سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

1

لونکی : عزیزالرحمن حسیني وراټ

Download from:aghalibrary.com

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

2

مرتب سریزه د

په سپیڅلي نامه . جد بښونکي او الیزال خدای

جمله ثناء او صفت دی هغه خدای لره چې مجاهدین یې پیدا کړي ، درود او سالم دې وي په

او په مجاهدو یارانو یې ! ص غازي او مجاهد پیغمبر حضرت محمد

بې حسابه شکرونه او حمدونه ادآ کوم چې په ټولنیزو رسنیو جد خپل سپیڅلي او مهربان رب

تادانو د تاریخي لیکل شوو ملغلرو د راټولولو او انسجام کې د فعاله اسالمپالو مبارزینو او اس

توفیق یې راکړ ، هغه قیمتې تاریخي مطالب چې لوستل یې د یو مسلمان لپاره بې حده اړین او

را جمعه شوي دي . ترتیب او کتاب کې تر ډیره په دېمهم دي ، نږ څخه زمونږ په صفحه دا چې له تیر یوه کال راهیسې زمونږ بعضو وروڼو او دوستانو له مو

د خپرو شوو مقالو او مطالبو د را یوځای کیدو او د یوه کتاب په بڼه د چاپ او نشر غوښتنه او

کوله ، نو مونږ هم د دوئ د راکړې مینې او تشویق په خاطر دې کار ته مټې راونغاړلې تقاضا

سره د ژوند په ټولو ، مونږ د دوئ د ډاډګیرنې او تشویق احسانمند یو ، رب دې دوئ له مونږ

چارو کې کامیاب او بریالي لري .

په دې کتاب کې بعضې رایوځای شوي مطالب هغه دي چې زمونږ د ادارې د واټساف او

ټلیګرام نمبر ته د صفحې د کتونکو لخوا رالیږل شوي دي ، چې له مونږه یې د نشر غوښتنه

لي لیکونکي نوم له مطلب سره شوې ده ، مونږ تر خپله وسه کوښښ کړی چې د مقالې د اص

یوځای نشر کړو ، سره له دې د بعضو په زړه پورې تاریخي مطالبو د اصلي مالکانو او

لیکواالنو په اړه مونږ معلومات ندي تر السه کړي ، چې لیکنې یې په کتاب کې بغیر له نومه

ویني ، لطفا وروسته دوئ خپلې مقالې په کتاب کې نشر نشر شوي دي ، که چیرته د کتاب له

.ندې خفه کېږي ، او دا دې زمونږ عذر وګڼي

په کتاب کې پاتې اکثره مطالب ما او د صفحې نورو مدیرانو خپل یا په فیسبوک کې د فعالو

استادانو له والونو کاپي کړي ، چې په کتاب کې مو د دوئ له نومونو سره یوځای ځای پر ځای

او نشر کړي دي . تاب له نشر وروسته د خپلو مقالو په اړه خبریږي ، له مونږ سره دې هغه لیکواالن چې د ک

په کتاب کې سره مقالو او لیکنورابطه وکړي مونږ به یې په راتلونکي کې ضرور نومونه له

کړو إن شاء هللا . خپاره او ځای پرځای کړوسلمان قریشي ، محترم په اخر کې له خپلو درنو ملګرو او د صفحې له مدیرانو هر یوه ، استاد

محترم طارق عزیز څخه د زړه له تله مننه کوم چې د اسالمي آمت او سید نظیر احمد هاشمي ،

لپاره له مونږ سره په دې مبارزه کې ملګري او همکاران دي .

د د بعضې اقتصادي مشکالتو په خاطرتاریخ زړور سپاهیان او اتالن کتاب د اسالمي نوټ:

شوی ، مونږ کوښښ کوو چې په راتلونکي کې بڼه ترتیب او نشر PDFاوس لپاره یواځې په

کومه مکتبه چاپ او خپور کړو . یې په

عزیزالرحمن حسیني

د اسالمي حکمرانانو د صفحي مدیر .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

3

د اسالمي آمت هغو تنکیو شازلمو ته

دفاع او لوړاوي په د اسالمچې د

او ځوانۍخاطر یې خپلې ګل رنګه

په سرو لمبو سپیڅلي بدنونه د بارود

کړل . لولپهاو ټوک کې ټوک

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

4

اقصی د جومات ساتونکي او عثماني خالفت د اخري سرتیري رښتینې کیسه د

۱۹۸۲حسن اإلغدرلي د عثماني خالفت ورستنی سرتېری و چې له بیت المقدس څخه په

زېږدیز کال کې په مرګ ووت . ز کال کې بیت المقدس د برتانیې په الس کې هغه وخت ۱۹۱۷ټولې نړۍ ته جوته ده چې په

کله عثماني خالفت په لومړي نړۍ وال جنګ کې ماتې وخوړه . ولوېده چې سرتېرو له بیت المقدس څخه د ۵۳خو تاسو په دې ال نه یاست خبر چې هلته دعثماني خالفت

وتلو انکار وکړ ځکه چې غوښتل یې بیت المقدس د برتانوي یرغلګرو له چور چپاول څخه

و. وژغوري چې یو له هغو څخه هم “حسن اإلغدرلي”ز کال کې د ترکیې د هیواد یو خبلایر )إلهان بردكجي( مخامخ شو ۱۹۷۲له نوموړي سره په

او په مرکه کې یې ورته وویل : زموږ ټول کنډک دلته په بیت المقدس کې ددې موخې لپاره پاتې شو چې موږ نه غوښتل چې

یو وروسته بیت خلک ووایي عثماني دولت موږ یواځې پرېښودو موږ نه غوښتل له څلورو پېړ

المقدس وژاړي.. موږ نه غوښتل د انبیاو سردار محمد صلی هللا علیه وعلی اله وسلم ودردیږي. په دې نه و خوښ چې اسالمي نړۍ په یو ستر ناورین او غم کې ډوبه شي، له دې وروسته هغه

اوږده او دراز کلونه د سترګو په رپ کې یوپه بل پسې تېر شول . یو په بل پسې د هللا حضورته ورغلل او مړه شول ، دښمن نه شوی کولی نور ټول ملګري مې

موږ ووژني خو د هللا فیصلې او حق مرګ یوړل، دا دی زه حسن په خپله دنده ال والړیم او د

اقصی د جومات ساتونکی اوڅوکیدار یم ... زویه ! )ترکي خبلایر ته (

کات( کلي ته ورشه هلته زما ضابط کله چې )اناضول( سیمې ته ورستون شې نو د )سنجق تو

نقیب مصطفی دی چاچې زه دلته د اقصی په جومات د ساتونکي په دنده ګومارلی یم او ماته یې

امانت راسپارلی دی ، زما له خوا یې السونه ښکل کړه او ورته ووایه ښاغلی ضابط !

په هغه ځای “حسن اإلغدرلي”د رشاش یولسم کنډک مشر د اقصی د جومات ساتونکی ال هم

څوکیدار والړ دی په کومه ورځ او کوم ځای چې تا پرېښودلی و تر اوسه یې خپل نوبت نه دی

پرېښی او ستاسو د مبارکو دعاو غوښتونکی دی .

حسن خپل ټول خپلوان او هیواد پریښي وو او د اقصی د جومات څوکیداری یې کوله ، په زړه

اځې پتمن خلک پرې پوهیږي . کې یې هغه غیرت ، وفا او اخالص ول چې یوز کال کې یې د اقصی د ۱۹۸۲خو )ملګري یې ټول (مرګي یو په بل پسې واخیستل او د په

جومات اخري ساتونکی او څوکیدارهم واخیست .

رحمك هللا یا بطل رحمك هللا یا حسن أفندي.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

5

او خلیفه ګانو څخه دیسلطان محمد فاتح )محمود الثاني( د عثماني کورنۍ له مشهورو پاچهانو

'

( کاله دوې میاشتي او اته ۳۱( کاله یوې میاشتي او پنځه ورځي ژوند څخه )۴۹ده د خپل )

ویشت ورځي په عدالت او تقوی سره پر اسالمي نړۍ واک وچالوه، د کفري او صلیبي

حکومتونو پایې ئې داسي ولړزولې چي څوارلس واره طاغوت پالو دښمنانو مرګوني حملې

ل. ورباندي وکړې، خو موفق نه شو

سلطان محمد فاتح د ځکندن پر مهال خپل زوی ته داسي وصیت کوي، چي د ټولو مسلمانو

حاکمانو او دولتي خلکو له پاره بهترین مسیر ګرځي او د رسول هللا صلی هللا علیه وسلم او د

هغه د برحقه خلفاوو غوښتني پکښي نغښتي دي: که چي ترځان وروسته تا پرېږدم. "اوس زما مرګ رارسېدلی، خو فکرمن او غمجن نه یم، ځ

اې زویه! عادل، صالح او رحم لرونکی اوسه، د رحمت وزرونه دي د تر الس الندي خلګو په

وړاندي د تبعیض پرته وغوړوه او د الهي دین د خپرولو هڅه کوه، ځکه چي دا د ځمکي پر مخ

ته غوره والی ورکوه او د حاکمانو له مهمو وظایفو څخه دي، پر هر کار د هللا جل جالله دین

دهغه په اړه د فکرکولو څخه مه غافله کیږه!

پر وظیفه باندي د بې دینه خلکو د مقررولو څخه پرهېز وکړه، داسي خلک چي د کبیره ګناه

څخه ځان نه ساتي او په نامناسبه کارونو مصروف وي، د داسي خلکو څخه هم لیري اوسه،

تا هڅوي، د فساد او بدعتونو څخه ځان وساته! په خپلو چي د دوی )بې دینه کسانو( طرف ته

اولیه کارونو کي دي جهاد ته پرمختګ ورکړه، د بیت المال حفاظت کوه، دبل وحق ته د الس

اچولو څخه ځان ساته، بخښنه دي د حقدار طرف ته متوجه کوه، دیني باعمله عالمان دي په

ېره، د هغوی د تشویق له پاره هڅي حکومتي نظام کي درسره ملګري کړه، هغوی معزز وشم

کوه او کله چي دي د هغوی څخه یو کس بلي سیمي ته لېږه، ځان ته ئې راوغواړه، استقبال ته

ئې ورسه او په تحفو ئې ونازوه.

بیداره اوسه! دنیا، مال او قدرت تا ته فریب در نه کړي. مؤمنان باید ستا د دروازې څخه نا

رو څخه ځان ساته، چي ستا نفس ئې غوښتونکی وي او د شریعت امیده ونه ګرځي، له هغو کا

مخالف وي. ځکه چي دین زموږ هدف دی، زموږ د اعمالو اصالح کوونکی او زموږ

کامیابوونکی دی، زما نصیحت واوره او قبول ئې کړه، زه چي کله دې نړۍ ته راغلم؛ نو د یو

ماته راکړ، زما پر طریقه او تګالره کوچني میږي په څېر وم، خو هللا عزوجل دا لوی نعمت و

باندي محکم واوسه، د دې دین او د هغه د پیروانو د عزت ساتلو کوښښ کوه، د بیت المال

مالونه دخپل طبیعت مطابق، بې ځایه او د ضرورت تر اندازې ډېر مه مصرفوه! ځکه د دغه

\۱۷۱العثمانیة )ص کارونو کول به ستا دحکومت دهالکېدو له غټو اسبابو څخه وي". الدولة

۱۷۲ )

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

6

! جوزف ابراهیم؛ د فلسطین د آزادۍ اېتالوي جنګیالى

د فلسطین د آزادۍ په جګړې کې به مو د ډېرو فلسطیني مسلمانانو په اړه اورېدلي وي خو دا به

مو نه وي اورېدلي چې د مظلومو فلسطینیانو د آزادۍ لپاره کوم اروپایي وګړى خپل هېواد او

دي او د فلسطینیانو په څنګ کې د صهیونیزم په خالف جګړه وکړي، فرانکو فونتانا ولس پرېږ

کاله یې د اسرائیلو په 22همداسې یو اروپایي دى چې خپل هېواد اېټالیا یې پرېښوده او کابو

ضد جګړې کې د فلسطینیانو ملګرتیا وکړه. وپلورل او پیسې یې د په دې مودې کې یې د فلسطینیانو د مرستې په خاطر خپل ټول شته

فلسطین مهاجرو سره د مرستې لپاره ولګولې. فرانکو د جګړې پر مهال د راکټ په دقیق ډول

نښه کولو کې شهرت وموند.

کال 2015نوموړى د جګړې پر مهال اسالم قبول کړ او جوزف ابراهیم ونومول شو چې په

تر مرګ وروسته یې په کې د لبنان په هېواد کې وفات شو. نوموړي وصیت کړى وو چې

فلسطین یا هم د فلسطیني مهاجرو په کوم کمپ کې خاورو ته وسپاري. جوزف ابراهیم به ویل: شاید مړ شم او د فلسطین آزادي ونه ګورم، خو اوالدونه یا لمسیان به

مې حتما د فلسطین آزادي وویني هغه مهال به د هغه څه په قدر پوه شي چې دې پاکې ځمکې

رلوړي ملت ته مې ډالۍ کړي. او دې س د فلسطین او ټولو اسالمي هېوادونو د آزادۍ او یو کېدو په هیله

! مسلمانان د الوتنې لومړي مخکښان

احمد چلبی د عثماني خالفت یو ستر او نامتو عالم تېر شوى، دومره چې د ډېرې پوهې او

، نوموړى د تاریخ له هغه ګوتو په نوښتونو له کبله د خلکو په منځ کې د زرکسبه په نوم یادېدو

شمار کسانو له ډلې دى چې په لومړي ځل ئې د الوتو هڅه کړې او بیا په دې هڅه کې بریالي

کال کې خپله تر ټولو اوږده الوتنه ترسره 1632شوي هم دي، نوموړى مخکې تر دې چې په

کې بریالى شوى وو، په کړي نه ځلې نور هم د مختلفو واټنونو په وهلو سره د الوتنې په کار

متره 3358کال کې نوموړى د ګاالتا له برج والوت د فاسفور له تنګي تېر شو او د 1632

واټن په وهلو سره د اسکودار په سیمه کې پر زمکه راکوز شو. دغه واقعه د اولیا چلبي د سفر په کتاب کې ثبت شوې ده، دا پېښه د څلورم سلطان مراد په دور

احمد چلبي د دې ستر کار د ترسره کولو له امله د مراد سلطان له خوا تقدیر او کې وه چې

ونازول شو.

کال پورې ژوند کړى. 1640تر 1609احمد چلبي له

یادونه! غرب تل زموږ د امت السته راوړنې غال کړې او بیا یې په خپل نوم زموږ پر بې خبرو

مسلمانانو منلې.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

7

م کي د ۱۵۷۱پاڼـه لیکي چي: "په -۹۲"عثمانیان په اروپا کي" پر پول کونز د خپل کتاب

لیپالټـو تر جګړي پوري اروپایان په دې باور ول چي اسالم او مسلمانان نه ماتېدونکي قوتونه

دي." ځکه مسلمانانو به تل په کم شمېـر او کمو وسائلو دښمن ته ماته ورکوله...

غرب او ښځه !

و ویل ښځه باید انجیل لمس نه کړي ځکه نجسه ده، هغه مهال چې اروپایان مسلمانې مېرمنې د قرآن په لیکلو بوختې وې ۱۷۰د اندلس د قرطبې په یواځې یو ښار کې "كتاب شمس اإلسالم تسطع على الغرب"

موسی بن نصیر !

نصیر اندلس مسلمانانو په اندلس شاوخوا اته پیړۍ واکمني وکړه، طارق بن زیاد او موسی بن

هـ کې د مسلمانانو په واک کې وروستي ښار ۸۹۷هـ کې فتحه کړی و، په کال ۹۲په کال

غرناطې هم سقوط وکړ، تاسو خبر یئ چې د اندلس لوی فاتح موسی بن نصیر په پښه ګوډ و او د اندلس د فتحې په مهال

کاله اوښتی و؟! ۷٥یې عمر له ه دښمنانو سره جګړه کوله! . په ګوډه پښه او په دې لوی عمر به یې ل

تاریخ اسالمي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

8

د اسالمي تاریخ له کرښو د عدالت بیلګې:

ان قاضي )صاري خضر( د مسلمانو د خلیفه او د قسطنطنیې د فاتح )محمد چې مسلمکله

الفاتح( د الس پرېکولو حکم صادر کړ!

حکم وکړ؛ یو رومي سلطان )محمد فاتح( په اسطنبول کې د شانداره جامع مسجد جوړولو

معمار چې نوم یې )إبسالنتي( ؤ او په تعمیر کي ډیر ماهر ؤ پدې وجیبه موظف شو ، د سلطان

له اوامرو څخه یو دا ؤ چې د مسجد ستنې باید مرمر او ډیرې هسکې وي چې مسجد پرې

لوم شاندار ښکاره شي او د هسکوالی اندازه یې هم معمار ته ورکړه؛ خو رومي معمار د یو نامع

سبب له مخي ستنې قطع کړې )بې لدې چي سلطان ته خبر ورکړي او یا مشوره ورسره

وکړي( کله چې سلطان ته دا خبر ورسید غصه یې وپارېده؛ ځکه چې دا ستنې په ډیر تکلیف

پیدا شوې وې, اوس نو د سلطان په نظر له ګټې وتلې وې، د غضب په توپان کې یې د معمار د

وروسته پښېمانه شو خو وخت تېر ؤ. الس غوڅولو امر وکړ،معمار لدې ظلمه ساکت نشو، د اسطنبول قاضي ته یې خپله قضیه پېش کړه، قاضي په شکایت

اورېدنه کې تردد ونکړ او بې له ځنډه یې محکمې ته د سلطان د حاضرېدلو امر وکړ؛ سلطان

و؛ له حاضریدو هم د قاضي په اطاعت کي تردد ونکړ او په ټاکلي وخت محکمې ته حاضر ش

سره د کښېناستلو ځای ته روان ؤ چې د قاضي له خوا ورته امر وشو چې باید له کښېناستلو تېر

شي او له خپل خصم سره په څنګ ودرېږي؛ سلطان )محمد الفاتح( له رومي کارګر سره په څنګ ودرېد او قاضي د رومي شکایت واورېد;

په دعوه یې اقرار وکړ او د قاضي حکم ته کله چي د سلطان د خبرو وخت راغی نو د رومي

منتظر پاتي شو . قاضي له څه فکر کولو وروسته سلطان ته مخ کړ او ورته یې داسي وویل: د شریعت د أوامرو مطابق الزمه ده چي ستا الس د قصاص په توګه غوڅ کړای شي!!

ده په خیال د قاضي لدې پرېکړي سره رومي کارګر هیښ شو، هیبت ورباندي راغی؛ ځکه د

کې نه راتله چې قاضي دي د ده د الس په قصاص کې د قسطنطنې د فاتح او د مسلمانو د

سلطان )محمد الفاتح( چي ټوله اروپا د ده له نومه په لړز کې وه( د الس پرېکولو پرېکړه

وکړي، د رومي معمار غټه هیله دا وه چې ده ته د الس د تاوان مالي جبېره ورکړای شي خو

فیصله ډیره هېښونکې او هیبتناکه واورول شوه ؛ په ټیټ اواز یې قاضي ته وویل چې: له دلته

خپلې دعوې تنازل کوي او د مالي عوض تقاضا لري ځکه چې د سلطان الس غوڅول ده ته

هیڅ ګټه نه لري. قاضي امر وکړ چي سلطان به رومي معمار ته )د هغه ضرر په سبب چي معمار ته یې

رځ لس د سرو ټوکړې ورکوي، سلطان چې د الس له غوڅېدلو خالص شو د رسولی( هره و

خوشحالۍ په خاطر یې لس نورې هم په ځان نذر کړې او ویې ویل چي هره ورځ به شل_شل

د سرو ټوکړې ورکوم، ترڅو د بل وخت لپاره راته عبرت وي او بیا داسي ظلم ونکړم. و الروایات.من قسم: القصص -المصدر: منتدیات قبیلة كنانة

ژباړن : عبد الرقیب رقیب

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

9

ته د ساینسي علومو لیږد : له اسالمي نړۍ څخه اروپا

له اسالمي نړۍ څخه اروپا ته د ساینسي علومو لېږد د کتابونو په ذریعه شوی، په اندلس کې د

مسلمانانو تر څنګ یهود او عیسویان هم اوسېدل خو واک او حاکمیت د مسلمانانو په الس کې وو، کوم کتابونه چې په اندلس کې لیکل شوي وو هغه ټول په

یو کې په اندلس کې یو منظم خوځښت رامنځته شو، د عربي ژبه وو، د دولسمې پېړۍ په لومړ

دې خوځښت موخه دا وه چې له عربي څخه ټول ساینسي کتابونه التیني، عبراني او یا هم

هسپانوي ژبې ته وژباړل شي، ددې ژباړې د تحریک چارې د مشهور راهب او عالم

(Gundisalvi ) شپړ ډول له عربي ژبې په الرښوونه پرمخ تلې، دا چې ځینې ژباړونکي به په ب

سره بلد نه وو نو همدا ده چې ځینې عربي الفاظ او کلمات یې په خپله بڼه بلې ژبې ته لېږدولي

او هماغه عربي الفاظ یې په ژباړه کې هم کارولي، د نوموړو ژباړونکو له جملې څخه د څو

تنو په یادونې بسنه کوو:

موړی دایټالیا اوسېدونکی وو، نوموړي نو (gerard of Cremonaـ جیرارډ اف کریمونا ) ۱

یواځې د عربي ژبې د سمې زده کړې په موخه یې په طلیطله کې اوسېدل غوره کړل او هملته

ومړ، نوموړي چې کله ژباړې ته مخه کړه نو ( علمي کتابونه له عربي څخه التیني ژبې ته وژباړل. ۷۱په یواځې ځان یې یو اویا )

(ade lard of bathـ ایډیالرډ آف باته )۲

نوموړی ژباړن د بریطانیې اوسېدونکی او د عربي، ساینس او فلسفې لوی عالم وو، له عربي

ژبې څخه یې پینځلس کتابونه التیني ژبې ته ژباړلي وو، نوموړي د شام، سسلی او اندلس

بېلو سیمو ته له سفر وروسته بېرته بریطانیا ته ستون شو. البې

( Robert of Chesterـ رابرټ اف چیسټر ) ۳

په بریطانیه کې د عربي علومو د پرمختګ لپاره نوموړي ډېرې هلې ځلې وکړې، نوموړی په

م کې التیني ۱۱۴۰اندلس کې له زده کړووروسته خپل وطن ته ستون شو، نوموړي عالم په کال

ا ژبې ته د قرآن کریم په ژباړلو کې له )آرک بشپ پیټر( سره مرسته وکړه، نوموړي په کیمی

کې د الکندي کتاب، د الخوارزمي کتاب الجبر والمقابله، په اصطرالب باندې رساله، د الزرقاء

او الخوارزمي )زج( هیئت جدول او ځینې نور اړین کتابونه وژباړل.

کتاب )د الحاد ورستی پړاو( څخه اقتباس .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

10

د صحرا زمری

.د ایټالیا د دولت قاضی د صحرا د زمري شهید عمر مختار نه د اعدامېدو د فیصلې پر وخت سوال کوي.

آیا تا رشتیا د ایټالیا د دولت سره جنګ کاوه ده وویل هو...

آیا تا زموږ خالف خلګ راپارول ... ده وویل هو....

دولت خالف کړنې ترسره کړي... آیا ته د هغه عمل جزاء ته تیار یې کوم چې تا زموږ د

ده وویل هو آیا ته په دغه ټولو خبرو اقرار کوې

ده وویل هو قاضی وویل د څومره وخته زموږ خالف مبارزه کوې

ده وویل د څلویښتو کالو راهیسې.. آیا ته پر هغه څه پښیمانه یې چې تا ترسره کړي

ده وویل نه هیڅکله نه م سزا درکووآیا پوهیږې چې موږ تاته د اعدا

ده وویل هو قاضی وویل ډیر خوابدی یم چې ستا د ژوند پایله داسې خطرناکه شوه

ده وویل زه خو د ژوند په دغه انجام باندې خوشحاله یم

قاضی وویل صرف مجاهدینو ته داسې خط ولیکه اعزاز چې نور د ایټالیا خالف مبارزه پریږدي نوموږ به ستا د اعدام پریکړه لغوه کړو او ډیر

به درکړو ده قاضي ته په قهر وکتل او ورته وې ویل

هغه ګوته چې د شهادت په وخت کي اشهد ان الاله اال هللا واشهد ان محمدا عبده ورسوله .... سره پورته کیږي هغه به هیڅکله داسې بزدالنه الفاظ ونه لیکي.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

11

د اندلسي ښځو عجیب خصوصیات:

حکومت په وخت کي د مسلمانو غیرتي مېرمنو عجیب خصوصیات په اندلس کي د مرابطینو د

او ځانګړتیاوي لرلې. یو عرب عالم لیکي:

د مرابطینو په زمانه کي به که کومي مسلماني مېرمني د خپل ګاونډي په کور کي د هغوی توره

ر د تر خاور الندي یا زنګ وهلې ولېدل، نو د ګاونډي ښځو ته به یې )د هغوی د خاوند او د کو

سړیو د بې همتۍ پېغور ورکاوه(. ریشخند )پسخند( به یې پرې واهه.

او که به یې د خپل ګاونډي آس خوار او زار ولید، چي خاوند یې ساتنه او پالنه نه کوي، نو

هغوی ته بې یې هم د بې هیمتۍ پېغور ورکاوه.

او که به کومي ښځي غوښتل چي بله ښځه وزوروي، نو ورته وبه یې ویل:

"ستاسي اس مي ولېدی چي پر څرمني یې خاورې پرتې او خوار والړ ؤ.''

او که به مېرمنو پر یو او بل ویاړ کاوه، نو ویل به یې: ''د ډېري مودې را پدې خوا مي له خپل خاوند څخه د توري او ډال له بوی پرته د بل شي بوی

نه دی حس کړی.''

ي پر هغه باندي د عطرو او خوشبویو نښي که به مسلمانو مېرمنو داسي ځوان ولیدی، چ

ښکارېدلې او یا به یې ځان غوړ کړی ؤ، نو ښځو به له هغه څخه د نکاح کولو په خاطر ځان

ساته، او ویل به یې: ''داسي کس د واده کولو لپاره ښه نه دی.''

ځینو به ویل: خاورو ګردمن نه وي.'' ''د واده کولو لپاره داسي ځوان مناسب نه دی، چي قدمونه یې د غزا په

که به ښځو داسي ځوان ولېد یا به پرې خبر شول چي هغه لمونځ نه کوي، یا هم له علماء

کرامو سره ناسته پاسته نه کوي، نو ویل به یې: ''داسي کس نه ښائي چي زما د بچیانو پالر شي، مګر داچي په غوجل کي د حیواناتو خادم

شي.''

بناء; ځکه د مېړاني، زړورتیا، پاک لمنۍ او غیرت د بشپړو ځانګړتیاو لرونکي د هغه وخت سړي

وه، چي ښځو یې پوره مرسته ورسره کول.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

12

د سلطان محمد فاتح له لوري د مکـې شریف ته لیک:

د قسطنطینیې تر فتحي وروسته محمد الفاتح ټولو والـیانو ته خطونه ولیکل چي په هغوی کي یو

لیک تر څنګ ئې تحفـې هم ور ولېږلې. په خط کي تر تمهید وروسته د مکې شریف هم وو. د

لیکي چي:

"دا لیک د خوښۍ د دې خبر سره در استول کیږي چي سږ کال هللا تعالی موږ ته داسي فتح

راکړه چي داسي فتح سترګو نه وه لیدلې، نه به غوږونو د هغه په اړه اورېدلي وي، موږ

ل( فتح کړه، تاسي د دې ستري فتحي اعالن وکړئ او د دې مشهوره زمکه قسطنطینیه)استانبو

تر څنګ د حرمین الشریفین له اوسېدونکو، علماء کـرامو، د صالحو ساداتو، زاهدانو، نېکو

عبادت کوونکو، سترو مشائخو، شرفاوو، امامانو، کشرانو او مشرانو، بیت هللا چي دهللا

، د زمزم د ساتونکو، د مقام ابراهیم مضبوطه رسۍ ده هلته په عبادت مصروفو کسانو نه

محافظینو او د رسول هللا ملسو هيلع هللا ىلص د ګاونډیانـو نه په عرفات کي د سلطنت لپاره د دعاء غوښتنه

وکړئ. له هللا تعالی نه د مرستي او برکت دعاء وکړئ، زه د لیک سره تاسي ته یو څه

خصوصي ډالۍ در استوم. نه ستاسي لپاره ځانګړي شوي دي، د خالصي طالء خښتي چي له همدې غنیمت ۲۰۰۰۰

خښتي خاص د ۱۰۰۰د ساداتاتو نقباوو لپاره دي. ۲۰۰۰خښتي د فقراوو لپاره دي، ۷۰۰۰

حرمین الشریفین د خادمانو لپاره دي. نوري د مکې مکرمې او د مدینې منورې د مسکینانو او

قسیم کړئ. له دوی محتاجو کسانو لپاره دي. هغه د دوی د ضرورتونو مطابق د دوی تر منځ ت

نه زموږ لپاره د دعاوو غوښتنه وکړئ.

د مکې شریف محمد الفاتح ته د دې لیک ځواب ولېږه: "په ډېر ادب سره مي ستاسي لیک پرانیستو او د مبارکي کعبې په مخکي کي مي د حجازیانو او

نو لپاره عربانو تر منځ ولوستو، په دې لیک کي هغه قرآني آیتونه وو چي شفاء او د مؤمنا

رحمت دي. د خاتم االنبیاء ملسو هيلع هللا ىلص د معجزې له ظهوره هم خبر شوو چي د "قسطنطینیې" فتح ده،

چي د سترو دېوالونو او خوندي توب په اړه ئې د زمکي انسانان مثالونه ورکوي، موږ پر دې

کار د هللا حمد و ثناء وویله ځکه دا ډېر ستونزمن کار وو. موږ پرې خوشاله یو. تاسي زموږ د

پالر نیکونو تاریخ ژوندی کړ. د دې مقدسي زمکي د اوسېدونکو سره د دې میني له اظهار نه

به زموږ د نیکونو ارواوو ته اطمینان ور په برخه شوی وي، هللا دي دوی ته په لوړو جنتونو

کي ځای ورکړي.

مصادر: محمد الفاتح / ډاکټر جمال عبد الهادي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

13

د صحرا زمری م زیږدیز کال د لیبیا هیواد طبرق ته څیرمه نړۍ ته سترګې ۱۸۶۲ار په سید عمر بن مخت

غړولي، لومړنۍ زده کړي یې د خانقا په مدرسو کې سرته رسولي ، دا مدرسې د افریقا د

صوفیانو مجاهدینو له لوري اداره کیدلې او ددې ډلې مشر سید محمد بن علي سنوسي رحمة هللا

ار د لوړو زده کړو لپاره د جبل االخضر په سیمه کې د علیه وو، تر هغه وروسته عمر مخت

القصور خانقاه مدرسې ته الره پیدا کړه او هلته یې د استادانو څخه د زده کړو وروسته خپله هم

زیږدیز پورې همالته بوخت وو. ۱۹۱۱د ښوونکي په دنده پیل وکړ چې د

ړه او د خلګو ازادي یې وننګوله زیږدیز کال کې ایټالوي ښکیالک پر لیبیا حمله وک ۱۹۱۱په

عمر مختار خانقاه پریښوده ، د پردیو د ایستلو لپاره یې وسله پورته کړه او د ایټالوي

استعمارګرانو په وړاندې یې مجاهدین را غونډ کړل. ( ځله ۲۶۳یوازې په په شلو میاشتو کې د مقاومت او استعمار تر منځ دوه سوه درې شپیته )

ځلي دښمن ته د عمر مختار دوی له اړخه درانه ځاني او مالي زیانونه نښتې وسوې چې هر

واوښتل دا ځکه چې د سیمې د صحرا سره پوره بلد و او د دښمن د را ګیرولو ښه تاکتیکونه یې

جوړولی شول. جګړه وغځیده عمر مختار پوره شل کاله له ایټالوي استعمار سره مبارزه وکړه ، په وروستي

زیږدیز کال ۱۹۳۱دښمن د قواو او د عمر مختار د ډلې تر منځ ونښته د ځل جګړه کې چې د

د سپتمبر په یوولسمه نیټه د پنځوسو په شاوخوا کې مجاهدینو په دښمن برید وکړ له سختې

جګړې وروسته ډیر مجاهدین په شهادت ورسیدل تر څو دښمن د عمر مختار د سورلۍ آس ټپي

الت کی ونیوو او دا په داسې حال کې وه چې دښمن کړ او عمر مختار یې په سخت زخمي ح

هیڅ نه پوهیده چې دا عمر خوړلی سپین ږیری چې دوی نیولی دا به د مجاهدینو زړور مشر

عمر مختار وي. سره له دومره ډیر عمر ، کمزوري او زخمي بشر دښمن د صحرا دغه میړنی زمری په لویو

کاږلو او خالصولو شونتیا وه ، د ډیرو ربړونو لویو ځنځیرونو وتاړۀ ځکه هره ګړۍ یې د ځان

، پوښتنو او ګرویږنو وروسته یې په صحرایي محکمه کې د اعدام پریکړه ورباندې وایسته ،

کله چې یې د وروستۍ غوښتنې پوښتنه ترې وکړه هغه دغه ایت شریف تالوت کړ: )انا هلل و انا

ور ګرځو( ژ: موږ د هللا تعالی یو او هغه ته -الیه راجعون هجري سپوږمیز کال د جمادي االول په لمړۍ نیټه په ۱۳۵۰مه او د ۱۶د سپتمبر په ۱۹۳۱د

عام محضر کې د ماسپښین په پنځو بجو په دار وځړول سو..

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

14

د عمر مختار د ځینو یادښتونو پښتو ژباړه ستاسو په چوپړ کې ده :

طل مې حق نه سي را ماتولی ...« »که ټوپک زما توره ماته کړه ، سهي ده خو با

»هغه وارونه چې ستا مال در ماته نه کړي ، پوه سه چې تر هغه یې هم پیاوړې کوي..«

»له ما وروسته به نور نسلونه هم ستاسو ورمیږونه قاتوي خو یاد ساتئ چې زما ژوند به زما د

جالدانو تر ژوند ډیر اوږد وي...«

اما جنایت که څه هم سرته رسونکی یې ځان ډیر پیاوړی »ظلم له مظلومه اتل جوړوی ،

ښکاره کړي خو په حقیقت کې یې زړه له بې غیرتۍ ریږدي«

خوب ! طارق ابن زیاد دال هد اندلس د فتحې پر م

د طارق ابن زیاد دا لوی لښکر د اوه زره سرښدونکیو مسلمانانو څخه جوړ وو، هغوی له

رسولو لپاره له څلورو سترو کښتیو څخه کار واخیست، چې د طجنه څخه اندلس ته د فوځیانو د

فوځیانو په وړولو یې څو ورځې تیرې کړې، تر دې، چې ټول فوځ یې له دغه ساحل څخه چې

نن ورځ په جبل الطارق باندې مشهور دی پورې کړ او اندلس ته یې ورساوه.

شو؛ نو خواب ورباندې غلبه په روایاتو کې راځي، چې کله طارق ابن زیاد په کښتۍ کې سپور

وکړه او ویده شو، په خوب کې ګوري، چې رسول هللا صلی هللا علیه وسلم، راشیدین خلفا او د

هغه مبارک اصحاب له تورو او نیزو سره مسلح د بحر پر سر باندې را روان دي، کله چې

یې وویل: طارقه! رسول هللا صلی هللا علیه وسلم د طارق ابن زیاد تر څنګ تیریده؛ نو ورته

والړ شه! او په بیړه وړاندې را ځه! طارق ابن زیاد وایي، چې ومې کتل؛ نو هغه صلی هللا

علیه وسلم او ورسره ملګري له موږ څخه وړاندې روان دي، چې اندلس ته داخل شول. طارق

ابن زیاد چې سترګې وغړولې؛ نو سخت خوشال شو او فوځ ته یې د اندلس د فتحې زیری ور

ړ، وروسته یې دغه خوب خپلو ملګرو ته بیان کړ، چې په دې زیري سره د هغوی حوصلې ک

خورا لوړې شوې. د هغه دا خبره زیاته مشهوره ده، چې کله یې خپل ټول لښکر له ساحل څخه پورې کړ؛ نو

کښتیو ته یې اور ورته کړ؛ ځکه چې له لښکر سره تر فتحې او یا شهادت باید بله درېیمه الر نه

ي... و

دنیا مرے آگے/ عالمه تقي عثماني

ژباړن عبدالصمد شاکر

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

15

اسالم او امت پر داسي فوځیانو نازیږي:

م ده چي کله ۱۹۱۵-مارچ-۲۵دا عکس د عثماني خالفت د فوځي "سید علي" دئ، او دا پېښه د

هم د فرانسې، برطانیې، روسیې، آسټریا او نیوزیلېنډ فوځونو د خالفت پر مرکز برید وکړ، دو

عکس د برطانوي بحري بېړۍ "الیزابیت" دئ چي همدې فوځي په خپل قوت او همت سره تباه

کړه.

سید علي د "ګېلي پولي" په جزیره "روملي" کي د توپخانې مسئول وو، د دې توپخانې لفټر)چې

د توپ مرمۍ به ئې نقل کولې( د دښمن په بمونو له منځه تللی وو، نو ځکه هم سید علي د

لو په اندازه وزني مرمۍ خپله پر شا پورته کولې او د توپ خولې ته به ئې اچولې، دا ک-۲۱۵

دی وو چي "الیزابیت" په نوم ستره بېړۍ ئې په نښه وه او بالخر ئې ډېره سورۍ کړه او یاده

بېړۍ له جنګي ساحې پر شا شوه. طیارې موجودي وې. -۶۰یادونه: د دې بحرۍ بېړۍ پر مخ به تل نږدې

شپږ پنځوس زره ځوانان په شهادت ورسېدل، -۵۶۰۰۰دې جګړه کي د اسالمي فوځ په

دوه لکه لس زره ځوانان په شفاخانو کي د شدیدو زخمونو له امله وفات شول، -۲۰۱۰۰۰۰

اوه نوي زره کسان ټپیان شول، خو -۹۷۰۰۰یوولس زره فوځیانو الدرکه شول او -۱۱۰۰۰

ستانبول په جرأت سره وساته او صلیبي فوځ ئې تېښتي ته الحمد هلل اسالمي مېړني فوځ تر پایه ا

اړ کړ.

دوه لکه دوه پنځوس زره عسکر د جهنم -۲۵۲۰۰۰عثماني فوځ په دې جګړه کي د صلیبي فوځ

په لور ولېږل، د ترک پرېس د مجلې په وینا په دغه کال د خالفت د فوځي پوهنځیو نه هیڅ

وو. مصل فارغ نشو، ځکه ټول په شهادت ورسېدلي

د امت بچیانو ته د دې ستري جګړي په اړه په تعلیمي نصاب کي څه نه ویل کیږي؛ چي څنګه

د امت مېړنیو تنکي ګالنو دا ستره صلیبي حمله په شا وتمبوله، دوی د استانبول د بیا ځل قبضې

خوب د ځان سره راوړی وو. له بده مرغه چي زموږ نصابونه د نېپولین او اروپایي جګړو

په زیر او زور سره بیانوي. تاریخ

د معلوماتو مصادر: ترک پرېس کتاب)د آخري جګړي شهداء( لیکوال: ترک مؤرخ "انس دمیر"

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

16

د عثماني خالفت څلور دیرشم خلیفه

سلطان عبد الحمید الثاني په وخت کې د فرانسا یو مشهور لیکوال د پیغمبر صلی هللا علیه وسلم

سپکاوي په آړ د یو کاټوني ډرامې وړاندې کولو لپاره تیاری ونیو، تر څو یې د په شان کې د

فرانسا او اروپا په ډرامه ځایونو کې د خلکو پر مخ وړاندې کړي، کله چې د مسلمانانو حاکم

“دوهم عبد الحمید" خبر شو سمدالسه یې خپل فوځ، والیانو، قاضیانو او سیاسي مشرانو ته د

تیاریدو امر ورکړ، خپله یې هم د جنګ لباس په تن کړ او پخپل وطن کې جنګ په جامه کې د

د فرانسې سفارت مخې ته ورغلل، کله چې د فرانسا سفیر یا قونصل د مسلمانانو دغه رعبدار

حالت وکوت له ورایه پوه شو چې اوس به یې بندي کوي او بیا به ورڅخه ددغې ډرامې په اړه

د مسلمانانو حاکم ته خبر ورکړ چې ستاسو خبر ماته سخت تحقیق کوي، وار له مخه یې

راورسید، بیا یې فورا فرانسې ته خبر ورکړ تر څو دغه ډرامه په همدې ځای پای ته ورسوي

کنه نو مسلمانان همدا اوس په فرانسا باندې سختې حملې کولو ته تیار دي. هماغه وو چې

قت جرأت ونکړ. فرانسویانو ډرامه بنده کړه او بیا یې د داسې حمام پورې په عثماني خالفت کې د مسلمانانو ۱۹۰۹م څخه تر ۱۸۷۶سلطان عبد الحمید الثاني له

م کال کې وفات شوی. ۱۹۱۸خلیفه وو، چې په

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

17

د حضرت عمر رضى هللا عنه د یوه والي حالت :

ېدونکو څخه یوه ورځ د وخت عادل خلیفه حضرت عمر فاروق رضى هللا عنه د حمص اوس

غوښتنه وکړه ، چې د بېوزلو او مسکینانو نومونه ورته ولیکي ، تر څو د مسلمانانو له بیت

المال څخه ورته خپله برخه ورکړي ، کله چې د بېوزلو نو مونه ورورسېدل په هغوى کې د

حمص د والي )سعید بن عامر ( نوم هم وو ، د دې نوم په کتو سره حضرت عمر رضى هللا

رانه شو ، چې د حمص والي د حمص له فقیرانو څخه دى ! عنه حی د حمص له خلکو یې د هغه د فقر په اړه پوښتنه وکړه .

هغوى وویل : هغه خپل ټول مال په فقیرانو ووېشه ، او ویل یې ) زه څه وکړم زما څخه خو د

هللا تعالى پر وړاندې د بېوزلو په اړه پوښتنه کیږي ( . عنه د خلکو څخه پوښتنه وکړه ایا تاسو کومه نیوکه هم پرې لرئ ؟ بیا حضرت عمر رضى هللا

( د شپې یې 2( زمونږ سره یوازې سهار لیده کاته کوي )1هغوى وویل : هو درې عیبونه لري )

( او په اونۍ کې یوه ورځ نه وي . 3مونږ نه وینو )

ړه ، هغه وویل : اې کله چې عمر رضى هللا عنه له سعید څخه د دې عیبونه په اړه پوښتنه وک

امیرالمومنینه ! الملونه یې دا دي ، دا چې زه یوازې له دوى سره سهار لیده کاته کوم وجه یې دا ده ، چې د

.خپلې کورنۍ په خدمت کې مصروف یم ، زه کوم خادم نه لرم او میرمن مي ناروغه ده

کولو لپاره ځانګړې او د شپې ځکه نه ښکارم چې ورځ مي د دوى د خدمت او اړتیاوو پورا

کړې ده او شپه مي د خپل پروردګار د عبادت لپاره . او دا چې په اونۍ کې یوه ورځ نه یم ، په دې ورځ کې خپلې جامې مینځم بیا یې د وچېدو

انتظار کووم ، ځکه همدا یوه جوړه لرم ، حضرت عمر رضى هللا عنه چې کله د والي خبرې

واورېدې په ژړا شو .

هللا صلى هللا علیه وسلم د مدرسې تربیه شوي شاګردان ول له هللا تعالى څخه ویرېدل دا د رسول

او په خپل هر کار کې یې هغه حاضر ګاڼه .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

18

! تلین 88 د صحرا د زمري

م، سهار نه بجې د "بن غازي" جنوب ته "سلوق" 1931/سیپټمبر /16کاله مخکې 88له نن

نومي ځای کې ایټالوي استخرابګرو )استعمارګرو( د "صحراء زمری" او "د شنه غره" اتل

مجاهد عمر المختار رحمه هللا اعدام کړ. رحمه هللا تعالی.

تاریخ سرخېالن وروپېژنئ، چې په هغو کې د نوي نسل ته د مسلمان امت د جهاد او مقاومت د

ځان ساتنې او له یرغلګرو سره د مقاومت ځواک غښتلی پاتي شي، که څه هم سیکولر فکره

مخلوق له دې نومونو سره حساسیت لري خو تاسو دې خبر یئ چې غربیان اوس هم د صلیبي

نصبوي. جګړو د قومندانانو مجسمې جوړوي او د لویو ښارونو په چوکونو کې یې

داراز د غرب له وحشتونو نوی نسل خبر وساتئ، ځکه زموږ کور کور ته د هغوی رسنۍ د

غرب د عادالنه )!( نظام د ثنا او ستاینو سندري رارسوي او د هغوی وحشتونه پټوي.

استاد حامد افغان

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

19

عمر مختار . هو، هماغه د صحرا زمری عمر مختار.

طنان په برقه نومي کلي کې زیږېدلی. ایټالویانو چې برقه او طرابلس الندې م کال د ب۱۸۵۸په

کړل، نو د عمر مختار ولس یې پر وړاندې پاڅون وکړ او د خپلې ازادۍ لپاره یې مبارزه پیل

کړه. غازي عمر مختار هم د همدې لښکر ملګری شو. د یوې ډلګۍ له مشرۍ تر بشپړ لښکر

ینو پیاوړې لښکرې یې جوړې کړې. عمر مختار د ایټالوي مشرۍ ورسېد. د کلیوالو مجاهد

اشغالګرو لپاره پر یوه خونړي سړي واووښت. اشغالګرو هڅې پیل کړې ترڅو په کوم چل

عمر مختار له مقاومته الس پر سر کړي. د پیسو، منصب او مشرۍ بېال بېل وړاندیزونه یې

ورته وکړل، خو عمر مختار ازادي او خپرواکي غوښته. ر مختار د ایټالوي پوځیانو پر خالف توندې جګړې وکړې. د ایټذلوي پوځ یو جنرال، چې عم

خپله یې د عمر مختار پر خالف په جګړو کې برخه اخیستې، وایي: موږ ډېر ځله د عمر

مختار په خالف داسې عملیات پالن کړل چې موږ به بشپړ باوري و، چې نوموړی به دا ځل

وندۍ نیسو. خو د دې خالف به هر ځل په پوره بریالیتوب زموږ له دام حتما وژنو او یا به یې ژ

څخه ووت.

عمر مختار د صعب المسالک نومي د یوې دښتې په یوه ګڼ ځنګله کې له څلوېښتو نورو

مجاهدینو سره د دښمن په محاصره کې را ګیر شو. دلته هم له دښمن سره د یوې سختې جګړې

ت، خو له دې سیمې په وتلو لږ وړاندې د ایټالوي پوځ له وروسته د محاصرې له کړۍ روغ وو

یوې بلې ډلې سره په جګړه وا ووښت. دلته یې هم تر دې مقاومت وکړ چې له ملګرو سره یې

وسلې ختم او ټول شهیدان شول. عمر مختار په یوازې ځان مقاومت ته دوام ورکړ، اس یې

زخمي شو، د دښمن شمېر پرې را زیات زخمي شو او پر ده له پاسه را وغورځېد او الس یې

شو او بالخره یې ژوندۍ ونیو. څو ورځې وروسته یې د یوې تمثیلي محکمې لپاره په داسې حال کې میدان ته را ووست، چې

م کال د سپتمبر ۱۹۳۱السونه یې ولچک او ګڼ پیره داران یې په دواړو خواوو کې روان و. د

د مېړانې او قهرمانۍ غر، د ازادۍ مبارز او پیاوړی مه د چهار شنبې په سهار یې دغه۱۶پر

مجاهد سید عمر مختار اعدام کړ. هغه ته یې له وېرې ژور په سیمنټو پوخ قبر جوړ کړ او تر

اوږدې مودې یې پیره داران پرې درولي و. هو، نه خو د دښمن زور او زر له مبارزې را وګرځاوه، نه خپلې کمزورۍ او ناچارۍ په شا

و، نه خو د دښمن ډول ډول وړاندیزونو ته تسلیم شو او نه هم له داره ووېرېد. په یوه کړای ش

نړۍ مېړانه یې د کفر او اشغال پر ضد مبارزه وکړه او په هسکه غاړه تر داره والړ.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

20

سیف الدین قطز او د مغولو د نه ماتېدونکې فلسفې پای .

لیکوال : طارق محیایي عبدالسمیع درانی ژباړن :

ښایي د ځمکې له پیدایښت نه بیا تر اوسه، داسې ستر ناورین نه وي پېښ شوی لکه په فارس او

مسلمان امت د مغولو تېری! په اسالمي نړۍ د مغولو یرغل داسې وحشیانه یرغل وو چې په پایله کې یې میلیونونه کسان

په دا دنیا خلکو ته ور وښود. مړه، زرګونه ښارونه او ابادۍ ورانې او قیامت یې د مغولو ځینې جنایتونو ته کتنه:

( ۲٫۴سوه زره( او د جوزجاني په خبر ) ۷د ابن اثیر له نظره د مرو ښار د وژل شویو شمېر )

( ۱٫۴ه. ق کې ) ۶۱۹میلیونه . د جوزجاني په وینا د هرات ښار د وژل شویو شمېر په کال

لیونه . چې په ځینو حاالتو کې آن پر حیواناتو هم رحم نه ( می۱٫۶میلیونه او د سیفي په وینا )

کیده او له یوې مخې قتل عام روان ؤ. لکه نیشاپور کې چې د چنګېز د زوم د وژل کېدو له امله

( میلیونو ته ورسېد. همدا شان د بامیان ښار هم له قتل عام سره مخ شو، آن ۱٫۸د مړو شمېر )

و ګیدړې او لیوان په غره کې ژوند ته پرېنښودل شول؛ تر دې چې جنین د مور په بطن کې ا

ځکه چې هلته د چنګېز لمسی وژل شوی وو. په دې ویرجن حالت کې یوازې د خوارزم

اوسېدونکې وو چې دوی وکړای شول د څلورو میاشتو لپاره د چنګېزي لښکر پر وړاندې

ودریږي او له ځینو سیمو هغوی پر شا وتمبوي. له ډلې یو هم سلطان جالل الدین محمد خوارزمشاه دی چې په ډیره د خوارزمي چارواکو

مېړانې او فداکارۍ یې وکوالی شول چې په ځینو سیمو کې په مغولي لښکرو حملې وکړي او

هغوی ته ماتې ورکړي. خو د افرادو تر منځ اختالف او د هغوی بیلوالی، د صلیبي یرغلګرو یرغل او د اسماعیلي

ء داسې برابره کړه چې سلطان جالل الدین ونه توانیږي ترڅو خپلو ملحدینو خیانت؛ فضا

کامیابیو ته دوام ورکړي. پورته ذکر شوي جنایتونه یوازې په فارس کې واقع شول، دوی چې له اسالم او مسلمانانو سره

بې اندازې کرکه او دښمني درلوده؛ په هماغه اندازه یې په اسالمي نړۍ کې ظلمونه هم وکړل

ارس څو چنده یې وکړل. او د ف د سیف الدین قطز زوکړه او اسارت:

د جنګ په دې بل اور کې د سلطان جالل الدین د خور په کور کې د محمود په نوم ماشوم نړۍ

ته سترګې وغړولې. په همدې وخت کې مغولو په خوارزم حمله وکړه چې په ترڅ کې یې

کسان ژوندي پاتې شول، چې محمود له اکثریت خوارزمیان ووژل شول او څو د ګوتو په شمیر

څو نورو ماشومانو سره د مغولیانو لخوا یرغمل شو. اسارت او کوچنیوالي د محمود قطز په

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

21

همت کې کمی را نه وست او دا نوم یې چې د داړونکې سپي په معنی دی؛ هم د مغولو لخوا

ځ په نسبت او دده د پرې کېښودل شو. مغولي ځواکونو چې د سلطان جالل الدین او دده تر من

شخصیت په اړه نا خبره وو؛ دی یې هم د نورو برمته شویو کسانو په څېر د خرڅالو لپاره ښار

ته یوړ، او په دمشق کې د ابن الزعیم په نوم کس واخیست. قطز سره له دې چې کوچنی هم

یخ وو؛ ویې کوالی شول چې عربي ژبه، قرانکریم او لومړني اسالمي علوم زده کړي. تار

روایت کوي چې یوه ورځ د قطز ښوونکې قطز وواهه؛ ده یي هم په عکس العمل کې پوره

ورځ خواړه نه خوړل، ښوونکی یې ناچاره شو او ده ته یې حاج علي فراش د تسلۍ لپاره

ولېږه، فراش وایي چې ما قطز ته وویل چې آیا ته د ښوونکې د وهلو له امله دومره ژاړې؟

بلکې ددې له امله ژاړم چې هغه زما پالرګنۍ ته سپکې سپورې وویل، قطز وویل: هېڅکله نه،

حاالنکه چې هغوی تر ده نیک او بهتر دي. فراش وایي ما قطز ته وویل چې ستا پالر څوک دی؟ آیا هغه یو کافر نه ؤ؟ راته کړه یې: په

ه مې ماما او هللا تعالی لوړه کوم چې زه مسلمان د مسلمان زوی یم. مودود مې پالر، خوارزمشا

د شاهانو شهزاده یم. قطز په کوچنیوالي کې تقریبا ټول جنګي فنون زده او په توره وهلو او د آس په سپرلۍ کې

خاص مهارت درلود. قطز او واک ته رسېدل:

د ملک نجم الدین د واک په دوران کې چې دی د سالح الدین ایوبي د کورنۍ څخه ؤ؛ ډیری

وړل شول چې له همدې ډلې څخه عزالدین ایبک ترکماني قطز برمته شوي ترکان مصر ته را

وپېرود او مصر ته یې راوړ. د ایوبیانو د سلطنت په پای کې د درباریانو او قومندانانو ترمنځ

اختالفاتو دې ته الره هواره کړه ترڅو غالمان )ممالیک( واک ترالسه کړي.

ي چې کله نجم الدین ایوب ومړ؛ د هغه د ممالیکو واک ته د رسېدو داستان له دې ځایه پیلیږ

زوی تورانشاه واک ته له رسېدو سره جوخت، له خپلې میرې) د پالر مېرمن( سره یي ناړه

چلندپیل او هغه ممالیک چې پالر یې مصر ته راوړي وو؛ په هغوی ظلم او زیاتی پیل او زیات

یرمن( ممالیک د هغه په شمېر یې ووژل. دا کار ددې سبب شو چې شجرۀ الدر) د نجم الدین م

ضد راپورته او هغوی تورانشاه وواژه. د تورانشاه د وژلو په پایله کې د لومړي او وروستي

ځل لپاره تر دا مهال، په مصر کې یوه ښځه چې د نجم الدین میرمن وه؛ واک ته ورسېده. که

و دې ونه کوالی څه هم د دربار لویان او فوځونه د شجرۀ الدر په حاکمیت په یوه خوله وو؛ خ

شول تر دریو میاشتو زیات حکومت وکړي. ځکه چې دې ته دا ښه وبرېښېده چې له واکه الس

پر سر او واک عزالدین ایبک ترکماني ته وسپاري او له هغه سره واده وکړي، چې له دې سره

د ایوبیانو حکومت پای ته ورسېد او د ممالیکو حکومت پیل شو.

ارادې او ټینګ ایمان څخه خبر ؤ؛ هغه یې د فوځونو قومندان او ایبک چې د قطز له کلکې

لومړی معاون وګماره.

عزالدین ایبک تر یوې مودې واک درلود، خو کله چې دده مېرمن)شجرۀ الدر( متوجه شوه چې

دی پرې بن) دوهمه ښځه( راولي؛ د ممالیکو د یوې ډلې په واسطه یې دی هم وواژه. د ایبک

ده پنځلس کلن زوی نورالدین علي واک ورسېد. تر وژلو وروسته د

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

22

د دې پنځلس کلن ځوان واک ته رسیدل، د بغداد وراني او د عباسي خلیفه وژل کېدل د

هالکوخان د فوځونو پر مټ هم مهاله ؤ، آن تردې چې مغولي لښکر د مصر دروازې ټکولې.

کوالی چې اداره او په دې وخت کې درباریانو او مخورو و انګېرل چې نورالدین علي نشي

دولت په سمه توګه پرمخ بوځي؛ هغه یې له واک لرې او پر ځای یې قطز ته واک تسلیم کړ. قطز هم په بېړه، خو په تدبیر د دولت او هېواد چارې منظمې کړې، په شام او مصر کې خپل

د سیاالن پر ځان راټول او خپل لښکر سره یې یوځای کړل. ورسته یې د خلکو او سرتېرو

مورال لوړولو باندې کار پیل او د لومړي ځل لپاره یې هغوی د مغولو پر ضد ودرېدلو ته چمتو

کړل.

قطز ته د مغولو استازې راتلل: مغول چې د مصر تر دروازو پورې را رسېدلې وو؛ خپل استازي یې له داسې یو لیک سره

تول. چې ټول بد،رد او قطز ته ګوتڅنډنې پکې لیکلې وې، قطز ته واس د لیک متن په الندې الفاظو مشتمل وو:

واک او ځواک مونږ ته وسپارئ! مخکې له دې چې زمونږ له زوره خبر شئ. حتما به زمونږ

له لورې د قتل عامونو او ښارونو ورانولو له پېښو خبر یاستئ، نو چېرته او څرنګه به تښتئ؟

رونو نشئ بچېدالی. زمونږ شمېر په داسې حال کې چې مونږ درپسې یو، زمونږ د تورو له ګذا

لکه د شګو دومره دی، څوک چې له مونږ سره تقابل کوي؛ پېښمانه کیږي. نو دا واورئ چې

خپله ځانونه له خپله السه د هالکت کندې ته مه ټېل وهئ. سره له داسو ګوتڅڼدنو او اخطارنو قطز یوه دمه هم ونه لړزېد او نه یې په همت کې کمی

اسې مسلمان وو چې د هللا تعالی په الر کې یې شهادت د دین او انسانیت راغی، ځکه هغه د

دښمنانو ته تر تسلمېدو غوره ګاڼه، هغه دا پتیله چې په هر حال کې یوه نه، یوه

نېکي)إحدیالحسنیین( ترالسه کوي. یا به کامیاب او غالب شي؛ یا به د شهادت لوړې درجې ته

ورسیږي.پاچاهانو له کورنۍ او سلطان جالل الدین یې ماما وو؛ سلطان له بل لورې؛ قطز د خوارزمي

جالل الدین هغه څوک وو چې د زمري غوندې زړه یې درلود او د مغولو په مقابل کې یې تر

ډیره پوري په میړانه ودریده، آن له هغوی څخه یې ځینې ښارونه بېرته ونیول. قطز له وړاندې

ه کیسه او افسانه ده. او د مغولو ماتې یې په کوچنیوالي پوهېده چې د مغولو نه ماتېدل هسې یو

لیدلې وه. قطز هم د مغولو استازي بندیان او د هغوی لیک یې څیرې کړ، او د خپلو سرتېرو د

مورال د لوړاوي په پار یې استازي له تېغه تېر او د ښار په دروازو را ځوړند کړل.

ي: د مغولو پر وړاندې د لښکر او تجهیزاتو تیار

قطز ددې پر ځای چې په مصر کې پاتې او د مغولو پر وړاندې دفاعی حالت اختیار کړي؛ ښه

یې دا وبلله چې مخکې له مخکې تیاري ونیسي او د مغولو پر وړاندې د شام پر لور تعرض

وکړي.هغه داخلي جبهه له هغو کسانو پاکه کړه چې ده یې په همت او شجاعت کې شک درلود، او د

ه یې په خپلو اعتمادي کسانو ډکه کړه؛ وروسته یې په قاهره او خپل نورو تر واک هغوی تش

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

23

الندې ښارونو کې د جهاد اعالن وکړ او خلک یې جهاد ته رابلل. د لښکر د تجهیز لپاره یې زیاتې منډې ترړې وکړې او په خلکو یې نوي مالیات وضع کړل،

ز بن عبدالسالم هم پکې موجود وو؛ د ولې ډیری علماوو چې د وخت زبردست عالم، عالمه ع

قطز له دې کار سره مخالفت وښود او له ده یې غوښتنه وکړه چې جنګي مصارف دې د

ممالیکي قومندانانو له شتمني څخه تعین کړي، ترڅو له قومندانانو سره بې له آس او وسلې نور

ات وضع شي. څه پاتې نشي؛ او که بیا هم مصارف کافي نه وو، بیا دې په خلکو مالیقطز چې کله متوجه شو چې نوموړی فرمان په ځینو قومندانانو دروند پرېوځي؛ هغوی ته یې

داسې خطاب وکړ:

اې د امت سرالرو! یو وخت داسې وو چې تاسو د بیت المال له مال څخه ګټه اخیسته، خو اوس

راسره ځي؛ بسم هللا کړئ له جهاد څخه پر شا کېږئ؟ زه جهاد ته تیار او روان یم، څوک چې

او هغوی چې له جهاد تللو څخه مخ اړوي، هللا تعالی پرې خبر دی او د مظلومو مؤمنانو آه یې

پر خپله غاړه! د قطز دې خبرو پر قومندانانو ژور تاثیر وکړ او هغوی هم ټول پر یوه خوله شول او جهاد ته

تیار شول. کې د شام لښکر ورسره یو ځای او غزې ته قطز له لښکر سره له مصره ووتلو چې په الره

ورسېدل.قطز د لشکر د مخکي برخي لپاره ) بېبرس( وټاکه، چې ډیر باهمته کس او د مورال لوړولو

چل او ول یې زده ؤ. مخکې تر دې چې جنګ شروع شي؛ بېبرس د څو تنو سرتېرو په ملتیا د

ژوبله واړوله. د بېبرس دې مغولو په لومړۍ کرښه برید وکړ او هغوی ته یې درنه مرګ

کامیاب جنګي تکتیک اوضاع داسې برابره کړه چې هغه صلیبي یرغلګر چې په ځینو ځایو کې

یې حضور درلود؛ دې ته مجبور کړل چې له مسلمان لښکر سره داسې عهد وکړي چې د

ړه مسلمانانو پر وړاندې به د مغولو هېڅ راز مرسته نه کوي. قطز هم هغوی ته ګوتڅڼدنه وک

چې د مغولو سره د مرستې په صورت کې به مسلمانان اول په هغوی حمله کوي.

د عین جالوت جګړه:

مه د جمعې ورځې په سهار د قطز او مغول لښکر د ۲۶ه.ق کال د روژې میاشتې په ۶۵۸د

عین جالوت په سیمه کې سره مخامخ شول، او سخته نښته رامنځته شوه؛ د جګړې تر پیلېدو لږ

وسته د مغولو فوځونو لوړ ځایونه په خپله ولکه کې راوستل او له دې سره دوی شیبه ور

وتوانېدل له چپ اړخه د مسلمانانو په ښي اړخ حمله وکړي؛ او مسلمانانو ته درنه مرګ ژوبله

واړوي؛ دا کار ددې المل شو چې مسلمان فوځ له ګډودۍ سره مخ او نژدې وه چې د مسلمانانو

له خاورو سره خاورې او په ترڅ کې یې نړۍ له نورو وحشتونو سره مخ د بریا وروستۍ هیله

شي. چې ناببره سیف الدین قطز له خپل آس څخه ځمکې ته راکوز شو؛ خپله خولۍ یې پر

ځمکه کېښوده او دا نعره یې وویله: واه اسالماه، واه اسالماه! ټول توان یې په مغولو حمله دده د نعرې په اورېدلو سره دده فوځ پر ده را چاپېر شو او په

وکړه، هغوی یې پر شا وتمبول. قطز تکرارا ځان سره دا دعا لوستله: )یا هللا انصر عبدک قطز

علی التتار( یعنې اې هللا د مغولو پر وړاندې د قطز یاري وکړه.د مسلمانانو په دې کاري برید کې د مغولو سرلښکر )کتبغا( ووژل شو او مغول د شمال پر لور

پر شا شول. مغولو بیا خپلې لښکرې منظمې کړې؛ خو سیف الدین قطز هغوی پسې تعقیب

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

24

کړل، له ساعتونو جګړې وروسته مسلمانانو خپل بری یقیني کړ او په نتیجه کې مغولو خپل تر

ټولو لوی شکست په سترګو ولید؛ او دا ستره ماته دوی ته د نورو ماتو پېالمه شوه. ز دوی ته ماتې ورکړه؛ له خپل آس څخه را ښکته او د هللا تعالی د هر کله چې سیف الدین قط

مننې په پار یې هغه ته پر ځمکه سجده ولګوله. د جالوت له کامیابه سوبې وروسته د ممالیکو لښکر چې قومانده یې بېبرس او سیف الدین قطز

ونیول، او د پر غاړه لرله؛ د مغولو په تعقیب پسې شول، دمشق او حلب یې له هغوی بېرته

هغوی بې موراله لښکر له شام څخه تېښتې ته اړ شو. که څه هم د جالوت سوبه د مغولي لښکر د ختمولو نه وه، خو د مغولي لښکر لپاره د نورو ماتو

زیری ورکونکې وه؛ چې دې کار ته له قطز ورسته بیا بېبرس دوام ورکړ. د جالوت سوبې

لو د حملو وروستۍ هڅه وه. مانا دا چې وروسته له اهمیت په دې کې دی؛ چې دا سوبه د مغو

دې کامیابې سوبې مسلمانانو تعرضي او مغولو دفاعي حالت اختیار کړ. دې جګړې کې د مسلمانانو بری ظاهرا لکه د مسلمانانو د نورو فتوحاتو په شان مالومیږي؛ اما

ریخ کې خاص ځای او د سیف الدین قطز رهبري او په دې جګړه کې د هغه بری په اسالمي تا

ارزښت لري، ځکه چې سیف الدین قطز په داسې یو وخت کې د مسلمانانو رهبري وکړه چې

له دریو نه دوې برخې مسلمانان په اور سوزېدلې او بې اندازې کړېدلې وو. ده مسلمانانو ته

نجات ورکړ او د مغولو په الس د نورو مسلمانانو له وژلو یې مخنیوی وکړ. قطز د مغولو نه ماتېدونکې ستراتېژي چې له کلونو یې راج چلېده؛ ماته او په سیف الدین

مسلمانانو کې یې دا باور رامنځ ته کړ چې د ایمان په زور او د هللا تعالی په نصرت پر هر

دښمن بری ممکن دی. سیف الدین قطز د مغولو تعرضي ستراتېژي په دفاعي هغې بدله او د

خاورو سره برابر کړ. هغوی شان او شوکت یې لهد تأمل او پند خبره دا ده چې څرنګه یو کس چې له درباري کورنۍ څخه ؤ؛ الندې ولوید، بندي

او غالم شو؛ خو اسارت او غالمي یې په همت او اراده کې کمی را نه وست.هغه هیله چې د

و جنګي فنون یې مغولو ماتې وه؛ ده د هغې ورځې لپاره له ماشومتوبه تیاری ونیو، دیني علوم ا

زده او بالخره هماغه ارمان او سپېڅلی هدف ته یې الس ورسېد.

د سیف الدین قطز شهادت:

که څه هم د عین جالوت اتل؛ خپل ملت او ټول مسلمان امت ته خوشحالي او بری په برخه کړ،

و بری خو تقدیر خپل کار ته دوام ورکوي، تقدیر دې ته پرېنښود چې همدا تاریخي خوشحالي ا

له مسلمانانو سره یو ځای ولمانځي.

سیف الدین قطز هم لکه خپل ماما سلطان جالل الدین د خپلو لښکریانو د خیانت ښکار شو؛ کله

چې قطز د شام ځمکه د مغولو له شتون څخه پاکه او شام ته امنیت او راحت ورپه برخه کړ،

دت لوړ مقام ته ورسېد. مصر ته پر الره د یوې ډلې له خوا په ناڅاپي توګه د شها د هغه د سلطنت موده تر یوولسو میاشتو زیاته نه وه؛ خو په همدغه موده کې یې چې کوم

خدمتونه وکړل، او مسلمان امت ته یې چې کومې بریاوې السته راوړې، دده نوم یې په تاریخ

د اسوې ) کې په نیکو ثبت کړ. آن چې د مسلمانانو افتخار وګرځېد او دی د خپلو بچو لپاره

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

25

نمونې( په توګه ټاکي.

: په اندلس کی د مسلمانانو اته سوه کلن خالفت روستی سلګی

اندلس تاریخي فتحه، هلته مادي او معنوي انقالب، اته سوه کلن تاریخ، او بیا د اندلس سقوط یا

عبرتونو یوه لویه له السه وتل ، د اسالمي امت بلخصوص د ځوان نسل لپاره د درسونو او

پانګه ده ، چې د تاریخ د پنډو کتابونو په غیږ کې یې ځاى نیولى دى ، د اندلس پر لمن د

طارق ورکیوتل ، د لرزیق ماتې ، د قرطبې ، اشبیلیې ، اندلسې ، بلنسیې او غرناطې فتحه ، د

القاسم یو لوى انقالب اغاز ، د ابن حیان القرطبي ، ابن خلدون ، ابن حزم ظاهري ، ابو

المجریطي ، او ابوالقاسم الزهراوي په شان ستر ، ستر علماء ، د الزهراء ، الحمراء ، الکامل ،

المعشوق او المبارک پشان دنګې دنګې او برجورې ښکلې ماڼۍ ، او جنت نظیره ځمکه .…

بیا خپلمنځې شخړې ، یو بل سرکوبول ، د خپل ورور خالف له کفارو د مرستې طلب ، د

قوط ، د اشبیلیې سقوط ، ورپسې نور ښارونه ، بالخره د غرناطې او ټول اندلس قرطبې س

سقوط د تاریخ هغه باب دى ، چې یو ویده قوم د غفلت له درانه خوبه را بیدارولى شي ، کله

چې اندلس د طارق ابن زیاد رحمه هللا په مبارکو السونو فتحه شو ، نو پیړۍ پیړۍ اندلس د

ال وه ، د علم ، روحانیت ، تمدن او اخالقیاتو مرکز وو ، د اسالمي مسلمانانو یوه محکمه ک

خالفت یوه بې سارې او ریښتینې نمونه وو . د اندلس له غېږې د اورپا پر ګوټ ګوټ باندې د علم ، تجربو او اخالقو وړانګې پریوتې ، د

مانو اورپا لوى ، لوى پوهان په خورا ادب سره د قرطبې او غرناطې په درسګاوو کې د مسل

علماوو پر مخکي د شاګردي ګونډې ووهلې ، اندلس په خپله نامې غیږ کې داسې نومیالي

علماءوروزل چې ، ال تر اوسه ترې د علومو تږي خپلې تندې خړوبوي ، او اندلس د ځمکې پر

مخ د مسلمانانو جنت وو ، اندلس تر هغو د مسلمانانو اندلس وو ، چې تر کومه مسلمانان په

م ول ، د هللا تعالى په دین یې منګولې ښخې وې ، او د اسالم پنځه ګونو بناو تر خپل دین قای

څنګ د جهاد رکن ته پابند پاتې ول ، الهي سنت داسې دي چې هللا تعالى د یو قوم حالت تر هغو

نه بدلوي تر څو هغه قوم په خپله خپل حالت تبدیل نکړي ، چې په اندلس کې هم کټ مټ

ې اندلسیانو د هللا تعالى له مبارک دین څخه مخ وګر ځاوو ، جهاد ، همداسي وشول ، کله چ

قرباني ، ننګ او غیرت یې تر پښو الندې کړل ، له یو لوى مصیبت سره الس او ګریوان

شول . د اندلس په محکم جوړښت باندې زلزله ګډه شوه ، د بغاوتونو ، ځانپالنو او تعصبونو چټل

فت خپل شان او شوکت له السه ورکړ ، اندلس د زړبودۍ دریابونه په مستۍ شول ، اسالمي خال

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

26

خزان راحصار کړ ، د بدن نازک غړي یې یو یو لکه خزان وهلې پاڼې ژیړ مخ پر ځمکه

پریوتل ، قرطبه ، اشبیلیه ، طلیطله ، او نور ټول ښارونه د کفارو پر الس سقوط شول ، او

هق کې 895اتې وه ، په کال یواځې غرناطه د وروستي سنګر په حیث مسلمان قوم ته ورپ

فردینند د غرناطې په لور لښکر کشي وکړه ، چې کله د غرناطې تر څنګ راورسید ، ټول

ښار یې محاصره کړ ، شاوخوا باغونه، فصلونه او اباد کلي یې تاال واال کړل ، مسلمانان له

ې دوام څلورو خواوو څخه محاصره شول ، محاصره ورځ تر بلې تنګېده ، او اته میاشتي ی

وموند ، د ښار خلکو ابو عبدهللا ته وویل ـ تر هغو چې زموږ په بدن کې روح پاتې وي تر هغو

به موږ له دښمن سره مقابله کوو ، موږ د لوږې د مړیني په ځاى دا غوره ګڼو چې د جګړې په

میدان کې د دښمن په غشیو او نیزو ولګیږو او شهیدان شو ـ ـ ـ راء په ماڼۍ کې عاجله غونډه راوبلله تر څو له دښمن سره د جګړې او سلطان ابوعبدهللا د الحم

سولې اړوند مشوره وکړي ، په غونډه کې ټولو ګډون والو په یو غږ د جګړې خبره کوله خو

سلطان د جګړې پر ځاى په سوله خوښ وو ، غوښتل یې داسې سوله وشي چې مسلمانان د

بې له کوم مقاومت څخه عیسویانو ته کفارو له ضرر څخه خالص شي او د غرناطې ښار

تسلیم کړي ، ابوالقاسم یې په پټه فردینند ته ورولېږه ، تر څو د سولې خبرې ورسره وکړي ،

فردینند چې کله د ابوالقاسم له خولې د سولې خبر واوریده ، ډیر خوښ شو ، ځکه چې د جګړې

پیل شوې ، پنځلس مادییز له الرې د غرناطې نیول خورا ستونزمن کار وو ، د سولې خبرې

تړون چمتو شو ، دواړو مشرانو ورباندې السلیكونه وکړل ، د تړون په دېارلسمه ماده کې

راغلي وو چې مسلمانان به د شپیتو ورځو په دننه کې دالحمراء ماڼۍاو نور ټول سامان او

شپیته اسلحې عیسویانو ته سپاري او سلطان به له خپلو ملګرو سره له ښاره وځي ، خو ال

ورځې نه وې پوره چې عیسویانو خپل عهد مات کړ او د غرناطې په ښار لکه وږي لیوان

ورکېوتل ، په ښار کې غلغوله جوړه وو ، کفارو له خوښۍ نڅیدل ، خو د مسلمانانو له زړونو

یو هللا تعالی خبر وو ، عیسایان ټول د الحمراء ماڼۍ خو اته راجمع شول ، د ټولو سترګې د

د ښکلې ماڼۍ په لور کږې وې ، څو تنه سپاهیان د الحمراء ماڼۍ تر ټولو لوړ برج الحمراء

ته پوره شول او د اسالم عقابي بېرغ یې ښکته وغورځاوه ، او پر ځاى یې د سپینو زرو

صلیب پورته کړ او د لمر په شغلو کې یې ځلکا پیل کړه ، له همدې ورځې نه د اندلس له جنت

نظام خپله کډه بار کړه ، انا هلل وانا الیه راجعوننظیره خاورې نه اسالمي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

27

رشید! مامون

دهارون الرشید زوى مامون الرشید چي کله ماشوم ٶ ، یوه ورځ بغیر له کوم سبب او دلیل نه

ښوونكي په لکړه وواهه ! مامون وویل : ولې دي ووهلم؟ ښوونکى هیڅ ونه ویل.

پوښتنه وکړه ښوونکي ورته ویل : غلى سه ! کله چي مامون څو ځلي وروسته له شلو کلونو څخه چي کله مامون دخالفت واک ته ورسېدى لمړى امر یې دا وکړ چي

هغه ښوونکى را حاضر کړئ ! مامون له ښوونکي وپوښتل : زه چي کله ماشوم وم تا ولې ووهلم؟

ښوونکى مسکى سو او وې ویل : هغه دي نه دي هېر کړي؟ ویل : نه ! په هللا قسم هیڅ کله به یې هېر نه کړم! مامون

ښوونکي ورته وویل : ددې لپاره مي ووهلې تر څو پوه سې)ته د خالفت له کورنۍ څخه وې

کېدالى سواى چي واک ته ورسېږې ( چي مظلوم هیڅكله هم ظلم نه هېروي ! چي همېش دمظلوم نو پام کوه ! چي د واک په وخت کي ظلم ونه کړې ځکه ظلم داسي اور دى

په زړه کښې بل وي نه مري که څه هم کلونه کلونه پرې تېر سي.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

28

هرمن او سلطان ایوبي !

د عکا تر فتحې وروسته سلطان صالح الدین ایوبي ته خبر ورکړل شو چې یو ډېر مهم صلیبي

علي بن سفیان نیول شوی دی، هغه وویل څوک دی!؟ ځواب ورکړل شو چې هرمن جرمنی د

په څېر د کمال خاوند او د استخباراتو ادارې مشر دی. هرمن جرمني په فلسطین کې د مسلمانانو خالف دومره ورانکاري کړې وه چې زیاتو مسلمانانو

پېژانده، کله چې عکا/عکره ونیول شوه هغه د خپلو ورانکارو نجونو سره یو ځای د تېښتې په

س پرې سترګې ولګېدې، هغه د اطرافي او قبایلي خلکو حال کې و چې د یو مسلمان جاسو

جامې اغوستې وې او نجونو ته یې هم هماغه ډول جامې کړې وې؛ جاسوس یو قومندان ته

وویل چې دا هرمن دی او دا نجونې هم شکمنې ښکاري. هرمن نېغ سلطان صالح الدین ایوبي ته وروستل شو، خو سلطان ایوبي ورسره د دښمن په شان

لکې د یو مېلمه په حیث چلند وکړ، هغه ته یې سمدستي شربت ورکړ معنا دا چې د هغه سر نه ب

په امن کې دی. هرمن وویل: که تاسې زما د خبرو اترو پرته زما د وژلو حکم صادر کړی وای نو دا به ښه و.

ه سلطان صالح الدین ایوبي وویل: زه ستاسې په څېر پوه او مېړني انسان ته د قدر په سترګ

ګورم.کومو سیمو کې زموږ -هرمن وویل: آیا تاسې له مانه د دې پوښتنه کول غواړۍ چې په کومو

څومره پوځ پروت دی!؟ سلطان ایوبي وویل: هیڅکله نه! دا زما څخه پوښتنه وکړه چې زه تاسې ته ووایم، ځکه ستاسې

په زړه کې زموږ مجاهدین ناست دي. بریالیتوب مو په برخه نشو. په حطین کې ستاسې پوځ بې شمېره و خو

صالح الدین ایوبي وویل: تاسې ولې د مسلمانانو په منځ کې بد اخالقي، بې اتفاقي او د چوکۍ

مینه او محبت خپرولو او پدې توګه تا زموږ ملت او خلک څو کاله پرله پسې وجنګول؟! ترتیب کېږي هرمن وویل: دا زموږ مسئولیت دی، موږ په صلیب باندې قسم خوړلی چې په هر

موږ به مسلمانانو ته زیان رسوو، د هغوی ابرو، عزت، ناموس، حیا او ایمان به اخلو او په

مقابل کې به عیاشي، فحاشي او وطن خرڅول ور زده کوو.که نن تاسې دا خلک منع کړۍ نو سبا زموږ کسان په دې باندې کامیابېږي، موږ او تاسې به نه

ري چې په راتلونکي کې به د مسلمانانو واکمنان، مشران او وو خو تاریخ به دا په یاد ول

سرداران زموږ روزل شوي او ګمارل شوي کسان وي، د حکومت ټول کارونه به هغوی ته

سپارل کېږي، هغوی به ښکاره د نورو په شان مسلمانان وي خو په باطن کې به زموږ ملګري

او مرسته کوونکي وي. مېلمه! دا راته ووایه چې د پوځ کړه وړه نور څرنګه ښه سلطان صالح الدین ایوبي وویل:

کوالی او د هغوی وقار پورته کوالی شو؟!

هرمن وویل: محترم سلطان! زه ستاسې د فراست او هوښیارۍ ستاینه کوم، ستاسې د

استخباراتو نظام ډېر ښه دی؛ د علي بن سفیان، حسن بن عبدهللا او بلبیس په څېر خلکو په شتون

هیڅکله نه ناکامېږۍ. کې تاسې

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

29

خو زه تاسې ته وایم چې دا ستاسې تر ژوند پورې دی؛ موږ چې کوم تخم شیندلی هغه نه ضایع

کېږي، دا چې تاسې د کلکې عقیدې څښتن یاست نو د ال دینه عناصرو مخه مو نیولې ده خو

نشه پیدا ستاسې مشاورینو، قوماندانانو او.....په زړونو کې د حکومت، دولت او آرام ژوند

کړې.سلطان محترم! دا جنګ چې اوس یې موږ او تاسې کوو دا زما او ستا نه بلکې د کلیسا او

جومات جنګ دی چې تر موږ وروسته به هم روان وي، موږ له دې وروسته په میدان کې

ستاسې په مقابل کې توره نه پورته کوو بلکې د مسلمانانو په دماغونو به کار کوو. دین ایوبي وویل: هو ! دا یو حقیقت دی، د قوم هر فرد ته په کار دي چې خپل سلطان صالح ال

دین او وطن سره وفاداري وکړي، هغه قوم ژوندی وي کوم چې د خپل دین او ټولنې د

ارزښتونو ساتنه کوي. زه تاسې د یو دروند بندي په توګه دمشق ته لېږم.

په باب راته څه ویلی شې!؟ هرمن وویل: کومې نجونې چې ماسره ملګرې وې د هغوی صالح الدین ایوبي وویل: زه نجونې په بند کې نه ساتم او د هغو د وژلو اراده هم نلرم.

هرمن وویل: دا ډیرې ښکلې نجونې دي یو نظر یې وګورئ تاسې ته خو خپل دین اجازه

درکوي چې وینځې یې کړئ او بیا ورسره نکاح وکړئ. دا صحیح ده خو زه په خپل کور کې د مار بچی نه پالم. سلطان صالح الدین ایوبي وویل:

هرمن وویل: د دوی خو هیڅ ګناه نشته، موږ دوی ته له کوچنیوالي څخه داسې تربیت ورکړی

دی. سلطان وویل: نو له همدې امله د دوی د وژلو حکم هم نشم ورکوالی.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

30

منین ! امیرالمؤ

چي د مقدونیې سکندر)الیګزاندر( په شل کلنۍ کي پاچا شو، په په ماشومتوب کي مو لوستي وه

درویشت کلنۍ کي د مقدونیې نه راووتئ، تر هر څه مخکي یې مکمل یونان فتح کړ، بیا ترکیې

ته ورداخل شو، د هغه وروسته یې د ایران سلطنت ړنګ کړ، سوریې ته والړ، د هغه وروسته

هندوستان ته، په هندوستان کي یې د پورس سره یروشلم او بابل ته ورسیده، مصر او ورپسې

جګړه وکړه، د خپل ګران آس په یاد کی یې د پالیه ښار آباد کړ، د مکران نه یې د واپسۍ سفر

کلنۍ ۳۳ق از مسیح کي په ۳۲۳پیل کړ، په الر کي ټایفایډ)زیړۍ/زردي( په مرض اخته شو او

کي د بخت نصر په عالیشانه ماڼۍ کي ومړ.

ر ننه پوري دا ښودل کیږي چي هغه د انساني تاریخ یو عظیم جنرال، فاتح او پاچا نړۍ ته ت

وو، او تاریخ د هغه کارنامو له کبله ده ته د الګزاندر د ګریټ)ستر سکندر( نوم ورکړ،

موږ)مسلمانانو( هم د هغه نه ستر سکندر یعني د پاچایانو پاچا جوړ کړ، خو نن د یوویشتمي

مخي ته یو سوال ږدم چي آیا د حضرت عمر فاروق رض په موجودیت پیړۍ د ټولو مؤرخینو

کي سکندر ددې حق لري چي د سکندراعظم په نوم یاد شي؟؟؟

زه د ټولي نړۍ مؤرخینو ته د سکندر او فاروق اعظم رض د فتوحاتو او کارنامو د موازنه

...کولو او پرتله کولو دعوت ورکوم، تاسی هم فکر وکړئ

زوی وو، د نړۍ بهترینو استادانو د آس مهارول او چلول ورښودلي وه، د سکندر د پاچا

ارسطو غوندي استادانو د ناستي او مجلس کولو فرصت ورته برابر شوی وو، او چي کله شل

کلن شو، په تخت او تاج ونازول شو، د سیمي ټولواک شو، خو دده په مقابل کي د حضرت

نه وو تیر شوی، د وزو، پسونو او اوښانو په څرولو نسلونو کي کوم پاچا ۷عمر رض په اوو

کي راستر شو، نه یې هم د تورو، نیزو او غشو ویشتلو زده کړه د کومي اکاډمي نه کړې وه.

سکندر د یوه منظم او آرګنائزډ فوځ په مټ د لسو کلونو په موده کي اوولس لکه مربع میله

ض د کوم منظم فوځ د نه شتون باوجود عالقه فتح کړه، خو حال دا چي حضرت عمر فاروق ر

د دولسو کلونو په کمه موده کي دوه ویشت لکه مربع میله عالقه فتح کړه، چي د روم او ایران

د دوو سترو امپراطوریو زوال هم پکي شامل دی.

د نن عصر د سټیالیټ، میزایل او اوبتلونو د شتون او موجودیت سربیره بیا هم د کوم حاکم

تر سلطنت نشته چي حضرت عمر رض د آسونو پر زین فتح کړی وو، حال دا سره دومره س

چي په پوره معنی امن او ثبات هم حاکم وو، سکندر د فتوحاتو پر وخت خپل په لسګونه

جنراالن ووژل، بې حسابه جنراالنو او ځوانانو یې ملګرتیا پریښوده، دده په خالف بغاوتونه

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

31

ردو او فوځ د ال پرمختګ نه انکار وکړ، خو د حضرت وشول، حتی په هندوستان کي خو یې ا

عمر رض کوم ملګري دده د امر د نه منلو جسارت ونکړ.

هغه داسي یو ستر امیر وو چي د جګړي په میدان کي یې د اسالمي نړۍ تر ټولو ستر جنرال،

اتل سپه ساالر حضرت خالد بن ولید رض عزل کړ، خو بیا هم چا دده د حکم نه د سرغړاوي

جرأت ونه کړ، ده حضرت سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه د کوفې د والیت نه عزل کړ، د

حضرت حارث بن کعب رض نه یې والیت واخیسته، د حضرت عمرو بن العاص رض مال او

جائیداد یې ضبط کړ، د حمص والي یې را وغوښته او د اوښانو د څرولو وظیفه یې ورکړه،

فت ونشو کړای. خو چا یې د امر او حکم مخال

سکندر اوولس لکه مربع میله عالقه فتح کړه، خو نړۍ ته یې کوم نظام، کوم د باور وړ سسټم

ورنه کړ، حاالنکه حضرت عمر رض نړۍ ته داسي منظم سیسټم او نظام ورکړ چي تر ننه په

ټولي نړۍ کي کارول کیږي.

محکمې یې فعاله کړې. •

رپرستانو ته یې معاشونه وټاکل چي نن یې هر جوړ معذورو، کونډو، یتیمانو او بې س •

حکومت خپلو خلکو ته ورکوي.

د دولتي مأمورینو او والیانو د سرمایه شمیرل او حساب کولو تصور یې رامنځ ته کړ. •

د چارواکو د أثاثو او جائیدادونو اکاونټبلټي او حسابداري پیل شوه. •

پر مهر باندي یې لیکل شوی وه:

! د نصیحت لپاره مرګ کفایت کوي". "عمره •

د محبسونو او زندانو جوړول، په الرو کي کاروان سرایونه او څاهانو جوړول، د لري پرتو •

سیمو امن ساتل دده په عصر کي پیل شول، مخکي دا تصور هم موجود نه وو.

حضرت عمر رض به فرمایل کوم حاکمان چي عدل و انصاف کوي، هغوی د شپې د کومي

ري پرته ویدیږي. وی سردار د قوم ریښتنی خادم وي مد قو

د درختي الندي به ویده کیدو، د شپې پیره کول، د غرباوو مرستي ته مؤقت وخت نه ټاکل بلکي

تل د هغوی د مرستي هڅه کول، او دومره ساده ژوند کول چي په جامو کي به یې څوارلس

پیوند هم لګیدلی وو، د نرمو او نازکو پیوندونه ول، چي په هغو پیوندونو کي د سرې کپړې

کپړو نه یې نفرت کاوه.

تل به یې خپلو والیانو او چارواکو ته نصیحت کاوه چي:

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

32

پر ترکي آسونو مه سپریږۍ، نازک کالي مه کوئ، ډیر میده غنم مه خوری، چوکیدار مه لګوۍ

تر څو کوم فریادي درنه منع نشي.

بیانول به یې په حق کي سراسر نا انصافي وي، لنډه په وړوکي مضمون کي دده ټول اوصاف

دا چي د هر مذهب یو نه یو خاصیت وي، د اسالم تر ټولو ستر خصوصیت عدل دی، او

حضرت عمر رض هغه شخص دی چي په دغه خاصیت یې پوره عمل وکړ، دده د عدل او

انصاف له امله د عدل نوم په عدل فاروقي بدل شو.

یو چا پوروړی وو، چي د وصیت مطابق یې دده یوازینۍ کور خرڅ د شهادت په وخت کي د

کړ او دده پور ورباندي اداء شو، دی د نړۍ هغه یوازینۍ حاکم وو چي فرمایل به یې: زما د

واک په موده کي که د فرات د سیند تر غاړه کوم سپۍ د لوږي مړ شي، نو سزا به یې عمر

رض زغمي.

خت چي یې رحلت وکړ دده د سلطنت د یوې لري پرتې سیمي دده د عدل دا حالت وو، کوم و

یو شپون په ځغاسته د خپلو ملګرو خواته ورغی او ویې ویل: "خلکو! حضرت عمر فاروق

رض انتقال شوی دی". خلکو په حیرت وپوښتل: "ته د مدینې نه په زرګونو میله لري په دغه ځنګل کی یې څرنګه او د

چا له لوري خبر شوې؟". وویل: "کوم وخت چي حضرت عمر رض ژوندی وو، زما مالونه به په ځنګله کي آزاد شپون

ګرځیدل، هیڅ ځناور به هغوی نه څیرل، خو نن اول وار یوه شرموښ زما د وزې بچی د ځان

سره یووړ، د هغه د جرأت نه دا پته راته ولګیده چی امیرالمؤمنین وفات شوی".

وم، چي سکندر دي د حضرت عمر رض مخي ته زه د ټولي نړۍ مؤرخینو ته دعوت ورک

کښیږدي نو وبه ګوري چي یوه وړوکې ډبره د غره په مخکي پرته ده، دا ځکه د سکندر

کلونه دوام وکړ، خو حضرت عمر رض چي په خپل ژوند کي ۵سلطنت دده د وفات وروسته

اکبر چیغي راځي، کوم لوري ته د اسالم بیرغ لیږلۍ د هغه ځایه تر ننه پوري د هللا اکبر، هللا

نن هم هلته خلک د هللا ج په وړاندي سجده کوی.

په دنیا کي د سکندر نوم په کتابونو کي په ویاړ اخیستل کیږي، حال دا چي د حضرت عمر

هیوادونو کي په یوه نه یو شکل کي موجود 245رض په الس جوړ شوی نظام نن د نړۍ په

دی.

، د پولیسو یو کس مشخصه جامه په تن کوي، کوم نن هم د یوې ډاک خانې نه خط راوځي

میاشتي وروسته په رخصتیو کور ته ځي، یا هم حکومت کوم ماشوم، معذور، کونډي یا ۶فوځي

معلول کس ته وظیفه ورکوي، نو هغه ټولنه، معاشره او سیمه بې اختیاره حضرت عمر رض

پرته د هغو مسلمانانو چي ومني، هغوی د نړۍ د تر ټولو ستر سکندر په سترګه ورته ګوري،

نن د نا امیدی او ډار له کبله حتی خپله کلمه هم په جرأت نشي ویالی،

د الهور مسلمانانو یو ځل د انګریزي استعمار په وخت کي هغوی ته اخطار ورکړی وو، "که

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

33

موږ د کورونو نه رابهر شو، چنګیز به دي هیر شي". یلي وو: "افسوس! چي مسلمانان نن د چنګیز په نوم د هند صدراعظم جواهر الل نهرو په خندا و

اخطار ورکوي، هغوی دا هیر کړي چي ددوی په تاریخ کی 'حضرت عمر فاروق رض' هم

وو".

د حضرت عمر رض په اړه مستشرقین اعتراف کوي چي "که په اسالم کي یو بل عمر رض

وای نن به په نړۍ کی یوازینۍ دین اسالم وای".

هیره کړې چي په موږ کي یو عمر رض هم وو، چي په اړه یې د هللا ج نازولي موږ نن دا

رسول صلی هللا علیه وسلم فرمایلي وو: "زما وروسته که کوم نبی وای هغه به عمر وو".

محمد هاشم شاهین

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

34

سمندري جګړه ! د اسالم لومړنۍ

هجري کي د محرم په میاشت -۳۵عنه په خالفت په د أمیر المومنین عثمان بن عفان رضي هللا

کي اسالمي فوځ لومړنۍ سمندري جګړه ترسره کړه، د دې تاریخي جګړي نوم "ذات

وو او مشري ئې حضرت ۲۰۰الصواري" ده، په دې جګړه کي د اسالمي فوځ د کښتیو شمېـر

فوځ بازنطیني عبدهللا بن سعد بن أبي سرح رضي هللا عنه کوله، په دې جګړه کي اسالمي

لښکرو ته په زړه پوري ماته ورکړه.

یاده جګړه بازنطیني پاچا پیل کړې وه او د خپل فوځ قومانده هم د ده په الس کي وه، دوی ځکه

جګړه پیل کړه تر څو په سیند کید اسالمي فوځ حرکات متوقف کړی شي، دا عملیات د شـام

ابي سرح رضي هللا عنه پر مخ بېـول. والي حضرت معاویه رضي هللا عنه او عبدهللا بن

محمد هاشم شاهین

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

35

سلطان ایوبي او ارناط بادشاه !

صالح الدین ایوبي رحمه هللا ته خبر و رسېده، چې أرناط باچا په فلسطین کې د کرک والي د

وژني. او دا وایي: مسلمانو حاجیانو مخه نیولې، ښځې او ماشومان یې خورا په بې رحمۍ سره

چې محمد )صلی هللا علیه وسلم( ته مو ور غږ کړئ، چې تاسو را څخه وژغوري!د دې خبر په اورېدو سره، صالح الدین ایوبي په لړزه شو، سګلۍ یې شروع سوې او دوې پرله

پسې ورځې یې وژړل.)صلی علیه او بیا یې وویل: اې مهربان څښتنه! ما ته اجازه راکړه، چي د محمد رسول هللا

وسلم( په نمائنده ګۍ، د ده د امت دفاع وکړم. دا یې تکرارول په همدې غمجن حالت کي و.

بیا وروسته خپل لښکر ته راغی او هغو ته یې دا لنډه وینا وکړل: اې د محمد)صلی هللا علیه وسلم( لښکره..!

هغوۍ د ښځو او ماشومانو أرناط باچا د بیت هللا حاجیان وژني او ظلم ور باندي کوي او د

ویني بهوي او هغو ته وایي: چي محمد)صلی هللا علیه وسلم( ته موږ ور ږغ کړئ، چي تاسو

را څخه وژغوري..! نو ما خپل نفس او روح د رسول هللا)صلی هللا علیه وسلم( د امت په دفاع او ساتنه کښي وقف

سي، نو هغه دي له ما سره یو کړی دی، نو په تاسو کي چي څوک غواړي چي له ما سره والړ

ځای سي... . ټول لښکر یې په یوه خوله جواب ور کړ: موږ ټول تر رسول هللا)صلی هللا علیه وسلم( قربان

یو..

نو کله چي د حطین جګړه ونښتل، سیمه د صالح الدین ایوبي رحمه هللا تر الس الندي سوه،

أرناط باچا د ده له لوري ونیول سو.

مه هللا ورته وویل: هغه ته وې، چي ویل دي: چي محمد)صلی هللا علیه وسلم( صالح الدین رح

ته مو ور ږغ کړئ، چي تاسو را څخه وژغوري..!؟

هغه ځواب ورکړ: هو! صالح الدین ایوبي رحمه هللا ورته وویل: زه فقیر مریی د رسول هللا)صلی هللا علیه وسلم(

ړ یم، تر څو د رسول هللا)صلی علیه وسلم( د امت نمائنده یم، هغه رالېږلی یم، ستا ومخ ته وال

ساتنه ستا د سر په پرې کولو وکړم.. او بیا یې په خپله توره، د هغه سر له تن څخه جال کړ..!

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

36

چنګیزیت:

چنګیزیت د ملوکیت او سرداری د سیاسی فکر یو شکل دی، لکه چی یوه لیوه دوینی څکلو

پرته ژوندی نه پاته کیږی. همدی توګه چنګیز خان هم د بشر دوینو دڅکلو پرته ژوندی نه پاته کیده. نوپه

تاتاریان د منګولیا یا مغولستان د ګونی د دښتو یو وهم پالونکی قوم وو، دهمدی دښتی په شمالی

برخه کی دچنګیز خان د پلرونو او نیکونو د سرداری ځای او ټاټوبی هم وو. سبا کولی چی پالر یی مړ شو، نو تاتاری قوم ددی تر اوسه ال چنګیز د ځوانی شپی ورځی

نوی ځوان سرداری ته غاړه کښی نه ښوده، خو چنګیز خان د سختړ مشکالتو او ستونزو

دګاللو نه وروسته نو تاتاری سرداران وټکول او خپله سرداری یی ټینګه ګړه او په څو کلونو

تر ترکستان لو چین پوری پراخه کی یی د خپلی سرداری د ریاست لمنه د ګوبی د دښتو څخه

کړه.ه( کی وفات شوی لیکی:ددی تاتاریانو دظلم او فساد لمن د ۷۷۴حافظ ابن کثیر)رح( چه په )

ه(پوری چنګیز خان د عراق الجزائر، ۶۱۷چین څخه تر عراقه پوری وغځول شوه او تر )

به چه کوم کلی اوښار سورئی او مصرنه پرته په ټولو ملکونو بری او غلبه پیدا کړه، دی خلکو

فتحه کاوه نو دهغه خلک به یی وژل، او هغوی کورونه، جماتونه او مدرسی به یی سیځلی

.البدایة والنهایة البن كثیر )رح( دوولسکاله په خپلو ۱۲ه( کی وفات شوی ددی چنګیز فتنی ۶۳۰ابن االثیر)رح( چه په )

دچنګیز خان دلمسی هالکو په السو وران سترګو لیدلی.خو د بغداد د مغلوبیدو په وخت کی، چه

او کنډل شو، نوموړی ژوندی نه وو. خو دچنګیزی بربریت او وحشت په هکله ابن االثیر)رح( لیکی چی: که چیری څوګ ووایی

چی دادم )ع( څخه تر اوسه پوری دنیا په داسی مثبت اوغم نوه ککړه شوی، نو بلکل ریښتیا

رونو کی عامی وژنی کړی دی. په هغه کی یوازی ده یوه ښار ده.ځکه تاتاریانو چه په کومو ښا

د وژل شوو اوسیدونکو شمیر ده هغه بنی اسرایلو د شمیر څخه زیات دی چه د بخت نصر په

واسطه وژل شوی وو. دی څیرونکو وحشیانو، سړی، ښځی او ماشومان په ډیره بی رحمانه توګه ووژل، دښځو ګیډی

وچنیان یی دمیندو دغیږو څخه داخیستلو وروسته ټوټی ټوټی یی وڅیرلی او شیدی خوړونکی ک

کړل. الکامل اب االثیر )رح(

ع(کی کله چی تاتاریانو بخارا فتحه کړه. نو ۱۲۲۰ه(د ذی الحجی په څلورم تاریخ) ۶۱۷د )

دهغوی ښځی یی په خپلو مینځو کی وویشلی او ټول ښار ته یی اور ولګولو )و صبحت

مس(، دبخارا دښار چتونه راوغورځیدل او داسی تباشو چه تابه ویل البخاری کان لم تمس باال

چی دلته پرون هیچ شی نه وو. الکامل البن االثیر)رح( ه( دمحرم الحرام په میاشت کی یی همدغه ډول عمل د سمر قند دښار سره هم وکړ په ۶۱۷)

ل. او بیا ( په قتل ورسو۱۰۰۰۰۰خوازم کی یی د لومړی یرغل په وخت کی سل زره کسان)

یی دښار بند ونړاوو او ټول ښار یی د اوبو الندی کړ. دبلخ، ترمذ او خراسان د ښارونو سره

<br>یی هم همدا عمل تر سره کړ.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

37

ع د جنوری( په میاشتی کی د چنګیز لمسی هالکو خان د مسلمانانو د ۱۲۵۸ه(دمحرم ) ۶۵۶د)

تصم با هللا په شمول یی، خالفت مرکزبغدادوران او ویجاړ کړ، دهغه ځای د خلیفه مع

علمأ،فقهأاو نور حکمتی واکداران په قتل ورسول، د عباسی کتابخانی کتابونه یی د دجلی په

دریاب کی وغورځول او دمدرسو او جوماتونو دالوی ښار چی د عروس البالد )دښارونو ناوی

میر)یو میلیون او په نوم یادیده( وران کړ،ابن الخلدون )رح( وایی چی دلته د وژل شوو وګړو ش

شپږ سوه زره( یا )شپاړس سوه زرو( کسانو ته رسیږی. ۱۳۹۸/۷/۲۲دوشنبه

لیکنه: رفیع هللا"احسان مل"

شیخ االسالم ابن تیمیه رحمه هللا !

عالمه ابن کثیر رح په خپل مشهور تاریخ کی لیکي کله چی تاتار یانو د دمشق قلعه محاصره کړه

شیخ االسالم ابن تیمیة رحمه هللا دهغه قلعې نایب ته یی نامه واستوله او دایی ورته وویل که

چیری هیڅ څیز هم باقي نوي بغیر له تیږي نو هغه هم د دوي په تسلیم کی مه ورکوه

نه کړي. له تیږي مطلب داوه چی د مرګ تر ساعته دی تسلیمي قبوله ابن تیمیه اول شخص وه چی د تاتاریانو په مقابل کی دجهاد فتوا او عملي جهاد لپاره قیام وکړ

او هغه طاغوتي ماده پرسته علمأ چی د تاتاریانو په حکومت کی شتون درلود دهغوي د وضعي

رسته او قانون متابعت یی کاو هغه راپاڅیدل او په ابن تیمیه د خارجي ټاپه ووهله بیاهم حق پ

حق پاله ملت دهغو له هیڅ رنګه تبلیغاتو متاثره نشول او جهاد ته یی ادامه ورکړه.

{۷۲۰صـ ۱۷}البدایة والنهایة جـ

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

38

اسالمي مفکر محمد عماره وایې :

:په مجلس کې یو روشنفکر په سخریه راته وویل

ستا له خبرو داسي ښکاري چې شرعي احکام تطبیقول غواړې او غواړې چې موږ بیرته شاته

وګرځو!

ما د پوښتونکي په بڼه ځواب ورکړ :کاله مخکي وخت ده ? کله چې اسالمي سلطنت د ځمکې په 100له شاته تګ نه ستا مطلب

کاله حکومت کاوه ? 500نیمه کره

مسلمان سلطان تر سیوري الندي اوسیده ?! هغه وخت چې د اروپا پاچاهان د

او که مطلب دي له هغه نه هم شاته تګ دی? د ممالیکو وخت, هغه ممالیک چې نړۍ یې د

تتار او مغولو له وحشت نه وژغورله?!

او که له هغوی نه هم شاته ? کله چې عباسیانو نیمه کره اداره کوله?!

وره, یا له هغوی نه هم شاته د عمر فاروق زمانه دي او که له هغوی نه هم شاته د امویانو د

مطلب ده ?!

او که ستا مطلب د هارون رشید زمانه ده چې د روم واکمن ته یې داسي مکتوب ولیږل : " د امیر المومنین هارون رشید له خوا د روم سپي نقفور ته… "?!

په ایټالیا او فرنسا کړۍ تاو او که هدف دي د عبد الرحمن الداخل زمانه ده? کله چې لښکرو یې

کړې وه؟!

دا یې سیاسي اړخ…

او که ستا مطلب له شاته تګ نه علمي اړخ دی..

کله چې مسلمانو علماوو لکه ابن سینا, فارابي, ابن جبیر, خوارزمي, ابن رشد, ابن خلدون

او… عربي او عجمي نړۍ ته طب, انجنیري, ریاضي, شعر او … درسول..?!

ا هدف وقار او عزت دی? کله چې یو یهودي د مسلمانې ښځې شړۍ ونیوه او هغې نارې یا ست

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

39

کړلې " وا معتصمااااه" هغه و چې معتصم خپل لښکر راویست او یهودان یې له ټولې سیمې

وشړل… په داسي حال کې چې نن مسلمانې مېرمنې بي عزته کېږي, عفت یې ترپښو الندي

ه هیڅ چې نه وي شوي?! کېږي خو واکمنان خوشحال دي لک

او که هدف دي هغه وخت دی ، کله چې مسلمانانو په هسپانیه کې اروپا ته په لومړي ځل

پوهنتون ورپېژندل, له هغه وخته په هرځای کې فارغینو ته عربي لباس )چپنه( ورپه تن

کېږي… ?!

او که ستا مطلب له شاته تګ نه هغه دی کله چې قاهره د ټولې نړۍ په سطحه ښایسته ښار

وو?! ډالرو برابر وو?! 483یا هغه چې یو عراقي دینار د

او که هغه وخت چې له اروپا نه فقیر خلک به سکندریې ته په قاچاق راتلل? او که هغه وخت

ه خاطر مرسته غوښته?! چې کله امریکا له مصر نه د اروپا د لوږې پ

ستا د وضاحت په انتظار یم, ترڅو راته روښانه کړې چې مطلب دي څومره شاته تګ دی?!!!

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

40

د کسرا حاکم ته لیک ! خالد بن ولید

و کسری ته ولیکل: -رضي هللا عنه-خالد بن ولید درشم، چي مرګ دومره خوښوي، لکه "اسالم ومنه په امن به شې، که نه د داسي خلګو سره به

تاسو چي ژوند خوښوئ".. چي کله كسرى لیک ولوست، د چین له پاچا یې مرسته او کومک وغوښت..

د چین پاچا په ځواب کي ورته وویل: " اې كسرى د داسي قوم پر وړاندي مي هیڅ زور نه رسي، که وغواړي، چي غرونه له بېخه

وباسي، ویستلی یې شي".

حقیقت تریخ

کله چي فرانسوی جنرال "ګورو" په شام کي قدم کېښود د صالح الدین ایوبي رح و قبر ته

ورغي او قبر یې په لغته ووهي ورته ویې ویل:" پورته سه صالح الدینه موږ بیا راغلو". کله

وقبر ته چي فرانسوي جنرال" لیوتي" په مراکش کي خپل قدم کېښود نو د یوسف بن تاشفین رح

ورغي او قبر یې په ووهي ورته یې وویل :"اې د تاشفین زویه پورته سه موږ بیا ستاسو سرته

راغلو". کله چي صلیبیانو دوهم واري بېرته اندلس قبضه کړ نو "الفونسو" د حاجب منصور پر

قبر د سرو زرو چارپایي کېښودل او د ماینې سره یې شراب وچیښل پرې ویده سو او وې ویل

" وګورئ موږ بیا د مسلمانانو سلطنت قبضه کړ". کله چي یوناني فوځیان ترکیې ته داخل :

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

41

سول نو د یوناني فوځ مشر "سوفوکلس وینیزیلوس" د خالفت عثمانیه د مؤسس عثمان غازي د

قبر خواته الړي او وې ویل :" اې د لویي پګړۍ خاونده عظیم عثمانه پورته سه د خپلو لمسیانو

موږ د هغه عظیم سلطنت خاتمه وکړل د کوم چي تا بنیاد )تهداب( ایښی و موږ حالت وګوره

ستاسو سره د جنګېدو لپاره راغلي یو".

وتلی اتل”یوسف بن تاشفین” د تاریخ په پاڼه کې!

هغه مسلمان اتل پېژنئ، چې اندلس یې له سقوط نه وژغوره؟ هغه نومیالی پېژنئ، چې د

الس کې وې او د اروپا پاچایان یې و لړزول؟!“زالقة” د جګړې واګې یې په هوکې؛ هغه اتل “یوسف بن تاشفین” )د مرابطین د دولت تر ټولو ستر پاچا( و.

د اندلس اسالمي واکمنانو چې کله د هوسیاتو او ځان ځانۍ ښکار شول، هر یو یې د څوکۍ،

او ګرېوان واک او ځواک په فکر کې شول؛ ستر څښتن له سخت ذلت او سپکاوي سره الس

کړل، تر دې چې اروپایي واکمنان پرې برالسې شول، ډېری یې د اندلس له ښارونو نه وشړل،

وړاندې یې له هغوی نه جزیه د ذلت په پار اخیسته؛ دا مهال مسلمانان اړ ویستل شول، تر څو

اروپایانو ته جزیه ورکړي. شو، یو ښار په بل پسې یې فتحه دا مهال د مرابطین د دولت امیر )یوسف بن تاشفین( را پیدا

کاوه او خپل واک یې پرې ټینګاوه، الهي نصرت یې مل و، د اتلولۍ غږ یې په نړۍ کې خپور

شو، په تېره بیا اروپا خو یې له وېرې په لړزه وه . د اندلس ګاڼه شوي واکمنان له دې وروسته، چې د غربي صلیبیانو د ذلت پېټې یې پر اوږو وو،

د غونډي په ترڅ کې پریکړه وشوه: راشئ د مرابطین یاد زمري )یوسف( ته سره جرګه شول،

لیک واستوو تر څو مو د دې ستر شرم، لوی ذلت، او خوارۍ پېټې له اوږو نه ښکته کړي،

کوم چې د تل له پاره مو غیرت او اسالمي جذبه ګواښي او د ازادۍ له رنګینې ښکال نه یې پر

کړل. بله مهار کړي یو! همداسې یې وکله چې نوموړي اتل ته د هغوی لیک ورسېد؛ سم دالسه یې یو ځواکمن لښکر تیارسۍ کړ؛ تر

کومو چې تر وحشت، بدني او روحي شکنجو الندې –څو بندیوان وروڼه او بندیوانې خویندې

د خونخوار ښامارانو له ولکې نه و ژغوري. –د مرګ په تمه و لي ولس له پراخ ښه راغالست او هرکلي سره مخ د هغه دا حماسي خوځښت د اندلس د کړید

شول. دېرش زریز لښکر یې د “زالقة” پر لور وخوځاوه.

“فاتیکان” )د کاتولیکي کنیسې د پیروانو روحي مرکز( له یادې پېښي نه خبر شو؛ په ټوله اروپا

مټ کې یې د نفیر عام )ټولیز خوځښت( سپارښتنه وکړه، له کاتولیکانو نه یې د لیکونو پر

وغوښتل، چې د دې جګړې جنګیاالنو ته دي دعاګانو، بښنې، جنتونو او جنګي بریاوو السونه

لپه کړي! لنډه دا چې د اروپا له ټولو هیوادونو یې لکه: فرنسا، ایټالیا، انجلترا )انګلینډ( او المانیا د شپږم

وو، را غونډ “الفونسو” په مشرۍ آس سواره جنګیالي، چې په نویو پر مختللو وسلو سمبال

کړل. الفونسو په ډېر غرور او تکبر دا خبر تکراراوه:

“بهذا الجیش أقاتل الجن واألنس وأقاتل مالئكة السماء وأقاتل محمدا وصحبه”.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

42

ژباړه: په دې لښکر به له پېریانو او انسانانو سره و جنګېږم، د اسمان له پرشتو سره به

سره به وجنګېږم.وجنګېږم، له محمد ملسو هيلع هللا ىلص او د هغه له ملګرو د جګړې د شپې په نیمایي کې نوموتي عالم “بن رمیلة” یو عجب خوب ولید؛ په بیړه د خپل

مشر )یوسف بن تاشفین( په لور وخوځېد؛ ورته یې کړه: تر ټولو غوره پیغمبر محمد ملسو هيلع هللا ىلص مې په خوب ولید؛ راته یې ویل:

یا ابن رمیلة إنكم منصورون وإنك مالقینا” میله زویه! هرو مرو به تاسو برالسې یئ او هرو مرو به ته له موږ سره یو ځای ژباړه: اې د ر

شې!

یاد اتل د تکبیر په زمزمو، لښکر له خوب نه را وخوځاوه؛ هغوی ته یې کړه: د “انفال” مبارکه

سوره ووایاست، د شپې لمونځ )صالة تهجد( ادا کړئ! هغوی هم بې له ځنډه هم داسې وکړل؛

غاړېواته؛ د رڼو اوښکو په بدرګه یو له بله رخصتېده؛ یاد خوب یې زوړنو ته یو و بل ته ور

سکون او ډاډ ور باښه. دا له یوې لسیزې را په دېخوا، لومړی ځل دی چې مسلمانان د دومره سترې سوبې او بریا

زریز فوځ له منځ ۶۰میدان له غربي صلیبیانو نه ګټي، داسې سوبه، چې له امله یې د صلیبي

وګړو سرونه روغ و ویسته، چې له کتاره یې یاد سرمسته مشر )الفونسو( ۱۰۰یواځې سلو نه

هم و؛ چې یواځې یو لینګی یې تر “قشتالة” ورساوه، د یوه کال په تېرېدو، له ډېر غم او درد نه

د جهنم پر لور وکوچېد. ، په دې توګه وروسته نوموړی اړ ویستل شو، تر څو اندلس له مرابطین دولت سره یو ځای شي

به د همده تر واکمنۍ الندې شي. هغه په ناخوښۍ دې کار ته غاړه کېښوده.

م حمدهللا دانشمند

شیخ السالم ابن تیمیه رحمه هللا وایي:

قران کریم بې له تورې او توره بې له قرآنکریمه نیمګړي دي، ځکه کله چې د قرانکریم دعوت

ید په تورې سره یې مخه ونیول شي او د قران کریم په مخ کې خنډونونه منځ ته راځي با

حاکمیت بې له تورې نا ممکن ده.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

43

مسلمانه مېرمن!!!

په عین جالوت سیمه کې له مغولي لښکر سره د مصر د پاچا سیف الدین "قطز" تر مشرۍ

الندې د مسلمانانو خونړۍ جګړه روانه وه چې په همدې کې د قطز مېرمن "جلنار" په یوه

غشي ولګېده او را پرېوته؛ یې کړه قطز چې د هغې دا حالت ولید نو د جګړې له میدانه خپلې خیمې ته راوګرزېد او چیغه

چې "واحبیبتاه" وای زما محبوبې! خو د اسالمي امت هغې ریښتونې او مجاهدې مېرمن چې له کفر سره د جهاد پر مهال د قطز له

خولې دا غږ واورېد نو چیغه یې کړه چې "وا اسالماه" وای زما اسالمه! ې وا اسالماه وا او هماغه وو چې د دې الهام بښونکي غږ په اورېدو قطز له همدې نارې سره چ

اسالماه بېرته په مغولي لښکر مخ را واړاوو

او هغه وحشي تاتاریان یې په داسې ایماني روحیه ورېبل چې بیا هیڅ ونه توانېدل چې د اسالمي

نړۍ پر وړاندې دې مقاومت وکړی شي او له همدې ځایه یې د ماتې لړۍ پیل شوه.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

44

هللا: امام شامل رحمه

یو ځل امام شامل ترکیه ته د عثماني خالفت خلیفه سلطان عبدالعزیز په بلنې ورغلی ؤ،د خبرو

په منځ کې امام شامل سلطان ته مخ را واړوه او د مجاهدینو سره د مالې مرستو په ځنډ او

تآخیر اې سلطان ته شکایت وکړ,تر دې چې د دربارې وګړو په وړاندې اې سخت وراټه! م د امام په ځواب کې غبرګون وښود،غصي ونیو نو غوښتل اې چې امام هم کم سلطان ه

کلونو جنګیږي،ټول ملګري او مریدان دې شهیدان ۲۵راولي،نو امام ته وایې: ته خو له

شوه،خو ته تر دې دمه هم رک روغ اې،یا خو جګړو ته نه ځي او برخه پکې نه اخلې او یا خو

دې په مریدانو جګړې مخته وړې.. امام د سلطان په خبره ځان غلی ونیو،خو تر دې چې خبره نوره له زغمه پورته شوه..

امام ته هم غصه ورغله،له ځایه پاڅیده او خپل کمیس اې لیرې کړ، پرهر پرهر،ژور ټپونه او

داغې بدن.. د امام پر مبارک بدن له څلویښتو ډیر ژور ګذارونه شوي ؤ او د هغو ژورو ټپونو داغونه اې

تن د زغم،مجاهدت،اتلولیو او میړانې نموني له ورایه بریښیدي... پرسلطان چې د امام ټپونه ولیدل،له تخته کوز شو،په چغو چغو اې وژړل او له سترګو اې اوښکي

رواني شوې،سلګیو ونیو ان چې د خبرو توان له السه ورکړی ؤ،خپل تخت ته اې اشاره کؤله

مستحق امام دی!! رحمه هللا.. وای امام د دې تخت ریښتینی وړ او

امام شامل د ګونیب په غرونو کې د روسي ښکیالک سره په چریکي جګړو کې کلونه کلونه

بوخت او د مبارزې یو عظیم نه هیرودونکي فکرې،نظامي او تربیوي سنګر ؤ! امام له روسانو سره په جهادونو کې کلونه کلونه بوخت ؤ،پدې دورۀ کې یې په زرګونو دهریان

لمنځه وړي. ۳زره روسان مردار کړي پداسې حال کې چې د شامل ۳۳یواځې د هولګو پۀ جګړۀ کې یې

زره روسان وژل شوي ؤ،دا ۵سوه مریدان شهیدان شوي ؤ،د دغې جګړې په په یوه ورځ

داسې تاریخي جګړه وۀ چې کله کله به پوره لښکر پدې جګړه کې ورک ترمی شو،داسې چې

بیرته راتګ کې له یو دوۀ عسکرو سره را روان ؤ! روسي جنراالن به په ترکي تاریخ پوه البي یاشر د امام شامل په رابطه داسې وایې:

امام د تاریخ یو زړه ورو قومندان دی،روسانو د ناپلیون لښکر مات کړ خو د امام شامل په

وړاندې بې وسه ؤ! ګړې سور اور ؤ!!! که دنیا ناپلیون ته د جګړې سکروټه وایي خو امام شامل د ج

روسي جنراالنو امام د جګړې نابغه بللو هغوي د امام نظامي استعداد تکتیک او وړتیا نه ګوته

په غاښ ؤ چې څرنګه په دومره لږو وسلو، امکاناتو، افرادو او تجهیزاتو جګړه ادارۀ کوي؟! رحمه هللا.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

45

د قففاز شاهین، امام شامل لنډه پیژندنه: کې د شمالې قفقاز د جیمرې کلي داغستان کې زیږیدلی،کورنۍ نوم اې علي ؤ،بیا ۱۷۹۷په کال

کې اې د مجاهدینو په ۱۸۲۹په شامل مشهور شو،عراق کې اې ابتدایې زده کړې ترسره کړې

۴کې د فرورۍ په ۱۸۷۰د مجاهدینو مشر ؤ په ۱۸۵۹تر ۱۸۳۴لښکر کې شامل شو له

مدینه منوره کې وفات شو. اناهلل واناالیه راجعون .

د ستر أتل، ستر فکر

د مازیګر تر لمانځه وروسته سلطان محمود غزنوي هغې پراخې کوټې ته ور ننوت، چې د

سومنات لوی بوت پکې درېدلی ؤ، د دې بت شاوخوا ته بې شمېره وړوکي بوتان هم وو، د

ې هغه ټول بتان مات کړل، خو کله چې د لوی بت وار راغی، نو هندي راجه سلطان په أمر ی

ګان او پالونکي د سلطان محمود په پښو ور پرېوتل، هغوی په ژړغوني غږ زارۍ وکړې، چې

که دغه بت پرېږدې، نو موږ به یې د وزن په أندازه سره زر درکړي.

کړ: زه غواړم، چې بت پلور نه، د سلطان څېره له غصې تکه سره وخوټېده او ځواب یې ور

بت ماتونکی یاد شم.

بیا یې په دواړو السونو یو دروند ګوزار اوچت کړ، په فضا کې د سومنات د پالونکیو کړیکې

پورته شوې، له دې سره د ډبرې یو څو ټوټې یوې او بلې خواته تیت شوې، په څو پرلپسې

وټو ته او واچاوو. ګوزارونو د بت بڼه ویجاړه شوه، بیا یې د بوت ټد ځینو روایاتو له مخې د بت مېنځ تش ؤ، چې کله یې مات کړ ډېر قوي جواهر ترې را ووتل،

دغه مال تر هغه څو چنده زیات وو، چې بوت پالونکو سلطان محمود ته د بت په بدل کې

ورکاوه.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

46

حضرت خنساء رضی هللا عنها !

څلورو زامنو سره یوزای د قادسیه په معرکې کې برخه واخسته، خپلو خنساء رضي هللا عنها د

بچیو ته یې وویل:

ای بچیانو! تاسو په خپله خوښه اسالم قبول کړی، او په خپل اختیار مو هجرت کړی، زما دې

په هغه هللا قسم وي چې له هغې پرته بل حقدار د بندګۍ، عبادت نشته، تاسو د یو سړي، پالر

څنګه چې د یوې مور، ښځې بچي وسۍ، ما ستاسو د پالر سره خیانت نه دې بچي وسۍ لکه

کړی او نه مې ستاسو ماماګان شرمولي، تاسو په دې پوهېږئ چې هللا د مسلمانانو لپاره څومره

لوی اجرونه او بدلې تیارې کړي، او په دې هم پوه شئ چې د اخرت تل پاتی کور د دنیا د

ختمېدونکي کور څخه غوره دی.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

47

د الجزائر مالله

م( رحمها هللا تعالی د الجزائر هیواد داسې مېرمن ده، 1830هـ/ 1246اللة فاطمة نسومر )پیدا:

لکه زموږ خدای بښلې مالله میوندۍ، البته د فاطمې د ژوند تفصیلي حاالت او جګړو کې فعاله

ف د الجزائري ولس د مقاومت سمبول او قائدانه برخه شتون لري. فاطمه د فرنسوي یرغل خال

ګڼل کېږي.

( کسیز لښکر قومنده په 7000نوموړې د فرنسویانو پرخالف یوه جګړه کې د مجاهدینو د )

( کسیز لښکر سره یې مقابله کوله. دا مهال د 45000الس کې لرله، چې د فرنسویانو له )

خته ماتې ورکړه، ویل کېږي دې ( کاله وه. پایله کې یې فرنسویانو ته س23فاطمې عمر ایله )

( جنراالن وژل شوي وو! 10جګړه کې د فرنسوي پوځ )

فرنسوي مؤرخ )لوی مسینیون( فاطمې نسومر ته د "د جرجرة جان دارك" لقب ورکړی و.

وتلې پخوانۍ فرنسوۍ اتله ده. او جرجرة د الجزائر شمال کې د (Jeanne d'Arcجان دارک )

ا لقب نه خوښوه، هغې ځان ته )د جرجرة خولة( لقب خوښوه. چې غرونو لړۍ ده. خو فاطمې د

مطلب یې خوله بنت األزور د مشهور مسلمان مجاهد )ضرار بن األزور( خور وه. فاطمه په

( کلنۍ کې وفات سوه. رحمهم هللا جمیعا. 33م کې په )1863کال:

حامد افغان

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

48

واخلو؟ باید څه زېرو هل پیغمبر د

پیغمبر زېری ورکړ چي د فارس امپراطوري به د مسلمانانو لخوا په ګونډو کېږي. د سعد ابن

ابی وقاص لښکر د اسالمي تکلیف په ادا کولو او هڅو دغه زېری رشتیا کړ. پیغمبر زېری

ورکړ چي فسطنطنیه د مسلمان امیر او لښکر پواسطه فتح کېږي، محمد فاتح له وړوکوالي د

ي د تحقق له پاره هڅه وکړه او د مسلمانانو د لښکر په تیارولو سره ئې دغه وعده دغه زېر

رشتیا کړه. پیغمبر همدارنګه زېری ورکړی چي اسالم د دوهم وار له پاره د نړۍ حاکمیت په

الس کي اخلي، روم فتح کېږي او د یهودو سره جنګ صورت نیسي، هغه زېري چي تر اوسه

متحقق سوي نه دي. وار بیا د اسالمي امت له پاره یو طالیي فرصت برابر سوی، تر څو د بشري نظامونو اوس یو

په نفي او له منځه وړلو سره په خپلو خاورو کي د مسلمانانو تر مینځ د فکري او سیاسي یو

والي له پاره الس په کار سي او د اسالم د پیغمبر پاته زېري هم متحقق کړي؛ د دغو زېرو او

ام بدلون او اوښتون دئ، د جهد او مبارزې پیغام دئ، د اسالمي مکلفیت په ادا بشارتونو پیغ

کولو کي د سبقت او مختوالي پیغام دئ او په نهایت کي د هللا متعال د رضا د کسب او په جنت

کي د لوړلو درجو د ترالسه کولو پیغام دئ.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

49

! اتریشى االصله عمر پاشا

لومړنى نوم ئې میخائیل او په اتریشى پوځ کې افسر وو، د مسلمانېدو په خاطر ئې بوسني ته

هجرت وکړ، هلته ئې خپل اسالم اعالن کړ او پر ځان ئې د عمر نوم کېښود، وروسته بیا د

عثماني خالفت په پوځ کې شامل او لوړو پوړو ته ورسېدو.ه جګړه کې چې د عثماني خالفت او روسانو ترمنځ پېښه شوه، د مسلمانانو د قرم په مشهور

٤۰۰۰۰۰قومنده ئې په الس کې وه چې د دې جګړې په ډګر کې روسانو سخته ماته وخوړه او

روسي سرتېري ووژل شول او نور وتښتېدل.

د سلطان محمد فاتح د خطبو یوه برخه! ښکال جوړونه مو کمه کړئ، سړي جوړونه زیاته کړئ؛ اې میندو! کېک جوړول او د کور

ځکه زموږ راتلونکی امت سرکوزو پسونو ته اړتیا نه لري، زړورو زمریانو او مومنو زړونو

ته اړتیا لري. تنګ پتلونونه او غربي موډلونه علي ابن ابي طالب نه جوړوي، چې د خیبر فاتح شي.

توهماتو کې پاتېږي. هغوی چې په غربي کیسو کې ورک دي، په همغو هغه ته صالح الدین غږ وکړئ، له وقاصه یې خبر کړئ او د قعقاع محبت ورزده کړئ.

هغو ته ووایئ عمر بن خطاب څنګه په پېوند جامو د شرق او غرب امپراتورئ په ګونډو کړې

او د قدس فاتح شو.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

50

عظماء کنا عندما

ولید رضي هللا عنه فارسیانو ته ولیکل: د عراق د فتحو په دوران کې خالد بن

" د خالد بن ولید له طرفه د فارس مجوسي دولت مشرانو ته: الحمد هلل، ټول ثنا او صفتونه د ألوهیت هغه ذات لپاره دي چې ستاسو خدمت یې ختم کړ، یو

والی یې ستاسو ټوټې ټوټې کړ، قوت، زرو او جنګ یې ستاسو کمزوری کړ، مالونه یې ستاسو

ب کړل، عزت یې ستاسو په ذلت بدل کړ سلکله چې زما خط در ورسېدو نو اسالم ومنئ، تسلیم شئ، او یا ذمي توب ومنئ، یا جزیه قبوله

کړئ، که داسې ونه کړئ نو زما دې پر هغه ذات قسم وي چې له هغې پرته بل إله، معبود او

ي لکه تاسو چې څنګه ژوند حقدار د بندګۍ نشته، داسې قوم به در ولېږم چې مرګ داسې خوښو

خوښوئ او مینه ورسره لرئ چې ژوندې ووسئ"

سلطان صالح الدین ایوبي !

یو اروپایي تاریخ پوه لین پول لیکي: چې د غنیمت دومره زیات مال به د صالح الدین ایوبي

ي به الس ته ورته، چې حساب به یې نه ؤ، جنګي بندیان هم له شمېره وتلي ؤ، صالح الدین ایوب

د غنیمت ټوله شتمني په درې برخو وویشله، یوه برخه یې په جنګي بندیانو وېشله او هغوی یې

آزادول، دوهمه برخه یې په خپلو پوځیانو او غریبانو وېشله او درېیمه برخه یې د نظام الملک

مدرسې ته ورکوله.

څه وساتل او نه یې هغه پخپله هم په همدې مدرسه کې زده کړې کړې وې، نه یې پخپله ځانته

خپل کوم جرنیل ته څه ورکړل، ددې وېش پایلې دا شوې، چې د جنګي بندیانو زیاته برخه که

مسلمانان ول او که غیر مسلمان، ټول د صالح الدین ایوبي په پندغالي کې را ټول شول او د

والی او هغه د اطاعت په منلو سره یې د هغه په پوځ کې خپل خدمات پیل کړل. د ایوبي لوی

سترتوب تر لري لري ځایو پوري مشهور شو.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

51

اروپا څو پیړۍ وړاندى ! * څو پیړۍ وړاندى په اروپا کې ځان وینځل یا لمبل کفر ګڼل کیده

مسلمانانو قاتله ملکه ازابیال په خپل ټول عمر کې فقط دوه کرته ونوینلمی * په اندلس کې د

المبلي و بلکې د اندلس په ډیرو ښارونو کې یې د مسلمانانو ټول حمامونه ویجاړ کړل . * د اندلس یو بادشاه دویم فلیپ د خپل واک پر مهال په خپل هیواد کې په المبلو مکمل بندیز

لګولى و .

ابیلې قسم خوړلى و چې تر څو مې د ښارونو محاصره ختمه کړي نه * د هغه لور دویمى از

وي نو جامې یا لباس به نه بدلوم خو د محاصرى ختمیدلو درى کاله وخت ونیوه .

* د روس بادشاه خپل یو استازى د فرانسى بادشاه څلورم لوئس ته واستولو هغه خپلو یادښتونو

سې یو ډول بد بوى راتلله چې ځناورو هم کې لیکلي دي چې : د فرانسى د بادشاه څخه دا

ورباندى شرف درلوده . * د همدى څلورم لویس یوه خادمه وه چې مونټي سپام نومیده هغى به د بادشاه د بد بوى څخه د

ځان ساتلو لپاره خوشبو لګوله چې څو کرته بادشاه ورباندى خفګان هم ښکاره کړى وې . اتلو * روسیانو هم د خپل نظافت خیال نه س

مشهور هم سیاح ابن فضالن لیکلي : د روس بادشاه دومره بى تهذیبه و چې د میلمنو د وړاندى

به پاڅیده او په والړه به یې په شاهي دیوال متیازى کولى بلکې د غټ او کوچني اودس ماتي

څخه وروسته یې استنجاء هم نه کوله چې داسى مردار خور او پلیت انسان موږ نه و لیدلې . دا د عوامو نه بلکې د هغوى د بادشاهانو حالت او واقعات دي کوم چې تاریخ په خپله سینه *

کې ساتلي دي د عوامو به یې څه حال و ؟ * کله چې ریډ انډینز ) سره هندوان ( د اروپایانو سره جنګیدل نو د پوزى سره به یې د ګالب

ه د هغوى بد بوئ ډیر تیزه او ګل نیولي و او جنګیدل به ځکه چې د اروپایانو د تورو څخ

خطرناکه وه .

کله چې مونږ کتابونه لیکل ، کله چې مونږ پوهنتونونه او علمي درسګاوې ابادى کړى وې ،

کله چې موږ په شمسي نظام څیړنى کولى هغه مهال د دوى بادشاهانو په المبلو انسان وژلو .

خه زیاتى نه وى هغه مهال د اسالمي زره خلکو څ 40یا 30* کله چې د لندن او پارس ابادۍ د

هیوادونو د ښارونو ابادي د ملیونونو څخه پورته وه . د فرانسى خوشبو ډیره مشهوره ده د هفى وجه دا ده چې بغیر د خوشبو لګولو څخه د پیرس په

ښار کې ګرځیدل ناممکن و . وړي او احسانمند یو * یو فرانسوي مٶرخ لیکلي : موږ اروپایان د مسلمانانو په هر څه کې پور

ځکه چې همدوى موږ ته د ژوند تیرولو اصول وښودل ، همدوى مونږ ته د پاکوالي طریقى او

اهمیت وښوده ، همدوى مونږ ته د لباس اغوستل ، بدلول او لمبل راوښودل ، هغه مهال چې

ایسته کولى مونږ به لغړ ګرځیدلو دوى به د خپلو کالیو تڼۍ یا بټنى د یاقوتو او زمرودو څخه ښ

، مونږ په جونګړو او کیږدیو کې ژوند کولو خو دوى محلونه جوړول او ...

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

52

حمامونه و خو هغوى 300* هغه مهال چې دوى المبل کفر ګڼل هغه وخت په قرطبه کې

زموږ څخه علم ، ساینس او د پرمختګ راز خپل کړ او موږ خپله تګالره پریښوده ، هغوى

خ باندى څیړنى کوي خو زموږ مسلمانان په امین بالجهر او رفع سپوږمۍ ته ورسیدل او په مری

الیدین نه کولو باندى یو بل د اسالمه وباسو او امت مو په دى قرعي مسایلو کې ښکیل کړى

بلکى یو د بل دښمن کړى مو دى لمثل هذا یذوب القلب فى کبد .

خالد ولی خلدون سو؟

لدون څخه خبر وي او شاید ځینو لږ یا ډیر مطالعه کړی شاید چې علم پوهان به د تاریخ ابن خ

هم وي، د دغه کتاب د مؤرخ اصلي نوم عبدالرحمن دی، خو دی د نیکه په نسبت سره په ابن

خلدون ) خالد ( سره شهرت موندلی دی.

دا چې د ده نیکه خالد نومیدی، دغه خالد ولی په خلدون بدل سو؟ موالنا محمد حنیف ندوي رح

دوې -کي چاپ سوی ۱۹۵۴کوم چې په -تصنیف سوی کتاب ) افکار ابن خلدون ( په خپل

وجه وییلی دي.

څرنګه چې د ده د نیکه اصلي تعلق تر عربي خاوري پوري ؤ، په اوله هجري سنه کي یې - ۱

د عربي خاوري څخه هجرت وکړی او په هسپانیه کي یې سکونت اختیار کړی، په هسپانیه کي

عربانو دا قانون ؤ چې په خپله سلسله نسب کي به یې نسبتا غیر معروف شخص و د ابادو سوو

ټاکی او د هغه د نامه په آخر کي به یې واو او نون د دې لپاره اضافه کړی چې د دغه ځآی د

اصلي اوسیدونکو سره امتیاز وسي.

د اضافه توب وجه یې داسي بیان کړی چې واو او نون په هسپانوي ژبه کي د یو نامه سره - ۲

په وخت کي تکبیر فایده کوی، لکه د خلدون څخه خالد اکبر، د حفصون څخه حفص اکبر او د

بدرون څخه بدر اعظم.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

53

زموږ د عظمتونو ډکه ماضي رایاده شوه !

م ( کال کې د برطانیي ملکې الزبت د عثماني خالفت خلیفه سلطان مراد سویم څخه 1580په )

د هسپانیې د حکومت په خالف مرسته غوښتى وه ، ملکې په خپل خط کې داسى لیکلي و : موږ د دین له لحاظه پروتستان عیسویان یو ، موږ هم د مسلمانانو په څیر د بتانو عبادت نه کوو

ت ورڅخه لرو خو هسپانوي عیسویان د کیتهولک مسلک خاوندان دي او بت پرستي بلکى نفر

کوي ځکه خو تاسى د هغوې په خالف زموږ سره مرسته وکړئ ! د ملکې د لیک په ځواب کې ورته خلیفه یو لیک واستولو چې داسې یې ورته لیکلي و : موږ به

کې به تاسې د خالفت د دربار درشل ته تاسى د هسپانویانو د حملو څخه وساتو خو د دى په بدل

سرونه ښکته کوئ ! د خلیفه د لیک په ځواب کې د برطانیې ملکې د خالفت د دربار د اطاعت اعالن وکړ چې په

دى سره عثماني خالفت برطانیه د هسپانویانو د حملو څخه وژغورله ، له دى څخه وروسته

ار وزیرانو ته قیمتي ډالۍ د مننې په ډول ملکې او برطانوي حکومت خلیفه او د خالفت د درب

راوړلى تر دى پورى چې یوه ورځ د برطانیې یو سفیر د عثماني خالفت یوې کښتۍ ته ټیټ

سر راپورته شو او د أیډمرال قلیج پاشا السونه یې ښکل کړل .دا د هغه مهال واقعات دي چې خالفت د اول په شان زورور هم نه و خو بیا هم د نړۍ کفار

رڅخه ویریدل او د مسلمانانو په سر باندى یو د امن او عزت چت و . و تاریخ خالفت عثمانیه

( 2020/ 01/ 22ژباړه )

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

54

ندلس یا اوسنۍ هسپانیه د ځمکې پر سر د مسلمانانو جنت وو... ا

چې ( زیږدیز کال کې د هسپانیې له هېواد څخه د صدام حسین د لیدنې په ترڅ کې ۱۹۷۴په )

کله هغه او د هسپانیې ولسمشر )فرانکو( یو ځای ډوډۍ وخوړه نو ښاغلي )فرانکو( له صدام

حسین څخه د دې هېواد د مادرید ښار ته د چکر وهلو غوښتنه وکړه. اما صدام حسین ترېنه

بښنه وغوښته او ویې ویل : زه غواړم د قرطبې له هغه لوی جومات څخه لیدنه وکړم چې له

و څخه راپدیخوا تر دې دمه پکې کوم چا لمونځ ندی اداء کړی. شپږ سوه کلوننو کله چې اروا ښاد صدام حسین دې پخواني جومات ته ورسېد نو د ماسپیښین د لمانځه وخت

هم وو . صدام حسین ورسره مل عراقي لوړ پوړي پالوي ته را مخ کړو او ورته یې وویل : په

و هغه لوړ آذانځای ته هسک شي او داسې ښه تاسو کې څوک داسې ښه غښتلي غږ لري تر څ

په لوړ آواز سره آذان وکړي. په پالوي کې یو ګډونوال وویل. ریئس صیب!! زه به اذان وکړم.

صدام حسین هغه کس ته وویل!! هغه لوړ آذانځای ته هسک شه او ښه په لوړ غږ آذان وکړه.

ه نو په زړونو او جسمونو یې کله چې هسپانویانو د آذان ملکوتي بالل دودې نعره واورېد

خاموشي حاکمه شوه او ټول هک پک شول. بیا صدام حسین په همدې پخواني جومات کې له

خپل پالوي سره یو ځای د ماسپښین لمونځ اداء کړ . د لمانځه تر اداء کولو وروسته د کوربه هېواد هسپانیا ولسمشر فرانک اروا ښاد صدام حسین ته

ه وویل : ښاغلی ولسمشر صدام حسین!! د اندلوسي عربي دولت تر را په ډېره حیرانتیا سر

پرځېدلو وروسته چې شپږ پېړۍ پرې تېرې شوېدي دا لومړی ځل دی چې له دغه لوړ آذانځای

څخه په خورا جګ غږ آذان ترسره کېږي. صدام حسین وخندل بیا یې د کوربه هېواد د

سره یې وویل!! موږ هېڅکله هم دا ځایونه ولسمشر پر مټ الس کېښود او په غرورمله انداز

زموږ لومړۍ یونالره بیت المقدس او دویمه یونالره مو قرطبه ده. تاسو بېغمه .نشو هېروالی

اوسئ. د اروا ښاد صدام حسین د دې خبرې په ځواب کې د هسپانیې ولسمشر فرانک هېڅ هم ونه ویل

او همداسې چوپ پاتې شو.

خو اوس ...... یرت چیغه په مرګوني الس خپه ده . د مشرق د غ

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

55

ستر مختار مرګي اخیستی صدامي جذبه مړه ده.

پوهان ځیني مسلمان ساینس

بغداد( د ریاضیاتو، هندسې او فلکیاتو عالم و د الجبر بنسټګر دی، ۷۹۰-۸۵۰اول: خوارزمي )

د عربې ځینې کتابونه یي ډېر پخوا نورو کلتورونو ته ژباړل شوي دي، بلکې د ده له امله

نورو التینې ژبو ته ننوتی دي. Zeroصفر Algebraکلمات لکه الجبر

قاهره( د فزیک او هندسې عالم و، د جامع ازهر سره تړاو ۹۶۵-۱۰۴۰دویم: ابن هیثم )

پر مختګ کې ډېره ونډه درلوده، دکمرې د اختراع اصول ده (Opticsدرلوده، بصری علومو)

څېړونکو ثابته کړي چې د )کمرې( کلمه چې ډېرو ژبو کې شته، په ته منسوب دی، او ډېرو

اصل کې عربې )قمرة( کلمه ده، او دا دهغې رڼا خونې نوم و کومه چې ابن هیثم اختراع کړې

وه.

خوارزم( د فلکیاتو لوی عالم و، او لومړی هغه څوک و چې ۹۷۳-۱۰۴۸دریم: بیروني )

ځمکې جاذپې قوې ته اشاره وکړه. وویل: ځمکه پر خپل محور څرخېږي، او د

اندلس، هسپانیا( هغه مسلمان ډاکټر او جراح و، چې په السونو ۹۳۶-۱۰۱۳رم: زهراوي )لوڅ

یي د جراحت علم پرمختګ کړي دي، او په خپلو کتابونو کې د سلګونو جراحې سامان آالتو

ړیو لپاره په مختلفو بیان کړي دي، وروسته بیا د هغه کتابونه په طب او جراحي کې د ډېرو پې

ژبو کې اساسې سرچینې وې.

په نوم پېژندل (Avicennaبخارا( په علمي چاپیلایر کې د سینا ) ۹۸۰-۱۰۳۷پنځم: ابن سینا )

کېږي، ډاکټر او مشهور فیلسوف دي، چې د خپل وخت نه مخکې ګڼ شمېر طبې پدیدي

نګه په خپلو طبی څېړنو )ظاهرې( څرګندی کړی دی او عالج ورته وړاندې کړي دي، همدا ر

کې علمې تجرپې ته ډېر اهمیت ور کړي دې چې دقیقې پایلې درلودي، او تر ننه پاتې دي، چې

د هغه د )قانون( نومې کتاب کې ښکاره کوی، کوم چې د طب په زدکړو کې د اوه پیړو لپاره

ریس ده. اساسی مرجع وه، او د اروپا په پوهنتونو نو کې د اوولسمه پیړې تر نیمایي تدکله چې په طب کې مشهور شو، بیا د بشری همدردۍ او په خپل علم او پوهې دهللا نه د مننې په

توګه د ناروغانو وړیا درملنه کوله. دمشق( د فقهې او شریعت عالم و، خو په ورته وخت کې د ۱۲۸۸ -۱۲۱۳شپږم:، ابن نفیس )

و، هغه لومړي کس دې چې په بدن طب غټ ډاکټر و، او په تاریخ کې د فیزیولوژی ستر پوهه

کې د وینې جریان کشف او بیا دقیق تشریح کړ، او څو د طب نظریات لري چې تر اوسه یي په

ډېرو عمل کېږي.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

56

یادونه: زیاتره ساېنس پوهانو او طبیبانو د ژوند ابتدا د قرآن د زده کړو نه پیل کړی چې بیا

وروسته یې ډیرو علومو ته د الری خالصی شوی.

میالدي " د عراق د تکریت په ښار کې 1138هجری " 532صالح الدین ایوبي په کال د

وزږید .

د هغه کورنۍ د ده د پیدا کیدو په شپه عراق ترک او د موصل ښار ته وکوچیدل ، یو کال

وروسته له هغه ښار څخه بعلبک چې په اوسني لبنان کې موقیعت لري میشت شول او پالر یې

م مقرر شو . هلته حاکد صالح الدین ماشومتوب په همدې ښار کې تیر شو ، لومړی زده کړې په همدې ښار کې تر

سره کړې ، قرآنکریم یې حفظ کړ ، حدیث ، فقه ، لغت او تاریخ یې ولوستل ، د سورلی او

مبارزې فن یې زده کړ . هلته د خپل کاکا د ځواني په پیل کې حلب ) چې په اوسنی سوریه کې موقیعت لري ( الړ او

سره چې د "نورالدین محمود " له قوماندانو څخه وو یو ځای شو "نورالدین محمود " هغه وخت

میالدی " وفات 1174هـ " 569د حلب او دمشق حاکم وو , کله چې نورالدین محمود په کال د

زمینه شو، صالح الدین ایوبي د ایوبیانو حکومت تشکیل کړ او قاهره یې د خپل سلطنت پال

وټاکله او د ایوبیانو د حکومت مؤسس سو د مصر ، شام ، عراق ، یمن ، حجاز مناطق یې د

حکومت تر تسلط الندې کړل او وروسته یې د دمشق ، حمص ، حماة بعلبک سیمې هم و نیولې او د نورالدین له خاندان څخه یې

تابع و بللو او د هغوی څخه خپله خپلواکي اعالن کړه او خپل ځان یې مستقیما د عباسي خالفت

یې د سلطان لقب تر السه کړ . د سلطان صالح الدین ټول کوښښتونه د اسالمي امت د وحدت او یوالي د پاره وو ، هغه تقریبا

لس کاله د اسالم د سیاسي قوت او اسالمي فوځ د یوالي او خپل منځي اختالفاتو د له مینځه

هغه د یو ستر اقدام د پاره چې د صلیبي یرغلګرو څخه وړلو په الره کې مبارزه وکړه بالخره

د بیت المقدس آزادول وو ځان چمتو کړ . او وروسته و توانید چې د بیت المقدس په شمول

. زیات ښارونو د صلیبیانو څخه آزاد کړي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

57

سلطان صالح الدین ایوبي )رحمة هللا علیه(

ایوبیانو د حکومت مؤسس وو د مصر ، شام ، عراق ، یمن صالح الدین یوسف بن ایوب چې د

، حجاز مناطق یې د حکومت تر تسلط الندې وو ، قدرت تر رسیدو مخکي په دمشق کې د

صالح الدین لقب ورکړ شو او په مصر د »الملک الناصر« لقب ورکړ شو هغه و توانید چې د

کړي همدا وجه وه چې د صالح بیت المقدس په شمول زیات ښارونه د صلیبیانو څخه آزاد

الدین ایوبي اسالمي فتوحاتو اروپا ولړزوله د صلیبیانو د دریم جنګ عامل شو چې فرانسې ،

انګلیستان او جرمني د ده د مقابلې د پاره ستر لښکر چمتو کړ . د صالح الدین ایوبي نسب :

ین« ښار چې اوس د ایوبیانو نسب د ایوب چې د شادي ځوی او هغه د مروان ځوی چې د »دو

ارمنستان بلل کیږي رسیږي چې په غالب ګمان د کردیانو له نسل څخه دی . د صالح الدین ایوبي زږیدنه ، تعلیم او تربیه :

میالدي( د عراق د تکریت په ښار کې ۱۱۳۸( هجری )۵۳۲صالح الدین ایوبي په کال د )

وزږید .و د موصل ښار ته وکوچیدل ، یو کال د هغه کورنۍ د ده د پیدا کیدو په شپه عراق ترک ا

وروسته له هغه ښار څخه بعلبک چې په اوسني لبنان کې موقیعت لري میشت شول او پالر یې

هلته حاکم مقرر شو . د صالح الدین ماشومتوب په همدې ښار کې تیر شو ،

غت لومړی زده کړې په همدې ښار کې تر سره کړې ، قرآنکریم یې حفظ کړ ، حدیث ، فقه ، ل

او تاریخ یې ولوستل ، د سورلی او مبارزې فن یې زده کړ . د ځواني په پیل کې حلب ) چې په اوسنی سوریه کې موقیعت لري ( الړ او هلته د خپل کاکا

سره چې د »نورالدین محمود« له قوماندانو څخه وو یو ځای شو »نورالدین محمود« هغه

وخت د حلب او دمشق حاکم وو .

ایوبي د فعالیت او کار پیل : د صالح الدین په هغه وخت کې مصر د »عاضد« چې فاطمي خاندان له خلفاؤ څخه وو تر سلطنت الندې وو

چې مصر له سختو شرایطو سره مخ وو ځکه ددې سلطنت دوو خلیفه ګانو »شاور« او

»ضرغام« د مصر د وزارت پر سر پخپل مینځ کې په جګړه بوخت وو چې مصر یې له سختو

تو سره مخ کړی وو . مشکالبالخره ضرغام مصر تر خپلې ولکې الندې راوست او شاور یې له مصر څخه ویستلو ، شاور

( هجري د نورالدین د کومک غوښتلو په موخه دمشق ته الړ . ۵۵۸په کال )نورالدین د دوو اهدافو د پاره اسدالدین شیر کوه له شاور سره یو ځای مصر ته ولیږلو ، لومړې

شاور مرسته وکړې ، دوهم دا چې د مصر له اوضاع څخه خبر شي ، ځکه ده دا چې د

اوریدلي وو چې د مصر اوضاع کامال خرابه ده او په مصر کې فاطمي حکومت له ضعف سره

مخ دی ، صالح الدین که هم مصر ته تګ یې نه خوښولو خو کاکا یې د همدې کال د رجب په ( جمادي االول کې مصر ته داخل شول او۵۵۹هغوی په کال د )

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

58

میاشت کې یې مصر الندې کړ . د ضرغام له وژلو او د شاور د دوهم ځل قدرت ته رسیدو

وروسته شاور له اسدالدین سره خیانت وکړ له اروپایانو څخه یې مرسته وغوښته . فرنګیانو

ا تګ ته نورالدین په بلبیس کې محاصره کړ او هغه د لښکر د کمبود له امله له مصر څخه په ش

مجبور شو . نورالدین او اسدالدین چې د فرنګیانو سره د شاور په پټو ارتباطاتو خبر شول نو دوی ووېریدل

چې هسې نه مصر او نور اسالمي مناطق د فرنګیانو الس ته ولویږي نو ځکه یې د اسدالدین په

ګیان ، شاور مشری لوی فوځ چمتو او صالح الدین سره یو ځای یې پر مصر حمله وکړه ، فرن

او نور مصریان د نورالدین پر وړاندې یو الس شول او ستره جګړه را مینځته شوه .

څه وخت وروسته یې له اسدالدین سره صلح وکړه ، اسدالدین بیرته دمشق ته الړ لکن د

اسدالدین په غیابت کې فرنګیانو یو ځل بیا پر مصر حمله وکړه ، نورالدین او اسدالدین بیا خپل

ي چمتو کړې ، شاور چې کله پوه شو چې اروپایان وځي نو له اسدالدین څخه یې کومک لښکر

وغوښتلو ، او اروپایان چې کله پوه شول چې شامیان او مصریان سره یو الس شول نو له

حملې کولو یې صرف نظر وکړ او بیرته په شا شول . ه دې فکر کې دی چې اسدالدین په مصر کې میشت شو او دی پوهیده چې شاور هر لحظه پ

( په کال ۱۷څنګه خیانت وکړي نو ځکه یې شاور له صحنې لري او خپله د ربیع االول په )

( یې د مصر وزارت په خپل واک کې راوستلو ، وروسته په همغه کال د جمادی الثانی ۵۶۴)

( تاریخ وفات شو . ۲۲په ) د مصر وزارت :

ر د وزارت مقام تر السه کړ ، په پیل کې څه د اسدالدین د وفات وروسته ، صالح الدین د مص

نارامۍ موجودي وې چې د فاطمي خلفاؤ صالح الدین ته مکمل واک نه وو سپارلی مګر صالح

الدین څه وخت وروسته په پوره تدبر سره د مصر مکمل واک الس ته راوړ . په مصر باندې حکومت :

وو ، په مصر کې د عبیدیان د عاضد د مرګ وروسته چې د فاطمي خلفاؤ وروستی خلیفه

خالفت پای ته ورسید او صالح الدین ایوبي د نورالدین د نماینده په توګه د مصر حاکم شو . صالح الدین ایوبي د مصر اقتصاد ورغولو او د پخواني نظام عناصر یې لري کړل او فوځ یې

به هیڅ اختالف نه دوباره تشکیل کړ ، هغه د خپل پالر وصیت عملي کړ چې له نورالدین سره

کوې د نورالدین تر وفات پورې د هغه تر بیرغ الندې وو . د ایوبیانو حکومت :

میالدی( وفات شو، صالح الدین ایوبي د ۱۱۷۴( هـ )۵۶۹کله چې نورالدین محمود په کال د )

ایوبیانو حکومت تشکیل کړ او قاهره یې د خپل سلطنت پالزمینه وټاکله او د سلطان لقب یې و

ټلو . ګوروسته صالح الدین د دمشق ، حمص ، حماة او بعلبک سیمې هم و نیولې او د نورالدین له

خاندان څخه یې خپله خپلواکي اعالن کړه او خپل ځان یې مستقیما د عباسي خالفت تابع و بللو

او د هغوی څخه یې د سلطان لقب تر السه کړ . ت د وحدت او یوالي د پاره وو ، هغه تقریبا د سطان صالح الدین ټول کوښښتونه د اسالمي ام

لس کاله د اسالم د سیاسي قوت او اسالمي فوځ د یووالي او خپل منځي اختالفاتو د له مینځه

وړلو په الره کې مبارزه وکړه بالخره هغه د یو ستر اقدام د پاره چې د صلیبي یرغلګرو څخه

د بیت المقدس آزادول وو ځان چمتو کړ .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

59

مېرمنو هڅونه : د

هجري قمري کال کې علي ابن یوسف ابن تاشفین په اندلس کې له صلیبیانو سره جهاد ۵۰۱په

ته روانېده مخکې له دې چې جهاد ته روان شي وړمه شپه یې خپله کورنۍ را وبلله تر څو دی

خپل هغوۍ او هغوۍ ده ته وصیتونه وکړي ، کله یې چې له کوره د وتلو هوډ وکړ چې شپه له

لښکر سره تېره کړي خپلې لومړۍ مېرمنې ته یې وویل: که هللا تعالی د شهادت پېرزونه

راباندې ونه کړه نو ایا څه غواړې ؟ ــ هو

وایه ! ــ د دښمن د هغه لومړي عسکر توره چې ته یې ووژنې او د هغه وروستني عسکر ډال چې ته

یا وتښتېده ، غواړم ! یې ووژنې او د دښمن د قومندان اس که یا مړ او ابن تاشفین د لومړۍ مېرمنې جهاد ته د ډېرې هڅونې په خبرو ډېر خوښ شو او ورغبرګه یې

کړه که وتوانېدم همداسې به کوم . بیا یې دوهمې مېرمنې ته وویل : ته څه غوښتنه لرې ؟

ــ هو . ــ وایه!

بار مه راته راستنوه ! ــ که د مسلمانانو لښکر ماتي وخوړه نو ته دې خپل سر په اوږود دوهمې مېرمنې په جهادي هڅونه ابن تاشفین ال ډېر اغېزمن شو او پر خپلو نېکو مېرمنو یې

د هللا تعالی شکر وکیښ.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

60

د قادسیې د جنګ تاریخي واقعه!

ابومحجن ثقفي یو مشهور شاعر او غیرتي سړي وو، سعد بن وقاض )رضي هللا عنه( د شراب

ه جرم زنداني کړی وو، ابو محجن د زندان له کړکۍ څخه د جنګ صحنه کتله او د څکلو پ

ډېرې جزبې او شجاعت له وجهې ډېر بې تابه وو، د سعد )رضي هللا عنه( مېرمن د هغه ځای

څخه تېرېدله ، ابومحجن ورته وویل چې د خدای لپاره ما پرېږدئ، زه هم غواړم چې د دښمنانو

ړاس وباسم، که چېرته ژوندی پاتې شوم نو خپله به راشم او زولنې سره جنګ وکړم او خپل ب

به په پښتو کړم، زبراء چې کله انکار وکړ نو ابو محجن له ډېره درده دا اشعار وویل: کفی حزنا ان تردی الخیل بالقنا

و اترک مشدودا علی وثاقیا اذا قمت عنا في الحدید و اغلقت

مصاریع من دوني تصم المنادیا لپاره همدا غم کافي ده چې زه دې په زولنو کې تړله یم او دوئ په اسپ سوار نیزې چلوي، زما

کله چې زه غواړم چې پورته شم نو زولنې مې نه پرېږدي، او دروازې وتړل شي چې

غوښتونکی په غوښتلو غوښتلو ستړی شي، اد شو نو د زبراء ورته خوا بدې شوه او زولنې یې ترې خالصې کړې، ابومحجن چې څنګه آز

برق په څېر یې د جنګ مېدان ته ځان ورساوو او په داسې شان یې حمله وکړه چې په کوم

صف به ننووت نو هغه صف به یې درهم برهم کړ، سعد بن وقاص )رض( هم ډېر حېران وو

چې دا غیرتي سړی څوک ده؟ ځان سره یې چورت وواهه چې د دې حملې انداز خو د

غه خو په بندي خانه کې ده. ابومحجن په څېر ده خو هکله چې د شپې جنګ ختم شو نو ابومحجن بیرته زندان ته راغی او خپلې زولنې یې په پښو

کړې نو سلمی دا ټوله واقعه سعد )رض( ته وکړه، سعد )رض( په همدغه وخت ابومحجن

پرېښود او وې ویل.

په مسلمانانو باندې په رب العالمین مې دې قسم وي کوم شخص چې په داسې طریقې سره

جانثار وي زه هغه نشم زنداني کوالی. ابومحجن وویل : خو په خدای دې زما هم قسم وي چې د نن څخه وروسته به هېڅ کله شرابو ته الس ورنه وړم .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

61

قاضي بهاوالدین ابن شداد لیکي

د بیت المقدس شریف فتحه یوه ستره فتحه وه چې د علماو او پوهانو ستر جماعت پکې برخه

درلوده، کله چې مسلمانان د سلطان صالح الدین ایوبي رحمه هللا د شام له فتوحاتو څخه خبر

شول او پر دې پوه شول چې د قدس شریف د فتحې لپاره را روان ده، نو د مصر او شام ټول

علماء له هغه سره یو ځای شول، د دعا او تکبیر آوازونه یې پورته کړل، خطبه پېژندل شوي

وویل شوه او د جمعې ورځ بیت المقدس شریف ته ورسېدل، هغه صلیب)†( چې پر

مسجدالصخرة باندې لګېدلی وو را ټیټ یې کړ، هللا تعالی د مسلمانانو نصرت وکړ کامیاب یې

کړل. ۲۷هجري کال د رجب د میاشتې پر ۵۸۳کاله څخه په ۹۰د قدس شریف فتحه وروسته له

تاریخ وشوه او د مسلمانانو الس ته د اسالم لمړۍ قبله ورغله.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

62

جګړې: صلیبي لومړۍ

هغه جګړې دي چې مسیحي کشیشانو او راهبانو اروپایي ملتونو د صلیب او د هغه د بیرغ

رول او جګړه یې کوله. الندې د اسالم او مسلمانانو سره برابزیږدیز کال یې اروپایي ملتونه د ۱۰۰۲تاریخ یې لومړي ځل باندې دویم سلفستر وو چې په

اسالم پر ضد جګړې ته راوبلل خو د ده بلنه چا ونه منله د هغه ورسته بیا پاپ ) خورفوریوس(

و د ده بلنه هم زیږدیز کال بیا دا بلنه ورکړه او د خلکو احساسات یی راوپارول، خ ۱۰۷۵په

کال کې اروپایي هیوادونو پر اسالمي هیوادونو ۱۰۹۷شل کاله وځنډیده چې په پای کې په

حمله وکړه، هغو د مسلمانانو پر ښارونو کلیو کې د هغه جنایتونو مرتکب شول چې پرته له

به استثنا به یی هر څوک وژلو مالونه به یې لوټول کورنو یې ورانول کورنۍ یې وژلي او یا

یې تیښتې ته اړ کول.

صلیبي جګړې څنګه پای ته ورسیدې: ( هجری کال ۶۹۰( څخه تر )۴۸۹صلیبي جګړي په خپل زور او قوت سره تر دوه پیړیو )

پوري روانی وي صلیبیانو په دي دوه پیړیو کي بی شمیره جینایتونه ، وحشیانه عام قتلونه ،

وره کي هیڅ ریښي پیدا نه کړي عامل یی د لوټني ،ډلیزي وژنی وکړي خو د مسلمانانو په خا

امت مسلمه اتفاق اتحاد وو کله به چي یو اسالمي مشر شهید شو بل به د اسالم لښکري د کفر په

مقابل کی رهبري کولي او د خپلي عقیدي څخه یی په سر او مال دفاع کوله په دي وخت کي د

نورالدین محمود زنګي رحمه هللا او بل دوه لویو قهرمانانو نومونو اخیستلي شو چي یو یی شهید

صالح الدین ایوبی رحمه هللا دي همدوي ؤ چی اسالمي لښکر یی رهبری کړي او په خپل ټول

صبر، استقامت ، توان ، سره د هللا جل جالله په الر کي مبارزه وکړه او صلیبی لښکرو ماتی

نورو ماتو سره توپیر درلودو وخوړه او سر ټیټي خپلو هیوادونو ته ستانه شول خو دي ماتی د

دا ځل یی د مسلمانانو د بري راز کشف کړي وه او د یو لوی جنګ او درس په ډول یی د ځان

سره وساته هغوی پو شول چی اسالمي امت څه هم په ظاهر کمزوري ښکاری خو تر څو چی

شعائرو او د رسول د اسالمي امت ایمان ، اعتقاد ، او اتحاد پوره او د اسالمی قوانینو او دیني

هللا صلی هللا علیه وسلم پر سنتو منګولی ټینګی وي نو دوی به همیشه کامیاب او بریالی وي

د صلیبیانو جنایتونه هجری قمری کال سره ۴۹۳/۳زیږدیز کال چی د رمضان د میاشتی ۱۰۹۹.۱۵د جوالی په )

زیات شمیر بی ګناه او بی سمون خوري صلیبیانو د بیت المقدس ښار ونیو او تر اویازرو څخه

دفاع مسلمانان یی شهیدان کړه مشهور رابټ صلیبی کشیش واي چي زمونږ کسان به د کورونو

په چتو ګرځیده چی هر څوک به یی ولیدو هغه یی واژه او کله ناکله به یی د وخت د کموالی له

امله څو تنه په یو پړي اعدامول

د صلیبي جګړو موخي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

63

ادونو کي مسیحیت خپرول( په اسالمی هیو۱)( د هغه مسلمانانو نه غچ اخیستل چي هغوي په خپلو هیوادونو کي ورسره و جنګیدل چی د ۲)

مدیترانې بحیره یی اسالمي بحیره وګرځوله او په اروپایی هیوادونو یی برید وکړه او د فرانسی

ترجنوبه پر مخ الړه می یي د روم د کلیسا له واک څخه خپواکي ( او له هغه مسلمانانو غچ اخیستل چی د ختیځ سی۳)

او اسالمي حکومتونه یی پکي رامنځ ته کړه هجری کال کي فتحه کړي او ۹۲( د اندلس ، هسپانیه ، بیرته اخیستنه چي مسلمانانو په ۴)

اسالمي حکومت یی په کی رامنځ ته کړ

او مادي منابع یي ( په اسالمی هیوادونو برید کول تر څو د هغوی واک په الس کی ولري ۵)

خپلي کړي( د یهودو پټ سازش او موخی ترسره کولو لپاره چي مسیحیت د اسالم سره په جنګ کړي ۶)

تر څو دواړه کمزوري او د نړۍ واک یهودو ته په الس ور شي.

د اټومي قوت د کشف کولو موجد مسلمان سائنس پوه "جابر بن حیان"

هجري کي زېږېدلی، د ده په کتاب -۱۰۱دئ چي د "حران" پوهنتون مشر هم وو. نوموړی په

کي داسي معلومات تحریر شوي چي معاصر سائنس پوهان ورته حیران دي، لیکي:

"د پخواني یوناني سائنس پوهانو دا خبره صحت نلري چي وایي د مادې وړه زره)اټوم( مزید

هم تقسیم کېدلی شي، د همدې زرې د تقسیم نه یو داسي قوت په نشي وېشل کېدلی بلکي دا نور

وجود کي راتلی شي چي کولی شي د بغداد ښار نسکور کړي، او دا د هللا د قدرت د عالماتو نه

یوه نښه ده."

په دې ترتیب ویلی شو چي مسلمان سائنسپــوه جابر بن حیان هغه شخصیت دئ چي په انساني

لپاره پر اټومي قوت خبـره کړېده. تاریخ کي ئې د لومړي ځل

مصدر: د اسالم قصه/ مؤرخ: راغب السرجانی

The Story of Islam

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

64

سلطان العالم ....

داسې یو بادشاه چې په ټوله نړۍ کې د سلطان العالم ) د نړۍ په بادشاه ( سره مشهور و کوم

نوم یې سلطان سلیمان القانوني و ، چې د عثماني خالفت یو ډیر نیک او مجاهد بادشاه و خپل

( کلن خالفت کې عثماني خالفت د نړۍ یو سپر پاور هیواد جوړ کړ ، 48نوموړي په خپل )

هغه د خالفت داخلي او خارجي دښمنان وځپل او نبوى سنت یې راژوندي کړل . زرین ټول مسلمان او غیر مسلمان مٶرخین په دى خبره سره اتفاق لري چې د عثماني خالفت

او شاندار دور هغه مهال و چې کله یې سلطان سلیمان القانوني خلیفه و ، همده جهاد ته

پرمختګ ورکړ ، د نوموړي د ژوند تر ټولو مهم او خطرناک جهادي غورځنک د موهاکس په

نوم یادیږي د کومى له امله چې په ټوله اروپا کې د ماتم اعالن وشو . وځ دومره رعب او خوف درلوده چې په حرکت سره به یې په د اسالمي امت د دى ستر خلیفه پ

ټوله اروپا باندى ویره او لړزه خپره شوه ځکه خو په ټوله نړۍ کې ورته د احترام په سترګو

کتل کیده ، د همدى خلیفه د خالفت پر مهال اسالمي پوځونه د اروپا زړه ته رسیدلي و ، دوه

نو ورسیدل او ویې لړزول بلکې د همدى خلیفه پر مهال کرته د خالفت پوځونه د فیناء تر دیوالو

عثماني خالفت په دریو بر اعظمونو کې خپور شوى و .

د سلطان سلیمان القانوني د خالفت پر مهال بغیر د مبالغى څخه د هغه پوځونه د نړۍ لومړى

بندر درجه او د هغوى وسله د نړۍ تر ټولو خطرناکه او جدیده وه تر دى چې په سمندرونو ،

ګاو ، ساحلونو او وچو باندى د همدى پوځ واک چلیده . جرمني تاریخ لیکونکى ) هالمر ( لیکلي : دا سلطان مونږ ته تر سلطان صالح الدین ایوبي هم

ډیر خطرناک دى . یو بل انګریز مٶرخ ) هارورډ ( لیکلي : د سلطان سلیمان قانونى د مرګ ورځ باید په صلیبي

ورځ ونومول شي . نړۍ کې د اختر په د افسوس خبره دا ده چې زموږ ډیرو لوستو ځوانانو ته د دى ستر غازي د سیرت او ژوند په

هکله هیڅ معلومات نه شته دى خو د هندى فلمونو ، کرکټیانو او نورو کوڅه ډبو او فاحشو

ډمانو د هر څه څخه خبر دي ستوري ورته وایې او ړوند تقلید یې کوي .

سلمان قریشي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

65

پخوا مسلمان چارواکي داسى و ؟

یو کرت د ترکیې سلطان سلیمان القانوني ته وویل شول چې د ونو او بوټو په بیخونو کې ډیر

زیات میږیان راوتلي دي څه ورسره وکړو ؟ هغه سمدست ماهرین راوغوښتل او د مسئلى څخه یې خبر کړل ، هغوى ورته حل راوویست

تاسى امر وکړئ او فالنکي تیل د ونو په بیخونو سپرى کړئ نو له دى او ورته یې وویل : که

سره به ټول میږیان ختم شي خو د سلطان دا عادت و چې د هر کار د کولو وړاندى به یې د

هغه کار د شرعي حکم په هکله له علماو څخه پوښتنه کوله ځکه خو د خپل وخت مشهور مفتي

دى مشهور و ، کله چې د هغه کور ته ورسیده نو ورته ته والړ کوم چې په شیخ االسالم بان

معلومه شوه چې نوموړى دا مهال په کور کې نه و نو یو پیغام یې ورته د شعر په ژبه پریښود

: اذا دب نمل على الشجر ــــــــــ فهل فى قتله ضرر ؟

ژباړه : کله چى د ونو په بیخونو کى میږیان وشي نو د هفوى په وژلو کې ضرر شته ؟

کله چې شیخ االسالم کور ته راغلو او د سلطان پیغام یې ولوست نو ځواب یې ورته ولیکه او

ور ویې لیږه : اذا نصب میزان العدل ـــــــ اخذ النمل حقه بال وجل

مه وى نو میږیانو به فقط خپل حق اخیسته ، چې په دى کې ژباړه : که چیرته د عدل تله قای

ورته شیخ اشارتا وویل چې څه شى ډیر مهم دى ؟ یو وخت سلطان د جهاد لپاره د اسټریا د پایه تخت ویانا د فتحه کولو په نیت روان شو خو په

ین پر الره کې وفات شو کله یې چې د هغه جسد واپس استنبول ته راوړ نو د تجهیز او تکف

مهال یې د هغه سره یوه وصیت نامه ومونده چې په هغى کې لیکل شوي و : زما صندوق هم

زما سره ښخ کړئ ! وزیران او علماء حیران شول چې کیدى شي دا صندوق د غمیو او ملغلرو

ډک وي ځکه خو یې د هغه د خالصولو پریکړه وکړه خو کله یې چې صندوق خالص کړ او

یران شول ، په صندوق کې ټولى هغه فتوى پرتى وى کومې یې چئ د هر دننه یې وکتل ټول ح

کار د کولو څخه وړاندى د علماو څخه اخیستى وې او د سلطان هدف هم د دى د ښخولو څخه

دا و چې هللا تعالى ته یې د ثبوت په ډول وړاندى کړم چې ما هیڅ یوه دولتي پریکړه د اسالم

ن د علماو څخه مې اخیستى ده کله چې شیخ االسالم ابو خالف نه ده کړى بلکى هم ستا د دی

سعود دا ولیده نو په ژړا شو او ویې ویل : سلطانه ! تاسې خو خپل ځان بچ کړ خو موږ به

څوک وساتي ؟

حواله ) تاریخ ترکیه (

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

66

پای ! د عثماني خالفت

د هغې وروسته مو سهار نه دى لیدلې

وره شپه وه چې له هغې وروسته اسالمي امت د سحر رڼا هق شپه هغه ت 1342د رجب د 28

په سترګو نه ده لیدلې مصطفى کمال ایتاترک د استنبول والي ته امر وکړ چې د سهار د لمر د راختلو وړاندى باید

سلطان عبدالحمید ترکیه پریښې وي ، د مصطفى کمال د امر سره سم فوځ او پولیس په حرکت

بوره کړ تر څو ترکیه پریږدي .کې راغلل او خلیفه یې مج

( سره سمون خوري په سحر 1924هق ( کوم چې د مارچ د دریمى نیټې ) 1342( ) 28د )

کې دا اعالن وشو چې : د ستر پارلمان د پریکړى له مخى له نن څخه وروسته خالفت لغوه کړ او هم یې د مذهب له

ت د برطانیې خارجه وزیر الرډ نړۍ څخه د جدایې اعالن وکړ چې په دى سره د هغه وخ

کرزن په فخر سره وویل : ترکیه مو تباه کړه او له دى څخه وروسته به مسلمانان هیڅکله خپل

تللى عزت دوباره تر السه نه کړي ځکه چې موږ د دوى روحاني قوت خالفت او اسالم دواړه

له ترکیې څخه ختم کړل او پر ځاى مو جمهوریت راوست . دو څخه وروسته د اسالمي امت حالت داسى شو لکه د شیدو د کوچني ماشوم له د خالفت د ختمی

سر څخه چې د مور سیورى والړ شي او په دى خود غرضه نړۍ کې د خپلى بقا د جنګ لپاره

یوازى پاتى شي ؛ د خالفت له ختمیدو سره سم د نړۍ وږي او استعمارګر کفار لکه د وږي

پرى وتل تر دى چې د مسلمانانو د وینو څښلو کې یې یو له لیوانو په څیر په اسالمي امت ور

بله سره په جنګ کولو کى هم دریغ ونه کړ ، اسالمي شریعت ختم کړى شو ، خالفت په وړو

وړو ریاستونو وویشل شو او د هر ریاست لپاره بیل قانون ، قومیت او بیرغ منتخب شو تر څو

کیدلو ګنجایش یې هم پاتى نه شي د اسالم مسلمانان داسى تقسیم شي چې دوباره د یو ځې

عادالنه معیشت یې په غربي سرمایه رانه نظام سره بدل کړ او د مسلمانانو د نګرانۍ چارى د

السونو ته پریوت . اسالمي حکومت پر ځاى د سیکولر نظامونو

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

67

د انساني تاریخ لومړنۍ مسلمانه پیلوټه

( نومبر د دوشنبى په ورځ د بلقیس شوکت خانم په نوم یوې مسلمانې 18( کال د ) 1913د )

میرمنې د بلقان د مظلومو مسلمانانو د مرستې لپاره خپل جهاز پورته کړ ، بلقیس یوه مجاهده وه

مسلمانانو باندى بمباري وکړه نو بلقیس ډیره خفه شوه او د خپلو ، کله چې اطالویانو د بلقان په

مسلمانانو د انتقام او مرستى لپاره جهاز ته وخته ، هغې ته دا جهاز د خالفت له دربار څخه د

خلیفه غازي محمد رشاد لخوا په ډالۍ کې ورکړل شوى و ، دى مجاهدى میرمنې یو طرف د

یه کارونو کې مرسته کوله خو بل طرف یې عملي په نظامي بلقان د مظلومو مسلمانانو سره خیر

ډګر کې د اطالوي اشغالګرو مقابله کوله اطالویانو د هغى جهاز وویشت او بلقیس د شهادت لوړ

مقام تر السه کړ .

د یوې مسلمانې میرمن لخوا هواى جهاز پورته کول د هغه مهال د نړۍ د اخبارونو ګرمه

رب د تاریخ پر ځاى موږ ته په نصاب کې زموږ ځالنده تاریخ موضوع وه خو کاش ! چې د غ

لوستل کیدى نو زموږ به د خپلې ماضي سره اړیکه نه شلیده .

د سومنات دروازې !!!

( کې ونړولو ، خو کله 1024د سومنات درمسال سلطان محمود غزنوي ) رحمه هللا ( په )

ه کړ نو هندوانو دعوه وکوله چې د محمود چې انګریزانو د افغانستان مشهور ښار غزني قبض

غزنوي په مقبره کې چې کومى دروازى لګیدلي دي دا د سومنات درمسال څخه راوړل شویدي

ځکه خو د انګریز فوځ مشر امر وکړ چې دا دروازى دى واپس هندوستان ته د سومنات

ات پنډتان ورته درمسال ته وسپارل شي ، کله یې چې هغه دروازى ګجرات ته یوړلى نو د ګجر

راغلل او د دروازى د نقش و نګار د لیدو وروسته یې وویل چې دا دروازه د سومنات نه بلکى

د یو درمسال هم نه شي کیدلى ځکه خو یې هغه په درمسال کې ونه لګولى او د اګرې په قلعه

کې یې کیښودى چې اوس هم هلته موجودى دي . په برخه کې ویلى چې د ظاهر شاه د حکومت پر مهال یادونه : زموږ یو استاد راته د تاریخ

هغه د هندوستان سره ښه تعلقات وغوښل نو هغوى ورڅخه د سومنات د دروازى غوښتنه وکړه

او ظاهر شاه ورته ورکړى ، کله یې چې هغه دروازى هندوستان ته یوړلى نو هندوانو چیغې او

دروازى لپاسه یو مسلمان چې رمباړى پیل کړى او وروسته یې د کفارى په ډول د هغه

عبدالرحمن نومیده حالل کړ او د هغه په وینه یې دروازى ته غسل ورکړ او دا نعره یې پورته

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

68

کړه : موږ ډیر ناوخته کړ ځکه خو مو د دى د کفارى د ادا کیدو لپاره د یو افغان مسلمان په

وینه دروازى ته غسل ورکړ . سلمان قریشي

معرکهد اسالمي تاریخ سخته

د حضرت انس رضی هللا عنه په وړاندې چې به د )تستر( د فتحې یادونه وشوه نو ژړل به یې: ژباړه: حمدهللا حلمیار

حدودو د یوې سترې او مظبوطې کال او د کال به منځ کې ښار نوم وو، دا کال یو نیم کال د

روسته چې کله اسالمي لښکرو تر کلکه محاصره او کالبندي الندې وه، له ډیرو هڅو و

مسلمانان د وروستي اوپریکنده برید لپاره پر کال ورغلل، نو د فتحې څرکونه وځلیدل، غازیان

په ډیره میړانه وجنګیدل، د مجوسیانو له مړیو څخه میدان ډک شو، ټوله ورځ او شپه شدید

کرو جنګ روان وو، سهار مهال د اسالمی لښکرو پله درنه شوه، لمرختو مهال یې د فارسي لښ

سیالب مات او پر کال ورواوښتل او اسالمي لښکرو له یوه سخت او اوږده انتظار وروسته

ستره سوبه ترالسه کړه... اوس که د تستر د فتحې کیسه دومره په زړه پورې او ولوله پارونکې ده نو بیا ولې حضرت

انس رضی هللا عنه ددې سترې سوبې په یادولو ژاړي!؟ مسلمانان فاتح تستر ښار ته ننوتل نو ویې لیدل چې لمر ښه لوړ راختلی کیسه داسې وه چې کله

او د سهار لمونځ ترې قضا شوی ده، انس رضی هللا تعالی عنه او نور مسلمانان د سهار

دلمانځه په قضا کیدلو سخت خپه شول... سره له دې چي دوی عذر درلود، مرګ یې پر سر

عالء کلمة هللا لپاره د پیل شوې معرکې وروستۍ والړ وو، د جګړې ټاکونکې شیبې وې، د ا

شیبې وې ... انس رضی هللا عنه فرمایي: دې پېښې مې د فتحې د خوشالۍ خوند رانه هیر

کړ... هغه عظیم خلګ وو چې د هللا جل جالله د اوامرو پوره پاپنده وو، فتحو او نصرتونو یې پښې

ښکلولې!

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

69

! روحیه کې سا پوه کړهنسیم حجازي، د امت

دادمحمد ناوک

ادبیات یوازې تخلیق نه دی او نه هم ادیب له سپوږمۍ او ستوریو سره د خبرو په پلمه ټولنیز

مسوولیتونه هېرولی شي، هغه هنري ځواک چې د ټولنیز بدلون لپاره ونه کارېږي د شنې

ال نه ور رسېږي، مرحوم نسیم غوندې مانا لري، چې له ښایست پرته دې ان الس هم زرغونې

میالدي کال د هند په پنجاب کې وزېږید په ژوند کې یې هند ووېشل شو او ۱۹۱۴حجازي په

کال له نړۍ وکوچید چې په اردو ادب کې یې د تاریخي ناول لیکنې له میالدي ۱۹۹۶په

. سرالرو یادولی شو

وپېژاند او داستانونو یې ګڼ مینه وال پښتو لوستونکو ته نسیم حجازي ښاغلي زبیر شفیقي ور

پیدا کړل چې خوندورې ژباړې یې زبیر شفیقي او نسیم حجازي د یو هنر دوه اړخونه معرفي

.کړل

د امریکا له نظامي یرغل سره جوخت فکري یرغل دومره زورور و، چې نږدې دوه لسیزې

م د بیا کتنې غږ پورته شو، د ارزښتونه وننګول او پر کره منل شویو ارزښتونو هکې یې ان

حجازي د ناولونو همدا پښتو ژباړه خورا توده ستایله کېدله، خو کله چې کفر دلته مرحوم نسیم

نو ملګرو یې دا ډول ناولونه د هغوی پر ضد وبلل او پوی شول چې دا ناولونه د پښې کېښودې

. یې پرې ګوزارونه پیل کړل روحیې د پیاوړتیا لپاره لوی کار کوي، ځکه خو اسالمي امت د

هغه فکرونه چې اساس یې پر نقل نه وي اېښودل شوی تل متزلزل وي، د همداسې متزلزل فکر

لیکوال محمد یار د مینې مجلې په یوه لیکنه کې بښنه غوښتې وه، چې ده یو وخت خلک د نسیم

وېشل، خو بیا یې له حجازي ناولونو لوستو ته هڅول او دا کتابونه یې په فرهنګي حلقو کې

سر اسدهللا غضنفر سره د هغه د داستانونو د جذابیت خبره شریکه کړې وه، هغه ورته غنګېدلی

ښورولی و، مجمد یار وایي چې زه حیران شوم چې دا څنګه د داستانونو متخصص دی، چې د

ه و او دی نسیم حجازي د داستان ستاینه نه کوي، خو دې لیکنه کې دی کاږي چې غضفر په حق

ناحقه، ځکه نسیم حجازي خلک تشدد ته هڅوي، ده د خپل پخواني فکر له امله بښنه غوښتې

وه، زړه کې مې راتېر شول چې دا ډول خلک به تل د بښنې غوښتلو په جریان کې وي، ځکه د

. فکر نقلي اساس نه لري او هیڅ کله پخته ګۍ ته نشي رسېدلی دوی

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

70

تانو لېونی مینه وال یم، تل یې چې لولم ځان مسلمان راته ښکاره شي زه د نسیم حجازي د داس

ایله پوی شم چې موږ هم یو وخت ژوند درلود، خو د حجازي صاحب په اړه همدې د پردیو او

اغېزمنو له ډلې دومره هم جرئتمن شول چې یو دوه اوونۍ وړاندې پر همدې اثارو افغان فکري

-چې دې بهیر کې تل د پردیو فکرونو محاصره څو تنه د استاد کې بحث شوی و، دا ادبي بهیر

کله پر حورو ملنډې وهي، کله جنت ورته یوازې خیال ښکاري او کله ورته د هللا استاد په نوم

د لوڅو سینو په پرتله هسې ټوکه ښکاري، دوی تل ځوان کهول د فکري ذکر د یوې پېغلې

و پر ضد درولی، دا تېره اوونۍ د بهیر پر سټېج یوه خپلو ارزښتونیرغل تر چتر الندې ان د

نجلۍ سره مینه ولرم، خو هغه ماته ووایي چې زما پالنی هلک استاد وویل چې که زه له کومې

ووایم چې »ورسه یو وارله هغه سره ځان یخ کړه بیا ماته خوښ دی، زه به په خوشالۍ ورته

ر مهال هم یوازې یونس تنویر و، چې له دې تبصرې پراسه«؛ نو د نسیم حجازي پر اثارو د

حجازي د پاکستان پر دفاع مالمتاوه او د استاد په نوم فکره یې دفاع کړې وه، نورو ټولو نسیم

وخت لیکنې د پاکستان لپاره یوه اړتیا وه او پاکستاني یو تن تبصرې کولې چې د هغه د هغه

.دولت ورته پیسې ورکولې

وان استاد تر اوسه ال نسیم حجازي مطالعه کړی نه دی او د فکري خندا راغله، چې دې ځ

یرغملو یوه ځانګړنه همدا ده چې دوی د موضوع ټول اړخونه نه ویني، ځکه د ټولو اړخونو

ازاد فکر کار دی او د دوی فکر تړلی وي، نسیم حجازي درې دېرش کلن و، چې کتل د

اثار چاپ شوي و، بله دا چې د حجازي صاحب شو او تر هغه وخته یې څو پاکستان رامنځته

»خاک اور خون« ناولونو او »پاکستان سے دیار حرم تک« یونلیکه پرته له »گمشده قافلے«،

پاکستان یادونه هم نه ده شوې، دی چې موږ ته د کوم وخت کیسې کوي په هیڅ ناول کې ان د

ال نه و، خو د نسیم حجازي شریکې کیسې دي هلته د پاکستان تصور هغه د اسالمي امت

د ځوان کهول لباره نوې سا پو کړه، ده ځوان کهول وپوهاوه، چې ناولونو په اسالمي نړۍ کې

کفر څنګه پر اسالم غالب شو او اسالمي امپراتورۍ ځنګه د زوال اندلس څنګه له ګوتو ووت،

ه موږ د یووالې سربېره یې را زده کړي چې موږ سره یو یوو، کتر څنډو ورسېده، پر دې

. جغرافیه به د کفر راج همداسې روان وي روحیه ونه لرو، پر پراخه اسالمي

نسیم حجازي باید ولوستل شي، ځکه اوس یې لوستل تر هر بل وخت لوی ضرورت دی

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

71

ښځه او خاوند د رومي سپه ساالر په خیمه کې:

ن عفان ) رضى هللا عنه ( حضرت حبیب بن ( هجري کې د اسالم دریم خلیفه عثمان ب 31په )

( زره فوځ ورکړ او د ارمینیا د فتح کولو لپاره 8000مسلمه الفهرى ) رضى هللا عنه ( ته )

( زره فوځ سره مخامخ 80000یې واستولو ،هغه روان شو او د فالقلیا په سیمه کې د روم د )

ینا وکوله او د جهاد فضایل یې ورته شو , د جنګ د پیل کیدو څخه وړاندى حبیب خپل فوځ ته و

بیان کړل او جهاد ته یې وهڅول ، دا مهال د حضرت حبیب ) رضى هللا عنه ( میرمن ام

عبیدهللا بنت یزید الکلبیه چې جنګي لباس یې پر تن و او د خپل خاوند سره د هللا) جل جال له (

و ورته یې وویل : اى حبیبه ! په الره کې د جهاد لپاره راوتلى وه خپل څښتن یې مخاطب کړ ا

که جنګ ډیر سخت او خطرناک حالت ته ورسیږي تر دى چې صفونه هم مات او ګډوډ شي او

سره جدا شو نو زه بیا تاسې کوم ځاى ولټوم ؟ حبیب ورته مسکى شو او ځواب یې ورکړ : زما ګرانى ! یا به د رومى سپه ساالر موریان په

جنت کې ؟ خیمه کې سره مالویږو او یا په لږ وروسته ډیر خطرناک جنګ ونښت تر دى چې دواړه ښځه او خاونذ سره یو د بل څخه بیل

او ورک شول ، اسالمي فوځ په ډیر سخت ازمیښت کې و او د ډیر سخت جنګ وروسته ورته

هللا ) جل جال له ( برى او فتح ورکړه ، حبیب ) رضى هللا عنه ( د فتح د اعالن لپاره د موریان

ې ته ننوت نو هلته یې په یو نقاب پوش باندى سترګې ولګیدى نو حیران شو ، نقاب پوش د خیم

حبیب د حیرانتیا د لرى کولو لپاره خپل نقاب اخوا کړ نو حبیب ال زیات حیران شو ځکه چې

هغه نقاب پوښ بل څوک نه بلکې د حبیب خپله میرمن وه ، هغه د خپل څښتن څخه وړاندى د

خیمى ته رسیدلى وه او هغه یې جهنم ته لیږلى و . رومى سپه ساالر

سلمان قریشي : ژباړه

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

72

اروپا او جهالت !

په هغه وخت کې چې اروپا به د جزام مرض او نورې وبا ګانې د هللا غضب او سزا ګڼله، تر

ناروغانو چې د دې چې د دوی د ډېر جهالت او وروسته والي له وجې ملک فیلیپ د ټولو هغو

جزام په مرض اخته وو په اور سوزولو امر وکړ

هـ( ۸۹په همدغه وخت کې مسلمانانو د جزام مرض او ناروغانو لپاره لومړنی روغتون په )

کال په دمشق کې جوړ کړدا په اسالم کې لومړنی روغتون و چې د ولید بن عبد الملک د خالفت په دوران کې جوړ شو،

نو خاوندانو عالج به پکې کېدلوچې د مختلفو ادیا اروپا دغه وخت کې د جهل په تیارو کې ډوبه وه.

سلمان افغان

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

73

عمواس وبا کې ابو عبیده ته د عمر لیک

کله چې فلسطین کې د عمواس مرګونې وبا خوله خښه کړه، د ګڼ شمېر مسلمانانو او صحابه

ورسیدل، د اسالم زړه سوانده خلیفه عمر بن الخطاب رضي کرامو د مرګ خبرونه مدینې ته

هللا عنه سخت خپه او غمژن سو، ځکه په کراره کراري یې د ایمان او عقیدې وروڼه یوه په بل

پسې وفات کیدل. او بل هلته د ابو عبیده بن الجراح رضي هللا عنه په څېر سړی هم و چې په

عمر سخت زیات ګران و.

دومره ګران و چې یوه ورځ عمر یوه کوټه کې له خپلو ملګرو سره ناست و، ابو عبیده په عمر

هغو ته یې وویل: تاسو چې څه ارزوګانې لرئ هغه ووایئ، هغوی چې خپلې ارزوګانې وویلې

عمر وویل: زما ارزو دا ده چې کاش دا کوټه مې د ابو عبیده په څېر سړیو نه ډکه لرلی... د

ارزو معلومولی شو چې هغه له ابو عبیده سره څومره مینه عمر رضي هللا له دې هیلې او

لرله!!

نو د عمواس وبا کې عمر رضي هللا عنه د نورو ترڅنګ په ابو عبیده رضي هللا عنه وویریدی

او مدینې ته د راغوښتلو او له وبا نه د ژغورلو په نیت یې دا لیک ورولیږه: پر تا دې سالم

کار لپاره ضرورت دی، غواړم مخامخ درسره ووینم، نو کله چې وي، بیا دا چې تا ته مې د څه

دا لیک ولولې؛ پر ځمکه یې مه ږده سمدستي راروان شه.

راوي زیاتوي: ابو عبیده چې لیک ولوست پوه شو چې عمر غواړي دی د وبا له سیمې وباسي

ولیکل: زه پوه نو ویې ویل: هللا دې امیر المؤمنین ته بښنه وکړي. بیا یې په ځواب کې ورته

شوم چې ته ما ته څه اړتیا لرې، زه د مسلمانانو له لښکر سره یم، زه ځان له هغوی غوره نه

ګڼم، زه نه غواړم له هغوی نه بېل شم. زما او هغوی په اړه چې هللا تعالی څه پرېکړه کوي پر

هغه راضي یم. نو اې امیر المؤمنینه! ما له دوی سره پرېږده.

و عبیده لیک ورسید او ویې لوست؛ په ژړا شو... خلکو ورته وویل: امیر عمر ته چې د اب

المؤمنین! ایا ابو عبیده وفات سوی؟! هغه وویل: نه، خو لکه وفات چې وي... عمر ابو عبیده ته

په بل لیک کې ولیکل: پر تا دې سالم وي، بیا دا چې خلک دې په ژوره زېم لرونکې او

کې او هوادارې ځمکې ته یې وخیږوه. او بیا یې خلک لوړ خوړینه ځمکه کې ساتلي دي، هس

ځای ته پورته کړل. تاریخ الطبري

په دې موده کې بیا ابو عبیده رضي هللا عنه وفات شو، له ده وروسته معاذ بن جبل رضي هللا

عنه د لښکر مشر وټاکل شو او هغه هم په وبا وفات شو، دریم ځل عمرو بن العاص رضي هللا

مقرر شو، هغه خلکو ته وویل چې غرونو کې خپاره شئ او په دې توګه بیا وبا ختمه عنه امیر

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

74

شوه.

دلته لوستوالو ته دا سوال پیدا کیږي چې د وبا ځای ته د نه ورتګ او د وبا له ځایه د نه وتلو

حدیث په رڼا کې عمر رضي هللا عنه ولې ابو عبیده رضي هللا عنه مدینې ته وروغوښت؟ که

ا ځواب زیات تفصیل ته اړتیا لري، خو زه کوښښ کوم چې په لنډه توګه یې ځواب څه هم د

کړم.

هغه داسې چې د دې حدیث په اړه صحابه کرام دوه نظرونه لري، یو نظر دا دی چې دې حدیث

کې تاویل شوی او د وبا له ځایه خاصو حاالتو او د اړتیا په صورت کې وتل روا دي. یا دا چې

له ځایه خوندي ځای ته وتلی شي او په وبا اخته خلک باید ونه وځي. او دویم روغ خلک د وبا

نظر یې د نه روا والي ده. او بله مهمه خبره دا ده چې ابو عبیده رضي هللا عنه د مجاهدینو

مشر و، هلته مجاهدین له رومیانو سره پر بوله پراته وو او بل دا مهال فلسطین نوی فتحه شوی

رایطو کې ابوعبیده وضعه له نږدې څارله او وتل یې مناسب نه ګڼل. و، نو په داسې ش استاد حامد افغان .

حجاج بن یوسف !

حجاج بن یوسف الثقفي پس له مرګه کوم یوه بزرګ په خوب کي ولید ، أو پوښتنه یي ورڅخه

وکړه ؟ وکړه چي أهلل رب العزت ستا ددې بي ساري ظلمونو په مقابل کي څه معامله درسره حجاج الثقفي ورته وویل د ټولو هغه کسانو په بدل کي چي ما وژلې وه هللا جل جالله یوار یوار

ووژلم أو د ځکندن د تریخ حالت څکه یي را باندي وکړه ، مګر د سعید بن جبیر په مقابل کي

چا یي أوه سوه وارې ووژلم ځکه چي سعید بن جبیر په خپل عصر کي د مسلمانانو لپاره تر هر

محتاج الیه شخص وو ، ځکه چي عالم وو .

حبیب العابد وایي:

د بصرې ښار ته داخل شوم دکانونه بند و او سرکونه یې خالي و ما پوښتنه وکړه اې د بصرې خلکو ایا ستاسو داسې اختر ده چې موږ پرې نه یو خبر؟

بند دي وای نا حسن البصري په مسجد کې خلکو ته وعظ کوي له دې وجهې هرڅه حبیب وایي زه الړم مسجد ته ګورم چې خلک ټول ناست دي او حس بصرې ورته وعظ کوي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

75

او خلکو ته وایي اې خلکو سورلۍ مو تیارې کړئ موږ نه پاتې کیږو دې دنیا کې مګر د کمې

یو. مودې لپاره نور تلونکي

پښتانه او قیس عبدالرشید ؟

ولید رسول هللا ملسو هيلع هللا ىلص د بن اسرائیلو یوې قبلې ته د اسالم د حضرت خالد رضی هللا تعالی عنه بن

دعوة او جهاد لپاره ولیږه ، چې د دې دعوة په نتیجه کې د دې قبلې ډیری غړو اسالم راوړ ،

حضرت خالد ابن ولید ددې قبلې یو مشر چې قیس نومیده ، رسول هللا ملسو هيلع هللا ىلص ته راوست ، پیغمبر

عبدالرشید کیښود ، او دا سړی یې دهمدې قبیلې ملسو هيلع هللا ىلص له لیدو او مالقات وروسته نوی نوم پرې

مشر وټاکه .

څه موده وروسته حضرت خالد رضی هللا عنه خپله لور همدې صحابي قیس ته چې نوی نوم

یې عبدالرشید وو په نکاح ورکړه ، چې د قیس له دې میرمنې پیدا شوی اوالده د پښتنو د یوې

تونخوا کې اوسي نیکونه راځي . قبیلې بنکش )بنګښ( چې اکثره یې په کوزه پښ یعنې دا پښتانه د حضرت خالد رضی هللا عنه د لور لمسیان راځي .

او بل دا چې پښتانه بني اسرئیل دي او کنه .؟ علماء وایي چې پښتانه بني اسرائیل دي .

د بني اسرائیلو په یادیدو سره متبادر زمونږ ذهن ته نني یهودان چاچې اقصی قبضه کړې

راځي . اسرائیل د حضرت یعقوب علیه السالم نوم یا لقب وو ، د یعقوب علیه السالم دولس اوالدونه

وو ، دوئ او د دوۍ اوالدې ته بني اسرائیل د کنیت په خاطر ویل کیږي ، ځکه دوئ د

اسرائیل اوالده ده . لکه نن سبا چې د افغانستان د بعضو قومونو نسبت خپلو اجدادو ته کیږي ،

احمد بابا ته ، ستانیکزی ستانه بابا ته . لکه احمدزی

د یعقوب علیه السالم د یو زوی نوم بنیامین وو ، چې د بنیامین یو زوی طالوت نومیده طالوت د

هللا هلالج لج پیغمبر ، )چې په قرانکریم کې یې هم تذکره شوې ( ډیر غیرتي مجاهد او حلیم انسان وو

. ه لره . چې د عمالقه د مشهور جهاد مشري یې په غاړ

کسان جهاد ته راووتل ، ۸۰۰۰د طالوت قوم هم بني اسراییل وو ، د ملیونو یهودو نه یوازې

سوچه مسلمانان ووتل چه په هللا پاک یې توکل ۳۱۳بیا د هغې ویالې په ازمویښت کې یوازې

وه ، نو کله چه دواړه لښکر سره یو ځای شول نو د عمالقاوو د لښکر مشر جالوت چه له سر

تر پښو پورې په زغره پوښل شوی وه د مبارزې لپاره میدان ته راووت او د طالوت د لښکر نه

څخه یې د مقابلې غوښتنه وکړه خو چا یې مخه نه ولیده بالخره طالوت اعالن وکړ چه څوک

دده مقابلې ته وروړاندې شي زه خپله لور هغه ته په نکاح کوم او زما نه وروسته پاچاهي به هم

کاله عمر یې لرلو د جالوت مقابلې ته ور ۱۵نو د لښکر څخه یو تنکی ځوان چه دده وي ،

ووتلو

جالوت : اې هلکه ته څوک یې ؟ ته کوچنی ماشوم یې زه نه غواړم چه تا ووژنم ! هلک : مګر زه غواړم چه تا ووژنم ،

پوهیږی چه دا هلک څوک وه ؟

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

76

دا هلک سید ونبینا حضرت داؤد علیه السالم وه ، داؤد علیه السالم د مچنوغې په ویشتلو کې

کاڼي کیښودل او جالوت یې په سر ۳سخت مهارت لرلو نو یې په مچنوغه یا مچلوغه کې

وویشت او هملته په ځمکه را ولویدلو او مړشو ، پدې وخت کې د جالوت په لښکر کې ماته ګډه

مجاهدینو هم پر لښکر هجوم وروړ او د جالوت لښکر چه په زرګونو کسان وو شوه او د نورو

مات شو ، دا قیصه ډیره اوږده چې دلته یې تذکره خبر ډیره اوږدوي ، که څوک غواړي چې

ایات تفسیر ته دې مراجعه وکړي . 250یاده قصه ولولي د سورة البقر

ا نومیده چې د قوي عزم ، کلک او لوړې د همدې طالوت علیه السالم له زامنو یو زوی افغان

حوصلې خاوند وو ، چې نني افغانان د همدې افغانا اوالده ده . نو پښتانه اصال بني اسرائیل یعنې د حضرت یعقوب ابن اسحاق ابن ابراهیم علیهم السالم

اوالده ده ، چې په بني اسرائیلو کې پښتانه بیا بني طالوت دي . چې د بنی اسرائیلو پر ځای بني طالوت وویل شي . نو پښتنو ته ښه دا ده

او که چا پښتنو ته بنو اسرائیل ویل هم بده مه پرې منئ ، بني اسرائیل معنې بني یعقوب .

زیزالرحمن حسیني ع

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

77

! د نن نه پنځه نوي کاله مخکې

امپراتوري د اتاترک په الس مه په ترکیه کې عثماني 4میالدي د مارچ په 1924په کال

ونړېده او د اسالمي خالفت جنازه پورته شوه، په حقیقت کې دا د ټولې نړۍ د مسلمانانو د

ازادۍ، خپلواکۍ او له خپلو حقوقو څخه دفاع ته د پای ټکی وو، ټوله عربي نړۍ چي د اسالمي

، فلسطین او عراق د خالفت یوه لویه برخه وه .د اروپایي ښکېالک تر ولکې الندې شوه، مصر

انګلستان. سوریه، لبنان، الجزایر، تونس او صومالیه د فرانسې. لېبیا د ایټالیا. او المغرب د

هسپانیې. د غالمۍ او اسارت په دام کې ولوېدل. اسالمي خالفت د نړۍ د مسلمانانو د منجمد او عظمت اصلي ساتندویه وو .خو له بده مرغه چې

ړنګېدو سره په ټوله اسالمي نړۍ د بې سرپرستۍ تریخ ژوند پیل شو، د اسالمي د خالفت په

امت د وجود فلسفه ګډه وډه شوه، او هغه یواځینې رمز چې مسلمانان پرې راټولېدل د وخت

مشرانو نالیدلی او واړه ګڼل خو نن سبا یې د ناسور حیثیت غوره کړی. چې ټول اسالمی امت

ورسره رنځېږي. ور د منځني ختیځ په سینه کې د یهودانو د دولت اعالنول وو، یهودانو ډېر کوښښ لومړنې ناس

وکړ او خپلو دسیسو او شومو پالنونو ته یې دوام ورکړ هماغه وو چې دانګلستان په مرسته چې

په ټوله عربی نړۍ یې اقتصادي، سیاسي او نظامي نفوذ او اغیز درلود هدف ته ورسېدل او په

ډېره اسانۍ سره وتوانېدل چی یهودي )صهیونیستي( نظام رامنځته کړي، د م کې په 1916کال

عربی نړۍ مزدور واکمنان د بشپړې ازادۍ ورکولو په وعده وغولېدل .او د اسالمي خالفت په

خالف ودرېدل، انګلیسان وتوانېد چې د استانبول او مدینې منورې یعني د اسالمی خالفت د

دوستۍ او ورورولۍ غځیدلې تناب پرې کړي. مرکز او عربی نړۍ تر مینځ د

کاله پورې د اسرائیلو دولت منځته راغې او ترکیې په رسمیت وپېژاند 1944م نه تر 1338د

م کال چې کمال اتاتورک د تركیې 1923او د اسرائیلو سره یې هر اړخیزه مرسته پیل کړه، په

له دې سره ډېرې اسالمي سیمې واك په الس كې واخیست نو د ترکانو حکومت یې اعالن کړ،

لکه بلقان، قفقاز، عربی نړۍ او کردي سیمې د ترکانو حکومت څخه د باندې پاتې شوې او دا

په حقیقت کې د نورو شخړو او نا آرامیو د زېږیدنې المل وګرځېد، ځکه نوی حکومت یواځې د

ځانګړي توګه ترکانو انحصاري حکومت وو. نو له دې سره سم نورو پرګنو او ملتونو په

کردانود خپلې آزادۍ او خپلواکۍ غږ پورته کړ .ځکه هغوی دعوه لرله، چې د ترکانو په

حکومت کې هېڅ ځای نه لري، او دا دی ترننه د ترکیې او کردانو ترمنځ ستونزې دوام لری. د اسالمي خالفت له ړنګېدو سره د عربي نړۍ په وجود کې یو بله ستونزه د اسکندرون النجه

، چې تر ننه پورې پرې سوریه او ترکیه په خپل مینځ کې الس او ګرېوان دي. دهد خالفت په ړنګېدو سره په منځنۍ آسیا کې د مارکس او لینن کمونستي فلسفې د وحشت او

بربریت توپان راوست، د امام بخاري، امام ترمذي، ابن سینا، خوارزمي، فارابي، قزویني او

یې شنډې کړې او نور یې داسې بچیان ونه زیږول، اسالمی تمدن بالذري په څیر علماؤ سیمې

ونړېد، عربي ژبه په التینی بدله شوه، په هندي نیمه وچه کې د مسلمانو ملتونو جدا والی، د

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

78

پاکستان او بنګله دیش جال کېدل او د کشمیر النجه چې ال تر اوسه تازه ده د بل ناسور حیثیت

یې له حلولو عاجزه ده. د انګلیس له لوری د افغان خاوری لري چې له بده مرغه اسالمي نړۍ

یوه برخه د هند په نیمه وچه پوری تړل چی وروسته د پاکستان له رامنځته کیدو څخه د ددو

اسالمی مملکوتونو ترمنځ د اخو ډب یوه نه هیریدونکی او نه منل کیدونکی دسیسه. د مسلمانانو تباهي او هالکت چې له لسګونو د فلپین په خاوره د بودایانو او عیسایانو په الس

کلونو راهیسې دوام لري د اسالمي خالفت د ړنګېدو نه وروسته را پیدا شوي زخم دی .چې ال تر اوسه د مسلمانانو وینې پکې روانې دي.

په سوډان کې كورني جنګونه, د مركزي حكومت پرخالف ددغه هیواد په جنوب كې د پرتو

. او د دارفور سیمې جنجال چې دا ټول د سوډان د ترقۍ او پرمختګ د مسیحیانو راپارېدل

مخنیوي په موخه یوه بله ستونزه ده، د صومال په ځمکه د مسلمانانو وژنه په عراق او

افغانستان باندې د امریکا وحشیانه بریدونه او داسې نور دا ټول د اسالمي خالفت د نشتوالي

زېږنده ده. دولت د امنیت په شورا کې د غړیتوب حق لري مګر څه باندې دا چې یو وړوکی کفري

پنځوس اسالمی دولتونه یې نه لري هغه تاوان دی چې مسلمانانو ته د اسالمي خالفت د نشتوالي

په پایله کې رسیدلى دى. نن او سبا خو په هر ځای کې د مسلمانانو په خاوره او میشت سیمه د مرګونو نندارې دي، د

ېږي او د ځپل شوو کړیکي ترآسمانه رسېږي، بیت المقدس د مسلمانانو لومړنۍ وینو ویالې به

قبله، د اسارت شپې تېروي، ټوله اسالمي نړۍ د امریکایی او انګلیسي لېوانو په لومه کې نښتې

خو بیا هم د دې وخت نه دی را رسېدلی چې مسلمانان دغه واړه واړه کورونه په یوه لوی، په

قوي مټو څښتن خالفت چې څوک ورته په کږو سترګو هم نشي کتالی بدل خپلو پښو والړ او د

کړي.

خالصون الر یی کومه ده؟ د

آیا د دې وخت نه دی را رسېدلی چې اسالمي نړۍ د څو بې ماهیته، وطن پلورو او مزدورو

واکمنانو له ولکې نه وویستل شي او هغو اتالنو ته چې په تندي یې د آزادۍ او مېړانې نښې

نښانې ځلېږي او په كړنو کې یې د شهکارۍ او اتلولۍ رمز ښکاري ته وسپارل شي ترڅو

مسلمانان د لومړنیو پېړیو په څېر آزاد ژوند ولري او الس په الس د خپل روڼ سهار او

روښانه مستقبل په لور د یوه قوي اسالمي خالفت تر سیوري الندې یون پیل کړي؟ ولی نه. خو

مکان لری چی یو مسلمان بل مسلمان ته الس ورکړی. ټوله اسالمی نړی دا په هغه وخت کی ا

په دی ځان وپوهوی چی کفر د اسالم هر اړخیز پرمختګ ته د یو لوی خنډ په څیر اسالمی

نړی ته راغلی دی. مسلمانان فکری او نظامی خپلواکی ولری اړینه خبر چی باید موږ د هللا ج

شنه وغواړو. په خپلو تیرو بدو کړنو پښیمانتیا څرګنده کړو خواته مخ واړوو. او دهللا ج نه بخ

او په نیکو کړنو همیشه والی وکړو. ترڅو هللا ج راضی کړو د هللا ج په رضایت سره موږ هم

له دی کرغیړن تور تم نه نجات ومومو. انشاهللا.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

79

پښتانه اصال څوک دي تحقیق او څېړنه : )نثار احمد صمد(

نی پښتانه د اصل او نسب په لحاظ آریایان او د هندو اروپایی کورنۍ د هغې ستری ” نوي څیړ

څانګي غړي بولی چی د هندو آریایی په نوم یادیږي “

بسم هللا الرحمن الرحیم ـ د پښتنو د اصل او نسب په باره کی د ډیر پخوا څخه ډول ډول روایات

وف مستشرق او پښتو پیژندونکي ) او نظریات څرګند سوي دي څو چی د نولسمی پیړۍ معر

هنری راورټی ( داسی وویل : » د هیڅ قوم د اصل او نسب په باره کی د نظریو اختالف

دومره زیات نه دی ، لکه د پښتنو د اصل او نسب په باره کی چی دی . «

چا پښتانه د هغوی د خپل عنعنوی روایت په اساس بنی اسراییل بللي او چا بیا قبطیان )

وني لړۍ ( ګڼلي دي . چا په مغولو ور ګډ کړي او چا د آرمنیانو ، تاتاریانو ، هپتالیانو او فرع

ساکانو په قطار کی درولی دي . چا بیا په عین وخت کی له راجپوتانو ، برهمنانو ، یونانیانو ،

ترکانو ، عربانو او نورو سره ګډ کړي دي .

و عام او بیخی زوړ روایت هغه دی چی وایی خو د پښتنو د اصل او نسب په باره کی تر ټول

پښتانه بنی اسراییل دي . په دې هکله تر ټولو پخوانی تحریری سند چی دغه روایت پکښی

کی لیکل سوی دی . ۹۸ـ ۱۵۹۷راغلی دی ، هماغه د ابوالفضل » آیین اکبری « دی چی په

اوالده بولی « او پسی زیاتوی هغه په دې کتاب کی لیکی چی : » پښتانه ځانونه د بنی اسراییلو

: » پښتانه په دې عقیده دي چی ډیر لیری نیکه یې چی افغان نومېدئ ، درې زامن لرل چی

هغه سړبن ، غرغښت او بټن وو . « بل اثر د اخوند درویزه ) تذکرة االبرار واالشرار ( دی

یعقوب اوالده ده کی لیکل سوی دی او داسی وایی : » پښتانه د مهتر ۱۶۱۳ـ ۱۶۰۳چی په

چی د اسراییل په نوم یادیږی . د اسراییلو یو ډیر لوی مشر طالوت و . د طالوت څخه دوه

زامن پاته سول چی یو یې آصف نومېدئ او بل یې افغان . د افغانانو طایفه د همدې افغان اوالده

ـ ۱۶۱۲ی په ده . « درېیم اثر د نعمت هللا هروی ) تاریخ خان جهان و مخزن افغانی ( دی چ

کی لیکل سوی دی . په دې هکله د مخزن افغانی لنډیز داسی دی : ۱۳

» ملک طالوت د اسراییلو پاچا و ، خو دمخه له خپل مرګ نه یې د سلطنت امور مهتر داؤد ته

ور وسپارل . دئ خپله وروسته له اووه څلویښت کاله سلطنت نه په یوه جګړه کی ووژل سو .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

80

لرلې او د مرګ په وخت کی یې دواړه امیدواری وې . وروسته له څه ملک طالوت دوې ښځی

مودې نه د دواړو کره زامن وسول . مهتر داؤد چی د دغو میرمنو سرپرستي ور په غاړه وه ،

د یوې د زوی نوم برخیا کښېښود او د بلی د زوی نوم ارمیا . کله چی د برخیا کره زوی وسو

چی د ارمیا کره زوی وسو د هغه نوم یې افغنه کښېښود . د هغه نوم یې آصف کښېښود او کله

وروسته له مهتر داؤد نه مهتر سلیمان د اسراییلو پاچا سو . ده د ملک د چارو د نظم او ادارې

کار آصف او افغنه ته ور وسپارئ . د دغو دوو وروڼو په تیره بیا افغنه اوالده چی په شام کی

ابه ووته . وروسته د مهتر سلیمان له مرګ نه د اسراییلو اوسېده دومره زیاته سوه چی له حس

ورځ بده سوه . بخت نصر شام ونیو ، بیت المقدس یې وران کړ او د آصف او افغنه د اوالدې

دوه د سر سړي عزیز او دانیال یې له خپلو پیروانو سره بندیان کړل . بخت نصر وروسته د

یې د آصف او افغنه سره غور ، غزنی ، کابل اسراییلو دوولس زره مهم خلک ووژل او پاته

فیروز کوه او د کندهار شاوخوا سیمو ته فرار کړل . د افغنه اوالده په دغو سیمو کی میشته

سوه .

کله چی خالد بن ولید مسلمان سو نو دغو خلکو ته یې مکتوب ور ولیږئ ، د اسالم د پیغمبر د

ور وبلل . کله چی د افغنه اوالدې ته د خالد بعثت زیری یې پر وکړ او د اسالم منلو ته یې

مکتوب ورسېد ، یو شمیر مشران یې مدینې ته روان سول . په دغو مشرانو کی د بن افغان د

ټولو نه ستر مشر قیص نومېدئ چی د نسب سلسله یې ملک طالوت او ابراهیم خلیل هللا ته

رسېده . خالد دغه خلک د پیغمبر حضور ته وروستل .

ت له هر یوه نه د نوم پوښتنه وکړه . د بنی افغان مشر ورته وویل چی د ده نوم قیص آنحضر

دی . حضرت پیغمبر ورته وویل : قیص عبرانی نوم دی . څرنګه چی موږ عرب یو نو ستا

نوم به وروسته له دې عربی او عبدالرشید وی .

نګېد او خالد حضرت پیغمبر عبدالرشید د خالد سره یو ځای په یو شمیر جګړو کی په میړانه وج

ته د هغه د میړانی په باره کی معلومات ورکړل . حضرت پیغمبر عبدالرشید ته د بتان لقب

ورکړ . بتان چی وروسته پټان سو ، هغه تیر ته وایی چی بیړۍ پرې تکیه وی . حضرت

خپل یو پیغمبر وروسته عبدالرشید خپل حضور ته ور وباله ؛ د خیر دعا یې ورته وکړه او د

صحابی او یو شمیر انصارو سره یې بیرته غور ته ولیږئ چی په خلکو کی د اسالم تبلیغ

هجری کی په اووه اتیا کلنی مړ سو ، درې زامن ۴۰وکړی . د قیص عبدالرشید نه چی په کال

پاته سول . یو سړبن ، بل بیټنی او بل غرغشت . «

ونه ) لکه صحیح بخاری ، صحیح مسلم ، جامع خو که موږ او تاسی د احادیثو ټول مشهور کتاب

ترمذي ، سنن ابواؤد ، سنن نسایی ، ابن ماجه…. ( ولولو ، هیڅ دغه ډول ادعا یا اشاره نه ده

پکښی ذکر سوې . او که د اسالمی تاریخ ټول معتبر آثار وپلټو ، هم به هیڅ دغسی ادعا او

ګومان او قیاس دی چی هیڅ علمی او بیلګه پیدا نکړو . نو ځکه دا هسی یو روایت ، حدس ،

تطبیقی اساس نه لری . د رسول هللا )ص( ټول حدیثونه ، فرمودې او قصې د احادیثو په شپږو

معتبرو کتابونو کی راغلي دي چی د قیص پورتنۍ قصه په هیڅ دغو آثارارو کی نسته . نو

ځکه دا صرف یوه تخیلی ادعا ده .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

81

ي څخه راوروسته هم ډیرو نورو واقعه نګارانو او هم پخپله په هر صورت ، د نعمت هللا هرو

پښتنو مؤرخینو لکه افضل خان خټک ، حافظ رحمت خان ، زردار خان ، او حتی قاضی عطأ

هللا خان ، پښتانه بنی اسراییل بللي دي . خو علمی سند او تاریخی ثبوت نلری .

ی ټولنی ریس ، سر ویلیم جونز ) په غربی مؤلفینو او څیړونکو کی د بنګال د شاهی آسیای

( ، لومړنی شخص و چی د پښتنو د اصل او نسب دغه عنعنوي روایت ته یې ۱۷۹۴ـ ۱۷۴۶

د غربیانو جدی توجه ور واړوله او په یوه یادونه کی یې وویل چی کېدای سی پښتانه د یهودو

له نسله وی .

ویلیم جونز ته یو لیک ولیږئ او په کی یو انګریز لیکوال ، هنری ونسیتارت ، سر ۱۷۸۴په

هغه کی یې هغه څه ورته ولیکل چی نعمت هللا هروی لیکلي دي چی مخکی اشاره ورته وسوه

. سر ویلیم جونز هغه عنعنوي روایت نور هم تقویه کړ چی د پښتنو اصل او نسب یې بنی

یانو کوښښ اسراییلو ته ور کش کړی و . د همدغه جونز د تبصرې څخه وروسته ډیرو غرب

وکړ چی دا ثابته کړی چی افغانان له اصله یهود دي . ورپسې غربی څیړونکی او مؤلف

کی د کابل په پاڅون ۱۸۴۱هماغه الګزنډر برنز دی چی افغانان یې » برنس « بولی او په

کی د خپل ورور او یو بل همکار سره یو ځای ووژل سو . برنز په خپل یو کتاب ) بخارا ته

ولیکل چی پښتانه بنی اسراییل دي . بل لویدیځ مؤلف ، ویلیم مور کرافټ دی چی په سفر ( کی

کی د هغه وخت په افغانستان او شا وخوا ملکونو کی ګرځېدلی دی ، پښتانه ۱۸۲۵ـ ۱۸۱۹

( یو بل پخوانی انګریز سیاح دی چی ۱۷۸۶ـ ۱۷۲۸یهودانو ته ورته بولی . چارلس مېسن )

نامه ) د مختلفو سفرونو خاطرات ( کی اسراییل بللی دي . یو بل پښتانه یې په خپله سفر

انګریز چی پښتنی سیمی ته تللی او داسی برداشت یې کړی چی افغانان بیخی د یهودانو غوندی

ښکاری ، یو پوځي افسر دی چی جورج روز نومیږی او کتاب یې ) افغانان ، لس قبیلې ، او د

. هغه د افغانانو څیرې د یهودانو بللي دي . او په ټینګار ( عنوان لری ۱۸۵۲شرق سلطانان ـ

سره وایی چی پښتانه د لسو ورک سوو قبایلو څخه دي او ادعا کوی چی که هغوی په رښتیا هم

له اصله یهود نه وای ، نو هیڅکله به یې ځانونه بنی اسراییل نه بلل . بل انګریز څیړونکی

ی چی په درو مختلفو آثارو کی یې پښتانه بنی اسراییل ( د ۱۸۹۲ـ ۱۸۳۴ډاکټر والټر بیلیو )

. بل ۱۸۵۴بللی دي . مابعده انګریز هنری راورټی دی چی پښتانه د یهودو له نسله بولی ،

( دی چی وایی پښتانه پخپله ځانونه قسمأ د مصر ۱۸۳۳ـ ۱۷۶۹انګریز مؤرخ جان ملکم )

ظر او دا روایت ردوی او داسی وایی : » هیڅ قبطیان او قسمأ د اسراییلو نسل بولی خو دئ دا ن

داسی کتیبه نه ده پیدا سوې چی دا عقیده تایید کړی چی پښتانه د یهودانو له نسله دي او د دوی

خپله مبهمه عنعنه په داسی یوه موضوع کی د یو ثابت حقیقت په حیث نسی منل کېدای « ) جان

مخ ( . ۵۹۷ملکم : د فارس تاریخ ، لومړی ټوک ،

په هر صورت ، پورتنۍ ادعاګانی ) چی وایی پښتانه د بنی اسراییلو له نسله دي ( یا په

عنعنوي روایاتو بنا سوي دي او یا په عادی مشاهداتو . اما کومی اصولی او دقیقی څیړني چی

د پښتنو د تاریخ ، ژبی او اجتماعی خصوصیاتو په باره کی د نولسمی پیړۍ د آوایلو نه را دې

ه سوي دي ، د هغو په نتیجه کی دا ټول نظریات رد سوي دي . نوي څیړنی پښتانه د خوا ت

اصل او نسب په لحاظ آریایان او د هندو اروپایی کورنۍ د هغې ستری څانګی غړي بولی چی

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

82

د هندو آریایی په نوم یادیږی .

کلکه رد لومړنی غربی مؤلف چی د پښتنو د اصل او نسب په باره کی یې عنعنوي راویات په

( دی چی مشهور اثر یې ) د کابل سلطنت بیان ( ۱۸۵۹ـ ۱۷۷۹کړل ، منسټیوراټ الفنسټن )

کی یې تألیف کړی دی . دا کتاب د پښتنی ټولنی د اصولی مطالعې په ۱۸۱۴نومیږی او په

برخه کی داسی دقیق او نفیس اثر دی چی تر اوسه یې سارئ نه دی لیکل سوی . دئ لیکی چی

اصل او نسب چی بنی اسراییلو ته راجع کیږی ، د بطالن دلیل یې په خپله په همدې د پښتنو

روایت کی پروت کی : ځکه دا روایت ساول ) ملک طالوت ( د ابراهیم پیغمبر پنځه څلویښتم

پښت ګڼی . خو د دې دوو ټکو څخه اول یې د تورات سره قطعأ اړخ نه لګوی او دوهم ټکی یې

وازی اووه دیرش پښته شپاړس سوه کاله نه کیږی . منطق نه منی . ځکه ی

اما کوم غربی مؤلف چی د پښتنو د اصل او نسب په باره کی لومړی ځل ډیره وسیعه او دقیقه

اصولی څیړنه وکړه او د پښتنو د یهودي بللو روایت یې سخت رد کړ ، هماغه لوی مستشرق

( دی . ډورن د خپل ۱۸۸۱ـ ۱۸۰۵او د بشری علومو مشهور جرمن عالم برنارډ ډورن )

علمی ژوند یوه لویه برخه د پښتنو د ژبی او تاریخ مطالعې ته وقف کړې ده . نوموړي د خپلو

ډیرو نورو کارونو تر څنګ د خواجه نعمت هللا هروی ) تاریخ خان جهانی و مخزن افغانی (

پر دې ترجمه یو کی یې په لندن کی چاپ کړی دی . ده ۱۸۳۶په انګریزی ترجمه کړی او په

لړ ډیر پاخه او ارزښتناکه یاداښتونه لیکلي او د کتاب سره یې ضمیمه کړي دي چی په یوه

برخه کی یې داسی لیکی : » دا چی د فارسی ژبی مؤرخین پښتانه د یهودو له نسله ګڼی ، دا

ات ، پرته له یوې خبری نه د کوم بل شي ثبوت نسی کېدای او هغه دا چی دغه لیکواالن روای

پرته له دې چی ماهیت یې معلوم کړی ، د خپل دود په اساس ، د مسلمو حقایقو په توګه ثبتوی .

مخ ( . ډورن وړاندی ځی او د هغو ۶۵، لندن ؛ ۱۸۳۶« ) د افغانانو تاریخ ، یاداښتونه ؛

او ټولو مؤلفینو نظریات او روایات علمأ او منطقأ ردوی چی وایی پښتانه د یهودو له نسله دي

دې نتیجې ته رسیږی چی پښتانه د هندو اروپایی ولسونو د ستری کورنۍ غړی دي خو په عین

وخت کی یې یو ځاتنه لرغونی ولس ګڼی .

په معاصر وخت کی پوهانو د یو ولس د اصل او نسب د معلومولو یوه ښه الر د هغه ولس د

په باره کی هم په دې ارتباط ژبی د اصل او ریښې د ماهیت څرګندول ګڼلی دی او د پښتو ژبی

کافی څیړنی سوي دي چی له مخی یې هغه د سامی او عبرانی ژبو سره تقریبأ هیڅ او برعکس

د هندي ـ آریایی او سنسکریت ژبی سره اساسی تړاو ثابت سوی دی .

دا ال څه ، که د پخوانیو ادعاګانو څخه تیر سو ) چی وایی پښتانه د بنی اسراییلو نسل دی ( ،

ن د ساینسی او ارثی پلوه هم دا ثابته سوې ده چی پښتانه د بنی اسراییلو ذات نه دی . د وینو ن

هغه سمپلونه چی د یو شمیر پښتنو څخه اخیستل سوي او معاینه سوي دي ، داښیی چی هغوی د

ارثی پلوه په بنی اسراییلو نه ورګډیږی او هیڅ خونی تړاو نه ورسره لری .

یسور ) تیودور پرفیټ ( څو کاله مخکی د پخوانیو افسانوي روایاتو پر بنا اوڅار برتانوي پروف

ادعا کوله چی پښتانه د لرغونو بنی اسراییلو اوالده ده . نو هغه و چی د دې تخیلی ادعا د

کی د یو شمیر پښتنو پر ) ډي . ان . اې ( باندی یو لړ ۲۰۰۹او ۲۰۰۸ثابتولو لپاره یې په

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

83

کړل ، خو دا یې دا ثابته نکړه چی پښتانه د لرغونو بنی اسراییلو سره د البراتواري معاینات و

وینی تړاو لری . ډاکټر پرفیټ مخکی د جنوبی افریقا یو توکم ) لیمبا ( تر پرله پسې بیولوژیکی

معایناتو وروسته د لرغونو بنی اسراییلو د یو ورک ټبر په حیث ثابت کړی و ، خو د پښتنو په

ی مطالعات ناکام سول . باب یې دغه ساینس

کی د هندوستان د ممبی » د ایمیونو هیماتولوجی د ملی انستیتوت « د ارثی ۲۰۱۰بیا په

علومو ماهري شهناز علی د اترپردیش ایالت مرکز ) لکنو ( ته نږدې د ملیح آباد په سیمه کی

تل او د اسراییلو په چی ګڼ شمیر اپریدي پښتانه اوسیږی ، د زیاتو پښتنو د وینو سمپلونه واخیس

حیفا کی یې » د اسراییلو د تکنالوجی په انستیتوت « کی د اسراییلی ساینس پوهانو په کومک

تر دقیقو معایناتو او څیړنو الندی ونیول . خو د هغوی » ډي . این . اې « یو ځل بیا دا علمأ

یلو خارجه وزارت د دې ثابته نکړه چی پښتانه د بنی اسراییلو نسل دی . شهناز علی ته د اسرای

څیړنو او ګرویږنو ټول مصارف ورکړي وو او پوره درې میاشتی یې هلته دا معاینات او

مطالعات وکړل مګر دا ګرده ټیم ناکام سو .

په اسراییلو کی د یوروشلیم پوهنتون د بشر پیژندنی د دیپارتمنت یوه څیړونکې میرمن ) شلوا

او شفاهی تاریخ له مخی په ویاړ سره ځانونه بنی اسراییل نییل ( وایی چی » پښتانه د روایتی

بولی . خو د معایناتو او البراتواری کتنو څخه دا تړاو علمأ هیڅ نه دی ثابت سوی . ډی این اې

دا معلوموالی سی چی پښتانه د کومی سیمی څخه راټوکېدلی دي . خو دا هیڅ نه یقیني کوی

و ولری . « چی هغوی دی د یهودیانو سره ارثی تړا

د لکنو پوهنتون یو استاد ) نورس اپریدی ( هم پرله پسې زیار باسی چی د پښتنو د یهودیت

سابقه ثابته کړی او اسراییلو ته یې سفرونه او هلته یې څیړنی هم کړي دي خو هیڅ نتیجه یې نه

ده ورکړې . دئ وایی چی » پښتانه په نړۍ کی یوازینی هغه ټبر دی چی د لسمی پیړۍ

راهیسی د یهودي ، عیسوي او یا مسلمانو مؤلفینو لخوا ) که مذهبی دي یا سیکولر ( د لسو

ورک سوو بنی اسراییلی قبیلو څخه د یوې قبیلې ډیره ادعا ورباندی سوې ده . « خو د وینی

سمپلونه یې د یهودو سره نسلي تړاو نسی ثابتوالی .

کا د حکومت د وراثتی شورا د ادارې لخوا په دې هکله وروستي البراتواري معاینات د امری

تیر کال وسول . دغه ټیم د افغانستان او پاکستان د څو سوو پښتنو د وینو سمپلونه واخیستل او

د ۲۰۱۲هغه یې تر یو لړ دقیقو البراتواری معایناتو او مطالعاتو الندی ونیول ، څو چی د

ذات او نسل ثابت نکړ ، بلکی اعالن یې یې ننني پښتانه د لرغونو بنی اسراییلو ۲۸مارچ پر

وکړ چی اوسني افغانان ) که پښتانه دي ، یا تاجک ، یا هزاره ( ټول دلته د پنځه زره کالو

راهیسی اوسیږی او ګډ ژوند لری . او زیاته یې کړه چی پښتو ژبه نه سامی ده نه خارجی ،

ی اړه لری . بلکی د آریایی څانګی څخه ده چی په هندوـ اروپایی کهول پور

ښه ، نو آیا بیا هم کوم شک پیدا کېدای سی چی پښتانه ناحقه او بې دلیله په بنی اسراییلو پوری

وتړو ؟ آیا دغسی بې موجبه او بې استناده ادعاګانی » سیاسی مانورې « او » مرموزی نقشې

« نسو بلالی ؟

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

84

ته والړ سو او د پښتو ژبی اوس به مسأله له بلی زاویې څخه هم وشنو ، یعنی یو څه به شا

تړاو به د سامی ژبو ) خصوصأ عبرانی او عربی ( سره وڅیړو . په لرغونو زمانو کی د

آریایی او سامی مدنیت روابط څه نا څه موجود وو .عربو مؤرخینو هم له پخوانۍ زمانې څخه

یهودو د بنی اسراییلو خروج د خراسان پر خواوو ذکر کړی دی او دا یې راوړي دي چی د

ځینی ډلی پر دې خواوو آبادی وې ) معجم البلدان ؛ ابوالفداد ( . که موږ د جغرافیې پخواني

کتب وپلټو همداسی ښکاری چی د اسالم په لومړۍ دوره کی په بلخ ، هرات او نورو ښارونو

هجری قمری کال تألیف ( د ګوزګانان ۳۷۲کی ځینی یهود اوسېدل . مثأل حدود العالم ) د

او پایتخت ) یهودان ( بولی ، او وایی چی په ګوزګانان ) اوسني جوزجان ( کی د عربو مرکز

ځینی ډلی هم اوسېدلې چی پوونده وو او د خراسان تر نورو عربو دوی سره پاشلي پراته وو .

د دغو تاریخی دالیلو څخه دا ویالی سو چی د آمو په جنوبی ورشوګانو او د ګوزګانان او

و کی د اسالم تر وختو پوری ال هم یهود او عرب یعنی سامی خلک موجود خراسان په حدود

وو . دا خو طبیعی خبره ده چی د دوو قومونو ګډون او نژدې والی د دوی پر ژبو او اخالقو یو

له بله اثر کوی . نو ښایی چی هم د دغه اثر نتیجه وی چی په پښتو ځینی عبری یا عربی لغات

یته ځینی خلک په دې فکر کی لوېدلي وی چی پښتو هم عبري یا ګډ سوي وی او له دغه کیف

عربي ته ورته سامي ژبه ده .

مګر وروسته چی د اروپا محقق پوهان راغلل ، دا ژبه او د دې ژبی قواعد او اصول یې په

علمی معیار وکتل ، نو دوی په ښکاره د پښتو د سامي توب نظریه افسانه وګڼله او د پښتنو تعلق

نی اسراییلو سره خورا لیری وباله . یې د ب

د اوسني تاریخ اساس پر مشاهداتو او څرګندو دالیلو ایښو کیږی او سړی نسی کوالی چی د

تشو اقوالو په تاریخی پلټنو کی د ځان ویسا وکړی ، البته که روایات او عنعنات د مشاهداتو

اوسنیو علمی اساسونو کی چی سره مرستي سی ، نو هغه تاریخی خبره به خورا ټینګه وی . په

د تاریخ لپاره خورا اهمیت لری ، د ژبو مقایسه او پرتله کول دي . د کومو قومو ژبی چی سره

ورته وی ، سړی حکم کوالی سی چی دوی هم سره خپل او سره نژدې دي .

پښتو معلومه ده چی ډیرو آریایی ژبو او زند او سنسکریت ته ورته ده . د آریایی ژبو سره

عنصری او اساسی ګډون او اشتراک لری . سامی ژبو ته نه د قواعدو ، نه د لغاتو او محاورو

له خوا ورته ده ، نو ځکه پوهانو د پښتو د سامي توب نظریه نه ده منلې .

دا چی د پښتو او عبري ځینی لغتونه سره مشابه دي ) لکه غر ، غور = ګور ، جمع یې ګورم

که موږ په غور او ځیر وګورو کټ مټ همدا کلمات په اویستا او ؛ ویشلې = شلح….. ( مګر

سنسکریت کی هم سته . نو که موږ دا خبره ومنو چی د عبری ژبی ځینی کلمات د آریایی

پخوانیو ژبو سره ورته دي ، نو باید آریایی ژبی هم له سامی کورنۍ څخه وګڼو ؟! خو دا خبره

ه . ښه ، اوس نو سړی ویالی سی چی غر ، غرڅه ، د علم او تحقیق له مقیاسه ډیره لیری د

غلجی ، غرستان ټول آریایی دي . که په عبری ژبه کی ) ګور ( وی ، وي دې ، هر شی خپل

نژدې ته راجع کیږی ، نه لیری ته . بل لغت هم ) اور ( دی چی په پښتو کی اور ) یعنی آتش (

ه عبري ژبه بیا اور ) نور ، روڼا ، بلل کیږی ، په کلداني ژبه هم هغه ته اور وایی خو پ

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

85

روښنایی ( ته وایی چی لږ پښتو ته ورته ښکاری مګر دا کوم بنسټیز تړوا نه دی چی له مخی

یې عبراني او پښتو د عین ټبر ژبی وبولو .

ځکه نو د پښتو لغاتو او کلماتو نښلول په سامی ژبو پوری کوم علمی اساس نه لری . او فقط دا

اییلو او سامی کهولو له نژدې هستوګنی او ګاونډي توب څخه پښتو ته پیدا سوی فکر د بنی اسر

دی .

دلته باید دا خبره هم په لنډ ډول ذکر سی چی له پخوانو زمانو څخه د هند لخوا د اقوامو روابط

د سامی اقوامو سره جاری وو . د سند په اوسنۍ عالقه کی د » موهنجو دیرو « کشفیات دا

زره کاله دمخه یو مشترک مدنیت د دې ځایه تر بابل او آشوره موجود و . ښیی چی شپږ

وروسته چی آریایی اقوام پر هند مسلط سول ، نو د دوی تجارتی او د تګ راتګ روابط هم

طبیعی دي ، په دې تعامل او ارتباط کی ضرور ژبی هم یو پر بل باندی اثر کوی ، لغات او

کیږی او سره ګډیږی . مثأل موږ ډیر سوچه او لغړ آریایی د کلمات یې هم یو له بله اخیستل

سنسکریت لغات وینو چی په عربی ژبه کی هم کټ مټ سته ، او دا لیری نه ده چی دغه لغات

په تجارتی او اجتماعی تعامل کی له هنده عربو ته تللي وی ، یا ځینی لغات له عربی څخه هند

( پښتو کلمه وګورئ ! عربی آفت جمع یې آفات ته راغلي وی . د مثال په توګه د ) اپت

مستعمله ژوندۍ کلمه ده ، چی په سنسکریت کی هم عینأ اپت یا اپتی د فاجعې ، بد بختۍ ،

پریشانۍ او خفت او رسوا توب په معنی ده . په پښتو کی هم دغه کلمه په همدغو معناوو کټ

مټ ژوندۍ ده لکه په دې لنډیو کی :

مول کړم ………. راباندی راغله له آسمانه اپتونه لکه شین کښت ږلیو ز

د ویر اپت راباندی راغی ……….. په بیلتانه کی د زړه وینی تویومه

ځکه چی سنسکریت ژبه پښتو ته خورا نژدې ده ، نو دلته موږ دا ویالی سو چی اپت هم

آریایی کلمه ده او پښتو او سنسکریت له عربی څخه نه ده اخیستې .

کلمات ومومو چی اوس هم په پښتو کی وی ، هم په عربی او په نورو آریایی ژبو نو که داسی

، سنسکریت او زند کی هم وی ، دلته نو موږ په ټینګه ویالی سو چی هغه کلمې آریایی دي او

د سامی ژبو څخه نه دي راغلي ، بلکی ښایی چی له آریایی ژبو څخه سامی ژبو ته نقل سوي

م نه ګرزی دې ته چی موږ دې پښتو له سامی کهوله وبولو . وی ، او دا خبره دلیل ه

هر څه باید په تاریخی او لغوي پلټنو کی ولټول سی او پسی معلوم او ثابت سی . سامی ژبی

پخوانو متمدینو قومونو لکه بابل ، آشور ، فنیقه ویلې . سامی ژبی دا ډولونه لری :

او کلدانی یې ځانګی دي . الف : آرامی : د بابل زړه ژبه ده چی سریانی

ب : عبرانی : چی تورات په دې ژبه دی . اسرایلیانو آرامی او کلدانی سره ګډه کړه .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

86

ج : عربی : په سامی ژبو کی خورا ښه او مشهوره ژبه ده چی عربی ملتونه یې وایی او د

ی دي . اسالم او قرآن مقدسه ژبه بلله کیږی . حبشي او سومالیایی ژبی هم د عربی څانګ

په عمومی ډول ژبی د اداینی له پلوه پر دوو برخو ویشل کیږی چی ثابتی او اوښتونکی دي .

ثابتی هغه ژبی دي چی د اوښتلو او اشتقاق وړتیا نلری لکه چینایی ، او د لیری ختیځ ژبی او

هم د التینی امریکې د بومی خلکو ژبی .

و اړولو او اشتقاق قابلیت ولری ، په اوښتونکي ) متصرفه ( ژبی هغه دي چی د تصریف ا

کلماتو پوری دمخه هم ملحقات نښلی او وروسته هم ) یعنی پري فیکسس او سفیکسس یا

مختاړې او روستاړې ( . اوښتونکی ژبی دوې څانګی لری :

لومړی ـ آریایی ژبی دي ؛ چی زموږ د وطن اریایی نسل خبری په کوی . هر ځای چی زموږ

ایان تللی دي د دوی ژبو ته آریایی وایو ، او اروپایان » هندو اروپایی « هم له خاورو څخه آری

ورته وایی . دا ژبی شمالی او جنوبی څانګی لری . شمالی یې د اروپا آریایی ژبی دي لکه :

التینی ، یونانی ، سلتی ، سالوی ، تیوتونیک . جنوبی یې د آسیا آریایی ژبی دي لکه

پاړسو . سنسکریت ، زند ، پښتو ،

دوهم ـ سامی ژبی چی پورته وویل سوې .

باید ووایو چی د اصلی او لرغونی آریایی ژبی کوم اثر او نخښه اوس نه ده پاته . خو پښتو د

هغې سره نژدې والی لری . لکه سنسکریت او اویستا چی ځنی زیږېدلي دي ، پښتو هم د هغې

ژبی لور ده .

ی آریایی ژبو څخه ده . ځکه چی د آریایی پښت زانګو دغه فلهذا ، پښتو د هندو اروپایی یعن

زموږ د هیواد مځکی دي . نو اصلی آریایی ژبه هم دلې ویله کېده ، او دلې په خپله پاته ده ، یا

یې لور پښتو تر اوسه په دغو غرونو کی ژوندۍ ده .

، نو معنی به یې دا بلخوا ، که سړی د مارګنسترن نظریه ومنی او پښتو د ساکا یوه لهجه وګڼی

وی چی پښتو لږ تر لږه دوه زره کاله پخوا معموله وه . ځکه د ساکانو مشران د میالد نه تقریبأ

قبل المیالد په شا وخوا کی ، په نننۍ پښتونخوا کی مسلط سول او په ۹۷سل کاله دمخه یعنی د

الدرکه سوه . اوس پنځم میالدی کال کی یې سلطه پای ته ورسېده او په دې پسی یې ژبه هم

سوال دا دی چی پښتو او » ساکا « خو ، اساسأ د ایرانی ژبو په شرقی ډله پوری مربوطی ډلی

دي ، نو پښتو دا دومره قوی د هندي ژبو خصوصیات له کومه کړل ؟ دا سوال دوه احتمالی

زیات ځوابونه لرالی سی : یو دا چی پښتو له اصله یوه ایرانۍ ژبه وه او د هندی ژبو ډیر

عناصر ، لکه څنګه چی ډارمسټټر او نور وایی ، وروسته ورداخل سوي دي . بل دا چی پښتو

د اول سر نه داسی یوه ژبه وه چی هم یې د هندي ژبو خصوصیات لرل او هم د ایرانی ژبو .

راځی چی لومړی دا اول احتمال وڅیړو : د یو قوم ژبی ته د یو بل قوم د ژبی په ډیره وسیعه

ه خصوصیات ، معموأل ، هغه وخت ورداخلېدالی سی چی لومړی قوم د دوهم قوم تر پیمان

ډیری قوي او اوږدې سیاسی او ثقافتی سلطې الندی راغلی وی . خو تاریخ شاهد دی چی د

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

87

پښتنو ملک په اسالمی عصر کی هیڅکله هم د هندوستان تر دغه راز سلطې الندی نه دی

ځله هندوستان د افغانانو او پښتنو تر سیاسی سلطې الندی راغلی ، بلکی په دې دوره کی ډیر

راغلی او اساسأ همدا کار په هند کی د اسالم او اسالمی ثقافت د خپرېدو سبب ګرځېدلی دی .

اما له اسالم نه وړاندی داسی یوه دوره تیره سوې ده چی په هغې کی د پښتنو ملک د هندوستان

تی سلطې الندی راغلی و . دا دوره د موریا د کورنۍ د تر یوې قوي او طوالنی سیاسی او ثقاف

قبل المیالد ( پیل سوې او د ۳۲۳واکدارۍ عصر دی چی د چندرا ګوپتا د واکدارۍ له سر نه )

ق . م ( پای ته رسېدلې ده او نږدې سل کاله یې دوام کړی دی . په ۲۲۷آشوکا په مرګ )

پښتو ته د هندي ژبو خصوصیات په دومره واقعیت کی همدا یوازینۍ دوره ده چی کېدای سی

وسعت او قوت ورننوتی وی ، او که دا خبره همداسی وی ، نو پښتو به لږ تر لږه دوه نیم زره

کلنه او حتی تر هغه هم زړه ژبه وی . اما کله که سړی هغه اول احتمال ومنی او داسی وګڼی

سر نه موجود وو ، هلته نو بیا د چی په پښتو کی د هندي او ایرانی ژبو خصوصیات آن د اول

ترومپ نظریه تقویه کیږی او پښتو د هندي او ایرانی ژبو تر منځ یوه ډیره لرغونې د اتصال

کړۍ یا په بل عبارت د دغو دوو کورنیو د یو شمیر ژبو د انشعاب منشأ ګرځی .

ه یو زیات شمیر که مسأله د خپل تل نه وڅیړو ، نو د یو تریخ واقعیت په توګه به ووینو چی پ

معتبرو پخوانیو تألیفاتو او تاریخونو کی داسی مطالب لیکل سوي او بیا په تواتر په نورو

پخوانیو آثارو کی داخل سوي او په نهایت کی یې ځینو معاصرو تحقیقی څیړنو ته الره پیدا

د دې کړې ده چی اساسأ خیالی او افسانوي ماهیت لری او د واقعیتونو سره اړخ نه لګوی .

خبری یو ډیر لوی دلیل دا دی چی یو پخواني مؤلف هر څه لیکلی دي ، ځینو نورو پخوانیو

مؤلفینو په پټو سترګو رانقل کړي دي او وروسته بیا معاصرو آثارو ته هم ور داخل سوي دي .

په پخوانیو ځینو تاریخونو او آثارو کی رښتیا هم ډیر زیات داسی خیالی او جعلی روایتونه او

ام مطالب راغلي دي چی یو یې هم د اصولی کره کتنی او منطقی استدالل تاب نه لری . یو خ

مثال د پښتنو په باره کی د افغنه او قیص عبدالرشید افسانه او د هغې پر اساس باندی د پښتنو د

نسب جوړه سوې شجره ده ، چی هم د منطقې پخواني او ځینی اوسني تاریخونه پرې ډک دي ،

پښتنو کی د ډیر پخوا نه په شفاهی ډول رایجه سوې ده . خو که دا او داسی ډیر نور د او هم په

پخوانیو تاریخونو او آثارو مطالب د اصولی اجتماعی او تاریخی کره کتنی د معیارونو پر

اساس وڅیړل سی نو یقین دی چی واقعی اړخ به یې پر افسانوي اړخ دومره غالب سی چی دا

یوسی . ټول روایت به باد

په هر حال ، علمی تتبعاتو ثابته کړې ده چی پښتانه آریایان دي او لرغونی ټاټوبی یې » آریانا

ویجه « ده . هغوی نه د فلسطین مهاجر دي او نه د بنی اسراییلو اوالده . د بنی اسراییلو له ذاته

الړ دی ، ځکه : د هغوی بلل صرف پر احتماالتو ، حدسیاتو ، قیاساتو او تشو ګومانو باندی و

لومړی ـ په ټول افغانستان او پښتونخوا کی هیڅ کومه کتیبه نه ده پیدا سوې چی پښتانه د بنی

اسراییلو نسل وښیی ، حال دا چی د آریایی توب سره یې د اتصال په لسګونو ډبرلیکونه میندل

سوي دي ) مثأل د کندهار مډیګک ، د سند موهنجو دیرو… (

غزنی ، کابل ، فیروز کوه او د کندهار په شاوخوا سیمو کی تر ننه هم کوم دوهم ـ په غور ،

لرغونی کنیسه ) یهودي معبد ( نه دی کشف سوی لکه نعمت هللا هروی چی وایی د نننیو پښتنو

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

88

بنی اسراییلی اجداد همدغو سیمو ته راغلل او آباد سول . که په کابل او هرات کی کومی دوې

د هغو سابقه یوازی سلو ـ دوو سوو کالو ته رسېده ) دا کنیسې د درې کنیسې موجودی وې ،

کی هلته د اسراییلی ۱۹۴۸هغو یهودي مهاجرو وې چی د فلسطین څخه راغلي وو ، خو په

دولت تر استقرار وروسته بیرته والړل ( . هغوی د لومړۍ ورځی نه یهود او دین یې موسوي

و ؛ نه پښتانه ول ، نه بل څه .

ـ په هیڅ اسالمی تاریخ ، په هیڅ نبوي حدیث او هیڅ اسالمی معتبر اثر کی د بنی درېیم

اسراییلو سره د پښتنو د نسلي تړاو یادونه او ذکر نسته ) لکه پورته چی مو د نعمت هللا هروی

نقل اقتباس کړ ( .

وړښت ، څلورم ـ د پښتنو ژبه ) پښتو ( چی ډیره لرغونې یعنی دوه نیم زره کلنه ده هیڅ د ج

ګرامر ، لغاتو او لهجې له مخی د عبري ) یعنی بنی اسراییلو د ژبی ( سره ورته والی او پیوند

نلری بلکی د آریایی ژبو سره د تړاو په سلګونو مضبوط مثالونه لری .

پنځم ـ د پښتنو د بنی اسراییلی بللو ادعا له ابتدا نه د » روایت او ګومان « څخه راپیل سوې ده

ه د ابوالفضل انګېرنه ده چی وایی » پښتانه ځانونه د بنی اسراییلو اوالده بولی…. چی هماغ

پښتانه په دې عقیده دي چی ډیر لیری نیکه یې چی افغان نومېدئ ، درې زامن یې لرل چی هغه

سړبن ، غرغښت او بټن وو « . په دې ادعا کی هیڅ کره سند ، ثبوت ، دلیل او اساس نسته

ه حساب د یوې آوازې را انتقالول دي چی مابعده مؤلفینو پسی تکرار کړي بلکی د نن ورځی پ

دي .

شپږم ـ مهمه دا چی بنی اسراییل د تاریخ په ټولو دورو کی ) که په فلسطین کی وو او که شړل

سوي وو ( هیڅکله ډیر نه دي بې اتفاقه سوي ، خو پښتانه بیا هیڅکله ډیر نه دي متفق سوي !

د تړاو خصوصیت دی چی داسی ژر برعکس سو ؟ دا څنګه د وینی

اووم ـ البراتواري او بیالوژیکی دقیقو معایناتو دا ثابته نکړای سوه چی پښتانه د لرغونو بنی

اسراییلو سره نسلی تړاو لری بلکی دا ټبر یې د همدې سیمی بومی ، اصلی او ځایی توکم بللی

مربوط ګڼلې ده . دی او د هغوی ژبه یې هم په آریایی څانګه پوری

په هر صورت ، د پښتنو شجره تر سړبن ، غرغښت او بیټنی پورته چا ته علمأ معلومه نه ده او

نه هم تر ننه علمأ ثابته سوې ده . بلکی ها خوا ته چی هر څه ویل کیږی ، صرف ګوماني ،

و پخوانیو تخمینی او افسانوي ماهیت لری . یو پخواني مؤلف چی هر څه لیکلی وی ، ځینو نور

مؤلفینو په پټو سترګو رانقل کړي دي او وروسته بیا معاصرو آثارو ته هم داخل سوي دي .

خو د معاصری تاریخ لیکنی میتودونه پر نقد او ارزونې والړ دي او مؤرخ باید خپلو ټولو

سترګه مأخذونو ، مدارکو ، کتبی اسنادو او نورو خورو ورو پاڼو ته د نقد او کره کتنې په

وګوری ، او کره او کوټه سره بیل کړی . د اوسنۍ زمانې پلټونکی مؤرخ دې ته اړ دی چی د

خپلو ټولو خبرو او ادعاګانو اسناد وښیی .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

89

نو د پښتنو او زموږ د سیمی د نورو ولسونو د پخواني اجتماعی ژوند په باره کی د واقعی او

ساسی او حتی ضروری شرط ، د علمی حقیقی اطالعاتو د تر السه کولو لپاره یو ډیر ا

اجتماعی مطالعاتو د اصولو په اساس د پخوانیو تاریخونو او تألیفونو جدی او دقیقه کره کتنه ده

. په دغسی کره کتنه کی باید دغه آثار په کامأل آفاقی ډول چاڼ سی او کومی برخی چی یې له

الن خط کش سی او نور د اجتماعی او حقایقو او واقعیتونو سره اړخ نه لګوی په هغو ټولو د بط

تاریخی مطالعاتو د آثارو مخونه پرې تور نسی .

د ایثار یو جالب روایت

یوه ورځ د رسول کریم صلی هللا علیه وسلم خوا ته یو تن راغی، ور نږدې شو او ورته یې

وویل، دا څو ورځې کیږي وږی یم، څۀ مې نه دي خوړلي.

وسلم خپلو شاوخوا ملګرو ته نظر وکړ،خو څوک یې ونه موند، چې نبي کریم صلی هللا علیه

نوموړی سړی مېلمه کړي. څۀ وخت وروسته "ابوطلحه " اوچت شو او وې ویل: زۀ اماده یم،

چې دی مېلمه کړم او هغه یې لۀ ځان سره کور ته بوتۀ. له کله به یې دوی خپله ټوله شتمني د اسالم پۀ الر کې مصرف کړې وه، څۀ یې نه درلودل، ک

پۀ کور کې دېګ جوشېدۀ. پۀ دغې ورځ "ام سلیم " د ابوطلحه ښځې شوروا د ماشومانو لپاره

باندې کړې وه او غوښتل یې چې هغه پر ماشومانو وخوري.کله چې مېلمه کور ته راغی،

ښځې او سړي پۀ خپلو کې سره وویل "نن شوروا د رسول هللا مېلمه ته ورکوو، موږ کولی شو

په هم پۀ وږي نس تېره کړو او یو ډول نه یو ډول ماشومان ویدۀ کړو." دا ش دوی یوازینی کار چې کولی شو، هغه دا و، چې ډوډۍ پر دسترخوان کېښدي، ښځه یې پۀ

ناګارۍ سره څراغ مړ کړي او د کور مالک تش الس تر خولې یوسي او بېرته ټیټ کړي؛ ځکه

شو، پۀ دې ډول مېلمه خپل ځان موړ کړ. ښځې او غذا دومره وه، چې یوازې یې یو تن مړولی

خاوند خپل تصمیم عملي کړ.

سهار شو، دوی د لمانځۀ د ادا کولو پۀ نېت پۀ نبي کریم صلی هللا علیه وسلم پسې اقتدا وکړه.

کله چې لمونځ خالص شو، نبي کریم صلی هللا علیه وسلم پۀ ابوطلحه او مېلمه پسې سترګې

ې پوښتل " نن شپه مو څۀ کړي، چې ستاسې پر اړه دا ایت نازل شو: غړولې او لټول یې او و

"د شېخ صاحب پۀ قول: خدای جل جالله مو حیران کړ." ۹و یوثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصة. حشر:

هر څومره چې خپله پۀ مشکل کې وي، بیا هم نورو ته پر ځان ترجیح ورکوي.

سبحان هللا علیه وسلم روزنه وه، چې امت ته یې د بېلګو دنګ غرونه ودرول. هغۀ دا د هغۀ نبي صلی هللا

صلی هللا علیه وسلم اسالم داسې زړونو ته کوز کړ، چې مخکې پکې جهالت او تیاره وه، د

صدقې او ایثار پۀ نوم یې څۀ نه پېژندل، خو کله چې نبي کریم صلی هللا علیه وسلم تر روزنې

ته پورې ساري ونه موندل شول.الندې ونیول، بیا یې تر قیام

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

90

د نن ورځې بنیادم داسې بېلګې نه شي وړاندې کولی.

محمد الفاتح خپل زوی ”بایزید“ ته وصیت!!!

د ترکیې د عثماني خالفت سلطان، غازي محمد الثاني الفاتح: فاتح سلطان محمد خان الثاني د

څخه وو.عثماني دولة اووم پاچا وو، چې د ال عثمان د اوالدې

محمد خان الثاني ته د الفاتح، ابي الفتوح او ابي الخیرات لقبونه کاریدل، خو کله یې چې

قسطنطینیه فتح کړله د قیصر لقب یې هم په القابو کې وراضافه کړل شه، چې له ده مخکې یاد

لقب کوم بل خلیفه ته نه وو ورکړل شوی.

پراطورۍ باندې وروسته د یولس پیړو څخه معلومیږي چې سلطان محمد الفاتح په بیزنطینه ام

حکومت کړی دی. ده دیرش کاله په اسیا او اروپا باندې حکومت کړی، ده د اناضول ټول ممالک سره یو کړل، ده

کوشش کوه چې د اروپا، بلجراد او بیزنطیه اداري شکل د عثماني خالفت په څیر شي.

ائس” چې د عیسویانو معبد خانو ته ویل خو کله چې سلطان محمد الفاتح وفات شه؛ نو د “کن

کیږي، د أمر په امر پکې تر دیرو ورځو پورو ګډاګانې کیدلې، ګنګړي پکې شرنږیدل، ځکه

دوی راحت موندلی وو، اوس یې دومره ویره نه کیدله څومره چې د محمد الفاتح په وخت کې

وو.

کې چې دی د مرګ په فرش محمد الفاتح خپل زوی بایزید الثاني ته وصیت کوي، پداسې حال

باندې پروت دی، ورته وایي ” نږدې ده چې زه مړ شم، خو مرګ ته خفه پدې نه یم چې ما ستا

په څیر ځای ناستي پریښی دی، ته یو عادل، صالح او مهربان شخص جوړ شه، په خپل رعیت

باندې بې له دې چې کوم چا ته ترجیح ورکړې د عدل الس وغوړوه!.

رولو کې ډیر کوشش، ځکه په ځمکه د دین خپرول او عملي کول د پاچاهانو د اسالم په خپ

فرض دي، په هر څه باندې دیني امورو ته وړندې والی ورکوه او هیڅ کله یې په همیشه والي

کې له سستۍ څخه کار مه اخله!

ساتي، د د هغو کسانو په خدمت کې د هیڅ وخت لپاره مه لویږه چې هغوی د اسالم اهتمام نه

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

91

لویو ګناهونو څخه پرهیز نه کوي، په فحشا کې ډوب شوي وي او د بدعت او مفسدو کارونو

څخه ډیر لرې تښته او له هغه کسانو هم لرې تښته کوم چې تا بدعت او خرفاتو ته کش کوي.

د ښارونو جغرافیه په جهاد سره پراخه کړه، د بیت المال په پوره توګه حفاظت او ساتنه کوه، د

اسالمي حق پرته د هیڅ چا مال ته الس مه اوږدوه، فقیرانو ته د مرستې ضمانت ورکوه، حقدار

ته د خپل حق په ورکړې سره اکرام او عزت کوه!

د علماء کرامو عزت او برم ته په لوړه سترګه ګوره او تل یې پلوي کوه، ځکه چې علماء د

اسالمي دولت محمکې ستنې دي. په کوم لرې ښار کې ژوند کوي، دلیدلو لپاره یې خامخه ورشه، په مالي کله چې واورې یو عالم

مرستې سره یې عزت او احترام کوه.

پام او پام چې مال او لښکرې دې دوکه نه کړي، هیڅ کله دې دیني الرښوونکي ستا په دروازه

ریعت چې د طمع په پار سرونه ټیټ نه کړي، هیڅ کله هغه څه ته میالن مه کوه کوم چې د ش

خالف وي، ځکه چې اسالمي دین زموږ هدف دی، هدایت زموږ راسته الره ده او پدې سره

زموږ نصرت کیږي.په اخر کې محمد الفاتح خپل زوی ته وایي: زما لطرفه دا درسره وساته چې په دې ښار کې زه

کړی وو. د یوه واړه میږي په څیر اوسیدلی یم، دا ماته هللا تعالی یو لوی نعمت راپه برخه

ته باید یواځې زما مسلک ونیسې، زما په تګالر الړ شې، ته د دین او د دیني اشخاصو د

عزتمند ساتلو لپاره هیڅ کله له هلو ځلو دریغ مه کوه. ته باید د دولت مال په چټیاتو، بې معنی او د قدر څخه په زیاتو شیانو مصرف نه کړې، ځکه

بللی شوي ده. چې دا د تر ټولو د ستر هالکت زریعه

ژباړه: نور احمد شاکر:

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

92

بربریت !

"بربر "داندلس دفاتح موسى بن نصیر او طارق ابن زیاد قوم دى ، دهغه مهال په صلیبي جګړو

کې یې داندلس او غرناطې نصرانیانو ته سخته ماتې ورکړې وه . شکست او رسواېۍ نه پس دارام ساه واخیسته اروپا ته تښتیدلو نصرانیانو چې کله له خپلې ماتې

، نو یوځل بیا یې وغوښتل چې اندلس او غرناطه خپله کړي . نصرانیانو په اندلس او غرناطې له عسکري برید وړاندې رواني فکري جګړه پیل کړه ، دوى د

بربر قوم په خالف د وحشت له جملې سره دبربریت جمله هم روستاړې کړه . مونږ به له اندلس اوغرناطې نه وحشت او بربریت ختموو . او ویل به یې چې

دډیر تاسف او خفګان خبره دا ده چې زمونږ دټولنې ګڼ شمیر لوستي ، لیکواالن ، شاعران ،

ادیبان او حتى عالمان دبربري قوم له تاریخ نه دناخبرۍ په وجه دهغوى په سپکاوي کې دهغه

مهال دنصرانیانو تقلید کوي .

معرکه... د ساباط

د ساباط معرکه د مسلمانانو او د فارس ځواکونو ترمنځ شوې، ددې جګړې لپاره فارسیانو یو

داړونکی زمری هم راویستلی وو او د مسلمانانو خوا ته یې ور خوشی کړ، هاشم بن عتبة بن

أبي وقاص چې د ډار نه پېژندونکي زړه خاوند وو په زمري حمله وکړه د خپل خنجر پواسطه

له پښو وغورځاوه چې ددې سره د فارسیانو د ځواکونو په زړونو کې سخته ویره خوره یې

شوه او د همدې ویرې څخه یې ماتې وخوړله.

ه . )البدایة والنهای

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

93

زید ابن خطاب رغی هللا عنه !

زید بن موږ او تاسو ټوله سیدنا عمر بن الخطاب رضي هللا عنه پیژنو ، مګر أیا د هغه ورور

الخطاب رضي هللا عنه هم پیژنو ؟

زید بن الخطاب رضي هللا عنه تر حضرت عمر رضي هللا عنه مخکي اسالم قبول کړ ، د أولو

مهاجرینو صحابه یي کرامو څخه دی ، په ټولو غزاء وو کي یي د رسول هللا صلی هللا علیه

نه و غوښتل چي خپله وسلم سره شرکت کړی ، د أحد په غزاء کي حضرت عمر رضي هللا ع

زغره و خپل ورور زید رضي هللا عنه ته ورکړي مګر هغه انکار وکړ ، او ورته ویي ویل

چي زه هم داسي د شهادت اراده لرم لکه ته چي یي لرې او داسي شهادت غواړم لکه ته چي یي

غواړي.څخه وو ، حضرت زید رضي هللا عنه د هغه قهرمانو او جنګیالیو صحابه یي کرامو له جملې

په " معركة الیمامة " د یمامه په غزاء کي د اسالمي لښکر بیرغ دده په الس کي وو ، او په

دغه ورځ کي یي وویل ) وهللا ال أتكلم حتى یهزمهم هللا أو ألقى هللا فأكلمه بحجتي( په رب قسم

ورکړی چي تر هغه وخته به خبرې و نکړم تر څو چي هللا رب العزت و کفارو ته شکست نوی

او یا زه شهید سوی نه یم چي د خپل رب په وړاندي خپل دلیل او حجت ولرم.

حضرت زید رضي هللا عنه د یمامة د غزاء په ورځ وکوالی سوه چي د مسیلمة الکذاب د لښکر

یو لوی قمندان ووژني ، دا چی د اسالمي لښکر بیرغ دده په الس کي وو کفار ورباندي را ټول

نګیده تر څو چي شهید یي کړ. سوه او ورسره و ج

کله چي یي د شهادت خبر و کشري ورور عمر بن الخطاب رضي هللا عنه ته ورسید ، هغه

وویل ) رحم هللا أخي ، سبقني إلى الحسنیین ، أسلم قبلي ، واستشهد قبلي( هللا رب العزت دي

رونو کي ، هم یي زما پر ورور خپل رحمتونه وکړي ، تر ما وړاندي سو د سعادت په دواړو کا

اسالم زما تر مخ راوړ ، او هم یي شهادت زما نه مخ کي په نصیب سو. حضرت عمر رضي هللا ډیر محبت ورسره الره ، او په بیلتانه کي یي ډیر غمجن سو آن تر دي

چي حضرت عمر رضي هللا عنه به ویل چي هر وخت د سهار شمال را والوځي د زید بوی

پکښي محسوسوم.

: البدایه والنهایه. المصدر

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

94

د الجبر مؤسس یو مسلمان عالم وو.

علم الجبر د ریاضیاتو له فروعو یوه فرعه ده، چې مسلمانو علماوو یوازې په ریاضیاتو کې په

حساب بسنه ونکړه؛بلکې په ریاضیاتو کې یې خپلې څیړنې ال پسې وغځولې، او په ریاضیاتو

ونده. کې یې مشکلو مسایلو ته حل الر وم مسلمانو علماوو د لومړي ځل لپاره په الجبر کې څیړنې پیل کړې.

زیاتې لیکنې یې پکې وکړې، چې د الجبر مؤسس هم یو مسلمان عالم ابو عبدهللا محمد بن

هـ( ۱۶۵موسی الخوارزمي دی، چې په خوارزمي سره یې شهرت درلود؛ نوموړی عالم په )

خوارزم نومي ښار کې وفات شوی دی. هـ( کې د فارس په ۲۳۲کې زیږدلی او په )

ښاغلي خوارزمي د لومړي ځل لپاره د الجبر لفظ وکارولو، الجبر ته یې اصول او قوانین وضع

کړل او په الجبر کې یې د )المختصر فی الحساب الجبر والمقابلة( تر عنوان الندې کتاب

تصنیف کړ .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

95

چنګیزخان څوک وو؟

په تاریخ کې یو وحشي ، بې رحمه او خونړی مغول سوبمن) فاتح( سردار او چنګیز خان

واکمن تیر شوی . تاریخونو دده اصلي نوم تموچین راوړی ، ویل کیږي چې نوموړی داوسني

۱۱۶۰مغولستان ) منګولیا ( هیواد دګوبي صحرا ) دښتې ( په هنتی نومې سیمه کې په )

پالر یې )یسوګی( او نیکه یې )کبلی خان (نومیدل، په زیږدیز /میالدی( کال کې زیږیدلی ،

دیارلس کلنۍ کې یې پالر د تاتاریانو له خوا وو وژل شو، اودده دقبیلې مشرانو دی ، د ده

ورونه ، خویندې او مور دښتو او صحراووته تبعید کړل، ده وروسته دیوې قبیلې د سردار

یا دخپل پالر دیوه ملګري اونګ خان سره جاموخان سره دوستانه اړیکی ونیولې، خو وروسته ب

چې هغه هم دیوې قبیلې سردار او مشر وو، ددوستۍ مزي او اړیکي ټینګې کړې . هغه

دچنګیزخان هر کلی وکړ ، خوبیاوروسته ددغې قبیلې د سردار اونګ خان او ده تر مینځ

ل . اختالف رامینځ ته شوو ،چې له امله یې اونګ خان او زوی یې سنګون ووژل شو

زیږدیز کال دده دقوم مشرانو ) تموچین ( د ستر خان او مشر په توګه وټاکه ، او ۱۲۰۶په

ستر روحاني )کوکوچو (ده ته دچنګیزخان لقب ورکړ چې سخت او پیاوړي ته ویل کیږی.

چنګیزخان نهه دیرش کلن وو چې دپاچاهۍ پر تخت کښیناست ، لومړنی کار چې یې وکړ د

قدرت یې محدود کړ. ده ، یو پیاوړی پوځي جوړښت یې رامینځ ته کړ ، خپل قبایلو ځواک او

پوځ یې د لس زریزه پوځی ډلو او قطعاطو نه جوړکړ ، چې تومان به ورته ویل کیده ، اوبیا یې

هر تومان په زرو پوځي ډلو تقسیم کړ ، چې د هزاره په نامه به یادیده ، ده یوداسې پیاوړی او

چې په خپل وخت کې یې ساری نه درلود. منظم پوځ جوړ کړ چېزیږدیز /میالدي کال خپل یرغلونه پیل کړل او دنړۍ دنیولو په فکر کې ۱۲۱۸چنګیزخان په

شو .ده پر چین ، روسیې، افغانستان ، ایران او منځنی ختیز بریدونه وکړل . دی به چې

او کتابتونه به یې ورانول هرښارته ته نو دخلکو کورونه ، عبادت ځایونه ، مدرسې ، جوماتونه

او سوځول او پر انسانانو څه چې پر حیواناتو او سپیو او پیشو ګانو یې هم رحم نه کاوه .

دچنګیز په خونړیو بریدونو کې د منځنۍ آسیا سمرقند ، بخارا او مروې ښارونه چې داسالمي

نیمایی خلک یې ووژل ، ثقافت او کلچر یوه بېلګه وه ، دخاورو سره برابر او د دغو ځایو ، سم

ده دافغانستان دبلخ ښار ام ا لبالد ) دښارونو مور( او دهرات ښارتباه کړل . ده دایران په

نیشاپور او نورو ښارونو کې هم خونړي کارونه ترسره کړل او په بغداد کې عباسي خالفت دده

دلمسی هالکو خان له خوا له مینځه الړ .

چې د خپلو دغو میرمنو نه یې ډیر اوالدونه درلودل ، خو چنګیز خان ډیرې میرمنې درلودلې

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

96

په تاریخ کې دده دغه الندینی زامن ډیر مشهور دی. جوجی، جغتای، اوگتای او تولی ، چنګیز

زیږدیز کا ل کې ددري اویا کلونو په عمر مړشو. ۱۲۲۷کاله واکمني وکړه او په ۲۵ ای واکمن شو. دده تر مړینې وروسته دده زوی اوکتای دچنګیز پر ځ

! سیف الدین قطز

ه -۶۵۸ځوان سیف الدین قطز رحمه هللا یوولس میاشتي حکومت وکړ، په همدې وخت کي ئې د

شمسي په مـبارکه روژه کي د عین جالوت په تاریخي جګړه کي تاتاریانو ته ماته ورکړه.

ره حاکم قطز وو... علماوو لیکلي چي تر عمر بن عبدالعزیز رحمه هللا وروسته تر ټولو غو

د قطز مېرمن!!!

په عین جالوت سیمه کې له مغولي لښکر سره د مصر د پاچا سیف الدین "قطز" تر مشرۍ

الندې د مسلمانانو خونړۍ جګړه روانه وه چې په همدې کې د قطز مېرمن "جلنار" په یوه

غشي ولګېده او را پرېوته؛ میدانه خپلې خیمې ته راوګرزېد او چیغه یې کړه قطز چې د هغې دا حالت ولید نو د جګړې له

چې "واحبیبتاه" وای زما محبوبې! خو د اسالمي امت هغې ریښتونې او مجاهدې مېرمن چې له کفر سره د جهاد پر مهال د قطز له

خولې دا غږ واورېد نو چیغه یې کړه چې "وا اسالماه" وای زما اسالمه! غږ په اورېدو قطز له همدې نارې سره چې وا اسالماه وا او هماغه وو چې د دې الهام بښونکي

اسالماه بېرته په مغولي لښکر مخ را واړاوواو هغه وحشي تاتاریان یې په داسې ایماني روحیه ورېبل چې بیا هیڅ ونه توانېدل چې د اسالمي

نړۍ پر وړاندې دې مقاومت وکړی شي او له همدې ځایه یې د ماتې لړۍ پیل شوه.

لیون ناپ

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

97

ناپلیون هغه اطرشې ضابط سره مصافحه ونکړه چې په اشغال کې ورسره مرسته کړې وه

ورته ویې ویل: مزدورې دي واخله خو زه هغه شخص ته الس نه ورکوم چې د خپل هیواد

سره خیانت کوي که څه هم چې زما لپاره وي. د /نیازی

د سلطان ایوبي ژړا !

ایوبي د فاطمي خالفت وروستی کس )خلیفه العاضد( معزول کړ او مصر کله چې صالح الدین

یې د عباسي خالفت برخه وګرځوو نو د نوموړي په خالف د فاطمي خالفت ځینې قومندانانو

السونه یو کړل، چې په دوی کې یوهم فیض الفاطمي و څوک چې د صالح الدین ایوبي

الس او له پټو رازونو خبر و، د الفاطمي د ځانګړی نفر، د پوځ لوړ پوړی مشر، د سلطان ښی

دوه مخیتوب او بغاوت په اړه علي بن سفیان رح سلطان ایوبي ته خبر ورکړ خو هغه وویل چې

په هیڅ صورت کې به دا ونه مني چې ګواکې الفاطمي دې د سلطان پر ضد له صلیبیانو سره

ول شو او په خپل جرم او پټ الس یو کړی وي، خو کله چې فیض الفاطمي له ثبوت سره ونی

خیانت یې اعتراف هم وکړ نو ورته د مرګ سزا واورول شوه. مراکشی تاریخ لیکونکی )أسد األسدي( د صالح الدین ایوبي د یوه کاتب په حواله لیکي: کله

چې سلطان د الفاطمي د په دار ځړولو امر السلیک کوو نو سلطان ایوبي په چیغو چیغو ژړل.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

98

عالمه اقبال رحمه هللا وایي !

په برطانیه کې وم، یو پالر خپل زوی ته ویل: بچیه! مسلمانان زموږ غالمان دي او تاسو باید دا باداري برقراره وساتۍ، زوی یې ورته وویل:

مسلمانان خوکله هم غالم کېدلی نشي، دوی خو هغه خلک دي، چې په ټول لښکر کې یې اته

یا هم جګړې ته روان ول )اشاره یې د بدر غزا ته وه(، دوی خو داسې ول توری وې مګر ب

چې په وجود باندې یې اویا زخمونه ول مګر بیا هم دفاع ته والړ ول )اشاره ابو دجانه رضی

هللا عنه ته وه(، د یوې زنانه پالر، زوی، خاوند او ورور هم ووژل شول، مګر زنانه یوازې د

د احد غزا ته اشاره وه(. خپل پیغمبر غم وړی وه، ) پالره! ما دا تاریخ لوستی دی.

ي هغوی به مسلمانان نه وي، چې زموږ غالمي کو

د تاریخ تر ټولو لوی قاتالن:

زموږ د تصور خالف چې فکر کوو هتلر د تاریخ تر ټولو لوی قاتل ده، خو چینایي ملحدینو او

هوري خلق چین بنسټ ایښودونکی "مائو کمونیسنانو د هغه رکارډ هم مات کړی ده، د جم

ملیونه انسانانو په وژلو سره د جدول په ۷۸زیدانګ" کمونیسټ د خپل واک په دوران کې د

سر کې ځای لري، ملیونه انسانو په وژلو سره په ترتیب په دوهم او دریم ۱۷او هتلر د ۲۳استالین کمونسټ د

مقام کې ځای لري...

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

99

منوره کې د والړ ریل ګاډي حقیقت په مدینه

( خلیفه سلطان عبدالحمید ) رحمه هللا ( د خپل وخت یو ښه شاعر او د 34د عثماني خالفت )

رسول هللا ) صلى هللا علیه وسلم ( عاشق هم و . د نوموړي د خالفت پر مهال د ترکیې څخه تر مدینې منورى پورى د ریل ګاډي د پیل کولو

ه جوړه شوه چې نن هم هغه پټلۍ په مدینه کې شته دى او د ترکیې د ریل پروګرام او منصوب

ګاډي د سټیشن یا تم ځاى سره شهرت لري ؛ هغه مهال د ریل ګاډي انجن په کویلې سره چلیده

، هر کله چې هر ډول تیارې مکمل شو نو د افتتاح لپاره یې په مدینه منوره کې سلطان

خو کله یې چې انجن چاالن کړ نو د ګړب ګړب یو تیز اواز عبدالحمید ) رحمه هللا ( راوغوښت

ورسره پیدا شو او شور یې جوړ کړ چې په دى سره د سلطان عبدالحمید ) رحمه هللا ( رنګ له

غوسى څخه بدل شو ، لرګې یې راواخیست او د ریل ګاډي په وهلو یې پیل وکړ او دا نعره یې

وسلم ( په ښار کې دومره لوړ غږ ویستل !!! وهله چې : د رسول هللا ) صلى هللا علیه ادب ګا هست زیر اسمان از عرش نازک تر

نفس ګم کرده مى اید جنید و بایزید اینجا له هغى مهال تر اوسه څه د پاسه سل کلونه وشول چې دا ریل ګاډې اوس هم په مدینه منوره

دومره ادب چى د کې چوپ او خاموشه والړ دى او هیڅ غږ یې له خولى څخه نه وځي ،

رسول هللا ) صلى هللا علیه وسلم ( په ښار کې یې د ریل ګاډي لوړ غږ هم برداشت نه کړ له

همدى څخه یې د رسول هللا ) صلى هللا علیه وسلم ( سره د محبت اندازه ولګوئ ! رب تعالى

دى زموږ او ستاسى د رسول هللا ) صلى هللا علیه وسلم ( محبت او شفاعت نصیب کړي .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

100

اسالمي آمت !

م کې د مغولو پۀ السونو بغداد او عباسي خالفت سقوط شول، ۱۲۵۸آیا تاسو پوهیږۍ؟! پۀ کال

خلکو ګمان کوه چې اسالم نور ختم شو بیا به هېڅکله سر راپورته نکړي ځکه مغول ډېر سخت

عثماني دولت جوړونکی عثمان ترین قاتالن او متشددین ول، خو پۀ همدغه ورځ هللا عزوجل د

بن ارطغرل بن سلیمان شاه پیدا کړ ، دې نړۍ ته یې راولیږو، چې شپږ قرنه یعنې شپږ سوه

مېلیونه کیلو مربع باندې یې حکومت او واک چلیدو.! ۲۰کاله یې دغه دولت دوام وکړ، بې رهبره نشي چې یؤ رانسکوریږي هللا هلالج لج بل پیدا کوي ، دا امت به هیڅ وخت بې څاروانه او

.

! هنر عثمانیانود

د عثماني خالفت د تمدن مقدسه بناګانو کېداسي تاسي هم حېران کړی وی. د دې زړه

راښکونکي هنر معمار د لسمې هجري پېړې مشهور او مهاره معمار #سنان_اغا دی. سنان اغا

لسیزو کې مسلمان سوې دی، په یوه مسیحي کورنې کې زیږېدلی دی او د عمر په دوو لومړنیو

د ځواني په لومړیو کې فوځ ته شامله سو او بیا د خپل هنر او هنري ذوق له امله د خالفت د

معمارانو مشرتوب ته ورسېده. د د څلور خلیفه ګانو په دربار او حکومتونو کې خدمت کړې

م او درېیم چې عبارت دي له: لومړې سلطان سلیم، لومړې سلطان سلیمان، دویم سلطان سلی

سلطان مراد رحمهم هللا تعالی علیهم اجمعین. د ده عمر شاوخوا سل کاله وو او د خپل مرګ نه

د معماري اثار د نړی په بېالبیلو سیمو کې په میراث پرېښودلي دي، چې له ۳۶۵وروسته یې

نور. مدرسې، روغتونونه، حمامونه، زندانونه، پلونه او داسي ۵۵جوماتونه، ۹۰دې ډلي څخه

د استانبول په ښار کې د ده په الس جوړ اماکن خورا زیات دي. د ده په الس جوړ مشهوره

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

101

بناګانې عبارت دي له : د شاهزاده محمد جامع جومات

د خان جامعي جومات په قرم کې جامع السلیمانیة په استانبول کې

جامع السلیمیة په ادرنه کې جامع سلیمانیة په دمشق کې

. فیه په قاهره کې جامع ملکه ص

امیرالمؤمنین حضرت عمر رضی هللا عنه!

امیر المؤمنین حضرت عمر فاروق )رض( په مسجد نبوي كښې ناست وو، او دمسلمانانو په

ورځنیو چارو بوخت و.

یو دنګ ځوان چې سپیره ویښتان او سپیره مخ یې وو، خیرن كالي یې اغوستي او تڼۍ یې هم

وه اوږده لكړه یې په الس كې وه، او څو لوښي، لرګي یې په څادر كې څو ځایه شکیدلې وې، ی

تړلي په شاکړي وو، جومات ته راننوت.

امیر المؤمنین او ناستو كسانو ته یې سالم واچاوه؛ او په یوه طرف كې غلى كښیناست.

امیر المؤمنین او ناستو كسانو د مسافر ګومان پرې وكړ، سالم یې ځواب كړ، او په خپلو

كارونو بوخت شول.

ځوان هم ناست وو، چې ګڼه ګوڼه كمه شي او ده ته له امیر المؤمنین سره د خبرو چانس پیدا

شي.

د خالفت په دربار كښې خلك یو څه كم شول، عمر فاروق )رض( مسافر او وهلی ځوان ځانته

راوغوښت؛ او د حاجت پوښتنه یې ورځني وكړه.

! زه تاسو راغوښتى وم، څو ورځې وړاندې ستاسې لیك ځوان ورته وویل: امیر المؤمنینه

راغى؛ او دادى زه له فرمان سره سم حاضر شوم.

امیر المؤمنین حضرت عمر فاروق ډیر فكر وكړ؛ خو داسې څه یې په یاد نه شول، چې دغه

ځوان ته یې لیك استولى وي؛ نو په خورا تعجب یې ترې وپوښتل: ځوانه! ومې نه پیژندلې!

دي په یاد چې تاته مې كوم بلنلیك در استولى وي. زما نه

په دوړو او خاورو ككړ ځوان خپل شکیدلى ګریوان سره را ټول كړ، او په ډیره عاجزۍ، او

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

102

حیا، سره یې د خداى )تعالی( د رسول"رسول صلی هللا علیه وسلم" وفادار ملګري ته وویل:

تیر كال ستاسې له لوري، د حمص والي امیر المؤمنینه! زما نوم عمیر بن مسیب دى؛ او زه

ټاكل شوی وم. تیره اونۍ د كلني احتساب په اړه ستاسو فرمان را ورسېد، او دادى زه له هغه سره سم د خپل

مال، اسباب او هر څه سره یو ځای حاضر شوم.

امیر المؤمنین حضرت عمر )رض( ددې خبرو په اورېدو سره سترګې د ځوان په سترګو ښخې

وته په غاښ پاتې شوه؛ او څو شیبې یې په ځیر ځیر د هغه حالت ته كتل. كړې، ګ

امیر المؤمنین ته ورپه یاد شو چې، تیر كال یې دغه ځوان د مسلمانانو په مشوره، د شام د

ښیرازه والیت حمص والي ټاكلی و.

نډه كې له هغه مهال چې دغه ځوان شام ته روانېده؛ نو د ښكال، خوښۍ، او شتمنۍ، نښې یې په ټ

ورایه معلومېدې. د هغه د اغوستلو كالي په څو اوښانو بار وو، د تورو، زغرو او ډالیو حساب یې نه كیده؛ خو

نن په داسې حال كې د مسلمانانو د امیر په وړاندې ناست دی؛ چې د فقر، غربت، او بې

د بې خوبۍ، او نه چارګۍ له امله د پیژندلو وتلی و. تڼۍ او كالي یې شکیدلي وو، او څیره یې

خوراك له امله تكه زیړه شوې وه.

د اسالم خلیفه ورته وفرمایل: هللا اكبر! عمیره! ته چې مې تېر كال استولې، خورا پنډ، او ترو

تازه وې، د مال، او اسباب، حساب دې نه كېده؛ خو اوس دې په داسې حالت كې وینم چې،

ه داسې حال یې؟ درته كتالى هم نه شم، خیر خو به وي؟ ولې پ

هغه ورته وویل: چې، امیر المؤمنینه! له دندې مخكې ما سودا ګري كوله، او كله نا كله به تاسې

سره د خداى )تعالی( په الره كې جهاد ته تللم، ما ته خداى )تعالی( ښې ډېرې پیسې، او شتمني

ګڼې په الره كې مې ځان راكړه؛ خو كله چې مو دمسلمانانو په دنده و ټاكلم؛ نو دمسلمانانو د ښې

هیر كړ.امیر المومنینه! د حمص خلک زكات، او جزیه، په مینه وركوي، تیر كال مو په ملینونو

درهمه، بیت المال ته تحویل كړل، له محاصلو او نورو عوایدو الس ته راغلې پیسې، مو د

یونه، ښارونه، هیواد او مسلمانانو په ښیرازۍ کې لګولي، په حمص كې مو الرې، كاروان سرا

بازارونه، كال ګانې، حمامونه، مدرسې او جوماتونه جوړ كړي دي، حمص ستاسو د خالفت تر

ټولو ودان، ښیرازه او بډاى والیت دی.

امیر المؤمنین ترې وپوښتل: د ځان لپاره دې د بیت المال څخه بندوبست كړى دی؟ روژه یم، د شپې په اوبو روژه ماتوم، عمیر بن مسیب ځواب وركړ: امیر المؤمنینه! د ورځې

او څو خرما او یا هم نیمه د جوارو ډوډۍ خورم. دغه په څادر كې غوټه لوټه او كنډولى مې د كور اثاثه دي، یو دغه څادر لرم، چې عورت پرې

پټوم او یوه دغه لكړه، چې ځان پرې ساتم.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

103

حضرت عمر رضی هللا عنه ددې خبرو په اوریدو ژړغونی شو. میر په حال یې غبطه راغله او خورا په زوره یې په ژړا پیل وکړ، او الس یې په داسې په د ع

دعا پورته کړ: ای هللا! زه شاهدي ورکوم عمیر پاک دی.

یا هللا! ما په جنت کې له عمیر سره یو ځای کړې، د عمیر سر یې ښکل کړ او د راتلونکي کال

لپاره یې بیا حمص ته واستاوه...

(.۳۱۸۸اري: )صحیح بخ لیکوال: حمید هللا الفت زاده

تاریخ او حقیقت:

)دترکیې له تاریخ څخه( په ترکیه کې د اسالمی خالفت له سقوط وروسته چې د عثماني شریفې کورنۍ سره له خپل

هیواد او ټاټوبي نه د شړلو پر وخت کوم سپکاوی شوی، ښایی بیلګه یې بل ځای نه وي لیدل

شوې.

کېږي، له دغې کورنۍ سره هغه (CHPی ګوند چې په ترکي ژبه کې یې لنډالر)د خلکو جمهور

څه وکړل چې نه به یې کفار وکړي نه به یهودو کړي وي او نه مجوسیانو! د کفارو په تاریخ کې به مو چېرته نه وي لیدلی چې له خپلو پلرونو او میندو سره یې دا ډول

وځات او لمسیانو سره وکړل، داسې چې د شپې چلند کړی وي لکه دوی چې د محمد فاتح له ځ

په تیاره کې یې یواځې د خوب په جامو کې له ترکیې نه اروپا ته کډه کړل. د سلطان وحیدالدین کورنۍ او دهغه میرمن له هغوی وغوښتل اجازه ورکړي په اردن، مصر یا

ره وې، دا شام کې پنا واخلی، خو هغوی یې اروپا ته وشړل، د غربي ښکیالک موخې ښکا

پرېکړه یواځې ددې لپاره وه چې ددغې اتلې کورنۍ نه د ټول اسالمی امت په استازیتوب غچ

واخلي او سپکاوی یې وکړي، ځکه خویې د هغوي یوه برخه د یهودو ټاټوبي سالونیک او بله

برخه یې اروپا ته وشړل.

سره فرانسې ته وشړل د د عثماني خالفت وروستی خلیفه سلطان وحیدالدین یې د هغه له میرمن

هغوی ټول مالونه یې مصادره کړل، یواځې یې په کورنیو جامو کې په داسې حال کې وشړل

چې په جیب کې یو قرش هم نه وو. وایی چې د سلطان )امیرانو( ځامنو به د شپې له خوا په داسې حال کې چې خپل مخونه به یې

کوله. پوښلي وو د پاریس په کوڅو کې دروېزه)سوالګری( اوکله چې سلطان وحیدالدین ومړ مړی یې د ډېرو پورونو په سبب د فرانسې په یوه کلیسا کې

تر هغو ساتل کېده چې بیا په فرانسه کې مسلمانانو د هغو د پورونو د ادا کولو لپاره چنده وکړه

ه. اود هغه تابوت یې په هم هغو پیسو تر شام پورې و لېږدوه او هلته یې خاورو ته وسپاربیا شل کلونه وروسته او دلمړي خل لپاره یې چې چا ددغې بدمرغې کورنۍ پوښتنه وکړه هغه

ددغه هیواد د وزیرانو شوری رئیس عدنان مندریس و چې فرانسې ته یې د تلو او دهغوی د

لیدو جرأت وکړ. یندو او کله چې پاریس ته ورسېده د هغوی پلټنه یې کوله، خلکو ته به یې ویل ماته د خپلو م

پلرونو ځای ځایګوټی را وښایاست، وروسته یې د پاریس په یوه وړوکي کلی کې، هلته په یوه

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

104

کارخانه کې او د لوښو د مینځلو په ځای کې یې د سلطان عبدالحمید میرمن شفیقه چې دا وخت

( کاله وو او لور یې عائشه چې شپېته کلنه وه وموندلې په داسې حال کې چې په ۸۵یې عمر )

اچېزه پیسو یې لوښي مینځل! نمندریس چې دوی په دې حالت کې ولیدل په لوی کومي یې ورته وژړل، د هغوی السونه یې

ښکل کړل ویې ویل ماته بښنه وکړئ، د ترکیې امیرې عائشې وویل ته څوک یې؟ کله چې عدنان مندریس ورته وویل زه د ترکیې صدراعظم یم، عائیشې لوښي وغورځول ویې

چېرته وې؟ ځویه تا ډېره ناوخته کړه او له همدې سره له ډېرې خوښۍ بې خوده شوه او ویل ته

په ځمکه را پرېوته..

مندریس چې انقرې ته را وګرځېده له جالل بیار سره یې په دې اړه خبرې وکړې، هغه ته یې

استانه وویل زه غواړم خپلو میندو ته عفوه اعالن کړم او هغوی بېرته خپل ټاټوبي ترکیې ته ر

کړم، په لمړی سرکې جالل له دې پرېکړې سره مخالفت څرګند کړ وروسته یې د مندریس په

ټینګار د سلطان عبدالحمید او وحیدالدین له نارینه اوالدونو پرته یواځې د ښځینه وو له بیرته

راستنولوسره هوکړه وکړه هغوی یې ترکیې ته مندریس د ملکې شفیقې او دهغې لور عائشې پسې فرانسې ته الړ او

راستنې کړې، خو دهغوی نارینه بیا ان د نجم الدین اربکان د ریاست پر مهال وبښل شول او

ترکیې ته وروستل شوه. عدنان مندریس چې کله محاکمه کېده په هغه باندې یو تور دا و چې د دولت مالونه یې په غال

پر ملکه او دهغې په لور لګولي. په اخترونو کې د شفیقې او د عائیشې کور ته ورته د هغوی السونه به حقیقت دادی چې هغه به

یې ښکلول او هرې یوې ته به یې له خپلې تنخوا نه لس زره لیرې ورکولې. مه پرهغه اتل عدنان مندریس د اعدام حکم نافذ شو خو دهمدې ۱۷د سبتمبر په ۱۹۶۱په کال

او عائشه په لمانځه کې د سجدې په حالت مه یعنې ایله یوه ورځ وروسته شفیقه۱۸میاشتې په

کې مړې وموندل شوې..! هللا دې پر دوی رحم وکړي، او عدنان مندریس ته دې جنتونه ور په برخه کړي.

]سبحان هللا، یواځې د اسالم دین ته دا اعزاز ورپه برخه دی چې نه پرېږدي د هغه قوم عزتمند

د بشریت الرښود حضرت محمد صلی هللا علیه الپسې بې پته شي چې له خوارئ سره مخ وي،

وسلم فرمایی: د هغه قوم پر عزتمندو خلکو رحم وکړئ چې له خوارئ سره مخ وي[ مصدر: د ترکیې اکاډمي ژباړه : اورهان تركمان

پښتو ژباړه: علی أحمد راصد

مسیحي مشر زویمر !

ضمن کې وویل: اې مسیحي د مسیحیانو مشر زویمر په بیت المقدس کې د خپلې بیانې په

دولتونو، ستاسې وظیفه په هغو ځایونو کې چې محمدي دین هلته موجود دی دا نه ده چې خلک

د اسالم څخه بیرون او عیسایان یې کړی ځکه دا هم د دوی عزت او احترم دی بلکه ستاسې

ې هېڅ دنده دا ده چې د اسالم څخه یې بېزاره او داسې خلک یې وګرځوئ، چې د خدای سره ی

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

105

اړیکې نه وي؛ که تاسې داسې نسل جوړ کړای شی، چې نه یې د خدای سره اړیکې وې او نه یې د پیدا کولو

هڅه وکړي، له اسالم څخه مو بیرون او په مسیحیت کې مو داخل نکړل، نو باالخره داسې نسل

کله به مو وروزه، چې زموږ د نقشو د عملي کولو لپاره به هر وخت تیار وي، د لوړتیا په ه

هڅه کوي، ارامتیا او بې غمي به له هر څه زیاته خوښوي او په دنیا کې به بې له جنسي شهوت

د پوره کولو څخه بله دنده نه پېژني!

سالمي_نړۍ_نن_سبا ا

!حضرت قعقاع بن عمرو التمیمي رضى هللا عنه

شمیر او جنګي په فارس باندى د حملې کولو پر مهال چې کله مسلمانانو د فارس د پوځونو

وسایل ولیدل او خپل شمیر او وسایل یې ورسره پرتله کړل نو خپل امیر او قوماندان حضرت

خالد بن الولید څخه یې وغوښتل تر څو د حضرت ابوبکر ) رضى هللا عنه ( څخه نوره پوځي

مرسته وغواړي هماغه و چې حضرت ابوبکر صدیق ) رضى هللا عنه ( څخه یې مرسته

هغې خوا څخه ورته حضرت ابوبکر صدیق ) رضى هللا عنه ( فقط یو کس ور وغوښته ، د

واستولو ، کله چې نوموړى کس د حضرت خالد بن الولید ) رضى هللا عنه ( پوځ ته ورسید نو

مسلمانانو داسې فکر وکړ چې کیدى شي نور پوځ په ده پسى وروسته را روان وي ؛ هغه

: امیرالمٶمنین یوازې زه د مرستې لپاره رالیږلې یم د ورباندى پوه شو نو خلکو ته یې وویل

دى خبرې په اوریدلو سره مسلمانانو د خپل قوماندان په طرف ولیدل او ورڅخه یې وپوښتل :

دا څه روان دي ؟ مرسته څه شوه ؟ حضرت خالد بن الولید ) رضى هللا عنه ( ورته ځواب ورکړ : د جنګ تیارى وکوئ ! همدا

مرسته ده . دروند شخصیت حضرت قعقاع بن عمرو التمیمي ) رضى هللا عنه ( و د چا په هکله چې دا

حضرت ابو بکر ) رضى هللا عنه ( ویلي و چې په پوځ کې د قعقاع بن عمرو غږ د زرو

پوځیانو څخه غوره دى بلکې دا یې هم فرمایلي و چې په کوم پوځ کې قعقاع وي نو هغه پوځ

. ته څوک ماتې نه شي ورکولې هر مسلمان ته د حضرت قعقاع بن عمرو التمیمى ) رضى هللا عنه ( د سیرت څخه خبریدل په

کار دي .

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

106

زهراوي: ابوالقاسم جراح مسلمانزیږدیز کال ۹۳۶ابوالقاسم زهراوي چې په اصل کې د مدینې منورې له انصارو څخه و، په

میالدي پېړۍ مسلمان جراح دی. هغه د عملیاتي جراحي جنوبي هسپانیه کې زېږېدلی؛ د لسمې

ډیر د جراحۍ وسایل اختراع کړي، چې ۲۰۰په پالر مشهور دی. په یوولسمه پېړۍ کې یې له

میلیونونه انسانان یې ژغورلي. دی هغومره نه دی یاد شوی لکه څومره چې د نوموړي د

جلدونه ۳۰ف نومیږي. دغه کتاب اختراعاتو ارزښت دی. د الزهراوي یو مشهور کتاب التصری

کلونو د تجربې محصول دی. دا په اصل کې د جراحي وسایلو تصویري ۵۰لري، چې د هغه د

دایرة المعارف )پوهنغونډ یا انسایکلوپیډیا( ده. کلونو پورې د الرښود کتاب په حیث تدریسېده. ۵۰۰دغه کتاب په اروپایي پوهنتونونو کې تر

یاتي جراحي او اروپایي رنسانس کې کلیدي کردار لرلی. دغه مسلمان دې نایاب کتاب په عمل

جراح، اروپایان په التیني )علمي( لهجه ابوالکاسېس بولي. دی خپلې عملیاتي پوهې او مهارت

ته په کتو د منځنیو پېړیو او مسلمانې نړۍ تر ټولو لوی جراح ګڼل کیږي. هغه د داخلي ټکونو

(Stiches) ( له پارهCatgut) اختراع کړی چې تر دمګړۍ کارول کیږي. الزهراوي د

ناروغیو له هغې معالجې چې نبي علیه السالم به ښودلې وې؛ اغېزمن و او د وګړیو په تداوي

)جراحي شق په ذریعه د زیږون عملیات( C-Sectionکې به یې دغې طریقې کارولې. هغه د

ملیاتو له پاره وسایل جوړ کړي وو. )په عدسیه یو غیر شفاف پوښ جوړېدل( ع Cataractاو د

همدارنګه دی لومړنی شخص و، چې د فالج اصلي سبب یې معلوم کړ. مخکې د ده له وضاحته

څوک نه پوهېدل چې المل یې څه دی؟ الزهراوي ډېره ښه تشریح کړله چې دا څنګه د مال د

ړې د کیمیاوي موادو تیر له کسر څخه رامنځته کیږي. هغه د جراحي وسایلو د تعقیم لپاره ځانګ

ګډوله وکاروله؛ کټ مټ لکه اوسنی میکروب ضد مواد. د هغه له مړینې کلونه وروسته نامتو ایټالیوی ژباړن ګیررډ د ده د زوکړې ځای یعنې د

۱۲۵۰هسپانیې ټولیډو ته الړ او د هغه لیکل یې له عربي نه التیني ته واړول. د ده اثار له

مې پېړۍ( ۱۳مې تر ۸کې د قلمي نسخو په شکل خوندي دي. له )میالدي راهیسې په انګلستان

دوره چې د مسلمانانو د طالیي عصر په نوم هم یادیږي، مسلمانانو پکې ګڼ نوموتي عالمان

نړۍ ته وړاندې کړي. مسلمانو پوهانو په دې عصر کې د پوهنې او علومو په بېالبېلو برخو؛ لکه: طب، نجوم،

یز کارونه او څېړنې وکړې. الزهراوي د عصبي جراحي بې ریاضي، فلسفه او… کې بنسټ

نظمیو او ناروغیو په تشخیص کې هم حیاتي کار کړی؛ د بېلګې په ډول د الندې بې نظمیو

Management ( :)د تداوي الرې چارې موندل

د ( Hydrocephalousد کوپړۍ د زخمونو، د مال د تیر د ټپونو، د سر د ماتېدو )درزونو(،

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

107

CSF تجمع په کوپړۍ کې چې د دماغو په انساجو زور راولي او سر معموال ډیر لوی مایع

طبقې الندې د مایع غونډېدل(. Duraد کوپړۍ د ) Subdural Effusionښکاري( او

هغه یو وار له یو ماشوم سره مخ شو، چې سر یې لوی او پړسېدلی و. ده چې وکوت نو معلومه

)د دماغو او شمزي یوه بې رنګه مایع ده( له د CSFدی چې د Hydrocephalousیې کړه

غیر مکمل )ناقص( جریان له کبله رامنځته شوې. )د ده د اوسېدنې سیمې( د اموي واکدارانو )الحکم ثاني او له هغه Cordobaهغه څو لسیزې د

وروسته د المنصور( درباري ډاکټر هم پاتې شوی. الزهراوي د اطفالو د جراحي له پاره هم

)د وینې په خپل سر بهېدلو Haemophiliaر کار کړی. هغه تر ټولو لومړی و چې د ډی

)د داخلي شقونو Cat-Intestinesناروغي چې یوازې په نرانو کې وي( طبي اړخ یې وڅېړه.

او جرحو ګنډل د هغو تار ته ورته موادو په وسیله چې د حیواناتو له کولمو څخه یې په الس

(Tracheotomyله پاره وکاروه. د وچې غاړې جراحي ) (Sutureراوړل( یې د ګڼډلو )

عملیات یې ترسره او تشریح کړل.

هغه بیا هم لومړنی کس پاتې شوی چې دغه الندې طبي پروسې او کارونه یې خپله ترسره

کړې یا یې پکې توضیحات ورکړي:

وسنۍ د تیانو د سرطان کالسیک عملیات، د مثانې د تیږو ماتول په شعاعګانو )ا

Lithotripsy)، د تایراید )د مرۍ په قدام کې وي( غدې دCyst یا له مرداري ډکې کڅوړې د

درملنه د پلټونکې ستنې په (Sebaceous Cystلیرې کولو تخنیک، د غوړو د غدو د کڅوړو )

Lacrimalیا داغلو په مرسته د اوښکو د قنات د نالۍ داره زخمونو ) Cauteryذریعه، د

Fistula) تداوي او دWalcher اوLithotomy نسایي وضعیتونه دي چې میرمنو ته د (

زیږون پر مهال ورکول کیږي( پوزیشنونو ښودل. د الزهراوي طبي دایرة المعارف کې الندې طبي موضوعات او عملیاتونه په خورا ښه ډول

تشریح شوي:

Cauterization (د داغلو په ذریعه د جوف لر ،)ونکو زخمونو تداويIncision ( جرحي

)رګ زني(، د هډوکو ارجاع یا په ځای Venesection)سورى کېدل( او Perforationشق(،

کول، د دوا جوړونې په برخه کې هغه د زړه د ناروغیو او قبضیت له درملو نیولې د ښکال تر

کې یې د (Liber Servitorisدواګانو او پرهیزانه خوړو پورې توضیح کړي. په خپل کتاب )

خپل وخت د دوایي د ساده او مرکبو )پیچیده( ترکیبونو په هکله هم معلومات لیکلي. هغه پوځي طبي مرستې هم تشریح کړې او ترسره کړې، یورولوژي )د بولي تناسلي الرو

جراحي( او اورتوپیډي )د هډوکو جراحي( کې یې هم اساسي کارونه کړي دي لکه د اوږې

مانورې چې د تایراید د (Kocher’sخورا سخت عملیات دي( او د اوس وخت )ارجاع )چې

غدې او د ګېډې په عملیاتو کې ترې کار اخیستل کیږي.

)د Ligateکاله دمخه واضحه کړې، چې رګونه څنګه ۶۰۰نه Ambroise Pareهغه له

رګونو تړل چې وینه و نه بهیږي( کیږي. کسرونو د تداوي ترڅنګ یې د هډوکو او بندونو په اړه هم د پوزې د هډوکو او د مال د مهرو د

زښته ډېر لیکل کړي. د هغه په تصویري دایرة المعارف د لسمې پېړۍ د کارېدونکو نسایي والدي آالتو تصویران هم

شته.

)د نرانو تي د ښځو په شان غټېدل( جراحي تداوي او د Gynecomastiaهغه وخت یې چې د

، اوس هم استعمالیږي. معالجې وسایل ښودلي

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

108

د هغه طبي لیکنې چې ګېررډ، روګریوس او رونالډوس ژباړلې، په غربي نړۍ کې ډېرې

کارول شوې او ستایل شوې دي. د ده اختراعات او د جراحۍ الرښوونې تر دیارلسمې پېړۍ

بیخي ډېر کارېدونکي او عصري ول.

۲۰۰په خپل کتاب کې له (Guy De Chauliacد څوارلسمې پېړۍ مشهور فرانسوي جراح )

وارو ډېر د الزهراوي یادونه کړې. دغه کتاب تر اتلسمې پېړۍ پورې وخت په وخت خپور

ښارونو کې موجود دی. Veniceاو Oxford , Baselشوی، اوس هم په

مالدیپ هغه هیواد کوم چې په دوو میاشتو کې ټول مسلمان شو !

( جزیرو باندى مشتمل 1192یواد دى ، دا هیواد په ) مالدیپ د هند په سمندر کې یو سیاحتى ه

( جزیرې یې په انسانانو ابادى دي او پاتى نورى یې غیرى ابادى دي . 200دى چې فقط )

په مالدیپ کې سل په سلو کې ټول مسلمانان دي او د هغه ځاى د قومیت اخیستلو لپاره مسلمان

کیدل ضروري دي . دلته د بودا پیروکار میشت ول کوم چې په دوو میاشتو کې د د حیرانتیا خبره خو دا ده چې

بادشاه څخه نیولى تر ګدا پورې ټول مسلمانان شول خو دا څنګه او کله وشول ؟ دا پیښه مشهور مسلمان سیاح ابن بطوطه د مالدیپ د سیاحت څخه وروسته په خپل کتاب کې

ى دنده هم سر ته ورسوله . لیکلې ده بلکې ابن بطوطه تر څه وخته پورى هلته د قاض هغه په خپل کتاب ) تحفة النظار فى غرائب االمصار و عجائب االمصار ( کې لیکلې دي چې :

د مالدیپ اوسیدونکي د بودا مذهب پیروکار او د انتهایې درجې وهم پرسته خلک و چې له

همدى امله ورباندى یو پیرې مسلط شوى و ، هغه پیرې به د هرى میاشتې په اخري ورځو کې

د سمندر څخه د رڼاګانو سره راښکاره کیده ، خلکو به هغه ته د سمندر په غاړه جوړ شوي یو

انه کې یوه پیغله انجلۍ سینګار کړى لیږله ، هغه پیري به هلته شپه تیروله او درمسال یا بت خ

سهار به خلکو د هغى انجلۍ مړې له درمسال څخه راوویست او وبه یې سوزولو ، د هغى

پیغلې انتخاب به د قرعه اندازۍ سره کیدله ، دا ځل د هغه پیري لپاره په قرعه اندازۍ کې د

لور راووته چې له امله یې هغې ښځې دومره وژړل چې بى هوشه یوې کونډى ښځې یوازینې

شوه ، د کلي خلک د کونډې په کور کې راټول شوي و او د دى په انتظار کې و چې پیغلى ته

سینګار وکړي او هلته یې پیري ته وسپاري ؛ په دى خلکو کې په هغه ورځ باندى یو مسافر هم

دى هکله وپوښتل نو خلکو ورته ټوله کیسه وکړه او راغلى و ، کله چې هغه د کلیوالو څخه په

د پیري ظلمونه یې ورته بیان کړل ، هغه مسافر هغى کونډې ته ډاډ ورکړ او ورته یې وویل :

نن شپه به زه ستا د لور پر ځاې د پیري خوا ته درمسال ته ځم ، خلکو چې دا واوریدل حیران

یریدل هسى نه چې په دى کار سره هغه پیرې شول خو هغوى دا خبره نه منله ، هغوى په دى و

خفه شي او ټول کلي ته خطر پیښ نه کړي خو هغه مسافر په خپله خبره ټینګار کاوه ، کله چې

کلیوالو د هغه ډاډ او ټینګر ولید نو اجازت یې ورکړ ، مسافر اودس وکړ او د سمندر غاړى

الوت یې پیل وکړ خو کله چې پیرې درمسال ته والړ ، کله چې هلته ننوت نو د قرانکریم په ت

راغلو او د قران کریم تالوت یې واوریده یوه چیغه یې ووهله او بیا هیڅکله راښکاره نه شو ،

سهار چې خلک راغلل تر څو د مسافر مړى راوباسي او ویې سوځوي خو کله یې چې هغه

ژوندى ولیده په خپلو سترګو یې باور نه راتلو ، ان دعوتګر ، مبلغ او سیاح ابوالبرکات بربرى و ، د ابوالبرکات راتلل او دا مسافر مشهور مسلم

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

109

د پیري سره د مقابلى خبر د ځنګل د اور په څیر خپور شو تر دى چې د بادشاه غوږونو ته هم

ورسیده ، بادشاه شیخ راوغوښت او شاهى دعوت یې ورته وکړ ، شیخ ورته خپل تعارف او

رته دعوت ورکړ تر څو اسالم قبول او دا خرافاتي عقیده ټوله کیسه وکړه ، وروسته یې و

پریږدي ؛ بادشاه اسالم قبول کړ او د دوو میاشتو په موده کې د مالدیپ ټول هیواد مسلمان شو ،

م ( خبره ده ، نوموړي دعوتګر هملته استوګنه غوره کړه او خلکو ته یې د قران 1314دا د )

هلته زرګونه مساجد جوړ کړى شول ، نوموړى شیخ او سنت درسونه ورکول چې له امله یې

هملته وفات او دفن کړى شو ، په ښکاره خو ابوالبرکات یو فرد ښکاریده خو په یوازې ځان یې

سلمان قریشي دومره کار وکړ لکه د یو امت ، رحمه هللا رحمة واسعة .

بشریت ته چا زیان رسولی؟

ول شي او تر دقیقي څیړنې الندې ونیول شي؛ نو یو که د نړۍ د انقالبونو په تاریخ نظر واچ

ریښتونی بشردوست انسان به له دې پرته پاتې نشي، چې ووایي: هو! مسلمانان دي، چې د خپلو

انقالبونو په برکت یې بشریت ته روڼا، ارام او سکون را وړی، بشریت ته یې پرمختیایي بدلون

نقالبونه دي، چې هر اړخیز په پټه او ښکاره ور په برخه کړی او یوازې همدا د مسلمانانو ا

پیاوړي او ټول شموله دي.

یقینا په هر وخت کې، چې مسلمانان د اقتدار په سر راغلي او د انقالب هڅه یې کړې؛ نو په

پوره توګه په دې خبره بریالي شوي دي، چې د خپل انقالب په برکت، بشریت له ناخوالو

ه او هوسا ژوند څخه یې برخمند کړي؛ خو د دې برخالف، وژغوري او د یوه روښانه، ځالند

چې په نړۍ کې کله هم د انقالبونو هڅه شوې او واګې یې د مسلمانانو په السونو کې نه وي؛ نو

نړۍ ستر زیانونه ګاللې، داسې زیانونه، چې تر قیامته به یې جبیره ونشي، او له دې سره ـ سره

شوی، چې تلپاتې تریخوالی به یې کله هم تاریخ هیر نه بشریت له داسې ناورین زغملو سره مخ

کړي.

درنو لوستونکو! موږ به په دغه لیکنه کې د بشریت د ستر الرښود، د عالمینو د رحمت، د

مسلمانانو د انقالبونو بنسټګر او د هللا جل جالله له لوري د رالیږل شوي استازي، خوږ پیغمبر

م د انقالب هغه نقشه وړاندې کړو، چې تاریخ لیکونکو د هغه محمد رسول هللا صلی هللا علیه سل

علیه السالم او د هغه مبارک د مخالفینو د افرادي تلفاتو په هکله ویستلې ده او همداشان به د

هغه انقالبونو د تلفاتو نقشه هم وړاندې کړو، چې واګي یې د مسلمانانو پر ځای د دوی په

درنو لوستونکو ته له دغه دواړو نقشو څخه د دې پوښتنې السونو کې وو. په پای کې به تاسو

ځواب په ډیره اسانۍ تر السه شي، چې: "بشریت ته زیان چا رسولی؟"

د رسول هللا صلی هللا علیه وسلم انقالب، په درویشتو کالو کې بشپړ شو، چې د هغه لپاره یې د

هرکال څلور غزاګانې راځي او اتو کالونو په موده کې اوه ویشت غزاګانې وکړې، چې تقریبا

هغه علیه السالم د دې انقالب په پار د خپلو ملګرو پنځه پنځوس جهادي لښکرې هم ولېږلې.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

110

انسان حتما دا فکر کوي، چې په دې شمېر جنګ جګړو کې به څومره خلک وژل شوي وي؟

څومره لویه تباهي او بربادي به یې رامنځته کړي وي؟ اد شوي وي؟ خو تاریخ لیکونکو د هغه علیه السالم د ملګرو او د او څومره خلک به تبا برب

هغوی د مخالفینو د جګړو په هکله الندې نقشه ویستلې، چې د دغو جنګونو تلفات داسې ښایي:

وژل شوي او ټپیان ۴۵۹بندیان ۶۵۶۴کافران: تنه شهیدان شوي. ۴۵۹تنه زخمیان ۱۲۷بندیان ۱۱مسلمانان:

ه هغو انقالبونو کې، چې واګې یې زموږ )مسلمانانو( په السونو کې نه خو د دې بر خالف پ

وې، او د دوی )کافرانو( په السونو کې وې، نړۍ په الندې توګه بشري، مادي او روحاني

زیان ولید.

میالدي کې پای ته ۱۹۱۸میالدي کې پیل او په ۱۹۱۴په لومړي نړیوال جنګ کې، چې په

ونو په لنډه موده کې: اولس لکه کسان د روسیې، شپاړس لکه خلک ورسېد د شاو خوا څلورو کل

د جرمني، دیارلس لکه اویازره خلک د فرانسې، څلور لکه شپیته زره خلک د ایټالیا، اته لکه

خلک د استرالیا، اوه لکه او شپږ زره خلک د برتانیې، دوه نیم لکه خلک د ترکیې، یولک

د رومانیا او پنځوس زره عسکر د امریکا په دغه اودوه زره عسکر د بلجیم، یو لک عسکر

جګړه کې ووژل شول، چې په ټولي ډول په دغه جګړه کې هغه کسان، چې جګړې ته ورټیل

وهل شوي وو او پکې ووژل شول شمیر یې پنځه شپیته میلونو ته رسیږي.

میلونه په یاده جګړه کې درې میلونه عسکر بیخي ورک شول، درې میلونه بندیان شول، نه

خلک یتیمان، شل میلونه خلک ټپیان، پنځه میلونه ښځې کونډې او لس میلونه خلک بې کوره

شول او هغه مادي زیانونه، چي نړۍ ولیدل له زرګونو میلیارده ډالرو څخه زیات وو.

میالدي کې پای ته ورسید د شاو ۱۹۴۵میالدي کې پیل او په ۱۹۳۹دویم نړیوال جنګ، چې په

لو په موده کې یوازې اوه لکه پنځوس زره نظامیان د روسیې، درې لکه د امریکا خوا شپږو کا

د متحده ایاالتونو، پنځه نیم لکه د انګلستان، دوه لکه د فرانسې، اته ویشت لکه او پنځوس زره د

جرمني، درې لکه د اټالیا، دوه ویشت لکه د چین او پنځلس لکه کسان د جاپان ووژل شول او

سره ټول ټال اتلس میلونه عام وګړو هم په دغه جګړه کې خپل ژوند له السه له دې سره ـ

ورکړ.

میالدي کال د اګست په شپږمه امریکایانو د هیروشیما په ښار اتوم بم واچوه، چې د ۱۹۴۵د

دغه ښار د اوسیدونکو خلکو شمېر درې میلونه او پنځه دیرش زرو ته رسیده او په همدې توګه

مه بل بم ناګاسا کې استعمال کړ، چې لکونه خلک پکې ووژالی شول.یې د اګست په ات

شل لکه خلک د اروپا په مذهبي جګړو کې له منځه الړل، چې درې لکه او څلویښت زره خلک

د اسپانیې پکې ووژل شول او دوه دیرش زره نور یې ژوندي وسوځول شول، چې د دوی په

ینس پوهان د کلیسا د مشرانو لخوا ووژالی منځ کې یوازې درې لکه او پنځه دیرش زره سا

شول، چې ځیني یې آن ژوندي په اور وسوځول شول.

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

111

لس میلونه خلک د امریکا د متحده ایالتو په کورنۍ خپلمنځي نښتو کې له منځه الړل.

دا ډول د ویتنام په جګړه کې لس لکه او پنځوس زره خلکو خپل ژوند له السه ورکړ، چې

زې امریکایان وو. پنځوس زره یې یوا

وروسته تر هغه، چې د فرانسې انقالب بري ته ورسید او د دې لپاره، چې خپل مخالفین ښه

وټکوي؛ نو انقالبیانو د ټول وژنې په خاطر د ګوئتین ماشینونه نصب کړل، چې د دې ماشینونو

په واسطه یې شل لکه انسانان ذبحه کړل.

په جمهوریت کې شل زره خلک ووژل، پنځوس میالدي کال کې د کریمیا ۱۹۳۱روسانو د

زره خلک یې له هیواد څخه وشړل او یو زر او پنځه سوه څلور جماتونه یې په شرابخانو بدل

کړل.

د هغې احصایې له مخې، چې روسیې تر سره کړې، یولس زره خلک، چې ټول یې مسلمانان

۱۹۱۳جماتونو پرته په کال وو یوازې ستالین په شهادت رسولي دي او د بخارا او خیوه له

میالدي کې د روسیې د جماتونو شمیر شپږ ویشت زره دوه سوه او نه اویا وه، چې ټول یې په

شرابخانو بدل کړل.

د هغه مسلمانانو شمیر څلور څلویښت میلونه اټکل شوی وه، چې په ختیځ او لویدیځ ترکستان

نو راټیټه شوه، ځکه چې اتلس میلونه کې هستوګن ول؛ خو د هغوی شمیره تر شپږ ویشتو میلو

مسلمانان په شهادت ورسیدل.

د انګلیسي ښکیالکګرو اشغالونه، د روسیانو په جګړه کې، چې په افغانستان باندې یې حمله

وکړه څومره خلک ووژالی شول؟ د بوسنیا وژنې، د لبیا او سوریې وژنې او همداسې نور…

اق په جګړه کې، چې امریکایان موجود وو ووژل او یو میلون او دوه سوه زره خلک د عر

شول.

څومره خلک په افغانستان، فلسطین، چیچنیا، یمن، برما او نورو اسالمي هیوادونو کې ووژالی

شول، چې د دغه ټولو جګړو پیلونکي دوی او موږ یې یوازې قربانیان وو.

شریت چا زیان رسولی؟ بشر له پورته څیړنې او وینو تویولو څخه په څرګنده معلومیږي، چې ب

دوستان څوک دي؟ که څوک لږ شعور هم ولري؛ نو له دې پرته به پاتې نشي، چې ووایي:

دوی دي چې بشریت ترې تلپاتې زیانونه لیدلي دي، دوی وحشیان دي، دوی دي چې ټوله نړۍ

. ترې په وحشت کې ده او دا شان نورې ډېرې خبرې دي، چې له ځانه سره به یې فیصله کړي

د اسالم د سرلوړی په هیله. عبدالصمد شاکر

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

112

کیسه مرګ ناک درد د ټولو تر تاریخ د

د غوا له الرى تشدد او د ظلم کومه طریقه چې نن تاسې ته وړاندى کوم دا په انساني تاریخ کې

مسلمانانو د سارى نه لري ، دا طریقه د هسپانیه ) اسپین ( د کلیسا د تحقیقاتو د ادارى له خوا د

نسل کشۍ لپاره په کار واچوله چې په اوریدلو یې هم د انسان غونى زیږیږي . په دى کې به یې د اوسپنى څخه د جوړى کړى شوى غوا خیټې ته د پورته دروازى څخه

مسلمان ور واچولو او بیا به یې د غوا د خیټې الندى اور بل کړ ، څومره به چې اور ګرمیده

( Bull bellowلمان د ګرمۍ څخه چیغې پیل کړى چې دى چیغو ته دوى د ) هومره به دننه مس

نوم ورکړ د غوا دننه ګیر مسلمان به چیغې وهلى تر دى چې ټول بدن به یې د بخاراتو د الرى

په هوا کې ختم شو . دى تشدد او ظلم پنځه مرحلى درلودى چې په الندى ډول دي :

ه کې د شته دروازې له الرى د غوا خیټې ته ننویست او / ښکار ) مسلمان ( به یې پورته برخ1

د پورته څخه به یې ورباندى دروازه بنده کړه .

/ د پورته دروازى د بندولو وروسته به یې د غوا د خیټې د الندى اور بل کړ . 2

/ غوا څخه تنور جوړیدل او د غوا دننه د بند مسلمان چیغې پورته کیدل تر دى چې بدن به یې 3

بخاراتو کې ختم شو په / له دى وروسته به د غوا په پوزه کې د موجوده سورني یا نلکى څخه اوازونه پورته کیدل 4

نوم ورکاوه ، دا چیغى به د غوا د پوزى د سوري څخه ( bull bellowکوم ته چې دوى د )

وتلى . ي په شان ډیر / کله به چې چیغې ډیرى او تیزى شوى نو اواز به لکه د کوم دیو یا د پیر5

ویرونکى شو تر هغى چې روح به یې له بدن څخه رخصت واخیست . دا طریقه د هسپانیه د کیتولک فرقى د تحقیقاتو د ادارى لخوا سر ته رسیدله او د هسپانیي

صلیبي بادشاهانو به ډیر خوند ورڅخه اخیسته . سلمان قریشي ژباړه

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

113

د انساني تاریخ تر ټولو لومړنى تور پوستې پیلوټ دا تور پوستې ځوان احمد علي ازمیري نومیږي او د نایجیریا اوسیدونکې دى ، نوموړى په )

م ( کې د عثماني خالفت یو غوره پیلوټ و حال دا چې هغه مهال په اروپا او امریکا کې 1911

وه . په تعلیمي ادارو کې تور پوستو ته داخله بنده د عبادت لپاره د سپین پوستو کلیساو ته نه شو تللى .

هوټل کې د خوراک کولو اجازت یې نه درلود بلکې په هوټلو به لیکل شوي و چې سپي ته د

دننه تللو اجازت شته خو تور پوستي ته نشته .

تر دى پورى چې په هدیره کې یې د تور پوستو مړي هم خښیدلو ته نه پریښودل . ې سپین په تور او تور په سپین هیڅ فضیلت نه لري بلکې د فضیلت معیار تقوا او اسالم ک

. دینداري ده

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

114

د بالط الشهداء جنګ

د بالط الشهداء جنګ د فرانس په زمکه باندى داسى یو جنګ و چې که مسلمانانو ګټلى و نو نن

به په ټوله اروپا باندى د مسلمانانو حکومت و م ( کې د صلیبیانو سره 732مسلمانانو د اندلس د حاکم عبدالرحمن الغافقى په مشرۍ کې په )

ته شرموونکې ماتى ورکړي ، په داسې یو خطرناک جنګ وکړ او نږدى و چې د صلیب زامنو

موقع باندى چې مسلمانان د فتحې په درشل کې و نو دښمن دا افواه خپره کړه چې : په نورو جنګونو کې چې مسلمانانو کوم د غنیمت مالونه نیولي و هغه په خطر کې دي او دښمن

کې راغلل ، ورباندى قبضه کول غواړي ؛ هماغه و چې مسلمانان د دښمن په شیطاني چال

میدان یې پریښود او په هغه طرف روان شول کوم ځاى کې چې د غنیمت مالونه و ، د دى

حالت په لیدلو سره عبدالرحمن الغافقى رحمه هللا مسلمانانو ته ډیر غږونه وکړل خو هغوى

راواپس نه شول ، دښمن چې کله د مسلمانانو شمیر بیخي کم ولیده نو راواپس شول او

الغافقى رحمه هللا یې شهید کړ ، د عبدالرحمن الغافقى رحمه هللا د شهادت څخه عبدالرحمن

وروسته د پاتى مسلمانانو مورال هم کمزورى شو چې له امله یې د ډیرو مسلمانانو په شهادت

سره مسلمانانو ماتى وخوړه او په ټوله نړۍ باندى د مسلمانانو د حکومت او خالفت خوب تر

سره نه شو . قریشي سلمان

ــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

اختتام

هجري شمسي 1399/3/25

هجري قمري 1441/10/22

عیسوي میالدي 2020/6/14

عزیزالرحمن حسیني

. لوګر مرکـز پل عالم

سپاهیان او اتالن ي تاریخ زړوراسالمد

115