ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠIΜΕλΗΤΗΡIΟ ΕλΜΔΑΣ: - ΤΜΗΜΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ

Συντονιστής: ΠαναΥιώτης Βενέρης, Πρόεδρος Τ.Ε.Ε. - Τμ. Δωδεκανήσου

Υπεύθυνος Υια το m. ΠΟ.: Γιώργος Καρυδάκης, προϊστόμενος 3ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων

Τίτλος: Ρόδος - Η πόλη εκτός των τειχών 1522 - 1947Αρχιτεκτονική - Πολεοδομία

ΣυΥΥραφείς:

Η έκδοση είναι αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας των μελών της Ομόδας Εργασίας, που συγκροτήθηκε

από το ΤΗ - Τμήμα Δωδεκανήσου και αποτελείται από τους αρχιτέκτονες μηχανικούς:

ΠαναΥιώτη Βενέρη, Πρόεδρο του Τ.Ε.Ε. - Τμήμα Δωδεκανήσου,

ΓιώρΥΟ Καρυδάκη, προϊστόμενο 3ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων,

Ειρήνη Διακοσταματίου

Βασιλική Ελευθερίου

Ευθύμιο Αναστασιάδη

Αικατερίνη Κακακιού

ΕυαΥΥελία Κακά

ΕυαΥΥελία Μουστόκη

Μαρία Τέττη και

Νικόλαο Οικονόμου, πολιτικό μηχανικό

ΦωΤΟΥραφίες: Ερίκος Χατζηνικήτας

t Κώστας Χατζηπέτρος

Αναδιπλούμενος χόρτης: Γραφείο Μελετών GeodataΔημήτρης Παρασός, αρχιτέκτων μηχανικός

Δέσποινα Μπρόκου, τοπογράφος μηχανικός

Εκδότης: τεχνικό Επιμελητήριο Ελ/όδας

Τμήμα Δωδεκανήσου

Ρόδος

Εmμε'λεια κειμένων: Γιώτα Καζόζη, υπεύθυνη Τμήματος Εκδόσεων Τ.Ε.Ε.

Emμέλεια έκδοσης: Γιώτα Καζόζη

Επίβλεψη έκδοσης: ΠαναΥιώτης Βενέρης, Πρόεδρος Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δωδεκανήοου

Βασιλική Ελευθερίου, Ευαγγελία Κακό, αρχιτέκτονες μηχανικοί, Q.E.

© 2005: Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλόδας - Τμήμα Δωδεκανήσου

ISBN: 960 - 88639 - Ο - 2

Ηλεκτρονική ΕπεξερΥασία

Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία: ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΧΗΜΑ & ΧΡΩΜΑ

Παραγωγική Μον6δα ΚΕ.Θ.Ε.Α.

Σορβόλου 24, 116 36 Μετς, Αθήνα

Τηλ.: 21 09246029e-mail scath@otenet.gr

Τα δικαιώματα της παρούσας έκδοσης ανήκουν στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλόδας - Τμήμα Δωδεκανήοου. Το βιβλίο εκδόθηκε με δαπόνη του Τ.Ε.Ε. Τμήμα Δωδεκανήσου σε 1.000 αντίτυπα. Απα­

γορεύεται η καθ' οιονδήποτε τρόπο ανατύπωση, καταχώριση σε σύστημα αποθήκευσης και επανόκτησης ή μετόδοσης μέρους ή του συνόλου του βιβλίου αυτού, ή η διασκευή σε CD-ROM, χωρίςτην lγγpαφη όδεια του εκδότη.

περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ προέδρου Τ.Ε.Ε. - Τμήμα Δωδεκανήσου 6

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Δημάρχου Ροδίων 7

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Υπουργείου Πολιτισμού 8

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - Πορεία στο χρόνο 11

Σύντομο ιστορικό της πόλης της Ρόδου (Π. Βενέρης) 13

πολεοδομική εξε'λιξη (π. Βενέρης) 21

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ - Η πόλη από το 1522 έως το 1912 39

Τα μαράσια - Οι εκτός των τειχών συνοικίες (ΕιΡ. ΔιακοσταματίΟυ) 41

Λαϊκά κτίρια στα μαράσια (Β. Ελευθερίου - Ευθ. Αναατασιάδης) 49

Νεοκλασικά αρχοντικά (Αικ. Κακακ/ού) 101

Οθωμανικά αρχοντικά (Ε. Κακά). 169

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ - Η πόλη από το 1912 έως το 1943 185

Οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα

(Ε. Κακά - Ε. Μουατάκη - Ν. Οικονόμου - Μ. Τέπη) 187

Α' περίοδος (1912 - 1923) 188

Β' περίοδος (1923 - 1936) ..............................••.......................... 190

Γ' περίοδος (1936 - 1943) 194

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ 322

ΓΛΩΣΣΑΡΙ 326

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 328

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΣΧΕΔΙΩΝ 330

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ 331

0δ6ς ΚιJp{Joυαζιι στο μοΡόσι της Μητρόπολης

0δ6ς Αγίων ΑνοΡΥύρων στο ομώνυμο μapάoι

Παρό τις αλλοιώσεις, που έχει επιφέρει η

οικοδομική δραστηριότητα των τελευταί­

ων χρόνων στην πόλη της Ρόδου, διατηρείται

ακόμη ο πολεοδομικός ιστός στα μαρόσια και

σώζονται αρκετά κτίρια του τέλους του 190υ

αιώνα και του αρχών του 200υ αιώνα χάρη

και στο χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέα,

από το ΥΠ.Πα. και το ΥΠΕΧΩΔΕ (εικ. 1,2).Άν και κανένα κτίσμα, μέσα στον πολεοδομι­

κό ιστό των μαρασιών, δεν μπορείνα θεωρη­

θεί προγενέστερο του τέλους του 180υ

αιώνα', μπορούμενα υποθέσουμεότι ο τύπος

της κατοικίας στα μαρόσια διαμοΡφώΟηκε

στα πρώτα χρόνια της οθωμανικής περιόδου

και διατηρήθηκε αναλλοίωτος με μικρές

παραλλαγέςμέχρι το τέλος του 190υ αιώνα. Η

πρώτη μορφή της λαϊκής κατοικίας ήταν το

απλό μονόχωρο κτίσμα. Σε εξελιγμένη μορφή

παρουσιάζει τυπολογική σχέση και προς τις

αγροικίες,που βρίσκοντανέξω από τους οικι­

στικούς πυρήνες, ορισμένες από τις οποίες

σώζονται μέχρι σήμερα'. Οι τελευταίες, που

χρονολογούνται από τον 170 αι. και εξής,

χαρακτηρίζονται από στοιχεία αμυντικής

αρχιτεκτονικής (ελάχιστα ανοίγματα στο ισό­

γειο, κυλινδρικός πυΡΥΙσκος - κλουβί) αλλά και

από μορφολογικά στοιχεία (χαρακτηριστικά

κυμάτια, σημαιοστάτης) της ιπποτικής αρχι­

τεκτονικής. Είναι πιθανόν επομένως να είχαν

ως πρότυπο τις ιπποτικές αγροικίες, που

είναι γνωστό από φιλολογικές πηγές ότι

υπήρχαν εκτός της τειχισμένης πόλης.

Τρεις ήταν οι κυριότεροι παρ6Υοντες που

καθόρισαν τον τύπο της κατοικίας και οφεί­

λονταν στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν

μετά την κατάληψη της Ρόδου από τους

οθωμανούς. Ο πρώτος ήταν το οικογενειακό

και κληρονομικό δίκαιο, όπως αυτό διαμορ­

φώθηκε κατά την οθωμανική περίοδο. Ο δεύ­

τερος ήταν η εκδίωξη των ελλήνων από τη

μεσαιωνική πόλη, η ανάγκη για άμεση εξα­

σφάλιση στέγης αλλά και ο θεσμός της προί-

1. Γνωστό aπό προφορική IJcιpTupIo. Το παλαιότερο ΚΤ(·

σμα. που χρoνoλoV[ITOI με βιβοl6τητα στο 1876,όπως σημειώνεται στο βοτσαλωτό δόπεδο της

αuλής. είναι το (τι .. της οδού Αγ. ΑνοργύΡων 270.2. Εκτ6ς από τouς «πίJρy0ιJ9 στα Tptόντσ txoυν κα/Ο·

Υροφι:I optσμlνες στην περιοχή β6Ρ(l(Ί από το μαρόσι

του ΑΥ. ΓιωpytOu.

~aϊf(d rdfUl δτα

:~

;.". "Υ'" ... ιι.ι-- 51

Αγροικία οτηv οδ6 ΚολοκοτΡώvη 13, κατεδαφίστηκε το 1979

κας, ώστε να εξασφαλιστούν οι κόρες κάθε

οικογένειας', που συνετέλεσσνστο Ο)(ηματι­

σμό και τη διατήρηοη μικρών ιδιοκτησιών. Η

διακριτικότητα, ώστε να μην προκαλείται

δυσφορ(α και δυσμένεια στον KaTOKTIjTIi,στη λαΊ'κή σρχιτεκτονική εκφράστηκε με κτ(­

ρισ περιορισμένου μεγέθους και λιτής μορ­

φιiς. Ο τρίτος παράγοντας ήταν η ανάγκη

για εξασφάλιση στοιχειώδους άμυνας. Ο

αμυντικός χαρακτήρας των ΚΤιΡ(ων στα

μαράσια δεν διερευνάται τόοο στην πολυ­

πλοκότητα του πολεοδομικού ιστού, όσο

στην εσωστρέφεια των κτισμάτων, που εξα­

σφαλιζόταν από τον ψηλό εξωτερικό

μαντρότοιχο και τα μικρά έως ανύπαρκτα

ανοίγματα προς τη δημόσια οδό'.

Το κυρίως κτ(σμα, το καλό σπιτι, επίμηκες

σε κάτοψη (μακρυνάρι), είχε μήκος 1Ο έως

12 μ. Το πλάτος του σπανίως ξεπερνούσε

τα 5 μ., όσο ήταν το μήκος της διαθέσιμης

ξυλε(ας που χρησιμοποιούνταν για την

κατασκευή της στέγης. Είχε προσανατολι­

σμό Ν - Α, ώστε να εξασφαλίζεται σωστός

φωτισμός'. Αντ(θετα από την αγροικία, που

για λειτουργικούς λόγους ε(χε κατά κανόνα

δύο ορόφους' (εικ. 3, 0)(. 1) το λαϊκό κτ(ριο

ήταν αρχικά ισόγειο με μεγάλο Ο)(ετικά

ύψο , 4 έως 5 μ. (Ο)(. 2α). Σε μια ενδιάμεση

φάαη υπερυψωνόταν ένα τμήμα του, όταν

προστέθηκε το ανώι για να καταλήξει διώ­

ροφο σε ολόκληρη ri σε μέρος μόνο της επι­

φάνειας του ισογε(ου (Ο)(. 2δ). Η πρόσβαση

προς τον όροφο γινόταν αρχικά εσωτερικά,

μέοω ξύλινης στενής σκάλας, και αργότερα

εξωτερικά, από πέτρινη κτιστή σκάλα, που

βρισκόταν στην αυλή.

Το κτίομα είχε αρχικά οριζόντιο δώμα ενώ

αργότερα στεγαζόταν από τετράρριχτη

συνήθως στέγη με κεραμίδια.

Τα δωμάτια παρατάσσονταν το ένα δίπλα

3. χρ. Παπαχριστοδούλου. Ιστορία της Ρόδου, Αθήνα

1994 (β' (KδoσIlI, σ. 505, κΟΙ r. ΜΙγα, Η λαϊκή κατοι­

κία της Δωδεκανήσου, ΑΟή"οI949. σ. 4.4. περίπτωση κτιρίου επί της οδού Λγ. Αναστασίας 85.

όπου κτίστηκε δωμ6Τ10.παΡοτηρητήρlο επάνω

από ΤΟν πυλιώνατης εισόδου. ενώ το σπίτι βρ(οκι:­

ταl στο βόΟος του οlκοπέδου.

5. Μία πληροφορία σΧΙ:Τικά με την ε(ασφάλιση

σωστού προσανατολισμού κατό ΤΗv έναρξη των

οικοδομικών εργασιών δίνεται στο Λ. Βρόντη, Παλιό

σπίTlα της Ρόδου. 1950.6. Εκτός από τις οuξημΙνες ανάγκες οε αποθηκευτι­

κούς χώρους, η δυνατότητα κυρίως για την επο­

πτεία της γύρω περιοχής επtβαλαν δύο στόΟμις

και πρόοβαση στο δώμα. Συχνά υπερυψώνεται και

lvo τμήμα του KTIprOU οε τρίτη στάΟμ'1.

στο άλλο-με ανεξάρτητη είσοδο προς την αυλή

(Ο)(. 3). Η είσοδος ήταν πάντα σε μια από τις

επιμήκεις πλευρές και τα παράθυρα ανοίγο­

νταν προς την αυλή (εικ. 6). Συχνά υπήρχαν

7. Θα μπορούοαμι: veι πούμε τι 'l μορφή συτή αποτε­

λεΙ εα/ιξη στο απλό, μονόχωρο κτίσμα που ήταν το

αγροτικό ροδίτικο σπίτι. Βλ. Α. Μouτσοπούλου. Ελλη­

νική παραδοσιακή αΡΧIΤ[ΚΤΟΥlκή . Δωδεκάνησο,

ΑΟήvo 1984, σ. 188.

δύο σειρές παραθύρων, από τα οποία αυτά της

επάνω σειράς ήταν μικρότερα και ouvriΘΩC;

τοξωτ . Το μεγαλύτερο δωμάτιο ήταν η σάλα,

ο xώpoc; υποδοχής, όπου υπήρχε ο σOuφ6ς ­ξύλινη κατασκευή υπερυψωμένη κατά δύο ή

τρεις βαθμίδες από το κυρίως δάπεδο - (εικ. 5).

6. ΌπΩC; στο κτίριο της οδού Αθ. Διάκου 50, από τα

πσλσl6τερα τυπολογικά σωζόμενο κτίριο.

α

σχ. 1

γ

Γ ΠΓ'-----.J ~

.,1 υ~..

r-\Γ

...........::::=J.---.--.

tJ--'~- - .........

~ ~

δ

ΑΥροικία στην οδό Κολοκοτρώνη 13. α: κάτοψη ισΟΥείου, β: κάτοψη 10υ ορόφου, Υ: τομή, δ: όψη

Κατά την κατασκευή δε των εσωτερικών επι­

χρισμάτων της σάλας γίνονταν τα σταμπωτά,

με τη βοήθεια εργαλείων - οδηγών, που χρησι­

μοποιούσαν για τις επαναλαμβανόμενες διακο­

σμήσεις (εικ. 7). Περιμετρικά στους τοίχους

υπήρχαν ξύλινα σκαλιστά ράφια, όπου τοποθε­

τούνταν πιάτα, γλυκά, <<λαγήνια» Κ.ά. Δίπλα

στη σάλα υπήρχαν η τραπεζαρία 9 και το υπνο­

δωμάτιο. Οι βοηθητικοί χώροι αναπτύσσονταν

στην αυλή, κυρίως για λόγους υγιεινής. Αρχικά

κτίζονταν απέναντι από το κυρίως σπίτι και

στη συνέχεια σε επαφή με αυτό, σχηματίζο­

ντας Γ. Ήταν ισόγειοι χώροι μικρού ύψους και

στεγάζονταν με δώμα.

Πρωταρχικό ρόλο στην οργάνωση του σπι­

τιού έπαιζε η αυλή (εικ. 9, 1Ο). Καταλάμβανε

μεγάλο μέρος της επιφάνειας του οικοπέδου

και φιλοξενούσε τις καθημερινές δραστηριό­

τητες σε όλη τη διάρκεια του έτους, λόγω

του καλού κλίματος που είχε η Ρόδος'Ο. Ήταν

ο πυρήνας της οικίας, βασικός κόμβος επι­

κοινωνίας" αλλά και πηγή φωτισμού και

9. Όταν το ανώι βρίσκεται επάνω από αυτήν, τότε η

τραπεζαρία έχει μικρότερο ύψος.

10. Για τη λειτουργία της αυλής βλ. D. L. Smith, Ρ. Rich, J.Morgan, (<Α study of the architecture of Lindo9>, Ekistics130 (1966), σ. 182-187.

11. Συχνά τα δωμάτια δεν επικοινωνούν μεταξύ τους

αλλά έχουν ανεξάρτητη είσοδο από την αυλή.

\Πρώιμο τυπολΟΥικά κτίσμα στην οδό ΒουλΥαροκτόνου 15, κατεδαφίστηκε το 1977 ο οουφά σε κατεδαφισμένο κτίριο

τη οδού ΒουλΥαροκτόνου 15α

αερισμού αυτής. Η αυλή καλυπτόταν κατά

το μεγαλύτερο μέρος με βοτσαλωτό δάπεδο,

χοχλάκι (εικ. 11). Μικρό τμήμα της παρέμενε

ακάλυπτο και διαμορφωνόταν σε κηπούλι,

όπου φυτεύονταν δένδρα ή λουλούδια. Λιθό­

κτιστη πεζούλα χώριζε την αυλή από το

κηπούλι. Λιθόκτιστες κολώνες ξεκινούσαν

από την πεζούλα, για να στηρίξουν τη μια

πλΕUρά της πέργκολας για κληματαριά. Η

άλλη της πλΕUρά στηριζόταν στην επιμήκη

πλΕUρά του σπιτιού, σε πέτρινες προεξοχές.

Σε πολλά σπίτια αντί πεζούλας υπήρχαν

αλτάνες. Στην αυλή υπήρχε απαραιτήτως

και το πηγάδι (φλετρό). Στον ψηλό μαντρό­

τοιχο, που απέκλειε την οπτική επικοινωνία

του ιδιωτικού από το δημόσιο χώρο, ανοιγό­

ταν ο πυλιώνας, η είσοδος προς την αυλή και

την οικία (εικ. 12, 14). Οι πυλιώνες αποτε­

λούσαν χαρακτηριστικά στοιχεία της λαϊκής

αρχιτεκτονικής, ήταν δε συχνά διακοσμημέ­

νοι. Ανάγλυφο γείσο, παραστάδες και τοξοει­

δές ανώφλι ήσαν τα συνηθέστερα μορφολο­

γικά στοιχεία.

Κύριο οικοδομικό υλικό ήταν ο πωρόλιθος'Ό

Το πάχος των τοίχων στα παλαιότερα παρα­

δείγματα, όπου δεν χρησιμοποιούνταν ασβέ­

στης στο συνδετικό κονίαμα, έφτανε έως και τα

75 εκ., αργότερα όμως, με τη χρήση του ασβέ­

στη, μειώθηκε.

Η εξωτερική επιφάνεια των τοίχων σπανίως

έμενε ανεπίχριστη, οπότε γινόταν αρμολόγημα

των λίθων, συνήθως όμως επιχριζόταν με

ασβεστοκονίαμα. Στο εσωτερικό των κτιρίων οι

επιφάνειες των τοίχων ήταν πάντοτε επιχρι­

σμένες.

Τα δάπεδα στρώνονταν με βοτσαλωτά.

Στους εξωτερικούς χώρους χρησιμοποιούνταν

βότσαλα μεγαλύτερων διαστάσεων, ενώ στους

εσωτερικούς μικρότερων διαστάσεων13

, σε σχέ­

δια περισσότερο περίτεχνα (εlκ. 13, 17, 18).Τα κουφώματα ήταν ξύλινα από ντόπια

12. Ο πωρόλιθος, Ευκολοκατέργαστος λίθος, χρησιμοποι­

ήθηκε από την αρχαιότητα ως οικοδομικό υλικό, μιας

και υπάρχει σε αφθονία στο νησί, ενώ δεν συναντώ­

νται αποθέσεις μαρμάρου ή άλλων κατάλληλων για

οικοδομική χρήση ασβεστόλιθων.

13. Τα βότσαλα τοποθετούνταν όρθια μέσα σε ένα κονία­

μα από κοκκινόχωμα και ασβέστη, όπου είχαν χαρα­

χθεί προηγουμένως τα σχέδια, και στη συνέχεια πιέ­

ζονταν με κατάλληλο εργαλείο, ώστε να δημιουργηθεί

μια ενιαία επ,φάνεια. Τα σχέδια αποδίδονταν με

βότσαλα διαφορετικού χρώματος, συνήθως μαύρου,

αλλά και κόκκινου ή πράσινου. Τα σχέδια που συνηθί­

ζονταν ήταν συμμετρικά πλουμιά, πλεξούδες, μαίαν­

δροι και ρόμβοι με παραστάσεις στο κέντρο ζώων,

πουλιών, ψαριών και λουλουδιών.

α

β

σχ.2

σχ.3

Σχηματική εξέλιξη του λαϊκού κτίσματος

Κατοικία στην οδό ΑΘανασίου Διάκου 39

Η αυλή της οικίας στην οδό Μητροπόλεως 9

Σταμπωτά στη σάλα οικίας στην οδό ΑΥίου /ωάννου

ξυλεία, μικρών κατά κανόνα διαστάσεων".

Από ξύλο επίσης ήταν και όλη η σταθερή επί­

πλωση του εσωτερικού, σοφάς, δουκλούνια

κ.λπ., τα οποία συχνά έφεραν περίτεχνες δια­

κοσμήσεις (εικ. 8).Η στέγαση των σπιτιών γινόταν με επίπε­

δα δώματα. Το δώμα είχε πάχος περίπου 30εκ. και από την κατασκευή του αποτελούσε

ένα θερμομονωτικό και αδιάβροχο στρώμα,

που προστάτευε αποτελεσματικά το σπίτι.

Στο κάτω μέρος τοποθετούνταν τα κορφά­

δια, που ήταν από κορμούς δένδρων χωρίς

να έχουν πολλές φορές ιδιαίτερη επεξεργα­

σία. Ήταν από τοπική ξυλεία ή από κατράνι,

που ερχόταν από την ανατολή. Επάνω από

αυτά τοποθετούνταν λεπτότερα ξύλα, οι

σχίζες (βέργες αγριελιάς ή κέδρου) ή καλά­

μια. Τα κενά ανάμεσα στις σχίζες καλύπτο­

νταν από κλάδους λυγαριάς ή φύλλα ροδο­

δάφνης και επάνω σε αυτά τοποθετούνταν

φύκια θάλασσας σε πάχος 5 έως 6 εκ. Τέλος

στρωνόταν κοκκινόχωμα και πάνω σε αυτό

αργιλώδες χώμα, η πατελιά'S. Γύρω από το

δώμα χτιζόταν στηθαίο, η κουμούλα, το

14. Συνήθεις διαστάσεις για παράθυρα 50 χ 60 ή 60χ75εκ.

15. Σχετικά με την κατασκευή του δώματος βλ. Γ.Μέγα,

6.π. σ. 8, καθώς και Α. Μουτσοπούλου, 6.π.

Δουκλούνι σε κατεδαφισμένο κτίριο

της οδού ΒουλΥαροκτόνου 15α

Η οικία με την αυλή στην οδό ΑΥίων ΑναΡΥύρων 35

Η αυλή οικίας στην οδό ΑΥ. ΑναΡΥύρων

Η αυλή της οικίας στην οδό ΑΥ. Αναστασίας 144

Ο πυλιώνας του κτιρίου στην οδό ΑΥίων ΑναΡΥύρων 52

Βοτσαλωτό δάπεδο, ΑΥ. ΑνάΡΥυροl

ΠυλιώΥας στηΥ οδό Κορβουαζιέ

,

Οδός Μητροπόλεως 58

Εκλεκτικιστικά μΟΡφολΟΥικά στοιχε{α στο κτίριο της οδού Μητροπ6λεως 33

Βοτσαλωτό δάπεδο, ΑΥ. /ωάννου 44

οποίο πολλές φορές επιχριζόταν με υδραυλι­

κό κονίαμα, κορασάνι ή οστρακιά'6.

Τα πρωιμότερα παραδείγματα από τα μαρα­

σιώτικα σπίτια δείχνουν ότι η απλή και λιτή

αισθητική της λαϊκής αρχιτεκτονικής στην πόλη

της Ρόδου βασιζόταν κυρίως στην πλαστικότη­

τα των όγκων, σαν σύνολο και στην υφή των

επιφανειών, με ανάγλυφα τα αναγκαία λειτουρ­

γικά στοιχεία, όπως ήταν οι υδρορρόες ή οι

καμινάδες. Οι ροδίτες έκτισαν τα σπίτια τους

συγχωνεύοντας τις τοπικές παραδόσεις, τις

επιδράσεις από τους ξένους πολιτισμούς και τις

ανάγκες της εποχής, πλάθοντας μορφές και

τύπους πρωτότυπους, πολυποίκιλλους αλλά

πάνω από όλα aνθρώπινoυς.

Από τις αρχές του 200υ αιώνα υπήρξαν επι­

δράσεις από το νεοκλασικισμό. Τα μεγάλα αρχο­

ντικά, που κτίζονταν σύμφωνα με το νέο ρεύμα,

δεν μπορεί παρά να αποτέλεσαν πρότυπο για

τα λαϊκά σπίτια των μαρασιών. Οι προσόψεις

των κτιρίων απέκτησαν διακοσμητικά στοιχεία,

κορνίζες στη στέγη και στα ανοίγματα των

όψεων, παραστάδες, κεραμοσκεπή στέγη κ.λπ.,

ενώ η οργάνωση του κτιρίου άλλαξε δομή (εικ.

15,16,19).Η επιλογή των κτιρίων που ακολουθεί βασί­

στηκε στο αρχειακό υλικό της ΥπηρεσίαςΝεότε­

ρων Μνημείων και Τεχνικώνέργων του ΥΠΠΟ'Ό

Κύριο κριτήριο για την επιλογή αυτή ήταν η

τυπολογική εξέλιξη του λαϊκού σπιτιού. Ωστό­

σο, επειδή ο αριθμός των επιλέξιμων κτιρίων

ήταν περιορισμένοςκαι μια αυστηρά τυπολογι­

κή ταξινόμηση τους δύσκολη'", η σειρά παρου­

σίασης ακολουθεί τη χωροθέτηση των κτιρίων

κατά περιοχή (μαράσι - οδός, βλ. αναδιπλούμε­

νο χάρτη).

16. Από το τρίψιμο των οστράκων δηλαδή, των κεραμικών

θραυσμάτων, προερχόταν το κεραμίδι που χρησιμο­

ποιείτο ως κύριο συστατικό του κονιάματος.

17. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πολεδομικού Γραφείου

Δήμου Ροδίων, τα χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα κτί­

ρια, εκτός των τειχών της μεσαιωνικής πόλης, ήταν

περίπου 300 έως την 31/12/99. Τα 170 έχουν χαρα­

κτηρισθεί από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και τα 130 από το

ΥΠ.Πα. Τα μισά περίπου από τα παραπάνω αφορούν

σε λαϊκά σπίτια. Είναι προφανές ότι ο αριθμός των

σωζόμενων κτιρίων αυτής της κατηγορίας είναι πολύ

μεγαλύτερος.

18. Μεταξύ του πρωιμότερου, τυπολογικά και μορφολογι­

κά, κτιρίου (Αθ. Διάκου 50) και του νεότερου (Δηλμπε­

ράκη 65-67), κάθε ένα από τα υπόλοιπα επιλεγμένα

κτίρια αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση ως προς το

βαθμό συνδυασμού τυπολογικών και μορφολογικών

χαρακτηριστικών των δύο παραπάνω.

Οδός Αγίας Αναστασίας 144

1-. Οιρα οδού Πξτedfu- Γιa~ούeου 10ΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΟΥ ΓΕΩΡΓιΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Τέως Γεν. Διοικ. Δωδ/σου 16955/955/1948(27/19-6-49)

J1. ποτελεί ένα από τα πρωιμότερα δείγματα

l' λαϊκών μαρασιώτικων σπιτιών που σώζο­

νται. Το κτίριο σε κάτοψη έχει σχήμα Γ και κατα­

λαμβάνει τη βορειοανατολικήγωνία ενός μεγά­

λου οικοπέδου με κήπο στη νότια πλευρά του.

Σήμερα σώζεται ακατοίκητο και σε κακή κατά­

σταση, το κτίσμα με την μικρή αυλή που περι­

βάλλεται ανατολικάκαι νότια από αυτό (εικ. 20,21). Το μεγαλύτερο σκε'λος του περιγράμματος

του κτιρίου, που αποτέλεσε μάλλον και τον

αρχικό πυρήνα του, διατάσσεται με τη στενή

πλευρά στο δημόσιο δρόμο, στη διεύθυνση Β ­Ν. Το κτισμα, κατά το μεγαλύτερο τμήμα του,

είναι ισόγειο, με δύο δωμάτια σε όραρσ (ανώι),

το ένα από τα οποία βρίσκεται στη βόρεια

πλευρά του, σε επαφή με το δρόμο.

Η είσοδος από το δημόσιο χώρο αλλά και η

επικοινωνία των εσωτερικών χώρων γινόταν

μέσω της αυλής. Η πρόσβαση προς τα δωμάτια

του οράρου εξασφαλιζόταν με ξύλινες εσωτερι­

κές σκάλες. Τόσο το ισόγειο όσο και τα διώροφα

τμήματα στεγάζονται με επίπεδα δώματα.

Όλα τα ανοίγματα στρέφονται προς την αυλή,

ενώ διαφορές, που παρατηρούνται στη διάτα­

ξη των ανοιγμάτων στη δυτική όψη του κτιρίου

υποδηλώνουν τις διαδοχικές φάσεις κατασκευ­

ής του (σχ. 4). Η ποικιλία στα σχέδια και τα

υλικά κατασκευής των κουφωμάτων αρείλεται

κυρίως σε μΙKρoσuντηρήσεις, που γίνονταν σε

διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Η αυλή ήταν στρωμένη με βοτσαλωτό

(χοχλάκι) και στη νοτιοδυτική γωνία της σώζε­

ται η στέρνα (φλετρό), σε άμεση σχέση με τους

βοηθητικούς χώρους, που βρίσκονταν στο

νότιο τμήμα του κτιρίου.

Το κτίριο, όπως παρατηρείται σε όλα τα ανά­

λογα κτίσματα, στερείται ιδιαίτερων μορφολο­

γικών στοιχείων. Ωστόσο, τα μικρά παράθυρα,

που ανοίγονται στο υπερυψωμένο τμήμα του

ισογείου και μια σειρά από φουρούσια για τη

στήριξη της πέργκολας στην αυλή δίνουν ένα

διακριτικό αλλά ενδιαφέρον μορφολογικό απο­

τε'λεσμα.

Ι Ι11Ι 11Ι Ι Ι m m

11 Ι Ι

σχ.4 Π. Γιαλούρου 10, δυτική 6ψη

2. OzriA οδού JtBava6iov J1zdfov 39ΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΟΥ ΝIΚΟλ/ΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Υπ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/40894/2632/3-11-86,

(ΦΕΚ 821fΓB/26-11-86)

ΤΟ κτίριο είναι επίμηκες σε κάτοψη με διεύ­

θυνση Β - Ν και δεν βρίσκεται σε επαφή με

το δημόσιο δρόμο. Πρόκειται για δύο κτίσμα­

τα, που κτίστηκαν σε διαφορετικές χρονικές

περιόδους (εικ. 22, 23, aχ. 5). Το παλαιότερο

ανήκει στον τύπο του λαϊκού μαρασιώτικου

σπιτιού, ισόγειο με ανώι και επίπεδη στέγη.

Ξύλινη σκάλα συνδέει εσωτερικά το ισόγειο με

το δωμάτιο του ορόφου. Νότια και σε επαφή

με αυτό κτίστηκε, το 1912, το δεύτερο κτίσμα,

που είναι λαϊκό με νεοκλασικίζοντα στοιχεία.

Είναι ισόγειο και στεγάζεται με δίρριχτη κερα­

μοσκεπή.

Στην αυλή, που είναι στρωμένη με βοτσα­

λωτό, υπάρχει πηγάδι και στο βόρειο τμήμα

του οικοπέδου κηπούλι.

Τα μορφολογικά στοιχεία στην όψη είναι

ανάλογα της εποχής κατασκευής κάθε KΤ~

σματος. Το παλαιότερο στερείται διακοσμητι­

κών στοιχείων, ενώ στο μεταγενέστερο, τα

συμμετρικά διατεταγμένα ανοίγματα τονίζο­

νται με προεξέχοντα πλαίσια και διακοσμητι­

κές κορνίζες. Γείσο με απλό κυμάτιο στέφει το

μέτωπο της όψης κάτω από τη στέγη.

Το κτίριο, ιδιοκτησίας Μ. Καίκη, σήμερα

είναι ακατοίκητο και σε κακή κατάσταση.

66 ?αϊι<Α mpIQ ~τα ιι1aI,Mια

σχ. 5

aaaaα 11Ι 11Ι 11Ι!ΙΙ1ΙΙ 11Ι 11ΙalllΩΙΙΙ

/',/

Αθ. Διάκου 39, δυτική όψη

-~:==ι;"2-:3ο

3. Ozrίa οbού !fθaνaδίoυ J1z*ov 50ΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗργΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Τέως Γεν. Διοικ. Δωδ/σου 16955/955/1948(27/19-6-49)

-1.ποτελεί ίσως το πρωιμότερο δείγμα λαϊ­

κού μαρασιώτικου σπιτιού που σώζεται.

Τ κτίριο είναι επίμηκες σε κάτοψη (μακρυνά­

ρι) και διατάσσεται με τη στενή πλευρά στο

δημόσιο δρόμο στη διεύθυνση Β - Ν έχοντας

στα δυτικά του την αυλή και το κηπούλι. Είναι

ισόγειο και στεγάζεται με δώμα (εικ. 24, aχ. 6).Η αυλή είναι τελείως απομονωμένη από το

δημόσιο χώρο με ψηλό μαντρότοιχο, στον

οποίο ανοίγεται εντυπωσιακός πυλιώνας

(εικ. 25). Το βόρειο τμήμα του κτίσματος

καταλαμβάνει η σάλα, όπου υπάρχει ξύλινος

σοφάς. Στο μέσον βρίσκεται η τραπεζαρία,

που επικοινωνεί με ξύλινη σκάλα με πατάρι,

ενώ στο νότιο τμήμα βρίσκονται οι βοηθητι­

κοίχώροι.

Το ανατολικό τμήμα του ελεύθερου χώρου,

που αποτελούσε την αυλή, σε επαφή με το

κτίριο, είναι στρωμένο με βοτσαλωτό ενώ

στο υπόλοιπο αναπτύσσεται το κηπούλι με

τη στέρνα και το πηγάδι.

Και εδώ όλα τα ανοίγματα στρέφονται

προς την αυλή. Τα κύρια κοσμούνται με

περιμετρικές κορνίζες, που καταλήγουν στο

επάνω μέρος σε τόξα αραβικού τύπου ενώ

μια δεύτερη σειρά μικρότερων παραθύρων

ανοίγεται πιο ψηλά (στην όψη) επάνω από

τα κύρια ανοίγματα.

Το στιβαρό αισθητικό αποτέλεσμα, που

δίνει ο ενιαίος (καθαρός) όγκος του κτιρίου

και το αδιάσπαστο μέτωπο της όψης δια­

σκεδάζονται με το ρυθμό των ανοιγμάτων

και το λιτό τους διάκοσμο.

Το κτίριο ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού

και έχει συντηρηθεί με την επίβλεψη της 3ης

Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων.

11U

Ι

Γ-~Ι Ιι .ι Ιι .

t·_·_·_·_·_·_·_·L.~

Ι

ο

ΑΘ. Διάκου 50, α: κάτοψη ισΟΥείου, β: δυτική όψη

οο ο

'-'-. -J>-'- .--- .--. .

β

σχ.6

4. Dtriα οbού ιi1uτeΟ1[όflξ~ 14f/ΜΑΡΑΣΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Τέως Γεν. Διοικ. Δωδ/σου 16955/955/1948(27/19-6-49)

Στη γωνία των οδών Μητροπόλεως και

Εκπαιδευτικών βρίσκεται η οικία ιδιοκτη­

σίας Α. Πολεμικού. Πρόκειται για δύο κτίρια,

που κτίστηκαν σε διαφορετικές χρονικές

περιόδους. Το παλαιότερο, κτισμένο στα

1. Δεν πρόκειται για τον κύριο οδικό άξονα της Μητρο­

πόλεως αλλά για πάροδο αυτής. ΟΙ λατινικοί χαρα­

κτήρες, που συναντώνται συχνά στην αρίθμηση

των κτιρίων, παραμένουν από την εποχή της ιτα­

λοκρατίας.

τέλη του 190υ αιώνα, ανήκει στο τύπο του

λαϊκού μαρασιώτικου σπιτιού (μακρυνάρι)

ενώ το νεότερο νεοκλασικό σπίτι κτίστηκε

στις αρχές του 200υ αιώνα, σε επαφή με το

προηγούμενο (εικ. 26, 27).Το παλαιότερο κτίσμα είναι ισόγειο και έχει

πρόσβαση μέσω της αυλής από την οδό

Μητροπόλεως. Εξυπηρετεί βοηθητικές λει­

τουργίες και θα πρέπει να στεγαζόταν με

δώμα, που σήμερα έχει αντικατασταθεί με

μονόρριχτη καραμοσκεπή στέγη. Χωρίς μορ­

φολογικό διάκοσμο, έχει ξύλινες ταμπλαδω­

τές πόρτες και παράθυρα.

Το νεοκλασικό κτίριο, που καταλαμβάνει

τη βορειοδυτική γωνία του οικοπέδου,

δεσπόζει και στις δύο οδούς και έχει άμεση

πρόσβαση από την οδό Μητροπόλεως. Ένα

τμήμα του είναι ισόγειο, στεγασμένο με επί­

πεδη στέγη (πλάκα οπλισμένου σκυροδέμα­

τος) ενώ το υπόλοιπο είναι διώροφο με

τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη.

Η όψη του κτιρίου προς την οδό Μητρο­

πόλεως, που ήταν και η κύρια όψη του2,

είναι ιδιαίτερα προσεγμένη. Γωνιακές παρα­

στάδες, που δίνουν την εντύπωση λαξευμέ­

νων ισόδομων λίθων, φτάνουν έως το ύψος

2. Την επο ή που κτίστηκε το κτίριο, στη θέση της σημε­

ρινής πλατείας Βρούχου υπήρχαν κήποι και το κτίριο

ειχε πρόσβαση μόνο από την οδό Μητροπόλεως.

του μεσοπατώματος, όπου υπάρχει οριζό­

ντια κορνίζα με ανάγλυφα κυμάτια. Παρό­

μοια κορνίζα υπάρχει και στο ύψος της στέ­

ψης του ορόφου, κάτω από τη στέγη.

Η εντύπωση της στιβαρότητας του ισογεί­

ου ενισχύεται από πεσσούς, παρόμοιους

μορφολογικά με τις γωνιακές παραστάδες,

εκατέρωθεν της εσοχής της κύριας εισόδου.

Η πόρτα είναι ξύλινη με τοξωτό υπέρθυρο

και μεταλλικό προστατευτικό κιγκλίδωμα

στα τμήματα που έχουν τζάμι. Η όψη προς

την οδό Εκπαιδευτικών είναι λιτή με τονισμέ­

να περιγράμματα στα παράθυρα και γείσο

σε αυτά του ισογείου. Τα παράθυρα έχουν

τα χαρακτηριστικά περσιδωτά σκούρα που

συναντώνται στα περισσότερα μαρασιώτικα

σπίτια.

Το κτίριο διατηρείται σήμερα σε άριστη

κατάσταση.

5. Οιρα οδού ιf1uτeΟ1lό(lε.ω~ 60ΜΑΡΑΣΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗργΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Υπ.πσ/Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/3054/5181 5/17-1 0­95, (ΦΕΚ 946/Β/16-11-95)

/: πί της οδού Μητροπόλεως60 βρίσκεται η

ι:::;, οικία ιδιοκτησίας π. Αθανασόπουλου. πρό­κειται για ένα αστικό σπίτι των αρχών του

200υ αιώνα (εικ. 28). Τόσο ως προς την οργά­

νωση των εσωτερικών χώρων, όσο και ως

προς τα μορφολογικά στοιχεία της κύριας

όψης, κατατάσσεται στην κατηγορία των νεο­

κλασικών.

Είναι διώροφο με ορθογωνική κάτοψη και

στεγάζεται με τετράρριχτη κεραμοσκεπή

στέγη. Τα δωμάτια διατάσσονται συμμετρικά

εκατέρωθεν του κεντρικού διαδρόμου ενώ

ξύλινη σκάλα συνδέει εσωτερικά τους δύο ορό­

φους μεταξύ τους (σχ. 7).Στο πίσω μέρος του κτιρίου, στο δυτικό

τμήμα του οικοπέδου, υπάρχει αυλή, στην

οποία έχουν κτιστεί νεότερες προσθήκες για

την εξυπηρέτηση βοηθητικών λειτουργιών

(μαγειρείο, φούρνος, αποθήκη). Το κηπούλι,

σχετικά μεγάλης έκτασης, διαχωρίζεται από

την αυλή με πεζούλα και πεσσίσκους.

Ο μορφολογικός διάκοσμος στην πρόσοψη

του κτιρίου είναι ιδιαίτερα επιμελημένος (σχ.

8). Κατακόρυφες παραστάδες χωρίζουν την

όψη σε τρία μέρη, από τα οποία το μεσαίο

αντιστοιχεί στην είσοδο. Η πόρτα της εισόδου

είναι ξύλινη ταμπλαδωτή με τοξωτό φεγγίτη

και προστατευτικό μεταλλικό κιγκλίδωμα, στο

οποίο αναγράφεται η χρονολογία ανέγερσης

(1899). προεξέχοντα πλαίσια με τοξωτό κυμά­

τιο στη στέψη περιγράφουν τα παράθυρα,

ενώ δύο οριζόντιες ταινίες με ανάγλυφα κυμά­

τια, στο ύψος του μεσοπατώματος και κάτω

από τη στέγη, συμπληρώνουν τον πλαστικό

διάκοσμο της πρόσοψης.

Το κτίριο συντηρήθηκε πρόσφατα και διατη­

ρείται σε πολύ καλή κατάσταση.

72 f/,,]cιi mp'IJ. στα. ~αpιiιιlα.

ΙD

11D D

β

α

\

\

\

,

,--.. 'ΙΙ

Ι

Ι

ο ,

~=---==----==----==--=τ-,=---=---==---"--l1

\ι

ι

ι

ι

ι

ι

ι

ι

ι

Ι

11---------1Ι

Ι ~r:--:--, .b

lο---α::ΞΞ.:~)::::G~

ι

Ι

ι

ι

~

οχ. 8 . Μητροπόλεως60, α: πρόσοψη, β: δυτική όψη

οχ. 7 Μητροπόλεως 60, κάτοψη ισΟΥείου

Μητροπόλεως 61, α: κάτοψη ορόφου, β: κάτοψη ισΟΥείου

β

α

σχ.9

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.ΠΩ./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/263/5337/21-2-85,

(ΦΕΚ 126/Β/8- 3-85)

C πί της οδού Μητροπόλεως 61 βρίσκεται η

c:., οικία ιδιοκτησίας Α. Κοκκίδου. Πρόκειταιγια αντιπροσωπευτικό δείγμα μαρασιώτικου

σπιτιού με νεοκλασικά στοιχεία. Το κτίριο σε

σχήμα Γ, αποτελείται από το κύριο κτίσμα

που είναι διώροφο, με διεύθυνση Α-Δ. με τη

στενή πλευρά σε επαφή με το δρόμο και ένα

τμήμα ισόγειο στην ανατολική πλευρά του

οικοπέδου (σχ. 9-10, εικ. 29). Το ισόγειο, που

εξυπηρετεί βοηθητικές λειτουργίες, στεγάζε­

ται με δώμα ενώ το διώροφο με τετράρριχτη

κεραμοσκεπή στέγη.

Η κύρια είσοδος του σπιτιού γίνεται από την

αυλή. Στον ψηλό μαντρότοιχο, που την περι­

βάλλει και την απομονώνει από το δρόμο,

ανοίγεται εντυπωσιακός πυλιώνας. Μια δευ­

τερεύουσα σε σημασία είσοδος, ίσως από

μεταγενέστερη μετατροπή παραθύρου, εξα­

σφαλίζει την άμεση πρόσβαση του κτιρίου

προς το δρόμο.

Η αυλή είναι στρωμένη με βοτσαλωτό

(χοχλάκι) σε διακοσμητικό αστεροειδή σχημα­

τισμό ενώ το κηπούλι δίπλα σε αυτήν κατα­

λαμβάνει σημαντικό μέρος του οικοπέδου.

Ο λιτός μορφολογικός διάκοσμος του κτιρίου

περιορίζεται σε οριζόντια διακοσμητική ταινία

με κυμάτιο και γεισίποδες κάτω από τη στέγη.

Τα σκούρα των παραθύρων του ισογείου είναι

ξύλινα ταμπλαδωτά ενώ του ορόφου έχουν

περσίδες γερμανικού τύπου.

Το κτίριο διατηρείται σε πολύ καλή κατά­

σταση.

6. Οιρα οδού )fuτeΟ7[ό(l~ωι; 6iΜΑΡΑΣΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ

-

α

ιΙ

~

J Ι.

- ~~

π Ι]1:]1:]

J3 := ~

γ

β

δ

Ι Ι Ι Ι11 11 11 11

~~ mm ο

11100

Ω.ς! ·6== ==

Ι11

Ι-Jj1

11 ΙΙ 11 J[ t-

;==

r-

...ι

;== mw m= =

m00

σχ.10 Μητροπόλεως61, α: δυτική όψη, β: Οψοτομή Α-Ν, Υ: νότια όψη, δ: Οψοτομή ΒΒ'

432

ΠIΠD

Μητροπόλεως 6], α: δυτική όψη, β:κάτοψη

α

σχ.11

β

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.Πο.ιΥ.Α.ΔIΜΠ/Γ/3054/51815/17-10-95,(ΦΕΚ946/Β/16-11-95)

r. Οιρα οδού Jt1uτeοπό(lε,1Ος 63ΜΑΡΑΣΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ

C πί της οδού Μητροπόλεως 63 βρίσκεται η

e:;., οικία ιδιοκτησίας Β. Παπαβασιλείου. Πρό­κειται για ένα αστικό σπίτι των αρχών του

200υ αιώνα. Τόσο ως προς την οργάνωση

των εσωτερικών χώρων, όσο και ως προς τα

μορφολογικά στοιχεία της κύριας όψης κατα­

τάσσεται στην κατηγορία των νεοκλασικών

(σχ. 11, εικ. 30).Είναι ισόγειο με ορθογωνlκή κάτοψη, υπερυ­

ψωμένο κατά τρία σκαλοπάτια ως προς το

δρόμο και ημιυπόγειο. Στεγάζεται με τετράρρι­

χτη κεραμοσκεπή στέγη με στηθαίο.

Κτισμένο στο κέντρο του οικοπέδου, το κτί­

ριο έχει μικρή αυλή προς το δρόμο με χαμηλό

μαντρότοιχο και μεταλλικό κιγκλίδωμα. Μια

δεύτερη αυλή, μεγαλύτερη, βρίσκεται στο

πίσω μέρος του σπιτιού και περιβάλλεται από

ψηλό μαντρότοιχο.

Τα δωμάτια διατάσσονται συμμετρικά εκα­

τέρωθεν του κεντρι κού διαδρόμου ενώ στενή

ξύλινη σκάλα συνδέει εσωτερικά τους δύο ορό­

φους μεταξύ τους. Μια εξωτερική πέτρινη

σκάλα, που υπάρχει στην πίσω αυλή, είναι

μάλλον μεταγενέστερη προσθήκη.

Ο μορφολογικός διάκοσμος περιορίζεται

στην πρόσοψη του κτιρίου. Κατακόρυφες

παραστάδες χωρι'ζουν την όψη σε τρία μέρη,

από τα οποία το μεσαίο, που αντιστοιχεί στην

είσοδο, τονίζεται ιδιαίτερα με κυκλικό τύμπα­

νο, που διακόπτει το οριζόντιο στηθαίο. προ­

εξέχοντα πλαίσια, με κυμάτιο στη στέψη,

περιγράφουν τα παράθυρα ενώ οριζόντιο

ανάγλυφο κυμάτιο περιτρέχει την όψη κάτω

από το στηθαίο της στέγης.

Η πόρτα της εισόδου είναι ξύλινη ταμπλαδω­

τή, με φεγγίτη και προστατευτικό μεταλλικό

κιγκλίδωμα με γεωμετρικά σχέδια ενώ τα κου­

φώματα των παραθύρων είναι περσιδωτά.

Το κτίριο διατηρείται σε πολύ καλή κατά­

σταση.

{αϊ,,'; ""'eιιt 61ιt ,Ι .l,Iaeιt6Iιt 77

8. Olria o~oύ Jf1uτeΟ1lό?ξ~ 9JιΜΑΡΑΣΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗ.Σ Φ.Ε.Κ.:

Υπ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/3054/5181 5/17-10-95,(ΦΕΚ946/Β/16-11-95)

C πί της οδού Μητροπόλεως 94 βρίσκεται η

ι:;, οικία ιδιοκτησίας Χ. πράντη. Πρόκειται γιαένα αστικό σπίτι, με πιθανή χρονολογία κατα­

σκευής το 1929, σύμφωνα με την ένδειξη στο

βοτσαλωτό της αυλής. Τόσο ως προς την οργά­

νωση των εσωτερικών χώρων, όσο και ως προς

τα μορφολογικά στοιχεία της κύριας όψης,

κατατάσσεται στην κατηγορία των νεοκλασι­

κών (εlκ. 31).Το κτίριο είναι κτισμένο σε υποχώρηση ως

προς τη ρυμοτομική γραμμή. Η μικρή αυλή, που

δημιουργείται στην πρόσοψή του, περιβάλλεται

από χαμηλό μαντρότοιχο με μεταλλικό κιγκλί-

δωμα και είναι στρωμένη με βοτσαλωτό.

Είναι ισόγειο, υπερυψωμένο ως προς το επί­

πεδο του δρόμου με ορθογωνική κάτοψη, όπου

τα δωμάτια διατάσσονται συμμετρικά εκατέ­

ρωθεν του κεντρικού διαδρόμου.

Στεγάζεται με τετράρριχτη κεραμοσκεπή

στέγη, που περιβάλλεται από χαμηλό στηθαίο.

Η πρόσοψη είναι απολύτως συμμετρικά δια­

μορφωμένη ως προς έναν κεντρικό άξονα συμ­

μετρίας. ΤΟ μεσαίο τμήμα της πρόσοψης, που

αντιστοιχεί στην είσοδο, τονίζεται ιδιαίτερα με

υποχώρηση του μετώπου του κτιρίου και

αετωματική απόληξη.

Προεξέχοντα πλαίσια, με κυμάτιο στη στέψη,

περιγράφουν τα παράθυρα, ενώ οριζόντιο

γείσο με φουρούσια περιτρέχει την όψη, κάτω

από το στηθαίο της στέγης.

Η πόρτα της εισόδου είναι ξύλινη ταμπλαδω­

τή με φεγγίτη και προστατευτικό μεταλλικό

κιγκλίδωμα με γεωμετρικά σχέδια ενώ τα κου­

φώματα των παραθύρων είναι περσιδωτά γαλ­

λικού τύπου.

Το κτίριο, που διατηρείται σε πολύ καλή

κατάσταση, βρίσκεται σε άμεση σχέση και με το

γειτονικό κτίριο στον αριθμό 96 της οδού

Μητροπόλεως (εικ. 32).

...........--_...­............................ -_......... - .... -

. ,------­Ι, _._"

f,

...................... -

:====-- --

:ι ..

78 lnicιi ι:τipιa 6ΤΙ! ιt1npMIn

9. Οιρα οδού Jfquι~ Jfva(JrMia~ 85ΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/2340/46815/1-9-94,

(ΦΕΚ 827/Β/13-1-94 & 759/Β/1 0-1 0-94)

Pf λ Μ τ Α '.) r. Η t ~ λ τ tC"

:Ν8ιΙ8 ~pr06ί:iIu.ι..n... 1 : _~ 0('

.ι..

λ -----

d,".

------------~--,ΙΙΙΙΙι

Ι

·1

B~----~z""/

~π. feιτrn ..

ι ..···Ι·

:... 12 .

άIID . i:

····1··:: •.

r Α

./~

EJ

ΕλλΗΝl1Φ-1 [,Η..ι.ιΙΙ?,,1 ίΑ

Yl10YPίE:O t..'!'..' 'OΣY"':~ΙCT'HMAΤΟΛCΓJC ΡΟΔΟΎ

Tl'!HM:"\ ΤΖ:ίΝ)!{.()

λοιθ. Πρωτ

φωτοaντίγρ::lφ, Tf)~' ΣXzmo πou

e~έTol ci.ro 4>όκελ" του Q!(1mTOU.

Τόμος ~Uλ).(")

~~. MEDίδ.a

γ )oac.oδoμw

λ μοκα_l:

~Σ ,

]Β a:::rJf πί της οδού Αγ. Αναστασίας 85 βρίσκεται η

e:;, οικία ιδιοκτησίας Ι. Διακογεωργίου, κτισμέ­νη στα τέλη του 190υ αιώνα (εlκ. 33). Πρόκει­

ται για αντιπροσωπευτικό δείγμα λαϊκού

μαρασιώτικου σπιτιού σε Ο)(ήμα Γ. Αποτελεί­

ται από το κύριο κτίσμα που είναι διώροφο,

με διεύθυνση Β - Ν και ένα τμήμα ισόγειο στη

βόρεια πλευρά του οικοπέδου. Το οικόπεδο

είναι εσωτερικό ως προς τη δημόσια οδό και

συνδέεται με αυτήν μέσω ενός στενόμακρου

διαδρόμου με βοτσαλωτό δάπεδο (Ο)(. 12).Στην είσοδο του διαδρόμου, επί της οδού,

υπάρχει ο χαρακτηριστικός πυλιώνας με ξύλι­

νη θύρα και τοξωτό υπέρθυρο, πάνω από τον

οποίο είναι κτισμένο μικρό δωμάτιο. Η ύπαρ­

ξη του δωματίου αυτού, που έχει οπτική επι­

κοινωνία τόσο με την αυλή όσο και με την οδό,

παραπέμπει στην τυπολογία των κτισμάτων

της μεσαιωνικής πόλης.

Στο διώροφο κτίσμα βρίσκονται η σάλα και

η τραπεζαρία, που συνδέεται με το ανώl με

ξύλινη εσωτερική σκάλα. Στο ισόγειο εξυπη­

ρετούνται οι βοηθητικές λειτουργίες του σπι­

τιού. Τα δωμάτια επικοινωνούν μεταξύ τους

μέσω της αυλής.

Το ανώl του διώροφου κτίσματος στεγάζε­

ται με τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη ενώ

το υπόλοιπο με δίρριχτη, και αποτελεί μάλλον

νεότερη μετατροπή. Το ισόγειο τμήμα στεγά­

ζεται με μονόρριχτη στέγη.

Τα κουφώματα των παραθύρων είναι ξύλι­

να με κινητές περσίδες, όπως συνηθιζόταν

στα μαρασιώτικα σπίτια, ενώ οι θύρες είναι

ξύλινες ταμπλαδωτές με φεγγίτη.

Ο μορφολογικός διάκοσμος είναι εξαιρετικά

λιτός. Χαμηλό στηθαίο, που διατρέχει τη

στέγη, κοσμείται με κυμάτιο ενώ επάνω από

κάθε άνοιγμα, στις όψεις του κτιρίου, υπάρχει

απλό γείσο.

Το κτίριο είναι ακατοίκητο και σε κακή

κατάσταση.

σχ. 12 ΑΥ. Αναστασίας 85, απόσπασμα κτηματολΟΥικού δΙαΥράμματος

Η είσοδος του κτιρίου στην οδό ΑΥ. Αναστασίας

=

10. Olf(iα οbού Jf(iωv Jfvaefύeωv 2raΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΩΝ ANAPfΎPΩN

ο

1 1 Ι

ΑΥ. ΑναΡΥύρων 27α, α: βόρεια όψη, β: νότια όψη, Υ: δυτική όψη

Ιο

β

σχ.13

γ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗργΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.Πο.ιΥ.Α. ΔIΜΠ/Γ/4679/5547/31-1-92,

(ΦΕΚ 98/Β/14-2-92)

C πί της οδού Αγ. Αναργύρων 27α βρίσκεται η

vοικία ιδιοκτησίας Αικ. Καζούλλη. Το κτίριο,παρά τον ευμεγέθη όγκο του, λειτουργικά και

μορφολογικά κατατάσσεται στον τύπο των λαϊ­

κών σπιτιών, αποτελώντας εξαίρετο δείγμα της

αρχιτεκτονικής των μαρασιών της Ρόδου. Σύμ­

φωνα με τη χρονολογία που αναγράφεται στο

βοτσαλωτό δάπεδο στην αυλή, πρέπει να κτί­

στηκε το 1876. Το κτίριο είναι ισόγειο και σε

σχήμα Γ (σχ. 14). Αποτελείται από το κύριο κτί­

σμα, κτισμένο με διεύθυνση Α - Δ σε επαφή με το

δρόμο, που στεγάζει τους κύριους χώρους του

σπιτιού (σάλα, τραπεζαρία, υπνοδωμάτιο). Η

τραπεζαρία είναι χαμηλοτάβανη και επικοινωνεί

με το ανώι μέσω στενής ξύλινης σκάλας. Οι βοη­

θητικές λειτουργίες του σπιτιού στεγάζονται σε

ένα χαμηλότερο κτίσμα με διεύθυνση Β-Ν.

Το πρώτο στεγάζεται με τετράρριχτη

κεραμοσκεπή στέγη, ενώ το δεύτερο με επί­

πεδο δώμα.

Η είσοδος του σπιτιού γίνεται από την αυλή,

στην οποία ανοίγονται όλα τα δωμάτια μέσω

χαρακτηριστικού πυλιώνα (σχ. 13). Η αυλή είναι

στρωμένη με βοτσαλωτό (χοχλάκι) σε διακο­

σμητικό σχηματισμό και διαχωρίζεται από το

κηπούλι με χαμηλή πεζούλα. Τετράγωνοι πεσσί­

σκοι χρησίμευαν για τη στήριξη της πέργκολας

και οριοθετούσαν ένα υπαίθριο καθιστικό, επί­

σης στρωμένο με βοτσαλωτό δάπεδο. Στο νότιο

τμήμα της αυλής υπάρχει και πηγάδι.

Τα δάπεδα του σπιτιού στα υπνοδωμάτια και

την τραπεζαρία είναι ξύλινα, στη σάλα και την

κουζίνα βοτσαλωτά, διακοσμημένα με σχέδια.

Ο μορφολογικός διάκοσμος του κτιρίου είναι

λιτός. Οριζόντια διακοσμητική ταινία με κυμάτιο

περιτρέχει το κύριο κτίριο κάτω από τη στέγη,

τα άκρα του οποίου τονίζονται με γωνιακές

παραστάδες και τα ανοίγματα με πλαίσια, που

στέφονται με γείσο (εικ. 34).Τα σκούρα των παραθύρων είναι ξύλινα περ­

σιδωτά γερμανικού τύπου.

Το κτιριο, που βρίσκεται σε πολύ καλή κατά­

σταση, διατηρεί και την παλαιά του επίπλωση.

β Υ

iiiίΊ

σχ.14 Αγ. ΑναργύΡων 27α, α: κάτοψη ισογείου, β: κάτοψη ανωγίου, γ: κάτοψη δώματος

l.icιi cne" 6," ~ιi6'. 83

11. Ol~ia οδού !f(iιoV !fvac(ύeωv 33ΜΑΡΑΣΙ ΑΓιΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.πο./Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/3060/S8017/3-11-94,

(ΦΕΚ 927/Β/14-12-94)

C πί της οδού Αγ. Αναργύρων 33 βρίσκεται η

c:.. οικία ιδιοκτησίας Αγγ. Τουρνά (Λεττιέρι

Φραγκίσκου). Τα νεοκλασικά μορφολογικά

στοιχεία της πρόσοψης αποτελούν πιθανόν

επεμβάσεις σε προϋπάρχον κτίσμα. Το κτίριο

είναι διώροφο σε σχήμα Γ και έχει χαρακτηρι­

στικά μικρή αυλή (εικ. 35, σχ. 15). Η κύρια

είσοδος του σπιτιού γίνεται από την αυλή.

Στον ψηλό μαντρότοιχο, που την περιβάλλει

και την απομονώνει από το δρόμο, ανοίγεται

πυλιώνας με τοξωτό ανώφλι. Χαρακτηριστικό

στοιχείο για το κτίριο είναι το χαγιάτι (σαχνι­

σί) στον όροφό του. Επάνω στον αυλόγυρο

βρίσκονται δύο χαμηλά κολονάκια, που χρησί­

μευαν πιθανόν για τη στήριξη πέργκολας. Στο

βόρειο άκρο της πρόσοψης έχει κτιστεί (σώζε­

ται) λίθινος αναβατήρας τεταρτοκυκλlκής

κάτοψης.

Το κτίριο στεγάζεται με τετράρριχτη κερα­

μοσκεπή στέγη.

Οριζόντια ταινία με ανάγλυφο κυμάτιο

περιτρέχει την όψη κάτω από τη στέγη ενώ

απλό κυμάτιο στο ύψος του μεσοπατώματος

στολι'ζει μόνο την όψη προς τον κύριο δρόμο.

Από τις γωνιακές παραστάδες του ορόφου

διακρίνονται μόνο τα επίκρανα. Στις όψεις

του κτηρίου τα ανοίγματα τονίζονται με προ­

εξέχοντα περιγράμματα και οριζόντιο γείσο.

Τα σκούρα των παραθύρων είναι περσιδωτά

ενώ στα ανοίγματα του ισογείου υπάρχουν

μεταλλικά κιγκλιδώματα.

Το κτίριο στέγαζε παλαιότερα το Γαλλικό

προξενείο. Έχει συντηρηθεί πρόσφατα και

διατηρείται σε άριστη κατάσταση.

~I­

ltY" ι ~

οο00

α

234

β;=====~--II~m

D1ιιιIιιι-----~~~ )Ι

112 3 4

σχ.15 Αγ. Αναργύρων 33, α: κάτοψη ισογείου, β: πρόσοψη

12. ΟιΡο. obrιύ 6flεyθEfiov PεyzYflov 20-22ΜΑΡΑΣΙ ΝΙΟΧΩΡΙΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Ι(.:

ΥΠ ΕΧΩΔΕ!Γ. 80837/5125/2-12-86(ΦΕΚ 40/Δ/30-1-87)

Υπ.πσ/Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/2020/33580/20-7-87,

(ΦΕΚ 497/6/16-9-87)

Στις νότιες παρυφές του Νιοχωριού και

έξω από τον πυκνό πολεοδομικό ιστό του,

επί της οδού Ελ. Βενιζέλου 20 - 22, βρίσκεται

η οικία ιδιοκτησίας Γ. Γεωργαλίδη. Το κτίριο

μαζί με τα δύο γειτονικά του, επίσης αξιόλογα

κτίρια, κτίστηκε περίπου το 1920 από πλου­

σίους Εβραίους εμπόρους (εlκ. 36, 37).Κατά το μεγαλύτερο τμήμα του είναι διώρο­

φο ενώ ένα τμήμα του είναι ισόγειο επιτρέπο­

ντας στο δώμα αυτού να χρησιμοποιείται ως

εξώστης του ορόφου. Το διώροφο τμήμα στε­

γάζεται με τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη.

Η κύρια είσοδος του κτιρίου γίνεται από την

πάροδο, στην οποία ανοίγεται απλός χαρα­

κτηριστικός πυλιώνας, που οδηγεί σε εσωτε­

ρική αυλή με βοτσαλωτό δάπεδο.

Οι χώροι διημέρευσης βρίσκονται στο ισό­

γειο ενώ τα υπνοδωμάτια στον όροφο.

Ωραία ξύλινη σκάλα συνδέει εσωτερικά τις

δύο στάθμες. χαρακτηριστικό του κτιρίου

αποτελεί το λουτρό, που στεγάζεται με

μικρό τρούλο.

Ο μορφολογικός διάκοσμος των όψεων είναι

λιτός. Οριζόντια κυμάτια διατρέχουν το κτίριο

στο ύψος του μεσοπατώματος και κάτω από

τη στέγη ενώ τα ανοίγματα τονίζονται με

απλά γείσα. Τα παράθυρα έχουν σκούρα με

περσίδες γερμανικού τύπου.

Το κτίριο είναι ακατοίκητο και διατηρείται

σε κακή κατάσταση.

". Ι .,.

D-~-~.~~~ο~ύ~u~π~~uΜΑΡΑΣΙ ΝΙΟΧΩΡΙΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

Υπ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/2411/51762/29-8-83,

(ΦΕΚ 566/Β/30-9-83)

Υπ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/3283/231 05/3-4-84,(ΦΕΚ 332/Β/20-5-84)

ΥΠΕΧΩΔΕ/Γ. 80837/5125/2-12-86(ΦΕΚ 40/Δ/30-1-87)

Στην οδό Δηλμπεράκη σώζονται αρκετά

λαϊκά κτίρια, δεκαοκτώ από τα οποία

έχουν χαρακτηριστείδιατηρητέα.Οκτώ από

αυτά χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα ως

σύνολο από το ΥΠ.Πα. και αποτελούν μια

μικρή ενότητα, που δεν έχει υποστείαλλοιώ­

σεις από μεταγενέστερεςπροσθήκες, όπως

συμβαίνει στα περισσότερα κτίρια του Νιο­

χωριού. Πρόκειται για τα κτίρια με αριθμό

60, 62, 64, 66, 65 - 67, 69, 71 - 73 και 75,ιδιοκτησίας Γ. και Φ. Φιλακουρίδη, Π. Παντε­

λίδη, Χρ. Κούρου, Μ. Λιοντάκη, Εκκλησίας

Εισοδίων, Μ. Χρήστου και Αλ. Καβαφάκη

αντίστοιχα.

πρωιμότερο από αυτά θεωρείται το επί

της οδού αρ. 62, διώροφο κτίσμα με επίπεδη

στέγη - δώμα και εμφανή τοιχοποιία από

λαξευτό πωρόλιθο. Ιδιαίτερο χαρακτηριστι­

κό του αποτελεί το διαβατικό, δωμάτιο που

εκτείνεται σε θόλο επάνω από το δρόμο (εικ.

38, Σχ. 16, 17), που απαντάται πλέον μόνο

σε κτίρια της μεσαιωνικής πόλης. Το κτίριο

είναι ακατοίκητο και σε κακή κατάσταση.

Μεταγενέστερο αυτού φαίνεται ότι είναι

το επί της οδού αρ. 60, επίσης διώροφο κτί­

σμα, με στενή αυλή, που καταλαμβάνει το

ανατολικό τμήμα του οικοπέδου και εξωτε­

ρική κλίμακα (εικ. 39, Σχ. 18). Η όψη του

προς την οδό Δηλμπεράκη χωρίς ιδιαίτερα

μορφολογικά στοιχεία διαρθρώνεται με

αυστηρή συμμετρική διάταξη των ανοιγμά­

των εκατέρωθεν των δύο υδρορροών.

Το επί της οδού αρ. 65 - 67 κτίριο είναι

νεότερο των προηγούμενων, με τυπολογικά

και μορφολογικά στοιχεία, που το κατατάσ­

σουν στην κατηγορία των νεοκλασικών (σχ.

19, εικ. 40). Είναι κτισμένο σε υποχώρηση ως

προς το μέτωπο των γειτονικών κτηρίων με

τη στάθμη του ισογείου ψηλότερα από το

δρόμο κατά τρεις βαθμίδες. Είναι διώροφο,

με ανεξάρτητη προς τον όροφο εξωτερική

κλίμακα και στεγάζεται με τετράρριχτη

στέγη. Τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο

τα δωμάτια διατάσσονται συμμετρικά ως

προς το χώρο υποδοχής.

Η αυστηρή διάταξη στην κάτοψη προβάλ­

λεται και στη συμμετρία των όψεων. Στην

κύρια όψη, που είναι πιο επιμελημένη, η

υποχώρηση της μεσαίας κατακόρυφης

ζώνης ως προς το μέτωπο του κτηρίου και ο

μικρός εξώστης, που προβάλλει συντελούν

στην πλαστική διάρθρωση των όγκων, ενι­

σχυμένη από τα μορφολογικά στοιχεία

παραστάδες - πλαίσια ανοιγμάτων - γείσα

και κορνίζες.

Το κτίριο λειτουργεί ως ξενώνας και διατη­

ρείται σε καλή κατάσταση.

α

β

, " :ι

οχ. 16 ΔηλμπεΡάκη62, α: κάτοψη οΡ6φου, β: κάτοψη ιοογείου

μ:s

Δηλμπεράκη 62 Δηλμπεράκη 60

-

α

σχ.17

011 1.-:...:. __.... Μ. ~M.6'A

Υ

Δηλμπεράκη 62, α: δυτική όψη, β: ανατολική όψη, Υ: νότια όψη-τομή

α

ι

ί

i!!!ι

i____ι_ι ...

β

"J. ..J. rBΥ

....- ....-δ

"""" 11"'''" ""11'" rn -r- Ι"'""

~I- 11- Ι- ,..1-~ Ι-

1-1-iιιiιι

~ ~

m 8] .I'~ -r- r-

88~rΛ Ι- F

~ ι- r-Ι"- .....

ο 3

οχ,18 ΔηλμπεΡάκη 60, α: κάτοψη οΡ6φου β: κάτοψη ισογείου, γ: πρόσοψη, δ: πλάγια όψη

α β

Υ

οχ. 19

= = =

δ

ΔηλμπεΡάκη 65-67, α: κάτοψη ορόφου, β: κάτοψη ισογείου, γ: vdrιa όψη, δ: πρόσοψη

Δηλμπεράκη 65-67

16. Πaflaιό qoflεio ΝερrrωeίουΜΑΡΑΣΙ ΝΙΟΧΩΡΙΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗργΞΗΣ Φ.Ε.κ.:

ΥΠ.πο./Υ.Α. ΔIΜΠ/Γ/15249/915/9-5-80,

(ΦΕΚ 357/Β/7-6-88)

"F.ρίσκεται στην οδό Καλλιγά, σε άμεσηΥγειτνίαση με την εκκλησία των Εισοδίων,

και λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα ως νηπια­

γωγείο. Πρόκειται για απλό λαϊκό κτίσμα

ισόγειο με οριζόντιο δώμα. Είναι λιθόκτιστο

με ξύλινα κουφώματα. Η είσοδος τόσο στο

κυρίως κτίριο όσο και στο βοηθητικό, που

βρίσκεται στη νότια πλευρά του οικοπέδου,

γίνεται από την αυλή. Η αυλή έχει χαρακτη­

ριστικό αψιδωτό πυλιώνα (εlκ. 41), είναι

στρωμένη με βοτσαλωτό ενώ μικρό τμήμα

της είναι διαμορφωμένο σε κηπούλι, που

χωρίζεται από το υπόλοιπο τμήμα με λιθό­

κτιστη πεζούλα.

Το κτίριο αυτό μπορεί να θεωρηθεί το

σημαντικότερο από τα λαϊκά μαρασιώτικα

κτίρια ως προς την ιστορική του αξία. Είναι

πολύ πιθανόν να στέγαζε το ένα από τα δύο

ελληνικά σχολεία, που λειτουργούσαν στην

πόλη κατά την οθωμανική περίοδο. Ο γάλλος

περιηγητής V. Guerin αναφέρει ότι στα 1856υπήρχαν δύο ελληνικά σχολεία αρρένων, από

τα οποία το ένα βρισκόταν στο Νιοχώρι (ο/

Έλληνες... έχουν δύο σχολεία Υια τα αΥόρια,

το ένα στο προάστιο του Νεομαράς και το

άλλο στο προάστιο της Μητοπόλεως. Σε

αυτά φοιτούν 260 παιδιά... Δεν υπάρχει ιδιαί­

τερο σχολείο Υια τα κορίτσια. Αλλά παρατή­

ρησα μια δωδεκάδα από αυτά που παρακο­

λουθούσαν τα μαθήματα του δημοτικού σχο­

λείου των αΥοριών. V. Guerin, I/e de Rhodesαπό Μ. Παπαϊωάννου, Ρόδος και Νεώτερα

κείμενα 1, Αθήνα 1989, σ. 91).Από προφορικές πληροφορίες, λειτουρ­

γούσε σχολείο στην οδό Καλλιγά έως το

1911, οπότε κτίστηκε η Αμαράντειος Σχολή,

ιδιοκτησία και αυτή της εκκλησίας των Εισο­

δίων και το κτίριο της Καλλιγά μετατράπηκε

σε νηπιαγωγείο.

Το κτίριο μαζί με την εκκλησία και την

κρήνη της Αδελαίδας Oucci (εικ. 3, σελ. 45),κτισμένη απέναντι από το σχολείο και σε

επαφή με το νότιο τοίχο του περιβόλου της

εκκλησίας, αποτελούν ένα σύνολο ιδιαίτερης

ιστορικής σημασίας, άρρηκτα δεμένο με τις

συλλογικές μνήμες των κατοίκων της πόλης.

β

'Ρ

~

~

ΙΞΙΞΙ

Ι.... ~~~=-

....-,.

α

οχ. 2Ο Σχολείο, α: πρόσοψη, β: ν6Τ1α 6ψη

/+-1,.,Ι

!Ι f==~~τ---,ι

ίι

ί

i~~~~~bk=~~~~I/k!,Ι

ι

ί!!!Ι~,"

ι

!ι

ι

ίι

Ι

ίι

!ι

ίJj'>'L""'.".,.

οχ. 21Σχολείο, κάτοψη

1"'<ιi .me'" 6r" ~'" 95

[f. ΠύC(ΟI οδώΥ 9Jfς ,41aiOυ 64 ((al flUfWreariftς53ΤΡΙΑΝΤΑ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΗΡΥΞΗΣ Φ.Ε.Κ.:

ΥΠ.πο./81/Φ29/33290/727/1 0-1 0-1985,(ΦΕΚ 640/Β/24-10-85)

iJ, ν και πρόκειται για κτίρια που βρίσκο­

~ { νταl έξω από την πόλη, στα Τριάντα,

θεωρήθηκε σκόπιμο να γίνει μία σύντομη

αναφορά στις οχυρωμένες αγροικίες, τους

πύργους' όπως συνηθίζεται να λέγονται,

επειδή πρόκειται για τα πρωϊμότερα σωζό­

μενα δείγματα της αρχιτεκτονικής της περιό­

δου που εξετάζουμε.

Λόγω της σύγχρονης ανοικοδόμησης της

περιοχής, τα λιγοστά, μεμονωμένα αρχικά, κτί­

ρια αυτής της κατηγορίας μοιάζουν να ασφυ­

κτιούν καθώς περιβάλλονται από τις σύγχρο­

νες κατασκευές και το προσωνύμιο «πύργος»

δεν γίνεται εύκολα κατανοητό. Την εικόνα τους

σε παλιότερες εποχές, θα πρέπει να την

φανταστούμε παρόμοια με εκείνη των λιγο­

στών διάσπαρτων κτισμάτων, που περιβάλλο­

νται από περιβόλια στο λόφο του Αγ. Στεφά­

νου στη Ρόδο (εlκ. 43)'.Ο πύργος στην οδό 9ης Μα'ίου 64 χρονολο­

γείται στο 1688 σύμφωνα με την κτητορική

επιγραφή, που σώζεται επάνω από την θύρα.

Το κτίσμα είναι διώροφο, λιθόκτιστο, με εμφα­

νή λΙθοδομή εξωτερικά και επιχρισμένο εσωτε­

ρικά (εlκ. 44). Η κάτοψη έχει διαστάσεις 8 Χ

4,30 μ. (αχ. 22).Το πάΧος της τοιχοποιϊαςστο

ισόγειο είναι 0.50 μ. και στον όροφο 0.25 μ. Οι

όροφοι επικοινωνούν με ξύλινη εσωτερική κλί­

μακα. Τα ανοίγματα είναι ελάΧιστα στο ισόγειο

και αρκετά στον όροφο, όπως συνήθως. Στε­

γάζεται με οριζόντιο δώμα. Τη στέψη του κτι­

ρίου περιτρέχει ζώνη υδραυλικού κονιάματος

για λόγους προστασίας από την υγρασία. Ο

αυλόγυρος και ένα ισόγειο κτίσμα δυτικά του

πύργου είναι μεταγενέστερα. Το κτίριο, lδιο-

1. Σχετικά με τη διάκριση των πύργων από τις κατοι­

κίες με χαρακτηριστικά οχύρωσης βλ. Ι. Δημακόπου­

λος, Scripta Minora, Πύργοι: Οι οχυρές κατοικίες της

προεπαναστατικής πελοποννήσου, Αθήνα 2005,σελ. 217 κ.ε.

2. Πρόκειται για έκταση 100 εκΤ. στη θέση της ακρόπο­

λης της αρχαίας πόλης πσυ έχει χαρακτηριστεί ως

αρχα,ολογlκή ζώνη απολύτσυ προστασίας και απα­

γορεύεται η οικοδόμηση.

Ο πύΡΥσς Καπετανάκη στη Λεωφ6Ρσ Ηρακλειδών

Άπσψη της περιοχής τσυ λόφου του ΑΥ. Στεφάνου

Ο πύργος Π. Κυπριώτη

κτησίας Π. Κυπριώτη, έχει επισκευαστεί πρό­

σφατα και κατοικείται.

Στην οδό Δημοκρατίας, σώζονται πέντε

ακόμη πύργοι σε μικρή απόσταση ο ένας από

τον άλλο και γύρω από την εκκλησία του Αγ.

Νικολάου. Ο πύργος της οδού Δημοκρατίας

53, ιδιοκτησίας σήμερα του Δήμου Ιαλυσού',

έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τον προη­

γούμενο (εικ. 45). Η κτητορική επιγραφή

επάνω από την είσοδο αναφέρει το έτος

1785. Το κυρίως κτίσμα διαστάσεων 1Ο Χ 6Χ1 Ο μ. περίπου, είναι ακατοίκητο. Η λιθοδομή

είναι εμφανής στον όροφο ενώ στο ισόγειο

επιχρισμένη. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ο

κυλινδρικός πυργίσκος «κλουβί» που σώζεται

στην βόρεια όψη του κτιρίου (εικ. 46).Στην αυλή υπάρχει ισόγειο μεταγενέστερο

κτίσμα, που κατοικείται, πηγάδι, πεζούλα και

στέρνα.

Διατηρεί υψηλό αυλόγυρο με πυλιώνα

πρώϊμου τύπου.

2. Δωρήθηκε προπολεμικά από τον Α. παρασKΕUά στο

i1)ρυμα του νοσοκομείου .Eυαγγελισμός>t, από το

οπσίο μεταβιβάστηκε πρόσφατα στο Δήμο Ιαλυσού.

+-----..,.-----;

α

~~

••+---,,, 1.11-+'-'11+--1'''

Τ3

t~

t§

t

i'!

~~I~t

s

1~~

β Ι ι ι ι Ι Ι ΙΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι 1"1 Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι ι Ι Ι ι Ι ιΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι !Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

11Ι Ι Ι Ι Ι ι Ι Ι Ι ι Ι Ι

ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι ι Ι ι Ι ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι 111 Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

'" Ι Ι U Ι Ι Ι .ι------J Ι ι

Α ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ΙΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ι Ι

ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι

+------ t.lt ----+Itt-..-t.'t------+

t----..,.-""-----;

.. .. .. .. ..

Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Α Ι Ι

Ι Γ μ I1r ι ιΙ 11 h l1t ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι ι

!In .+..~ Ι Ι Ι Ι Ι

Ρ:: 111111 I1j'�� I1 ίll ι ι Ι Ι Ι ΙΙ Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι

Γ

n .+.+.. ~ .~r:I

11 ilillliIIIiIIl1 .~.~

γΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ι Ι Ι Ι Ι ι

Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

Ξ§~'~@

_I~

Ι Ι Ι

οχ. 22 Ο πύργος Π. Κυπριώτη, σ: κάτοψη, β: δυτική 6ψη, γ: ν6τισ 6ψη, δ: β6ρεισ 6ψη

Ο πύργος του ΕυσΥΥελισμού

Ο πυργίσκος του πύργου του Euσyyελισμoύ