" Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας....

55
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΙΒ́ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009 ΑΘΗΝΑ 2014 ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ Π ΡΑ Κ Τ Ι Κ Α Κείμενα

Transcript of " Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας....

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

7

ΜΝΗΜΗ

ΗΟΥΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗ

Όταν κάποτε συζητούσαμε για το μέλλον αυτών των Συναντήσεων εκεί στα Χανιά και σκεφτόμασταν για τη μορφή που μπορούσαν να πάρουν κυρίως τη νομική γύρισε τότε και μου είπε laquoγιατί για να μαλώνουμε ποιος θα γίνει διευθυντήςraquo Η κουβέντα αυτή χαρακτηρίζει την Ηώ Δούλεψε πολύ για την υπόθεση αυτή Ήταν ο γραμματέας ο βοηθός και ότι άλλο χρειαζόταν Έβαζε σε τάξη πολλά πράγματα και τελείωνε πολλά Συγχρόνως όμως κατέθετε συνεχώς την κριτική άποψή της για το θέμα έτσι ώστε να μας κρατά σε μια σταθερή επιστημονική γραμμή αλλά και ορθούς

Ποτέ δεν ζήτησε για τον εαυτό της ένα οποιοδήποτε πλεονέκτημα ndash ίσως μόνο εκείνο της μη προβολής Ποτέ δεν επέβαλε την άποψή της όμως αυτή ήταν συνήθως η ορθή Ρωτούσε άκουγε και υιοθετούσε αυτό που υπηρετούσε την υπόθεσή μας Ενδιαφερόταν για την τεχνολογία των πήλινων αγγείων και τη χρήση τους και χαιρόταν με τα μικρά πράγματα τα παιχνίδια Παρακολουθούσε με προσοχή το θέμα των εργαστηρίων και των τεχνιτών Έτσι διαμορφώθηκε για το θέμα της ελληνιστικής κεραμικής μια επιστημονική δημοκρατική και έγκυρη σκέψη

Αγαπούσε τους τεχνίτες και τους τεχνικούς Ο στόχος της προστασίας και της ανάδειξης των πραγμάτων των μνημείων προέκυπτε από την πλούσια γνώση της επιστήμης Ενεργούσε με γνώση αλλά και με απέραντη όμως κρυμμένη αγάπη για όλους και όλα

Είμαστε πλούσιοι που τη γνωρίσαμε και τη ζήσαμε είμαστε φτωχότεροι που πια δεν είναι σήμερα εδώ μαζί μας να μας επιβραβεύσει με το μικρό χαμόγελο της ικανοποίησης για όσα προσπαθούμε

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

8

IN MEMORIAM

I ZERVOUDAKI

Once in Chania when we were discussing the future of these Meetings and debating what form ndash presumably legal ndash they might take she turned to me and said ldquoWhy so we can fight over who will be the Directorrdquo That was typical of Io She worked endlessly for this forum She was secretary aide and anything else that was required She sorted things out and polished things off and was always ready with a quiet observation to keep us straight and on the right track

She never sought anything for herself ndash except perhaps to remain in the background She never imposed her opinions although her view was usually the correct one She asked and she listened and adopted whatever best served the matter in hand She was interested in the technology and use of pottery vessels and delighted in toys and other small things She paid close attention to matters relating to craftsmen and workshops and thus developed a sound scientific and democratic knowledge of the field

She loved craftsmen and technicians The aim of protecting and displaying monuments and things belonging to them emerged from the abundance of her scientific knowledge She acted with awareness and understanding and with a love for all and for everything that was as boundless as it was unobtrusive

We are the richer for having known her and all the poorer that she is no longer here among us to reward with us a quiet smile of satisfaction for our endeavours

STELLA DROUGOU

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

9

Θύμηση ΗούςΈνα χρόνο μετά

Aσφαλώς θα τη δυσαρεστούσε και θα αισθανόταν άβολα η Ηώς η Ζερβουδάκη στην περίπτωση που θα ήταν δυνατό να παρευρισκόταν στη σημερινή σύναξη

Την αφιερωμένη στη μνήμη της

Και θα αντιδρούσε έντονα σε κάθε από μέρους μας προσπάθεια αναφοράς στο ακέραιο του χαρακτήρα της Υπογράμμισης της πρόθυμης αρωγής με συμβουλές και βιβλιογραφικές πληρο-φορίες προς όλους εκείνους που επεδίωκαν να γίνουν κοινωνοί της γνώσης και της ευαισθησίας της Έξαρσης του αποδεδειγμένου ενδιαφέροντός της για τα τεκταινόμενα σε ακτίνα αντοχής του θάρρους και της ομοψυχίας

Πρωτοστάτις σε από κοινού με άλλους εγχειρήματα ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε εγκαινιάστηκε ο θεσμός της διοργάνωσης επιστημονικών συναντήσεων για την ελληνιστική κεραμική δεν εφείσθη κόπων για την ευόδωσή τους Με προσωπική μάλιστα εργασία ακόμη και χειρωνακτική ουδέποτε έπαψε να συνεισφέρει ενεργά και με εκείνο το πρακτικό μυαλό που τη χαρακτήριζε στα όσα ενίοτε απαιτούσε η ανάληψη ενεργειών και πέραν των προσωπικών της πεποιθήσεων πολλές φορές

Θεράπαινα και μύστις του λάθε βιώσας συμμετείχε εκθύμως σε κάθε είδους πρωτοβουλία που θα ανεδείκνυε την αρετή και τη μάθηση ndash το μέτρο εν ολίγοις ndash ως τρόπο ζωής και με εκείνη την περίεργη εκκωφαντική σιωπή της αποστόμωνε την αβελτηρία των αιθεροβαμόνων της ευκαιρίας Και του επιστημονικού τυχοδιωκτισμού

Μακράν των οποιωνδήποτε επιστημοφανών προβολών στο γνωστό κοινό των ειδικών έδωσε μέγεθος και ήθος στα μικρά και ταπεινά εμφυτεύοντας ζωή στον πηλό και το μέταλλο Κυρίως των χρόνων που της ταίριαζαν των ελληνιστικών

Χαρακτηρισμοί όπως laquoμεγάλη Κυρία της Κεραμικήςraquo ndash τόσον επιζητητοί από άλλες ήσσο-νος σημασίας ομοτέχνους της ndash όχι μόνο την άφηναν αδιάφορη με ένα υπομειδίαμα ειρωνείας (αυτογνωσίας γνώρισμα) αλλά και την εκνεύριζαν ως εκφράσεις κενοδοξίας κατεξοχήν και κολακείας

Ως Πυθία μάντις μάντις κακών εντούτοις είχε προ ετών διερωτηθεί κατά πόσον η φυσική μοίρα των ανθρώπων θα της επέτρεπε να συμμετάσχει στη Συνάντηση των Ιωαννίνων Η φυσι-κή μοίρα των ανθρώπων που δυστυχώς την παραμόνευε σε ενέδρα έξω από τον ίδιο εκείνο το χώρο στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο τμήμα της πνευματικής της ζωής

Θα μας λείψει η Ηώς η Ζερβουδάκη Θα μας λείψει η σοφία της η προστατευτική χειρονομία σε ένα νεανικό ώμο το σπάνιο αλλά μεστό ομορφιάς γέλιο της ndash το άφθονο και το παιδικό

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

10

μέχρι δακρύων Η απλοχεριά της δείγμα ανωτερότητας και πηγαίου ενδιαφέροντος προς τους ανερχόμενους Θα μας λείψει Η ζωντάνια και τα νιάτα της Ναι τα νιάτα της

Κι ας είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι είναι ακόμη και τώρα εδώ παρούσα ανάμεσά μας η μορφή της καθιστή στην πρώτη σειρά να σημειώνει σαν τακτική μαθήτρια τα όσα σημαντικά ακούσματα

Θα την περιμένουμε πάντα να προβάλει με σταθερό βήμα πίσω από τη γωνία της αδιαφορίας και της προχειρότητας σταθερή στην ώρα της με τα χαρτιά της στη σάκα τις μεθοδευμένες προτάσεις της τον αντικρούοντα κουδουνιστό της λόγο

Σε όλα τα μήκη της επιστημοσύνης τους μεσημβρινούς της συναδελφικότητας τον ισημερινό της φιλίας μακρά από τα τετριμμένα την αναμένουμε όλοι μας να αποτολμήσει την έκπληξη και να ξαναφανεί έφιππη σαν ασυμβίβαστη παραδοχή της μοίρας

Τώρα που οι καιροί κοιτάχθηκαν στα μάτια και αναγνώρισαν τη φτώχια τους την καρτερούμε την Ηώ τη Ζερβουδάκη σαν άλλο Βελλερεφόντη την καρτερούμε στις προσδοκίες μας να μας απελευθερώσει από το τέρας της πνευματικής νωχέλειας και της αβουλίας

ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

11

HΩΣ ZEPBOYΔAKHH συνάδελφος η δασκάλα η συνεργάτις

Για την προσωπικότητα και το έργο της Ηούς Ζερβουδάκη υπάρχουν πολλά που πρέπει να ει-πωθούν και θα ειπωθούν σίγουρα στο μέλλον Η δική μου μικρή συμβολή τη στιγμή αυτή ας πε-ριοριστεί στην αναφορά μερικών βιωμάτων μου σχετικά με την Ηώ όπως τη γνώρισα σαν συ-νάδελφο δασκάλα και συνεργάτιδα

Στα πρώτα μου βήματα ως Επιμελήτριας των Αρχαιοτήτων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γνώρισα την Ηώ Ζερβουδάκη ως Πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η οποία μάλι-στα στις 24 Ιουνίου του 1980 υπέγραψε μαζί με τη Λιάνα Παρλαμά ως Γραμματέα το έγγραφο αποδοχής του αιτήματός μου να γίνω μέλος του Συλλόγου Από την εποχή εκείνη η Ηώς ήταν για μένα μια μεγαλύτερη συνάδελφος για την οποία έτρεφα απεριόριστη εκτίμηση και ιδιαίτε-ρο σεβασμό γνωρίζοντας το υπηρεσιακό και επιστημονικό της έργο αλλά κυρίως το ήθος της

Η αφορμή για μια πιο ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ μας σε επιστημονικό επίπεδο δόθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την Αρχαία Θεσσαλία αφιερωμένου στη Μνήμη του Δ Ρ Θεοχάρη το οποίο διοργανώθηκε από τη ΙΓacute Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Βόλο το φθινόπωρο του 1987 Στο Συνέδριο αυτό παρουσίασα για πρώτη φορά τη σωστική ανασκαφική έρευνα που διενήργησα σε ένα εργαστήριο κεραμικής της ελλη-νιστικής εποχής στην αρχαία πόλη των Φερών στη θέση του σημερινού Βελεστίνου στο Νομό Μαγνησίας Ανάμεσα στα ευρήματα της ανασκαφής συγκαταλέγονταν και πολλά τμήματα μη-τρών για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων οι οποίες μήτρες γενικά αποτελούν αντικείμε-να σπάνια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία Η Ηώς που παρακολουθούσε το Συνέδριο διακρίνο-ντας αμέσως τη σημασία των ευρημάτων με παρότρυνε και με ενεθάρρυνε να τα παρουσιάσω σε ανακοίνωση στη Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική που ως γνω-στόν πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το έτος 1989 και μου έδωσε έτσι την ευκαιρία να εμπλακώ ενεργά στον αναδυόμενο τότε θεσμό αυτών των Συναντήσεων ο οποίος ήδη έχει υπερβεί χρο-νικά την εικοσαετία Οι συμβουλές οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις της ήταν καθοριστι-κής σημασίας για την εκ μέρους μου προσέγγιση του συγκεκριμένου επιστημονικού αντικειμέ-νου ώστε να θεωρώ την Ηώ πραγματική δασκάλα μου σε θέματα ελληνιστικής κεραμικής Η αδιάλειπτη συμμετοχή μου από τότε μέχρι σήμερα σε όλες τις Συναντήσεις εμπνέεται και από τη δική της πίστη και προσήλωση στους στόχους που θέτει κάθε φορά η Επιστημονική Επιτρο-πή μετά από συζήτηση με τους Συνέδρους

Η πιο σημαντική στιγμή της συμμετοχής μου στις Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ελλη-νιστική Κεραμική ήταν η διοργάνωση της ΣΤacute Συνάντησης στον Βόλο την άνοιξη του 2000 με κύριο θέμα την ελληνιστική κεραμική στη Θεσσαλία Τότε τα τρία βασικά μέλη της Επιστημο-νικής Επιτροπής η Ηώς Ζερβουδάκη η Στέλλα Δρούγου και ο Γιάννης Τουράτσογλου μου έκαναν τη μεγάλη τιμή να με προτείνουν ως τέταρτο μέλος της Επιτροπής Έτσι μου δόθηκε

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

12

για πρώτη φορά η ευκαιρία για μια πιο στενή πολύπλευρη και δημιουργική συνεργασία με την Ηώ και με τα άλλα δύο μέλη της Επιτροπής η οποία θεωρώ ότι υπήρξε ανεπανάληπτη εμπει-ρία στη διαδρομή μου ως μέλους της Αρχαιολογικής Οικογένειας Η μεθοδικότητα η αποφα-σιστικότητα και η αυστηρότητα σε ορισμένες περιπτώσεις της Ηούς συνετέλεσαν στην επιτυ-χία και της ΣΤacute Συνάντησης

Σήμερα στην έναρξη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστι-κή Κεραμική η Ηώς Ζερβουδάκη δεν είναι μαζί μας σαν φυσική παρουσία Η απουσία της εί-ναι οδυνηρά αισθητή όμως το πνεύμα της βρίσκεται κοντά μας και εξακολουθεί να μας εμπνέ-ει ώστε να συνεχίσουμε το Έργο στο οποίο εκείνη είχε αφιερώσει σημαντικό μέρος των δημι-ουργικών δραστηριοτήτων της

APΓYPOYΛA ΔOYΛΓEPH-INTZEΣIΛOΓΛOY

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ ΖΑΧΟΣ - ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗ Ηacute Επιστημονική Συνάντηση για την ΕλληνιστικήΚεραμική 19-21

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗ Η οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 25-62

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Κεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 63-67

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ταφικά σύνολα πρώιμης και μέσης ελληνιστικής περιόδου από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας 68

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 69-83

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ Ελληνιστική κεραμική από τη νεκρόπολη του Ορράου 84

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 85-95

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣΕλληνιστική κεραμική από τη δυτική στοά της αγοράς στον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 96

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 97-108

ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ταφικό μνημείο στη Ρίζιανη 109

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περιοχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) 110

ANNA GAMBERINI Hellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 111-115

DHIMITER CONDI Hellenistic Pottery from Butrint 116

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ Ερυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 117-124

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 125-132

ELIZABETH A BOLLEN The Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 133-138

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΗΓΙΝΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ Ελληνιστική παιδική ταφή από τη βόρεια νεκρόπολη της αρχαίας Κέρκυρας 139

ΓΟΥΛΙΕΛΜΑ-ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Δύο κλειστά ταφικά σύνολα από την Κέρκυρα και τους Παξούς 140

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑ Ελληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 141-150

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch- hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle- Loizos aus Ithaka 151-157

CATHERINE MORGAN Change and Continuity The Nature of Roman Influence in the Hellenistic Ceramic Assemblages of Northern Ithaka 158

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το βόρειο νεκροταφείο της Σάμης 159

Α ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑ Ελληνιστική κεραμική από το νότιο νεκροταφείο της Σάμης 160

ΡΩΞΑΝΗ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Εικονογραφικά μοτίβα στα αγγεία της ελληνιστικής περιόδου από τη ΒΔ Ελλάδα 161

ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ελληνιστική κεραμική από την πόλη της Ζακύνθου 162

ANTONIA SERRITELLA Poseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 163-174

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPO Dinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 175-180

STEPHAN G SCHMID Imported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 181-188

KARL GERHARD HEMPEL Hellenistische Keramik in Apulien 189

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

14

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΙΚΟΣΌροι και συνθήκες της μετάβασης στην κεραμική των ελληνιστικών χρόνων Το παράδειγμα της Βέροιας 190

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 191-204

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 205-233

ΦΑΝΟΥΡΙΑ ΔΑΚΟΡΩΝΙΑ Λοκρική laquoterra sigillataraquo 234

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 235-243

ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΡΗ Κλειστά σύνολα ελληνιστικής κεραμικής από το Άργος 244

HORST SEILHEIMER Die hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 245-256

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ερμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 257-262

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗ Ύστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 263-274

VERONIKA MITSOPOULOS-LEON Einige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 275-283

ANNETTE PEIGNARD-GIROS Vases agrave parois fines trouveacutes dans les fouilles de Deacutelos problegravemes de typologie et de chronologie 284

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥ Ελληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 285-290

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗ Εργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 291-300

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗ Πρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 301-312

LARS HEINZE Attic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 313-318

BILLUR TEKKOumlK Hellenistic Period Pottery Production at Troy 319

CHRISTINE ROGL Ephesos und seine Reliefbecher Eine Analyse der Produktion und Verbreitung 320

NINA FENN Priene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 321-322

ERTEKIN M DOKSANALTI Three Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 323-336

PATRICIA KOumlGLER Knidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the LateHellenism 337-340

ADELE FEDERICA FERRAZZOLI The Hellenistic Pottery from the Excavation of Elaiussa Sebaste in Cilicia (Turkey) 341

LEVENT ZOROĞLU Transition from the Persian to the Ptolemaic Periods the Late Classical and Early Hellenistic Tomb Contexts from Kelenderis in Rough Cilicia 342

MEHMET TEKOCAK Evaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 343-349

EWDOKSIA PAPUCI-WŁADYKA Closed Deposit from the Cistern South of the Villa of Theseus in Nea Paphos Cyprus 350

DALIT REGEVThe Phoenician Origins of Eastern Sigillata A 351-363

SABINE LADSTAumlTTERBecoming Greek ndash Staying Egyptian A Pottery Contribution to the Hellenisation of Upper Egypt 364-365

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 369-374

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική τάφων από το Δημαριό Άρτας 375

COLETTE BEESTMAN-KRUYSHAAR City and Countryside The Pottery of New Halos Thessaly 376

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΑΔΑΜ ΒΕΛΕΝΗ Η οικοσκευή αγροτικού συγκροτήματος στην Ασπροβάλτα 377

VERA BITRAKOVA GROZDANOVA - NADA POČUČA KUZMANNotes sur la ceacuteramique des neacutecropoles de la ville de Lychnidos et de sa reacutegion 378

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPO Recenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 381-388

SILVANA BLAZEVSKA Pottery Production in the Lower Vardar Valley Characteristics Diffusion and Relationship 389

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

15

OCTAVIAN BOUNEGRU Pergame La dynamique spatiale de la production ceacuteramique fine agrave lrsquoeacutepoque helleacutenistique 390

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ Αποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 393-397

MARIA TRAPICHLER Cooking Vessels and Cooking Devices from Velia Southern Italy The Development from Hellenistic to Roman Times 398

BASHKIM VREKAJ Leacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 399-406

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑ Τυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 407-424

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ Ευβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 425-439

ELIZABETH LANGRIDGE-NOTI Between East and West Plaketten-vases in Laconia 440

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Το αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 441-466

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ Πήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 467-474

DENIS ZHURAVLEV Hellenistic Lamps of the Bosporan Kingdom 475

VASILICA LUNGU Amphores pseudo-panatheacutenaiumlques helleacutenistiques Approches de lrsquoarcheacuteologie en mer Noire 476

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗ Από τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 477-485

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETI La ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 489-500

ΕΦΗ ΣΑΡΑΝΤΗ Στρωματογραφημένη κεραμική από το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ν Παπαβασιλείου στη Ναύπακτο 501

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΛΛΙΝΤΖΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ - ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΑΦΗ Στρωματογραφική έρευνα στο νότιο περίβολο των Αβδήρων Δυνατότητες ιστορικής ερμηνείας των ανασκαφικών δεδομένων 502

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 503-513

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΚΑΜΑΤΗΣ Αγορά Πέλλας Κλειστό σύνολο δημόσιου πηγαδιού 514

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΠΟΥΓΙΑ Κεραμική από υστεροελληνιστικό στρώμα καταστροφής στην Ηράκλεια Τραχινία 515

ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΑ Ελληνιστική Θήβα η κεραμική της laquoΟικίας Βraquo και τα νέα στοιχεία για την παρουσία των Ρωμαίων στη Βοιωτία 516

SUSAN I ROTROFF The Pottery from the Agora Bone Well 517-527

GUY SANDERSA Re-examination of the South Stoa Wells at Corinth 528

SARAH A JAMES Νέα χρονολόγηση της κορινθιακής ελληνιστικής επιτραπέζιας κεραμικής Ο αγρός της Παναγίας 529-534

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZA Eastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 535-545

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΕΝΗ Χρονολογικά προβλήματα της ελληνιστικής κεραμικής σε συνάρτηση με τα νομίσματα σε κλειστά σύνολα ευρημάτων και στη στρωματογραφία 546

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Κλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 549-554

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣ Τρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 555-564

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ Ταφικά ευρήματα από τα Πλαίσια του Νομού Ιωαννίνων 565

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΥ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΡΟΣΟΥ Κεραμική της ελληνιστικής περιόδου από την Ντόλιανη (αρχαία Φανοτή) 566

ΕΛΠΙΔΑ ΣΑΛΤΑΓΙΑΝΝΗ Αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης (αμφορείς πίθοι) από το Δυμόκαστρο (αρχαία Ελίνα) 567

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗ - ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΖΩΡΤΖΑΤΟΥ Ανάγλυφη ελληνιστική κεραμική από τον αρχαιολογικό χώρο Δυμοκάστρου Θεσπρωτίας 568

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 569-572

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 573-580

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

16

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑ Σύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 581-588

FRANZISKA LANG - LAZAROS KOLONAS ET ALPortable ED-RFA (P-ED-XRF) Neue Wege der Keramikforschung in Akarnanien (Westgriechenland) - Vorlaumlufige Ergebnisse 589-596

GREGOR DOumlHNER Stratos (Akarnania) Technological Aspects of Ceramic Production 597-601

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΒΑΣΙΟΣ Τεφροδόχα αγγεία από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 602 NICO SCHWERDT Keramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 603-609

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ελληνιστική κεραμική από κλειστά ταφικά σύνολα πόλεων της παράλιας και κεντρικής Αιτωλίας 610

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ Ελληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 611-615

ΒΑΣΩ ΤΣΑΝΤΗΛΑ Ταφικά σύνολα από τη laquoΒαρναρράχηraquo (ανατολικό νεκροταφείο) της Ναυπάκτου Αιτωλοακαρνανίας 616

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ Ένας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 617-622

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ Ελληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 623-630

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΛΥΔΙΑ ΜΑΛΑΤΑΡΑΠαρατηρήσεις στην τυπολογία και τη χρήση κανθάρων και ληκύθων από τη Δυτική Ελλάδα 631-634

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ Ελληνιστική κεραμική από νεκροταφεία της Λειβαθούς Κεφαλληνίας 635

FABIANA FABBRI The Podere Cannicci Hellenistic Votive Deposit (Paganico Grosseto ndash Italy) 636

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣ Ελληνιστική κεραμική από τη ΒέροιαΤο οικόπεδο Νιώπα 637-638

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗ Κλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 639-646

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗ Τοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 647-657

EDUARD SHEHI Les vases de lrsquoArteacutemision de Dyrrhachion eacutetude preacuteliminaire 658

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣ Ελληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 659-660

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ Πρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 661-667

CHRISTINE ROGL Multifunktionalitaumlt durch Formenwandel am Beispiel der hellenistischen Reliefbecher 668

CHRISTA SCHAUER Ein Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 669-676

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗ Κλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 677-684

ΕΙΡΗΝΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ Ένα ελληνιστικό σύνολο από την αρχαία Λάππα στην ενδοχώρα του Nομού Ρεθύμνης 685

ΝΤΟΡΑ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Ένα κλειστό σύνολο αμφορέων από την Κω 686

SUHAL SAĞLAN A Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 687-698

KRZYSZTOF DOMŻALSKILate Hellenistic Common Pottery Production Centre in Porphyreon (Lebanon) on the Levantine Coast 699

SERGEY SOLOVYOV The Hellenistic Ceramic Assemblage in the Closed Deposit from Asiatic Bosporus (Taman Peninsula Russia) 700

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKO Ancient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 701-702

IRINA VDOVICHENKO - ALEXANDER YERMOLIN The Hellenistic Ceramics (Late 4th-2nd Cent BC) from the Rescue Excavation of the Panticapeum in 2004-2007 703

TATIANA EGOROVA Black-glazed Ceramics of Chersonnesos Manufacture from the Sites of the North-Western Crimea 704

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHIN A Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 705-716

ΣΥΝΟΨΗ - SUMMARY

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥ Σύνοψη των εργασιών της Ηacute Επιστημονικής Συνάντησης για την Ελληνιστική Κεραμική 719-721

STELLA DROUGOU8th Scientific Meeting on Hellenistic Pottery 722-724

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

17

ΣYNTOMOΓPAΦIEΣ - BIBΛIOΓPAΦIA

Eκτός από τις καθιερωμένες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθες

Α΄ΕλλΚερ Α΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Ιωάννινα 1986 Ιωάννινα 1989

Agora IV RH Howland Greek Lamps and their Survivals The Athenian Agora IV Princeton New Jersey 1958

Agora V HS Robinson Pottery of the Roman Period Chronology The Athenian Agora V Princeton New Jersey 1959

Agora XII BA Sparkes - L Talcott Black and Plain Pottery of the 6th 5th and 4th Centuries BC The Athenian Agora XII Princeton New Jersey 1970

Agora XXII SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Moldmade Bowls The Athenian Agora XXII Princeton New Jersey 1982

Agora XXIX SI Rotroff Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material The Athenian Agora XXIX Princeton New Jersey 1997

Agora XXXIII SΙ Rotroff Hellenistic Pottery The Plain Wares The Athenian Agora XXXIII Princeton New Jersey 2006

Ακαμάτη Τάφοι Πέλλας Μ Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Λαξευτοί θαλαμωτοί τάφοι της Πέλλας Αθήνα 1994Ακαμάτης Μήτρες ΙΜ Ακαμάτης Πήλινες μήτρες αγγείων από την Πέλλα Θεσσαλονίκη 1985 (α΄ έκδ) Πέλλας Αθήνα 1993 (βacute έκδ) Alt Aumlgina II E Walter-Karydi -W Felten - R Smetana-Scherer Spaumltklassische und hellenistische Keramik

Alt Aumlgina II1 1982Β΄ΕλλΚερ Β΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Ρόδος 22-25 Μαρτίου

1989 Αθήνα 1990Bruneau 1970 Ph Bruneau Tombes drsquoArgos BCH 94 (1970) 437-531Γ΄ΕλλΚερ Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Θεσσαλονίκη 24-2 Σεπτεμ-

βρίου 1991 Αθήνα 1994Corinth IV II O Broneer Terracotta Lamps Corinth IV II Cambridge Massachusetts 1930Corinth VII III GR Edwards Corinthian Hellenistic Pottery Corinth VII III Princeton 1975Δ΄ΕλλΚερ Δ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Μυτιλήνη Μάρτιος 1994

Αθήνα 1997Deacutelos XXVI Ph Bruneau Les lampes Deacutelos XXVI Paris 1965Deacutelos XXVIΙ Ph Bruneau Lrsquoicirclot de la maison des comeacutediens Deacutelos XXVIΙ Paris 1970Deacutelos XXXI A Laumonier La ceacuteramique helleacutenistique agrave reliefs 1 Ateliers ldquoioniensrdquo Deacutelos XXXI Paris

1977Demetrias I V Milojčić - D Theocharis (εκδ) Die Deutschen Archaumlologischen Ausgrabungen in Thessalien

Demetrias I Bonn 1976Δρούγου Λύχνοι Πέλλας Στ Δρούγου Ανασκαφή Πέλλας 195-1964 Οι πήλινοι λύχνοι Αθήνα 1992Δρούγου 2005 Στ Δρούγου Βεργίνα Τα πήλινα αγγεία της Μεγάλης Τούμπας Αθήνα 2005Δρούγου - Τουράτσογλου Στ Δρούγου - Γ Τουράτσογλου Ελληνιστικοί λαξευτοί τάφοι Βεροίας Αθήναι 1980 Τάφοι Βεροίας Drougou - Touratsoglou 1991 St Drougou - I Touratsoglou Hellenistische Keramik aus Makedonien Chronologische Indizien

AntK 34 (1991) 13-21Ε΄ΕλλΚερ Ε΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αθήνα 2000Ελεύθερνα ΙΙ2 Θ Καλπαξής - Α Furtwaumlngler - A Schnapp κά (εκδ) Ελεύθερνα Τομέας ΙΙ Ένα ελληνι-

στικό σπίτι (laquoΣπίτι Αraquo) στη θέση Νησί Ρέθυμνο 1994ΕλλΚερ Αιγαίου Ελληνιστική κεραμική από το Αιγαίο Hellenistic Pottery from the Aegean Μυτιλήνη 1994ΕλλΚερ Ηπείρου Ελληνιστική κεραμική από την Ήπειρο την Αιτωλοακαρνανία και τα Ιόνια νησιά Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα 2009 Ιονίων νησιών ΕλλΚερ Θεσσαλίας Ελληνιστική κεραμική από τη Θεσσαλία Βόλος 2000ΕλλΚερ Κρήτης Ελληνιστική κεραμική από την Κρήτη Χανιά 1997

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

18

ΕλλΚερ Μακεδονίας Ελληνιστική κεραμική από τη Μακεδονία Hellenistic Pottery from Macedonia Θεσσαλονίκη 1991

ΕλλΚερ Πελοποννήσου Ελληνιστική κεραμική από την Πελοπόννησο Αίγιο 2005Ephesos IX V Mitsopoulos-Leon Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde 1 Keramik

hellenistischer und roumlmischer Zeit Forschungen in Ephesos IX iiii Wien 1991Eretria II IR Metzger Die hellenistische Keramik in Eretria Eretria Ausgrabungen und Forschungen

II Berne 1969 Eretria IX K Gex Rotfigurige und weissgrundige Keramik Eretria Ausgrabungen und Forschungen IX

Lausanne 1993Ζ΄ΕλλΚερ Ζ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Eλληνιστική Kεραμική Αίγιο 4-9 Απριλίου 2005

Αθήνα 2011Θέμελης - Τουράτσογλου Π Γ Θέμελης - ΓΠ Τουράτσογλου Οι τάφοι του Δερβενίου Αθήνα 1997 Τάφοι Δερβενίου Θέματα Ελληνιστικής Θέματα Ελληνιστικής Κεραμικής στην Αρχαία Μακεδονία Topics on Hellenistic Κεραμικής Pottery in Ancient Macedonia Αθήνα 2012Georgiadou Totenkult und A Georgiadou Totenkult und elische Grabkeramik spaumltklassischer und hellenistscher Zeit elische Grabkeramik Thessaloniki 2005Gortina I A di Vita (επιμ) Gortina I Monografie della Scuola Archeologica Italiana di Atene e delle

Missioni Italiene in Oriente III Roma 1988Hayes 1985 JW Hayes Sigillate Orientali Enciclopedia dellrsquoArte Antica classica e orientale Atlante

delle forme ceramiche II Ceramica fine romana nel Bacino Meditteraneo (tardo ellenismo e primo impero) Roma 1985 1-96

Kabirion III U Heimberg Die Keramik des Kabirions Das Kabirenheiligtum bei Theben III 1982Καλτσάς 1983 Ν Καλτσάς Από τα ελληνιστικά νεκροταφεία της Πύλου ΑΔ 38 (1983) Μελέτες 1-77Kerameikos ΙΧ U Knigge Der Suumldhuumlgel Kerameikos ΙΧ Berlin 1976Kerameikos XI J Scheibler Griechische Lampen Kerameikos XI Berlin 1976Labraunda I P Hellstroumlm Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Labraunda II

1 Lund 1965Meacutedeacuteon V C Vatin - P Bruneau - C Rolley - T Hackens Tombes helleacutenistiques objets de meacutetal monnaies

Meacutedeacuteon de Phocide V Paris 1976Milet V1 AU Kossatz Funde aus Milet 1 Die megarischen Becher Milet V1 Berlin 1990Morel 1981 J-P Morel Ceacuteramique campanienne Les formes BEFAR 244 Roma 1981 19942Olynthus V DM Robinson Excavations at Olynthus Mosaics Vases and Lamps of Olynthus found in 1928

and 1931 Olynthus V Baltimore 1933Olynthus XIII DM Robinson Vases found in 1934 and 1938 Olynthus XIII Baltimore 1950Paphos III JW Hayes The Hellenistic and Roman Pottery Paphos III Nicosia 1991PergForsch 2 J Schaumlfer Hellenistische Keramik aus Pergamon Pergamenische Forschungen 2 Berlin 1968PergForsch 6 C Meyer-Schlichtmann Die Pergamenische sigillata aus der Stadtgrabung von Pergamon

Mitte 2 Jh v Chr - Mitte 2 Jh n Chr Pergamenische Forschungen 6 Berlin 1988Samaria-Sebaste III JC Crowfoot - GM Crowfoot - KM Kenyon Samaria-Sebaste Reports of the Work of the

Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935 No3 - The Objects from Samaria London 1957

ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ Επιστημονική Συνάντηση για την Ελληνιστική Κεραμική Βόλος 1-23 Απριλίου 2000 Αθήνα 2004

Stobi V Anderson-Stojanović Stobi The Hellenistic and Roman Pottery Princeton 1992Tarsus I H Goldman (εκδ) Excavations at Gozlu Kule Tarsus Vol I The Hellenistic and Roman

Periods Princeton 1950Thompson 1934 HA Thompson Two Centuries of Hellenistic Pottery Hesperia 3 (1934) 316-480 (reprinted in

HA Thompson - DB Thompson - S Rotroff Hellenistic Pottery and Terracottas Princeton 1987)UM LH Sackett (εκδ) Knossos From Greek City to Roman Colony Excavations at the Unexplored

Mansion II BSA Suppl 21 1992

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

69

Eλληνιστική κεραμική από οικία της AμβρακίαςΠινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

Iουλία Kατσαδήμα - Mαρία Kαραμπά

Το 1983 στο οικόπεδο ιδιοκτησίας Μπαϊκούση στην Άρτα πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφική έρευ-να1 η οποία έφερε στο φως σημαντικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Αμβρακίας2 (Πίν 9) Πρόκει-ται για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δύο οικιών στη συμβολή μίας από τις λεωφόρους της αρχαίας πό-λης με στενότερη χαλικόστρωτη οδό Η ανασκαφή άρχισε μετά από παράνομες εργασίες πεδίλωσης για την ανέγερση οικοδομής οι οποίες κατέστρεψαν τμήματα των αρχαίων τοίχων ολοκληρώνοντας την αναμόχλευση που είχε υποστεί ο χώρος κατά τους βυζαντινούς χρόνους με τη διάνοιξη 14 αποθετών

Παρά τις καταστροφές αρχαίες και σύγχρονες αποκαλύφθηκε ολόκληρη η κάτοψη της μίας γωνια-κής οικίας (15times1150 μ) περίπτωση σπάνια στην τμηματικά αποκαλυπτόμενη αρχαία πόλη της Αμβρα-κίας που βρίσκεται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη Άρτα (εικ 1) Η οικία ορίζεται από τη λεωφόρο και την οδό ΒΔ και ΝΔ αντίστοιχα ενώ μία στενωπός και ένας αγωγός που εξασφάλιζε την απορροή των ομβρίων υδάτων και των οικιακών λυμάτων την περιέτρεχαν ΝΑ και ΒΑ Περιλαμβάνει επτά τουλά-χιστον δωμάτια ενώ στο βορειοανατολικό τμήμα της σύμφωνα με την προτεινόμενη σχεδιαστική ανα-παράσταση3 πρέπει να υπήρχε όροφος

Η ανασκαφική έρευνα απέδωσε ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης 450 χάλκινα νομίσματα 150 μικροαντικείμενα και σημαντική ποσότητα κεραμικής αγγεία καθημερινής χρήσης μαγειρικά αποθη-κευτικά και επιτραπέζια αγγεία καλλωπισμού και λυχνάρια τα οποία καλύπτουν χρονικά μια μεγάλη περίοδο από τους ύστερους αρχαϊκούς έως και τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους Η πλειονότητα της κεραμικής ωστόσο χρονολογείται στον 3ο και το 2ο αι πΧ και περιλαμβάνει άβαφα αγγεία απο-θηκευτικής (αμφορείς) και μαγειρικής χρήσης (χύτρες αρυτήρες και λοπάδες) μελαμβαφή και λιγοστά ερυθροβαφή πινάκια σκύφους με πόδι κορινθιακού τύπου ανάγλυφους ή άωτους ημισφαιρικούς άωτα σκυφίδια μυροδοχεία τμήματα αγγείων με διακόσμηση laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo λύχνους καθώς και θραύ-σματα πινακίων και σκυφιδίων τεφρής κεραμικής

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Γ Ρήγινο για την παραχώρηση της άδειας μελέτης του υλικού και στη Χρ Μερκούρη Έφορο της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ για τις διευκολύνσεις που μας παρείχε κατά τη διάρκεια μελέτης Ανεκτίμητη υπήρξε η βοήθεια της επίκουρης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Β Παππά την οποία ευχαριστούμε από καρδιάς Οι φωτογραφίες έγιναν από τον Π Τσιγκούλη φωτογράφο της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ η επε-ξεργασία τους από τυς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-υς συναδέλφους Α Γιοβαννοπούλου και Δ Καλπάκη τα σχέδια από τον Δ Ρούσσο και την Α Πα-ραστρατίδου σχεδιαστές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ και η συντήρηση των ευρημάτων από τους Χρ Βέργη και Λ Γκόλα συντηρητές της ΛΓ΄ ΕΠΚΑ Σε όλους οφείλονται θερμές ευχαριστίες

1 Ευ Χατζιώτη ΑΔ 41 (1986) Χρονικά 105-1072 G Hirschfeld στο RE Ι 2 (1894) cl 1805-1807 λ Ambrakia Ε Wirbelauer Der Neue Pauly A-Ari 1 Stuttgart 1996 λ Ambrakia3 Κ Παπαγιάννη - Β Σούλης Τα σπίτια της αρχαίας Ηπείρου (Διάλεξη επ καθηγητής Χ Μπούρας) 36-42

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

70

IΟΥΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Για πρακτικούς λόγους δεν ήταν δυνατό να παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο το σύνολο του υλικού Ως εκ τούτου επελέγη ένα μικρό δείγμα προκειμένου να γίνει προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής ενός οικιστικού συνόλου του ηπειρωτικού χώρου4 Έτσι μελετήθηκαν δύο ndash κοινά και αγαπητά στην ελληνιστική περίοδο ndash σχήματα επιτραπέζιων αγγείων τα πινάκια και οι ανάγλυφοι σκύφοι5 Τα πινάκια επιλέχθηκαν γιατί αφrsquo ενός υπερτερούν ποσοτικά στο σύνολο της λεπτής κεραμικής από την οικία αφrsquo ετέρου γιατί παρέχουν τη δυνατότητα μελέτης της τυπολογικής τους εξέλιξης σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου Οι ανάγλυφοι σκύφοι μολονότι αποτελούν μια κατηγορία αγγείων με ιδιαίτερες δυσκολίες ως προς την ταύτιση των εργαστηρίων παραγωγής και προέλευσής τους συμπληρώνουν την αποσπασματική εικόνα των ανάγλυφων σκύφων της Αμβρακίας6 και επιτρέπουν προκαταρκτικές παρα-τηρήσεις σχετικά με την παραγωγή τους

4 Το σύνολο της κεραμικής της οικίας θα παρουσιαστεί κατά χώρο και θα αποτελέσει αντικείμενο προσεχούς δημοσίευσης 5 Οι αναμοχλεύσεις που υπέστη ο χώρος διατάραξαν τις στρωματογραφικές ενδείξεις και γιrsquo αυτό η χρονολόγηση της

κεραμικής στηρίχθηκε κυρίως σε τυπολογικά παράλληλα από άλλες περιοχές στην ομοιογένεια συγκεκριμένων ομάδων και όπου ήταν δυνατόν στα συνευρήματα

6 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-339

Εικ 1 Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Κάτοψη της οικίας

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

71

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΠΙΝΑΚΙΑ (1-30)

Το υπό μελέτη υλικό περιλαμβάνει 30 παραδείγματα Μολονότι αποτελεί ένα μικρό δείγμα η παρουσί-ασή του είναι σημαντική επειδή δεν έχει έως τώρα δημοσιευτεί παρόμοια κεραμική από την Αμβρακία ή την ευρύτερη περιοχή7 Τα πινάκια της οικίας ανήκουν σε τέσσερις τύπους Διακρίνονται σε πινάκια ομφαλωτά (1-4) και σε πινάκια με κυλινδρικό (5-7) όρθιο (8-19) ή οριζόντιο χείλος (20-30)

Ομφαλωτά πινάκια (1-4)

Τα ομφαλωτά πινάκια ανήκουν στο μοναδικό ndash για το σχήμα ndash τύπο που απαντά στην Αμβρακία γνω-στό και από άλλες ανασκαφές κυρίως οικιών της πόλης (Πίν 10α-δ 14124) Μολονότι μοιάζει με τα κορινθιακά8 και τα αττικά9 ιχθυοπινάκια χωρίς το κάθετο χείλος φαίνεται ότι αποτελεί δημιουργία των τοπικών κεραμικών εργαστηρίων10 Ο τύπος απαντά από τα τέλη του 4ου έως και το 2ο αι πΧ σε ηπει-ρωτικές θέσεις όπως η Κασσώπη11 το μολοσσικό λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων12 και η Φοινίκη13

Τα ομφαλωτά πινάκια της Αμβρακίας έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση και λεπτά επικλινή τοιχώ-ματα χωρίς σαφώς διαμορφωμένο χείλος το οποίο μόλις διακρίνεται από το σώμα με ρηχή αυλάκωση Τον κεντρικό ομφαλό ορίζει έξεργος δακτύλιος με αβαθή ταινία περιμετρικά Όλα τα παραδείγματα είναι πλασμένα από τον ντόπιο πορτοκαλόχρωμο πηλό και καλύπτονται με γάνωμα μελανό συνήθως μέτριας ή κακής ποιότητας θαμπό και ανομοιόμορφο

Στην αρχή της παραγωγής τους (πινάκιο 1) (Πίν 10α 14) τα ομφαλωτά πινάκια έχουν δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης σώμα αρκετά ρηχό με ευθύγραμμα ή ανεπαίσθητα κοίλα τοιχώ-ματα και χείλος με στενή αυλάκωση στην περιφέρειά του Ο ομφαλός αρκετά βαθύς είναι ίσης ή μικρότερης διαμέτρου από τη βάση και ορίζεται με χαμηλό δακτύλιο και ρηχή μόλις διαμορφωμένη ταινία περιμετρικά Όλη η επιφάνεια του αγγείου εσωτερικά και εξωτερικά καλύπτεται με μελανό εξίτηλο γάνωμα αρκετά κα-λής ποιότητας Η διάμετρος της βάσης το ρηχό σώμα η διαμόρφωση του ομφαλού η ποιότητα του γανώμα-τος αποτελούν στοιχεία της χρονολογικής εξέλιξης του σχήματος στην Κόρινθο14 κάτι που ndash σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα ndash φαίνεται να ισχύει και για τα πινάκια της Αμβρακίας Το πινάκιο 1 βρίσκεται στο αρχικό στάδιο του σχήματος και μπορεί να τοποθετηθεί στις αρχές του 3ου αι πΧ15

Κατά τη διάρκεια του 3ου αι πΧ τα πινάκια αποκτούν δακτυλιόσχημη βάση με επίπεδη επιφάνεια έδρασης ενίοτε ορθογώνιας διατομής σώμα πιο βαθύ με πιο λεπτά τοιχώματα και περίδρομο που νεύ-ει προς τα έξω και κάτω Ο ομφαλός όπως στο πινάκιο 2 (Πίν 10β 14) είναι μικρότερης διαμέτρου αβαθής με έξεργο πλαστικό σχεδόν δακτύλιο η περιμετρική ταινία του οποίου γίνεται πιο στενή και πιο βαθιά Το γάνωμα καλύπτει το εσωτερικό του αγγείου αλλά το ανώτερο μόνο τμήμα της εξωτερι-κής του επιφάνειας16

7 Έχουν μελετηθεί μόνον τα μικρογραφικά αγγεία Βλ Ι Ανδρέου - Η Ανδρέου Τα μικρογραφικά αγγεία ως ιδιαίτερη παραγωγή των ελληνιστικών εργαστηρίων της Αμβρακίας ΕacuteΕλλΚερ 301-310 Επίσης Α Αγγέλη - Μ Καραμπά Κεραμι-κή ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας στον παρόντα τόμο σ 63-67 (στο εξής Αγγέλη - Καραμπά)

8 Corinth VII III 40-419 Agora XXIX 146-14910 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 63-67 11 Gravani 1994 166 εικ 161 34 12 Πλιάκου 2007 81-82 219-22213 A Gamberini Dati sulla cultura materiale La ldquocasa dei due peristilirdquo e la ripresa delle ricerche nel quartiere a terrazze de etagrave

ellenistica Phoinike I Blgna 2002 86 εικ 803414 Corinth VII III 40-4115 Mrel 1981 86-87 πίν 4 1127c (αρχές γ΄ τετάρτου του 4ου αι πΧ) 1127e (αρχές α΄ μισού του 3ου αι πΧ)16 Για εξέλιξη του τύπου στην Αττική βλ Agora XXIX 146-149

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

72

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Πινάκια όμοιου τύπου με κωνικό ή ελαφρά κυρτό περίγραμμα χωρίς εμφανή διάκριση του χείλους και συνήθως με αβαθή αυλάκωση στην περιφέρειά τους προέρχονται από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων17 Τα παραδείγματα του 3ου αι πΧ από το Μεγάλο Γαρδί-κι είναι ολόβαφα από το τέλος του ίδιου αιώνα όμως το γάνωμα θαμπό και άτεχνο καλύπτει όλη την εσωτερική επιφάνεια του αγγείου εξωτερικά όμως περιορίζεται στη ζώνη του χείλους18 Τα ομφαλωτά πινάκια από την Κασσώπη με την ίδια διαμόρφωση του χείλους και ημιγανωμένη επίσης την εξωτερι-κή τους επιφάνεια χρονολογήθηκαν στον 3ο αι πΧ19

Στον ίδιο τύπο θα μπορούσε να ενταχθεί και το πινάκιο 4 (Πίν 10γ 14) Έχει επίπεδη και στενή βάση ελαφρά κοίλο περίγραμμα σώματος και οριζόντιο χείλος το οποίο ξεχωρίζει από το σώμα με ρηχή αυ-λάκωση Ο ομφαλός μόλις που διακρίνεται Καλύπτεται εσωτερικά και εξωτερικά με καστανέρυθρο γά-νωμα Ομοιότητες αναγνωρίζονται σε πινάκια από την Καστρίτσα Ιωαννίνων (2ος αι πΧ)20 και από τον Αχινό Φθιώτιδας21

Τα ομφαλωτά πινάκια είναι εγχώρια προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας Η παραγωγή τους αρχίζει από τον πρώιμο 3ο αι πΧ και ndash αντικαθιστώντας σταδιακά τα πινάκια με το κυλινδρικό χείλος ndash συνεχίζεται έως το 2ο αι πΧ Αντανακλούν την επικρατούσα τάση των εγχώριων εργαστηρίων να πρωτοτυπούν και να προσδίδουν ιδιαίτερα τοπικά στοιχεία σε κοινά σχήματα

Πινάκια με κυλινδρικό χείλος (5-7)

Λιγοστά μόνον τρία είναι τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος (Πίν 10ε-ζ 145-7) Πρόκειται για μελαμβα-φή ρηχά πινάκια αρκετά καλής ποιότητας με τυπικά χαρακτηριστικά τη δακτυλιόσχημη ndash μεγάλης δι-αμέτρου ndash βάση το κυματοειδές περίγραμμα και το κυλινδρικό χείλος

Τα πινάκια αυτού του τύπου απαντούν συχνά στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο όχι μόνο στην Ατ-τική22 αλλά και σε άλλες περιοχές όπου μαζί με τα εισηγμένα αττικά αγγεία συνυπάρχουν και εγχώριες απομιμήσεις τους23 Παραδείγματα εντοπίζονται στην Κασσώπη24 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων25 και βορειότερα στην Απολλωνία26 αλλά και σε περιοχές όπως η Θεσσαλία27 η Μακεδονία28 και η Ιταλία29

17 Πλιάκου 2007 81-82 219-222 Γαρδ-15 21 πίν 107-108 (3ος αι πΧ τέλη του 3ου-μέσα του 2ου αι πΧ) Γ Πλιάκου Οικιστική οργάνωση και παραγωγικές δραστηριότητες στην ενδοχώρα και τα παράλια στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολο-γικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 71

18 Το χαρακτηριστικό αυτό αναγνωρίζεται στο σύνολο της ελληνιστικής κεραμικής του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων από το βacute μισό του 3ου έως και τα μέσα του 2ου αι πΧ Πλιάκου 2007 82

19 Gravani 1994 166 πίν 1613-4 Α Μπάτζιου-Ευσταθίου - Ευ Σχίζα Αποθέτες από το ανάκτορο Δημητριάδος ΣΤ΄ΕλλΚερ 45 πίν 4α όπου αγγεία με το ίδιο περίγραμμα σώματος χρονολογήθηκαν στο βacute μισό του 2ου αι πΧ

20 Πλιάκου 2007 Κ-14 πίν 50 11521 Αικ Σταμούδη Τα ελληνιστικά πινάκια από τον Αχινό ΣΤ΄ΕλλΚερ 162-167 πίν 45 Τα πινάκια του τύπου Πεχ3 τα

οποία ελάχιστα θυμίζουν το αρχικό σχήμα χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι και τα μέσα του 1ου αι πΧ22 Η παραγωγή τους άρχισε τον πρώιμο 4ο αι πΧ και αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τύπο πινακίου στην Αττική κατά

την ελληνιστική περίοδο Βλ Agora XXIX 142-146 σημ 623 Agora XXIX 143 σημ 6 24 Gravani 1994 166 πίν 1625-6 25 Πλιάκου 2007 179 219-220 Πλ-34 πίν 82 125 Ροδ-6 πίν 43 11426 B Vreka Zbukurimi neuml queramikeumlnhellenistike teuml Aplniseuml Iliria 1-2 (1994) 180-184 πίν XIV-XXI 27 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 28 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Θέμελης - Τουράτσογλου Τάφοι Δερβενίου 40 104-105 Α40-41 πίν 47 Δ25-26

πίν 116-117 Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου Σκύφοι και πινάκια από την αρχαία αγορά Θεσσαλονίκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 187 πίν 58γ Όλα τα παραδείγματα αποτελούν εισαγωγές από αττικά εργαστήρια

29 Αττικά πινάκια με κυλινδρικό χείλος και εγχώριες μιμήσεις τους εντοπίστηκαν και στην Καμπανία Βλ Mrel 1981 147-148 πίν 34-35 (κυρίως τα πινάκια 2222c 2222d περί το 270 πΧ και α΄ μισό του 3ου αι πΧ αντίστοιχα)

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

73

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Τα πινάκια από την οικία της Αμβρακίας είναι κατασκευασμένα από τον ντόπιο καστανορόδινο πηλό30 και αποτελούν στο σύνολό τους εγχώριες απομιμήσεις του αττικού σχήματος (Πίν 10ε-ζ) Όμοια πινάκια έχουν βρεθεί σε δημόσιο κτίριο της πόλης31 Αν και λιγοστά επιτρέπουν να διαγραφεί η εξέλιξη του τύπου από τα τέλη του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι πΧ η οποία φαίνεται να ακολουθεί εκείνη των αττικών32

Το καλύτερα σωζόμενο πινάκιο 5 (Πίν 10ε 14) έχει ψηλή δακτυλιόσχημη βάση με εγχάραξη στην επιφάνεια έδρασης και έξεργο δακτύλιο εξωτερικά αμέσως κάτω από το χείλος Εσωτερικά κοσμείται με εμπίεστα ανθέμια συνδεόμενα με τοξωτές γραμμές περιμετρικά διπλού δακτυλίου Αποτελεί το πρω-ιμότερο παράδειγμα του τύπου από την οικία και μπορεί ndash σε σύγκριση με τα δημοσιευμένα παράλληλα από την Αμβρακία33 και άλλες περιοχές (Αττική Θεσσαλία Μακεδονία)34 ndash να τοποθετηθεί στη μετάβα-ση από τα τέλη του 4ου στις αρχές του 3ου αι πΧ

Στον 3ο αι πΧ τα πινάκια (πινάκιο 6) (Πίν 10στ 14) αποκτούν πιο λεπτά τοιχώματα διατηρούν όμως την κατατομή κυματίου και τον έξεργο δακτύλιο κάτω από το χείλος χαρακτηριστικό που στα αττικά πα-ραδείγματα εγκαταλείπεται μετά τα τέλη του 4ου αι πΧ όταν αντικαθίσταται με εγχάραξη35 Το πινάκιο 5 βρέθηκε μαζί με μελαμβαφή λύχνο36 και επομένως μπορεί να χρονολογηθεί στο α΄ μισό του 3ου αι πΧ

Στο πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) αν και προέρχεται από τον ίδιο χώρο της οικίας και από το ίδιο ανασκα-φικό στρώμα με το πινάκιο 6 διακρίνονται μεταγενέστερα χαρακτηριστικά του τύπου Ο εξωτερικός εγ-χάρακτος δακτύλιος έχει μετακινηθεί χαμηλότερα από το χείλος αμέσως επάνω από το ήμισυ του ύψους του σώματος το περίγραμμα έχει ατονήσει πλήρως και το χείλος έχει αποκτήσει έντονα κυρτή απόληξη37 Χρονολογείται στο βacute μισό του 3ου αι πΧ38

Τα πινάκια της Αμβρακίας με το κυλινδρικό χείλος αποτελούν ένα ιδιαίτερα κομψό και αγαπητό στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο σχήμα με διάρκεια χρήσης ενός περίπου αιώνα Είναι προφανές ότι τα εργαστή-ρια της πόλης ακολουθούν το συρμό και όχι μόνο υιοθετούν αλλά και αναπαράγουν ndash με αρκετή επιτυχία ndash τύπους που εισάγονται από τα μεγάλα αττικά στην προκειμένη περίπτωση κέντρα κεραμικής παραγωγής

Πινάκια με όρθιο χείλος (8-19)

Η πλειονότητα των πινακίων ανήκει στην κατηγορία με το όρθιο χείλος39 (Πίν 11 1481117) Εδώ πα-ρουσιάζονται δώδεκα παραδείγματα Σώζεται το μεγαλύτερο ή μικρότερο τμήμα του σώματος με ή χω-ρίς τη βάση και ndash με εξαίρεση μεμονωμένα παραδείγματα ndash είναι κατασκευασμένα από τεφρό πηλό σε αποχρώσεις που κυμαίνονται από γκριζοκάστανο έως γκρι ανοιχτό (25Y 62 light brwnish gray έως 25

30 Για τον πηλό της Αμβρακίας βλ Κ Γραβάνη Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την Ήπειρο ΗπειρΧρον 29 (1988-89) 119

31 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 32 Agora XXIX 142-14633 Πλιάκου 2007 218-221 34 Agora ΧΧΙΧ 142-145 αριθ 631-636 εικ 46 πίν 60 Agora XII 147 αριθ 636-638 SI Rtrff Spl Saltcellars in the

Athenian Agra Hesperia 53 (1984) 348 Μπάτζιου-Ευσταθίου ΕλλΚερ Θεσσαλίας 39 εικ 4 Δρούγου 2005 24-26 αριθ 1 εικ 9 Mrel 1981 13 147-148 πίν 34-35

35 Agora XXIX 144 αριθ 641 εικ 46 πίν 6036 Πρόκειται για μελαμβαφή λύχνο με σώμα με καμπύλο περίγραμμα αβαθή αυλάκωση στο στενό και στραμμένο ελαφρά

προς τα μέσα δίσκο και οριζόντια ταινιωτή λαβή Πρβλ τύπο RSL 4 α΄ μισό 3ου αι πΧ (Kerameikos ΧΙ 29-30 αριθ 113 115 πίν 22-23) τύπο 25 Β βacute μισό 4ου-α΄ τέταρτο 3ου αι πΧ (Agora IV 72-74 αριθ 304 πίν 10 38) τύπο VIII C λίγο πριν από το 300 πΧ και 3ος αι πΧ (Isthmia III 16-19 πίν 3 17)

37 Ανάλογη εξέλιξη του σχήματος παρατηρείται και στα πινάκια από την αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ 188

38 Πρβλ Agora XXIX 144 αριθ 660-661 εικ 47 πίν 61 143 145 39 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 71 όπου αναφέρονται όμοια παραδείγματα από εργαστήρια της Καμπανίας και της

Ετρουρίας

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

74

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Υ 72 light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-light gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο- gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-gray) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-) Τεφρή κεραμική παράγεται σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής και της Δυτικής Μεσο-γείου παρουσιάζοντας ποικιλία στην ποιότητα του πηλού στην τεχνοτροπία και τη διακόσμηση χωρίς να προσδιορίζεται πάντα η προέλευσή της

Στην Αμβρακία αυτός ο τύπος έχει χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση μικρής διαμέτρου σε σχέση με το μέγεθος του αγγείου με κυρτή ή καμπύλη τομή και πλατιά επιφάνεια έδρασης συνήθως με εγχάραξη Το σώμα είναι ρηχό με αρκετά παχιά τοιχώματα που απολήγουν σε χαμηλό χείλος το οποίο στρέφεται προς τα πάνω Σε ένα μόνο πινάκιο (πινάκιο 1140) (Πίν 11γ 14) που έχει μικρής διαμέτρου αλλά ψηλή δακτυλιόσχημη βάση ορθογώνιας διατομής και ρηχό σώμα το χείλος διαμορφώνεται με απότομη κάθε-τη σχεδόν τμήση προς τα πάνω41

Όλα σχεδόν τα πινάκια της κατηγορίας φέρουν στο εσωτερικό εγχάρακτα γραμμίδια και ακίδες (ruletting) (Πίν 11α-ζ) Η διακόσμηση συνήθως περιλαμβάνει τριπλή σειρά εγχάρακτων ακίδων χωρίς να λείπουν τα παραδείγματα με δύο ή έξι σειρές είτε εντός ταινίας που ορίζεται από εμπίεστους δακτυ-λίους είτε περιμετρικά των τελευταίων Σπανιότερα κάθετα γραμμίδια εγγράφονται σε ζώνη που σχημα-τίζεται με εμπίεστους δακτυλίους

Στην Αγορά το σχήμα εκπροσωπείται με λίγα παραδείγματα και για σύντομο χρονικό διάστημα (110-86 πΧ)42 Στην Αμβρακία τα πινάκια του τύπου μπορούν να χρονολογηθούν σε συνάρτηση με τα συνευρήματα43 και τα τυπολογικά παράλληλα44 από άλλες περιοχές από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Το σχήμα επαναλαμβάνουν τα πινάκια 16-19 (Πίν 11η-κ) από ντόπιο ανοιχτόχρωμο πηλό Το πινάκιο 16 φέρει καστανό γάνωμα και συγκεντρώνει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του τύπου Όμοιο πι-νάκιο έχει βρεθεί σε ταφικό σύνολο του βacute μισού του 2ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της πόλης45 Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ερυθροβαφή κεραμική46 τοπικής παραγωγής Τα χαρακτηριστικά τους χωρίς ουσιώδεις διαφορές από τα αντίστοιχα τεφρά παραπέμπουν στα εγχώρια πινάκια του ίδιου τύπου από την Κασσώπη Εκεί τα χαρακτηριστικά των ερυθροβαφών αγγείων επαναλαμβάνονται από τη σύγχρο-νη τεφρή κεραμική47 συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο παραλλαγές Α και Β48 Ομοιότητες εντο-πίζονται σε ερυθροβαφή πινάκια από την ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου τα οποία χρονολογούνται από το βacute μισό του 2ου έως τα μέσα του 1ου αι πΧ49

40 Όμοιο πινάκιο λίγο ψηλότερο από αποθέτη της Αγοράς θεωρήθηκε μίμηση εισηγμένων ιταλικών αγγείων και χρο-νολογήθηκε στις αρχές του 1ου αι πΧ Βλ SI Rtrff A Sullan Depsit at the Athenian Agra Ε΄ΕλλΚερ 377-378 πίν 1936

41 Πρβλ Π Αδάμ-Βελένη Πέτρες Φλώρινας Πρώτη προσέγγιση στην τοπική κεραμική παραγωγή Δ΄ΕλλΚερ 142 πίν 113α-β

42 Agora XXIX 154-155 εικ 58 πίν 7143 Το πινάκιο 13 (Πίν 11ε) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (κεφαλή Απόλλωνος με ακτι-

νωτό στέμμα προς τα δεξιά Απόλλων με τόξο σε διασκελισμό Α-Μ Β-Ρ και Μ-Ν-[Σ]) Το πινάκιο 17 (Πίν 11θ 14) βρέ-θηκε μαζί με τον ανάγλυφο σκύφο 38 (Πίν 13η)

44 Agora XXIX 154-155 αριθ 849-850 853 εικ 58 πίν 71 (110-86 πΧ) Βάση τεφρού πινακίου από την Ολυμπία που χρονολογήθηκε στον 1ο αι πΧ είναι όμοια με τη βάση του πινακίου 15 Βλ Ch Schauer Ein spaumlthellenistischer Fundkmplex aus Olympia Γ΄ΕλλΚερ 176-177 πίν 111β (Κ 4424) Τεφρό πινάκιο από τη νεκρόπολη του Τάραντα με όρθιο χείλος αλλά πιο βαθύ σώμα χρονολογήθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ M de Juliis (εκδ) Gli οi i i l- οi i i l-i i i l- i i l-i i l- i l- i l- i l-i l- l- l- l-el-lenistica Milan 1984 486-487 αριθ 39

45 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 316 πίν 160γ 46 Τα αντίστοιχα αγγεία των αττικών εργαστηρίων μιμούνται ιταλικά πρότυπα και χρονολογούνται στην περίοδο 110-86

πΧ Βλ Agora XXIX 154-155 αριθ 847-85347 Κ Γραβάνη Η ελληνιστική κεραμική της ΒΔ Ελλάδας ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 5548 Η παραγωγή τους αρχίζει μετά το 167 πΧ (παραλλαγή Α) και συνεχίζεται έως το α΄ μισό του 1ου αι πΧ (παραλλαγή

Β) Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 577-578 πίν 285-288α49 Πλιάκου 2007 75 85-86 Γαρδ-71 72 πίν 38 113

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

75

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Με βάση τα παραπάνω τα πινάκια της κατηγορίας μπορούν ομοίως με τα αντίστοιχα από τεφρό πηλό50 να τοποθετηθούν από το βacute μισό του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

Πινάκια με οριζόντιο χείλος (20-30)

Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος51 (11 παραδείγματα) κατέχουν σημαντικό ποσοστό του συνόλου των πι-νακίων της οικίας (Πίν 12 1420-22 24-25) Είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά από τεφρό πηλό (25 Υ 52 grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-grayish brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-brwn έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- έως 75R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-R 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- 71 light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-light gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι- gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-gray) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-) και έχουν μελανό γάνωμα στην εσωτερική και την εξωτερι-κή τους επιφάνεια συνήθως κακής ποιότητας θαμπό και εξίτηλο

Έχουν χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση ενίοτε κωνική ρηχό σώμα με ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και λεπτά τοιχώματα και οριζόντιο αρκετά πλατύ χείλος συνήθως με χαμηλή όρθια απόληξη52 Το εσωτερικό διακοσμείται σχεδόν πάντα με εμπίεστους δακτυλίους και εγχάρακτα γραμμίδια

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κομψό σχήμα με επιρροές τόσο από τα ερυθροβαφή πινάκια της Ανατολικής Sigillata A που χρονολογούνται από τον ύστερο 2ο έως τα μέσα του 1ου αι πΧ όσο και από τα μελαμβαφή πινάκια των εργαστηρίων της Καμπανίας στην Ιταλία που παράγονται ήδη από το α΄ μισό του 2ου αι πΧ53 Το σχήμα είναι σύγχρονο με το πινάκιο με το όρθιο χείλος αφού συχνά συνυπάρχουν στις ανασκαφικές ομάδες54 και έχουν κοινά μορφολογικά γνωρίσματα (όπως η χαμηλή δακτυλιόσχημη βάση) Τα πινάκια με οριζόντιο χείλος ωστόσο έχουν συνήθως πιο λεπτά τοιχώματα και είναι πιο βαθιά και μικρότερων δια-στάσεων Με βάση τα συνευρήματα55 και τα παράλληλά τους από άλλες περιοχές56 μπορούν ndash ομοίως με εκείνα με το όρθιο χείλος ndash να χρονολογηθούν από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΙ ΣΚΥΦΟΙ (31-40)

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό τμήμα της κεραμικής Πρόκειται για δέκα μόλις θραύσματα εκ των οποίων δύο μόνο σώζουν τμήμα του χείλους (31 34) και δύο τη βάση του σκύφου (37 38) Ο πηλός είναι πορτοκαλέρυθρος ωχροκάστανος ή τεφρός με θαμπό μελανό γάνωμα Η διακόσμησή τους διακρίνεται σε φυτική και γραμμική

50 Το πινάκιο 14 (Πίν 11στ) προέρχεται από την ίδια ανασκαφική ομάδα με το πινάκιο 19 (Πίν 11κ) 51 Ανήκουν στο γνωστό από την Αγορά τύπο laquoffset rim platesraquo Πρόκειται για ένα σχήμα κοινό τόσο στα εργαστήρια της

Καμπανίας όσο και στην Ανατολική Sigillata Α Βλ Agora XXIX 154 εικ 57 πίν 7052 Το χείλος μπορεί να αποτελέσει στοιχείο χρονολόγησης Βλ Agora XXIX 15453 Agora XXIX 154 αριθ 838-846 εικ 57 πίν 70 144 Βλ SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 (μετά τα μέσα του

2ου αι πΧ μίμηση εισηγμένων καμπανικών πινακίων) Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 574 54 Το πινάκιο 8 (Πίν 11α 14) με όρθιο χείλος ανήκει στην ίδια ομάδα με το πινάκιο 22 με οριζόντιο χείλος (Πίν 14)55 Το πινάκιο 20 (Πίν 12α 14) βρέθηκε στο ίδιο στρώμα με τεφρό ατρακτόσχημο μυροδοχείο του τέλους του 2ου-αρχών

του 1ου αι πΧ Βλ Agora XXXIII αριθ 516 πίν 56 (125 πΧ έως 1ος αι πΧ) Ά Μπανάκα-Δημάκη Ελληνιστική κεραμική από το Άργος ΕλλΚερ Πελοποννήσου 131 135 εικ 4 (β μισό του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ) Μ Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Σύ-νολα κεραμικής από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Γ΄ΕλλΚερ 86 ΜΘ 12181 πίν 42α (α΄ μισό του 1ου αι πΧ) Σ Καραπάνου - Στ Κατακούτα Ευρήματα από το νεκροταφείο του Πελινναίου ΣΤ΄ΕλλΚερ 112 πίν 23α (βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ) Τα πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 25 (Πίν 12γ ε 14) και 26 (Πίν 12στ) βρέθηκαν μαζί και με τον ανάγλυφο σκύφο 34 (Πίν 13δ 14) επίσης από τεφρό πηλό Το πινάκιο 28 (Πίν 12η) βρέθηκε μαζί με το πινάκιο 7 (Πίν 10ζ 14) και με δύο χάλκινα νομίσματα Αμβρακίας (ΑΜΑ 2054 κεφαλή Απόλλωνος με ακτινωτό στέμμα προς δ ΑndashΜΒ-[Ρ] και Δίας σε δι-ασκελισμό με κεραυνό στο χέρι και ΑΜΑ 2055 κεφαλή Δία προς δ Α-ΜΒ-Ρ και γρύπας βηματίζων στο έξεργο ΛΑΜΙΟΣ)

56 SI Rtrff όπ (υποσημ 40) 377 πίν 1935 Ερυθροβαφές πινάκιο με οριζόντιο χείλος από εργαστήριο της Κασσώπης με περίγραμμα όμοιο με εκείνο των πινακίων 20-22 χρονολογήθηκε στα τέλη του 2ου-αρχές του 1ου αι πΧ Βλ Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ 578 πίν 283β Π Αδάμ-Βελένη - Π Γεωργάκη - Η Ζωγράφου όπ (υποσημ 28) 188 πίν 59β

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

76

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Στο θραύσμα 31 (Πίν 13α 14) ο πηλός είναι τεφρός σκληρός και καλοψημένος (75R 61) Το χείλος κά-R 61) Το χείλος κά- 61) Το χείλος κά-μπτεται προς τα μέσα και πάνω και το σώμα είναι ημισφαιρικό με έντονη καμπυλότητα Παρόμοια διαμόρ-φωση απαντά σε ακέραιο σκύφο από την Αμβρακία57 Και οι δύο ανήκουν στην κατηγορία των σκύφων με διακόσμηση κάλυκα φύλλων λωτού και άκανθας58 Διαφέρουν ωστόσο ως προς τα παραπληρωματικά κο-σμήματα οκτάφυλλοι ρόδακες αντί υδρόβιων φυτών στο θραύσμα 31 και ελικοειδείς βλαστοί αντί ανθεμί-ων και φύλλων φτέρης στη ζώνη του χείλους Ξεχωριστή είναι η παρουσία των ροδάκων στη βλαστόσπει-ρα στοιχείο που δεν συνηθίζεται στα έως τώρα γνωστά παραδείγματα από τον ηπειρωτικό χώρο59 Αντιθέ-τως κοινότατος είναι ο τύπος της άκανθας με τη λυγισμένη κορυφή προς τα δεξιά αφού συνηθίζεται στους σκύφους του εργαστηρίου Α της Κασσώπης πριν από το 167 πΧ60 και βορειότερα στη μολοσσική ενδοχώ-ρα στον ανάγλυφο αμφορέα από το Κάστρο Ιωαννίνων61 Για τη διακόσμηση του σκύφου χρησιμοποιήθη-καν κοινές σφραγίδες με όστρακο από τη Δωδώνη το οποίο βρέθηκε στο στρώμα καταστροφής του Πρυ-τανείου (167 πΧ)62 Το θραύσμα 31 βρέθηκε μαζί με ένα μελαμβαφή άωτο σφαιρικό σκύφο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ63 και επομένως η χρονολόγησή του στο α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στην ίδια ομάδα με το θραύσμα 31 ανήκει και το θραύσμα 32 από τεφρό μαλακό πηλό (Πίν 13β) Από την τριμερή διακόσμηση οι κουκκίδες και η τρέχουσα σπείρα συνηθίζονται στην Αμβρακία64middot ξεχωρίζει ο πλοχμός με τα καρδιόσχημα φύλλα Το κόσμημα αυτό μολονότι δεν συνηθίζεται στη διακόσμηση των ηπειρωτικών σκύφων65 εμφανίζει εντυπωσιακές ομοιότητες με ανάγλυφο σκύφο από την Ήλιδα που χρονολογείται στο βacute μισό του 2ου αι πΧ66 τα καρδιόσχημα φύλλα με τη διπλή ανάγλυφη γραμμή τις στρογγυλεμένες κεραίες και την πλαστική κουκκίδα-οφθαλμό του ηλειακού σκύφου67 σχεδόν επαναλαμ-βάνονται στο θραύσμα 32 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί την ίδια περίπου περίοδο δηλαδή μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Με τη χρονολόγηση αυτή συμφωνούν και τα πινάκια 14 και 19 που βρέθηκαν μαζί

Από το χώρο που βρέθηκε το αγαλμάτιο της Αφροδίτης προέρχονται τα θραύσματα 33 34 και 35 (Πίν 13γ-ε) Αυτά βρέθηκαν μαζί με έναν ακέραιο λύχνο του τέλους του 3ου-αρχών του 2ου αι πΧ68 έναν άωτο κωνικό σκύφο του βacute τετάρτου του 2ου αι πΧ69 και τα τεφρά πινάκια 21 (Πίν 12β 14) 23 (Πίν 12γ) και 24 (Πίν 12δ) τα οποία χρονολογούνται από τα τέλη του 2ου έως τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ

57 Σκύφος με ΑΜΑ 1587 άγνωστης προέλευσης Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α27 πίν 241στ και 246 Επίσης ως προς το σχήμα εμφανίζει ομοιότητες με σκύφο από το Όρραον Βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ ΑΜΑ 15 πίν 242στ και 248

58 Το θέμα αντλεί από τους σκύφους με φυτική διακόσμηση από την Αγορά η παραγωγή των οποίων αρχίζει από τα τέλη του 3ου αι πΧ (Agora XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-XXII 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο- 17-18) και επηρεάζει περιοχές όπως η Κόρινθος όπου τα λιγοστά παραδείγματα χρονο-λογούνται στο 225 πΧ (Corinth VII III 156-157)

59 Milet V1 34 αριθ Μ239 πίν 6-7 60 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 πίν 240 αριθ 264 Η έναρξη παραγωγής του εργαστηρίου Α τοποθετείται χρονικά στα τέλη

του 3ου αι πΧ και η διακοπή της λειτουργίας του μετά από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ61 Κ Γραβάνη Ανάγλυφο αγγείο από τα Γιάννινα Φηγός Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη Ιωάννινα

1994 542-543 πίν 1-4 σχέδ 1-2 62 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 33863 Agora XXIX 109-110 εικ 20 πίν 32-34 αριθ 324-327 346 351 Πρβλ Λ Παπακώστα Ελληνιστική κεραμική από το

Αίγιο ΕλλΚερ Πελοποννήσου 78-79 εικ 6 64 Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ65 Γραβάνη ΕacuteΕλλΚερ αριθ 416α-γ πίν 249 66 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 15967 Όπ 142 αριθ 10 πίν 23 68 Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ 314 πίν 158γ Για όμοιο τυπολογικά λύχνο βλ Πλιάκου 2007 18 Γαρδ-48 πίν 34 111 (τέλη 3ου-

γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)69 Το σχήμα του αγγείου είναι γνωστό στην Κόρινθο όπου εμφανίζεται στο γ΄ τέταρτο του 3ου αι πΧ και συνεχίζει μέχρι

το 146 πΧ Βλ Corinth VII III 90-92 αριθ 546 πίν 17 Στην Αθήνα φαίνεται ότι εισήχθη λίγο πριν από το 200 πΧ Βλ Agora XXIX 107-110 αριθ 331 εικ 20 πίν 33 Δύο παρόμοιες ακόσμητες κωνικές φιάλες από τη Ναύπακτο χρονολογήθηκαν στο βacute τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη Ελληνιστική κεραμική από το οικόπεδο Β Κούκουνα στη Ναύπακτο ΕλλΚερ Ηπείρου Αιτωλοακαρνανίας Ιόνιων νησιών 273 εικ 6

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

77

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στο θραύσμα 34 (Πίν 13δ 14) σώζεται το χείλος το οποίο καμπυλώνεται προς τα μέσα και πάνω Το στοιχείο αυτό εμφανίζεται σε ασφαλώς χρονολογημένα παραδείγματα από τη Μακεδονία του α΄ μι-σού του 2ου αι πΧ70 Είναι κοινότατο δε στους σκύφους της Κασσώπης71 στα εργαστήρια της οποίας έχουν αποδοθεί και όστρακα που βρέθηκαν στη Δωδώνη72 Αλλά και η διακόσμηση σε επάλληλες ζώνες σε συνδυασμό με τα επιμέρους στοιχεία της σύνθεσης όπως η βλαστόσπειρα73 το σχηματοποιημένο στε-φάνι δάφνης74 τα επάλληλα μικρά φύλλα75 που αναπτύσσονται εντός στην καμπύλη μιας κρεμαστής γιρ-λάντας() χαρακτηρίζουν την παραγωγή του εργαστηρίου Β της Κασσώπης στις αρχές του 2ου αι πΧ στην παράδοση του οποίου θεωρούμε ότι θα πρέπει να προσγραφεί76

Το δικτυωτό κόσμημα στο θραύσμα 35 (Πίν 13ε) φαίνεται ότι αντλεί από τη διακόσμηση φολιδωτού που μιμείται κώνο πεύκης77 Ανάλογα θέματα εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο τελευταίο τέταρτο του 3ου αι πΧ78 στην Κόρινθο79 γύρω στο 200 πΧ και χρησιμοποιούνται σε γειτονικές περιο-χές όπως η Κασσώπη80 Όμως εδώ η διακόσμηση είναι εντελώς σχηματοποιημένη αφού οι φολίδες έχουν αντικατασταθεί από τις θηλιές ενός διχτυού Παρόμοια είναι η διακόσμηση μήτρας σκύφου από τη Μη-τρόπολη Καρδίτσας81 αλλά και από κεραμικό εργαστήριο του 2ου-1ου αι πΧ από τη Σπάρτη82 στοι-χεία που μαρτυρούν για τη χρονολόγηση του συγκεκριμένου θραύσματος στον προχωρημένο 2ο αι πΧ

Από τα νομίσματα που προέρχονται από το χώρο ξεχωρίζει ένα χάλκινο νόμισμα της Δωδώνης επί του οποίου αναγράφεται το όνομα του Μενεδήμου από τη γενιά των Αργεαδών μια από τις περιορισμένες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν για πολύ μικρό διάστημα από το 167 έως το 148 πΧ83

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχονται τα θραύσματα 36-39 (Πίν 13στ-θ) Φυτική διακόσμη-ση έχει το θραύσμα 36 (Πίν 13στ) Είναι κατασκευασμένο από σκληρό πορτοκαλέρυθρο πηλό (75 R 76 reddish yellw) και διακοσμείται με λογχόσχημα φύλλα λωτού και ελικοειδείς ποδίσκους με ρόδακες Οι ελικοειδείς ποδίσκοι ένα από τα πλέον προσφιλή διακοσμητικά θέματα στην τέχνη των ελληνιστικών χρόνων84 απαντούν και σε άλλα παραδείγματα από την Αμβρακία όπου συνδυάζονται με ρόδακες85 αν-θέμια86 και ανάγλυφες στιγμές87 Στην Κασσώπη εμφανίζονται σε σκύφους του εργαστηρίου Α η ακμή παραγωγής του οποίου τοποθετείται πριν από τη ρωμαϊκή καταστροφή του 167 πΧ88 αλλά και στον ανά-γλυφο αμφορέα του Κάστρου Ιωαννίνων που χρονολογήθηκε βάσει τυπολογικών συγγενών στο α΄ τέ-

70 Drugu - Turatsglu 1991 20 πίν ΙΙΙ 71 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ αριθ 232 πίν 243 72 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 335 αριθ 4 πίν 24473 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ σποραδικά 74 Όπ 75 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 109 119 πίν 237 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337 αριθ 8 πίν 239ε Επίσης συνηθίζονται και

στους σκύφους από την Ολυμπία μετά το α΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Βλ Hausmann 1996 89-90 αριθ 186 πίν 37 76 Για το εργαστήριο Β βλ Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 και κυρίως το θραύσμα αριθ 76α-β πίν 237 όπου συνδυάζονται

τα ίδια στοιχεία77 Κ Τσάκος Πήλινες μήτρες laquoμεγαρικών σκύφωνraquo από τη Σάμο Γ΄ΕλλΚερ 298 πίν 231α78 Agora XXII 1679 Corinth VII III 15780 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 484-485 81 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 14 πίν 37γ82 Ε Ζαββού Σπάρτη Εργαστήρια ανάγλυφων σκύφων ΕλλΚερ Πελοποννήσου 112 εικ 11 83 ΑΜΑ 2036 ΑΡΓΕΑΔΗΣ Κεφαλή Δωδωναίου Διός με στεφάνι δρυός δ ΙΕΡΕΥΣ ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ Προτομή της

Αρτέμιδος με στεφάνη δ στον ώμο φαρέτρα και τόξο 167-148 πΧ Βλ Κ Λιάμπη Τα νομίσματα των Ηπειρωτών στο Κ Ζάχος (εκδ) Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιωάννινα 2008 55

84 Agora XXII 18 85 Α Αγγέλη ΑΔ 51 (1996) Χρονικά 389 πίν 105β86 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 337-338 αριθ Α142 πίν 242δ 247 87 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 154α88 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 488 αριθ 158α πίν 238

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

78

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

ταρτο του 2ου αι πΧ89 Η διακόσμηση εμφανίζει ομοιότητες με παραδείγματα από την Πέλλα (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)90 και τους Στόβους (α΄ μισό του 1ου αι πΧ)91 Το θραύσμα 36 βρέθηκε μαζί με το τεφρό πινάκιο 8 (Πίν 11α) το οποίο χρονολογείται από το τελευταίο τέταρτο του 2ου έως και τις πρώ-τες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Επομένως μια χρονολόγηση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ είναι πιθανή

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και τα θραύσματα 37 και 38 (Πίν 13ζ-η) Και τα δύο κατασκευάστηκαν από την ίδια μήτρα εκτός από το μετάλλιο της βάσης όπου χρησιμοποιήθηκε διαφορετική σφραγίδα Όπως συνάγεται από το θραύσμα 37 επί του οποίου διατηρείται η γένεση της γωνίας ενός πενταγώνου τα δύο θραύσματα φαίνεται ότι ανήκουν στους σκύφους με διακόσμηση πολυγωνικού πλέγματος Το ίδιο διπλό περίγραμμα ορίζει πεντάγωνα σε όστρακο από την Κασσώπη92 αλλά και μακρυπέταλο φυτικό κάλυκα από το γειτονικό Τριχόνειο93 Το όστρακο της Κασσώπης όπως έχει ήδη επισημανθεί εμφανίζει τυπολο-γικές συγγένειες με παράλληλα από την Αμβρακία αλλά και την Ήλιδα94 ενώ οι ομοιότητες με το σκύ-φο του Τριχονείου μαρτυρεί για κοινό εργαστηριακό πρότυπο Μοναδικό ωστόσο παραμένει το κόσμη-μα της βάσης όπου οι συμπλεκόμενοι κύκλοι θυμίζουν έργα καλαθοπλεκτικής που αναμφίβολα αφθο-νούσαν σε μια περιοχή που την περιέβαλλαν τενάγη Είναι εμφανής επομένως μια έντονη διάθεση πει-ραματισμού αφού σε αντίθεση με την τάση αντιγραφής πολυτελών πρωτοτύπων95 ο τεχνίτης μετέφερε στον πηλό ένα σκεύος από φθαρτά laquoταπεινάraquo υλικά96 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκυφίδιο με ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια το οποίο χρονολογείται μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ97 χρονολόγη-ση η οποία συμφωνεί με τη γενικότερη εκτίμηση για το χρονικό διάστημα εμφάνισης του τύπου98

Μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ θα πρέπει να χρονολογηθεί το θραύσμα 38 (Πίν 13η) Εδώ στη θέση της θηλιάς εμφανίζεται ένας μικρός ρόδακας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται εντός πλαστικού δακτυλίου ακτινωτά μικρά φύλλα με οξεία κορυφή ελαφρά καμπύλο περίγραμμα και νεύρωση στο κέντρο Τυπολογικά συγγενή εντοπίζονται στην Ολυμπία (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)99 και στην Ήλιδα (μέσα-γ΄ τέταρτο 2ου αι πΧ)100 τα οποία μάλιστα θεωρούνται προϊόντα ηλειακών εργαστηρίων101 στη νοτιοδυτική Θεσσαλία102 τη Μακεδονία (μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ)103 και αλλού

89 Κ Γραβάνη όπ (υποσημ 61) 549 90 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 35 323 αριθ 23 πίν 35191 Stobi 32 αριθ 122 πίν 18 158 92 Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής κεραμικής από την Ήπειρο

και στην ανασκαφική στρωματογραφία της Κασσώπης (αδημ διδ διατριβή) Ιωάννινα 1996 256 αριθ 621 όπου αναφέ-ρονται παραδείγματα από αδημοσίευτο υλικό από τις σωστικές ανασκαφές της Άρτας

93 Φ Ζαφειροπούλου - Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Γ Σταμάτης Τριχόνειον Άκραι Μέταπα Αιτωλών πόλεις Αθήνα 2010 106 αριθ 59

94 Μέσα με γ΄ τέταρτο του 2ου αι πΧ Προσκυνητοπούλου 1992-1993 141-142 159 αριθ 280 πίν 35 95 Agora XXII 6-13 96 Το διακοσμητικό θέμα του δικτυωτού πλέγματος ερμηνεύτηκε ως απόδοση χελωνείου και απαντά ήδη από το βacute μισό

του 3ου αι πΧ σε μελαμβαφείς σκύφους από την Αγορά Agora XXII 39 SI Rtrff The Satyr Cistern in the Athenian Agra Β΄ΕλλΚερ 22 πίν 3δ

97 Η ημιγανωμένη εξωτερική επιφάνεια υιοθετείται στην Αττική από τα τέλη του 2ου αι πΧ βλ Agora XXIX 159 162-163 σημ 49 Στην Κόρινθο εμφανίζεται πριν από το 146 πΧ (Corinth VII III 27 30 αριθ 30-31) Παρόμοιο σκυφίδιο από τις Πέτρες Φλώρινας χρονολογήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Π Αδάμ-Βελένη όπ (υποσημ 41) 142 πίν 112δ Επίσης Δρούγου - Τουράτσογλου Τάφοι Βεροίας 128-132 αριθ Π 1425 πίν 52 σχέδ 21

98 Ο τύπος θεωρείται ότι γνωρίζει διάδοση μετά τα μέσα του 2ου αι πΧ Βλ Corinth VII III 179-182 κυρίως αριθ 908 πίν 78 (160-146 πΧ) και Agora XXII 39 αριθ 403-404 (βacute μισό 2ου αι πΧ)

99 Hausmann 1996 61 63 αριθ 99 πίν 24100 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 152 αριθ 141 και 162 πίν 27 και 159 101 Hausmann 1996 106 102 Πρβλ Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 139 αριθ 1 πίν 35α103 Ακαμάτης Μήτρες Πέλλας 105 αριθ 239 πίν 174 107 αριθ 244 πίν 177 108 αριθ 249 πίν 180 111 αριθ 258 πίν 184

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

79

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε το θραύσμα 39 (Πίν 13θ)104 Τα ομόκεντρα κρεμαστά ημικύκλια αντλούν από τη διακόσμηση των μακεδονικών ασπίδων Πρόκειται για ένα θέμα που χρονολογείται στα τέλη του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι πΧ γνωρίζει ευρύτατη διάδοση και έχει καθαρά διακοσμητική χρήση105 γιrsquo αυτό και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευσή του Ο συνδυασμός κρεμάμενων ημικύκλιων και ανά-γλυφων στιγμών είναι γνωστός στην Αμβρακία106 Κανένα όμως από τα έως τώρα γνωστά παραδείγματα δεν εμφανίζει τη μεταλλική σχεδόν καθαρότητα του θραύσματος 39 το οποίο θα πρέπει να χρονολογηθεί σύμφωνα με τυπολογικά συγγενή από την Κόρινθο107 και την Αγορά108 στα μέσα του 2ου αι πΧ109 Το θέμα απαντά σε λιγοστά παραδείγματα από την Κασσώπη τα οποία χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ110 Συνηθίζεται ωστόσο στον κεντρικό ελλαδικό χώρο όπως στη Θεσσαλία111 όπου έχει βρεθεί και μήτρα112 και νοτιότερα στις Οινιάδες113 στη Ναύπακτο114 και στη Σπάρτη (βacute τέταρτο 2ου αι πΧ)115

Από διαφορετικό χώρο της οικίας προέρχεται το θραύσμα 40 (Πίν 13ι) Στη διακόσμησή του χρησι-μοποιήθηκαν οι ίδιες σφραγίδες με σκύφο από την Ντόλιανη Θεσπρωτίας (αρχαία Φανοτή)116 Στο θε-σπρωτικό σκύφο τα λεπτά κλαδιά με τα αραιά λογχοειδή φύλλα θυμίζουν ιτιά ή φοίνικα θέμα όχι συ-νηθισμένο στη διακόσμηση των αγγείων της κατηγορίας117 Το θραύσμα βρέθηκε μαζί με άωτο σκύφο που έφερε τέσσερις αβαθείς δακτυλίους στη βάση του ο οποίος χρονολογείται βάσει τυπολογικών πα-ραλλήλων στον 3ο-2ο αι πΧ118

Τα συγκεκριμένα θραύσματα συμπληρώνουν τις έως τώρα γνώσεις μας για τους ανάγλυφους σκύφους της Αμβρακίας Όπως συνάγεται από τα έως τώρα δημοσιευμένα παραδείγματα στους πρωιμότερους ανήκουν οι σκύφοι με διακόσμηση φυτικού κάλυκα οι οποίοι χρονολογούνται στις αρχές του 2ου αι πΧ Οι σκύφοι της κατηγορίας διακοσμούνται με ανθέμια στη ζώνη του χείλους φύλλα φτέρης και υδρόβιου φυτού θυσανωτές άκανθες έμβια όντα (σκυλί που τρέχει) στροβίλους και ανθέμια στο μετάλλιο της βάσης Η παραγωγή τους συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του 2ου αι πΧ Την ίδια περίοδο εμφανίζονται σκύφοι με μακριά πέταλα119 οι οποίοι συνεχίζουν να παράγονται όπως μαρτυρεί η εύρεση αντίστοιχης

104 Το θραύσμα πιθανότατα δεν προέρχεται από σκύφο αλλά από άλλο αγγείο 105 K Liampi Der mkisch Schil Athen 1998 90-92 106 Αμβρακία Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 45 (1990) Χρονικά 244 πίν 108δ Δωδώνη Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 333 338 αριθ

13 πίν 245107 Corinth VII ΙΙΙ 182-184 αριθ 921 πίν 80 και αριθ 929 πίν 81 Επίσης βλ CM Edwards Crinthian Mldmade Bwls

The 1926 Reservir Hesperia 55 (1986) 395 αριθ 31 πίν 88 108 Agora XXII 42 αριθ 401 πίν 68 109 PJ Callaghan Macednian Shields laquoShield-Bwlsraquo and Crinth A Fixed Pint in Hellenistic Ceramic Chrnlgy AAA XI

1 (1978) 53-60 Επίσης βλ Stobi 30110 Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ 485 αριθ 128α-γ πίν 237111 Μέσα ή βacute μισό 2ου αι πΧ Ά Ζαούρη - Ε Μέλλιου Ελληνιστική κεραμική από τα νεκροταφεία της αρχαίας Λάρισας

ΕλλΚερ Θεσσαλίας 94 εικ VII Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 142 αριθ 15 πίν 38α 112 Αργ Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου Φεραϊκά εργαστήρια laquoμεγαρικών σκύφωνraquo Β΄ΕλλΚερ 129 πίν 72γ Η ίδια Μήτρες

για την κατασκευή ανάγλυφων σκύφων από τις Φερές και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας Ε΄ΕλλΚερ 512-514 113 Β Τσαντήλα Ανάγλυφοι σκύφοι από την ανασκαφή των νεωσοίκων των Οινιαδών Β΄ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαι-

ολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας Αγρίνιο 29-31 Μαρτίου 2002 Αγρίνιο 2004 τ Α΄ 317 114 Μ Σταυροπούλου-Γάτση - Φ Σαράντη όπ (υποσημ 69) 272 εικ 4 115 Ε Ζαββού όπ (υποσημ 82) 110 σημ 33 116 Β Λάμπρου - Δ Δρόσου Ελληνιστική κεραμική από την ανασκαφή τάφων στο νεκροταφείο και την ευρύτερη περι-

οχή της Ντόλιανης (αρχαία Φανοτή) στον παρόντα τόμο σ 110 Αικ Κάντα-Κίτσου - Ουρ Πάλλη - Ι Αναγνώστου Αρ-χαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας οδηγός Ηγουμενίτσα 2008 36 1

117 Πρβλ Agora XXII 89 αριθ 380 πίν 66 Πρόκειται για σκύφο μη αττικό ο οποίος χρονολογήθηκε από τα συνευρήματα στο α΄ μισό του 2ου αι πΧ

118 Πρβλ Agora XXIX 109-113 εικ 20-22 πίν 32-34 αριθ 326 346 351 Mrel 1981 πίν 31 αριθ 2151a-2154c119 Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ 339 αριθ Α115 πίν 242ε

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

80

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

μήτρας έως τον 1ο αι πΧ120 Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με τον ντόπιο πηλό και τον εντοπισμό στις σωστικές ανασκαφές κεραμικών κλιβάνων121 υποδηλώνει την ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα σχήματα των πινακίων που παρουσιάστηκαν καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο από τα τέλη του 4ου έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1ου αι πΧ Τα πινάκια με κυλινδρικό χείλος είναι ιδιαίτερα αγαπητά κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο την οποία μονοπωλούν Από τον πρώιμο 3ο αι πΧ συνυπάρχουν με τα ομφαλωτά τα οποία σταδιακά υπερισχύουν Τα τελευταία χρησιμοποιούνται ndash με εκφυλισμένα τα χαρακτηριστικά τους ndash μέχρι και το 2ο αι πΧ όταν κυριαρχούν τα πινάκια της τεφρής κεραμικής με όρθιο ή οριζόντιο χείλος και οι ανάγλυφοι σκύφοι

Τα πινάκια αποτελούν στην πλειονότητά τους προϊόντα αρκετά καλής ποιότητας των τοπικών κερα-μικών εργαστηρίων122 Τα τελευταία επηρεάζονται από τα μεγάλα κέντρα της εποχής όπως υποδηλώ-νουν οι εγχώριες απομιμήσεις γνωστών αττικών τύπων (πινάκια με κυλινδρικό χείλος) και ταυτόχρονα διαμορφώνουν ήδη από τον ύστερο 4ο αι πΧ το δικό τους χαρακτήρα όπως αυτός αποτυπώνεται πχ στα ομφαλωτά πινάκια και στους ανάγλυφους σκύφους

Οι ανάγλυφοι σκύφοι αποτελούν πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ανασύνθεσης στοιχείων κοινών στην παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων της βορειοδυτικής Ελλάδας Οι τυπολογικές συγγένειες με τους ανάγλυφους σκύφους όχι μόνον της Κασσώπης αλλά και της νοτιοδυτικής Θεσσαλίας123 και των εργαστηρίων της δυτικής Πελοποννήσου μαρτυρούν για κοινά εργαστηριακά πρότυπα124 Ειδικότερα στην Αμβρακία η παραγωγή τους φαίνεται ότι συνδυάζεται με την κατασκευή των ανάγλυφων επιτάφιων στηλών με τη φυτική διακόσμηση οι οποίες αντλούν στοιχεία από το κοινό θεματολόγιο της περιόδου πιστοποιώντας συγχρόνως τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας εργαστηριακής παραγωγής125 Η αυξημένη δραστηριότητα των εγχώριων εργαστηρίων συμπίπτει με τη σταδιακή ανάκαμψη που γνώρισε η Αμβρακία από το βacute τέταρτο του 2ου έως και το α΄ μισό του 1ου αι πΧ μετά από την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο που ακολούθησε την πολιορκία του 189 πΧ και την εγκατάσταση των ρωμαϊκών στρατευμάτων στα τέλη της δεκαετίας του 170 πΧ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

120 Π Χρυσοστόμου ΑΔ 35 (1980) Χρονικά 309 πίν 155β121 Ι Ανδρέου ΑΔ 31 (1976) Χρονικά σ 204 Ι Ανδρέου ΑΔ 43 (1988) Χρονικά 304 Κεραμικός κλίβανος ύστερου

5ου-πρώιμου 4ου αι πΧ Αγγ Ντούζουγλη ΑΔ 44 (1989) Χρονικά 260 122 Αγγέλη - Καραμπά στον παρόντα τόμο σ 64 123 Χατζηαγγελάκης ΣΤ΄ΕλλΚερ 146-147 124 Προσκυνητοπούλου 1992-1993 125 Για το συσχετισμό βλ Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Για τις στήλες Ι Κατσαδήμα Επιτάφιες στήλες Αμβρακίας (αδημ διδ

διατριβή) Ιωάννινα 2003

1 ΙΔ225 (Πίν 10α 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πινάκιο Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές σε μεγάλο μέρος του σώματος και του χείλους Ύψ 0036 διάμ βά-σης 0064 μέγ σωζ διάμ 0142 μ Πηλός καστανορόδι-νος (75R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-R 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- 76 reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-reddish yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά- yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-yellw) Ανομοιόμορφο μελανό γά-) Ανομοιόμορφο μελανό γά-νωμα εσωτερικά και εξωτερικά κατά τόπους θαμπό και απολεπισμένο Διακρίνεται ο κύκλος της όπτησης περι-μετρικά του ομφαλού

2 Ε42+47+138 (Πίν 10β 14) Μελαμβαφές ομφαλωτό πι-νάκιο Συγκολλημένο από έξι όστρακα και ελλιπές σε τμή-μα της βάσης και του σώματος (έξι συνανήκοντα όστρα-κα από τον περίδρομο δεν συγκολλούνται) Ύψ 0034 διάμ βάσης 0055 διάμ χείλους 0176 μ Πηλός καστα-νός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-R 76 reddish yellw) Μελανό γάνω- 76 reddish yellw) Μελανό γάνω-reddish yellw) Μελανό γάνω- yellw) Μελανό γάνω-yellw) Μελανό γάνω-) Μελανό γάνω-μα απολεπισμένο

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

81

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

3 Η185 (Πίν 10δ) Βάση μελαμβαφούς ομφαλωτού πι-νακίου Ύψ 0021 διάμ βάσης 006 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό μόνο στην εσωτερική επιφάνεια

4 Δ104+123+129 (Πίν 10γ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο τύπου ομφαλωτού σε οκτώ όστρακα εκ των οποίων τα τέσσερα συγκολλούνται Λείπει τμήμα της βάσης και του σώματος Ύψ 0048 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75ΥΡ 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο

5 Ε48+138 (Πίν 10ε 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Συγκολλημένο από πέντε όστρακα και ελλιπές στο μεγαλύτερο τμήμα του σώματος Ύψ 0025 διάμ βάσης 0146 διάμ χείλους 018 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο- 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-pink) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-) Γάνωμα μελανό θαμπό ανο-μοιόμορφο Στο εσωτερικό δύο έντυπα ανθέμια

6 ΙΔ192 (Πίν 10στ 14) Αβαθές μελαμβαφές πινάκιο με κυλινδρικό χείλος Διατηρείται ένα μικρό τμήμα από τη γένεση της βάσης μέχρι και το χείλος Μήκ 0072 πλ 0036 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνωμα μελανό απολεπισμένο σε σημεία

7 ΙΔ192 (Πίν 10ζ 14) Μικρό τμήμα μελαμβαφούς πι-νακίου με κυλινδρικό χείλος Μήκ 0047 πλ 0031 μ Πη-λός καστανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Γάνω-R 76 reddish yellw) Γάνω- 76 reddish yellw) Γάνω-reddish yellw) Γάνω- yellw) Γάνω-yellw) Γάνω-) Γάνω-μα μελανό απολεπισμένο κατά τόπους

8 ΙΔ79+144 (Πίν 11α 14) Τεφρό πινάκιο με όρθιο χεί-λος σε δύο μη συγκολλώμενα θραύσματα τα οποία δι-ατηρούν τμήμα της βάσης και του σώματος με το χεί-λος α) Ύψ 0028 σωζ διάμ χείλους 0115 μήκ 016 μ β) Ύψ 0028 μήκ 0177 πλ 011 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (25 Υ 71 light gray) χνη μελανού γανώματος εσω-light gray) χνη μελανού γανώματος εσω- gray) χνη μελανού γανώματος εσω-gray) χνη μελανού γανώματος εσω-) χνη μελανού γανώματος εσω-τερικά και εξωτερικά

9 ΙΕ224 (Πίν 11β) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Πλ 0018 ύψ χείλους 002 μ Πηλός γκριζοκάστανος (25 62 light brwnish gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα- gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-gray) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο στο μεγα-λύτερο τμήμα Στο εσωτερικό ακίδες

10 ΙΔ196 Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Σωζ ύψ 0018 μήκ 020 πλ 007 μ Πηλός γκριζοκάστα-νος (25 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- 62 light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-light brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- brwnish gray) Απολεπισμένο καστα-brwnish gray) Απολεπισμένο καστα- gray) Απολεπισμένο καστα-gray) Απολεπισμένο καστα-) Απολεπισμένο καστα-νομέλανο γάνωμα Στο εσωτερικό τριπλή σειρά αραιών γραμμιδίων

11 Ζ11 (Πίν 11γ 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρ-θιο χείλος Διατηρημένο κατά το ήμισυ περίπου και συ-γκολλημένο από δύο όστρακα Ύψ 0035 διάμ βάσης 0077 διάμ χείλους 0255 μ Πηλός τεφρός (25Y 61 gray) Γάνωμα μελανό θαμπό μόνο εσωτερικά απολεπισμένο σε μεγάλο τμήμα του

12 ΙΔ196 (Πίν 11δ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Συγκολλημένη από τέσσερα όστρακα Σωζ ύψ 0011 σωζ διάμ 0113 μ Πηλός τεφρός (25Υ 71 light gray) Απολεπισμένο μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

13 Β115 (Πίν 11ε) Τμήμα βάσης τεφρού μελαμβαφούς πινακίου Διάμ βάσης 0079 πλ 0075 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Γάνωμα θαμπό ανομοιόμορφο

14 Δ151 (Πίν 11στ) Θραύσμα βάσης τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου με όρθιο χείλος Ύψ 0024 μήκ 0112 πλ 0092 μ Πηλός τεφρός (25Υ 61 gray) Γάνωμα μελανό εξίτηλο Στο εσωτερικό διακεκομμένες γραμμές

15 Θ139 (Πίν 11ζ) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0014 διάμ βάσης 014 μήκ 0185 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25R 72 light gray) Γάνωμα θαμπό πολύ φθαρμένο

16 Ζ139+143 (Πίν 11η) Θραύσμα πινακίου με καστα-νό γάνωμα και όρθιο χείλος συγκολλημένο από πέντε όστρακα Ύψ 0021 μήκ 0151 πλ 0095 μ Πηλός κα-στανός (75R 64 light brwn) Γάνωμα θαμπό καστανό σκούρο εσωτερικά και εξωτερικά

17 ΙΔ198 (Πίν 11θ 14) Ερυθροβαφές πινάκιο με όρθιο χείλος Ελλιπές κατά το ήμισυ περίπου της βάσης και του σώματος και στο μεγαλύτερο τμήμα του χείλους Ύψ 0055 διάμ βάσης 0125 σωζ διάμ χείλους 0315 πλ 016 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75R 86 reddish yellw) Καστανέρυθρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

18 ΙΔ147 (Πίν 11ι) Θραύσμα ερυθροβαφούς πινακίου με όρθιο χείλος συγκολλημένο από έξι όστρακα Ύψ 0023 μήκ 0198 πλ 0055 μ Πηλός καστανέρυθρος (5 Y 76 reddish yellw) Ερυθρό σκούρο γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

19 Δ151 (Πίν 11κ) Βάση ερυθροβαφούς πινακίου με όρ-θιο χείλος Ύψ 0024 διάμ βάσης 0081 πλ 011 μ Πη-λός καστανορόδινος (75R 86 reddish yellw) Γάνωμα καστανέρυθρο εξίτηλο

20 Β83 (Πίν 12α 14) Μελαμβαφές τεφρό πινάκιο με ορι-ζόντιο χείλος Τμήμα του σώματος και του χείλους σε τρία όστρακα (επτά συνανήκοντα) Μήκ 0118 πλ χείλους 0052 μ Πηλός τεφρός (25Y 52 grayish brwn) Εξίτηλο μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

21 ΙΓ209 (Πίν 12β 14) Τμήμα μελαμβαφούς τεφρού πινακίου με οριζόντιο χείλος Το ήμισυ περίπου του χεί-λους και μικρό τμήμα του σώματος συγκολλημένο από δύο όστρακα Διάμ χείλους 022 πλ χείλους 004 μ Πη-λός τεφρός (75R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-R 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα- 51 gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-gray) Γάνωμα καστανομέλανο θα-) Γάνωμα καστανομέλανο θα-μπό απολεπισμένο εσωτερικά και εξωτερικά

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

82

IOYΛΙΑ KATΣAΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

22 ΙΔ144 (Πίν 14) Τεφρό μελαμβαφές πινάκιο με οριζό-ντιο χείλος Τμήμα της βάσης και του σώματος συγκολλη-μένο από δύο όστρακα Ύψ 0036 διάμ βάσης 0046 σωζ διάμ χείλους 0106 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (75R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

23 ΙΓ209 (Πίν 12γ) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμβα-φούς πινακίου Συγκολλημένο από τρία όστρακα Πλ 0114 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Θαμπό μελανό γάνωμα και στις δύο όψεις

24 ΙΔ190 (Πίν 12δ 14) Οριζόντιο χείλος μελαμβαφούς τεφρού πινακίου Μήκ 0051 πλ 0061 μ Πηλός τεφρός ανοιχτός (25Y 71 light gray) Θαμπό μελανό γάνωμα εσωτερικά και εξωτερικά

25 ΙΓ209 (Πίν 12ε 14) Οριζόντιο χείλος τεφρού μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 0104 πλ χείλους 0031 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό και στις δύο όψεις θαμπό και απολεπι-σμένο στο μεγαλύτερο τμήμα του

26 ΙΓ209 (Πίν 12στ) Τμήμα οριζόντιου χείλους μελαμ-βαφούς πινακίου Συγκολλημένο από δύο όστρακα Πλ 009 πλ χείλους 0047 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

27 Ζ52 (Πίν 12ζ) Τμήμα οριζόντιου χείλους τεφρού πι-νακίου Συγκολλημένο από τέσσερα όστρακα Μήκ 0075 πλ 0052 πλ χείλους 003 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος

28 Δ129 (Πίν 12η) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Ύψ 0015 διάμ βάσης 008 μ Πηλός τεφρός ανοι-χτός (10R 71 light gray) χνη μελανού γανώματος και στις δύο όψεις

29 ΙΓ137 (Πίν 12θ) Βάση τεφρού μελαμβαφούς πινακί-ου Μήκ 0125 μ Πηλός τεφρός (75R 61 gray) Γάνωμα μελανό ιδιαίτερα φθαρμένο και στις δύο όψεις

30 ΙΓ80 (Πίν 12ι) Οριζόντιο χείλος ερυθροβαφούς πινα-κίου με οριζόντιο χείλος Συγκολλημένο από δύο όστρα-κα Μήκ 007 πλ 0033 πλ χείλους 0025 μ Πηλός κα-στανός ανοιχτός (75R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-R 76 reddish yellw) Ερυθρό γά- 76 reddish yellw) Ερυθρό γά-reddish yellw) Ερυθρό γά- yellw) Ερυθρό γά-yellw) Ερυθρό γά-) Ερυθρό γά-νωμα και στις δύο όψεις

31 Δ153 (Πίν 13α 14) Τμήμα από το σώμα ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύσματα Ύψ 008 πλ 0066 μ Πήλος τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελα-R 61) Γάνωμα μελα- 61) Γάνωμα μελα-νό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Στην ανώτερη ζώνη ελικοειδείς βλαστοί οι οποίοι απολήγουν σε οκτά-φυλλους ρόδακες Στο σώμα λογχοειδή φύλλα λωτού σε εναλλαγή με ακανθόφυλλα με κεκαμμένες προς τα έξω κορυφές Στα διάχωρα οκτάφυλλοι ρόδακες

32 Δ153 (Πίν 13β) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Σωζ

ύψ 0042 πλ 005 πάχ 0003 μ Πηλός τεφρός (75R 61) Γάνωμα μελανό θαμπό Επάλληλες ζώνες με σειρά κουκ-κίδων τρέχουσα σπείρα και πλοχμό

33 ΙΓ210 (Πίν 13γ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Μήκ 0038 πλ 0024 μ Πηλός ανοιχτοκάστανος (75 R 76 reddish yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ- yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-yellw) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-) γάνωμα θαμπό μελανό Μικρός οκτάφυλ-λος ρόδακας στη ζώνη του χείλους

34 ΙΓ209 210 (Πίν 13δ 14) Τμήμα χείλους και σώμα-τος ανάγλυφου σκύφου συγκολλημένο από τέσσερα θραύ-σματα Ύψ 0067 πλ 0062 μ Πηλός τεφρός (25R 71 light gray) Γάνωμα μελανό θαμπό Χείλος προς τα μέσα και πάνω Βλαστόσπειρα στην ανώτερη ζώνη σχηματοποιημέ-να φύλλα δάφνης στη μεσαία και επάλληλες σειρές λεπιδο-ειδών φύλλων στο χώρο που ορίζει η καμπύλη κρεμαστής γιρλάντας() που τέμνει καθώς κινείται ανοδικά τη δάφ-νη της μεσαίας ζώνης

35 ΙΓ223 (Πίν 13ε) Θραύσμα από το σώμα ανάγλυφου με-λαμβαφούς σκύφου Μήκ 0028 πλ 0025 μ Πηλός ρόδινος (75 R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-R 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- 76 reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-reddish yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι- yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-yellw) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-) Εξίτηλο μελανό γάνωμα Δι-κτυωτό κόσμημα

36 ΙΔ79 (Πίν 13στ) Θραύσμα ανάγλυφου σκύφου Ύψ 005 πλ 0054 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 red-R 76 red- 76 red-red-dish yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι- yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-yellw) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-) Θαμπό μελανό γάνωμα Φύλλα λωτού με ελι-κοειδείς ποδίσκους που καταλήγουν σε ρόδακες στα διά-κενα Ιωνικό κυμάτιο στην υπερκείμενη ζώνη

37 ΙΔ159 (Πίν 13ζ) Βάση και τμήμα σώματος μελαμβα-φούς ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0028 διάμ βάσης 004 πλ 0091 μ Πηλός καστανός ανοιχτός (75 R 74 pink) Γάνωμα μελανό θαμπό Γραμμική διακόσμηση στο σώμα και το μετάλλιο τρεις κύκλοι εφαπτόμενοι σε έναν κεντρι-κό και δύο κάθετες μεταξύ τους ευθείες με τριμερή από-ληξη (τριπλή θηλιά)

38 ΙΔ198 (Πίν 13η) Θραύσμα βάσης ανάγλυφου σκύ-φου Πλ 006 διάμ βάσης 0045 μ Πηλός καστανορό-δινος (75R 74 pink) Θαμπό καστανομέλανο γάνωμα Μακριά πέταλα στο σώμα και οκτάφυλλος ρόδακας πε-ριμετρικά του οποίου εκφύεται μεγαλύτερος δεκατετρά-φυλλος με ακανόνιστα διατεταγμένα πέταλα στη βάση

39 ΙΔ189 (Πίν 13θ) Θραύσμα μελαμβαφούς ανάγλυφου αγ-γείου Ύψ 0023 πλ 0044 μ Πηλός καστανορόδινος (75 R 76 reddish yellw) Μελανό γάνωμα απολεπισμένο Στο σώμα τρία ομόκεντρα κρεμάμενα ημικύκλια με στιγμή στο κέντρο (μακεδο-νική ασπίδα) Στην υπερκείμενη ζώνη καμπύλη σειρά στιγμών

40 Β96 (Πίν 13ι) Θραύσμα σώματος ανάγλυφου σκύφου Ύψ 0032 πλ 0048 Πηλός καστανορόδινος (75R 74 pink) Μελανό στιλπνό γάνωμα Λεπτά κλαδιά φοίνικα ή ιτιάς με αραιά φύλλα φυτρώνουν εκατέρωθεν σχηματοποι-ημένου φυτικού κοσμήματος Στο διάχωρο δυσδιάγνωστη μορφή (κεφάλι ζώου)

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

83

EΛΛHNIΣTIKH KEPAMIKH AΠO OIKIA THΣ AMBPAKIAΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Εκτός από τις καθιερωμένες χρησιμοποιούνται οι ακόλουθεςΑΜΑ Αριθμός ευρετηρίου Αρχαιολογικού Μουσείου Άρτας Αγγέλη Ε΄ΕλλΚερ Α Αγγέλη Λάγυνοι από το ελληνιστικό νεκροταφείο της Αμβρακίας Ε΄ΕλλΚερ 311-320Γραβάνη Δ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από το ιερό της Δωδώνης Δ΄ΕλλΚερ 329-344Γραβάνη Ε΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ανάγλυφοι σκύφοι από την Κασσώπη Τα τοπικά εργαστήρια Ε΄ΕλλΚερ 477-489 Γραβάνη ΣΤ΄ΕλλΚερ Κ Γραβάνη Ερυθροβαφής κεραμική των ελληνιστικών χρόνων από την Κασσώπη ΣΤ΄ ΕλλΚερ 569-584Gravani 1994 K Gravani Die Keramik vn Kasspe Eine vrlaumlufiger Uumlberblick στο W Hepfner - L Schwandner Hus u S im Klssisch Gichl Wh i Klssisch Plis I Muumlnchen 1986 19942Hausmann 1996 U Hausmann Hellenistische Keramik Olympisch Fschug XXVII Berlin - New rk 1996 Μπάτζιου-Ευσταθίου Α Μπάτζιου-Ευσταθίου Δημητριάς ΕλλΚερ Θεσσαλίας 36-44 ΕλλΚερ ΘεσσαλίαςΠλιάκου 2007 Γ Πλιάκου Το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και η ευρύτερη περιοχή της Μολοσσίας στην κεντρική Ήπειρο Αρχαιολογικά κατάλοιπα οικιστική οργάνωση και οικονομία (αδημ διδ διατριβή) Θεσσαλονίκη 2007 Προσκυνητοπούλου Ρ Προσκυνητοπούλου Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση από την Ήλιδα Νεότερες ανα- 1992-1993 σκαφές 1960-1983 ΑΔ 47-48 (1992-1993) Μελέτες 83-164Χατζηαγγελάκης ΛΠ Χατζηαγγελάκης Ανάγλυφοι σκύφοι από τη Δυτική Θεσσαλία Νομός Καρδίτσας ΣΤ΄ΕλλΚερ ΣΤ΄ΕλλΚερ 137-148

Ιουλία Κατσαδήμα - Μαρία ΚαραμπάΙΒacute ΕΠΚΑ

Πλατεία 25ης Μαρτίου 645221 Ιωάννινα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-197-3

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Κ

είμε

να

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Κείμενα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

Γενική επιμέλεια ΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥΥπεύθυνη έκδοσης ΜΑΡΙΑ ΚΑΖΑΚΟΥΚαλλιτεχνική επιμέλεια ΡΟΥΛΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗ

Εκτύπωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ

copy2014 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57 Αθήνα 105 64wwwtapgr

ISBN 978-960-386-196-6ΤΟΜΟΣ Α ΚΕΙΜΕΝΑ 978-960-386-197-3ΤΟΜΟΣ Β ΠΙΝΑΚΕΣ 978-960-386-198-0

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΔΡΟΥΓΟΥΚαθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

ΑΡΓΥΡΟΥΛΑ ΔΟΥΛΓΕΡΗ-ΙΝΤΖΕΣΙΛΟΓΛΟΥΑρχαιολόγος ΙΓacute ΕΠΚΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΧΟΣΠροϊστάμενος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΝΤΟΥΖΟΥΓΛΗΔιευθύντρια του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥΕπίτιμος Διευθυντής Νομισματικού Μουσείου

Επίτιμος Διευθυντής Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΡΑΤΖΕΝΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥΑρχαιολόγος ΑΙΗΣ

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΑρχαιολόγος ΙΒacute ΕΠΚΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒacute ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟIumlΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηacute ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ5-9 Μαΐου 2009

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

ΑΘΗΝΑ 2014ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΙΑΜΠΗΗ οικονομία της βορειοδυτικής Ελλάδας κατά την ελληνιστική περίοδο Ήπειρος Ακαρνανία και Αιτωλία νησιά του Ιονίου 1-4

ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΗ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑΚεραμική ελληνιστικών χρόνων από δημόσιο κτίριο της Αμβρακίας 5-8

ΙΟΥΛΙΑ ΚΑΤΣΑΔΗΜΑ - ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΑ Ελληνιστική κεραμική από οικία της Αμβρακίας Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι 9-14

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΛΙΑΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από δημόσιο κτίριο στην ακρόπολη laquoΜεγάλου Γαρδικίουraquo στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων 15-22

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΕλληνιστική κεραμική από τα Γίτανα 23-28

ANNA GAMBERINIHellenistic Fine Ware Finds in Phoinike (Kaonia) Local Production and Imports 29-32

ΜΑΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΓΑΤΣΗΕρυθρόμορφες λήκυθοι υστεροκλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων σε τάφους της Αιτωλοακαρνανίας Πρώτη παρουσίαση 33-36

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΕΡΜΠΕΤΗ - ΤΑΝΙΑ ΠΑΝΑΓΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΕΥΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣΕλληνιστική κεραμική από το νεκροταφείο των Οινιαδών 37-40

ELIZABETH A BOLLENThe Hellenistic Pottery of Kalydon and Chalkis Aitolias 41-43

ΧΑΡΑ ΚΑΠΠΑΕλληνιστική κεραμική laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo από το βόρειο νεκροταφείο της Λευκάδας 44-45

MARIA DEOUDIΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ Die spaumltklassisch-hellenistisches Tafel- und Essgeschirr aus der Houmlhle-Loizos aus Ithaka 46-47

ANTONIA SERRITELLAPoseidonia-Paestum La ceramica a vernice nera dallrsquo ekklesiasterion 48

FABIO MOSCA - PAOLA PUPPODinamiche commerciali nel Mediterraneo Occidentale La ceramica megarese a Malta 49-50

STEPHAN G SCHMIDImported Mould Made Bowls from Enseacuterune (France) and the Long Distance Trade in the Hellenistic Mediterranean 51-54

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΗ - ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β ΠΑΠΠΑΣ Εισαγόμενα προϊόντα και εγχώρια κεραμική παραγωγή από την κλασική και ελληνιστική Βέροια 55-58

ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΜΠΑΧΛΑΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΣ Ελληνιστική κεραμική από δύο πηγάδια-αποθέτες του Πιερικού Ηρακλείου 59-74

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗΑιανή Ταφές με νομίσματα στο Ανατολικό Νεκροταφείο 75-84

HORST SEILHEIMERDie hellenistische Keramik aus Demetrias Importe und lokale Produktion 85-89

ΑΝΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥΕρμιτάζ - Οξφόρδη - Κάσσελ Η σύγχρονη διασπορά των προϊόντων ενός βοιωτικού εργαστηρίου της κεραμικής της laquoΔυτικής Κλιτύοςraquo 90-91

ΧΡ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ - Γ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Β ΝΤΑΪΑΚΗΎστερο ελληνιστικό-πρώιμο ρωμαϊκό νεκροταφείο στην οδό Αγ Κωνσταντίνου και Γερανίου (Αθήνα) 92-95

VERONIKA MITSOPOULOS-LEONEinige Haushaltgefaumlszlige aus den Haumlusern in Lousoi 96-97

A ΤΣΑΡΑΒΟΠΟΥΛΟΣ - ΕΥ ΦΡΑΓΚΟΥ - Π ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ - Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΟΥΕλληνιστική κεραμική από την αρχαία Αιγιλία και τη Φαλάσαρνα Συγκριτική παρουσίαση 98-99

ΝΙΚΗ ΤΣΑΤΣΑΚΗΕργαστήρια κεραμικής στην ελληνιστική Κρήτη Οργάνωση - παραγωγή - επιδράσεις 100-105

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΜΠΑΪΡΑΜΗΠρώιμοι ροδιακοί αμφορείς Η μαρτυρία ενός αποθέτη από την πόλη της Pόδου 106-109

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

8

LARS HEINZEAttic Imports and their Influence on the Production of Local Fine-ware in Late Classical and Early Hellenistic Priene 110-111

NINA FENNPriene in the 1st Century BC Pottery Production and Imports at the Transition from Late Hellenistic to Early Roman Imperial Time 112-113

ERTEKIN M DOKSANALTIThree Hellenistic Tombs and Ceramic Finds from Knidos 114-117

PATRICIA KOumlGLERKnidos Mithridates and the Romans Reflections on the Historical Interpretability of Fine Ware Finds in the Late Hellenism 118

MEHMET TEKOCAKEvaluation of the Findings from a Tomb in the West Necropolis of Kelenderis 119-120

ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΧΩΡΑ

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗ - ΜΑΡΙΑ ΝΙΑΡΟΥ Ελληνιστική κεραμική από αγροικία στο Νομό Άρτας 121-122

ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

PAOLA PUPPORecenti ritrovamenti di ceramica megarese ad Ancona 123-126

ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ

ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΛΑΖΑΡΗΑποθηκευτικά αγγεία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ελέας Θεσπρωτίας 127-130

BASHKIM VREKAJLeacutecythes et vases semblables drsquoApollonia drsquoIllyrie 131-136

ΖΩΗ ΚΩΤΙΤΣΑΤυπολογία χρονολόγηση και χρήση μυροδοχείων Ενδείξεις από τη βόρεια Πιερία 137-142

ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥΕυβοϊκές λεκάνες λεκανίδες και πυξίδες ελληνιστικών χρόνων 143-146

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥΤο αττικό σκεύος των Ελευσινίων Μυστηρίων πρόταση χρονολόγησης 147-152

ΠΑΥΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣΠήλινες κυψέλες από την αρχαία Τραγαία (Αγαθονήσι) 153-156

ΛΥΔΙΑ-ΑΝΤΩΝΙΑ ΤΡΑΚΑΤΕΛΛΗΑπό τον αμφορέα στο μυροδοχείο Η κατηγορία των laquoψευδοκυπριακώνraquo αγγείων 157-160

laquoΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑraquo - ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

VASIL BERETILa ceacuteramique helleacutenistique en contexte stratigraphique dans la ville drsquoApollonia drsquoIllyrie Le cas du sondage 2 de 2006 161-164

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥΟ laquoαποθέτης των γλυπτώνraquo στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής 165-166

SUSAN I ROTROFFThe Pottery from the Agora Bone Well 167-172

ANNETTE PEIGNARD-GIROS - HENRYK MEYZAEastern Sigillata from Delian Destruction Deposits 173-177

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΤΟΙΧΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΟΥΝΗ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΛΕΙΤΣΑΣ - ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥΚλειστό σύνολο αγγείων της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου από τον κάμπο Ξηρόβαλτου στο Πωγώνι Ιωαννίνων 178-179

Κ ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ - ΑΘ ΣΓΟΥΡΟΥΔΗΣΤρεις μνημειώδεις τάφοι του Βόρειου Νεκροταφείου των Γιτάνων 180-185

ΕΛΕΝΗ Δ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από κιβωτιόσχημο τάφο στον Κερασώνα Πρέβεζας 186-187

ΘΑΛΕΙΑ ΚΥΡΚΟΥΕλληνιστική κεραμική από το ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας Αμβρακίας (οικόπεδα Μερκοβίτη και Κοκκινέλλη) 188-189

ΟΛΓΑ ΚΑΡΟΥΤΑΣύνολο πρώιμης ελληνιστικής κεραμικής από το ανατολικό νεκροταφείο της Αμβρακίας 190-193

NICO SCHWERDTKeramikforschung in Stratos (Akarnanien) Typologische und chronologische Aspekte hellenistischer und roumlmischer Unguentaria 194-197

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

9

ΥΠΑΤΙΑ ΦΑΚΛΑΡΗΕλληνιστική κεραμική από τον τάφο του νότιου νεκροταφείου της αρχαίας Λευκάδας 198-201

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑΈνας κιβωτιόσχημος τάφος από το νότιο νεκροταφείο της Λευκάδας 202-203

ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΑΪΚΟΥ - ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΚΙΖΑ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΕλληνιστική κεραμική από τη Λευκάδα Στρώμα κατάχωσης κτιρίου στον πυρήνα του νότιου νεκροταφείου 204-207

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΟΥΛΑΚΑΚΗΣΕλληνιστική κεραμική από τη Βέροια Το οικόπεδο Νιώπα 208-211

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΛΛΙΝΗΚλειστά ταφικά σύνολα από τα μέσα του 4ου έως και τα μέσα του 3ου αι πΧ από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Πύδνας 212-213

ΑΝΝΑ ΠΑΝΤΗΤοπική κεραμική ελληνιστικών χρόνων από τα Λείβηθρα Μια πρώτη προσέγγιση 214-217

ΓΙΑΝΝΟΣ Γ ΛΩΛΟΣΕλληνιστικό κεραμοποιείο στη Σαλαμίνα 218-219

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣΠρώιμη ελληνιστική κεραμική από τη Σαλαμίνα 220-221

CHRISTA SCHAUEREin Votivdepot in Lousoi (Nordarkadien) 222-225

ΝΟΤΑ ΚΑΡΑΜΑΛΙΚΗΚλειστό σύνολο κεραμικής από την Αγία Ειρήνη Ρεθύμνου 226-229

SUHAL SAĞLANA Group of Hellenistic Pit Finds from Kelenderis 230-233

II VDOVICHENKO - GM NIKOLAENKOAncient Painted Pottery from the Nearer Chora of Chersonesus Taurian 234-236

ERGUumlN LAFLI - GUumlLSEREN KAN ŞAHINA Preliminary Report on the Iron Age and Hellenistic Ceramics from Southwestern Paphlagonia 237-242

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 9

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Άποψη της ανασκαφής

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΠINAKAΣ 10 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση α-δ) Θραύσματα ομφαλωτών πινακίων (1-4) ε-ζ) Θραύσματα πινακίων με κυλινδρικόχείλος (5-7)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 11

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με όρθιο χείλος (8 9 11-19)

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΠINAKAΣ 12 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα πινακίων με οριζόντιο χείλος (20 21 23-30)

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA ΠINAKAΣ 13

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Θραύσματα ανάγλυφων σκύφων (31-40)

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΠINAKAΣ 14 IΟΥΛΙΑ KATΣΑΔHMA - MΑΡΙΑ KAPAMΠA

1 IΔ225 2 E42+47+138

4 Δ104+123+129 5 E48+138

6 IΔ192 7 IΔ192

8 IΔ79+144 11 Z11

17 IΔ198 20 B83

21 IΓ209 22 IΔ144

24 IΔ190 25 IΓ209

31 Δ153 34 IΓ209 210

Άρτα Οικόπεδο Μπαϊκούση Πινάκια και ανάγλυφοι σκύφοι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΙΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ηˊ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 5-9 Μαΐου 2009

ΑΘΗΝΑ 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝISBN 978-960-386-198-0

Ηacute Ε

ΠΙΣ

ΤΗ

ΜΟ

ΝΙΚ

Η Σ

ΥΝ

ΑΝ

ΤΗ

ΣΗ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΣ

ΤΙΚ

Η Κ

ΕΡΑ

ΜΙΚ

Η

Π

ΡΑΚ

ΤΙΚ

Α

Π

ίνακ

ες

ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Πίνακες

  • 1o kommatipdf
    • 29727_0_AProtKeim
    • 29727_0_eisLIAMPH
    • 29727_1_AGGEL
    • 29727_1a_RIG
    • 29727_2_KATS
    • 29727_2a_RIGIN
    • 29727_5_PLIAK
    • 29727_6_7_RIGIN
    • 29727_7_6_PREKA
    • 29727_8_METAL
    • 29727_9_LAMP
    • 29727_10_GAMB
    • 29727_11_Condi
    • 29727_12_STAUR
    • 29727_13_SERB
    • 29727_14_BOLLEN
    • 29727_15_RIG
    • 29727_16_AUG
    • 29727_17_KAPPA
    • 29727_18_DEOU
    • 29727_19_MORGAN
    • 29727_20_SOT
    • 29727_21_SOT
    • 29727_22_23_BLAX
    • 29727_23_22_PET
    • 29727_24_25_SERR
    • 29727_25_26_MOSCA
    • 29727_26_27_SCHMID
    • 29727_27_24_Hempel
    • 29727_28_GREC
    • 29727_29_STEF
    • 29727_30_MPAX
    • 29727_31_33_DAK
    • 29727_32_31_KAR
    • 29727_33_36_SARI
    • 29727_34_32_HORST
    • 29727_35_34_ALEX
    • 29727_36_35_KAB
    • 29727_37_LEON
    • 29727_38_Giros
    • 29727_39_TSIL
    • 29727_40_TSA
    • 29727_41_MPAI
    • 29727_42_43_HEINZE
    • 29727_43_42_Tekkoumlk
    • 29727_44_45_Rogl
    • 29727_45_44_FENN
    • 29727_46_DOKS
    • 29727_47_KOGLER
    • 29727_48_Ferraz
    • 29727_49_Levent
    • 29727_50_TEKOC
    • 29727_51_Władyka
    • 29727_52_REGEV
    • 29727_53_Lad
    • 29727_55_56_NIA
    • 29727_56_55_KYR
    • 29727_57_BEES
    • 29727_58_BELENI
    • 29727_59_BITR
    • 29727_60_PUPPO
    • 29727_61_BLAZ
    • 29727_62_BOUN
    • 29727_63_LAZ
    • 29727_64_TRAP
    • 29727_65_VREKAJ
    • 29727_66_KOTS
    • 29727_67_XIDO
    • 29727_68_69_NOTI
    • 29727_69_68_MITSO
    • 29727_70_TRIA
    • 29727_71_ZHU
    • 29727_72_LUN
    • 29727_73_TRA
    • 29727_74_BER
    • 29727_75_SAR
    • 29727_77_Kil
    • 29727_78_79_KYR
    • 29727_79_78_AKA
    • 29727_80_BOU
    • 29727_81_KAL
    • 29727_82_ROT
    • 29727_83_GUY
    • 29727_84_JAMES
    • 29727_85_GIROS
    • 29727_86_DREN
    • 29727_87_GIOU
    • 29727_88_89_PRE
    • 29727_89_88_KAT
    • 29727_90_LAM
    • 29727_91_SAL
    • 29727_92_LAZ
    • 29727_93_BAS
    • 29727_94_KYR
    • 29727_95_KAR
    • 29727_96_97_LANG
    • 29727_97_97a DOH
    • 29727_98_96_PAP
    • 29727_99_NICO
    • 29727_100_101_FA
    • 29727_100_98_STA
    • 29727_101_100_TSA
    • 29727_102_GK
    • 29727_103_STA
    • 29727_104_105_HLI
    • 29727_105_104_KOY
    • 29727_106_FAB
    • 29727_107_108_POU
    • 29727_108_109_KAL
    • 29727_109_110_PAN
    • 29727_110_107_SHE
    • 29727_111_LOL
    • 29727_112_XAI
    • 29727_113_114_ROGL
    • 29727_114_113_SCH
    • 29727_115_116_KAR
    • 29727_116_115_GAB
    • 29727_117_GRI
    • 29727_118_SUH
    • 29727_119_DOM
    • 29727_120_SOL
    • 29727_121_VDO
    • 29727_122_VDOA
    • 29727_123_EGO
    • 29727_124_LAF
    • 29727_124B_DiaxSin
    • 29727_125_DROU
      • 2o kommatipdf
        • 29727_0_AProtKeim
        • 29727_0_eisLIAMPH
        • 29727_1_AGGEL
        • 29727_1a_RIG
        • 29727_2_KATS
        • 29727_2a_RIGIN
        • 29727_5_PLIAK
        • 29727_6_7_RIGIN
        • 29727_7_6_PREKA
        • 29727_8_METAL
        • 29727_9_LAMP
        • 29727_10_GAMB
        • 29727_11_Condi
        • 29727_12_STAUR
        • 29727_13_SERB
        • 29727_14_BOLLEN
        • 29727_15_RIG
        • 29727_16_AUG
        • 29727_17_KAPPA
        • 29727_18_DEOU
        • 29727_19_MORGAN
        • 29727_20_SOT
        • 29727_21_SOT
        • 29727_22_23_BLAX
        • 29727_23_22_PET
        • 29727_24_25_SERR
        • 29727_25_26_MOSCA
        • 29727_26_27_SCHMID
        • 29727_27_24_Hempel
        • 29727_28_GREC
        • 29727_29_STEF
        • 29727_30_MPAX
        • 29727_31_33_DAK
        • 29727_32_31_KAR
        • 29727_33_36_SARI
        • 29727_34_32_HORST
        • 29727_35_34_ALEX
        • 29727_36_35_KAB
        • 29727_37_LEON
        • 29727_38_Giros
        • 29727_39_TSIL
        • 29727_40_TSA
        • 29727_41_MPAI
        • 29727_42_43_HEINZE
        • 29727_43_42_Tekkoumlk
        • 29727_44_45_Rogl
        • 29727_45_44_FENN
        • 29727_46_DOKS
        • 29727_47_KOGLER
        • 29727_48_Ferraz
        • 29727_49_Levent
        • 29727_50_TEKOC
        • 29727_51_Władyka
        • 29727_52_REGEV
        • 29727_53_Lad
        • 29727_55_56_NIA
        • 29727_56_55_KYR
        • 29727_57_BEES
        • 29727_58_BELENI
        • 29727_59_BITR
        • 29727_60_PUPPO
        • 29727_61_BLAZ
        • 29727_62_BOUN
        • 29727_63_LAZ
        • 29727_64_TRAP
        • 29727_65_VREKAJ
        • 29727_66_KOTS
        • 29727_67_XIDO
        • 29727_68_69_NOTI
        • 29727_69_68_MITSO
        • 29727_70_TRIA
        • 29727_71_ZHU
        • 29727_72_LUN
        • 29727_73_TRA
        • 29727_74_BER
        • 29727_75_SAR
        • 29727_77_Kil
        • 29727_78_79_KYR
        • 29727_79_78_AKA
        • 29727_80_BOU
        • 29727_81_KAL
        • 29727_82_ROT
        • 29727_83_GUY
        • 29727_84_JAMES
        • 29727_85_GIROS
        • 29727_86_DREN
        • 29727_87_GIOU
        • 29727_88_89_PRE
        • 29727_89_88_KAT
        • 29727_90_LAM
        • 29727_91_SAL
        • 29727_92_LAZ
        • 29727_93_BAS
        • 29727_94_KYR
        • 29727_95_KAR
        • 29727_96_97_LANG
        • 29727_97_97a DOH
        • 29727_98_96_PAP
        • 29727_99_NICO
        • 29727_100_101_FA
        • 29727_100_98_STA
        • 29727_101_100_TSA
        • 29727_102_GK
        • 29727_103_STA
        • 29727_104_105_HLI
        • 29727_105_104_KOY
        • 29727_106_FAB
        • 29727_107_108_POU
        • 29727_108_109_KAL
        • 29727_109_110_PAN
        • 29727_110_107_SHE
        • 29727_111_LOL
        • 29727_112_XAI
        • 29727_113_114_ROGL
        • 29727_114_113_SCH
        • 29727_115_116_KAR
        • 29727_116_115_GAB
        • 29727_117_GRI
        • 29727_118_SUH
        • 29727_119_DOM
        • 29727_120_SOL
        • 29727_121_VDO
        • 29727_122_VDOA
        • 29727_123_EGO
        • 29727_124_LAF
        • 29727_124B_DiaxSin
        • 29727_125_DROU
          • PINAKES_Apdf
            • 29727_0_Protos_Pinakon
            • 29727_0eisLIAMPH_pin
            • 29727_1_AGG_pin
            • 29727_2_KATSAD_pin
            • 29727_5_PLIAK_pin
            • 29727_6_PREKA_pin
            • 29727_10_GAMB_pin
            • 29727_12_STAUR_pin
            • 29727_13_SEPM_pin
            • 29727_14_BOLLEN_pin
            • 29727_17_KAPPA_pin
            • 29727_18_DEOUD_pin
            • 29727_25_SERRIpin
            • 29727_26_PUPPO_pin
            • 29727_27_SCHMID_pin
            • 29727_29_STEF_pin
            • 29727_30_MPAXL_pin
            • 29727_31_KAR_pin
            • 29727_32_HORST_pin
            • 29727_34_ALEX_pin
            • 29727_35_KABB_pin
            • 29727_37_LEONpin
            • 29727_39_TSIL_pin
            • 29727_40_TSA_pin
            • 29727_41_MPAI_pin
            • 29727_43_HEINZE_pin
            • 29727_44_FENN_pin
            • 29727_46_DOCS_pin
            • 29727_47_KOGLERpin
            • 29727_50_TEKOCAKpin
            • 29727_56_NIARpin
            • 29727_60_PUPPOpin
            • 29727_63_LAZApin
            • 29727_65_VREKAJpin
            • 29727_66_KOTpin
            • 29727_67_XIDpin
            • 29727_68_MHTSpin
            • 29727_70_TRIANpin
            • 29727_73_TRAKpin
            • 29727_74_BERETIpin
            • 29727_79_KYRpin
            • 29727_82_ROTROFFpin
            • 29727_85_GIROSpin
            • 29727_87_GOUNpin
            • 29727_89_PREKpin
            • 29727_93_BASILpin
            • 29727_94_KYRpin
            • 29727_95_KARpin
            • 29727_99_NICOpin
            • 29727_101_FAKpin
            • 29727_102_GIZpin
            • 29727_103_STAI_pin
            • 29727_108_POYLpin
            • 29727_109_KALpin
            • 29727_110_PANpin
            • 29727_111_LOLpin
            • 29727_112_XAIRpin
            • 29727_113_SCHAUERpin
            • 29727_116_KARpin
            • 29727_118_SUHALpin
            • 29727_121_VDOVpin
            • 29727_124_LAFLIpin
              • PINAKES_Bpdf
                • 29727_0_Protos_Pinakon
                • 29727_0eisLIAMPH_pin
                • 29727_1_AGG_pin
                • 29727_2_KATSAD_pin
                • 29727_5_PLIAK_pin
                • 29727_6_PREKA_pin
                • 29727_10_GAMB_pin
                • 29727_12_STAUR_pin
                • 29727_13_SEPM_pin
                • 29727_14_BOLLEN_pin
                • 29727_17_KAPPA_pin
                • 29727_18_DEOUD_pin
                • 29727_25_SERRIpin
                • 29727_26_PUPPO_pin
                • 29727_27_SCHMID_pin
                • 29727_29_STEF_pin
                • 29727_30_MPAXL_pin
                • 29727_31_KAR_pin
                • 29727_32_HORST_pin
                • 29727_34_ALEX_pin
                • 29727_35_KABB_pin
                • 29727_37_LEONpin
                • 29727_39_TSIL_pin
                • 29727_40_TSA_pin
                • 29727_41_MPAI_pin
                • 29727_43_HEINZE_pin
                • 29727_44_FENN_pin
                • 29727_46_DOCS_pin
                • 29727_47_KOGLERpin
                • 29727_50_TEKOCAKpin
                • 29727_56_NIARpin
                • 29727_60_PUPPOpin
                • 29727_63_LAZApin
                • 29727_65_VREKAJpin
                • 29727_66_KOTpin
                • 29727_67_XIDpin
                • 29727_68_MHTSpin
                • 29727_70_TRIANpin
                • 29727_73_TRAKpin
                • 29727_74_BERETIpin
                • 29727_79_KYRpin
                • 29727_82_ROTROFFpin
                • 29727_85_GIROSpin
                • 29727_87_GOUNpin
                • 29727_89_PREKpin
                • 29727_93_BASILpin
                • 29727_94_KYRpin
                • 29727_95_KARpin
                • 29727_99_NICOpin
                • 29727_101_FAKpin
                • 29727_102_GIZpin
                • 29727_103_STAI_pin
                • 29727_108_POYLpin
                • 29727_109_KALpin
                • 29727_110_PANpin
                • 29727_111_LOLpin
                • 29727_112_XAIRpin
                • 29727_113_SCHAUERpin
                • 29727_116_KARpin
                • 29727_118_SUHALpin
                • 29727_121_VDOVpin
                • 29727_124_LAFLIpin