Ilmi Araştırmalar 15, İstanbul 2003

V AN AGZININ OLUŞUMU VE BAZI ÖZELLİKLERİ

Bedri SARlCA.

On the development of Van dialect and its some peculiarities

Van speech is classifıed within Eastern Anatolian Turkish. This region i� a vectoral one in which in Turkish, Persian and Seınitic cultures are nıet. The fırst Turkish settleınent known in the region is Hun approximating the period 338 A.d. This was followed by the ınigration of Sabar's and Hazar's. However, the establishınent of Turkish language was made after the Seljuks. Ahlatshah. Aqquyunly, Karaquyunly, Safavid and Ottoınan periods contributed to developm e nt of the Turkish language's structure in this region. The language spoken in the region is called Oghouz Turkish and i ncludes soıne elenıents of K iptehak dialect.

Keywords: Van speech, Seljuks. Ahlatshalı, Aqquyunly. Karaquyuııly. Safavi d and Ottoınan, influence of Kiptchak.

Ağız, bir ülkenin bölgeleri arasın daki söyleyiş farklılıklardır. Ağı?larııı oluşumunda ''ağız"ı konuşan toplulukların farklı uruk ve boyları etkili olur. Türklerin Anadolu'ya gelişleri sayıca kalabalık, boyca çeşitli olmuştur. Çok dar

yerleşim alanlarında bile birbirinden değişik söyleyiş biçimlerin bulunması, bu topraklara gelenlerin önceki farklılıklarını yeni ülkelerinde de sUrdüğünü gösterir.

Bilindiği Oğuzlar 24 boydan oluşur ve 24 boyun tamamı Anadolu'da ::-urt bulmuştur. Oğuzlardan başka, değişik bölgelerde, Kıpçak Türklerinin de izlerini takip etmek mümkündür. Evliya Çelebi Ahlat'tan söz ederken burada Çağataycaya ve Moğolca'ya yakın lehçelerden bahseder, örnek bazı cümleler verir.1

Yan; Anadolu'nun İran, Maveraünnehir ve Kafkas yollarının birleşiın noktalarından biridir ve birçok kavnıin geçişini sağlamıştır. Tarihi süreç yönünden.

Yard Doç Dr. Yuzuııcu Yılllııhasıtcsı Eğittın l'akultc'ı EYit� a (,'ch:hı. .'ı<'ı alwtnam<', 1 1<11 Yücel Dağlı. Sc) ıt /\lı Kalıra inan. IV Kı tap. YK Y �<ı� , 92'dc "IŞ\'<'11. gtiiii/Ş\'1!/1, gommt::<'. ı·ormtştnt::, bt::t/11 A.aı t gtbtdtr. Ho{!,ar eı tldt. duAdt

g<'le.lerladtr. 1111!111 swıcumtşdtr. Şad bay Atştdtr. antılun Sol Atşt IIWIIAU dtuedtr. IU\'ular ,·aı·ladtllt. ı a'ni ağiant Auldtllt Harum:: uruş At�tlt/111:: ı a'ni c umlı'llll:: c eug <idct/11\ t::" hıçııııımkdır ") Bu cuınlclcr lıcrlıaldc hıın; �anlış okuııııııı� olıııalı /\ıııa \'ağata� l uık�c,ıııc �akın olan ıhıdc \'C 'o/cuk ler scçıkbılıyor Hun11u:: "lıcpınıı/· . . lll\ u ıııulıtcıııckıı .

. � .. ı�u .. olııı;ılı