Post on 10-May-2023
Republic of the Philippines
Department of Education Regional Office IX, Zamboanga Peninsula
FILIPINO Ikatatlong Markahan- Modyul 4:
SANAYSAY
Zest for Progress
Zeal of Partnership
7
Pangalan: _____________________________________
Baitang/Seksyon:_______________________________
Paaralan: _____________________________________
Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul
Manunulat: Rizalyn B. Mayormita
Editor: Lindo O. Adasa, Jr.
Philip D. Caermare
Shayne Everette U. Eldian
Tagasuri: Ruben D. Escudero, Jr.
July G. Saguin
Maricel B. Jarapan
Tagaguhit: Edgardo Jamilar, Jr.
Tagalapat: Peter Alavanza
Tagapamahala: Felix Romy A. Triambulo, CESO V
Oliver B. Talaoc, Ed.D.
Ella Grace M. Tagupa, Ed.D.
Jephone P. Yorong, Ed.D.
Lindo O. Adasa, Jr.
ALAMIN
Pagkatapos mong isagawa ang modyul na ito, ikaw ay inaasahang:
➢ nakapagbubuod ng tekstong binasa sa tulong ng pangunahin at
pantulong na kaisipan. (F7PB-IIIf-g-17)
BALIKAN
Panuto: Unawaing mabuti ang bawat teksto. Isulat ang pangunahin at pantulong na kaisipan sa nakalaang espasyo sa ibaba.
(5 puntos bawat bilang)
1. Isang mabait at huwarang bata si John. Magalang siyang makipag-usap
sa mga tao kahit hindi niya ito kakilala. Sinusunod lagi ang mga payo ng
kanyang mga magulang, guro at maging ang mga nakakatanda sa kanya.
Tumutulong siya sa mga gawaing-bahay, gayundin sa paaralan.
Pangunahing kaisipan:____________________________________________________
___________________________________________________________________________
Pantulong na kaisipan: ___________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Hindi maikakaila na marami pa rin sa mga Pilipino ang nagnanais
pumuti ang balat at tumangos ang ilong. Nagsisikap na mapabuti ang
pagsasalita sa wikang Ingles dahil gustong matawag na sosyal.
Ipinagpaparangalan sa mga kaibigan ang damit at sapatos na imported.
Tunay na suliraning panlipunan pa rin ang pagkakaroon ng diwang-alipin
ng mga Pilipino. Nagpatuloy pa rin ang pag-idolo sa mga kanluraning
kultura tulad ng awitin, sayaw, pagkain, at pananaw. Maging ang iba pang
sistemang umiiral sa bansa ay mula sa mga dayuhan.
Pangunahing kaisipan: ___________________________________________________
__________________________________________________________________________
Pantulong na kaisipan: __________________________________________________
__________________________________________________________________________
Nakuha ba ninyo? Hayaan ninyo kung hindi kayo sigurado sa inyong
mga kasagutan. Malalaman ninyo kung ano ang tamang sagot sa
pagpapatuloy ng inyong pag-aaral.
______
10
TUKLASIN
1. Kilala mo ba si Paolo Rivera? Siya ang captain ball ng larong
basketball sa paaralan. Ang husay niyang maglaro. Bukod pa niyan, siya ay palakaibigan. Hindi siya suplado at madaling lapitan kaya marami siyang tagahanga. Maging ang kanyang mga guro ay
natutuwa sa kanya. Hindi siya pabaya sa pag-aaral. Iyan si Paolo Rivera, ang estudyanteng dapat igalang at hangaan.
-Mula sa Kayumanggi pahina 16 (Unang Markahan)
a. Sino ang pinag-uusapan sa talata? _______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
b. Paano mo ilarawan si Paolo Rivera bilang isang estudyante at
bilang isang manlalaro? _______________________________________________________________
_____________________________________________________________________ c. Ibigay ang pangunahing kaisipan sa talata.
___________________________________________________________________________________________________________________________________
d. Ano-ano naman ang mga pantulong na kaisipan?
____________________________________________________________________________________________________________________________________
Aralin
4
PANGUNAHIN AT PANTULONG NA
KAISIPAN
PANUTO: Basahin at unawaing mabuti ang talata. Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong sa ibaba.
_____
10
SURIIN
ANG NINGNING AT ANG LIWANAG
(Emilio Jacinto)
Ang ningning ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin. Ang liwanag
ay kinakailangan ng mata upang mapagwari ang buong katunayan ng mga
bagay-bagay.
Ang bubog kung tinatamaan ng nag-aapoy na sikat ng araw ay
nagniningning; ngunit sumusugat sa kamay ng nagaganyak na dumampot.
Ang ningning ay madaya.
Ating hanapin ang liwanag, tayo’y huwag mabighani sa ningning. Sa
katunayan ng masamang nakaugalian. Nagdaan ang isang karwaheng
maningning na hinihila ng kabayong matulin. Tayo’y nagpupugay at ang
isasaloob ay mahal na tao ang nakalulan. Datapwa’y marahil naman ay
isang magnanakaw; marahil sa ilalim ng kanyang ipinatatanghal na
kamahalan at mga hiyas na tinataglay ay natatago ang isang pusong
sukaban.
Nagdaraan ang isang maralita na nahihirapan sa pinapasan. Tayo’y
mapapangiti at isasaloob. Saan kaya ninakaw? Datapwa’y maliwanag nating
nakikita sa pawis ng kanyang noo at sa hapo ng kanyang katawan na siya’y
nabubuhay sa sipag at kapagalang tunay.
Ay! Sa ating pang-uga-ugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa
ningning at pagtaksil sa liwanag.
Ito na nga ang dahilan kung kaya ang mga loob na inaakay ng
kapalaran at ng kasakiman ay nagpupumilit na lumitaw na maningning,
lalong-lalo na nga ang mga hari at mga pinuno na pinagkatiwalaan ng sa
ikagiginhawa ng kanilang mga kampon, at walang iba kundi ang mamalagi
sa kapangyarihan sukdang ikainis at ikamatay ng bayan na nagbigay sa
kanila ng kapangyarihan.
Tayo’y mapagsampalataya sa ningning; huwag nating pagtakhan na
ang ibig mabuhay sa dugo ng ating mga ugat ay magbalatkayo ng
maningning.
Ay! Kung ang ating dinudulugan at hinahainan ng puspos na galang
ay ang maliwanag at magandang-asal at matapat na loob, ang kahit sino ay
walang mapagningning pagkat di natin pahahalagahan, at ang mga isip at
akalang ano pa man ay hindi hihiwalay sa maliwanag na banal na landas ng
katwiran.
PANUTO: Basahin at unawaing mabuti ang teksto upang makuha at masagot ninyo ng tama susunod na gawain.
Ang kaliluhan at ang katampalasanan ay humahanap ng ningning
upang huwag mapagmalas ng mga matang tumatanghal ang kanilang
kapangitan; ngunit ang kagalingan at ang pag-ibig na dalisay ay hubad,
mahinhin, at maliwanag na napatatanaw sa paningin.
Mapalad ang araw ng liwanag!
Ay! Ang anak ng bayan, ang kapatid ko, ay matutoto kayang kumuha
ng halimbawa at lakas sa pinagdaanang mga hirap at binatang mga
kaapihan?
Alam mo ba na…?
Pangunahing kaisipan- ang mensaheng napapaloob sa larawan o sa isang
sanaysay. Sinasabi nito kung ano ang ibig sabihin ng kabuuang larawan, ng
mga pangungusap, o ng teksto. May pagkakataong hindi lantad sa talata
ang pangunahing kaisipan. Ito ay kadalasang makikita sa unang
pangungusap at huling pangungusap (konklusyon) ng isang akda o teksto.
Upang madaling matukoy ang pangunahing ideya o kaisipan ng isang
teksto, narito ang mga katanungang dapat tandaan:
1. Ano ang paksa o pinag-uusapan?
2. Ano ang nais ipaunawa ng sumulat tungkol sa paksa?
Pantulong na kaisipan o pansuportang detalye- nagtataglay ng
mahahalagang impormasyon, kaisipan o mga detalye o mga susing
pangungusap na may kaugnayan sa paksang pangungusap. Ito ay
nagbibigay-linaw sa pangunahing ideya o kaisipan upang lubos itong
maunawaan ng mga mambabasa. Nagtataglay din ito ng mahahalagang
impormasyon na tumutulong upang lubusang maunawaan ang
pangunahing ideya o kaisipan ng isang teksto tulad ng petsa, pangalan,
lugar, paglalarawan, datos at iba pang mahahalagang impormasyon na
nagbibigay suporta sa pangunahing ideya.
Mahalagang kilalanin ang mga detalyeng nagbibigay-suporta sa
pangunahing kaisipan dahil:
1. Ito ang susi sa lubusang pag-unawa ng pangunahing kaisipan.
2. Nakatutulong ang mga ito upang madaling matandaan ang
mahahalagang impormasyon sa isang teksto.
3. Upang maunawaan ang pagkakabuo ng isang teksto.
Sa araling ito, malalaman mo kung paano kilalanin ang pangunahin
at pantulong na kaisipan sa isang teksto upang maging isang mahusay at
epektibong mambabasa.
PAGYAMANIN
1. Batay sa nabasang sanaysay, ano ang pagkakaiba ng “ningning” at
“liwanag”? (2 puntos)
Sagot: ______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
2. Sa iyong palagay, bakit maraming tao ang labis na nagpapahalaga sa
ningning o kinang ng kapangyarihan at kasikatan? (3 puntos)
Sagot: ______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Paano ba nakapandaraya ang kinang ng isang bagay? Ipaliwanag.
(5 puntos)
Sagot: ______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
4. Sa kasalukuyan, alin ang higit na nangingibabaw, ang ningning o ang
liwanag? Patunayan ang iyong sagot. (5 puntos)
Sagot: ______________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
PANUTO: Sagutin ang sumusund na tanong.
_____
15
GAWAIN
A. CYCLICAL THINKING MAP: Ibuod ang sanaysay na “Ang Ningning at ang Liwanag” sa
pamamagitan ng mapang nasa ibaba. (15 puntos)
PANGUNAHING KAISIPAN
(Kaibahan ng Ningning at
Liwanag)
1.
2.
3.
PAG-UUGNAY NG ARAL NA
NAKUHA SA SARILING
KARANASAN
1.
2.
3.
MGA PANTULONG NA KAISIPAN
1.
2.
3
MGA PANTULONG NA KAISIPAN
Kahalagahan ng paghahanap ng
liwanag.
1.
2.
3.
Buod ng Ang
Ningning at ang
Liwanag
______
20
B. LARAWAN-SURI
Suriin ang mga larawan sa ibaba. Ang mga ito ay nagpapakita ng iba’t
ibang kaugalian ng tao sa lipunan. Isulat ang pangunahin at mga pantulong
na kaisipan sa nakalaang espasyo para dito. (5 puntos bawat bilang)
1.
Pangunahing kaisipan: ___________________________________________________
__________________________________________________________________________
Pantulong na kaisipan: ___________________________________________________
___________________________________________________________________________
2.
Pangunahing kaisipan: ___________________________________________________
___________________________________________________________________________
Pantulong na kaisipan: ___________________________________________________
___________________________________________________________________________
ISAISIP
PANUTO: Punan ng tamang sagot ang patlang upang mabuo ang kaisipan.
Hanapin ang mga kasagutan sa loob ng kahon.
Natutuhan ko sa modyul na ito na ang pangunahing kaisipan ay
mensaheng nakapaloob sa larawan o sa isang (1)_______________. Sinasabi
nito kung ano ang ibig sabihin ng kabuuang (2)_______________, ng mga
(3)_______________, o ng (4) _______________. May pagkakataong hindi lantad
sa talata ang (5) ________________. Ito ay kadalasang makikita sa unang
pangungusap at (6) _______________ ng isang akda o teksto.
Ang (7) _______________ o pansuportang detalye ay nagtataglay ng
mahalagang impormasyon, kaisipan o mga detalye o mga susing
pangungusap na may kaugnayan sa (8) _______________. Ito ay nagbibigay-
linaw pangunahing ideya o kaispan upang lubos itong maunawaan ng mga
(9) _______________. Nagtataglay din ito ng mahahalagang impormasyon na
tumutulong upang lubusang maunawaan ang pangunahing ideya o
(10)_______________ ng isang teksto tulad ng petsa, pangalan, lugar,
paglalarawan, datos at iba pang mahahalagang impormasyon na nagbibigay
suporta sa pangunahing ideya.
_____
10
kaisipan sanaysay pangungusap ideya teksto
pantulong na kaisipan huling pangungusap
pangunahing kaisipan larawan
paksang pangungusap mambabasa
TAYAHIN
1. Ano ang pangunahing kaisipan sa teksto
A. Maituturing na “herb” ang puno ng saging.
B. Isa sa masustansiyang prutas ang saging dahil malaki ang
naitutulong nito sa ating katawan.
C. Ang saging ay hindi prutas kundi isang “berry.”
D. Malaki ang naitutulong ng saging sa ating katawan.
2. Ito ay mensaheng napapaloob sa larawan o sa isang sanaysay. Sinasabi
nito kung ano ang ibig sabihin ng kabuuang larawan, ng mga pangungusap,
o ng teksto.
A. Pangunahing kaisipan C. Pamagat
B. Pantulong na kaisipan D. A at B
3. Batay sa teksto sa loob ng kahon, alin ang pangunahing kaisipan?
A. Ito ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin.
B. Pagtakwil sa liwanag.
C.Sa ating pag-uugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa
ningning.
D. Ang ningning ay madaya dahil ito’y nakasisilaw at nakasisira sa
paningin.
4. Nagtataglay ng mahahalagang impormasyon, kaisipan o mga detalye o
mga susing pangungusap na may kaugnayan sa paksang pangungusap.
A. Pangunahing kaisipan C. Pamagat
B. Pantulong na kaisipan D. A at B
5. Bakit mahalagang kilalanin ang mga detalyeng nagbibigay-suporta sa
pangunahing kaisipan?
Isa sa pinakamasustansiyang prutas ang saging dahil malaki ang
naitutulong nito sa ating kalusugan. Ayon sa karamihan, ang saging
ay hindi prutas kundi isang “berry.” Maituturing na “herb” ang puno
nito. Nagtataglay rin ng sustansiyang tumutulong sa pagpapabilis ng
pagbuo ng mga nasirang “tissue” sa ating katawan ang saging.
Ang ningning ay madaya. Ito ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin.
Sa ating pag-uugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa ningning at
pagtakwil sa liwanag.
PANUTO: A. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
_____
10
A. Dahil ito ang susi sa lubusang pag-unawa ng pangunahing
kaisipan.
B. Dahil nakatutulong ang mga ito upang madaling matandaan ang
mahahalagang impormasyon sa isang teksto.
C. Upang maunawaan ang pagkakabuo ng isang teksto.
D. A, B, at C
B. Suriin ang teksto sa loob ng kahon. Isulat ang pangunahin at pantulong
na kaisipan sa nakalaang kahon sa ibaba. (5 puntos)
Pangunahing kaisipan:
Pantulong na kaisipan:
(1)Ang edukasyon ay mahalagang instrumento para magtagumpay ang
isang tao. (2) Ito ay nagpapalaya sa tao sa kamangmangan. (3)
Nagkakaroon siya ng sapat na tiwala sa sarili na nakatutulong sa
pagharap sa iba’t ibang sitwasyon sa buhay. (4) Nagagawa niyang
paunlarin ang sariling kakayahan. (5) Nagkakaroon siya ng ganap na
kamalayan sa kanyang kapaligiran. (6) Natututong lumikha ang tao ng
mga bagay na makabubuti sa kaniya, sa bansa at sa mundo.
KARAGDAGANG GAWAIN
Sumulat ng maikling sanaysay tungkol sa COVID-19. Kailangan
mayroong pangunahin at pantulong na kaisipan upang maintindihan ito ng
mga mambabasa. Gawan din ninyo ng pamagat ang inyong bubuuing
sanaysay. Bilugan ang pangunahing kaisipan at salungguhitan ang mga
pantulong na kaisipan. (15 puntos)
RUBRIK SA PAGSULAT NG SANAYSAY
Pamantayan 5 4 3
Organisasyon
Maayos at malinaw ang
organisasyon ng mga
ideya.
Hindi masyadong
malinaw ang
organisasyon ng mga
ideya.
Lumihis sa
ipinapagawa o sa
dapat ipapahayag na
mensahe ng gawain.
Gramatika at
Pagbaybay
Walang mali sa
pagbaybay at gramatika.
May 1-5 mali sa
pagbaybay at
gramatika.
May 6 o higit pang
mali sa pagbaybay at
gramatika.
Kalinisan
Malinis ang awtput;
walang makikitang bura
at nasusunod ang
tamang anyo ng
pagsulat ng sanaysay,
gaya ng wastong palugit
at pasok.
Kakikitaan ng 1-5
pagbura ng mga salita
at hindi nasunod ang
tamang anyo ng
pagsulat ng sanaysay,
gaya ng wastong
palugit at pasok.
Kakikitaan ng 6 o
higit pang pagbura
ng mga salita at
hindi nasunod ang
tamang anyo ng
pagsulat ng
sanaysay, gaya ng
wastong palugit at
pasok.
SUSI SA PAGWAWASTO
TAYAHIN:
A. 1. B
2. A
3. D
4. B
5. D
B.
Pangunahing kaisipan (1)
Pantulong na kaisipan
(2,3,4,5,6)
TUKLASIN:
1. a & c) Paolo Rivera na
isang captain ball ng larong
basketball sa paaralan.
b & d) Siya ang captain
ball ng larong basketball sa
paaralan. Ang husay niyang
maglaro. Bukod pa niyan,
siya ay palakaibigan. Hindi
siya suplado at madaling
lapitan kaya marami siyang
tagahanga. Maging ang
kanyang mga guro ay
natutuwa sa kanya. Hindi
siya pabaya sa pag-aaral.
Iyan si Paolo Rivera, ang
estudyanteng dapat igalang
at hangaan.
)
BALIKAN:
PANGUNAHING
KAISIPAN:
1. Isang mabait at
huwarang bata si John.
2. Mga Pilipinong
nagnanais pumuti at
tumangos ang ilong.
PANTULONG NA
KAISIPAN:
1. Magalang siyang
makipag-usap sa mga tao
kahit hindi niya ito
kakilala. Sinusunod lagi
ang mga payo ng
kanyang mga magulang,
guro at maging ang mga
nakakatanda sa kanya.
Tumutulong siya sa mga
gawaing-bahay, gayundin
sa paaralan.
2. Nagsisikap na
mapabuti ang pagsasalita
sa wikang Ingles dahil
gustong matawag na
sosyal.
Ipinagpaparangalan sa
mga kaibigan ang damit
at sapatos na imported.
Tunay na suliraning
panlipunan pa rin ang
pagkakaroon ng diwang-
alipin ng mga Pilipino.
Nagpatuloy pa rin ang
pag-idolo sa mga
kanluraning kultura
tulad ng awitin, sayaw,
pagkain, at pananaw.
Maging ang iba pang
sistemang umiiral sa
bansa ay mula sa mga
dayuhan.
PAGYAMANIN:
1.Ningning ay nakasisilaw at
nakasisira sa paningin,
samantalang ang liwanag ay
kinakailangan ng mata upang
mapagwari ang buong
katunayan ng isang bagay.
2. Maraming tao ang labis na
nagpapahalaga sa ningning o
kinang ng kapangyarihan at
kasikatan dahil gusto nilang
sila’y titingalain at
sasambahin ng lahat. Malaya
na silang gawin ang gusto
nila dahil akala nila nasa
itaas na sila ng lahat.
3. Nakapandaraya ang
kinang ng isang bagay dahil
kailangan pa nating kilatisin
ng maayos kung talagang
tunay at totoo ang isang
bagay. Hal. Sa isang tao, pilit
na ipinapakita ang kabutihan
ng pag-uugali pero sa likod
nito ay unti-unting lumalabas
ang totoong ugali.
ISAISIP:
1. sanaysay
2. larawan
3. pangungusap
4. teksto
5. pangunahing kaisipan
6. huling pangungusap
7. pantulong na kaisipan
8. paksang pangungusap
9. mambabasa
10. kaisipan
Sanggunian:
Pinagyamang Pluma 7 Unang Edisyon Pahina 340-341
Awtor Koordineytor: Alma M. Dayag et al
Modyul sa Filipino Baitang 8 Pahina 147-151
Mga may akda: Abdon M. Balde Jr. et al
GAWAIN: (Posibleng kasagutan)
A. CYCLICAL THINKING MAP
-Pangunahing Kaiipan-(kaibahan ng ningning at liwanag)
1. Ang ningning ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin.
2. Ang liwanag ay kinakailangan ng mata upang mapagwari ang buong katunayan ng mga bagay-bagay.
3. Ang ningning ay madaya, ang liwanag ay may pag-ibig na dalisay at maliwanag na napatatanaw sa
paningin.
-Mga Pantulong na kaisipan-
1. Sa ating pang-uga-ugali ay lubhang nangapit ang pagsamba sa ningning at pagtaksil sa liwanag.
2. Tayo’y mapagsampalataya sa ningning; huwag nating pagtakhan na ang ibig mabuhay sa dugo ng ating mga
ugat ay magbalatkayo ng maningning.
3. Ang kaliluhan at ang katampalasanan ay humahanap ng ningning upang huwag mapagmalas ng mga
matang tumatanghal ang kanilang kapangitan; ngunit ang kagalingan at ang pag-ibig na dalisay ay hubad,
mahinhin, at maliwanag na napatatanaw sa paningin.
-Mga Pantulong na kaisipan- (Kahalagahan ng paghahanap ng liwanag)
1. Ating hanapin ang liwanag, tayo’y huwag mabighani sa ningning. Sa katunayan ng masamang nakaugalian.
2. Nagdaraan ang isang maralita na nahihirapan sa pinapasan. Tayo’y mapapangiti at isasaloob. Saan kaya
ninakaw? Datapwa’y maliwanag nating nakikita sa pawis ng kanyang noo at sa hapo ng kanyang katawan na
siya’y nabubuhay sa sipag at kapagalang tunay. 3. Kung ang ating dinudulugan at hinahainan ng puspos na galang ay ang maliwanag at magandang-asal at
matapat na loob, ang kahit sino ay walang mapagningning pagkat di natin pahahalagahan, at ang mga isip at
akalang ano pa man ay hindi hihiwalay sa maliwanag na banal na landas ng katwiran.
-Pag-uugnay ng aral na nakuha sa sanaysay sa sariling karanasan-
1.
2.
3.
1
Region IX: Zamboanga Peninsula Hymn – Our Eden Land
Here the trees and flowers bloom
Here the breezes gently Blow,
Here the birds sing Merrily,
The liberty forever Stays,
Here the Badjaos roam the seas
Here the Samals live in peace
Here the Tausogs thrive so free
With the Yakans in unity
Gallant men And Ladies fair
Linger with love and care
Golden beams of sunrise and sunset
Are visions you’ll never forget
Oh! That’s Region IX
Hardworking people Abound,
Every valleys and Dale
Zamboangueños, Tagalogs, Bicolanos,
Cebuanos, Ilocanos, Subanons, Boholanos,
Ilongos,
All of them are proud and true
Region IX our Eden Land
Region IX
Our..
Eden...
Land...
The Footprints Prayer Trees by Joyce Kilmer One night I had a dream. I dreamed
that I was walking along the beach
with the LORD.
In the beach, there were two (2) sets
of footprints – one belongs to me and
the other to the LORD.
Then, later, after a long walk, I
noticed only one set of footprints.
“And I ask the LORD. Why? Why?
Why did you leave me when I am sad
and helpless?”
And the LORD replied “My son, My
son, I have never left you. There was
only one (1) set of footprints in the
sand, because it was then that I
CARRIED YOU!
I think that I shall never see
A poem lovely as a tree.
A tree whose hungry mouth is prest
Against the earth’s sweet flowing
breast;
A tree that looks at God all day,
And lifts her leafy arms to pray;
A tree that may in Summer wear
A nest of robins in her hair;
Upon whose bosom snow has lain;
Who intimately lives with rain.
Poems are made by fools like me,
But only God can make a tree.