiorcze statystyki nie wyróżniają działalności w tym zakresie w ujęciu form własności banku.

10 Bundesverband deutscher Banken: www.bankenverband.de. 11 B. Metzler seel. Sohn & Co., Das Geschäftsjahr 2014, Frankfurt am Main, s. 4 i nast. 12 Daten und Fakten 2014, Verband deutscher Pfandbriefbanken, Berlin, s. 1-4.

405

Kasy oszczędnościowo-budowlane udzielają kredytów na cele mieszkaniowe na podstawie umów zawieranych z klientami przewidujących systematyczne gromadzenie oszczędności celowych. Na koniec 2014 r. w Niemczech działało 12 prywatnych kas budowlano-oszczędnościowych mających formę prawną spółek akcyjnych i będących najczęściej własnością banków bądź towarzystw ubezpieczeniowych. Miały one zawarte łącznie 19,3 mln umów, z tego jeszcze 90,5% znajdowało się w fazie gromadzenia środ-ków, które obejmowały kwotę oszczędności w wysokości 578,7 mld euro13.

Kolejną grupą banków prywatnych są banki bezpośrednie (direct bank), prowadzące swoją działalność za pośrednictwem doradców, za pomocą telefonu, poczty, ale obecnie najczęściej przez Internet. Banki te systematycznie poszerzają zakres swojej oferty usłu-gowej, lecz stosują różne strategie pozycjonowania się na rynku pod względem rodzaju produktów i intensywności doradztwa. Pierwszy bank tego typu powstał w Niemczech w 1994 r., a po 20 latach ich liczbę określa się na 131. Największy z nich (ING-DiBa AG) miał na koniec 2014 r. 7,8 mln klientów14. Część z nich jest samodzielnymi instytucjami, ale w większości są spółkami-córkami grup finansowych. Liczba klientów tych banków w latach 2000-2012 wzrosła z 4 do prawie 16 mln15. Dla większości z nich jest to jednak drugi bank, z którego usług korzystają.

Ostatnią grupą prywatnych instytucji kredytowych są banki zagraniczne. Prowadzą one działalność za pośrednictwem spółek-córek, oddziałów, operacji transgranicznych oraz przedstawicielstw. Na wzrost stopnia internacjonalizacji niemieckiego rynku ban-kowego wskazuje fakt, że o ile w 1957 r. było na nim obecnych 15 banków zagranicz-nych, to w 2014 r. działało 80 spółek-córek, 114 oddziałów i 60 przedstawicielstw ban-ków zagranicznych z ponad 30 krajów. Zdecydowana większość z nich (156) miała przy tym swoje siedziby we Frankfurcie nad Menem. Suma bilansowa zagranicznych spółek- -córek działających w Niemczech stanowiła 8%, a oddziałów 3% łącznej sumy bilanso-wej sektora bankowego. Z drugiej strony można zauważyć, że banki niemieckie miały 246 spółek-córek i 189 oddziałów w innych krajach16.

Publicznoprawne instytucje kredytowe stanowią wewnętrznie zróżnicowaną pod względem własności, zadań oraz zakresu podmiotowego i przedmiotowego działalności grupę podmiotów. Należą do niej: kasy oszczędności, banki krajowe, krajowe kasy osz-czędnościowo-budowlane oraz wiele innych instytucji finansowych.

Podstawowe znaczenie mają w tej grupie kasy oszczędności. Ich właścicielami są gminy i powiaty, co przekłada się na koncentrację działalności operacyjnej na obszarze tych jednostek terytorialnych. Tradycyjnie głównym rodzajem usług jest udzielanie kredytów na podstawie przyjmowanych wkładów oszczędnościowych. Poza funkcjami finansowymi spełniają one tradycyjnie dużą rolę we wspieraniu przez swoje fundacje przedsięwzięć kulturalnych, sportowych i społecznych. 738 działających w ramach gru-py fundacji udzieliło w 2014 r. wsparcia na kwotę 77,4 mln euro. Na koniec 2014 r. funkcjonowało 415 kas mających łącznie 14 874 placówek i sieć 25,7 tys. bankomatów. W kasach oszczędności było zatrudnionych 240 tys. osób, co stanowiło 37,5% pracow-

13 Bericht über das Geschäftsjahr 2014, Verband der Privaten Bausparkassen e.V., Berlin, s. 14. 14 www.modern-banking.de. 15 Das Statistik-Portal: www.de.statista.com. 16 Bankenstatistik Dezember, op. cit., s. 104; Verband der Auslandsbanken in Deutschland e.V.: www.vab.de.

406

ników sektora bankowego. Kasy miały około 50 mln klientów. Dysponowały na koniec 2014 r. łącznymi kapitałami własnymi w wysokości 78,9 mld euro i sumą bilansową w kwocie 1127,5 mld euro. Udzieliły kredytów dla klientów na kwotę 720,7 mld euro i przyjęły 836,7 mld depozytów. Ich zysk przed opodatkowaniem wyniósł 4,8 mld euro17.

W ramach grupy kas oszczędności działa DeKaBank. Został on utworzony w 1918 r. jako centrala rozliczeniowa kas oszczędności. Po licznych zmianach organizacyjnych i przejęciach jest od 2012 r. podmiotem wyspecjalizowanym w prowadzeniu komplek-sowej obsługi kas oszczędności w zakresie obrotu papierami wartościowymi i najwięk-szym pośrednikiem tego rodzaju w Niemczech. Na koniec 2014 r. prowadził on 1085 funduszy inwestycyjnych, w których otwartych było około 4 mln depozytów na łączną kwotę 220,4 mld euro18.

Drugą grupą publicznoprawnych instytucji kredytowych są banki krajowe (Landes-banken). Działają one w 7 z 16 landów. Banki krajowe prowadzą obsługę jednostek organizacyjnych danego landu oraz świadczą usługi na rzecz dużych prywatnych klientów instytucjonalnych. Ważnym obszarem działalności banków krajowych jest udzielanie kredytów komunalnych, które są refinansowane za pomocą emisji obligacji komunal-nych bądź kredytów udzielanych przez kasy oszczędności. Cztery z banków krajowych zajmują się także, za pośrednictwem swoich spółek-córek, obsługą klientów indywidu-alnych w zakresie bankowości detalicznej. Suma bilansowa banków krajowych wynosiła na koniec 2014 r. 1,1 mld euro. Udzieliły one kredytów dla klientów na kwotę 438,6 mld euro, w tym 195,8 mld dla przedsiębiorstw i 84,9 mld dla podmiotów publicznych19.

Kasy oszczędności wraz z bankami krajowymi posiadały znaczący udział w rynku bankowym. Na koniec 2014 r. zgromadziły one 50,7% wszystkich oszczędności oraz udzieliły 42,6% kredytów dla przedsiębiorstw, 34,2% dla osób indywidualnych i 40,8% dla podmiotów publicznych20.

Kraje związkowe są także właścicielami kas oszczędnościowo-budowlanych (Lan-desbausparkassen, LBS). Obecnie działa 9 takich podmiotów powiązanych z bankami krajowymi (Landesbanken), kasami oszczędnościowymi bądź będących samodzielnymi podmiotami realizującymi zadania publiczne. Działają one opierając się na zasadzie regionalizacji na terenie jednego kraju związkowego bądź grupy krajów, nie prowadząc między sobą konkurencji, co różni je pod tym względem od kas prywatnych. LBS są elementem składowym grupy finansowej kas oszczędności i oferują swoje produkty i usługi w ich placówkach. Na koniec 2014 r. LBS miały zawarte 10,8 mln umów na kwo-tę 286,5 mld euro, a ich suma bilansowa wynosiła łącznie 63,9 mld euro21.

Bardzo istotną rolę w niemieckiej gospodarce odgrywa bank specjalny, jakim jest Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW Bankengruppe). Jest on bankiem państwowym powołanym do realizacji szerokiego zakresu zadań o znaczeniu ogólnogospodarczym i społecznym. Jego oferta jest skierowana do różnych grup podmiotów – osób indywidu-alnych (budownictwo mieszkaniowe, zakładanie przedsiębiorstw, kształcenie), przedsię-biorstw (tworzenie przedsiębiorstw i sukcesja, inwestycje, przedsięwzięcia innowacyjne, 17 Finanzgruppe Deutscher Sparkassen- und Giroverband. Geschäftszahlen, Zahlen & Fakten, Berlin 2014, s. 3-4. 18 Deka-Gruppe Geschäftsbericht, Frankfurt, s. 45. 19 Finanzgruppe Deutscher Sparkassen…, op. cit., s. 4. 20 Ibid., s. 6. 21 Ibid., s. 10.

407

odnawialne źródła energii, ochrona środowiska), instytucji publicznych (zaspokojenie potrzeb komunalnych i socjalnych, gospodarka mieszkaniowa). Za pośrednictwem trzech podmiotów działających w ramach grupy jest finansowany eksport, międzynaro-dowe projekty inwestycyjne oraz udzielana pomoc rozwojowa. W 2014 r. łączna wartość wsparcia finansowego udzielonego przez KfW Gruppe wyniosła 74,1 mld euro, z czego 34% było przeznaczone na wsparcie eksportu i pomoc rozwojową, a w ramach wsparcia wewnętrznego beneficjentem w 44% były małe i średnie przedsiębiorstwa, w 30% bu-downictwo mieszkaniowe, w 9% odnawialne źródła energii22.

Trzon sektora banków spółdzielczych tworzą banki Raiffeisena i banki ludowe. Za-licza się do niego także kilka innych grup banków oraz pojedynczych podmiotów.

Historia banków spółdzielczych w Niemczech sięga połowy XIX w. i jest związana z dwoma ich założycielami. Hermann Schultze-Delitzsch stworzył model banków ludo-wych nakierowanych na wspieranie działalności produkcyjnej w środowiskach miej-skich. Natomiast Fryderyk W. Raiffeisen zakładał kasy pożyczkowe, nazwane potem od jego nazwiska bankami Raiffeisena, na obszarach wiejskich, jako organizacje samopo-mocowe rolników i rzemieślników. Z czasem obydwa rodzaje banków zaczęły przyjmo-wać oszczędności także od osób spoza grona ich członków, a od 1974 r. udzielać kredytów bez takich ograniczeń. Podobnie jak kasy oszczędności, banki spółdzielcze mają ograni-czony terytorialnie zakres działalności i koncentrują ją na udzielaniu kredytów refinan-sowanych w dużym stopniu przyjmowanymi lokatami. Obydwie te grupy należą do wspólnych spółdzielczych banków centralnych. Ruch spółdzielczy w Niemczech ma ciągle silne podstawy i w 2014 r. skupiał w różnego rodzaju spółdzielniach 22 mln członków, w tym 18 025 tys. w bankach spółdzielczych. Banki spółdzielcze podlegały jednak, jak cały sektor bankowy, silnym procesom konsolidacji. Liczba banków spół-dzielczych spadła z 11 795 w 1957 r. do 3042 w 1990 r. i 1047 w 2014 r., a w tych sa-mych latach liczba ich oddziałów z 2303 wzrosła do 15 724, a następnie spadła do 12 770. Banki spółdzielcze dysponują największą siecią placówek ze wszystkich instytucji kredytowych. W bankach spółdzielczych w 2014 r. było zatrudnionych 192,8 tys. osób, co stanowiło 25,8% wszystkich pracowników sektora bankowego23. Suma bilansowa banków spółdzielczych wynosiła w 2014 r. 788 mld euro, a wraz z ich bankami centralnymi 1068 mld euro. W związku z tym odgrywają szczególną rolę w zapewnieniu dostępu do usług bankowych klientom z obszarów o niższym poziomie urbanizacji oraz tradycyjnie są nastawione na obsługę stanu średniego. Są to jednak banki uniwersalne oferujące szeroki zakres produktów i usług odnoszących się do różnych obszarów działalności.

Spółdzielcze banki centralne należą do największych banków w Niemczech. West-deutsche Genossenschafts-Zantralbank AG (WGZ Bank) jest bankiem centralnym dla ban-ków spółdzielczych z Nadrenii Północnej-Westfalii. Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank AG (DZ Bank) wykonuje tę funkcję w odniesieniu do banków spółdzielczych z pozosta-łych krajów związkowych. Do DZ-Bank należą również Bausparkassen Schwäbisch Hall. Banki spółdzielcze są udziałowcami banków centralnych, które realizują na ich rzecz wiele funkcji usługowych, jak przeprowadzanie operacji zagranicznych, dostar-czanie produktów rynku kapitałowego, zabezpieczanie przed ryzykiem kredytowym.

22 Geschäftsbericht 2014, KfW Bankengruppe, Frankfurt am Main, s. 82-84. 23 Die deutsche Genossenschaften 2015, DG Verlag, Wiesbaden 2015, s. 39-40.

408

Banki centralne prowadzą także obsługę dużych klientów instytucjonalnych. Od 1 sierp-nia 2016 r. ma nastąpić konsolidacja WGZ Bank i DZ Bank w jeden centralny bank banków Raiffeisena i ludowych. Banki centralne wraz z bankami spółdzielczymi, a także innymi instytucjami kredytowymi i firmami finansowymi zajmującymi się kredytami hipotecznymi, pośrednictwem kredytowym, private banking, ubezpieczeniami, inwesty-cjami na rynku kapitałowym, leasingiem tworzą jedną z najsilniejszych grup finansowych w Niemczech (Genossenschaftliche FinanzGruppe Volksbanken Raiffeisenbanken). Na koniec 2014 r. jej łączny kapitał własny wynosił 86,1 mld euro, aktywa 1136 mld euro, a zysk operacyjny 10,7 mld euro24.

Poza tym do sektora banków spółdzielczych należą Sparda-Banken, PSD-Banken, 7 banków związanych z kościołem katolickim i 4 z kościołami ewangelickimi (Kirchen-banken), a także banki specjalne, jak np. Bank Aptekarzy i Lekarzy (Deutsche Apotheker- und Ärztebank).

Pierwszy Sparda-Bank został utworzony w 1896 r. jako kasa urzędników kolejo-wych. Obecnie ich członkami (3,6 mln) i klientami są także inni pracownicy najemni. Jako jedyna w Niemczech grupa bankowa zajmują się wyłącznie bankowością detalicz-ną. Do związku Sparda-Banken należy 12 banków, które dysponują siecią 433 placówek. Kwota przyjętych depozytów wyniosła 56,4 mld euro, kredytów 40,1 mld euro, a suma bilansowa grupy zamknęła się w 2014 r. kwotą 65,6 mld euro25.

Geneza PDS-Banken sięga 1872 r. i odwołuje się do związku oszczędnościowo- -pożyczkowego założonego dla urzędników pocztowych i ich rodzin. Dopiero w 1998 r. dokonano przekształcenia tych podmiotów w spółdzielnie, otwarto dostęp do nich dla innych grup członków i klientów oraz ukształtowano ich ofertę produktową na zasadach bankowości uniwersalnej. Grupę PSD-Banken tworzy obecnie 15 banków funkcjonują-cych na zasadzie regionalizacji, tj. obsługujących wyłącznie klientów indywidualnych mieszkających na obszarze ich działalności. Są one podmiotami o charakterze direct bank. W 2014 r. grupa PSD-Banken wypracowała sumę bilansową w wysokości 23,7 mld euro, kwota udzielonych kredytów wyniosła 15,6 mld euro, a przyjętych depozytów 18,4 mld euro. Banki te dysponują siecią 57 placówek i obsługują 1,2 mln klientów26.

Deutsche Apotheker- und Ärztebank eG (apoBank) utworzony w 1902 r. jest naj-większym niemieckim bankiem spółdzielczym i działa na obszarze całego kraju (57 filii i 25 biur doradczych). Jest bankiem uniwersalnym, którego oferta jest skierowana do osób z akademickim wykształceniem medycznym oraz organizacji i przedsiębiorstw z dziedziny ochrony zdrowia. Na koniec 2014 r. dysponował on kapitałem własnym w wy-sokości 1,8 mld euro, a jego suma bilansowa wynosiła 35,1 mld euro. Posiadał 105 tys. udziałowców oraz 382 tys. klientów. Bank udzielił w tym roku kredytów na kwotę 27,0 mld euro i przyjął depozyty w kwocie 21,7 mld euro27. Należy wskazać, że apoBank został zakwalifikowany do systemowo ważnych instytucji finansowych.

24 Fitch Ratings: Banks, Dezember 2015, s. 12 (www.fitchratings.com). 25 Sparda Report 2015, Verband der Sparda-Banken e.V., Frankfurt am Main 2015, s. 27,31. 26 Jahresbericht 2014, Verband der PSD Banken e.V., Bonn 2015, s. 10-11. 27 Jahresfinanzbericht 2014, Deutsche Apotheker- und Ärztebank, Düsseldorf 2015, s. 58-60.

409


Na skutek zmian zachodzących od lat 90. ubiegłego stulecia w gospodarkach i na rynkach finansowych niemieckie banki straciły relatywnie na znaczeniu jako globalni gracze. O ile jeszcze w 2001 r. wśród 1000 największych banków na świecie były 84 z Niemiec, to w 2014 r. ich liczba spadła do 34. Największy bank niemiecki (Deutsche Bank) spadł w tym okresie z 12. miejsca pod względem wielkości kapitału własnego na 16. pozycję. Biorąc pod uwagę 1000 największych banków na świecie w 2014 r., nie-miecki rynek bankowy był siódmy co do wielkości pod względem liczby banków, ale jego udział w sumie bilansowej tej grupy instytucji kredytowych wynosił jedynie 4,8%, a w zyskach 1,1%28.

Na znaczenie gospodarcze dużych niemieckich banków wskazuje także to, że do grupy 120 systemowo znaczących instytucji kredytowych objętych bezpośrednim nadzo-rem przez Europejski Bank Centralny zaliczono 21 banków z tego kraju, które skupiają około 70% aktywów bankowych sektora bankowego29. Tabela 3. Największe banki niemieckie w 2014 r.

Bank Suma bilansowa w mld euro

Liczba placówek

Liczba zatrudnionych

Deutsche Bank AG 1709 2814 98 138 Commerzbank AG 558 1100 52 109 KfW Kreditanstalt für Wiederaufbau 489 1 5518 DZ Bank AG 403 19 29 596 UniCredit Bank AG 300 465 17 980 Landesbank Baden-Württemberg 266 200 11 117 Bayerische Landesbank 232 8 6842 Norddeutsche Landesbank Girozentrale 198 19 6597 Landesbank Hessen-Thüringen Girozentrale 179 15 6254 Postbank AG 155 1100 14 774

Źródło: S. Hirschmann, Eine Branche im Stillstand, ”Die Bank” 2015, nr 8, s. 10.

Wśród 10 największych banków niemieckich cztery są bankami prywatnymi, jeden to bank centralny banków spółdzielczych, a pięć jest bankami państwowymi. Dwa naj-większe to instytucje kredytowe o znaczeniu międzynarodowym. Niezmiennie od wielu lat zdecydowanym liderem jest Deutsche Bank AG. Ma on prawie 3-krotnie większą sumę bilansową od kolejnego w zestawieniu, 2,5-krotnie większą liczbę placówek i prawie 2-krotnie większą liczbę pracowników (zob. tabela 3).

Deutsche Bank AG został utworzony w 1870 r. pierwotnie jako bank nastawiony na obsługę handlu zagranicznego. Po dokonanych w latach następnych przejęciach stał się największym bankiem w Niemczech i taką pozycję, w szczególności w wyniku ko-lejnych przejęć, utrzymuje do dnia dzisiejszego. Deutsche Bank ma rozproszoną strukturę akcjonariatu. Na koniec 2014 r. jego akcjonariuszami było 599 320 podmiotów, w 99% prywatnych, z tego 80% instytucjonalnych i 20% indywidualnych. Jedynie dwóch inwe- 28 Top 1000 World Banks Ranking, “The Banker” (rankingi z 2002 i 2015 r.). 29 M. Boegl, Die Ausgestaltung der EZB-Bankenaufsicht, „Die Bank” 2015, nr 1, s. 9.

410

storów było zaliczanych do strategicznych i miało pakiety akcji w wysokości około 6%. Większość kapitału podstawowego (57%) znajdowała się przy tym w rękach inwestorów niemieckich30.

Od połowy lat 90. ubiegłego stulecia bank coraz silniej angażował się w działalność inwestycyjną. W swojej strategii określa się jako globalny bank uniwersalny. O skali glo-balizacji świadczy to, że poza granicami kraju znajdowało się 34% placówek opera-cyjnych i 54% zatrudnionych pracowników. Bank prowadzi działalność w 71 krajach. Podstawowymi obszarami działalności banku są: Corporate Banking&Securities, Private&Business Clients, Global Transaction Banking i Deutsche Asset&Wealth Mana-gement. Wartość udzielonych kredytów wyniosła w 2014 r. 406,6 mld euro, a przyjętych depozytów 532,9 mld euro. Na koniec 2014 r. kapitał własny banku (Tier 1) wynosił 68,4 mld euro, a współczynnik wypłacalności liczony dla tego kapitału znajdował się na poziomie 11,7%. Wysokość zysku przed opodatkowaniem osiągnęła wartość 3,1 mld euro31.

Dzisiejszy Commerzbank AG wywodzi się z utworzonego w 1870 r. przez grupę bankierów i kupców Commerz- und Disconto-Bank in Hamburg. Od początku XX w. rozpoczął ekspansję, uczestnicząc w licznych fuzjach i przejęciach. Szczególne znacze-nie miała przeprowadzona w 2009 r. fuzja z Dresdner Bank AG, która doprowadziła do zajęcia przez nowy Commerzbank AG pozycji drugiego co do wielkości banku w Niem-czech. Bank ma rozproszoną strukturę akcjonariatu – na koniec 2014 r. dwóch strate-gicznych inwestorów dysponowało pakietami po około 5% akcji. W posiadaniu pozosta-łych byli mniejszościowi inwestorzy instytucjonalni (47%), indywidualni (26%) oraz podmioty publiczne (17%). Nieco ponad połowa akcji (52%) znajdowała się w posiada-niu inwestorów zagranicznych32.

Commerzbank pozycjonuje się w ramach swojej strategii jako bank uniwersalny. Na rynku niemieckim ma pozycję lidera w zakresie finansowania handlu zagranicznego i sektora MSP. Za podstawowe obszary działalności bank przyjął obsługę klientów in-dywidualnych, stanu średniego, klientów korporacyjnych, w tym w zakresie bankowości inwestycyjnej oraz aktywność na rynkach Europy Środkowej i Wschodniej. Wśród jego 6 spółek-córek silną pozycję ma mBank. Obsługuje około 15 mln klientów indywidual-nych i 1 mln klientów instytucjonalnych. Chociaż Commerzbank jest bankiem między-narodowym, to stopień jego internacjonalizacji jest niższy niż w przypadku Deutsche Bank. Prowadzi działalność w 53 krajach, w tym w 23 ma oddziały i w 35 przedstawi-cielstwa. Poza granicami Niemiec jest zatrudnionych 24% jego pracowników.

Bank udzielił w 2014 r. kredytów na łączną kwotę 232,9 mld euro, a wartość przy-jętych depozytów wyniosła 248,9 mld euro. Na koniec 2014 r. kapitał własny banku (Tier 1) wynosił 25,1 mld euro, a współczynnik wypłacalności liczony dla tego kapitału znajdował się na poziomie 11,7%. Wysokość zysku przed opodatkowaniem osiągnęła wartość 623 mln euro33.

UniCredit Bank AG został utworzony w 2005 r. w wyniku przejęcia HypoVereins- bank przez UniCredit S.p.A., który jest posiadaczem 100% jego akcji i stanowi element

30 Jahresbericht 2014, Deutsche Bank…, op. cit., s. 36-38. 31 Ibid., s. 2 i nast. 32 Geschäftsbericht 2014, Commerzbank AG, Frankfurt am Main 2015, s. 23. 33 Ibid., s. 64-66.

411

składowy największej w Europie grupy bankowej (UniCredit Gruppe). Sam HypoVere-insbank powstał w wyniku licznych fuzji i przekształceń, a jednym z jego protoplastów był Bayerische Staatsbank utworzony w 1780 r. UniCredit Bank AG jest bankiem uni-wersalnym o szerokiej palecie usług i produktów skierowanych do wszystkich grup klientów. Koncentruje swoją działalność na rynku niemieckim, a przede wszystkim w Bawarii, w której ma 346 placówek na łączną ich liczbę 465 w kraju. Bank udzielił w 2014 r. kredytów dla klientów na łączną kwotę 85,2 mld euro i posiadał w stosunku do nich zobowiązania, w tym z tytułu listów zastawnych, na kwotę 109,4 mld euro. Kapitał własny wynosił 18,9 mld euro, a zysk przed opodatkowaniem 726 mln euro. Bank miał współczynnik wypłacalności liczony dla kapitału podstawowego Tier 1 w wysokości 23,3%34.

Do grupy wielkich banków można jeszcze zaliczyć Deutsche Postbank AG, które-go historia sięga 1909 r., gdy urzędy pocztowe Rzeszy zaczęły prowadzić rozliczenia pieniężne i czekowe. W 1990 r. działalność bankowa została wyodrębniona ze struktury Deutsche Bundespost, a w 1995 r. Postbank uzyskał formę prawną spółki akcyjnej i pełną licencję bankową. Od 2009 r. rozpoczął się proces przejmowania Postbanku przez Deut-sche Bank, który na koniec 2014 r. miał 94,1% jego akcji, a pozostałe znajdowały się w obrocie giełdowym. Bank koncentruje swoją działalność na rynku krajowym w zakresie obsługi klientów indywidualnych (bankowość detaliczna) oraz małych i średnich przed-siębiorstw (rozliczenia pieniężne i finansowanie). Jest liderem pod względem liczby prowadzonych rachunków rozliczeniowych (5,3 mln). Kwota kredytów udzielonych klientom wynosiła na koniec 2014 r. 94,9 mld euro, przyjętych depozytów 103,0 mld euro. Bank dysponował kapitałem własnym w wysokości 6,6 mld euro i osiągnął zysk przed opodatkowaniem 457 mln euro35. 19.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Kapitały własne niemieckiego sektora bankowego na koniec listopada 2015 r.36 wynosiły 479,19 mld euro i były wyższe nominalnie o 58,3% od stanu z końca 2005 r. Udział poszczególnych grup banków w kapitałach sektora bankowego był zróżnicowa-ny. Ponadto dla jednych grup w okresie analizowanych dziesięciu lat wykazywał ten-dencję wzrostową, jak było w przypadku kas oszczędności, dla innych tendencja zmian była malejąca, szczególne w przypadku banków krajowych i banków specjalnych. Kry-zys finansowy nie wywołał zmniejszenia wartości nominalnej kapitałów w całym nie-mieckim sektorze bankowym, chociaż tempo ich wzrostu w latach 2009-2010 wyniosło jedynie odpowiednio 0,16% i 0,51%. Największe negatywne skutki kryzysu finansowego odczuły kapitały własne banków hipotecznych. W całym analizowanym okresie udział tych banków w sektorze spadał, a ponadto od 2008 r. spadała także wartość nominalna ich kapitałów.

34 UniCredit Bank AG 2014 Geschäftsbericht, München, s. 2 i nast. 35 Geschäftsbericht Postbank Konzern 2014, Bonn 2015, s. 14 i nast. 36 W momencie powstawania niniejszego rozdziału ostatnie dostępne dane dotyczyły listopada 2015 r. i były

one szacunkowe.

4

kłzzgt

swz

R

Ź

npt

tzsme

s

412

kapiłów zmnzajęgo style

stwow az 16

Rys.

Źród

nie jpod tach

torazmnstanmieeuro

syw

1

2

Nitałuspa

niejsęły dsektsamW

o wanal6,43

. 2. S

dło: D

Krjak kon

h 20Po

a banniejsnowickieo, o

Uwów

100%

80%

60%

40%

20%

0%

dużoddkasbanban

ajwu wadłyszandużetora mo c

W latw se

izow% w

Stru

Deuts

ryzyw i

niec05-2odobnkoszyłiło ego 15,dziajest

%

%

%

%

%

%

że badziałsy osnki hnki s

więkswłasny nanie se baban

co utachktorwanw 20

uktur

sche

ys finnyc 20201bnie

owegła. Ookosek

,71%ał gt wa

anki ły zaszczęhipotspecj

szy negoa drsię kankinkoudzih 20rze

nym005

ra ka

Bun

finanych 15 r5 spe jakgo zOsiąoło 2ktor% wrup ażny

agranędnotecznjalne

udzo i rugikapi krewegiał k005-pod

m ok5 r. d

apita

ndesb

nsokrajr. stpadk wz wyągn22%ra bawięc

banym

niczności ne e i inn

ział19,9ie, aitałóedygo. kas -20d wkresdo 1

ałów

bank

wy ajachtanoł z 7

w przyłącęła

% wankej nnkówsk

nych

ne

ł w 97%a oów

ytowW 2osz15 k

wzglsie w19,9

w wł

k: ww

najh, w

owiła7,35zypczenona

więcekoweniż ww wkaźn

inst

20

sek% sud 2czę

we m201czędkasyędewyn9% w

łasny

ww.b

silnwpłya 665% adkniema mej wegow 20w suniki

tytucj

005

ktorzumy2012ęściomają2 r.dnoy o

em wniósw li

ych

bund

niejynął6% do 3

ku km ba

makswart z w005umieiem

cji kr

ze wy bil2 r. owoące . udości.szczwielsł 9istop

niem

desba

społ na war3,10

kapitankimutoścwyłą r. ie bi

m ich

redyt

w 2lansna

o wyw 2

dział. zędnlkoś1%pad

miec

ank.d

ośróban

rtośc0%.tałó

ku ceumci z ączei o 3ilanh zn

towy

005sowtrz

ynik2008ł du

nośści , a

dzie

ckie

de.

ód wnki ci z.

ów wentrw 2200enie30%sow

nacz

ych

5 r. wej szeciekają8 r. użyc

ci jkapudz201

ego s

wszyhip

z 200

własraln20105 rem b

% wiwej oenia

miasekte mące z

22,ch b

ednpitałział15 r

sekto

ystkotec05 r

snycnego1 r.r. Nbanięceoraza go

bababaka

ały btora

miejsze z,86%bank

norałów w .

ora b

kich czner. U

ch, o w ., gd

Na knku ej niz wyospo

anki ranki kanki asy o

ban. Wsce, zmia% uków

azowwłkap

bank

grue. W

Udzia

sumciągdy wonieceniż wybraodar

regiokrajospółd

oszcz

nki kW 20

odan w

udziaw kre

wo wasnypita

kow

up bWartał ty

ma bgu awynec 2

ntralw 20

anyrcze

onalnowedziel

zędno

kraj008 d 20własałówedyt

w 2ych

ale w

wego

banktośćych

bilananalnosi2015lneg00 r

ych pego

ne

lczeościo

jowr. p

010 snośw wtow

013h. Prwła

o w l

kówć ichban

nsowlizoiła 85 r.

go wr. pozy(tab

owo-

201

e, ppod

r. ościo

w kawych

3 r. rzyrsny

latac

w nieh kanków

wa nowan8466sum

wyn

ycjabela

-bud

15

posiwzgodn

owycapitah wy

objrost

ym s

ch 2

emiapitaw w

niemnych6,67ma iosł

ach a 4).

dowla

adajględ

notowch. ale nynió

ęły t ichsekt

005

eckałów

w sek

mieh 107 mbilała 7

akt.

ane

ając demwujIchniemósł

pieh katora

i 20

kich,w wktor

eckie0 la

mld anso987

tyw

19,m kając mi

miec18,7

erwsapita w

015

, powłasnrze w

ego at sieuroowa7,56

ów

,96%apitastałejscckie72%

szeńałówzrós

odobnycw la

sekę nio, c

a nie6 ml

i pa

% a-łe ce e-

%,

ń-w sł

b-ch a-

k-ie co e-ld

a-

413

W latach 2005-2015 odnotowano wzrost sumy bilansowej banków komercyjnych. Wewnątrz tej grupy banków komercyjnych odnotowano spadek zaangażowania w ob-sługę sektora niefinansowego dużych banków przy wzroście aktywności banków regio-nalnych. Równocześnie odnotowano spadek udziału w sektorze banków krajowych i banków hipotecznych. W przypadku tych dwóch grup banków duże znaczenie miały zmia-ny prawa zakazujące udzielania gwarancji rządowych dla instytucji finansowych37 oraz wzmacnianie wymogów bezpieczeństwa wynikające z Nowej Umowy Kapitałowej (Bazy-lea II). Zmiany te wymusiły szeroką restrukturyzację aktywów i pasywów banków krajo-wych. Częściowo wpłynęły także na sytuację banków spółdzielczych i kas oszczędności. Tabela 4. Udział grup banków w aktywach sektora bankowego, depozytach i kredytach

dla sektora niefinansowego

Grupa banków Suma bilansowa Depozyty sektora

niefinansowego Kredyty dla sektora

niefinansowego 2005 2015 2005 2015 2005 2015

Banki komercyjne w tym: 28,00% 39,20% 29,02% 37,62% 26,55% 28,22% − duże banki 17,77% 23,92% 17,56% 16,06% 16,31% 11,38% − banki regionalne 8,73% 11,40% 10,73% 17,43% 9,00% 14,98% − oddziały zagranicznych

instytucji kredytowych 1,50% 3,87% 0,73% 4,13% 1,24% 1,87%

Banki krajowe 19,77% 12,85% 12,75% 8,82% 14,26% 13,16% Kasy oszczędności 14,69% 14,32% 25,05% 24,59% 19,33% 22,53% Banki spółdzielcze 3,24% 3,69% 1,34% 0,79% 1,37% 1,63% Banki hipoteczne 12,85% 4,53% 6,21% 4,00% 16,72% 6,63% Kasy oszczędnościowo- -budowlane 2,79% 2,68% 4,82% 4,69% 3,28% 3,72%

Banki specjalne i inne 18,66% 22,72% 20,80% 19,50% 18,49% 24,11% Razem (mld euro) 6903,17 7987,56 2503,06 3467,95 3707,08 3985,57

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Deutsche Bundesbank: www.bundesbank.de.

Tempo wzrostu depozytów sektora niefinansowego w analizowanym okresie było dodatnie, dając ostatecznie przyrost na poziomie 33,7% pomiędzy 2005 r. a 2015 r. Na-tomiast w przypadku kredytów wartości z lat 2009, 2011 i 2013 były niższe niż w latach odpowiednio poprzedzających. Maksymalna wartość kredytów w analizowanym okresie wystąpiła w 2010 r. i wyniosła 3994,71 mld euro. Łączny przyrost wartości nominalnej kredytów dla sektora finansowego w niemieckim sektorze bankowym w latach 2005-2015 wyniósł 7,5%. 19.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Niemiecki system finansowy jest, jak już wskazano, zorientowany bankowo. Jed-nak udział aktywów instytucji depozytowych, z których znaczną większość stanowią banki, w systemie finansowym systematycznie się zmniejsza kosztem niemonetarnych

37 Przepisy wprowadzono w 2001 r., ale obowiązują od 2005 r. (Monthly Report, Deutsche Bundesbank,

Apriel 2015, s. 38).

414

funduszy inwestycyjnych oraz instytucji ubezpieczeniowych. W latach 2005-2014 spadł z 69% do 57% (rys. 3), chociaż zmiany te wynikały przede wszystkim ze znacznie mniejszego tempa przyrostu aktywów instytucji depozytowych w porównaniu do zmian w pozostałych grupach instytucji (tabela 5).

Rys. 3. Struktura aktywów sektora finansowego

Źródło: Eurostat. Tabela 5. Zmiany udziału aktywów instytucji finansowych w niemieckim sektorze finansowym

Rodzaj instytucji

Zmiana udziału w sektorze

finansowym (p.p.)

Zmiana wartości nominalnej (2014/2005)

Bank centralny 2,7% 221,7% Instytucje depozytowe -12,2% 102,1% Fundusze rynku pieniężnego -0,3% 11,9% Fundusze inwestycyjne z wyjątkiem pieniężnych 3,7% 174,7% Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego z wyjątkiem instytucji ubezpieczeniowych i funduszy emerytalnych 2,2% 305,9%

Pomocnicze instytucje finansowe 0,2% 214,8% Zależne instytucje finansowe i pożyczkodawcy 0,3% 147,7% Instytucje ubezpieczeniowe 1,8% 141,4% Fundusze emerytalne 1,6% 209,6%

Źródło: Eurostat.

0%

50%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Fundusze emerytalne (FE)Instytucje ubezpieczeniowe (IU)Captive financial institutions and money lendersPośrednicy finansowiPośrednicy finansowi z wyjątkiem IU i FENiemonetarne fundusze inwestycyjneFundusze rynku pieniężnegoInstytucje depozytowe

wrwgc T

Ź

29pn

R

Ź

wo(iwwwznk

wycryzywałogo. Wcent

Tab

WRelainstydo P

Źród

2009,58przenia w

Rys.

Źród

w laoszc(tabi banw pw 2w 20zmnnie rków

Krch. Rykieo wW ltraln

ela

Wyszacja sytucjPKB

dło: Ib

Kr9 r.

8 doez bwsk

. 4. W

dło: D

Watacczędela nki

poró2007008niejsrent

w sp

ryzyRówem o

wycolatacnego

6. R

zczegsumyji dep

bid.

ryzy na

o 0,bankkaźn

Wsp

Deuts

Wskach 2dnoś7). kra

ówn7 r.

8 r. wszentowółdz

ys fwnoorazofywch 2o, d

Relac

gólny bilapozy

ys wstąp,32. ki ponika

półc

sche

aźni2008ści Naj

ajownaniu. Ww pnie s

wnośziel

financzez zmwan2005do P

cja s

nienieanso

ytowy

wpłypiło

Wo po

a wy

zynn

Bun

iki r8-20orazjsiln

we. Ru d

W prporósię rść akczy

nsośnie

mnieie ś5-20

PKB

sumy

e owej ych

ynązna

iązaonieypła

niki

ndesb

rent009 z poniej Ren

do mrzypównrentktyw

ych i

wy e naejszśrod014

B spa

y bi

20

30

ął teżacznało esieacaln

wyp

bank

townw w

odmkry

ntowmakpadkaniutowwówi po

spoastąpzenidków4 reladła

lans

005

01,2

ż isne zsię

eniu noś

płac

k.

noświę

miotóyzyswnoksymku bu z

wnośw baodm

owopiłoie zaw. Slacjaa o 5

sowe

20

29

totnzmnto pow

ci p

calno

ci wększów s w ść a

malnban0,03ści wank

miotó

odowo przaufa

Szcza ak58,4

ej do

006

95,5

nie nniejsz gważ

po w

ości

w nzośc

spó200

aktynej

nków3% wielków ów o

wał zeszaniazegóktyw4 p.p

o PK

20

30

na wszengwałżnycwpro

kap

iemci baółdz08 rywó

w aw k

w 2lu inw N

o ch

spazacoa kliólniwówp. (t

KB (

007

03,2

wynnie włtowch sowa

pitału

mieckankózielc. odw nanalkrajo200nstrNiehara

adekowaiente od

w instabe

(w %

20

32

niki wsp

wnystratadze

u po

kimów czycdczunettolizoowy

07 r.rummcz

akte

k waanietów dbiłstytuela 6

%)

008

23,4

finpółcym pt w eniu

odsta

m seosi

ch zuły no duwan

ych . Spentózechrze

artoe wa

doło siucji6).

20

30

ansczynprze200

u w ż

awo

ktorągn

zalicnajwużycnym

wspadeów h nispó

ości artoś insię toi dep

009

00,4

owennikesza08 rżyci

oweg

rze nęły czanwiękch b

m okskaźek ryfinaie półdz

aktścistytuo napoz

2

27

e seka wacowr. orie D

go T

banwa

nychkszebankkresźnikynkansorzek

zielc

tywliczucjia pozyto

010

79,8

ektowypłwywraz Dyre

Tier

nkowartośh doe bakówsie k tenkowyowykracczym

ówznyci finodmwyc

2

27

ra błaca

wanizmiekty

1

wymści o grankiw sp

warn oych

ych cza m.

wiech anans

miotach,

011

74,3

bankalnoiemianaywy

m wujem

rupyi: du

padłartośosiągh stóspo0,2

elu aktysowach z w

2

2

kowości

m wsami y CR

w wmney bauże a doci 0gną

óp pwod5%

instywówwych

sekwyłąc

2012

68,8

wegoTie

skaźw s

RD I

warue z ankóban

o po0,57ął pprocdowz w

tytuw o

h, coktoraczen

2

2

o. Ner 1źnikspoIV/C

unkawyj

ów snki kozio7% ozio

centowaływyją

ucji obcio spa baniem

2013

237,4

Na p z pkówsobCRR

ach jątkspeckom

omuosi

om owy

y, żeątki

finaążonpowankom b

2

4 2

poczpozi

w ryie lR.

krykiemcjaln

mercu -0,iągn

-0,ych e akem

41

ansonyc

wodooweank

2014

242,6

zątkiom

yzykicze

yzysm ka

nyccyjn,76%nięte,39%ora

ktuaban

5

o-ch o-e-ku

6

ku mu ka e-

su as ch ne % ej % az l-n-

416

Tabela 7. Rentowność aktywów netto w bankach w Niemczech w latach 2005-2014 (w %)

Grupy banków 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wszystkie grupy banków 0,31 0,29 0,18 -0,32 -0,09 0,16 0,26 0,23 0,17 0,21 Banki komercyjne, w tym: 0,5 0,32 0,52 -0,54 -0,23 0,08 0,02 0,11 0,12 0,14 − duże banki 0,56 0,33 0,57 -0,76 -0,31 0,08 -0,02 0,07 0,09 0,1 − banki regionalne 0,31 0,27 0,36 0,1 -0,06 0,07 0,18 0,25 0,22 0,23 Banki krajowe 0,17 0,31 0,03 -0,39 -0,39 -0,05 -0,04 0,12 -0,08 -0,08 Kasy oszczędności 0,27 0,24 0,21 0,11 0,23 0,38 1,3 0,62 0,54 0,53 Banki spółdzielcze 0,18 0,35 0,11 0,05 0,28 0,24 0,41 0,35 0,15 0,13 Podmioty spółdzielcze 0,47 0,47 0,3 0,23 0,28 0,45 0,71 0,73 0,76 0,64 Banki hipoteczne -0,02 0,04 0,02 -0,37 -0,2 -0,01 -0,06 0,01 0,01 -0,06 Banki specjalne 0,36 0,32 -0,71 -0,39 0,17 0,37 0,38 0,18 -0,12 0,21

Źródło: Deutsche Bundesbank.

Podobnie do rentowności aktywów kształtowała się w analizowanym okresie ren-towność kapitałów własnych w poszczególnych grupach (tabela 8). Najniższe wyniki zostały osiągnięte w 2008 r. i mimo znacznego wysiłku wkładanego w poprawę sytuacji nadal nie wszystkie grupy banków uzyskują rentowność dodatnią. Tabela 8. Rentowność kapitału netto w bankach w Niemczech w latach 2005-2014 (w %)

Rodzaj banku 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wszystkie banki 9,19 7,51 4,66 -8,11 -2,18 3,67 6,49 5,58 3,53 3,95 Banki komercyjne w tym: 15,52 9,12 15,61 -15,05 -5,67 2,01 0,75 3,68 3,54 3,50 − banki duże 23,12 12,27 21,64 -23,74 -8,11 2,19 -0,83 2,91 3,24 3,16 − banki regionalne

i pozostałe banki komercyjne

5,43 4,43 6,35 2,14 -1,32 1,39 3,33 4,75 3,81 3,87

Banki krajowe 5,56 9,73 0,93 -12,22 -9,58 -1,31 -1,02 2,77 -1,58 -1,50 Kasy oszczędności 5,60 4,95 4,21 2,12 4,44 7,07 22,88 9,32 7,33 6,74 Banki spółdzielcze 5,12 9,51 2,94 1,50 7,62 5,83 9,50 8,30 3,16 2,64 Podmioty spółdzielcze 9,00 8,51 5,16 3,98 5,04 8,02 11,87 11,50 10,98 8,58 Banki hipoteczne -0,87 1,85 1,06 -15,98 -9,29 -0,40 -2,14 0,46 0,18 -1,67

Źródło: Ibid.

Zmiana ogólnej sytuacji gospodarczej wpłynęła także na poziom kosztów i dochodów banków (tabela 9). Tabela 9. Wskaźniki kosztów do dochodów w bankach w Niemczech (w %)

Grupy banków Ogólne wydatki administracyjne/

dochody brutto Ogólne wydatki administracyjne/

przychody operacyjne 2005 2014 2005 2014

1 2 3 4 5 Wszystkie grupy banków 67,9 69,8 61 69 Banki komercyjne, w tym 73,5 74,4 59,8 73,3 − duże banki 80,8 77,6 60,5 78,1 − banki regionalne i pozostałe

banki komercyjne 61,8 69,7 58,4 66,7

Oddziały zagranicznych instytucji kredytowych 61,7 49,1 58 41,2

Banki krajowe 59,7 71,5 59,3 70,9 Banki oszczędnościowe 67,1 67 66 68,3

417

cd. tabeli 9

1 2 3 4 5 Banki spółdzielcze 69,8 77,4 53,9 59,3 Podmioty spółdzielcze 73,6 66,4 70 65,9 Banki hipoteczne 37,1 61,4 35,2 58,4 Banki specjalne 36,4 52,5 35,2 50

Źródło: Ibid.

Znaczny spadek przychodów, co odbiło się na rentowności, oraz tworzenie rezerw związanych z gwałtownym wzrostem ryzyka spowodowały w latach 2008-2009 zwięk-szenie wskaźników kosztów do dochodów. W przypadku dużych banków wskaźnik kosztów do przychodów operacyjnych osiągnął nawet wartość 128,2% w 2008 r. Podob-nie jak w przypadku wartości kapitałów własnych i sumy bilansowej, największe zmiany nastąpiły w bankach krajowych i hipotecznych. W pierwszych z nich były związane z koniecznością restrukturyzacji aktywów pod wpływem zmian prawnych, a w drugich wynikały ze wzrostu ryzyka kredytów hipotecznych i związanego z tym przeszacowania ich wartości, co często skutkowało tworzeniem rezerw zwiększających koszty uzyskania przychodów. Bibliografia Bankenstatistik Dezember 2015, Deutsche Bundesbank.

Bankstellenbericht 2014, Deutsche Bundesbank.

Bericht über das Geschäftsjahr 2014, Verband der Privaten Bausparkassen e.V., Berlin.

Boegl M., Die Ausgestaltung der EZB-Bankenaufsicht, „Die Bank” 2015, nr 1, s. 9.

Bundesverband deutscher Banken: www.bankenverband.de.

Das Statistik-Portal: www.de.statista.com.

Daten und Fakten 2014, Verband deutscher Pfandbriefbanken, Berlin.

Deka-Gruppe Geschäftsbericht, Frankfurt.

Die deutsche Genossenschaften 2015, DG Verlag, Wiesbaden 2015.

Finanzgruppe Deutscher Sparkassen- und Giroverband, Geschäftszahlen, Zahlen & Fakten, Berlin 2014.

Fitch Ratings: Banks, Dezember 2015, www.fitchratings.com.

Geschäftsbericht Postbank Konzern 2014, Bonn 2015.

Geschäftsbericht 2014, Commerzbank AG, Frankfurt am Main 2015.

Geschäftsbericht 2014, KfW Bankengruppe, Frankfurt am Main.

Gibt es in Deutschland zu viele Banken? „Handelsblatt” z 19.07.2013 r.

Jahresbericht 2014, Deutsche Bank, Frankfurt am Main, März 2015.

Jahresbericht 2014, Verband der PSD Banken e.V., Bonn 2015.

Jahresfinanzbericht 2014, Deutsche Apotheker- und Ärztebank, Düsseldorf 2015.

Metzler B. seel. Sohn & Co., Das Geschäftsjahr 2014, Frankfurt am Main.

418

Monthly Report, Deutsche Bundesbank, Apriel 2015.

Sparda Report 2015, Verband der Sparda-Banken e.V., Frankfurt am Main 2015.

Top 1000 World Banks Ranking, “The Banker” (rankingi z 2002 i 2015 r.).

UniCredit Bank AG 2014 Geschäftsbericht, München.

Verband der Auslandsbanken in Deutschland e.V.: www.vab.de.

Zahlen, Daten, Fakten der Kreditwirtschaft, Bundesverband deutscher Banken e.V., Berlin, Dezember 2015.

www.modern-banking.de.

20. Sektor bankowy Polski

(Janusz Cichy) 20.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Obecny kształt polskiego sektora bankowego to efekt zmian społeczno-politycznych, jakie zaszły w Polsce już w 1986 r., a później po rozpadzie ustroju politycznego od 1989 r. Do końca 1988 r. polski sektor bankowy opierał się na instytucji Narodowego Banku Polskiego oraz kilku bankach, które pełniły funkcje pomocnicze. Bankami tymi były: − Bank Handlowy w Warszawie S.A. – ze 100-procentowym udziałem Skarbu Pań-

stwa. Najstarszy działający bank w Polsce (od 1870 r.), którego zadaniem była ob-sługa całości obrotów handlowych Polski z zagranicą.

− Bank Polska Kasa Opieki S.A. – ze 100-procentowym udziałem Skarbu Państwa. Bank powstał w 1929 r., zajmował się operacjami dewizowymi ludności.

− Bank Gospodarki Żywnościowej utworzony w 1975 r. jako bank państwowo- -spółdzielczy, obsługiwał rolnictwo i przemysł spożywczy.

− Polska Kasa Oszczędności, powstała w 1919 r. jako bank państwowy wydzielony ze struktur NBP w 1987 r., obsługujący przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.

− Bank Gospodarstwa Krajowego – założony w 1924 r. W latach 1945-1989 prowadził działalność w ograniczonym zakresie.

− Bank Rozwoju Eksportu S.A. działający od 1986 r. Jego zadaniem było promowanie działalności proeksportowej. Obecnie jest to mBank S.A.

− Łódzki Bank Rozwoju S.A. założony w 1988 r. − Około 1700 banków spółdzielczych.

Reforma systemu bankowego była jednym z kluczowych elementów reformy pol-skiej gospodarki. Uchwalone przez sejm w styczniu 1989 r. dwie ustawy: ustawa Prawo bankowe oraz ustawa o Narodowym Banku w Polsce miały zasadnicze znaczenie dla kształtu ówczesnego sektora bankowego, co przejawiało się w: − rekonstrukcji sektora bankowego poprzez dopuszczenie do funkcjonowania banków

państwowych, spółdzielczych i w formie spółek akcyjnych, − uchyleniu prawotwórczych kompetencji rządu, − uporządkowaniu stosunków między systemem bankowym a Skarbem Państwa poprzez

likwidację mechanizmu automatycznego przyznawania kredytów na cele rządowe, − rozszerzeniu katalogu czynności bankowych1.

Od 1 lutego 1989 r. rozpoczęło działalność 9 państwowych banków depozytowo- -kredytowych utworzonych na bazie około 400 pozamiejscowych jednostek NBP. Banki

1 System bankowy w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, NBP, Warszawa 2001, s. 1-2.

420

te posiadały centrale w największych miastach Polski i przejęły od NBP obowiązki do-tyczące działalności kredytowej oraz depozytowej. Były nimi: − Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, − Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie, − Bank Gdański w Gdańsku, − Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, − Bank Zachodni we Wrocławiu, − Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie, − Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, − Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, − Bank Śląski w Katowicach,

Utworzone banki komercyjne były fundamentem rozwoju bankowości uniwersal-nej. W kolejnych latach powstawały nowe banki prywatne, a banki państwowe były prywatyzowane. Pod koniec 1993 r. wydzielono także ze struktur NBP Polski Bank Inwestycyjny, który przejął przede wszystkim depozyty walutowe ludności przechowy-wane w NBP. W 1997 r. został on sprzedany Kredyt Bankowi S.A.2

W latach 90. ubiegłego wieku prowadzono bardzo liberalną politykę licencyjną, która z jednej strony doprowadziła do funkcjonowania w 1993 r. aż 87 banków komer-cyjnych, a z drugiej do pojawienia się licznych negatywnych skutków. Banki posiadały zbyt niskie kapitały własne, nie dysponowały w pełni profesjonalną kadrą zarządzającą, akcjonariusze wykazywali się nieodpowiedzialnością w podejmowanych decyzjach. Regulacje prawne również zezwalały na liczne patologie polegające m.in. na emitowaniu akcji założycielskich na okaziciela, wydawaniu licencji bez badania źródeł pochodzenia kapitału przeznaczonego na zakup akcji przez założycieli, możliwość obejmowania pakietu akcji przez jednego założyciela aż do 99% wielkości kapitału akcyjnego.

Kolejne nowelizacje prawa bankowego oraz obowiązująca ustawa z 1997 r. wraz z licznymi zmianami, a także inne regulacje systemowe wprowadziły zapisy gwarantują-ce bezpieczeństwo polskiego sektora bankowego.

Polski system bankowy składa się z: − banku centralnego – Narodowego Banku Polskiego (NBP)3, − banków w formie spółki akcyjnej, banków spółdzielczych i banku państwowego, − organu nadzorczego – Komisji Nadzoru Finansowego (KNF)4, − systemu gwarantowania depozytów – Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG)5, − oprócz banków w Polsce funkcjonują także Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-

-Kredytowe (SKOK), będące monetarnymi instytucjami finansowymi; podlegają one, tak jak banki, nadzorowi KNF, a depozyty w nich złożone są gwarantowane przez BFG.

Od 25 lat polski sektor bankowy podlega ciągłym przeobrażeniom. Postępujące procesy sanacyjne oraz konsolidacyjne doprowadziły do ukształtowania obecnej jego wielkości (tabela 1).

2 C. Leszczyńska, Zarys historii polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2010, s. 55. 3 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. Nr 140 poz. 938 ze zm. 4 Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Dz.U. Nr 157 poz. 1119 ze zm. 5 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Dz.U. 1995 Nr 4 poz. 18 ze zm.

421

Tabela 1. Liczba instytucji kredytowych w Polsce w latach 2005-2015

Instytucja kredytowa

Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Banki komercyjne 54 51 50 52 49 49 47 45 41 38 38

Oddziały instytucji kredytowych

7 12 14 18 18 21 21 25 28 28 27

Banki spółdzielcze 588 584 581 579 576 576 574 572 571 565 561

Razem 649 647 645 649 643 646 642 642 640 631 626

Źródło: http://knf.gov.pl (dostęp: 8.03.2016); Raport o sytuacji banków w 2014 r., UNKF, Warszawa 2015, s. 19; Raport o sytuacji banków w 2010 r., UNKF, Warszawa 2011, s. 13; Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2011 r., NBP, Warszawa 2013, s. 75.

Największą liczbę banków w polskim sektorze bankowym zanotowano w 1993 r.

Funkcjonowało wtedy 1740 banków, w tym 87 komercyjnych i 1653 spółdzielczych6. W 2005 r. ich łączna liczba zmniejszyła się do 649, a na koniec 2015 r. funkcjonowało 38 banków komercyjnych, 561 banków spółdzielczych i 27 oddziałów instytucji kredy-towych.

Malejąca liczba banków przekłada się na poziom zatrudnienia oraz ilość sieci pla-cówek (tabela 2). O ile w latach 2005-2008 zatrudnienie w bankach wzrastało, o tyle od 2009 r. sukcesywnie maleje. Taka tendencja jest wynikiem nie tylko konsolidacji, ale także procesów optymalizacji zatrudnienia i sieci placówek. Proces ten jest również efektem rozwoju elektronicznych kanałów dostępu. Taka tendencja nie jest jednak wspólna dla wszystkich banków. Wzrost liczby placówek i zatrudnienia odnotowuje się w sektorze banków spółdzielczych. Często także zamyka się duże oddziały, zwiększając liczbę placówek mniejszych. Tabela 2. Zatrudnienie w bankach i liczba placówek bankowych

Wyszczegól-nienie

Lata

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Zatrudnienie 153 000 157 931 167 127 181 114 177 233 176 916 176 658 175 094 174 331 172 675 170 935 Liczba placówek* 11 347 11 927 12 847 13 665 13 910 14 207 13 921 15 421 15 297 15 062 14 496

* Od 2012 r. w zestawieniu są także ujęte placówki partnerskie.

Źródło: Ibid.

Od 2009 r. sukcesywnie rośnie udział w aktywach banków kontrolowanych przez inwestorów krajowych. Na koniec 2014 r. inwestorzy krajowi kontrolowali 10 banków komercyjnych oraz wszystkie banki spółdzielcze (Skarb Państwa kontrolował 4 banki), a inwestorzy zagraniczni 28 banków komercyjnych i wszystkie oddziały instytucji kre-dytowych7. Udział inwestorów krajowych w aktywach bankowych wzrósł z 30% w 2005 r. do 38,5% w 2014 r. (rys. 1).

6 Sytuacja finansowa banków w 1999 r. Synteza, NBP, Warszawa 2000, s. 24. 7 Raport o sytuacji banków w 2014 r., UNKF, Warszawa 2015, s. 20.

4

R

Ź

DS(Sg(bu

R

Ź

422

Rys.

Źród

Do S.A(INGS.Agals(w Rbankudzi

Rys.

Źród

2

. 1. S

dło: R

Panaj.), NG S.). Z

ski BRaifku Siał w

. 2. P

dło: R

Stru

Rapo

akiewięNiem.A.)

ZnaBanffeisS.Aw ak

Poch

Rozw

uktur

orty N

ety kększmie) orczn

nco Csen . i Bktyw

hodz

wój s

ra w

NBP

konzychec (Daz U

nymiComPol

BPNwac

zeni

system

własn

P i KN

ntrolh zaDeuUSAi inw

mercska

N Pach p

ie ka

mu f

nośc

NF z

lne baliczutschA (CwescialS.A

aribrzed

apita

finan

ciow

za lat

banza she BCitibstoral PoA.) obas wdsta

ału w

nsow

wa se

ta 20

nkówsię iBanbankamirtugorazw Bawia

właś

wego

ektor

005-2

w winw

nk Pk wi są guesz ba

BGŻa ry

ścici

w P

ra ba

2014

w PowestoPolskw Ba

taks S.AankiŻ S.As. 2

ielsk

olsce

anko

4.

olscorówka S

ankukże hA. ( fraA. P.

kiego

e (Ra

owe

e pow zS.Au Hahisz(w BancuPoc

o se

apor

ego –

osiaz W

A., CandzpańBanuskiehod

ktor

rty za

– ud

adalWłocComlowńskinku e Sodzen

ra ba

a lata

dział

li inh (U

mmewymi SaMilocienie k

anko

a 201

ł w a

nwesUni

erzbam S.Aantanllenete Gkapi

oweg

11-2

aktyw

storicredankA. ondeium

Genitału

go

014)

wac

rzy zdit

k w orazer (wm S.Aneralu w

), NB

ch

zagzaamB

z Gew BA.),le za

właśc

BP, W

raniangaBankenerZ W, auaangcicie

Wars

icznażowku Sral EWBKstriagażoelsk

szaw

ni z wanS.AElecK Sackiowakieg

wa.

17 ny w.), H

ctricS.A.ki Raane go o

kraw PHolac w B), paiffew E

oraz

ajówPekaandBPHortueiseEurojeg

w. ao dii H u-en o-go

oka3jctdso

R

Ź

toptcg

8

okrekonkakty364,już wczyłtenddo Psektod w

Rys.

Źród

to worazprocto efcie grup

8 R

Efesiekur

ywó,4 mwarł siędencPKBtor bwart

. 3. A

dło: hs

Rowynz wcesyfektNor

py b

Rozw

fekt usencj

ów smld rtośćę” wcji wB wybanktośc

Akty

http:/szaw

ocznnikiewzroy kot wyrdea

bank

ój sy

tem trojji bsektPLNć 1,

w okwzroynokowci PK

ywa

//knfwa 20

ne tem stu

onsoyjśca Bkow

ystem

ponowe

był tora N, w,6 bkresosto

osiławy jKB.

a sek

f.gov015, s

temppopop

olidcia zBankwej n

mu fi

nad ej tsukban

w 20ln Psie goweja tylest j. Mn

ktora

v.pl (s. 97

po wprawtymacyj

z poku Snale

inans

dwtran

kcesynko005 PLNglobj, n

lko jednniej

a ban

(dost7.

wzrwiajmizmyjne olskiS.Aeżąc

sowe

wudzsforywn

owegr. –

N. Wbalnie p60%nymjsze

nkow

tęp:

rostującymu

zapiego

A. prcej d

ego w

ziesrmany wgo (– 58Wartnegoprze%, nm z ne sek

weg

15.0

u akych wśr

poczo ryrzezdo je

w Po

tosiacji wzr(wsz8,6 to róo krkro

natomnielktor

go 03.20

ktywsię

ród zątk

ynkuz PKedn

olsce

iedmi fu

rost zystmld

ównryzyczymialicznry b

016);

wówwako

kowu zaKO

nego

e w 2

miolfunk

akttkicd PLnieżysu yła wast nnycank

; Roz

w searunnsu

waneagran BP

o wł

2014

letnkcjontywch fuLN, ż zaufina

wartna kch wkow

zwój

ektonkówumene poniczP Słaśc

r., N

niegonow

wów funk

natuwaansotośc

koniew Un

e m

j sys

ra bw gntów

o okznyc.A.)icie

NBP,

o okwani

sekkcjontomiażyćoweci PKec 2nii E

mają

stemu

bankgospw i

kresich i) or

ela (

, Wa

kresia bktornująiast ć, żeego.KB 2014Eurotylk

u fin

kowpodai prie ginweraz (akw

arszaw

su robankra bącycna

e po WaPol

4 r. opejko S

nanso

wegoarczrzedglobestopop

wizy

wa 2

ozwków

bankch rkon

olskartolskibyłjskiSłow

oweg

o przychdsiębbalneorówprawycja

2015

wojuw wkowrodzniec ki seość . Wo toiej, kwacj

go w

rzyśh, sbioregow stwy a Ge

, s. 1

u pow wawego

zajó201

ektoakty

W 20o jużktórja, L

w Pol

śpiesspadrców kry

trateefe

etin

100.

olskarun

o. Wów b15 ror baywó

005 rż 90rychLitw

lsce

szyłdku w. ByzyegicktywBan

iej bnkac

W 19bankr. akankoów, r. re0% h akwa i

w 20

ło psto

Bansu.

cznywnonku

banch 999ków

ktywowypom

elac(rys

ktywi Ru

014

po 2opy nki Ich

ych ości

u S.A

nkowwzm

9 r. w) wwa sty „nmimcja as. 3)wa sumu

r., N

2013bezkon

h po(npi koA).

woścmożwar

wyntanonie smo sakty). Psą niunia8

NBP,

3 r. Bzrobntynłącz. pr

oszt

42

ci pżonertoś

nosiłowiłskurstałe

ywówolskiższ8.

Wa

Byłbocinuujzenizejęowe

3

po ej ść ła ły r-ej w ki ze

ar-

ło ia ją ia ę-ej

424

20.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Model polskiej bankowość tworzony i realizowany od 1989 r. opiera się na zasa-dzie bankowości uniwersalnej, tzn. na założeniu, że wszystkie banki, o ile spełniają określone wymogi prawne (głównie dotyczące wyposażenia banku w niezbędny kapitał), mogą wykonywać bardzo szeroki wachlarz usług finansowych, oprócz wszystkich czyn-ności bankowych także usługi ubezpieczeniowe oraz bankowości inwestycyjnej9. Nie ogranicza to jednak funkcjonowania banków wyspecjalizowanych. W polskim sektorze bankowym takimi bankami są banki hipoteczne. Polski sektor bankowy składa się z Naro-dowego Banku Polskiego, banków komercyjnych – uniwersalnych i specjalistycznych, a także banków spółdzielczych, które również kierują się zasadami komercjalizmu i uni-wersalizmu.

Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo bankowe z 1997 r.10 banki mogą być two-rzone jako: państwowe, w formie spółki akcyjnej oraz spółdzielcze. Warunkiem ich działalności jest uzyskanie od Komisji Nadzoru Finansowego dwóch zezwoleń: na utwo-rzenie banku i rozpoczęcie działalności, po spełnieniu następujących ustawowych wa-runków: − fundusze własne, których wysokość musi być dostosowana do zakresu działalności, − określona liczba założycieli, − pomieszczenia i urządzenia gwarantujące bezpieczeństwo przechowywanych wartości, − projekcja planu finansowego na co najmniej trzyletni okres, z którego będzie wyni-

kało bezpieczne działanie banku. Na dzień 31.12.2015 r. w Polsce funkcjonowały:

− 1 bank państwowy – Bank Gospodarstwa Krajowego, − 561 banków spółdzielczych, − 37 banków w formie spółki akcyjnej, w tym:

• 2 banki zrzeszające banki spółdzielcze – Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. (BPS S.A.) i SGB-Bank S.A. (Spółdzielcza Grupa Bankowa),

• 3 banki hipoteczne – mBank Hipoteczny S.A., Pekao Bank Hipoteczny S.A., PKO Bank Hipoteczny S.A.,

− 27 oddziałów instytucji kredytowych, − przedstawicielstwa banków zagranicznych i instytucji kredytowych.

Banki spółdzielcze oraz banki zrzeszające funkcjonują na podstawie ustawy z 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających11. Banki spółdzielcze funkcjonują głównie na terenach wiejskich i małych miast, a ich przedmiotem działalności jest w szczególności obsługa klientów powiązanych z działal-nością rolniczą oraz z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Banki spółdzielcze posiadające kapitał założycielski poniżej 1 mln euro w przeliczeniu na PLN mają obo-wiązek zrzeszania się. Banki zrzeszające działają jako spółki akcyjne, a akcjonariuszami

9 Usługi bankowości inwestycyjnej oferuje 18 banków (BGK oraz 17 banków w formie spółki akcyjnej) – na

podstawie art. 70 ust. 2 Ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Dz.U. 2005 Nr 183 poz. 1538.

10 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939. 11 Ustawa z dnia 2 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach

zrzeszających. Dz.U. 2000 Nr 119 poz. 1252.

sww

wcnstsw

R

Ź

iurp

tw

1

są zwszwob

wielczycniefspółtylkszajwoz

Rys.

Źród

i baudzirzytpopr

tor bwiąz

2 U

zrzezystkbec N

Ulki, ch. finanłdzi

ko wący

zdaw

. 4. U

dło: Iw

Baankaielatelnorzez

Z banzyw

Ustaw

0

2

2

2

2

2

%

eszokimNardziaz w

W pnsowelcz

w przy BPwcz

Udz(%)

Inforwa 2

ankach anie ościz emchw

nkowwać

wa z d

0

5

10

15

20

25

30

35

40

09.2015

2014

2013

2012

2011

2010

one m cz

rodoał bwyjprzywegzychzypPS Sośc

ział s– 3

rmacj015.

ki hihipkre

i zamisjwiląwy zprz

dnia

5

banzynnowebankątkiypadgo, h i

padkS.Ai PK

sekto0.09

cja o .

ipotpotecedytabezę lisą wszacz

zepis

29 si

Akty

8,

8,

9

8,

8,

8,

nki noścego kowiemdkudepzrz

ku wA., a KO

ora 9.20

sytu

eczncznytówzpiestówstąpzął sy d

ierpn

ywa

5

6

9

5

1

3

spóci zwBan

wegom licu takpozyesza

wyntak

BP

spół15.

uacji

ne fychzab

czow zaienipoddoty

nia 1

ółdzwiąnku o seczbykichyty ająciku

kże S.A

łdzie

ban

funkh12. bezpnycastaia Pdlegyczą

997

Fundwła

8

8

7

7

8

zielcązan

Polektoy plh wi

sekcychfinpla

A. in

elcz

nków

kcjoSą piec

ch hawnyPolskgać rące

r. o l

duszeasne

8,1

8,3

7,9

7,9

8,1

8

cze.ne zlskira slacóelkoktorh jeansocównny

ego

w spó

onujto wczonhipoychki dregufun

listac

n

Doz wyegospółóweościra nest wowe

wek,ch p

(ban

ółdzie

ją nwysnych

oteką.

do Uulacnkcj

ch za

Kredse

niefina7

7

7

7

6

6

o czypeł

o i Błdzik, ci, janiefwzgego,, coplac

nki

elczy

na pspech hą. S

Unii cjomono

astaw

dyty dlaktora

ansowe7,5

7,6

7,6

7,4

6,7

6,8

zynłnia

Bankielczco wak: afinanględ, na

o jesców

spół

ych

podscjalihipotSwoj

Eurm unowa

wnych

a

ego

nnośaniekowzegowynaktynsonie

a skust e

wek n

łdzie

i zrz

stawizowteką

oją d

ropenijnnia

h i b

Dese

niefin

ści bm o

wegoo wnikaywawegsta

utekfektniż

elcz

zesza

wie uwaną ludzia

ejsknym

ins

anka

epozytyektoraansow9,5

9,6

9,7

9,2

8,7

8,8

banoboo Fu

w caa z , fungo abilnk strtemodd

ze i z

ający

ustane inub nałaln

kiej m. Z

tytu

ach h

y

wego

nkówwią

unduałymogónduoraz

ny. rat g

m niedział

zrzes

ych w

awy nstynabyność

z dntym

ucji

hipote

Wy

w zązkóuszu

m seólneuszez zWięgenepodły.

szaj

w III

z 1ytucjywanć re

niemm dn

kre

eczn

ynik ne

5,1

4,2

3,9

6,4

6,2

7,4

zrzesów, u Gektoej lie włzatruększerowdaw

ące)

I kwa

1997je fnie fina

m 1niemedyt

nych.

etto

szajw

Gwarorzeiczbasnudnize wwan

wani

) w s

artal

7 r. finan

od ansu

mam zatowy

Dz.U

Zat

jącytymrance baby be, kieniwahnychia o

sekt

e 20

o lnsowinn

ują w

aja 2aczęych

U. 20

trudni

20

20,1

20

19,9

19,6

19,3

ych m incyjnankobankkredie uhanih prod 2

torze

015 r

istawe

nychw g

200ęły

h, kt

003 N

enie

6

nalnformnegoowyków

dyty udziia sąrzez2012

e ban

r., UK

ach znas

h bagłów

4 r. w P

tóre

Nr 1

Licz

leżąrmaco. ym jw sp dlaiał ą w

z ba2 r.

nko

KNF

zaststawankównej

polPols

e mo

19 p

zba pla

38,4

37,9

37,

37,

31,9

30,

ą prcyjn

jest półda sekban

widonk zw s

wym

F, W

tawnwionów j m

lskisce ogą

poz. 9

acówek

4

9

6

1

9

6

42

rzednych

niedziektornkówocznzrzespra

m

Warsza

nycne nwieierz

sekobopro

919.

k

5

de h,

e-l-ra w ne e-a-

a-

ch na e-ze

k-o-o-

426

wadzić działalność poprzez oddział lub w ramach działalności transgranicznej. Oddział instytucji kredytowej ma następujące cechy: − jest jednostką organizacyjną instytucji kredytowej, − zlokalizowaną poza państwem jej siedziby, − nie ma odrębnej osobowości prawnej, − jest zlokalizowany na terytorium Polski, co oznacza, że w Polsce znajdują się istotne

zasoby materialne konieczne do prowadzenia działalności przez oddział, − wykonuje w ramach instytucji kredytowej działalność w zakresie czynności wynika-

jących z posiadanego przez instytucję kredytową zezwolenia. Prawo bankowe definiuje trzy rodzaje banków:

− bank krajowy – czyli bank mający siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, − bank zagraniczny – czyli bank mający siedzibę na terytorium państwa niebędącego

państwem członkowskim, − bank istotny – tzn. bank istotny pod względem wielkości, organizacji wewnętrznej

oraz rodzaju, zakresu i złożoności prowadzonej działalności, który został uznany za taki przez Komisję Nadzoru Finansowego albo spełnia co najmniej jeden z poniż-szych warunków: • akcje banku zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, • udział banku w aktywach sektora bankowego jest nie mniejszy niż 2%, • udział banku w depozytach sektora bankowego jest nie mniejszy niż 2%, • udział banku w funduszach własnych sektora bankowego jest nie mniejszy niż 2%.

Przyjmując powyższe warunki, bankami istotnymi są m.in. banki: PKO BP S.A., Pekao S.A., BZ WBK S.A., mBank S.A. i ING Bank S.A. Są to banki w kolejności o naj-większej sumie bilansowej, a ich omówienie nastąpi w następnej części rozdziału. 20.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Koncentrację polskiego sektora bankowego mierzoną udziałem pięciu najwięk-szych banków w sumie aktywów, depozytów i należności od sektora niefinansowego można uznać za umiarkowaną. W latach 2005-2010 udział sumy aktywów największych banków do aktywów całego sektora malał, natomiast od 2011 r. tendencja jest odwrotna – stopnień koncentracji aktywów rośnie. Podobna tendencja, tyle że aż do 2012 r., jest zauważalna w należnościach od sektora niefinansowego. Największy stopień koncentra-cji banki wykazują w depozytach, choć z podobną tendencją, jak ich udział w aktywach i należnościach od sektora niefinansowego. Większy udział w depozytach wynika z zaufa-nia klientów do tych banków, ale również z faktu, że w polskim sektorze bankowym funkcjonują banki udzielające kredytów, jednak posiadające znikomą ofertę lokat ban-kowych, np. banki samochodowe.

Na koniec 2015 r. największymi bankami w polskim sektorze bankowym pod wzglę-dem sumy bilansowej były kolejno: PKO BP S.A., Pekao S.A., BZ WBK S.A., mBank S.A. i ING Bank S.A. W pierwszym z nich dominuje kapitał krajowy, w pozostałych kapitał zagraniczny. Banki te są spółkami publicznymi notowanymi na Giełdzie Papierów War-tościowych S.A. w Warszawie.

427

Tabela 3. Udział największych 5 banków (w %)

Udział w: Lata

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aktywach 48,6 46,5 46,6 44,6 44,2 43,9 44,3 45,0 46,1 48,5 48,8 Depozytach 55,8 54,7 56,9 55,3 54,4 46,5 45,4 44,2 45,9 54,9 55,0 Należnościach od sektora niefinansowego

45,0 44,0 44,6 43,1 42,6 39,2 39,1 39,1 42,5 48,9 49,1

Źródło: http://knf.gov.pl (dostęp: 8.03.2016); Raport o sytuacji banków w 2007 r., UNKF, Warszawa 2008, Aneks Statystyczny; Raport o sytuacji banków w 2009 r., UNKF, Warszawa 2010, Aneks Statystyczny.

Bank PKO BP S.A. jest największym w Polsce bankiem zarówno pod względem

sumy bilansowej, jak i wysokości kapitałów własnych. Powstał w 1919 r. jako Pocztowa Kasa Oszczędności. Po II wojnie światowej następuje zmiana nazwy na Powszechna Kasa Oszczędności, a w 1975 r. zostaje włączona w struktury NBP, z zachowaniem tożsamości banku. W 1988 r. zostaje wydzielona z NBP. Po reformie systemu bankowego po 1991 r. bank zmienia nazwę na Powszechna Kasa Oszczędności – Bank Państwowy. W 2000 r. bank zostaje przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa (nazwa PKO Bank Polski S.A.), by w 2004 r. zadebiutować na GPW w Warszawie. Udziałow-cami PKO BP S.A. są: Skarb Państwa – 29,43% (udziałów w kapitale oraz głosów na WZA), Aviva Otwarty Fundusz Emerytalny – 6,72%, Nationale Nederlanden Otwarty Fundusz Emerytalny – 5,17% oraz pozostali akcjonariusze – 58,68%. Swoje usługi bank oferuje poprzez 1238 placówek własnych i 881 agencji, zatrudniając na koniec 2015 r. 25 909 osób. Podstawowe dane finansowe PKO BP S.A. za lata 2013-2015 przedstawia tabela 4. Tabela 4. Wybrane charakterystyki Banku PKO BP S.A.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015 Aktywa (mln PLN) 196 279,9 243 760,5 262 380 Kapitał własny (mln PLN) 25 111,2 27 602,2 30 217,9 Zysk netto (mln PLN) 3 233,8 3 079,5 2 571,1 Kredyty i pożyczki (mln PLN) 147 372,3 177 557,6 188 552,4 Depozyty (mln PLN) 146 701 170 013 190 539 Wskaźnik marży odsetkowej (%) 3,7% 3,7% 3,0% C/I (%) 41,1% 43,5% 54,7% ROA (%) 1,7% 1,4% 1,0% ROE (%) 13,3% 11,7% 8,9% Współczynnik kapitałowy (%) 13,37% 13,38% 15,3%

Źródło: http://pkobp.pl (dostęp: 10.03.2016); Sprawozdanie Zarządu z działalności PKO Banku Polskiego S.A. za 2014 r. i 2015 r.; Sprawozdanie finansowe PKO Banku Polskiego za 2014 r. i 2015 r.

Bank Pekao S.A. jest drugim co do wielkości bankiem w Polsce. Działa od 87 lat.

Zadebiutował na GPW w Warszawie w czerwcu 1998 r., a od 1999 r. należy do włoskiej Grupy UniCredit, jednej z wiodących międzynarodowych instytucji finansowych. UniCredit S.p.A. posiada 50,1% udziału w kapitale akcyjnym i tyle samo głosów na WZA. Dalsze 49,9% udziału należy do pozostałych inwestorów. W 2015 r. bank dyspo-nował siecią 975 placówek bankowych, zatrudniając 16 387 osób. Podstawowe dane finansowe Banku Pekao S.A. za lata 2013-2015 przedstawia tabela 5.

428

Tabela 5. Wybrane charakterystyki Banku Pekao S.A.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015 Aktywa (mln PLN) 155 287 164 323 165 761 Kapitał własny (mln PLN) 22 849 23 387 22 794 Zysk netto (mln PLN) 2 800 2 662 2 290 Kredyty i pożyczki udzielone klientom (mln PLN) 100 569 111 389 118 509 Zobowiązania wobec klientów (mln PLN) 119 869 126 381 129 257 Wskaźnik kredyty/depozyty* (%) 82,4% 86,2% 90,5% Wskaźnik marży odsetkowej (%) 3,3% 3,1% 2,7% C/I (%) 43,5% 43,9% 44,1% ROA (%) 1,8% 1,6% 1,4% ROE (%) 12,3% 11,6% 10,1% Współczynnik kapitałowy (%) 18,3% 17,1% 18,2%

* Depozyty obejmują zobowiązania wobec klientów i zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych.

Źródło: http://pekao.com.pl (dostęp: 10.03.2016); Sprawozdanie z działalności Banku Pekao S.A. za 2015 r.

Bank Zachodni WBK S.A. powstał w wyniku fuzji Banku Zachodniego S.A. z sie-dzibą we Wrocławiu z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym S.A. w Poznaniu. Początki obu banków datuje się na 1 lutego 1989 r., kiedy w wyniku reorganizacji systemu ban-kowego powstały jako banki państwowe, każdy z nich wydzielony ze struktur Narodo-wego Banku Polskiego. Pierwszym udziałowcem banku był irlandzki Allied Irish Bank. Jednak w wyniku złej kondycji finansowej tego banku, co było skutkiem kryzysu finan-sowego, w kwietniu 2011 r. Bank Zachodni WBK został przejęty przez hiszpańską Gru-pę Santander, która posiada obecnie 69,41% akcji. W styczniu 2013 r. Bank Zachodni WBK połączył się z Kredyt Bankiem. W efekcie połączenia powstał trzeci co do wielko-ści bank w Polsce pod względem aktywów, portfela kredytowego i depozytów. Bank Zachodni WBK S.A. na koniec 2015 r. dysponował siecią liczącą 723 placówek, zatrud-niając 11 216 osób. Oprócz Grupy Santander udziałowcami banku są także Nationale Nederlanden Otwarty Fundusz Emerytalny – 5,15% udziałów oraz pozostali akcjonariu-sze posiadający 25,44% udziałów w kapitale akcyjnym.

Podstawowe dane finansowe Banku Zachodniego WBK S.A. za lata 2013-2015 przedstawia tabela 6. Tabela 6. Wybrane charakterystyki Banku Zachodniego WBK S.A.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015 Aktywa (mln PLN) 103 367,0 121 607,4 125 477,5 Kapitał własny (mln PLN) 13 584,4 17 112,0 18 709,1 Zysk netto (mln PLN) 1 611,5 1 994,6 1 756,2 Kredyty i pożyczki (mln PLN) 67 614,5 74 645,9 81 142,3 Depozyty (mln PLN) 78 735,7 90 149,3 94 641,5 Wskaźnik kredyty/depozyty (%) 85,9% 82,8% 85,7% Wskaźnik marży odsetkowej (%) 3,3% 3,3% 3,0% C/I (%) 50,2% 44,5% 49,4% ROA (%) 1,6% 1,8% 1,4% ROE (%) 13,8% 14,7% 11,3% Współczynnik kapitałowy (%) 15,2% 13,5% 15,8%

Źródło: http://bzwbk.pl (dostęp: 10.03.2016); Sprawozdanie Zarządu z działalności Banku Zachodniego WBK S.A. za 2014 r. i 2015 r.

429

Czwartym bankiem pod względem sumy bilansowej jest działający od 30 lat mBank S.A. Został on założony w 1986 r. jako Bank Rozwoju Eksportu S.A. ze 100-pro-centowym udziałem kapitału Skarbu Państwa. Jego zadaniem było wspieranie polskich przedsiębiorstw zorientowanych na działalność eksportową. W 1992 r. akcje banku debiutują na GPW S.A., a dwa lata później bank zawiera umowę strategiczną z niemiec-kim Commerzbankiem, który obecnie jest jego inwestorem strategicznym. W 2000 r. bank uruchamia pierwszy w Polsce bank internetowy mBank, a później Multibank, ob-sługujący klientów detalicznych. W 2013 r. zdecydowano się na zastąpienie trzech do-tychczasowych marek: BRE Banku, Multibanku i mBanku, w jedną mBank – najsilniej-szą w grupie. Akcjonariuszami mBanku S.A. jest Comerzbank AG posiadający udział w kapitale zakładowym i liczbie głosów na WZA na poziomie 69,54%, ING Otwarty Fundusz Emerytalny – 5,05% oraz pozostali akcjonariusze – 25,41%.

Podstawowe dane finansowe mBanku S.A. za lata 2013-2015 przedstawia tabela 7. Tabela 7. Wybrane charakterystyki mBanku S.A.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015 Aktywa (mln PLN) 100 232,1 113 603,5 118 795,3 Kapitał własny (mln PLN) 9 573,2 10 269,6 11 945,1 Zysk netto (mln PLN) 1 070,3 1 174,1 1 271,4 Kredyty i pożyczki udzielone klientom (mln PLN) 63 756,7 69 529,9 71 284,1 Zobowiązania wobec klientów (mln PLN) 64 008,4 79 312,3 85 924,2 Wskaźnik marży odsetkowej (%) 2,2% 2,3% 2,0% C/I (%) 44,3% 43,3% 48,6 ROA (%) 1,1% 1,1% 1,1% ROE (%) 12,4% 12,9% 12,2% Współczynnik kapitałowy (%) 20,6% 17,0% 20,2%

Źródło: http://mbank.pl (dostęp: 10.03.2016); Sprawozdanie Zarządu z działalności mBanku S.A. za 2014 r. i 2015 r.; Sprawozdanie Finansowe mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawoz-dawczości Finansowej za 2014 r. i 2015 r.

Na koniec 2015 r. bank zatrudniał 5151 pracowników w centrali, 47 w oddziałach kor-

poracyjnych, ponad 130 w placówkach detalicznych oraz 83 w mKioskach. mBank S.A. prowadzi także działalność w 36 placówkach na terenie Słowacji i Republiki Czeskiej.

ING Bank Śląski S.A. rozpoczął działalność w Polsce 1 lutego 1989 r. w wyniku reorganizacji systemu bankowego jako Bank Śląski z siedzibą w Katowicach. Powstał jako bank państwowy. W 1991 r. został przekształcony w spółkę akcyjną, ze 100-procentowym udziałem Skarbu Państwa. W styczniu 1994 r. bank debiutuje na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Inwestorem strategicznym banku jest holenderski bank ING Bank N.V. Kapitał akcyjny banku to 130,1 mln PLN, a udziałowcami są: ING Bank N.V. – 75%, Aviva Otwarty Fundusz Emerytalny Aviva BZ WBK – 5,84% oraz inwe-storzy giełdowi – 19,16%.

Podstawowe dane finansowe ING Banku Śląskiego S.A. za lata 2013-2015 przed-stawia tabela 8.

430

Tabela 8. Wybrane charakterystyki ING Banku Śląskiego S.A.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015 Aktywa (mln PLN) 83 760,5 96 742,4 106 105,9 Kapitał własny (mln PLN) 8 327,9 10 247,8 10 485,2 Zysk netto (mln PLN) 920,1 1 067,9 1 140 Kredyty i pożyczki (mln PLN) 43 170,7 51 207,3 62 665,2 Depozyty (mln PLN) 66 832,0 74 652,3 86 596,8 Wskaźnik kredyty/depozyty (%) 67,3% 71,7% 75,3% Wskaźnik marży odsetkowej (%) 2,65% 2,65% 2,41% C/I (%) 56,0% 53,5% 55,8% ROA (%) 1,2% 1,16% 1,11% ROE (%) 11,5% 11,7% 11,4% Współczynnik kapitałowy (%) 17,1% 15,5% 15,1%

Źródło: http://ingbank.pl (dostęp: 10.03.2016); Sprawozdanie Zarządu z działalności ING Banku Śląskiego S.A. za 2014 r. i 2015 r., Roczne sprawozdanie finansowe ING Banku Śląskiego za 2014 r. i 2015 r.

Na koniec 2015 r. w centrali i 395 placówkach bank obsługiwał 4 058 000 klientów,

w tym: 4 016 000 klientów detalicznych (indywidualnych i przedsiębiorców) i 42 000 klien-tów korporacyjnych (małe i średnie przedsiębiorstwa) oraz zatrudniał 7728 osób. 20.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Sektor bankowy legitymuje się najwyższym udziałem w aktywach całego sektora finansowego, co obrazuje tabela 9. Tabela 9. Aktywa sektora finansowego (mld PLN) i udziały poszczególnych grup instytucji (%)

Wyszczególnienie Lata

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Aktywa (mld PLN) 1 203,1 1 394,9 1 480,5 1 660,1 1 795,1 1 948,1 2 103,1 2 114,3

Sektor bankowy 66,1 74,2 71,4 69,8 72,1 69,4 66,8 72,5 SKOK 0,6 0,7 0,8 0,8 0,8 0,9 0,9 0,9 Sektor ubezpieczeniowy 10,6 9,9 9,4 8,7 8,1 8,4 8,0 8,4

OFE 11,6 9,9 12,1 13,3 12,5 13,8 14,2 7,0 Fundusze inwestycyjne 11,1 5,3 6,3 7,4 6,5 7,5 10,1 11.2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Raporty o sytuacji banków (za lata 2007, 2012, 2014), UKNF, Warszawa.

Na koniec 2014 r. wartość aktywów sektora finansowego wyniosła 2114,3 mld PLN

i wzrosła od 2007 r. o 75,7%. Pomimo wyraźnego rozwoju sektora finansowego udziały poszczególnych grup instytucji wahają się nieznacznie. Udział banków wynosił od 66,1% do 74,2%. W latach 2008-2011 jest zauważalny spadek udziału funduszy inwe-stycyjnych, a wzrost udziałów banków. Był to efekt kryzysu finansowego i wycofywania środków pieniężnych z funduszy inwestycyjnych i lokowania ich w bankach, do których inwestorzy mieli większe zaufanie. W 2014 r. w wyniku reformy emerytalnej spadł udział aktywów funduszy emerytalnych, a wzrosły udziały sektora bankowego i fundu-szy inwestycyjnych.

431

Wartość aktywów sektora bankowego wykazuje stałą tendencję wzrostową, choć dy-namika ich wzrostu w latach 2005-2014 jest różna. W całym analizowanym okresie najwyż-szy prawie 30-procentowy wzrost odnotowano w 2008 r. w porównaniu z 2007 r., z kolei rok później suma bilansowa sektora bankowego wzrosła tylko o 2,2%, czyli najmniej.

W ostatnich latach aktywa banków rosły nieznacznie szybciej niż cała gospodarka. W konsekwencji zwiększała się wielkość sektora bankowego w relacji do PKB (do około 90% w 2015 r.), ale nadal pozostaje relatywnie niska i nie wskazuje na nadmierne zadłu-żenie gospodarki. Tabela 10. Struktura aktywów sektora bankowego (%)

Wyszczegól-nienie

Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Aktywa (mld PLN) 588,6 684,7 797,3 1034,7 1057,4 1159,4 1294,6 1350,2 1405,7 1532,0

Kasa i rachun-ki w NBP 3,1 3,4 3,5 3,3 4,3 3,9 2,7 4,7 3,4 4,4

Należności od sektora finan-sowego

20,2 19,7 15,8 5,9 4,5 4,4 4,3 4,6 5,0 8,4

Należności od sektora niefi-nansowego

41,7 46,3 53,1 55,7 57,3 56,8 58,0 56,0 55,6 54,8

Należności od sektora budże-towego

3,5 3,3 2,7 2,3 4,0 4,8 5,6 5,6 5,3 5,2

Papiery warto-ściowe 23,0 20,9 17,1 16,4 18,2 19,2 18,5 18,1 20,1 21,6

Aktywa trwałe 3,5 3,0 2,8 3,9 4,1 3,9 3,6 3,7 3,5 1,4 Pozostałe aktywa 4,1 3,4 5,0 12,5 7,6 7,0 7,3 7,3 7,1 4,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rozwój systemu finansowego w Polsce (Raporty za lata 2006, 2007, 2013, 2014), NBP, Warszawa.

W całym okresie dominującą pozycję mają należności od sektora niefinansowego

oraz papiery wartościowe. Działalność kredytowa banków jest ważnym źródłem finan-sowania gospodarki i jednocześnie w podstawowym stopniu warunkuje zyskowność i wypłacalność sektora bankowego. Jest jednak uzależniona od koniunktury gospodarczej, polityki kredytowej, rekomendacji KNF, polityki stóp procentowych banku centralnego oraz czynników natury regulacyjnej, głównie w sferze kredytów mieszkaniowych.

Udział kredytów dla sektora niefinansowego w PKB wynosił w 2000 r. 26% i wzrósł do 52% w 2014 r., natomiast udział depozytów w PKB odpowiednio wzrósł od 34% do 50%. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż do 2007 r. udział depozytów w PKB był większy niż kredytów, a po 2007 r. układ ten się zmienił. Obecnie to kredyty mają więk-szy udział w PKB niż depozyty13.

Analizując kredyty według kryterium podmiotowego, większy udział w PKB po-siadają kredyty dla gospodarstw domowych niż dla przedsiębiorstw. Udział w PKB tych pierwszych wzrósł w latach 2010-2014 z 10% do 34%. Kredyty dla przedsiębiorstw wzrosły odpowiednio z 16% do 17% PKB. 13 Raport o sytuacji banków w 2014 r., op. cit., s. 22.

432

Drugą co do wielkości pozycję aktywów w strukturze bilansu sektora bankowego stanowią dłużne papiery wartościowe, głównie skarbowe i emitowane przez NBP, które należą do najbardziej płynnych. Ich udział w strukturze wykazuje względną stabilność i wynosił w badanym okresie około 20%. Banki posiadają je w bilansach dla celów zarzą-dzania płynnością, a także wypełniania krajowych norm płynności krótkoterminowej14.

W strukturze pasywów polskiego sektora bankowego dominują zobowiązania wobec sektora niefinansowego, czyli depozyty od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Ich udział w latach 2005-2008 malał, co mogło być spowodowane większą akceptacją ryzyka inwestycyjnego przez klientów i lokowaniem swoich środków pieniężnych nie w bankach, tylko na potencjalnie bardziej dochodowym w tym okresie rynku kapitałowym. Tendencja ta zmieniła się po 2010 r. i w 2014 r. udział zobowiązań wobec sektora niefi-nansowego stanowił 55,5% wartości pasywów całego sektora bankowego (tabela 11). Tabela 11. Struktura pasywów sektora bankowego (%)

Wyszczegól-nienie

Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014*

Pasywa (mld PLN) 588,6 684,7 797,3 1034,7 1057,4 1159,4 1294,6 1350,2 1405,7 1532,0

Kapitał własny (mld PLN) 45,6 51,2 68,4 82,3 90,0 100,6 110,7 129 138,6 145,2

Operacje z bankiem centralnym

0,4 0,7 0,4 1,7 1,4 0,1 0 0 0 0

Zobowiązania wobec sektora finansowego

15,7 17,5 19,9 7,9 6,5 6,5 6,2 7,2 7,3 16,9

Zobowiązania wobec sektora niefinansowego

57,5 56,3 53,9 48,0 53,1 53,0 53,4 52,9 54,3 55,5

Zobowiązania wobec sektora budżetowego

5,0 4,8 5,6 5,1 5,1 4,7 3,9 4.6 4,0 4,0

Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych

1,6 2,3 1,6 1,1 1,8 2,0 3,2 3,5 3,4 3,6

Kapitały i zobowiąza-nia podpo-rządkowane

9,4 8,7 8,6 7,3 9,1 9,1 8.9 9,9 10,1 10,9

Inne 10,4 9,7 10,0 28.9 23,0 24,6 2,4 21,9 20,9 9,1

* W 2014 r. jest widoczna wyraźna różnica w pozycji „zobowiązania wobec sektora finansowego” oraz „inne”. Wynika to z ujęcia tych pozycji w raportach NBP. W latach 2005-2013 zobowiąza-nia wobec nierezydentów zaliczono w tej tabeli do pozycji „inne”, a w 2014 r. do pozycji „zo-bowiązania wobec sektora finansowego”.

Źródło: http://knf.gov.pl (dostęp: 10.03.2016); Rozwój systemu finansowego w Polsce (Raporty za lata 2007, 2011, 2013, 2014), NBP, Warszawa.

14 Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2014 r., op. cit., s. 109.

433

Zobowiązania wobec sektora niefinansowego to głównie depozyty od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Udział tych pierwszych w PKB w latach 2000-2014 wzrósł od 26% do 35%, natomiast depozyty od przedsiębiorstw stanowiły w tym okresie od 6% do 13%15.

Kluczową pozycję pasywów w bilansie sektora bankowego stanowią kapitały wła-sne. Ich dynamiczny wzrost jest zasilany przede wszystkim zyskami zatrzymanymi. Udział kapitałów własnych w pasywach sektora jest stały i wyniósł w latach 2005-2014 około 10%. 20.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Analizując kondycję finansową polskiego sektora bankowego, wzięto pod uwagę pięć parametrów ją opisujących: zysk netto, rentowność aktywów, rentowność kapitału własnego, marżę odsetkową oraz wskaźnik kosztów operacyjnych. Istotny jest również współczynnik kapitałowy jako wskaźnik regulacyjny ukazujący podjęte przez sektor ryzyko bankowe. Tabela 12. Wybrane wyniki finansowe sektora bankowego

Wyszczególnie-nie

Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wynik finansowy netto (mld PLN) 9110 10 697 13 642 13 556 8282 11 420 15 539 15 467 15 175 16 224

Rentowność aktywów ROA (%)

1,6 1,7 1,7 1,6 0,8 1,03 1,26 1,22 1,09 1,11

Rentowność kapitałów wła-snych ROE (%)

20,6 22,5 22,5 15,7 8,4 10,2 12,3 11,2 9,99 10,3

Marża odsetko-wa netto (%) 3,3 3,2 3,3 3,1 2,6 3,6 3,27 3,19 2,83 2,88

Efektywność kosztowa C/I (%) 60,8* 58,6 56,3 54,3 54,2 52,0 50,6 50,9 53,0 51,0

Łączny współ-czynnik kapita-łowy (%)

14,6 13,2 12,1 11,2 13,3 13,8 13,1 14,7 15,7 15,3

* Tylko dla banków komercyjnych.

Źródło: http://knf.gov.pl (dostęp:15.03.2016); Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, UKNF, War-szawa 2006; Raporty o sytuacji banków (za lata 2007, 2010, 2012, 2014), UKNF, Warszawa; Raport o stabilności systemu finansowego 2006, NBP, Warszawa 2007.

W latach 2005-2008 zysk netto generowany przez polski sektor bankowy wykazy-

wał tendencję rosnącą, co było efektem ogólnie dobrej kondycji polskiej gospodarki, niskiego bezrobocia i wzmożonej aktywności banków w obszarze kredytowania, szcze-gólnie kredytów mieszkaniowych. Załamanie nastąpiło w 2009 r., w którym wartość zysku netto spadła o około 40% z poziomu 13 556 mln PLN do 8282 mln PLN. Powo-dem był globalny kryzys finansowy, którego banki w Polsce nie odczuły w tak drastycz- 15 Raport o sytuacji banków w 2014 r., op. cit., s. 22.

434

ny sposób, jak w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych, jednak wymusił on na bankach ograniczenie akcji kredytowej, rewizję polityki kredytowej, a także wpłynął na wycenę aktywów i pasywów. Stagnacja polskiej gospodarki i wzrost bezrobocia przy-czyniły się do spadku popytu na kredyt i wzrostu należności przeterminowanych. W latach 2010-2011 nastąpił wyraźny wzrost zysku, który wynikał głównie ze wzrostu wyniku odsetkowego i zmniejszenia ujemnego salda odpisów i rezerw. Po 2011 r. zysk sektora regularnie przekracza poziom 15 mld PLN, osiągając w 2014 r. rekordową wartość po-nad 16,2 mld PLN. Banki spółdzielcze wygenerowały łącznie zysk na poziomie 756 mln PLN, co stanowiło tylko 4,66% zysku netto całego sektora bankowego16.

Korzystne wyniki finansowe nie przełożyły się bezpośrednio na wyższe wskaźniki rentowności aktywów ROA i rentowności kapitałów własnych ROE, które i tak były wyższe niż w bardziej rozwiniętych sektorach bankowych. Do 2008 r. szczególnie ROE było na wysokim poziomie, co wynikało ze stosunkowo niskich kapitałów własnych, które w latach 2005-2010 wzrosły o 100%. Spadek ROE był spowodowany szybszym wzrostem kapitału własnego niż zysku netto. Załamanie wskaźnika nastąpiło w 2009 r. z powodu niskiej wartości zysku netto. Od 2010 r. widać względną stabilność ROA i ROE, co jest wynikiem, przy wzroście zysku, rosnącej skali działania – szybszego wzrostu sumy bilansowej i kapitałów własnych (o 45%).

W badanym okresie również efektywność kosztowa znacznie się poprawiła. Od 2011 r. wskaźnik koszty/dochody – C/I jest względnie stabilny i wynosi około 50%.

Relatywnie korzystny obraz kondycji sektora bankowego należy łączyć z jakością zarządzania w bankach w umiarkowanie korzystnym otoczeniu gospodarczym, przy niskich stopach procentowych. Sprzyja to stabilizacji lub poprawie sytuacji finansowej kredytobiorców, a tym samym poprawie jakości portfela kredytowego.

Pomimo dobrej sytuacji finansowej sektora bankowego oraz wysokiego współ-czynnika wypłacalności, od 2009 r. powyżej 13%, KNF w 2014 r. rekomendowała dalsze wzmocnienie bazy kapitałowej banków, aby każdy z banków wykazywał się współczyn-nikiem Tier 1 na poziomie nie mniejszym niż 9%, a współczynnikiem wypłacalności na poziomie nie mniejszym niż 12%. Celem takiego zalecenia było utrzymanie stabilności i bezpieczeństwa, ułatwienie bankom pozyskania kapitału długoterminowego oraz dal-szy rozwój sektora bankowego17. Bibliografia http://bzwbk.pl (dostęp: 10.03.2016).

http://ingbank.pl (dostęp: 10.03.2016).

http://mbank.pl (dostęp: 10.03.2016).

http://knf.gov.pl (dostęp: 8.03.2016).

http://pekao.com.pl (dostęp: 10.03.2016).

16 Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w III kwartale 2015 r., UKNF, Warszawa

2015, s. 29. 17 Pismo Przewodniczącego KNF do Prezesów banków z dnia 21.03.2014 r. Stanowisko w sprawie minimal-

nego Tier 1 i współczynnika wypłacalności.

435

http://pkobp.pl (dostęp: 10.03.2016).

Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w III kwartale 2015 r., UKNF, War-szawa 2015.

Leszczyńska C., Zarys historii polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2010.

Pismo Przewodniczącego KNF do Prezesów banków z dnia 21.03.2014 r. Stanowisko w sprawie minimalnego Tier 1 i współczynnika wypłacalności.

Raport o sytuacji banków w 2007 r., UNKF, Warszawa 2008, Aneks Statystyczny.

Raport o sytuacji banków w 2009 r., UNKF, Warszawa 2010, Aneks Statystyczny.

Raport o sytuacji banków w 2010 r., UNKF, Warszawa 2011.

Raport o sytuacji banków w 2012 r., UKNF, Warszawa 2013.

Raport o sytuacji banków w 2014 r., UNKF, Warszawa 2015.

Raport o stabilności systemu finansowego 2006, NBP, Warszawa 2007.

Roczne sprawozdanie finansowe ING Banku Śląskiego za 2014 r.

Roczne sprawozdanie finansowe ING Banku Śląskiego za 2015 r.

Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2006 r., NBP, Warszawa 2007.





Sprawozdanie Zarządu z działalności Banku Zachodniego WBK S.A. za 2014 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności Banku Zachodniego WBK S.A. za 2015 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności ING Banku Śląskiego S.A. za 2014 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności ING Banku Śląskiego S.A. za 2015 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności mBanku S.A. za 2014 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności mBanku S.A. za 2015 r.

Sprawozdanie Finansowe mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczo-ści Finansowej za 2014 r.

Sprawozdanie Finansowe mBanku S.A. według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczo-ści Finansowej za 2015 r.

Sprawozdanie z działalności Banku Pekao S.A. za 2015 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności PKO Banku Polskiego S.A. za 2014 r.

Sprawozdanie Zarządu z działalności PKO Banku Polskiego S.A. za 2015 r.

Sprawozdanie finansowe PKO Banku Polskiego za 2014 r.

Sprawozdanie finansowe PKO Banku Polskiego za 2015 r.

Sytuacja finansowa banków w 1999 r. Synteza, NBP, Warszawa 2000.

Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, UKNF, Warszawa 2006.

System bankowy w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, NBP, Warszawa 2001.

436

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Dz.U. 1995 Nr 4 poz. 18 ze zm.

Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. Nr 140 poz. 938 ze zm.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939 ze zm.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych. Dz.U. 2003 Nr 119 poz. 919 ze zm.

Ustawa z dnia 2 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Dz.U. 2000 Nr 119 poz. 1252 ze zm.

Ustawa z dnia 25 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Dz.U. 2005 Nr 183 poz. 1538 ze zm.

Ustawa z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym. Dz.U. Nr 157 poz. 1119 ze zm.

21. Sektor bankowy Portugalii

(Krzysztof Łabowski) 21.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Portugalia (Republika Portugalska) jest najdalej wysuniętym na zachód państwem kontynentalnej Europy położonym w zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego. W skład Portugalii wchodzą także dwa archipelagi wysp położonych na Oceanie Atlantyckim – Azory i Madera. Od 1986 r. Portugalia jest członkiem Unii Europejskiej, a liczba ludności tego kraju w 2014 r. wyniosła 10,4 mln, co stanowiło 2,1% liczby ludności całej Unii Europejskiej. Od 1976 r. Portugalia jest podzielona na 20 dystryktów (port. distritos), z któ-rych dwa posiadają status autonomiczny − archipelagi Azorów i Madery. Stolicą państwa jest Lizbona. Od początku 1999 r. walutą obowiązującą w Portugalii jest euro (€)1.

Bankiem centralnym Republiki Portugalii jest Banco de Portugal (BdP), który zo-stał utworzony w 1846 r. Zgodnie z prawem, BdP posiada osobowość prawną z autonomią administracyjną i finansową. Banco de Portugal ma swoją siedzibę w Lizbonie, oddział w Porto, wiele agencji w kontynentalnej części Portugalii i dwie delegacje regionalne (Madera i Azory).

BdP jest odpowiedzialny za nadzór ostrożnościowy i prowadzenie rynku instytucji kredytowych, przedsiębiorstw finansowych i instytucji płatniczych, mając na celu za-pewnienie zgodności ich działania z przepisami prawa i wymogami postępowania. Ce-lem nadzoru jest także zapewnienie przejrzystości systemu i bezpieczeństwa dla depozy-tów i deponentów oraz ochrona interesów konsumentów2.

Obowiązujące w Portugalii ramy prawne działania instytucji kredytowych i spółek finansowych (RGICSF)3 dzielą instytucje finansowe na dwie główne grupy: instytucje kredytowe i firmy finansowe.

Instytucje kredytowe zostały podzielone na podmioty, których działalność gospo-darcza polega na przyjmowaniu depozytów i innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności w celu zainwestowania ich na własny rachunek poprzez udzielanie poży-czek, oraz podmioty, które wydają środki płatnicze w formie pieniądza elektronicznego.

1 Witryna internetowa Unii Europejskiej (EU): http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/portugal/

index_en.htm. 2 Witryna internetowa Banco de Portugal (BdP): www.bportugal.pt. 3 Ramy prawne działania instytucji kredytowych i spółek finansowych (port. Regime Geral das Instituições

de Crédito e Sociedades Financeiras, RGICSF) ustanawiają warunki podejmowania i prowadzenia działal-ności przez instytucje kredytowe i firmy finansowe. W dużej mierze ramy te odzwierciedlają regulacje dy-rektyw wspólnotowych w tym zakresie. Ramy prawne obejmują następujące aspekty: procedura udzielania zezwoleń i rejestracji, ocena przydatności akcjonariuszy kwalifikacyjnych, ocena przydatności i kwalifika-cji zawodowych członków zarządów i audytu, zasady postępowania i relacji z klientami, współpraca z in-nymi organami, zasady i limity ostrożnościowe, procedury nadzoru, środki odnoszące się do reorganizacji, system gwarantowania depozytów, a także sankcje i kary związane z naruszeniem przepisów.

438

Wśród instytucji kredytowych wyróżnia się: banki i oddziały banków zagranicznych, kasy oszczędnościowe i kasy kredytów rolnych. Działalność tych podmiotów obejmuje bowiem przyjmowanie depozytów i innych środków podlegających zwrotowi4. Tak zdefiniowane instytucje kredytowe tworzą portugalski sektor bankowy.

W 2015 r. sektor bankowy Portugalii, z wyłączeniem banku centralnego, liczył 160 podmiotów, przy czym najliczniejszą grupę stanowiły wzajemne kasy rolno-kredytowe (88 podmiotów), natomiast największą rolę w gospodarce ze względu na sumę bilanso-wą odgrywały banki krajowe działające w formie spółek akcyjnych (35 podmiotów). Tabela 1. Struktura sektora bankowego Portugalii ze względu na rodzaj instytucji

(stan na dzień 30.06.2015 r.)

Rodzaj instytucji Liczba podmiotów Banki krajowe – działające jako spółki akcyjne 35 Wzajemne kasy kredytów rolnych (Caixas de Credito Agricola Mutuo) 88 Kasy oszczędnościowe (Caixas Economicas) 4 Oddziały instytucji kredytowych z siedzibą w UE (Sucursal de Instituicao de Credito Com Sede na UE) 32

Oddziały instytucji kredytowych z siedzibą w krajach trzecich (Sucursal de Instituicao de Credito Com Sede em Paises Terceiros) 1

Źródło: Witryna internetowa Banco de Portugal (BdP): http://www.bportugal.pt/en-US/Supervisao/Pages/ Instituicoesautorizadas.aspx.

Portugalski sektor bankowy odgrywa znaczącą rolę w gospodarce kraju. W latach

2005-2012 relacja aktywów bankowych do PKB kraju istotnie wzrastała, osiągając po-ziom bardzo zbliżony do poziomu w całej strefie euro. Trend wzrostowy został jednak zahamowany w 2011 r. po wprowadzeniu Programu Pomocy Ekonomiczno-Finansowej (program EFAP)5, którego skutkiem było m.in. znaczące zmniejszenie sumy aktywów sektora. W latach 2010-2014 stosunek aktywów bankowych do wolumenu PKB nomi-nalnego zmniejszył się o 12,7%. Z poziomu 310,6% w 2010 r. stosunek ten spadł do poziomu 271,1% w 2014 r., w którym PKB wyniósł 173 044 mln €.

4 Banco de Portugal Statistical Bulletin of July 2010, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2010; Supplement

1/2010 of the Banco de Portugal Statistical Bulletin of August 2010, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2010; www.bportugal.pt.

5 Program Pomocy Ekonomiczno-Finansowej (ang. Economic and Financial Assistance Programme, EFAP) został uzgodniony między władzami portugalskimi a Unią Europejską i Międzynarodowym Funduszem Walutowym (IMF) w maju 2011 r. Na podstawie strategii mającej na celu przywrócenie międzynarodowym rynkom finansowym zaufania do gospodarki portugalskiej wspierano konkurencyjność i zrównoważony wzrost gospodarczy Portugalii. Program opierał się na trzech głównych filarach: konsolidacji fiskalnej, za-bezpieczeniu stabilności systemu finansowego i transformacji strukturalnej portugalskiej gospodarki. Cał-kowita kwota pomocy finansowej w latach 2011-14 została ustalona na poziomie 78 mld €, z czego 52 mld € stanowiły finansowanie poprzez dwa unijne mechanizmy − Europejski Instrument Stabilności Finansowej (ang. European Financial Stability Facility, EFSF) wraz z Europejskim Mechanizmem Stabilizacji Finan-sowej (ang. European Financial Stabilisation Mechanism, EFSM), utworzone przez Radę Ecofin w dniu 9.05.2010 r. w celu wzmocnienia stabilności finansowej strefy euro oraz ewentualnego wsparcia państw strefy euro potrzebujących pomocy finansowej. Pozostałe 26 mld € pakietu to pomoc z IMF. Z łącznej kwo-ty pakietu wsparcia dla Portugalii 12 mld € przeznaczono na zasilenie Instrumentu Wsparcia Wypłacalności Bankowej. Łącznie zostało wypłaconych 11 rat obejmujących w przybliżeniu 97% kwoty uzgodnionego pakietu. Program wygasł 30.06.2014 r.

439

Analizując dane pochodzące z sektora bankowego Portugalii na tle całej strefy euro w okresie 12/2005-06/2015, można wskazać trzy fazy charakteryzujące się zróżnicowa-nym tempem i kierunkiem zmian sumy aktywów ogółem. W latach 2005-2008 był ob-serwowany wzrost sumy aktywów z poziomu 366 989 mln € pod koniec grudnia 2005 r. do poziomu 476 883 mln € na koniec 2008 r. Stopa średniorocznego wzrostu sumy ak-tywów sektora wyniosła wówczas w Portugalii 9,5%, co oznaczało nieco słabszy wzrost w porównaniu z całą strefą euro, gdzie stopa ta średniorocznie wzrastała o 11,1%. W okresie 01/2009-04/2011 stopa średniorocznego wzrostu sumy aktywów wyniosła odpowiednio 8,7% w Portugalii i 1,8% w strefie euro, natomiast pomiędzy majem 2011 r. a czerwcem 2015 r. zarówno w Portugalii, jak i całej strefie euro odnotowano średnioroczne spadki sumy aktywów sektora bankowego. W Portugalii spadek ten był jednak znacznie bardziej wyraźny i wyniósł średniorocznie -3,8%, podczas gdy w całej strefie euro tylko -0,3%.

Zmiana trendu wzrostowego na spadkowy w sumie aktywów portugalskiego sektora bankowego począwszy od maja 2011 r. była bezpośrednio związana z wprowadzeniem przez Europejski Bank Centralny (ECB) działań i wytycznych zmierzających do zabez-pieczenia stabilności systemu finansowego w Portugalii w ramach programu EFAP. Działania ECB względem sektora oznaczały w praktyce m.in. proces delewarowania systemu bankowego. W okresie 05/2011-06/2015 suma aktywów portugalskiego sektora spadła z 522,3 mln € do 423,7 mln €, tj. o 18,9%. W tym samym okresie suma aktywów całej strefy euro zmniejszyła się jedynie o 2,8% z 32 100,7 mld € do 31 215,7 mld €.

Dzięki podjętym działaniom w ciągu czterech lat relacja kredytów do depozytów portugalskiego sektora (ang. loans to deposits ratio, LTD) spadła z nadzwyczaj wyso-kiego poziomu 149,7% na koniec czerwca 2011 r. do 106,0% w połowie 2015 r., co znacząco wpłynęło na wzrost bezpieczeństwa całego sektora.

W procesie delewarowania portugalskiego sektora bankowego największe znacze-nie miało po pierwsze zmniejszenie akcji kredytowej banków względem gospodarstw domowych, klientów niefinansowych i administracji publicznej, po drugie zmniejszenie zaangażowania wobec podmiotów zagranicznych, aż wreszcie zmniejszenie wartości portfela akcji i udziałów bezpośrednich.

Ograniczanie akcji kredytowej banków wpływało na zmniejszenie relacji zadłuże-nia podmiotów niefinansowych w stosunku do wolumenu PKB kraju. Zmiany tej relacji w latach 2010-2014 obrazuje rys. 1, przy czym należy zaznaczyć, że na jej wzrost w drugiej połowie 2011 r. i w 2012 r. wpływ miał istotny spadek wolumenu PKB − szybszy niż spadek akcji kredytowej banków.

Udział kredytów bankowych w łącznym zadłużeniu sektora niefinansowego w la-tach 2007-2015 (czerwiec) spadł z 67,9% do 44,4%. Kredyty dla sektora niefinansowego w czerwcu 2015 r. stanowiły pomimo to 49,3% sumy aktywów sektora bankowego i były jej najistotniejszym elementem. Dla porównania poziom kredytów w sumie akty-wów w strefie euro kształtował się w połowie 2015 r. na poziomie 38,0%.

440

Rys. 1. Poziom zadłużenia podmiotów niefinansowych w stosunku do wolumenu PKB

Źródło: Portuguese Banking System. Recent Developments − 3rd quarter 2015, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2015, www.bportugal.pt.

Drugim czynnikiem wpływającym na ograniczenie sumy aktywów sektora w ra-

mach procesu delewarowania było znaczące zmniejszenie zaangażowania międzynaro-dowego. Z najwyższego poziomu odnotowanego pod koniec czerwca 2009 r., kiedy zaangażowanie banków portugalskich poza granicami kraju wynosiło ponad 175 mld €, nastąpił jego istotny spadek i na koniec 2014 r. wyniosło ono niewiele ponad 90 mld €. Był to więc spadek przekraczający 51%. Według danych na koniec marca 2015 r. naj-większe zagraniczne zaangażowanie sektora portugalskiego było związane z Polską (17% całkowitego zaangażowania międzynarodowego), Hiszpanią (14%), Angolą (12%), Holandią (10%), Włochami (6%), Mozambikiem (5%) i Francją (5%).

Trzecim najważniejszym czynnikiem wpływającym na spadek sumy aktywów było zmniejszenie znaczenia inwestycji bezpośrednich w akcje i udziały innych instytucji. Od połowy 2012 r. ich wartość spadała z poziomu 40,5 mld € do poziomu 21,4 mld € na koniec czerwca 2015 r. 21.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Na sektor bankowy w Portugalii składają się następujące instytucje kredytowe: banki komercyjne, kasy depozytowe (Caixas de Depósitos), kasy oszczędnościowe (Caixas Económicas), wzajemne kasy kredytów rolnych (Caixas de Crédito Agrícola Mutuo), a także kasy centralne (Caixa Central) i kasy główne (Caixa Geral), spełniające funkcje banków zrzeszających dla małych i samodzielnych kas6.

Wśród banków komercyjnych można wydzielić banki uniwersalne oraz banki spe-cjalistyczne, takie jak banki inwestycyjne, banki finansujące inwestycje na rynku nieru-chomości i podmioty bankowości prywatnej. 6 Witryna internetowa Banco de Portugal (BdP): www.bportugal.pt.

117

119 119118118

119 121121122

124126

127 127127

125122

121

116 116 116116115

108110112114116118120122124126128130

1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Zadłużenie przedsiębiorstw jako % PKB

441

Dominującymi instytucjami kredytowymi w Portugalii są banki uniwersalne pro-wadzące działalność jako spółki akcyjne i oferujące usługi finansowe klientom detalicz-nym, mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom, nie wyłączając podmiotów z sektora rolno-spożywczego, a także obsługujące największe podmioty i korporacje międzynaro-dowe działające w Portugalii oraz kooperujące z firmami portugalskimi.

Szczególnymi i charakterystycznymi instytucjami sektora portugalskiego są kasy oszczędnościowo-depozytowe oraz kasy wzajemne kredytów rolnych, zrzeszane najczę-ściej w kasach centralnych lub kasach głównych, które z kolei są podmiotami działają-cymi jako spółki akcyjne i spełniającymi rolę banków rozliczeniowych dla małych i samo-dzielnych kas.

Ponadto duże znaczenie na rynku portugalskim mają również oddziały banków za-granicznych, a także banki inwestycyjne koncentrujące swoją działalność na rynku nie-ruchomości.

Ze względu na pochodzenie kapitału sektor bankowy w Portugalii można podzielić na dwie podstawowe grupy: • banki krajowe, do których zalicza się banki komercyjne, kasy oszczędnościowo-

-depozytowe i wzajemne kasy kredytów rolnych; • banki zagraniczne, do których można zaliczyć banki całkowicie zależne od banków

zagranicznych lub międzynarodowych grup finansowych, a także oddziały banków zagranicznych działających w Portugalii i podlegających nadzorowi ze strony BdP.

Kapitał zagraniczny, obecny w portugalskim sektorze bankowym poprzez zależne banki komercyjne i inwestycyjne działające jako spółki akcyjne lub poprzez oddziały instytucji zagranicznych, ma przede wszystkim rodowód hiszpański, brytyjski, francuski lub brazylijski.

Na liście dziesięciu największych banków Portugalii pod względem sumy aktywów można wskazać sześć banków, które prowadziły działalność jako krajowe spółki akcyj-ne, jeden oddział banku zagranicznego, dwie kasy oszczędnościowe i jedną wzajemną kasę zrzeszającą kasy kredytów rolnych, które można traktować jako odpowiedniki polskich banków zrzeszających banki spółdzielcze.

Dziesięć największych banków prowadzących działalność w Portugalii w połowie 2015 r. skupiało 82% sumy aktywów całego sektora bankowego, zatrudniało 85% wszystkich pracowników i prowadziło 4869 placówek spośród prawie 5,5 tys. łącznej liczby wszystkich placówek bankowych. 21.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Największym podmiotem w portugalskim sektorze bankowym pod względem su-my aktywów w połowie 2015 r. była główna kasa depozytowa Caixa Geral de Deposi-tos, S.A., której aktywa przekraczały 90,3 mld €. Ponadto na liście największych ban-ków dominują podmioty zorganizowane w formie spółek akcyjnych.

W tabeli 2 zostały wskazane najważniejsze portugalskie grupy bankowe prowadzące działalność jako spółki akcyjne według stanu na koniec czerwca 2015 r.

442

Tabela 2. Najważniejsze portugalskie grupy bankowe prowadzące działalność jako spółki akcyjne (w porządku alfabetycznym według stanu na dzień 30.06.2015 r.)

Nazwa grupy Nazwa banku Akronim Banco BIC Group Banco BIC Português, S.A. Banco BIC

BPI Group Banco BPI, S.A. Banco BPI Banco Português de Investimento, S.A. BPI

Banco Carregosa Group Banco L.J. Carregosa, S.A. Banco Carregosa

Banco Comercial Português Group Banco Comercial Português, S.A Millennium bcp Banco ActivoBank, S.A. Activobank Banco de Investimento Imobiliário, S.A BII

Banco de Investimento Global Group Banco de Investimento Global, S.A. BIG

Novo Banco Group Novo Banco, S.A. Novo Banco

Banco Espírito Santo de Investimento Group

Banco Espírito Santo de Investimento, S.A. Besi Novo Banco dos Açores, S.A. NBAC BEST − Banco Electrónico de Serviço Total, S.A. Best

Banco Finantia Group Banco Finantia, S.A. Finantia Banco Invest Group Banco Invest, S.A. Invest

Banif Financial Group Banif − Banco Internacional do Funchal, S.A. Banif Banif − Banco de Investimento, S.A. Banif Inv Banif Mais, S.A. Banif Mais

Źródło: Statistical Bulletin 2015 – First Half, No 51/2015, Associacao Portuguesa de Bancos (APB), Lizbona 2015, www.apb.pt.

Spośród uniwersalnych banków komercyjnych największym podmiotem był Banco

Comercial Portugues, S.A., prowadzący działalność pod marką Millennium bcp. Bank ten jednocześnie tworzył drugą największą grupę bankową, w skład której wchodził także Banco ActivoBank, S.A. oraz Banco de Investimento Imobiliário, S.A., a zagraniczne zaangażowanie tej grupy dotyczyło przede wszystkim polskiego Bank Millennium S.A.

Na szczególną uwagę zasługuje także trzeci największy bank Novo Banca, S.A., który został powołany po znacjonalizowaniu grupy Banco Espírito Santo de Investimento.

Pięć największych kas oszczędnościowo-depozytowych i kasę zrzeszającą inne wzajemne kasy rolno-kredytowe przedstawia tabela 3. Tabela 3. Portugalskie kasy oszczędnościowo-depozytowe i kasa zrzeszająca wzajemne kasy

rolno-kredytowe (w porządku alfabetycznym według stanu na dzień 30.06.2015 r.)

Nazwa grupy Nazwa kasy Akronim

Crédito Agrícola Group Caixa Central − Caixa Central de Crédito Agrícola Mútuo, CRL CCCAM

Caixa Económica Montepio Geral Group

Caixa Económica Montepio Geral Montepio Montepio Investimento, S.A. Montepio Inv

Caixa Geral de Depósitos Group Caixa Geral de Depósitos, S.A. CGD Caixa – Banco de Investimento Group Caixa – Banco de Investimento, S.A CBI

Źródło: Ibid.

443

Trzy najważniejsze zagraniczne grupy bankowe, posiadające akcje całkowicie za-leżnych od nich banków w Portugalii, zostały wskazane w tabeli 47. Podmioty nadrzędne wobec wszystkich tych banków to grupy hiszpańskie. Tabela 4. Najważniejsze grupy bankowe zależne od banków zagranicznych (w porządku

alfabetycznym według stanu na dzień 30.06.2015 r.)

Nazwa grupy (kraj pochodzenia) Nazwa banku Akronim

BBVA Group (Hiszpania) Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (Portugal), S.A. BBVA

Banco Popular Group (Hiszpania) Banco Popular Portugal S.A. Popular

Santander Consumer Group (Hiszpania)

Banco Santander Consumer Portugal, S.A. Sant Consumer Banco Santander Totta, S.A. Santander Totta

Źródło: Ibid.

Pięć najważniejszych oddziałów banków zagranicznych działających w Portugalii według stanu na koniec czerwca 2015 r. przedstawiono w tabeli 5. Tabela 5. Najważniejsze oddziały banków zagranicznych prowadzących działalność w Portugalii

(w porządku alfabetycznym według stanu na dzień 30.06.2015 r.)

Nazwa instytucji macierzystej (kraj pochodzenia) Nazwa oddziału Akronim/Skrót

Banco do Brasil, AG (Brazylia) Banco do Brasil, AG – Sucursal em Portugal BB Barclays Bank PLC (Wielka Brytania) Barclays Bank PLC − Sucursal em Portugal Barclays

BNP Paribas, S.A. (Francja) BNP Paribas − Sucursal em Portugal BNP Paribas Citigoup Inc. (Stany Zjednoczone) Citibank Europe PLC – Sucursal em Portugal Citibank Deutsche Bank, AG (Niemcy) Deutsche Bank, AG − Sucursal em Portugal Deutsche Bank

Źródło: Ibid.

W tabelach 6 i 7 wskazano najważniejsze podstawowe dane największych banków prowadzących działalność w Portugalii w połowie 2015 r.

7 W kapitale akcyjnym Banco Santander Totta, S.A. 99,9% akcji należy do Santander Consumer Group –

hiszpańskiej grupy bankowej, a 0,01% do osób fizycznych.

Tab

ela

6. P

odst

awow

e da

ne fi

nans

owe

najw

ięks

zych

ban

ków

Por

tuga

lii (o

ile

nie

wsk

azan

o in

acze

j, da

ne w

edłu

g st

anu

na d

zień

30.

06.2

015

r.

wyr

ażon

e w

tys.

€)

Lp.

Ban

k Su

ma

bi

lans

owa

Kap

itały

wła

sne

Kre

dyty

D

epoz

yty

Przy

chod

y op

erac

yjne

W

ynik

fina

nsow

y ne

tto

Zatru

dnie

-ni

e w

oso

bach

na

30.0

6.20

14

Plac

ówki

w

szt.

na

30.0

6.20

14

30.0

6.20

15

31.1

2.20

14

30.0

6.20

15

31.1

2.20

14

1.

Cai

xa G

eral

de

Dep

osito

s, S.

A.

90 3

87 6

443

614

766

53 7

22 3

1960

659

305

94

9 73

61

121

031

-47

554

-1 1

39 3

209

618

840

2.

Ban

co C

omer

cial

Por

tugu

es, S

.A.

57 0

57 9

643

431

066

35 8

87 6

8534

358

389

1

073

610

1 73

4 67

928

2 71

7-6

84 4

247

422

686

3.

Nov

o B

anco

, S.A

. 53

406

748

4 44

9 23

530

456

930

29 1

20 3

92

215

395

321

409

-402

463

-648

620

5 55

464

0

4.

Ban

co S

anta

nder

Tot

ta, S

.A.

38 2

26 9

001

865

602

25 5

90 6

5721

764

865

42

8 65

788

1 29

886

192

134

473

5 28

655

1

5.

Ban

co B

PI, S

.A.

35 0

13 8

791

572

097

21 0

95 4

7020

772

463

39

8 06

247

9 06

994

630

-217

719

6 02

160

3

6.

Cai

xa E

cono

mic

a M

onte

pio

Ger

al

25 9

26 0

691

507

232

14 3

12 0

6512

576

424

24

3 48

785

5 05

0-9

0 37

1-1

57 3

063

906

442

7.

Bar

clay

s Ban

k PL

C −

Suc

ursa

l em

Po

rtuga

l 13

990

916

623

029

5 86

2 88

73

384

192

160

579

324

501

79 9

94-1

19 0

761

129

84

8.

BA

NIF

− B

anco

Inte

rnac

iona

l do

Func

hal,

S.A

. 12

788

046

683

347

6 58

9 96

36

253

633

139

512

308

55 0

95-3

63 0

171

791

169

9.

SIC

AM

− S

iste

ma

Inte

grad

o de

C

redi

to A

gric

ola

Mut

uo, S

.A.

12 6

21 3

201

050

184

7 36

0 84

310

683

537

26

8 75

555

4 37

819

962

24 5

053

701

685

10.

Ban

co P

opul

ar P

ortu

gal,

S.A

. 8

229

603

720

478

5 57

6 80

84

176

555

131

486

172

289

31 9

952

283

1 29

816

9

Raz

em

347

649

089

19 5

17 0

3620

6 45

5 62

720

3 74

9 75

5 4

009

279

6 44

4 01

211

0 19

7-3

168

221

45 7

264

869

Raz

em −

sekt

or b

anko

wy

(dan

e w

mld

€)

423,

766

,126

7,5

252,

4 5,

810

,3-0

,5-3

,553

589

5 46

9

Wag

a 10

naj

wię

kszy

ch b

ankó

w w

sekt

orze

82

%30

%77

%81

%

69%

63

%

- -

85%

89%

Źródło

: Sta

tistic

al B

ulle

tin 2

015

– Fi

rst H

alf,

op. c

it.; P

ortu

gues

e B

anki

ng S

yste

m, R

ecen

t Dev

elop

men

ts −

3rd

qua

rter

2015

, Ban

co d

e Po

rtuga

l (B

dP),

Lizb

ona

2015

, w

ww

.bpo

rtuga

l.pt.

444

Tab

ela

7. P

odst

awow

e da

ne fi

nans

owe

najw

ięks

zych

gru

p ba

nkow

ych

w P

ortu

galii

(o il

e in

acze

j nie

wsk

azan

o, d

ane

wedłu

g st

anu

na

dzi

eń 3

0.06

.201

5 r.

wyr

ażon

e w

tys.

€)

Lp.

Ban

k Su

ma

bi

lans

owa

Kap

itały

wła

sne

Kre

dyty

D

epoz

yty

Przy

chod

y op

erac

yjne

W

ynik

fina

nsow

y ne

tto

30/0

6/20

15

31/1

2/20

14

30/0

6/20

15

31/1

2/20

14

1.

GR

UPO

CA

IXA

GER

AL

DE

DEP

ÓSI

TOS

100

237

987

6 39

1 06

366

204

645

70

242

370

1 15

3 81

42

024

352

47 0

61-3

48 0

44

2.

BA

NC

O C

OM

ERC

IAL

POR

TUG

UES

GR

OU

P 78

730

397

5 65

0 87

053

408

642

50

601

098

1 46

5 44

62

215

679

240

744

-226

620

3.

NO

VO

BA

NC

O

61 8

54 4

955

010

242

33 7

02 2

53

29 8

46 7

4239

7 70

281

1 51

2-2

51 9

37-4

97 6

45

4.

BPI

GR

OU

P 41

434

214

2 62

1 01

61

913

493

28 2

55 4

5558

7 23

085

7 70

676

178

-163

623

5.

SAN

TAN

DER

TO

TTA

39

302

257

3 29

3 48

825

472

999

20

552

360

450

491

967

824

103

556

193

061

6.

MO

NTE

PIO

22

146

845

1 49

0 30

114

920

155

13

170

661

285

420

784

499

-28

909

-186

953

7.

CR

EDIT

O A

GR

ICO

LA G

RO

UP

14 3

94 2

541

081

831

7 31

8 88

0 10

550

149

379

299

770

075

25 5

8326

883

8.

BA

RC

LAY

S 13

988

968

623

406

5 86

2 88

7 3

381

818

160

466

324

704

79 8

35-1

18 9

66

9.

BA

NIF

FIN

AN

CIA

L G

RO

UP

12 1

10 0

9269

6 40

96

637

241

6 27

0 73

311

6 84

820

7 98

816

103

-295

361

10.

BB

VA

(Por

tuga

l) G

RO

UP

5 11

3 22

122

2 19

84

669

086

2 24

0 47

737

137

74 1

79-1

5 78

8-6

2 01

9

Raz

em

389

312

730

27 0

80 8

2422

0 11

0 28

1 23

5 11

1 86

35

033

853

9 03

8 51

829

2 42

6-1

679

287

R

azem

− se

ktor

ban

kow

y (d

ane

w m

ld €

) 42

3,7

66,1

267,

5 25

2,4

5,8

10,3

-0,5

3,5

Źródło

: Ibi

d.

445

446

21.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego8

W 2015 r. aktywa portugalskiego sektora bankowego stanowiły 1,47% sumy aktów bankowych całej Unii Europejskiej9. Na koniec czerwca 2015 r. suma aktywów portu-galskiego sektora bankowego wyniosła 423,7 mld €. W porównaniu do stanu z końca 2014 r. aktywa ogółem spadły o 6,2 mld €, natomiast w stosunku do 2010 r., w którym w grudniu poziom aktywów sektora osiągnął historycznie najwyższy poziom 531,7 mld €, suma aktywów spadała o 108 mld €, tj. o 20,3%. Pod koniec 2005 r. suma aktywów sektora bankowego wynosiła z kolei 366,9 mld €, zatem w okresie 4Q 2005-4Q 2010 wzrosła o 164,8 mld €, a więc aż o 44,9%. Analizując zmianę aktywów ogółem sektora w całym okresie 4Q 2005-2Q 2015, należy wskazać na wzrost o 15,5%10.

Zmiany poziomu aktywów sektora w latach 2010-2015 przedstawiono na rys. 2.

Rys. 2. Aktywa ogółem sektora bankowego w latach 2010-2015

Źródło: Witryna internetowa Banco de Portugal, BPstat Estatisticas online: http://www.bportugal.pt/Estatisticas Web/(S(hgr2nfvjwhol3y55xc0imk55))/DEFAULT.ASPX?Lang=en-GB.

W czerwcu 2015 r. 43% kredytów sektora bankowego było skierowane do gospo-

darstw domowych, 30% − do niefinansowych klientów instytucjonalnych, 4% − do ad-ministracji publicznej, a 23% − do instytucji finansowych i innych podmiotów.

Strukturę kredytów sektora udzielonych klientom indywidualnym według stanu na koniec czerwca 2015 r. przedstawiono na rys. 3. 8 W zasobach statystycznych BdP z okresu 12/2004-12/2007 są dostępne szczegółowe informacje pochodzą-

ce z instytucji kredytowych/grup bankowych, które wdrożyły Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczo-ści Finansowej z początkiem 2005 r. Podmioty te reprezentowały jednak tylko 87% ogółu aktywów portu-galskiego systemu bankowego według stanu na koniec grudnia 2004 r. Pozostałe instytucje zostały zobligowane do wdrożenia nowych zasad rachunkowości najpóźniej od początku 2010 r. Z tego powodu pełna analiza struktury aktywów i pasywów obejmująca cały sektor bankowy została przeprowadzona w okresie 1Q 2010-2Q 2015.

9 Witryna internetowa Europejskiego Banku Centralnego (ECB): http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node= 1000003346.

10 Witryna internetowa Banco de Portugal, BPstat Estatisticas online: http://www.bportugal.pt/Estatisticas Web/%28S%28pl1qezew4fbwegeucnyd3y55%29%29/SeriesCronologicas.aspx.

519,4

530,2529,9

531,7518,6

522,3522,5

512,6513,4

511,8500,6496,1

487,9477,6

460,1 460,1456,7

449,8436,1429,9427,2

423,6

350

370

390

410

430

450

470

490

510

530

550

1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q 3Q 4Q 1Q 2Q

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Suma aktywów w mld €

Rys. 3. Stru

Źródło: PortuLizbo

Udzia

kredytów p79,1% do w ramach i pozostały

W str2015 r. przruchomości zakwaterskierowane

Rys. 4. Stru(stan

Źródło: Ibid.,

W podowlanegopoziomu wstanowił w

Jednoz branży r

uktura kredytów

uguese Banking ona 2015, s. 24, w

ał kredytów hprzyznanych o82,2%. Jednakredytów hip

ych kredytów rukturze kredyzeważały zaanci, a w dalszejrowania oraz e do przedsięb

uktura kredytówn na dzień 30.0

, s. 24.

orównaniu do o i nieruchomowłaściwego dlaw Portugalii 45ocześnie w larolnej oraz po

Rolnictwo, leśnictwo,

rybołówstwo;2%

w dla klientów in

Sector Overviewwww.apb.pt.

hipotecznych osobom fizyczk wzrost tegopotecznych, ildla osób fizycytów dla niefngażowania wj kolejności wgastronomii, biorstw przem

w dla niefinanso6.2015 r.)

lat wcześniejsości znaczącoa całej strefy e5,6%, w 2010 atach 2007-20dmiotów prze

Inne; 8%

Przem21

Inne; 2

ndywidualnych

w – August 201

udzielonych znym w okreso udziału wynle z szybszegcznych. finansowych pwzględem podwzględem poda dopiero na

mysłowych.

owych podmiotó

szych udział ko spadł i pod keuro, gdzie wr. – 41,2%, a

014 udział kremysłowych w

Kredytyhipoteczne; 8

mysł; 1%

26%

h w Portugalii (

15, Associacao P

gospodarstwsie 12/2007-06nikał nie tyle zgo spadku kre

podmiotów godmiotów z sekdmiotów z sek

trzecim miej

ów gospodarczy

kredytów dla pkoniec 2014 r.

wynosił on 43,6w 2014 r. – 3

redytów skierowzrósł z pozi

y 82%

Kredyty konsumpcyj

10%

Bi n

i zag

stan na dzień 30

Portuguesa de B

om domowym6/2015 wzrósłz nowej akcji edytów konsu

ospodarczych ktora budowlaktora handlu, hscu znalazły

ych

podmiotów z ukształtował 6%. W 2007 r7,6%. owanych do iomu 17,0% d

jne;

Budownictwo nieruchomości;

31%

Handel, hotelarstwo

akwaterowanie, gastronomia;

20%

447

0.06.2015 r.)

Bancos (APB),

m w ogóle ł z poziomu kredytowej

umpcyjnych

w czerwcu anego i nie-hotelarstwa się kredyty

sektora bu-ł się poniżej r. udział ten

podmiotów do poziomu

448

22,9% w ogólnej sumie kredytów dla sektora niefinansowego. Niewielki wzrost nastąpił również w udziale kredytów dla podmiotów prowadzących działalność handlową, hote-larską i kwaterunkową oraz gastronomiczną.

W 2011 r. zgodnie z wymogami programu EFAP bank centralny wprowadził moni-toring wskaźnika niespłacanych kredytów (ang. non-performing loans, NPL) zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Łączny udział kredytów zagrożonych w portfelu wszystkich kredytów wzrósł w latach 2010-2014 z poziomu 5,2% do 12,0%, przy czym największy wzrost odnotowano w portfelu kredytów udzielonych niefinansowym pod-miotom gospodarczym, w którym udział kredytów zagrożonych wzrósł z poziomu 5,9% do 19%. W najmniejszym stopniu pogorszyła się jakość portfela kredytów hipotecznych. Udział kredytów zagrożonych w tym segmencie wzrósł z 4,3% w 2010 r. do 5,9% na koniec 2014 r.

Na znaczące pogorszenie portfela kredytów dla podmiotów gospodarczych wpłynę-ła głównie trudna sytuacja na rynku nieruchomości i w sektorze budowlanym. Udział przeterminowanych kredytów udzielonych klientom z wymienionych sektorów wzrósł z 2,0% w 2010 r. do poziomu 7,8% w 2014 r., a jednocześnie kredyty dla sektora bu-dowlanego i nieruchomości stanowiły największą część zaangażowań względem niefi-nansowych podmiotów gospodarczych.

Łączne aktywa ważone ryzykiem w stosunku do sumy aktywów portugalskich banków zostały znacząco zredukowane w ostatnich latach. Trend ten przyspieszył po wdrożeniu programu EFAP i odzwierciedlał zmniejszenie średniego ryzyka aktywów wchodzących w skład bilansu portugalskich banków. Co prawda w pierwszych sześciu miesiącach 2014 r. wskaźnik ten nieznacznie wzrósł ze względu na zmiany w formule obliczania wprowadzone zgodnie z pakietem CRD IV/CRR11, ale pod koniec tego roku ponownie zaczął spadać.

W porównaniu do innych europejskich systemów bankowych poziom aktywów wa-żonych ryzykiem w Portugalii w połowie 2014 r. był w dalszym ciągu jednym z najwyż-szych w strefie euro. Wyższe poziomy odnotowano jedynie na Słowacji, Cyprze i w Estonii.

W połowie 2015 r. suma bilansowa sektora bankowego w Portugalii wyniosła 423,7 mld €. Podstawowym źródłem finansowania portugalskich banków były depozyty klientów, które w czerwcu 2015 r. stanowiły 59,6% sumy pasywów sektora (252,5 mld €). 11 Tak zwany pakiet CRD IV/CRR obejmuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)

nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (ang. Capital Requirements Regulation, CRR) oraz Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad insty-tucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającą dyrektywę 2002/87/WE i uchylającą dyrekty-wy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (ang. Capital Requirements Directive IV, CRD IV). Począwszy od 2014 r. pakiet CRD IV/CRR w całości zastąpił wcześniej obowiązujące przepisy unijne: Dyrektywę 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia dzia-łalności przez instytucje kredytowe oraz Dyrektywę 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych.

449

Rys. 5. Aktywa ważone ryzykiem w relacji do sumy aktywów sektora w latach 2007-2014

(aktywa ważone ryzykiem z uwzględnieniem pozycji pozabilansowych)

Źródło: Ibid., s. 52.

Rys. 6. Struktura pasywów portugalskiego sektora bankowego w latach 2010-2015 (w mld €)

Źródło: Witryna internetowa Banco de Portugal, BPstat Estatisticas online: http://www.bportugal.pt/Estatisticas Web/%28S%28pl1qezew4fbwegeucnyd3y55%29%29/SeriesCronologicas.aspx.

W latach 2005-2015 w portugalskim sektorze bankowym nastąpiły istotne zmiany

relacji kredytów do depozytów (wskaźnik LTD12). W początkowym przedziale tego okresu był obserwowany dynamiczny wzrost tej relacji z poziomu 143,5% na koniec 2005 r. do poziomu 161,5% w grudniu 2009 r. Jednak w następstwie wdrożenia progra-mu EFAP bank centralny wydał rekomendację dla ośmiu największych grup banko-wych, zmierzającą do ograniczenia wskaźnika LTD do poziomu nie wyższego niż 120% na koniec 2014 r. Ograniczenie sumy aktywów sektora przełożyło się na spadek wskaź-nika LTD do poziomu 106,0% w połowie 2015 r. 12 Stosunek kredytów z wyłączeniem utworzonych rezerw do sumy depozytów ogółem.

66,9% 66,8%

64,0%

61,4%59,1% 58,5%

56,3% 56,8%55,8%

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 06-2014 2014

0

100

200

300

400

500

600

1Q 2

010

2Q 2

010

3Q 2

010

4Q 2

010

1Q 2

011

2Q 2

011

3Q 2

011

4Q 2

011

1Q 2

012

2Q 2

012

3Q 2

012

4Q 2

012

1Q 2

013

2Q 2

013

3Q 2

013

4Q 2

013

1Q 2

014

2Q 2

014

3Q 2

014

4Q 2

014

1Q 2

015

2Q 2

015

Pasywa razem Kapitały i wynikŚrodki z banku centralnego Środki innych bankówWyemitowane papiery wartościowe Depozyty

450

Rys. 7. Wskaźnik kredyty/depozyty (LTD) sektora w latach 2005-2015 (kredyty z wyłączeniem dokonanych odpisów, dane na koniec okresu)

Źródło: Ibid.

W latach 2005-2015 baza depozytowa banków portugalskich opierała się przede wszystkim na depozytach gospodarstw domowych. Stanowiły one blisko 2/3 wszystkich depozytów złożonych w sektorze. W dalszej kolejności depozyty pochodziły od instytu-cji finansowych, podmiotów gospodarczych oraz z administracji publicznej.

W strukturze depozytów sektora, według terminu zapadalności złożonych środków, w całym okresie 2005-2015 przeważały depozyty krótkoterminowe, z datą zapadalności krótszą niż 1 rok, jednak w porównaniu z 2005 r. na koniec 2Q 2015 był zauważalny znaczący wzrost depozytów długoterminowych, z datą zapadalności przekraczającą dwa lata. Z poziomu około 5 mld € w grudniu 2005 r. suma depozytów zapadających po dwóch latach i dłuższych wzrosła do poziomu ponad 60 mld €, stanowiąc jednocześnie prawie 24% sumy zgromadzonych przez sektor depozytów13.

Począwszy od 2010 r. istotnym źródłem finansowania działalności banków portu-galskich były środki z Banco de Portugal, a także z Europejskiego Banku Centralnego. Portfel kwalifikowanych zabezpieczeń banków portugalskich pozwolił im zwiększyć uzależnienie od ECB i tym samym złagodzić w czasie kryzysu wpływ ograniczeń w dostępie do rynku międzybankowego. I tak, gdy na koniec 2005 r. finansowanie z ECB nie przekraczało 5 mld €, to na koniec 2008 r. wzrosło ono do poziomu 10,2 mld €, a dalszy dynamiczny wzrost finansowania z ECB aż o 593%, do poziomu 60,5 mld € nastąpił po wdrożeniu programu EFAP, do czerwca 2012 r. Od połowy 2012 r. obser-wowano spadek środków z ECB w sumie pasywów sektora i w połowie 2015 r. wartość tych środków spadła do 27,7 mld €, stanowiąc 6,5% sumy pasywów ogółem sektora. 13 Portuguese Banking Sector Overview – August 2015, Associacao Portuguesa de Bancos (APB), Lizbona

2015, s. 42, www.apb.pt.

143,5%

152,1%

160,1%

160,3%

161,5%157,8%

140,2%127,9%

116,9%

107,2% 106,0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

160%

180%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2Q-2015

451

Tabela 8. Poziom finansowania banków portugalskich z ECB w latach 2008-2015 (w mld €)

Data Kwota 12-2008 10 210 12-2009 16 061 12-2010 40 899 05-2011 47 204 06-2012 60 502 06-2015 27 712

Źródło: Portuguese Banking Sector Overview – August 2015, Associacao Portuguesa de Bancos (APB), Lizbona 2015, s. 49, www.apb.pt.

Co ciekawe, w okresie największego wsparcia sektora przez bank centralny Portu-

galii i ECB w czerwcu 2012 r. środki z tych źródeł stanowiły ponad 12,5% sumy pasy-wów portugalskiego sektora, a ich wartość na poziomie 64,1 mld € odpowiadała pozio-mowi 88,9% kapitałów własnych sektora.

Zmniejszenie poziomu finansowania portugalskich banków w ECB począwszy od 3Q 2012 wpłynęło na zmniejszenie wagi Portugalii w całości finansowania udzielonego przez ECB. W ujęciu procentowym udział wsparcia z pożyczek z ECB przez portugal-skie banki wzrastał od 2010 r. Jednak wysiłki restrukturyzacyjne podjęte przez portugalski sektor okazały się na tyle skuteczne, że należności eurosystemu z tego tytułu jako pro-cent sumy środków przyznanych przez eurosystem wszystkim krajom w strefie euro, z historycznie najwyższego poziomu 8,4% na koniec kwietnia 2011 r., spadły w końcu czerwca 2015 r. do poziomu 3,1%14. 21.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Począwszy od 2004 r. portugalskie banki były zobowiązane do spełniania jedna-kowych wymogów kapitałowych ze wskazaniami zawartymi w drugich regulacjach bazylejskich, tzw. Bazylea II. Współczynnik wypłacalności liczony na podstawie fundu-szy własnych nie mógł być mniejszy niż 8%.

W latach 2009-2013 na portugalski sektor bankowy zostały nałożone dodatkowe wymogi zmierzające do zapewnienia bazy kapitałowej Core Tier 1 (CT1) zgodnie z tzw. regulacjami Bazylea 2.515 na poziomie nie niższym niż 10%.

Od początku 2014 r. banki portugalskie były zobligowane do przestrzegania no-wych regulacji w zakresie adekwatności funduszy własnych zawartych w pakiecie CRD IV/CRR. Wskazany w nim współczynnik wypłacalności, liczony na bazie rdzennych

14 Ibid., s. 50. 15 Tak zwana Bazylea 2.5 − wymogi ustalane na podstawie Dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskie-

go i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe oraz Dyrektywę 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w spra-wie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych. Kapitał Tier 1 (fundusze pod-stawowe) jest rozumiany jako kapitał akcyjny wraz z papierami wartościowymi Core Tier 1 plus kapitał hybrydowy pomniejszony o niektóre filtry ostrożnościowe i inne pozycje podlegające odliczeniu. Kapitał poziomu Core Tier 1 i kapitał poziomu Tier 1 podzielone przez aktywa ważone ryzykiem równają się wskaźnikom odpowiednio Core Tier 1, Tier 1.

4

fws

ibwgtp

p

R

Ź

1

452

fundw tsekt

i CEbankw zwgruptalnypańs

prze

Rys.

Źród

6 W

cyw(Ckooknapagukófinrebatyza− − −

%

2

dusztokutorz

NET kówwiąpie ychstw

Nez se

. 8. W

dło: Ib

W defyjny

w warCET1owy kreślajmnadkuu poów pnans

egulaazie ywówane uwspwspwsp

0,

2,

4,

6,

8,

10,

12,

14,

%zy pu sze doależ1, i

w poązkupań

h ora, w a ryekto

Wsp

bid.

finicjzdefrunk1), pTier

lonejniej pu utradporpowisowyacje bfund

w wautrzypółczpółczpółcz

6

0

0

0

0

0

,0

,0

,0

podszczeo poży pistniortu

u z pństwaz ptym

ysunor p

półc

ji fufinio

kach powsr 1, j datypięciaty wrządkinno y pokbazyduszyażonyymywzynnizynnizynni

6,9 7

1Q 2

010

stawegółoziopodkiały

ugalpog

w strprzem prnku portu

zynn

undusowan

utrztały który zwoletn

wypłakowasię

kazałylejsky rdzych rwać wik wyik wyik wy

7,0 7

2Q 2

010

W

wowłowyomukreśy taklskicgorszrefyeszarzed8 p

ugal

niki

szy w

no jakzymy

w wrego

wrotuniegoacalnanegodbł, iż wkie wzennryzywspóypłaypłaypła

7,2 7

3Q 2

010

Współ

wychych

u 7%ślić,kże ch. zen

y euracowde wprzelski

kap

własko suywanwynikźród

u; za o okrnośc

go, kbywawyso

wpronych.ykiemółczycalncalncaln

7,4 7

4Q 2

010

łczyn

h Coh uz%. , że

innBy

niemro.

wanwszy

dsta w l

pitał

snychumę:nia pku emdłemzgodresu

ci lubktórejać pookośwad Zgo

m, czynnikości ości ości

7,6 7

1Q 2

011

nnik

ommzgod

dodne cyła tm jak

Pono w

ystkiawiolata

owe

h w : (1)

przezmisji

m są dą kr; (2) b likwj nieoprześć utrziły odniezyli oki wyna bna bna b

7,9

2Q 2

011

Core

mondnie

datkczynto mkoścnadt

wartoim Gonoch 2

e por

ramaTier

z bani akcemit

rajowTier

widae zalez wrzymdodae z no 2,5ypła

baziebaziebazie

7,7

3Q 2

011

e Tie

n Eqeń p

kownnikm.inci pto wościGre

o po201

rtug

ach r 1 (gnk wcji zwtowawej ir 2 (gacji biczon

wzrosmywaatkownim k5 pkt acalne rdzee fune fun

8,7

4Q 2

011

er 1

quityprze

wo, oki, kn. kportfwypri wiecji.oziom0-2

galsk

trzecgoing

wypławykłane pinstygonebankuno dst wyanegwy bkapitprocości ennyduszdusz

8,8

1Q 2

012

ty Tiejśc

opróktórkonifelarowierz my 015

kiego

cich ng-coacalnłych,prze

ytucjie-con

ku, ktdo doysoko przbufortał pc. wina n

ych fzy pozy wł

11,32Q

201

2

W

Tier ciow

ócz re wiecz

a krewadz

ytel

wsp5.

o sy

reguoncerności, zatrz bai nadncerntóry odatkkościzez br kap

podstięcejnastęfunduodstałasny

11,3

3Q 2

012

Wpółc

1 (Cwych

nowwydaznośedyzonolnoś

półc

ystem

ulacjrn cai i wrzym

anki dzorun captworkowei i pbankpitałotawoj niżępująuszyawowych (

11,5

4Q 2

012

czyn

CETh zo

wycatniść ztowo z ści p

czyn

mu b

i bazapita

wyróżmania

instru mopitalrzą oego opra

ki kapowy

owy mwczącychy podwych(Tier

11,9

Q 1Q 2

013

nnik C

T 1)osta

ch, wie zzaw

wegobanpow

nnik

bank

zylejal) –żniona zysrumeogą pl) – kodpisTier

awę jpitałuw p

ma sześnih pozdstawh (Tir1 +

11,9

Q 2Q 2

013

Com

)16, nał z

wymzwięwiązao bankówwiąz

ków

kowe

jskickapino wskówenty podlekapitsy nar 1. Wjakou byostacstanoiej. Zziom

wowyer1)Tier

12,2

Q 3Q 2

013

mmon

na ozłag

magększaniaanków śrzany

w CT

ego

ch, tzitału

w nimw ora

dłużegać tału na rezWzm

ości była nici wowićZatemmach:ych (6%,

r2) 8

2 12,3

Q 4Q20

13

n Equ

ogólodz

ganyzały a doów, rodk

ych

T 1

w la

zw. Bsłuż

m: (aaz twżne, wyk

nabiezerwymocnbankiewyspół war

m od: (CET, %.

311

4Q 2

013

1Q20

14

uity

lnymzony

ych po

odatwi

ki zz o

i C

atach

Bazyżącega) C

worzeopła

kupoerająy ora

nieniekowyystarcczynrtośćd 201

T1) 4

1,1 10

1Q 2

014

2Q20

14

1 (C

m py w

wartrzetkowększz funoblig

CET

h 20

ylei Igo do

Commenia acon

owi, lącegoaz poe bezych kczająnnikać co n14 r.

4,5%

0,612

2Q 2

014

3Q20

14CET

poziw po

rtośeby wycza nndugacj

1 o

010-

III, ko po

mon reze

ne i nlecz o znaozostzpiekapitąca, da wynajmbank

%,

2,01

3Q 2

014

4Q20

141)

iomortu

ści dkap

ch oniż uszyjam

odno

-201

kapitokryw

Equerw, nieppo u

naczestała czeń

itałówdlate

ypłacmniejki są

1,3 1

4Q 2

014

1Q20

15

ie 4ugal

dla Cpitałodpw d

y emi inn

otow

5

tał rewaniuity T(b) dosiad

upływenia wczęśństwaw. Kego tcalnoj 4,5ą zob

1,1 1

1Q 2

015

2Q20

15

4,5%skim

CT łow

pisówdużemerynyc

wan

egulaa strTier dodadającwie cw wyść dłua ban

Kryzytrzecości n% ak

bowią

1,6

2Q 2

015

%, m

1 we w ej y-ch

ne

a-rat

1 at-ce co y-u-n-ys ie na k-ą-

b

dn

R

Ź

rzknpnnni2dtrt

nkko

bazy

dzięnow

Rys.

Źród

różnzwiekosznoścpozina znettnikainsty2012doktoścrelactowa

negakredkredopro

%Po

y kaW

ęki wwej m

. 9. W

dło: Ib

Wnychercizty ci siomznaco. Ka CTytuc2 r.ony

ci, cocja ana

Poatywdytodytoocen

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

omiapita

Wypłwspmet

Wsp

bid.

W okh faiedlaopeekto

mu reczącKoleTI wcji f ze

ywano byCTIdop

ocząwnieowyowentow

10

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1Q20

10

mo ałowłacaparcodo

półc

kresaz kająceracora elaccy wejnaw wfinawz

nia yło I kspierąwse od

ym, go, wan

,5 10

1Q 2

010

W

WR

truwej alnościu olog

zynn

sie 2ksztcej pyjnebył

cji Cwzroa fazwiękansozględwiękonztał

ro wszy ddzna a

nia o

0,1 9,

2Q 2

010

Wypła

WypłaRequir

udnesektść bsekt

gii C

niki

201ałtoproce. Pł wzCTI ost kza rkszy

owycdu nększntynłtow

w pieod iałyco tak

oraz

,8 10

3Q 2

010

acalno

acalnoreme

ej sytorabanktora

CET

wyp

0-2owancent

Pierwzględo

koszozpych ch, na nzychnuowwała erw200

ywałzłoż

kże z wz

0,3 10

4Q 2

010

ość (w

ość (wnts D

ytuaa, ktkówa ze

T 1 w

płac

015nia t wywszędnipozztów

poczins

któnasih odwana się wszej08 rł prżyłozmn

zros

0,5 101Q

201

1

wg st

wg nDirect

acji tóra

w poe strw 20

calno

5 w się

ynikza z ie stziomw opzęła styture oilajądpisne w

na j por. narzedo siniej

st ko

0,19

2Q 2

011

tarej m

owejtive))

goswp

ortugrony015

ości

por relku nnic

tabimu 6perasię

ucjaotrzyące sów

w 20poz

ołowa pode wę spjszeoszt

9,2 9

3Q 2

011

meto

meto

spodłynęgalsy B r. u

por

rtuglacjna dch toilny61,5acyjz p

ach,ymasię ws

013 ziomwie 2oziowszypowenie tów

9,81

4Q 2

011

odolog

odolo

darcęła nkich

BdP uksz

rtuga

galsi C

dziao ok. W5%. jnycpocz głóały osł

skaźr. R

mach201

om rystk

wolnma

fina

10,71

1Q 2

012

gii)

ogii o

czejna ph zni E

ztałt

alsk

skimTI

ałalnkres

W dr Efech i zątkównpomłabiźnikRok h po5 r.rent

kim nienarżyanso

12,3 1

2Q 2

012

oparte

w poprnaczECBtow

iego

m se(ang

noścs 20rugiektyjed

kiemnie mocenie

k efe201

owy., kitowpoz

nie gy oowa

12,3 1

3Q 2

012

ej na D

anarawznie

B. Pwał s

o sys

ektog. Cci ba010-ej pywndnocm 20

ze wc pue goekty14 byżej edy

wnośziomgospdse

ania

12,6

4Q 2

012

Dyre

alizowę we sięozio

się p

stem

orze Cosank-2Qpołonośćczes012 wzg

ublicospoywnbył p

65%y to ści pm dpodtkow

a.

13,1

1Q 2

013

ektyw

owawspóę popom pow

mu b

bants t

kowe 20

owieć seksne r., k

ględcznąodar

noścpod %. Zwskport

dokoarczwej

13,1

2Q 2

013

wie 20

anymółczyprawwy

wyże

anko

nkoto Inej, k11, e 20ktorogrkieddu ną. Jerczei po

d tymZnakaźntugaonywze i, sp

13,4

3Q 2

013

013 /

m okynnwiła

ypłaej m

owe

owymncoktórw k

011 ra panic

dy nna tednae i zonowm waczącnik alskwani tympad

13,3

Q 4Q 2

013

36/EU

kresika ja, szacaln

minim

ego w

m mme,ry jektórr. nogaczennastątrwaak jzwiąwni

wzglca pCTI

kiegonychm sek

12

Q 1Q 2

014

U (C

sie njego

zczenoścmaln

w la

moż, wsest nrymnastarszanie mąpiłającuż wązanie oędepoprI spo seh odamyśre

2,4 11

Q 2Q20

14

CRD I

nasto wególci linyc

atach

żna skaźniw

m potąpiała marła poą rew dną zsiągm sraw

padł ektodpisym dnie

1,913

2Q 2

014

3Q20

14

IV - C

tąpiwypła

lnie iczo

ch w

h 20

wskźnik

welowoziomło psię rży opraestrudrugz tygał gstabi

wa zopon

ora sówwz

ego

3,012

3Q 2

014

4Q20

14

Capit

iła pacalpo

ony wym

010-2

kazk Cwanm epogze wodsawauktu

giej ym pgorsilnyostaniżeban

w w zrosto ba

2,3 1

4Q 2

014

1Q20

15

tal

poprlnoś201we

maga

2015

ać kTI),ny pefekorszwzgsetka wsuryzpołpotrsze

y, jeała oej 55nkow

port ryazow

2,0 1

1Q 2

015

2Q20

15

45

rawści. 11 redłuań.

5

kilk, odprzektywzeniględoweskaźzacjowirzebwar

ednaodno5%.wegrtfelyzykweg

2,5

2Q 2

015

3

wa

r., ug

ka d-ez w-ie

du ej ź-ję ie bę r-

ak o-.

go lu ka go

4

R

Ź

R

Ź

1nd

s2nwp

454

Rys.Źród

Rys.

Źród

1Q niecdals

szy 201nieżwzgposz

4

. 10.dło: Ib

. 11.

dło: WS

N201

c 20szeg

Stzna1 r.ż zaględzcze

%

. Wsbid.

. Prz(w

WitrySerie

a po12, s014 go otopaaczą był

akońdem egól

0,

10,

20,

30,

40,

50,

60,

70,

80,

%

-100

-80

-60

-40

-20

20

40

60

80

100

skaź

zychw mld

yna e.aspx

oziosektr. sgran

a zwąco ł to ńczyroklnyc

5

0

0

0

0

0

0

0

0

0

000

000

000

000

000

0

000

000

000

000

000

nik k

hodyd €)inte

x?In

omietor stratnicz

wrotsię już

yły kiemch k

57,5 5

1Q 2Q

816

-

2

Przy

kosz

y od) ernetdID=

e nebanta nzanitu z obnż nesię

m bykwa

7,1 57

2Q 3Q

2010

64

1727

480

2007

ychod

zty/p

dsetk

towa=825

etto nkowettoia pakt

niżyegaty

ujeył 20artał

7,2 57

3Q 4Q

0

8

01

dy od

przy

kow

a Ba5696&

w lwy o sekoziotywó

yła nywnemn014łów

7,6 59

4Q 1Q

863

-406

1

200

setko

ychod

e ne

anco&Se

latacw Pktoromuów

na kny znym4 r. P

w l

9,2 58

1Q 2Q

2

63

1585

08

owe n

dy (

etto,

de rID=

ch 2Portra ou ak(RO

konizwro

mi stPozlatac

8,3 59

2Q 3Q2011

790

-3

2

netto

(CTI

odp

Po=192

201tugaosiągktywOA)ec 2ot ntopaiomch 2

9,0 61

3Q 4QWs

8

3522

219

009

I) po

pisy

ortug6557

1-2ali ognę

wów) w 2Q 2na pami

m sto2010

,556,

4Q 1Qskaźn

78

90

Odp

ortug

i zy

gal, 7&SW

014odnoęła pw or

por201

pozizw

opy 0-20

,253,

1Q 2Q

2

nik K

849

-356

2

201

pisy

galsk

yski

BPstW=1

4, z otowpoziaz wrtug11, komi

wrotuzw

015

056,5

2Q 3Q

2012

oszty

66

510

0

W

kieg

prze

tat m1920

wyjwał iomwdragalskkiedie -0u z

wrotu (1Q

5 58,8

Q 4Q

y/Przy

7946

-6

20

Wyni

o sy

ed op

mob&Vi

jątkneg

m 3,5ażankimdy o0,4% aku z aQ-2

8

67,1

Q 1Q

ychod

6

634

-192

011

ik fin

ystem

pod

bile:hiew=

kiemgaty5 mnia

m sekosiąg%, p

ktywaktyQ) p

1 68,7

Q 2Q

20

dy

66

20

nansow

mu b

datko

http:/=grap

m pieywn

mld epro

ktorgnęłprzy

wówywóprze

7 69,7

3Q

013

665

-7262

-16

2012

wy p

bank

owan

//wwph&E

erwny weuro

ogramrze bła py cz

w. Nów wedst

7 71,9

4Q

2

647

2

rzed

kowe

niem

ww.bpEndY

wszejwynio €, mówbank

pozizym

Najtrwedtaw

58,5

1Q

5447

-60

20

opod

ego w

m w

portuYear=

j poik fprz

w rekowom

m latrudndługiono

65,8

2Q

20

7

037

-3572

013

datkow

w la

lata

ugal.=201

ołowfinanzyczedukwym

0,3ta 20niejsg stao na

65,5

3Q

014

562

-

2

2

wani

atach

ach 2

.pt/M4&I

wy 2nsowzynikcji

m po3%. 012szym

anówa ry

65,6

4Q

20

-8162

-59

2014

em

h 20

2007

MobiIniYe

201wy.iająi koo raPod

2-20m pw na

ys. 1

51,4

1Q

201

2

935

4

10-2

7-20

ile/Bear=2

1 r. . Naąc siosztóz pid ko

014 pod a ko2.

54,2

2Q

15

2015

014

PSta2007

oraa koię dów. ierwonierówtym

onie

5

at/ 7.

az o-do

w-ec w-m ec

R

Ź

(idn

R

Ź

ipmk

Rys.

Źród

(ROi w demnega

Rys.

Źród

i ROpiermożkiem

. 12.

dło: W

WOE),

trzem wy

atyw

. 13.

dło: Ib

WOE wrwszżliwm kr

%%

. Ws

Witry

W po któech ygląwny

. Ws

bid.

Wedłw pzy o

we dredy

-2

-1

-1

-0

0

0

1

%

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

%

skaź

yna i

odobóra kolądały po

skaź

ług portuod 2dziękytow

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0

0,5

,0

1

0,0

5,0

0,0

5,0

0,0

5,0

0,0

5,0

0,0

5,0

źnik

intern

bny znalejnł 20

oziom

źnik

danugal201ki nwym

0,6 0

1Q

10,0

1Q

RO

neto

spoacząnych014 m a

RO

nychlski2 r.

niżsm.

0,5 0

2Q

201

8,6 8

2Q

201

OA p

wa B

osóbąco h lat

r., aż -2

OE po

h Bim s. w zym

0,5 0

3Q 4Q

0

8,2 7

3Q

0

portu

Banc

b kssię

tachkied

26,7

ortu

ancsekt

ujęm ko

0,5 0

4Q 1Q

7,7 8

4Q 1Q

ugals

co de

sztaosł

h zady p7%,

ugals

co dtorzeęciuoszt

,50,

1Q 2Q

2

8,04

1Q 2Q

skie

e Por

ałtowłabiłanotpo da n

skieg

de Pe ba

u rotom

,30,

2Q 3Q

2011

,22,

2Q 3Q

2011

go s

rtuga

wałała nowadwó

na ko

go s

Portuankok d

m op

1

-0,

3Q 4Q

Z

,5

-6

3Q 4Q

Z

sekto

al, BP

a sina kać wóch onie

sekto

ugaowy

do rpera

4

0,5

4Q 1Qwrot

6,3

8,5

4Q 1Q

Zwro

ora b

Pstat

ię sykoniwartkw

ec ro

ora b

al wym rokuacyjn

5

0,1

Q 2Q

20

na ak

5

2,6

1Q 2Q

2

ot na k

bank

t Est

ytuaiec 2tośc

wartaoku

bank

pieosią

u. Onym

0,0

3Q

012

ktyw

60,3

Q 3Q

012

kapita

kow

tatist

acja2Q ci ujałacu uk

kow

erwągnę

Osiągm i

-0,3

4Q

ach (

3

-5,5

Q 4Q

ale (R

wego

ticas

a w 201

jemch stszta

ego

szejęły jgnięniżs

-0,3

1Q

(ROA

5-3,9

1Q

ROE)

o w l

onli

zak11,

mne. topaałtow

w la

j pojednęcieszym

-0,5 -

2Q

201

A)

9

-8,4

2Q

20

)

latac

ne, o

kresipo Dr

a zwwał

atac

ołownake pom o

-0,5

-

3Q

13

-7,8-

3Q

013

ch 20

op. c

ie sto a

ramawroa si

ch 20

wie k pozozytodpi

-0,8

0

4Q

-11,7

-

4Q

010-

it.

stopyabyatyctu zę na

010-

201zytytywnisom

0,0

-1

1Q 2Q

-0,4

-2

1Q

-201

y zwy naczniz kaa po

-201

15 rywnnej

m zw

1,8

-1

2Q 3Q

2014

26,7

-2

2Q

201

15

wroa koie papitaozio

15

r. wne w

renwią

1,4 -1

3Q 4Q

4

21,3-1

3Q 4Q

4

otu zniecod ałów

omie

wskawartntowzan

,3

0,

4Q 1Q

2

9,2

64Q 1Q

z kac tetymw oe -1

aźnitoścwnonym

,5 0,5

1Q 2Q

2015

6,7 6

1Q 2Q

2015

apitego m wz

siąg9,2%

ki Ri, pości z r

5

2Q

,3

2Q

5

45

ałówrokzglęgnęł%.

ROAo rabył

ryzy

5

w ku ę-ła

A az ło y-

456

Bibliografia Banco de Portugal Statistical Bulletin of July 2010, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2010.

Portuguese Banking System, Recent Developments – 3rd quarter 2015, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2015.

Portuguese Banking Sector Overview – August 2015, Associacao Portuguesa de Bancos (APB), Lizbona 2015.

Statistical Bulletin 2015 – First Half, No 51/2015, Associacao Portuguesa de Bancos (APB), Liz-bona 2015.

Supplement 1/2010 of the Banco de Portugal Statistical Bulletin of August 2010, Banco de Portugal (BdP), Lizbona 2010.

Witryna internetowa Banco de Portugal (BdP): www.bportugal.pt.

Witryna internetowa Banco de Portugal, BPstat Estatisticas online: http://www.bportugal.pt/ EstatisticasWeb/%28S%28pl1qezew4fbwegeucnyd3y55%29%29/SeriesCronologicas.aspx.

Witryna internetowa Banco de Portugal, BPstat mobile:http://www.bportugal.pt/Mobile/BPStat/ Se-rie.aspx?IndID=825696&SerID=1926557&SW=1920&View=graph&EndYear=2014&IniYear=2007.

Witryna internetowa Europejskiego Banku Centralnego (ECB): http://sdw.ecb.europa.eu/reports. do?node=1000003346.

Witryna internetowa Unii Europejskiej (EU): http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/ portugal/index_en.htm.

22. Sektor bankowy Rumunii

(Klaudia Jarno) 22.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

W 1990 r. nastąpiły pierwsze przekształcenia sektora bankowego Rumunii, które doprowadziły go do obecnego kształtu. Wówczas to nowo utworzony podmiot Banca Comercială Română przejął od Banca Naţională a României (Bank Centralny Rumunii, dalej: BNR) funkcje związane z obsługą przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, co umożliwiło przeobrażenie BNR w bank centralny, pełniący jednocześnie funkcję nad-zorcy nad sektorem bankowym. W tym samym czasie powstawały banki z kapitałem prywatnym, a zagranicznie banki ustanawiały w Rumunii swoje oddziały, co zaowoco-wało szybkim wzrostem liczby banków w latach 1991-1998. Od tego czasu BNR po-dejmuje wysiłki na rzecz restrukturyzacji sektora bankowego i budowy efektywnego nadzoru1.

W latach 2004-2015 liczba instytucji kredytowych w Rumunii była stosunkowo stabilna i wahała się w przedziale od 39 do 43 podmiotów (dane na koniec roku i na koniec pierwszego półrocza dla 2015 r.). Nie oznacza to, że w Rumunii jedynie bardzo spora-dycznie dochodziło do przekształceń struktury sektora bankowego. Nawet w okresach, gdy liczba banków na koniec roku była identyczna jak w roku poprzednim, miały miej-sce fuzje, przejęcia i zaprzestanie działalności określonych instytucji kredytowych, jed-nak skutki tych zmian dla liczebności sektora bankowego wzajemnie się neutralizowały.

Z danych zamieszczonych w tabeli 1 wynika, że w całym okresie analizy jedynie dwa banki (Banca de Export Import a Romaniei EXIMBANK i CEC Bank) charaktery-zowały się przewagą kapitału publicznego. Właścicielami większości kapitału około 95% instytucji kredytowych w całym okresie analizy były podmioty prywatne. Udział instytucji z przewagą kapitału prywatnego w aktywach sektora bankowego wahał się w okresie analizy w przedziale od 91,3% do 95%.

W latach 2004-2015 sektor bankowy Rumunii był liczebnie zdominowany (75-85% ogólnej liczby instytucji kredytowych) przez instytucje z przewagą kapitału zagranicz-nego, z których większość działała w formie rumuńskich osób prawnych, a jedynie oko-ło ¼ w formie oddziałów banków zagranicznych (por. tabela 1). Wiodąca rola instytucji z przewagą kapitału zagranicznego jest także widoczna, biorąc pod uwagę udział w aktywach sektora. Udział ten w latach 2004-2015 wzrósł z 62,1% do 90,2%.

Oprócz banków państwowych do instytucji kredytowych z przewagą kapitału ru-muńskiego należało zaliczyć w okresie analizy od 3 do 7 banków oraz CREDITCOOP (por. później). Na koniec 2014 r. w grupie banków prywatnych z przewagą kapitału

1 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2006, Bucharest 2006, s. 49.

458

rumuńskiego znalazły się: Banca Comercială Carpatica, Banca Comercială Feroviara, Banca Română de Credite şi Investiţii (łącznie odpowiadały one za 1,1% aktywów sek-tora i 1% jego funduszy własnych − suma kapitałów Tier 1 i Tier 2)2. Tabela 1. Liczba instytucji kredytowych w Rumunii w latach 2004-2015 według kryterium

typu własności i pochodzenia kapitału

Kryterium 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 06. 2015

Liczba instytucji kredytowych 40 40 39 42 43 42 42 41 40 40 40 40

Liczba instytucji kredytowych z przewagą kapitału prywatnego

38 38 37 40 41 40 40 39 38 38 38 38

Liczba banków z przewagą kapitału zagranicznego 30 30 33 36 37 35 35 34 34 34 34 34

W tym liczba oddziałów banków zagranicznych 7 6 7 10 10 10 9 8 8 9 9 9

Aktywa banków z prze-wagą kapitału prywatne-go/całość aktywów sektora bankowego (%)

93,1 95 94,5 94,7 94,6 92,5 92,4 91,6 91,6 91,5 91,3 91,6

Aktywa banków z prze-wagą kapitału zagranicz-nego/całość aktywów sektora bankowego (%)

62,1 62,2 88,6 88 88,2 85,3 85 83 89,8 90 89,9 90,2

Źródło: National Bank of Romania, Financial Stability Report 2011, Bucharest 2011, s. 21; National Bank of Romania, Financial Stability Report 2015, Bucharest 2015, s. 69.

Podczas analizy struktury kapitałowej rumuńskiego sektora bankowego nasuwa się

wniosek, że udział rumuńskiego kapitału w całkowitej sumie kapitału sektora bankowe-go sukcesywnie spada (około 29% w 2004 r., 24% w 2009 r., 13% na koniec pierwszego półrocza 2015 r.). Znaczące udziały w strukturze własnościowej rumuńskiego sektora bankowego mają podmioty austriackie i greckie3. 22.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Zgodnie z rumuńskimi regulacjami instytucje kredytowe w Rumunii mogą działać w formie: banku (tj. banku uniwersalnego), spółdzielni kredytowej (ang. credit coopera-tive organisation), banku oszczędnościowego finansującego budownictwo mieszkanio-we (ang. savings bank for housing) lub banku hipotecznego (ang. mortgage bank)4.

Sektor bankowy Rumunii jest zdominowany przez banki uniwersalne. W 2004 r. na 40 instytucji kredytowych 36 stanowiły banki uniwersalne, przy czym dwa z nich, mimo

2 National Bank of Romania, Annual Report 2014, Bucharest 2015, s. 83. 3 National Bank of Romania, Annual Report 2004, Bucharest 2005, s. 87; National Bank of Romania, Finan-

cial Stability Report 2012, Bucharest 2012, s. 24; National Bank of Romania, Financial Stability Report 2013, Bucharest 2013, s. 29; National Bank of Romania, Financial Stability Report 2014, Bucharest 2014, s. 23; National Bank of Romania, Financial Stability Report 2015, Bucharest 2015, s. 70.

4 Emergency Ordinance No. 99 of 6 December 2006 on Credit Institutions and Capital Adequacy, Published in Monitorul Oficial al României, Part One, No. 1027 of 27 December 2006, art. 3.

459

posiadania licencji uprawniającej do świadczenia wszystkich usług przypisanych ban-kom uniwersalnym, wyspecjalizowały się w określonym segmencie – działalność Por-sche Bank polega na finansowaniu zakupu samochodów, natomiast ProCredit Bank na finansowaniu działalności małych i średnich przedsiębiorstw5.

Ponadto w sektorze bankowym funkcjonowała na koniec 2004 r. sieć spółdzielni kredytowych CREDITCOOP (liczona jako jeden podmiot). CREDITCOOP została obję-ta nadzorem bankowym w 2002 r. Przyjmuje depozyty i udziela kredytów, zatem pro-wadzi działalność instytucji kredytowej. Sieć składa się z centrali i lokalnych spółdzielni kredytowych. Na koniec 2004 r. centrala wraz ze spółdzielniami odpowiadały za zaled-wie 0,4% aktywów instytucji kredytowych w Rumunii6. Na początku 2016 r. obok cen-trali CREDITCOOP funkcjonowało 41 spółdzielni, a sieć odpowiadała na koniec 2014 r. za 0,3% aktywów i 0,7% funduszy własnych sektora bankowego Rumunii7.

Jak wspomniano wyżej, instytucje kredytowe w Rumunii mogą działać też w formie banków specjalistycznych – hipotecznych bądź finansujących długoterminowo budow-nictwo mieszkaniowe. Na koniec 2004 r. w Rumunii działał jeden bank wyspecjalizowa-ny w finansowaniu budownictwa mieszkaniowego – Raiffeisen Banca pentru Locuinte. W 2005 r. rozpoczął działalność w tym obszarze kolejny bank – HVB Banca pentru Locuinte8. Raiffeisen Banca pentru Locuinte przejął HVB Banca pentru Locuinte w 2008 r.9 Również w 2008 r. licencję uzyskał BCR Banca pentru Locuinte10, należący do najwięk-szej grupy finansowej w Rumunii – grupy banku Banca Comercială Română. Bank ten działa nadal, obok Raiffeisen Banca pentru Locuinte, jako bank wyspecjalizowany w fi-nansowaniu nieruchomości mieszkalnych (oba banki odpowiadały łącznie za 0,9% ak-tywów sektora bankowego i 0,5% jego funduszy własnych na koniec 2014 r.11). Ani na koniec 2004 r., ani na początku 2016 r. nie działał żaden bank hipoteczny. Natomiast na początku okresu analizy do banków specjalistycznych był też zaliczany państwowy Banca de Export Import a Romaniei EXIMBANK – bank wyspecjalizowany w finanso-waniu eksportu, do którego odnosi się ustawa 96/2000 o organizacji i działalności Exim-bank12. Jednakże w świetle regulacji z 2006 r. jest on uznawany za bank uniwersalny13. 22.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Koncentrację rumuńskiego sektora bankowego, mierzoną udziałem pięciu najwięk-szych banków w sumie aktywów, należy ocenić jako umiarkowaną w całym okresie analizy. W latach 2004-2006 relacja aktywów największych instytucji do aktywów sek- 5 National Bank of Romania, Annual Report 2004, op. cit., s. 98; National Bank of Romania, Financial

Stability Report 2006, op. cit., s. 50. 6 National Bank of Romania, Annual Report 2004, op. cit., s. 98. 7 National Bank of Romania, Annual Report 2014, op. cit., s. 83. 8 National Bank of Romania, Annual Report 2005, Bucharest 2006, s. 19. 9 Witryna internetowa ZF Prima Pagina: http://www.zf.ro/prima-pagina/raiffeisen-banca-pentru-locuinte-

inghite-hvb-locuinte-3085632/ (dostęp: 02.02.2016). 10 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2009, Bucharest 2009, s. 17. 11 National Bank of Romania, Annual Report 2014, op. cit., s. 83. 12 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2006, op. cit., s. 50. 13 Por. witryna internetowa Registrele BNR: http://www.bnro.ro/Registrele-BNR-717.aspx#IC (dostęp:

01.02.2016).

460

tora wynosiła około 60%, natomiast w późniejszych latach oscylowała na poziomie około 55% (por. tabela 2). Tabela 2. Aktywa pięciu największych banków w relacji do aktywów sektora bankowego

w Rumunii

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 06.2015 59,2% 58,8% 60,3% 56,3% 54,3% 52,4% 52,7% 54,6% 54,7% 54,4% 54,2% 55,3%

Źródło: National Bank of Romania, Financial Stability Report 2011, op. cit., s. 21; National Bank of Romania, Financial Stability Report 2015, op. cit., s. 69.

Zgodnie z danymi przedstawionymi przez BNR w raporcie rocznym za 2014 r. do

grona największych banków w Rumunii należały (zarówno pod względem sumy akty-wów, jak i wielkości funduszy własnych): Banca Comercială Română, BRD Groupe Société Générale, Banca Transilvania, Raiffeisen Bank i UniCredit Ţiriac Bank14. Na koniec 2014 r. w bankach tych była zakumulowana ponad połowa aktywów sektora bankowego i prawie 60% jego funduszy własnych (por. tabela 3). Wszystkie największe banki cechują się przewagą kapitału prywatnego w strukturze własności, przy jednocze-snej dominacji kapitału zagranicznego. Tabela 3. Udział pięciu największych banków w sumie aktywów i funduszy własnych rumuńskiego

sektora bankowego

Bank Aktywa (mln RON)

Udział w aktywach

sektora

Fundusze własne (mln RON)

Udział w funduszach

własnych sektora Banca Comercială Română 59 037,1 16,2% 5 848,9 17,2% BRD Groupe Société Générale 45 180,0 12,4% 4 570,6 13,4% Banca Transilvania 35 619,5 9,8% 3 616,9 10,6% Raiffeisen Bank 28 734,6 7,9% 3 366,4 9,9% UniCredit Ţiriac Bank 28 698,4 7,9% 2 641,8 7,8%

Źródło: National Bank of Romania, Annual Report 2014, Bucharest 2015, s. 83.

Nie wszystkie wymienione banki były zaliczane do grona największych instytucji kredytowych Rumunii także w latach 2012-2013. Państwowy bank CEC Bank zajmował w rankingu największych banków czwartą pozycję w 2012 r. i piątą w 2013 r., a w czo-łówce pięciu największych banków zabrakło w tych latach Raiffeisen Bank. Niemniej trzej liderzy klasyfikacji utrzymują niezmiennie swoje pozycje od 2012 r.15

Z porównania wielkości należności od klientów wynika, że Banca Comercială Română wypracowała największy portfel kredytów, mimo że wielkość portfela kredy-towego tego banku malała w tempie kilkunastu procent rocznie w ostatnich latach i jego przewaga się zmniejsza. Także drugi w klasyfikacji, BRD Groupe Société Générale, odnotował spadek wielkości należności od klientów, ale mniej drastyczny niż w przy-padku Banca Comercială Română. Należności od klientów Banca Transilvania rosły

14 National Bank of Romania, Annual Report 2014, op. cit., s. 83. 15 National Bank of Romania, Annual Report 2012, Bucharest 2013, s. 80; National Bank of Romania, Annual

Report 2013, Bucharest 2014, s. 75.

461

w tempie kilku procent rocznie w latach 2012-2014, podobnie jak Raiffeisen Bank. Uni-Credit Ţiriac Bank po niewielkim spadku odnotował wzrost wolumenu należności od klientów w 2014 r. (por. tabela 4 i rys. 1). Tabela 4. Wybrane charakterystyki pięciu największych rumuńskich banków

Bank Banca

Comercială Română

BRD Groupe Société

Générale

Banca Transilvania

Raiffeisen Bank

UniCredit Ţiriac Bank

Należności od klientów* (mln RON)

2012 44 566,30 31 477,63 15 457,48 14 795,46 15 904,31 2013 37 960,22 27 763,60 16 667,20 15 397,17 15 763,72 2014 32 937,27 26 461,21 17 517,19 16 110,08 16 971,54

Depozyty klientów* (mln RON)

2012 36 818,48 31 892,48 23 232,92 16 996,42 13 839,48 2013 35 746,84 36 145,99 25 803,86 19 610,73 15 179,30 2014 37 592,46 36 040,86 30 045,50 21 073,87 16 240,75

Wynik odsetkowy

2012 2 872,65 1 855,84 937,87 1 120,68 689,37 2013 2 694,88 1 623,62 990,38 1 101,33 702,42 2014 2 215,18 1 495,73 1 137,60 1 044,04 659,18

Zysk netto 2012 -1 214,83 -331,18 320,43 392,72 177,38 2013 335,53 -385,78 374,90 458,41 75,09 2014 -2 629,57 43,24 434,33 501,37 80,29

Marża odsetkowa** 2012 4,7% 5,0% 4,2% 5,9% 3,6% 2013 4,8% 4,5% 3,9% 5,7% 3,4% 2014 4,3% 4,1% 3,9% 5,2% 2,9%

ROA**

2012 -1,7% -0,7% 1,2% 1,7% 0,7% 2013 0,5% -0,8% 1,2% 1,8% 0,3% 2014 -4,3% 0,1% 1,3% 1,8% 0,3%

ROE** 2012 -16,2% -5,8% 12,8% 14,3% 6,8% 2013 4,6% -7,2% 13,0% 15,7% 2,7% 2014 -41,8% 0,8% 12,8% 16,0% 2,8%

* Z wyłączeniem innych instytucji kredytowych. ** W obliczeniach wykorzystano uśrednione (pod uwagę brano stan na początek i koniec danego

roku) wartości aktywów odsetkowych, aktywów ogółem i kapitału własnego.

Źródło: Banca Comerciala Romana S.A., Consolidated and Separate Financial Statements (The Group and the Parent Bank) 31 December 2012; Banca Comerciala Romana S.A., Consolidated and Separate Finan-cial Statements (The Group and the Parent Bank) 31 December 2014; Banca Transilvania S.A., Sepa-rate Financial Statements 31 December 2012 prepared in accordance with the International Financial Reporting Standards as endorsed by the European Union, free translation; Banca Transilvania S.A., Separate Financial Statements 31 December 2014 prepared in accordance with the International Finan-cial Reporting Standards as endorsed by the European Union, free translation; BRD – Groupe Société Générale S.A., Consolidated and Separate Financial Statements prepared in accordance with Interna-tional Financial Reporting Standards as adopted by the European Union December 31, 2012; BRD – Groupe Société Générale S.A., Consolidated and Separate Financial Statements prepared in accord-ance with International Financial Reporting Standards as adopted by the European Union December 31, 2014; Raiffeisen Bank SA, Situatii financiare separate 31 decembrie 2012 Intocmite in conformi-tate cu Standardele Internationale de Raportare Financiara adoptate de Uniunea Europeana; Raiffeisen Bank SA, Situatii financiare separate 31 decembrie 2013 Intocmite in conformitate cu Standardele In-ternationale de Raportare Financiara adoptate de Uniunea Europeana; Raiffeisen Bank, Raport Anual 2014, Situatii Financiare Consolidate si Separate; UniCredit Tiriac Bank S.A. Separate Financial Statements 31 December 2012 prepared in accordance with International Financial Reporting Stand-ards as endorsed by European Union; UniCredit Tiriac Bank S.A. Separate Financial Statements 31 December 2014 prepared in accordance with International Financial Reporting Standards as en-dorsed by European Union.

4

R

Ź

pn

R

Ź

462

Rys.

Źród

podnie z

Rys.

Źród

2

. 1. W

dło: BPSnScSCpnFSnacEi

Z obnzwi

. 2. W

dło: Ib

Wol

BancParenStatenanciStandcial SStandConsportinnéralFinanSA, Snale atii FcembEuropin acc

anany więks

Wol

bid.

lume

ca Cont Baemenial SdardsStatedardssolidang Sle S.AncialSituade R

Finanber 2peancord

alizywoluzały

lume

en n

omerank)

nts (TStatems as eemens as ated

StandA., Cl Repatii f

Rapornciare2012 n Unidance

y wumey su

en d

należ

rciala31 D

The Gmentendo

nts 3endoand

dardsConsportinfinanrtare e Coprep

ion; e with

woluen dumę

depo

żnoś

a RoDeceGrouts 31 orsed1 DeorsedSep

s as asolidang SciareFina

onsolparedUniCh Int

umendepo dep

ozytó

ści o

omanembeup an

Decd by tecemd by arateadopated

Stande sepanciaidated in Credterna

nu dozytpozy

ów k

od kl

na S.er 20nd thcembthe E

mber the

e Finpted b

and dards parateara ae si Sacco

dit Tiationa

deptów ytów

klien

lient

.A., C012; Bhe Paber 2Europ

201Euro

nanciby thSepas a

e 31 dopt

Separordaniriac al Fin

pozyod

w w

ntów

tów

ConsBanc

arent 012 pean4 propeanial Sthe Eparateadop

decetate drate; nce wBanknanc

ytówklie

w lat

w pię

pięc

solidca CoBanprep

n Unireparn Untatem

Europe Finted bembrde UnUniwith k S.A

cial R

w wentótach

ęciu

ciu n

datedomer

nk) 3paredion, red innion,mentspean nancby thrie 2

UniunCred

h InteA. Se

Repor

wyniów. h 20

u naj

najw

d andrciala1 De

d in afree n ac, frees preUnioial S

he Eu2013 nea Edit Tiernatepararting

ka, Na

012-

więk

więk

d Sepa Roecemaccortranscorde traepareon D

StatemuropInto

Europiriac tionaate F

g Stan

że atom-201

kszy

kszyc

paratomanmber rdancslatio

danceanslated in Decemmentean U

ocmitpeana

Banal FinFinanndard

dwmias14 (p

ych r

ch ru

te Fina S.A2014ce won; Be wittion; acco

mberts prUniote in a; Rank S.Anancincial ds as

a nat trzpor

rum

umu

nancA., C4; Ba

with thBancath thBRD

ordanr 31,reparon D

conaiffeiA. Sial RStat

s end

ajwzy m. ry

muńsk

uńsk

cial SConsanca he Ina Tra

he InD –nce w, 201red in

Decemnformisen epar

Repoemen

dorse

więksmnies. 2

kich

kich

Statesolida

Trannternansil

nternaGro

with 12; Bn accmbermitate

Bankrate Frtingnts 3

ed by

sze ejsz).

h ban

ban

emenated nsilv

nationlvaniationupe Inte

BRDcordar 31, e cu k, RaFinang Sta31 Dey Eur

banze b

nków

nków

nts (Tand

vanianal Fia S.Anal FSoci

ernati – Gance201Stan

aportncial andarecemropea

nki bank

w

w

The GSep

a S.AFinanA., S

Finaniété Gional

Groupe with4; R

ndardt AnuStat

rds amber an Un

zakki sy

GrouparateA., Sencial Separncial Génél Finpe Sth In

Raiffedele nual 2temeas en2014

Union

kumyste

up ane FineparaRep

rate FRep

éralenanciociétternaeisenInter

2014nts 3

ndors4 pre

n.

mulowemat

nd thnanciate FportinFinan

portine S.Aal Rté Gationn Banrnatio

4, Situ31 Dsed bepare

wałtycz

he ial Fi-ng n-ng A., e-é-

nal nk o-u-e-by ed

ły z-

22t

R

Ź

anłwskcnWzl

1

1

1

20122,9-tabe

Rys.

Źród

analnajwła wwynspłakontcja wnie bW sz pole w

6 B

Pa7 W

(d8 B

an20

W2-2

-5,9ela 4

. 3. W

dło: Ib

Z lizowiękw 20nikieacantynuwpłbyły

szczozoswłasn

ancaarent

WitryndostęRD –nce w014,

Wszy014%, p4 i r

Wyn

bid.

kolwankszy014 em

ne (uowłynęy taegóstałynym

a Cot Banna ięp: 04– Grwith s. 2,

ystk4, a przyrys.

niki

lei bnychych r. 4barang

wałaęła nak dólnoymim or

omernk) 3intern4.02roup

Inte, 15,

kie aich

y cz3).

ods

badh brum2% rdzog. noa prona w

drastści Bi anaraz s

ciala31 Dnetow.201e Soernat51.

anah mazym

setko

danibankmuń

wao duon-poceswyntyczBanalizsyst

a Ro

Decemwa F6).

ociététiona

lizoarże

m og

owe

e wkówńskicartośużycperfs po

niki zne1

nca owatem

omanmberFitch

é Géal Fin

owane odólni

pięc

wyniw da

ch bści kch oformopradru

18. PTraanymatyc

na Sr 201h Ra

énérananc

ne dsetie o

ciu n

iku aje pbankkapiodpimingawyugiegPozoansilmi bczni

.A.,

14, s.ating

ale Scial R

bantkowobse

najw

finpodkówitałuisówg lo

y sytgo costalvanbanie ro

Con

. 9, 3gs: h

.A., Repo

nki we werwo

więk

ansodstaww w u ww z oanstuacco dałe bnia inkamosną

nsolid33. https

Conortin

odnw powa

kszyc

owewy osta

własntyt

s, Ncji sdo wbanki Rami zący

dated

://ww

nsolidng St

notoposzaną t

ch r

ego do

atninegotułuNPLswojwielki oaiffez uw

zys

d an

ww.f

datedtanda

owazczetend

umu

i wwy

ich lo. S

u utrL)16.jegolkośodnoeisenwagisk n

nd S

fitchr

d andards

ały ególdenc

uńsk

wskaysunlata

Stratraty Wo pości botown Bai na netto

epar

ratin

d Sepas a

dodlnyccją b

kich

aźnnięcach. ty za

y waW 20

ortfebankwałyankwy

o.

rate

ngs.c

paraadop

datnch lbył

ban

ikówcia wStranoarto015 fela ku, jy dowyp

ysok

Fina

com/s

te Fipted b

ni wlatacspa

nków

w ewniata

otowści r. Bkrejedn

odatpad

kie z

ancia

site/f

inancby th

wynch oadek

w

efekiosknajw

wanekre

Bandytonaktnie

dają zwro

al St

fitch

cial he E

nik oscyk ma

ktywku owięe w edytnca owe

k w j wykoroty

atem

h-hom

StateEurop

odsylowarży

wnośo prksz201

tów Co

ego1

jegoynikrzystna a

ments

me/p

emenpean

setkwałyy od

ści robl

zego12 ruzn

mer17. Po prki fintnieakty

s (Th

ressr

nts pn Un

kowyy wdset

(ROlem

o banr. i 2nanyrciaPodorzypnan

e w pywa

he G

relea

prepanion

y ww prtkow

OA machanku2014

nychală Robn

padknsowporó

ach

Grou

ase?i

ared Dec

w larzedwej

i Rh dwu się4 r.

h za Rom

na syku swe nówni ka

up an

id=99

in acemb

46

atacdzial(po

ROEwócęgnębyłnie

mânytuastratnettonaniapita

nd th

9300

ccorder 3

3

ch le r.

E) ch ę-ły e-nă a-ty o. iu a-

he

08

d-1,

464

22.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Suma bilansowa rumuńskiego sektora bankowego rosła bardzo dynamicznie w la-tach 200419-2008 (przyrosty w przedziale 25-45% rocznie). W kolejnych latach tempo przyrostu sumy bilansowej spadło do kilku procent rocznie, a w latach 2013-2015 nastą-piły nawet niewielkie spadki sumy bilansowej (por. tabela 5).

Udział aktywów krajowych w strukturze aktywów wzrósł z 94,3 do 96,5% pomię-dzy 2004 a 2005 r. i od tego czasu utrzymywał się na stabilnym poziomie (około 97%). Dopiero od 2012 r. jest obserwowalny jego niewielki spadek na korzyść aktywów zagra-nicznych. Zgodnie z podziałem przedstawionym w tabeli 5 na aktywa krajowe składają się należności od BNR, należności od innych instytucji kredytowych, należności od sektora niebankowego oraz inne aktywa (w tym majątek rzeczowy). Udział należności od BNR wzrósł pomiędzy 2004 r. a 2005 r., a w latach 2005-015 systematycznie malał. Na koniec 2005 r. ta kategoria aktywów stanowiła 37,5% sumy aktywów, natomiast w połowie 2015 r. już tylko 8,6% (miało to związek m.in. z obniżaniem stopy rezerwy obowiązkowej20). Z kolei należności od innych instytucji kredytowych nie stanowiły znaczącej kategorii aktywów rumuńskiego sektora bankowego w okresie analizy, z wy-jątkiem 2004 r., kiedy odpowiadały za 8% sumy aktywów. Największą pozycję w aktywach instytucji kredytowych w całym okresie analizy stanowiły należności od sektora niebankowego, których udział wzrósł z 48,1% do 75% w latach 2004-2015. Na należności od sektora niebankowego składają się należności od sektora publicznego, które po spadku między 2004 a 2005 r. rosły do końca okresu analizy (z 1,9 do 21,7%), należności od osób prawnych (w tym od podmiotów finansowych niebędących instytu-cjami kredytowymi), które odpowiadały za około 30% sumy aktywów, oraz należności od gospodarstw domowych, które w pierwszych latach okresu analizy cechował szybki wzrost, później niewielki spadek i wreszcie (od połowy okresu analizy) stabilizacja na poziomie około 25-26% sumy aktywów. Udział innych aktywów nie przekraczał 11% w latach 2004-2015 (por. tabela 5).

Udział pasywów krajowych spadał w latach 2004-2008, po czym zaczął wzrastać kosztem pasywów zagranicznych (tę pozycję bilansu tworzą przede wszystkim depozyty nierezydentów). Wśród krajowych zobowiązań największy udział miały depozyty osób prawnych i gospodarstw domowych, odpowiadające łącznie w okresie analizy przecięt-nie za 52% wartości pasywów. Udział depozytów przedsiębiorstw utrzymywał się na poziomie około 20% w latach 2007-2015, natomiast udział depozytów gospodarstw domowych w tym samym okresie wzrósł z 24,4% do 35%. Z kolei depozyty międzyban-kowe i depozyty sektora publicznego stanowiły niewielką część pasywów sektora ban-kowego w Rumunii w całym okresie analizy. Kapitały własne i rezerwy na koniec 2004 r. odpowiadały za 11,7% sumy pasywów. W 2007 r. ich udział spadł do 9,9%. Od tego czasu systematycznie rósł, osiągając na koniec 2013 r. wartość 19,4%. W 2014 r. udział kapitału i rezerw spadł do 18% i na podobnym poziomie utrzymywał się na koniec pierwszego półrocza 2015 r.

19 Po uwzględnieniu denominacji w 2005 r. 20 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2011, Bucharest 2011, s. 24.

Tab

ela

5. S

trukt

ura

akty

wów

rum

uńsk

iego

sekt

ora

bank

oweg

o

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

06

.201

5 Su

ma a

ktyw

ów (m

ln R

ON

m

ld R

OL

dla

2004

r.)

901

492*

128

532,

917

2 83

6,9

251

425,

831

4 44

1,5

330

183,

534

1 94

6,3

353

910,

936

5 61

8,1

362

259,

236

4 14

3,3

363

300,

0

Akt

ywa

kraj

owe

94,3

%96

,5%

97,4

%98

,3%

98,0

%96

,6%

96,8

%97

,7%

97,2

%97

,0%

95,3

%94

,6%

Nal

eżnośc

i od

BN

R

28,5

%37

,5%

31,3

%24

,9%

21,8

%15

,8%

14,2

%13

,7%

11,9

%12

,9%

11,6

%8,

6%N

ależ

nośc

i od

inny

ch

inst

ytuc

ji kr

edyt

owyc

h 8%

2,5%

3,6%

3,9%

2,0%

2,8%

2,3%

1,6%

1,5%

2,0%

1,5%

1,9%

Nal

eżnośc

i od

sekt

ora

nieb

anko

weg

o, w

tym

: 48

,1%

48,5

%54

,8%

61,2

%63

,4%

67,6

%70

,1%

74,5

%75

,2%

73,2

%73

,2%

75,0

%

− na

leżn

ości

od

sekt

ora

publ

iczn

ego

2,4%

1,9%

1,6%

3,7%

5,0%

12,7

%15

,7%

17,7

%19

,5%

19,7

%21

,1%

21,7

%

− na

leżn

ości

od

osób

pr

awny

ch

32,7

%30

,2%

30,8

%29

,9%

29,2

%27

,4%

27,9

%30

,3%

30,0

%28

,2%

26,9

%27

,3%

− na

leżn

ości

od

gosp

o-da

rstw

dom

owyc

h 13

%16

,4%

22,4

%27

,6%

29,2

%27

,5%

26,5

%26

,5%

25,8

%25

,3%

25,2

%26

,0%

Inne

akt

ywa

9,6%

8,0%

7,7%

8,3%

10,8

%10

,3%

10,3

%7,

9%8,

6%9,

0%9,

0%9,

1%A

ktyw

a za

gran

iczn

e 5,

7%3,

5%2,

6%1,

7%2,

0%3,

4%3,

2%2,

3%2,

8%3,

0%4,

7%5,

4% *

01.0

7.20

05 r.

rum

uńską

wal

utę

zden

omin

owan

o w

stos

unku

10

000:

1 (p

rzed

dom

inac

ją o

znac

zano

ją ja

ko R

OL,

po

deno

min

acji

jako

RO

N).

Źródło

: Nat

iona

l Ban

k of

Rom

ania

, Fin

anci

al S

tabi

lity

Rep

ort 2

009,

Buc

hare

st 2

009,

s. 2

1; N

atio

nal B

ank

of R

oman

ia, F

inan

cial

Sta

bilit

y R

epor

t 201

5, o

p. c

it., s

. 73.

T

abel

a 6.

Stru

ktur

a pa

syw

ów ru

muń

skie

go se

ktor

a ba

nkow

ego

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

06

.201

5 Pa

syw

a kr

ajow

e, w

tym

: 84

,1%

79,1

%77

,5%

71,7

%69

,3%

73

,6%

73,2

%73

,5%

76,8

%79

,5%

82,3

%83

,4%

− de

pozy

ty m

iędz

yban

kow

e 3%

2,5%

3,6%

3,8%

2,1%

5,

4%3,

4%3,

4%4,

6%2,

3%1,

5%2,

3%−

depo

zyty

sekt

ora

publ

iczn

ego

2,6%

3,5%

3,1%

2,9%

3,1%

2,

1%1,

7%1,

4%1,

3%1,

3%1,

5%1,

7%−

depo

zyty

osó

b pr

awny

ch

62,3

%57

,5%

55,0

%49

,7%

20,2

%

19,3

%19

,0%

19,0

%18

,5%

21,0

%23

,5%

22,2

%−

depo

zyty

gos

poda

rstw

dom

owyc

h 24

,4%

26

,7%

27,0

%28

,7%

30,2

%31

,7%

34,1

%35

,0%

− ka

pitał i

reze

rwy

11,7

%12

,2%

11,8

%9,

9%10

,6%

12

,0%

14,2

%16

,2%

18,0

%19

,4%

18,0

%18

,1%

− in

ne p

asyw

a 4,

5%3,

4%4,

0%5,

4%8,

9%

8,1%

7,9%

4,8%

4,2%

3,8%

3,8%

4,1%

Pasy

wa

zagr

anic

zne

15,9

%20

,9%

22,5

%28

,3%

30,7

%

26,4

%26

,8%

26,5

%23

,2%

20,5

%17

,7%

16,6

% Źr

ódło

: Nat

iona

l Ban

k of

Rom

ania

, Fin

anci

al S

tabi

lity

Rep

ort 2

009,

op.

cit.

, s. 2

2; N

atio

nal B

ank

of R

oman

ia, F

inan

cial

Sta

bilit

y R

epor

t 201

5, o

p. c

it., s

. 74.

465

4

wj 2

stwPP(

R

Ź

kwn

2

466

w Rjedn

22.5

stytutów wynPKBPrzy(por

Rys.

Źród

kwawielność

21 N

mMSt

6

Z Rumnak

5. W

Wucjipro

niosB styczyr. pó

. 4. R

dło: NAratS

Natnolkość w

NationmaniaMone

tatist

przmuni

zao

Wyn

Wielki kreocenła o

topnyn tóźni

Rela

NatioAnnurest accoutary Statis

a ryości ści Ru

nal Ba, Fintary tics-r

zedsii b

obse

niki

kośćedytntowona niowtegoiej)

acja

onal ual R

200unts/and

stics

ysunkapnie mun

Banknanc

andrepo

stawbyły erwo

i fin

ć rutowwycpra

wo so sti pr

sum

BanRepo07, /data

d Fin-repo

nku pitał

uwnii2

k of cial Sd Finrt-11

wionsku

owa

nan

umuwychch rawiesię ztanurobl

my a

nk ofort 20

s. a/datnancort-1

5 płow

wzgl1).

RomStabinanc124.a

nychupio

ano

nsow

uńskh w ocze 65zmnu rzlema

aktyw

f Rom005,

56;abas

cial 1124

przewej dlędn

maniaility cial aspx

h done ich

we

kiegPK

znie)5%. niejszeczach

wów

manBuc

; Wse (dStati

4.aspx

edstdla nion

a, FinRepStat(dos

danyprz

ros

sek

go seB R). NW

szałzy n zw

w rum

ia, AchareWitryostępisticsx (do

tawicałe

no o

nanc

port 2isticstęp:

ych zednąc

kto

ektoRumNajw

kolła, onależ

wiąza

muń

Annuest 20yna p: 07s –ostęp

ionoego oddz

cial S2012s − : 07.0

wye w

cą ro

ra b

ora muniwyżslejnosiągży any

ńskie

ual R006,

inte7.02.

Aggp: 07

o ksrum

ział

Stabi2, op

Ag02.2

ynikwszyolę w

ban

banii roszą

nychgająsię ch z

ego

Repors. 3

ernet.2016greg

7.02.2

sztamuńłów

ility p. citgreg016)

ka, ystkw fi

nko

nkowosła

wah latąc ndos

z jak

sekt

rt 2039; Ntowa6); Wate 2016

ałtowński

ban

Rept., s.

gate ).

że kim inan

owe

wegszy

artośtachna kszukkośc

tora

004, Nationa EWitryIndi

6).

waniegonkó

port 2 32;Indi

w ona

nsow

ego

go mybkość mh relkoniekiwcią

ban

Bucnal B

Eurosyna icato

nie so seów z

2007 Witicato

okreobs

wan

miero w mierlacjec 2ać wudz

nkow

chareBankstat: interrs f

się sktorzagr

7, Butryna

ors f

esiesłud

niu s

rzonlata

rnika ak

2014w z

zielo

wego

est 20k of

httrnetofor C

syntra brani

uchaa intfor C

e andze sekt

na uach ka zktyw4 r. zahaonyc

o do

005, Romtp://e

owa BCred

tetybankiczn

arest terneCred

nalizlud

tora

udzi200

zaobwówpoz

amoch k

o PK

s. 9maniaec.euBNR

dit In

ycznkownych

2007etowdit In

zy dnoś

pub

iałem04-2bserww seziomowakred

KB R

98; Na, Anuropa

R Intenstitu

negowegoh pr

7, s. a BNnstitu

instści blic

m s2007wowektom 54aniu dytó

Rumu

Nationnuaa.eu/eractution

o wo (prow

21;NR Iution

tytui przne

sumy7 (śwanora 4,5%ak

ów.

unii

onal Bal Re/eurotive ns: h

spóprzywadz

NatInterns: h

ucje rzed

ego.

y akśredno wban% (p

kcji

i

BankeportostatDatahttp:

łczyy obzący

tionaractivhttp:

kredsię

ktywdnio w 2nkowporkre

k of t 200t/webabase://ww

ynnbliczych

al Bave D://ww

edytębior

wów8 p009weg. rys

edyt

f Rom06, Bb/nate – Mww.b

ika zani

dzi

ank oDatabww.b

towrstw

w inpunk9 r. go ds. 4owe

maniBuchationaMonebnr.ro

adeiu teiała

of Robase bnr.ro

we w,

n-k-–

do ). ej

ia, a-

al-e-o/

e-ej l-

o-–

o/

S R

Ź

p2nBwgnwkbBww

c

2

2

2

2

2

2

Solv

Rys.

Źród

prze200nikaBNRwspgo wnychwienkapibankBNRwiajwan

czyn

22 N23 N24 N25 N26 N27 N

Fi20Nnaop

vency

. 5. W

dło: NSt

Dede 6 r.a wyR w

półczwsph mnia itałoki MR wją, ż

nia25

Wnnik

NationNationNationNationNationNation

inanc009,

Nationanciap. cit

y ra

Wsp

NatioStabitary a

o 2wszrum

ypławymzyn

parcmięd

NooweMię

wproże o5. Zn

W caka,

nal Bnal Bnal Bnal Bnal Bnal Bcial op. cnal Bal Stat., s.

tio d

półc

onal ility and F

2007zystmuńacal

magannikie f

dzynoweej wędzyowaobliniesałymprz

BankBankBankBankBankBankStabcit., Bankabili44-4

do 2

zynn

BanRepFina

7 r. tkimńskinośał oa na

finannaroej Uweszynaradziczosienm okzy c

k of Rk of Rk of Rk of Rk of Rk of Rbilitys. 30

k of Rity R45.

2013

nik a

nk ofort 2

ancia

bym ekie reści. Pod ba ponsowodowUmzły rodoł in

ony nie fkresczym

RomRomRomRomRomRom

y Rep0-31;Rom

Repor

r.; t

adek

f Rom2007l Sta

yła zkspaegulPoz

bankoziowe wycowyw ż

owyndywwsp

filtrósie m g

aniaaniaaniaaniaania

maniaport Nat

maniart 20

tota

kwa

mani, Bu

atistic

zauansjlacjeziomkówomie

ze ch iy Kżyciych widupółców jana

gene

, Fin, Fin, Fin, Fin, Fina, Fin200

tionaa, Fin12, o

l cap

atnoś

ia, Aucharcs –

uważą kre pr

m 8%w, kt

e costro

instyKapie 0Sta

ulanczynjest

alizyeral

nancinancinancinancinancinanc8, op

al Bannancop. c

pita

ści k

Annurest 2Agg

żalnredyrzew% obtóryo naony ytucitał

01.0andane fnnikt play baną

ial Stial Stial Stial Stial Stcial Sp. cink o

cial Scit., s

al ra

kapit

al R2007grega

na tytu dwidybow

ych ajmn

UEcji owe

01.2ardófiltryk wyanowankipra

tabiltabiltabiltabiltabilStabiit., s

of RoStabis. 39-

tio o

tałow

Repor7, s. 2ate In

tenddla ywawiązpro

niej E, Mfinaej p

2008ów y oypławani ist

awid

lity Rlity Rlity Rlity Rlity Rility . 28-

omanility -40;

od 2

wej*

rt 2021; Wndica

dencprz

ały zujeofil

10%Międansoprzy8 r. Spr

ostroacal

ne ntotndłow

RepoRepoRepoRepoRepoRep-29;

nia, FRepNati

2014

* rum

05, oWitryators

cja zeds12%

e od zost% (dzynowyy oPo

rawożnolnośa 01

nie rwośc

ort 20ort 20ort 20ort 20ort 20port 2

NatFinanort 2ional

4 r.

muń

op. cyna is for

spaiębi

% ja01.tał wymnaro

ych)obliconad

wozdościści j1.01różncią2

007, 008, 009, 013, 014, 2007tionancial 2011l Ban

ńskie

cit., sinterCred

adkoiors

ako .01.uznmagodow)24. czan

dto jdawciowejest 1.20niły 27 b

op. cBucop. cop. cop. c

7, opal Ba

Stab, opnk o

ego

s. 37rnetodit In

owa stw min200

nanyganiwegRegniu jednczoe naniż

018 się

były

cit., charecit., cit., cit., . cit.

ank obility. cit.f Ro

sekt

7; Naowa Bnstitu

tegi go

nima07 r.y zaia pgo Fgula

wsnocści a fuższyr.26

ę w niż

s. 20est 20s. 31s. 41s. 33., s. of Ry Rep., s. 3

oman

tora

ationBNRution

go mospoalny.23 Ja rypostaFunacjespółześnFin

unduy niż

zakższe

0. 008, 1-32.1. 3. 23-2

Romaport 235; N

nia, F

a ban

nal BR Intns, op

mieodary poJednzykanow

nduse trałczynie nansuszeż by

krese w

s. 27.

24; Nania, 2010NatioFinan

nkow

ank eractp. cit

ernikrstwozionak kownwie

szu anspynniz w

sowe wyłby

sie wwarto

7.

NatioFina

0, Buonal ncial

wego

of Rtive t.

ka, w doom ddo wny,

enia Wa

ponuika wdr

wej własny be

wysości

onal anciauchar

Ban Stab

o

RomaData

spoomodla wioutrzap

alutoując

adraża(dalne, ez i

sokoi m

Bankal Strest 2nk ofbility

ania,abas

owoowywsp

osnyrzympewowece pdekwaniemlej: któ

ich

ościmiern

k of tabil2010f Romy Re

, Fine – M

odowch22

półcy 20mywwniajego postwatnm pMS

óre szast

i wsnika

f Romity R

0, s. 3maniport

46

nanciMone

wan2. Dczyn011 wanijącei in

tanonoścprzeSSFspratoso

spóła dl

maniRepo33-3ia, F201

7

al e-

na Do n-r. ia e-n-o-ci ez F) a-o-

ł-la

ia, ort 5;

Fi-3,

4

bnwbwbwwnNs

a

R

Ź

sakp

T

2

2

3

468

banknoścwanbankwspbyłowłaswanniekNiemsię n

akty

Rys.

Źród

sku.a w konipor.

Tak

28 Zg

sea ci

29 NFi

30 N

8

kówci kno jeków

półczo spsne,

nia pktórmnina s

Efywa

. 6. W

dło: NnC

K. Jeskol

iec rys

Pokże w

godnektorbank

ial StNation

inancNation

w dukapitego

w przyn

pow, a tprzee baiej wstosufekt

ach i

Wsk

NationetowCred

ażdszczlejnpie

s. 6.odobw t

nie zra bak matabilnal Bcial Snal B

użyctało sparzez

nnikodotakżez wankw cunktywni na

kaźn

onal wa B

dit In

dy 1 ze w

nychrws. bnetym

z klaankowały oity R

BankStab

Bank

ch nowejadekz wła ka

owanże zwłaśki odcałykowonośkap

nik r

BanBNRstitu

ROw 20h latszeg

e obprz

syfikwego

odpowRepok of Rility

k of R

niż dj cak). łaścapitne c

zwięścicidnotym oo wć rupita

rento

nk ofR Intutions

ON m009tachgo p

bserwzyp

kacjąo. Z wiad

ort 20RomRep

Rom

dla ałegoWy

cicietału częśększieli towokre

wysoumule w

own

f Roteracs, op

maj9 r. h zwpółro

wacadk

ą BNkole

da za008,

maniaport 2ania

mało sy

ynikeli29

zgościozenii po

wały esie

okimuńskwłas

ości

omantive

p. cit

jątkurum

wrotocza

cje mku n

NR bei w a mnop. c

a, Fin2012, Fin

łychystekało 9. Dodn

owyiem oprzw

e anm pokiegsnym

i akt

nia, FDat

.

u gemuńt naa 20

można la

bank posi

niej ncit., snanc

2, opnanci

h i śemu

to uży

nie zm zkap

zez 201

nalizoziogo sm zo

tywó

Finatabas

enerski

a akt015

żna ata

dużadan

niż 1s. 28cial S. cit.ial St

średnieze

y wzz pazniepitazatr

14 rzy womiesektosta

ów (

nciase –

rowsektyw r. s

poc200

y to

niu b% ak

8). Stabi, s. 3tabil

dniceznaspozrosakieesienałówrzym

r. strwspe, zatora ała p

(RO

l StaMo

wał wktor wach

są w

czyn04-2

takibankuktyw

ility 32. lity R

ch28.acznowolst metemniem

w wmanraty

półczapew

a baprze

A) r

abilitneta

w laban

h bywyr

nić 200

i, któu śre

wów

Rep

Repo

. W nie wlnie

miernm CRm fiłasnnie zy) orzynnwninko

edst

rumu

ty Rry a

atacnkowył ujaźn

dla8 p

óregoedniesekt

port 2

ort 20

kolwzr

enia nikaRD iltrónychzyskraz nik iającoweawi

uńsk

Reporand F

h 20wy jem

nie d

a wsprzyp

o akego zora b

2009

015,

lejnrasta

akca wIV/

ów Bh bakówsłabade

cymgo iona

kieg

rt 20Finan

004odnny

doda

skaźpad

ktywaznajdbank

9, op

op. c

nychał (pcji k

wypł/CRBNRanków (cbą aekw

m bumie

a na

go se

008, ncial

4-20notolub atni

źnikdały

a staduje kowe

. cit.

cit.,

h latpozkredłacaRR) R, ków

choćakcj

watnufor erzoa rys

ektor

Bucl Sta

008 owablis

ie (R

ka zsto

anowsię 1

ego (

., s.

s. 75

tacha 20dytoalno

miktórna ć naję k

noścpon

ona s. 6

ra ba

chareatisti

od ał Rski ROA

wroosun

wią co1-5%(Nati

27-2

5.

h ws011owejści ał me podro

ależykredci knad wski 7.

anko

est 2ics –

0,0ROA

zeruA n

otu nnkow

o naj% aktional

28; N

spół r.,

ej i (od

miejomn

odzey m

dytoapitmin

kaźn

owe

2008,– Ag

13 dA na

u. Dna p

na kwo

ajmnitywól Ban

Natio

łczykiedok

d 20jscenieje ich

mieć wą3

tałonimnika

ego

, s. 4ggreg

do 0a poDopozio

kapwy

iej 5ów senk o

onal

ynniedy kapi014 e w szałh dona

30 (pwej

malnami

44; Wgate

0,02oziompieroomi

pitalysok

5% suektor

of Ro

Bank

ik azao

italir. ł201ły fokapuw

por.j zn

ny pi zw

WitrIndi

24 Rmieo wie 0

e wkie w

sumyra baoman

k of

adekobsezowączn14 rfundpitaadz rys

najdozio

wrot

ryna icato

RONe 0,2ynik,66%

własnwar

y aktyankonia, F

f Rom

kwaterwowaninegr., cduszalizoze, żs. 5owaom.tu n

inteors fo

N zy25%ki n%)

nymrtośc

ywówegFinan

mani

t-o-ia

go co ze o-że ). ał

na

er-for

y-%, na –

m. ci

w o, n-

ia,

zww

R

Ź

krdłwloe

R

Ź

zyskwłaswłaś

Rys.

Źród

ksztrys. działalnow caletnioznaefek

Rys.

Źród

ku nsnegścic

. 7. W

dło: Ib

Wtałto8).

ałalnościałymich.aczaktyw

. 8. W

dło: NIo

na jego).cieli

Wsk

bid.

Wskaowa

Jegności opm o. Zda, ż

wno

Wsk

NatioInterop. c

edn. Z i w 2

kaźn

aźniał sigo pci opperacokredolnże nści

kaźn

onal activit.

nostkkol201

nik r

ik kę w

przeperacyjn

esie nośćie wi ich

nik k

Banve D

kę kei s4 r.

rento

koszw preciętacyjnej. anać rumw teh ne

kosz

nk ofatab

kapistrat. się

own

ztówzedtna jnej Nie

alizymuńej sfegat

ztów

f Romase –

itałuta węgnę

ości

w dodzial

warsta

e zay, cńskiferztyw

w do

mani– Mo

u włwygeęła p

i kap

o dole ortoś

anowaobso nich ze d

wnyc

doch

ia, Foneta

łasnenerpraw

pitał

ochod 5ść wwiłyserwajwinst

działch w

hod

inanary a

negorowwie

łu w

odó5,5%

w oky w wowwyże

tytułaln

wart

ów

ncial and F

o (rzwana

0,1

własn

ów w% (

krespos

wanoej mucji noścości

dla r

StabFinan

zęda pr25 R

nego

w l(konie a

szczo ten

możnkre

ci nai z l

rum

bilityncial

u odrzezRON

o (RO

atacniecanalzegóndenna sdytoależlat 2

muńsk

y Repl Stat

d 0,z każN.

OE)

ch 2c 20izy

ólnyncjisię dowyży sz2010

kieg

port tistic

,11 żdy

) rum

200014

wyych li wzdopaych zuk0-20

go se

2007cs – A

do y 1 R

muńs

5-2r.)

ynoslatazrosatrydo

kać p014

ekto

7, opAggr

0,1RON

skie

014do

siła ach otow

ywakonprzy

4.

ora b

p. citrega

85 RN z

ego s

4 (b67,862%oko

wej lć tentroyczy

bank

t., s. ate In

RONzaan

sekto

brak 8% %. Ooło 6lub endeoli kyn w

kowe

37; ndica

N nngaż

ora b

dan(ko

Ozn62%spaencjkoszwah

ego

Witrators

na 1żow

bank

nyconienacz% wy

dkoji trztówhani

rynafor C

ROwane

kow

ch dec 2za toynik

owejzy-

w opia w

a inteCred

ON ego

wego

dla 2011o, żekówj wslub

perawska

ernetdit In

kapkap

o

2001 r.,e ko

w z skaźb czacyjnaźni

towanstitu

46

pitałpitał

04 r poosztdziaźnikzteronycików

a BNution

9

łu łu

r.) r. ty a-ka o-ch w

NR ns,

470

W 2009 r. rumuński sektor bankowy odnotował jako całość zysk netto, mimo że dla licznych banków rok zakończył się stratą. Na wyniki sektora bankowego wpływ miały tworzone rezerwy z tytułu utraty wartości ekspozycji kredytowych w kontekście wpływu globalnego kryzysu finansowego na rumuńską gospodarkę31.

Rok 2010 był pierwszym rokiem od 1999 r., w którym odnotowano stratę w ujęciu całego sektora bankowego – 516,4 mln RON32. Była ona spowodowana przede wszyst-kim tworzeniem rezerw zgodnie z zasadami MSSF na ryzyko kredytowe oraz zmniej-szeniem dochodowości działalności operacyjnej m.in. na skutek małego wolumenu no-wych kredytów. Straty dotknęły banki odpowiadające za 21,9% udziałów w rynku bankowym i dotyczyły przede wszystkim małych banków33.

W 2011 r. straty dotknęły prawie połowę rumuńskich instytucji kredytowych34 i wynikały z podobnych przyczyn, jak w 2010 r.35 Strata w ujęciu sektora została odno-towana także na koniec 2012 r. Obok przyczyn wskazywanych przez BNR w latach poprzednich pojawiły się również koszty przeszacowania zabezpieczeń36. W 2013 r. nega-tywne tendencje osłabiły się – odpisy na ryzyko kredytowe były mniejsze, a wynik na działalności operacyjnej uległ zwiększeniu. Sektor bankowy po trzech latach strat odno-tował niewielki zysk37. Rok 2014 zamknął się stratą 4,7 mld RON całego sektora ban-kowego. Straty w ujęciu rocznym odnotowały banki odpowiadające za 39,2% udziału w rynku. Przyczyną tego stanu rzeczy były, podobnie jak w latach poprzednich, niska dochodowość działalności operacyjnej spowodowana słabą akcją kredytową banków i problemy z niespłacanymi kredytami (odpisy)38.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że prężny rozwój rumuńskiego sektora ban-kowego został zahamowany przez skutki globalnego kryzysu finansowego i europej-skiego kryzysu zadłużeniowego dla rumuńskiej gospodarki. Problemy z jakością portfela kredytowego oraz niski przyrost nowych kredytów znalazły wyraźne odzwierciedlenie w wynikach instytucji kredytowych. Niezwykle ważna okazała się w tych warunkach zdolność rumuńskich instytucji kredytowych do zaabsorbowania strat. Bibliografia Banca Comerciala Romana S.A., Consolidated and Separate Financial Statements (The Group and

the Parent Bank) 31 December 2012.

Banca Comerciala Romana S.A., Consolidated and Separate Financial Statements (The Group and the Parent Bank) 31 December 2014.

Banca Transilvania S.A., Separate Financial Statements 31 December 2012 prepared in accordance with the International Financial Reporting Standards as endorsed by the European Union, free translation.

31 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2010, op. cit., s. 55-57. 32 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2011, op. cit., s. 53. 33 Ibid., s. 52-53. 34 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2012, op. cit., s. 68. 35 Ibid., s. 69. 36 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2013, op. cit., s. 66. 37 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2014, op. cit., s. 55. 38 National Bank of Romania, Financial Stability Report 2015, op. cit., s. 93-95.

471

Banca Transilvania S.A., Separate Financial Statements 31 December 2014 prepared in accordance with the International Financial Reporting Standards as endorsed by the European Union, free translation.

BRD – Groupe Société Générale S.A., Consolidated and Separate Financial Statements prepared in accordance with International Financial Reporting Standards as adopted by the European Union December 31, 2012.

BRD – Groupe Société Générale S.A., Consolidated and Separate Financial Statements prepared in accordance with International Financial Reporting Standards as adopted by the European Union December 31, 2014.

Emergency Ordinance No. 99 of 6 December 2006 on Credit Institutions and Capital Adequacy, Published in Monitorul Oficial al României, Part One, No. 1027 of 27 December 2006.

National Bank of Romania, Annual Report 2004, Bucharest 2005.






National Bank of Romania, Financial Stability Report 2006, Bucharest 2006.










Raiffeisen Bank SA, Situatii financiare separate 31 decembrie 2012 Intocmite in conformitate cu Standardele Internationale de Raportare Financiara adoptate de Uniunea Europeana.

Raiffeisen Bank SA, Situatii financiare separate 31 decembrie 2013 Intocmite in conformitate cu Standardele Internationale de Raportare Financiara adoptate de Uniunea Europeana.

Raiffeisen Bank, Raport Anual 2014, Situatii Financiare Consolidate si Separate.

UniCredit Tiriac Bank S.A. Separate Financial Statements 31 December 2012 prepared in accord-ance with International Financial Reporting Standards as endorsed by European Union.

UniCredit Tiriac Bank S.A. Separate Financial Statements 31 December 2014 prepared in accord-ance with International Financial Reporting Standards as endorsed by European Union.

Witryna internetowa BNR Interactive Database – Monetary and Financial Statistics − Aggregate Indicators for Credit Institutions: http://www.bnr.ro/Statistics-report-1124.aspx.

Witryna internetowa Eurostat: http://ec.europa.eu/eurostat/web/national-accounts/data/database.

472

Witryna internetowa Fitch Ratings: https://www.fitchratings.com/site/fitch-home/pressrelease?id= 993008.

Witryna internetowa Registrele BNR: http://www.bnro.ro/Registrele-BNR-717.aspx#IC.

Witryna internetowa ZF Prima Pagina: http://www.zf.ro/prima-pagina/raiffeisen-banca-pentru-locuinte-inghite-hvb-locuinte-3085632/.

23. Sektor bankowy Słowacji

(Witold Gradoń, Tomasz Zieliński) 23.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

System bankowy Słowacji zaczął się kształtować dopiero po rozpadzie Czechosło-wacji na Czechy i Słowację, który formalnie dokonał się 1 stycznia 1993 r. Obecnie jest to system dwuszczeblowy, na czele którego stoi bank centralny Słowacji − Narodowy Bank Słowacji (Národná Banka Slovenska). Został on utworzony 1 stycznia 1993 r. na mocy ustawy Rady Narodowej Republiki Słowackiej nr 566/1992 Coll.1 o Narodowym Banku Słowacji jako niezależnym banku centralnym Republiki Słowackiej. Od 1 stycz-nia 2009 r., kiedy Słowacja przyjęła walutę euro, Narodowy Bank Słowacji (NBS) stał się częścią Eurosystemu i we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym oraz innymi bankami centralnymi krajów strefy euro realizuje cel, jakim jest utrzymywanie stabilności cen. W związku z tym: - bierze udział we wspólnej polityce pieniężnej ustalonej przez Europejski Bank Cen-

tralny dla całej strefy euro, - emituje banknoty i monety EURO według odrębnych przepisów obowiązujących

w strefie euro, które regulują emisję banknotów i monet euro, - sprzyja harmonijnemu rozwojowi systemów płatności i rozliczeniowych, a także

reguluje, koordynuje i zapewnia obieg pieniądza, działanie systemów płatności i roz-liczeń,

- utrzymuje i zarządza rezerwami walutowymi oraz realizuje operacje walutowe zgod-nie z odrębnymi przepisami Eurosystemu,

- gromadzi dane statystyczne, - rozwija współpracę międzynarodową, - współpracuje z innymi bankami centralnymi, - utrzymuje stabilność finansową w strefie euro, - prowadzi inne działania wynikające z jego uczestnictwa w Europejskim Systemie

Banków Centralnych (ESBC)2. Najważniejszym organem NBS jest Zarząd Banku, który powinien się składać

z sześciu członków (zgodnie z art. 7 ustawy o Narodowym Banku Słowacji) powoływa-nych na 6 lat. Członkami Zarządu Banku są gubernator, dwóch wiceprezesów i trzech innych członków.

Gubernator i wiceprezesi są powoływani i odwoływani przez prezydenta Republiki Słowackiej na wniosek rządu i za zgodą Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Pozo-

1 Act on Národná banka Slovenska No 566/1992 Coll. z późn. zm. 2 http://www.nbs.sk/en/about-the-bank (dostęp: 15.02.2016).

474

stali członkowie Zarządu Banku są powoływani i odwoływani przez rząd na wniosek Gubernatora NBS.

Zarząd NBS podejmuje przede wszystkim decyzje związane z zasadami: - postępowania Narodowego Banku Słowacji i jej jednostek organizacyjnych w zakre-

sie realizacji wspólnej europejskiej polityki pieniężnej zgodnie z przepisami szcze-gólnymi dotyczącymi wspólnej europejskiej polityki monetarnej,

- prowadzenia i organizacji nadzoru nad rynkiem finansowym oraz sprawowania nad-zoru bezpośrednio przez Narodowy Bank Słowacji3.

Kolejnym ważnym zadaniem NBS jest sprawowanie nadzoru nad systemem (ryn-kiem) finansowym. Od 2006 r. nadzór w Słowacji jest zintegrowany, w wyniku czego NBS przejął nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym oraz rynkiem funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Ogólne zasady postępowania w zakresie nadzoru sprawowanego przez NBS zostały określone w specjalnie dedyko-wanej ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym (ustawa nr 747/2004 Coll. o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz zmianach i uzupełnieniach do niektórych ustaw4).

NBS stanowi także element Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (ESFS), który został utworzony 1 stycznia 2011 r. W związku z tym jest współodpowiedzialny za sprawowanie nadzoru nad systemem finansowym UE. Z kolei od czerwca 2013 r. NBS został upoważniony do prowadzenia polityki makroostrożnościowej w ramach nadzoru nad rynkiem finansowym. Zadaniami, jakie zostały w związku z tym nałożone na bank centralny w tym zakresie, są: identyfikowanie, monitorowanie i ograniczanie ryzyka systemowego w systemie finansowym, a tym samym wspieranie stabilności systemu finansowego jako całości5.

Ponadto NBS uczestniczy w jednolitym mechanizmie nadzoru (SSM), który zain-augurował działalność w listopadzie 2014 r. jako pierwszy filar unii bankowej w UE.

Zasady tworzenia i działalność banków komercyjnych oraz oddziałów banków za-granicznych w Słowacji są regulowane przez ustawę nr 483/2001 Call. o bankach oraz o zmianach i uzupełnieniach niektórych ustaw6. Zgodnie z zapisami wymienionej ustawy bank jest osobą prawną będącą spółką akcyjną z siedzibą na terytorium Republiki Sło-wackiej, która przyjmuje depozyty i udziela pożyczek (kredytów) na podstawie stosow-nego zezwolenia uprawniającego do wykonywania wzmiankowanych czynności bankowych. Bank może wykonywać także inne czynności, jeżeli są one określone w zezwoleniu, o którym była mowa.

Jednym z podstawowych warunków uzyskania licencji bankowej jest zapewnienie przez założycieli wpłaty środków pieniężnych na rzecz zarejestrowanego kapitału banku na poziomie nie mniejszym niż 16 600 000 euro (w przypadku banków oferujących kredyty hipoteczne minimalny kapitał ustalono na poziomie dwa razy wyższym − 33 200 000 euro).

Zgodnie z zapisami przytoczonej ustawy oddziałem banku zagranicznego jest z ko-lei jednostka organizacyjna banku zagranicznego znajdującego się na terytorium Repu- 3 http://www.nbs.sk/sk/o-narodnej-banke/bankova-rada-nbs (dostęp: 16.02.2016). 4 Act No 747/2004 Coll. of 2 December 2004 on Financial Market Supervision (and Amending Certain

Laws) z późn. zm. 5 http://www.nbs.sk/en/financial-market-supervision (dostęp: 25.02.2016). 6 Act No 483/2001 Coll. of 5 October 2001 on Banks (and Amending Certain Laws) z późn. zm.

475

bliki Słowackiej, która bezpośrednio wykonuje czynności bankowe i oferuje swoje usłu-gi na zasadzie jednego paszportu bankowego. W sumie na koniec 2015 r. na terenie Słowacji funkcjonowało 13 banków oraz 14 oddziałów banków zagranicznych.

Dokonując ogólnej charakterystyki systemu bankowego w Słowacji, można stwier-dzić, że cechuje go duża koncentracja kapitału pochodzącego głównie z zagranicy. Na koniec 2015 r. udział kapitału zagranicznego w systemie bankowym Słowacji wynosił prawie 95% (rys. 1), przy czym właścicielami są często te same grupy kapitałowe, które są obecne w polskich bankach.

Rys. 1. Udział kapitału krajowego i zagranicznego w systemie bankowym w Słowacji

w latach 2005-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku Słowacji (www. nbs.sk).

Kapitał zagraniczny na koniec 2015 r. pochodził łącznie z 11 państw europejskich, przy czym w strukturze tych krajów dominowały: Czechy (1529 mln euro), Austria (434,0 mln euro) i Luksemburg (434 mln euro).

Drugą cechą charakteryzującą system bankowy w Słowacji jest dość często zmie-niająca się ogółem liczba instytucji świadczących usługi bankowe (tabela 1). Daje się zauważyć, że zmiany te zachodziły głównie w przypadku oddziałów banków zagranicz-nych funkcjonujących w Słowacji. Kolejnym zjawiskiem, jakie można zaobserwować w latach 1993-2003, to stale malejąca liczba banków z kapitałem słowackim z 10 do 2, który to poziom utrzymał się do końca 2015 r. Jednocześnie można zaobserwować po-dwojenie liczby banków z kapitałem zagranicznym w ciągu lat 1993-2005, podczas gdy okres 2006-2015 charakteryzuje natomiast stopniowy spadek liczby tych banków do poziomu 11. Zmiany w ilości banków były związane z jednej strony z powstawaniem nowych podmiotów oraz procesem konsolidacji, a także zmianami struktury własno-ściowej sektora bankowego w Słowacji, które stały się możliwe pod rządami nowych regulacji prawnych przyjętych po rozpadzie Czechosłowacji.

10,4 10,4 8,2 6,7 9,1 9,4 7,6 7,3 5,9 5,6 5,9

89,6 89,6 91,8 93,3 90,9 90,6 92,4 92,7 94,1 94,4 94,1

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lata

Udz

iał

Udział kapitału krajowego Udział kapitału zagranicznego

476

Tabela 1. Liczba banków i oddziałów banków zagranicznych w Słowacji ze względu na źródło pochodzenia kapitału w latach 2005-2015

Rodzaj banku Lata

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Banki bez udziału kapitału zagranicznego 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2 2

Banki z udziałem kapitału zagranicznego 16 15 15 15 13 13 12 12 11 11 11

Oddziały banków zagranicznych 5 7 10 9 11 14 17 14 15 15 14

Ogółem 23 24 26 26 26 29 31 28 28 28 27

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku Słowacji (www.nbs.sk).

Uwzględniając zaprezentowane fakty dotyczące udziału kapitału zagranicznego, można zaryzykować stwierdzenie, że charakteryzowany sektor jest nie tyle słowacki, co w Słowacji. Tabela 2. Wyposażenie w kapitały własne sektora bankowego Słowacji w latach 2005-2015

Rodzaj

Lata

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

mln sk mln euro Banki komer-cyjne, w tym: 41 450,2 41 225,2 45 474,1 50 501,2 1 617,1 1 632,7 1 752,1 1 881,7 1 756,7 1 849,0 1 849,0

− banki bez udziału kapitału zagranicz-nego

3 249,1 3 249,1 2 640.0 3 360,0 143,9 143,9 143,9 153,9 153,9 153,9 153,9

− banki z udziałem kapitału zagranicz-nego

38 201,1 37 976,2 42 834,1 47 141,2 1 473,2 1 488,8 1 608,2 1 727,8 1 602,8 1 695,1 1 695,1

Oddziały banków zagranicznych

2 914,4 3 191,2 3 234,6 19 338,4 457,1 391,9 624,9 819,7 1 544,9 1 596,4 1 383,6

Suma 44 364,6 44 416,4 48 708,6 69 839,6 2 074,3 2 024,5 2 377,0 2 701,4 3 301,6 3 445,4 3 232,7

Źródło: Ibid.

W pierwszych latach po rozpadzie Czechosłowacji kluczowym problemem sektora bankowego Słowacji było właściwe wyposażenie kapitałowe, adekwatne do skali pro-wadzonej działalności i spełniające jednocześnie standardy określone przez Komitet Bazylejski. Analizując dane zaprezentowane w tabeli 2, daje się zauważyć, że w latach 2005-2015 w sposób systematyczny podnoszono poziom kapitałów własnych w sektorze bankowym Słowacji, dzięki czemu stawał się on coraz bardziej stabilny.

477


Działające na terenie Słowacji instytucje oferujące usługi bankowe to przede wszystkim banki o charakterze banków uniwersalnych, przy czym ponad połowa z nich (7) posiada oprócz zwykłej licencji bankowej także zezwolenie na świadczenie usług ban-kowości hipotecznej. W sektorze bankowym w Słowacji prowadzą również działalność 3 kasy budowlane (stavebná sporiteľňa) działające na zasadzie spółek akcyjnych (tabela 3) oraz 14 oddziałów instytucji kredytowych spoza Słowacji (tabela 4). Tabela 3. Rodzaje banków komercyjnych w Słowacji

Lp. Nazwa banku Ogólna charakterystyka Główni udziałowcy Liczba pracowników

1. Československá obchodná banka, a.s. (ČSOB, a.s.)

Bank uniwersalny z licencją na działalność hipoteczną

KBC 100% 2056

2. ČSOB stavebná sporiteľňa, a.s.

Bank specjalny − kasy budowlane

ČSOB 100% 112

3. Dexia banka Slovensko, a.s. (Prima banka Slovensko a. s.)


Dexia Kommunalkredit Bank AG 88,70%

710

4. OTP Banka Sloven-sko, a.s.


OTP Bank Rt. 97,23% 669

5. Poštová banka, a.s. Bank uniwersalny Istrokapital SE 93,813%, Slovenská pošta 5,001%

866

6. Privatbanka, a.s. Bank uniwersalny Penta Investments Limited 100% 159 7. Prvá stavebná

sporiteľňa, a.s. Bank specjalny – kasy budowlane

Bausparkasse Schwäbisch Hall 32,5%, Raiffeisen Bausparkasse 32,5%, Erste Bank der Öst. Sparkassen 25,02%, Slovenská sporiteľňa, a.s. 9,98%

407

8. Slovenská sporiteľňa, a.s.*


Erste Bank 100% 3848

9. Slovenská záručná a rozvojová banka, a.s.

Bank państwowy specjali-zujący się w finansowaniu małych i średnich przed-siębiorstw

Słowackie Ministerstwo Finansów 100%

165

10. Tatra banka, a.s.* Bank uniwersalny z licencją na działalność hipoteczną

Raiffeisen International Bank-Holding 73,88%

3442

11. VOLKSBANK Slovensko, a.s. (Sberbank Slov-ensko, a.s.)


Volksbank International AG 88,57%

707

12. Vseobecna uverova banka, a.s.* (VÚB BANKA, a.s.)


Intesa Holding International 96,5%

3492

13. Wüstenrot stavebná sporiteľňa, a.s.

Bank specjalny – kasy budowlane

Wüstenrot Verwaltungs und Dienstleistungen 60%, Wüstenrot & Württembergische AG 40%

249

* Banki o największej sumie bilansowej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku Słowacji (www.nbs.sk) oraz Związku Banków Słowackich (www.sbaonline.sk).

478

Tabela 4. Oddziały zagraniczne instytucji kredytowych w Słowacji

Lp. Nazwa Kraj pochodzenia Liczba pracowników 1. Banco Banif Mais S.A. Portugalia 19 2. BKS Bank AG Austria 20 3. Citibank Europe plc Irlandia 84 4. COMMERZBANK Aktiengesellschaft Austria 14 5. Fio banka Czechy 12 6. ING Bank N.V. Holandia 125 7. J & T Banka, a.s. Czechy 116 8. KDB Bank Europe Ltd. Węgry 7 9. Komerční banka, a.s. Czechy 38 10. mBank SA Polska 36 11. Oberbank AG Austria 41

12. UniCredit Bank Czech Republic and Slo-vakia, a.s. Czechy -

13. ZUNO BANK AG Austria 338

14. AKCENTA, spořitelní a úvěrní družstvo, pobočka Slovensko (Unia oszczędnościo-wo-kredytowa, odpowiednik SKOK)

Czechy 8

Źródło: Ibid.

Czynności, jakie mogą być oferowane przez bank uniwersalny, są dokładnie wy-mienione w wydanym zezwoleniu na prowadzenie działalności bankowej. Możliwe ich rodzaje są natomiast określone w ustawie bankowej, zgodnie z zapisami której czynno-ściami bankowymi są:

1) przyjmowanie depozytów i udzielanie kredytów, 2) świadczenie usług płatniczych i rozrachunkowych, 3) działania inwestycyjne, inwestycje i usługi pomocnicze świadczone na podstawie

odrębnej ustawy, a także inwestycje w papiery wartościowe na własny rachunek, 4) działalność handlowa banku na rachunek własny:

a) w złocie i instrumentach rynku pieniężnego w euro lub w walucie obcej, w tym wymiana walut,

b) w instrumenty rynku kapitałowego w euro lub w walucie obcej, c) w metalach szlachetnych, monetach pamiątkowych, monetach i banknotach ko-

lekcjonerskich oraz monetach obiegowych, 5) zarządzanie należnościami klientów, w tym usługi doradcze, 6) leasing finansowy, 7) udzielanie gwarancji, otwieranie i potwierdzanie akredytyw, 8) świadczenie usług doradztwa biznesowego, 9) emisja papierów wartościowych, udział w nich, a także świadczenie usług z tym zwią-

zanych, 10) pośrednictwo finansowe, 11) bezpieczne przechowywanie aktywów, 12) wynajęcie skrytek sejfowych, 13) dostarczanie informacji bankowych, 14) specjalne transakcje hipoteczne (zwane dalej „transakcjami hipotecznymi”), 15) wykonywanie funkcji o charakterze depozytariusza na podstawie odrębnych przepisów,

479

16) wymiana banknotów i monet, 17) wydawanie pieniądza elektronicznego7.

Działalność hipoteczną oferują banki na podstawie odrębnego zezwolenia, o czym była już mowa. Na koniec 2015 r. takich banków było 7 oraz 1 oddział banku zagranicz-nego (UniCredit Bank Czech Republic and Slovakia, a.s.). Zgodnie z przytaczaną ustawą przez tzw. transakcję hipoteczną należy rozumieć: 1) udzielanie kredytów hipotecznych i emitowanie w związku z tym listów zastawnych, 2) udzielanie pożyczek komunalnych i emitowanie w związku z tym obligacji komu-

nalnych8. Transakcje hipoteczne mogą być przeprowadzane zarówno w euro, jak i w walucie

obcej, z tym że w tym przypadku ryzyko kursowe, jakie się z nimi wiąże, ponosi bank lub oddział banku zagranicznego prowadzącego operacje hipoteczne (tzw. bank hipoteczny).

Cześć instytucji kredytowych działających w Słowacji funkcjonuje na zasadzie kas budowlanych (zob. tabela 3). Funkcjonują one na podstawie stosownej ustawy9, a celem ich działalności jest gromadzenie środków finansowych służących finansowaniu potrzeb mieszkaniowych na terytorium Republiki Słowackiej. 23.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Poddając analizie strukturę systemu bankowego w Słowacji, daje się zauważyć, że bankami o największej sumie bilansowej są: Slovenská Sporiteľňa, a.s. (20% aktywów systemu bankowego), VÚB BANKA, a.s. (19% aktywów systemu bankowego) oraz Tatra banka a.s. (16% aktywów systemu bankowego).

Największym bankiem komercyjnym w Słowacji, który jest jednoczenie najstar-szym bankiem wśród banków oszczędnościowych (jego początki sięgają XIX w.10), jest Slovenská Sporiteľňa a.s.11 W 1969 r. bank ten został wyodrębniony ze struktury Cze-chosłowackiego Państwowego Banku Oszczędnościowego, który powstał w 1953 r. i roz-począł działalność jako odrębny Słowacki Państwowy Bank Oszczędnościowy.

W 1990 r. uzyskał zezwolenie na świadczenie usług o charakterze uniwersalnym, dzięki czemu mógł rozszerzyć swoją ofertę o produkty i usługi adresowane do klientów instytucjonalnych i biznesowych, czego wyrazem była m.in. aktywność na rynku pie-niężnym i kapitałowym od samego początku ich powstania, czyli od 1991 r.

Trzy lata później bank ten został przekształcony w spółkę akcyjną i zaczął działal-ność pod nazwą Slovenská Sporiteľňa a.s. (Słowackiego Banku Oszczędnościowego SA), który oprócz klasycznych produktów i usług o charakterze uniwersalnym może również prowadzić działalność na rynku kredytów hipotecznych oraz walutowym. Bank ten jest pierwszym na terenie Słowacji, który otrzymał licencję na wydawanie i akcep-towanie kart sieci VISA International.

W 2001 r. doszło do sprzedaży przez słowackie Ministerstwo Finansów pakietu większościowego akcji banku austriackiemu Erste Bank, dzięki czemu Slovenská Spori-teľňa a.s. stał się częścią grupy finansowej Erste Banku der österreichischen Sparkassen AG. 7 Act No 483/2001 Coll., op. cit., art. 2. 8 Ibid., art. 67. 9 Act of the National Council of the Slovak Republic No 310/1992 Coll. of 6 May 1991, Home Savings Act. 10 Bank ten powstał w 1825 r. jako Pierwszy Oszczędnościowy Bank w Słowacji. 11 Na podstawie: www.slsp.sk (dostęp: 25.02.2016).

480

Obecnie Slovenská sporiteľňa a.s. kompleksową ofertę adresuje do klientów indy-widualnych, korporacyjnych (zarówno duże korporacje, jak i małe i średnie przedsię-biorstwa), a także gminy i jednostki typu non profit. Łącznie bank obsługuje 2,3 miliona klientów i dominuje w systemie bankowym w Słowacji pod względem sumy aktywów, wielkości udzielonych kredytów, przyjętych depozytów, liczby oddziałów (około 300 oddziałów i 17 centrów handlowych) oraz bankomatów (ponad 780).

Opisywany bank jest poddawany ocenie ratingowej. Według ostatniej oceny doko-nanej przez Fitch Ratings długoterminowa ocena została ustalona na poziomie BBB+, natomiast rating krótkoterminowy wyniósł F2. Ogólnie agencja uznała, że perspektywa banku jest stabilna.

Drugi pod względem sumy bilansowej bank w Słowacji rozpoczął działalność ope-racyjną 1 stycznia 1996 r. na podstawie zezwolenia z 24 kwietnia 1995 r.12 Jego geneza jest jednak związana z działalnością Credit Banku, który powstał 1 stycznia 1990 r. poprzez wydzielenie działalności handlowej dedykowanej klientom korporacyjnym w Repu-blice Słowackiej od Czechosłowackiego Banku Państwowego jako państwowa instytucja finansowa. W 1992 r. bank ten został przekształcony w spółkę akcyjną należącą do Fun-duszu Majątku Narodowego.

Prawdziwy przełom w działalności banku wiąże się z prywatyzacją. Pod koniec 2001 r. większościowy pakiet udziałów (97,02% udziału w kapitale zakładowym spółki) w VUB a.s. nabyła włoska grupa bankowa IntesaBci (obecnie Intesa Sanpaolo) z siedzibą w Turynie i Mediolanie13.

Bank ten zapewnia pełny zakres usług bankowych dla klientów sektora publicznego, korporacyjnych i instytucjonalnych, który jednocześnie może świadczyć usługi banko-wości hipotecznej. Trzon oferty stanowią kredyty hipoteczne i konsumpcyjne, depozyty, płatności, a także produkty i usługi bankowości korporacyjnej oraz związane z finanso-waniem zagranicznej działalności gospodarczej.

Oprócz klasycznej oferty bankowej poprzez spółki zależne i stowarzyszone VUB Banka a.s. oferuje także usługi funduszy inwestycyjnych (VUB Asset Management), leasingowe (VUB Leasing), emerytalne (VUB Generali), finansów osobistych (Consu-mer Finance Holding) i faktoringowe (VUB Factoring).

Usługi i produkty oferowane przez VUB Banka a.s. są dostępne dzięki rozległej sieci oddziałów, która obejmuje 209 oddziałów detalicznych i 32 oddziałów korporacyj-nych obsługujących małe i średnie przedsiębiorstwa. W strukturze organizacyjnej VUB Banka a.s. utworzono również 11 tzw. centrów hipotecznych specjalizujących się w pełnej obsłudze związanej z finansowaniem budownictwa mieszkaniowego. Aktualnie VUB Banka a.s. obsługuje 1,2 mln klientów.

Bank ten został także poddany ocenie ratingowej przez agencję Moody’s. Według ostatniej oceny z czerwca 2015 r. dla lokat długoterminowych otrzymał on ocenę na poziomie A2, lokat krótkoterminowych P-1 z perspektywą stabilną, natomiast listy za-stawne VUB Banku a.s. uzyskały ocenę długoterminową na poziomie Aa2.

12 Na podstawie: www.vub.sk (dostęp: 25.02.2016). 13 Grupa finansowa Intesa Sanpaolo założona w styczniu 2007 r. w wyniku fuzji największych banków wło-

skich: Banca Intesa i Sanpaolo IMI. Oba banki miały przed połączeniem znaczącą pozycję na włoskim ryn-ku finansowym i znacznie przyczyniły się do procesu konsolidacji włoskiego sektora bankowego.

481

Trzecim pod względem wielkości sumy aktywów w Słowacji jest Tatra banka a.s.14 Został on założony w grudniu 1991 r. jako pierwszy i przez dłuższy czas jedyny prywat-ny bank w Słowacji. Cele, jakie postawili sobie jego założyciele, to stworzenie banku uniwersalnego z kompleksową ofertą usług bankowych. Tatra banka a.s. nawiązuje do tradycji najstarszej instytucji finansowej na ziemiach Słowacji, a mianowicie przedwo-jennego Tatra banka a.s., którego historia sięga XIX w.15

Rozpoczęcie działalności przez Tatra banka a.s. wiąże się z otwarciem pierwszego oddziału w Bratysławie, który później posłużył jako siedziba banku. Bank od samego początku stawiał na nowoczesność i do dzisiaj jest liderem w Słowacji we wdrażaniu innowacyjnych produktów i usług finansowych. Przykładowo wszystkie nowo otwierane oddziały banku funkcjonowały od samego początku w systemie on-line, co pozwoliło klientom korzystać ze swoich rachunków w dowolnej placówce banku. Wdrożony system obrotu walutami Reuters uprościł zakupy waluty obcej przez klientów. Tatra banka a.s. aktywnie bierze udział w rozwoju rynku kart płatniczych w Słowacji (przykładowo jest jednym z założycieli i udziałowców Słowackiego Centrum Autoryzacyjnego − ACS a.s., zainstalował pierwsze bankomaty w oddziałach w Bratysławie i Koszycach, jako pierwszy zaczął wydawać do rachunków bieżących karty płatnicze systemu Eurocard/Mastercard). Ponadto Tatra banka a.s. był jedną z pierwszych instytucji działających na rynku usług facto-ringowych oraz był przez długi czas jedynym agentem Western Union na terenie Słowacji.

Tatra banka a.s. jest także liderem bankowości internetowej, której wdrożenie w 1998 r. pomogło bankowi znacznie poszerzyć zakres usług bankowych. Innym przy-kładem bycia liderem we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań w sektorze bankowym w Słowacji jest założenie przez Tatra banka a.s. pierwszego w Słowacji banku interne-towego Eliot.

W 2001 r. Tatra banka zadebiutował na rynku kredytów hipotecznych. W 2002 r. skoncentrował swoją uwagę na klientach korporacyjnych, w związku z czym stworzył do ich obsługi 15 korporacyjnych centrów regionalnych, dzięki którym bank zbliżył się przede wszystkim do sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP).

W 2009 r. Tatra banka a.s. jako pierwszy bank w Słowacji wdrożył bankowość mobilną. W tym samym roku stał się pierwszym bankiem w Słowacji, który rozpoczął handel złotem inwestycyjnym.

Wysiłki Tatra banku związane z pionierskim wprowadzaniem innowacji finanso-wych zostały zauważone przez wiele organizacji oceniających jakość świadczenia usług bankowych (np.: EUROMONEY, THE BANKER, World Finance Banking Awards, GLOBAL FINANCE), czego wyrazem jest aż 88 prestiżowych nagród, jakie otrzymał w swojej 25-letniej historii.

Tatra bank jest także poddawany stałej ocenie przez agencje ratingowe. Przykła-dowo Moody’s Investors Service w grudniu 2015r. przyznał długookresową ocenę depo-zytom na poziomie Baa1z perspektywą stabilną, natomiast krótkoterminowy rating de-pozytów to Prime-2.

14 Na podstawie: http://www.tatrabanka.sk (dostęp: 25.02.2016). 15 Po 1989 r. nowa sytuacja polityczna pozwoliła na nowo utworzyć Tatra banka a.s. i przyjąć nazwę orygi-

nalnego banku, rozpoczynając erę nowoczesnej bankowości w Słowacji.

482


Sektor bankowy w Słowacji, podobnie jak w Czechach, zdominował system finan-sowy. Jego aktywa wynoszące w 3. kwartale 2015 r. 67,4 mln euro stanowiły ponad 72% aktywów całego systemu finansowego (rys. 2).

Rys. 2. Struktura aktywów głównych segmentów systemu finansowego Słowacji w 3. kwartale 2015 r.

Źródło: Ibid.

Wielkość sektora bankowego Słowacji w relacji do PKB (w cenach bieżących) kształtuje się w latach 2005-2015 na poziomie między prawie 68% w 2006 r. a ponad 88% w 2015 r. (rys. 3). Wynik ten świadczy o tym, że suma aktywów systemu banko-wego w Słowacji nie rośnie szybciej niż PKB. Warto natomiast podkreślić, że zjawisko to nie jest typowe dla innych krajów regionu, w których suma aktywów sektora banko-wego przekroczyła już w wielu przypadkach wartość PKB. Choć w ciągu ostatnich kilku lat relacja aktywów sektora bankowego do PKB wykazuje tendencję rosnącą, to można zaryzykować stwierdzenie, że w najbliższych latach nie grozi gospodarce Słowacji zja-wisko finansjalizacji.

Rys. 3. Udział sektora bankowego w PKB w latach 2005-2015

Źródło: Ibid.

72,32

7,36 8,22 6,02 6,07

01020304050607080

Banki Ubezpieczyciele Fundusze emerytalne funduszeinw estycyjne

Instytucjefactoringow e,

leasingow e i inneKategoria intytucji finansowej

proc

.

75,567,7 71,3

74,9

86,2 83,7 81,8 82,2 82,5 84,9 88,4

0102030405060708090

100

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

lata

Proc

.

Aktywa/PKB

Instytucje faktoringowe,

leasingowe i inne

Funduszeinwestycyjne

proc

.

483

Niemniej aktywa sektora bankowego wykazują w ostatnich latach systematyczną tendencję rosnącą (tabela 5). W okresie 2005-2015 uległy one prawie podwojeniu − wzrosły z poziomu 37,2 mld euro do ponad 69 mld euro. Tabela 5. Struktura aktywów systemu bankowego w Słowacji w latach 2005-2015

Wyszczególnie-nie

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 mld skk mln euro

Suma aktywów 1 431 1 432 1 685 1 924 54 466 56 375 57 640 59 565 60 950 64 159 69 011 1. Gotówka 14 17 18 36 675 630 718 738 733 844 912 2. Kredyty dla

instytucji fi-nansowych i klientów nie-finansowych

1 030 1 009 1 231 1 472 37 455 38 500 40 007 41 707 43 753 47 116 51 507

3. Papiery warto-ściowe inne niż akcje

315 320 352 318 13 245 14 092 13 394 13 643 13 209 12 876 13 342

4. Jednostki uczestnictwa funduszy ryn-ku pieniężnego

0 0 0 0 5 0 0 0 0 0 444

5. Akcje i inne udziały 10 8 12 15 528 489 544 564 643 606 211

6. Środki trwałe 28 28 27 28 826 758 873 819 788 746 719 7. Pozostałe

aktywa 34 51 43 56 1 732 1 907 2 103 2 095 1 824 1 971 1 876


W poddanym analizie okresie dominującą pozycję aktywów w systemie bankowym Słowacji stanowiły należności od klientów niefinansowych oraz instytucji finansowych, a także papiery wartościowe (tabela 6). Tabela 6. Struktura pasywów systemu bankowego Słowacji w latach 2005-2015

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

mld skk mln euro Suma pasywów 1 431 1 432 1 685 1 924 54 466 56 375 57 640 59 565 60 950 64 159 69 011 1. Depozyty 1 202 1 159 1 387 1 572 42 963 44 384 44 406 45 988 46 886 49 338 53 893 2. Instrumenty

dłużne 48 69 90 107 3 529 3 456 3 529 3 504 3 712 3 946 4 272

3. Kapitał i rezerwy 137 137 146 186 6 532 6 999 7 860 8 400 8 846 9 112 9 198 4. Pozostałe pasywa 44 67 61 60 1 441 1 536 1 845 1 673 1 506 1 763 1 648

Źródło: Ibid.

Z kolei w strukturze pasywów sektora bankowego w Słowacji zdecydowanie do-minują depozyty (ich udział oscyluje wokół 80%). Istotną pozycją są także kapitały i utworzone rezerwy, które stanowią o bezpieczeństwie systemu bankowego jako całości. W latach 2005-2008 przypadało na nie więcej niż 10% pasywów. Później można zaob-serwować wzrost udziału tej pozycji pasywów do poziomu maksymalnego 14,5% w 2008 r. (na koniec 2015 r. – 13,3%). W ciągu lat 2005-2015 można zaobserwować

484

stały wzrost poziomu kapitałów własnych, przy czym dynamika wzrostu świadczy o tym, że w głównej mierze były one zasilane zatrzymanymi zyskami.

Poziom kapitałów własnych sektora bankowego jest oceniany przede wszystkim pod kątem spełnienia regulacyjnych wymogów kapitałowych. W przypadku systemu bankowego Słowacji wartości wskaźników ukazujących adekwatność kapitałową (tabela 7) kształtują się na poziomach wyższych od regulacyjnego minimum. Dbałość o odpowiednie wyposażenie banków w kapitał własny wynika z ekspozycji na ryzyko, które wiąże się z działalnością bankową. Tabela 7. Wskaźniki adekwatności kapitałowej sektora bankowego w latach 2010-2015 2. kwartał

Wyszczegól-nienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

2015 2.

kwar-tał

Kapitał regula-cyjny do aktywów ważonych ryzykiem

14,8 13,0 12,8 11,1 12,6 12,7 13,4 15,7 16,5 17,3 17,5

Tier 1 do aktywów ważonych ryzykiem

15,0 13,2 12,3 10,7 11,4 11,6 12,4 14,7 14,4 16,0 16,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku Słowacji (www.nbs.sk) oraz MFW (Slovak Republic, IMF Country Report No. 16/13, January 2016, s. 34; Slovak Republic, IMF Country Report No. 12/178, July 2012, s. 39).

Najbardziej charakterystyczny rodzaj ryzyka, jaki towarzyszy bankom i wpływa na

stabilność sektora bankowego jako całości, wiąże się z pogorszeniem jakości portfela kredytowego. Powodem tego mogą być niekorzystne zmiany zachodzące zarówno w go-spodarce krajowej, jak i zewnętrznej (tabela 8). Tabela 8. Wskaźnik jakości portfela kredytowego systemu bankowego w Słowacji w latach 2005-2015

Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Należności stracone/ suma należności w portfelu inwestycyjnym (%) (non-performing loan ratio − NPLR)

2,50 2,18 1,87 2,08 4,53 5,18 5,18 4,73 4,70 4,75 4,21


Wartość relacji należności przeterminowanych do sumy wszystkich należności w portfelu bankowym po wzroście w latach 2007-2011 z poziomu 1,87% do 5,18% w kolejnych latach zaczęła spadać do 4,21% w 2015 r. Relację tę oraz tendencję należy uznać za bezpieczną i niestwarzającą nadmiernego zagrożenia dla stabilności systemu bankowego w Słowacji.

485


Istotnym obszarem charakteryzującym sektor bankowy w Słowacji jest ocena jego rentowności. Analiza zostanie przeprowadzona z wykorzystaniem wybranych wskaźni-ków wyznaczonych na podstawie rachunku zysków i strat (rys. 4).

Rys. 4. Wybrane wskaźniki rachunku zysków i strat sektora bankowego w latach 2005-2015

Źródło: Ibid.

Ważna z punktu widzenia oceny efektywności (produktywności) działania wydaje się analiza dwóch wskaźników, a mianowicie przychodów odsetkowych do sumy akty-wów oraz kosztów operacyjnych do sumy aktywów. W przypadku pierwszego z nich daje się zauważyć pozytywny trend w latach 2005-2011 (wzrost z poziomu 2,4% do 3,1%). Po tym okresie następuje względna stabilizacja, która pogarsza się w ostatnim roku poddanym analizie. Natomiast w przypadku drugiego ze wskaźników można zaob-serwować względną stabilizację na poziomie oscylującym wokół 2%, przy czym tenden-cja ta nieznacznie się pogorszyła w ostatnim roku analizy. Analiza zachowania tych wskaźników uprawnia do stwierdzenia, że nieznacznie rośnie efektywność zarządzania aktywami banków.

Końcowa ocena rentowności sektora bankowego w Słowacji opiera się na analizie kluczowych wskaźników rentowności: ROA (zysk netto/aktywa ogółem) oraz ROE (zysk netto/Tier 1 kapitału), których wartości zaprezentowano na rys. 5.

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Lata

proc

.

przychody odsetkowe/suma aktywów przychody pozaodsetkowe/suma aktywów

koszty operacyjne/suma aktywów

486

Rys. 5. Poziom wskaźnika ROA i ROE dla systemu bankowego w Słowacji w latach 2005-2015

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku Słowacji (www.nbs.sk) oraz MFW (Slovak Republic, IMF Country Report No. 16/13, January 2016, s. 34; Slovak Republic, IMF Country Report No. 12/178, July 2012, s. 39).

Analiza wskaźników rentowności ukazuje negatywny wpływ wywołany kryzysem

finansowym, jaki daje się zauważyć w 2009 r. (podobny spadek rentowności odnotowa-no w 2011 r.). Później rentowność zarówno aktywów, jak i kapitałów własnych systema-tycznie rośnie, przy czym wartość ROA osiąga wartość najwyższą w analizowanym okresie, podczas gdy ROE nie osiągnęło maksimum odnotowanego w 2005 r.

Ogólnie można stwierdzić, że system bankowy w Słowacji jest w miarę stabilny, co jest efektem dość konserwatywnego sposobu zarządzania bankami i prowadzenia przez nie działalności. O słowackim sektorze bankowym w największym skrócie można zatem powiedzieć, że jest to mały rynek bankowy charakteryzujący się dużą koncentracją kapi-tału, z wyraźnie widoczną dominacją inwestorów zagranicznych. Bibliografia Act No 483/2001 Coll. of 5 October 2001 on Banks (and Amending Certain Laws) z późn. zm.

Act No 747/2004 Coll. of 2 December 2004 on Financial Market Supervision (and Amending Certain Laws) z późn. zm.

Act of the National Council of the Slovak Republic No 310/1992 Coll. of 6 May 1991, Home Savings Act.

Act on Národná banka Slovenska, No 566/1992 Coll. z późn. zm.

Slovak Republic, IMF Country Report No. 12/178, July 2012.

Slovak Republic, IMF Country Report No. 16/13, January 2016.

www.nbs.sk.

1,21,3

1

1,2 1,2

1

1,31,2

1,5

0,7

0,6

16,9 16,6 16,615,4

12,6

9,1

10,7 10,4

12,5

6,96,7

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

2 kw.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015lata

ROA

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

ROE

ROAROE

487

www.nbs.sk/en/about-the-bank.

www.nbs.sk/sk/o-narodnej-banke/bankova-rada-nbs.

www.sbaonline.sk.

www.slsp.sk.

www.tatrabanka.sk.

www.vub.sk.

24. Sektor bankowy Słowenii

(Joanna Żabińska, Łukasz Szewczyk) 24.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Sektor bankowy w Słowenii przeszedł bardzo długą drogę od okresu silnie scentra-lizowanego sektora z czasów jugosłowiańskich. Banki w Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii, której częścią do 25.06.1991 r. była Słowenia, mogły być tworzo-ne, zarządzane i posiadane tylko przez podmioty państwowe. Pomimo zniesienia barier ograniczających możliwość prowadzenia działalności bankowej, Ljublajnska Banka Group przez długi czas dominowała w sektorze bankowym. W skład grupy wchodziły Ljubljanska Banka oraz 12 mniejszych banków członkowskich. Pod koniec 1991 r. Lju-bljanska Banka Group posiadała 81% aktywów całego sektora bankowego w Słowenii. Kolejnymi bankami mającymi największy udział w aktywach sektora bankowego były SKB Banka oraz Abanka, posiadające około 10% aktywów1.

Po odzyskaniu niepodległości przez Słowenię sektor bankowy zmagał się z trzema głównymi problemami2: • 30-40% kredytów udzielonych przez banki było kredytami zagrożonymi, • praktycznie nie występowała konkurencja między bankami, • nadzór oraz regulacje bankowe ustępowały standardom państw rozwiniętych.

W celu rozwiązania powyższych problemów oraz dostosowania sektora bankowe-go do zmieniających się warunków gospodarczych podjęto wiele działań o charakterze systemowym. Rząd znacjonalizował banki, które były na granicy upadłości (Ljubljanska Banka, Kreditna Banka Maribor), rozpoczęto również procesy podziału banków oraz prywatyzacji banków regionalnych. Rezultaty tych działań zaczęły być widoczne już w 1994 r., kiedy banki Nova Ljubljanska Banka i Nova Kreditna Banka Maribor zaczęły wykazywać dodatnie przepływy pieniężne i generować zysk3.

Najistotniejszymi wydarzeniami ostatniego dwudziestolecia było niewątpliwie wej-ście Słowenii do struktur Unii Europejskiej (2004) i przyjęcie wspólnej waluty euro (2007). Wydarzenia te wzmocniły integrację transformującego się systemu finansowego Słowenii z europejskim systemem finansowym4.

W strukturze systemu finansowego Słowenii banki odgrywają dominująca rolę. W 2015 r. w Słowenii funkcjonowało 17 banków komercyjnych, 3 banki oszczędno-ściowe, 4 oddziały instytucji kredytowych z krajów strefy euro i jedno przedstawiciel-stwo. Liczbę banków w latach 2004-2015 prezentuje tabela 1.

1 Slovenia. Economic Transformation and EU Accession, A World Bank Country Study 1999, Vol. 11, s. 62. 2 Ibid. 3 Ibid., s. 63. 4 OECD: Slovenia, Review of the Financial System, October 2011, s. 12.

489

Tabela 1. Liczba banków w Słowenii w latach 2004-2015

Wyszczególnie-nie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Banki komercyj-ne i oszczędno-ściowe

- 25 25 27 21 22 22 22 20 20 20 20

Oddziały insty-tucji kredyto-wych

- 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4

Źródło: European Central Bank: Report on Financial Structures, October 2015, s. 59.

Strukturę własnościową banków pod względem wielkości kapitałów przedstawia tabela 2. Tabela 2. Struktura własności sektora bankowego pod względem kapitału (w %)

Wyszczególnie-nie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Nierezydenci 32,4 34,9 37,7 37,8 38,2 36,5 37,1 39,2 42 31,9 30,3 Rząd centralny 19,1 18,2 17,9 15,1 17,7 20,5 20,1 22,7 22,8 60,1 63,0 Pozostałe podmioty krajowe

48,5 46,9 44,4 47,1 44,1 43 42,8 38,1 35,2 8,0 6,7

Źródło: Bank of Slovenia: Financial Stability Review, różne lata.

Patrząc na dane w tabeli 2, można zauważyć, że dominującymi podmiotami w ka-pitale banków w Słowenii są podmioty krajowe (w tym rząd centralny). Największa zmiana w strukturze własności w sektorze bankowym w Słowenii nastąpiła w 2013 r. Była ona spowodowana dokapitalizowaniem 5 banków przez rząd Słowenii, co spowo-dowało wzrost udziałów rządu w kapitale z 22,8% w 2012 r. do 60,1% w 2013 r.

Biorąc pod uwagę fakt, że Słowenia, jako kraj członkowski strefy euro, jest częścią Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (SSM), wybrane banki spełniające kryteria istot-ności są bezpośrednio nadzorowane przez Europejski Bank Centralny. Pośród nich zna-lazły się banki zaprezentowane w tabeli 3. Tabela 3. Banki w Słowenii objęte nadzorem w ramach SSM (stan na 30.12.2015)

Nazwa banku Grupa bankowa Kryterium kwalifikacji 1 2 3

SKB Banka d.d. Société Générale Wielkość (suma aktywów powyżej 1000 mld euro)

Banka Koper d.d. Intesa Sanpaolo Wielkość (suma aktywów

w przedziale 500 mld-1000 mld euro)

Unicredit Banka Slovenija d.d. UniCredit Wielkość (suma aktywów

w przedziale 500 mld-1000 mld euro)

Banka Sparkasse d.d. Erste Group Bank Wielkość (suma aktywów w przedziale 150-300 mld euro)

Raiffeisen Banka d.d. Raiffeisen Zentralbank Österreich Aktiengesellschaft

Wielkość (suma aktywów w przedziale 125-150 mld euro)

4

c

Ź

dKV 2

wPb

kis

R

Ź

5

490

cd. t

Nov

N

Źród

d.d. KranVip

24.2

wydPrawbank

krajinwstor

Rys.

Źród

5 Eu

0

tabe

S

va K

Nova

dło: E

PoLju

nj Hava

2. RBa

dawwo ki k

Baoweestoów

. 1. Ui

dło: B

urop

eli 3

Sperb

redit

A

a Lju

Europ

od nubljHra

a d.d

Rodank

wanyban

komanke (worówzag

Udzi kra

Bank

pean

bank

tna B

Aban

ubljanLjub

pean

nadzananiln

d. or

dzajki wych nkow

mercyki w wrazw zagran

ział wajowk of S

Cent

1 k Ban

Bank

nka d

nskabljan

n Cen

zorea, Dnicaraz P

je dw Sło

przwe yjneSło

z z agra

niczn

w rywychSlove

tral B

nka d

ka M

d.d.

a Banna

ntral

em eže

a LoProb

domowezez (Bae. Icowebananicnyc

ynkuh poenia:

Bank

d.d.

aribo

nka d

Ban

Banlna

on dban

minenii Ban

ankinch uenii nkamcznyh i k

u band wz: Fin

k: Li

or d.

d.d.

nk: L

nkuBan

d.d.nka d

ująma

nk Sng A

udzimo

mi oych.kraj

nkówzglę

nanci

ist of

d.

List o

u Słonka, Kd.d.

ącycają cSłowAct)ał w

ożnaoszc Udjow

w z ędemial St

f Sup

of Su

owea Slo

Kranj.5

ch icharwen) z

w aka poczęddzia

wych

więm witabil

pervi

uperv

enii oven

nj H

instraktnii. 200

ktywodziednośał wh po

kszoielkoity R

ised

Sper

NK

Ab

N

vised

poznije

Hypo

tytuter uPod

07 rwachelićścio

w rynd w

ościoości Revie

Enti

rban

KBM

bank

NLB

d Ent

zoste d.do A

ucjiuniwdstar. Wh seć na owynku

wzgl

owyakty

ew, r

ities,

2 nk Eu

M Gr

a Gr

Grou

tities

tałyd., F

Alpe

i krwersawę W słekto

trzyymi)u banlęde

ym uywóróżne

30 D

urope

oup

roup

up

s, 30

y naFact-Ad

redysalnpra

oweora by gr) orankó

em w

udziaów (we lata

Dece

e

Dec

astęptor dria-

ytowny. Dawneńskbankrupyaz b

ów zwiel

ałemw %a.

embe

cemb

pująBan-Ba

wycDzi

ną ickimkowy: dbankz wilkoś

m inw%)

er 20

ber 20

ące nka anke

chiałajch d

m sekwegodużeki zięksści a

west

015.

ZnaJe

Je

Sum

015.

band.d

e d.

ją odziaktoro w e baz wiszośakty

toró

aczącedna

inst

edna inst

ma ak

nki: d., Gd.,

one ałalnrze 201

ankiięksścioywó

ów z

ce akz trz

tytucw

z trztytuc

wktyw

PK

DeGorePrim

na pnoścban14 ri kraszośowymów p

zagra

3ktywzech cji kr

w Słozech cji kr

w Słowów KB Sł

elavenjsmor

podci snkowr. wyajowściowm u

prze

anic

3 a tranajw

redyowen

najwredy

owenprzełowe

vskaska rska

dstawstanowymynowe, wym

udziedsta

znyc

ansgrwięk

ytowynii więk

ytowynii ekracenii

a HrBan

a hr

wieowim dosił ma

m uiałemawi

ch

ranickszycych

kszycych

cza 2

raninka rani

lici usomi95%

ałe budzim ina ry

czne ch

ch

20%

lnicd.dlnic

encjstawinuj

%. bankałemnwe

ys. 1

ca d., ca

ji wa ją

ki m e-1.

491

Należy zauważyć, że w słoweńskim sektorze bankowym dominują banki z więk-szościowym udziałem inwestorów krajowych. Nieznaczne wahania wartości wskaźnika w zakresie banków klasyfikowanych do kategorii: małe i duże, są związane z procesami konsolidacji (np. w 2008 r. nastąpiło przejęcie trzech banków przez bank NLB, co spo-wodowało wzrost udziału w rynku dużych banków krajowych)6.

Sektor bankowy w Słowenii cechuje się umiarkowanym stopniem koncentracji. Biorąc pod uwagę 3 największe banki komercyjne w sektorze (Nova Ljubljanska Banka − NLB, Nova Kreditna Banka Maribor − NKBM i Abanka), ich udział w aktywach i pa-sywach całego sektora bankowego w latach 2004-2014 przyjmuje wartości z przedziału 40-55% (w zależności od kategorii bilansowej). Należy zauważyć, że współczynnik koncentracji aktywów ogółem w trzech największych bankach w badanym okresie wy-kazuje tendencję spadkową (z 52% w 2004 r. do 43,2% w 2014 r.). Problem ten ilustruje tabela 4. Tabela 4. Udział w rynku trzech największych banków w latach 2004-2014 (w %)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Aktywa ogółem 52,0 50,6 49,7 49,0 47,7 47,7 45,7 47,7 45,7 44,7 43,2 Kredyty dla sektora niefinan-sowego

50,5 49,2 47,9 47,0 46,7 46,0 46,7 46,0 45,9 44,4 42,5

Zobowiązania wobec sektora niefinansowego

55,3 54,1 54,0 54,2 55,9 55,7 55,9 55,7 54,3 53,1 49,7

Zobowiązania wobec banków 49,0 49,7 47,2 41,4 48 46,3 48,0 46,3 53,9 53,6 52,3


W Słowenii oprócz banków komercyjnych funkcjonują również trzy banki osz-czędnościowe (Delavska hranilnica, Hranilnica LON, Primorska hranilnica Vipava). Ich działalność skupia się przede wszystkim na przyjmowaniu depozytów i udzielaniu kre-dytów oraz realizacji zleceń płatniczych klientów. 24.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Do grona trzech największych banków (pod względem wielkości aktywów) zalicza się banki NLB (Nova LJubljanska Banka), NKBM (Nova Kreditna Banka Maribor) i Abanka.

Największym bankiem w Słowenii jest NLB (Nova Ljublajnska Banka). Bank ten wchodzi w skład grupy NLB, największej słoweńskiej grupy międzynarodowej. Aktywa banku w 2014 r. stanowiły 22,9% aktywów sektora bankowego. Oprócz usług banko-wych grupa oferuje również usługi ubezpieczeniowe, faktoringowe, leasingowe czy asset management. Grupa działa w kilku krajach europejskich, m.in. Bośni i Hercegowi-nie, Macedonii, Kosowie czy Serbii7.

6 Bank of Slovenia: Financial Stability Review, May 2009, s. 67. 7 Strona internetowa NLB Group: nlbskupina.si (dostęp: 11.02.2016).

492

Drugim pod względem wielkości aktywów (8,4% sumy aktywów sektora w 2014 r.) bankiem jest NKBM (Nova Kreditna Banka Maribor), który w obecnym kształcie funkcjo-nuje od 1991 r., choć jego historia sięga XIX w. Jest on częścią grupy finansowej Nova KBM Group, w skład której wchodzą firmy zajmujące się sprzedażą produktów inwesty-cyjnych, leasingowych oraz bankowych przez sieć oddziałów Poczty Słoweńskiej8.

Kolejnym w grupie największych banków w Słowenii jest bank Abanka (6,7% ak-tywów sektora w 2014 r.). Rozpoczął on swoją działalność w 1955 r. jako oddział Jugo-słowiańskiego Banku Handlu Zagranicznego. Jako samodzielny bank rozpoczął funkcjo-nowanie w 1990 r. Bank ten stanowi istotny element słoweńskiego sektora bankowego, sprzedając produkty bankowe wszystkim typom klientów. Bank jest częścią grupy ban-kowej Abanka Vipa9.

Analizując wybrane dane finansowe największych banków, należy zauważyć, że kryzys finansowy bardzo dotknął sektor bankowy w Słowenii. Analiza sprawozdań fi-nansowych tych banków pokazuje, że podstawowe wskaźniki finansowe charakteryzują-ce kondycję banków kształtowały się na niewłaściwym poziomie. Podstawową przyczy-ną tego stanu rzeczy był znaczący wzrost kredytów zagrożonych w bankach w okresie kryzysu (tabela 5). Tabela 5. Udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym trzech największych banków

w Słowenii w latach 2004-2014 (w %)

Banki 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 NLB - 1,44 1,01 1,7 2,5 4,5 10,5 17,9 26 20,40 21,2 NKBM - - - 3,5 2,2 5,9 9,2 12,1 16,9 25,5 22,4 Abanka - - - 2,0 2,4 3,7 10,9 16,5 25,7 46,1 13,76

Źródło: L. Arnesen: Rehabilitation of the Slovenian Banking System: Seeking Strength in the Aftermath of the Crisis, Perspectives on Business and Economics 2013, No 32, s. 82 oraz sprawozdania finansowe banków.

Bank NLB wykazał w 2013 r. stratę w wysokości 1,5 mld euro (największa strata

w badanym okresie). Wartość wskaźników ROA i ROE w 2013 r. liczona na bazie zysku brutto wynosiła odpowiednio -13,5% i -153,6%. Trudna sytuacja banku wynikała przede wszystkim z dużego udziału aktywów zagrożonych w bilansie, czego efektem była ko-nieczność tworzenia rezerw obciążających znacząco wynik finansowy.

Sytuacja finansowa banku znacznie się poprawiła w 2014 r. Było to efektem prze-jęcia toksycznych aktywów przez wyspecjalizowaną instytucję zarządzania aktywami oraz dokapitalizowania banku przez rząd. Podstawowe dane opisujące sytuację finanso-wą banku NLB w latach 2004-2014 zostały zaprezentowane w tabeli 6. 8 Strona internetowa NKBM: nkbm.si (dostęp: 11.02.2016). 9 Strona internetowa Abanka: abanka.si (dostęp: 11.02.2016).

Tab

ela

6. K

lucz

owe

dane

fina

nsow

e ba

nku

NLB

w la

tach

200

4-20

14

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

12

2013

20

14

Sum

a ak

tyw

ów

(w ty

s. eu

ro)

7 77

8 00

09

314

000

10

416

000

13 0

94 0

0014

477

000

15

509

000

13 8

30 0

0012

980

000

11 4

87 4

259

507

421

8 88

5 72

7

Kre

dyty

dla

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

3 75

6 00

04

759

000

5 83

5 00

008

211

000

9 71

9 00

0 9

457

000

9 20

0 00

08

462

000

7 83

2 00

06

129

000

5 70

0 00

0

Dep

ozyt

y od

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

4 95

6 00

05

100

000

5 36

8 00

06

293

000

7 07

1 00

0 8

191

000

7 66

4 00

07

562

000

6 76

9 00

05

748

000

6 30

0 00

0

Kap

itał w

łasn

y

(w ty

s. eu

ro)

505

000

758

000

847

000

1 19

8 89

7 00

0 1

178

000

986

000

957

000

1 06

7 00

01

094

000

1 20

5 00

0

Odp

isy

na re

zerw

y (w

tys.

euro

) -

--

60 3

0012

7 00

0 19

6 00

037

7 00

01

053

000

2 01

3 00

01

226

000

93 0

00

Zysk

net

to

(w ty

s. eu

ro)

29 0

0049

000

79 0

0011

9 00

049

000

- 2

4 00

0- 1

83 0

00-2

33 0

00- 3

05 0

00-1

.540

.278

81.5

29

RO

E (n

a ba

zie

wyn

iku

finan

sow

ego

brut

to, w

%)

10,4

10,7

15,8

19,4

5,3

-1,9

-16,

2-2

6,4

-27,

6-1

46,2

7,2

RO

A (n

a ba

zie

wyn

iku

finan

sow

ego

brut

to, w

%)

0,8

0,7

1,0

1,2

0,4

-0,2

-1,2

-2,0

-18,

4-1

3,5

0,9

Wsk

aźni

k po

ziom

u ko

sztó

w (w

%)

63,1

67,3

60,2

53,3

58,9

59

,459

,355

,841

,3-.

52,4

Wsp

ółcz

ynni

k ad

ekw

atnośc

i kap

ita-

łow

ej (w

%)

11,7

13,4

11,3

10,9

11,9

10

,410

,010

,110

,616

,622

,7

Udz

iał w

rynk

u

(jako

% w

artośc

i ak

tyw

ów)

32,7

32,0

30,9

3130

,2

29,8

27,5

26,6

24,8

23,5

22,9

Źródło

: Rap

orty

fina

nsow

e N

LB G

roup

, róż

ne la

ta.

493

494

Drugi pod względem wielkości bank w Słowenii – NKBM − również znalazł się w trudnej sytuacji spowodowanej przez kryzys finansowy. Bank ten wykazał w 2013 r. stratę w wysokości ponad 656 mln euro − najwyższą w badanym okresie (podstawowe dane finansowe za lata 2004-2014 przedstawia tabela 7).

W związku z trudną sytuacją finansową banku, w 2013 r. przedstawiono program jego restrukturyzacji, który został zaakceptowany przez Komisję Europejską w grudniu 2013 r. Podstawowymi założeniami programu były: • zmniejszenie kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym, • redukcja kosztów działania banku, • zmiany w zarządzaniu ryzykiem.

Program restrukturyzacyjny zakładał również możliwość sprzedaży banku. Osta-tecznie bank ten został sprzedany w 2015 r. amerykańskiemu funduszowi private equity Apollo i Europejskiemu Bankowi Odbudowy i Rozwoju za 250 mln euro.

Trzeci największy bank Słowenii − Abanka − w badanym okresie wygenerował zysk tylko w 2009 i 2010 r. Największa strata wystąpiła w 2014 r. (ponad 308 mln euro). W 2013 r. toksyczne aktywa banku zostały przeniesione do instytucji zarządzającej aktywami. Bank ten otrzymał również wsparcie finansowe od rządu w postaci zasilenia w kapitał.

Tab

ela

7. K

lucz

owe

dane

fina

nsow

e ba

nku

NK

BM

w la

tach

200

4-20

14

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

12

2013

20

14

Sum

a ak

tyw

ów

(w ty

s. eu

ro)

--

-4

218

792

4 56

4 75

6 4

789

377

4 80

6 51

14

811

091

4 33

8 56

83

909

983

3 60

8 21

5

Kre

dyty

dla

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

--

-2

760

413

3 28

1 74

4 3

335

635

3 50

8 86

63

342

123

2 89

1 13

61

826

371

1 59

3 29

4

Dep

ozyt

y od

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

--

-2

490

037

2 66

3 10

7 2

946

371

3 02

4 91

23

066

152

2 91

7 31

72

364

102

2 46

6 09

7

Kap

itał w

łasn

y

(w ty

s. eu

ro)

--

-29

6 02

633

3 84

6 36

7 88

637

5 25

637

3 73

619

2 56

951

7 71

258

0 34

7

Odp

isy

na re

zerw

y

(w ty

s. eu

ro)

--

-22

7 48

218

2 39

0 22

4 97

968

183

158

184

304

985

685

758

43 0

79

Zysk

net

to

(w ty

s. eu

ro)

--

-53

546

19 3

84

15 1

499

372

-83,

975

-203

255

-656

500

35 9

16

RO

E (n

a ba

zie

wyn

iku

finan

sow

ego

brut

to,

w %

) 5,

2118

,82

18,4

418

,60

6,27

4,

313,

01-2

4,32

-65,

54-2

49,4

25,

57

ROA

(na

bazi

e w

ynik

u fin

anso

weg

o br

utto

, w

%)

0,47

1,56

1,38

1,38

0,44

0,

320,

23-2

,15

-4,6

0-1

5,03

0,82

Wsk

aźni

k po

ziom

u ko

sztó

w (w

%)

--

-51

,34

61,3

2 54

,85

53,1

762

,10

47,5

461

,37

50,0

5

Wsp

ółcz

ynni

k ad

e-kw

atnośc

i kap

itało

wej

(w

%)

13,9

710

,21

9,95

10,1

411

,26

10,5

910

,05

10,8

39,

1820

,49

25,7

5

Udz

iał w

rynk

u (ja

ko

% w

artośc

i akt

ywów

) -

--

--

--

--

9,7

8,4

Źródło

: Rap

orty

fina

nsow

e N

ova

KB

PM G

roup

i N

ova

KB

M D

.D.,

różn

e la

ta.

495

Tab

ela

8. K

lucz

owe

dane

fina

nsow

e ba

nku

Aba

nka

w la

tach

200

5-20

14

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Su

ma

akty

wów

(w

tys.

euro

) -

2 86

1 88

03

439

007

3 82

3 33

6 4

510

472

4 55

1 16

94

215

263

3 61

4 01

23.

036.

473

2.60

1.65

0

Kre

dyty

dla

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

-1

8397

632

365

057

2 73

6 68

02

904

023

3 22

8 35

92

989

685

2 51

5 94

21

809

717

1 06

7 19

0

Dep

ozyt

y od

sekt

ora

nieb

anko

weg

o

(w ty

s. eu

ro)

-1

704

711

1 73

5 77

71

929

650

2 17

1 10

82

270

026

2 42

4 27

82

139

636

1 88

6 05

71

836

210

Odp

isy

na re

zerw

y

(w ty

s. eu

ro)

-16

166

11 1

3913

382

30 1

5456

629

188

444

129

426

410

935

153

907

Kap

itał w

łasn

y 21

2 55

835

3 23

333

9 45

836

3 57

736

4 00

322

8 68

916

8 58

821

2 69

429

4 88

3

Zysk

net

to

(w ty

s. eu

ro)

-- 9

569

- 10

108

- 5 3

4822

925

6 56

6- 1

19 1

49- 7

5 69

4-3

08.8

77-1

94.5

77

RO

E (n

a ba

zie

wyn

iku

finan

sow

ego

brut

to)

-17

,76

13,8

87,

818,

332,

15-4

4,52

-77,

25-1

82,7

7-7

7,97

RO

A (n

a ba

zie

wyn

iku

finan

sow

ego

brut

to)

-1,

331,

500,

770,

710,

17-3

,38

-2,0

2-8

,85

-6,8

0

Wsk

aźni

k po

ziom

u ko

sztó

w (w

%)

--

47,6

657

,41

47,2

545

,74

56,9

753

,76

29,5

435

1,19

Wsp

ółcz

ynni

k ad

ekw

at-

nośc

i kap

itało

wej

-

8,8

10,5

12,6

12,2

11,9

9,9

9,5

9,5

18,7

Udz

iał w

rynk

u (ja

ko %

w

artośc

i akt

ywów

) -

--

--

--

-.7,

56,

7 Źr

ódło

: Rap

orty

fina

nsow

e A

bank

a G

roup

, róż

ne la

ta.

496

497


Suma aktywów banków i banków oszczędnościowych w Słowenii kształtowała się na poziomie 38,7 mld euro na koniec 2014 r. Na banki krajowe i oddziały instytucji kredytowych przypadało 37,8 mld euro, na banki oszczędnościowe 940 mln euro. War-tość aktywów w całym sektorze bankowym w latach 2009-2014 wykazuje tendencję spadkową. W 2014 r. osiągnęła wartość 104% PKB (tabela 9). Tabela 9. Wartość aktywów w sektorze bankowym w porównaniu do PKB w latach 2004-2014

Wyszczegól-nienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Aktywa ogółem (w mln euro)

21 098 29 287 34 080 42 598 47 948 52 009 50 760 49 243 46 119 40 344 38 716

PKB (w mln euro) 24 716 27 073 31 557 34 594 37 951 36 165 36 219 36 869 36 005 36 145 37 247

Aktywa ogółem/PKB (w %)

85,4 87,5 108 123 126 144 140 134 128 112 104


Patrząc na aktywa banków w Słowenii, można zauważyć, że suma kredytów udzie-lonych przez banki w latach 2010-2014 systematycznie spadała. Wartość kredytów ogółem w latach 2014/10 spadła o 32%. Spadek ten był spowodowany przede wszystkim zmniej-szeniem wolumenu kredytów dla przedsiębiorstw niefinansowych (z około 20 mld euro w 2010 r. do około 9 mld euro w 2014 r.). Należy zauważyć, że wolumen kredytów dla gospodarstw domowych wzrastał do 2011 r., a następnie spadał, by w 2014 r. osiągnąć wartość 8 327 mln euro. Podstawowym źródłem finansowania banków w Słowenii są zobowiązania wobec gospodarstw domowych oraz zobowiązania wobec przedsiębiorstw niefinansowych.

Patrząc na poziom kapitału w sektorze bankowym, należy zauważyć jego wzrost w latach 2004-2009, a następnie spadek do poziomu 3737 mln euro w 2012 r. W 2013 r. nastąpił ponowny wzrost poziomu kapitału, co było spowodowane m.in. dokapitalizo-waniem banków w sektorze. Należy jednak podkreślić, że w badanym okresie stosunek kapitału do sumy bilansowej utrzymywał się na stabilnym poziomie wynoszącym około 8%, z wyjątkiem lat 2012-2013, kiedy wynosił odpowiednio 9,83% i 10,84% (tabela 10). Tabela 10. Bilans sektora bankowego w latach 2004-2014 (w mln euro)


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Kredyty ogółem 14 928 19 021 23 481 32 374 37 823 39 438 39 534 38 020 35 498 32 470 26 852 − dla gospo-

darstw domo-wych

3 186 4 078 5 060 6 429 7 558 7 886 8 854 9 060 8 847 8 568 8 327

− dla przedsię-biorstw niefi-nansowych

8 087 9 908 12 364 17 039 20 260 20 006 19 789 18 320 16 440 14 287 9 181

498

cd. tabeli 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 − pozostałe 3 655 5 035 5 787 8 906 10 005 11 546 10 891 10 640 10 211 9 615 9 344 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego

14 716 16 018 17 507 19 381 20 883 23 554 23 877 24 580 23 856 24 974 24 426

− zobowiązania wobec przed-siębiorstw niefinansowych

3 888 4 340 1 787 4 819 4 755 4 934 4 064 3 890 3 714 4 127 4 676

− zobowiązania wobec gospo-darstw domo-wych

9 946 10 545 11 322 12 105 13 407 14 092 14 537 14 863 14 829 14 370 15 094

− pozostałe (w tym zobo-wiązania wobec rządu)

882 1 133 4 398 2 457 2 721 4 528 5 243 5 827 5 313 6 477 4 656

Kapitały 1 918 2 486 2 841 3 556 3 996 4 295 4 118 3 950 3 737 3 967 4 198 Wskaźnik kapi-tały/suma bilan-sowa (w %)

8,49 8,34 8,35 8,33 8,26 8,11 8,02 8,10 9,83 10,84 8,49

Źródło: Bank of Slovenia: Annual Report, różne lata; strona internetowa Związku Banków Słoweńskich: zbs-giz.si (dostęp: 12.01.2016).


Czynnikiem, który w największym stopniu wpłynął na funkcjonowanie sektora bankowego w Słowenii w badanym okresie, był kryzys finansowy. Pogorszenie sytuacji ekonomicznej w kraju i Unii Europejskiej spowodowało spadek popytu na kredyt. Do-datkowym problemem dla banków był wzrost udziału kredytów zagrożonych w portfelu, co spowodowało znaczący wzrost rezerw na należności zagrożone. Wraz ze zmniejsza-jącymi się przychodami odsetkowymi oraz wysokimi kosztami działalności banków spowodowało to wysokie straty całego sektora bankowego w latach 2010-2014 (tabela 11). W badanym okresie sektor bankowy osiągnął najwyższy poziom zysku netto w 2007 r. (412 mln euro). Było to spowodowane wysokim poziomem przychodów odsetkowych i pozaodsetkowych. Tabela 11. Struktura rachunku wyników sektora bankowego w Słowenii w latach 2004-2014

(w mln euro)


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Przychody odsetkowe 599 631 685 816 944 932 1 037 1 018 886 708 832

Przychody pozaodsetkowe 383 417 526 616 416 493 437 429 679 383 401

Przychody brutto 982 1 048 1 211 1 432 1 360 1 475 1 474 1 447 1 566 1 091 1 233

499

cd. tabeli 11

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Koszty działal-ności − w tym koszty

pracy

612

-

647

-

698

-

756

-

776

413

766

415

766

413

777

416

743

400

721

384

686

366

Wynik na działalności operacyjnej

326 342 364 402 584 709 708 670 823 370 547

Rezerwy i odpisy z tytułu utraty wartości akty-wów

136 140 121 163 278 500 810 1 207 1 599 3 809 614

Zysk (strata) brutto 234 261 393 514 306 160,5 - 101 - 537 - 776 - 3 439 - 68

Podatek 81 52 91 102 58 39 - 3 95 22 - 147 - 8 Wynik finanso-wy netto 153 209 302 412 248 120,5 - 98 - 442 - 754 - 3

586 - 75

Źródło: Bank of Slovenia: Annual Report, różne lata.

Od 2010 r. sektor bankowy w Słowenii charakteryzował się ujemnym poziomem podstawowych wskaźników efektywności (ROA, ROE). Było to spowodowane stratą, jaką generowały banki w sektorze. Zauważalny był również spadek marży odsetkowej na aktywach odsetkowych oraz marży pozaodsetkowej (w latach 2004-2013). Wybrane wskaźniki opisujące sytuację sektora bankowego w Słowenii w latach 2004-2014 pre-zentuje tabela 12. Tabela 12. Wybrane wskaźniki opisujące sytuację sektora bankowego w latach 2004-2014

Wybrane wskaźniki 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ROA 1,03 1,0 1,25 1,36 0,67 0,32 -0,19 -1,06 -1,60 -7,70 -0,26 ROE 12,51 12,72 15,03 16,28 8,08 3,83 -2,30 -12,54 -19,04 -97,3 -2,67 Marża odset-kowa na akty-wach odsetko-wych

2,87 2,62 2,35 2,31 2,20 1,98 2,14 2,13 1,93 1,67 2,18

Marża odset-kowa na akty-wach ogółem

2,64 2,42 2,18 2,15 2,07 1,87 2,02 2,02 1,83 1,59 2,09

Marża pozaod-setkowa 1,69 1,60 1,67 1,64 0,92 0,99 0,86 0,85 1,40 0,85 1,01

Wskaźnik koszty/ przychody

62,32 61,74 57,61 52,75 57,08 53,75 52,22 53,68 47,43 66,04 55,74


Konsekwencją kryzysu w słoweńskim sektorze bankowym było wiele działań na-prawczych. Międzynarodowy Fundusz Walutowy w opublikowanym dokumencie pt. „Ocena stabilności systemu finansowego” (2011 r.) podkreślił, że przyczyn załamania należy szukać przede wszystkim w ekspansywnej polityce kredytowej banków oraz

500

w nieprawidłowym zarządzaniu bankami państwowymi i sposobie sprawowania nadzoru nad ich działalnością10. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazał również na dzia-łania, jakie należy podjąć, aby banki mogły wyjść z sytuacji kryzysowej. Najważniejsze zalecenia obejmują11: • oczyszczenie bilansów banków z toksycznych aktywów poprzez utworzenie wyspe-

cjalizowanej instytucji zarządzającej aktywami złej jakości, • rekapitalizację banków.

Istotnym działaniem realizującym zalecenia Międzynarodowego Funduszu walu-towego było utworzenie przez rząd Słowenii Instytucji Zarządzania Aktywami Banko-wymi (Bank Asset Management Company − BAMC) w 2013 r. Jej zadaniem jest wspie-ranie restrukturyzacji ważnych systemowo banków, które zmagają się z problemem braku płynności i wypłacalności. Pod koniec 2013 r. dwa największe banki (Nova Lju-bljanska Banka, Nova Kreditna Banka Maribor) zostały dokapitalizowane przez rząd, a ich zagrożone aktywa zostały przeniesione do BAMC.

W 2013 r. Bank Słowenii przeprowadził ocenę jakości aktywów i stress testy ban-ków. W przypadku stress testu przyjęto poziom kapitału podstawowego Tier 1 w wyso-kości 9% w scenariuszu bazowym i 6% w scenariuszu niekorzystnym. W badaniu wzięło udział 8 banków charakteryzujących się największym udziałem aktywów w aktywach ogółem w sektorze bankowym (tabela 13). Tabela 13. Udział banków objętych badaniem w aktywach ogółem sektora bankowego w Słowenii

Banki objęte badaniem Udział aktywów w aktywach sektora bankowego (w %) NLB 26 NKBM 10 Abanka 8 UniCredit Banka 6 Banka Celje 5 Hypo Alpe Adria Bank 4 Gorenjska Banka 4 Raiffeisen Banka 3

Źródło: Bank of Slovenia: Full Report on the Comprehensive Review of the Banking System, 2013, s. 29.

Badanie to wykazało, że w scenariuszu niekorzystnym niedobór kapitału w ban-kach objętych badaniem wyniesie 4,8 mld euro, z czego w trzech największych bankach aż 3,7 mld euro.

W 2014 r. Europejski Bank Centralny przeprowadził przegląd jakości aktywów i stress testy banków. W badaniu wzięły udział również słoweńskie banki, zakwalifiko-wane na podstawie kryterium istotności w sektorze bankowym (mierzonym wielkością aktywów na dzień 30.09.2013 r.). Były nimi Nova Ljubljanska Banka oraz Nova Kreditna Banka Maribor. Celem stress testu było wykazanie, czy badany bank będzie w stanie utrzymać kapitał podstawowy Tier 1 na poziomie 8% w scenariuszu bazowym i 5,5% w scenariuszu niekorzystnym. W wyniku badania stwierdzono, że żaden z badanych

10 International Monetary Fund: Republic of Slovenia: Financial System Stability Assessment, IMF Country

Report 2012, No 12/325. 11 Ibid., s. 13.

501

słoweńskich banków nie wykazywałby niedoboru kapitału w scenariuszu bazowym. Co więcej, banki te wykazywałyby nadwyżkę kapitału w wysokości 754,7 mln euro. Inaczej wygląda sytuacja w scenariuszu niekorzystnym. Tu banki wykazałyby niedobór kapitału w wysokości 65 mln euro12.

Patrząc na problem adekwatności kapitałowej w sektorze bankowym w Słowenii, należy zauważyć, że w latach 2004-2014 współczynnik adekwatności kształtował się na właściwym poziomie. Jego znaczący wzrost w 2013 r. był m.in. efektem dokapitalizo-wania banków przez rząd (tabela 14). Tabela 14. Współczynniki adekwatności kapitałowej w sektorze bankowym w Słowenii (w %)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Współczynnik adekwatności kapitałowej

11,8 10,5 11,1 11,2 11,7 11,3 11,3 11,6 11,9 14 19,3

Kapitał/całkowite aktywa 9,0 8,9 9,3 8,9 8,4 8,2 8,2 8,0 8,1 9,1 10,9

CT1 CR - - - 7,8 8,6 8,3 8,3 8,9 10,0 13,2 18,5 CET1 CR - - - 8,4 9,2 9,0 9,0 9,6 10,2 14,9 18,5


Przed słoweńskim sektorem bankowym stoi wiele wyzwań. Proces przywracania stabilności finansowej będzie niewątpliwie długotrwały. Podstawowe działania, jakie muszą być kontynuowane, to dalsza rekapitalizacja banków oraz transfer aktywów ni-skiej jakości do Instytucji Zarządzania Aktywami Bankowymi oraz dokonywanie regu-larnych przeglądów jakości aktywów bankowych w celu przeciwdziałania przyszłym zjawiskom niestabilności13. Bibliografia Arnesen L., Rehabilitation of the Slovenian Banking System: Seeking Strength in the Aftermath of

the Crisis, Perspectives on Business and Economics 2013, No 32.

Bank of Slovenia: Annual Report 2004-2014.

Bank of Slovenia: Financial Stability Review 2004-2014.

Bank of Slovenia: Report of the Bank of Slovenia on the Causes of the Capital Shortfalls of Banks and the Role of the Bank of Slovenia as the Banking Regulator in Relation Thereto, the Re-covery of Banks in 2013 and 2014, the Efficiency of the System of Corporate Governance of Banks under State Ownership and the Manner of Resolving the Consequences of the Capital Inadequacy of Commercial Banks, 2015.

Bank of Slovenia: Full Report on the Comprehensive Review of the Banking System, 2013.

12 Bank of Slovenia: Report of the Bank of Slovenia on the Causes of the Capital Shortfalls of Banks and the

Role of the Bank of Slovenia as the Banking Regulator in Relation Thereto, the Recovery of Banks in 2013 and 2014, the Efficiency of the System of Corporate Governance of Banks under State Ownership and the Manner of Resolving the Consequences of the Capital Inadequacy of Commercial Banks, 2015, s. 85.

13 L. Arnesen: Rehabilitation of the Slovenian Banking System: Seeking Strength in the Aftermath of the Crisis, Perspectives on Business and Economics 2013, No 32, s. 87.

502

European Central Bank: List of Supervised Entities, 30 December 2015.

European Central Bank: Report on Financial Structures, October 2015.

International Monetary Fund: Republic of Slovenia: Financial System Stability Assessment, IMF Country Report 2012, No 12/325.

OECD: Slovenia. Review of the Financial System, October 2011.

Raporty finansowe Abanka.

Raporty finansowe NLB Group.

Raporty finansowe Nova KBPM Group i Nova KBM D.D.

Slovenia. Economic Transformation and EU Accession, A World Bank Country Study 1999, Vol. 11.

Strona internetowa Abanka: abanka.si (dostęp: 11.02.2016).

Strona internetowa Banku Słowenii: www.bsi.si (dostęp: 15.02.2016).

Strona internetowa NKBM: nkbm.si (dostęp: 11.02.2016).

Strona internetowa NLB Group: nlbskupina.si (dostęp: 11.02.2016).

Strona internetowa Związku Banków Słoweńskich: zbs-giz.si (dostęp: 12.01.2016).

25. Sektor bankowy Szwecji

(Anna Szelągowska) 25.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Szwecja, licząca na koniec 2015 r. 9,85 mln mieszkańców1, jest najbardziej zalud-nionym państwem spośród krajów nordyckich, a pod względem powierzchni kraju (449,9 tys. km2) – trzecim co do wielkości państwem w Unii Europejskiej. Według Ra-portu Światowego Forum Gospodarczego2 Szwecja zajmuje dziewiąte miejsce na świe-cie pod względem konkurencyjności, ósme miejsce pod względem łatwości prowadzenia działalności gospodarczej3 oraz trzecie miejsce pod względem najniższej na świecie korupcji (po Danii i Finlandii)4. Szwecja jest jedynym krajem UE, gdzie każdy z 21 regionów administracyjnych ma wyższy PKB na osobę niż średnia unijna5. Głównymi graczami na szwedzkim rynku finansowym są banki, hipoteczne instytucje kredytowe (jednakże nie są one zaliczane do sektora bankowego i do 2004 r. nie mogły gromadzić depozytów klientów6), zakłady ubezpieczeń oraz fundusze emerytalne i inwestycyjne.

W 2013 r.7 aktywa ogółem szwedzkiego sektora finansowego wynosiły 17 bln SEK, podczas gdy PKB 3,640 bln SEK. Udział banków w aktywach całego sektora finanso-wego wynosił na koniec 2013 r. 39% (20% udziału posiadały zakłady ubezpieczeń, 15% hipoteczne instytucje kredytowe, 14% fundusze inwestycyjne, 7% fundusze emerytalne – tzw. rezerwowe i 5% pozostałe instytucje rynku finansowego8). Ponad 75% Szwedów oszczędza w funduszach inwestycyjnych. Jednakże największy udział oszczędności gospodarstw domowych przypada na depozyty ulokowane w bankach (według stanu na koniec 2014 r. stanowiły one 35% aktywów finansowych gospodarstw domowych9).

Uwzględniając aktywa czterech największych grup bankowych (w tym ich aktywa krajowe i zagraniczne), szwedzki sektor bankowy jest jednym z największych w UE w relacji do PKB (po Szwajcarii i Holandii), o czym świadczy wskaźnik aktywa ogółem banków

1 http://www.scb.se/en_/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-

statistics/ (dostęp: 01.02.2016). 2 K. Schwab (ed.), The Global Competitiveness Report 2015-2016, World Economic Forum, 2015, s. 7, http://www3.

weforum.org/docs/gcr/2015-2016/Global_Competitiveness_Report_2015-2016.pdf (dostęp: 05.02.2016). 3 Doing Business 2016. Measuring Regulatory Quality and Efficiency, 13th edition, World Bank Group 2016,

s. 5; http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual-Reports/English/ DB16-Full-Report.pdf (dostęp: 05.02.2016).

4 Corruption Perceptions Index 2015, Transparency International, February 2016, s. 6; http://www.transparency. org/cpi2015 (dostęp: 05.02.2016).

5 http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/GDP_at_regional_level/pl (dostęp: 05.02.2016). 6 The Swedish Financial Market 2015, Sverige Riksbank, Stockholm 2015, s. 65. 7 Ze względu na dostępność danych w momencie oddania tekstu do recenzji część najnowszych informacji staty-

stycznych jest podana na koniec 2013 r., większość na koniec 2014 r. i niektóre na koniec lub połowę 2015 r. 8 Banks in Sweden, Svenska Bankföreningen, Stockholm 2015, s. 4. 9 Ibid., s. 11.

504

do PKB na poziomie 358% na koniec grudnia 2014 r.10 Biorąc zaś pod uwagę aktywa wszystkich banków szwedzkich (z pominięciem aktywów zagranicznych czterech naj-większych grup bankowych), na koniec 2014 r. stanowiły one 289,8% PKB11. Tak duży udział aktywów największych banków do PKB może prowadzić do wystąpienia ryzyka systemowego w razie problemów jednego bądź kilku największych banków. Te cztery główne szwedzkie grupy bankowe są systemowo ważne dla rynków finansowych wszystkich krajów nordyckich, o czym będzie mowa w podrozdziale 25.3.

Aktualny kształt i sytuacja szwedzkiego sektora bankowego są wynikiem lekcji wyciągniętych z kryzysu finansowego 1990-1993, który miał charakter kryzysu syste-mowego12. W latach 80. XX w. liczba banków w Szwecji kształtowała się na poziomie od 598 w 1980 r. (z czego 420 to były banki spółdzielcze) do 494 w 1989 r. (w tym 373 banki spółdzielcze. Banki spółdzielcze były zrzeszone w 12 bankach regionalnych. Po-siadały one wówczas około 5% aktywów sektora bankowego, w tym około 10% w rynku kredytów i depozytów. W 1991 r. w Szwecji działało 447 banków (w tym 332 banki spółdzielcze), a już od 1992 r. liczba banków spółdzielczych spadła do zera (tendencja ta utrzymywała się do 1999 r.) i w rezultacie liczba banków ogółem spadła do 106. Spadek ten wiązał się z kryzysem bankowym, którego banki spółdzielcze nie wytrzymały, i po-trzebą ich ogromnego dokapitalizowania. W 1991 r. 12 spółdzielczych banków regional-nych, bank krajowy i Szwedzki Związek Banków Spółdzielczych wraz z lokalnymi bankami spółdzielczymi połączyły się, tworząc bank państwowy Sverige Förenings-banken. Bank ten przekształcono w 1994 r. w spółkę akcyjną13. Po tym okresie liczba banków ogółem systematycznie rosła, osiągając w 2005 r. maksymalny poziom 127 instytu-cji. Według stanu na koniec 2015 r. szwedzki sektor bankowy składał się ze 116 instytu-cji, które przynależały do czterech kategorii banków: • szwedzkie krajowe banki komercyjne (38), • banki założone i kontrolowane przez kapitał zagraniczny (29), • kasy oszczędnościowe (47), • banki spółdzielcze (2).

Struktura sektora bankowego Szwecji została przedstawiona w tabeli 1.

10 Financial Stability Report 2015:2, Sveriges Riksbank 2015, http://www.riksbank.se/Documents/

Rapporter/FSR/2015/FSR_2/rap_fsr2_diagram_151125_eng.pdf, s. 8. 11 The Swedish Financial Market 2015, op. cit., s. 63. 12 Szerzej na ten temat: M. Brysz. D. Filar, Nordycki kryzys bankowy 1990-1993 i globalny kryzys finansowy

2007-2011 – z perspektywy aktualnej sytuacji nordyckich banków, „Bezpieczny Bank” 2013, nr 2-3 (51-52), s. 9-25; http://www.bfg.pl/sites/default/files/dokumenty/1.2-351-522013.pdf (dostęp: 30.01.2016); S. Czech, Czy model szwedzki jeszcze istnieje? Ewolucja i specyfika szwedzkiej polityki gospodarczej, Materiały z IX Kongresu Ekonomistów Polskich, http://www.pte.pl/kongres/referaty/Czech%20S%C5%82awomir/ Czech%20S%C5%82awomir%20-%20CZY%20MODEL%20SZWEDZKI%20JESZCZE%20ISTNIEJE% 20-%20EWOLUCJA%20I%20SPECYFIKA%20SZWEDZKIEJ%20POLITYKI%20GOSPODARCZEJ.pdf (dostęp: 31.01.2016).

13 J. Birchall, Finance in an Age of Austerity: The Power of Customer-owned Banks, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2013, s. 19.

505

Tabela 1. Liczba banków w Szwecji w latach 2005-2015

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Banki komercyjne 26 27 28 30 32 33 33 37 37 38 36

Banki zagraniczne 4 4 4 4 3 3 3 2 1 1 0

Oddziały instytucji kredytowych (banki kontrolo-wane przez kapitał zagraniczny)

24 25 27 29 27 26 27 27 29 28 28

Kasy oszczędno-ściowe 71 68 65 53 53 50 49 49 49 48 51

Banki spółdzielcze 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Ogółem 127 126 126 118 117 114 114 117 118 117 114

Źródło: Dane Svenska Bankföreningen za lata 2005-2015

Na koniec 2014 r. w szwedzkim sektorze bankowym było zatrudnionych 40,6 tys. osób, co oznacza wzrost o nieco ponad 10% względem 2005 r., ale także spadek o 0,5% względem 2010 r. (tabela 2). Tabela 2. Poziom zatrudnienia w szwedzkim sektorze bankowym w latach 2005-2014 (w tys.)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zatrudnienie ogółem, w tym: 36,6 39,1 39,6 40,9 40,1 40,7 40,0 39,2 39,8 40,6

− w bankach komer-cyjnych 34,3 36,5 37,1 38,2 37,4 38,4 37,7 36,9 37,5 38,6

− w kasach oszczęd-nościowych 2,3 2,6 2,5 2,7 2,7 2,3 2,3 2,3 2,3 2,0

Źródło: Dane Bank- and Finance Statistics za lata 2005-2014.

Poziom zatrudnienia w bankach komercyjnych (w tym także w oddziałach instytu-cji kredytowych i bankach spółdzielczych) wzrósł w 2014 r. o 12,5% względem 2005 r. Zatrudnienie w kasach oszczędnościowych w analizowanym okresie spadło o 13%, co wiązało się nie tylko ze spadkiem liczby tych podmiotów o 1/3, ale także ze spadkiem liczby oddziałów o 30% (tabela 3). Tabela 3. Liczba oddziałów w szwedzkim sektorze bankowym w latach 2005-2014

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Oddziały ogółem, w tym: 1910 1947 1950 1987 1934 1883 1830 1839 1822 1774

− w bankach komer-cyjnych, z tego:

1705 1730 1733 1777 1722 1701 1650 1655 1655 1629

oddziały bezgo-tówkowe banków komercyjnych

0 0 0 0 0 179 560 756 883 896

− w kasach oszczęd-nościowych 205 217 217 210 212 182 180 174 167 145

Źródło: Ibid.

506

Łączna liczba placówek bankowych zmniejszyła się w latach 2005-2014 o 8%, zaś w bankach komercyjnych odnotowano spadek o 4,5%. Oznacza to, że w Szwecji na koniec 2014 r. na 1000 km2 przypadały niecałe 4 placówki (podczas gdy w Polsce ponad 48 placówek). Na uwagę zasługuje wzrost liczby placówek bankowych nieprowadzą-cych obsługi gotówkowej. Pierwsze takie placówki pojawiły się w 2010 r. i do 2014 r. ich liczba wzrosła pięciokrotnie.

Szwecja posiadała w 2014 r. jeden z najwyższych w UE wskaźników transakcji bezgotówkowych na poziomie 92,7%. Szacuje się, że Szwecja stanie się pierwszym na świecie bezgotówkowym krajem (choć była pierwszym europejskim krajem, w którym wyemitowano w 1661 r. pierwsze bankoty)14. Z danych uzyskanych z Riksbank wynika, że w 2014 r. co druga placówka bankowa w Szwecji prowadziła działalność bezgotów-kową. Statystyczny Szwed wykonuje 300 transakcji bezgotówkowych rocznie. Średnia wartość transakcji dokonana za pomocą karty płatniczej wynosiła na koniec 2014 r. 374 SEK (przy czym liczba transakcji kartami płatniczymi wzrosła w latach 2005-2014 ponad dwuipółkrotnie, z czego 82,8% transakcji przypadało na karty debetowe)15. Z jednej strony wynika to z faktu, że istnieje wiele punktów handlowych, gdzie nie można płacić gotówką, a z drugiej strony 98% społeczeństwa korzysta z usług banków (dla porówna-nia ubankowienie w Austrii, Niemczech, Finlandii i Danii wynosiło na koniec 2014 r. 99%). Według danych EBA w 2005 r. poziom ubankowienia Szwedów wynosił 94,9%, w 2010 r. 96,4%, a w 2013 r. 96,9%. Wzrost ubankowienia Szwedów w 2014 r. miał swoje odzwierciedlenie w spadku wolumenu gotówki w obiegu o 6,2 mld SEK (czyli o 8% w porównaniu do 2013 r.)16. Biorąc pod uwagę terminale płatnicze (POS), na ko-niec 2014 r. było ich w Szwecji 196 985, czyli o 10% (o 20 348) więcej niż w 2005 r., ale też o 10% mniej niż w 2009 r. (było ich wówczas 217 760, a w 2010 r. 203 117). Pomimo spadku liczby terminali POS w latach 2009-2014 liczba transakcji dokonywa-nych z ich wykorzystaniem wzrosła w latach 2005-2014 trzykrotnie. Wartość transakcji dokonanych za pomocą terminali POS wzrosła w latach 2005-2014 dwuipółkrotnie. W portfelach Szwedów na koniec 2014 r. było ponad 22,5 mln kart płatniczych, co sta-nowiło wzrost o 10,8% względem 2010 r. i o 80% względem 2005 r., kiedy wydanych było 12,5 mln kart płatniczych17. Na koniec 2014 r. 82% klientów banków korzystało z bankowości elektronicznej, podczas gdy w 2005 r. tylko co drugi klient banku korzy-stał z bankowości internetowej, a w 2010 r. już trzy czwarte klientów korzystało z tej formy bankowości18.

Szwecja posiada najniższy w UE wskaźnik liczby bankomatów przypadający na milion mieszkańców, który na koniec 2014 r. wynosił 333,23, podczas gdy średnia dla całej UE to 855,13 bankomatów na milion mieszkańców (dla porównania w Polsce wskaźnik ten wynosił w 2014 r. 533,49, w Portugalii 1516,47 a we Francji 1735,98)19.

14 https://www.kth.se/en/forskning/artiklar/cashless-future-for-sweden-1.597792 oraz http://www.computerweekly.

com/news/4500271520/Could-Sweden-become-the-first-cashless-society (dostęp: 13.02.2016). 15 Swedish Financial Market 2015, op. cit., s. 140. 16 Ibid., s. 139. 17 http://sdw.ecb.europa.eu/quickview.do?SERIES_KEY=169.PSS.A.SE.S101.I1A.Z00Z.NT.X0.20.Z0Z.Z

(dostęp: 02.02.2016). 18 http://www.statista.com/statistics/380882/online-banking-penetration-in-sweden/ (dostęp: 02.02.2016). 19 Payment Statistics, ECB, October 2015, s. 54.

507

Na koniec 2014 r. w Szwecji było 3231 bankomatów, czyli o 417 bankomatów więcej niż w 2005 r., ale − co ciekawe − w analizowanym okresie największa liczba bankoma-tów zainstalowanych w Szwecji przypadała na 2010 (3551 bankomatów) i 2011 r. (3566 bankomatów, czyli o 335 bankomatów więcej niż na koniec 2014 r.). Szczegółowe dane dotyczące liczby bankomatów, wolumenu transakcji bankomatowych oraz ich wartości przestawiono w tabeli 4. Tabela 4. Bankomaty w szwedzkim sektorze bankowym w latach 2005-2014

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba bankomatów (szt.) 2 800 2 807 3 085 2 813 3 319 3 351 3 566 3 416 3 237 3 231

Liczba transakcji (w mln) 316 315 320 310 267 225 226 214 236 216

Wartość transakcji (w mld SEK) 275 278 270 262 229 204 206 193 226 214

Źródło: Ibid.

Punktem wyjścia oceny siły szwedzkich banków jest określenie ich udziału w ryn-ku. Najczęściej stosowane miary koncentracji to CR5, czyli udział pięciu największych banków w aktywach sektora bankowego. W porównaniu do wskaźnika koncentracji w innych krajach UE udział w aktywach pięciu największych banków Szwecji plasuje się nieco poniżej średniej unijnej, dla której wskaźnik CR5 wynosi 61%. Inną miarą koncentracji sektora bankowego jest wskaźnik Herfindahla-Hirschmana (HHI), który mierzy kwadraty udziału w rynku poszczególnych banków. W analizowanym okresie wskaźnik HHI nie przekraczał 1000 punktów, co oznacza, że szwedzki sektor bankowy nie jest skoncentrowany (tabela 5). Tabela 5. Stopień koncentracji sektora bankowego w Szwecji w latach 2005-2015

Wskaźniki 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 CR5 (%) 57,2 57,7 61,0 61,8 60,6 57,7 57,8 57,4 58,4 58,5 59,0 HHI 845 856 934 953 899 860 863 853 876 880 -

Źródło: Structural Indicators for the EU Banking Sector 2015, s. 1 oraz http://sdw.ecb.europa.eu/browse Selection.do?type=series&q=CR5+Banks+Sweden&node=SEARCHRESULTS&ec=&oc=&rc=&cv= (dostęp: 12.02.2016).

Do grupy pięciu największych banków w Szwecji zalicza się tzw. Wielką Czwórkę

(Svenska Handelsbanken, SEB, Nordea Bank, Swedbank), a także duński Danske Bank. Tych pięć banków posiadało na koniec 2014 r. łącznie 1253 placówki, co stanowiło prawie 77% placówek wszystkich banków komercyjnych (na koniec 2005 r. było to 57%). To właśnie w tej piątce największych instytucji bankowych placówki bezgotówkowe stanowiły 78% ogółu placówek bezgotówkowych (Svenska Handelsbanken nie miał na koniec 2014 r. żadnej placówki bezgotówkowej). W pięciu największych szwedzkich bankach było zatrudnionych 80% osób pracujących w bankach komercyjnych (wobec 87% na koniec 2005 r.). Wartość kredytów udzielonych na koniec 2014 r. przez tych pięć banków wynosiła 84% kredytów ogółem udzielonych przez banki komercyjne (wo-bec 72% na koniec 2005 r.). Taki sam udział stanowiły zgromadzone przez tych pięć

508

banków na koniec 2014 r. depozyty (wobec 88% na koniec 2005 r.). Fundusze własne tych pięciu instytucji stanowiły 85% funduszy wszystkich banków komercyjnych (od-powiednio 88% na koniec 2005 r.). 25.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Szwedzkie banki komercyjne można podzielić na trzy grupy: • grupę tzw. Wielkiej Czwórki, do której należą wspomniane już: Nordea, Svenska

Handelsbanken, Swedbank i Skandinaviska Enskilda Banken (SEB); • kasy oszczędnościowe przekształcone w spółki akcyjne, w większości których udzia-

łowcem jest Swedbank; • pozostałe szwedzkie banki komercyjne ze zróżnicowanym obszarem działalności

i zdywersyfikowaną strukturą własnościową; wiele z tych banków powstało w poło-wie lat 90. ubiegłego wieku i latach następnych; początkowo banki te koncentrowały się na klientach detalicznych i dystrybuowały swoje produkty i usługi przez telefon lub internet oraz poprzez tradycyjne placówki detaliczne; w ostatnich latach powstało wiele nowych banków wyspecjalizowanych w bankowości inwestycyjnej i korpora-cyjnej, a także obsługujących klientów prywatnych.

Drugą grupę banków prowadzących działalność w szwedzkim sektorze bankowym stanowią banki założone i kontrolowane przez kapitał zagraniczny (szwedzki nadzór finansowy nazywa je bankami zagranicznymi, choć trzeba pamiętać, że w obowiązującej wszystkie kraje członkowskie UE terminologii banki zagraniczne to banki, których sie-dziba znajduje się poza obszarem Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W przypadku podmiotów, których siedziba znajduje się poza Szwecją, ale w jednym z państw człon-kowskich UE mamy do czynienia z instytucjami kredytowymi. I takie właśnie podmioty prowadzą obecnie działalność poprzez swoje oddziały w szwedzkim sektorze banko-wym). Pierwszy bank w całości kontrolowany przez kapitał zagraniczny został założony w Szwecji w 1986 r. – wtedy też umożliwiono po raz pierwszy wejście kapitału zagra-nicznego do sektora bankowego. Do początku lat 90. XX w. liczba banków zagranicz-nych stopniowo malała, osiągając liczbę 6 w latach 1991-1993 i dopiero po kryzysie zaczęła znów się zwiększać. Duński Danske Bank jest obecnie największym podmiotem kontrolowanym przez kapitał zagraniczny, prowadzącym działalność bankową w Szwecji. W 1997 r. bank ten przejął większy szwedzki bank (Östgöta Enskilda Bank). Obecnie jest to piąty pod względem wielkości bank w Szwecji. Zaangażowanie kapitału zagra-nicznego w szwedzki sektor bankowy zaprezentowano w tabeli 6. Tabela 6. Udział kapitału zagranicznego w szwedzkim sektorze bankowym w latach 2005-2015 (w %)


Udział kapitału zagranicznego w aktywach sektora bankowego

5,0% 5,8% 7% 6,5% 6,2% 8,6% 8,4% 8,6% 8,7% 9,5% 9,0%

Źródło: Dane Svenska Bankföreningen za lata 2005-2015.

509

Trzecią grupą niezależnych instytucji bankowych w Szwecji są kasy oszczędno-ściowe działające na lokalnych i regionalnych rynkach. Pierwsza szwedzka kasa osz-czędnościowa została założona w 1820 r. w Göteborgu. W ciągu prawie dwóch wieków zachodziły nieustanne zmiany na rynku szwedzkich kas oszczędnościowych, których rezultatem były procesy przekształceń własnościowych i fuzji. W 1992 r. utworzono dwa banki Sparbanken Sverige AB i Föreningsbanken AB, które wykształciły się na bazie działających kas oszczędnościowych. Oba te podmioty o łącznej liczbie pięciu milionów klientów połączyły się w 1997 r., tworząc FöreningsSparbanken AB, który od 2006 r. zmienił nazwę na Swedbank AB. Można więc stwierdzić, że Swedbank powstał na bazie kas oszczędnościowych. Na koniec grudnia 2015 r. Swedbank obsługiwał w 275 pla-cówkach na terenie Szwecji 4 mln klientów detalicznych oraz 265 tys. klientów korpora-cyjnych20. Obecnie większość kas oszczędnościowych współpracuje ze Swedbankiem w zakresie rozwiązań technologicznych i dostarczania szerokiej gamy produktów i usług bankowych. Jeszcze w 2007 r. Szwedzi ulokowali tam około 2 miliardy SEK. W 2013 r. suma ta wynosiła blisko 33 mld SEK, czyli ponad 16 razy więcej. Kasy oferują wyższe oprocentowanie wkładów niż tradycyjne banki. Jednocześnie oszczędności są objęte taką samą gwarancją państwową, jak w bankach. Liczba kas oszczędnościowych maleje ze względu na procesy konsolidacyjne. Wciąż jednak mają ponad 10-procentowy udział w depozytach szwedzkiego sektora bankowego. Na koniec 2013 r. posiadały one 167 oddzia-łów, co stanowiło 10% ogółu placówek bankowych.

Do czwartej kategorii szwedzkich banków są zaliczane banki spółdzielcze, których celem jest świadczenie usług bankowych dla ich członków. By zostać członkiem banku spółdzielczego i korzystać z jego oferty, należy wykupić udziały członkowskie. W 1999 r. (po siedmioletniej przerwie) powstały działające do dziś dwa małe banki spółdzielcze: Ekobanken Medlemsbank i JAK Medlemsbank. Pierwszy z tych banków, do którego należy około 2000 członków, posiadał na koniec 2014 r. aktywa w wysokości niecałych 690 mln SEK, które od 2010 r. wzrosły o ponad 60%21. Udzielone kredyty stanowiły 96%, a depozyty 89% sumy bilansowej. Składka członkowska w tym banku spółdziel-czym wynosi 1000 SEK i daje prawo do 1 głosu. Każdy kolejny 1000 SEK uprawnia do nabycia kolejnych udziałów. Maksymalnie można posiadać 10% głosów na walnym zgromadzeniu. Przy sprzedaży udziałów bank pobiera opłatę w wysokości 3%. Sprzeda-jący udziały banku spółdzielczego uiszcza obowiązkowo 30-procentowy podatek od zysku ze sprzedaży udziałów. Bank ten ma swoje oddziały w Göteborgu i Sztokholmie, a infrastrukturę bankową zapewnia mu Nordea. Misją Ekobanken jest promowanie ban-kowości społecznej, czego wyrazem jest jego członkostwo w INAISE (International Association of Investors in the Social Economy) oraz FEBEA (European Federation of Ethical and Alternative Banks). Zaciągając w tym banku kredyt hipoteczny w wysokości 400 tys. SEK na 30 lat, oprocentowanie efektywne wynosi 2,78%. W przypadku kredytu na kwotę 100 tys. SEK na okres 10 lat to oprocentowanie efektywne wynosi 6,17%22. Oprocentowanie rachunków oszczędnościowych leśników wynosiło na koniec lutego 2016 r. 0,75% w skali rocznej, zaś oprocentowanie dwuletniej lokaty z roczną kapitali-zacją wynosiło 0,75%. Podstawowe rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe nie są oprocentowane.

20 https://www.swedbank.com/about-swedbank/quick-facts/ (dostęp: 03.02.2016). 21 https://www.ekobanken.se/en/about-ekobanken/economy/ (dostęp: 10.02.2016). 22 https://www.ekobanken.se/privat/aktuella-rantor/ (dostęp: 10.02.2016).

510

Drugi z działających banków spółdzielczych, JAK Medlemsbank, wyróżnia się swoją działalnością na tle innych banków, ponieważ przez wiele lat nie pobierał odsetek od udzielanych kredytów ani nie wypłacał odsetek od depozytów. Obecnie wkłady członków są nieoprocentowane, ale oprocentowanie kredytów jest niższe niż w bankach komercyjnych. Bank ten pobiera jednak od klientów roczne opłaty członkowskie na pokrycie kosztów operacyjnych. Opłata członkowska w tym banku umożliwiająca otwarcie i prowadzenie rachunku bankowego wynosi 300 SEK w pierwszym roku człon-kostwa. W kolejnych latach głowa rodziny płaci 300 SEK rocznie, a pozostali członko-wie gospodarstwa domowego 250 SEK. Posiadając środki zdeponowane na rachunku w JAK Medlemsbank, członkowie tego banku otrzymują tzw. punkty oszczędnościowe, które w przypadku zaciągnięcia kredytu umożliwiają pożyczenie większej kwoty. Za każde zdeponowane 1000 SEK na koncie podstawowym i koncie dla leśników otrzymu-je się 800 punktów, za każde zdeponowane 1000 SEK na rachunku rozliczeniowym otrzymuje się 300 punktów, a za każde 1000 SEK zdeponowanych na rachunku osz-czędnościowym otrzymuje się 1000 punktów23. Członkami JAK Medlemsbanku jest około 30 tys. osób fizycznych i prawnych, głównie drobnych przedsiębiorców. Na koniec 2015 r. aktywa JAK Medlemsbanku wynosiły nieco ponad 1,6 mld SEK24.

Poza powyższą klasyfikacją prowadzące działalność banki w Szwecji można po-dzielić na banki uniwersalne, inne banki komercyjne oraz kasy oszczędnościowe. Banki uniwersalne oferują wszystkie rodzaje usług finansowych. Do banków uniwersalnych można zaliczyć banki tzw. Wielkiej Czwórki (Nordea, Swedbank, Svenska Handelsbanken i SEB), której udział w rynku depozytów na koniec 2014 r. wynosił 63%, a w aktywach ogółem 74%25. Chociaż jako grupy bankowe łączy je wiele wspólnego, to również róż-nią się one rodzajem klientów, kosztem świadczonych usług i kanałami dystrybucji. Konkurują nie tylko z pozostałymi bankami i kasami oszczędnościowymi, ale także ze sobą. Na rynku szwedzkim Svenska Handelsbanken oraz Swedbank posiadają najwięk-szą sieć oddziałów (odpowiednio 462 i 305 według stanu na koniec 2014 r.). Większość usług jest oferowana poprzez bankowość internetową i mobilną.

Od końca lat 90. ubiegłego wieku pozostałe działające w Szwecji banki komercyj-ne, włączając w to oddziały instytucji kredytowych, zdobywają coraz większy udział w rynku depozytów (na koniec 2014 r. było to 30% całego rynku depozytów wobec 25% na koniec 2005 r.)26. Banki, takie jak SkandiaBanken, Länsförsäkringar Bank oraz Ikano Banken, założono jako banki mobilne i internetowe w połowie lat 90. XX w., a na po-czątku XX w. dołączył do nich ICA Banken. Banki te są skoncentrowane na obsłudze klientów detalicznych. Wiele z nowo utworzonych banków powstało na bazie firm inwe-stycyjnych, stąd też ich oferta jest zogniskowana na obrocie papierami wartościowymi i zarządzaniu aktywami (np. Avanza i Nordnet). Inną kategorią nowych banków na ryn-ku szwedzkim są banki powstałe z przekształcenia hipotecznych instytucji kredytowych w banki komercyjne (np. Volvofinans Bank i Marginalen Bank). Obecność instytucji

23 https://www.jak.se/nyckeltal#.VuVnRzb2apo (dostęp: 04.02.2016). 24 https://www.jak.se/sites/default/files/Likviditetsreserv%20och%20finansieringsk%C3%A4llor%202015-12-

31.pdf (dostęp: 04.02.2016). 25 The Swedish Financial Market 2015, op. cit., s. 65. 26 http://www.swedishbankers.se/Documents/BankerISverige/Banks%20in%20Sweden/Banks%20in%20Sweden

%202006%20(June).pdf (dostęp: 05.02.2016).

511

bankowych kontrolowanych przez kapitał zagraniczny jest widoczna poprzez oddziały instytucji kredytowych, choć największą rolę odgrywa Danske Bank posiadający 40 placówek bankowych w całej Szwecji. Spośród 29 oddziałów instytucji kredytowych 31% pochodzi z Wielkiej Brytanii, 10% z Luksemburga, Norwegii i z Francji, 13% z Niemiec, 7% z Danii i po 3% ze Szwajcarii, Szkocji i Estonii. 25.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Jak już zostało wcześniej wspomniane, do grupy tzw. Wielkiej Czwórki szwedz-kiego sektora bankowego zalicza się następujące instytucje: Nordea, Swedbank, Svenska Handelsbanken oraz Skandinaviska Enskilda Banken (SEB). Suma aktywów dla tych czterech podmiotów została przedstawiona w tabeli 7. Tabela 7. Suma bilansowa czterech największych banków w Szwecji w latach 2005-2014

(w mln SEK)

Wyszczególnienie Svenska Handelsbanken SEB Nordea Bank Swedbank

2005 1 149 056 1 131 823 701 602 667 421 2006 1 268 192 1 172 125 808 457 782 782 2007 1 359 710 1 561 771 893 497 997 561 2008 1 652 156 1 717 583 1 236 151 1 401 820 2009 1 560 270 1 595 916 1 215 220 1 310 857 2010 1 602 626 1 536 328 1 198 885 1 118 504 2011 1 813 261 1 787 744 1 259 987 1 155 178 2012 1 724 766 1 809 377 1 305 580 1 149 727 2013 1 806 861 1 904 158 1 452 210 1 100 180 2014 2 135 795 1 986 142 1 676 002 1 346 504

Źródło: Ibid.

Svenska Handelsbanken (w skrócie: SHB) posiadał na koniec 2014 r. 463 oddziały, w których pracowało łącznie 6826 osób. W okresie ostatnich dwudziestu lat rozszerzył swoją działalność nie tylko w krajach nordyckich, ale także w Wielkiej Brytanii. Bank ten jest właścicielem hipotecznej instytucji kredytowej Stadshypotek będącej głównym graczem na rynku kredytów hipotecznych w Szwecji. Na koniec 2014 r. aktywa SHB stanowiły 24% aktywów wszystkich banków komercyjnych i 30% aktywów tzw. Wiel-kiej Czwórki.

Skandinaviska Enskilda Banken (w skrócie: SEB) jako grupa finansowa zatrudnia około 17 tys. osób. W samym banku na koniec 2014 r. było zatrudnionych 7260 osób. Jego działalność jest prowadzona w Szwecji przez sieć 168 placówek, z czego 81% to placówki bezgotówkowe. Aktywa SEB stanowiły na koniec 2014 r. nieco ponad 22% aktywów wszystkich banków komercyjnych i prawie 28% aktywów tzw. Wielkiej Czwórki.

Nordea Bank jest szwedzkim oddziałem grupy Nordea. Grupa ta jest największą grupą finansową w krajach nordyckich, zatrudniającą ponad 32 tys. osób i prowadzącą swoją działalność we wszystkich krajach nordyckich poprzez sieć ponad 1400 placówek. Szwedzki Nordea Bank zatrudniał na koniec 2014 r. 6485 osób, które pracowały w 261

512

placówkach bankowych (221 placówek, czyli 85% nie prowadziło obsługi gotówkowej). Na koniec 2014 r. aktywa Nordea Banku stanowiły 19% aktywów wszystkich banków komercyjnych oraz 23% aktywów tzw. Wielkiej Czwórki.

Swedbank powstał z połączenia Sparbanken Sverige AB i Föreningsbanken AB. Na koniec 2014 r. prowadził swoją działalność poprzez sieć 314 placówek, z czego 95% to placówki nieprowadzące obsługi gotówkowej. W placówkach tych było zatrudnio-nych na koniec 2014 r. 9058 osób. Swedbank ściśle współpracuje z niezależnymi kasami oszczędnościowymi. Poza Szwecją ma silnie rozbudowaną sieć ponad 200 placówek w krajach regionu bałtyckiego. Jego aktywa stanowiły na koniec 2014 r. 15% aktywów ogółem wszystkich banków komercyjnych prowadzących działalność operacyjną w Szwe-cji oraz prawie 19% aktywów tzw. Wielkiej Czwórki.

O znaczeniu tych czterech banków w szwedzkim sektorze bankowym przesądza również wartość udzielonych kredytów (tabela 8). Tabela 8. Należności ogółem od sektora niefinansowego czterech największych banków

w Szwecji w latach 2005-2014 (w mln SEK)


2005 495 442 291 861 179 027 235 095 2006 571 960 333 129 194 356 273 874 2007 711 626 633 529 251 940 362 213 2008 790 613 705 366 319 772 397 515 2009 723 056 732 475 296 395 413 350 2010 659 212 763 441 303 034 324 662 2011 686 827 843 651 324 584 324 394 2012 731 967 915 890 310 789 347 233 2013 685 372 1 013 188 302 583 346 320 2014 737 483 1 056 807 373 926 432 879

Źródło: Ibid.

Należności ogółem od sektora niefinansowego wzrosły w 2014 r. w przypadku Sven-ska Handelsbanken o 48,8% względem 2005 r. Na koniec 2014 r. kredyty dla tego sektora stanowiły 21% ogółu należności od sektora niefinansowego udzielonych przez wszystkie banki komercyjne. Z kolei udział kredytów Svenska Handelsbanken w kredytach całej Wielkiej Czwórki stanowił na koniec 2014 r. 28%.

Największą dynamiką wartości kredytów spośród tzw. Wielkiej Czwórki charaktery-zował się w analizowanym okresie SEB. W 2014 r. wartość kredytów dla sektora niefinan-sowego wzrosła ponad trzyipółkrotnie względem 2005 r. Tym samym kredyty SEB na koniec 2014 r. stanowiły 30% ogółu kredytów udzielonych przez wszystkie banki komer-cyjne oraz 40% wszystkich kredytów udzielonych przez banki tzw. Wielkiej Czwórki.

W latach 2005-2014 dwukrotnie wzrosła też wartość kredytów udzielonych przez Nordea Bank. Należności od sektora niefinansowego Nordea Banku stanowiły na koniec 2014 r. 10% należności wszystkich banków komercyjnych oraz 14% należności tzw. Wielkiej Czwórki.

Należności Swedbanku wzrosły w latach 2005-2014 o 84%. Ten czwarty pod względem wielkości bank Szwecji posiadał 12% udziału w należnościach wszystkich banków komercyjnych i 16% udziału w należnościach tzw. Wielkiej Czwórki.

513

Kolejną determinantą pozycji konkurencyjnej tzw. Wielkiej Czwórki jest udział depozytów od sektora niefinansowego, które przedstawiono w tabeli 9. Tabela 9. Zobowiązania ogółem wobec sektora niefinansowego czterech największych banków

w Szwecji w latach 2005-2014 (w mln SEK)


2005 376 947 324 719 249 533 269 417 2006 412 664 389 298 275 539 315 502 2007 482 487 411 230 305 430 348 557 2008 505 903 452 613 365 889 393 079 2009 522 503 490 850 355 520 394 054 2010 527 213 484 839 355 213 437 870 2011 705 565 607 454 395 595 459 720 2012 668 683 637 721 431 357 473 104 2013 814 227 598 580 421 082 501 294 2014 1 020 962 706 452 463 704 532 118

Źródło: Ibid.

Podobnie jak w przypadku kredytów, również i w tej kategorii dominuje Svenska Handelsbanken. W latach 2005-2014 jego depozyty wzrosły ponad dwuipółkrotnie. Na koniec 2014 r. depozyty SHB stanowiły 34% wszystkich depozytów banków komercyj-nych i 37% depozytów tzw. Wielkiej Czwórki.

Drugi pod względem wielkości zobowiązań wobec sektora niefinansowego był SEB, którego depozyty wzrosły w latach 2005-2014 ponad dwukrotnie. Na koniec 2014 r. ich udział w depozytach wszystkich banków komercyjnych wynosił 23%, a w depozy-tach tzw. Wielkiej Czwórki 26%.

Nordea Bank zwiększył w analizowanym okresie wartość swoich zobowiązań wo-bec sektora niefinansowego o 85%. Na koniec 2014 r. udział depozytów Nordea Banku w depozytach wszystkich banków komercyjnych wynosił 13,5%, a w depozytach tzw. Wielkiej Czwórki 17%.

Ostatnim rozpatrywanym kryterium oceny największych banków w Szwecji są po-siadane kapitały własne (tabela 10). Tabela 10. Największe grupy bankowe Szwecji pod względem kapitałów własnych (w mld SEK)

w latach 2005-2014

Wyszczególnienie Kapitały własne (w mld SEK)

2005 2010 2014 Nordea 121,6 219,9 280,2 Svenska Handelsbanken 65,6 88,3 126,8 SEB 56,7 99,2 134,5 Swedbank 53,8 95,0 117,3 Razem 297,9 502,6 658,8

Źródło: Dane Bank- and Finance Statistics 2005, 2010, 2014, Svenska Bankföreningen.

W grupie tzw. Wielkiej Czwórki największe kapitały własne posiadał na koniec 2014 r. Nordea − stanowiły one 42,6% kapitałów własnych całej Wielkiej Czwórki. Na drugim miejscu znalazł się SEB, którego udział stanowił 20,4%, na trzecim miejscu był

514

Svenska Hdbank, któ 25.4. Stru

Sumadwukrotnie

Rys. 1. SumŹródło: Bank

Uwzgwego i nale Tabela 11.

Rok N

nie2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Bank

Handelskbanenrego kapitały

uktura aktyw

a bilansowa se (rys. 1).

ma bilansowa sek- and Finance Sta

ględniając strueżności od sek

Struktura aktyw

Należności od sektora

efinansowego f1729 2044 2739 3030 2902 2909 3068 3264 3341 3743

k- and Finance Sta

n z udziałem własne stanow

wów i pasyw

szwedzkiego

ektora bankoweatistics 2014, Sve

ukturę aktywóktora finansow

wów szwedzkie

Należności od sektora

finansowego w1287144515401843182218941885182020332287

atistics 2014, Sve

19,2%. Na cwiły 17,8% ca

wów sektora

sektora bank

ego Szwecji w lenska Bankföreni

ów, dominowwego (tabela 1

ego sektora ban

Dłużne papiery

wartościowe A

724790822983

1069918836870948967

enska Bankföreni

zwartym miejałej Wielkiej C

bankowego

kowego w lat

atach 2005-201ingen 2015, s. 8.

wały należnośc11).

kowego w latac

Akcje Derywa

362381419389391415412496578581

ingen 2015, s. 9.

jscu uplasowaCzwórki.

o

tach 2005-20

14 (mld SEK)

ci od sektora

ch 2005-2014 (w

aty Pozostałe

254 225197 293234 330833 387442 327435 446608 820612 743437 770737 922

ał się Swe-

14 wzrosła

niefinanso-

w mld SEK)

Aktywa ogółem

5 4583 3 5150 0 6083 7 7465 7 6963 6 7017 0 7629 3 7806 0 8108 2 9239

515

Należności od sektora niefinansowego liczone dla całego sektora bankowego wzro-sły w latach 2005-2014 ponad dwukrotnie, co przełożyło się na dwukrotny wzrost sumy bilansowej. W tej pozycji bilansowej największy udział na koniec 2014 r. miały należno-ści od przedsiębiorstw (32% należności od sektora niefinansowego) oraz należności od podmiotów zagranicznych (też 32% należności od sektora niefinansowego). Należności od gospodarstw domowych stanowiły na koniec 2014 r. 28% należności od sektora nie-finansowego. W analizowanym dziesięcioletnim okresie wartość należności od gospo-darstw domowych wzrosła trzykrotnie, a wartość należności od przedsiębiorstw wzrosła w tym samym czasie o 63%. Należności od sektora finansowego wzrosły w analizowa-nej dekadzie o ¾. Wartość instrumentów pochodnych wzrosła w tym okresie prawie trzykrotnie. Na koniec 2014 r. udział dłużnych papierów wartościowych, akcji, instru-mentów pochodnych i pozostałych aktywów (z wykluczeniem należności od sektora finansowego i niefinansowego) wynosił 34% i nie zmienił się względem 2005 r.

Struktura pasywów sektora bankowego Szwecji została przedstawiona w tabeli 12. Tabela 12. Struktura pasywów szwedzkiego sektora bankowego w latach 2005-2014 (w mld SEK)

Rok Zobowiązania wobec sektora niefinansowego

Zobowiązania wobec sektora finansowego

Wyemitowa-ne papiery

wartościowe Derywaty Kapitały

Pozostałe zobowią-

zania

Pasywa ogółem

2005 1 641 1 218 817 255 227 725 4 583 2006 1 860 1 372 942 217 238 522 5 150 2007 2 032 1 544 1 278 240 294 697 6 083 2008 2 192 2 154 1 549 782 322 467 7 465 2009 2 309 1 738 1 638 427 405 447 6 963 2010 2 440 1 322 1 847 433 407 567 7 017 2011 2 819 1 265 2 044 577 427 497 7 629 2012 2 950 1 146 2 154 573 472 510 7 806 2013 3 156 1 146 2 327 423 505 551 8 108 2014 3 633 1 234 2 592 653 553 574 9 239

Źródło: Ibid.

Po stronie pasywów największy udział miały zobowiązania wobec sektora niefi-nansowego, które na koniec 2014 r. wynosiły 39% sumy bilansowej. Zobowiązania te wzrosły w analizowanej dekadzie ponad dwukrotnie. W tej pozycji największy udział stanowiły depozyty gospodarstw domowych (39% ogółu zobowiązań całego sektora bankowego według stanu na koniec 2014 r.). W analizowanym okresie, podobnie jak zobowiązania ogółem, depozyty gospodarstw domowych także wzrosły ponad dwukrotnie. Na koniec 2014 r. 20% depozytów gospodarstw domowych było zdeponowane w Swedban-ku, 17% w Sverige Handelsbanku, 14% w Nordea Banku, 12% w SEB, 24% w innych bankach komercyjnych, 7% w kasach oszczędnościowych, 3% w zagranicznych oddziałach szwedzkich banków i 3% w pozostałych instytucjach27. Na koniec 2014 r. przedsiębior-stwa zdeponowały w szwedzkich bankach 760 mld SEK, co stanowiło 1/5 zobowiązań wobec sektora niefinansowego. Istotny udział (28%) stanowiły także depozyty podmiotów zagranicznych. Nieznacznie, bo zaledwie o 1% wzrosły w latach 2005-2014 zobowiązania wobec sektora finansowego, których wartość zaczęła maleć od 2008 r. po wybuchu kryzy-

27 Banks in Sweden, Svenska Bankföreningen, Swedish Bankers’ Association 2015, s. 8.

516

su finansowego. Na koniec 2014 r. udział zobowiązań wobec sektora finansowego stano-wił 13% sumy bilansowej całego sektora bankowego. Łączna wartość kapitałów banków działających w Szwecji wzrosła w latach 2005-2014 prawie dwuipółkrotnie. 25.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Szwecja jest przykładem opiekuńczego kraju, który stosuje „ograniczony neolibe-ralizm”, co w skali światowej oznacza, że oferuje ona jedne z najlepszych warunków społecznych28. Znaczna pomoc państwa w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych prze-łożyła się na statystyki mieszkaniowe. 70% szwedzkich gospodarstw domowych posiada własne mieszkanie, z czego 88% ma kredyt hipoteczny29. Jedną z podstawowych przy-czyn rosnącego popytu na kredyty mieszkaniowe jest ich niskie oprocentowanie30. Od października 2010 r. ustalony przez szwedzki Urząd Nadzoru Finansowego wskaźnik LtV nie powinien przekraczać 85% (wcześniej było to 95%). W marcu 2014 r., wobec rosnącego zadłużenia na rynkach kredytów hipotecznych, wskaźnik ten obniżono do poziomu 70%. W związku z rosnącymi cenami nieruchomości, które mogą prowadzić do pęknięcia bańki spekulacyjnej, w marcu 2015 r. Urząd Nadzoru Finansowego zapropo-nował wprowadzenie restrykcji kredytowych dla nowych kredytobiorców, które mają wejść w życie w drugiej połowie 2016 r.31 Ograniczenia te będą dotyczyć spełnienia przez nowych kredytobiorców wymogu amortyzacji, którego celem jest przyhamowanie tempa wzrostu nowych kredytów hipotecznych, przy których stosunek ich wielkości do wartości nieruchomości przekracza 50%. W 2014 r. wskaźnik zadłużenia gospodarstw domowych (kredyty hipoteczne do dochodów rozporządzalnych) kształtował się na poziomie 173%, choć w 2005 r. wynosił 137%, a w 1995 r. niecałe 90%32. Trend ten wskazuje na silną zależność ze wzrostem wskaźnika realnych cen nieruchomości miesz-kaniowych w Szwecji (rys. 2). Jest to jeden z elementów ryzyka, z jakim wszystkie ban-ki będą musiały się zmierzyć w sytuacji pęknięcia bańki spekulacyjnej.

Poziom zadłużenia gospodarstw domowych jest zdecydowanie wyższy w przypad-ku nowych kredytobiorców zaciągających kredyty hipoteczne, gdyż średnio przekracza 350% dochodu rozporządzalnego. W grudniu 2014 r. dla 82% kredytów hipotecznych zabezpieczeniem były hipoteki na domach jednorodzinnych i mieszkaniach. Warto w tym miejscu wspomnieć także o niskim, ale rosnącym, udziale kredytów denominowanych w walutach obcych. W 2005 r. stanowiły one zaledwie 20,9% kredytów ogółem, w 2010 r. 36,5%, a w 2014 r. 39,4%33.

28 Szerzej na ten temat w: A. Szelągowska, Finansowanie społecznego budownictwa mieszkaniowego, Ce-

DeWu, Warszawa 2011, s. 129-204. 29 The Mortgage Market in Sweden, September 2015, s. 11. 30 Według danych Svenska Bankföreningen w 2005 r. wynosiło ono 4,00%, w 2006 r. 4,06%, w 2007 r.

5,04%, w 2008 r. 3,95%, w 2009 r. 1,73%, w 2010 r. 3,21%, w 2011 r. 4,08%, w 2012 r. 2,97%, w 2013 r. 2,54%, a w 2014 r. 1,93%.

31 Zob. http://www.swedishbankers.se/Documents/1509_Bolånemarknaden_eng.pdf. 32 http://www.swedishbankers.se/Documents/1509_Bolånemarknaden_eng.pdf, s. 11. 33 https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2015/cr15329.pdf (dostęp: 17.02.2016).

517

Rys. 2. Dynamika cen mieszkań i domów jednorodzinnych w Szwecji w okresie

styczeń 2005-wrzesień 2015 (2005 = 100)

Źródło: Dane Riksbank.

W relacji do PKB zadłużenie szwedzkich gospodarstw domowych w analizowanej dekadzie rośnie jako jedno z najszybszych w UE (wyższą dynamikę miała tylko Finlan-dia). Na koniec 2005 r. wynosiło ono 68,1%, na koniec 2010 r. 83,8%, na koniec 2014 r. 86,9%, a w połowie 2015 r. już 87,2%34. Tak wysoki udział zadłużonych hipotecznie gospodarstw domowych jest wyrazem dojrzałości szwedzkiego rynku hipotecznego. 7% udzielonych kredytów ogółem dla gospodarstw domowych nie posiada żadnego zabez-pieczenia35. Głównym dostarczycielem kredytów hipotecznych w Szwecji są wspomniane już hipoteczne instytucje kredytowe. Według stanu na koniec 2014 r. ich udział w wo-lumenie kredytów hipotecznych wynosił 64%, banków 34% i pozostałych instytucji finansowych 2%. Rozkład zadłużenia z tytułu kredytów hipotecznych jest równomierny pod względem struktury wiekowej kredytobiorców. Największym ryzykiem dla stabil-ności finansowej w grupie szwedzkich kredytobiorców są jednak młode osoby, które nie mają oszczędności lub mają je na bardzo niskim poziomie. To powoduje, że w sytuacji wzrostu stóp procentowych lub utraty źródła stałych dochodów miałyby one problemy z ich spłatą. To z kolei niesie poważne konsekwencje dla sektora bankowego, ponieważ tzw. covered bonds, czyli dłużne papiery wartościowe zabezpieczone na kredytach hipo-tecznych, są jednym z najważniejszym składników zobowiązań bilansowych banków36. Według stanu na koniec czerwca 2015 r. banki finansowały swoją działalność poprzez depozyty klientów (46%), dłużne papiery wartościowe zabezpieczone na kredytach hipotecznych – czyli wspomniane covered bonds (22%), niezabezpieczone dłużne papiery 34 http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/en/ssd/START__FM__FM5001__FM5001A/FM5001SDDSFSI/?rxid

=9b80e889-694b-4750-a154-e6f4198f7c1b. 35 Banks in Sweden, op. cit., s. 10. 36 http://www.fi.se/upload/90_English/20_Publications/10_Reports/2015/stabrapp_15-2_engNY4.pdf, s. 28.

100,00

120,00

140,00

160,00

180,00

200,00

220,00

240,00

260,00

280,00

300,00

2005

-01-

01

2005

-09-

01

2006

-05-

01

2007

-01-

01

2007

-09-

01

2008

-05-

01

2009

-01-

01

2009

-09-

01

2010

-05-

01

2011

-01-

01

2011

-09-

01

2012

-05-

01

2013

-01-

01

2013

-09-

01

2014

-05-

01

2015

-01-

01

2015

-09-

01

Ceny mieszkań

Ceny domówjednorodzinnych

518

wartościowe (17%), certyfikaty udziałowe (11%) oraz pożyczki na rynku międzybanko-wym (4%)37.

Pomimo tak dużego zadłużenia Szwedów wskaźnik należności zagrożonych utrzymuje się na jednym z najniższych poziomów w UE (tabela 13). Tabela 13. Wskaźnik należności zagrożonych w szwedzkim sektorze bankowym

w latach 2005-2014 (w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Należności zagrożone 0,9 0,8 0,6 1,1 2,0 0,8 0,7 0,7 0,6 1,2

Źródło: Dane Svenska Bankföreningen za lata 2005-2015.

W analizowanym okresie najwyższy wskaźnik należności zagrożonych odnotowa-no w 2009 r., co wynikało z reperkusji kryzysu finansowego, który miał przełożenie na sytuację finansową kredytobiorców i wzrostu cen nieruchomości. Choć jak wskazują dane dotyczące należności przeterminowanych, szwedzkie banki ponoszą niewielkie straty z powodu kredytowania, to jednak w rezultacie zwiększenia buforów kapitało-wych są o wiele mniej narażone na skutki wstrząsów gospodarczych i płynnościowych. Wskaźnik kredyty do depozytów zaczyna stopniowo maleć, co wynika z dostosowania się wymogów kapitałowych i dążenia do poprawy długoterminowej stabilności sektora bankowego (tabela 14). Tabela 14. Wskaźnik kredyty do depozytów w szwedzkim sektorze bankowym

w latach 2005-2014 (w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wskaźnik kredyty do depozytów 236,0 232,7 237,0 230,4 224,9 217,4 215,3 207,8 201,0 195,7

Źródło: Ibid.

Tak wysoki poziom tego wskaźnika powoduje, że szwedzki bank centralny i urząd nadzoru finansowego, pomimo uznania poziomu ryzyka bankowego za bezpieczny, rekomendowały bankom zaostrzenie wymogów płynnościowych i kapitałowych. Dzięki temu banki w Szwecji charakteryzują się jedną z największych odpornością w UE38.

Adekwatność kapitałowa szwedzkich banków mierzona za pomocą standardowych wskaźników regulacyjnych jest wysoka. W 2014 r. średni zwrot z kapitału własnego był na poziomie 14,9%, prawie dwukrotnie wyższy niż średnia w strefie euro. Podobnie było w przypadku wskaźnika zwrotu na aktywach. Dochodowość szwedzkich banków wyra-żoną wskaźnikami ROA i ROE zaprezentowano w tabeli 15.

37 Stability in the Financial System, Finansinspektionen, Ref. 15-15827, 1 December 2015, s. 29. 38 Financial Stability Report 2014:1, Sverige Rksbank 2015, s. 21; http://www.riksbank.se/Documents/

Rapporter/FSR/2014/FSR_1/rap_fsr1_140604_updated_eng.pdf.

T

Ź

płż2 T

Ź

tz

R

Ź

Tab

WyROEROA

Źród

posiłowyże p2014

Tab

WyKapdo anych

Źród

takżzale

Rys.

Źród

ela

yszczE A

dło: Ib

Biiadaych

pozi4 na

ela

yszczpitał raktywh ryz

dło: Ib

O że wecan

. 3. Ai

dło: Ib

15.

zegól

bid.

iorąanych (tzom a be

16.

zególregulwów zykie

bid.

bezwskanych

Adei CE

bid.

Wsk

lnien

ąc pch fzw.

adeezpi

Kapban

lnienlacyjważ

em

zpieaźnh rek

ekwaET1/

kaźn

nie

pod fundfila

ekwiecz

pitał nkow

nie jny o-

ecznik fkom

atno/akty

nik R

20012

uwduszar I)watnznym

reguwym

200

1

nymfund

mend

ość kywa

ROE

05 8,1

2,15

wagęzy w) lubości

m po

ulacm w l

05

0,1

m poduszdacj

kapita ogó

E i R

2011

ę, żewłasb sui kaozio

cyjnylatac

20

1

oziozy zji (r

tałowółem

ROA

006 19,9 1,75

e adsnycumęapitaomi

y doch 20

006

10,0

omiezasarys.

wa sm w

A w s

20

dekwch pę kaałowe, is

o akt005-

20

e adadn3).

szweokre

szw

00718,51,62

watprzeapitawej stotn

tywó-201

007

10,1

dekwiczy

edzkesie

edzk

252

tnośekraału wszwnie

ów w14 (w

2

1

watnych

kich mar

kim

200812,

1,01

ść kcza wew

wedzpow

ważw %

2008

10,

noścnaj

banrzec

sek

275

kapitwię

wnęzkicwyż

ony%)

2

2

ci kjwy

nkówc 200

ktorz

2009131,6

tałoększętrznch bżej b

ych r

2009

12

kapityższ

w mi07-l

ze ba

9 ,0

61

owa zą znego

bankbazy

ryzy

9

,6

tałozej k

ierzoipie

anko

201141,

jesz wao (t

kówylejs

kiem

201

12

owejkate

ona c 20

owym

0 4,109

st startotzw.

w utrskic

m w

0

2,0

j szwegor

pop015 (

m w

20111

taneści:. filrzymch li

szw

201

1

wedrii k

przez(w %

w lat

11 4,9,48

em, sumar I

mywimit

wedz

11

1,4

dzkikszt

z ws%)

ach

2011

w mę II), wał tów

zkim

20

1

ich tałtu

skaź

200

012 15,31,13

któwymnalesię (tab

m sek

012

11,7

banując

źniki

05-20

20

rymmogeży w labela

ktorz

20

nkówcy s

i CE

014

013 16,71,28

m wgówstw

ataca 16

rze

013

11,9

w śwsię p

ET1

(w

27 8

wysow kawierch 26).

2

9

wiapow

51

%)

2014 14,91,23

okośapitardzić2005

2014

12,4

adczwyże

9

9 3

ść a-ć, 5-

4

zy ej

520

Kolejną miarą adekwatności kapitałowej jest współczynnik wypłacalności, który również utrzymywał się w analizowanym okresie na bezpiecznym poziomie (tabela 17). Tabela 17. Współczynnik wypłacalności w szwedzkim sektorze bankowym w latach 2005-2014

(w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Współczynnik wypłacalności 10,5 10,5 10,2 10,7 13,0 12,6 11,5 11,7 12,0 12,5

Źródło: Ibid.

O poprawiającej się efektywności banków prowadzących działalność w Szwecji świadczy także wskaźnik C/I, którego wielkość zaprezentowano w tabeli 18. Tabela 18. Wskaźnik C/I szwedzkiego sektora bankowego w latach 2005-2014 (w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 C/I 57,3 53,5 58,2 66,9 69,6 70,9 68,1 67,5 58,0 55,4

Źródło: Ibid.

Z analizy danych zaprezentowanych w tabeli 18 wynika, że efektywność kosztowa od 2000 r. systematycznie się poprawia. Jeśli porówna się dane dotyczące wskaźnika koszty do dochodów ze współczynnikiem wypłacalności, to można wywnioskować, że przy jednocześnie stosunkowo niskim wskaźniku C/I poziom wskaźnika wypłacalności na uśrednionym poziomie 12% jest ekonomicznie uzasadniony. Świadczy bowiem o efek-tywnym zarządzaniu przez szwedzkie banki swoimi kapitałami. Bibliografia Bank- and Finance Statistics 2005, Svenska Bankföreningen 2006.

Bank- and Finance Statistics 2010, Svenska Bankföreningen 2011.

Bank- and Finance Statistics 2014, Svenska Bankföreningen 2015.

Banks in Sweden, Svenska Bankföreningen, Stockholm 2015.

Birchall J., Finance in an Age of Austerity: The Power of Customer-owned Banks, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2013.

Brysz M., Filar D., Nordycki kryzys bankowy 1990-1993 i globalny kryzys finansowy 2007-2011 – z perspektywy aktualnej sytuacji nordyckich banków, „Bezpieczny Bank” 2013, nr 2-3 (51-52).

Corruption Perceptions Index 2015, Transparency International, February 2016.

Czech S., Czy model szwedzki jeszcze istnieje? Ewolucja i specyfika szwedzkiej polityki gospo-darczej, Materiały z IX Kongresu Ekonomistów Polskich, http://www.pte.pl/kongres/ referaty/Czech%20S%C5%82awomir/Czech%20S%C5%82awomir%20-%20CZY%20MODEL %20SZWEDZKI%20JESZCZE%20ISTNIEJE%20-%20EWOLUCJA%20I%20SPECYFIKA %20SZWEDZKIEJ%20POLITYKI%20GOSPODARCZEJ.pdf.

Doing Business 2016. Measuring Regulatory Quality and Efficiency, 13th edition, World Bank Group 2016.

521

Financial Stability Report 2014:1, Sverige Rksbank 2015.

Financial Stability Report 2015:2, Sveriges Riksbank 2015.

http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/GDP_at_regional_level/pl.

http://sdw.ecb.europa.eu/browseSelection.do?type=series&q=CR5+Banks+Sweden&node=SEARCHRESULTS&ec=&oc=&rc=&cv=.

http://sdw.ecb.europa.eu/quickview.do?SERIES_KEY=169.PSS.A.SE.S101.I1A.Z00Z.NT.X0.20.Z0Z.Z.

http://www.computerweekly.com/news/4500271520/Could-Sweden-become-the-first-cashless-society.

http://www.fi.se/upload/90_English/20_Publications/10_Reports/2015/stabrapp_15-2_engNY4.pdf.

http://www.scb.se/en_/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/ population-statistics/.

http://www.statista.com/statistics/380882/online-banking-penetration-in-sweden/.

http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/en/ssd/START__FM__FM5001__FM5001A/FM5001SDDSFSI/?rxid=9b80e889-694b-4750-a154-e6f4198f7c1b.

http://www.swedishbankers.se/Documents/1509_Bolånemarknaden_eng.pdf.

http://www.swedishbankers.se/Documents/BankerISverige/Banks%20in%20Sweden/Banks%20in%20Sweden%202006%20(June).pdf.

https://www.ekobanken.se/en/about-ekobanken/economy/

https://www.ekobanken.se/privat/aktuella-rantor/.

https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2015/cr15329.pdf.

https://www.jak.se/nyckeltal#.VuVnRzb2apo.

https://www.jak.se/sites/default/files/Likviditetsreserv%20och%20finansieringsk%C3%A4llor%202015-12-31.pdf.

https://www.kth.se/en/forskning/artiklar/cashless-future-for-sweden-1.597792.

https://www.swedbank.com/about-swedbank/quick-facts/.

The Mortgage Market in Sweden, September 2015.

Payment Statistics, ECB, October 2015.

Schwab K. (ed.), The Global Competitiveness Report 2015-2016, World Economic Forum, 2015.

Stability in the Financial System, Finansinspektionen, Ref. 15-15827, 1 December 2015.

Structural Indicators for the EU Banking Sector 2015.

The Swedish Financial Market 2015, Sveriges Riksbank, Stockholm 2015.

Szelągowska A., Finansowanie społecznego budownictwa mieszkaniowego, CeDeWu, Warszawa 2011.

26. Sektor bankowy Węgier

(Aneta Kosztowniak) 26.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Początki sektora bankowego Węgier sięgają 1924 r. Wówczas powołano Narodowy Bank Węgier (NBW) (węg. Magyar Nemzeti Bank, MNB), pełniący funkcje banku cen-tralnego1. Znaczenie tego sektora w systemie finansowym Węgier jest znaczące. Na koniec 2014 r. udział aktywów instytucji kredytowych wynosił 77,1% w łącznej warto-ści aktywów rynku finansowego2.

System bankowy Węgier od początku podjęcia procesów transformacji systemowo- -gospodarczej w 1989 r., przez prywatyzację sektora bankowego w latach 1994-1997 i znaczące jego otwarcie na kapitał zagraniczny, a następnie przystąpienie do struktur Unii Europejskiej (UE) w 2004 r., po wybuch kryzysu finansowego w 2008 r. oraz zmiany polityki rządu węgierskiego od 2010 r. przechodził wiele zmian, które można ująć w siedem okresów (tabela 1).

W pierwszym okresie (1987-1990) utworzono podstawy dwupoziomowego sekto-ra bankowego. Z Narodowego Banku Węgier wydzielono jako filie banki funkcjonujące wcześniej, powierzając im funkcje specjalne. Uwzględniając proces zmian transforma-cyjnych w gospodarce – której towarzyszyła recesja – należy zaznaczyć, iż był to trudny okres dla sektora bankowego. Drugi okres (1991-1994) obejmował wdrażanie programu uzdrawiającego węgierski sektor bankowy oraz wzmacniającego proces jego konsolida-cji. Stopniowa liberalizacja obrotów bieżących i przepływu kapitału przyczyniła się do podwojenia liczby instytucji w sektorze bankowym (w 1994 r. wobec 1991 r.), w którym

1 Funkcje banku banków oraz banku państwa NBW pełni na podstawie przepisów ustawy z 1986 r. Zwięk-

szenie autonomii i wyjście spod kontroli rządowej nastąpiło na podstawie przepisów z 1991 r. Wówczas uchwalono nową ustawę o banku centralnym (Act LX on the Central Bank) oraz prawo bankowe. Natomiast wprowadzenie bezwzględnego zakazu finansowania budżetu przez NBW wprowadzono ustawą z 1997 r. Niemniej faktyczne umocnienie niezależności węgierskiego banku centralnego rozpoczęło się wraz ze zło-żeniem wniosku akcesyjnego w 1994 r., a następnie w 1997 r. wprowadzeniem zakazu bezpośredniego fi-nansowania budżetu państwa przez NBW. W 2001 r. weszła w życie nowa ustawa o NBW (Act LVIIII of 2001 on the Magyar Nemzeti Bank). Ustawa ta określiła, iż priorytetowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, wzmocniła niezależność operacyjną oraz wprowadziła obowiązek dokonywania okresowej oceny działalności banku i procesu jego zarządzania przez Państwowy Urząd Kontroli (Állami Számvevoszèk, ang. State Audit Office, SAO). Wraz z wejściem w struktury Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. Węgry zhar-monizowały swoje przepisy bankowe z prawem Wspólnoty. Zob. W. Przybylska-Kapuścińska, Polityka pieniężna nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Od transformacji przez inflację do integracji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007, s. 113-114.

2 System bankowy Węgier jest zaliczany to tzw. systemów kontynentalnych, w których głównym źródłem zasilania podmiotów w gospodarce jest sektor bankowy, przy mniejszym znaczeniu rynku kapitałowego. Dla porównania udział aktywów instytucji kredytowych w aktywach rynku finansowego wyniósł w 2014 r.: na Słowacji 71,0%, w Polsce 73,5% oraz w Czechach 79,7%. Zob. NBP: Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2014, Warszawa 2015, s. 14.

523

kapitał zagraniczny zaczął odgrywać istotną rolę. Trzeci okres (1994-1996) obejmował proces prywatyzacji, któremu towarzyszyła restrukturyzacja oraz konsolidacja sektora bankowego3. W czwartym okresie (1997-2000) przeprowadzono gruntowne zmiany w prawie dewizowym (1996), w zakresie świadczenia usług finansowych (1996), nowe-lizację prawa bankowego (1998) oraz skonsolidowano nadzór nad całym rynkiem finan-sowym (2000). Nastąpił wzrost procesów konsolidacyjnych będących w przeważającej mierze konsekwencją połączeń międzynarodowych grup finansowych. W piątym okre-sie (2000-2008) w sektorze bankowym występowały początkowo tendencje stabilizacyj-ne, a następnie ekspansji wyrażające się wzrostem napływu kapitału zagranicznego i maksymalizacją akcji kredytowej, w tym głównie kredytów hipotecznych denomino-wanych w walutach. Rentowność sektora szybko rosła, osiągając poziomy maksymalne w 2004 r.: ROE (23,1%), ROA (2,4%) oraz marży odsetkowej netto (4,5%). Jednak eks-pansji kredytowej zaczął towarzyszyć spadek adekwatności kapitałowej z 15% w 1999 r. do 10% w 2007 r. dla całego sektora bankowego. Relacja kosztów do dochodów w sek-torze bankowości komercyjnej osiągnęła poziom 89% w 2007 r. oraz 92% w 2008 r.4 (tabela 1). Tabela 1. Charakterystyka najważniejszych zmian w sektorze bankowym Węgier

w latach 1987-2014

Okres Procesy oraz działania podejmowane w sektorze bankowym 1 2

1987- 1990

− 1987 − powstanie dwupoziomowego sektora bankowego. Wydzielenie z oddziałów kredytowych Narodowego Banku Węgier (NBW) trzech banków komercyjnych (MHB, BB, OKHB), którym przydzielono kapitał kredytowy według branż. MKB i ÁÉB otrzymały zezwolenie na prowadzenie komercyjnej działalności bankowej. W 1988 r. utworzono Postabank. Bank OTP – funkcjonował w obszarze bankowości detalicznej

− NBW – utworzył banki-wspólne przedsięwzięcia z zagranicznymi bankami zachodnimi (CIB, Citibank, Unicbank). Fundusze założone przez zjednoczenia przedsiębiorstw (z udziałem kapitału zagranicznego) zostały przekształcone w banki: IEB, Aezöbank, Agrobank, Corvinbank, Invest-bank, Ybi Bank oraz Iparbank

− 1989 – zniesiono prawny podział na (komercyjną) działalność detaliczną i hurtową. NBW – stosował instrumenty selektywnej kontroli kredytowej, co wpływało na sektor przedsiębiorstw

1991-1993

− Największe banki poniosły olbrzymie straty finansowe oraz nastąpił upadek części banków państwowych

− Wdrażano program uzdrawiający węgierski sektor bankowy oraz proces konsolidacyjny w wy-miarze dwuetapowym: konsolidacji kredytowej (restrukturyzacja złych portfeli kredytowych) oraz konsolidacji bankowej (rekapitalizacja zgodnie z ustawą z 1993 r. o konsolidacji banków). Pomocą państwową objęto MHB i K&H, w których udało się podnieść współczynniki wypłacalności do poziomu 8%. Koszt subsydiowania sektora bankowego wyniósł ponad 425 mld forintów

3 Rząd węgierski uzyskał z niego zwrot w kwocie 300 mln USD, zaś kanałem bezpośrednich inwestycji

zagranicznych wpłynęło 500 mln USD. Pomimo to olbrzymie koszty, jakie skarb państwa poniósł w proce-sie restrukturyzacji i konsolidacji sektora bankowego, zostały pokryte jedynie w 1/3 przez wpływy z jego prywatyzacji. W 1997 r. 32 z 42 banków znajdowały się pod kontrolą większościową inwestorów zagra-nicznych, a tylko 1 z mniejszościowym kapitałem zagranicznym, tj. OTP – prywatny bank z większościowym kapitałem węgierskim. Udział własności węgierskiej w rynku aktywów ogółem spadł do 9%, przy odpo-wiednio 91-procentowym udziale banków będących własnością zagraniczną (z przewagą kapitału zagra-nicznego lub kapitału krajowego). Zob. W. Przybylska-Kapuścińska, op. cit., s. 66.

4 Szczegółowe informacje na temat zmian zachodzących w sektorze bankowym Węgier w latach 2004-2014 oraz we wcześniejszych okresach przedstawiono w kolejnych podrozdziałach.

524

cd. tabeli 1

1 2 1994-1996

− Nowy rząd zapoczątkował proces prywatyzacji w sektorze bankowym (1994-1997), któremu towarzyszyły zmiany ilościowe i jakościowe. Tylko banki państwowe pełniące funkcje specjalne pozostały własnością państwa: Węgierski Bank Rozwoju (MFB utworzony w 1996 r.), EXIMBANK (finansujący eksport) oraz FHB (bank hipoteczny). Pozostała część sektora banko-wego uległa prywatyzacji w drodze sprzedaży inwestorom strategicznym oraz oferty publicznej na giełdzie papierów wartościowych

1997-2000

− Kontynuowanie procesu konsolidacji sektora i umocnienie pozycji sprywatyzowanych banków − Wzrost konkurencji przy wzroście liczby banków zagranicznych i rentowności w sektorze − Wprowadzone zmiany regulacji prawnych oddziałujących na sektor bankowy obejmowały:

wprowadzenie nowego prawa dewizowego (1996), ustawy o instytucjach kredytowych i instytu-cjach płatniczych (1996) oraz zmiany w zakresie nadzoru finansowego, najpierw nad rynkiem bankowym i kapitałowym, a później nad całym rynkiem finansowym (2000)

− 1998 – nowelizacja prawa bankowego dała początek bankowości uniwersalnej na Węgrzech poprzez umożliwienie jednoczesnego prowadzenia instytucjom kredytowym działalności banko-wej oraz inwestycyjnej

2001-2008

− Lata 2000-2001 przyniosły okres stabilizacji w sektorze bankowym, a od lat 2002-2004 jego ekspansję spowodowaną przede wszystkim wzrostem napływu kapitału zagranicznego (wzrost liczby oddziałów bankowych) oraz udzielanych kredytów, w tym głównie hipotecznych denomi-nowanych w walutach

− Odnotowano wzrost rentowności banków zauważalny we wskaźnikach: ROA, ROE, marż odset-kowych oraz spreadu, przy spadku wskaźników adekwatności kapitałowej

− Nadmiernej akcji kredytowej w latach 2007-2008 zaczęło towarzyszyć pogorszenie jakości port-feli kredytowych (wzrost wskaźnika NPL) oraz wzrost relacji kosztów do dochodów

2009-2010

− W 2009 r. ujawnienie w Europie, w tym na Węgrzech, efektów kryzysu finansowego – w formie gwałtowanego spadku tempa PKB

− Wzrost relacji kosztów do dochodów, wyraźne pogorszenie jakości kredytów denominowanych głównie w walutach oraz drastyczny spadek rentowności w sektorze bankowym

− Wprowadzono obowiązek podniesienia poziomu adekwatności kapitałowej w instytucjach kredy-towych

− W latach 2008-2010 nastąpił gwałtowny odpływ kapitału zagranicznego oraz spadek liczby oddziałów banków zagranicznych

2011-2014

− Kontynuowanie działań restrukturyzacji sektora bankowego, wzrost adekwatności kapitałowej oraz poprawa jakości portfeli kredytowych

− Spadła wartość aktywów i pasywów w sektorze bankowym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: E. Przybylska-Kapuścińska, Polityka pieniężna nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Od transformacji przez inflację do integracji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007, s. 60-71; CEE Banking Sector Report 2009-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena; ECB, Structural Indicators for the EU Banking Sector 2010-2015.

W szóstym okresie (2009-2010) ujawniły się wszystkie oznaki kryzysu finanso-

wego, a najtrudniejszy był 2009 r. Wówczas gospodarka Węgier weszła w fazę recesji, w tym sektor bankowy. Nastąpił wzrost należności zagrożonych, głównie z tytułu kredytów denominowanych w walutach. Wskaźnik kredytów przeterminowanych (NPL) z pozio-mu 2,3% w 2007 r. wzrósł do 6,7% w 2009 r. i następnie do 16,7% w 2013 r. Spadała suma bilansowa w sektorze bankowym. Instytucje kredytowe zostały zobowiązane do podniesienia adekwatności kapitałowej. Pierwsze symptomy poprawy ujawniły się pod koniec 2010 r.5

W siódmym okresie (2011-2014) były prowadzone działania restrukturyzacji w sektorze bankowym, wyrażające się wzrostem adekwatności kapitałowej przy obniża- 5 Rząd węgierski rozpoczął proces szybkich reform obejmujących najważniejsze sektory finansowe. W efekcie

rentowność sektora bankowego zaczęła się stopniowo poprawiać.

525

niu wartości aktywów, w tym ograniczeniu akcji kredytowej. Prowadzona była restruk-turyzacja portfeli kredytowych denominowanych w walutach. Relacja sumy bilansowej do PKB systematycznie spadała, z 133% w 2009 r. do 100% w 2014 r. Część banków zagranicznych poniosła znaczące straty i zmniejszyła liczbę oddziałów. Spadła ponadto wartość przyjmowanych depozytów w sektorze bankowym, w tym szczególnie gospo-darstw domowych. Pozytywnym zjawiskiem obserwowanym od 2012 r. jest wyhamo-wanie tendencji spadkowej aktywów i pasywów w sektorze bankowym.

Warto podkreślić, że w ostatniej dekadzie lat 2004-2014 w sektorze bankowym Węgier liczba banków nie wykazywała znaczących zmian. W 2004 r. funkcjonowało 35 banków, a w 2009 r. ich liczba spadła do 29, rosnąc do 39 banków w 2014 r. W przy-padku liczby oddziałów banków komercyjnych zaszły większe zmiany. O ile w latach 2004-2008 rosła wyraźnie ich liczba (z 1139 do 1484), w tym szczególnie ze strony banków zagranicznych, to już w latach 2009-2013 nastąpił ich spadek (z 1458 do 1259). Było to spowodowane silnymi wahaniami na rynku finansowym w efekcie kryzysu eko-nomicznego, jaki ujawnił się w Europie na początku 2008 r. Zahamowanie tendencji spadkowej liczby oddziałów nastąpiło w 2014 r., kiedy ich liczba osiągnęła 1259 placó-wek (tabela 2, rys. 1). Tabela 2. Liczba banków oraz oddziałów banków komercyjnych na Węgrzech w latach 2004-2014

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba banków 35 33 29 38 38 35 35 35 35 35 39 Liczba oddziałów banków komercyj-nych*

1139 1225 1334 1431 1484 1458 1384 1353 1318 1257 1259

* Liczba oddziałów banków komercyjnych, z wyłączeniem central banków.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEE Banking Sector Report 2009-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena 2009, s. 21; 2010, s. 21; 2011, s. 41; 2013, s. 35; 2014, s. 39; 2015, s. 25 oraz International Monetary Fund, Geographical Outreach: Number of Branches, Excluding Headquarters, for Commercial Banks for Hungary [HUNFCBODCNUM], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis https://research.stlouisfed.org/fred2/series/HUNFCBODCNUM/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

Rys. 1. Liczba oddziałów banków komercyjnych na Węgrzech w latach 2004-2014

(w liczbie, roczne zmiany w %)

Źródło: Jak w tabeli 2.

W strukturze własnościowej banków węgierskich dominuje kapitał zagraniczny, którego znaczenie systematycznie rosło od podjęcia transformacji w 1989 r., przez

1139 1225 1334 1431 1484 1458 1384 1353 1318 1257 1259

7,6 8,9

7,3

3,7

-1,8

-5,1 -2,2

-2,6 -4,6

0,2

-1000-800-600-400-20002004006008001000120014001600

-6,0-4,0-2,0

- 2,0 4,0 6,0 8,0

10,0

2004

-01-

01

2005

-01-

01

2006

-01-

01

2007

-01-

01

2008

-01-

01

2009

-01-

01

2010

-01-

01

2011

-01-

01

2012

-01-

01

2013

-01-

01

2014

-01-

01

(w liczbie)(w %)

526

wzmocnienie prywatyzacją sektora bankowego w latach 1994-1997, po przystąpienie w 2014 r. do struktur UE6. W 2008 r. udział banków państwowych w rynku wyniósł 3,9% aktywów sektora bankowego, rosnąc do 12,6% w 2014 r. Uwzględniając pocho-dzenie kapitału, należy podkreślić, iż udział banków zagranicznych w rynku wyniósł 80,4% w 2004 r., dochodząc do 91,0% w latach 2008-2009, przy powolnym jego spadku do 88,0% w 2013 r. i 83% w 2014 r. Wyłączając udział największego prywatnego banku węgierskiego OTP, udziały aktywów banków zagranicznych wyniosły 69,0% w 2009 r. i 59,0% w 2014 r. (tabela 3). Tabela 3. Udziały w rynku banków z uwzględnieniem kapitału zagranicznego w sektorze

bankowym Węgier w latach 2004-2014 (w % aktywów ogółem)

Udział w rynku 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Banków państwowych (w % aktywów ogółem) 7,0 .. .. .. 3,9 4,4 4,6 5,3 5,1 5,8 12,6

Banków zagranicznych (w % aktywów ogółem) 80,4 84,5 81,5 78,4 91,0 91,0 90,0 89,0 89,0 88,0 83,0

Banków zagranicznych (bez banku OTP, w % aktywów ogółem)

.. .. .. .. .. 69,0 69,0 70,0 68,0 67,0 59,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEE Banking Sector Report 2009-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena 2009, s. 21; 2010, s. 21; 2011, s. 41; 2013, s. 35; 2014, s. 39; 2015, s. 25.

Skalę ekspansji banków zagranicznych na rynku węgierskim ujawnia wyraźnie ich

udział w ogólnej liczbie banków w sektorze. O ile jeszcze w 1995 r. udział ten wynosił 65%, o tyle już w 2006 r. osiągnął 88%, spadając do 80% w 2013 r. (rys. 2).

* Bank zagraniczny to bank z 50-procentowym lub większym udziałem kapitału zagranicznego.

Rys. 2. Udział banków zagranicznych w łącznej liczbie banków na Węgrzech w latach 1995-2013 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Bank, Percentage of Foreign Banks among Total Banks for Hungary [DDOI13HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDOI13HUA156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

6 Od 2010 r. rząd premiera V. Orbána podjął wysiłki zwiększenia udziału państwa w sektorze bankowym.

Efektem tych działań jest m.in. wzrost udziału akcji skarbu państwa w bankach z mniejszościowym do tej pory udziałem państwowego kapitału węgierskiego.

65 66 71 72 76 76 81 79 84 86 86 88 87 87 82 82 81 81 80

0

20

40

60

80

100(w %)

527

Z analizy udziału aktywów banków zagranicznych w łącznej wartości aktywów sektora bankowego Węgier w 2004 i 2008 r. wynika, iż udział ten wzrósł z 65% do 67%. Kolejne lata przyniosły jego spadek, do 59% w 2012 r. (rys. 3).

Rys. 3. Udział aktywów banków zagranicznych w łącznych aktywach banków ogółem

na Węgrzech w latach 1995-2013 (w %)

Źródło: Ibid.

Uwzględniając kraj pochodzenia kapitału, udziały kapitału zagranicznego w węgierskim sektorze bankowym wynosiły w 2000 r. odpowiednio: z Niemiec 16,8%, Austrii 11,2%, Włoch 10,0%, Holandii oraz USA 7,6%, z Belgii 7,5%, Rosji 3,9%, Francji 2,0% oraz 0,6% z Korei Płd.7 W kolejnych latach udziały te znacząco się nie zmieniały.

Analizując sektor bankowy pod względem liczby instytucji kredytowych8, ważnych informacji dostarczają statystyki Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz NBW. Wynika z nich, iż w latach 2004-2015 liczba instytucji kredytowych spadła z 217 do 135. W okresie 2004-2009 liczba krajowych oddziałów instytucji (branches) rosła z 2987 do 3560, spadając w kolejnych latach, do 2801 instytucji w 2015 r. (tabela 4). Tabela 4. Instytucje kredytowe na Węgrzech w latach 2004-2015 (w liczbie)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Instytucje kredytowe 217 214 212 206 197 183 177 177 172 169 152 135

Oddziały krajo-wych instytucji (branches)

2987 3125 3243 3387 3515 3560 3493 3449 3330 3247 3112 2801

EBC w statystykach instytucji kredytowych rozróżnia: oddziały zależne (branches), które nie są traktowane jako odrębne jednostki, oraz oddziały samodzielne (subsidiaries), które są traktowane jako odrębne jednostki. Jeśli ten sam bank zagraniczny ma klika placówek, to kolejne są liczone jako pojedyncze oddziały zależne (branches).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Dane dla lat 2004-2013: ECB, Structural Indicators for the EU Banking Sector 2010, s. 3, 12, 14; 2013, s. 1-3, 201, s. 1-3. Dane dla lat 2014-2015: MNB, Analized Groups of Credit Institutions on 31 December 2014, https://www.mnb.hu/en/supervision/time-series/i-financial-institutions/credit-institutions-data-1 (dostęp: 11.03.2016).

7 É. Várhegyi, Bankvilág Magyorországon, Helokon Kiadó, Bydapest 2002 [za:] Z. Kondrat, G. Koczan,

Struktura własnościowa węgierskiego systemu bankowego a efektywność polityki pieniężnej, XXII Konfe-rencja Naukowa NPB, Reformy strukturalne a polityka pieniężna, Falenty 2002, s. 10.

8 Szerzej na temat instytucji kredytowych w podrozdziale 26.2.

65 67 65 64 67 64 63 62 59

- 20 40 60 80

100

(w %)

528

Wyraźny wzrost aktywności zagranicznych instytucji kredytowych na Węgrzech nastąpił w latach 2004-2008. Aktywa oddziałów niezależnych instytucji kredytowych (subsidiaries) pochodzących z UE osiągnęły wówczas wzrost z 36 287 do 70 730 mln euro. Mniejszą aktywność w tym zakresie wykazywały oddziały zależne (branches), w przypadku których okres wzrostu aktywów przedłużył się do 2011 r., osiągając wówczas 8804 mln euro9 (rys. 4).

Rys. 4. Aktywa oddziałów instytucji kredytowych z krajów UE na Węgrzech w latach 2004-2014

(w mln euro)

Źródło: ECB: Structural Indicators for the EU Banking Sector 2010, s. 13, 15; 2013, s. 2- 3; 2015, s. 2-3.

Istotnych danych na temat stopnia koncentracji sektora bankowego na Węgrzech dostarczają wyniki wskaźnika Herfindahla-Hirschmana (HHI) oraz udziały aktywów pięciu największych instytucji w aktywach sektora bankowego ogółem (CR5). Potwier-dzają one, iż węgierski sektor bankowy uległ silnej koncentracji, a poziom konkurencji jest niższy niż średnia dla krajów UE, jak np. w przybliżeniu w Polsce10.

W latach 2004-2014 wskaźnik HHI w węgierskim sektorze bankowym był utrzy-mywany na wyższym poziomie (798 i 905) niż w Polsce (692 i 656) czy w Niemczech (178 i 301), co potwierdza jego niższy poziom konkurencji na rynku. Wzrost tego wskaźnika w latach 2010-2014 z 828 do 905 implikował dalszy spadek konkurencyjno-ści na węgierskim rynku bankowym, obserwowany zarówno w Polsce i Niemczech, jak i w pozostałych krajach UE11 (rys. 5). 9 Jak wyraźny może być spadek aktywów instytucji kredytowych w kolejnych latach, będzie zależało od

sytuacji gospodarczej Węgier i wprowadzanych regulacji prawnych. 10 Niemniej w tym miejscu należy dodać, iż o ile w segmencie bankowości detalicznej Węgier stopień konku-

rencji jest niski (za sprawą swoistego monopolu banku OTP), o tyle już w sektorze bankowości hurtowej zajętej w zdecydowanej mierze przez banki zagraniczne poziom konkurencji jest zdecydowanie wyższy.

11 Wzrost wskaźnika HHI jest obserwowany w większości krajów UE. Wynika on z prowadzonych fuzji i przejęć, ale także z zaostrzenia regulacji makroostrożnościowych. Przykładowo w Polsce zmiany koncen-tracji były spowodowane przede wszystkim przekształceniami własnościowymi oraz falą fuzji i przejęć transgranicznych, inicjowanych przez zagranicznych inwestorów. Zob. M. Pawłowska, Zmiany struktury sektora bankowego w Europie – rola konkurencji [w:] L. Pawłowicz, M. Pawłowska, M. Stańczuk, Sektor bankowy w Europie. Co zmienił kryzys? Zeszyty BRE Bank-CASE, nr 126/2013, s. 17.

36 287 41 628

48 783

57 214

70 730

60 771 60 944 60 292

51 513 46 077

38 933

- 112 1 210 1 729 4 909 7 435 8 580 8 804 6 595 7 607 6 728

-

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

80 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Aktywa oddziałów niezależnych instytucji kredytowych z krajów UE (subsidiaries)

Aktywa oddziałów zależnych instytucji kredytowych z krajów UE (branches)

529

* W zakresie od 1 do 10 000.

Rys. 5. Wskaźnik Herfindahla-Hirschmana (HHI) dla instytucji kredytowych na rynku bankowym Węgier, Polski oraz Niemiec w latach 2004-2014*

Źródło: ECB, Structural Indicators for the EU Banking Sector, 2010, s. 5, 2013, s. 1, 2015, s. 1.

Rys. 6. Wskaźnik CR5 dla instytucji kredytowych na rynku bankowym Węgier, Polski i Niemiec

w latach 2004-2014 (w %)

Źródło: Ibid.

W latach 2003-2014 wskaźnik CR5 (rys. 6) wynosił w przypadku Węgier powyżej 50%, świadcząc o dosyć znaczącym stopniu koncentracji na tym rynku12. Niemniej po-ziom tej koncentracji w całym okresie 2004-2014 był dość stabilny, wynosząc odpo-wiednio: 52,7% oraz 52,5%, przy najwyższym jego poziomie 55,2% w 2009 r. Nato-miast w Niemczech w latach 2004-2008 wskaźnik ten był dwukrotnie niższy, wynosząc odpowiednio: 22,1% i 22,7%. Z kolei w Polsce wykazał spadek z 50,0% w 2004 r. do 43,9% w 2009 r., rosnąc do 48,3% w 2014 r.13

Wyniki przedstawionych wskaźników HHI oraz CR% potwierdzają więc, iż na rynku węgierskim istnieją dalsze możliwości wzrostu liczby instytucji kredytowych. 12 Jednak wskaźnik CR5 nie był na tak wysokim poziomie, jak średni jego poziom dla lat 2004-2014, np.

w Estonii (90%), Holandii (85) czy w Portugalii (70%). 13 Warto zaznaczyć, iż w ostatnich latach po wybuchu kryzysu finansowego w 2008 r., zaostrzenie wymogów

ostrożnościowych, w tym podniesienia kapitałów własnych (adekwatności kapitałowej), wpłynęło na wzrost konsolidacji sektora bankowego w krajach UE, wzmacniając tym samym jego koncentrację obserwowaną właśnie we wzroście poziomów wskaźników HHI oraz CR5.

798 795 823 840 822 864 828 848 873 862 905

692 650 599 640

562 574 559 563 568 586 656

178 174 178 183 191 206 298 317 307 266 301

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Węgry

Polska

Niemcy

HHI

52,7 53,2 53,5 54,1 54,4 55,2 54,6 54,6 54,0 51,9 52,5

50,0 48,5 46,1 46,6

44,2 43,9 43,4 43,7 44,4 45,2 48,3

22,1 21,6 22,0 22,0 22,7 25,0

32,6 33,5 33,0 30,6 32,4

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Węgry

Polska

Niemcy

CR5

530


Istotny wpływ na rozwój rynku instytucji kredytowych na Węgrzech miała wpro-wadzona w 1996 r. ustawa o instytucjach kredytowych i instytucjach płatniczych (Act CXII of 1996 on Credit Institutions and Financial Enterprises; Banking Act – prawo bankowe)14. Nowelizacja prawa bankowego z 1998 r. umożliwiła instytucjom kredyto-wym prowadzenie działalności bankowej i inwestycyjnej „pod jednym dachem”, dając początek bankowości uniwersalnej na Węgrzech15. Jako kraj członkowski UE Węgry dostosowują swoje przepisy prawne do dyrektyw i rozporządzeń Wspólnoty16.

Instytucją gwarantowania depozytów na Węgrzech jest Narodowy Fundusz Gwa-rantowania Depozytów (węg. Országos Betétbiztosítási Alap; ang. National Deposit Insurance Fund – NDIF). Fundusz ten został utworzony na podstawie ww. ustawy z 1996 r.17 Członkami systemu gwarantowania depozytów na Węgrzech są wszystkie działające na terytorium tego kraju instytucje kredytowe. Zadaniem Funduszu jest gwa-rantowanie depozytów złożonych przez osoby fizyczne i prawne w tych instytucjach. Węgierski system gwarantowania depozytów został w pełni dostosowany do przepisów Dyrektywy 2009/14/WE z 11 marca 2009 r. nowelizującej Dyrektywę 94/19/WE w spra-wie systemów gwarancji depozytów18, a następnie do przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego Europy i Rady 2014/49/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie gwaran-cji depozytów (Dz. Urz. UE L173 z 2014 r.), która weszła w życie 2 lipca 2014 r.

NBW dzieli instytucje kredytowe na następujące grupy: • Instytucje kredytowe działające w formie spółki akcyjnej, w tym: duże banki, małe

i średnie banki oraz wyspecjalizowane instytucje kredytowe.

14 Ustawa z 1996 r. wprowadziła ujednolicone podstawy nadzoru finansowego, ustanowiła jedną instytucję –

Węgierski Nadzór nad Bankami i Rynkiem Kapitałowym (Hungarian Banking and Capital Market Supervi-sion). Z kolei na mocy ustawy o Węgierskim Urzędzie Nadzoru Finansowego (Pénzügyi Szervezetek Állami Felügyelete) z 1999 r. (Act CXXIV of 1999 on the Hungarian Financial Supervisory Authority) 1 kwietnia 2000 r. powstał jeden organ łączący zadania i kompetencje dotychczasowego Węgierskiego Nadzoru nad Bankami i Rynkiem Kapitałowym, Państwowego Nadzoru nad Ubezpieczeniami i Państwowego Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Zob. W. Przybylska-Kapuścińska, op. cit., s. 66-67.

15 Ibid. 16 W 2014 r. przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. usta-

nawiającą ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej li-kwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającą dyrektywy Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/ UE i 2013/36/UE oraz rozporządzenia Parlamentu Euro-pejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L173/149 z 2014 r.). W obszarze jednolitych zasad oraz restrukturyzacji kraje członkowskie UE obowiązuje: Rozporządzenie Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 r. ustanawiające jednolite zasady i jednolitą pro-cedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyj-nych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego bankowego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniające rozporządzenie Parla-mentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 (Dz. Urz. UE L227 z 2014 r.).

17 Fundusz jest członkiem zarówno Europejskiego Forum Gwarantów Depozytów (EFDI), jak i Międzynaro-dowego Stowarzyszenia Gwarantów Depozytów (IADI).

18 Obecny limit gwarancyjny w wysokości 100 000 euro obowiązuje od 31 grudnia 2010 r., kiedy został podwyższony z poziomu 13 mln HUF (będącego równowartością 50 000 euro) obowiązującego od 8 paź-dziernika 2008 r. Zob. National Deposit Insurance Fund of Hungary (NDIF), Deposit Insurance, http://www.oba.hu/en/deposit-insurance/deposit-insurance (dostęp: 11.03.2016).

531

• Inne instytucje kredytowe: MFB Magyar Fejlesztési Bank Zrt. (MFB), Magyar Ex-port-Import Bank Zrt. (EXIM) oraz Központi Elszámolóház és Értéktár (Budapest) Zrt. (KELER).

• Spółdzielcze instytucje kredytowe19 (tabela 5). Tabela 5. Instytucje kredytowe działające na Węgrzech w podziale na grupy (stan na 31.12.2014)

Duże banki (Large banks)

1 BUDAPEST Hitel- és Fejlesztési Bank Zrt. 2 CIB Bank Zrt. 3 ERSTE BANK HUNGARY Nyrt. 4 Kereskedelmi és Hitelbank Zrt. 5 MKB Bank Zrt. 6 OTP Bank Nyrt. 7 RAIFFEISEN BANK Zrt. 8 UniCredit Bank Hungary Zrt.

Małe i średnie banki

(Small- and medium sized

banks)

1 Banif Plus Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 2 Bank of China (Hungária) Hitelintézet Zártkörűen Működő Részvénytársaság 3 BUDA Regionális Bank Zrt. 4 Commerzbank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 5 Credigen Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 6 Dél-Dunántúli Takarék Bank Z 7 DRB Dél-Dunántúli Regionális Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 8 DUNA TAKARÉK BANK Zártkörűen Működő Részvénytársaság 9 ÉRB Észak-magyarországi Regionális Bank Z 10 FHB Kereskedelmi Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 11 GRÁNIT Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 12 KDB Bank Európa Zártkörűen Működő Részvénytársaság 13 Kinizsi Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 14 MagNet Magyar Közösségi Bank zártkörűen működő Részvénytársaság 15 Magyar Cetelem Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 16 Magyar Takarékszövetkezeti Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 17 Merkantil Váltó és Vagyonbefektető Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 18 Mohácsi Takarék Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 19 NHB Növekedési Hitel Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 20 Pannon Takarék Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 21 Polgári Bank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 22 Porsche Bank Hungaria Zártkörűen Működő Rt. 23 Sberbank Magyarország Zártkörűen Működő Részvénytársaság 24 SOPRON BANK BURGENLAND Zártkörűen Működő Részvénytársaság

Wyspecjalizowa-ne instytucje kredytowe

(Specialised credit institu-

tions)

1 AEGON Magyarország Lakástakarékpénztár Zártkörűen Működő Résztvénytársaság 2 ERSTE Lakás-takarékpénztár Zártkörűen Működő Részvénytársaság 3 FHB Jelzálogbank Nyilvánosan Működő Részvénytársaság 4 Fundamenta-Lakáskassza Lakás-takarékpénztár Zártkörűen Működő Részvénytársaság 5 OTP Jelzálogbank Zártkörűen Működő Részvénytársaság 6 OTP Lakástakarékpénztár Zárkörűen Működő Részvénytársaság 7 UniCredit Jelzálogbank Zrt.

Ogółem instytucje kredytowe działające jako spółki akcyjne (Total credit institutions operating as joint-stock companies) – 39

Inne instytucje kredytowe nieuwzględniane w instytucjach kredytowych działających w formie spółki akcyjnej (Other specialised credit institutions are not included in the credit institutions operating as joint-stock companies)

1 MFB Magyar Fejlesztési Bank Zrt. (MFB) 2 Magyar Export-Import Bank Zrt. (EXIM) 3 Központi Elszámolóház és Értéktár (Budapest ) Zrt. (KELER)

Spółdzielcze instytucje kredytowe – 110 instytucji (Cooperative credit institutions)

Źródło: MNB, Analized Groups of Credit Institutions…, op. cit.

19 MNB, https://www.mnb.hu/en/supervision/time-series/i-financial-institutions/credit-institutions-data-1 (dostęp:

11.03.2016).

532

W instytucjach z przewagą rodzimego kapitału węgierskiego przeważają usługi bankowości detalicznej, prowadzone głównie przez OTP Bank Plc.20 Usługi bankowości specjalistycznej oferują: MKB Bank Zrt. – finansujący handel zagraniczny i prowadzący wymianę walutową, Państwowy Bank Rozwoju MFB (Hungarian Development Bank Ltd.) – wchodzący w skład grupy banku państwowego Węgier Eximbank Hungary Pte Ltd. oraz Budapest Bank (GE Money) – koncentrujący się na sektorze górniczym i bu-downictwie. W segmencie spółdzielczych instytucji kredytowych liderem jest węgierski Takarékbank. Bank ten w ostatnich latach konsoliduje sektor spółdzielczy m.in. poprzez działania utworzenia w 2014 r. systemu wzajemnych gwarancji kredytowych dla stowa-rzyszonych banków spółdzielczych, przez co wzmacnia ich konkurencyjność oraz eks-pansję rozwojową21.

W instytucjach kredytowych z przewagą kapitału zagranicznego funkcjonuje: belgijski K&H (KBC) – jako lider bankowości korporacyjnej oferujący pełny zakres usług i instrumentów rynku kapitałowego, włoski UniCredit – działający na Węgrzech w ramach UniCredit Bank Hungary oferujący usługi private bankingu oraz obsługujący segment małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz austriacki Raiffeisen Bank – będący liderem bankowości uniwersalnej. Ponadto procesy fuzji i przejęć w sektorze bankowości węgierskiej doprowadziły do przenikania się kapitałów oraz wzajemnej ich współpracy. Przykładem tego może być austriacka Erste Group, która funkcjonuje na Węgrzech jako Erste Bank Hungary Nrt. – w zakresie bankowości detalicznej i współ-pracuje z węgierską pocztą Magyar Posta (Hungarian Post)22. 26.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Na rynku bankowym Węgier liderem jest OTP Bank Plc. To prywatny bank z więk-szościowym kapitałem węgierskim posiadający ¼ aktywów całego sektora bankowego i koncentrujący się na bankowości detalicznej. Bank ten obsługuje przedsiębiorstwa oraz instytucje samorządowe, oferuje zróżnicowane usługi finansowe i innowacyjne produkty. 20 Bank OTP utrzymuje ponad 20-procentowy udział w rynku bankowym i jest nadal liderem w segmencie

bankowości detalicznej pomimo pewnej utraty pozycji w ostatnich latach. Jego udział w aktywach sektora bankowego spadł z 26,1% w 2004 r. do 22,2% w 2014 r.

21 Utworzenie systemu wzajemnych gwarancji kredytowych było konsekwencją decyzji Rady Dyrektorów Takarékbanku, która 10 października 2014 r. ustaliła jednolite przepisy dotyczące zarządzania ryzykiem, obligatoryjne dla stowarzyszonych instytucji. Uniwersalne przepisy dotyczące zarządzania ryzykiem objęły np.: strategię ryzyka, regulacje dotyczące zarządzania ryzykiem kredytowym, przepisy dotyczące klientów i udziałowców, regulacje zarządzania płynnością oraz regulacje dotyczące inwestycji. Przepisy te obowią-zują wszystkich członków społeczności wzajemnych gwarancji. W rezultacie Takarékbank, Integration Or-ganization of Cooperative Credit Institutions (IOCCI) oraz 49 spółdzielczych instytucji kredytowych zaczęło wzajemnie odpowiadać za finansową wiarygodność wszystkich członków. Działania te są związane z polityką rządu węgierskiego, który w 2013 r. podwyższył kapitały Tier 1 i Tier 2 banków spółdzielczych o 136 mld forintów węgierskich i ustanowił nowy fundusz gwarantowania dla spółdzielczych instytucji kredytowych. W opinii Takarékbanku stworzenie systemu wzajemnych gwarancji odgrywa kluczową rolę w budowaniu wspólnej obecności na rynku i ekspansji spółdzielczych instytucji kredytowych, ponieważ umożliwia efek-tywne wykorzystanie kapitału sektora na poziomie grupy. Dzięki temu w przyszłości unie kredytowe będą mogły kredytować większe przedsiębiorstwa i projekty samorządów. Takarékbank, http://www.takarek bank.hu/takarekbank/hu.html (dostęp: 10.02.2016).

22 European Committe for Banking Standards, Banks in Europe, Hungary, http://www.ecbs.org/banks/ hungary/erste-bank-hungary-nyrt./view-details.html (dostęp: 10.02.2016).

W ramach py Środkowwach sekto

NastęUniCredit,banków z Money), C

Rys. 7. Udz

w 20

Źródło: OpraRZB

Tabela 6. U

w

WyszczególOTP* K&H (KBC)UniCredit Raiffeisen BaMKB* Erste CIB (Intesa) MFB* BB (GE MonPozostałe ban

Dla 2005 i 2 * OTP za 2** W grupi

(BA-CA

Źródło: OpraRZBs. 35

23 European

(dostęp: 10

CIB (Intesa6,9%

BB (GE Money)

2,5%

Pozostałe 33,8%

2004

ekspansji na rwej i Wschodora bankowegępną grupę ban Raiffeisen Budziałami wy

Citibank czy H

ziały największy004 i 2014 r. (w

acowanie własne Group, Viena, za

Udziały najwiękw latach 2004, 2

lnienie 2004 26,8

) 9,6-

ank 6,58,76,67,1

-ney)* 2,6nki** 34,6

2010 r. – brak d2009 r. – z uwze pozostałe ban

A) i inne oraz za

acowanie własne n Group, Viena: 2; 2014, s. 39; 201

Banking Resour

0.02.2016).

Erste6,4%

a)

rynkach zagradniej (EŚW)23.o Węgier spadnków, z udział

Bank, MKB, Eynoszącymi ok

HVB Bank (BA

ych banków w aw %)

na podstawie: Ca: 2008, s. 29; 20

kszych banków 2006-2009 i 201

2006 200 23,5 2

6 8,9- 6,0 6,9 7,8

6 7,5 9,2

- -6 2,96 27,4 2

danych. zględnieniem lonki za 2004 r.–2006 r. m.in. 2

na podstawie: CE2005, s. 21, 200715, s. 25.

rces, OTP Bank,

OTP26,1%

K&

RaifB6MKB

8,5%

anicznych zak. W latach 20dł z 26,1% do

ałami aktywówErste oraz CIBkoło 5% i mnA-CA) (rys. 7

aktywach ogółe

CEE Banking Se015, s. 25.

w aktywach og11-2014 (w %)

07 2008 23,1 18,0

8,6 9,0 5,6 5,0 7,6 8,0 8,3 8,0 7,3 8,0 8,3 9,0 3,3 3,0 2,9 3,0

25,0 29,0

okalnego wsparc– uwzględniono2,5% Citibank.

EE Banking Secto7, s. 33; 2008, s.

, http://www.ecb

&H (KBC)9,4%

ffeisen Bank6,3% C

M4

M

20

łada oddziały 04-2014 udzi

o 22,2% (o 3,9w poniżej 10%B (Intensa). Kniej tworzą m, tabela 6).

em sektora bank

ctor Report 2008

gółem sektora b

2009 2011 18,2 19,0

9,6 9,0 5,2 5,0 7,0 7,0 9,0 8,0 8,5 9,0 8,1 7,0 3,6 3,0 2,7 3,0

28,0 35,0

cia. o udział: 2,4%

or Report 2005, 229; 2009, s. 21;

s.org/banks/hung

Erste5,9%

CIB (Intesa)5,5%

MFB*4,6%

BB (GE Money)*

3,1%

Pozostałe 31,3%

014

głównie w krał jego aktyw

9 p.p.). %, stanowią: K&Kolejną grupę m.in. Budapest

kowego Węgier

8 i 2015, Raiffei

ankowego Węg

2012 2010 21,3 20 7,9 0 5,3 0 6,9 0 7,7 0 8,7 0 7,3 0 4,4 0 2,9 0 27,6 2

Citibank, 5,4%

007-2015, Raiffe2010, s. 21; 2011

gary/otp-bank/view

MKB*6,1%

e%

533

rajach Euro-wów w akty-

&H (KBC), mniejszych t Bank (GE

r

isen Research,

gier

13 2014 21,3 22,2 7,9 7,6 5,3 7,0 6,9 6,7 7,7 6,1 8,7 5,9 7,3 5,5 4,4 4,6 2,9 3,1

27,6 31,3

% HVB Bank

eisen Research, 1, s. 41; 2013,

ew-details.html

OTP22,2%

K&H (KBC)7,6%

UniCredit7,0%

Raiffeisen Bank6,7%

534

K&H (KBC) jest bankiem z większościowym kapitałem belgijskim. Bank ten jest liderem bankowości korporacyjnej i drugim na rynku bankowości detalicznej na Wę-grzech24. Włoski UniCredit funkcjonuje na Węgrzech w ramach UniCredit Bank Hun-gary Zrt. i oferuje szeroki zakres usług bankowości uniwersalnej25. Austriacki Raiffeisen na rynku węgierskim prowadzi zarówno usługi z zakresu bankowości uniwersalnej – dostarczając kompleksowych usług finansowych klientom korporacyjnym, władzom lokalnym, jednostkom publicznym, jak i z zakresu bankowości indywidualnej (private banking) – świadcząc zróżnicowane i innowacyjne usługi klientom26.

MKB Bank Zrt. (Magyar Kulkereskedelmi Bank), założony w 1950 r. z centralą główną w Budapeszcie, oferuje usługi w ramach bankowości uniwersalnej dla klientów indywidualnych oraz MŚP, instrumenty rynku pieniężnego, produkty zarządzania ryzy-kiem, finansuje eksport oraz świadczy usługi faktoringowe27.

Z analizy zmian wartości aktywów najważniejszych banków działających na rynku węgierskim w 2009 r. wobec 2004 r. (tabela 7) wynika, iż K&H (KBC), UniCredit, Raiffeisen, Erste oraz CIB (Intensa) podniosły dwukrotnie swoje aktywa. Banki te ode-brały część rynku bankowi OTP, który na wewnętrznym rynku węgierskim ograniczył aktywność na rzecz rozwoju ekspansji oddziałów za granicą. Tabela 7. Wartość aktywów największych banków działających na Węgrzech w latach 2004-2009

(w mln euro)

Nazwa grupy/banku na Węgrzech Aktywa

2004 2006 2007 2008 2009 OTP/OTP Bank 17 810 21 009 24 912 27 111 22 972 KBC Group/K&H (KBC) 6 535 7 946 9 313 11 916 12 122 UniCredit/UniCredit B. HU - 5 342 5 998 6 568 6 496 Raiffeisen Bank International/Raiffeisen B. HU 2 691 6 298 8 079 9 568 8 776 Erste Group/Erste B. HU 4 760 6 690 8 223 9 863 10 734 Intensa Sanpaolo CIB (Intesa) 4 915 7041 8893 11 442 10 200

Dla 2005 r. – brak danych.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEE Banking Sector Report 2005, 2007-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena: 2005, 2010, 2014.

Z analizy skali działalności kredytowej i działalności depozytowej największych

banków funkcjonujących na Węgrzech w okresie 2006-2009 i 2012-2013 wynika, iż ich aktywność wykazywała tendencję wzrostową w latach 2006-2009, następnie malejącą

24 Oferuje szeroki zakres usług z obszaru rynku kapitałowego, funduszy inwestycyjnych (K&H FIX Plusz

Investment Fund, K&H Fund Manager) oraz usług brokerskich, leasingu czy bankassurance. 25 Obsługuje klientów indywidualnych i korporacyjnych, oferując usługi bankowości detalicznej i private

bankingu, prowadząc rachunki, przyjmując depozyty i udzielając kredytów walutowych oraz gwarancji kre-dytowych, a także wydając karty kredytowe.

26 Raiffeisen w ramach grupy kapitałowej oferuje m.in. usługi leasingowe (Raiffeisen Leasing Zrt.), usługi z zakresu rynku kapitałowego (Raiffeisen Securities and Investment Zrt., Raiffeisen Investment Fund Ma-nagement Zrt.), rynku nieruchomości (Raiffeisen Real Estate Management Zrt.) oraz usługi konsultingowe (Raiffeisen Consulting Zrt.). Zob. Raiffeisen Bank, Raiffeisen in Hungary, https://www.raiffeisen.hu/en/ web/english/raiffeisen-group/raiffeisen-bank-in-hungary/ introduction (dostęp: 10.02.2016).

27 ECBS, MKB Bank Zrt., http://www.ecbs.org/banks/hungary/mkb-bank-zrt./view-details.html (dostęp: 10.02.2016).

535

wraz z ujawnieniem kryzysu finansowego w 2008 r. W latach 2012-2013 doszło do większej redukcji kwot udzielanych pożyczek niż przyjmowanych depozytów. W 2013 r. wobec 2009 r. wartość pożyczek spadła w największym banku węgierskim OTP o 26% oraz o około 50% w pozostałych analizowanych bankach (tabela 8). Tabela 8. Wybrane wskaźniki największych banków działających na Węgrzech

w latach 2006-2009, 2012-2013 (w mln euro)

Nazwa grupy/ banku na Węgrzech

Pożyczki Depozyty 2006 2007 2008 2009 2012 2013 2006 2007 2008 2009 2012 2013

OTP/OTP Bank 9169 10 315 13 867 13 907 11 065 10 246 8 739 9 371 12 281 13 127 13 217 13 180 KBC Group/K&H (KBC) 4 804 5 216 5 902 6 641 4 882 3 864 3407 3712 3 766 7 469 5 706 5 878 UniCredit/UniCredit B. HU 2 554 3 365 4 645 4 009 3 300 3 065 2 313 2 251 3 561 4 190 3 527 3 620 Raiffeisen Bank Interna-tional/Raiffeisen B. HU 4 129 3 504 7 186 6 452 5 231 4 990 3 420 3 292 5 654 4 941 4927 4 163

Erste Group/Erste B. HU 4 181 5 009 7 256 7 665 6 430 5 465 2 101 2 560 3 159 4 210 4 654 4 093 Intensa Sanpaolo CIB (Intesa) 3 738 4 658 9 400 8 600 5 200 4 200 2 903 3 205 5 500 6 100 4700 4 200

Dla lat 2010-2011 – brak danych.

Źródło: Ibid.

Warto dodać, iż na rynku węgierskim doszło do zjawiska tzw. credit crunch, tj. spadku wartości kredytów dla sfery realnej gospodarki. Od końca 2008 r. do 2014 r. na Węgrzech odnotowano spadek udzielanych kredytów dla sektora niefinansowego (-23,0%), podobnie w Hiszpanii (-28,0%) czy Irlandii (-53,0%), wobec wzrostu w Polsce (83,0%), Słowacji (70,0%), Czechach (49%) czy w strefie euro (3,0%)28.

Trudności na rynku węgierskim ujawnione wraz z wybuchem kryzysu finansowego w 2008 r. przyniosły również znaczne straty finansowe w sektorze bankowym. W 2013 r. CIB (Intensa) oraz Raiffeisen odnotowały straty już na poziomie zysku przed opodatkowa-niem, czyli wyniku finansowego brutto wynoszące odpowiednio 387 i 110 mln euro29. Tabela 9. Liczba oddziałów (branches) największych banków działających na rynku bankowym

Węgier w latach 2004, 2006-2014

Wyszczególnienie 2004 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 OTP 437 408 408 403 405 402 377 380 382 380 Raiffeisen Bank 72 122 148 154 145 144 134 125 122 114 UniCredit b.d. 76 81 119 135 135 134 122 100 85 Erste 142 181 197 203 204 184 184 141 135 128

Dla 2005 – brak danych.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEE Banking Sector Report 2005-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena: 2005, s. 49; 2007, s. 18; 2008, s. 60; 2009, s. 53; 2010, s. 49; 2011, s. 69; 2013, s. 74; 2014, s. 80; 2015, s. 55.

Obniżenie rentowności działalności bankowej na Węgrzech za sprawą obniżenia

aktywności przełożyło się na zmniejszenie liczby oddziałów, w tym szczególnie przez UniCredit z odpowiednio 135 oddziałów w latach 2009-2010 do 85 w 2014 r. (tabela 9). 28 NBP, Rozwój systemu finansowego…, op. cit., s. 102. 29 CEE Banking Sector Report 2014, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena 2014.

536


W węgierskim sektorze bankowym zmiany struktury aktywów i pasywów w latach 2004-2014 ujawniły się w dwóch fazach. Faza wzrostowa przypadała w analizowanym okresie na lata 2004-2008. Towarzyszył jej ekspansywny wzrost aktywów (za sprawą „boomu” udzielanych kredytów, w tym głównie walutowych) oraz pasywów (przy wzroście depozytów). Wówczas aktywa sektora bankowego wzrosły niemalże dwukrotnie (z 68 161 do 125 212 mln euro), w tym wartość udzielonych pożyczek z 32 598 do 60 810 mln euro. Z zaciągniętych pożyczek korzystał sektor przedsiębiorstw, ale w większym zakresie sek-tor gospodarstw domowych, w tym głównie z pożyczek hipotecznych. Co istotne, udziela-no głównie pożyczek walutowych (we frankach szwajcarskich oraz euro). W efekcie ich udział w pożyczkach ogółem sektora podniósł się z 31,8% w 2004 r. do poziomu 61,0% w latach 2008-2009, dochodząc do 62% w 2010 r. Wartość depozytów lokowanych w sektorze bankowym wzrosła z 31 575 mln euro w 2004 r. do 44 117 mln euro w 2008 r., spadając w kolejnych latach do 40 141 mln euro w 2014 r. (tabela 10).

Faza spadkowa ekspansji sektora bankowego przypadała na lata 2009-2014 (rys. 8). Wybuch kryzysu finansowego i ujawnione efekty nadmiernej działalności kredytowej wobec depozytowej (143% w 2008 r.)30, wzrost kredytów przeterminowanych (z 3% w 2008 r. do 16,7% w 2013 r.) oraz spadek kursu forinta, jak również spadek tempa PKB oraz liczne reformy podejmowane na Węgrzech od 2010 r. wpłynęły na obniżenie aktywności banków i innych instytucji finansowych.

30 Podobna sytuacja wysokiej relacji wartości udzielanych kredytów do przyjmowanych depozytów miała

miejsce na Węgrzech na początku okresu transformacji gospodarki, czyli lat 90. XX w. Wówczas relacje te wynosiły w latach 1987-1990 odpowiednio: 150%, 154%, 156% oraz 154% (rys. 8).

Tab

ela

10. A

ktyw

a i p

asyw

a se

ktor

a ba

nkow

ego

Węg

ier w

lata

ch 2

004-

2014

(w m

ln E

UR

, % o

raz

% P

KB

)

Wys

zcze

góln

ieni

e Je

dnos

tka

mia

ry

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Akt

ywa

ogół

em

(w m

ln E

UR

) 68

161

78 3

2893

435

108

004

125

212

124

888

121

268

111

899

107

589

104

589

101

652

(r/r

w %

) 23

,514

,919

,315

,6

15,9

-0,3

-2,9

-7,7

-3,6

-3,1

-2,8

(w %

PK

B)

81,0

90,0

99,1

106,

8 11

8,6

133,

112

4,9

124,

211

0,1

104,

110

0,4

Poży

czki

ogółe

m

(w m

ln E

UR

) 32

598

37 6

6944

682

53 5

82,

60 8

1058

129

59 9

6453

678

50 0

0346

149

42 9

35(r

/r w

%)

26,0

15,6

18,5

16,9

13

,5-4

,43,

2-1

0,5

-6,8

-7,7

-7,0

(w %

PK

B)

38,7

43,3

47,4

53,0

57

,661

,961

,859

,551

,046

,042

,4Poży

czki

dla

pr

zeds

iębi

orst

w

pryw

atny

ch

(w m

ln E

UR

) 20

355

22 6

1025

746

28 7

53

30 1

7228

035

27 3

6924

842

23 4

9622

496

21 4

86(r

/r w

%)

20,8

11,1

13,9

11,7

4,

9-7

,1-2

,4-9

,2-4

,4-5

,3-4

,5(w

% P

KB

) 24

,226

,027

,328

,4

28,6

29,9

28,2

27,6

24,2

22,4

21,2

Poży

czki

dla

go

spod

arst

w

dom

owyc

h

(w m

ln E

UR

) 12

183

14 9

8918

844

23 3

44

29 0

8328

721

30 9

1927

351

24 8

3223

019

21 3

66(r

/r w

%)

36,1

23,0

25,7

23,9

24

,6-1

,27,

7-1

1,5

-9,2

-7,3

-7,2

(w %

PK

B)

14,5

17,2

20,0

23,1

27

,530

,631

,830

,325

,322

,921

,1

Poży

czki

hi

pote

czne

(w m

ln E

UR

) 7

768

9 03

410

700

17 2

24

22 4

4422

240

24 6

9922

159

20 0

5518

488

17 2

86(r

/r w

%)

35,0

16,3

18,4

61,0

30

,3-0

,911

,1-1

0,3

-9,5

-7,8

-6,5

(w %

PK

B)

9,2

10,4

11,3

17,0

21

,323

,725

,424

,620

,518

,417

,1

Poży

czki

w

wal

utac

h

obcy

ch

(w m

ln E

UR

) 10

373

14 8

9119

980

28 0

51

37 3

4835

635

36 9

6232

854

27 4

0123

731

21 7

74(r

/r w

%)

57,2

43,6

34,2

40,4

33

,1-4

,63,

7-1

1,1

-16,

6-1

3,4

-8,2

(w %

PK

B)

12,3

17,1

21,2

27,7

35

,438

,038

,136

,428

,023

,621

,5(w

% p

ożyc

zek

ogół

em)

31,8

39,5

44,7

52,4

61

,061

,062

,061

,055

,051

,051

,0

Dep

ozyt

y og

ółem

(w

mln

EU

R)

31 5

7534

195

38 5

0042

415

44

117

43 6

3042

742

40 4

4942

856

41 8

3040

141

(r/r

w %

) 16

,38,

312

,610

,2

4,0

-1,1

-2,0

-5,4

6,0

-2,4

-4,0

(w %

PK

B)

37,5

39,3

40,8

41,9

41

,846

,544

,044

,943

,741

,739

,6D

epoz

yty

go

spod

arst

w

dom

owyc

h

(w m

ln E

UR

) 20

829

22 4

3123

513

25 0

12

27 1

0327

761

26 5

8025

057

26 4

2623

373

21 8

97(r

/r w

%)

18,8

7,7

4,8

6,4

8,4

2,4

-4,3

-5,7

5,5

-11,

6-6

,3(w

% P

KB

) 24

,825

,824

,924

,7

25,7

29,6

27,4

27,8

27,0

23,3

21,6

Poży

czki

ogółe

m

(w %

dep

ozyt

ów o

gółe

m)

103,

211

0,2

116,

112

7,2

138,

013

3,0

140,

013

3,0

117,

011

0,0

107,

0 Źr

ódło

: Opr

acow

anie

wła

sne

na p

odst

awie

: CEE

Ban

king

Sec

tor R

epor

t 200

9-20

15, R

aiff

eise

n R

esea

rch,

RZB

Gro

up, V

iena

200

9, s

. 21;

201

0, s

. 21;

201

1, s

. 41;

201

3,

s. 35

; 201

4, s.

39;

05.

2015

, s. 2

5, C

EE B

anki

ng S

ecto

r Upd

ate

26.0

8.20

15, s

. 2.

537

538

Opóźnienie w spłacie kapitału i odsetek wynosiło 90 dni i dłużej. Rys. 8. Relacja kredytów do depozytów w sektorze bankowym oraz pożyczek przeterminowanych

do pożyczek ogółem na Węgrzech w latach 1982-2008 i 1998-2013 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Bank, Bank Credit to Bank Deposits for Hungary [DDSI04HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research. stlouisfed.org/fred2/series/DDSI04HUA156NWDB/ January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016); World Bank, Bank Non-Performing Loans to Gross Loans for Hungary [DDSI02HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDSI 02HUA156NWDB, January 22, 2016 (dostęp: 22.01.2016).


W pierwszej dekadzie XXI w. wyniki finansowe sektora bankowego były znakomi-te. Świadczyła o tym przede wszystkim szybko rosnąca stopa zwrotu z kapitałów wła-snych ROE, która z 6,6% w 1999 r. wzrosła do 23,1% w 2004 r. (wynik powyżej śred-niej dla krajów UE). Stopa zwrotu z aktywów (ROA) wzrosła wówczas z 0,5% do 2,4%. Interesująco wypadała również marża odsetkowa netto, która z 4,3% w 1999 r. wzrosła do 5,1% w 2002 r. Te bardzo dobre wyniki finansowe sektora bankowego skutecznie zachęcały do jego dalszego rozwoju, a tym samym przyciągały kapitał zagraniczny, który był zainteresowany rynkiem kraju aspirującego do wejścia w struktury UE w 2004 r. W latach 2005-2008 rentowność sektora spadła, ale nadal była wysoka. Kryzys finansowy ujawnił drastyczne pogorszenie wyników finansowych w 2009 r. Kolejne lata 2010-2012 przyniosły już wzrost koniunktury, po czym na rynku bankowym nastąpił ponowny spadek rentowności (rys. 9).

71 7682 81 84

150 15

415

614

010

773

64 6356 54

61 63 6784 85 89

106 11

3 120

122 13

3 143

0

20

40

60

80

100

120

140

160

18019

82-0

1-01

1984

-01-

01

1986

-01-

01

1988

-01-

01

1990

-01-

01

1992

-01-

01

1994

-01-

01

1996

-01-

01

1998

-01-

01

2000

-01-

01

2002

-01-

01

2004

-01-

01

2006

-01-

01

2008

-01-

01

Kredyty/Depozyty (w %)

4,9 4,2

3,0 3,6

2,9 2,6 1,8

2,3 2,6 2,3 3,0

6,7

9,8

13,4

15,8 16,7

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

1998

-01-

0119

99-0

1-01

2000

-01-

0120

01-0

1-01

2002

-01-

0120

03-0

1-01

2004

-01-

0120

05-0

1-01

2006

-01-

0120

07-0

1-01

2008

-01-

0120

09-0

1-01

2010

-01-

0120

11-0

1-01

2012

-01-

0120

13-0

1-01

NPL (w %)

539

ROE i ROA – dla sektora bankowości komercyjnej. Marża odsetkowa netto – dla całego sektora bankowego. Rys. 9. Stopa zwrotu z kapitałów własnych (ROE) i aktywów (ROA) oraz marża odsetkowa netto

w sektorze bankowym Węgier w latach 1999-2013 (w %)

Źródło: World Bank, Bank’s Return on Equity for Hungary [DDEI06HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDEI06HUA156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016); World Bank, Bank’s Return on Assets for Hungary [DDEI05HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research. stlouisfed.org/fred2/series /DDEI05HUA156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016); World Bank, Bank’s Net Interest Margin for Hungary [DDEI01HUA156NWDB], retrieved from FRED, Fed-eral Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDEI01HUA156NWDB, January 22, 2016 (dostęp: 22.01.2016).

Zmiany rentowności sektora bankowego były związane m.in. ze zmianami relacji

kosztów do dochodów. Od 2004 r. dynamika wzrostu relacji kosztów do dochodów była wyraźna, z poziomu 61% w 2004 r. podniosła się do 82% w 2007 r. oraz do 92% w 2008 r. W tym czasie nastąpił również spadek poziomu adekwatności kapitałowej. Współczyn-nik wypłacalności obniżył się do 10% w 2007 r. Następnie, ze względu na wprowadzane regulacje makroostrożnościowe, banki były zobowiązane do podniesienia kapitałów własnych i w efekcie tego poziom współczynnika wypłacalności stopniowo podniesiono do 17% w 2013 r. (rys. 10).

Znaczenie roli sektora bankowego w gospodarce węgierskiej potwierdza relacja sumy bilansowej tego sektora do wartości produktu krajowego brutto (PKB). Po wejściu Węgier w 2004 r. w struktury UE relacja ta z poziomu 81% PKB (przy ówczesnym tempie wzrostu 5% PKB) podniosła się do 133% w 2009 r. (przy -7% PKB). W kolej-nych latach wraz z poprawą sytuacji gospodarczej relacja sumy bilansowej sektora ban-kowego do PKB obniżyła się do poziomu 100% w 2014 r. (rys. 11).

6,6

15,8 17,2

18,7 19,7

23,1

17,0

16,3

13,9 14,5

3,0

6,8 6,0

9,5

2,6 0,5

1,4 1,6 1,9 2,1 2,4 1,7 1,5 1,3 1,3 0,3 0,7 0,7 1,1 0,3

0

5

10

15

20

25

30

1999

-01-

…

2000

-01-

…

2001

-01-

…

2002

-01-

…

2003

-01-

…

2004

-01-

…

2005

-01-

…

2006

-01-

…

2007

-01-

…

2008

-01-

…

2009

-01-

…

2010

-01-

…

2011

-01-

…

2012

-01-

…

2013

-01-

…

ROE (w %)ROA (w %)

4,3 4,3 4,2

5,1

4,1

4,7

4,1 4,4

3,8 3,4

2,9

4,0 4,2

4,4

3,3

-

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

1999

-01-

01

2000

-01-

01

2001

-01-

01

2002

-01-

01

2003

-01-

01

2004

-01-

01

2005

-01-

01

2006

-01-

01

2007

-01-

01

2008

-01-

01

2009

-01-

01

2010

-01-

01

2011

-01-

01

2012

-01-

01

2013

-01-

01

Marża odsetkowa netto dla sektora bankowego (w %)

540

Rys. 10. Relacja kosztów do dochodów w sektorze bankowości komercyjnej oraz poziomy współ-

czynnika wypłacalności dla całego sektora bankowego Węgier w latach 2000-2013 (w %)

Źródło: World Bank, Bank’s Cost to Income Ratio for Hungary [DDEI07HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDEI07HUA 156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016); World Bank, Bank Regulatory Capital to Risk-Weighted Assets for Hungary [DDSI05HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/DDSI05HUA156NWDB, January 22, 2016 (dostęp: 22.01.2016).

Rys. 11. Relacja sumy bilansowej sektora bankowego do PKB Węgier w latach 2004-2014 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEE Banking Sector Report 2009-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena 2009, s. 21; 2010, s. 21; 2011, s. 41; 2013, s. 35; 2014, s. 39; 2015, s. 25.

Analizując zmiany w sektorze bankowym Węgier, należy również uwzględnić

wpływ polityki gospodarczej rządu na ten sektor. Warto podkreślić, iż w 2010 r. doszło do zmiany postawy rządu węgierskiego wobec kapitału zagranicznego, w tym banków zagranicznych. Wprowadzono wówczas pakiet specjalnych podatków dla dużych pod-miotów działających w kluczowych sektorach gospodarki. Podatek bankowy oraz podatek od transakcji gotówkowych i transferowych objął sektor bankowy31. W początkowym okresie regulacje te nie przyniosły spadku napływu bezpośrednich inwestycji zagranicz-nych (BIZ). Przeciwnie, w latach 2010-2012 nastąpił wzrost zarówno w napływie stru-mieni, jak i w zasobach tych inwestycji (rys. 12). W 2012 r. napływ strumieni BIZ osią-

31 W 2010 r. wprowadzono podatek bankowy w wysokości 0,53% aktywów, z kolei w 2013 r. podatek od

transakcji gotówkowych i transferowych w wysokości 0,2%-0,3% transakcji, następnie zastąpiony w 2015 r. jednorazową opłatą.

7369 69

63 6166 67

89 92

6760

5662

71

0102030405060708090

100

2000

-01-

01

2001

-01-

01

2002

-01-

01

2003

-01-

01

2004

-01-

01

2005

-01-

01

2006

-01-

01

2007

-01-

01

2008

-01-

01

2009

-01-

01

2010

-01-

01

2011

-01-

01

2012

-01-

01

2013

-01-

01

Relacja kosztów dodochodów (w %)

1514 14

1312 12

12 11 10

12

14 14 14

1617

5

7

9

11

13

15

17

19

1999

-01-

01

2000

-01-

01

2001

-01-

01

2002

-01-

01

2003

-01-

01

2004

-01-

01

2005

-01-

01

2006

-01-

01

2007

-01-

01

2008

-01-

01

2009

-01-

01

2010

-01-

01

2011

-01-

01

2012

-01-

01

2013

-01-

01

Adekwatność kapitałowa (w %)

10% w 2007 r.

81 90

99 107

119

133 125 124

110 104 100

80

100

120

140

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Węgry - suma bilansowa/ PKB (w %)

541

gnął 14 375 mln USD, czyli był ponad dwukrotnie wyższy niż w 2008 r., kiedy wynosił 6327 mln USD. Prognozowane wówczas załamanie napływu BIZ wskutek polityki V. Orbána nie nastąpiło32.

Rys. 12. Przepływy strumieni oraz zasób BIZ na Węgrzech w latach 1990-2014 (w mln USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: UNCTADStat, Foreign Direct Investment, http://unctadstat.unctad. org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx (dostęp: 10.02.2016).

Ograniczenia narzucane na inwestorów zagranicznych nie przełożyły się w „krótkiej”

perspektywie na spadek ich inwestycji33. Jednak już 2013 r. przyniósł znaczny spadek napływu BIZ do poziomu 3097 mln USD przy ponownym jego wzroście do 4039 mln USD w 2014 r.

Warto zwrócić uwagę, iż udział kapitału zagranicznego nie tylko w sektorze ban-kowym, ale i w całej gospodarce węgierskiej jest znaczący. Świadczy o tym relacja zasobu BIZ (FDI Stock) do PKB. Relacja ta w przypadku Węgier jest zdecydowanie wyższa (o kilkadziesiąt p.p.) niż w innych krajach transformacji z obszaru EŚW. Przy-kładowo w Polsce w 2008 r. wynosiła ona 30%, w Czechach 48%, a na Węgrzech 56%. Rok 2012 przyniósł dalszy, znaczący wzrost inwestycji zagranicznych. Relacja zasobów BIZ do PKB osiągnęła wówczas poziom aż 82%. Świadczy to o tym, iż znaczenie BIZ dla gospodarki węgierskiej jest zdecydowanie „silniejsze” niż w takich krajach, jak np. Polska34 czy Czechy (rys. 13).

32 M. Pasecki, Reformy Orbána a obawy przed załamaniem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI)

[w:] Węgry Orbána – wzór czy przestroga, red. L. Skiba, M. Rapkiewicz, M. Kędzierski, Instytut Sobie-skiego, Warszawa 2014, s. 108-109.

33 Z analizy przepływów BIZ na rynku węgierskim można jednoznacznie wnioskować, iż kapitał zagraniczny nie chce opuszczać tego rynku, ponieważ osiąga na nim wysokie stopy zwrotu. Niemniej kapitał ten wyka-zuje „wrażliwość” na zmiany regulacyjne na tym rynku. BIZ przestają być w standardowym rozumieniu kapitałem długoterminowych inwestycji. Inwestycje te przyspieszyły swoje przepływy („ruchliwość”) na-pływu i odpływu strumieni. Jest to nowy element strategii polityki korporacji międzynarodowych, wyrażający się „skróceniem cyklu inwestycyjnego”. Przykładem tego jest gospodarka węgierska i jej sektor bankowy.

34 Wyniki dla Polski. Zob. A. Kosztowniak, Analysis of the Cobb-Douglas Production Functions as a Tool to Investigate the Impact of FDI Inflow on Gross Domestic Product Value in Poland in the Period 1994-2012, “Oeconomica Copernicana” 2014, Vol. 5, Iss. 4, December, s. 169-190.

-2000

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

-

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

Napływ strumieni BIZ(Inflows of FDI)

Odpływ strumieni BIZ(Outflows of FDI)

-

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

Zasób napływu BIZ(Inward FDI stocks)

Zasób odpływu BIZ(Ouward FDI stocks)

542

Rys. 13. Zasoby BIZ (FDI Stock) na Węgrzech, w Polsce i Czechach w latach 1990-2014 (w % PKB)

Źródło: Ibid.

Jeśli chodzi o perspektywy rozwoju sektora bankowego na Węgrzech, to zależą one od sytuacji gospodarczej kraju. Dane ekonomiczne za lata 2012-2014 wskazują na po-prawę koniunktury. Nastąpił wzrost tempa PKB (z -2,0% do 4,0%), poprawa salda ra-chunku bieżącego (z 1% do 3% PKB), utrzymywano dyscyplinę budżetową (deficyt na poziomie -2,0% i -3,0% PKB) oraz doszło do spadku długoterminowych stóp procento-wych (z 8% do 5%) (rys. 14).

Rys. 14. Wybrane wskaźniki dla gospodarki Węgier w latach 2002-2014 (w %)

Źrodło: Opracowanie własne na podstawie: Country Statistical Profiles: Key Tables from OECD, Hungary, http://www.oecd-ilibrary.org/economics/country-statistical-profiles-key-tables-from-oecd_20752288 (dostęp: 10.02.2016).

Według danych OECD tempo wzrostu PKB na Węgrzech w 2015 r. wyniosło 2,9%

przy prognozowanym poziomie 2,2% w 2016 r. Jeśli uda się utrzymać kluczowe wskaź-niki makroekonomiczne na odpowiednich poziomach i nie dojdzie do spadku koniunktu-ry gospodarczej, zyska na tym również sektor bankowy podejmujący aktualnie działania jego restrukturyzacji35.

Reasumując należy stwierdzić, iż w sektorze bankowym Węgier w latach 2004-2014 zaszły istotne zmiany. Były one spowodowane przystąpieniem do struktur UE (2004), wybuchem kryzysu finansowego (2007/2008) oraz zmianą polityki rządu (od 2010 r.).

35 OECD. Stat., Economic Outlook, No. 97, June 2015.

2 6 9

14 17 24 29

38 43

48 49 51 54 57 60 55

70 69

56

76 70

61

82 81 72

0 1 1 2 3 6 7 9 13 16 19 21 24 26 33 29

35 40

30 41 41

33 41

52 45

8 10 12 13 15 22

27 35

40 47 46 48 45

51 60

48

61 62 53

66 64 59

-

20

40

60

80

100

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

WęgryPolskaCzechy

4 4 5 4 4

1 0 1

-7

1 2

-2

2 4

-9 -7 -6

-8 -9

-5 -5 -4 -5 -5 -5

-2 -2 -3

-7 -8 -9 -7 -8 -6 -7 -7

-0

0 0 1 3

7 7 8

7 7 7 7 8 9

7 8 8 6 5

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Realny PKB (w %) Deficyt (w % PKB)Saldo rachunku bieżącego (w % PKB) Długoterminowe stopy procentowe (w %)

543

Po fazie ekspansji w latach 2004-2008 sektor bankowy dotknęło głębokie załamanie przypadające na lata 2009-201036. Od 2010 r. podjęto działania jego restrukturyzacji, które koncentrują się głównie na poprawie jakości portfeli kredytowych oraz podnosze-niu kapitałów własnych. Doszło do zmian instytucjonalnych, w tym w zakresie infra-struktury, zmian w sferze regulacji norm ostrożnościowych i innych regulacji prawnych (podatkowych) w całej gospodarce Węgier, które również wpływały na sektor bankowy.

Z analizy sytuacji w węgierskim sektorze bankowym wynika, iż w 2014 r. w po-równaniu do 2004 r. doszło do wzrostu liczby banków z 35 do 39 oraz oddziałów banków komercyjnych z 1139 do 1259. Dotychczasowy monopolista w obszarze bankowości detalicznej – komercyjny bank z większościowym kapitałem węgierskim OTP, utracił część rynku (z 26,1% do 22,2%). Poziomy wskaźników koncentracji HHI oraz CR5 informowały o dość znacznym stopniu koncentracji w sektorze bankowym, co oznacza, iż jest on zdominowany przez największe banki37 i wykazuje niski poziom konkurencji. Od 2010 r. na Węgrzech jest zauważalny powolny proces nacjonalizacji banków. Udział banków państwowych w aktywach ogółem sektora bankowego podniósł się z 3,9% w 2008 r. do 12,6% w 2014 r.

W badanym okresie wyniki finansowe sektora bankowego wykazywały duże zmiany. W latach 2000-2004 rentowność sektora banków komercyjnych była bardzo wysoka38 i skutecznie zachęcała do napływu kapitału zagranicznego. Lata 2005-2008 przyniosły pewien spadek rentowności, niemniej i tak była ona dosyć wysoka. Lata 2009-2012 to odbicie i wzrost rentowności, przy jej ponownym spadku w latach 2013-2014. Węgry w najbliższej perspektywie czeka znaczący wysiłek restrukturyzacji sektora bankowego, który może szybciej zakończyć się sukcesem, jeśli ujawnią się tendencje koniunktury w gospodarce. Bibliografia CEE Banking Sector Report 2004-2015, Raiffeisen Research, RZB Group, Viena 2004-2015.

Country Statistical Profiles: Key Tables from OECD, Hungary, http://www.oecd-ilibrary.org/ economics/country-statistical-profiles-key-tables-from-oecd_20752288 (dostęp: 10.02.2016).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywy Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/ UE i 2013/36/UE oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L173/149 z 2014 r.).

ECB, Structural Indicators for the EU Banking Sector 2010-2015.

36 Wynikające z nadmiernej akcji kredytowej (większość udzielanych kredytów była denominowana w walu-

tach), któremu towarzyszyło pogorszenie jakości portfela kredytowego (wzrost wskaźnika kredytów prze-terminowanych NPL), wzrost relacji kosztów do dochodów oraz wyraźny spadek adekwatności kapitałowej.

37 Dotyczy to szczególnie bankowości detalicznej. W obszarze bankowości hurtowej zdominowanej przez banki zagraniczne jest niższy poziom koncentracji, której towarzyszy wyższy poziom konkurencji.

38 W 2004 r. wskaźnik ROE wyniósł 23,1%, ROA 2,4%, a marża odsetkowa 4,7%. Oznacza to, iż rentowność węgierskiego sektora bankowego była wyższa od średniej unijnej.

544

ECBS, MKB Bank Zrt., http://www.ecbs.org/banks/hungary/mkb-bank-zrt./view-details.html (dostęp: 10.02.2016).

European Committe for Banking Standards, Banks in Europe, Hungary, http://www.ecbs.org/ banks/hungary/erste-bank-hungary-nyrt./view-details.html (dostęp: 10.02.2016).

International Monetary Fund, Geographical Outreach: Number of Branches, Excluding Headquar-ters, for Commercial Banks for Hungary [HUNFCBODCNUM], retrieved from FRED, Fed-eral Reserve Bank of St. Louis https://research.stlouisfed.org/fred2/series/HUNFCBODC NUM/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

Kosztowniak A., Analysis of the Cobb-Douglas Production Functions as a Tool to Investigate the Impact of FDI Inflow on Gross Domestic Product Value in Poland in the Period 1994-2012, “Oeconomica Copernicana” 2014, Vol. 5, Iss. 4, December.

MNB: Analized Groups of Credit Institutions on 31 December 2014, https://www.mnb.hu/en/ supervision/time-series/i-financial-institutions/credit-institutions-data-1 (dostęp: 11.03.2016).

National Deposit Insurance Fund of Hungary (NDIF): Deposit Insurance, http://www.oba.hu/en/ deposit-insurance/deposit-insurance (dostęp: 11.03.2016).

NBP: Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2014, Warszawa 2015.

Pasecki M., Reformy Orbána a obawy przed załamaniem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI) [w:] Węgry Orbána – wzór czy przestroga, red. L. Skiba, M. Rapkiewicz, M. Kędzier-ski, Instytut Sobieskiego, Warszawa 2014.

Pawłowska M., Zmiany struktury sektora bankowego w Europie – rola konkurencji [w:] L. Pawłowicz, M. Pawłowska, M. Stańczuk, Sektor bankowy w Europie. Co zmienił kryzys? Zeszyty BRE Bank-CASE, nr 126/2013, s. 17.

Przybylska-Kapuścińska W., Polityka pieniężna nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Od transformacji przez inflację do integracji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007.

Raiffeisen Bank, Raiffeisen in Hungary, https://www.raiffeisen.hu/en/web/ english/raiffeisen-group/raiffeisen-bank-in-hungary/introduction (dostęp: 10.02.2016).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 r. usta-nawiające jednolite zasady i jednolitą procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwida-cji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechani-zmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego bankowego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 (Dz. Urz. UE L227 z 2014 r.).

Takarékbank: http://www.takarekbank.hu/takarekbank/hu.html (dostęp: 10.02.2016).

UNCTADStat: Foreign Direct Investment, http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/report Folders.aspx (10.02.2016).

Várhegyi É., Bankvilág Magyorországon, Helokon Kiadó, Bydapest 2002 [za:] Z. Kondrat, G. Koczan, Struktura własnościowa węgierskiego systemu bankowego a efektywność polityki pienięż-nej, XXII Konferencja Naukowa NPB, Reformy strukturalne a polityka pieniężna, Falenty 2002.

World Bank, Percentage of Foreign Banks among Total Banks for Hungary [DDOI13HUA156 NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis https://research. stlouisfed.org/fred2/series/DDOI13HUA156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

545

World Bank, Bank Credit to Bank Deposits for Hungary [DDSI04HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/ DDSI04HUA156NWDB/ January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

World Bank, Bank Non-Performing Loans to Gross Loans for Hungary [DDSI02HUA 156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research. stlouisfed.org/fred2/series/DDSI02HUA156NWDB, January 22, 2016 (dostęp: 22.01.2016).

World Bank, Bank’s Cost to Income Ratio for Hungary [DDEI07HUA156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research.stlouisfed.org/fred2/series/ DDEI07HUA156NWDB/, January 18, 2016 (dostęp: 18.01.2016).

World Bank, Bank Regulatory Capital to Risk-Weighted Assets for Hungary [DDSI05HUA 156NWDB], retrieved from FRED, Federal Reserve Bank of St. Louis, https://research. stlouisfed.org/fred2/series/DDSI05HUA156NWDB, January 22, 2016 (dostęp: 22.01.2016).

27. Sektor bankowy Wielkiej Brytanii

(Aleksandra Nocoń) 27.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Sektor bankowy Wielkiej Brytanii istotnie różni się od systemów bankowych wy-stępujących w wielu krajach Unii Europejskiej. Wynika to przede wszystkim z czynników o charakterze historycznym. Silna pozycja funta szterlinga, anglosaski model bankowości, z istotną rolą banków inwestycyjnych, pozycja City of London jako międzynarodowego centrum finansowego wpłynęły na intensywny rozwój brytyjskiego sektora bankowego. Jednocześnie uwarunkowania te sprzyjały ekspansji funkcji oraz kierunków działania banku centralnego Wielkiej Brytanii – Banku Anglii, będącego jedną z głównych insty-tucji monetarnych bankowości centralnej na świecie. Rozwój brytyjskiego sektora ban-kowego pod koniec XX w. wpłynął również na rozszerzenie zakresu operacji przepro-wadzanych przez brytyjskie banki komercyjne oraz wzrost liczby banków zagranicznych podejmujących działalność na terenie Wielkiej Brytanii1.

Przemiany, jakie dokonały się w ostatnich dekadach w strukturze brytyjskiego sek-tora bankowego − w kierunku jego uniwersalizacji − były determinowane zmianami w regulacjach prawnych określających zakres działalności banków oraz zasady funkcjo-nowania sektora bankowego. Istotne znaczenie dla kształtu współczesnego systemu bankowego miała powszechna deregulacja sektora finansowego Wielkiej Brytanii doko-nana w 1986 r. (tzw. Big Bang) oraz proces dostosowania legislacji krajowej do zasad europejskich określonych w Drugiej Dyrektywie Bankowej (z 15.12.1989 r.)2, w której ujęto zasady licencjonowania banków, zakładania oddziałów lub filii banków na obsza-rze całej Wspólnoty Europejskiej, jak również zakres wykonywanych przez nie czynno-ści bankowych.

System bankowy Wielkiej Brytanii w XX w. wyrósł na podstawie funkcjonującego anglosaskiego (angloamerykańskiego) modelu systemu bankowego. Występowanie specjalizacji i podziału funkcji pomiędzy bankami (depozytowo-kredytowymi i specjali-stycznymi) odróżniało sektor bankowy Wielkiej Brytanii od krajów europejskich, w których dominował model uniwersalny. Deregulacja, która dokonała się w Stanach Zjednoczonych w latach 80. i 90. XX w., zakończona wprowadzeniem ustawy Gramm-Leach-Bliley Act w 1999 r., doprowadziła do niemal kompletnej liberalizacji sektora bankowego i umożli-wiła swobodny przepływ kapitału w skali globalnej. Jednocześnie spowodowała odejście od „czystych” modeli systemów bankowych i zniesienie w krajach anglosaskich, w tym także w Wielkiej Brytanii, konieczności oddzielenia działalności banków depozytowo- -kredytowych od specjalistycznych.

1 W. Baka, Bankowość europejska, WN PWN, Warszawa 2005, s. 192. 2 Ibid.

547

Podejmując wyzwanie analizy sektorów bankowych Unii Europejskiej, należy nadmienić, iż sektor bankowy Wielkiej Brytanii odgrywa wśród nich szczególną rolę. W 2005 r. na terytorium Zjednoczonego Królestwa było zarejestrowanych 400 instytucji kredytowych (por. tabela 1). Jednakże kolejna dekada przyniosła systematyczny spadek ich liczby, co było także obserwowane w wielu pozostałych krajach Unii Europejskiej. Spadek ten był rezultatem dokonujących się procesów konsolidacyjnych3, jak również upadłości mniejszych podmiotów wobec negatywnych skutków globalnego kryzysu finansowego. W latach 2005-2015 dynamika tych procesów spowodowała spadek liczby banków w Wielkiej Brytanii łącznie o 9,50%, podczas gdy w całej Unii Europejskiej liczba banków zmniejszyła się o 17,93% (spadek z 8616 banków w 2005 r. do 7071 banków w 2015 r.), a w samej strefie euro o 12,47% (spadek z 6248 banków w 2005 r. do 5469 banków w 2015 r.)4. Pomimo iż brytyjski sektor bankowy dotkliwie odczuł załamanie sektora bankowego w okresie kryzysu finansowego, spadek liczby instytucji kredytowych był jednak mniejszy niż w UE oraz strefie euro. Jednocześnie zmniejszenie liczby brytyjskich instytucji bankowych spowodowało analogiczny spadek łącznej liczby oddziałów instytucji kredytowych funkcjonujących na terenie Wielkiej Brytanii oraz liczby oddziałów przypadających na 100 000 osób dorosłych (por. tabela 1). Tabela 1. Sektor bankowy Wielkiej Brytanii w liczbach

Wyszczegól-nienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

Liczba insty-tucji kredyto-wych

400 401 390 396 389 375 373 373 358 361 362

Liczba oddziałów 12 731 12 477 12 270 12 326 11 931 11 756 11 817 11 514 b.d. b.d. b.d.

Liczba oddziałów na 100 000 osób dorosłych

28,38 26,53 26,52 26,20 25,61 24,91 24,25 22,24 b.d. b.d. b.d.

* Dane na koniec października 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych: EBC, DB Research oraz Banku Światowego.

Poza uprzednio wskazanymi uwarunkowaniami przyczyną tych zmian było także przenoszenie obsługi klientów banku do systemu bankowości elektronicznej, co zmniej-szyło zapotrzebowanie klientów na obsługę w oddziałach stacjonarnych.

Brytyjski sektor bankowy jest jednym z największych na świecie. Prawie jedna pią-ta światowej działalności bankowej jest prowadzona na terytorium Zjednoczonego Kró-lestwa5. Istotne znaczenie sektora bankowego Wielkiej Brytanii w gospodarce światowej wynika ze znaczącej skali aktywności banków brytyjskich, które poza działalnością prowadzoną na terytorium kraju są jednymi z największych międzynarodowych podmio-tów bankowych na świecie. Znaczna część operacji brytyjskich banków jest bowiem dokonywana za granicą. 3 Ibid., s. 201. 4 Oszacowano na podstawie danych EBC. 5 O. Bush, S. Knott, Ch. Peacock, Why Is the UK Banking System So Big and Is That a Problem? Bank of

England, Quarterly Bulletin 2014 Q4, s. 386.

5

nBb

R

Ź

nozf3rnOpEn

BZf

6

7

548

nej Brytbank

Rys.

Źród

niczoddzzagrfilii,31%roczniczObspejsEEAne s

BrytZjedfina

6 B

la7 O

to

8

Seskatyjskow

. 1. A

dło: OIt

Pozny.ziałrani, łąc

% (2znegznegszaruskiejA. Zspół

Potanidnoanso

ank

ation O. Bu

Brytowarz

ektoli fu

skie wego

Akty(wrz

OpraInterntation

ozos Załów icznczni2,4 bgo Pgo, u Gj or

Z koki zomiii znczo

owym

of EAuth

ush, S

yjskizystw

(5

or baunkban

o (p

ywazesie

acownation Pap

stałeagra

lubnychie zbln PKB37%

Gospraz olei zależmo naczne Km d

EnglahoritS. Kn

e banwa bu56%)

ankcjonnki por.

a bryeń 2

wanieonal per,

e 4aniczb sph dzz 56

GBB W% apodaIsla14%żne prz

zącyKródla

and, ty’s Anott,

nki orudowl

kowynoworazrys

ytyjs2013

e właBanCP4

5%zne półeziała6 różBP)

Wielkaktyarczandi% o(wa

zewy je

ólestdzi

PrudAppCh.

raz lane

y Wwaniz to. 1)

skieg3 r.)

asne nks: T4/14,

akban

ek zającżnyakt

kiejwów

zegoi, N

ogółuarto

wagiest ttwoiała

dentiroacPea

Wielkia oowar.

go s

na pThe Feb

ktywnki

zależcychch ktyw Brw oo (ENorwu ak

ość ii katakż jes

alno

ial Rch to cock

kiejraz rzys

ekto

podsPrudruary

wówprożnyh w kraj

wów rytanoddzEurowegktywich

apitaże sst zdści

Regul

Brank, op

j Brpoz

stwa

ora b

stawidentiy 20

w browach for

jówcał

nii6.ziałóopeagii i wówaktyału stopdecyban

lationnch . cit.

rytanzycja bu

bank

ie: Bial R14, s

rytyjdzą(filirmie

w. Akłego. Z ów an ELie

w brywókrajień ydownkó

n AuSupe, s. 3

nii tji naudow

kowe

BankReguls. 8.

yjskią na ii). e odktywo sypunban

Ecoechtrytyów wajow

jegwanw z

uthorervis386.

twoajwwla

ego

k of lation

iegoa ter

W ddzwa ystenktunkó

onomtensyjskwyn

wegogo unie nzagr

rity: sion,

orzyięks

ane s

wed

Engln Au

o serenie201iałóoddmu

u wiw z

mic steiniegonosio wumięnajbrani

SupCon

y głószycstan

dług

landuthor

ektoe W14 rów odzia

banidzezagrAre

nu. o sei ok

w akędzybardiczn

pervinsulta

za

Za

ównch bnow

g for

, Prurity’s

ora Wielkr. byoraz

ałównkoeniaraniea, E63%

ektokoło ktywynardzienych

sing ation

Oddzagran

(31

agran

nie kbank

wią a

rmy

udens Ap

bankiejyło z 98

w baowega kraicznEEA% toora b

1 bwachrod

ej roh, k

Inten Pap

ziały niczne%)

niczn

kapikóważ 5

prow

ntial pproa

nkowj Brzar

8 wankógo, aju pnychA), o kabankbln Gh seowi

ozwiktór

ernatper, C

e

e spó(14

SpObs

itał w Zj

6%

wad

Reguach t

wegrytarejes

w forów co poc

h poa w

apitkowGBPektoieniinię

re s

tionaCP4/

ółki z4%)

poza Eszaru

krajedn akt

dzon

ulatito Br

go tnii strormiezagodp

chodochowięcał b

wegoP)7. ora a. Wętymsą w

al Ba/14,

ależn

EuropGospo(63%

ajownocztyw

nej d

ion Aranch

wordzia

owane sp

granpowdzenodzic z kbanko st ban

Wynm i oważn

anks:Febr

ne − f

ejskieodarcz)

wy zzone

wów

działa

Authh Su

rzy ałalnycpółeiczn

wiadnia ki z krajkówano

nkownikaotwnym

: Theruary

filie

ego zego

E

za spego cał

alno

horityuperv

kaplnośh 1ek znychda okapEurów

w spowią

wega toarty

mi d

e Pruy 20

EuropeGosp

(

praw Krłego

ości

y: Suvision

pitaść w45

zaleh st

okołpitałropUn

pozaą za

go Wo z fym rdost

uden14, s

ejski Opodar(37%)

wą ióles

o sek

upervn, Co

ał zaw fo

banżnytanoło 1u zaejsk

nii Ea kragran

Wiefaktrynktaw

ntial Rs. 6.

Obszarczy

istotstwaktor

visinonsu

agraorminkówych owił60%agrakiegEuroajównicz

elkietu, ikiemcam

Regu

r

t-a. ra

ng ul-

a-ie w – ły % a-go o-w z-

ej iż m

mi

u-

549

usług finansowych dla brytyjskiej gospodarki. Udział aktywów oddziałów banków za-granicznych w wielkości aktywów całego sektora bankowego Wielkiej Brytanii jest bowiem znacznie wyższy niż w Stanach Zjednoczonych czy niektórych krajach Unii Europejskiej (por. rys. 2).

Rys. 2. Udział aktywów oddziałów banków zagranicznych w aktywach ogółem krajowego sektora

bankowego w wybranych krajach gospodarki globalnej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: O. Bush, S. Knott, Ch. Peacock, Why Is the UK Banking System So Big and Is That a Problem? Bank of England, Quarterly Bulletin 2014 Q4, s. 387.

Właścicielami oddziałów banków zagranicznych, tworzonych na terytorium Zjed-

noczonego Królestwa, są podmioty bankowe z różnych krajów całego świata (por. tabela 2). Największe znaczenie ma kapitał hiszpański, irlandzki, niemiecki, szwajcarski, indyjski, amerykański i chiński. Tabela 2. Oddziały zagranicznych oddziałów i filii banków zagranicznych w Wielkiej Brytanii

Nazwa oddziału banku zagranicznego w Wielkiej Brytanii

Nazwa macierzystego banku zagranicznego Kraj pochodzenia

1 2 3 Santander (dawniej Abbey), Alliance & Leicester, ASDA, Bradford & Bingley, Cahoot, Cater Allen Private Bank

Banco Santander Hiszpania

Allied Irish Bank, First Trust Bank AIB Group Irlandia Anglo Irish Bank Anglo Irish Bank plc Irlandia Axis Bank UK Axis Bank Indie Bank of Baroda Bank of Baroda Indie Bank of Ceylon Bank of Ceylon Sri Lanka Bank of China Bank of China Chiny Bank of Cyprus UK Bank of Cyprus Cypr Bank of India Bank of India Indie Bank of Ireland, Bristol & West Bank of Ireland Irlandia Citibank Citigroup Inc. USA Clydesdale Bank, Yorkshire Bank National Australia Bank Australia Commerzbank AG Commerzbank AG Niemcy Credit Suisse UK Limited Credit Suisse Szwajcaria Danske Bank Danske Bank Dania Deutsche Bank AG Deutsche Bnak AG Niemcy

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

WielkaBrytania

Belgia USA Włochy Portugalia Szwecja Holandia

550

cd. tabeli 2

1 2 3 FirstSave Bank of Nigeria Bank of Nigeria Nigeria

ICBC plc Industrial and Commercial Bank of China (ICBC) Chiny

ICICI Bank ICICI Bank Limited Indie Laiki Bank Marfin Popular Bank Cypr National Bank of Egypt Ltd. National Bank of Egypt Egipt Punjab National Bank Punjab National Bank Indie Silicon Valley Bank Silicon Valley Bank USA State Bank of India State Bank of India Indie Turkish Bank (UK) Ltd. Turkish Bank Limited Turcja TSB Bank Sabadel Group Hiszpania Union Bank of India Ltd. Union Bank of India Indie UBS AG UBS AG Szwajcaria Zenith Bank Zenith Bank Nigeria

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.moneysupermarket.com/c/news/who-owns-who/000 3118/ (dostęp: 21.12.2015).

W przeważającej części aktywa brytyjskiego sektora bankowego tworzy kapitał

prywatny8. Jednakże wobec rozprzestrzeniania się skutków globalnego kryzysu finan-sowego i podejmowanych prób przywracania stabilności sektora bankowego wiele spo-śród brytyjskich banków zostało dokapitalizowanych ze środków publicznych (bail-outs) bądź też całkowicie znacjonalizowanych. Pomoc publiczną otrzymał Royal Bank of Scotland Group, który w wyniku dokapitalizowania w 84% stał się własnością państwa oraz Lloyds Banking Group − 43% udziałów znalazło się w rękach państwach. W celu ochrony depozytów klientów Northern Rock9 oraz Bradford & Bingley zostały znacjona-lizowane. Natomiast dodatkowe wsparcie kredytowe zostało skierowane do instytucji niewypłacalnych, w tym: London Scottish Bank, Dunfermline Building Society oraz banków islandzkich: Heritable, Kaupthing Singer & Friedlander oraz Landsbanki. W okresie globalnego kryzysu finansowego doszło także do licznych fuzji i przejęć na rynku bankowym, w tym: Alliance & Leicester został przejęty przez grupę Santander, część towarzystw budowlanych została nabyta przez Nationwide Building Society, a HBOS połączył się z Lloyds TSB, tworząc Lloyds Banking Group. 27.2. Rodzaje dominujących instytucji kredytowych

Podstawą prawną sektora bankowego Wielkiej Brytanii jest ustawa Prawo bankowe z 1987 r. (Banking Act) wraz z późniejszymi zmianami. Dodatkowo funkcjonowanie instytucji tworzących sektor bankowy określają: regulacje normujące działalność ban-kową podmiotów niepodlegających przepisom Prawa bankowego zawarte w ustawie o towa-rzystwach budowlanych z 1986 r. (Building Societies Act) z późniejszymi zmianami, ustawa o Banku Anglii z 1998 r. (Bank of England Act) oraz ustawa o usługach i ryn-kach finansowych z 2000 r. (Financial Services and Markets Act)10.

8 Przykładem banku państwowego w Wielkiej Brytanii jest National Savings and Investments (NS&I). 9 Który następnie został sprzedany Virgin Money. 10 W. Baka, op. cit., s. 192.

551

Ze względu na specyficzne cechy brytyjskich instytucji kredytowych oraz ich znaczne zróżnicowanie kategoryzacja banków jest niezwykle trudna. W obrębie brytyj-skiego sektora bankowego występuje wyraźny podział na bankowość hurtową (wholesale banking) oraz bankowość detaliczną (retail banking)11. W ramach bankowości hurtowej funkcjonują tzw. banki kupieckie (merchant banks), które koncentrują się na przyjmo-waniu znacznej wartości depozytów oraz lokowaniu kapitału w instrumenty rynku pie-niężnego lub kredyty o wysokim wolumenie. Ich działalność obejmuje obsługę finansową dużych przedsiębiorstw, w szczególności doradztwo w zakresie zarządzania i finanso-wania oraz pośredniczenie w przeprowadzaniu fuzji i przejęć firm. Z kolei bankowość detaliczna w Wielkiej Brytanii obejmuje trzy kategorie banków: − banki detaliczne (retail banks), − banki inwestycyjne (investment banks), − banki komercyjne (commercial banks).

Banki detaliczne świadczą pełen zakres usług bankowych obejmujący przyjmowa-nie wkładów bieżących i terminowych, udzielanie kredytów, dokonywanie rozliczeń pieniężnych, zarówno osobom indywidualnym, jak i podmiotom instytucjonalnym, głównie małym i średnim przedsiębiorstwom. Największe banki detaliczne w Wielkiej Brytanii to: HSBC, Royal Bank of Scotland, Lloyds TSB, Halifax i Bank of Scotland (będące własnością Lloyds Banking Group), Barclays, Santander, Co-operative oraz Tesco bank (należący do brytyjskiej firmy supermarketów Tesco)12.

Banki inwestycyjne, będące domeną anglosaskiego modelu systemu bankowego, są szczególnymi instytucjami finansowymi, które operują głównie na rynku kapitałowym, nie prowadzą rachunków bankowych, nie przyjmują depozytów ani też nie udzielają pożyczek i kredytów. Banki inwestycyjne zajmują się więc wszelkimi usługami finan-sowymi, które wykraczają poza tradycyjną działalność depozytowo-kredytową. Głównie są to usługi związane z emisją i obrotem papierami wartościowymi oraz udzielaniem pomocy przedsiębiorstwom w pozyskiwaniu finansowania z rynków finansowych. Banki inwestycyjne w Wielkiej Brytanii kierują swoją ofertę zarówno do klientów indywidual-nych poprzez zarządzanie ich aktywami, jak i do przedsiębiorstw, jednakże znacznie częściej klientami banków inwestycyjnych są właśnie klienci instytucjonalni. Najwięk-sze brytyjskie banki inwestycyjne to Barclays Bank, HSBC oraz The Royal Bank of Scotland Group13.

Banki komercyjne koncentrują się natomiast przede wszystkim na klientach bizne-sowych. Do podstawowych usług oferowanych przez banki komercyjne należy: prowa-dzenie rachunków bieżących i oszczędnościowych klientom instytucjonalnym, realizacja płatności, udostępnianie linii kredytowych celem zarządzania bieżącą płynnością pod-miotów gospodarczych, jak również otwieranie akredytyw wykorzystywanych w trans-granicznej działalności klientów banku. Przykładem banków komercyjnych w Wielkiej Brytanii jest: Harrods Bank plc, HSBC Bank plc, London Scottish Bank plc, Standard Chartered bank czy też The Royal Bank of Scotland plc14. 11 P. Niczyporuk, A. Talecka, Bankowość Unii Europejskiej: podstawowe zagadnienia, Wyd. Temida 2,

Białystok 2011, s. 100. 12 http://www.economicshelp.org/blog/347/uk-economy/top-10-british-banks/ (dostęp: 4.12.2015). 13 http://www.statista.com/statistics/371143/leading-global-investment-banks-by-revenue/ (dostęp: 4.12.2015). 14 http://www.globalbrandsmagazine.com/list-of-commercial-banks-in-united-kingdom/ (dostęp: 4.12.2015).

552

Odrębne miejsce w brytyjskim sektorze bankowym zajmują domy dyskontowe (discount houses). Ich rolą jest pośredniczenie pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Dysponują wyłącznym prawem do zaciągania kredytów w Banku Anglii. Tym samym banki komercyjne w Wielkiej Brytanii nie mogą – tak jak funkcjonuje to w państwach Unii Europejskiej – bezpośrednio pożyczać pieniędzy w banku centralnym. Są więc zmuszone korzystać z pośrednictwa domów dyskontowych w sytuacji ewentu-alnych niedoborów płynności, których nie są w stanie pozyskać na rynku pieniężnym, w tym na rynku międzybankowym. W zamian za przywilej bezpośredniego dostępu do kredytów w Banku Anglii, domy dyskontowe są zobowiązane do absorbowania całości tygodniowych emisji bonów skarbowych oferowanych przez bank centralny. Domy dyskontowe przyjmują także depozyty bieżące i terminowe od banków komercyjnych, a pozyskany w ten sposób kapitał inwestują w krótkoterminowe papiery dłużne lub udzielają pożyczek bankom na bieżącą działalność.

Istotną rolę w brytyjskim sektorze bankowym odgrywają także towarzystwa bu-dowlane (building societies). Są to instytucje finansowe, będące własnością swoich członków, które oferują usługi bankowe oraz inne usługi finansowe, w szczególności udzielanie kredytów hipotecznych. Zajmują się więc przede wszystkim finansowaniem budowy domów i mieszkań. Konkurują z bankami w zakresie przyjmowania depozytów oraz udzielania kredytów hipotecznych. W latach 90. XX w. brytyjskie prawo bankowe dopuściło, aby towarzystwa budowlane oferowały usługi analogiczne do banków komer-cyjnych. Jednakże wciąż towarzystwa budowlane nie były w stanie konkurować z ban-kami. Wobec tych obaw został uchwalony Building Society Act, w rezultacie czego wiele spośród towarzystw budowlanych zmieniło swoją formę prawną, stając się tradycyjnymi bankami15, bądź też zostały przejęte przez większe instytucje finansowe (np. Abbey National – obecnie część Banco Santander Central Hispano, Halifax – połączony w 1997 r. z Bank of Scotland czy The Woolwich – obecnie część Barclays). Na początku 2008 r. istniało 59 towarzystw budowlanych o łącznej wartości aktywów ponad 360 mld GBP. Jednakże na skutek globalnego kryzysu finansowego oraz następujących procesów fuzji pod koniec 2008 r. ich liczba spadła do 4. Obecnie (według stanu w 2014 r.) istnieje 45 towarzystw budowlanych. Do największych zalicza się: Nationwide, Yorkshire, Coventry, Skipton oraz Leeds. 27.3. Przegląd największych banków sektora bankowego

Sektor bankowy Wielkiej Brytanii tworzy ponad 360 instytucji kredytowych o łącz-nej wartości około 10 bln EUR. W głównej mierze kapitał ten stanowią aktywa kilku największych banków brytyjskich, które dominują na krajowym rynku bankowym, jak również oferują swoje produkty i usługi na rynkach globalnych. Wśród największych banków Wielkiej Brytanii pod względem wielkości aktywów ogółem znajdują się (por. tabela 3): − HSBC Holdings, − Barclays PLC,

15 Część spośród nich stała się niezależnymi spółkami notowanymi na London Stock Exchange.

553

− Royal Bank of Scotland Group, − Lloyds Banking Group, − Standard Chartered PLC. Tabela 3. Największe banki Wielkiej Brytanii pod względem sumy aktywów oraz kapitalizacji

rynkowej w 2015 r.

Bank Aktywa ogółem

(w mld USD)*

Pozycja w rankingu największych

banków na świecie pod względem

aktywów ogółem

Kapitalizacja rynkowa

(w mld USD)**

Pozycja w rankingu największych

banków na świecie pod względem kapi-

talizacji rynkowej

HSBC Holdings 2 571,71 5 193,03 7 Barclays PLC 1 882,67 12 64,92 28 Royal Bank of Scotland Group 1 517,66 20 43,32 43

Lloyds Banking Group 1 294,47 23 87,56 16 Standard Chartered PLC 694,956 44 40,49 47

* Według stanu na dzień 30.06.2015 r. ** Według stanu na dzień 30.04.2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: bilansów banków, rankingu http://www.relbanks.com/ oraz http://www.banksdaily.com/topbanks/World/market-cap-2015.html (dostęp:15.12.2015).

Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż w ciągu ostatniej dekady pozycja powyższych

banków na globalnym rynku bankowym znacząco się zmnieniła. Główną przyczyną był fakt, iż brytyjski sektor bankowy istotnie odczuł negatywne skutki globalnego kryzysu finansowego za sprawą znacznej ekspozycji banków na rynek kredytów hipotecznych typu subprime oraz ich zaangażowania w transakcjach na międzynarodowych rynkach finansowych. W 2005 r. w rankingu Global Finance, który opracowuje i publikuje ran-kingi największych globalnych banków pod względem wielkości aktywów, w czołowej dziesiątce znalazły się dwa brytyjskie banki: HSBC Holdings (4. miejsce) oraz Royal Bank of Scotland Group (10. miejsce). Pozostałe miejsca zajmowały wówczas banki ze Stanów Zjednoczonych, krajów Europy Zachodniej oraz jeden bank z Japonii16. Według danych finansowych na dzień 31.12.2008 r., a więc tuż po wybuchu globalnego kryzysu finansowego, wśród dziesięciu największych banków na świecie znalazły się trzy banki z Wielkiej Brytanii: Royal Bank of Scotland Group (1. miejsce, aktywa ogółem – 3514,58 mld USD), Barclays PLC (2. miejsce, aktywa ogółem – 3004,33 mld USD) oraz HSBC Holdings (5. miejsce, aktywa ogółem – 2527,47 mld USD). Jednakże kolejne lata to silna ekspansja banków azjatyckich, które zaczęły dominować na globalnym rynku bankowym17. W 2010 r. w dziesiątce największych banków tego rankingu znalazły się: HSBC Holdings (3. miejsce, aktywa ogółem − 2454,7 mld USD), Barclays PLC (4. miejsce, aktywa ogółem − 2325,7 mld USD) oraz Royal Bank of Scotland Group

16 https://www.gfmag.com/magazine/october-2005/award-winners--the-worlds-biggest-banks-2005- (dostęp:

14.12.2015). 17 Do największych banków azjatyckich zalicza się: banki chińskie – Industrial & Commercial Bank of China

(ICBC), China Construction Bank, Bank of China, Agricultural Bank of China, banki japońskie − Mitsubishi UFJ Financial Group, Mizuho Financial Group.

554

(5. miejsceków był dsektora bankryzysu finfinansowe,gospodarcz

W 20gu Global dziesiątce bank japońzmniejsza. jednak strorych aktyw

Brytyprzez kilkaty i usługiudział w rHSBC (14względem

Rys. 3. Udz

Źródło: Opranomi

Bryty

kowym. Wniektórychbalnego kr 18 Według d

2010 (dost19 http://www

e, aktywa ogódeterminowannkowego oraznansowego od, których pogazą.

015 r. już tylkoFinance19. Cznalazły się ński. ObrazujPodobnie zres

ony wynika to wa w ciągu ostyjski rynek baa dużych banki bankowe w rynku posiada4%) oraz Barwielkości pos

ział w rynku bry

acowanie własne icsonline.co.uk (d

yjski sektor baWzrost koncenh instytucji baryzysu finanso

danych finansowytęp: 15.12.2015).w.relbanks.com/w

Bar

S

łem − 2367,9ny pogarszającz słabnącą kodczuły bowiearszająca się s

o bank HSBCCztery pierwsz

również: 2 bae to, iż udziasztą jak bankóz umacniania

tatniej dekadynkowy wykaz

ków, które mazbliżonej for

ał Lloyds Grorclays (13%),siadanego maj

ytyjskich bankó

na podstawie dadostęp: 15.12.201

ankowy wydantracji, jaki nnkowych orazowego oraz z

ych na dzień 31

worlds-top-banks/

Ro

G

rclays; 13%

Santander; 12%

HSBC

9 mld USD)18.cymi się waroniunkturą goem nie tylko ssytuacja wpły

C Holdings znaze miejsca zajanki ameryka

ał brytyjskich ów z pozostałya się oraz ekspy bardzo istotnzuje cechy oliają największyrmie i jakoścoup (30%), R, a więc cztejątku.

ów (stan na 201

anych: The Offic15).

aje się być silnastąpił w ciągz fali fuzji i p

załamania ryn

1.12.2010 r.: http

/assets (dostęp: 1

Ll

oyal Bank of Scotland

Group; 16%

C; 14%

Spadek wielkrunkami funkcspodarki krajsame banki, a

ynęła na sferę

alazł się w czojmowały bankańskie, 2 bank

banków w gych krajów Unpansji banków nie wzrosły. gopolu, a więy udział w ryni (por. rys. 3oyal Bank ofery największ

3 r.)

ce of Fair Tradin

lnie skoncentrgu ostatnich przejęć, jakie ku kredytowe

p://www.relbanks

5.12.2015).

loyds Group; 30%

Pozosta8%

Nationwide; 7%

kości aktywówcjonowania bowej. Skutki

ale także pozorealną, skutku

ołowej dziesiąki chińskie. Wki francuskie

globalnej banknii Europejskie

z Chin oraz J

ęc rynku zdomnku, oferujący). W 2013 r.

f Scotland Groze banki bryt

ng (OFT) oraz h

rowanym systlat, wynikał znastąpiły w w

ego (tzw. cred

s.com/worlds-top

ałe;

w tych ban-brytyjskiego

globalnego ostałe rynki ując recesją

ątce rankin-W pierwszej

oraz jeden kowości się ej. Z drugiej Japonii, któ-

minowanego ych produk- najwyższy

roup (16%), tyjskie pod

http://www.eco

temem ban-z upadłości wyniku glo-dit crunch).

p-banks/assets-

Powszechnczynnik Thgo sektora Oznacza tw porównaEuropejskiszych (portyjskich in

Rys. 4. Śred

człoŹródło: J. Ba

ing, J

20 The Herfin

Stanów Zjwszechnienych udziaświadczyć− wartość− wartość− wartośćKomisja E− wartość− wartość− wartość

21 http://www

Aus

tria

nie wykorzysthe Herfindahl-bankowego W

to umiarkowaaniu do okresiej średni stopr. rys. 4). Jednstytucji kredy

dni indeks HHI onkowskich Uniarty, T. Ricketts, June 2014, s. 37.

ndahl-Hirschmanjednoczonych, K

e stosowaną miarąałów w rynku wsć o doskonałej konć indeksu poniżejć indeksu pomiędć indeksu powyże

Europejska przyjęć indeksu poniżejć indeksu pomiędć indeksu powyżew.economicsonlin

Bel

gia

Buł

garia

C

ypr

Cze

chy

Dan

ia

Ei

tywaną miarą -Hirschman In

Wielkiej Brytananą koncentrau przed globa

pień jego koncnocześnie możytowych.

dla aktywów oii Europejskiej Promoting Comp

n Index – jest to

Komisję Europejską koncentracji dazystkich firm z brnkurencji na rynkj 1500 – niska kodzy 1500-2500 – uej 2500 – silna koęła jednak bardziej 1000 – niska kodzy 1000-2000 orej 2000 oraz jegone.co.uk/Busines

Esto

nia

Finl

andi

a Fr

ancj

a N

iem

cy

Gre

cja

Węg

ry

poziomu konndex (HHI)20. nii wzrosła z 1ację brytyjskialnym kryzyscentracji w laże to wskazyw

ogółem instytucw latach 1997-

petition in the UK

o indeks zapropką oraz Brytyjsk

anej branży. Jest obranży. Niska warku. Najogólniej p

oncentracja, umiarkowana kooncentracja. ej restrykcyjne w

oncentracja, raz jego wzrost nio wzrost nie przeks_economics/Ban

Węg

ry

Irla

ndia

Wło

chy

Łotw

a Li

twa

Luks

embu

rg

ncentracji w dWartość wspó

1401 (w 2007 iego sektora bem finansowy

atach 1997-20wać na wysok

cji kredytowych-2012 K Banking Indus

ponowany przez ki Urząd ds. Konon obliczany jakortość wskaźnika, aprzyjmuje się, iż:

ncentracja,

ielkości wskaźnik

ie przekracza 250kracza 150 – silnanks.html (dostęp:

Luks

embu

rg

Mal

ta

Hol

andi

a Po

lska

Po

rtuga

lia

Rum

unia

danej branży ółczynnika HHr.) do 1736 (wbankowego oym. Jednakże 12 jest jednymką konkurency

h w państwach

try, BBA, The V

Departament Spnkurencji (OFT), o suma kwadratówa więc niska konc

ka HHI, zgodnie

0 – umiarkowana a koncentracja. 18.12.2015).

Słow

acja

Sł

owen

ia

His

zpan

ia

Szw

ecja

W

ielk

a B

ryta

nia

Ś

555

jest współ-HI dla całe-w 2010 r.)21. oraz wzrost

na tle Unii m z najniż-

cyjność bry-

Voice of Bank-

prawiedliwości który jest po-w poszczegól-centracja może

z którymi:

koncentracja,

Średnia UE

556

Pięć największych banków Wielkiej Brytanii, z punktu widzenia wielkości akty-wów, prowadzi zarówno działalność depozytowo-kredytową, jak i inwestycyjną. Oferują swoje produkty i usługi w obszarze: bankowości detalicznej, zarządzania aktywami, bankowości komercyjnej, inwestycyjnej oraz private bankingu. Są globalnymi instytucja-mi bankowymi, które poza działalnością na terytorium Zjednoczonego Królestwa mają swoje oddziały w wielu krajach gospodarki światowej. Analizując ich kondycję ekono-miczno-finansową, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż wielkość ich akty-wów ogółem w latach 2005-2015 istotnie się zmieniała. Pomimo tego nie zagroziła lide-rom utraty ich pozycji na rodzimym rynku bankowym. W latach 2005-2008 wielkość aktywów ogółem pięciu największych banków brytyjskich wzrastała (por. tabela 4). HSBC Holdings, Barclays PLC oraz Royal Bank of Scotland Group odnotowały spadek wartości swojego majątku dopiero w 2009 r. Banki te bardzo silnie odczuły bowiem negatywne skutki rozprzestrzeniającego się globalnego kryzysu finansowego. Lloyds Banking Group odnotował w 2009 r. znaczący wzrost aktywów ogółem za sprawą połą-czenia Halifax Bank of Scotland (HBOS) oraz Lloyds TBS. Jednakże w kolejnych latach obserwuje się spadek wielkości jego majątku wynikający ze znacznego pogorszenia jego kondycji finansowej. Podobnie zresztą jak banków HSBC Holdings, Barclays PLC oraz Royal Bank of Scotland. Jedynie Standard Chartered PLC spośród badanych banków odnotował niemal w całym okresie analizy wzrost wielkości aktywów ogółem, co wskazu-je, iż nie odczuł on tak silnie skutków kryzysu finansowego. Wynika to głównie z faktu, iż instytucja ta jest zarejestrowana na terytorium Zjednoczonego Królestwa, jednakże około 90% swojej aktywności prowadzi na rynkach Azji, Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Jedynie niewielka część koncentruje się na rynku brytyjskim. Tabela 4. Aktywa ogółem największych banków Wielkiej Brytanii w latach 2005-2015

Bank 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

HSBC Holdings (w mln USD) 1 501 970 1 860 758 2 354 266 2 527 465 2 364 452 2 454 689 2 555 579 2 692 538 2 671 318 2 634 139 2 571 713

Barclays PLC (w mln GBP) 924 357 996 787 1 227 583 2 053 029 1 379 740 1 490 280 1 562 083 1 488 335 1 343 628 1 357 906 1 196 719

Royal Bank of Scotland Group (w mln GBP)

776 827 871 432 1 840 829 2 401 652 1 696 486 1 453 576 1 506 867 1 312 295 1 027 878 1 050 763 964 701

Lloyds Banking Group (w mln GBP) 309 754 3 443 598 353 346 436 033 1 027 255 991 574 970 546 924 552 842 380 854 896 822 832

Standard Chartered PLC (w mln USD) 215 096 266 047 329 871 435 068 436 653 516 542 592 686 636 518 674 380 725 914 694 956

* Według stanu na dzień 30.06.2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych banków.

Udział łączny aktywów pięciu największych banków w aktywach całego brytyj-skiego sektora bankowego w okresie przed wybuchem globalnego kryzysu finansowego oscylował wokół 60% (przy 67,49% jeszcze w 2004 r.) – por. rys. 5. W 2009 r. wraz z istotnym pogorszeniem ich kondycji finansowej oraz stratami z tytułu ekspozycji na rynek amerykańskich kredytów hipotecznych o niskiej jakości, aktywa banków stanowi-ły zaledwie 51,35%. W kolejnych latach odnotowano jednakże wzrost znaczenia pięciu liderów brytyjskiej bankowości w ogóle aktywów sektora bankowego, który w 2013 r. osiągnął wartość 64,08%.

557

Rys. 5. Aktywa pięciu największych banków w relacji do łącznej wielkości aktywów brytyjskiego

sektora bankowego (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Federal Reserve Economic Data.

Istotny spadek odnotowały również największe banki Wielkiej Brytanii w obrębie prowadzonej działalności kredytowej (por. tabela 5). Załamanie rynku kredytów hipo-tecznych typu subprime, silne powiązania kapitałowe tych instytucji z rynkiem amery-kańskim oraz zmniejszenie popytu na kredyty w Wielkiej Brytanii spowodowały spadek należności kredytowych analizowanych banków w latach 2008-2009. Zmniejszenie to jest widoczne zarówno w pozycji należności kredytowych od sektora finansowego (in-nych banków), jak i niefinansowego (klientów). Pomimo obniżenia podstawowych stóp procentowych przez Bank Anglii niemal do zerowego poziomu oraz zastosowania nie-standardowych instrumentów polityki pieniężnej (w tym instrumentu Quantitative Ea-sing w postaci nadzwyczajnych programów wykupu aktywów) akcja kredytowa banków nie wzrastała. W szczególności odnosi się to do zmniejszenia należności kredytowych HSBC Holdings, Barclays PLC oraz Royal Bank of Scotland Group. Z kolei w przypadku Lloyds Banking Group w raporcie rocznym za 2009 r. wykazano istotny wzrost należności kredy-towych, będący efektem połączenia Lloyds TSB z bankiem HBOS. W kolejnych latach obserwuje się jednak systematyczny spadek tej pozycji aktywów dla czterech najwięk-szych banków Wielkiej Brytanii. Akcja kredytowa wobec skutków globalnego kryzysu finansowego uległa więc istotnemu zastojowi. Jedynie Standard Chartered PLC, pomimo rozprzestrzeniania się efektów kryzysu na całą gospodarkę globalną, w badanym okresie odnotował wzrost należności kredytowych. Rynki, na których prowadził działalność, nie odczuły bowiem tak istotnych skutków kryzysu. Tabela 5. Wielkość należności kredytowych od banków oraz klientów największych banków

Wielkiej Brytanii w latach 2005-2015

Bank Rodzaj należności 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

HSBC Holdings (w mln USD)

Należności kredytowe od banków

125 965 185 205 237 366 153 766 179 781 141 869 139 078 117 085 120 046 112 149 109 405

Należności kredytowe od klientów

740 002 868 133 981 548 932 868 896 231 897 847 899 010 962 972 992 089 974 660 953 985

40,0042,5045,0047,5050,0052,5055,0057,5060,0062,5065,0067,50

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

558

cd. tabeli 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Barclays PLC (w mln GBP)


31 105 30 926 40 120 47 707 41 135 37 799 47 446 40 462 39 422 42 111 44 548


268 896 282 300 345 398 461 815 420 224 427 942 431 934 423 906 434 237 427 767 430 719



70 587 82 606 219 460 138 197 91 753 100 518 83 310 63 951 54 071 43 735 41 521


417 226 466 893 828 538 874 722 728 393 555 260 515 606 500 135 440 722 378 238 361 792

Lloyds Banking Group (w mln GBP)


31 655 40 638 34 845 40 758 35 361 30 272 32 606 29 417 25 365 26 155 23 548


174 944 188 285 209 814 242 735 626 969 592 597 565 638 517 225 492 952 482 704 452 427

Standard Chartered PLC (w mln USD)


21 701 19 724 35 365 46 583 50 885 52 058 65 981 68 381 83 702 83 890 80 425


111 791 139 330 154 266 174 178 198 292 240 358 266 790 283 885 290 708 284 695 279 188



Kapitały własne banków to wyrażone w pieniądzu fundusze własne będące odpo-wiednikiem majątku stanowiącego jego własność. Tabela 6 prezentuje wysokość kapita-łów własnych pięciu największych brytyjskich banków. Tabela 6. Kapitały własne największych banków Wielkiej Brytanii w latach 2005-2015

Bank 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

HSBC Holdings (w mln USD) 98 226 114 928 135 416 100 229 135 661 154 915 166 093 183 129 190 459 199 978 201 382

Barclays PLC (w mln GBP) 24 430 27 390 31 821 43 574 56 041 60 240 63 959 59 986 63 949 65 958 65 575


37 544 45 490 91 426 80 498 94 631 76 851 76 053 70 448 59 215 60 192 61 769


10 630 11 507 12 425 9 699 44 107 46 902 46 594 44 684 39 336 49 903 48 041


12 333 17 397 21 452 22 695 27 920 38 865 41 375 46 055 46 841 46 738 49 344



Niemal wszystkie instytucje w badanym okresie zwiększały kilkukrotnie poziom posiadanych kapitałów własnych, co było związane z coraz wyższymi wymogami kapi-tałowymi nakładanymi przez władze narodowe oraz ponadnarodowe, jak również reko-mendacjami Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego. Z punktu widzenia ich sta-bilności należy ocenić to jednoznacznie pozytywnie. W 2008 r. obserwuje się jednak spadek tej pozycji pasywów w bankach, co wynika z pogorszenia ich wyników finanso-wych (a nawet odnotowanych w wyniku kryzysu finansowego strat), które wpłynęły na wysokość posiadanych przez nie kapitałów własnych. Wyjątek stanowił Royal Bank of

559

Scotland Group, którego kapitały własne zmniejszały się także w latach 2010-2015, a więc w okresie następującym już po eskalacji kryzysu finansowego. Lloyds Banking Group po zmianach właścicielskich w 2009 r. ponad 4-krotnie zwiększył kapitały wła-sne. Ich wartość w kolejnych latach analizy naprzemiennie wzrastała i się zmniejszała.

Poddając w dalszej kolejności analizie wielkość zobowiązań pięciu największych banków Wielkiej Brytanii z tytułu przyjmowanych depozytów, zauważa się, iż podmioty te w różnym stopniu odczuły wpływ załamania rynku bankowego na wysokość tego podstawowego źródła finansowania swojej działalności (por. tabela 7). Tabela 7. Wielkość zobowiązań z tytułu depozytów przyjętych od innych banków

oraz od klientów największych banków Wielkiej Brytanii w latach 2005-2015

Bank Rodzaj depozytów 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

HSBC Holdings (w mln USD)

Depozyty banków 69 727 99 694 132 181 130 084 124 872 87 221 95 205 95 480 86 507 77 426 71 140

Depozyty klientów 739 419 896 834 1 096 140 1 115 327 1 159 034 1 190 763 1 223 140 1 311 396 1 361 297 1 350 642 1 335 800

Barclays PLC (w mln GBP)

Depozyty banków 77 468 81 783 90 546 114 910 76 446 77 975 91 116 77 012 55 615 58 390 55 978

Depozyty klientów 238 684 256 754 295 849 335 533 322 429 345 788 366 032 385 411 431 998 427 704 438 270


Depozyty banków 110 407 132 143 312 294 258 044 142 144 98 790 108 804 101 405 63 979 60 665 52 590



Depozyty banków 31 527 36 394 39 091 66 514 82 452 50 363 39 810 38 405 13 982 10 887 16 966



Depozyty banków 18 834 26 233 25 880 31 909 38 461 28 551 35 296 36 477 43 517 54 391 49 707




W większości jednak instytucje te począwszy od 2008 r. odnotowały istotny spadek wielkości przyjmowanych depozytów od innych banków, co wynikało z sytuacji, jaka panowała na rynku międzybankowym. W Wielkiej Brytanii wobec utraty wzajemnego zaufania instytucji bankowych nastąpiło „zamrożenie” rynku międzybankowego. Część podmiotów borykała się bowiem z istotnym niedoborem płynności, a więc nie posiadała nadwyżkowego kapitału, by móc go ulokować w innych bankach. Te z kolei, które po-siadały nadwyżki kapitałowe, lokowały je w bezpiecznym banku centralnym. Wyjątek stanowił Standard Chartered PLC, który w całym badanym okresie odnotował wzrost zobowiązań z tytułu depozytów od banków, co było związane z dobrą kondycją rynków bankowych, na których instytucja ta prowadzi w głównej mierze swoją działalność.

Odmiennie sytuacja kształtowała się dla wysokości zobowiązań banków z tytułu depozytów przyjmowanych od klientów z sektora niefinansowego (przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych). Wszystkie banki niemal w całym badanym okresie odnotowa-ły wzrost tej wielkości pasywów. Wyjątek stanowił Royal Bank of Scotland Group, który w 2007 r. zwiększył wysokość depozytów od klientów ponad 2-krotnie, a w kolej-nych latach odnotowywał systematyczny ich spadek. Było to związane z istotnym po-

560

gorszeniem jego kondycji finansowej oraz obawą deponentów o gwarancje zwrotu swo-ich wkładów.

Zmiany, jakie nastąpiły w bilansach banków brytyjskich, w znacznej mierze wyni-kały z silnego załamania sektora bankowego Wielkiej Brytanii, a w konsekwencji pogor-szenia kondycji finansowej instytucji kredytowych oraz generowanych przez nie wyni-ków finansowych. W 2008 r., który uznaje się za umowną datę wybuchu globalnego kryzysu finansowego, w raportach rocznych sporządzonych na dzień 31.12.2008 r. wszystkie banki (z wyjątkiem Standard Chartered PLC) odnotowały znaczący spadek zysków netto (por. tabela 8). Royal Bank of Scotland Group osiągnął stratę w wysokości 34 373 mln GBP, podczas gdy rok wcześniej – w 2007 r. − jego zysk wynosił 7712 mln GBP. W kolejnych latach bank ten odnotowywał dalsze straty, choć ich wysokość była znacznie mniejsza. Ujemne wyniki finansowe osiągnął również Lloyds Banking Group (po 2010 r.). Drugą falę obniżenia wyników finansowych netto banków obserwuje się w latach 2012-2014, kiedy gospodarka Wielkiej Brytanii powróciła na ścieżkę wzrostu gospodarczego, jednakże banki wciąż odczuwały niestabilność brytyjskiego sektora bankowego. Tabela 8. Wyniki finansowe netto największych banków Wielkiej Brytanii w latach 2005-2015

Bank 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015* HSBC Holdings (w mln USD) 15 873 16 871 20 455 6 498 6 694 14 191 17 944 15 334 17 800 14 705 10 721

Barclays PLC (w mln GBP) 3 841 5 195 5 126 5 249 10 370 4 499 3 868 181 1 297 845 2 108


5 558 6 497 7 712 -34 373 -2 323 -1 666 -1 969 -5 890 -8 477 -2 711 358

Lloyds Banking Group (w mln GBP) 2 555 2 907 3 321 845 2 953 -258 -2 714 -1 387 -802 1 499 925

Standard Chartered PLC (w mln USD) 1 971 2 354 2 989 3 511 3 477 4 414 4 933 4 985 4 200 2 705 1 531


Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych banków. 27.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Powyższe rozważania wskazują, iż w ciągu ostatniej dekady – w głównej mierze za sprawą globalnego kryzysu finansowego − sektor bankowy Wielkiej Brytanii przeszedł istotną przemianę. Największe brytyjskie banki utraciły znaczącą pozycję na globalnym rynku bankowym oraz istotnie odczuły pogorszenie swojej kondycji ekonomiczno- -finansowej. Zmiany te są widoczne nie tylko w bilansach największych banków, ale także w wielkościach zagregowanych całego sektora bankowego. Tabela 9 prezentuje wybrane pozycje aktywów i pasywów sektora bankowego Wielkiej Brytanii. W pierw-szej kolejności należy zwrócić uwagę, iż w latach 2008-2011, pomimo negatywnych skutków kryzysu finansowego dla wielu banków brytyjskich, zagregowana wartość aktywów całego sektora bankowego wzrastała, osiągając poziom ponad 11 bln GBP w 2011 r. Jednakże w kolejnych latach malała wobec pogarszającej się kondycji instytu-cji bankowych oraz recesji gospodarki Wielkiej Brytanii.

561

Tabela 9. Wybrane pozycje aktywów i pasywów sektora bankowego Wielkiej Brytanii (w mld EUR)

Pozycja w bilansie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* Aktywa ogółem 8 558,97 9 651,42 10 187,43 11 142,64 10 616,85 9 294,08 9 906,70 Należności kredytowe 5 109,28 4 409,94 4 042,15 4 128,37 4 147,48 3 787,20 4 013,24 Zobowiązania z tytułu przyjętych depozytów

od banków 732,53 935,74 611,37 640,73 621,82 453,57 543,85

od klientów 3 088,45 3 238,98 3 364,00 3 579,79 3 794,50 3 731,65 3 914,67 Kapitały własne 326,64 438,65 490,19 542,57 556,02 519,71 569,08 Wyniki finansowe netto -31,71 1,65 21,42 22,98 10,75 11,37 19,25

* Stan na dzień 30.06.2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie skonsolidowanych danych sektora bankowego EBC.

Wobec skutków globalnego kryzysu finansowego zmniejszyły się także należności kredytowe brytyjskiego sektora bankowego − z 5109,28 mln EUR w 2008 r. do 4013,24 mln EUR w połowie 2014 r. Pomimo iż Bank Anglii utrzymywał podstawowe stopy procen-towe na bardzo niskim poziomie22, wielkość akcji kredytowej banków została zahamo-wana. Z jednej strony banki zaostrzyły wymogi stawiane potencjalnym kredytobiorcom w ocenie ich zdolności kredytowej, ograniczając dostępność do kredytów. Z drugiej strony przedsiębiorstwa nie podejmowały nowych inwestycji w obawie przed niepewno-ścią rozprzestrzeniającą się na rynkach finansowych, co przełożyło się na spadek popytu na kapitał. Jednocześnie istotne ograniczenie rozwoju akcji kredytowej banków stanowi-ło jeden z pierwszych symptomów osłabienia koniunktury gospodarczej, która następnie przekształciła się w recesję.

Cechą charakterystyczną sektora bankowego Wielkiej Brytanii jest niski udział na-leżności kredytowych w aktywach ogółem brytyjskich banków. W 2008 r. udział ten stanowił 59,70%, podczas gdy w 2014 r. zaledwie 40,51% aktywów ogółem sektora bankowego. Oznacza to znacznie wyższy udział pozostałych aktywów w majątku ban-ków brytyjskich i znaczną różnicę w relacji do struktury aktywów sektorów bankowych pozostałych krajów Unii Europejskiej. W przypadku banków zagranicznych, prowadzą-cych działalność na terytorium Zjednoczonego Królestwa, udział należności kredyto-wych w aktywach jest jeszcze niższy (poniżej 10%), podczas gdy instrumenty pochodne i transakcje zakupu aktywów z przyrzeczonym terminem odkupu (reverse repo) repre-zentują około 60% ich aktywów.

Istotne zmiany odnotowano także w zagregowanej wielkości zobowiązań z tytułu przyjmowanych depozytów. Jak już wcześniej wskazano, zamrożenie rynku międzyban-kowego, problemy z płynnością banków oraz spadek ich wzajemnego zaufania spowo-dowały istotne zmniejszenie pozycji łącznych zobowiązań banków z tytułu depozytów od sektora finansowego. Z kolei wzrost nastąpił w wielkości zobowiązań przyjmowa-nych od klientów z sektora niefinansowego (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych). W latach 2008-2014 sektor bankowy Wielkiej Brytanii zwiększył tę pozycję pasywów o 26,75%. Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż depozyty ogółem, będące jednym z głów-

22 Stopa procentowa Banku Anglii (Bank Rate) w styczniu 2008 r. kształtowała się na poziomie 5,5%. Jednak-

że wobec pogarszających się warunków na rynku bankowym bank centralny zdecydował się pięciokrotnie obniżyć poziom Bank Rate w samym 2008 r. Następnie w marcu 2009 r. zredukowano poziom podstawo-wej stopy procentowej do 0,5%.

562

nych źródeł finansowania działalności bankowej, w całym badanym okresie oscylowały jedynie wokół 40-45%. Ich niski udział odróżnia brytyjski sektor bankowy od pozosta-łych krajów UE.

Dane zagregowane dla całego sektora bankowego potwierdzają także, iż w bada-nym okresie następował istotny wzrost wielkości kapitałów własnych banków (z wyjąt-kiem 2013 r.). Wynikało to z podwyższania wymogów dotyczących zabezpieczenia kapitałowego banków brytyjskich wobec implementowanych regulacji krajowych oraz międzynarodowych.

Następstwa globalnego kryzysu finansowego były również widoczne w znacznym pogorszeniu kondycji finansowej całego sektora bankowego, odzwierciedlonej w ujem-nym wyniku finansowym w 2008 r. oraz niestabilnych wzrostach i spadkach wielkości generowanych zysków netto dla sektora bankowego w kolejnych latach.

Warto również nadmienić, iż w ciągu ostatniej dekady istotnie zmieniły się propor-cje w bilansie sektora bankowego Wielkiej Brytanii. W latach 2005-2008 wielkość akcji kredytowej banków znacznie przewyższała swoją wartością zobowiązania z tytułu przyjmowanych depozytów (por. tabela 10). W kolejnych latach obserwuje się jednak spadek wskaźnika kredyty/depozyty, który w połowie 2014 r. wynosił 96,20%, co ozna-cza, iż kapitał pozyskany z depozytów przewyższał należności kredytowe sektora ban-kowego. Ponadto pogorszenie kondycji brytyjskiego sektora bankowego odzwierciedla także wzrost wskaźnika kredytów zagrożonych. Wskaźnik ten służy do oceny jakości portfela kredytowego sektora bankowego, obrazując relację wielkości kredytów zagro-żonych do ogólnej wartości ich portfela kredytowego. Wzrost jego wartości wskazuje na istotne pogorszenie jakości portfela kredytowego badanego sektora bankowego, w któ-rym coraz większy udział mają należności zagrożone bądź przeterminowane. Tabela 10. Wybrane wskaźniki działalności kredytowej sektora bankowego Wielkiej Brytanii (w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* Wskaźnik kredyty/depozyty 123,92 120,23 123,72 116,13 108,78 106,22 103,96 102,47 99,33 96,20

Wskaźnik kredytów zagrożonych 1,00 0,90 0,90 1,60 3,50 4,00 b.d. b.d. b.d. b.d.


Źródło: Opracowanie własne na podstawie skonsolidowanych danych sektora bankowego EBC. 27.5. Wyniki finansowe sektora bankowego

Analizując kondycję finansową sektora bankowego Wielkiej Brytanii, ocenie pod-dano również jego wyniki finansowe w latach 2005-2014 (por. tabela 11). Zmiany, jakie następowały w tym okresie, były silnie determinowane wydarzeniami na globalnych rynkach finansowych, w szczególności załamaniem światowego sektora bankowego w wyniku rozprzestrzeniania się skutków globalnego kryzysu finansowego, także na brytyjski sektor bankowy.

563

Tabela 11. Wyniki finansowe sektora bankowego Wielkiej Brytanii (w %)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* Wskaźnik kosztów do dochodu (Cost to Income Ratio)

41,74 40,96 40,08 58,88 56,70 60,26 60,88 70,09 70,03 64,77

Rentowność kapitału własnego (ROE) 16,93 17,50 16,12 -9,71 0,38 4,37 4,24 1,93 2,19 6,76

Rentowność aktywów (ROA) b.d. b.d. 0,59 -0,37 0,02 0,21 0,21 0,10 0,12 0,39

Przychody z tytułu odsetek (interest inco-me)/aktywa ogółem

b.d. b.d. 1,22 3,23 2,07 1,85 1,81 1,72 1,73 1,71

Przychody operacyjne ogółem/aktywa ogółem b.d. b.d. b.d. 1,91 1,98 1,99 1,88 1,72 1,95 1,93

Wynik z działalności operacyjnej/aktywa ogółem

b.d. b.d. b.d. 0,78 0,86 0,79 0,73 0,51 0,58 0,68

Współczynnik wypła-calności (Equity Capital Ratio)

7,33 7,39 6,70 6,10 7,27 7,73 8,52 9,28 8,77 8,81

Podstawowy współ-czynnik wypłacalności (Tier 1 Ratio)

8,44 8,53 8,20 8,16 9,93 10,86 10,72 12,32 14,38 13,03

Dźwignia finansowa (Leverage Ratio) b.d. b.d. b.d. 26,20 22,00 20,78 20,54 19,09 17,88 17,41


Źródło: Opracowanie własne na podstawie skonsolidowanych danych sektora bankowego EBC.

Wskaźnik kosztów do dochodów (Cost to Income Ratio, C/I), odzwierciedlający re-lację kosztów operacyjnych do wyniku na działalności bankowej, obniżył się w pierw-szym podokresie analizy (lata 2005-2007), co należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Spadek wielkości kosztów w relacji do osiągniętego wyniku był prawdopodobnie rezul-tatem mniejszej dynamiki wzrostu kosztów. Niskie wartości wskaźnika sytuują Wielką Brytanię na 26. miejscu spośród wszystkich 27. członków Unii Europejskiej pod wzglę-dem wartości wskaźnika C/I (2005 r.). Wskazuje to na wysoką efektywność kosztową brytyjskiego sektora bankowego. Z kolei w drugim (lata 2008-2010) oraz trzecim (lata 2011-2014) podokresie analizy wartość wskaźnika kosztów do dochodów wzrasta, co wynika z pogarszającej się kondycji finansowej brytyjskiego sektora bankowego oraz istotnego spadku wyników finansowych banków. W okresie eskalacji globalnego kryzy-su finansowego oraz w latach kolejnych wiele spośród brytyjskich instytucji bankowych odnotowało istotne zmniejszenie zysku z prowadzonej działalności bankowej lub wręcz osiągnęło stratę z działalności operacyjnej, co wpłynęło na zagregowaną wielkość wskaźnika kosztów do dochodów.

Warto również zwrócić uwagę na wskaźniki rentowności ROE (Return on Equity) i ROA (Return on Assets) obrazujące efektywność zarządzania odpowiednio: kapitałem własnym oraz aktywami brytyjskiego sektora bankowego. Jeszcze przed wybuchem globalnego kryzysu finansowego (lata 2005-2007) wskaźnik ROE dla brytyjskiego sek-tora bankowego kształtował się na poziomie 16-17%. Jednakże w kolejnym roku – 2008,

564

a więc znaczącego nasilenia się problemów sektorów bankowych w skali globalnej oraz ogólnoświatowego załamania gospodarczego, wartość wskaźnika ROE dla Wielkiej Brytanii osiągnęła poziom -9,71%. Ujemna wartość wskaźnika wynikała z istotnych strat odnotowanych przez największe brytyjskie banki oraz znaczącego pogorszenia ich kon-dycji finansowej. Sektor bankowy Wielkiej Brytanii nie był jedynym spośród sektorów krajów Unii Europejskiej, które w tamtym czasie osiągnęły ujemną wartość wskaźnika rentowności kapitałów własnych. Wśród takich krajów znalazła się również: Belgia (-44,8%), Holandia (-12,1%), Niemcy (-9,8%), Dania (-3,4%) oraz Malta (-0,5%), a więc w szczególności te kraje i sektory bankowe, w których największe banki europejskie mają swoje siedziby i które w istotny sposób odczuły negatywne skutki kryzysu finan-sowego. Analogiczne zmiany następowały w badanym okresie w wysokości wskaźnika ROA dla sektora bankowego Wielkiej Brytanii. W roku eskalacji kryzysu finansowego rentowność aktywów osiągnęła ujemną wartość równą -0,37%. Zarówno więc poziom wskaźnika ROE, jak i ROA, pomimo iż w kolejnych latach (począwszy od 2009 r.) wzrastały, nie powróciły do tego, który sektor bankowy osiągał przez kryzysem finan-sowym. Obrazuje to, jak istotny spadek efektywności zarządzania kapitałem własnym oraz aktywami nastąpił w funkcjonowaniu brytyjskiego sektora bankowego w następ-stwie globalnego kryzysu finansowego.

W tabeli 11 przedstawiono również wskaźnik przychodów z tytułu odsetek do ak-tywów ogółem, wskaźnik przychodów operacyjnych do aktywów ogółem oraz wskaźnik wyniku z działalności operacyjnej do aktywów ogółem. Wartości wszystkich tych wskaźników po 2008 r., a więc eskalacji kryzysu finansowego, zmniejszyły się. Oznacza to, iż banki brytyjskie generują coraz niższe przychody z podstawowej działalności ban-kowej w relacji do swoich aktywów. Uzasadnieniem tego była pogarszająca się przy-chodowość banków na skutek globalnego kryzysu finansowego.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa sektora bankowego, utożsamianego z odpo-wiednim poziomem zabezpieczenia kapitałowego banków, analizie poddano także współczynniki adekwatności kapitałowej: współczynnik wypłacalności (Equity Capital Ratio) oraz współczynnik wypłacalności w oparciu o kapitał podstawowy – tzw. pod-stawowy współczynnik wypłacalności (Tier 1 Ratio). Zgodnie z rekomendacjami Bazy-lejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego, który zaproponował pomiar i kontrolę powyż-szych miar, banki powinny utrzymywać współczynnik wypłacalności na poziomie nie niższym niż 8%23. Tym samym sektor bankowy Wielkiej Brytanii w całym badanym okresie cechował się niskim poziomem zabezpieczenia kapitałowego, w szczególności w okresie kryzysu finansowego (lata 2007-2008), i nie spełniał zaleceń Komitetu Bazy-lejskiego. Niski poziom zabezpieczenia kapitałowego wskazuje także na silną podatność brytyjskiego sektora bankowego na szoki oraz zwiększa ryzyko jego niestabilności w warunkach załamania ogólnogospodarczego.

Wskaźnik Tier 1 Ratio służy z kolei do pomiaru siły finansowej danego podmiotu. Odzwierciedla zabezpieczenie kapitałowe banków z wykorzystaniem kapitałów o naj-niższym poziomie ryzyka. Należy podkreślić, iż w latach 2005-2014 wartość wskaźnika wzrastała, co należy ocenić pozytywnie z punktu widzenia stabilności sektora bankowe-go. Regulacje bazylejskie rekomendowały utrzymywanie wskaźnika Tier 1 Ratio na 23 M. Iwanicz-Drozdowska, Zarządzanie finansowe bankiem, PWE, Warszawa 2012, s. 132-135.

565

poziomie co najmniej 4% (zgodnie z Nową Umową Kapitałową), co oznacza, iż banki brytyjskie w całym badanym okresie spełniały te zalecenia. Jednocześnie utrzymywały właściwy poziom zabezpieczenia w oparciu o kapitał najwyższej jakości.

Specyfiką sektora bankowego jest także wysokie lewarowanie działalności, tj. wy-korzystanie dźwigni finansowej. Fundusze własne stanowią bowiem niski procent sumy pasywów instytucji bankowych. Tym samym aktywa są finansowane w głównej mierze ze źródeł obcych, a relacja wielkości aktywów do funduszy własnych jest wysoka. Wskaźnik dźwigni finansowej (Leverage Ratio) oszacowany dla sektora bankowego Wielkiej Brytanii stanowi relację aktywów ogółem do kapitałów własnych brytyjskich banków. W 2006 r. wysokość dźwigni finansowej wynosiła aż 26,20%. Oznacza to, iż aktywa sektora bankowego ponad 26-krotnie przewyższały wielkość jego kapitałów własnych. W kolejnych latach poziom lewarowania był nadal wysoki, jednakże obniżył się wraz z zaostrzaniem wymogów kapitałowych brytyjskich banków − do 17,41% w czerwcu 2014 r.

Podsumowując powyższe rozważania, obserwuje się dwie tendencje. Pierwsza wskazuje, iż w okresie globalnego kryzysu finansowego brytyjski sektor bankowy bar-dzo silnie odczuł negatywne skutki załamania, co jest odzwierciedlone w pogorszeniu podstawowych wskaźników oceny jego kondycji finansowej oraz efektywności funkcjo-nowania. Drugi wniosek to taki, iż pomimo poprawy wskaźników stabilności brytyjskie-go sektora bankowego oraz powrotu gospodarki na ścieżkę wzrostu po 2011 r., banki Wielkiej Brytanii nie poprawiły swoich wyników finansowych na tyle, aby wartości badanych wskaźników powróciły do poziomu sprzed kryzysu finansowego.

Na zakończenie analizy sektora bankowego Wielkiej Brytanii ocenie poddano jego wielkość w relacji do krajowej gospodarki. Wielkość i znaczenie danego systemu ban-kowego mogą być mierzone z wykorzystaniem różnorodnych wskaźników i danych makroekonomicznych. Najczęściej jest to relacja sumy aktywów sektora bankowego do Produktu Krajowego Brutto. Do pomiaru wielkości sektora bankowego Wielkiej Bryta-nii wykorzystuje się dwa podejścia24: podstawy własności (ownership basis)25 oraz miej-sca lokalizacji (residency basis)26. W ciągu ostatnich 40 lat wielkość sektora bankowego Wielkiej Brytanii istotnie wzrosła. Za pomocą powyższych metod szacowania wielkości brytyjskiego sektora bankowego wskazuje się, iż w 2013 r. stanowił on27: − około 350% PKB − według podejścia podstawy własności, − ponad 450% PKB − wykorzystując podejście miejsca lokalizacji (przy 100% w 1975 r.,

325,8% w 2000 r., 452,8% w 2005 r. oraz 563,1% w 2009 r.28) – por. rys. 6. 24 O. Bush, S. Knott, Ch. Peacock, op. cit., s. 386. 25 Według podejścia podstawy własności wskaźnik aktywów do PKB obejmuje sumę aktywów brytyjskich

monetarnych instytucji finansowych, w tym także aktywa oddziałów znajdujących się poza granicą Wielkiej Brytanii, ale nie obejmuje aktywów zagranicznych banków, które prowadzą działalność na terenie Zjedno-czonego Królestwa.

26 W podejściu miejsca lokalizacji do szacowania wskaźnika aktywów bankowych do PKB uwzględnia się aktywa monetarnych instytucji finansowych, które prowadzą działalność na terytorium Wielkiej Brytanii, niezależnie od kraju ich pochodzenia; wskaźnik ten obejmuje więc aktywa banków brytyjskich, jak również banków zagranicznych, które prowadzą w Wielkiej Brytanii działalność w formie filii lub oddziałów.

27 O. Bush, S. Knott, Ch. Peacock, op. cit., s. 386. 28 Dane DB Research, Interactive Map European Banking Markets: http://www.dbresearch.com/servlet/reweb

2.ReWEB?rwnode=DBR_INTERNET_EN-PROD$NAVIGATION&rwobj=FLASHMAP_EUROBANKING. calias&rwsite=DBR_INTERNET_EN-PROD (dostęp: 11.12.2015).

566

0

100

200

300

400

500

600

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Rys. 6. Wielkość aktywów sektora bankowego Wielkiej Brytanii jako procent PKB gospodarki

brytyjskiej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych DB Research. Bibliografia Wydawnictwa zwarte i ciągłe Baka W., Bankowość europejska, WN PWN, Warszawa 2005.

Bank of England, Prudential Regulation Authority: Supervising International Banks: The Pruden-tial Regulation Authority’s Approach to Branch Supervision, Consultation Paper, CP4/14, February 2014.

Barty J., Ricketts T., Promoting Competition in the UK Banking Industry, BBA, The Voice of Banking, June 2014.

Bush O., Knott S., Peacock Ch., Why Is the UK Banking System So Big and Is That a Problem? Bank of England, Quarterly Bulletin 2014, Q4.

Iwanicz-Drozdowska M., Zarządzanie finansowe bankiem, PWE, Warszawa 2012.

Niczyporuk P., Talecka A., Bankowość Unii Europejskiej: podstawowe zagadnienia, Wyd. Temida 2, Białystok 2011.

Witryny internetowe DB Research, Interactive Map European Banking Markets: http://www.dbresearch.com/servlet/

reweb2.ReWEB?rwnode=DBR_INTERNET_EN-PROD$NAVIGATION&rwobj=FLASHMAP_ EUROBANKING.calias&rwsite=DBR_INTERNET_EN-PROD.

http://www.banksdaily.com/topbanks/World/market-cap-2015.html.

http://www.economicshelp.org/blog/347/uk-economy/top-10-british-banks/.

http://www.economicsonline.co.uk.

http://www.economicsonline.co.uk/Business_economics/Banks.html.

567

http://www.globalbrandsmagazine.com/list-of-commercial-banks-in-united-kingdom/.

http://www.moneysupermarket.com/c/news/who-owns-who/0003118/.

http://www.relbanks.com/.

http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets.

http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets-2010.

http://www.statista.com/statistics/371143/leading-global-investment-banks-by-revenue/.

https://www.gfmag.com/magazine/october-2005/award-winners--the-worlds-biggest-banks-2005.

28. Sektor bankowy Włoch

(Wiesława Przybylska-Kapuścińska) 28.1. Sektor bankowy w liczbach i jego specyfikacja

Początki przekształceń we włoskim sektorze bankowym u schyłku XX w. były związane z koniecznością modernizacji jego przestarzałych struktur, ukształtowanych jeszcze w okresie międzywojennym. Poza tym w celu dostosowania go do przyszłych procesów integracyjnych w Europie niezbędnym zmianom musiała ulec także wciąż obowiązująca Ustawa Prawo bankowe z 1936 r., zakładająca specjalizację banków ze względu na zapadalność instrumentów kredytowych oraz traktująca banki jako instytucje działające w interesie publicznym, a nie jako podmioty rynkowe1. Nie gwarantowała ona harmonizacji z europejskimi rozwiązaniami i uniemożliwiała uzyskanie konkurencyjności sektora w europejskich strukturach. Włoski sektor bankowy do początków lat 90. cha-rakteryzował się dużą liczbą niewielkich instytucji, poważnym udziałem kapitału pań-stwowego jako pozostałością po powojennych nacjonalizacjach w gospodarce, niskim poziomem koncentracji oraz brakiem banków uniwersalnych2.

Szybkie i istotne zmiany w strukturze włoskiego sektora bankowego zostały zaini-cjowane na początku lat 90. Ważną rolę odegrała tu tzw. Ustawa Amato3, dokonująca w nim przekształceń własnościowych polegających na prywatyzacji banków państwowych, ujednolicająca standardy funkcjonowania podmiotów finansowych i grup kredytowych oraz wprowadzająca nadzór nad operacjami finansowymi4. Dalsze zmiany w sektorze wywołała nowelizacja Ustawy Prawo bankowe z 1993 r., która od 1994 r. umożliwiła harmonizację włoskich regulacji zgodnie z wytycznymi Drugiej Dyrektywy Bankowej (80/64/EEC). Spowodowała ona także zdefiniowanie grup bankowych, wprowadzenie nowego typu banku uniwersalnego posiadającego bogatą ofertę usług finansowych oraz zlikwidowała rejonizację geograficzną działalności bankowej5.

Zmiany otoczenia prawnego spowodowały u schyłku XX w. procesy konsolidacji we włoskim sektorze bankowym trwające do 2008 r., które poprzez procesy fuzji i prze-jęć poprawiły jego koncentrację6.

Udział sektora finansowego w tworzeniu PKB we Włoszech w 2014 r. na tle innych państw członkowskich strefy euro mieścił się na średnim poziomie i wynosił 2,6% PKB. 1 S. Battaglia, Il sistema bancario italiano tra il 1990 e il 2008. Evoluzioni e problemi aperti, CERADI, Roma

2008, s. 3. 2 E. Fiorentino ed altri, The Effects of Privatization and Consolidation on Bank Productivity: Comparative

Evidence from Italy and Germany, Working Papers, Banca d’Italia, No. 722, September 2009, s. 8. 3 Legge sulla Disposizioni per la ristrutturazione e integrazione patrimoniale degli Istituti di credito di diritto

pubblico, L.218/1990 di 30 luglio 1990. 4 S. Battaglia, op. cit., s. 3. 5 E. Fiorentino ed altri, op. cit., s. 8. 6 Ibid., s. 5.

569

Pod tym względem włoski sektor finansowy wyprzedzał poziom tego wskaźnika w kra-jach bałtyckich, w państwach członkowskich z Europy Wschodniej i Grecji, natomiast był znacznie niższy od udziału w Irlandii, Luksemburgu, Holandii, na Cyprze i Malcie. Udział ten nie zmienił się w ciągu lat i był podobny w 2008, 2013 i 2014 r.7

Tabela 1 przedstawia strukturę włoskiego systemu finansowego w latach 2010-2014. Tabela 1. Struktura włoskiego systemu finansowego (stan na koniec roku)

Rodzaj instytucji i ich liczba 2010 2011 2012 2013 2014 Grupy bankowe 76 77 75 77 75 Grupy doradców finansowych (SIM) 19 20 19 18 17 Banki, w tym: 761 740 706 684 663 − Banki w formie spółek akcyjnych 234 214 197 183 171 − Banki spółdzielcze, w tym: 452 448 431 422 413

− Banche Popolari 37 37 37 37 37 − Banche di Credito Cooperativo 415 411 394 384 376

− Oddziały banków zagranicznych 75 78 78 80 79 Podmioty pośrednictwa finansowego 111 102 101 94 86 Fundusze inwestycyjne 198 190 172 152 145 Przedsiębiorstwa finansowe − art. 107 LB 195 188 182 180 176 Przedsiębiorstwa finansowe − art. 106 LB 1 288 b.d. b.d. 545 582 Instytucje pieniądza elektronicznego 3 b.d. b.d. 4 5 Instytucje płatnicze 1 b.d. b.d. 43 42 Bancaposta e Cassa depositi e prestiti 2 2 2 2 2

LB – Legge Bancaria.

Źródło: Relazione Annuale di Banca d’Italia, Appendice, Roma 2011-2015.

Struktura ta dowodzi znaczącej pozycji sektora bankowego w systemie finanso-wym Włoch. Banki stanowiły blisko 40% ogółu instytucji finansowych, posiadając wszakże dominującą wielkość aktywów tego sektora. Liczne są też podmioty pośrednic-twa finansowego, które jednak są bardzo rozdrobnione i ich siła ekonomiczna jest znacznie słabsza w stosunku do banków. O wadze sektora bankowego w systemie finan-sowym Włoch świadczy bardzo wysoki udział jego aktywów. Same największe banki posiadają aż 76,4% aktywów tego sektora (por. tabela 5), a 5 największych banków ma 48,95% aktywów. Jeśli wziąć jeszcze pod uwagę małe banki, to na pozostałe podmioty sektora finansowego przypada niewielki procent udziału.

W latach 2004-2014 liczba banków we Włoszech niewiele się w zasadzie zmieniała, ponieważ spadła ona o około 15%: z 778 do 663. Było to efektem stopniowego spadku liczby banków w formie spółek akcyjnych (o ponad ¼) oraz spadku o 15% liczby ban-ków wzajemnych. Liczba banków spółdzielczych w badanym okresie była relatywnie ustabilizowana, natomiast wzrosła liczba oddziałów banków zagranicznych (o ponad ¼).

Zmiany te wynikały z jednej strony z postępujących procesów koncentracji przy-bierających postać fuzji i przejęć, jak również z konsekwencji przebiegu kryzysu finan-sowego wzmacniającego racjonalizację działalności gospodarczej, a także nasilenia penetracji rynków przez banki zagraniczne.

7 EBC, Report on Financial Structure, October 2015, s. 7, 56.

570

Sektor bankowy we Włoszech cechowała zdecydowana przewaga rodzimego kapi-tału prywatnego. Właścicielami większości kapitału instytucji kredytowych w całym okresie analizy byli krajowi inwestorzy instytucjonalni i strategiczni inwestorzy krajowi, w tym także w niewielkim zakresie Skarb Państwa. Dominujący był też udział instytucji z przewagą kapitału prywatnego w aktywach włoskiego sektora bankowego.

Pomimo procesów fuzji i koncentracji w latach 2004-2014 w sektorze finansowym Włoch wiodącą liczebnie i kapitałowo rolę odgrywały różnego rodzaju banki, przy po-woli rosnącej tendencji (około 27%) oddziałów banków zagranicznych (por. tabela 2). Tabela 2. Liczba banków we Włoszech w latach 2004-2014 według kryterium formy

organizacyjnej

Rodzaje banków Liczba instytucji

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Banki w formie spółki akcyjnej 237 242 245 248 247 248 234 214 197 183 171 Banki spółdzielcze 37 36 38 39 38 37 36 37 37 37 37 Banki wzajemne 442 439 436 440 432 421 415 411 394 384 376 Oddziały banków zagranicznych 62 66 74 79 82 82 75 78 78 80 79 RAZEM 778 783 793 806 799 788 760 740 706 684 663

Źródło: Banca di Italia: Statiscical Database − Banks: Number − By Province of Branch and Institutional Category of Bank, https://infostat.bancaditalia.it (dostęp: 15.02.2016).

Na podstawie danych z tabeli 3 można stwierdzić, że włoski sektor bankowy pod-

legał stopniowym procesom umiędzynarodowienia kapitału oraz wyraźnie była obser-wowana tendencja zwiększania konkurencji i otwartości rynku bankowego na partnerów zagranicznych. Relatywnie dominująca liczba instytucji o rodzimym kapitale uległa stop-niowemu ograniczeniu (por. rys. 1). Najsilniejszy ich spadek nastąpił w latach 2008-2009 (o 90 instytucji); jednocześnie liczba banków z rodzimym kapitałem w analizowanych latach zmniejszyła się prawie o połowę (w 2014 r.). W międzyczasie liczba zagranicz-nych podmiotów bankowych wzrosła o połowę i wypełniła miejsce na rynku, kompensu-jąc spadające uczestnictwo podmiotów krajowych. Tabela 3. Liczba banków we Włoszech w latach 2004-2014 według pochodzenia kapitału

Kryterium 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Krajowe 614 609 591 572 493 403 388 344 303 344 324 Zagraniczne, w tym działające jako: 164 174 202 234 306 385 372 396 403 340 340

Filie 60 66 74 79 82 82 75 78 78 80 80 Oddziały 104 108 128 155 224 303 297 318 325 260 260 Razem 778 783 793 806 799 788 760 740 706 684 663

Źródło: Associazione fra le Banche Estere in Italia, Banche ed operatori esteri in Italia, Roma 2014, s. 31.

R

Ź

WzWmcsob T

Ź 8

Rys.

Źród

Włoz upW bmiotcji (się zokrebryt

Tab

PańWieNiemFranHolaHiszInnePańStanJapoBrazChinInneOdd

Źród

8 A

. 1. S

dło: A

Anoszepływbadatówtrzyz inesietyjsk

ela

Wyństwaelka Bmcy ncja andizpane pańństwany Zjonia zyliany e pańdział

dło: Ib

Assoc

Stru

Asso

naliech wemanym

w pocykronnyc nakich

4. Zw

yszcza nalBryt

a nia ństwaa trzjedno

a

ństwały ra

bid.,

ciazio

uktur

ciazi

izuj(por

m czm ocho

otniech pa rynh, fr

Zróżnwe W

zególleżącania

a zecieoczo

a azem

, s. 3

one f

ra w

ione

ąc zr. taasu

okredząe); mpańsnkuranc

nicoWłos

lnience do

e one

m

2.

fra le

włosk

fra l

zróżabel, po

esie cychmiałstw u włcusk

owanszech

nie o EO

e Ban

kich

le Ba

żnicla 4)omim

najh z ły oeurłoskkich

nie kh w

OG

nche

h ban

anch

cow), wmo jwięWiene cropekim h, ho

krajulata

20082

22

10

e Est

nków

he Es

aniewida

kryększelkicałkejsk

najolen

u poach 2

04 83 20 14 15 10

3 21 21 13

1 2 1 4

04

tere i

w we

stere

e krać wyzyszy pej B

kowkich jsiln

nder

ocho2004

20082

22

10

in Ita

edłu

in It

raju wyrasu fiprzyBrytaitą pi pa

niej rskic

odzen4-20

05 88201515

83

272012

2213

08

alia,

ug po

talia,

pocaźnieinanyrosaniiprzeaństby

ch i

nia l013

20011

211

411

12

Banc

ocho

, Ban

choe, ż

nsowst lici (szewatw t

yła z am

liczb

06 10221315

83

491811

1213

28

che e

odze

nche

dzee w

wegczby

ześcigę ntrzezazn

mery

by o

20014411

51

15

ed op

enia

ed o

enia w strugo, ry oiokrnad ecichnacz

ykań

oddz

7 41441914

85

5114

51314

55

perat

kap

opera

odduktu

rosładdzrotnłączh (szonński

ziałó

200821721

81

22

tori e

pitału

atori

dziaurzea obziałónie) ozną spoza obch8.

ów b

8 11702117

95

8913

41314

24

ester

u

este

ałówe włbecnów worazlicz

za Ubec.

bank

2009291421

91

30

ri in

eri in

w inłosknośćwe z w zbą UE)noś

ków

9 291422017

86

9812

41313

03

Italia

n Ital

nstytkiegć kaWłdalsodd. Geść b

i ins

2010282111

21

29

a, Ro

ia, R

tucjgo seapitałoszszejdziałener

bank

stytu

0 28596874

2112

32322

97

oma

Roma

i krektoału zechj kolłówraln

kow

ucji

2011302211

31

31

2014

a 201

redyora zagr

h dolejn

w wynie w

wych

kred

1 26 2 6 8 7 4 9 2 3 2 3 2 2 8

4, s.

14, s

ytowban

graniotycnoścywow bh pa

dyto

20123121141

21

32

32.

. 31.

wychnkowicznzył i z F

odząbadaartne

owyc

2 24 0 3 6 3 4 8 1 3 1 3 2 2 5

57

.

h wwegnegopod

Franącycanymerów

ch

2013248115

144615

55312

32322

260

1

we go o. d-n-ch m w

3 8 5 4 6 5 5 3 2 3 2 3 2 2 0

572


Niezależnie od procesów postępującej koncentracji włoskiego sektora bankowego od lat 80. XX w., istniejący we Włoszech system bankowy jest rozdrobniony i bardzo zróżnicowany9. Z tego tytułu jego konkurencyjność na rynku europejskim, a także w sa-mych Włoszech jest niesatysfakcjonująca i nie należy on do czołówki wśród krajów europejskich, jak w przypadku Wielkiej Brytanii, Niemiec czy Francji10.

W sektorze bankowym we Włoszech dominują liczebnie banki spółdzielcze i są one ważnym składnikiem sektora bankowego. Mają one bardzo duże znaczenie w obsłu-dze finansowej małych i średnich przedsiębiorstw, które są bardzo liczne we Włoszech11.

W 2004 r. na 761 instytucji kredytowych 452 było bankami spółdzielczymi mają-cymi ogólnokrajowy lub lokalny charakter. Stanowiły one około 60% ogółu instytucji kredytowych. Pomimo spadku ogólnej liczby zarówno banków uniwersalnych, jak i spół-dzielczych tendencja przewagi liczbowej banków spółdzielczych utrzymała się w trakcie całego okresu badawczego, a nawet nieco wzrosła. W 2014 r. stanowiły one 62% liczby instytucji bankowych.

We Włoszech występują dwa typy banków spółdzielczych. Są to Banche Popolari (BP) i Banche di Credito Cooperativo – Case Rurali (BCC). W 2004 r. było 37 Banche Popolari i tyle samo funkcjonowało ich w 2014 r. W tymże roku 16 tych banków zarzą-dzało grupami bankowymi, 7 było notowanych na giełdzie w Mediolanie12 i obsługiwało ponad 25% rynku kredytowego13. Z racji niskiego stopnia zasilania ich kapitałów współ-czynnik wypłacalności kształtuje się nieznacznie poniżej 8%14.

W 2004 r. było 415 podmiotów Banche di Credito Cooperativo, które działają w regionach i gminach włoskich, będąc niejednokrotnie jedynymi instytucjami bankowymi (w 550 gminach na 2683 gminy włoskie)15. Procesy regulacyjne i likwidacje doprowadziły do ograniczenia ich liczby do 376 w 2014 r. Banki BCC to małe banki, dlatego dla ich bezpieczeństwa większa część zysków zasila kapitały, a dodatkowo ekspansja terytorial-na jest zależna od ilości udziałowców mieszkających na danym terenie. W wyniku tego średni współczynnik wypłacalności BCC kształtuje się na poziomie 15-16%16.

Obok banków spółdzielczych we włoskim sektorze bankowym od połowy lat 90. XX w. działają uniwersalne banki komercyjne, których powstanie bądź przekształcenie istniejących wcześniej instytucji umożliwiły: tzw. Ustawa Amato, nowe Prawo Bankowe z 1993 r. i wspólnotowe regulacje bankowe. Ich liczba poprzez procesy fuzji i przejęć wśród banków w formie spółek akcyjnych zmniejszyła się z 237 w 2004 r. do 171 w ciągu badanych lat. 9 E. Bogacka-Kisiel, D. Fijałkowska, System bankowy Włoch [w:] Systemy bankowe krajów G-20, red. S. Flejter-

ski, J.K. Solarz, Szczecin 2012, s. 460. 10 L. Nadotti, C. Porzio, D. Prevati, Economia degli intermediari finanziari, McGraw-Hill, Mediolan 2010. 11 E. Gutierrez, The Reform of Italian Cooperative Banks: Discussion of Proposal, IMF Working Paper,

WP/08/74, March 2008, s. 3. 12 E. Bogacka-Kisiel, D. Fijałkowska, op. cit., s. 461. 13 A.M. Tarantola, La riforma delle banche popolari, Senato della Repubblica, 22.VI.2011, s. 4. 14 M. Wilk, http://www.bankispoldzielcze.com/index.php?option=content&task=view&id=80. 15 Dokumentacja BCC. 16 M. Wilk, op. cit.

573


We włoskim systemie bankowym silną pozycję i dominujące znaczenie ma kilka wiodących instytucji bankowych, które należą do największych na świecie. Zgodnie z ran-kingiem statystyk Banku Światowego17 w 2015 r. pod względem wielkości aktywów Uni-Credit SpA zajmował 27. pozycję, a Intesa Sanpaolo SpA − 40. pozycję wśród najwięk-szych banków na świecie. Także analiza poprzedzających lat potwierdza utrzymywanie się nawet nieco wyższych pozycji (25. i 37. pozycja) wspomnianych banków włoskich w świa-towym rankingu z punktu widzenia zgromadzonych aktywów18. Jeśli chodzi o pozycję największych banków włoskich w Europie, to w 2015 r. pod względem aktywów znajdo-wały się one na 12. miejscu – UniCredit SpA, na 19. – Intesa Sanpaolo SpA, na 24. – Casa Depositi e Prestiti, na 48. – Banca Monte dei Paschi di Siena i na 55. – Banco Popolare19.

Koncentrację włoskiego sektora bankowego, mierzoną udziałem pięciu najwięk-szych banków w sumie aktywów, należy ocenić jako poważną i znaczącą w całym okre-sie analizy. W latach 2007-2010 relacja aktywów największych instytucji do aktywów sektora ulegała niewielkim wahaniom (w granicach około 67-75%), co było związane z turbulencjami spowodowanymi kryzysem finansowym. W późniejszych latach udział aktywów wzrósł do blisko 76% (por. tabela 5). Tabela 5. Aktywa największych banków włoskich w relacji do aktywów sektora bankowego

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 66,7% 74,7% 70,1% 69,7% 74,2% 76,6% 76,4%

Źródło: European Central Bank: Statistical Data Warehouse − Statistics on Consolidated Banking, http://sdw.ecb. europa.eu (dostęp: 15.02.2016).

Zgodnie z rezultatami przedstawionymi w raportach rocznych za 2014 r. do grona

największych banków we Włoszech należały (zarówno pod względem sumy aktywów, jak i wielkości funduszy własnych): UniCredit SpA, Intesa Sanpaolo SpA, Cassa Depositi e Prestiti, Banca Monte dei Paschi di Siena i Banco Popolare. Na koniec 2014 r. w bankach tych zgromadzono prawie połowę (49%) aktywów włoskiego sektora banko-wego i ponad 87% jego funduszy własnych (por. tabela 6). Tabela 6. Udział pięciu największych banków w sumie aktywów i funduszy własnych włoskiego

sektora bankowego w 2014 r.

Bank Aktywa (w mln EUR)

Udział w aktywach

sektora

Fundusze własne

(w mln EUR)

Udział w funduszach

własnych sektora

UniCredit SpA 838 655 19,3% 52 836 35,0% Intesa Sanpaolo SpA 639 157 14,7% 45 062 29,9% CDP – CASSA DEPOSITI E PRESTITI 350 199 8,0% 19 553 13,0% BANCA MONTE DEI PASCHI DI SIENA 183 002 4,2% 5 989 4,0% BANCO POPOLARE 121 032 2,8% 8 076 5,4%

Źródło: Eurostat: Financial Balance Sheets, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: 15.02.2016); LE PRINCI PALI BANCHE ITALIANE, https://www.mbres.it/sites/default/files-/resources/download_it/ps_6_8.pdf (dostęp: 15.02.2016).

17 Top Banks in the World 2015, http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets. 18 Top Banks in Italy 2015, http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets. 19 Top Banks in Europe 2015, http://www.relbanks.com/top-european-banks/assets.

574

Zgodnie z informacjami z tabeli 6 w 2014 r. dominującą pozycję na rynku zajmo-wały dwa pierwsze banki – stanowiły one 1/3 sektora bankowego we Włoszech. Jedno-cześnie należy podkreślić, że największe banki włoskie (13) znajdują się wśród 28 ban-ków poddanych systemowemu nadzorowi ustalonemu przez Bazyleę III20.

Sytuację pod względem akcjonariatu wśród wiodących banków włoskich przed-stawia tabela 7. Tabela 7. Struktura akcjonariatu największych włoskich banków w 2015 r.

Inwestorzy UniCredit SpA Intesa Sanpaolo SpA

CDP – CASSA

DEPOSITI E PRESTITI

BANCA MONTE DEI

PASCHI DI SIENA

BANCO POPOLARE

Zagraniczni 39% 0% 0% 0% 0% Skarb Państwa 0% 0% 80% 4% 0% Strategiczni 28% 28,60% 18% 12,80% 5,10% Indywidualni i pozostali 33% 71,40% 1,50% 83,20% 94,90% RAZEM 100% 100% 100% 100% 100%

Źródło: UniCredit: Shareholders Structure, https://www.unicreditgroup.eu/en/governance-/shareholders-structure. html (dostęp: 4.03.2016); Intesa Sanpaolo, Report on Corporate Governance and Ownership Structures Report on Remuneration, Milano 2015, s. 23-27; CDP: Shareholding, http://www.cdp.it/en/company-profile/mission-and-role/mission-and-role.html (dostęp: 4.03.2016); Banca Monte dei Paschi di Siena, Consolidated interim report as at 30 September 2015, Siena 2015, s. 12; Banco Popolare: Shareholders, http://www.gruppobancopopolare.it/en/investor-relations/stock-dividend-and-shareholder-information/-shareholders/ (dostęp: 4.03.2016).

Wszystkie największe banki włoskie cechują się dominacją rodzimego kapitału

prywatnego w strukturze własności. Jedynie w przypadku UniCredit SpA występuje mniejszościowy kapitał zagraniczny (39%). Zróżnicowanie między największymi ban-kami włoskimi dotyczy przede wszystkim proporcji między inwestorami strategicznymi i inwestorami indywidualnymi. W przypadku trzech banków: Banco Popolare, Intesa di SanPaolo SpA i Banca Monte dei Paschi di Siena priorytetową pozycję zajmują krajowi inwestorzy indywidualni. W przypadku banku Casa Depositi e Prestiti 4/5 kapitału stanowi własność Skarbu Państwa; jest to więc w zasadzie oligopol z dominacją własno-ści państwowej.

20 Dane pochodzące z Relbanks 2014; Banca d’Italia, Rapporto sulla stabilità finanziaria, Roma 2014 No. 2, s. 26.

R

Ź

r T

Rys.

Źród

ra ta

Tab

c

Naleklien(w m

Depklien(w m

WynkowEUR

Zysk(w m

. 2. S

dło: UhRpChs

Zeabel

ela

Wchara

eżnontówmln E

pozytntówmln E

nik owy (wR)

k netmln E

Stru

UniChtml RepoprofilConshttp:/share

estala 8

8. W

Wybraaktery

1

ości w EUR

ty w EUR

odsetw mln

tto EUR

uktur

Credi(dos

ort onle/m

solida//wwehold

awie.

Wybr

ane ystyk

R)

22222

R)

22222

t-n

22222

R)

22222

ra ak

it: Shstęp: n Re

missioated

ww.grders/

enie

rane

ki

20102011201220132014201020112012201320142010201120122013201420102011201220132014

kcjo

hareh4.03

emunon-an

interrupp(dos

e wy

e cha

U

0

2

4 0

2

4 0

2

4 0

2

4

onari

holde3.20neratnd-rorim r

pobanstęp:

ybra

arak

UniCSp

25555455555

-

iatu

ers S16); tion,

ole/mreporncop4.03

anyc

ktery

CredpA

2 55 659 547 103 1

470 584 562 180 871 761 215 715 413 812 612 01 3

-9 28

-13 92 0

najw

StructInteMil

missiort as

popol3.201

ch w

ystyk

it

653 553 44 42

569 506 55

817 726 255 757 488 877 605 062 323 206 865 965 008

więk

ture,sa Slano on-an at 3lare.i16).

wska

ki pi

InSan

S

3333343433

kszy

httpanpa201

nd-ro30 Seit/en/

aźn

ięciu

ntesanpaoSpA

3 379 2376 7376 6344 0339 1427 1380 0404 4397 9392 1

10 611 311 29 59 82 7

-8 11 6

-4 51 2

ych w

ps://waolo, 5, s

ole.hteptem/inve

ików

u naj

a olo

235744625023105191063405987128621387282580817705190605550251

włos

wwwRep

. 23-tml mberestor

w p

ajwię

CDD

skich

w.unicport o-27; (dosr 201r-rela

pięci

ększ

DP –DEPO

PRE

h ba

credion CCDPtęp:

15, Sation

iu n

zych

– CAOSITESTI

4

2426

2631

ankó

itgroCorpoP: S4.03

Sienans/sto

najw

h wło

ASSATI E ITI

b.b.b.

42 1363 88

b.b.b.

68 4212 75

b.b.b.

2 531 16

b.b.b.

2 342 17

ów w

oup.euoratehare

3.201a 201ock-d

więk

oski

A

d.d.d.

3686d.d.d.

2855d.d.d.3961d.d.d.4870

w 20

u/en/e Govhold16); 15, s.divid

kszy

ch b

BADE

015 r

n/govvern

ding, Ban. 12;dend

ych b

bank

ANCEI PA

SI

r.

vernanance

httpca M Ban

d-and

ban

ków

A MASCIENA

5

ance-e andp://wwMontnco Pd-sha

nków

MONTCHI DA

156146142131119158146135129126

33222

-4-3-1-5

/shard Owww.cte dePopoareho

w w

TE DI

6 2386 6092 0151 2189 6768 4866 6085 6709 9636 2443 5413 3762 7852 1222 134

9854 6943 1701 4395 343

reholwnerscdp.iei Paolare:older

włosk

P

89586680341652454093

ldersship it/en/aschi: Shar-info

kich

BAPOP

s-struStru/comi di arehoorma

h za

ANCOLA

6 9493918679

104100

94908611111

-2

-1

57

ucturucturempany

Sienolderation

awie

O ARE

4 4623 3941 4816 1499 8234 5240 2004 5060 0186 5131 8051 8141 7601 6471 556

3082 258-944-606

1 946

5

re. es y-

na, rs, n/-

e-

2 4 1 9 3 4 0 6 8 3 5 4 0 7 6 8 8 4 6 6

5

c

Ź

pwkBz(U

R

Ź

kśM

576

cd. t

ROA

ROE

Źród

portw akredBanzow(w pUni

Rys.

Źród

ki Uści Mon

6

tabe

A

E

dło: MMM

Antfel analidytonca wany

przeCre

. 3. W

dło: MMM

Z UniC

depnte

eli 8

1

MediMediMedi

nalikreizowoweMo

ych edziedit

Wol

MediMediMedi

anaCredpozydei

2222222222

iobaniobanioban

iza edytwango. nte ban

ialeSpA

lume

iobaniobanioban

alizydit SytówPas

2010201120122013201420102011201220132014

nca, nca, nca,

wietów nych

Wydei

nkó 2,5

A w

en n

nca, nca, nca,

y wSpAw wschi

0

2

4 0

2

4

201201201

elkowy

h latyraźi Paw z5-9%20

należ

201201201

olumA i Inwspoi di

2

-

-

-1

-6

1, L3, L5, Le

ści ypratachźną aschzmie%) 11 r

żnoś

1, L3, L5, Le

menntesomnSie

2 0,15

-1,010,09

-1,660,241,95

16,801,30

69,223,80

Le PrLe Pre Pri

nalacowh 20ten

hi denia(po

r.

ści o

Le PrLe Pre Pri

nu dsa Snianena)

5% 1% 9% 6% 4% 5% 0% 0% 2% 0%

rinciprincipincip

eżnwały010-ndendi Siały

or. t

od kl

rinciprincipincip

depoSanpnych) lub

-

-

pali pali pali S

noścy dw-201ncję ienasię abe

lient

pali pali pali S

ozytpaolh nab 1/

3 0,4

-1,30,2

-0,70,24,9

17,13,2

10,12,7

SociSoci

Socie

ci odwa b14 wspa

a orw

la 8

tów

SociSoci

Socie

tówlo Sajwi/6 (B

3%1%4%4%0%5%5%0%0%8%

ieta Iieta Ieta It

d klbanwysadkuraz Btem

8 i

pięc

ieta Iieta Ieta It

w wySpA.ięksBan

ItaliaItaliatalian

lientnki: stąpu wBan

mpierys

ciu n

ItaliaItaliatalian

ynik. Poszycnco P

ane −ane −ne −

tówUniły

wielknco e ki. 3)

najw

ane −ane −ne −

ka, żozosch bPop

4

00

121

− Le− LeLe p

w poiCrokr

koścPoplku ). Pr

więk

− Le− Le Le p

że nstałebankpola

b.b.b.

0,75%0,62%

b.b.b.

2,95%1,10%

e prine prinprinc

ozwaedit

resowci npolapro

rzyr

kszyc

e prine prinprinc

najwe bakóware)

d.d.d.%%d.d.d.%%

ncipancipacipal

ala t Spwe

należare.ocenrost

ch b

ncipancipacipal

więkankiw i

wie

ali bali bli ban

na pA i

ważno Nant rt kr

bank

ali bali bli ban

kszei znazgrelko

anchanchnche

stwi Intahanści ależroczedy

ków w

anchanchnche

e depacznromości

5

he itahe itae itali

wierdtesania w

od żnośznie ytów

w m

he itahe itae itali

poznie adzi dep

0,-1,-1,-0,-2,5,

-46,-49,-23,-89,

alianalianiane,

dzena Sawielklieści o

w w od

mln E

alianalianiane,

zyty odb

ziły poz

,42%,97%,46%,73%,92%,65%,11%,11%,35%,21%

ne, Mne, M, Mil

nie, anpalkośentóod klata

dnot

EUR

ne, Mne, M, Mil

zgrbiegtylk

zytów

%%%%%%%%%%

MilanMilanlano,

że aolości ów oklienach tow

R

MilanMilanlano,

romgałyko w s

no, sno, s, s. 2

najo Spich odn

entów20

wała

no, sno, s, s. 2

madzy od 1/5

swoi

6 0

-1-0-0-12

-23-10-7

-24

. 286

. 288294-2

więpA,

pornotoww a10-2jed

. 286

. 288294-2

ziły wie(B

ich

,24%,71%,73%,49%,61%,58%,96%,51%,11%,10%

6-2878-289295.

ększchortfelwał

anal201dyni

6-2878-289295.

banelkoanckon

% % % % % % % % % %

7; 9;

zy oć la ły i-4 ie

7; 9;

n-o-ca n-

kwns

R

Ź

znsz

R

Ź

kurewłosnymsię w

Rys.

Źród

zróżnak szą zmi

Rys.

Źród

entóskic

m okw pr

. 4. W

dło: Ib

Wżnic

naltenenn

. 5. W

dło: Ib

ów. ch dkresrzed

Wol

bid.

Wynicowależy

ndenność

Wyn

bid.

Z wdała sie ldzia

lume

iki oane

y zancją ć wy

niki

wyjsię

lat 2ale 4

en d

odsepo

auwama

ynik

ods

ątkizao

2014-21

depo

etkod ważyćalejąków

setko

iemobse0-2

1%

ozytó

owewzglć, żącą,(po

owe

m Caerwo014(po

ów k

e pięlędeże ch, z or. t

pięc

asa owa4 spr. ry

klien

ęciuem wharawyj

tabe

ciu n

Depać tepadeys. 4

ntów

u najwysaktejątk

ela 8

najw

posendeek d4).

w pię

jwięsokoeryzkiem8 i ry

więk

iti eencjdepo

ęciu

ększościzowm bays.

kszyc

e Prja pozyt

u naj

zychi, al

wały ank5).

ch b

restpowotów

więk

h bale bsię

u In

bank

titi wolne

w naj

kszy

ankbyły onntes

ków

w pego

ajwi

ych b

ów y to e sisa S

w m

pozospaększ

bank

włowie

ilnieSanp

mln E

ostaadkuzyc

ków

oskielkoejszpao

EUR

ałychu loh b

w w m

ich wości ą (U

olo S

R

h nokat bank

mln

w lado

UniSpA

ajwban

ków

EU

atacdatnCre

A, g

więknkow

w wł

UR

ch 2nie. edit dzie

szywycłosk

2010NiSpA

e w

ych bch. Wkich

0-20emnA) l

wyst

banW b mi

014 niejub ępo

57

nkacbadaieśc

był jedsłab

ował

7

ch a-cił

ły d-b-ła

578

Zysk operacyjny pięciu największych włoskich grup bankowych w latach 2010-2014 charakteryzowała duża zmienność rezultatów. W dwóch największych bankach włoskich (UniCredit SpA i Intesa Sanpaolo SpA) w latach 2011-2013 odnotowano stratę; w pozo-stałych latach zysk był dodatni. W 2014 r. odbudowały one swój wynik finansowy – na poziomie wyższym niż w 2010 r. w UniCreditSpA oraz na poziomie o połowę niższym od 2010 r. w Intesa Sanpaolo. Z kolei Banca Monte dei Paschi di Siena i Banco Popolare w latach 2011-2014 odnotowały straty malejące do 2013 r. i ich 3-4-krotny wzrost w 2014 r. Jedynie Casa Depositi e Prestiti osiągnęła zyski w latach 2013-2014.

Z kolei ocena wyniku finansowego i wskaźników efektywności (ROA i ROE) ana-lizowanych banków wskazuje na ich niekorzystną, choć niejednakową sytuację w ostat-nich latach. Dość słabe zwroty na aktywach i kapitale własnym były udziałem banków UniCredit SpA i Intesa Sanpaolo SpA z wyjątkiem lat 2011 i 2013. Wyjątkowo nieko-rzystną sytuację pod względem kształtowania się wskaźników ROA i ROE odnotowały w latach 2011-2014 banki: Banca Monte dei Paschi di Siena i Banco Popolare. 28.4. Struktura aktywów i pasywów sektora bankowego

Suma bilansowa włoskiego sektora bankowego rosła relatywnie szybko w analizo-wanych latach, z wyjątkiem 2013 r., kiedy nieznacznie się obniżyła. Przyczyną zmian sumy bilansowej w 2013 r. było pogorszenie koniunktury gospodarczej znajdującej wyraz w spadku akcji kredytowej oraz jakości kredytów. Generalnie w latach 2004-2014 jej przyro-sty kształtowały się w przedziale około 3-12%.

Zgodnie z podziałem przedstawionym w tabelach 9 i 10 na aktywa włoskiego sek-tora bankowego składają się przede wszystkim dłużne papiery wartościowe (w przedziale 22-około 35%), głównie długookresowe, kredyty ogółem (w granicach 43-54%) z prze-wagą kredytów długookresowych oraz pozostałe aktywa (około 8-14%). Poza tym w ich skład wchodzi także złoto, gotówka i depozyty (około 6-9%) oraz depozyty zbywalne (3-5,2%). Największą pozycję w aktywach instytucji kredytowych zajmują dłużne papiery wartościowe i należności. Udział dłużnych papierów wartościowych nieznacznie się obniżył w okresie 2006-2008, a w kolejnych latach stopniowo rósł, by osiągnąć w 2014 r. udział na poziomie 34,7%. W zakresie kredytów sytuacja była nieco inna; chwilowy, niewielki spadek ich udziału (do 48,6%) wystąpił w 2005 r.; potem do 2008 r. ich udział w aktywach wzrósł do 54%. Od 2009 r. zaznaczyła się wyraźna tendencja spadku udzia-łu kredytów w aktywach sektora bankowego aż do 43,4%. W latach 2004-2009 wzrastał udział złota, gotówki i depozytów w aktywach do 8,6%; z kolei w następnych latach obniżył się do 7,6% (w 2014 r.).

W zakresie struktury kredytów sytuacja niewiele się zmieniła w ciągu analizowa-nych lat, ponieważ dominowały w niej kredyty długoterminowe. Ich udział w aktywach oscylował w przedziale 32-38,3%. Kredyty krótkoterminowe stanowiły 11,2-17,2% aktywów i charakteryzowała je tendencja do zmniejszania ich udziału. Natomiast zmien-nymi udziałami charakteryzowały się tzw. pozostałe aktywa, w tym udziały kapitałowe i inwestycyjne w funduszach (w przedziale od 8,6% do około 13,3%).

Tab

ela

9. S

trukt

ura

akty

wów

wło

skie

go se

ktor

a ba

nkow

ego

w la

tach

200

4-20

15

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Su

ma

akty

wów

w m

ld e

uro

2 74

1 07

73

075

955

3 33

1 21

53

535

303

3 57

7 15

0 3

843

859

3 99

5 19

94

022

561

4 21

2 94

24

171

287

4 35

5 62

1Zł

oto

25 4

5434

473

38 2

5645

018

49 1

83

66 9

4590

388

103

022

106

591

75 5

2285

181

Got

ówka

i de

pozy

ty

129

129

167

734

215

271

253

606

236

341

265

266

223

800

234

265

243

131

230

090

247

605

Dep

ozyt

y zb

ywal

ne

79 8

1510

6 76

015

1 77

816

1 26

316

0 69

1 19

8 79

015

4 64

115

6 22

616

3 57

616

1 80

917

6 98

5Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e,

w ty

m:

763

885

841

161

811

978

778

581

856

521

1 04

3 16

31

152

558

1 12

5 71

91

327

038

1 37

8 73

41

511

107

− k

rótk

ookr

esow

e 79

119

70 9

3064

782

51 9

8233

952

52

196

59 7

6875

111

99 2

5975

525

54 8

95 −

dłu

gook

reso

we

684

766

770

231

747

196

726

599

822

569

990

967

1 09

2 79

01

050

608

1 22

7 78

01

303

208

1 45

6 21

1K

redy

ty, w

tym

: 1

377

301

1 49

5 20

71

689

108

1 85

7 89

41

931

263

1 92

6 85

21

980

111

2 04

3 58

22

010

611

1 91

1 04

31

884

722

− k

rótk

ookr

esow

e 47

2 80

947

3 22

552

2 30

055

8 53

256

2 38

0 50

1 53

550

2 91

353

9 89

853

8 78

348

9 54

748

9 16

9 −

dłu

gook

reso

we

904

492

1 02

1 98

21

166

808

1 29

9 36

21

368

883

1 42

5 31

71

477

197

1 50

3 68

41

471

828

1 42

1 49

71

395

553

Udz

iały

kap

itało

we

i i

nwes

tycy

jne

w fu

ndus

zach

37

0 40

945

3 36

951

6 61

853

0 13

743

7 21

3 48

3 29

748

9 69

745

7 27

246

3 05

351

0 72

057

0 67

5

Pozo

stał

e ak

tyw

a -4

916

-22

749

-91

794

-91

196

-94

062

-140

454

-95

996

-97

525

-101

058

-96

631

-120

654

Źródło

: Eur

osta

t: Fi

nanc

ial B

alan

ce S

heet

s, ht

tp://

apps

so.e

uros

tat.e

c.eu

ropa

.eu

(dos

tęp:

15.

2.20

16).

Tab

ela

10. S

trukt

ura

akty

wów

wło

skie

go se

ktor

a ba

nkow

ego

w la

tach

200

4-20

14

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Zł

oto,

got

ówka

i de

pozy

ty

5,6%

6,6%

7,6%

8,4%

8,

0%8,

6%7,

9%8,

4%8,

3%7,

3%7,

6%D

epoz

yty

zbyw

alne

2,

9%3,

5%4,

6%4,

6%

4,5%

5,2%

3,9%

3,9%

3,9%

3,9%

4,1%

Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e, w

tym

: 27

,9%

27,3

%24

,4%

22,0

%

23,9

%27

,1%

28,8

%28

,0%

31,5

%33

,1%

34,7

% −

kró

tkoo

kres

owe

2,9%

2,3%

1,9%

1,5%

0,

9%1,

4%1,

5%1,

9%2,

4%1,

8%1,

3% −

dłu

gook

reso

we

25,0

%25

,0%

22,4

%20

,6%

23

,0%

25,8

%27

,4%

26,1

%29

,1%

31,2

%33

,4%

Kre

dyty

, w ty

m:

50,2

%48

,6%

50,7

%52

,6%

54

,0%

50,1

%49

,6%

50,8

%47

,7%

45,8

%43

,3%

− k

rótk

ookr

esow

e 17

,2%

15,4

%15

,7%

15,8

%

15,7

%13

,0%

12,6

%13

,4%

12,8

%11

,7%

11,2

% −

dłu

gook

reso

we

33

,0%

33,2

%35

,0%

36,8

%

38,3

%37

,1%

37,0

%37

,4%

34,9

%34

,1%

32,0

%Po

zost

ałe

akty

wa

13,3

%14

,0%

12,8

%12

,4%

9,

6%8,

9%9,

9%8,

9%8,

6%9,

9%10

,3%

Sum

a 10

0%10

0%10

0%10

0%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Źródło

: Ibi

d.

579

Tab

ela

11. S

trukt

ura

pasy

wów

wło

skie

go se

ktor

a ba

nkow

ego

w la

tach

200

4-20

15

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Su

ma

pasy

wów

w m

ld e

uro

2 74

1 07

73

075

955

3 33

1 21

53

535

303

3 57

7 15

03

843

859

3 99

5 19

94

022

561

4 21

2 94

24

171

287

4 35

5 62

1Pr

zyję

te d

epoz

yty,

w ty

m:

1 11

0 78

61

231

401

1 39

2 01

81

515

345

1 58

3 22

71

615

260

1 64

1 07

11

750

237

1 87

9 38

01

870

102

1 89

5 33

2 −

prz

enos

zaln

e 61

1 10

566

1 82

172

1 79

172

0 04

069

9 21

977

9 98

879

9 73

589

1 93

896

9 37

296

5 05

11

002

222

− in

ne d

epoz

yty

421

558

480

500

571

882

691

075

767

402

710

363

710

213

719

719

769

306

756

430

737

363

Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e 47

0 70

052

2 11

858

3 13

363

7 42

069

8 04

073

3 70

479

1 38

776

1 24

478

8 10

570

9 43

262

0 13

7K

apitał w

łasn

y, w

tym

: 74

5 99

386

0 58

590

2 31

772

7 80

329

6 70

836

9 10

329

6 86

622

6 13

725

7 85

434

0 21

340

4 12

0 −

kap

itał p

odst

awow

y 37

2 96

549

6 11

957

5 28

444

7 42

211

0 84

916

9 64

310

4 33

268

459

99 7

3417

0 78

419

3 83

7 −

akc

je i

jedn

ostk

i fun

dusz

y in

wes

ty-

cyjn

ych

373

028

364

466

327

033

280

381

185

859

199

460

192

534

157

678

158

120

169

429

210

283

Ube

zpie

czen

ia, e

mer

ytur

y

i uje

dnol

icon

e gw

aran

cje

426

942

475

480

501

972

497

728

483

451

531

365

569

398

573

203

595

029

629

781

699

973

Pozo

stał

e pa

syw

a -1

3 34

4-1

3 62

9-4

8 22

515

7 00

751

5 72

459

4 42

769

6 47

771

1 74

069

2 57

462

1 75

973

6 05

9 Źr

ódło

: Ibi

d.

Tab

ela

12. S

trukt

ura

pasy

wów

wło

skie

go se

ktor

a ba

nkow

ego

w la

tach

200

4-20

14

Kry

teriu

m

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2012

20

13

2014

Pr

zyję

te d

epoz

yty,

w ty

m:

40,5

%40

,0%

41,8

%42

,9%

44

,3%

42,0

%41

,1%

43,5

%44

,6%

44,8

%43

,5%

− p

rzen

osza

lne

22,3

%21

,5%

21,7

%20

,4%

19

,5%

20,3

%20

,0%

22,2

%23

,0%

23,1

%23

,0%

− in

ne d

epoz

yty

15,4

%15

,6%

17,2

%19

,5%

21

,5%

18,5

%17

,8%

17,9

%18

,3%

18,1

%16

,9%

Dłużn

e pa

pier

y w

artośc

iow

e 17

,2%

17,0

%17

,5%

18,0

%

19,5

%19

,1%

19,8

%18

,9%

18,7

%17

,0%

14,2

%K

apitał w

łasn

y, w

tym

: 27

,2%

28,0

%27

,1%

20,6

%

8,3%

9,6%

7,4%

5,6%

6,1%

8,2%

9,3%

− k

apitał p

odst

awow

y 13

,6%

16,1

%17

,3%

12,7

%

3,1%

4,4%

2,6%

1,7%

2,4%

4,1%

4,5%

− a

kcje

i je

dnos

tki f

undu

szy

inw

esty

cyjn

ych

13,6

%11

,8%

9,8%

7,9%

5,

2%5,

2%4,

8%3,

9%3,

8%4,

1%4,

8%Po

zost

ałe

pasy

wa

15,1

%15

,0%

13,6

%18

,5%

27

,9%

29,3

%31

,7%

31,9

%30

,6%

30,0

%33

,0%

Sum

a 10

0%10

0%10

0%10

0%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Źródło

: Ibi

d.

580

bds

dtu2tpł3p 2

ttsWwtzbt2

R

Ź

bankdłużsyw

darstuowudzi2004townpowłe pa33%pozy

28.5

tucjitów sowW kw Ptegozwiąbanktow259

Rys.

Źród

Wkowżne

wa, wW

stw wał iał k4-2nie

woli asyw

%. Nycję

5. W

Wi krepro

we zkolejPKBo staązankowano,3%

. 6. R

dło: E

W tabwego

papw ty

Wśródomw p

kapi007się roswa

Natoę w

Wyn

Wielkedyocenaha

ejnycB włanu nyc

wegoo w % PK

Rela

Euros

belao. Npieryym uód zmowprzeitału7 sta

obnsnąć(w t

omianiew

niki

kośćytowntowamowch lłoskrzeh z o do20

KB.

acja

stat:

ach Na ic

y wubezzobowychedzu włanowniżyć, zatymast wie

i fin

ć wwychwycwanlatackiegeczy

jako PK12

sum

Fina

11 ch wwartozpieowih. Iialełasnwił ył – ajmu

m ubudz

elkim

nan

włoskh w ch). nie ch t

go sy nakoścKB r. –

my ak

ancia

i 12wielkościeczeązańch u

e 40negoon odo

ującbezpział m st

nsow

kiegPKPodprzytendektoleży

cią usto

– os

ktyw

al Ba

2 prkośćioweniań nudzi0-45o w okozal

c okpiecz

dłutopn

we

go sKB W

dobyros

dencora y sięudziopnisiąg

wów

alanc

rzedć sk

we (śa, emnajwiał w

5% wpasy

oło 1ledwkołozen

użnyniu

sek

sektWłonie stu cja jbanę doielonowo

gnął

w wło

ce Sh

dstawkładaśredmerywiękw stw cywa

1/4-wie 9%ia, eych w la

kto

tora ch rjakudz

jegonkowoszunyco ro on

oskie

heets

wionają sdnioytur

kszytrukciągach 1/5 kilk

% ogemepap

atac

ra b

banrosł

k w ziałuo kswegukiwch kosła n wó

ego

s, http

no wsię p

o 17ry i y udkturzgu a

chapas

ku pgółuerytupierch 2

ban

nkoa nainn

u wztałgo zwać kredy

(poówc

sekt

tp://a

warprze

7%)gw

dziaze a

analaraksywprocu paury rów2004

nko

owegajsznychwielkłtowzare w z

dytówor. rczas

tora

appss

rtoścede , kaaran

ał maktyizow

kterywów,centsywi gwwa

4-20

owe

go mybc

h krkośc

waniejestzahw. Wrys. s na

ban

so.eu

ci i wsz

apitancje

miałyywówanyzow, o tt. Oswówwararto014.

ego

mieciej wrajacci aia bytrowamoW i6).

ajwy

nkow

urost

struzystał we (oky dw w

nychwałatyle stat

w w rancścio. Flu

erzonw lach, ktywyła

wanowainny Nayższ

wego

tat.ec

uktutkimwłaskoło

depowłosh laa tenw p

eczn201

cje) owyuktu

na uatackrywówzmo w

aniuych ajwyzy p

o do

c.eur

urę pm przsny o 30ozytskieat, zndenpóźnnie

14 rpod

ychuow

udzch 2zys w wienn

w 20u ak

latayższpoz

wie

ropa.

pasyzyję(ok

0%)ty oego z duncjaniejod . Wdwow p

wał o

ziałe004fin

w PKna. 010 cji kach zą wziom

elkoś

.eu (d

ywóęte dkoło). osóbsek

użą a majszy201

W okroiły pasyon w

em s4-20nansKB Spar. i

kredrela

wartm od

ści P

dostę

ów depoo 10

b prktora

zmialej

ym o12 rresiswóywaw gr

sum006 sowy

w adeki w dytoacjatośćd po

PKB

ęp: 1

włoozyt0%),

rawa baiennącaokrer. zaie anój uach rani

my a(o py wlata

k ud20

owea akć wsocz

w l

15.02

oskity (o, po

wnycankonośc. O esie acząnalidziazm

icac

aktypona

wpłyach dział14 r

ej i pktywskaźątku

atac

2.201

iegookołozos

ch iowecią. ile

e dośął poizy pał z

miench 14

ywóad 4

ynął200

ału ar. Pprob

wówźniku an

ch 20

16).

o sekło 4stałe

i goego

Z kw laść gonopoz15%ił sw4-20

w in45 p

na 07-2aktyPrzyblem

w sekka onali

004-

58

ktor40%e pa

ospoflukkoleatacgwałwniosta% dwoj0%.

nstypunk

cza2008ywówyczymacktor

odnoizy

-201

1

ra %),

a-

o-k-ei ch ł-ie a-do ją .

y-k-a-8. w

yn ch ra o-–

4

5

ip(łsn

R

Ź

pwkcwfbżc

pps 2

2

2

582

i 20przy(jestło zskannale

Rys.

Źród

płacwiajkapiczynw 20finaby oże sce re

pitałprzesytu

21 R22 ht23 R

2

N013. yczyt to e zmnia, eżno

. 7. Zw

dło: Ib

Ncalnją jeitałonnik014

ansoosiąektoezer

Oł Ti

ede wuacji

Relazi

ttp://Relazi

ajsiSp

yn zodz

mnia ta

ości

Zmiw la

bid.

a rynoścedynowek te4 r. owy ągnąor brwyd 20ier wszi od ione /wwwione

lnieade

złożzwieiejszakż i zo

ianyatach

ysuni (anie e naen kNaj(ni

ąć 1banky do0111 m

zystkdnoto

Ann

w.heAnn

ejszeek teżyły ercizenie zmobo

y r/r rh 20

nku adekjeg

a poksztajniżieco5%

kowo spr

r. kmiałkimowa

nualeelgilibnuale

e spen księ

iedleia dmianwią

rela004-2

8 pkwao iluziomałtoższyo po w

wy wrostkapił tru

m z zano

e di Bbrarye di B

padkkoleteż

eniedostęn wązań

cji s2014

przeatnoustrmie

owały jegoniże201

we Waniaitał

udnozahadop

Bancy.comBanc

ki suejnoż na e skępno

w spń)21.

sumy4

edstści)racjęe 8%ł sięgo pej 1

14 rWłoa niTie

ościamopiero ca d’m/inca d’

umyo wy

niekurcościraw

y ak

tawi) dlaę dl

%22. ę npoz0,5. W

oszeerów

er 1 i ze

owano w Itali

ndicaItali

y akynióe: spzeni kr

wozd

ktyw

ionoa wla laZ wa piom%).

Wysoch pwnojes

e wzniem

w 20 a, Ro

ators/a, Ro

ktywósł 5padenia srótkodaw

wów

o kswłoskat 20wyjąozio

m za. Woki ppomowat obzmom ak14 r

oma /bankoma

wów5%,ek asię roter

wczo

wło

sztakieg007ątkiomiareje kopozi

mimadzebliczocniktywr. wr

200k-cap201

w ro, 3,2aktywrynkrminości

oskie

ałtowgo s

7-20iem ie pestrlejniom

mo fie nazanyieniwnoraz

09, 20pital5.

ok d2% wówku onowins

ego

wansekt

014. 200

powyowa

nychm adinana ryny naem

ości z ni

011 il-ade

do rora

w fioperwychstrum

sekt

nie storaWł

08 ryżejano h latdekwnsownku a posięgosiewi

i 201equac

okuaz 5inanracjih fumen

tora

się a bałoskr. wej 10

w tach

watnwycfina

odstę w spodielk

13. cy-ra

u od,7%

nsowi ryn

unduntów

ban

synankoki se

w po0% rok

h jegnośch tuansotawilata

darckim o

atio-/

dnot%. Owycnkouszyw po

nkow

ntetyoweektozosw

ku, kgo pci kurbuowyie Bach

czej oży

/italy

towaOpró

h prowycy i wocho

wego

ycznego. or batałytren

którpozapit

ulenym.Bazy

20w w

ywie

y.

anoócz rzezch wwzroodn

o do

negoDo

ankych ndziry zziomtało

ncji p

ylei 11-

wyneniem

w wyżznacw 2ostu

nych

wie

o wostęowylataie r

zapom sto

wejpos

2.5201

niku m w

latażej czon011u koh (ko

elko

wspóępney spach rosnocząopnj śwsiada

5. Po13,

recwe W

ach wymnyc r.,

osztuomp

ści P

ółczye dapełnana

nącyątkoniowwiadał w

odstco w

cesjiWło

200mie

ch doco

tu icpen

PKB

ynnane niał alizyym owawo wdczywyst

tawwiąi23. P

oszec

08, 2eniono obwynch psow

B

nika umwymy wsdo ł kr

wzraył o tarc

owyązałoPopch.

201nycbrotnikapozywani

wymożl

mogspół15%

ryzyastatymzają

y kao si

praw

1 ch tu a-y-ie

y-i-gi ł-% ys ał, m, ą-

a-ię

wę

R

Ź

z

wnj

onwcws

R

Ź

Rys.

Źród

zwro

w prniejjące

okołnicaw wcharwsksię n

Rys.

Źród

. 8. W

dło: Ee

Efotu

Syrzypszym

e rezW

ło 0ach warurakt

kazana p

. 9. W

dło: Ib

Wsk

Europeurop

fektna

ytuapadm izulta

W tak0,7 b4-9

unkateryanycpozi

Wsk

bid.

kaźn

peanpa.eu

tywnakty

acjadku wch paty k zwbąd

9 euach zow

ch laiom

kaźn

nik w

n Cenu (do

nośywa

a kswłopozosią

wanź 0,

urocsłab

wałyatacie 1

nik r

wypł

ntral ostęp

ć wach ztał

oskieiomągni

nych,3 eentóbszey sięch 02-1

rento

łaca

Banp: 15

włosi nałtowego

memięto

h lepuroów.ej aę ne

0,8-03,8

own

alnoś

nk: St.02.2

skiea kawani sek

m chao w pszycen Z

aktywegat0,9 eur

ości

ści w

tatist2016

ego apitaia sktoraraklataych

nta zkolwnotyweurroce

i akt

włos

tical 6).

sekale wsię ra bakterach 2

latazyskei wości

wną roceentó

tywó

skieg

Data

ktorwłaswskankryzo201ach ku. Nw oi goefek

enta,ów.

ów (

go se

a Wa

ra bsnymkaźnkoweował1-2(20

Natkrespoktyw, na

(RO

ekto

areho

bankm znikóego

ały s2013007 tomisach

odarwnoatom

A) w

ora b

ouse

kowzostaów o w się l3. i 2

iast h turczejościmias

włos

bank

− St

wegoała prenlatalata

008zys

urbuj poą. S

st str

skieg

kowe

tatist

o mprze

ntowach 2

200

8 r.)sk zulenodmStratrata

go s

ego

tics o

mieredst

wnoś20007-2

każz 1 encji miotó

ta za na

sekto

on Co

rzontawści 07-2201

żde eurona ów z 1 a kap

ora b

onso

na zionazar

20140. Z

1 eo karyn(20europita

bank

olidat

za pa naówn4 byZ ko

euroapitanku 11, o ak

ale w

kow

ted B

poma ryno yła zolei

o maału fina20

ktywwłas

wego

Bank

mocąs. 9ROzminaj

ajątkmieanso13) wówsnym

king,

ą w i 10A,

iennjmn

ku geściowyoba

w wm k

http

wska0. jak

na. Kniej

genił sięym, a w

wynokszta

://sdw

aźni

k i RKorsprz

nerowę wa t

skaźosiłaałto

58

w.ec

ików

ROEzystzyja

wałw gra

takżźnika w

ował

3

b.

w

E t-a-

ło a-że ki

we ła

5

R

Ź

R

Ź

s(zuNwo

584

Rys.

Źród

Rys.

Źród

skim(porzmieudziNatowysoper

4

. 10.

dło: Ib

. 11.

dło: Ib

Km ser. ryenniał womisokoracy

. Ws

bid.

. Ws

bid.

olejektorys.

na – wskiast ość, yjne

skaź

skaź

nymrze 11)niżs

kaźnśreko

ej.

źnik

źnik

m anban

). Tszą

nika ednioszty

rent

kos

nalinkowTend

warkosa jey dz

town

sztów

izowwymdencrtośsztóego ział

nośc

w do

wanym. Wcja ć w

ów dwie

alno

ci ka

o do

ym W laksz

wskado delkoości

apita

ocho

wsatachztałtaźnikdochość i op

ału w

dów

kaźh 20owaka ohodów o

pera

włas

w dla

źniki007-aniaodnoów okreacyjn

sneg

a wł

iem-201a siotowodnesienej

go (R

oski

m jes14 kę wwannotoe an

poc

ROE

iego

st reksztawskano wowannalizchła

E) w

o sek

elacjałtoaźni

w 20no wzy wania

włosk

ktora

cja kowałika 09 rw 20wynały 6

kiego

a ban

koszł sięw

r. i w008

nosił61,8

o se

nkow

ztówę on caływ la

8 r. oła 68%

ktor

weg

w dow p

ym atacoraz

61,8wy

ra ba

go

o dprzeokrh 20z w %.

ynik

anko

ochedziresi013lataInte

ków

oweg

hodóiale e an-20ach erprz d

go

ów w59,

anali14. 201

retujdzia

we 1-65izy Wy

10-2ując ałaln

wło5,6%był

yższ2012jeg

nośc

o-% ła zy 2.

go ci

585

Bibliografia Wydawnictwa zwarte i ciągłe Associazione fra le Banche Estere in Italia, Banche ed operatori esteri in Italia, Roma 2014.

Banca d’Italia, Rapporto sulla stabilità finanziaria, Roma 2014 No 2.

Banca Monte dei Paschi di Siena, Consolidated interim report as at 30 september 2015, Siena 2015.

Battaglia S., Il sistema bancario italiano tra il 1990 e il 2008. Evoluzioni e problemi aperti, CERADI, Roma 2008.

Bogacka-Kisiel E., Fijałkowska D., System bankowy Włoch [w:] Systemy bankowe krajów G-20, red. S. Flejterski, J.K. Solarz, Szczecin 2012.

EBC, Report on Financial Structure, October 2015.

Fiorentino E. ed altri, The Effects of Privatization and Consolidation on Bank Productivity: Com-parative Evidence from Italy and Germany, Working Papers, Banca d’Italia, No. 722, Sep-tember 2009.

Guttierrez E., The Reform of Italian Cooperative Banks: Discussion of Proposal, IMF Working Paper, WP/08/74, March 2008.

Intesa Sanpaolo, Report on Corporate Governance and Ownership Structures Report on Remu-neration, Milano 2015.

Legge sulla Disposizioni per la ristrutturazione e integrazione patrimoniale degli Istituti di credito di diritto pubblico, L.218/1990 di 30 luglio 1990.

Mediobanca, 2011, Le Principali Societa Italiane − Le principali banche italiane, Milano.



Nadotti L., Porzio C., Prevati D., Economia degli intermediari finanziari, McGraw-Hill, Mediolan 2010.

Relazione Annuale di Banca d’Italia, Appendice, Roma 2011-2015.

Tarantola A.M., La riforma delle banche popolari, Senato della Repubblica, 22.VI.2011.

Top Banks in the World 2015, http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets.

Top Banks in Italy 2015, http://www.relbanks.com/worlds-top-banks/assets.

Top Banks in Europe 2015, http://www.relbanks.com/top-european-banks/assets.

Witryny internetowe Banca di Italia: Statiscical Database − Banks: Number − By Province of Branch and Institutional

Category of Bank, https://infostat.bancaditalia.it (dostęp: 15.02.2016).

Banco Popolare: Shareholders, http://www.gruppobancopopolare.it/en/investor-relations/stock-dividend-and-shareholder-information/-shareholders/ (dostęp: 4.03.2016).

CDP: Shareholding, http://www.cdp.it/en/company-profile/mission-and-role/mission-and-role.html (dostęp: 4.03.2016).

Eurostat: Financial Balance Sheets, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: 15.02.2016).

586

European Central Bank: Statistical Data Warehouse − Statistics on Consolidated Banking, http://sdw.ecb.europa.eu (dostęp: 15.02.2016).

http://www.bankispoldzielcze.com/index.php?option=content&task=view&id=80.

http://www.helgilibrary.com/indicators/bank-capital-adequacy-ratio-/france (dostęp: 9.02.2016).

LE PRINCIPALI BANCHE ITALIANE, https://www.mbres.it/sites/default/files-/resources/ download_it/ps_6_8.pdf (dostęp: 15.02.2016).

UniCredit: Shareholders Structure, https://www.unicreditgroup.eu/en/governance-/shareholders-structure.html (dostęp: 4.03.2016).

Zakończenie

Niniejsza monografia powstała na bazie projektu, który dotyczył analizy i oceny stanu, struktury oraz kierunków zmian zaistniałych w sektorze bankowym Unii Europej-skiej głównie w latach 2005-2014. Badaniami objęto wszystkie monetarne instytucje finansowe (MIF), a zatem banki i pozostałe instytucje kredytowe funkcjonujące na tere-nie państw członkowskich Unii Europejskiej, a także ich nadbudowę w postaci ESBC – Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

Sektor bankowy UE powstał w wyniku instytucjonalnych przekształceń sektorów bankowych państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym głównie strefy euro. Podle-ga stałym przemianom skierowanym na zwiększenie skali jego wewnętrznej integracji. Przeprowadzone badania wskazały na dość istotne zróżnicowanie krajowych sektorów bankowych UE pomimo licznych działań podejmowanych na rzecz utworzenia praw-dziwie zintegrowanej Europejskiej Unii Walutowo-Gospodarczej. Jest to dowodem na to, że zachodzące w sektorze bankowym Unii Europejskiej zmiany wywodzą się przede wszystkim z odmienności kultur państw członkowskich. W sektorze bankowym Włoch, Hiszpanii, Portugalii, Francji, a także Niemiec jest stale widoczne znaczne rozdrobnienie pośredników finansowych. Duży udział i rolę w kształtowaniu obrazu bankowości ko-mercyjnej w państwach członkowskich UE miały i nadal mają kasy oszczędnościowe. Jednak w wyniku konieczności dostosowań do regulacji wspólnotowych, jak również w obliczu rosnącej konkurencji zaczęły się one łączyć i konsolidować. W sektorze ban-kowym UE aktualnie funkcjonuje 15 struktur bankowych „zbyt ważnych, by upaść”1 (too-big-to-fail, TBTF – por. tabela 1). Tabela 1. Lista największych europejskich bankowych korporacji transgranicznych (listopad 2015)

Lp. Bank Kraj 1 Banque Populaire CdE Francja 2 Barclays Wielka Brytania 3 BNP Paribas Francja 4 Credit Suisse Szwajcaria 5 Deutche Bank Niemcy 6 Group Credit Agricole Francja 7 HSBC Wielka Brytania 8 ING Bank Holandia 9 Nordea Szwecja

10 Royal Bank of Scotland Wielka Brytania 11 Santander Hiszpania 12 Societe Generale Francja 13 Standard Chartered Wielka Brytania 14 UBS Szwajcaria 15 UNicredit Group Włochy

Źródło: 2015 Update of List of Global Systemically Important Banks (G-SIBs), Financial Stability Board, 5 November 2015.

1 Za duże struktury bankowe uznaje się banki, których suma bilansowa przekracza PKB kraju macierzystego.

588

Po globalnym kryzysie finansowym stało się jasne, że korzyści skali, z której insty-tucje te korzystają, nie są w stanie zrekompensować ryzyka systemowego, jakie wywo-łują, a ich upadek generuje wysokie koszty finansowe, w tym również ogromne koszty społeczne mające związek z niezadowoleniem społeczeństwa wynikającym z ratowania ich pieniędzmi podatników. Jednocześnie instytucje te są bankami-matkami dla wielu banków działających w sektorach bankowych państw członkowskich UE. Tym samym pojawił się dodatkowy problem w unijnym sektorze bankowym, który po globalnym kryzysie finansowym przyczynił się do podjęcia działań reformujących system instytu-cjonalny tego sektora. Wśród tych działań należy zwrócić uwagę na powstanie nowej instytucjonalnej europejskiej architektury nadzorczej (Europejski System Nadzoru Fi-nansowego), składającej się z dwóch filarów: nadzoru makroostrożnościowego oraz nadzoru mikroostrożnościowego. Za nadzór makoostrożnościowy odpowiada Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego, której głównym zadaniem jest monitorowanie i ocena potencjalnych zagrożeń systemowych dla stabilności systemu finansowego UE, w tym również sektora bankowego UE. Rada na bieżąco monitoruje przede wszystkim dynami-kę kredytów bankowych i stabilność finansową instytucji kredytowych. Na unijny filar mikroostrożnościowy składają się: Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA), Euro-pejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) oraz Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), które współpracują ze sobą w ramach Wspólnego Komitetu Europejskich Urzędów Nadzoru. W zakresie swych podstawowych obowiązków EBA podjął działania zmierzające do przyjęcia regulacji zarządzania płynnością i kapitałem – Dyrektywa CRDIV/CRR będą-cą implementacją Bazylei III.

W połowie 2012 r. Komisja Europejska zaproponowała utworzenie unii bankowej skierowanej na zintegrowane podejście do zmian w systemie bankowym UE. Jej kon-cepcja objęła jednolity mechanizm nadzorczy, jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz wspólny system gwarantowania depozytów. W ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego w listopadzie 2014 r. EBC powierzono zadania, które obejmują udzielanie zezwoleń instytucjom kredytowym, zapewnianie zgodności z wymogami ostrożnościowymi i innymi wymogami prawnymi oraz prze-prowadzanie przeglądu nadzorczego. Podjęto też działania zmierzające do utworzenia jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków.

W procesie nadzorczych przemian pokryzysowych w sektorze bankowym UE wzrosła też rola EBC. Przejął on zadania makroostrożnościowe i otrzymał narzędzia jego sprawowania (np. związane z buforami kapitałowymi).

Sektor bankowy Unii Europejskiej w związku z powyższym podlega stale różno-rodnym przemianom, których intensywność i kierunek są w dużym stopniu zależne od tego, czy tworzące go instytucje kredytowe funkcjonują w strefie euro czy też poza nią. Czynnikiem niewątpliwie integrującym sektory bankowe państw członkowskich Unii Europejskiej była decyzja o utworzeniu Unii Walutowej i wprowadzeniu euro. Powstały bowiem w 1998 r. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) przejął odpowie-dzialność za politykę monetarną państw strefy euro, jednocześnie oddziałując na charak-ter i spójność zmian w sektorach bankowych pozostałych państw Unii Europejskiej. Gospodarcze i finansowe problemy państw członkowskich Unii Europejskiej wywołane

589

kryzysem globalnym XXI w. utrudniły jednak procesy integracyjne sektora bankowego UE, pozwalając uznać, że obserwowane w nich zróżnicowanie ma charakter trwały z ten-dencją do powolnej unifikacji.

Towarzyszące analizowanym problemom sektora bankowego UE wyodrębnienie Eurosystemu, w którym zasadniczą rolę odgrywa EBC oraz narodowe banki centralne państw strefy euro, a także pozostawienie niezależności monetarnej na szczeblu banków centralnych pozostałych państw Unii Europejskiej, w swych założeniach przejściowe, po globalnym kryzysie finansowym utrwala się, co jednak nie osłabia przemian w sektorze bankowym Unii Europejskiej. Działania naprawcze ESBC mają bowiem charakter po-nadnarodowy, stąd też banki centralne państw członkowskich – narodowe banki central-ne − niezależnie od sposobu ich zintegrowania w strukturze ESBC są zobowiązane do ich realizacji. Znajdujące się poza przedmiotem projektu badawczego rozwiązania insty-tucjonalne bankowości centralnej państw członkowskich Unii Europejskiej wskazują, że działania podejmowane w sektorach bankowych na szczeblu krajowym wzmacniają ich stabilność, niejednokrotnie zmniejszając w nich ryzyko systemowe.

Rozwój sektora bankowego w Unii Europejskiej został ściśle powiązany z koncep-cją jednolitego rynku finansowego opartą na trzech podstawowych zasadach: 1) zapewnieniu minimalnej na szczeblu Unii harmonizacji podstawowych wymagań

dotyczących instytucji finansowych; 2) wzajemnym uznawaniu przepisów narodowych przez kraje członkowskie; 3) sprawowaniu nadzoru nad instytucją finansową przez władze kraju jej siedziby (kraju

macierzystego − home country control). Na rynku bankowym jako integralnym składniku jednolitego rynku finansowego

oznacza to realizację trzech podstawowych swobód: swobody przepływu kapitałów między krajami członkowskimi, swobody osiedlania się, swobody świadczenia usług. Rynek finansowy ma bowiem zapewnić konsumentom nieograniczony dostęp do wszystkich instytucji finansowych UE i ich produktów, a instytucjom finansowym umożliwić działanie we wszystkich krajach UE na takich samych zasadach, jakie obo-wiązują podmioty krajowe.

Tą drogą usługi w ramach jednolitego rynku finansowego UE nabierają charakteru transgranicznego, a zatem są świadczone ponad granicami (across frontierś), na rzecz podmiotów z całej Unii. Instytucja finansowa, opierając się na zasadzie tzw. jednolitej licencji (single licence, single passport), może ,,eksportować” swe produkty do innych krajów, bez konieczności zakładania tam swoich oddziałów i filii. Idea „jednolitej licencji” zakłada bowiem, że instytucja kredytowa, która w kraju swej siedziby otrzymała zezwole-nie na prowadzenie określonej działalności, może tę działalność prowadzić także na obsza-rze pozostałych krajów członkowskich UE bez potrzeby uzyskiwania w nich odrębnego zezwolenia. Może także zakładać w tych krajach oddziały bądź też świadczyć swe usługi dla podmiotów z tych krajów z kraju swej siedziby lub innego kraju członkowskiego. Dotyczy to faktycznie jednak tylko takich produktów, które można sprzedawać w sposób „korespondencyjny”. Muszą więc one być na tyle wystandaryzowane, by można je było dostarczać na mocy kontraktu zawartego na odległość z potencjalnym nabywcą.

Zaakceptowanie przez kraje UE zasady jednolitej licencji w instytucjach kredyto-wych stało się możliwe dzięki uzgodnieniu (zharmonizowaniu) minimalnych wymagań

590

wobec instytucji kredytowych oraz przyjęciu przez nie zasady wzajemnego uznawania (principle of mutual recognition) przepisów narodowych.

Przyjęcie koncepcji jednolitego rynku finansowego nie spowodowało jednak szyb-kiej jego integracji. Do 2008 r., a zatem pojawienia się w przestrzeni międzynarodowej globalnego kryzysu finansowego, poszczególne segmenty rynku finansowego UE były w różnym stopniu zintegrowane. Największy postęp integracyjny był obserwowany na rynku bankowym. Segment detalicznych usług bankowych wyprzedzał jednak integrację segmentu bankowych usług hurtowych. Sytuacja ta świadczy nie tyko o trudnościach w realizacji koncepcji jednolitego rynku finansowego UE, ale także o nierównomiernym postępie w integracji jego poszczególnych segmentów. Stanowi też istotną barierę w pro-cesie konsolidacji świadczenia usług finansowych na rynku bankowym UE.

Analizowany w monografii sektor bankowy UE tworzą wszystkie banki i instytucje kredytowe funkcjonujące w danym kraju. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych instytucją kredyto-wą jest przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od klientów oraz na udzielaniu kredytów na swój rachunek. Sektor bankowy Unii Europejskiej tworzą więc nie tylko wszystkie banki (państwowe, spółdzielcze oraz działające w formie spółek akcyjnych), ale i szczególne formy pośrednictwa finansowego, dla przykładu w Polsce spółdzielcze kasy oszczędno-ściowo-kredytowe, w Niemczech i Austrii kasy oszczędnościowo-budowlane, w Portugalii wzajemne kasy kredytów rolnych. Potencjał sektora bankowego pod tym względem jest duży. W 2015 r. liczba instytucji kredytowych strefy euro wynosiła 5453. Natomiast w 27 państwach członkowskich UE w 2014 r. było ich 8314. Wartość aktywów tych insty-tucji w strefie euro na koniec 2014 r. to 28 085 mld EUR (gdzie łączna wartość aktywów w bankach krajowych wynosiła 24 265 mld EUR, a w bankach zagranicznych 3820 mld EUR). Natomiast udział aktywów sektorów bankowych strefy euro w PKB na koniec 2014 r. w przypadku banków krajowych wynosił 240%, a banków zagranicznych 40%.

Analiza sektorów bankowych UE wykazała dodatkowo, że zachodzą w nich zau-ważalne procesy konsolidacyjne. Ich bezpośrednim wyrazem jest zmniejszająca się liczba banków. Proces ten nasilił się w okresie globalnego kryzysu finansowego, kiedy to konsolidacja była głównie rezultatem przejmowania banków zagrożonych upadłością przez inne banki lub przez instytucje rządowe. Tendencje te znalazły też swoje odzwiercie-dlenie we wskaźnikach koncentracji, które zarówno w krajach Eurosystemu, jak i w krajach spoza strefy euro wykazywały tendencję wzrostową. Do sektorów bankowych o naj-większej koncentracji mierzonej za pomocą CR5 oraz HHI zalicza się aktualnie Estonię, Litwę, Holandię, Finlandię oraz Grecję, a do sektorów o najniższej koncentracji − Niem-cy, Luksemburg, Austrię, Włochy oraz Francję. Proces ten rozmywa się w ujęciu zagre-gowanym. Przeciętny poziom HHI oscyluje bowiem w granicach 700 i CR5 około 47%, co oznacza raczej niską jego koncentrację.

Analiza sektorów bankowych UE potwierdziła też nasilenie się w badanym okresie ekspansji kapitałowej banków i transnarodowych grup bankowych. Wzrasta bowiem udział aktywów kontrolowanych przez te grupy w łącznych aktywach sektora bankowe-go krajów UE. Nierównomierny pozostaje jednak jego rozkład narodowy. W krajach,

591

które do 2004 r. przyjęły euro, średnio 14% aktywów było kontrolowane przez kapitał zagraniczny w 2007 r., a dla nowych państw wskaźnik ten wyniósł około 62%. Wyjątek stanowi sektor bankowy Luksemburga, gdzie wskaźnik ten wynosi około 96%, a wynika to z faktu, że Luksemburg jest nadal postrzegany jako kraj o atrakcyjnej lokalizacji do zarządzania pieniądzem i kapitałem. W latach 2004-2007 można było natomiast zaob-serwować rosnące znaczenie kapitału zagranicznego w sektorach bankowych państw członkowskich UE znajdujących się poza strefą euro. Było ono głównie związane z licz-nymi fuzjami i przejęciami, które nasiliły się po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. Obecność inwestorów zagranicznych w tzw. nowych krajach członkowskich UE jest przede wszystkim wynikiem: dokonujących się procesów prywatyzacji (wyjątek stanowi Cypr, Malta oraz Słowenia), niedorozwoju społeczno-ekonomicznego oraz braku odpo-wiednich krajowych środków finansowych niezbędnych dla transformacji sektorów bankowych. W niektórych krajach, przykładowo w Polsce, Bułgarii, Czechach, wysoki udział kapitału zagranicznego w sektorze bankowym był wynikiem przyjętej przez rząd polityki prywatyzacji, której głównym celem stało się poszukiwanie inwestorów strate-gicznych, głównie zagranicznych z uwagi na brak kapitału narodowego. Aktywność transgraniczna europejskich grup bankowych zmieniła się jednak wskutek globalnego kryzysu finansowego. Niemalże w każdym kraju członkowskim UE można było zaob-serwować spadek udziału kapitału zagranicznego w strukturze kapitału bankowego. Wyjątkiem w tym przypadku jest Belgia, gdzie konieczność przeprowadzenia gruntow-nej restrukturyzacji sektora bankowego spowodowała, że kraj stał się biorcą kapitału zagranicznego.

Analizując strukturę finansowania sektora bankowego UE, zauważa się stale rosną-ce w niej znaczenie depozytów bankowych. Ich wartość wyraźnie przyrastała do 2008 r., nieznacznie zmniejszając swe tempo w i po okresie globalnego kryzysu finansowego. Wzrost wartości depozytów prawie we wszystkich sektorach bankowych państw człon-kowskich UE można zinterpretować jako efekt aktywnych działań banków zmierzają-cych do zapewnienia sobie stabilności finansowania. Sytuacja ta jednak spowodowała znaczne zaostrzenie konkurencji pomiędzy bankami (tzw. wojna o depozyty), co przeja-wiało się we wzroście oprocentowania kapitału bankowego i jest przeciwstawne pokry-zysowej koncepcji zwiększenia ich długoterminowego finansowania.

Pojawiającej się złożoności finansowania banków w UE, jak można było przypusz-czać, nie odzwierciedla analizowany w monografii współczynnik adekwatności kapita-łowej. Wszystkie unijne sektory bankowe charakteryzują się korzystnymi średnimi wiel-kościami współczynników wypłacalności. Wysokość wskaźnika mieści się w badanym okresie w przedziale od 8% do ponad 20%. Adekwatność kapitałowa jest w nich zatem zróżnicowana, ale zgodna z obowiązującymi normami ostrożnościowymi. Porównywal-nie jednak wymaga określenia przyczyn obserwowanego zróżnicowania.

Zmiany zachodzące w aktywach sektora bankowego UE pozwalają na wyodrębnie-nie trzech okresów: • wysokiego wzrostu ich wartości − lata 2004-2008, • wyhamowania tej dynamiki − jesienią 2008 r. po upadku Lehman Brothers, a następ-

nie pojawienia się napięć wewnątrzunijnych (np. zadłużenie publiczne, nadmierna ekspansja na skarbowe papiery wartościowe), które przyczyniły się do skurczenia bi-lansów (aktywów) bankowych,

592

• od 2010 r. − aktywa banków ponownie zaczęły rosnąć, ale w znacznie wolniejszym tempie niż przed kryzysem.

Należy jednak zauważyć, że krajowe sektory bankowe UE w swej działalności lo-kacyjnej nie są homogeniczne. Stale istnieje ich wyraźny podział na funkcjonujące w tzw. starej UE (te, które przyjęły euro do 2004 r.) i nowej UE (które przystąpiły do UE po 2004 r.). Największe aktywa w pierwszej grupie posiadają: sektor bankowy Wielkiej Brytanii (aktywa tego sektora rosły mimo globalnego kryzysu finansowego), Niemiec, Francji, Hiszpanii, Włoch oraz Holandii. Z kolei w krajach tzw. nowej UE największe aktywa ma polski, czeski, węgierski oraz cypryjski sektor bankowy. Relacjonując nato-miast wartość aktywów bankowych do PKB, za wiodący należy uznać sektor bankowy Luksemburga stanowiący ponad 2000% aktywów/PKB oraz Wielkiej Brytanii − ponad 500% aktywów/PKB. Poziom ponad 400% aktywów do PKB został również odnotowany we Francji, Holandii czy Danii. W Polsce, na Litwie, w Bułgarii czy Rumunii utrzymuje się on natomiast poniżej 100%. Sektory bankowe państw członkowskich UE należy więc uznać za zróżnicowane i nacechowane znaczną rozpiętością pomiędzy nominalnymi wielkościami swych aktywów.

W aktywach sektorów bankowych UE dominują przede wszystkim kredyty. Do 2008 r. obserwuje się ich znaczny wzrost głównie dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, co było efektem przede wszystkim powstania strefy euro, w tym wzrostu kredytów transgranicznych oraz boomu kredytowego na rynku nieruchomości, a w przy-padku krajów tzw. nowej UE także procesu doganiania (tzw. catching up). Trend ten został zahamowany na skutek globalnego kryzysu finansowego, a stagnacja akcji kredyto-wej utrzymuje się do chwili obecnej. Dynamika i struktura portfela kredytowego jest jed-nak, jak wynika z przeprowadzonej analizy, zróżnicowana w krajach członkowskich UE. Przykładowo w Hiszpanii nastąpił gwałtowny wzrost kredytów mieszkaniowych do 2008 r., dynamika osiągnęła poziom 30%, co doprowadziło do pęknięcia bańki spekula-cyjnej na tym rynku. Podobna sytuacja miała miejsce w Irlandii. Natomiast dla porów-nania w Niemczech dynamika kredytów w tym czasie wynosiła zaledwie około 6%. W okresie globalnego kryzysu finansowego wzrosła jednak wartość wskaźnika kredytów zagrożonych. Przeciętna wartość tego wskaźnika w sektorach bankowych UE w latach 2006-2012 podniosła się wyraźnie, a w takich krajach, jak Grecja, Irlandia, Litwa czy Hiszpania przekraczała 15%.

Przeprowadzone w monografii badania wskazują również na wysokie zróżnicowa-nie wyników finansowych w krajowych sektorach bankowych i dużą zmienność wskaź-ników ROA (return on assets) i ROE (return on equity). Przed kryzysem globalnym wszystkie sektory bankowe krajów UE były dochodowe. W okresie globalnego kryzysu finansowego wiele z nich odnotowało jednak znaczne straty. W latach 2007-2010 w sekto-rze bankowym UE wyniosły one łącznie około 1 bln euro. Znaczna część instytucji kre-dytowych nie była w stanie samodzielnie pokryć rosnących strat, co stało się istotnym powodem zagrożenia stabilności systemu finansowego UE. W związku z tym rządy wielu państw członkowskich zostały zmuszone do udzielenia bankom wsparcia finanso-wego ze środków publicznych.

Na złe wyniki finansowe wielu instytucji kredytowych (a w tym sektora bankowe-go) miał dodatkowo wpływ kryzys zadłużenia publicznego strefy euro. Kryzys ten doty-czył przede wszystkim tych banków krajowych, które posiadały w swoich portfelach

593

znaczne ilości obligacji wyemitowanych przez rządy państw strefy euro, tj. Grecji, Irlan-dii, Portugalii, Hiszpanii czy Włoch. Przełożył się jednak na problemy finansowe całego sektora bankowego UE. Sytuacja poprawiła się dopiero po 2012 r.

Podobne wnioski płyną z analizy wskaźników ROE i ROA. Przed kryzysem glo-balnym, do 2006 r., rentowność bankowa mierzona wskaźnikami ROA i ROE była we wszystkich sektorach bankowych państw UE dodatnia. Począwszy jednak od 2008 r. w wielu sektorach bankowych wskaźniki te spadły do wartości ujemnej. Wykazywały je m.in. sektory bankowe w Belgii, Holandii, Niemczech i Danii. W 2009 r. dołączyły do nich Estonia, Litwa, Łotwa, a w 2011 r. – Cypr, Grecja, Węgry, Irlandia, Włochy, Portu-galia oraz Słowenia. Sytuacja ta zaczęła się poprawiać dopiero po 2011 r., chociaż wskaźniki rentowności w sektorach bankowych UE pozostają nadal niższe niż przed kryzysem. Oczekuje się, że rentowność sektora bankowego UE pozostanie w najbliż-szym czasie na umiarkowanym poziomie ze względu na: stale wysoki, chociaż spadający poziom strat bankowych, utrzymującą się presję nadzorców na zmniejszenie efektów dźwigni finansowej w działalności banków, a także spodziewany wzrost kosztu kapitału spowodowany zwiększonymi potrzebami finansowymi banków wskutek spełnienia no-wych wymogów kapitałowych.

Przeprowadzone badania skierowane na identyfikację stanu i kierunku zmian za-chodzących w sektorze bankowym UE pozwoliły dodatkowo: • potwierdzić jego trwałe rozwarstwienie, • wskazać obszary jego rozbieżności rozwojowych, • określić zasadnicze przesłanki niezadowalającej skali integracji wewnątrzsektorowej, • podkreślić oczekiwane preferencje zmian w narodowych sektorach bankowych UE.

Sektor bankowy w Unii Europejskiej stoi więc obecnie w obliczu wielu wyzwań. Dotyczą one nie tylko parametrów działalności bankowej analizowanych w opracowa-niu. Są konsekwencją wymagań jednolitego rynku finansowego, konieczności zmian ich modeli biznesowych i wdrożenia nowych regulacji po globalnym kryzysie finansowym, konkurencji ze strony innych sektorów czy instytucji, a także ostatecznie zmian wymu-szonych przez nowe technologie w bankowości. Procesom tym powinna towarzyszyć stabilność sektora bankowego UE wspierana jedynie przez zdrowe siły twórczej destruk-cji wynikającej z konkurencji i postępu technicznego. Tylko dochodowy i odporny na liczne „wstrząsy” sektor bankowy może zapewnić w UE trwały wzrost gospodarczy niezależnie od ostatecznych jej granic i trudności rysujących się w konsekwencji brexitu czy jego trudno przewidywalnych pochodnych.

Irena Pyka

Blandyna Puszer

Katowice, czerwiec 2016

Informacja o autorach Dr Piotr Bolibok Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Nauk Społecznych Katedra Bankowości i Finansów [email protected] Dr Magdalena Bywalec Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów Instytut Zarządzania Finansami Katedra Bankowości [email protected] Dr Joanna Cichorska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr Janusz Cichy Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr hab. Iwona D. Czechowska, prof. UŁ Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów Zakład Bankowości Centralnej i Pośrednictwa Finansowego [email protected] Dr Witold Gradoń Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Prof. zw. dr hab. Janina Harasim Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected]

596

Dr Klaudia Jarno Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Polityki Pieniężnej i Rynków Finansowych [email protected] Dr Monika Klimontowicz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr Anna Korzeniowska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydział Ekonomiczny Katedra Bankowości [email protected] Dr Aneta Kosztowniak Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. K. Pułaskiego w Radomiu Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych Katedra Polityki Ekonomicznej i Bankowości [email protected] Dr Krzysztof Łabowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Polityki Pieniężnej i Rynków Finansowych [email protected] Dr hab. Ewa Miklaszewska, prof. UEK Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Wydział Finansów Katedra Finansów [email protected] Dr Krystyna Mitręga-Niestrój Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr Aleksandra Nocoń Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected]

597

Dr hab. Przemysław Pluskota, prof. US Uniwersytet Szczeciński Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych przemysł[email protected] Prof. zw. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Polityki Pieniężnej i Rynków Finansowych [email protected] Dr Blandyna Puszer Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Prof. zw. dr hab. Irena Pyka Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr Anna Spoz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Nauk Społecznych Katedra Instytucji i Rynków Finansowych [email protected] Dr hab. Anna Szelągowska, prof. SGH Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Katedra Miasta Innowacyjnego [email protected] Dr Łukasz Szewczyk Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Dr Emil Ślązak Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Instytut Bankowości Zakład Bezpieczeństwa Systemu Bankowego [email protected]

598

Prof. zw. dr hab. Jerzy Węcławski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydział Ekonomiczny Katedra Bankowości [email protected] Dr Justyna Zabawa Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów Instytut Zarządzania Finansami Katedra Bankowości [email protected] Mgr Jacek Zawirski Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów Zakład Bankowości Centralnej i Pośrednictwa Finansowego [email protected] Dr inż. Tomasz Zieliński Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Prof. zw. dr hab. Joanna Żabińska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych [email protected] Prof. zw. dr hab. Marian Żukowski Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Nauk Społecznych Katedra Bankowości i Finansów [email protected]

14. Sektor bankowy Irlandii

Documents

Transcript of 14. Sektor bankowy Irlandii