Θεωρητική Παρουσίαση & Πρακτική Εφαρμογή της Μεθόδου...

Θεωρητική Παρουσίαση & Πρακτική Εφαρμογή της Μεθόδου «Μετασχηματίζουσα Μά-θηση μέσω της Αισθητικής Εμπειρίας» για το θέμα του Σχολικού Εκφοβισμού

Δαβράζος Γρηγόριος Καθηγητής Πληροφορικής

[email protected]

Περίληψη

Στην παρούσα εργασία, θα παρουσιάσουμε την εφαρμογή ενός διδακτικού σεναρίου που βασίζεται στην αξιοποίηση της μεθόδου Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσω Αισθητικής Ε-μπειρίας. Η μέθοδος αυτή θα εφαρμοστεί για την προσέγγιση του θέματος του Σχολικού Εκφοβισμού.

Λέξεις - Kλειδιά: Μετασχηματίζουσα Μάθηση, Αισθητική Εμπειρία, Σχολικός Εκφοβισμός.

Εισαγωγή

Στη σύγχρονη εποχή αναζητούνται εναλλακτικοί τρόποι μάθησης που σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες και επικρατούσες μεθόδους θα οδηγήσουν τους μαθητευόμενους, ενήλικες ή μαθητές, σε αποτελεσματικότερη μάθηση.

Μια μέθοδος που πρόσφατα έχει εμφανιστεί και αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης είναι η αξιοποίηση διάφορων μορφών τέχνης (ζωγραφική, γλυπτική, θέατρο, λογοτεχνία, ποίηση, κινηματογράφος) στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι τέχνες αποτελούν την αφορμή για να προσεγγιστεί κριτικά και δημιουργικά από τον εκπαι-δευτή και τους εκπαιδευόμενους ένα συγκεκριμένο θέμα διδασκαλίας. Μπορούν να χρησι-μοποιηθούν είτε σε σχολικό εκπαιδευτικό πλαίσιο είτε σε πλαίσιο εκπαίδευσης ενηλίκων (Κόκκος, 2011α).

Αν και η εκπαιδευτική αξιοποίηση των τεχνών είναι μια σχετικά νέα διδακτική προσέγγιση εντούτοις έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον τόσο της επιστημονικής κοινότητας όσο και της εκπαιδευτικής που αναζητά τρόπους και μεθόδους να εμπλουτίσει τη φαρέτρα των διδα-κτικών της μεθόδων και τεχνικών. Στην Ελληνική βιβλιογραφία (Κόκκος, 2011β), έχουν εμ-φανιστεί αρκετές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις μέσω έργων τέχνης οι περισσότερες αξιοποι-ούν έργα ζωγραφικής, ποίησης θεατρικά και κινηματογραφικά

Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με το σχεδιασμό διδακτικής παρέμβασης διάρ-κειας δύο διδακτικών ωρών που θα βασίζεται στην αξιοποίηση έργων τέχνης (λογοτεχνι-κών, κινηματογραφικών, έργων ζωγραφικής ή γλυπτικής κ.ά.) στη δευτεροβάθμια εκπαί-δευση και πιο συγκεκριμένα σε τμήμα της Α’ Γυμνασίου ενός επαρχιακού Γυμνασίου της Δυτικής Ελλάδας.

Το αντικείμενο διδασκαλίας που επιλέξαμε είναι ο σχολικός εκφοβισμός, ένα φαινόμενο το οποίο έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια μεγάλες διαστάσεις στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Με την πρόοδο των ΤΠΕ το εν λόγω φαινόμενο δεν περιορίζεται στην αυλή του σχο-λείου αλλά απέκτησε και διαδικτυακή διάσταση.

2215

_____________________________________________________________________________________________ ISBN: 978-960-99435-7-4 Τα Πρακτικά του 2ου Συνεδρίου "Νέος Παιδαγωγός" Αθήνα, 23 & 24 Μαΐου 2015

Στοχοθεσία

Σαν διδακτικούς στόχους της παρέμβασης μας έχουμε ορίσει τους παρακάτω:

Οι μαθητές να μπορούν:

• Να αναγνωρίζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις του για όλους τους εμπλεκομένους (θύ-τη, θύμα, παρατηρητές).

• Να στοχαστούν πάνω στις δικές τους συμπεριφορές.

• Να καλλιεργήσουν εποικοδομητικές στρατηγικές αντιμετώπισης του φαινομένου.

Θεωρητική Παρουσίαση & Πρακτική Εφαρμογή της Μεθόδου «Μετασχηματίζουσα Μά-θηση μέσω της Αισθητικής Εμπειρίας»

1ο Στάδιο της Μεθόδου

Ο Σχολικός Εκφοβισμός έχει αποκτήσει σταδιακά επιδημικές διαστάσεις. Καθημερινά, όλο και περισσότεροι μαθητές στην Ελλάδα και τον κόσμο εμπλέκονται σε περιστατικά εκφοβι-σμού οποιασδήποτε μορφής είτε από την πλευρά του θύματος, είτε του θύτη, είτε του πα-ρατηρητή. Έρευνες έχουν δείξει ότι το φαινόμενο αυτό έχει δυσάρεστες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την υγεία τους, ψυχική και σωματική, καθώς και για την μετέπειτα εξέλιξή τους. Οι λόγοι αυτοί καθιστούν αναγκαία την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης από πλευράς των μαθητών πάνω στο συγκεκριμένο φαινόμενο.

Στο συγκεκριμένο σχολείο, που θα εφαρμοστεί η μέθοδος, παρουσιάζονται συχνά περιστα-τικά βίας ευτυχώς μεμονωμένα ενώ παρουσιάστηκαν και περιστατικά εκφοβισμού με α-φορμή τις μαθητικές εκλογές. Αυτό το γεγονός επιβάλλει διδακτικές ή και άλλες παρεμβά-σεις σχετικές με το θέμα του σχολικού εκφοβισμού.

Ειδικότερα, η μέθοδος εφαρμόστηκε σε 17 μαθητές Α’ Γυμνασίου (7 αγόρια και 10 κορί-τσια). Η Α’ Γυμνασίου επιλέχθηκε γιατί παρατηρήθηκε ότι στο συγκεκριμένο σχολείο πολλοί μαθητές της είχαν πέσει θύματα εκφοβισμού και εκβιαστικών συμπεριφορών ενώ υπάρ-χουν και 2 ή 3 μαθητές που αναπτύσσουν σιγά σιγά τέτοιου είδους συμπεριφορές.


Κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου της μεθόδου μοιράσαμε φύλλα στους μαθητές και τους ζητήσαμε να απαντήσουν ατομικώς και γραπτώς το ερώτημα «Τι σκέφτεστε για το θέ-μα του Σχολικού Εκφοβισμού;» Από την ανάλυση των κειμένων τους προκύπτει ότι οι μαθη-τές είχαν ακούσει για το συγκεκριμένο φαινόμενο και εξέφρασαν τις εμπειρίες τους από την σχολική πραγματικότητα που βιώνουν. Βέβαια, οι απόψεις τους είναι απόψεις ρηχού νοή-ματος και παρουσιάζουν έλλειμμα κριτικής σκέψης.

2216


Παραδείγματα:

Έκφραση Εμπειρίας: «Σκέφτομαι πως τα παιδιά του σχολείου τσακώνονται κάθε μέρα και μας φοβίζουν. Πηγαίνουν στη διευθύντρια και τους φωνάζει και αυτά δεν την ακούν και κάνουν ό,τι θέλουν. Και την άλλη μέρα τσακώνονται πάλι, φοβάμαι πως θα το ξανακά-νουν.»

Απόψεις Ρηχού Νοήματος: «Εγώ σκέφτομαι για το σχολικό εκφοβισμό ότι τσακώνονται παιδιά μεταξύ τους ή με το σώμα ή με τα λόγια. Το ίδιο είναι και τα δυο. Με τα λόγια σε πληγώνει ενώ όταν σε χτυπά σε πονάει.»

3ο Στάδιο της Μεθόδου (Διατύπωση Κριτικών Ερωτημάτων)

Το Υποθέμα που μας απασχόλησε είναι:

• Κίνητρα και Συνέπειες του Σχολικού Εκφοβισμού

Τα κριτικά ερωτήματα που θέσαμε για την προσέγγιση του θέματος είναι τα εξής:

• Γιατί οι μαθητές καταφεύγουν στην πρακτική του Εκφοβισμού;

• Γιατί ο Εκφοβισμός έχει δυσάρεστες συνέπειες για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη;

4ο Στάδιο της Μεθόδου: «Επιλογή Έργων Τέχνης»

Ίσως το πιο δύσκολο στάδιο της μεθόδου είναι η επιλογή κατάλληλων έργων τέχνης και τούτο γιατί η καλλιτεχνική δημιουργία είναι τεραστίων διαστάσεων γεγονός που καθιστά το συγκεκριμένο στάδιο εξαιρετικά χρονοβόρο. Σαν έργα τέχνης επιλέξαμε τα παρακάτω:

2217


Εικόνα 1.: «Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να κλαίει», 1861.Friedrich Edouard Meyerheim (1808-1878)

Εικόνα 2. «Η Συκοφαντία του Απελλή», Μποτιτσέλι.

Εικόνα 3 «Ο λιθοβολισμός του Αγίου Στεφάνου» (1603-04), Annibale Carracci –Ανίμπαλε Καράτσι

Οι παραπάνω πίνακες θεωρούμε ότι αναπαριστούν εικόνες που προσομοιάζουν σε είδη εκφοβισμού. Βέβαια ένας άλλος εκπαιδευτικός μπορεί να επέλεγε διαφορετικούς πίνακες. Ο πίνακας συσχέτισης των κριτικών ερωτημάτων με τα παραπάνω έργα τέχνης φαίνεται να είναι ο παρακάτω:

Έργα Τέχνης Κριτικά Ερωτήματα

Α Β

Friedrich Edouard Meyerheim (1808-1878), «Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να

Χ

2218


κλαίει», 1861.

«Η Συκοφαντία του Απελλή», Μποτιτσέλι Χ Χ

«Ο λιθοβολισμός του Αγίου Στεφάνου», (1603-04), Annibale Carracci – Ανίμπαλε

Καράτσι

Χ Χ

Πίνακας 1. Πίνακας Συσχέτισης Κριτικών Ερωτημάτων με τα Επιλεγμένα Έργα Τέχνης

Οι παραπάνω πίνακες επιδείχθηκαν διαδοχικά στους μαθητές οι οποίοι κλήθηκαν να επιλέ-ξουν ποιος τους αρέσει και θα ήθελαν να σχολιάσουν. Επέλεξαν τον τρίτο κατά σειρά πίνα-κα με τίτλο «Ο λιθοβολισμός του Αγίου Στεφάνου».


Για την επεξεργασία των έργων τέχνης χρησιμοποιήσαμε την τεχνική VisibleThinking (Κόκ-κος, 2011). Ο βασικός λόγος είναι ότι πρόκειται για μια οικονομική από άποψη διδακτικού χρόνου τεχνική και άρα προσφέρεται για εφαρμογή της μεθόδου σε σχολικά πλαίσια.

Ερωτήσεις VisibleThinking Τεχνική Μέγιστη Διάρκεια

Τι βλέπετε; Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια. 5 min

Τι θεωρείτε ότι συμβαίνει; Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια. 5 min

Τι παρατηρείς που σε κάνει να το λες αυτό;

Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια. 5 min

Τι σας κάνει να αναρωτιέστε; Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια 10 min

Ποιους προβληματισμούς σου προκαλεί;

Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια 10 min

Επαναφορά στα Κριτικά Ερώ-τημα

Καταιγισμός Ιδεών. Συζήτηση στην Ολομέλεια 20 min

Πίνακας 2: Πίνακας Κατανομής Διδακτικών Δραστηριοτήτων 5ου Σταδίου

Στον παραπάνω πίνακα φαίνεται ο αρχικός σχεδιασμός μας. Βέβαια, αυτός μεταβλήθηκε κατά την πρακτική εφαρμογή της μεθόδου. Συνολικά για την εφαρμογή της μεθόδου στο

2219


συγκεκριμένο τμήμα χρειαστήκαμε 60 λεπτά από τα οποία 20 λεπτά (10+10) διήρκεσαν το 2ο και το 6ο στάδιο της μεθόδου.

Οι μαθητές αναγνώρισαν το θρησκευτικό χαρακτήρα της ζωγραφικής λόγω της παρουσίας του Αγγέλου με το στεφάνι. Διαπίστωσαν ότι ο λιθοβολισμός ήταν μια συχνή πρακτική θα-νατώσεως εκείνη την εποχή. Ακούστηκαν οι απόψεις ότι οι παρατηρητές στο φόνο του Αγ. Στεφάνου είτε διαφωνούν αλλά φοβούνται, είτε συμφωνούν είτε ότι είναι οι ηθικοί αυ-τουργοί. Για τον Άγγελο ακούστηκαν οι απόψεις ότι τον προστατεύει, ότι θα τον πάρει στον Παράδεισο. Ενώ για τον Άγιο Στέφανο ακούστηκαν οι απόψεις ότι λάμπει λόγω αγιότητας. Οι μαθητές θεωρούν ότι οι λιθοβολιστές ένιωθαν απέχθεια και μίσος, ενώ οι υπόλοιποι πα-ρατηρητές χαρά που τον σκοτώνουν.

Για το πρώτο κριτικό ερώτημα ακούστηκαν οι απόψεις ότι οι μαθητές καταφεύγουν στην πρακτική του εκφοβισμού γιατί δεν έχουν άλλη λύση, γιατί έχουν έτσι μάθει από την οικο-γένεια, για να δείξουν την ανωτερότητά τους έναντι των άλλων, για να νιώσουν καλύτερα, επειδή έχουν ψυχολογικά προβλήματα, για να κερδίσουν οφέλη (ψήφος, χρήματα), θεω-ρούν ότι η βία είναι η μόνη λύση να έχουν οφέλη.

Για το δεύτερο κριτικό ερώτημα ακούστηκαν οι απόψεις ότι ο θύτης βιώνει ψυχολογικές συνέπειες ενώ το θύμα βιώνει κυρίως σωματικές συνέπειες. Για τους παρατηρητές ακού-στηκαν οι απόψεις ότι οι συνέπειες είναι κυρίως ο φόβος που τους προκαλεί ο θύτης, και ο κίνδυνος της δικαστικής εμπλοκής τους ως μάρτυρες. Ενώ αν οι παρατηρητές επενέβαιναν, ακούστηκαν οι απόψεις ότι μπορεί να δέχονταν και αυτοί δυσάρεστες συνέπειες ή μπορεί και να σταματούσαν τους θύτες.


Κατά τη διάρκεια του 6ου σταδίου της συγκεκριμένης μεθόδου ζητάμε από τον κάθε μαθη-τή τις απόψεις του για το σχολικό εκφοβισμό, όπως έκανε και προηγουμένως κατά το 1ο στάδιο της μεθόδου. Για να αποτιμήσουμε την επιτυχία της μεθόδου χρησιμοποιήσαμε την Κλίμακα Αποτίμησης Κριτικής Σκέψης (πρόγραμμα ARTiT).

Βέβαια οι μαθητές εξέφρασαν αρχικά απροθυμία να γράψουν ξανά ένα σύντομο κείμενο για το σχολικό εκφοβισμό. Πέντε από τους μαθητές είτε δεν επέστρεψαν τελικό κείμενο είτε το κείμενο τους αναφερόταν σε άσχετα θέματα. Η πλειοψηφία των κειμένων των μα-θητών (8) μπορούν να βαθμολογηθούν με 1 (δεν περιείχαν ενδείξεις κριτικής σκέψης, οι εκφραζόμενες ιδέες συνηθισμένες, οι εξεταζόμενες πλευρές ήταν λίγες). Τα κείμενα τεσσά-ρων μαθητών θα μπορούσαν να βαθμολογηθούν με 2 (προσέγγιση περισσότερων διαστά-σεων σε περιγραφικό όμως επίπεδο).

Συμπεράσματα

Η συγκεκριμένη μέθοδος φαίνεται ενδιαφέρουσα και πολλά υποσχόμενη στην εφαρμογή της σε σχολικά πλαίσια. Προσφέρει έναν τρόπο εξοικείωσης με τα έργα τέχνης ενώ παράλ-ληλα και μέσω αυτών προσεγγίζονται και σημαντικά κοινωνικά ζητήματα τα οποία απασχο-λούν το μαθητικό πληθυσμό στον οποίο απευθύνονται (π.χ. σχολικός εκφοβισμός στο συ-γκεκριμένο παράδειγμα). Από τη συγκεκριμένη εφαρμογή της μεθόδου μπορούμε να υπο-

2220


στηρίξουμε ότι υπηρέτησε τον σκοπό της για καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Βέβαια αυτό δεν αποτυπώθηκε στη συντριπτική πλειοψηφία των γραπτών κειμένων και ίσως να οφείλε-ται στη μικρή ηλικία των μαθητών (Α’ Γυμνασίου), στο κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν και το οποίο στερείται ερεθισμάτων για την καλλιέργεια της κριτι-κής σκέψης, στην έλλειψη επαρκών δεξιοτήτων γραπτής έκφρασης. Ίσως για μικρές ηλικίες (παιδιά Δημοτικού, Γυμνασίου και παιδιά σε πολιτισμικά στερημένα περιβάλλοντα) τα βή-ματα 2 και 6 της μεθόδου να πρέπει να μπορούν να αντικατασταθούν από εικαστικής έκ-φραση των απόψεων τους (ζωγραφική). Παρά τις δυσκολίες όμως θεωρούμε ότι η μέθοδος λειτούργησε σαν ένα ερέθισμα καλλιέργειας της κριτικής σκέψης μέσω της τέχνης και επί-τευξης των διδακτικών στόχων με καινοτόμο τρόπο.

Βιβλιογραφία

Κόκκος, Α. (2011α). Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία. Η Δια-μόρφωση μιας Μεθόδου. Στο Κόκκος Α. (2011) (επιμ.).Εκπαίδευση μέσα από τις Τέ-χνες. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Κόκκος, Α. (2011β) (επιμ.).Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες. Αθήνα: Μεταίχμιο.

2221


Θεωρητική Παρουσίαση & Πρακτική Εφαρμογή της Μεθόδου...

Documents

Transcript of Θεωρητική Παρουσίαση & Πρακτική Εφαρμογή της Μεθόδου...