بررسی علل و انگیزه های گرایش به وندالیسم

95
گ ن ه ر ف م و عل گاه ش ن ی دا ن سا ن وم ا ل ع کده س ن دا م س لی دا ه ون$ ب ش ن را گ های ه ز گی ن ل و ا ل ع ی سر ر$ ب وع: ض و م راد9 ان دن ن ع س ز> کی ما : د ن هد را ا> ن س ا9 ان ن ل ه ماب س ده : ورنE ردا گ1

Transcript of بررسی علل و انگیزه های گرایش به وندالیسم

گ �ره�ن� گاه ع�لم وف� ش� �ی دان�� ن� سا کده ع�لوم ان�� س� دان��

سم دال�ی� ه ون�� ه ه�ای گ�ران��ش� ب�$ ز� گی� وع:ب�$ررسی ع�لل و ان�� م�وض��

ان9 راد دن�� اد راه�ن�ما : دک�ی<ز س�عن� اس�ن<

ان9 ه ل�ن� ده : س�ماب�� ورن�� Eگ�ردا

1

لی حصن� مسال اول س�ال ت�< ن� 92- 93ن��

2

هرس�ت< م�طال�ب$ ف��ده کن� Z5چ�

دمه 6 م�ق<ان9 م�ساله ن� b8 ن�

ق< ی� حق< ات< ت�< ن� biن 10ادن<ماع�ی جراف� و ک�ج$روی اج�$ کr ات�� هوم ی�� ه م�ف� سم ب�$ دال�ی� 13ون��

سم دال�ی� ه ون�� سمی� ه ن�< ه و وج$ Zچ خ� ارت�� 13ن�<ی ست< دال�ی� ار ون�� ت< صه ه�ای رف�� ح� 14م�ش�

ی��ب$ ج�ر ای ت�< ن� ی ب�$ر م�ب$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< ف� رف�� عری�� 14ت�<ه ی� م�ب� ی ب�$ر ر� ت� ب< ف� م�ن$ عری�� 14ت�<

گران9 س� ه ک�ی� ز� گی� ای ان�� ن� ف� ب�$ر م�ب$ عری�� 14ت�<

3

سم دال�ی� ه ه�ای ون�� 15ح�ور�م�ان��ی سم س�ار� دال�ی� ( ون�� 16 ال�ف�

صوصی سم خ�� دال�ی� ( ون�� 16 ت$سم ع�مومی دال�ی� ( ون�� 17 ج9سم دال�ی� وع�ات< ون�� 18م�وض��

سم دال�ی� واع ون�� 18ان��سم دال�ی� ی��ب$ ون�� ج�ر ل ت�< ار و وس�ای�� لات< ، اب�$ر� E18 ا

سم دال�ی� ده ون�� دن�� Zهور ن� 19ع�لل ظ��ش ن� 19س�ن9 و چ�$

گری اس�� ه ب�Zرچ�� ل ب�$ مای�� اک�امی و ت�< ، ن�� حاف� 20اج�ساس اج�$اک�امی 22 ن��

4

گری اس�� ه ب�Zرچ�� ل ب�$ مای�� 23ت�<ام�عه ه چ�$ صوم�ت< ب�$ ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< 23اج�ساس ان�©

لات< حصن� 24س�طح ت�<گ�اری اس�ار� 24ن��

گی گان�� ی� b25ن�ن<ماع�ی صادی – اج�$ ت³ گاه اف�< ای�� Z25ن�

وادگ�ی ان�� 26عوام�ل چ��اری ح$ ی ه�ن© ا اج�ساس ن�$ ومی ن�� ن�¹ E27ا

ن<ماع�ی ی اج�$ ت� ن�� ا ارض�� 28ن��گ ه�ا �ره�ن� رده ف� ش� خ�� ق< 28ت��

د لن� ق< ادگ�ی�زی و ت�< 29ن��

5

ح و سزگ�رمی ف�رت�� 30ت�<طی ی م�حت� ارس�ان�� 30ن��

ی�زون��ی bی<زل ب� 31ک�ن©ت< معی� راک�م ج�$ 32ب�<

ل گاه ه�ا و وس�ای�� ود دس�ی< ه ح�� وط ب�$ 32عوام�ل مزن�$ی ده گ�لوله ب�$رف� دن�� Z32ن�

ات< روحی ان�� ح$ 34ه�ن�ی مان�� ودت�� 34ح��

ات< ق< اد ط�ت$ ص� 34ت�<ن<ماع�ی ت< اج�$ ی� biن ر 35 ب�<

دم�ات< ات< و چ�� 35 م�ال�ن�

6

ن<ماع�ی مزدم اره گ�ی�زی اج�$ 36 ک�ن�ون9 ان�� عف� در اع�مال ق�< 36 ض��

سم دال�ی� اسی ون�� ن� ت$ س�� ری ک�لارک�r در س�ی$ ظ� 36 م�دل ت��سم دال�ی� ت$ ه�ای ون�� س�ی� Eح9 و ا ات�� ن< 39 ن�©

ه گ�ی�زی چ$ ن� ب³ 40 ی�©هادات< ن� س� Ôی Õ42 راه�کاره�ا و ی�

د� چ�� Eع وم�ا ب�$ ا 47 م�ن�

7

ده کن� Zچ�وق< ال�عاده ای زورت< ف� ن<ماع�ی ار� ض� ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eی ا اس�ان�� ن� وع س�� �ی م�وض�� ون� ط ک�ی� زات�� در س�

د ک�ه ب�$رای دن�� ق< ن<ماع�ی م�عت< اس�ان9 اج�$ ن� اس�ان9 و روان9 س�� ن� ام�عه س�� . اک�ی�ز چ�$ وردار اس�ت< ب�$رح��ت< ان9 ب�$رداس�� ها را ار� م�ن� ن�� Eن<ماع�ی ا ه اج�$ ی� م�ب� د ر� ان�� ن<ماع�ی ن�$ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eا ا ه ن�$ ارر� اله.م�ن$ م�ق<

ه ه�ای م�ده ار� ب�Zرور� Eه دس�ت< ا ی ب�$ $áن ج$ر ری و اط�لاع�ات< ت�< ظ� اج�ت� ت�� ا ک�مکr م�ن$ د ن�$ ز می ک�وس�� چ�اض�د و یZزدار� bی ب� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ه ب�$ررسی ع�لل و عوام�ل ب�$رور� رف�� ه ، ب�$ ی� م�ب� ن9 ر� ده در ای�� ام س�� ح$ ات��

ه ده�د. åل اراب� ن9 م�عص� اس�ت$ را ب�$رای ک�اه�ش� ای�� ه ض�ورت<راه چ�ل ه�ای م�ن� ق< ب�$ ی� حق< ای��ن9 ت�<. ی اس�ت< ف� وص�ت� لی و ن�< حلن� ش� ب�$رداری ت�< ن� صورت< ق�� ده و ک�ام�لا ت�$ م س�� ی� ظ� ت� ه و ن�³ هی� ه ای ن�< اب�� ح� ات�$ ک�ن<

موعه لکه م�ج$ وده، ن�$ ی$ ی ن�� کr ع�لت< ه ض�ورت< ی�< سم ب�$ دال�ی� ه ون�� ان9 می ده�د ک�ه گ�ران��ش� ب�$ س� ق< ن�� ی� حق< ح9 ت�< ات�� ن< ن�©�ی در �ردی و روان� ی، ف� ت< Ôب bری� صادی ، ب�< ت³ ن<ماع�ی، اف�< طی ، اج�$ وادگ�ی ، م�حت� ان�� ای ار� عوام�ل چ��

. ار اس�ت< ز گ�د� ی� ب�� ا سم ن�< دال�ی� ه ون�� گ�ران��ش� ب�$

دی گ�ان9 ک�لن� ه�کاری : وار� ن<ماع�ی ، ب�$ر� ت$ اج�$ س�ی� Eب$ ، ا�ی� ج�ر سم ، ت�< دال�ی� ون��

8

دمه م�ق<ت$ ی� س� �رار� و ن�� سان9 ه�ا در ف� ب��را ان�� د ر� ی ان�� خ� ت�� ار �ی و ن�< هان� ده ه�ای ج�$ دن�� Zن<ماع�ی ن� ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eا

د و ه�مواره در ح9 ب�$رده ان�� ار رت�� ن<ماع�ی ن�$سن� ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eه ار� درده�ا و ا ش� ح� ه�می� ارت�� ه�ای ن�<ی ار� ی را ب�$رای ره�ان�� وه ه�ان�� ی� ا راه ه�ا و س�� د ن�< وده ان�� ها ن�$ ن�� Eه ه�ای ا ز� گی� ن9 ع�لل و ان�� ت< اق�� وی ن�� ح$ سن³ ج�$

الی ، ی و ض�ف�ری س�� ب��ر� ز ی� ی ب�< د) م�حست� ن� ن�$ ا ن� bها ن� ن�� Eام�عه(.1385ا اری ار� چ�$ ده ن�$سن� ن� ه ع�ق< ب�$ن<ماع�ی ل اج�$ åل�مرت< و...م�سای�، ون9 کر،مزن�< ن� bمله ن� اس�ان9 ار� ج�$ ن� ی،س�� ه ه�ان�� دع� وع�ات< و دع�� م�وض��

9

اره�ا و ح$ ا ه�ن© اب��ر ن�$ ی م�ع� ده ه�ان�� دن�� Zوان9 ن� ه ع�ی� م ،ب�$ ظ� ان9 ت�� ط� ا چ�اف�� ام�عه و ن�� د ک�ه ار� س�وی مزدم چ�$ ن� ه�سب³ود ک�ه مزدم ش� ت$ م�ی� ن<ماع�ی س�ی$ ده اج�$ Ôت ح$ ن� Õکه ن� ن$ دگ�ی در س�� ن�� د.ر� ون�� ه می س�� ی³ اج�� ن� ام�عه س�� س� ه�ای چ�$ ارر�

ش� Ôی Õها را ی� سان�� ار ان�� ت< وع، رف�� ن9 م�وض�� د و ه�می� زن�� گی� اد ن�$ ار ه�م را ن�� دگ�ی در ک�ن� ن�� دات$ و س�لوک�r ر� Eاطی ح� ن9 ت�< Eه و ار ا ی< اس�� ا گ�د� Zر ن��ب� اره�ا را ر� ح$ ی، ه�ن© عض� ات< ت�$ د.ام�ا گ�اهی اوق�< ب��ر می س�ار� د� Zی ن� ت� Ôب bی�

م ظ� �راد ت�� ن9 اف� د.ای�� ن� کب© ن<ماع�ی م�ن� �ی اج�$ وع�ی سزگ�ردان� ض� ک�رده و ن�� ق< ن<ماع�ی رات�� دگ�ی اج�$ ن�� چ�اک�م ب�$ر ر�د. ن� اد می ک�ب© ح$ ات��

ده و ای��ن9 سان9 ه�ا س�� ی� در ان�� �ردگ�ران�� د ف� ت$ رس�� ی� م�وج�$ ت� ب� س� هرن�� وام�ع وگ�شی<زس� ش�� دن9 ح�$ ی� س�� عت< ص�ت��راد . چ�ال اگ�راف� ه اس�ت< ی³ ح� گن� ن9 را ب�$ران�� ت< <رارگ�رق�� ه ف� وج$ دن9 وم�ورد ن�< ده س�� ه دن�� �راد ب�$ ل اف� مای�� امزت�<واه�د دا ح�� ن� Õام�عه گ�شی<زس� ن� ن<ماع�ی� درچ�$ ارک�ب< اج�$ د م�س� ن� ات< ک�ب© ن$ ود را ان�� ودن9 ح�� د ن�$ ن� د م�ق� ن� وان�© ی< ن�$

ه ود ب�$ ه ح�� واس�ی< ق< ح�� حق< ده وب�$رای� ت�< ورده س�� اک�ام و سزح�� ن9 ض�ورت< م�مکن9 اس�ت< ن�� زای�� ی� ک�رد. درع�د: ان9 ده�ن� س� ش� ن�� کل واک�ی� دوش��

د. ون�� ه می� س�� گاب�� ی� bام�عه ن� ا چ�$ ه ون�$ ی³ ش� گ�رف�� Ôی Õوا را در ی� ر© ( اب�� ال�ف�

10

صودی، د.)م�ق< ن�� یZزدار� bب� �ی جراف� ه اع�مال ات�� ن9 ب�$ ت< <رارگ�رق�� ه ف� وج$ دن9 وم�ورد ن�< ده س�� ( ب�$رای� دن�� ت$1383)

هاده�ا و م�ان9 ه�ا، ن�� اره�ا ،س�ار� ت< عت< س�اج�� ت� bت< و ط�ب ه م�اه�ی� ا ب�$ ن� ی� ن�$ خ� ت�� ار در ه�مه دوره ه�ای� ن�<ن<ماع�ی� اری� ه�ای� اج�$ ح$ اه�ن© اصی� ار� ک�ج$روی� ه�ا و ن�� واع چ�� کال و ان�� ن<ماع�ی� ، ض�ور، اش�� ط اج�$ روات�$

ی� ار� عض� ی� ت�$ خ� ت�� ار ی� ار� دوره ه�ای� ن�< ن9 رو در ب�$رح� . ار� ای�� ه اس�ت< ی³ اف�� مود ن�� وام�ع ب�$رور� و ت�� در ح�$اره�ا و ت< ز س�اج�� ی� Ôن ع� ا ت�< گر ن�$ ن�� ارت< د ه ع�ن$ د. ب�$ ده ان�� ف� س�� عری�� اره�ای� ک�ج$رو ت�< ت< اره�ا، رف�� ت< رف��

لکه د ن�$ م�ده ان�� Eد ا دن�� Zه�ا ن� �اری ح$ ا ه�ن© دی� ار� ن�� دن�� واع چ�$ کال و ان�� ها اش�� ن� ه ن�³ ، ب�� ن<ماع�ی� ات< اج�$ اس�ن$ م�ن�ز ی� Ôن ع� ها ت�< ن�� Eهوم ا ی� و م�ف� ز� م�عت� ی� وع و رواج9 و ب�� ی� ان9 س�� ز� د. می� ه ان�� ی³ اف�� ال�ب$ن�� اری ه�ا در ق�< ح$ اه�ن© ن��

ی د) م�حست� ن� ن�$ ا هور می ن�� ام�عه ظ�� ا و... در چ�$ حس� ه ، ف�� اب�� �رار ار� چ�� اد، ف� ن� ت< ، اع�ب< د سزف�< ن� ن�© ی م�ا لف� ت< ه�ای م�ح�ی ، ب��ر� ز ی$ وع1383ب�< ی��ب$ اس�ت< ک�ه در ن�� ج�ر ه ت�< ان9 ب�$ وان�� اری ه�ا گ�ران��ش� ح�$ ح$ اه�ن© ن9 ن�� کی ار� ای�� Ôن� .)

ه د. ب�$ اس�� واره�ا و ... ن�$ ن�� اده ه�ا، د ز� ، چ�$ ای سی$ ص� ی��ب$ ام�وال ع�مومی ، ف�� ج�ر ام�ل ت�< د س�� وان�� ود می ن�< ح��ه ن9 گ�وب�� ه ای�� د و ک�سی ک�ه گ�ران��ش� ب�$ ن� ن�� دال می گ�و اس�ان9 ون�� ن� ام�عه س�� �رادی در اص�طلاج چ�$ ن9 اف� ی� ت� Zج�

ه ی��ب$ ارادی ام�وال ع�مومی را ب�$ ج�ر ود.اگ�ر ت�< ده می س�� ام�ن� ست< ن�� دال�ی� ی��ب$ ه�ا دارد ون�� ج�ر ت�<ه ن9 دس�ی< ض م�ا ب�$رای ای�� اخ�� م ،س�� ی� ف� ک�ب� عری�� کr ک�ج$روی ت�< ن<ماع�ی و ی�� له اج�$ åم�سن rک وان9 ی�� ع�ی�

11

ز� ی� ام�عه و ب�� اری مزس�وم و م�عروف� چ�$ ت< گوه�ای رف�� ا ال� ن9 ع�مل ن�$ ق< ای�� ی� bطب دی، ع�دم ت�< ن� ن�$ات< و جراق�� ه ار� ات�� ن9 دس�ی< Eمزه ا سم در ر� دال�ی� ع ون�� . در واق�< ام�عه اس�ت< های چ�اک�م ب�$ر چ�$ ش�� ارر�

ور Zع ن� ت� �رامزر� رف�� . دک�ی<ز ف� ه اس�ت< ی³ اف�� هور ن�� مود و ظ�� د ت�� دن�� ام�عه چ�$ ی اس�ت< ک�ه در چ�$ ه�کاری� ه�ان�� ب�$ر�اب�$راب�$ر ام ن�� ط� ن9 امزرا ت�� ل ای�� د. اودلای�� گی اب��ران9 می دان�� �ره�ن� ام ف� ط� اضز ت�� کی ار� ع�ن� Ôب$ را ن��ی� ج�ر ت�<

ه د ک�ه ب�$ س� می� دان�� م�ور� Eت< وا ی� biن ر دادی� ب�< ن$ ی�زه�ای� م�ف�رط و روس� ه�ای� اس�ب< حق< ، ت�< ن<ماع�ی� اج�$ط ق< ان9 ق�� وان�� صوص ح�$ ه خ�� �راد و ب�$ د ک�ه اف� الا می� ب�$رن�� درن�$ ن9 ق�< Eرا ا �گری اس�� ان9 ب�Zرچ�� ز� ود می� ودی� ح�� ح��

ود ح�� ن9 ار� س� ه وج�� گراب�� اس�� ان9 ع�کش ال�عمل ه�ای� ب�Zرچ�� ه�ان��س� ار� ن� دن9 ن�� س� ورده ن�� Eگام ب�$را دره�ی�ه د. ب�$ ن� دا می� ک�ب© ن� Õب$ ن��ی� ج�ر ه ت�< هی� ب�$ وج�$ ل ن�< ای�$ ه ق�< ل وع�لاق< مای�� ت�< ز� ی� ط ع�ادی� ب�� زات�� لکه درس� د ن�$ می� ده�ن� ت�� ب�$رور�

اره ک�ردن9 Zن9 ون� ت< داچ�� ی�زون9 ان�� bوس ه�ا، ب� ون�$ ده دران�< اره س�� Zن� �ه�ای rک س� ن�< ه اوار� موب�� وان9 ت�� ع�ی�ه ه�ا Zک�وج �راع� ه�ای Zا خ� ل ن�� ار� ه ه�ای� م�ن� ش� ی� کسی<ن9 س�� ، س�� ات< حان�� ام�ن³ عد ار� ات$ ه�ای� درسی� ت�$ ک�ن<

ه ام�عه ب�$ �راد چ�$ یÔن9 اف� گر در ی�$ ن�� ی��ب$ و روس� ه�ای� م�ج�رت$ د ج�ر ، اگ�ر ت�< اد وی� ق< ه اع�ت< د. ب�$ اد می� ک�ن� ن��ده ه س�� ی� ن¹� هاد �ی� و ن�� ون9 درون� Zود؛ ح� « م�حشوت$ س�� گی� رن�� ی� »ر� عت� د ت�� ن�� Eت< درا ی$ س� م�ب� کr ارر� ض�ورت< ی��

ور، Zع ن� ت� .) رف�� کل اس�ت< ار م�ش� ن9 ن�$سن� Eن9 ب�$ردن9 اÔی ا ار� ی�$ ز ن�� ی� Ôن ع� (1380اس�ت< ام�کان9 ت�<

12

لف� م�ورد ب�$ررسی ت< ه ه�ای م�ح� ی$ ب� سم، ار� چ�$ دال�ی� ا ون�� ی��ب$ ام�وال ع�مومی ن�� ج�ر ده ی ت�< دن�� Zه ن� امزور�ن9 اس�ان9 ای�� ن� ام�عه س�� د، چ�$ ه ان�� ی³ ن9 ب�Zرداج�� Eی ا ت< Ôب bری� �ی و ب�< ه ع�لل روان� اس�ان9 ب�$ ن� س� <رار می گ�ی�زد؛ روان�� ف�

<ی ان� ق< کاف� ط�ت$ ی ار� ش�� اس� د ن�� وان�� د ک�ه می ن�< ن� ف� می ک�ب© عری�� ن<ماع�ی ت�< اری اج�$ ح$ اه�ن© وع�ی ن�� ده را ن�� دن�� Zن�ام�عه وارد می د ک�ه ب�$ر چ�$ ن� ی ه�سب³ ه ه�ان�� ی� ن¹� ورد ه�ر� Eصادی درض�دد ب�$را ت³ اس�ان9 ع�لوم اف�< ن� د. ک�ارس�� اس�� ن�$

لی Ôن9 ک�ردن9 وس�ان� ی�� گر� ان�� کر ط�راحی و چ�$ هری در ق�© ان9 ش�� ب��ر� امه ر ب��ران9 و ب�$رن�� ره م�د الاخ�� د و ن�$ ک�ن�ل ن� bب ن9 ق�< ی را ک�اه�ش� داده و ه�م در ب�$راب�$ر ای�� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ه ه�ای رف�� ز� گی� ا ه�م ان�� د ن�< ن� ه�سب³

ق< ی� حق< ن9 ت�< د اس�ت< ک�ه ای�� د. ام�ن� ن� اس�� وردار ن�$ ی<زی ب�$رح�� ش� Ôی bحکام ی� اوم�ت< و اس�ن³ اره�ا ار� م�ق< ت< رف��ن9 م�ده در ای�� Eه دس�ت< ا د و راه�کاره�ای ب�$ کس� ب��ر ن�$ صو ه ت�< سم ب�$ دال�ی� کی را ار� ون�� Zمای ک�وچ� د ت�� وان�� ی< ن�$

ام�عه ب�$ردارد. سم در چ�$ دال�ی� ل ون�� ی<ن9 م�عص� اه در راه ب�$رداس�� د ک�ون�< ت� Zدمی ه�رج� د ق�< وان�� ی< م�ورد ن�$له åان9 م�سن ن� bن�

م ه�ا و ز� ی� ه ک�مکr م�کاب�� د ب�$ وان�� ی< �رد ن�© ان9 ب�$رود و ف� ام�عه ار� م�ن� �رد و چ�$ ل ف� ای�$ ق< گی م�ت< سن< طی ک�ه ه�می$ زات�� در س�ه ار� راه چ$ ن� ب³ د ، در ی�© ان�$ ش� دس�ت< ن�� ه اه�داف�� <رار می ده�د ب�$ ارس� ف� ن� ب< ام�عه در اچ�� ی ک�ه چ�$ اره�ان�� اب�$ر�

�رد م ک�ه ف� ی� ن�� ه می گ�و چ$ ن� ب³ ن9 اه�داف� ب�$رس�د. در ی�© Eه ا د ب�$ لاف� اس�ت< س�عی می ک�ن� گری ک�ه چ�� ن�� ه�ای د13

د می دا می ک�ن� ن� Õوع ن� ی� ام�عه س�� ه ض�ورت< ع�ام در چ�$ ن9 چ�ال�ب< ب�$ ی ای�� ت< ده اس�ت< و وف�< ار س�� ح$ هن© ان�$ ن��س� ه�ا و ن9 ارر� ت< یÔن9 رق�� ا ار� ی�$ <ی ن�$ ارن� ه ع�ن$ ده اس�ت< و ب�$ �ی س�� ن� ان�$سام�ا ا ن�� ومی ن�� ن�¹ Eار ا Zام�عه دچ� م چ�$ ی� ن�� گ�و

ی<زک�ی را س� ه�ا و اه�داف� م�ش� گر ارر� ن�� ام�عه د ای چ�$ ها ،اع�ص� ن�� Eدن9 ا ف� س�� عت� ا ض�� اره�ا ن�� ح$ ه�ن©ه ان9 ب�$ وان�� اری ه�ا گ�ران��ش� ح�$ ح$ اه�ن© ن9 ن�� کی ار� ای�� Ôد ن� ه س�� ی< ر گ�ق� ش� ب�< Ôی Õطور ک�ه ی� د. ه�مات�� دارن�� ول ن�� ی$ ف�<

لات< ی��ب$ ام�وال ع�مومی ار� م�عص� ج�ر سم اس�ت< . ت�< دال�ی� ده ون�� دن�� Zا ه�مان9 ن� ی��ب$ ن�� ج�ر ت�<ام�ده�ای ن� Õران9 اس�ت< ک�ه دارای عوارص� و ن��ام�عه اب� ز چ�$ گی چ�ال چ�اض� �ره�ن� ن<ماع�ی و ف� اج�$

�ی سان� عاد عوارص� ان�� وان9 ات�$ ه می ن�< ی� ص� ن9 ف�< ه ای�� ر ب�$ ق< ب�< ی� گاه دف�< د. ام�ا در ی�� اس�� وی می ن�$ م�ادی و م�عی�زد ، <رار گ�ی� ه ف� وج$ د م�ورد ن�< ان�� ه ن�$ Zچ ت�� Eت< ا ق< ت� د. در ح�ق< ر دن�� �راب�< ار ف� عات< را ن�$سن� ت$ گی� ن�< �ره�ن� ن<ماع�ی� ف� و اج�$

ن9 Eاس�ت< م�مکن9. اس�ت< ا �ی> ساران� کr ک�ه ج�� �رد ی�� ه ف� ا ع�مومی� ام�وال ب�$ دان9 ن�� هرون�� ات< ش�� ام�کان��د می� وارد ر ار� س�ار� ظ� دان9 م�ادی� ت�� ت� Zه ج� ی� ن¹� ه ای� ه�ر� ی< داس�� د، ن�� اس�� ش ام�ا ن�$ ق� وع ت�� عات< م�وض�� ت$ ن�<

ار ی� ن�$سن� ف� ه را م�ت� گرس� گ�شی<زس�. دارد ه�مراه ب�$ ی� ن�� ف� ه و م�ت� اب�� ن� Ôب bدی� ه ن�$ ام�عه، ب�$ ه اج�ساس چ�$ ی� ی� و ک�ب� ور� ن�<مله ار� اع�ن<ماد ک�اه�ش� عات< ج�$ ت$ م ن�< ی� ق< وع ای��ن9 م�ست< �ی ک�ه.اس�ت< م�وض�� ن� ا وان�� وح�$ ک�ودک�ان9 و ن��

ب��ری را ار� د� Zان� ی$زان9 ن�� �رص�ت< ه�ای ج$ د، در اک�ی�ز م�وارد ف� ون�� ن<ماع�ی می س�� ن9 م�ساله اج�$ ار ای�� ت< گ�رف��ده ن� ن�� Eدگ�ی ا ن�� ی در ر� ام�طلون�$ ه ن�� ق< ن9 س�ات�$ ی� ت� Zود ج� د. وح�$ ل و ک�ار ار� دس�ت< می ده�ن� حصن� ت� ت�< ج�ی�

14

ه ه�ای درسی و ک�اری ، ان9 در چ�لق< ن�� Eدن9 ا س� ه ن�� ی³ ب��رف�� د� Zه ن� ه ب�$ وج$ ان�< ارد و ن�$ �راوان9 می گ�د� ز ف� ی� ب�� ا ها ن�< ن�� Eاسل ه�ای ود م�ساله را ب�$رای ن�� ه ح�� وب�$ ه ن�� د ک�ه ب�$ ن�� Eود می ا ه وح�$ �راد ب�$ ه اف� ن9 گ�وب�� زی م�ظرود ار� ای�� ش� ف�<

ود. ی<زی می س�� ش� Ôی bان9 ی� وان�� وح�$ اهی ک�ودک�ان9 و ن�� ن$ اع�ت� ن�< د و ن�$ د می ک�ن� دن�� س� ده ن�< ن� ن�� Eاز می ی� bعن ن<ماع�ی ت�< ط اج�$ ا م�حت� ان9 ن�$ وان�� وح�$ گ�اری ن�� اس�ار� ه ن�� سم را ب�$ دال�ی� دان9 ، ون�� من� دن��س� ع ان�� در واق�<ن9 در ه�مه Eودن9 ا م�وم ن�$ ی و م�د� ف� سم در ک�ارک�رد م�ت� دال�ی� ف� ون�� عاری�� ی<زک�r ه�مه ت�< ه م�ش� د. وج$ ن� ک�ب©

ران9 ، ظ� ی ض�اج�ت$ ت�� ه چ�دی می رس�د ک�ه ب�$رح� ودن9 ب�$ ده ن�$ کوه�ن� ن9 ن�� گ ه�اس�ت< و ای�� �ره�ن� ف�ی ه�ا لف< اره�ا و ن�< ت< ی در رف�� اح� های��ب< گ�سن< ها را ن�� ن�� Eام�عه وع�مل ا کار چ�$ ش�� Eان9 ا من� دال ه�ا را دس�� ون��

له ان�$ ار م�ق< ح$ اه�ن© ده ن�� دن�� Zن9 ن� ا ای�� ده ن�$ دارن�� ار� ی ن�$ ت� ب� وای�� ع ف< ا وض�� د ن�$ ز� س�عی ک�رده ان�� ی� وره�ا ب�� د و ک�ش� ه ان�� سی< دان��د. ن� ک�ب©

ش� ه�ا و ی© ن<ماع�ی و ی�³ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eی ا اس�ان�� ن� وع س�� �ی م�وض�� ون� ط ک�ی� زات�� ت< ، در س� ق< ت� درح�ق<وردار اس�ت< ، وق< ال�عاده ای ب�$رح�� زورت< ف� ن<ماع�ی ار� ض� ل اج�$ ی ار� م�سای�� اس� جران9 ه�ای ن�� ت�$ام�عه و ظری ب�$رای چ�$ گ خ�� ی�� اری ه�ا ر� ح$ اه�ن© ات< و ن�� جراق�� واع ات�� ون9 ان�� �ر� وع رور� اف� ی� ب��را س�� ر�

د دن�� ق< ن<ماع�ی م�عت< اس�ان9 اج�$ ن� اس�ان9 و روان9 س�� ن� ام�عه س�� ه ط�ور ک�لی اک�ی�ز چ�$ . ب�$ عدی اس�ت< سل ت�$ ن��

15

. ت< ان9 ب�$رداس�� ها را ار� م�ن� ن�� Eن<ماع�ی ا ه اج�$ ی� م�ب� د ر� ان�� ن<ماع�ی ن�$ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eا ا ه ن�$ ارر� ک�ه ب�$رای م�ن$، ن9 لق� وس�کr ه�ای ن�< د ک�ی� ن� ن�© ی��ب$ ام�وال ع�مومی م�ا ج�ر اه�د ت�< عات< س�� ه دق�� ون9 ب�$ که اک�ی� ن� ه ان�� ه ب�$ وج$ ا ن�< ن�$

ن9 ت< ح� ه ه�م رت�� ه ه�ا و ب�$ ار� ه ه�ای م�ع� ش� ی� کسی<ن9 س�� واره�ا ، س�� ن�� رات$ ک�ردن9 د وس ه�ا ، خ�� ون�$ ان�<ال ن$ ن�� ه د ی<ز ب�$ ش� Ôی bوه�ش� ی� ن9 ب�Zر� ا در ای�� م ، ل�د� وده ای�� ان9 ن�$ وان�� وح�$ ان9 و ن�� وان�� گاه ه�ا ار� س�وی ح�$ ش�� ورر�ع م. در واق�< ی� ان9 ه�سب< وان�� ار ار� س�وی ح�$ ح$ هن© ان�$ اره�ای ن�� ت< ن9 رف�� ی� ت� Zع�لل و عوام�ل رج� دادن9 ج�

ی م�وب��ر ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ی در ب�$رور� رف�� ه ه�ان�� ز� گی� ه ع�لل و ان�� Zن9 اس�ت< ک�ه ج س�وال اس�اسی ای��لوگ�ی�زی ک�رد ؟ ت$ ه�ا چ�$ س�ی� Eه ا ن9 گ�وب�� ده ار� ب�$رور� ای�� ن� ن�� Eوان9 در ا ی می ن�< ده�ان�� ت� رف�� ه ب�< Zا ج اس�ت< و ن�$

ی عوام�ل اس�ان�� ن� ا س�� ا ن�$ ن9 س�والات< اس�ت< ن�< ه ای�� ی ب�$ ن�� گو اس�ح� Zی ن� Zز در ن� ار چ�اض� ن< وس�� ت$ ن�� ی� رن�< ن9 ب�< ی�� د ن�$د. ها م�ظرج س�ار� ن�� Eع ا گی�زی و رق�� س� Ôی Õی را ب�$رای ی� م�وب��ر، راه�کاره�ان��

16

ق< ی� حق< ات< ت�< ن� biن ادد، می اس�� ه ن�$ ی< ود داس�� دگ�اه وح�$ ام�عه سه دن�� اری� ه�ای� چ�$ ح$ اه�ن© ت$ ه�ا و ن�� س�ی� Eف� ا عری�� اگ�ر ب�$رای� ت�<

ل åی ار� م�سای� لف< حوه ی� ن�< ا ت�� ف� ن�� عری�� دگ�اه، سه ت�< ن9 سه دن�� کr ار� ای�� ی�� اس�ت$ ه�ر ن� ه ن�³ ت< ب�$ وان9 گ�ق� ن�<ود دارد: ن<ماع�ی وح�$ اج�$

کم( هرن�� اب�� ردگ�ران�� کرد خ��ُ ده ه�ای�ون�� دن�� Zه ن� ل ب�$ لن� ق< ل ت�< ای�$ ن<ماع�ی ق�< ده ه�ای� اج�$ دن�� Zکرد ن� ن9 رون�� : در ای���راد را ه اف� وط ب�$ ن<ماع�ی مزن�$ ل اج�$ åوان9 ب�$ررسی م�سای� ن9 رو، می ن�< د. ار� ای�� ن� ی ه�سب³ ت< اج�� ن� روان9 س��

ت$ س�ی� Eت< ا اف�� ود در ره�ن� دگ�اه ه�ای� م�وح�$ ل ک�رد. ب�$ر ای��ن9 اس�اس ، دن�� حلن� گر ت�< ن�� کد ا ار� ن�� م�ج$ر��ی حولات< و دگ�رگ�ون� د ت�< ا دررون�� کل م�ج$ر� ه ش�� سان9 ه�ا را ب�$ د ان�� ل دارن�� مای�� ن<ماع�ی، ت�< اسی اج�$ ن� س��

17

ط گ�روهی و وت$ روات�$ Zارح� Zی<ز ار� چ� ش� Ôی bرا ی� �ردی� ه ه�ای� ف� ی� م�ب� د و ر� ن� ن<ماع�ی م�طال�عه ک�ب© ه�ای� اج�$د. <رار ده�ن� ر ف� ظ� ل م�ورد ت�� åد چ�ل م�سای� ن<ماع�ی در رون�� اج�$

ه اب�� کرد م�ن� ، دردوم( رون�� ل و م�طال�عه اس�ت< حلن� �رد، واچ�د ت�< کرد اول، ف� : در چ�الی ک�ه در رون��م. ب�$ر وی�� ه می س�� اب�� ل م�ن� حلن� ط گ�روهی، وارد س�طح ت�< که ی� روات�$ ن$ �رد در س�� <رار دادن9 ف� ا ف� ا ن�$ ن9 چ�$ ای��

ن9 ه�ا را ب�$ر اس�اس Eهم ا ، درک�r و ف�� ش� گ�ران9 دی� ک�ی� ن� ا گ�روه ن�$ وان9 ن�$ ن9 اس�اس، می ن�< ای��<رار داد. ط گ�روهی م�ورد م�طال�عه ف� ت< روات�$ ک�لی�

گر: کرد ک�لان9 ن�� د ب�$ررسیس�وم( رون�� اری� و ک�لان9 در رون�� ت< ی�زه�ای� س�اج�� ع� دگ�اه م�ت< ن9 دن�� در ای��ن<ماع�ی ل اج�$ åک�رد ک�ه م�سای� �وری Eادا د ن�� ان�� ع، ن�$ د. در واق�< زن�� <رار می گ�ی� ه ف� وج$ ن<ماع�ی م�ورد ن�< ل اج�$ åم�سای�

د.) ن� ام�عه ه�سب³ اری� در چ�$ ت< ط س�اج�� ت< روات�$ ه ار� ک�لی� اس�ی< وس�کی، ب�$رچ�� ارم�جمد ن�< ، ن�� (1391ک�اروان9و ی� ن<ماع�ی س�� اره�ای اج�$ ح$ .ه�ن© ن<ماع�ی اس�ت< ار ه�ای اج�$ ح$ اره�ا و ه�ن© ت< د رف�� م�ن� ار� ن� ام�عه ن�� دگ�ی در چ�$ ن�� ر�

د و رع�ای��ب< زن�� کل می گ�ی� ن<ماع�ی ش�� های اج�$ ش�� د ک�ه ب�$ر اس�اس ارر� ن� ی ه�سب³ ت� اری م�عب� ت< ه ه�ای رف��اره�ا را ح$ اس�ان9 ه�ن© ن� ام�عه س�� ع چ�$ ود. در واق�< ام�عه می س�� م در چ�$ ظ� اد ت�� ح$ اع�ت� ات�� ها ن�$ ن�� Eا

ار ت< ده رف�� ان9 ده�ن� س� گوه�ا ن�� ن9 ال� د ک�ه ای�� ن� ار و ک�ردار« می دان�© ت< ده رف�� دارد س�� ان�� گوه�ای اس�ن< »ال�18

ن<ماع�ی ب�$رای اره�ای اج�$ ح$ ن9 ه�ن© اب�$رای�� ن� د. ن�$ ن� ام�عه ه�سب³ ای چ�$ �راد و اع�ص� ا م�طلوت$ اف� ل ن�� Eده ا ان��د ان�� اری را ن�$ ت< وع رف�� ه ن�� Zن<ماع�ی ج ت< اج�$ عی� کr م�وق�< د ک�ه در ی�� ن�� ض می س�ار� ح� ام�عه م�ش� ای چ�$ اع�ص�

د ن�� ام�عه چ�اک�م می س�ار� م را در چ�$ ظ� ت$ ت�� ی� رن�< ن9 ب�< ی�� د د و ن�$ ن�� ز� یZزهی� bاری ب� ت< ه رف�� Zد و ار� ج زن�� ش� گ�ی� Ôی Õی�.ل ن<ماع�ی ) م�ن� �ی ه�ای اج�$ ن� ان�$سام�ا می ه�ا و ن�� ظ� ی ت�� ن<ماع�ی م�طال�عه ن�$ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eور ار� ا ط� م�ت�

ی ، ودک�س� ت< ، ح�� سی ، ط�لاق< ، سزف�< ن� ات< چ�$ جراق�� معی ، ات�� ه ج�$ اد، درگ�ی�زی ه�ای دس�ی< ن� اع�ب<وه ی� ز� س�� ی� ها و ب�� ن�� Eش� ا�دان� ن� Õه ه�ای ن� ز� گی� ا ب�$ررسی ع�لل و ان�� سم (ه�مراه ن�$ دال�ی� کدی و ون�� ل ، ن�< ت< ف�<

وده، . ) س�ی< ه اس�ت< مارگ�وب�� ن� bط ن� زات�� ن9 م�طال�عه س� ی� ت� Zمح ل و ه� åن9 م�سای� گی�زی و چ�ل ای�� س� Ôی Õه�ای ی�1378)

ی و ف�رادی م�عت� وا و ات�� ر© رم در چ�ال�ب< اب�� ی اس�ت< . خ�$ ست$ ن<ماع�ی و ک�ام�لا ن�� ده ای اج�$ دن�� Zرم ن� خ�$ی م�لب< ه�ا یÔن9 ب�$رح� م�ان9 در ی�$ کr ر� ه در ی�� Zچ ت�� Eا. ز اس�ت< ی� ع� م�ان9 و م�کان9 م�ت< دارد و در ر� هومی ن�� م�ف�

ه ی³ اج�� ن� رم س�� گری خ�$ ن�� م�ان9 و م�کان9 د ود ، م�مکن9 اس�ت< در ر� ا می س�� ده ن�� رم م�حشوت$ می س�� خ�$وده ، ود. ) س�ی< ش� (1378ن��

19

ان9 وان�� وح�$ وس�ط ن�� �ی دارد و ن�< ون� ان�� ع ق�< د ک�ه م�ت� اره می ک�ن� ه اع�مالی اس�� ن9 ب�$ Eق< ا ی� ی دف�< ه م�عت� ه�کاری، ب�$ ب�$ر�ی وی ، 10-18گ�روه س�ت� ود.) ض�ق� ام می س�� ح$ ه�کاری1379 س�ال ات�� ز ب�$ر� ار چ�اض� ن< وس�� (. در ن��

ن<ماع�ی ا اج�$ �ی ن�� ون� ان�� اره�ای ق�< ح$ ر ه�ن© ظ� ود ک�ه ار� ت�� ان9 اط�لاق< می س�� وان�� وح�$ ه ار� اع�مال ن�� ن9 دس�ی< Eه ا ب�$ام می ح$ ان9 ات�� وان�� وح�$ وس�ط ن�� ی می گ�ردد و ن�< ن�$ ا ن�� ا ک�ج$روی ارر� ی ن�� جراف� له اع�مال ات�� ه می�ز� ی( ب�$ )ع�رف�

ود. س��دا می ن� Õهور و ب�$رور� ن� لف� ظ�� ت< وام�ع م�ح� دی اس�ت< ک�ه در ح�$ دن�� ن<ماع�ی چ�$ ده اج�$ دن�� Zسم ن� دال�ی� ام�ا ون��

د . ن� ز می ک�ب© ی� bعن ن<ماع�ی ت�< ط اج�$ ا م�حت� ان9 ن�$ وان�� وح�$ گ�اری ن�� اس�ار� ه ن�� ده را ب�$ دن�� Zن9 ن� د. ای�� سم درک�ن� دال�ی� ون��ی��ب$ ام�وال ع�مومی اس�ت< )م�حست�ی ج�ر هری و ت�< د ش�� ی ض�� ای ه�رج9 و مزج9 ط�لت$ ه م�عن� ت< ب�$ ل�ع�

ی ، ب��ر� ز ی$ ار1383ب�< ت< ده رف�� ون�� کرارس�� صلب;< ن�< ز� ب�$ر خ�� ی� ده ب�� ه س�� åاراب� �ف� ه�ای عری�� ی� ار� ت�< عض� (.در ت�$ارد ) ن� ز و ک�لب� ی� Ôود. م�ن ه می� س�� کی� دال ه�ا ن�< ی��ب$1986ون�� ج�ر وع�ی� ت�< وان9 ن�� ه ع�ی� سم را ب�$ دال�ی� ( ون��

د. ن� ف� می� ک�ب© عری�� اص ت�< ه ه�ای� چ�� ز� گی� ا ان�� مر و ن�$ ده، م�سن< ون�� کرارس�� ه ض�ورت< ن�< ارادی� ام�وال ب�$، مات< ام�لات�� ، ن�� لات< جمن� اره�ا، ت�< س� ی� ار� ض�ور ف�� ل ب�$رح� ای�$ ی� در م�ق< س� سم را واک�ی� دال�ی� ورن9 ون�� ان�� ر�

ه، ارادی� و گiاه�اب�� Eب$ ا�ی� ج�ر ه ت�< ل ب�$ مای�� یÔن9 ت�< کست< ه�ا ک�ه م�ن$ حاف� و س�� خ�رم�ان9 ه�ا، اج�$سم دال�ی� د و ون�� ف� می� ک�ن� عری�� ، ت�< ات< ع�مومی� اس�ت< علق< سات< و م�ت< س�ی� åا ه ام�وال، ن�< واس�ی< ودح�� ح��

20

، ن9 ه�ای� ع�مومی� لق� ز ن�< ی� ظ� سات< ع�مومی� ت�� س�ی� åا ی��ب$ ن�< ج�ر ه ت�< د ک�ه ب�$ ه می دان�� مارگ�وب�� ن� bه ن� وع�ی� روج�ی� را ن��ه ه�ای� ن�Zست< و اج$ �رب�$ری� و ن�$ ، می<زو و ب�<رن9 ه�ای� م�ساف� هری� وس ه�ای� ش�� ون�$ دلی� ان�< ص�ن�

ورن9 ، ان�� ل دارد) ر� مای�� ن9 ت�< Eر ا�اب� ط� لگراف� و ت�� اره�ای�1367ن�< ت< ه رف�� ز� ک�لی� ی� ی� ب�� ب��ر� ز ی$ ی� ب�< (. م�حست�ات< ع�مومی� و علق< ا و م�ت< ن� ه و ارادی� ام�وال، اس�� گiاه�اب�� Eب$ ا�ی� ج�ر ور ت�< ط� ه م�ت� ه را ک�ه ب�$ ه�کاراب�� ب�$ر�

زد، �ی� ض�ورت< می� گ�ی� ن� مد ار ت�< ن�� Eعت< و ا ا ع�لم و ص�ت� ی� ن�$ مت� ا دس�� ار هی�زی� و ن�� ن�� Eب$ ا�ی� ج�ر ز� ت�< ی� ب��ام�د. سم می� ن�� دال�ی� ون��

ورن9 ) ان�� کرد ر� ن9 رون�� ا ه�می� سن9 ) 1963ن�$ لی� ون9 )1991 (، ه�وب�$ر ) 1995 (، ون�� ( وگ�لداس�ی<، در ب�$راب�$ر1998 وان9 سل ح�$ صوص ن�� ه خ�� سان9 ه�ا، ب�$ ان9 ان�� وان9 ع�صن� ه ع�ی� سم را ب�$ دال�ی� ( ون��

ه ن9 گ�وب�� ان9 ای�� ن�� Eگاه ا د. ار� ی�� ن� �ی� می� دان�© ی�زون� bاه�ر و سزک�وت$ گ�ر ب� ی�زوه�ای� ق�< ن<ماع�ی� و ب�� لات< اج�$ جمن� ت�<

گری� اس�� م و ب�Zرچ�� س� ای� ج�� ش� اس�ت< ک�ه گ�ون�� گران�� س� دگ�ی� ک�ی� حاف� و درم�ان�� یÔن9 اج�$ ها م�ن$ ن� ه ن�³ دام ه�ا ب�� اق�<ه ه و ارادی� ب�$ گiاه�اب�� Eسم را ع�مل ا دال�ی� ر ون�� . م�ور� دگ�ی� اس�ت< حاف� و درم�ان�� ر اج�$ ان9 در اب�� ن�� Eا

ف� می� عری�� د، ت�< اس�� گری� ن�$ ن�� ض د ح� ه س�� علق< ب�$ ی� ک�ه م�ت< ز� ی� Zب$ ک�ردن9 ج�ی� ج�ر ا ت�< دن9 ن�� صد ض�دمه ر� ف�<ع ق� دون9 ک�ست$ ت�� ط، ن�$ ه و ارادی� م�حت� اداب�� ر� Eب$ ا�ی� ج�ر سم، ت�< دال�ی� ن9 ون�� ای�� ن< ر گ�لدس�� ظ� د. ار� ت�� ک�ن�

ا ، ن�$ ان9 ن� ن�� ا <رن�$ له ف� ه وس�ن� ن9 و ه�م ب�$ Eله ع�ام�لان9 ا ه وس�ن� ن9 اع�مال ه�م ب�$ ح9 ای�� ات�� ن< ضی� اس�ت< ک�ه ن�© ح� س��21

شزلی� و ر ک� ظ� ود. ار� ت�� ی� می� س�� لف< ان9 ن�< ن�� ا ر� سارت< ن�� ، ج�� ت< عی� ن9 م�وق�< Eچ�اک�م ب�$ر ا �اره�ای ح$ ه ه�ن© ه ب�$ وج$ ن�<دون9 ه ام�وال ن�$ اب�� ا م�ع�رض�� ی��ب$ ع�مدی� ن�� ج�ر ارت< اس�ت< ار� ت�< سم ع�ن$ دال�ی� ش� ون�� مکاران�� ه�

.rه م�ال�ک ار� اچ�$، هران9 ی دادگ�شی<زی ن�< اص� اس و ق�< ن� رم س�� ا و خ�$ ر� وق< خ�$ د ح�ق< اس ارس�� ن� گی ک�ارس�� ن� bا م�جمدن� ع�لی�زض��

ه ت$ و ل�ظمه ع�مدی ب�$ س�ی� Eد: ا ف� می ک�ن� عری�� ن9 ت�< ی� ت� Zام�عه م�ا را ج� سم در چ�$ دال�ی� ی ون�� وف< هوم ح�ق< م�ف�ن9 ت< ان9 رق�� ا ار� م�ن� صان9 ن�� ق< ه ت�� ج$ر ب�$ ی ک�ه م�ن© وف< ی و ح�ق< ف< ت� اص ح�ق< ح� ه ام�وال اس�� åی ب�$ ن� ر� ا خ�$ ط�ور ک�لی ن��اس و م�حصولات< ت� لاف� ام�وال، اج�$ ارت< و ان�< ، ع�� ن9 ت< داچ�� ه وی ار� ک�ار ان�� ی< ه گ�ق� ود. ب�$ م�ال س��

ات< و ار� ود ک�ه م�ح$ ی��ب$ ام�وال ع�مومی م�حشوت$ می س�� ج�ر ق< ت�< ن¹� ون9 ار� م�صاد ان�� ز� در ق�< ی� ب��سم را در دال�ی� ده ون�� ه س�� ی³ اج�� ن� م س�� اه�ی� عی ار� م�ق� ی دارد و گ�شی<زه وس�ت� Zی در ن�� ون� ان�� ت< ه�ای ق�< م�حکوم�ی�

ب�$رمی گ�ی�زد.اره�ای م�عمول ح$ ض� ه�ن© ق< ی و ت�� کت� ون9 س�� ان�� ه�کاری در ق�< سم و ب�$ر� دال�ی� اه�ت< ون�� ن$ ه س�� ن�Zش وج$

�راد ی اف� ست< دال�ی� ن9 اس�ت< ک�ه در خ�رک�ب< ه�ای ون�� ها در ای�� ن�� Eاوت< ا ق� ه ت�< د ولی وج$ اس�� ام�عه می ن�$ چ�$�ی و ه روان� لی� ح� ه ت�< وع�ی ب�$ ه ن�� گران9 ب�$ ن�� ه ام�وال ع�مومی و د دن9 ب�$ ه رس�ان�� ب$¹ ز کاری و ض� رای�$ ا خ�� ن�$

22

ت< می د ک�ه اک�ی�زا در اب��ر اج�ساس م�جروم�ی� ن�� �ی می ب�Zردار� ه درون� واس�ی< ا ح�� ار� ن�� ن� کr ن�� ای ی�� ارض��صزف� ام�وال ضی و ت�< ح� عت< س�� ق� ال م�ت� ن$ ن�� ه د دال ه�ا ب�$ ان9 ک�رد ک�ه ون�� س� اط�ر ن�� د چ�� ان�� د. ن�$ اس�� ن�$ه دام ب�$ ه اق�< گiاه�اب�� Eه�کار ا �راد ک�ج$رو و ب�$ر� د. ولی اف� ن� اس�� می ن�$ ( ت�� ت< ضی )سزف�< ح� ع س�� ق� ه ت�� گران9 ب�$ ن�� د

د. ن� کب© ود م�ن� ع ح�� ق� ه ت�� گران9 ب�$ ن�� صزف� ام�وال د ت< و ت�< سزف�<

ن<ماع�ی جراف� و ک�ج$روی اج�$ کr ات�� هوم ی�� ه م�ف� سم ب�$ دال�ی� ون��ه و ار� وع�ی ب�$ر� ه ن�� اب�$ ه م�ن� سم ب�$ دال�ی� ن<ماع�ی، ون�� ات< و ک�ج$روی ه�ای اج�$ جراق�� ه ات�� وط ب�$ ع مزن�$ ب�$ ا در م�ن�

ن9 ن<ماع�ی ب�$ر ای�� اس�ان9 و ع�لمای ع�لوم اج�$ ن� ام�عه س�� . چ�$ ده اس�ت< رد م�ظرج س�� م خ�� åرای� واع خ�$ ان��ار ت< واع�د رف�� اره�ا ف< ح$ . ه�ن© وار اس�ت< ار اس�ی< ح$ ام ه�ن© ه ن�� ی ب�$ ت< عب� ن<ماع�ی ب�$ر واق�< ات< اج�$ د ک�ه ج�ن� اورن�� ن�$

د. ن� ن9 می ک�ب© می� ض� ام�عه را ت�< اری ه�ر چ�$ ت< واع�د رف�� رای اض�ول و ف< د ک�ه اخ�$ ن� ن�� Eمار می ا ه س�� ن<ماع�ی ب�$ اج�$اره�ا و ح$ ام�عه ار� ه�ن© اء چ�$ عت< اع�ص� ات�$ ی�زوی و م�ن< Õام�عه در گ�رو ب� ات< ه�ر چ�$ مرار ج�ن� اء و اس�ن< ق< ت�$

ه �راد ب�$ زی ه�مه اف� ش� وام�ع ن�$ ود در ه�مه ح�$ ا ای��ن9 وح�$ . ن�$ ده اس�ت< گی م�ف<ررس�� �ره�ن� س� ه�ای ف� ارر�ی�زوی Õام�عه ب� د. ار� ای��ن9 رو چ�$ ن� می ک�ب© ی�زوی ت�� Õن<ماع�ی ب� س� ه�ای اج�$ اره�ا و ارر� ح$ کسان9 ار� ه�ن© ن��

23

ام�د. ار� وا” می ن�� اه�می� ن9 را “ن�� Eدگ�ان9 ا ن� ض� ک�ب© ق< وا” وت�� ن<ماع�ی را “ه�می� اره�ای اج�$ ح$ دگ�ان9 ه�ن© ن� ک�ب©دی دوام ه وم�دت< م�دن�� ی< داوم داس�� ان9 ن�< ارس�� ح$ هن© ان�$ ار ن�� ت< �ی ک�ه رف�� ار ک�سان� ح$ هن© ان�$ اص ن�� ح� ان9 اس�� م�ن�

ود. ده می س�� ام�ن� ن<ماع�ی ن�� جراف� اج�$ اات�� ان9 ک�ج$روی ن�� ن�� Eار ا ت< جرف� و رف�� ا م�ن© ورد، ک�ج$رو ن�� Eاد. ون�� ه س�� ی³ ر گ�رف�� ظ� ی� درت�� لف� ت< د عوام�ل م�ح� ان�� جراف� م�حشوت$ گ�ردد، ن�$ که ع�ملی� ات�� ن�� Eا �ب�$رای ، ن9 اب�$رای�� ن� ن�$

�ردی� و ت< ف� عی� گر، وض�� س� ت< ک�ی� عی� اره�ا، م�وق�< ح$ ی� ه�ن© ست$ ت< ن�� ّ ده اه�می� زن�� ن9 عوام�ل درب�$رگ�ی� ای��ن<ماع�ی ( د.) س�ای��ب< م�عاوی��ب< اج�$ اس�� ده، می ن�$ ق< س�� ن9 م�حق<ّ Eک�ه ع�مل در ا �طی زات�� ن<ماع�ی� او و س� اج�$

سم دال�ی� ه ون�� سمی� ه ن�< ه و وج$ Zچ خ� ارت�� ن�<ه رم�ن9 ـ اس�لاو ب�$ وام ر� ومی ار� اف< ام ف< دال ن�� . ون�� دال اس�ت< ه ون�� ق< ار� وار� ی< سم م�س� دال�ی� ون��

ه اودر و اب�� ان9 دو رودچ�� ع در م�ن� ن9 ه�ای واق�< ی� م� لادی در سزر� م م�ن� ج$ ن© Zرن9 ن�> ت< ک�ه در ف� مار می رف�� س��ه ه ک�رات< ب�$ د ک�ه ب�$ ودن�� م ن�$ وار و م�هاج�$ ح� وت�� و، ح�� گح$ ت� �ی ج�$ ن� ان9 مزدم�ا ن�� Eد. ا دگ�ی می ک�ردن�� ن�� ول ر� ون��سی<

اراج9 ی��ب$ و ن�< ج�ر ه ت�< اور� ک�رده، ب�$ ح$ طی و ت�< ح� ود ت�< لمرو ح�� ن9 ه�ای اط�راف� ق�< ی� م� واحی و سزر� ن��ده ت$ گ�ردن�� دال س�ی$ وم ون�� ه ف< گراب�� ه وب��ران�� د. روج�ی� ن� ب< ه می ب�Zرداچ�� صزق� ادی ه�ای م�ت< ن�$ Eاط�ق< و ا م�ن�

ور ط� ه م�ت� ه ای ک�ه ب�$ ه�کاراب�� اره�ای ب�$ر� ت< ه رف�� اسی، ک�لی� ن� ت$ س�� س�ی� Eاج�ت� ا اس�ت< ک�ه در م�ن$24

ه ه ای ب�$ ه گ�وب�� زد ب�$ ات< ع�مومی ض�ورت< می گ�ی� علق< اء و م�ت< ن� ه ام�وال، اس�� گiاه�اب�� Eب$ ا�ی� ج�ر ت�<ست$ گ�ردد. ی³ سم م�ن� دال�ی� ون��

ود د ک�ه ح�� ی را وب��ران9 می ک�ردن�� ز� ی� Zود، ج ه ح�� اب�� ن� وم ه�ای وج�س� ، در ه�ح$ دال ه�ای ك�هن9 "ون�� "

ام�عه ن9 چ�$ Eد ک�ه ار� ا ن�� ود می س�ار� ان�$ ی را ن�� ز� ی� Zدان9 ه�ای م�درن9 ج ون�� د، ام�ا ودن�� ه ن�$ ی³ ساج�� "ن�� "

ی ، ب��ر� ز ی$ ی ب�< .)م�حست� ان9 اس�ت< ودس�� (1383ح��

ی ست< دال�ی� ار ون�� ت< صه ه�ای رف�� ح� م�ش�ه Zی ج ست< دال�ی� ار ون�� ت< ن9 اس�ت< ک�ه رف�� وان9 م�ظرج ک�رد ای�� سم می ن�< دال�ی� ه ون�� س�والی ک�ه در ح�ور�

اضزی دس�ت< ه ع�ن� Zزی ، ج�ی bعن ه ت�< ف� ک�رد. ب�$ عری�� ن9 را ت�< Eوان9 ا ه می ن�< گوب�� Zی دارد و چ� صه ه�ان�� ح� م�ش�وری ه�ا س�عی åی موع، ن�³ زد. در م�ج$ گی� کل ن�$ ی ش�� ست< دال�ی� ار ون�� ت< کr رف�� ا ی�� د ن�< در دس�ت< ه�م می ده�ن�

د ک�ه در ادامه س�عی ن� ف� ک�ب© عری�� ی را ت�< ست< دال�ی� ار ون�� ت< لف� رف�� ت< کرده�ای م�ح� اد� رون�� ح� ا ات�< ا ن�$ د ن�< ک�رده ان��له ، اق�< ود.) دع�� ه س�� åف� ه�ا اراب� عری�� ه ار� ت�< صات< ه�ر دس�ی< ح� گ�ی ه�ا و م�ش� ا چ�د م�مکن9 وب��ر� ود ن�< می س��

لهر ، (1389ک�

25

ی��ب$ ج�ر ای ت�< ن� ی ب�$ر م�ب$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< ف� رف�� عری�� ت�<وط اس�ت< و ار مزن�$ ت< ش� و رف�� کr ک�ی� ام�د ی�� ن� Õه ن� ی ب�$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< گ�ی اض�لی رف�� ف� ، وب��ر� عری�� ن9 ت�< در ای��

اسی ن� س�� ار� ی را ن�$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< وان9 رف�� ا می ن�< ن� ا وب��ران9 ک�ردن9 اس�� ی��ب$ ن�� ج�ر ها ار� روی ت�< ن� ن�³ود و ف� س�� عری�� ه ت�< اب�� ارگ�ران�� ت< سم ک�ام�لا در س�ی�ت< رف�� دال�ی� ا ون�� ود ن�< اع�ت� می س�� ف� ن�$ عری�� ن9 ت�< ک�رد.ای��

�رص� کرد ف� ن9 رون�� ود. ای�� ی س�� ن�$ ا ن�� ام�مکن9 ارر� دال ه�ا ن�� ه ون�� ز� گی� ه ان�� اع ب�$ ه ارچ�$ ه ه�رگ�وب�� ی� م�ب� ن9 ر� در ای��ی��ب$ ج�ر ها ک�ه ه�مان9 ت�< ن�� Eار ا ت< لال رف�� ها ار� چ�� ن� ست< و ن�³ ی� ض ی�� ت� ح� ش� ل ن�< ای�$ ه ه�ا ق�< ز� گی� ن9 ان�� د ک�ه ای�� می ک�ن�

) ف� ک�رد.)ه�مان9 عری�� ن9 ع�مل را درک�r و ت�< وان9 ای�� اس�ت< می ن�<ه ی� م�ب� ی ب�$ر ر� ت� ب< ف� م�ن$ عری�� ت�<

ست<ی دال�ی� ار ون�� ت< ده رف�� ن� یÔن9 ک�ب© عن� د ت�< وان�� می ن�< ی��ب$ ت�� ج�ر ود ت�< اور اس�ت< ک�ه ح�� ن9 ن�$ کرد ب�$ر ای�� ن9 رون�� ای��ود دارد ، ن<ماع�ی ک�ه وح�$ واع�د اج�$ اره�ا و و ف< ح$ ه ه�ن© ه ب�$ وج$ ا ن�< ن<ماع�ی ن�$ ه ه�ای اج�$ ی� م�ب� ی ر� د و در ب�$رح� اس�� ن�$کرد ن9 رون�� ا در ای�� ن� ن9 م�ب$ د. ب�$ر ای�� اس�� سم ن�$ دال�ی� ز ار� ون�� ی� گری ع� ن�� گر ام�ور د ان�� س� د ن�� وان�� ی��ب$ می ن�< ج�ر ت�<

ن9 رج� می ده�د Eی در ا ست< دال�ی� ار ون�� ت< ه ای ک�ه رف�� ی� م�ب� ا ر� اس�ت$ ن�$ ن� گر م�ب³ س� ار ک�ی� ت< ا رف�� ود ن�< س�عی می س��

26

ه ن9 ع�مل ب�$ Eگر دارد ، ا س� ار ک�ی� ت< ط ب�$ر رف�� واع�دی ک�ه م�حت� اره�ا و ف< ح$ ه ه�ن© ه ب�$ وج$ ا ن�< ود و ن�$ ده س�� Ôت ح$ س�ن©) ود.) ه�مان9 ف� می س�� عری�� ی ت�< ست< دال�ی� وان9 ع�مل ون�� ع�ی�

گران9 س� ه ک�ی� ز� گی� ای ان�� ن� ف� ب�$ر م�ب$ عری�� ت�<صد و ه ف�< اع ب�$ ا ارچ�$ ا ن�$ د ن�< ن� گر اس�ت< و س�عی می ک�ب© س� ان9 ب�$ر ک�ی� دس�� اک�ن� وری ه�ا ن�< åی ه ار� ن�³ ن9 دس�ی< ای��

ف� ع�موم�ا ب�$ر دو عری�� ن9 ت�< د. ای�� ن� ف� ک�ب© عری�� ی را ت�< ست< دال�ی� �رد دارد ، ع�مل ون�� ی ک�ه ف� ه ه�ان�� ز� گی� ان��کرد ن9 رون�� . ای�� ن9 Eه ا ز� گی� ش� و دوم ان�� ودن9 ک�ی� ی�زع�مدی ن�$ ا ع� د: اول ع�مدی ن�� د می ک�ن� اک�ن� ض ن�< اخ�� س��

ان9 ود ، م�ن� ل می س�� åای� �رق< ق�< ی ف� اف< ق� ی��ب$ ات�< ج�ر ه و ت�< ی��ب$ ع�ام�داب�� ج�ر ان9 ت�< ن9 چ�ال ک�ه م�ن� در ع�ت�اری و ی ، اب�$ر� صوم�ت< ه خ�� ز� گی� وع ان�� ر سه ن�� . م�ور� ل اس�ت< åای� ماب��ر� ق�< ز� ت�< ی� ش� ب�� ه ه�ای ک�ی� ز� گی� ان��

رات$ ق< خ�� �iن �رد ار� ط�ر ن9 اس�ت< ک�ه ف� Eاری ا ه اب�$ر� ز� گی� ور ار� ان�� ط� د. م�ت� وان9 می ک�ن� گری را ع�ی� ان�� ن� bن�ور ار� ط� ن9 م�ت� ی� ت� Zمح . ه� ست< ی� ی��ب$ ه�دف� ی�� ج�ر ود ت�< گری ب�$رس�د و ح�� ن�� ه ه�دف� د یå ب�$ کr س� ک�ردن9 ی��

ود و ی ار� وح�$ ه ه�ان�� ی$ ب� واه�د چ�$ ح� ن9 ع�مل ت�$ Eق< ا �iن �رد ار� ط�ر ن9 اس�ت< ک�ه ف� Eگری ا ان�� ن� bب$ ن��ی� ج�ر ت�<صوم�ت<ی ار خ�� ت< ور ار� رف�� ط� وار. م�ت� ن�� ی<ن9 ب�$ر در و د وس�� ادگ�اری ن�� د ن�� ن� ن�© د. م�ا مان�� م ت�� ش� را ب�<رس�ی� ی< صن� ح� س��

27

ی��ب$ می ج�ر یå را ت�< کr س� امی ک�ه دارد ی�� ق< ت< صوم�ت< و ان�© ل ج�ش خ�� ه دل�ن� ا ب�$ �رد ضزق�� ن9 اس�ت< ک�ه ف� Eا) د.)ه�مان9 ک�ن�

وان9 موع می ن�< د ل�حاط� ک�رد . در م�ج$ ان�� ه را ن�$ ی ه�ر سه ح�ور� ست< دال�ی� ار ون�� ت< ف� رف�� عری�� ن9 در ت�< اب�$رای�� ن� ن�$مرد: سم ب�$رس�� دال�ی� گ�ی ه�ا را ب�$رای ون�� ن9 وب��ر� ای��

1. ع م�ادی اس�ت< ب�$ ا ه ک�الا و م�ن� دن9 ب�$ ه ر� ب$¹ ز ی��ب$ و ض� ج�ر ه ت�< - م�عطوف� ب�$2. ع ع�مومی اس�ت< ب�$ ا سات< و م�ن� اس�ی� ن9 ، ن�< Eه�دف� ا -ود.3 ام می س�� ح$ ه و ع�مدی ات�� گiاه�اب�� Eا -4. ست< ی� ن9 می<زی�<ب$ ی�� Eمعی ب�$ر ا ضی و ج�$ ح� ع س�� ق� ه ت�� حR گ�وب�� Ôه�ی -ده دارد.5 ون�� کرار س�� صلب< ن�< ام�عه خ�� ن9 و در س�طح چ�$ Eکل ک�لان9 ا - در ش��د.6 اس�� ی<ز ن�$ گiاه م�سن³ Eودا اح�� ز ن�� می� ه دارد ک�ه م�مکن9 اس�ت< در ض�� اب�� ور� ه ن�< ی� ه و ک�ب� ضماب�� ی خ�� صلت< - خ��7. دگ�ی اس�ت< اره�ا و درم�ان�� س� حاف� ه�ا ، ف�� ال اج�$ ن$ ش� در ف�< وع�ی واک�ی� - ن��

سم دال�ی� ه ه�ای ون�� ح�ور�28

وان9 ه می ن�< ی را در سه ح�ور� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< سم، رف�� دال�ی� ده ار� ون�� ه س�� åف� اراب� عری�� ه ت�< ه ب�$ وج$ ان�< ن�$حت� ک�رد. در ادامه س�عی سم ت�$ دال�ی� ه ون�� اره سه گ�وب�� وان9 درن�$ ا می ن�< ن� ن9 م�ب$ <رار دادو ب�$ر ای�� ر ف� ظ� م�د ت��

ود. ان9 س�� ن� bه ن� داگ�اب�� ه ض�ورت< چ�$ گ�ی ه�ای ه�رک�دام ب�$ ود وب��ر� می س��

م�ان��ی سم س�ار� دال�ی� - ون�� ال�ف�ه دن9 ب�$ ت$ ر� س�ی� Eب$ و ا�ی� ج�ر ه ت�< ها م�عطوف� ب�$ ن�� Eود ک�ه ه�دف� ا ه می س�� ی< ی گ�ق� اره�ان�� ت< ه اع�مال و رف�� ب�$وع�ش� می ی$ م�ان9 م�ب< ه س�ار� علق< ب�$ ها را م�ت< ن�� Eرد ا� ی اس�ت< ک�ه ف� ط و ک�الاه�ان�� ات< ، م�حت� ع ، ام�کان�� ب�$ ا م�ن�

د. دان��ن9 اس�ت< ک�ه : Eکاری ه�ا ا رای�$ ه خ�� ن9 گ�وب�� هم ای�� گ�ی ه�ای م� وب��ر�

د. 1 اس�� ن$ معی ن�� ا ج�$ �ردی ن�� ه ک�ست$ س�ود ف� ز� گی� ا ان�� - ن�$د.2 اس�� م�ان9 ن�$ ه ام�وال س�ار� دن9 ب�$ ه ر� ب$¹ ز ن9 ض� Eه�دف� اض�لی ا -

29

ه3 صات$ و گ�وب�� ، اع�ت< ورس� کل س�� ود و ش�� ام می س�� ح$ ا ات�� ق� ام�حشوس و در ح�� کل ن�� ه ش�� ا ب�$ - ع�مدن�<دارد. معی را ن�� ه�ای اعی<زاص� ج�$

ود. 4 ام می س�� ح$ �راد ات�� وس�ط اف� ه ض�ورت< م�کرر ن�< - ب�$ان59 دام�س� ه اق�< Zد ، گ�رج ن� گر م�طلع ه�سب³ ن�� �راد ک�می<ز ار� ه�مد ود و اف� ام می س�� ح$ ف�رادی ات�� - ات��

ه ه�م دارد. ی ب�$ اه�ت< ه�ان�� ن$ س��لاق< و6 لاف� اچ�� ا ب�$رچ�� �ی ن�� ون� ان�� زق�< ی� ده و ع� ح س�� ی� bب ق< ن<ماع�ی ت�< ر اج�$ ظ� ده ، ار� ت�� ام س�� ح$ - ع�مل ات��

ود. ی می س�� لف< ام�عه ن�< اره�ای چ�$ ح$ ه�ن©

د.7 ان�$ ط ب�$رور� می ن�� ا م�حت� گاه ه�ا و ن�� کاری در ام�وال ، دس�ی< رای�$ ش� خ�� ح� ا در سه ت�$ - ع�مدن�<8 . م�ان9 اس�ت< ات< درون9 س�ار� ه ام�وال و ام�کان�� - م�حدود ب�$

گاه ه�ای اداری و ی��ب$ ع�مدی دس�ی< ج�ر وان9 در ت�< کاری را می ن�< رای�$ ه خ�� ن9 گ�وب�� ق< ای�� ن¹� م�صادم سی< م ب�$رق< ، س�ی� سی< د س�ی� ن� ن�© کی م�ا Ô¹ن ز� ی� سات< ق� اس�ی� ط و ن�< ا م�حت� کاری در ام�وال ن�� رای�$ لی و خ�� ع� س��

) مود.)ه�مان9 اه�ده ت�� ی م�س� مت� ات< ات�� ز� هی� ج$ <ی و ت�< ن� دم�ا سات< چ�� اس�ی� ، ن�< سزم�ان��ش� و گ�رم�ان��ش�

30

صوصی سم خ�� دال�ی� - ون�� ت$ات< ع و ام�کان�� ب�$ ا ه ام�وال، م�ن� ی اس�ت< ک�ه م�عطوف� ب�$ ت$ Ôáن ج�ر ور اع�مال ت�< ط� ا م�ت� ن9 چ�$ در ای��

ب��ر اس�ت< : گ�ی ه�ای ر� صوصی دارای وب��ر� سم خ�� دال�ی� گران9 اس�ت< . ون�� ن�� �ردی د ف�دارد.1 معی ن�� ضی و ج�$ ح� ع س�� ق� ه و ت�� ز� گی� ه ان�� حR گ�وب�� Ôه�ی-2. ست< ی� �ردی ی�� یÔن9 ف� ورد و درگ�ی�زی ه�ای ی�$ ی ار� ب�$رح�� اس� - ن��3 . ت< ار� ض�اج�ت$ و م�ال�کr اض�لی اس�ت< اج�� ن� دون9 س�� ا ن�$ - ع�مدن�<4 . ست< ی� ه ی�� ی³ اف�� م�ان9 ن�� <ی و س�ار� لان� کن� س� - ن�<ود. 5 ام می س�� ح$ ی ات�� ت< ول�ب� åی م�سی ا ن�$ �ی ن�� ت< درون� ل ل�د� ه دل�ن� ی<ز ب�$ ش� Ôی bی� -ا ض�ورت< می گ�ی�زد.6 ق� ا در ح�� -ع�مدن�<7. ه اس�ت< گiاه�اب�� Eه و ا - ع�ام�داب��

سم ع�مومی دال�ی� - ون�� ج9

31

ع و ب�$ ا . م�ن� ات< ع�مومی اس�ت< ع و ام�کان�� ب�$ ا ه ام�وال ، م�ن� ه ع�لی� کاراب�� رای�$ ار خ�� ت< ور رف�� ط� ا م�ت� ح$ ن© در ان��وع ن9 ن�� گ�ی ای�� د.وب��ر� ن� ام�عه می دان�© ا ک�ل چ�$ کوم�ت< ن�� ه چ� علق< ب�$ ها را م�ت< ن�� Eراد ا� <ی ک�ه اف� ن� ا ام�کان��

ان9 ک�رد : ن� bل ن� ی�� زج د� ه س� وان9 ب�$ ه را می ن�< کاراب�� رای�$ اع�مال خ��1. ست< ی� صور ی�� ن9 م�ت< Eمعی ب�$رای ا ا ج�$ ضی و ن�� ح� ع س�� ق� ه ت�� ز� گی� - ان��ود.2 ام می س�� ح$ ه و ع�مدی ات�� گiاه�اب�� Eه ض�ورت< ا - ب�$د.3 اس�� ا ن�$ ق� ا در ح�� ی ن�� - م�مکن9 اس�ت< ع�لت�4 . ست< ی� ه ی�� ی³ اف�� م�ان9 ن�� <ی و س�ار� لان� کن� س� - ع�مل ن�<ز� م�مکن59 ی� ا ب�� عص� ه ت�$ Zمعی دارد ، اگ�رج زد و ک�می<ز چ�ال�ب< ج�$ �ردی ض�ورت< می گ�ی� کل ف� ه ش�� ی<ز ب�$ ش� Ôی bی� -

د. اس�� معی ن�$ ، ج�$ اس�ت<ان69 ح$ ی ه�ن� ا در ب�$رح� د ک�ه ع�مدن�< اس�� ه ن�$ ی< ا اعی<زاص� داس�� ورس� ن�� ه س�� ی$ ب� د چ�$ ان�� ن$ ن9 ن�� Eمعی ا کل ج�$ - ش��

د. هور و ب�$رور� می ک�ن� ن<ماع�ی ظ�� ه�ای اج�$7 . ست< ی� �راد ی�� ضی اف� ح� ن9 ام�وال س�� Eه�دف� ا -

32

د.8 اس�� ه ن�$ ی< داس�� ن9 را ن�� Eی ا> لان� کن� س� ای ن�< ه م�عن� اسی ب�$ ه س�ن� ز� گی� - ه�دف� و ان��ل ل و وس�ای�� ق< م ج�مل و ت�� سی< کاری در س�ی� رای�$ ه خ�� وان9 ب�$ سم می ن�< دال�ی� وع ون�� ن9 ن�� ق< ای�� ن¹� ار� م�صاد

اره ود،اس�� ها س�� ن�� Eی ا� دم�ات< رس�ان� لال در چ�� ت< ا اج�� ادن9 ن�� ت< ت$ ار� ک�ار اف�� ه ای ک�ه م�وج�$ ه گ�وب�� ه ب�$ لی� ق< ت��) ک�رد.) ه�مان9

سم دال�ی� وع�ات< ون�� م�وض��ارس� ه�ای� وع ب�$ر اس�اس گ�ر� ی� عدد و م�ب³ سم م�ت< دال�ی� وع�ات< ون�� ، م�وض�� �ی� هان� یÔن9 ال�مللی� و ج�$ ی�$

اره ن9 ه�ا اس�� Eار� ا �ی هرس�ت< ب�$رح� ه ف�� ب��ر ب�$ . در ر� ود: اس�ت< می� س��  rارک� Zان9 ن� ت< کسی<ن9 درج�� هر، س�� وار ش�� ن�� سی� روی� در و د ون�� عار ن�� دن9 س�طل س�� دن�� کسی<ن9 و در� ، س��

ن�ماه�ا دلی� س�ب� وس; ه�ا، می<زو، ص�ن� ون�$ دلی� ان�< اره ک�ردن9 ص�ن� Zاله ، ن� ن�$ ه ه�ای� ر� دن9 ب�$ ن� ط ک�س� ه ، خ�� دب�� ن�$ضی� و ع�مومی� ح� ه ی س�� لی� ق< ل ت�� ل ه�ا و وس�ای�� ن� bوم�ب گاه ه�ای� ، ی ان�< ی��ب$ ان��سی< ج�ر ت�<

وس، ون�$ اه�ای ان�< ن� ، ن�$ ی ه�ای� ع�مومی� ن�� و ش� واره�ای� دس�ی< ن�� ت< ه�ا، در و د سی� روی� درج�� ون�� ادگ�ارن�� ن��ی خ� ت�� ار اه�ای� ، ن�< ص� ارک�r و ف�� Zده در ن� ه س�� ی< اه�ان9 ک�اس�� ه ه�ا و گ�ن� وب�< دن9 ن�$ دن9 گ�ل ه�ا و ک�ن� ن� Zج�

گلی� ن� ارک�r ه�ای� ج�$ Zصوض�ًا ن� ارک�r ه�ا خ�� Zدر ن� �ق< ع�مدی �iن اد خ�ر ح$ ،ات�� ز� کسی<ن9 لام�تZ ه�ا و ، سی$ س��33

، ز� اه�ای� سی$ ص� ارک�r ه�ا و ف�� Zل ن� راع� ه�ای� داچ�� Z خ��گاه ه�ای ت$ و دس�ی< Eا �زه�ای�ی ی��ب$ س� ج�ر ت�<ز� اه�ای� سی$ ص� ارک�r ه�ا و ف�� Zل ن� ت$ سزدك�ن9 داچ�� Eا rوس�ک لال در ک�ی� ت< اد اج�� ح$ ا ات�� ی��ب$ و ن�� ج�ر ، ت�<

Zد لام�ت ن� ن�© ا م�ا ی ر� ات< اب��رر� ز� هی� ج$ کاری در ت�< رای�$ ی و خ�� دوق< ه�ای ن�Zست< ن9 و ص�ن� لق� ه�ای ن�<ی مان�� <ی، راه�ن� ان� ع� لت� ن$ لوه�ای ن�< bان� ی��ب$ ن�< ج�ر ش ه�ای ب�$رق< ، ت�< ران�� ی، دک�ل ه�ا و ب�< ان�� ن� ه�ای روس��

ه ه�ا، ش� ی� کسی<ن9 س�� �ی ، س�� دگ�ی و اط�لاع رس�ان� ن� ی ک�ودک�ان9 . ران�© ار� ل م�حوط�ه ی ن�$ ی��ب$ وس�ای�� ج�ر ت�<

سم دال�ی� واع ون�� ان��ی امه و ه�دف� ا ب�$رن�� سم “گ�روهی” ن�$ دال�ی� ود. ون�� م می س�� سی� ق< �ردی و گ�روهی ت�< وع ف� ه دو ن�� سم ب�$ دال�ی� ون��

ض ح� امه و ه�دف� م�ش� دون9 ب�$رن�� لب$ ن�$ �ردی” اع�� سم “ف� دال�ی� ود، ام�ا ون�� را می س�� ض اخ�$ ح� م�ش�د، ام�ا درع�مل، لوه می ک�ن� ر چ�$ گ ب�< ا ب�Zرری�� ر ن�� کارب�< ش�� Eی<ز و ا ش� Ôی bسم گ�روهی ی� دال�ی� ه ون�� Zاگ�رج . اس�ت<

ق< ر و ع�می� ار گ�شی<زده ب�< ضی ن�$سن� ح� سم س�� دال�ی� صادی ون�� ت³ ن<ماع�ی واف�< هان9 اج�$ ن� Zت$ ه�ای ن� س�ی� Eان<ماع�ی ( .) س�ای��ب< م�عاوی��ب< اج�$ ب�<راس�ت<

سم دال�ی� ی��ب$ ون�� ج�ر ل ت�< ار; و وس�ای�� لات< ، اب�$ر� Eا

34

ود ر ح�� ظ� وع�ات< م�وردت�� ودی م�وض�� ان�$ ی��ب$ و ن�� ج�ر ی در ت�< لف� ت< ار م�ح� ل و اب�$ر� ا ار� وس�ای�� ال�ن$ دال ه�ا ع�� ون��د ن� ن�© اری م�ا ی و اب�$ر� Õخ ن� و و ف�< اف< Zز چ� ی� ظ� ده ت�� لات< ب�$رن�� Eه ا وان9 ب�$ مله می ن�< ن9 ج�$ Eد. ار� ا ن� اده می ک�ب© ق� اس�ت<واع اسیZزی وه�ر، ان�� گی ، ح�$ گ ، م�واد رن�� ن9 گ�ی�ز، س�ن� اج�� ح� ، ن�� د ، م�ی� وك�ش ، ک�لن� ه ن�$ چ$ ن© Zار ، ن� Zچ� Eا

ن9 Eر ا�اب� ط� ل و ت�� ی�� ه ، در ست$ ، م�ی< Zز، ج��ی ی ، ق< ان�� من� ن� گ، م�واد س�� ن� ق� ی�زک�مان9 ، ت�< گی ، ب�< ه�ای رن��اره ک�رد. اس��

سم دال�ی� ده ون�� دن�� Zهور ن� ع�لل ظ��ه و �iب ر� ج$ رد وک�لان9 م�ورد ت�< وان9 در دو س�طح خ�� سم را می ن�< دال�ی� ده ون�� دن�� Zر ب�$ر ن� ی�ز; ه�ای م�وب�� ع� م�ت<

�رد ب�$ر اب��ر د. ف� ن� ا می ک�ب© ق� ش� ات�� ق< �ردی ت�� <رار داد. در س�طح اول، عوام�ل درون9 ف� ل ف� حلن� ت�<ات< می گ�ی�زد، اج�ساس س� صادی اس� ن�� ت³ ن<ماع�ی و اف�< گاه اج�$ ای�� Zها ار� ن� ن�� Eی ار� ا س� ح� ی ک�ه ت�$ ی�زه�ان�� ع� م�ت<

ای��ب< اک�امی و اج�ساس ع�دم رض�� د ن�� دن�� س� ه ن�< وع ب�$ ن9 م�وض�� د. ای�� اری می ک�ن� ح$ ی ه�ن© حاف� و ن�$ اج�$ه ، گراب�� اس�� اره�ای ب�Zرچ�� ت< ه رف�� �رد ب�$ ل ف� مای�� د ت�< دن�� س� ه ن�< های��ب;< ب�$ د، امزی ک�ه در ن�� ن�� �رد دام�ن9 می ر� ف�

ن9 عوام�ل ود. ه�مه ای�� ج$ر می س�� ی م�ن© ن�� و ام ح�$ ق< ت< وی��ب< ج�ش ان�© ق< ه و ت�< ه�کاراب�� اره�ای ب�$ر� ت< ه رف�� ل ب�$ مای�� ت�<ی را ست< دال�ی� ار ون�� ت< ل رف�� سن� ان�� ن< Zزد ک�ه اج�ن<مال و ن� <رار گ�ی� ی ف� ت< عب� �رد در م�وق�< ا ف� د ن�< ون�� اع�ت� می س�� ن�$

35

د و د می ک�ن� دن�� س� ار را ن�< ت< ن9 رف�� ه ه�ای ای�� ب�$ اد� ز� چ�$ ی� ی ب�� ارح$ ط چ�� گر، م�حت� ن�� د.ار� س�وی د د می ک�ن� دن�� س� ن�<ه اب�� س� ود ن�� ، وح�$ ت< معی� راک�م ج�$ ان��ش� می ده�د. ب�< �ر� ه را اف� ی��ب$ گ�راب�� ج�ر ار ت�< ت< کr رف�� وع ی�� اج�ن<مال وف<

ان9 ز� ودن9 م�حل و می� طی ، می<زوک�ه ن�$ ی<زل م�حت� عف� ک�ن© ه ، ض�� ی< س�� طی در گ�د� ی��ب$ م�حت� ج�ر ی ار� ت�< ه�ان��اع�ت� می ن9 س�طح ن�$ مله عوام�لی اس�ت< ک�ه در ای�� ی ار� ج�$ ست< دال�ی� کr ع�مل ون�� ام ی�� ح$ ن��سکr ات�� ر

ود . ه س�وق< داده س�� ی��ب$ گ�راب�� ج�ر ار ت�< ت< ام رف�� ح$ ه ات�� �رد ب�$ ا ف� د ن�< ون�� س��ی ک�ه وری ه�ان�� åی ود دارد و ع�موم�ا ن�³ ی وح�$ لف� ت< کرده�ای م�ح� سم رون�� دال�ی� ده ون�� دن�� Zل ن� حلن� ع ، در ت�< در واق�<

ده دن�� Zن9 ن� ل ای�� حلن� د، ب�$رای ت�< ه ان�� ی³ ه ک�ار رف�� ن<ماع�ی ب�$ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eات< و ا جراق�� ل ات�� حلن� ب�$رای ت�<ه ی ، ب�$ ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< من9 ب�$ررسی ع�لل و عوام�ل ب�$رور� رف�� د. در ادامه ض�� ده ان�� اده س�� ق� ز� اس�ت< ی� ب��

ن9 ده در ای�� ام س�� ح$ وه�ش� ه�ای ات�� ی ک�ه ار� ب�Zر� ه ه�ان�� ی³ اف�� حت� و ن�� وری ه�ای ه�ر م�ن$ åی ه ه�ا و ن�³ �iب ر ظ� ت��د. واه�د س�� اره ح�� ز� اس�� ی� م�ده ب�� Eه دس�ت< ا ه ب�$ ی� م�ب� ر�

ش ن� س�ن9 وچ�$ی اض�له س�ت� ی�ز در ق�� ب�³ اوی��ب< و را ده س�� ن� ه ع�ق< ه26 الی 15ب�$ ه سزع�ت< ب�$ ه ب�$ هکاراب�� ن$ س�ال اع�مال ن�<

ش� در ق< ال ت�� ق< ت< ن9 دوره اس�ت< ک�ه ان�© ب��را در ای�� د. ر� ول می ک�ن� اگ�هان9 اف� ود می رس�د و ن�� اوج9 ح��36

زد. ) م�حست�ی ام می گ�ی� ح$ ه سزع�ت< ات�� ن9 ه�ا ب�$ د ای�� ن� ن�© ال وم�ا ع� ت< واده ، اس�� ان�� لمرو م�درسه ، چ�� ق�<ی ، ب��ر� ز ی$ وان��ی1383ب�< �ی و ح�$ وان� وح�$ ن9 ن�� ی� ه عوارص� س�ن� ن9 ب�$ ی� ت� Zمح ران9 ه� ظ� ی ار� ض�اج�ت$ ت�� (. ب�$رح�

ه�کاری گری و ب�$ر� اس�� ا ب�Zرچ�� ن9 ن�$ Eظه ا جران9 ه�ای روحی، اسی<زس و رات�$ ظرات$ ، ت�$ ز اظ�� ی� ظ� ت��ادی ر� Eه ا ه ب�$ وج$ ا ن�< شزان9 ن�$ Zع اس�ت< . ن� ب�� ا ی<زان9 س�� ی<ز ار� دج� ش� Ôی bشزان9 ی� Zسم در ن� دال�ی� د.ون�� ه ان�� ی³ ب�Zرداج��ی<ز ار� ش� Ôی bشزان9 ، ی� Zه ن� ام�عه ب�$ گرس� مزدس�الاری چ�$ ن9 ن�� ی� ت� Zمح هری و ه� ن<ماع�ی ش�� اه�ای اج�$ ص� ع�مل در ف��

د. ن�� گر می ب�Zردار� ه و وب��ران�� اب�� ی��ب$ گ�ران�� ج�ر اره�ای ت�< ت< ه رف�� ی<زان9 ب�$ دج�گری اس�� ه ب�Zرچ�� ل ب�$ مای�� اک�امی و ت�< حاف� ، ن�� اج�ساس اج�$

ن9 اک�امی در ای�� ش� ن�� ق< ه ت�� ه ب�$ وج$ ود دارد ، ن�< سم وح�$ دال�ی� ل ون�� حلن� ه ت�< ی� م�ب� ی ک�ه در ر� کرده�ان�� مله رون�� ار� ج�$ت< . م�جروم�ی� ت< م�ادی اس�ت< ه م�جروم�ی� ی� م�ب� ن9 ر� ار در ای�� زگ�د� ی� ب�� ا کی ار� عوام�ل ن�< Ôن� . ده اس�ت< دن�� Zن�ه چ$ ن� ب³ د ، ی�© ت< اق< اف�� ق� ی ات�< ز� ی� Zن9 ج ی� ت� Zود و اگ�ر ج� صال م�ادی س�� ت� ه اس�ب< ج$ر ب�$ م�ادی م�مکن9 اس�ت< ، م�ن©ت< ی� ن�� ا م و ع�صن$ س� . ج�� م اس�ت< س� اک�امی، ج�� وع ن�� ار م�حن<مل ال�وف< ن�� Eکی ار� ا Ôن� . اک�امی اس�ت< ن9 ن�� Eا

ی ، لت$ Zود ) چ� ن<ماع�ی س�� اری ه�ای اج�$ ت< وع ک�ح9 رف�� ه وف< ج$ر ب�$ ه م�ن© واس�ی< اح�� ا ن�� ه ن�� واس�ی< د ، ح�� وان�� می ن�<ارک�ی ، دگ�ی ب�$رای1385م�ن$ ن�� اره�ای ر� ه اب�$ر� ر می رس�د ، ع�دم دسی<زسی ب�$ ظ� ه ت�� ان9 ک�ه ب�$ ت� Zمح (. ه�

37

ا اس�ت$ ن�$ ن� ) م�ب³ ت< هداس�� ، ن�$ س� م�ور� Eم�سکن9 ، ا ،rاک� وس�� Zا، ن� د� ل ع�� ه�ای اض�لی م�ن� ار� ن� ع ن�� رق��ود می ه ح�� وب�$ ه ن�� ز� ب�$ ی� اک�امی ه�ای چ�اض�له ب�� ود و ن�� اک�امی س�� ه ن�� ج$ر ب�$ د م�ن© وان�� ام�عه( می ن�< وس�عه چ�$ س�طح ن�<

) د. )ه�مان9 اری گ�ردن�� ت< واع ک�ح9 رف�� ا ب�$رور� ان�� س� د م�ی� ن� وان�© ن�<ن9 Eعات< ا ت$ ن9 ض�ورت< ن�< د، در ای�� اس�� ن<ماع�ی ن�$ اب�$راب�$ری اج�$ ی ار� ن�� اس� ی ، ن�� ت< س� ار م�عن� ی اب�$ر� اگ�ر ک�اس�ت<

د ول�ن� ی ن�< ت< س� ار م�عن� ی اب�$ر� ن<ماع�ی، ک�اس�ت< ان��شه اج�$ را ک�ه ب�$ر اب��ر م�ق< Zود، خ� واه�د ن�$ ی<ز ح�� ش� Ôی bام�عه ی� ب�$رای چ�$د. ن� ی می ک�ب© لاف< م اچ�� س� د ج�� ول�ن� ز� ن�< ی� د ک�ه ای��ن9 دو ب�� ی می ک�ن� ی ع�دال�ت< ی و اج�ساس ن�$ ست$ ت< ن�� م�جروم�ی�ای��ب< و ت� رم و ج�$ ه ض�ورت< خ�$ کی ب�$ Ôود، ن� اه�ر س�� وه ط�� ی� ه دو س�� ز� م�مکن9 اس�ت< ب�$ ی� م ب�� س� وع ج�� ن9 ن�� ای��

ی ، لت$ Zاسی.) چ� ل س�ن� ت< رج و ف�< ورس� و خ�$ صات$ ، س�� ه ض�ورت< اع�ت< گری ب�$ ن�� (1375دشه و �ران�� ه دک�ارت< ف� گاه رب�� ش� ن<ماع�ی در دان�� اسی اج�$ ن� اد روان9 س�� ر ، اس�ن< ل م�ور� ی�� شور گ�اب�$ر ب�Zروف��

حاف� و د اج�ساس اج�$ ض می ک�ن� ح� د ک�ه م�ش� ده ان�� ه ای دس�ت< ر� ب$¹ ج$ر ه ت�< ارت< او ب�$ ط� حت< ت�� گ�روه ت�<شور د. ب�Zروف�� ن� ه ه�سب³ گراب�� اره�ای وب��ران�� ت< کاری و رف�� رای�$ هم در خ�� ه م� ز� گی� اک�امی دو ان�� اج�ساس ن��

ی<ز ار� ه�مه م�ورد ج�مله ش� Ôی bش را ک�ه ی��ارن� Zن9 ع�مومی ن� لق� ه ن�< اج$ ده ن�$ ر© اب�� Zی ، ن�> ان� ق< ت� حق< ر و گ�روه ت�< م�ور�

38

ود: م�علوم ور ن�$ Eزت< ا�ح9 ب�$ررسی جی ات�� ن< د ، ن�© <رار دادن�� ر ف� ظ� حت< ت�� د ، ت�< ن� ب< <رار می گ�رق�© کاران9 ف� رای�$ خ��د : ه دارن�� ز� گی� د دو ان�� ن� رات$ می ک�ب© ن9 ع�مومی را خ�� لق� �ی ک�ه ن�< ود درض�د ک�سان� د ن�� س��

ن9 لق� ا ن�< ن� ن�� ا می ده�د، ن�� ورد و ن�Zش ت�� زد و س�که را ه�م می ح�� می گ�ی� ر را ت�� ظ� ماره م�ورد ت�� ن9 س�� لق� اولا ن�<م س� ش� ج�� وان9 واک�ی� ه ع�ی� ود و ب�$ ن9 می س�� مگی� س� ده اس�ت< ، ج�� س� ق< ن�� ود م�وف� که در ک�ار ح�� ن� ده ار� ان�� ن� ک�ب©

ز� اس�ت< : اج�ساس ی� Zکاری دو ج رای�$ ه خ�� ز� گی� ن9 ان�� اب�$رای�� ن� د . ن�$ ن�� ن9 می ر� لق� ت< ب�$ر سز ن�< ود ، م�س� ح��ر ، ت< در ک�ار. ) م�ور� ی� ق< حاف� و اج�ساس ع�دم م�وق�� م و اج�$ لم و س�ی< (1992ط��

حاف� اج�ساس اج�$سم دال�ی� م ون�� س� اج�ساس ج��

اک�امی اج�ساس ن��وه ی� گری م�مکن9 اس�ت< س�� اس�� ، ب�Zرچ�� ن9 Eکلات< ا ل و م�ش� åه م�سای� ا ب�$ ن� ی اع�ب< ده و ن�$ Ôت Zح ن� Õام�عه ای ن� در چ�$

ی��ب< س�اک�ب< و ه اک�ی�ز وج$ لب$ ن�< ده و م�جروم ب�$رای چ�$ م دن�� ت< س�ی< لی� ی ب�$رای گ�روه ه�ای اق�< ارر� ن�$اک�امی و د ن�� ی م�وچ�$ ی ع�دال�ت< ده ، ن�$ ک�ر گ�ردن�� د© شون9 م�ن< ی ه�مان9 ط�ور ک�ه ارون�� د.ار� ط�رف� اس�� ام�وس� ن�$ چ��

د م�علول ه�ر وان�� گری می ن�< اس�� ود. ب�Zرچ�� گری می س�� اس�� ه ب�Zرچ�� ج$ر ب�$ لب$ م�ن© دگ�ی اس�ت< و اع�� درم�ان��39

ن9 ع�ام�ل در ی�� د. م�همی<ز اس�� زه ن�$ ی� گی و ع� ن� ل : درد ، دل�ب³ ن� bب ز� ار� ق�< گی� ا م�لال ان�� د ن�� ن� ن�� ا وس�� اح�� ت< ن�� عی� م�وق�<�ردی در . اگ�ر ف� اک�امی اس�ت< ز� ، ن�� گی� ت< ه�ای م�لال ان�� عی� ان9 ه�مه م�وق�< گری ار� م�ن� اس�� اد ب�Zرچ�� ح$ ات��ه او گراب�� اس�� اس�ح� ب�Zرچ�� Zاک�امی چ�اض�ل، اج�ن<مال ن� ود ، ن�� ه س�� کست< م�واج$ ا س�� ود ن�$ ه ه�دف� ح�� ل ب�$ ن� ن��

شون9 ، ان��ش� می ده�د.) ارون�� �ر� (1369را اف�ی ع�دال�ت<ی م و ن�$ لم، س�ی< د م�ورد ط�� �رد اج�ساس ک�ن� حاف� ای��ن9 اس�ت< ک�ه ف� ور ار� اج�ساس اج�$ ط� م�ت�

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< . )م�حست� ه اس�ت< ی³ <رار گ�رف�� وه�ش� ه�ا1383ف� ی ار� ب�Zر� عض� وع در ت�$ ن9 م�وض�� ( ای��اری ار� حاف� در ن�$سن� . اج�ساس اج�$ م�ده اس�ت< Eز� ا ی� ض� ب�� عت� ت$ وان9 اج�ساس ن�< حت< ع�ی� ت�<

د دن�� س� وان9 ع�ام�ل م�وب��ری در ن�< ه ع�ی� سم ب�$ دال�ی� ه ون�� وری ه�ای م�ظرج در ح�ور� åی م�طال�عات< و ن�³ . ده اس�ت< ک�ر س�� ی د� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< رف��

ش� ار� Ôی bده اس�ت< ک�ه ی� ه رس�ن� چ$ ن� ب³ ن9 ی�© ه ای�� ام داده ب�$ ح$ دال ه�ا ات�� ا ون�� ه ای ک�ه ن�$ ان9 در م�صاج�ی$ ن� دان�� ن�� ر�ده60 حاف� س�� ها اج�$ ن�� Eد ک�ه در ح�ق< ا ن� ادی اج�ساس می ک�ب© ن�� ا چ�دود ر� ان9 ن�< گون�� اس�ح� Zدرض�د ن�

ز� ی� زد ب�� ها ض�ورت< می گ�ی� ن�� Eحاف� در ح�ق< ا ی ک�ه اج�$ ت< ه�ان�� عی� ا م�وق�< عام�ل ن�$ حوه ت�< . در ت�� 10اس�ت<د و ن� کوت< می ک�ب© د س� ه ان�� ی< د ، دعوا و80 درض�د اعی<زاص� و 10درض�د گ�ق� دن�� ورد س�� درض�د ب�$رح��

40

ان9 می ده�د ک�ه س� وه�ش� ن�� ن9 ب�Zر� د . ای�� وان9 ک�رده ان�� ل را ع�ی� ای�$ ه ط�رف� م�ق< کی ب�$ Ô¹ن ز� ی� سارت< ق� ج��ش� ار� Ôی bز�40ی� می� Eض� ا عت� ت$ ام�عه ای ن�< د ک�ه در چ�$ ن� ده اج�ساس می ک�ب© ه س�� �راد م�صاج�ی$ درض�د اف�

ان9 ، ن� دان�� ن�� د) ر� ن� دگ�ی می ک�ب© ن�� (.1385ر�ن9 ی�� اد ی م�ن� لاف< کلات< اچ�� اری ه�ا و م�ش� ح$ اه�ن© صوص ن�� ش� در م�طال�عه ای ک�ه در خ�� ح� ات�$ ض�ق�

ان9 می ده�د ک�ه س� ام داده اس�ت< ، ن�� ح$ ی ات�� س� ه4/25ورر� ز� گی� ان9 ان�� گون�� اس�ح� Zدرض�د ن� زک�ب< واچ�د را اج�ساس وس ه�ای س� ون�$ ه ان�< دن9 ب�$ ت$ رس�ان�� س�ی� Eگاه ه�ا ار� ا اش�� ه�واداران9 ن�$

ه ک�ه ی� �رص�� ن9 ف� وه�ش� ای�� ن9 ب�Zر� . در ای�� ده اس�ت< ها س�� ن�� Eم ا ی� د ک�ه در ح�ق< ن�< ه ان�� سی< ی دان�� حاف� لم و اج�$ ط��حاف� ه�مراه گ�ردد اج�ن<مال دس�ت< ا اج�ساس اج�$ ه اگ�ر ن�$ گاه م�ورد ع�لاق< اش�� اک�امی ن�$ کست< و ن�� س��

ده د رس�ن� ن� Ô¹ن ا ه ن�< د ، ب�$ د می ک�ن� دن�� س� ز� را ن�< می� Eوی��ب< ا ش� اره�ای ج�� ت< ه رف�� گاه ب�$ اش�� ن9 ن�$ Eدن9 ه�واداران9 ا ر�ش� ، ح� ا ت�$ ) ض�ق� (.1386اس�ت<

ی ک�ه در س�ال وه�س� ی در ب�Zر� ب��ر� ز ی$ ی ب�< ان9 اج�ساس1374م�حست� ظه م�ن� ه رات�$ ام داده اس�ت< ب�$ ح$ ات��م�اری Eر ا ظ� ظه ار� ت�� ن9 رات�$ ان9 می ده�د ک�ه ای�� س� د و ن�� ی می ب�Zردار� ست< دال�ی� لات< ون�� مان�� حاف� و ت�< اج�$

41

ن9 در ی� ت� Zمح . ه� ادار اس�ت< حاف�40م�عن� ده ، اج�ساس اج�$ دال ه�ای م�طال�عه س�� درض�د ون��ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< ) م�حست� ه اس�ت< ی< ها داس�� ن�� Eش� م�وب��ری در ع�مل ا ق< (.1374ت��

اک�امی ن��اره لا اس�� ن$ د.ه�مان9 ط�ور ک�ه ف�< ه ع�مل می ک�ن� گراب�� اس�� لات< ب�Zرچ�� مان�� د ت�< دن�� س� ق< ن�< �iن اک�امی ع�موم�ا ار� ط�ر ن��

کی ار� Ôد ام�ا ن� اس�� ادی ن�$ ن�� د ر� ن� ن�� ا وس�� اح�� ت< ه�ای ن�� عی� گری م�مکن9 اس�ت< م�علول م�وق�< اس�� د ب�Zرچ�� س��ه کست< م�واج$ ا س�� ود ن�$ ه ه�دف� ح�� ل ب�$ ن� �ردی در ن�� . اگ�ر ف� اک�امی اس�ت< ن9 ن�� Eن9 عوام�ل ا�ری� هم ب�< م�

ان��ش� می ده�د. �ر� ه او را اف� گراب�� اس�� اس�ح� ب�Zرچ�� Zاک�امی چ�اض�ل ، اج�ن<مال ن� ود، ن�� س��م ، در <رار ده�ی� ر ف� ظ� اک�امی م�دت�� ضی ب�$رای ن�� اخ�� وان9 س�� ه ع�ی� ت< درسی را ب�$ ی� ق< اگ�ر ع�دم م�وق��

، ه اس�ت< ی³ دال ب�Zرداج�� ی�زون�� دال و ع� ان9 ون�� م�ور� Eش� ا ان��شه دان�� ه م�ق< ی ب�$ ب��ر� کرر ی ک�ه س�� وه�س� 95ب�Zر�ش� ار� Ôی bد و ی� ه ان�� ی< دن9 در م�واد درسی را داس�� د س�� دن�� ح$ ه ت�< ق< دال ه�ا س�ات�$ ها30درض�د ون�� ن�� Eدرض�د ا

ش� ار� Ôی bش�7در ی� ن9 در چ�الی اس�ت< ک�ه دان�� د. ای�� ه ان�� ی< دی داس�� دن�� ح$ کr س�ال ت�< درس در ی��ها ن� دال ، ن�³ ز ون�� ی� ان9 ع� م�ور� Eه33ا ی< دن9 در م�واد درسی را داس�� د س�� دن�� ح$ ه ت�< ق< درض�د س�ات�$

ی، ب��ر� کرر د) س�� (.1375ان��42

ام داده ح$ ی ات�� س� م�ور� Eط ه�ای ا سم در م�حت� دال�ی� صوص ون�� اده در م�طال�عه ای ک�ه در خ�� ار� ق�< Eاه ی� �رص�� ن9 ف� موده اس�ت< ک�ه ای�� سم را م�ظرج ت�� دال�ی� ه ون�� ل ب�$ مای�� اک�امی و ت�< ان9 ن�� ظه م�ن� ، رات�$ اس�ت<

اده، ار� ق�< Eا ( ه اس�ت< ی³ <رار گ�رف�� د ف� ن� Ô¹ن ا (.1378م�ورد ن�<اک�امی و ان9 ن�� ظه م�ن� هران9 رات�$ هر ن�< سم در ش�� دال�ی� صوص ون�� ی در خ�� ب��ر� ز ی$ ی ب�< وه�ش� م�حست� در ب�Zر�

ده و د س�� ن� Ô¹ن ا سم ن�< دال�ی� ه ون�� ل ب�$ مای�� اک�امی43ت�< ز ن�� ی� ب�� ا حت< ن�< ده ت�< ه س�� دال�های م�صاج�ی$ درض�د ون��ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د) م�حست� ده ان�� ن9 اع�مالی س�� ی� ت� Zکب$ ج� (.1374مزن�<

گری اس�� ه ب�Zرچ�� ل ب�$ مای�� ت�<. سم اس�ت< دال�ی� ده ون�� دن�� Zل ن� حلن� ار در ت�< زگ�د� ی� ب�� ا ه و ن�< وج$ ل ن�< ای�$ ی�زه�ای ق�< ع� کی ار� م�ت< Ôگری ن� اس�� ب�Zرچ��

ان9 می ده�د ک�ه س� د، ن�� ان9 داده ان�� س� ود ن�� ه ار� ح�� ی��ب$ گ�راب�� ج�ر اره�ای ت�< ت< �ی ک�ه رف�� ن� ا وان�� وح�$ ا ن�� ه ن�$ م�صاج�ی$ل مای�� وس�ط اس�ت<7/66ت�< ش� ار� چ�د م�ی< Ôی bه ی� گراب�� اس�� اره�ای ب�Zرچ�� ت< ه رف�� ها ب�$ ن�� Eدرض�د ا

، ان9 ن� دان�� ن�� گری م�د1385) ر� اس�� ضی ب�$رای ب�Zرچ�� اخ�� وان9 س�� ه ع�ی� ره را ب�$ اخ�$ ان9 م�س� ز� (. اگ�ر می�م <رار ده�ی� ر ف� ظ� ا را در4/44ت�� ن� ا ب�Zرت< ک�ردن9 اس�� ی و ن�� حاس� کr ک�اری، ف�� ه ک�ن< ق< ها س�ات�$ ن�� Eدرض�د ا

43

س� دال ه�ا ارر� ان9 می ده�د ک�ه ون�� س� ن9 ن�� ی� ت� Zمح وه�ش� ه� ن9 ب�Zر� د. ای�� ارس� ک�رده ان�� ود گ�ر� ه ح�� ق< س�ات�$وی��ب< و ش� س� ج�� ان9 ارر� د و م�ن� ن� ل ه�سب³ åای� ز� ق�< می� Eوی��ب< ا ش� اره�ای ج�� ت< ی<زی ب�$رای رف�� ش� Ôی bی�

ود دارد. اداری وح�$ ظه م�عن� ی رات�$ ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< رف��ال ن$ ن�< و گاه ه�ای ف� اش�� ان9 ه�واداران9 ن�$ وی��ب< در م�ن� ش� ه ج�� ی� م�ب� ی ک�ه در ر� وه�س� ی در ب�Zر� ب��ر� ز ی$ ی ب�< م�حست�

ش� و ی© اع و ی�³ ر© ه دعوا، ب�� ق< ی�ز; س�ات�$ ع� یÔن9 م�ت< ان9 داده اس�ت< ک�ه ی�$ س� ، ن�� ام داده اس�ت< ح$ ات��صوص ن9 خ�� ه ای ک�ه در ای�� ی� �رص�� ود دارد و ف� ظه وح�$ ان9 رات�$ ن� Zاج� ماس�� ه ت�< ی��ب$ گ�راب�� ج�ر اره�ای ت�< ت< رف��

ی ، ی و رج�مت< ب��ر� ز ی$ ی ب�< ود) م�حست� د می س�� ن� Ô¹ن ا ده اس�ت< ، ن�< (.1381ط�رج س��ام�عه ه چ�$ صوم�ت< ب�$ ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< اج�ساس ان�©

دال ه�ا ان9 داد ک�ه در ون�� س� ، ن�� ام داده اس�ت< ح$ سم ات�� دال�ی� ه ون�� <ی ک�ه در ح�ور� ان� ق< ت� حق< ه�وب�$ر در ت�<لی ک�ه ار� عوام�ل حلن� الاس�ت< و در م�دلی ت�< ام�عه ن�$ ه چ�$ ت< ب�$ سی$ صوم�ت< ن�� ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< ج�ش ان�©

ز ه�ای ی� ع� ش� م�ت< ق< ه ت�� ود را م�عطوف� ب�$ ه ح�� وج$ د، ع�مده ن�< م می ک�ن� دال ه�ا ب�<رس�ی� ار ون�� ت< ر ب�$ر رف�� م�وب��د. ام�عه می ک�ن� ا چ�$ صوم�ت< ن�$ ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< وی��ب< اج�ساس ان�© ق< لف� در ت�< ت< م�ح�

44

د، ام�عه دارن�� ه چ�$ ت< ب�$ سی$ دی ن�� دن�� صوم�ت< س�� ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< دال ه�ا ج�ش ان�© ه ک�ه ون�� ی� �رص�� ن9 ف� ای��ا ات;< ه�وب�$ر ک�ه ع�مدن�< ق< ت� حق< . ت�< ده اس�ت< د س�� ن� Ô¹ن ا سم م�ظرج و ن�< دال�ی� اری ار� م�طال�عات< ون�� در ن�$سن�

ان9 می ده�د ک�ه س� ، ن�� اس�ت< Zل ع�مومی ارون� ق< ه ج�مل و ت�� سم در ح�ور� دال�ی� وی��ب< و ون�� ش� ه ج�� ی� م�ب� در ر�وی��ب< ج�ش ق< ه ت�< ها ب�$ ن�� Eگی ا گان�� ی� bود ن� ن9 اج�ساس ار� ح�� ی� ت� Zمح �راد و ه� دگ�ی در اف� اک�امی و درم�ان�� اج�ساس ن��ه اع�مال �رد ب�$ ل ف� مای�� های��ب< ت�< ن9 امز در ن�� ود ک�ه ای�� ج$ر می س�� ام�عه م�ن© ا چ�$ صوم�ت< ن�$ ی و خ�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< ان�©

د) ه�وب�$ر، د می ک�ن� دن�� س� ی را ن�< ست< دال�ی� (.1992ون��وه�ش� م�حست�ی . ب�Zر� ده اس�ت< ز� ب�$ررسی س�� ی� لی ب�� وه�ش� ه�ای داچ�� ی در ب�Zر� ن�� و ام ح�$ ق< ت< ز ج�ش ان�© ی� ب�� ا ن�<

ود ظه وح�$ سم رات�$ دال�ی� ه ون�� �رد ب�$ ل ف� مای�� ی و ت�< ن�� و ام ح�$ ق< ت< یÔن9 اج�ساس ان�© ان9 می ده�د ک�ه ی�$ س� ی ن�� ب��ر� ز ی$ ب�<دال ه�ا )چ�دود هی ار� ون�� وج�$ ل ن�< ای�$ ش� ق�< ح� ن9 ت�$ ی� ت� Zود. ه�مح د می س�� ن� Ô¹ن ا وه�ش� ن�< ه ب�Zر� ی� �رص�� ن9 ف� دارد و ای��

ام�عه در اب��ر43 ی ار� چ�$ ت< ن�� ا ارض�� ف�ر و ن�� ت� ی و ن�³ ن�� و ام ح�$ ق< ت< ز ان�© ی� ظ� ی ت�� ه ه�ان�� ز� گی� ز ان�� ی� ب�� ا حت< ن�< درض�د( ت�<ی ، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د)م�حست� ن� ن9 اع�مالی می ک�ب© ی� ت� Zام ج� ح$ ه ات�� دام ب�$ اک�امی اق�< حاف� و اج�ساس ن�� اج�$

هر1374 ده در ش�� ت< س�� داس�� ار� دال ه�ای ن�$ ان9 در م�ورد ون�� ن� دان�� ن�� ار� ر� �رج�ت� وه�ش� ف� (. در ب�Zر�م ) ج$ ن© Zن� rک ، چ�دود ی�� هران9 الا20ن�< ه ن�$ وس�ط ب�$ ی م�ی< ن�� و ام ح�$ ق< ت< ان9 دارای ج�ش ان�© گون�� اس�ح� Zدرض�د ( ن�

ان9 ، ن� دان�� ن�� د )ر� وده ان�� ه1385ن�$ گراب�� اس�� لات< ب�Zرچ�� مان�� صوص ت�< ی ک�ه در خ�� وه�س� (. در ب�Zر�45

، در ده اس�ت< ام س�� ح$ ش� ات�� ح� ات�$ وس�ط ض�ق� ال ن�< ن$ ن�< و ات< ف� ق< ان9 م�سات�$ ن� Zاج� ماس�� درض�د6/37ت�<ده اس�ت< وان9 س�� ن9 ع�ی� ت< ام گ�رق�� ق< ت< ی ان�© ت$ Ôáن ج�ر اره�ای ت�< ت< ه رف�� دام ب�$ ه و ه�دف� ار� اق�< ز� گی� م�وارد ، ان��

ش� ، ح� ا ت�$ (.1386) ض�ق�لات< حصن� س�طح ت�<

ن9 ه ای�� ود دارد. ب�$ ظه وح�$ لات< رات�$ حصن� ی��ب$ و ت�< ج�ر یÔن9 ت�< اد دارد ی�$ ق< ی اس�ت< ک�ه اع�ت< ف< گارت< م�حق< ل�ی�یÔن9 ب�<ر ض�ورت< می� ای�� Zلات< ن� حصن� ا ت�< �راد ن�$ وس�ط اف� ی��ب$ ام�وال ع�مومی� ن�< ج�ر ش� ب�<ر ت�< Ôی bک�ه ی� �ی م�عت�

اره�ای� ک�لاس ه�ای� ت< زد. در م�درسه ای� رف�� ا7گ�ی� ض12 ن�< ح� ت< و م�ش� <رار گ�رف�� م�ورد م�طال�عه ف�صاع�دی� ان��ش� س�طح ک�لاس ک�اه�ش� ت�< �ر� ا اف� ود و ن�$ ر ن�$ ش� ب�< Ôی bم ی� ی< سم در ک�لاس ه�ق� دال�ی� د ک�ه ون�� س��

ش� Ôی bد ی� ن� ب³ <رار داس�� لی� ف� حصن� ن9 رده ه�ای� ت�< ری�� یÔن9 ب�< ای�� Zک�ه در ن� �ی� یÔن9 ک�سان� . در عوص� در ی�$ ت< داس���ی� ک�ه در ی� ک�سان� ن9 اس�ت< ک�ه ج�ت< ه ای�� وج$ ال�ب$ ن�< ه چ�$ کی< . ام�ا ن�� ت< سم می� رف�� دال�ی� ن9 اج�ن<مال ون�� ری�� ب�<

رات$ ک�ار ان9 خ�� م�ور� Eش� ا ه دان�� ت< ب�$ سی$ ی� ن�� ف� گرس� م�ت� د ن�� دارن�� ی� ن�� ال�ت< سم دچ�� دال�ی� ع�مل ون��د. ن� ب³ داس�� ن��

گ�اری اس�ار� ن��46

ال کو س�وس�ن� ط ن�Zسن� �رد و م�حت� ط ف� زگ�ی روات�$ ی� ه ض�ورت< ب�< ده ای اس�ت< ک�ه ب�$ دن�� Zگ�اری، ن� اس�ار� ن���رد دی ه�ای ف� م�ن� ار� ن� وردن9 ن�� Eلب$ م�وارد ، ب�$را د و در اع�� ن<ماع�ی ( او ب�$رور� می ک�ن� )روان��ی- اج�$

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د) م�حست� وار می س�ار� گ�ار را دس�� اس�ار� (.1383ن��ی��ب$ ج�ر ه ع�مل ت�< �ی ک�ه ب�$ ست< ک�ه ار� ک�سان� ی� ن9 ی�� Eصد ا م�د ، ف�< Eان9 ا ه م�ن� گ�اری ب�$ اس�ار� ی ک�ه ار� ن�� ت� ا س�ح� ن�$

ض ح� هم اس�ت< ، ای��ن9 اس�ت< ک�ه س�� ه م� Zچ ت�� Eود ولی ا اد س�� گ�ار ن�� اس�ار� وان9 ن�� ه ع�ی� د، ب�$ ن� ن�© دس�ت< می ر�دال ه�ا ، ی ار� ون�� س� ح� مالا ت�$ ی<زی ب�$رای ای��ن9 اع�مال دارد و اج�ن< ش� Ôی bل ی� سن� ان�� ن< Zگ�ار ن� اس�ار� ن��

ارد در ن� ز و ک�لب� ی� Ôی م�ن وه�س� ه ه�ای ب�Zر� ی³ اف�� اد ن�� ن� ه اس�ب³ د. ب�$ ن� ن<ماع�ی ه�سب³ ن9 اج�$ ت� جرق�� گ�اره�ا و م�ن© اس�ار� ن��ی��ب$ ام�وال ج�ر ل در ت�< ن� کی ار� عوام�ل دج�� Ôوان9 ن� ه ع�ی� گ�اری ب�$ اس�ار� کا ، ن�� ی�� حده امز الات< م�ن³ ان��

. ده اس�ت< ک�ر س�� ان9 د� وان�� وح�$ ع�مومی ار� س�وی ن��

گی گان�� ی� bن�ن<ماع�ی ار اج�$ ت< ود در س�اج�� هم ح�� ت< م�ن$ عی� ان9 م�وق�< سان9 امزور� در م�ن� ران9 ان�� ظ� ع�م ض�اج�ت$ ت�� ه ر� ب�$

. ش� وع�ان�� ا ه�می� ن<ماع و ن�$ ا اج�$ عت< ، ن�$ ت� bا ط�ب ود ، ن�$ ا ح�� گی ن�$ گان�� ی� bن� . گی اس�ت< گان�� ی� bدارای اج�ساس ن�ادی ار� سز �رن�� د ، ف� ن�� ی دس�ت< می ر� هان�� ن� ی ار� سز ن�³ ه اعی<زاص� ها ، ب�$ ن� ده و ن�³ دا م�ان�� سان9 چ�$ ن9 ان�� ای��

47

ه ط�ور ه�کار ب�$ ان9 ب�$ر� وان�� دال ه�ا و ح�$ د. ون�� مان�� سم رج� می ت�� دال�ی� ون9 ون�� Zاه�ری ح� ی، ک�ه در م�ط� هان�� ن� ن�³ی د )م�حست� ن� ام�عه م�عاضز ه�سب³ ه در چ�$ گاب�� ی� bن9 گ�روه ه�ای ن��ری� هود ب�< ش� ری��ن9 و م� ب�< ارر� کی ار� ن�$ Ôن� rک ن� ن�< درام�ا

ی، ب��ر� ز ی$ (.1383ب�<، وی��ب< ش� سم، ج�� دال�ی� ز ون�� ی� ظ� ار ت�� ح$ هن© ان�$ اره�ای ن�� ت< ود را در ض�ور رف�� �ی ح�� گی روان� گان�� ی� bر، ن� åوب� ی� ر ف�� ظ� ه ت�� ب�$

رم ار و خ�$ ح$ هن© ان�$ گی امزی ن�� گان�� ی� bن9 رو ن� ن9 ب�$رور� می ده�د. ار� ای�� Eر ا�اب� ط� ی و ت�� ن�� و ام ح�$ ق< ت< ه ان�© ل ب�$ م�ن�<رار دارد ک�ه ی ف� ست< ه ه�ای م�ارک�سی� �iب ر ظ� ه ار� ت�� ن9 دس�ی< Eل ا ای�$ ت< در م�ق< وع ب�$رداس�� ن9 ن�� . ای�� اس�ت< ر�

د. ن� Ôب bده می ی� ن� ب© �ری�� ف� Eعی، م�ول�د و ا ت� bگی را امزی ط�ب گان�� ی� bن�ن<ماع�ی صادی – اج�$ ت³ گاه اف�< ای�� Zن�

اده ق� ه ض�ورت< ع�ام م�ورد اس�ت< ه�کاری ب�$ ل ب�$ر� حلن� دی و م�وب��ری ک�ه در ت�< ی�زه�ای ک�لن� ع� مله م�ت< ار� ج�$ان9 ق< گران9 و م�حق< وه�س� اری ار� ب�Zر� . ن�$سن� ن<ماع�ی اس�ت< صادی اج�$ ت³ گاه اف�< ای�� Zن� ، ه اس�ت< ی³ <رار گ�رف�� ف�

ار و زگ�د� ی� ب�� ا ه ای ن�< ی� م�ب� ی�ز; ر� ع� کr م�ت< وان9 ی�� ه ع�ی� ن<ماع�ی ب�$ صادی اج�$ ت³ گاه اف�< ای�� Zان9 ن� ظه م�ن� ه رات�$ ز� ب�$ ی� ب��ی ک�ه س�ال وه�س� د.در ب�Zر� اره ک�رده ان�� ی اس�� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ه رف�� وان13859گ�ران��ش� ب�$ ا ع�ی� ن�$

، ده اس�ت< ام س�� ح$ هران9 ات�� هر ن�< ل�وده ش�� Eاط ا ق< ن<ماع�ی ت�� اسی اج�$ ن� ت$ س�� س�ی� Eدرض�د8/40ا 48

یÔن9 ای�� Zه ن� وس�ط رو ب�$ یÔن9 و م�ی< ای�� Zود را ن� ن<ماع�ی ح�� ه اج�$ ق< د، ط�ت$ وده ان�� اط ن�$ ق< ن9 ت�� ان9 ک�ه س�اك�ن9 ای�� گون�� اس�ح� Zن��ی، ان� ق< سزوس�ن< ن¹� د) ض�د ی ک�رده ان�� ن�$ ا ن�� (. 1385ارر�

صادی ت³ گاه اف�< ای�� Zگری،ن� ن�� وه�ش� د یÔن9 و8/44در ب�Zر� ای�� Zده ، ن� دال ه�ای م�طال�عه س�� درض�د ون��صادی ت³ گاه اف�< ای�� Z7/20ن� ، ان9 ن� دان�� ن�� ) ر� وده اس�ت< وس�ط ن�$ ی1385 درض�د ، م�ی< ب��ر� ز ی$ ی ب�< (.م�حست�

زد ک�ه ه می گ�ی� چ$ ن� ب³ ام داده اس�ت< ، ی�© ح$ هران9 ات�� هر ن�< سم در ش�� دال�ی� صوص ون�� ی ک�ه در خ�� وه�س� ز� در ب�Zر� ی� ب��ال�ع� ب�$ر صادی ن�$ ت³ ن<ماع�ی – اف�< گاه اج�$ ای�� Zوده70ن� یÔن9 ن�$ ای�� Zحت< م�طال�عه ، ن� دال ه�ای ت�< درض�د ون��

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< ) م�حست� وی��ب< و1374اس�ت< ش� صوص ج�� ز� ک�ه وی در خ�� ی� گری ب�� ن�� وه�ش� د (.در ب�Zر�ها ن�� Eن9 ا ی�� ا وال�د ان9 ن�� گون�� اس�ح� Zی<ز ن� ش� Ôی bلی ی� ع� ل�ب< س�� ام داده اس�ت< ، می�ز� ح$ ال ات�� ن$ ن�< و گری در ف� اس�� ب�Zرچ��

<رار دارد و 86 /6) ی ف� ت� Ôب Ôی� ا Zار ن� یÔن9 و ن�$سن� ای�� Zن<ماع�ی در س�طح ن� ر اج�$ ظ� درض�د3/68 درض�د( ار� ت��ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د. ) م�حست� زن�� <رارمی گ�ی� یÔن9 ف� ای�� Zه ن� ق< ن<ماع�ی در ط�ت$ ر اج�$ ظ� ها ار� ت�� ن�� E1381ا.)

وادگ�ی ان�� عوام�ل چ��در و م�ادر Zی ار� ن� دان�� ز ط�لاق< و چ�$ ی� ب�� ا سم ، ن�< دال�ی� وادگ�ی در ب�$رور� ون�� ان�� ی�ز عوام�ل چ�� ب�� ا حت� ار� ن�< در ت�$

ا ن�� Eن9 امز ک�ه ا گران9 ، ای�� ن�� ای��ب< ار� ه�مشز و ب�$رای د اه�لان9 ، رض�� . در م�ورد م�ن< هم اس�ت< ار م� ن�$سن�49

ه ا ب�� ت< اس�ت< ن�� �راع�� ات< ف� دن9 اوق�< ران�� ا گ�د� دن9 و ن�� وان�� ی ب�$رای درس ح�� ون�$ ه ، م�کان9 ح�� اب�� ط چ�� م�حت�ضی ک�ه ح� ح اس�ت< ک�ه س�� وادگ�ی ، واض�� ان�� ه ه�ای چ�� ی� م�ب� ا ر� ط ن�$ ت$ ل مزن�< åاره م�سای� هم اس�ت< . درن�$ م�

ه اب�� ن$ ا در م�وس�شه ه�ای س�� ده و ن�� ران�� ود گ�د� در و م�ادر ح�� Zز ار� ن� ی� د ک�سی ع� ر© ود را ب�� �ی ح�� وان� وح�$ ا ن�� ک�ودک�ی ن��ض ح� ن9 س�� Eد ، ا وده ان�� دا ن�$ ه ع�لب< ط�لاق< ار� ه�م چ�$ در و م�ادر ب�$ Zده اس�ت< و ن� گهداری س�� ی ن�� رور�

) م�حست�ی ی<زی اس�ت< ش� Ôی bگ�اری ی� اس�ار� وده و م�عمولا دارای ام�کان9 ن�� ر ن�$ ب��رب�< د� Zت$ ن� س�ی� Eه�مواره ای، ب��ر� ز ی$ ال�ع� ب�$ر1383ب�< ان9 می ده�د ک�ه ن�$ س� ات;< ه�وب�$ر ن�� ق< ت� حق< ه�کار ار�80(.ت�< ان9 ب�$ر� وان�� وح�$ درض�د ن��

ت$ وادگ�ی ک�ه س�ی$ ان�� ی ار� عوام�ل چ�� ه ب�$رح� ب��ر ب�$ د. در ر� ه ان�� اس�ی< ده ب�$رچ�� ن� اس�� Zواده ه�ای ار� ه�م ن� ان�� چ��م : ی� اره می ک�ب� ود، اس�� ی می س�� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ب�$رور� رف��

�راط�ی� گی�زی� اف� ت< ش� ار� چ�د و س�ح� Ôی bدت< ع�مل ی� ه، س�� ی� bب ن� دت< ع�مل ون�³ ه، س�� ی� bب ن� : ن�³ود دان9 اع�مال می� س�� ن�� �رر� صوص ف� ن9 درخ�� ی�� �راط�ی� ک�ه ار� س�وی� وال�د ت< گ�ی�زی� ه�ای� اف� س�ح�

ده ادن�� ن9 ه�ا ن�� Eا �اس�اسی �ه�ای ار� ن� د، ن�� ون�� ود ط�رد س�� ن9 ح�� ی�� ان9 ، ر� وال�د وان�� ود ک�ه ح�$ اع�ت� می� س�� ن�$د ن�� �رر� ا ف� وان9 ن�� گامی� ک�ه ح�$ ود. ن�Zش ه�ی� ش� ه ن�� وج$ ها ن�< ن�� Eه اج�ساس�ات< و عواط�ف� ا ود و ب�$ ه س�� ی³ گ�رف��

ت< ار� ط�رف� ن9 م�حی$ ی�� ا ک�می<ز ه ن�� ی� ن¹� ن9 ه�ر� ی�� ا ک�می<ز ود ن�$ اع�ت� می� س�� ود ن�$ واده ط�رد س�� ان�� واده ار� چ�� ان�� چ��ود. ت$ س�� د� ار چ�$ ح$ هن© ان�$ گران9 و گ�روه�های� ن�� ن�� د

50

ه: دار� ش� ار� ان�� Ôی bت< ی� ظ� ت< و م�حاف�� ی$ ت< و مزاف�< اده روی� در اب�$رار� م�هر و م�حی$ ن�� ت<ر� م�هر و م�حی$عی� ت� bد ط�ب ه ع�دم رس�� ج$ر ب�$ ود م�ن© ه ک�ه م�عمولًا ار� س�وی� م�ادران9 اع�مال می� س�� دار� ش� ار� ان�� Ôی bی�

ا ود. ن�Zش ن�$ ن9 می� س�� ی�� ه وال�د وس�ل ب�$ ضی� و ن�< ح� ش س�� ق� ه ت�� اع�ت� ع�دم اع�ن<ماد ب�$ ود و ن�$ دان9 می� س�� ن�� �رر� ف�ا له ن�$ ان�$ وان9 م�ق< د، ن�Zش ن�< س� Zج� �می ی� را ت�� ت< ن¹� ه م�حدود گوب�� Zح واده ه�ن� ان�� ن9 ک�ه ک�ودک�r در چ�� ه ای�� ه ب�$ وج$ ن�<

ل ن� bب ن9 ق�< لی� ار� ای�� åا م�سان� کور ن�� ا در ک�ن� ام�عه ن�� د در چ�$ ن�� �رر� د، ن�Zش اگ�ر ف� ان�$ می� ن�� ود ت�� دگ�ی� در ح�� ن�� کلات< ر� م�ش�واع ار ان�� Zد دچ� ن< ق� ت� اق< ن�� ق� د، ات�< اس�� ان9 ن�$ ل ان��س� ق< م�ن� د م�طان�$ ان�� طور ک�ه ن�$ ت�� Eا ا ود ن�� کست< س�� ار س�� Zدچ�

د. واه�د س�� ه�کاری ح�� ن<ماع�ی� و ب�$ر� ، اج�$ �ی� ی� ه�ای� روان� اراج�ت< ن���راط�ی�   ول و اف� ام�عق< اط ن�� ن$ ص� م و ات�� ظ� ت< ه�رت�� زف�� ش� Ôی Õمه ی� ان9 ک�ه لار� ت� Zمح اط ه� ن$ ص� م و ات�� ظ� : ت��

گامی� ک�ه ار� چ�د ها ه�ی� ن< ، م�ب© ن9 چ�کم را دارا اس�ت< ز� ه�می� ی� واده ب�� ان�� ام�عه ای� اس�ت< ب�$رای� ه�ر چ�� چ�$واه�د عالی� ح�� د و ت�< ع رس�� ب�� ورد و م�ا Eواه�د ا ار ح�� ه ن�$ اری� ب�$ ان9 ن�$ ن�� ار ر� ن�� Eود ا ارج9 می� س�� ود چ�� عادل ح�� م�ت<

ه ج$ر ب�$ ود م�ن© دان9 وارد می� س�� ن�� �رر� ه ف� ت< ب�$ سی$ ن9 ن�� ی�� کی� ک�ه گ�اهی� ار� س�وی� وال�د س� اط ج�� ن$ ص� د. ات�� س��واده را ان�� ون9 ه�ای� چ�� ده و ک�ان�� ز اض�ولی� ب�$رای� ک�ودک�r س�� ی� اک�امی� ه�ای� ع� ت< ه�ا و ن�� اد م�جروم�ی� ح$ ات��

اط�ی� ن$ ص� م و ات�� ظ� ه ت�� حR گ�وب�� Ôی ک�ه ه�ی واده ه�ان�� ان�� ل در چ�� ای�$ ه در م�ق< ی< د. ال�ب$ مان�� ه می� ت�� ی³ ح� سزد و ار� ه�م گ�سن�ی� اری ه�ان�� ح$ اه�ن© ن�� ز� ی� د ب�� ن� دی ره�ا می� ک�ب© ن� ن�$ د و ن� ی ف�< ادی� و ن�$ ر� Eود را در ا دان9 ح�� ن�� �رر� ست< و ف� ی� چ�اک�م ی��

51

ود ه ح�� ی�زه سز ب�$ ودم�دار و ج� ی� ح�� ت< صب� ح� دان��ش� س�� ن� Õا ن� ض، ن�$ ح� ز� س�� ی� ن9 چ�ال�ب< ب�� د. در ای�� ن�� Eا �ود می ه وح�$ ب�$<رار ده�د. ار ف� ر� Eعرص� و ا گران9 را م�ورد ت�< ن�� ه می� ده�د د ار� اچ�$

اری ح$ ی ه�ن© ا اج�ساس ن�$ ومی ن�� ن�¹ Eان<ماع�ی و اری ه�ای اج�$ ت< ر ب�$ر ک�ح9 رف�� کی ار� عوام�ل م�وب�� Ôوان9 ن� ه ع�ی� اری ب�� ح$ ی ه�ن© ا ن�$ ومی ن�� ن�¹ Eش� ا ق< ت��

ار ح$ ه ه�ن© کr وج$ . ی�� ه اس�ت< ی³ <رار گ�رف�� وری ه�ا م�ورد واک�اوی ف� åی اری ار� ن�³ سم در ن�$سن� دال�ی� ون��ن9 را ار� Eض ا ح� ود و س�� ه س�� ی< اس�� �رد گ�د� ن<ماع�ی اس�ت< ک�ه ه�رگ�اه ب�$ر دوس� ف� ار اج�$ ط� ت< ن<ماع�ی ان�© اج�$

ا در دو ن<ماع�ی ع�مدن�< اره�ای اج�$ ح$ د. ه�ن© ن<ماع�ی می ک�ن� عهد اج�$ د ت�< ول�ن� �رد ن�< ب��رد، ب�$رای ف� د� Zن bل ن� روی م�ن�گری در ن�� ت< و د صی� ح� کی در س�طح س�� Ôد، ن� ن� ا می ک�ب© ق� ود را ات�� می ح�� ن� ظ� ت� ش� ن�³ ق< ( ت�� ق< �iن س�طح )دو ط�ر

) �ی ک�ردن9 ب��ری )درون� د� Zام�عه ن� د چ�$ ن� ن�� Eرا� ار در ف� ح$ ن9 س�طح ، ه�ن© ی� سن< ح� ن<ماع�ی. در ت�� ط اج�$ س�طح روات�$د. ب�$ر ای��ن9 ض می س�ار� ح� ه�ا را م�ش� ار� ن� ع ن�� ن<ماع�ی رق�� هت< اج�$ کل می ده�د و ج�$ �رد را ش�� ت< ف� صی� ح� س��

ه گ�شی<زس� ک�ح9 ی� م�ب� ، ر� لف� ت< عاد م�ح� اری در ات�$ ح$ عف� ه�ن© اری و ض�� ح$ لال ه�ن© ت< اد اج�� ح$ ا ات�� اس�اس ن�$ارک�ی، ی ، م�ن$ لت$ Zود.) چ� ج$ر می س�� سم م�ن© دال�ی� ه ب�$رور� ون�� های��ب;< ب�$ اد و در ن�� ح$ اری ه�ا ات�� ت< (.1385رف��

52

د ک�ه ف� می ک�ن� عری�� ی ت�< ه�ت� کری و د� ت< ق�© عی� کr وض�� وان9 ی�� ه ع�ی� اری را ب�$ ح$ ی ه�ن© من9 اج�ساس ن�$ س�ن�ه ه ح�ور� د او را ب�$ ن� وان�© ی می ن�< ش� ه�ان�� ها ک�ی� ن� ی می ده�د ک�ه ن�³ الان�� وی و ن�$ ار ف< �رد اج�ن<مال ن�$سن� ن9 ف� Eدر ا

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د.) م�حست� ن� سب³ ی� ام�عه ی�� د چ�$ ن� Ô¹ن ا د ک�ه م�ورد ن�< ن�� کr س�ار� ی�� د ر© (1383ه�دف� ب��ی ا ن�$ ومی ن�� ن�¹ Eف� اول ا عری�� ده اس�ت< : در ت�< ف� س�� عری�� ا ت�< ه دو م�عن� اری ب�$ ح$ ی ه�ن© اج�ساس ن�$ن9 ی�� د ن<ماع�ی اس�ت< . ن�$ اره�ای اج�$ ح$ واع�د و ه�ن© دمی در ب�$راب�$ر ف< Eی ا� ان� ن��س� هوم ب�Zر ه م�ف� اری ب�$ ح$ ه�ن©

�رد ار� دس�ت< می ود را ب�$ر ف� ه م�طلوی�$ب$ ح�� ی$ ب� ه و چ�$ مزاب�� Eدار ا ت< ن<ماع�ی اف�< اره�ای اج�$ ح$ ا ک�ه ه�ن© م�عن�اری ح$ ی ه�ن© گری ک�ه ار� ن�$ ن�� ف� د عری�� د. ت�< ن� �رد اع�مال ک�ب© ی ب�$ر ف� لاف< ی اچ�� ت< ن¹� ب��ر د م�د ن� وان�© می ن�< د و ت�� ده�ن�

ن9 Eرار می ده�د ک�ه در ا> ر ف� ظ� ی م�د ت�� ه�ت� کری و د� ت< ق�© عی� کr وض�� وان9 ی�� ه ع�ی� ن9 را ب�$ Eا ، ده اس�ت< س��کr اج�ساس می ی�� د ر© ه ه�دف� ب�� ود را ب�$ د ، ح�� ن� سب³ ی� ام�عه ی�� د چ�$ ن� Ô¹ن ا ی ک�ه م�ورد ن�< ش� ه�ان�� ا ک�ی� ها ن�$ ن� �رد ن�³ ف�

له ، ک�لهر، اق�< د)دع�� اری در1389ک�ن� ح$ ی ه�ن© (. اج�ساس ن�$ی ک�ه وه�س� .در ب�Zر� ده اس�ت< ه م�ظرج و ب�$ررسی س�� ه�کاراب�� اره�ای ب�$ر� ت< اری ار� م�طال�عات< رف�� ن�$سن�

، ده اس�ت< ام س�� ح$ ی ات�� ست< دال�ی� ار ون�� ت< کr رف�� وان9 ی�� ه ع�ی� طار ب�$ ه ف�< �ی ب�$ گ ب�Zران� صوص س�ن� در خ��ن9 ک�ار5/18 د ک�ه ای�� ن� می دان�© لب$ ت�� ان9 اع�� وان�� وح�$ د ک�ه ن�� وان9 ک�رده ان�� ان9 ع�ی� گون�� اس�ح� Zدرض�د ن�

، ش� ح� ورت�$ ) ن�� ادرس�ت< اس�ت< ل 1374ن�� ان9 می ده�د ک�ه چ�داق�< س� وع ن�� ن9 م�وض�� درض�د18(. ای��53

ه م�مکن9 Zد.اگ�رج اس�ن� ن� می س�� د ت�� اره می ک�ن� ودن9 ع�مل اس�� ی ن�$ ف� ه م�ت� ضی را ک�ه ب�$ ح� ار م�ش� ح$ �راد ه�ن© اف�ز� ی� اع�ت< ب�� ح$ د و اج�ساس س�� اس�� ت< ن�$ ی$ ار م�ب� ح$ ن9 ه�ن© ان9 ای�� وان�� وح�$ گری ار� ن�� ن�� ش� د ح� اس�ت< ب�$رای ت�$

د. ن� کب© ن�$ی ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ه رف�� ت< ب�$ سی$ ت< ن�� ی$ گرس� م�ب� ا ن�� اری را ن�$ ح$ ی ه�ن© ان9 اج�ساس ن�$ ن� دان�� ن�� ر�

ان9 می ده�د ک�ه س� وه�ش� ن�� ن9 ب�Zر� ه ه�ای ای�� ی³ اف�� د. ن�� ف� می ک�ن� عری�� ( ت�< ش� کr ک�ی� ت< ار� ی�� ی$ ی م�ب� ن�$ ا ن�� )ارر�د. ن� ب��ر می دان�© د� Zه ن� ی� وج�$ ها را ن�< ن�� Eد و ا ن� ی می ک�ب© ن�$ ا ن�� ی ارر� ف� ود را م�ت� اره�ای ح�� ت< دال ه�ا ک�می<ز رف�� ون��

، ان9 ن� دان�� ن�� د)ر� ن� ل ه�سب³ åای� ود ق�< ز� ح�� می� Eوی��ب< ا ش� ی<زی ب�$رای اع�مال ج�� ش� Ôی bس� ی� ها ارر� ن�� Eن9 ا ی� ت� Zمح ه�1385.)

ن<ماع�ی ی اج�$ ت< ن�� ا ارض�� ن��ا اع�مال ا ن�$ د ن�< ن� د می ک�وس�� ده ان�� ه س�� ی³ ده گ�رف�� ادن�� ی ک�ه ن�� سان9 ه�ان�� د ک�ه ان�� وان9 می ک�ن� ه�وب�$ر ع�ی�

ه ح ب�$ ف�رت�� ه ت�< Zچ ت�� Eع ا د. در واق�< ن� لب$ ک�ب© ود چ�$ ه ح�� گران9 را ب�$ ن�� ه د وج$ ان9 داده و ن�< س� ود را ن�� ی ح�� ست< دال�ی� ون��) ه�وب�$ر، گران9 اس�ت< ن�� ام�دن9 ار� س�وی د ن� ه ج�سات$ ن�� ی و ب�$ هان�� ن� ادی ار� سز ن�³ �رن�� ر می رس�د ف� ظ� ت��

ی�ز1991 حق< زد و او را ت�< ده می گ�ی� ادن�� گر را ن�� س� ی<ز ک�ی� ش� Ôی bمی ک�ه ی� سن< ی در ب�$راب�$ر س�ی� ست< دال�ی� ( . اع�مال ون��54

د ن� ه ه�سب³ ی� ی<ز در چ�اس�� ش� Ôی bراد و گ�روه ه�ای ک�ه ی�� ر می رس�د اف� ظ� ه ت�� ان9 ک�ه ب�$ ت� Zمح . ه� ی<ز اس�ت< ش� Ôی bد ی� می ک�ن�د. ان9 می ده�ن� س� طی ن�� ای م�حت� ن� ی��ب$ اس�� ج�ر ق< ت�< �iن ام�عه ار� ط�ر ود را ار� چ�$ ق< ح�� ی ع�می� ت< ن�� ا ارض�� ن��

ق< �iن ها ار� ط�ر ن�� Eا ا ود ن�< اع�ت� می س�� د ، ن�$ دارن�� ان9 ن�� ده س�� ن� ن�� Eی<زلی ب�$ر ا حR ک�ن© Ôها ه�ی ن�� Eن9 ک�ه ا�اج�ساس ای�ر، د)م�ور� ن� ن�� Eان9 ب�$را س� درن�< ای ج�ش ق�< ال ارض�� ن$ ن�� ه د طی ب�$ ای م�حت� ن� ی��ب$ اس�� ج�ر اع�1992ت�< (. ص�ن$

د و وع می ب�Zردار� ن9 م�وض�� ه ای�� ل ب�$ ن� ص� ق� ه ت�< ، ب�$ ام داده اس�ت< ح$ ه ات�� ی� م�ب� ن9 ر� ی ک�ه در ای�� وه�س� ور در ب�Zر� Zن�مار ه س�� ی ب�$ ست< دال�ی� دام�ات< ون�� ت$ اق�< ن9 س�ی$ ری�� هم ب�< ود م� ع م�وح�$ ی ار� وض�� ت< ن�� ا ارض�� ان9 می ده�د ن�� س� ن��

ور، Zاع� ن� د) ص�ن$ ن�� E1388می ا.)گ ه�ا �ره�ن� رده ف� ش� خ�� ق< ت��

د ک�ه ل می ده�ن� کن� س� ی ن�< لف� ت< �راد م�ح� رگ� را اف� هر ه�ای ب�$ر� ان9 ش�� وری ، س�اک�ن� åی ن9 ن�³ ب�$ر اس�اس ای��د ن� اس�� <ی می ن�$ اون� ق� اره�ای م�ت< ح$ ن<ماع�ی، ع�ادات< و ه�ن© ط اج�$ که روات�$ ن$ گ ه�ا، س�� �ره�ن� رده ف� دارای خ��

ست<ی دال�ی� اره�ای ون�� ت< وی��ب< و رف�� ش� ه ج�� ی<زی ب�$ ش� Ôی bل ی� مای�� گ ه�ا ت�< �ره�ن� رده ف� ی ار� خ�� عض� و ت�$ز، ش� ن� د)ق�� اد1995دارن�� pا ب��ر ل ون�� ع� ، س�� ت< وم�ی� ه ، ف< طق< ور ، م�ت� ا ک�ش� گ ه�ا ن�$ �ره�ن� رده ف� ن9 خ�� (. ای��

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د) م�حست� اط دارن�� ن$ ( .1379ارن�<55

ا �راط�ی اس�ت< ک�ه ن�$ ش� اف� وع�ی واک�ی� اری ن�� ت< د ک�ه ک�ح9 رف�� د می ک�ن� اک�ن� ه�کار ن�< گ ب�$ر� �ره�ن� رده ف� ه خ�� �iب ر ظ� ت��ی و دان�� ن� Õان9 م�ن<مادی ن� اط دارد و در ط�ی س�ال�ن� ن$ ام�عه ارن�< یÔن9 چ�$ ای�� Zه ن� ق< گی ط�ت$ �ره�ن� ات< ف� اس�ن$ م�ن�

د، ن� یÔن9 ه�سب³ ای�� Zه ن� ق< ه ط�ت$ علق< ب�$ ا م�ت< ام�عه ک�ه ع�مدن�< �راد چ�$ ی ار� اف� س� ح� ی�زی ت�$ bعن ه ت�< . ب�$ ه اس�ت< ی³ اف�� مرار ن�� اس�ن<ه ض�ورت< جراف� ب�$ ن9 ات�� د ک�ه ای�� ن� دا می ک�ب© ن� Õجراف� ن� �ی ات�� ون� ان�� اره�ای ق�< ح$ ی ه�ن© ود ار� ب�$رح� ه ح�� ود ب�$ ح��

. لاف� اس�ت< گی و س�اب��ر اع�مال چ�� رن�� م، ر� ی< زت$ و س�� گری، ج�مله و ض� وب��ران��رده1374در س�ال ه خ�� ل ب�$ مای�� یÔن9 ت�< د ک�ه ی�$ ض س�� ح� هران9 ، م�ش� هر ن�< سم در ش�� دال�ی� وه�ش� ون�� در ب�Zر�

ا ن9 ن�$ Eگی ا سن< ی��ب;$ ه�می$ ز ود دارد و ض� ظه وح�$ سم رات�$ دال�ی� ه ون�� ه�کار و گ�ران��ش� ب�$ گ ب�$ر� �ره�ن� ف�ی ست< دال�ی� لات< ون�� مان�� وی��ب< در21/0ت�< ه ع�ص� �رد ب�$ ل ف� مای�� �ی ک�ه ت�< ان� ز� ه می� گر، ب�$ ن�� ز د ی� bعن ه ت�< . ب�$ اس�ت<

ان��ش� می �ر� ز� اف� ی� سم ب�� دال�ی� ه ون�� ل ب�$ مای�� د ، ت�< ان�$ ان��ش� می ن�� �ر� ه�کار اف� گ ه�ای ب�$ر� �ره�ن� رده ف� خ��ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د) م�حست� ان�$ ی ک�ه در س�ال 1374ن�� وه�س� ح9 ب�Zر� ات�� ن< ن9 ب�$ر اس�ان9 ن�© ی� ت� Zمح وس�ط1386(.ه� ن�<

س� ه�ای ه ارر� گی ب�$ ه�کار و وان�$سن< وی��ب< در گ�روه ه�ای ب�$ر� ، ع�ص� ده اس�ت< ام س�� ح$ ان9 ات�� ن� دان�� ن�� ر�وه�ش� ن9 ب�Zر� ان��ش� می ده�د. ای�� �ر� ی اف� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ام رف�� ح$ ه ات�� �راد را ب�$ ها، گ�ران��ش� اف� ن�� Eا

ان9 می ده�د ک�ه در س� ام23ن�� ح$ ه ات�� ه ض�ورت< گ�روهی دس�ت< ب�$ دال ه�ل ب�$ درض�د م�وارد ون��. ه�کار اس�ت< گ ه�ای ب�$ر� �ره�ن� رده ف� وی��ب< در خ�� ز ع�ص� ی� ب�� ا د ن�< ود م�ون�� د ک�ا ح�� ده ان�� ی ر� ت$ Ôáن ج�ر اع�مال ت�<

56

ان9 می ده�د ک�ه چ�دود س� وه�ش� ن�� ن9 ب�Zر� ه�کاری88ای�� دال ه�ا در گ�روه ه�ای ب�$ر� درض�د ون��، ان9 ن� دان�� ن�� د) ر� ن� ه ه�سب³ ها وان�$سی< ن�� Eس� ه�ای ا ه ارر� ه و ب�$ ی< وی��ب< داس�� (. م�حست�ی1385ع�ص�

اره�ای ت< ه�کاری ب�$ر رف�� ه ب�$ر� ق< ا س�ات�$ وی��ب< در گ�روه ه�مسالان9 ن�$ ز ع�ص� ی� ب�� ا ز� ن�< ی� ی ب�� ی و رج�مت< ب��ر� ز ی$ ب�<اره می ی�ز; اس�� ع� اط ای��ن9 دو م�ت< ن$ ودن9 ارن�< ا دار ن�$ ه م�عن� ه ه�واداران9 را ب�$ررسی و ب�$ گراب�� اس�� ب�Zرچ��

ی، ی و رج�مت< ب��ر� ز ی$ ی ب�< د)م�حست� ن� (.1381ک�ب©د لن� ق< ادگ�ی�زی و ت�< ن��

گری اس�� اک�امی و ب�Zرچ�� ا ن�� اط ن�$ ن$ ه ک�ه در ارن�< Zچ ت�� Eش� ار� ا Ôی bزی ی��ادگ�ی د اس�ت< ک�ه ن�� ق< ن9 ب�$رگ� م�عت< وک�لای�� ان�<گری ، عوام�لی اس�� اد ب�Zرچ�� ح$ ده در ات�� ادس�� . ن�Zش ، ع�لاوه ب�$ر عوام�ل ن�� ر اس�ت< ار می رود ، م�وب�� ط� ت< ان�©

ی��ب$ ، ج�ر ه ت�< ح9 ب�$ ی< گری م�ب� اس�� صوص ب�Zرچ�� ه خ�� گری و ب�$ اس�� اد ب�Zرچ�� ح$ ز� در ات�� ی� ادگ�ی�زی ب�� د و ن�� لن� ق< ز ت�< ی� ظ� گر ت�� ن�� دگری ، اس�� ا ب�Zرچ�� ها ن�$ ن�� Eظه ی ا ن<ماع�ی و رات�$ ادگ�ی�زی اج�$ �راد و ن�� ی اف� ت< Ôب bری� د ب�< ش� رون�� ق< د. ت�� اس�� م�وب��ر می ن�$

اب��ر ه ، م�ن< گراب�� اس�� ه و ب�Zرچ�� اب�� ون�� ه ح�$ ز� ی� اره�ای س�ن< ت< اری ار� رف�� ه ط�وری ک�ه ن�$سن� ه اس�ت< ، ب�$ وج$ ل ن�< ای�$ ق�<ار ت< اه�ده رف�� ی ار� م�س� اس� اره�ا ، ن�� ت< ه رف�� ن9 گ�وب�� اری ار� ای�� ده و ن�$سن� ه س�� ی³ م�وج�� Eگی ا �ره�ن� گوه�ای ف� ار� ال�

ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د) م�حست� اس�� ون9 می ن�$ ن¹� ب��ر� لو ما و ن�< ن� ار در س�ب� وی��ب< ن�$ ش� شون9 می1383ج�� (. ارون��57

وی��ب< ش� د ج�� ، م�وچ�$ وی��ب< ش� لکه ج�� می ده�د ، ن�$ وی��ب< را ک�اه�ش� ت�� ش� ه ج�� ل ب�$ مای�� ، ، ت�< وی��ب< ش� ون��سد : ج�� ن��دگ�ان9 می ن� اک�ب© ماس�� ان9 ت�< گری در م�ن� اس�� ان��ش� ب�Zرچ�� �ر� ت$ اف� وی��ب< ، م�وج�$ ش� اه�ده ج�� . م�س� اس�ت<

<راری ق< ب�$رف� �iن جرف� ار� ط�ر اره�ای م�ن© ت< د رف�� رل�ن� ن<ماع�ی س�ا ب�< ادگ�ی�زی اج�$ وری ن�� åی ق< ن�³ گ�ردد. م�طان�$ا ی<ز ن�$ ش� Ôی bد ک�ه ی� ون�� جرف� می س�� �ی م�ن© ن� م�ا �راد ر� مالًا اف� ود . اج�ن< ه می س�� ی³ م�وج�� Eگران9 ا ن�� ا د �رد ن�$ اط ف� ن$ ارن�<ن9 ا ای�� سم ن�$ دال�ی� یÔن9 ون�� ن� bب د. در ی�< ن� اس�� ه ن�$ ی< ی داس�� جراف� د ات�� ان�� د ک�ه ع�ق< ن� اس�� ه ن�$ ی< اط داس�� ن$ اصی ارن�< ح� اس��

زان9 و د ک�ه م�عاس� ن� ن�© ی��ب$ ام�وال ع�مومی می ر� ج�ر ه ت�< �ی ب�$ ن� م�ا �راد ر� ت< ک�ه اف� وان9 گ�ق� وری می ن�< åی ن�³د. زن�� اد می گ�ی� ها ن�� ن�� Eد و ار� ا ام می ده�ن� ح$ åی ات�� ن9 ک�اره�ان� ی� ت� Zها ج� ن�� Eان9 ا دوس�ن<

ح و سزگ�رمی ف�رت�� ت�<ک�ر ل د� ای�$ ی ق�< ست< دال�ی� دام�ات< ون�� کr ع�ام�ل اض�لی در اق�< وان9 ی�� ه ع�ی� �ی ب�$ ت< درون� مرک�ر� ب�$ر ل�د� ت�<

عا سم وس�ت� دال�ی� د ک�ه اع�مال ون�� ه ان�� ی< کاری گ�ق� رای�$ ه ه�ای خ�� ز� گی� حت� ان�� ارد در ت�$ ن� ز و ک�لب� ی� Ôم�ن . اس�ت<ها اع�مال ن�� Eرم اس�ت< ، ا د ای��ن9 ع�مل خ�$ ن� دان�© که ن�$ ن�� Eدون9 ا ود ، ن�$ را می س�� ان9 اخ�$ وان�� له ح�$ وس�ن� ن�$

ن9 لب$ در چ�ت� ت< ک�ه اع�� عی� ن9 واق�< د. ای�� ن� دن9 می دان�© ان�� ش� س�ور� ن�< Eاج و ا ی و مز� وح� ود را س�� ح��ها ن�� Eد ک�ه ا وی��ب< می ک�ن� ق< هوم را ت�< ن9 م�ف� ود ، ای�� می س�� ده ت�� دن�� ی در� ز� ی� Zسم ، ج دال�ی� اع�مال ون��

58

له ه می�ز� ها ب�$ ن�� Eب$ ام�وال ب�$رای ا�ی� ج�ر د. ت�< ن� سب³ ی� ه�کار ی�� د و ب�$ر� ن� ان�© ش� می س�ور� ن�< Eد و ا ن� ظی�ت< می ک�ب© ت� س��ی ک�ه ش� ه�ان�� ق< ل ت�� ای�$ ی اس�ت< در م�ق< ع اعی<زاص� ورد و در واق�< Eان9 می ا ح$ ح اس�ت< وه�ن� ف�رت�� ت�<

ن<ماع�ی ار اج�$ ت< هم در س�اج�� ت< م�ن$ عی� ه م�وق�< ی اس�ت< ب�$ د و اعی<زاص� ده ان�� ف� س�� عری�� هم ت�< م�ن$ارد، ن� ز و ک�لب� ی� Ôم�ن( ام داده1989اس�ت< ح$ صوص ات�� ی ک�ه در ای��ن9 خ�� وه�س� ور در ب�Zر� Zاع� ن� (. ص�ن$

ن9 Eی ک�ه او ار� ا ار� ح ، سزگ�رمی و ن�$ ف�رت�� های��ب< ت�< ی و در ن�� ان9 ط�لت$ ح$ ان9 می ده�د ک�ه ه�ن� س� ، ن�� اس�ت<کی ار� عوام�ل Ôد ، ن� اد می ک�ن� سلی ن�� اص ن�� ت< ه�ای چ�� عی� �ی و م�وق�< وان� ط دوره ح�$ زات�� وان9 س� ه ع�ی� ب�$

ور، Zاع� ن� )ص�ن$ ه اس�ت< ن9 ح�ور� ار ای�� زگ�د� ی� ب�� ا هم و ن�< (.1388م�طی ی م�حت� ن�� ارس�ا ن��

اع ده�د طی ارچ�$ یå م�حت� ه س� ن9 امز را ب�$ د و ای�� مان�� ار� ت�$ ن9 ن�$ کr ه�دف� م�عت� ه ی�� دن9 ب�$ گر ار� رس�ن� س� اگ�ر ک�ی�ه ب$¹ ج$ر اک�امی ت�< ع ع�مل ک�رده اس�ت< ، اج�ساس ن�� ب�� کr م�ا وان9 ی�� ه ع�ی� یå ب�$ ن9 س� Eد ک�ه ا و اج�ساس ک�ن�

. در طی اس�ت< یå م�حت� ن9 س� Eه ا ه ع�لی� گراب�� اس�� ش� ب�Zرچ�� دی ک�ی� ن� ن�� Eرا� ن9 ف� ی� ت� Zه ج� چ$ ن� ب³ مالا ی�© د و اج�ن< واه�د س�� ح��ده ده س�� Ôت ح$ ی س�ن© ت< ن�� ا ارض�� وان9 ن�� حت< ع�ی� وع ت�< ن9 م�وض�� لی ای�� وه�ش� ه�ای داچ�� ی ار� ب�Zر� ب�$رح�

59

�راد ود ک�ه اف� اع�ت� می س�� زک�ب< واچ�د ن�$ وس ه�ای س� ون�$ ی ار� ان�< ت< ن�� ا ارض�� ه ن�� موب�� وان9 ت�� ه ع�ی� . ب�$ اس�ت<د. ن�� یZزدار� bها ب� ن�� Eب$ ا�ی� ج�ر ه ت�< ب�$

هران9 هر ن�< ی ش�� ون�$ ی© اط�ق< ج�$ طار در م�ن� ه ف�< �ی ب�$ گ ب�Zران� وع س�ن� صوص م�وض�� ی ک�ه در خ�� وه�س� در ب�Zر� ، ده اس�ت< ام س�� ح$ خی و22ات�� ت�� ف�ر ط ه�ای ت�< ود م�حت� ف<ر و ک�می$ د ک�ه ق�� ه ان�� ی< ان9 گ�ق� گون�� اس�ح� Zدرض�د ن�

ن9 ی� ت� Zه گ�شی<زس� ج� ود ب�$ اط�ق< می س�� ن9 م�ن� �راد س�اك�ن9 در ای�� ی اف� ت< ن�� ا ارض�� ت$ ن�� سزگ�رمی ک�ه م�وج�$ی س� م�ور� Eط ه�ای ا سم در م�حت� دال�ی� صوص ون�� اده در خ�� ار� ق�< Eوه�ش� ا د. در ب�Zر� ن�� اع�مالی دام�ن9 می ر�

لات< مان�� ا ت�< ظه م�عکوسی را ن�$ ی رات�$ س� ی و ورر� ت< هداس�� اهی ، ن�$ ات< رق�� ای��ب< ار� ام�کان�� ز� رض�� ی� ب��ی ست< دال�ی� لات< ون�� مان�� د، ت�< اس�� ر ن�$ الاب�< ای��ب< ن�$ ه رض�� Zزی ه�ر ج�ی bعن ه ت�< ان9 می ده�د. ب�$ س� ی ن�� ست< دال�ی� ون��

اده، ار� ق�< Eد) ا ان�$ (.1386ک�اه�ش� می ن��ه �راد ب�$ سات< ع�مومی ، گ�ران��ش� اف� اس�ی� ی ار� ن�< ت< ن�� ا ارض�� ان9 می ده�د ک�ه ن�� س� ی ن�� وه�س� ان9 در ب�Zر� ن� دان�� ن�� ر�

ه ه�ای ه روس� م�صاج�ی$ وه�ش� ک�ه ب�$ ن9 ب�Zر� د.ای�� د می ک�ن� دن�� س� ی را ن�< ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ام رف�� ح$ ات��ام�طلوت$ دال ه�ا ن�� دگ�ی ون�� ن�� ه ر� Zان9 می ده�د ک�ه ه�رج س� ده اس�ت< ن�� ام س�� ح$ دال ه�ا ات�� ا ون�� ق< ن�$ ع�می�

60

صوب��ر ن9 و ت�< ی�� ی ار� وال�د ت< ن�� ا ارض�� ن9 ن�� ی� ت� Zمح . ه� ی<ز اس�ت< ش� Ôی bز� ی� ی� ها ب�� ن�� Eی ا ست< دال�ی� لات< ون�� مان�� د، ت�< اس�� ر ن�$ ب�<صوص دارد. ن9 خ�� ش� را در ای�� ق< ن9 ت�� ی�� ی<ز ش� Ôی bها، ی� ن�� Eی ار� ا ف� م�ت�

زون��ی ی� bی<زل ب� ک�ن©اره�ای ت< ی<زل رف�� د در ک�ن© وان�� ش� م�وب��ری دارد و می ن�< ق< ه�کاری ت�� ی<زل ب�$ر� �ی در ک�ن© ی�زون� bی<زل ب� ود ک�ن© وح�$ن<ماع�ی ی<زل اج�$ ف� ار� ک�ن© عری�� ا دو ت�< وه�ش� ه�ا ع�مدن�< د. در ب�Zر� ا ک�ن� ق� ش� م�همی ات�� ق< ز� ت�� ی� ه ب�� ی��ب$ گ�راب�� ج�ر ت�<

ا و ن� ت< ار� اس�� اط�� طی ب�$رای ح�ق� ی<زل ه�ای م�حت� ه ک�ن© ر ب�$ اط�� ف� اول ن�� عری�� ده اس�ت< . ت�< ه س�� åاراب�ی<زل ه ک�ن© ر ب�$ اط�� ف� دوم ن�� عری�� ان9 ، خ�صار و ...(. ام�ا ت�< گهن$ ش، ن�� لی� Zود ن� د وح�$ ن� ن�© ام�وال اس�ت< )م�ا

اره�ای ت< ه ک�اه�ش� رف�� د ب�$ وان�� �رد اس�ت< ک�ه می ن�< واده ب�$ر ف� ان�� صوص چ�� ه خ�� ن<ماع�ی و ب�$ ه�ای اج�$ام�د. ح$ ات�� ن� bه ن� ی��ب$ ک�راب�� ج�ر ت�<

ام ح$ هران9 ات�� هر ن�< ان9 ش�� م�ور� Eش� ا ان9 دان�� سم در م�ن� دال�ی� صوص ون�� ی ک�ه در خ�� وه�س� اده در ب�Zر� ار� ق�< Eاه ی��ب$ گ�راب�� ج�ر اره�ای ت�< ت< ی ب�$ر رف�� ف� ز م�ت� ی� ب�� ا ن<ماع�ی ن�< ی<زل اج�$ ان9 می ده�د ک�ه ک�ن© س� ، ن�� داده اس�ت<

ان9 را ک�اه�ش� می م�ور� Eش� ا ی دان�� ست< دال�ی� ار ون�� ت< ان9 دارد و اج�ن<مال رف�� م�ور� Eش� ا دان��اده، ار� ق�< Eده1386ده�د)ا ام س�� ح$ طار ات�� ه ف�< �ی ب�$ گ ب�Zران� ی ک�ه در م�ورد س�ن� وه�س� ن9 در ب�Zر� ی� ت� Zمح (. ه�

61

، مله ع�لل و25اس�ت< ن<ماع�ی را ار� ج�$ ده ه�ای اج�$ ن� ی<زل ک�ب© عف� ک�ن© ان9 ض�� گون�� اس�ح� Zدرض�د ار� ن� د. وان9 ک�رده ان�� طار ع�ی� ه ف�< �ی ب�$ گ ب�Zران� ه س�ن� ز� گی� ان��

ت< معی� راک�م ج�$ ب�<ن9 ت< ل رق�� حلن� گی و ت�< سن< ت$ ج�� ه س�ی$ ها ب�$ ن� ه ن�³ ی م�حدود ، ب�� ان�� ص� دمی در ف�� Eراد ا� ودن9 اف� می<زاک�م ن�$

ود ، ج$ر می س�� ی م�ن© وع دوس�ت< ه اع�راص� ار� ن�� م ب�$ ی� ق< ز م�ست< ی� ه ط�ور ع� ، ب�$ ان9 دم�ن� Eا ا ات< م�ن� اس�ن$ م�ن�لف� ت< م�ان��ش� ه�ای م�ح� ر� Eود.ا ه می س�� اب�� ون�� ح$ اس�� اره�ای ب�Zرچ�� ت< ت$ رف�� ز� م�وج�$ ی� م ب�� ی� ق< ه ط�ور م�ست< لکه ب�$ ن�$

د می گ�ردد. دن�� س� دگ�ی ، ن�< ن�� ط ر� دگ�ی م�حت� ن� Õب ه ی�< چ$ ن� ب³ �راد ، در ی�© ان9 اف� گری در م�ن� اس�� ان9 می ده�د ب�Zرچ�� س� ن��وده ه�ای دت< ب�<راک�م ن�< ا س�� رگ� اس�ت< ، ن�$ هره�ای ب�$ر� ار ع�مومی مزدم ش�� ت< صزف�� اخ�� �ی ک�ه س�� ن� ا ن�$ ام�هر ن��

گاه ال در ان��سی< وان9 م�ن� ه ع�ی� م دارد. ب�$ ی� ق< ست$ م�ست< bی Ôی� ا ن� هت< ن�³ لف� ، ار� ه�ر ج�$ ت< اط م�ح� ق< مزدم در ت��د. ون�� د می س�� دن�� س� اره�ا ن�< ت< ن9 رف�� وس ای�� ون�$ رگ� ان�< ال ه�ای ب�$ر� ن� رم�ب� ا ب�< ه�ن9 ن�� Eرگ� راه ا ه�ای ب�$ر�

سم دال�ی� ان9 ون�� ز� ود ک�ه می� ک�ر می س�� د© ل ع�مومی م�ن< ق< که ج�مل و ت�� ن$ سم در س�� دال�ی� ه�وب�$ر در م�طال�عه ون��ه ل ب�$ دچ�ام م�ن� ی ار� . ار� ط�رف� ت< اس�ت< معی� اط�ق< ک�م ج�$ ر ار� م�ن� ش� ب�< Ôی bت< ی� معی� اط�ق< ب�Zرج�$ در م�ن�

دال ه�ا دن9 ون�� ز س�� گی� ال�عکش اج�ن<مال دس�ن< ان��ش� می ده�د و ن�$ �ر� ز� اف� ی� ی��ب$ را ب�� ج�ر گری و ت�< اس�� ب�Zرچ��62

ط ه�ای سم در م�حت� دال�ی� صوص ون�� ی ک�ه در خ�� وه�س� اده در ب�Zر� ار� ق�< Eورد. ا Eن9 می اÔی ای�� Zرا ه�م ن�د ، ک�ه ح$ سم می س�ن© دال�ی� ه ون�� ز ب�<راک�م م�درسه را ب�$ر گ�ران��ش� ب�$ ی� ب�� ا ام داده اس�ت< ، ن�< ح$ ی ات�� س� م�ور� Eا

اده، ار� ق�< Eود)ا د می س�� ن� Ô¹ن ا ن9 ن�< Eظه ا (.1386رات�$ل گاه ه�ا و وس�ای�� ود دس�ی< ه ح�� وط ب�$ عوام�ل مزن�$

ه حاف� – اضزار در ب�$ دن9 اج�ساس اج�$ ه س�� ی³ ح� گن� د : ب�$ران�� ر می ک�ن� ظ� ا چ�لب$ ت�� هم در ای��ن9 چ�$ ه م� کی< دو ن��د و ز� گی� ض را ب�$رمی ان�� ح� حاف� س�� رات$ ، اج�ساس اج�$ ن9 خ�� لق� . ن�< رات$ گاه خ�� ن9 دس�ی< ت< داچ�� ک�ار ان��

ب��ر ی ک�ه د وس ه�ان�� ون�$ ی��ب$ ان�< ج�ر د و ت�< ت$ می س�ار� ی� ن9 ب�<رع�� لق� ی��ب$ ن�< ج�ر ه ت�< م�د ، او را ب�$ Eلا ا ن$ ه ف�< Zچ ات�� ت� Zج�ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< <رار می گ�ی�زد)م�حست� ه ف� ن9 دس�ی< در ای�� ز� ی� د ب�� ده ان�� ن� اراج�ت< ک�ب© د و ن�� (.1383می رس�ن�

ض ح� لکه س�� ست< ن�$ ی� حاف� ی�� ع ، ع�لب< ، اج�ساس اج�$ اری ار� م�واق�< ن9 ، در ن�$سن� لق� ی��ب$ ن�< ج�ر در ت�<کال گاه اش�� ی در دس�ی< ز� ی� Zد ک�ه ج کر می ک�ن� ی ق�© عت� زد. ت�� گی� ماره ن�$ واه�د س�� ون9 می ح�� Zد ح� گاه می ک�ون�$ ب�$ر دس�ی<

واه�د ک�رد. گاه ک�ار ح�� ن9 ، دس�ی< Eدن9 ب�$ر روی ا ن� b¹ن ا ک�و دارد و ن�$ی ده گ�لوله ب�$رف� دن�� Zن�

63

د ده ع�مل می ک�ن� زون�� ش� Ôی Õد م�ج�رت$ و ی� ن� ن�� Eرا� کr ف� ه ض�ورت< ی�� ود ب�$ ا ح�� ص� کr ف�� ی��ب$ در ی�� ج�ر ه ه�ای ت�< اب�� س� ن��دون9 ه ، ن�$ کسی< ه س�� ش� ی� کr س�� دن9 ی�� د.دن�� یZزدار� bی<ز ب� ش� Ôی bب$ ی��ی� ج�ر ه ت�< ا ب�$ د ن�< ل می س�ار� مای�� ض را م�ن< ح� و س��

ن9 ع�مل ، د. ای�� کن� ه ه�ا را ن�$س� ش� ی� ض را وا می دارد ک�ه س�اب��ر س�� ح� ی ، س�� حاف� حR اج�ساس اج�$ Ôود ه�ی وح�$ن9 در Eز� ا می� Eب< ا�ه ی سزای� ی$ ب� ی و چ�$ ده گ�لوله ب�$رف� دن�� Zن� . ت< اس�ت< ی� bن� ا د� ه و چ�$ ب�$ اد� ون9 چ�$ ان�� ع ق�< ب�$ ا ن�<

د ، ن�� ن9 گ�لوله را ب�$ر� ی اس�ت< ک�ه ک�سی اول�ی� ده اس�ت< . ک�اف� ه س�� ی³ اج�� ن� اسی ، امزی س�� ن� روان9 س��ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د)م�حست� ن� دن��س� می ان�� ز� ت�� ی� ود ب�� ت$ ک�ار ح�� ه عواف�< د و ب�$ ن� ی�زوی می ک�ب© Õگران9 م�عمولا ار� او ب� ن�� د

اه ،1383 ار ک�ون�< <ی ن�$سن� ن� د ک�ه در م�د د دن�� واه�ن� د. ح�� ارن�� گد� ورده را در می<زو ن�$ و ح�� اف< Zدلی چ� کr ص�ن� (. ی��ار ت< اه�ده رف�� د. م�س� واه�د س�� ا ح�� ن� س�� Eدال ه�ا ا وی ون�� اف< Zش� چ� ی� ا ی�� دلی ه�ای می<زو ن�$ ه�مه ی ص�ن�

ط ، ود م�حت� صور س�� ی ک�ه ت�< ان�� د. در چ�$ د می ک�ن� دن�� س� ی را ن�< ست< دال�ی� ار ون�� ت< ه رف�� ل ب�$ مای�� ی ، ت�< ست< دال�ی� ون��دت< ه س�� ی ب�$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< ده اس�ت< ، رف�� ع س�� لب< واق�< ق� وده و م�ورد ع�� ی<زل ن�$ ارج9 ار� ک�ن© چ��

ان��ش� می ده�د ، امزی �ر� ودن9 را اف� ده ، اج�ساس می<زوک�ه ن�$ ی��ب$ س�� ج�ر ط ت�< د.م�حت� ان�$ ان��ش� می ن�� �ر� اف�کی Ôطی ن� ی��ب$ م�حت� ج�ر سم و ت�< دال�ی� ه ه�ای ون�� اب�� س� ود ن�� د. وح�$ ی ک�مکr می ک�ن� ست< دال�ی� ار ون�� ت< د رف�� دن�� س� ه ن�< ک�ه ب�$

ده ی م�ظرج س�� ه گ�لوله ب�$رف� �iب ر ظ� وان9 ت�� حت< ع�ی� ت< اس�ت< ک�ه ت�< ر© اه�می� åز; ه�ای چ�اب��ی ع� ار� م�ت<ای می گ�ی�زد. ش� چ�$ ح� ا چ�دودی در ای��ن9 ت�$ ز� ن�< ی� د ب�� لن� ق< ه ت�< �iب ر ظ� . ت�� اس�ت<

64

ام داده ح$ ی ات�� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< صوص رف�� ان9 در م�طال�عه ای ک�ه در خ�� ن� دان�� ن�� ار� ر� �رج�ت� ف�اه�ده50اس�ت< ، گام م�س� د ک�ه ه�ی� وان9 ک�رده ان�� دال ه�ای م�ورد م�طال�عه ع�ی� درض�د ون��

د. ن� ه می ک�ب© اق� ی را اض�� ن9 م�طلت$ Eه ه�ای ا ی< وس�� ه ن�� سی ه�ا ب�$ ون�� وارن�� ن�� ز�70د ی� دال ه�ا ب�� درض�د ون��ی��ب$ ج�ر ی<ز م�ورد ت�< ش� Ôی bها را ی� ن�� Eا ، رات$ گاه ه�ای خ�� ا دس�ی< ورد ن�$ گام ب�$رح�� د ک�ه ه�ی� وان9 ک�رده ان�� ع�ی�

، ان9 ن� دان�� ن�� د)ر� <رار می ده�ن� (. 1385ف�ک�ر می د© ی م�ن< ست< دال�ی� ار ون�� ت< ی در ب�$رور� رف�� ده گ�لوله ب�$رف� دن�� Zهوم ن� ه م�ف� اره ب�$ ا اس�� ز� ن�$ ی� ارد ب�� ن� ز و ک�لب� ی� Ôم�ن

ه ی ب�$ زد و ج�ت< کار می گ�ی� لی را ی�$ ن$ ده ی ف�< Ôت Zح ن� Õش� ن� درت< دان�� ه ن�� سم ب�$ دال�ی� ع اع�مال ون�� د ک�ه در واق�< ون�� س��ن9 ش� ک�می ار� ای�� ح� د. ت�$ زن�� ات< می گ�ی� س� معی ن�� عام�ل ج�$ ن9 اع�مال ار� ت�< دارد. ای�� اج9 ن�� ن� ن9 اچ�ب< Eا

اری ت< اری م�وارد ، رف�� سم در ن�$سن� دال�ی� د. ون�� ده ان�� ی س�� ب��ر� امه ر لا ع�مدا ب�$رن�� ن$ د ک�ه ف�< ن� اع�مال ه�سب³ش� ه�ای ها واک�ی� ن�� Eن<ماع�ی اس�ت< ک�ه در ا ت< ه�ای اج�$ عی� د م�وق�< ودی اس�ت< و رس�� ح� ودت�$ ح��rک دگ�ان9 ، روی اع�مال ی�� ن� زک�ب< ک�ب© کی ار� س� Ôعام�لی ن� اس�ح� ت�< Zد. ه�ر ن� ت< اق< می اف�� ق� گ�روهی ات�<

ن9 زک�ب< در ای�� ود. س� ه می س�� چ$ ن� ب³ سم ی�© دال�ی� ده و ع�مل گ�روهی ون�� گر ، س�وار س�� ن�� ده د ن� زک�ب< ک�ب© س�م ، ی� ق< ق< درگ�ی�زی م�ست< �iن عام�ل گ�روهی می ده�د و ار� ط�ر ت< و ت�< عی� ضی ، م�وق�< ح� ه ه�ر س�� اع�مال ب�$

صوص ی ک�ه در خ�� وه�س� د. در ب�Zر� ز� می ک�ن� د ، ب�Zرهی� اس�� ه ای ن�$ ی� و چ�اس�� کr ع�ص� که ی�� ن� �رد ار� ان�� ف�65

�رس�ودگ�ی، و گی، ف� ه ک�ه ك�هن� ی� �رص�� ن9 ف� ده اس�ت< ، ای�� ام س�� ح$ ی ات�� س� ط ه�ای ورر� سم در م�حت� دال�ی� ون��ی ت$ Ôáن ج�ر اره�ای ت�< ت< ه رف�� دن9 ب�$ گاه اج�ن<مال دس�ت< ر� ش�� سات< و ام�وال ع�مومی در ورر� اس�ی� ی ن�< ف� ت� ک�ب�

ان9 ک�ه ت� Zمح . ه� ده اس�ت< د س�� ن� Ô¹ن ا ان��ش� می ده�د، ن�< �ر� دال ه�ای7/14را اف� درض�د ون��وان9 ک�رده ها ع�ی� ن�� Eودن9 ا �رس�وده ن�$ ی را ف� س� سات< ورر� اس�ی� ی��ب$ ن�< ج�ر ی ، ع�لل ت�< س� ات< ورر� ق< م�سات�$

، ش� ح� ات�$ د)ض�ق� (.1386ان��ده دن�� Zوان9 ع�لل ن� ه ع�ی� ده ب�$ ام س�� ح$ وه�ش� ه�ای ات�� ه ه�ا و ب�Zر� �iب ر ظ� ه ب�$ررسی عوام�لی ک�ه در ت�� الا ب�$ در ن�$ز� ی� گری ب�� ن�� ن9 ه�ا، عوام�ل د ر می رس�د ع�لاوه ب�$ر ای�� ظ� ه ت�� م. ب�$ ی� ب< ود، ب�Zرداچ�� ده ن�$ سم م�ظرج س�� دال�ی� ون��

م. ی� ک�ر می ک�ب� ها را د� ن�� Eی ار� ا ب��ر ب�$رح� ش� دارد ک�ه در ر� ق< سم ت�� دال�ی� ه ون�� در گ�ران��ش� ب�$ات< روحی ان�� ح$ ه�ن�

ه ود ک�ه ب�$ ی می س�� اس� ان9 روحی ن�� ح$ کr ه�ن� ی ار� ی�� هان�� کل ن�� د، در ش�� اس�� ه ن�$ Zسم ه�ر ج دال�ی� ل ون�� دل�ن�ام�د. ح$ ی��ب$ می ات�� ج�ر ه ت�< ی ب�$ مان�� ودت�� معی و ح�� ان9 ج�$ گری، ع�صن� اس�� ، ب�Zرچ�� ت< ی� ان�� ض�ورت< ع�صن$

ه ی� اس�ت< ک�ه ب�$ ز� ی� Zه ج ت< ب�$ سی$ �راد ن�� ن9 اع�مال اعی<زاص� اف� ی(.ای�� اس�ار� ن$ Ôáن م�ان9 ر� )س�ای��ب< س�ار�ن9 ت< ج�سن9 ای�� وان9 گ�ق� ع می� ن�< . در واق�< �ی� ه�مراه اس�ت< ان� ح$ ه ه�ن� لی� ح� ا ت�< د و ن�$ اورده ان�� ن� دس�ت< ن��

66

د ن�� اری� می� ب�Zردار� ر� Eء ا ی� ه س� اری� ب�$ ر� Eا دگ�را اری� ن�� ر� Eودا ای� ح�� ه چ�$ �راد ب�$ اع�مال ای��ن9 اس�ت< ک�ه اف�: د اس�ت< ق< د م�عت< �رون�� د. ف� ان�$ �ردی� ک�اه�ش� ن�� یÔن9 ف� ود ک�ه درگ�ی�زی� ه�ای� ی�$ ت$ می� س�� و ای��ن9 امز س�ی$

ی��ب$ ج�ر ا ت�< �راد ن�$ . در گ�ران��ش� مزگ� ، اف� دگ�ی اس�ت< ن�� سان9 دارای� دو گ�ران��ش� مزگ� و ر� ان��ه ار� ها ب�� ن�� Eود؛ ا ده می� س�� ز� دن�� ی� ات< در ک�ودک�ان9 ب�� ن9 ج�ش گ�اهی� اوق�< د. ای�� ون�� اء می� س�� ک�ردن9 ارض��

ان9 را ی� ه�ان��س� ار� ات$ ن�$ مر، اس�ن$ ه ط�ور م�سن< کر و ب�$ ق� دون9 ت�< م و ن�$ س� ا ج�� لکه ن�$ ی� ن�$ ت< اج�� ن� ه س�� ی$ ب� چ�$دی� ن9 را چ�$ Eد ا ان�� ن9 ک�ودک�ی� ن�$ ی� ن9 در س�ن� ی�� طاری� اس�ت< ک�ه وال�د ن9 اخ�� د و ای�� ن� رات$ می� ک�ب© خ��

. د اس�ت< دن�� ی� س�� ات< ع�اط�ف� ان�� ح$ ا ه�ن� ی��ب$ ن�$ ج�ر ه ت�< ه ب�$ وع�ی� ع�لاق< ز� ن�� ی� سم ب�� دال�ی� ب��را ون�� د، ر� زن�� گی� ن�$ی مان�� ود ت�� ح��

د ک�ه ن�� Eش� می ا Ôی Õار ی� دی اس�ت< و ن�$سن� ی چ�$ ت$ Ôس�ب Eه ا ز� در ای��ن9 ح�ور� ی� ان9 ب�� åی در گ�روه دوس�ن< مان� ودت�� ح��ا در د ن�� ن�� دلی ه�ا می ب�Zردار� اره ک�ردن9 روك�ش� ص�ن� Zه ن� وس; ب�$ ون�$ ع�ده ای ار� م�حصلان9 س�وار ب�$ر ان�<

ه ود را ب�$ سارت< ح�� و و ج�$ ار� درت< ن�$ ا ق�< د ن�< ن� کب© اه را می س�� ن� Z¹ن داره سز ه ه�ای چ�$ ش� ی� وس س�� ون�$ گاه ان�< ان��سی<د. ن� ی ک�ب© مان�� ودت�� ه و ح�� وج$ لب$ ن�< د و چ�$ ن� کس� رج� ه�مسالان9 ن�$

ات< ق< اد ط�ت$ ص� ت�<67

کاری رای�$ ه خ�� هره�ا ب�$ ض ار� ش�� ح� ها در م�حدوده ه�ای م�ش� ن� د و ن�³ دارن�� علق< ن�� اصی ت�< ه چ�� ق< ه ط�ت$ دال ه�ا ب�$ ون��ارد و مان��ش� می گ�د� ه ت�� هر ب�$ ای ش�� ود را در ه�مه چ�$ ار ح�� ح$ اه�ن© کار اع�مال ن�� رای�$ کr خ�� د. ی�� ن�� می ب�Zردار� ت��ود، <ی می س�� ان� ق< لاف� ط�ت$ ت< اد و اج�� ص� ار ت�< Zام�عه دچ� کr چ�$ گامی ک�ه ی�� ود. ه�ی� می س�� ل ت�� åای� ی ق�< ت< ن¹� م�حدود

�ردی گرس� ف� وادگ�ی، ن�� ان�� ت< چ�� ی� biن ر ز ب�< ی� ظ� دگ�ی ت�� ن�� �ی ر� ه ه�ای درون� هان9 در لاب�� ن� Zاوت< ه�ای ن� ق� ت�<ار ت< دگ�ی و رف�� ن�� ه ه�ای م�لموس ر� ه ح�ور� د و ب�$ ان�$ لی می ن�� ح$ کار و ک�ارب�$ردی ت�< ش�� Eاه�ری ا <ی در ط�� ن� د ن� وع�ق<

ا ام�عه ال�ق< صوم�ت< را درچ�$ ی و خ�� ی ع�دال�ت< وع�ی ن�$ <ی ن�� ان� ق< لاف� ط�ت$ ت< ود. اج�� ده می س�� ن� ن<ماع�ی ک�س� اج�$یÔن9 و ای�� Zالا و ن� ه ن�$ هر ب�$ م ش�� سی� ق< ز ت�< ی� ظ� می ت�� اه�ن� د. م�ق� ان�$ می ن�< دی را ب�$رت�� هرون�� د ک�ه ب�$رب�<ری ه�ای ش�� می ک�ن�

دی و هرون�� دی ه�ای ش�� هره م�ن� اوت< در ن�$ ق� رگ�، ار� ت�< هره�ای ب�$ر� ی درش�� ت� ب� س� ه ن�� ی� ود چ�اس�� وح�$ه و ضماب�� اره�ای خ�� ت< د رف�� ول�ن� عی ب�$رای ن�< ت$ د و م�ب� ن<ماع�ی ح�کای��ب< می ک�ن� دگ�ی اج�$ ن�� اهی ر� لات< رق�� شهن� ن�<

کوی��ب< ه س� ی ک�ه ب�$ اط�ف< ود در م�ن� ه ه�ای م�وح�$ ن9 چ�ال�ت<ی، س�ار� ی� ت� Zود.در ج� <ی می س�� ان� ق< گری ط�ت$ ان�� ع�صن�ن9 ی<ز در ای�� ش� Ôی bهری ی� لات< ش�� شهن� ه ن�< åلی ک�ه ب�$رای اراب� Ôا وس�ان� د ن�� صاص دارن�� ت³ ه اج�� ات< مزق� ق< ط�ت$

ده ه�ا ش� ع�ق< ق< زد و ت�� <رار می گ�ی� ی��ب$ ف� ج�ر ش� در م�عرص� ت�< Ôی Õش� ار� ی� Ôی bد، ی� ون�� صت$ می س�� سمت< ه�ا ت�� ف�<ود. ر می س�� گ ب�< <ی ب�Zرری�� ان� ق< اده�ای ط�ت$ ص� و ت�<

68

ن<ماع�ی ت;< اج�$ ی� biن ر ب�<زد و ات< می گ�ی� س� ن9 ن�� Eی ا� ون� ان�� ی و ق�< خ� ت�� ار ی، ن�< لاف< ی، اچ�� ت� ام�عه ار� ک�ارک�رده�ای ف�� ی چ�$ ت< Ôب bری� ام ب�< ط� ت��

ام�عه م�حشوت$ کr چ�$ ی ی�� ارس�ان�� ن9 ن�� ری�� رگ� ب�< ی ب�$ر� ام ب�$راس�ت< ط� ن9 ت�� عف� ای�� ود. ض�� چ�اض�ل می س��ه ن9 را ب�$ Eای ا ن<ماع�ی اع�ص� ات< اج�$ د و ج�ن� دوس� می ک�ن� ن9 را م�ح� Eده ا ن� ن�� Eهره چ�ال و ا Zود ک�ه ج� می س��

د کن� اط�ره می اق�© ه ای.م�ح� ت< وب��ر� ن<ماع�ی ار� اه�می� م اج�$ علی� طی و ک�ارک�رده�ای ت�< س� ه�ای م�حت� م�ور� Eا ه ن9 ح�ور� ت$ ای�� س�ی� Eن9 ا ری�� هم ب�< ع ع�مومی م� اق�� سی<ن9 ام�وال و م�ن� س� دان�� ی ارر� د. ن�$ وردارن�� ب�$رح��

دن9 در مزچ�له ع�مل و ن<ماع�ی س�� د اج�$ ن� ن�� Eرا� عف� ه�ای ف� �ردی، ض�� گی ف� ت< ح� Zات� ه در ن�� ن��ش� اس�ت< ک�ه رط دارد. اره م�حت� �ی درن�$ س� و اط�لاع رس�ان� م�ور� Eدان9 ا ق< ق��

دم�ات< ات< و چ�� م�ال�ن�ه åات< و اراب� د� م�ال�ن� ان9 اچ�� ن9 م�ن� وار� وع ن�< کr ن�� اد ی�� ح$ ات< ب�$ر ات�� کr م�ال�ن� ه ه�ای ک�لاس�ن� �iب ر ظ� ت��

ود اداری وح�$ ظه م�عن� صه رات�$ اخ�� ان9 ای��ن9 دو س�� د م�ن� ان�� ت< ن�$ ق< ت� د. در ح�ق< ن� د می ک�ب© اک�ن� دم�ات< ن�< چ��م و ی� ق< ه ط�ور م�ست< دان9 ب�$ هرون�� ات< ش�� کr راه�کار اس�اسی ای��ن9 اس�ت< ک�ه م�ال�ن� د و ی�� اس�� ه ن�$ ی< داس��ه د و ب�$ ب��رن�� د� Zدان9 می ن� هرون�� ی ش�� ن9 چ�ال�ت< ی� ت� Zود. در ج� دم�ات< ضزف� س�� ه چ�� åم; ب�$رای اراب� ی� ق< ی�زم�ست< ع�

69

د و ن�� ان9 می ب�Zردار� ودس�� <ی اس�ت< ک�ه ح�� ان� ه م�ال�ن� چ$ ن� ب³ هری ی�© دم�ات< ش�� د ک�ه چ�� ن� اه�ده می ک�ب© ه م�س� ی� ع�ب�ی دو ت< دم�ات< م�شوول�ب� ن9 چ�� ده ای�� ن� ه ک�ب© åه ه�ای اراب� ای��ب< ار� س�ار� ط� و ص�ن� ل ح�ق� ای�$ ع در م�ق< ال�ظت$ ن�$

د. ن� ود اج�ساس می ک�ب© دان9 ب�$ر دوس� ح�� ت� Zج�ن<ماع�ی� مزدم اره گ�ی�زی اج�$ ک�ن�

اه�ده د، م�س� ن� می� دان�© کr ت�� ی�� ز ام�عه س� ن<ماع�ی� چ�$ ل اج�$ åود را در چ�ل م�سای� ام�عه ای� ک�ه مزدم ح�� در چ�$ه اب�� ی�زون9 ار� چ�� bه ب� Zچ ت�� Eل ا ای�$ د در م�ق< ه ان�� ی³ اد گ�رف�� م ن�� ی� ق< ی�زم�ست< ه ط�ور ع� ود ک�ه ار� دوران9 ک�ودک�ی� ب�$ می� س��

ط ه م�حت� ت< ب�$ سی$ �راد ن�� ن9 ض�ورت< اف� د. در ای�� ن� اس�� ه ن�$ ی< داس�� ی� ن�� ت< ول�ب� åده�د م�سی �ن9 ه�ا رج� می Eای��ب$ ام�وال ع�مومی ج�ر ه ت�< �ی ک�ه ب�$ ه ک�سان� ت< ب�$ سی$ ه ون�� ی< داس�� علق< ن�� ز� اج�ساس ت�< ی� ود ب�� اط�راف� ح��

د. ن� ا ه�سب³ ن� ی اع�ب< د ، ن�$ ن� ن�© دس�ت< می ر�ون9 ان�� عف� در اع�مال ق�< ض��

هری� سات< ش�� اس�ی� رات$ ک�اران9 ن�< ون9 ب�$رای� خ�� ان�� ه در ق�< Zع گ�رج ا3در واق�< ش در10 ن�< س�ال چ�ن$ی�زوه�ای� ه ب�� ن9 و ب�� ت� لق� ح� ه م�ت< را ک�ه ب�� Zود. خ� می� س�� را ت�� ز� اخ�$ ی� �ی� ب�� ون� ان�� ن9 م�اده ق�< ده، ام�ا ه�می� ه س�� ی³ ر گ�رف�� ظ� ت��

گام ی��ب$ ه�ا; ه�ی� ج�ر ی<ز ت�< ش� Ôی bود ی� صور س�� د ت�< ان�� د. س�� ن� می� ک�ب© ی� ت�� لف< عی� ن�< رم واق�< ی� ای��ن9 ع�مل را خ�$ ت< ب� ام�ن�70

ه ه�ای ع�لت�ی موب�� مگان9 ت�� وع ک�ه ه� ن9 م�وض�� ود؛ ام�ا ای�� ام می س�� ح$ ار ع�مومی ات�� ط� ا دور ار� ات�� ت$ ن�� س��د ک�ه ه ح�کای��ب< می ک�ن� ن9 ح�ور� ون9 در ای�� ان�� عف� اع�مال ق�< د ار� ض�� ده ان�� م دن�� س� Zه ج� سم را ب�$ دال�ی� ون��

د. ان�� �ر� کار می اف� ش�� Eلف� ا ح� دال ه�ا ب�$رای ت�< سارت< ون�� ع ب�$ر ج�$ ال�ظت$ ن�$سم دال�ی� اسی ون�� ن� ت$ س�� ری ک�لارک�r در س�ی$ ظ� م�دل ت��

ن9 م�دل ی اس�ت< .در ای�� ف< ت� لق� اط�ی و ن�< ق< کr م�دل ال�ت< ت< گ�روه36م�دل ک�لارک�r ی�� ی�ز; در ه�س� ع� م�ت<د: ده ان�� ب��ر س�� صو ی ت�< ست< دال�ی� ار ون�� ت< وان9 ع�لل رف�� عی� عام�ل و ع�لی ت�$ صورت< م�ت< ت�$

ط زات�� ه و س� ط اول�ی� ن9 دوران9 ک�ودک�ی ، م�حت� ی� سن< ح� ارت$ ت�� ح$ وان9 ت�< حت< ع�ی� ی�زه�ا; ت�< ع� گ�روه اول م�ت<. ده اس�ت< اری س�� ام گ�د� ت< ن�� ی� biن ر د و ب�< ن9 رس�� ی� سن< ح� ت��

د و جرف� م�ظرج می س�ار� ار و م�ن© ح$ هن© ان�$ اره�ای ن�� ت< وارت� را در ب�$رور� رف�� ش� ن�< ق< گ�روه دوم ت��ی�زه�ای; ع� ن9 رو گ�روه م�ت< د. ار� ای�� ه�کار می ب�Zردار� ت< ب�$ر� صی� ح� کل گ�ی�زی س�� ه ش�� ا 1گ�روه س�وم ب�$ 3 ن�<

لا د: م�ن� ن� اس�ان9 ه�سب³ ن� د روان9 س�� اک�ن� ا م�ورد ن�< ال�ن$ <رار می ده�د ک�ه ع�� ه ف� وج$ ی را م�ورد ن�< ی�زه�ان�� ع� م�ت<وع ت< ، ن�� ی� biن ر د و ب�< ن9 رس�� ی� سن< ح� ط ت�� زات�� ه و س� ط اول�ی� ن9 دوران9 ک�ودک�ی ، م�حت� ی� سن< ح� ارت$ ت�� ح$ ت�<م ار� ظ� اط و ت�� ن$ ص� ارگ�ی�زی ات�� ه ه�ا و ن�� ی� bب ن� ی ، ن�³ دگ�ی ه�ای ع�اط�ف� ق< ه�ا ، ج�مای��ب< ه�ا ، رس�ن� ن�� و ش� ن�<

71

طور ره عوام�لی ک�ه ت�$ الاخ�� و ، ب�$رون9 گ�را و ن�$ ح$ اس�� ه ض�ورت< ب�Zرچ�� �رد ب�$ ت< ف� صی� ح� وع س�� ن9 ، ن�� ی�� وال�دد ک�ه در گ�روه ن� مله عوام�لی ه�سب³ ارد ار� ج�$ ر می گ�د� �رد اب�� ار ف� ت< ت< و رف�� صی� ح� �ی ب�$ر س�� کی و ارن� ن� ب³ ی�© ر�

ی�زه�ای ع� ا 1م�ت< د.3 ن�< <رار دارن�� ف�ش ، ن� ی�ز س�ن9 ، چ�$ ظ� صادی ت�� ت³ ن<ماع�ی و اف�< ی ، اج�$ ت< معب� ه عوام�ل ج�$ ن9 دس�ی< Eام�ل ا هارم س�� Zگ�روه ج�

اسی ار� ن� ام�عه س�� ل چ�$ حلن� ن<ماع�ی اس�ت< ک�ه ب�$رای ه�ر ت�< گاه اج�$ ای�� Zه و ن� ق< اه�ل ، ط�ت$ ت< ن�< عی� وض��. ه�کاری اس�اسی اس�ت< رم و ب�$ر� خ�$

ام�عه د چ�$ ن� �ران�� اسی ار� ف� ن� ام�عه س�� ل چ�$ حلن� کr ت�< ه س�طح گ�شی<زده ب�<ری ار� ی�� وج$ ی�زه�ا; م�ی< ع� م م�ت< ج$ ن© Zگ�روه ن�علی ط ق�� زات�� ت< و س� عی� . در ای��ن9 گ�روه وض�� ه اس�ت< ه�کاراب�� ه و ب�$ر� ار م�ج$رم�اب�� ت< ادگ�ی�زی رف�� ب��ری و ن�� د� Zن�

ی ک�ه ادی ه�ان�� ر� Eد ، ا ن� ن�� ما ود اع�مال می ت�� د ح�� ن�� �رر� ن9 ب�$ر ف� ی�� ی<زلی ک�ه وال�د ان9 ک�ن© ز� ز می� ی� ظ� �رد ت�� دگ�ی ف� ن�� ر��رد در ه ای ک�ه ف� طق< وردار اس�ت< ، م�ت� ها ب�$رح�� ن�� Eود ار� ا ه ح�� اب�� ت< ه�ا و ام�ور رور� عال�ی� ک�ودک�r در ق��

ی ه�ا و ار� وع ه�من$ د ، ن�� مان�� ل می ت�� حصن� ن³ ن�� Eوع م�درسه ای ک�ه وی در ا د ، ن�� دگ�ی می ک�ن� ن�� ن9 ر� Eاا ن9 ن�$ Eران9 ا گی گ�د� گون�� Zت< و چ� �راع�� ات< ف� �رد ار� اوق�< اده ف� ق� حوه اس�ت< ره ت�� الاخ�� �رد و ن�$ گ�روه ه�مال ف�

72

ار ب�$ر راس�ت< زگ�د� ی� ب�� ا وان9 عوام�ل ن�< ه ع�ی� ق< او ب�$ ق< و ع�لان�� ی ، س�لان�� وف< ه ه�ای د� ی� م�ب� ه ر� ه ب�$ وج$ ن�<د. ن� ر ه�سب³ ظ� �رد م�وردت�� اری ف� ت< ا ک�ر� رف�� اری ن�� ت< رف��

ی د ، ب�$رح� ده ان�� دی گ�ردن�� ن� ه ن�$ ق< ع ط�ت$ ب�� ا جران9 ه�ا و وق�< وان9 ت�$ حت< ع�ی� ی�زه�ا; ک�ه ت�< ع� م م�ت< س� در گ�روه س��د م�ورد رن�� سم م�وب�� دال�ی� ه ون�� �رد ب�$ لات< ف� مان�� م در ت�< ی� ق< ز م�ست< ی� ا ع� م و ن�� ی� ق< طور م�ست< ار� عوام�ل ک�ه ت�$

اج�مت< و اد مز� ح$ کr ک�اری ، درگ�ی�زی در م�درسه ، ات�� ه ک�ن< ق< ز س�ات�$ ی� ظ� د. عوام�لی ت�� ه ان�� ی³ <رار گ�رف�� ه ف� وج$ ن�<ی ار� ان9 و ه�من$ ا دوس�ن< ی ، درگ�ی�زی ن�$ ار� ه ، م�درسه و گ�روه ه�ای ه�من$ اب�� ط چ�� دردسز در م�حله ، م�حت�ی<ن9 د اس�ت< داس�� ق< ن9 . ک�لارک�r م�عت< Eر ا�اب� ط� گی�زی و ت�� ه دس�ن< ق< ا س�ات�$ ه�کار ن�$ ان9 ب�$ر� ی<ن9 دوس�ن< ه�ا، داس��

ی ار� اس� د ن�� وان�� سم م�حن<ملا می ن�< دال�ی� کات$ ع�مل ون�� هت< اری�< �ی ج�$ م�ادگ�ی روان� Eه و ا لات< اول�ی� مان�� ت�<ن9 ود ای�� د. ح�� اس�� �رد ن�$ ت< ف� ی� ن�� ا م و ع�صن$ س� شزدگ�ی ، ج�� دگ�ی ، اف�� اج�ساس ک�سال�ب< ، درم�ان��

دگ�ی ن�� کلات< ر� جران9 ه�ا و م�ش� ی ه�ا و ت�$ ی�زه رور� ام�طلوت$ ، ب�< ط ن�� زات�� ز� م�علول س� ی� اج�ساس�ات< ب��ط دن9 روات�$ دوس� س�� رس ، م�ح� دن9 در ک�لاس د� ل ، ردس�� ع� لا ار� دس�ت< دادن9 س�� د. م�ن� ن� �رد ه�سب³ ف�

وان9 �رد و ح�$ �ی رت< در ف� م�ادگ�ی روان� Eلات< و ا مان�� د ک�ه ت�< ن� ن9 عوام�لی ه�سب³ Eر ا�اب� ط� ان9 و ت�� ا دوس�ن< ن�$د. �راه�م می س�ار� سم ف� دال�ی� کات$ ع�مل ون�� هت< اری�< ج�$

73

اص ت< ه�ای چ�� عی� ت< ه�ا و وض�� عی� ط ، م�وق�< زات�� ن9 را س� Eا rزه�ا; ک�ه ک�لارک��ی ع� م م�ت< ی< در گ�روه ه�ق�ن9 ی� س� ز ن�� ی� ق< اط�ق< ق�� ان9 ه�ای م�ن� ان�$ ن� لا ج�� . م�ن� ی<ز اس�ت< ش� Ôی bی ی� ست< دال�ی� ار ون�� ت< ام�د اج�ن<مال ب�$رور� رف�� می ن��

ان9 ه�ای ان�$ ن� ه ه�ا و ج�� Zج.rه و می<زوک�ه ، ک� ش ، ام�اك�ن9 م�ج�روب�$ لی� Zت< ن� د گ�س� اق�< ، م�کان9 ه�ای ق��ره الاخ�� وده و ن�$ ها ن�$ ن�� Eسم در ا دال�ی� ه ون�� ق< ی ک�ه س�ات�$ الی و م�کان9 ه�ان�� ه ه�ای چ�� اب�� لوت< ، چ�� کr و چ�� ی�� ار ن�<

ی<ز در م�عرص� ش� Ôی bد ی� ه ان�� ی³ <رار گ�رف�� ی��ب$ ف� ج�ر دال ه�ا م�ورد ت�< وس�ط ون�� لا ن�< ن$ <ی ک�ه ف�< وع�ان� ا و م�وض�� ن� اس��ی را ک�ه ت� لق� وس�کr ن�< دال ک�ی� وان9 ون�� کr ح�$ که ی�� ن� ر ک�لارک�r اج�ن<مال ان�� ظ� ه ت�� د. ب�$ <رار دارن�� سم ف� دال�ی� ون��ا <رار دارد و ن�� کr ف� ی�� ار اده و ن�< ت< ه دوراف�� طق< کr م�ت� ا در ی�� ده و ن�� ت$ دن�� س�ی� Eگری ا ن�� دال د وس�ط ون�� لا ن�< ن$ ف�<

. ار� ی<ز اس�ت< ش� Ôی bرار ده�د ی�> ی��ب$ ف� ج�ر ود ، م�ورد ت�< ی<زل می س�� ت< ک�ن© ش گ�س� لی� Zوس�ط ن� درت< ن�< ه ن�� ب�$ل ، ا ، وس�ای�� ن� ات< اس�� ن� ق� ات< و ک�ت� صوص�ن� ، ، خ�� ت< عی� ، وض�� ت< عی� یåت< ، م�وق�< ن9 رو ه�ب� ای��

. ل اس�ت< ن� ی��ب$ دج�� ج�ر وع م�ورد ت�< ات$ ه�دف� و م�وض�� ح� ت< ه در ان�� طق< ام�اك�ن9 و م�ت��رد ی ف� س� ز� گی� ت< ه�ای ان�� عی� ز� چ�الات< و وض�� ی� ی و ادراک�ی و ب�� ت< اج�� ن� ات< س�� ان�� ن¹� ر ره ک�لارک�r خ�$ الاخ�� ن�$

د. ست<ی م�ظرج می س�ار� دال�ی� ار ون�� ت< ا رف�� ط ن�$ ت$ ی�زه�ای مزن�< ع� ن9 گ�روه ار� م�ت< ن<می� وان9 ه�س� ه ع�ی� را ب�$ه ام ب�$ گی ن�< ت< ن�$سن< واه�د گ�رف�� سم ح�� دال�ی� ه ع�مل ون�� م ب�$ ضمی� �رد ت�< ا ف� ن�� Eکه ا ن� د اس�ت< ان�� ق< ک�لارک�r م�عت<

دام ه ع�مل اق�< ا ب�$ ن$ عاف�< اص ادراک�r و م�ت< ت< چ�� عی� �رص�ت< ه�ا را در وض�� ه ف� گوب�� Zن9 دارد ک�ه او چ� ای��74

�رد ، ادن9 ف� ت< ه دام اف�� یÔن9 ب�$ ای�� Zدن9 و اج�ن<مال ن� ز س�� گی� ن��سکr دس�ن< ودن9 ر یÔن9 ن�$ ای�� Zلا ن� واه�د ک�رد. م�ن� ح���ردی ی و ادراک�ی در س�طح ف� ت< اج�� ن� ات< س�� ان�� ن¹� ر و خ�$ ر� یÔن9 خ�$ ای�� Zت< ن� ی� ق� صور ک�ت� ب��ری ع�مل و ت�< د� Zه ن� ی� وج�$ ن�<

وام�ا م ن�< س� دگ�ی و ج�� شزدگ�ی ، درم�ان�� ز اج�ساس اف�� ی� ظ� �رد ت�� ی ف� س� ز� گی� ت< ان�� عی� ا وض�� د ک�ه ن�$ ن� ن�� Eمار می ا ه س�� ب�$ی، ب��ر� ز ی$ ی ب�< د)م�حست� سم می گ�ردن�� دال�ی� گری و ون�� ز وب��ران�� ی� ظ� ه ت�� ه�کاراب�� ار ب�$ر� ت< ه س�ار� رف�� ی� م�ب� (.1383ر�

سم دال�ی� ت;$ ه�ای ون�� س�ی� Eح9 وا ات�� ن< ن�©75

هان9 ن� Zهود و ن� ش� ار م� ن�� Eح9 و ا ات�� ن< ن<ماع�ی ، دارای ن�© ات< اج�$ جراق�� واع ات�� گر ان�� ن�� د د ن� ن�© سم م�ا دال�ی� ون��م ظ� د در ت�� وان�� د ک�ه می ن�< اس�� ان9 می ن�$ وان�� ه�کاری ه�ای ح�$ وع�ی ار� ب�$ر� سم ن�� دال�ی� . ون�� ادی اس�ت< ن�� ر�ان��ش� �ر� ا اف� وده و ن�$ ر ن�$ ب�� åهری م�و دگ�ی ش�� ن�� ت< ر� ی� ق� سم ب�$ر ک�اه�ش� ک�ت� دال�ی� د. ون�� اد ک�ن� ح$ لال ات�� ت< ع�مومی اج��اده ی ع�مومی ار� م�کان9 ه�ا ق� ت< ک�اری و اس�ت< ها در اف�� ن� ه ن�³ هره�ا ب�� وی��ب< در ش�� ش� گری و ج�� اس�� ب�Zرچ��

رامی و Eا ا ان��ش� اج�ساس ب�<رس و ن�� �ر� ه اف� لکه ب�$ ه ، ن�$ ی< ز داس�� ی� ب�� åا خی ع�مومی ن�< ت�� ف�ر ی ت�<. وده اس�ت< ار ن�$ ز گ�د� ی� ب�� åا ز� ن�< ی� اری ب�� ح$ هن© ان�$ ن��

ز و عمی� ی ار� ت�< اس� صادی ن�� ت³ ان9 ه�ای اف�< ن�� سم، ر� دال�ی� ت$ ه�ای ون�� س�ی� Eن9 ا�ری� هم ب�< م� کی ار� Ôن�می ار� ن� ش� ع�ظ� ح� د ک�ه ه�ر س�اله ت�$ اس�� دال ه�ا می ن�$ وس�ط ون�� ده ن�< ی��ب$ س�� ج�ر ل ت�< ی وس�ای�� س�ار� ار� ن�$

�ی ک�ه ن� م�ا ن9 ر� ت< ا ار� دس�ت< رق�� ، ن�$ ن9 صاص می ده�د. ع�لاوه ب�$ر ای�� ت³ ود اج�� ه ح�� وره�ا را ب�$ ه ی ک�ش� ودج$ ن�$س�ان��ش� Eاه و ا ده می گ�ردد ع�ملًا ب�$رک�اه�ش� رق�� ی��ب$ س�� ج�ر ار ت�< ن�� Eی ا س�ار� ار� ز و ن�$ عمی� ضزف� ت�<

ی ه�ا و ت< ن�� ا ارض�� ه ب�$رور� ن�� ج$ر ب�$ د م�ن© وان�� ز� می ن�< ی� وع ب�� ن9 م�وض�� ود ای�� د ک�ه ح�� اس�� ار می ن�$ زگ�د� ی� ب�� åا دان9 ن�< هرون�� ش��اری دارد. ی ن�$سن� ف� ی�زات< م�ت� ب�� åا ه ب�$ر اع�ن<ماد ع�مومی مزدم ن�< چ$ ن� ب³ <ی گ�ردد ک�ه در ی�© ان� اعی<زاض��

76

هری، ر ش�� اط�� دن9 م�ن� ت< س�� س�� د. ر� اس�� ی می ن�$ ت< اج�� ن� عد روان9 س�� سم، ار� ت�$ دال�ی� ح9 ون�� ات�� ن< گر ار� ن�© ن�� کی د Ôن�ملات< ی ک�ه م�ملو ار� ج�$ واره�ان�� ن�� . د ت< اس�� واه�د گ�د� دان9 ح�� هرون�� ه ی ش�� ادی ب�$ر روج�ی� ن�� ی ر� ف� ز م�ت� ی� ب�� ا ن�<ده، ی��ب$ س�� ج�ر ن9 ت�< لق� وس�کr ه�ای ن�< د، ک�ی� اس�� ت< ع�مومی ن�$ لاف� ع�ق� د و چ�� ان�Zسن� لف� و گ�اه ن�� ت< م�ح�

ده ی��ب$ س�� ج�ر ت< و ت�< س�� صاوب��ر ر� ه ت�< ش� ب�$ ق< دلی ه�ای م�ت� وس ه�ا، ص�ن� ون�$ ه ی ان�< کسی< ه ه�ای س�� ش� ی� س��ل ن� bب ن9 ق�< اه�ده ی ای�� ن9 ک�ه م�س� ن9 ای�� Eر ار� ا دب�< د و ن�$ ری را م�کدر می س�ار� ی می<زو، و ... ه�ر ره�گد�

دال ه�ا، ک�ه م�مکن9 اس�ت< ج�ت<ی یÔن9 ون�� ها در ی�$ ن� ه ن�³ ی<ز را ب�� ش� Ôی bب$ گ�ری ی��ی� ج�ر ه ه�ای ت�< ز� گی� صاوب��ر، ان�� ت�<ه ای��ن9 ت< ب�$ سی$ ان9 ن�� ن�� Eت< ا ل ار� ج�ساس�ی� ا لااق�< د ن�� مان�� د ت�� دن�� س� ز� ن�< ی� گر ب�� ن�� دان9 د هرون�� یÔن9 ش�� در ی�$

کاه�د. اره�ا ی�$ ت< رف��

ه; گ�ی�زی چ$ ن� ب³ ی�©

77

ای��ب< ی ک�ق� هان�� ن� ه ن�³ ران9 ه�رک�دام ب�$ ظ� گر ض�اج�ت$ ت�� ن�� اس�ان9 و د ن� ام�عه س�� اس�ان9 و چ�$ ن� روان9 س��م ی را لار� ت� Ôب bت$ ی� کr س�ی$ ری ه�ا ، ی�< ظ� گ ت�� ن� ز ن�³ ا اسی� ال�ن$ ه و ع�� ی< داس�� دمی ن�� Eار ا ت< یÔن9 ع�لل رف�� ن� bب در ی�<

حت� ا ت�$ ط ن�$ ت$ ه ه�ای مزن�< ی< د و در رس�� ن� ود ه�سب³ ری ح�� ظ� ه ه�ای ت�� ات< ح�ور� عصن$ دات< و ت�< لن� ق< ه�ا، ت�<سم، ه�ر ک�دام دال�ی� ه ون�� ه و ب�$ ی³ سم ب�Zرداج�� دال�ی� وع ون�� ه م�وض�� ود ب�$ صضی ح�� ح� د ت�< ه ی دن�� اوب�� ار� ر�

ه ه�ای �iب ر ظ� د. در ت�� ه ان�� ی³ له ای ب�Zرداج�� ان�$ ه ی راه�کاره�ای م�ق< åن9 و اراب� Eر ب�$ر ا ب�$ررسی عوام�ل م�وب��اسی، ن� ام�عه س�� م�ان9 ه�ا، چ�$ ه ی  س�ار� اب�$ ه م�ن� گی ب�$ �ره�ن� ن<ماع�ی و ف� هاده�ای اج�$ اره�ا و ن�� ت< س�اج��

ه را ه�کاراب�� اره�ای ب�$ر� ت< د و رف�� م�ده ان�� Eه ج�سات$ ا دمی ب�$ Eار ا ت< ن<ماع�ی ع�لب< رف�� ت< ه�ای اج�$ عی� واق�<ه ه وب��ر� اس�ان9 و ب�$ ن� س� ل روان�� ای�$ د. در م�ق< ه ان�� سی< گی دان�� �ره�ن� ن<ماع�ی و ف� اره�ای اج�$ ت< م�علول س�اج��

ی�زوه�ای سزك�ش� درون��ی ن9 را م�علول ک�ارک�رد ب�� Eا ، کاوان9 ده ی روای�� دن�� Zد و ن� ه ان�� ی< داس�� ن� Zن� جراف� ی ات�� عض� ع�م ت�$ ه ر� گر، ب�$ ن�� ان9 د ن� bه ن� د. ب�$ ن� �رد می دان�© ت< ف� صی� ح� د ک�ام�ل س�� ی ار� ع�دم رس�� اس� را ن��

ام ح$ ه ات�� ی<زی ب�$ ش� Ôی bل ی� مای�� ی ت�< ت< صب� ح� تZ ه�ای س�� ی� ی ار� ن�< ، ب�$رح� اس�ان9 ن� اره�ای ار� روان9 س�� ت< رف��اری ت< لال رف�� ت< وع�ی اج�� ن9 را ن�� Eوان9 ا ن9 می ن�< اب�$رای�� ن� د. ن�$ ان9 می ده�ن� س� ود ن�� ن<ماع�ی ار� ح�� د اج�$ ض��

د. گ�روهی ار� ض�اج�ت$ اس�� �ردی می ن�$ گ�ی ه�ای ف� ات< و وب��ر� صوص�ن� ی ار� خ�� اس� ست< ک�ه ن�� دان��کرد د. رون�� اره ک�رده ان�� ار اس�� ت< �راگ�رد رف�� ام�عه در ف� �رد و چ�$ ان9 ف� عام�ل م�ن� ه ت�< ل، ب�$ ای�$ ز� در م�ق< ی� ران9 ب�� ظ� ت��

78

ش� ه�ای ی� ام�عه را در ک�ُ �رد و چ�$ ز ف� ی� ب�� ا کr اس�ت< و ن�< ی�� د ر© ن<ماع�ی ب�� اسی اج�$ ن� س� ه روان�� ی<ز ب�$ ش� Ôی bان9 ی� ن�� Eاد. ن� ل می دان�© ن� ل دج�� ای�$ ق< م�ت<

ی ( $áن ج$ر ح9 ت�< ات�� ن< ه ه�ا و ن�© �iب ر ظ� صوض�ا ب�$راس�اس ت�� ری )خ�� ظ� ات< ت�� ن� biن سمت< اد طور ک�ه در ف�< ه�مات��ن<ماع�ی ل اج�$ åن9 م�سای��ری� هم ب�< مله م� سم ( ار� ج�$ دال�ی� ن<ماع�ی ) ون�� ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eد ، ا ض س�� ح� م�ش�

گر، ن�� ارت< د ه ع�ن$ گی دارد. ب�$ <ی ن�$سن< اون� ق� ی�زه�ای م�ت< ع� ه عوام�ل و م�ت< ام�عه اس�ت< ک�ه ب�$ هدر ه�ر چ�$ ب�$ع ع�لل و عوام�ل ب�$ ا دال ن�< �رد ون�� کr ف� م�دن9 ی�� Eود ا ی وح�$ لف� ت< د م�ح� اس�� ر.می� ن�$ ظ� ه ت�� ن9 ع�ام�لی� ک�ه ب�$ ی�� م�همی<ز

وادگ�ی ان�� واده و عوام�ل چ�� ان�� جراف� دارد، چ�� ه ات�� ان9 ب�$ وان�� ی� در گ�ران��ش� ح�$ ان�� شز� ز ن�$ ی� ب�� ا می� رس�د ن�<مار می� رود ه س�� ن<ماع�ی� ب�$ ن9 س�لول اج�$ ری�� دس ب�< ن9 چ�ال م�ق< ن9 و در ع�ت� ی�� کی<ز Zواده ک�وچ� ان�� د. چ�� اس�� می� ن�$اس�ان9 ن� ام�عه س�� . چ�$ ده اس�ت< وار گ�ردن�� ن<ماع�ی� اس�ی< �ی� و اج�$ ون� ، ح�� وی� حاد م�عی� کr ات�< ک�ه ب�$ر اس�اس ی��

ز ی� bعن ه ت�< ل و ب�$ وی� ط�ق� ی� و م�عی� لاف< ت< اچ�� ی� biن ر ه ب�< ق� ت� گر وط�� ن�� ط ه�ای� د ش� ار� م�حت� Ôی bواده ی� ان�� د ک�ه چ�� دن�� ق< م�عت<یÔن9 طی� ک�ه ی�$ ه روات�$ ان9 را ب�$ر ع�هده دارد. ه�ر گ�وب�� وان�� وح�$ ن<ماع�ی� ک�ردن9 ک�ودک�ان9 و ن�� ش� اج�$ ق< گر ت�� ن�� د

د. گ می� ک�ن� ن9 ه�ماه�ن� Eا ا ودس� را ن�$ ی اس�ت< ک�ه ک�ودک�r ح�� ن�� گو ه ال� اب�$ ه م�ن� د ب�$ اس�� <رار ن�$ ن9 ب�$ر ف� ی�� وال�دگر ار� عوام�ل ن�� ار د ح$ هن© ان�$ اره�ای� ن�� ت< د ه�مه رف�� ن� ن�© سم م�ا دال�ی� ت< ک�ه ون�� ه گ�رف�� چ$ ن� ب³ وان9 ی�© ن�Zش می� ن�<

وادگ�ی� ان�� ط چ�� صوض�ًا اگ�ر ک�ودک�r در م�حت� مه می� گ�ی�زد،; م�ح� س� Zواده سزج� ان�� ای� چ�� ت$ ر� س�ی� Eا �اری ت< رف��79

وی��ب< ش� ت< ک�ه ج�� وان9 گ�ق� د، ن�Zش می� ن�< ی� ک�ن� ن�� و ه ح�$ ز� ی� زد ک�ه س�ن< اد می� گ�ی� د ن�� دگ�ی� ک�ن� ن�� وی��ب< ر� ش� ا ج�� ه�مراه ن�$ط گ�ی ه�ای م�حت� ی�زه�ا و وب��ر� ع� ی م�ت< گر ب�$رح� ن�� ود . ار� س�وی د ه می� س�� ی³ م�وج�� Eواده ا ان�� ط چ�� دا در م�حت� ن< ان�$

ده و ی��ب$ س�� ج�ر م ت�< åود ع�لای� ، وح�$ ت< معی� طی، ب�<راک�م ج�$ ی<زل ه�ای م�حت� عف� در ک�ن© د ض�� ن� ن�© �ی م�ا ی�زون� bب�ی<زی ار� ش� Ôی bود گ�شی<زه ی� اع�ت� می س�� د و ن�$ ن�� ده دام�ن9 می ر� دن�� Zن9 ن� ه گ�شی<زس� ای�� طی ب�$ ی م�حت� ارس�ان�� ن��

ن<ماع�ی و �ردی، اج�$ ظه عوام�ل ف� ق< رات�$ ی� حق< ن9 ت�< ن9 در ای�� ی� ت� Zمح م.ه� ی� اس�� اه�د ن�$ ن9 اع�مال را س�� ای��ان9 می س� م�ده ن�� Eه دس�ت< ا ح9 ب�$ ات�� ن< . ن�© ت< <رار گ�رف�� سم م�ورد م�طال�عه ف� دال�ی� ه ون�� ا گ�ران��ش� ب�$ صادی ن�$ ت³ اف�<

گری، اس�� ، ب�Zرچ�� حاف� اک�امی، اج�ساس اج�$ ی، ن�� مان�� ودت�� ش ، ح�� ن� ات< روحی، س�ن9 وچ�$ ان�� ح$ ده�د ه�ن�ی ا ن�$ ومی ن�� ن�¹ Eن<ماع�ی، ا صادی- اج�$ ت³ گاه اف�< ای�� Zگی، ن� گان�� ی� bن� ، لات< حصن� ی، س�طح ت�< ن�� و ام ح�$ ق< ت< اج�ساس ان�©

ات< ق< اد ط�ت$ ص� د، ت�< لن� ق< ادگ�ی�زی و ت�< ن<ماع�ی ، ن�� ی اج�$ ت< ن�� ا ارض�� ، ن�� دم�ات< ات< و چ�� اری ، م�ال�ن� ح$ ه�ن©ادار ظه م�عن� ی رات�$ ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ا ب�$رور� رف�� د ک�ه ن�$ ن� ی�زه�ای ه�سب³ ع� ن<ماع�ی م�ت< ت< اج�$ ی� biن ر وب�<ه ه ه�ای گ�ران��ش� ب�$ ز� گی� وان9 ع�لل و ان�� ه ع�ی� وان9 ب�$ ی�زه�ا را می ن�< ع� ن9 م�ت< ع ه�مه ای�� د. در واق�< دارن��

ام ب�$رد. سم ن�� دال�ی� ون��ی ط م�س� ی و خ�� pاسی<زاب�<ر rک د ی�� م�ن� ار� ن� گر ن�� ن�� ل د ون9 ه�ر م�عط� Zسم ح� دال�ی� گی�زی و درم�ان9 ون�� س� Ôی Õی�

ه ن��ش� ن<ماع�ی اس�ت< و ر سم امزی اج�$ دال�ی� ی ک�ه ون�� ان�� ن9 چ�$ Eار� ا . معی اس�ت< ه و ج�$ ی$ ن�� ا ، ه�مه چ�$ ق< ی� دف�<80

ه ع�مل لوگ�ی�زی ب�$ ن9 چ�$ Eا ار� ب�$رور� ا ار� اس�ت< ن�< ن� معی م�ورد ن�� ش� ج�$ ام�عه دارد ، ک�وس�� ط و چ�$ در م�حت�واده، م�درسه، ان�� ل چ�� <ی م�ن� اون� ق� هاده�ای م�ت< ام�ع در ن�� م�د و چ�$ Eی ک�ارا ب��ر� امه ر ا ب�$رن�� ع ن�$ د . در واق�< ن�� Eا

ا ک�اه�ش� درض�ده�ای ر ک�ه ه�مان�� ظ� ح9 ب�$ر ه�دف� م�ورد ت�� درت�� ه ن�< وان9 ب�$ ام�عه می ن�< گاه و س�طح چ�$ ش� دان��لاق< ای اچ�� ص� ی ف�� ا س�ال�م س�ار� ب��را ن�$ م�د. ر� Eل ا åای� سم اس�ت< ، ن�� دال�ی� کاری و ون�� رای�$ م�اری خ�� Eا

ان9 و وان�� وح�$ یÔن9 ن�� ن<ماع�ی در ی�$ ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eان9 ا ز� وان9 ار� می� واده می ن�< ان�� ام�عه و چ�� ع�مومی چ�$هت< ک�اه�ش� ب��رج� ی ج�$ ب��ر� امه ر م اس�ت< ک�ه در ه�ر ب�$رن�� ن9 رو لار� . ار� ای�� ان9 ک�اس�ت< وان�� ح�$

ات< و ه ام�کان�� ا ار� ک�لی� ن� ن�� ا مود و ن�� ه ت�� وج$ ن9 ن�< Eده ا ات$ و عوام�ل م�وچ�$ ه ع�لل ، اس�ن$ سم اولا ب�$ دال�ی� ون��اده ک�رد. در ادامه ق� ل اس�ت< ا ای��ن9 م�عص� ه ن�$ ارر� هت< م�ن$ ام�عه ج�$ ه در س�طح چ�$ مه و م�مکی� ع لار� ب�$ ا م�ن�

د. واه�د س�� ه ح�� åده اراب� دن�� Zن9 ن� ی ب�$رای ک�اه�ش� ای�� حت� راه�کاره�ان�� ت�$

هادات< ن� س� Ôی Õراه�کاره�ا و ی�

81

وان9 ، می ن�< ه اس�ت< ی³ سم ض�ورت< گ�رف�� دال�ی� ر ب�$ر ون�� دی ک�ه ار� عوام�ل م�وب�� ن� م ن�$ سی� ق< ه ت�< ه ب�$ وج$ ا ن�< ن�$ان9 ز� ام�عه و می� سم در ه�ر چ�$ دال�ی� وع ون�� ه ن�� ه ب�$ وج$ ا ن�< د ن�$ ان�� اج9 ک�رد ک�ه راه چ�ل ه�ا می ن�$ ن< ب© اس�ن<

ه ط�ور ک�لی راه چ�ل د. ب�$ ون�� ه س�� ی³ ر گ�رف�� ظ� ود در ت�� گ ه�ای م�وح�$ �ره�ن� رده ف� ن9 ب�$رج�ست$ خ�� Eی ا� �راوان� ف�وی��ب< عوام�ل ق< سم و ت�< دال�ی� م�اری ون�� Eان9 ا ز� ف� و ک�اه�ش� می� ت� ق� ح� هت< ت�< اس�ت$ ج�$ ه�ای م�ن�

ی ار� اس� ن9 امز ن�� . ای�� اوت< اس�ت< ق� وام�ع م�ت< ط و ح�$ زات�� ده، ب�$رج�ست$ س� ن� ت< ک�ب© اط�� ده و ح�ق� دارن�� ار� ن�$ه ل ب�$ ی�� د. در د� اوت< می ط�لن$ ق� سم اس�ت< ک�ه راه چ�ل ه�ای م�ت< دال�ی� واع ون�� ودن9 ان�� اوت< ن�$ ق� م�ت<

ود : اره می س�� ن9 راه چ�ل ه�ا اس�� ری��ن9 ای�� هم ب�< م�

واده ان�� د ، چ�� اره س�� لا اس�� ن$ ا می ه�مان9 ط�ور ف�< ق� ی ات�� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ش� اس�اسی در ب�$رور� رف�� ق< ت��ا چ�د ام�کان9 د ن�< ان�� واده ه�ا ن�$ ان�� ن9 چ�� اب�$رای�� ن� . ن�$ ام�عه اس�ت< کی ار� ارک�ان9 اض�لی ه�ر چ�$ Ôرا ن��ب� د، ر� ک�ن�

�رد �ی ک�ه ف� ن� م�ا د. ر� ن� ن�� ما لاس� ت�� ود ن�< ای ح�� یÔن9 اع�ص� ام�عه در ی�$ س� ه�ای چ�$ ه ک�ردن9 ارر� ی� ن¹� هاد هت< ن�� ج�$ها را ن�� Eد و ا می ک�ن� گاه ت�� ار ی�� ن$ م اج�$ س� Zه ج� ها ب�$ ن�� Eه ا گر ب�$ ن�� د د ه ک�ن� ی� ن¹� هاد ود ن�� ام�عه را در ح�� س� ه�ای چ�$ ارر�

اری و م�هارت< ت< س� ه�ای رف�� م�ور� Eد ا ان�� واده ه�ا ن�$ ان�� ع چ�� دارد. در واق�< ن� Zود می ن� ود ح�� åی ار� وح�$ ن� ر� خ�$دان9 ن�� �رر� ارت< ب�$ر ف� ط� ی ک�ه ت�� ان�� ن9 چ�$ Eد و ار� ا ن�� ام�ور� ن� bدان9 ن� ن�� �رر� ه ف� م را ب�$ ن<ماع�ی لار� ه�ای اج�$

سم می دال�ی� مله ون�� ن<ماع�ی ار� ج�$ ات< اج�$ جراق�� واع ات�� ه س�مت< ان�� ها ب�$ ن�� Eش� ا�اع�ت� ک�اه�ش� گ�ران� ن�$82

ان9 ، ا دوس�ن< دان9 ن�$ ن�� �رر� زت< ف� ی و م�عاس� ن�$ ا ه دوس�ت< ن�� ی� م�ب� د در ر� ان�� واده ه�ا ن�$ ان�� ن9 چ�� اب�$رای�� ن� گ�ردد ، ن�$د. ن� اس�� ه ن�$ ی< ی<زی داس�� ش� Ôی bارت< ی� ط� ت��

ود ای ح�� دان9 و اع�ص� ن�� �رر� ق< ف� ق< و ع�لان�� ن9 س�لان�� ت< ر گ�رق�� ظ� ا در ت�� واده ه�ا ن�$ ان�� هی<ز; اس�ت< چ�� ن9 ن�$ ی� ت� Zمح ه�د اض�لی ن� ن�© د را ه�ما ان�� را و ع�ق< Eکی�ز ا وع و ن�< ی� د و ن�³ کاه�ن� واده ی�$ ان�� دادی چ�اک�م ب�$ر چ�� ن$ ه اس�ب< ار� روج�ی�

ه ود را ب�$ ای ح�� <ی چ�$ اون� ق� ی ت�< ه ن�$ ن9 ض�ورت< روج�ی� د. در ای�� <رار ده�ن� ر ف� ظ� زوری، ه�مواره م�ورد ت�� ض�واه�د داد. ی<ز ح�� ش� Ôی bت< ی� ول�ی� åاج�ساس م�سی

وق< ال�عاده ای ب�$ر روی ز ف� ی� ب�� ا ز� ن�< ی� واده ب�� ان�� ی در چ�� ه�ای ع�اط�ف� ار� ن� ای ن�� ان9 ارض�� ز� ن9 می� ی� ت� Zمح ه�د ک�ه ن� اس�� ه ن�$ ی< ه داس�� وج$ ن9 امز ن�< ه ای�� د ب�$ ان�� ن9 گ�رامی ن�$ ی�� ن<ماع�ی دارد.وال�د ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eک�اه�ش� ا

اک�r ، م�سکن9 و ...( وس�� Zا، ن� د� ل ع�� ود ) م�ن� دان9 ح�� ن�� �رر� کr ف� ی�� ول�ور� ن�� ز� ی� ه�ای ق� ار� ن� کر ن�� ه ق�© د ب�$ ان�� ن$ ط ن�� ق< ق��د، صاص ده�ن� ت³ دان9 اج�� ن�� �رر� ا ف� ورت< ن�$ ت< و م�ش� <ی را ب�$رای ض�حی$ ه س�اع�ان� اب�� د رور� ان�� لکه ن�$ د ن�$ ن� اس�� ن�$

ود و دان9 می س�� ن�� �رر� واده در ف� ان�� ه چ�� علق< ب�$ ان9 اج�ساس ت�< ز� ن9 می� ت< الا رق�� اع�ت� ن�$ ن9 امز ن�$ ب��را ه�می� ر�ه و سی< ش� ب�$رج�$ ق< ن<ماع�ی ت�� ت$ ه�ای اج�$ س�ی� Eواده در ک�اه�ش� ا ان�� ه چ�� علق< ب�$ ن9 اج�ساس ت�< ت< الا رق�� ن�$

ام�ل دارد. ل ن�< ای�$ ق�<83

اده ار� م�واد و م�صال�ح م�حکم ق� ادهاس�ت< ق� ل م�ورد اس�ت< حکام وس�ای�� اوم�ت< و اس�ن³ ان��ش� م�ق< �ر� : اف�سم دال�ی� ا ون�� له ن�$ ان�$ کی ار� راه چ�ل ه�ای م�ق< Ôوس ( ن� ون�$ ه ه�ای ان�< ش� ی� دلی ه�ا و س�� ل ص�ن� ع�موم) م�ن�

لا م�وادی �راد اس�ت< ، م�ن� ه اف� ن9 گ�وب�� ر ای�� ظ� اده ار� م�واد و م�صال�خی ک�ه ک�می<ز م�ورد ت�� ق� د. اس�ت< اس�� می ن�$وان9 کن9 را می ن�< س� ه ن�� ش� ی� د س�� ن� ن�© د ، م�ا ن� ن�� Eر می ا ظ� ه ت�� د و گ�ران9 ب�$ ن� اس�� می ن�$ کسی<ن9 ت�� ل س�� ای�$ �ی ق�< س�ان� Eه ا ک�ه ب�$

ک�ر ک�رد. ه د� موب�� وان9 ت�� ه ع�ی� ب�$ع� لت� ن$ س� و ن�< م�ور� Eمله راه چ�ل : ا ج�$ سم ار� دال�ی� وع ون�� ی�زام�ون9 م�وض�� Õب� ، ع� لت� ن$ س� ون�< م�ور� Eه امزا ه ب�$ وج$ ن�<

زد. <رارگ�ی� ه ف� وج$ د م�ورد ن�< ان�� ن<ماع�ی� ن�$ له اج�$ åن9 م�سن هت< چ�ل ای�� د ک�ه ج�$ اس�� ی می� ن�$ �ی�ه�ان�� اط�لاع رس�ان�سم و دال�ی� ده ون�� دن�� Zعاد ن� ا ات�$ دان9 ن�$ هرون�� ن9 ش�� ت< ا س�اچ�� ن� س�� Eح9و ا ات�� ن< ن�© �راد ار� گiاهی� ه�ای� اف� Eالاب�$ردن9 ا ن�$

لوه�ای� bان� صت$ ن�< ه ه�ا ، ت�� ق< رس�اب�� �iن �ی� ار� ط�ر ادان� ن�$ Eزوا�عمی ش� گ�ی�زی� وراه ه�ای� ت�< Ôی Õی� ، ی��ب$ ج�ر ت�<ها درم�حل ن�� Eدگ�ان9 ا ون�� کب$ س�� ه اع�مال و مزن�< ن9 گ�وب�� ن9 ط�رد ای�� ام�ی� ا م�ص� ی ن�$ وسی<زه�ان�� Zون� �ی> ان� ع� لت� ن$ ن�<

�ی� ه�ا وه�مان��ش� ه�ا، ی�زان� اری� س�چ� �راد ، ب�$رگ�ر� ورومزوراف� ی�ع�ی$ س� م�ور� Eا �امه ه�ای ه ب�$رن�� åن9 واراب� ی�� دو ن�<ت< ، س�اج�� ان9 ی�زس�ن< biب ی� ود مان�� اط�ع راه�ن� ان9 م�ق< م�ور� Eش� ا لم ه�ای�ب�$رای� م�دارس و دان�� ن� ف��

ن9 Eا �هی کاری� ون�� رای�$ ن9 خ�� ام�ی� ا م�ص� �ی� ن�$ ون� ن9 ک�ارن�< ی� ت� Zمح ام�وال ع�مومی� و ه� ت< ار� اط�� س� ح�ق� م�ور� Eا84

ه ه�ای� گ�روهی� ق< رس�اب�� �iن ط�ر اره�ای�ار� ت< ی<زل رف�� ده ای� در ک�ن© دارن�� ار� ش� ن�$ ق< د ت�� وان�� می� ن�<د. اس�� ه ن�$ ی< ی� داس�� ست< دال�ی� ت<ون�� ی� biن ر ه ای� ب�< ه گ�وب�� �راد را ب�$ وان9 اف� ی< ام�عه ن�$ ک�رد ک�ه در ب�$رور� اگ�ر در چ�$

دا ن� Õلات< ب�$رور� ن� ه م�عص� ن9 گ�وب�� د ای�� زن�� گی� اک�امی� درس ن�$ م و ار� ه�ر ن�� ضمی� ه ت�< داب�� ردم�ن� ات< خ�� ان�� ح$ ه�ن�ا ورد ن�$ �راد در ب�$رح�� �ی� ک�ه اف� ن� م�ا د، ام�ا ر� ن� می� ک�ب© د و دعوا و ت�� ار� می� گ�ردن�� ه دوران9 ک�ودک�ی� ن�$ مات< ب�$ ام�لات�� ن��

ه داب�� ردم�ن� ار خ�� ت< ه رف�� گری� را ب�$ اس�� سم ب�Zرچ�� دال�ی� اه�د ون�� د، س�� ح می� ده�ن� ی� رج�$ ود ب�< م ن�$ واه�ی�  .ح��ن<ماع�ی ب��ری اج�$ د� Zت< ن� ول�ی� åارک�ب< و م�سی اد م�س� ح$ ارک�ب< مزدمات�� ی� ب�$رای� م�س� ه ه�ان�� ی� م�ب� اد ر� ح$ : ات��

ولان9 و åان9 م�سی گی� م�ن� سن< وردن9 ه�می$ Eراه�م ا� ق< ف� �iن م گ�ی�زی� ه�ا ار� ط�ر ضمی� ام�عه وت�< ل چ�$ åدر م�سای�دیمزدم ، هرون�� اد ج�ش ش�� ح$ هری� و ات�� ی� ش�� اس�ار� ن$ Ôáن ه ر� ی� م�ب� دان9 در ر� هرون�� ن<ماع�ی� ش�� ارک�ب< اج�$ م�س�

هر ، ل ش�� ای�$ دان9 در م�ق< هرون�� ت< ش�� ول�ی� åب< اج�ساس م�سی�وی� ق< هت< ت�< کلج�$ طعا درچ�ل م�ش� ف�<ان9 م�دارس را ط�ی� م�ور� Eش� ا د، دان�� åال درس�ون� وان9 م�ن� ه ع�ی� ود. ب�$ واه�د ن�$ ارح�� زگ�د� ی� ب�� ا سم ن�< دال�ی� ون��ها ن�� Eه ا دم�ت< ب�$ ن9 چ�� د وب�$رای� ای�� ل وام�اك�ن9 ع�مومی� دعوت< ک�ردن�� ت< وس�ای�� اف�� ط� ه ت�� امه ای� ب�$ ب�$رن��

ده و اج�ساس وی��ب< س�� ق< ان9 ت�< وان�� معی ح�$ ارک�ب< ، روج ج�$ ا م�س� ا ن�$ د . ل�د� ز� دادن�� ی� د ب�� مر� دس�ن<ود را ار� ود و ح�� ام�عه را ار� ح�� ت$ می گ�ردد ک�ه چ�$ ن9 س�ی$ الا می رود و ای�� ان9 ن�$ ن��س� ب��ر د� Zت< ن� ول�ی� åم�سی

عالی� را ارک�ب< ه�ای� ق�� م�س� ز� ی� ه ه�ای� گ�روهی� ب�� ت< ه�ا رس�اب�� عال�ی� ن9 ق�� ام ای�� ح$ د. درات�� ن� دان�© ام�عه ن�$ چ�$85

ه�ن9 گی را در د� �ره�ن� د ف� ان�� س� و ب�Zرورس� ن�$ م�ور� Eگر در ا ن�� د. ار� س�وی� د ان9 ده�ن� س� ود ن�� د ار� ح�� ن� وان�© می ن�<ود اج�ساس ات< م�لی� و ع�مومی� ح�� مامی� ام�کان�� ه ت�< ت< ب�$ سی$ م ک�ه ن�� ی� اد ک�ب� ح$ ان9 ات�� وان�� وح�$ ک�ودک�ان9 و ن��

م ی� ظ� ت� ز� ب�$رای� ن�³ ی� ود ب�� در ح�� Zه ن� ش� رود ک�ه ک�ودک�r ب�$ Ôی Õد ی� ان�� ا ن�$ ن9 چ�$ Eا ا ن9 امز ن�< د .ای�� ن� ت< ک�ب© ول�ی� åم�سیار ط� ت< گر ان�© ن�� د ار� ه�مد ان�� گ ه�مه ن�$ �ره�ن� ن9 ف� ده�د و در ای�� ک�ر ن�$ د© ل�وده ک�ردن9 ه�وا ن�< Eر ا ل و ک�م ب�< ن� bوم�ب ان�<

هی<زی� را ب�$رای� دگ�ی� ن�$ ن�� ه ه�ای� م�لی� و ع�مومی� ام�کان9 ر� ط� ام�وال و سزم�اب�� ا ح�ق� ا ن�$ م ن�< ی� اس�� ه ن�$ ی< داس��سارت< وارد ن9 ج�� لق� وس�کr ن�< کr ک�ی� ه ی�� �ردی� ک�ه دارد ب�$ ه ف� ، ب�$ ال م�ن9 ه ط�ور م�ن� م. ب�$ ی� اد ک�ب� ح$ ود ات�� ح��

د؟ و در رات$ می� ک�ن� ، خ�� ز� ه�ست< ی� ه م�ن9 ب�� علق< ب�$ ی� را ک�ه م�ت< ت� لق� را ن�< Zک�ر ده�م ک�ه خ� د© د، ن�< می� ک�ن�د اج�ساس ان�� د. مزدم ن�$ رات$ می� ک�ن� ودس� اس�ت< را خ�� ه ح�� علق< ب�$ ی� ک�ه م�ت< ت� لق� را ن�< Zر خ� الاب�< ی� ن�$ چ�ال�ت<ن9 Eود ا ه ح�� ت< ک�مکr ب�$ ق< ت� ه دول�ب< درح�ق< وده وک�مکr ب�$ ع دول�ب< ن�$ اق�� ن9 ه�ا درگ�روم�ن� Eع ا اق�� د ک�ه م�ن� ن� ک�ب©د دان�� ود ن�$ ه ح�� ق� ت� وط�� ی� ار� س� ح� ع م�لب< را ت�$ اق�� س�ان��ش� وم�ن� Eد ا ان�� ن�$ ز� ی� گردول�ب< ب�� ن�� ی� د ن�� س�و ه�اس�ت< وار�

د. کوس�� دم�ات< ن�$ ی<ز چ�� ش� Ôی bه ی� Zه ه�رج åودراراب�ن<ماع�ی� ی<زل( اج�$ ارت< )ک�ن© ط� ادهت�� ق� سم اس�ت< دال�ی� ا ون�� له ن�$ ان�$ گرم�ق< ن�� مله راه چ�ل ه�ای� د ج�$ : ار�

ش لی� Zون� �ی� ون� ان�� اره�ای� ق�< د اب�$ر� ن� ن�© ن<ماع�ی� رس�می� م�ا ی<زل ه�ای� اج�$ ن<ماع�ی� )ک�ن© ارت< اج�$ ط� ی�زوی� ت�� ب�� ار�ی<زل د. ک�ن© اس�� ( می� ن�$ گی� �ره�ن� ی� وف� س� ، ارر� ی� لاف< اره�ای� اچ�� د اب�$ر� ن� ن�© ی�زرس�می� م�ا ی<زل ه�ای� ع� وک�ن©

86

گوه�ای ا ال� ود را ن�$ ا ح�� �راد و گ�روه ه�ا را وا می دارد ن�< اری اس�ت< ک�ه اف� س� ن<ماع�ی ، اع�مال ف�� اج�$ی<ز م�د ش� Ôی bا ی� ن9 چ�$ ه ک�ه در ای�� Zچ ت�� Eد.ا ن� گ�ار ک�ب© ام�عه س�ار� گ چ�$ �ره�ن� ز در ف� ی� ع� س� ه�ای م�ت< ا ارر� م�صوت$ و ن�$

ده و ت� مشج�ر ، ج�� ق< ط�رد ک�ردن9 و ت�< �iن ز رس�می اس�ت< ک�ه ار� ط�ر ی� ن<ماع�ی ع� ارت< اج�$ ط� ر اس�ت< ت�� ظ� ت��گر اع�مال می گ�ردد و ن�� ن9 ه�ای د وت< وف� ا ف� د ن�� ن� Ô¹ن ا ل ار� دس�ت< دادن9 ن�< ه دل�ن� جرف� را ب�$ �رد م�ن© ف�

ا گ�روه وا می دارد. گ�اری ن�$ اق< و س�ار� ظن$ ه ات�� گ�روه ب�$ی ت� ن¹� دی د ن� bب Ôی� ا Zهن� وی��ب< روج�ی� ق< هت< ت�< ی� ج�$ ه�ت$ ه م�د� ی� ب� وی��ب< ی�$ ق< ادات< اس�لامی� وت�< ق< ان��ش� اع�ت< �ر� : اف�

ت$ س�ی� Eر در ک�اه�ش� ا مله عوام�ل م�وب�� ی��ب$ ار� ج�$ ج�ر گ م�صزف� وت�< �ره�ن� ، ف� ا اسزاف� ه ن�$ ارر� م�ن$ات< ع� لت� ن$ م�ان9 ن�< ل س�ار� ول م�ن� åم�ان9 ه�ای م�سی اب�$رای��ن9 س�ار� ن� . ن�$ ن<ماع�ی اس�ت< ه�ای اج�$

د در ان�� گاه ه�ا ن�$ ش� ما ، م�دارس و دان�� اد اس�لامی، ض�دا و س�ن� گ و ارس�� �ره�ن� ارت< ف� اس�لامی ، ور�ود لاس� ح�� های��ب< س�عی و ن�< ق< ن�� ی� اسی و دف�< ن� ه ض�ورت< ک�ارس�� ه ه�ای اس�لامی ب�$ ن��ش� د ز درس�ت< ان�� ش� ن��

د . زن�� ه ک�ار گ�ی� را ب�$ها ن�� Eهت< درم�ان9 ا سم ج�$ دال�ی� ه ه�ای ون�� ز� گی� ت< ع�لل و ان�� اج�� ن� �ی ک�ه ع�لل و عوام�لس�� ن� م�ا ا ر� : ن�<

ی ار� وره�ان�� رای دس�ی< ه ک�ه اخ�$ ه م�حاک�مه ع�مل م�ج$رم�اب�� ط ب�$ ق< ود و ق�� ش� ه ن�� ی³ اج�� ن� ن<ماع�ی س�� ای اج�$ رم ر� خ�$

87

ام�عه ساد ار� چ�$ ه ه�ای ف�� ن��ش� ه ر ود و ب�� ه�کار درم�ان9 می س�� �رد ب�$ر� ه ف� ود، ب�� ا س�� ق� ه اس�ت< اک�ت< ی³ ش� س�اج�� Ôی Õی�رم ت< وعوام�ل خ�$ صی� ح� ت< س�� اج�� ن� دون9 س�� ه�کار ن�$ �رد ب�$ر� ب��را م�حکوم ک�ردن9 ف� د ، ر� واه�د س�� ده ح�� ک�ن�

لاصه . چ�� ، دور ار� ع�دال�ب< اس�ت< ن9 س�مت< س�وق< داده اس�ت< ه ای�� ن<ماع�ی ک�ه او را ب�$ ای اج�$ ر�ون9 Zمح لی ه� ود و ک�اه�ش� م�عص� واه�د ن�$ ا ح�� ی م�عن� ن9 ن�$ Eا ا له ن�$ ان�$ ود ، م�ق< ش� ه ن�� ی³ اج�� ن� ده ای س�� دن�� Zا ن� ن9 ک�ه ن�< Eا

م گ�ی�زان9 ک�لان9 ضمی� دی م�شوولان9 و ت�< م چ�$ ه ع�ر� ز� ب�$ ی� ی ک�ام�ل ب�� اس�ان�� ن� سم در ض�ورت< س�� دال�ی� ون��ی، س� م�ور� Eکی، ا Ô¹ن ول�ور� کی� ی و ن�< ت� گی، ف�� �ره�ن� ال�ب< م�طلوت$ ک�ارک�رده�ای ف� ت< و دچ�� عال�ی� ام�عه و ق�� چ�$

زورت< ان9 دادن9 ض� س� سم و ن�� دال�ی� ی م�ساله ون�� ن�$ ا ه ن�� ن��ش� ، ر ن9 اب�$رای�� ن� ار� دارد. ن�$ ن� اهی ن�� ی و رق�� ت< Ôب bری� ب�<دگ�ی Ôت Zح ن� Õام�عه ب�$رگ�ردد. ن� ه چ�$ دالی ب�$ �رد ون�� ا ف� ت$ گ�ردد ن�< د س�ی$ وان�� وق< می ن�< ا م�ساله ف� لمی ن�$ ورد ع� ب�$رح��

ه ه�ای ی� م�ب� ده ک�ه در ر� دن�� Zن9 ن� ده ای�� ورن�� Eود ا ه وح�$ ل ب�$ ن9 و گ�شی<زدگ�ی دلای�� Eه ع�مل ا سم، ح�ور� دال�ی� ون��عی صادی و ... م�ظرج اس�ت< ه�مواره م�ات�� ت³ ی، اف�< ت< Ôب bری� اسی، ب�< ن� ن<ماع�ی، روان9 س�� ع�لوم اج�$

ا ه ن�$ ارر� ن<ماع�ی ب�$رای م�ن$ ی و اج�$ ان9 دول�ت< ول�ن� هری و م�ی< ب��ران9 ش�� ، م�د اس�ان9 ن� ش� روی ک�ارس�� Ôی Õی�ود. ن9 م�حشوت$ می س�� Eوم ا ح9 س�� ات�� ن< ن�©

ن��ست< ط ر� ود و اض�لاج م�حت� هی$ اس�ان9: ن�$ ن� ی ک�ارس�� م، ب�$رح� اره ک�ردی�� لا اس�� ن$ ه�مان9 ط�ور ک�ه ف�<ی هری م�عرف� ه ه�ای ش�� دم�ات< و س�ار� امه ه�ا، چ�� یÔن9 ب�$رن�� ای�� Zت< ن� ی� ق� م ک�ت� ی� ق< ه م�ست< چ$ ن� ب³ سم را ی�© دال�ی� ون��

88

د ان�� ن$ هری ن�� د. ط�راحی ش�� د دارن�� اک�ن� کاری ن�< رای�$ وع خ�� ن9 ب�$ر وف< Eاع�ف� ا ت< م�ص� د و ب�$ر اه�می� ن� می ک�ب©ول Zی ک�ه ن� ت� لق� ود. ن�< ت$ س�� ح9 ک�ارب�$ران9 را م�وج�$ Ôی Ôهب کr و ن�< ی�� جر د و ت�< اس�� سم ن�$ دال�ی� دم�ت< ون�� در چ��

ه ب��ر ب�$ وس د ون�$ گاهی ک�ه ان�< می ده�د؛ ان��سی< ه ت�� åدم�ات< م�طلوت$ اراب� ی ک�ه چ�� ب�Zردار� ود ه ح�� اج$ ورد، ن�$ می ح��ی<ز در م�عرص� ش� Ôی bد، ی� ن� لات< ه�سب³ م�عص� لوع� و ب�Zرار� وس ه�ا ک�ه س�� ون�$ ود ان�< ی ح�� ن9 می رس�د و ج�ت< Eا

ت< ام�وال واچ�دات� ام�اك�ن9 ع�مومی� اسی� درس�اج�� ن� اس�� ن$ Ôáن ه ام�ور ر� ه ب�$ وج$ د. ن�< <رار دارن�� ی��ب$ ف� ج�ر ت�<دال ه�ا را ، ون�� ی� اس�ار� ن$ Ôáن ن��ست< ور� ط ر� ود واض�لاج م�حت� هی$ ( ون�$ اگ�ون9 هات< گ�ون�� ج�$ )ار�

اس�ت$ وان9 راه چ�لی م�ن� ه ع�ی� د ب�$ وان�� د ومی� ن�< صزف� می� ک�ن� کاری� م�ت� رای�$ ه خ�� دن9 ب�$ دس�ت< ر� ار�د. ن�� Eه ک�ارا سم ب�$ دال�ی� ا ون�� له ن�$ ان�$ یÔن9 ب�$ردن9 و ام�حای�ب�$رای� م�ق< د ار� ی�$ ن� ن�© طی� م�ا ی�زه�ای� م�حت� ع� ی<زل م�ت< ک�ن©

ت< ده در اسزع وف�< ام س�� ح$ ی� ه�ای� ات�� ران�$ م خ�� ز و ب�<رم�ی� عمی� ن9 ت�< ی� ت� Zمح لی� وه� ن$ ی��ب$ ه�ای� ف�< ج�ر م ت�< åع�لای�اره�ا می ک�اه�د. ت< ن9 رف�� کرار ای�� دت< ار� اج�ن<مال ن�< ه س�� ز� ب�$ ی� م�مکن9 ب��

ود ن9 م�وح�$ ی� وای�� ح ف< صحی� ل و ت�< کمن� ن9 ، ن�< ی�� دو ش�ن�< ق< د ت�� وان�� ه می ن�< ی��ب$ گ�راب�� ج�ر اره�ای ت�< ت< ه رف�� ی� م�ب� در ر��ی ون� ان�� لاه�ای ق�< ز چ�� د. در چ�ال چ�اض� اس�� ه ن�$ ی< سم داس�� دال�ی� ده ون�� دن�� Zی<زل ن� هی در ک�ن© وج�$ ل ن�< ای�$ ق�<

دان9 ت� Zصوص ج� ود در ای��ن9 خ�� ن9 م�وح�$ ی� وای�� موع ف< ود دارد و در م�ج$ ه وح�$ ی� م�ب� ن9 ر� اری در ای�� ن�$سن�ود دارد. لاه�ا وح�$ ن9 چ�� �راد ار� ای�� اده اف� ق� وده و ام�کان9 س�وء اس�ت< ی$ ه ن�� زاب�� ت< گ�ی� س�ح�

89

ات< ان�� ح$ ه ه�ن� لی� ح� مت�< ی� ب< ن9 ب�Zرداچ�� Eه ا ر ب�$ ش� ب�< Ôی Õی ک�ه ی� ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< ل ب�$رور� رف�� کی ار� دلای�� Ôن� : ی� �رص�ت< ه�ان�� م�ان9 ه�ا، م�کان9 ه�ا و ف� م اس�ت< ر� ن9 رو لار� . ار� ای�� ات< روحی اس�ت< ان�� ح$ ه�ن�

ه لی� ح� ود را ت�< ت< ح�� ی$ عی� و م�ب� ت� bات< ط�ب ان�� ح$ خی� ه�ن� حو درس�ت< و ض�حن� ه ت�� د ب�$ ن� وان�© ی< �راد ن�$ ا اف� د ن�< ن�� Eراه�م ا� ف�واه و کل دل�ح� ه ش�� ا ب�$ اس�ت$ ن�� ام�ن� ده در ن�$شی<زه�ای ن�� ه س�� ی< اس�� ن$ ی ان�� ن9 ض�ورت< اب��رر� ز ای�� ی� د. در ع� ن� ک�ب©ج$ر سم م�ن© دال�ی� ه ون�� ع ب�$ ود و در اک�ی�ز م�واق�< ه می س�� لی� ح� ان9 وه�مسالان9 ت�< ی ار� دوس�ن< عض� ا ه�دای��ب< ت�$ ن�$ت< ه�ا و عال�ی� ا ک�ودک�ان9 ق�� د ن�< ورن�� Eراه�م ا� ی� را ف� ه ه�ان�� ی� م�ب� د ر� ن� وان�© ن9 می� ن�< ی�� واده وال�د ان�� ود. در چ�� می س��

ود ی� ک�ودک�ان9 ح�� ار� ن9 ب�$رای� ن�$ ی�� ه ک�ه وال�د د. ه�مان9 گ�وب�� ام ده�ن� ح$ د، ات�� واه�ن� ی� را ک�ه می� ح�� اره�ان�� ت< رف��ود. ه س�� لی� ح� ات< ت�< ان�� ح$ ا ه�ن� د ن�< ورن�� Eراه�م ا� ی� را ه�م ف� �رص�ت< ه�ان�� د ف� ان�� د، ن�$ ن� ه می� ک�ب© هی� ی� ن�< ار� ات$ ن�$ اس�ن$

هاده�ای ی و ن�� ولان9 دول�ت< åگ�ردد . م�سی �ار� می ز� ن�$ ی� ام�عه ب�� ه چ�$ ر ب�$ وع در چ�ال�ب< ک�لی ب�< ن9 م�وض�� ای��گشزاه�ا ، مزاک�ر� �ره�ن� ت< ف� ه س�اج�� ح ، ب�$ ی ض�حی� ب��ر� امه ر ا ب�$رن�� د ن�$ ن� وان�© گی می ن�< �ره�ن� ن<ماع�ی و ف� اج�$

هت< ب�Zرک�ردن9 ی و ... ج�$ س� م�ور� Eلمی و ا ی و هی�زی ، م�وس�سات< ع� س� موعه ه�ای ورر� خی، م�ج$ ت�� ف�ر ت�<م�ان9 و طال�ب< ر� د و ار� ت�$ ن� ادرت< ک�ب© ها م�ن$ ن�� Eات< ا ان�� ح$ ه ه�ن� لی� ح� ان9 و ت�< وان�� ت< ح�$ �راع�� ات< ف� اوق�<

د. ورن�� Eه ع�مل ا لوگ�ی�زی ب�$ ها چ�$ ن�� Eکن9 در ا ارس�� ح$ اره�ای ه�ن© ت< ام رف�� ح$ ات��

90

د� : چ�� Eع و م�ا ب�$ ا م�ن�

اده، م�عصوم،1 ار� ق�< Eسم در1387- ا دال�ی� ر ب�$ر ون�� طی م�وب�� ن<ماع�ی و م�حت� ، ب�$ررسی عوام�ل اج�$ی و شز دوره راه�ن�مان�� Zان9 ن� م�ور� Eش� ا یÔن9 دان�� ی ی�$ ف< ت� bطب )م�طال�عه ت�< هران9 هر ن�< ان9 ش�� وان�� وح�$ یÔن9 ن�� ی�$

ت< م�علم. ی� biن ر گاه ب�< ش� د، دان�� اسی ارس�� ن� (، رس�اله ک�ارس�� ان9 ی�زس�ن< biب د2، وت< شون9 ، ال�ی� ،1369- ارون�� ن9 ، ج�سی� کن9 کر س�� مه س�� ن<ماع�ی ، ب�<رج�$ اسی اج�$ ن� ،روان9 س��

م. ج$ ن© Zن� Zات Zد، چ� ارات< رس�� س� ی³ هران9 : ای�© ن�<

91

ارک�ی ، م�جمد. 3 ی ، م�شعود . م�ن$ لت$ Zرم در1385- چ� ن<ماع�ی و خ�$ ه اج�$ ظه سزم�اب�� ل رات�$ حلن� ،ت�<ماره م ، س�� س� اسی اب��ران9 ، دوره س�� ن� ام�عه س�� له چ�$ رد و ک�لان9 ، م�ح$ طوج خ�� .2س�

ی ، م�شعود ،4 لت$ Zن<ماع�ی ،1375- چ� م اج�$ ظ� ری ت�� ظ� ل ت�� حلن� ح و ت�< زت�� ش� م ، ن�< ظ� اسی ت�� ن� ام�عه س�� ، چ�$اتZ اول. Zی ، چ�� ز ن� ش� ن��

ل. ک�لهر ، س�می�زا. 5 ن� له ، ع�ق< اق�< ی<زان13899- دع�� هران9 : دج� هری در ن�< ت$ ه�ای ش�� س�ی� Eا ، "

ام�عه هران9 ، چ�$ کدی گ�ری ، ن�< وار و ن�< ان�� ب�Zرس�ت< چ�� ان9 سز ن�� سم ، ر� دال�ی� �راری، ون�� "ف�

. اس�ان9 ن� س��6- . �رامزر� ور، ف� Zع ن� ت� ار. .1380 رف�� س� ی³ زک�ب< ش�هامی� ای�© : س� هران9 ام�عه. ن�< ومی� چ�$ ان�< ن�� Eا7 ، ار� �رج�ت� ، ف� ان9 ن� دان�� ن�� سم، رس�اله1385-1386- ر� دال�ی� ه ون�� دگ�اب�� ت� Zی ج� وه�س� ،م�ورد ب�Zر�

ی. ت< هس� د ن�$ هن� گاه ش�� ش� د، دان�� اسی ارس�� ن� ک�ارس��رن��ش ، 8 اب�< Zن� ، ورن9 ان�� مه1367- ر� رج�$ کاری ، ب�< رای�$ �ی خ�� هان� ماری ج�$ ن� bسم ، ن� دال�ی� ون�� ،" "

د من� س� له دان�� ، م�ح$ �رج� .299م�اه�ان9 ،ف� هران9 ، ن�<

92

وده ، ه�دای��ب< ال�له ، 9 ات1378Z- س�ی< Zور، چ� وای ن�� Eا : ا ی چ�$ ن<ماع�ی ، ن�$ اسی اج�$ ن� ت$ س�� س�ی� Eا، م. ج$ ن© Zن�

ه�را، 10 ی، ر� ب��ر� کرر ر ب�$رب�$رور�1375-1376- س�� سم: ب�$ررسی عوام�ل م�وب�� دال�ی� ، ون��اسی ن� امه ک�ارس�� ان9 ن�� ان�� Zن� ، هران9 هر ن�< ه ش�� شزاب�� Zان9 ه�ای ن� ی�زس�ن< biب ی در د ست< دال�ی� اره�ای ون�� ت< رف��

. هران9 مزک�ر� اد اس�لامی واچ�د ن�< ر� Eگاه ا ش� د، دان�� ارس��وی ، ام�ان9 اله ، 11 ات1379Z- ض�ق� Zهران9 : م�عاضز ، چ� جراف� ، ن�< وری ه�ای ات�� åی ، ن�³

اول.ور، ع�لی اض�ع�ر، 12 Zاع� ن� ،1388- ص�ن$ هران9 هر ن�< سم در ش�� دال�ی� ن9 ون�� ی�� و گوه�ای ن�� ، ال�

وس�عه. ق< و ن�< ی� حق< ، اداره ک�ل ت�< هران9 هرداری ن�< اط�ق< ش�� م�عاوی��ب< ام�ور م�ن��ی، رج�مت< ال�له، 13 ان� ق< سزوس�ن< ن¹� ل�وده1385- ض�د Eاط ا ق< ن<ماع�ی ت�� اسی اج�$ ن� ت$ س�� س�ی� Eا ،

. هران9 ان9 ن�< ی اس�ن< ب��ر� امه ر ی��ب< و ب�$رن�� ب��ر م�ان9 م�د ، س�ار� هران9 هر ن�< ش��ا - 14 ، ع�لی�زض�� ی� ب��ر� ز ی$ ی� ب�< ، م�وس�شه م�طال�عات<1374، م�حست� هران9 سم در ن�< دال�ی� ، ب�$ررسی� ون��

. هران9 ، ن�< هران9 گاه ن�< ش� ن<ماع�ی� دان�� ات< اج�$ ق< ت� حق< و ت�<93

ا. 15 ، ع�لی�زض�� ی� ب��ر� ز ی$ ی� ب�< ه(1379)-م�حست� ی³ اف�� سم: مزوری� ب�$ر ن�� دال�ی� ی� ون�� $áن ج$ر ری� و ت�< ظ� �ی� ت�� ان� م�ن$ماره د، س�� دن�� ، دوره چ�$ ن<ماع�ی� امه ع�لوم اج�$ . ن�� ق< ی� حق< کr ت�< .16ه�ای� ی��

ی، م�جمد م�هدی. 16 ا. رج�مت< ی، ع�لی�زض�� ب��ر� ز ی$ ی ب�< گری و1381- م�حست� اس�� ، ط�رج ب�$ررسی ب�Zرچ��. هران9 گاه ن�< ش� ن<ماع�ی دان�� ات;< اج�$ ق< ت� حق< ال، م�وس�شه م�طال�عات< و ت�< ن$ ن�< و س� ف� وی��ب< در ورر� ش� ج��

ا. - 17 ، ع�لی�زض�� ی� ب��ر� ز ی$ ی� ب�< ام�عه1383م�حست� ، چ�$ ن<ماع�ی� اسی� اج�$ ن� �ی� روان9 س�� ان� سم؛ م�ن$ دال�ی� . ون��اری� ت< رف�� اسی� و ک�ر� ن� ت$ س�� س�ی� Eاج�ت� ا ی� در م�ن$ ست< دال�ی� ار ون�� ت< اسی� رف�� ن� اسی� و روان9 س�� ن� س��

. ن9 Eز ا ش� : ن�� هران9 . ن�< ن<ماع�ی� اج�$ا ،18 الی ، رض�� ا. ض�ف�ری س�� ی ، ع�لی�زض�� ب��ر� ز ی$ ی ب�< ه�کاری1385 - م�حست� ه ه�ای ب�$ر� ی� م�ب� ،ب�$ررسی ر�

ن9 ، ی�� و <ر� ان9 ف� ان9 اس�ن< وان�� وح�$ ان9 :م�طال�عه م�وردی ب�$ر ن�� وان�� وح�$ وس�ط ن�� ی��ب$ ام�وال ع�مومی ن�< ج�ر و ت�<ماره ن<ماع�ی ، س�� ه ع�لوم اج�$ �iب ز ش� .7ن��

صودی،س�وده ، 19 سی ه�ای ک�لاس ه�ای درس1383- م�ق< ون�� وارن�� ن�� وای د ل م�حی³ حلن� "، ت�<ماره ن<ماع�ی ، س�� ه ع�لوم اج�$ �iب ز ش� اهی�ز ک�رم�ان9 ، ن�� د ن�$ هن� گاه ش�� ش� .13"دان��

94

ل.20 ، اس�ماع�ن� م.ک�اروان9 وس�کی، مزی�� ارم�جمد ن�< ده1391- ن�� دن�� Zی ن� ت< اج�� ن� ام�عه س�� ، ب�$ررسی چ�$ماره ن<ماع�ی ، س�� ه ع�لوم اج�$ �iب ز ش� لام، ن�� هر ان�� ان9 ش�� وان�� سم : م�ورد م�طال�عه ح�$ دال�ی� 37 و 36ون��

ان219 رم، دادگ�شی<زی اس�ن< وع خ�$ گی�زی ار� وف< س� Ôی Õن<ماع�ی و ی� - س�ای��ب< م�عاوی��ب< اج�$�ی ان� س� ه ن�� ی ب�$ $áن ر ان9 ع�� ح$ ات�� رن�$ د� Eاwww.pishgiri-agh.ir

�ی 22 - ان� س� ه ن�� ور ب�$ صضی ن�� ح� لات< ت�< گاه م�ح$ ای�� Zب< ن��س�ای� www.noormags.com

95