«Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη/να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο

δρόμος/γεμάτος περιπέτειες/γεμάτος γνώσεις…»

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ: Μία διδακτική πρόταση των στ . 311-552 της ραψωδίας ε με τη χρήση των ΤΠΕ

Προαπαιτούμενες ενέργειες1 διδακτική ώρα στην τάξη

Έχει προηγηθεί ανάγνωση των συγκεκριμένων ενοτήτων, γιατίκρίνεται απαραίτητο οι μαθητές να έχουν κατανοήσεινοηματικά το κείμενο που θα επεξεργαστούν. Επομένως, κατάτη διάρκεια δύο (2) διδακτικών ωρών, πραγματοποιείταικατανόηση του περιεχομένου και της εξέλιξης του μύθου. Ακολουθεί η επεξεργασία των ενοτήτων στο εργαστήριο τηςπληροφορικής, με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας.Καθένα από τα δύο τμήματα της Α’ Γυμνασίου θα χωριστεί σεοκτώ (8) ομάδες των 2-3 ατόμων (σ.σ. οι ομάδες 5, 6 & 7αποτελούνται από τρία (3) άτομα).

Φύλλο εργασίας 1(κοινό για τις ομάδες 1, 2)

E π ι σ τ ρ ο φ ή τ ο υ Π ο σ ε ι δ ώ ν α → τ ρ ι κ υ μ ί α Σ ύ γ κ ρ ο υ σ η Π ο σ ε ι δ ώ ν α - O δ υ σ σ έ α

9η ΕNOTHTA: ε 311-420/<282-381>Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Το ταξίδι της επιστροφής αρχίζει....

Στο τέλος της προηγούμενης ενότητας, ο Οδυσσέας κατασκεύασεμόνος τη σχεδία του και έφυγε από το νησί της Ωγυγίας για ναξαναγυρίσει στην πατρίδα του, την Ιθάκη.

Ας επαναφέρετε στο μυαλό σας τη σκηνή τουαποχωρισμού, διαβάζοντας τους στίχους ε 289-310.doc . Στη συνέχεια, να απαντήσετε στις ακόλουθεςερωτήσεις, εκφράζοντας τις προσδοκίες σας για τηνεξέλιξη του ταξιδιού του:

Α. Ποια είναι τα συναισθήματα του Οδυσσέα φεύγοντας από τηΩγυγία, όπως διαφαίνονται στο κείμενο;

Β. Οι γνώσεις και οι ικανότητες του Οδυσσέα τόσο για τηναυπηγική όσο και την αστρονομία, τι μας δείχνουν για τονχαρακτήρα του;

Γ. Δώστε έναν τίτλο στην εικόνα αυτή, που να εκφράζει τασυναισθήματά σας για τον Οδυσσέα που επιστρέφει στην πατρίδατου.

ΤΙΤΛΟΣ:

Δ. Να δικαιολογήσετε την προηγούμενη απάντησή σας.

Φύλλο εργασίας 2(κοινό για τις ομάδες 3, 4)

E π ι σ τ ρ ο φ ή τ ο υ Π ο σ ε ι δ ώ ν α → τ ρ ι κ υ μ ί αΣ ύ γ κ ρ ο υ σ η Π ο σ ε ι δ ώ ν α - O δ υ σ σ έ α

9η ΕNOTHTA: ε 311-420/<282-381>Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Γνωριμία με τον θεό της θάλασσας,Ποσειδώνα....

Αφού διαβάσετε προσεκτικά τις πληροφορίες τουκειμένου Ποσειδώνας.doc, συμπληρώστε την παρουσίασηΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ.ppt, απαντώντας στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Α. Ποιος είναι ο θεός Ποσειδώνας;Β. Δώστε έναν τίτλο στην εικόνα.Γ. Ποια είναι τα σύμβολα του θεού Ποσειδώνα;

Δ. Τι σήμαινε ο θεός Ποσειδώνας για τους ναυτικούς;Ε. Τι συνέβαινε όταν οργιζόταν ο θεός Ποσειδώνας;ΣΤ. Ποιος είναι ο ρόλος του Ποσειδώνα στην Οδύσσεια;Ζ. Αφού επαναφέρετε στη μνήμη σας τους στίχους της Οδύσσειαςαπό το έγγραφο ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ.doc, να σχολιάσετε ταστοιχεία που μας προϊδεάζουν (δηλ. προετοιμάζουν) για τοχτύπημα του Ποσειδώνα ως εξής:

Πού βρισκόταν ο θεός της θάλασσας, κατά το πρώτο και τοδεύτερο συμβούλιο των θεών, όπου αποφασίζεται ο νόστοςτου Οδυσσέα;

Γιατί ήταν τόσο θυμωμένος με τον Οδυσσέα ο θεόςΠοσειδώνας;

Ποιους φόβους εκφράζει ο ίδιος ο Οδυσσέας πριν φύγειαπό το νησί της Καλυψώς;

Η. Ποια ανθρώπινα πάθη εκδηλώνει ο Ποσειδώνας στην επιθετικήσυμπεριφορά του προς τον Οδυσσέα;

Φύλλο εργασίας 3(κοινό για τις ομάδες 5, 6)

E π ι σ τ ρ ο φ ή τ ο υ Π ο σ ε ι δ ώ ν α → τ ρ ι κ υ μ ί αΣ ύ γ κ ρ ο υ σ η Π ο σ ε ι δ ώ ν α - O δ υ σ σ έ α

9η ΕNOTHTA: ε 311-420/<282-381> Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Από την Ωγυγία στη Σχερία

Ο Ποσειδώνας βλέπει τον Οδυσσέα, θυμώνει και αποφασίζει «να τον γεμίσεισυμφορές». Ο Ποσειδώνας επιτίθεται και ο Οδυσσέας αντιδρά. Αςπαρακολουθήσουμε τις τρεις φάσεις της επίθεσης και τις αντίστοιχεςαντιδράσεις του Οδυσσέα.

Α. Ανοίξτε το έγγραφο 9η ΕΝΟΤΗΤΑ.rtf και διαβάστεπροσεκτικά το περιεχόμενο των στίχων (321-26, 346-54,402-6) που περιγράφουν τις τρεις (3) φάσεις της

επίθεσης του Ποσειδώνα . Στη συνέχεια, να συμπληρώσετετη δεύτερη στήλη στους ακόλουθους πίνακες,περιγράφοντας κάθε φορά τους στίχους που αντιστοιχούνστις αντιδράσεις του Οδυσσέα:

Α’ αντίδραση του Οδυσσέα (στ. 327-345)

Α’ ΦΑΣΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ Α’ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΟΔΥΣΣΕΑ

Ο Ποσειδώνας πλήττει ταυτόχρονα

στεριά, θάλασσα και ουρανό, ενώ

οι άνεμοι Σιρόκος, Ζέφυρος και

Βοριάς φυσούν και από τα

τέσσερα σημεία του ορίζοντα:

μία συγκλονιστική συγχορδία των

στοιχείων της φύσης κάτω από

τις ρυθμιστικές υποδείξεις του

θεού που κρατά την τρίαινα στο

χέρι.

Ο Ο δ υ σ σ έ α ς π α λ ε ύ ε ι

μ ε τ α κ ύ μ α τ α

Β’ αντίδραση του Οδυσσέα (στ. 355-360 & 390-401)

Β’ ΦΑΣΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ Β’ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΟΔΥΣΣΕΑ

Μία μεγάλη τρικυμία πλήττει

ανεπανόρθωτα τη σχεδία και

εκτινάσσει τον Οδυσσέα μακριά.

Μένει πολλή ώρα κάτω από τα

κύματα, πιάνεται από τη σχεδία,

που φέρεται πότε εδώ, πότε εκεί,

παιχνίδι στα χέρια των ανέμων.

Γ’ αντίδραση του Οδυσσέα (στ. 407-412)

Γ’ ΦΑΣΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ Γ’ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΟΔΥΣΣΕΑ

Διαλύεται πια η σχεδία και

σκορπίζονται τα ξύλα της μέσα

στο ταραγμένο πέλαγος (στ.

405-406, παρομοίωση – άθυρμα

στα χέρια του θεού ή της

φύσης το πρόχειρο έργο ενός

ανθρώπου)

Φύλλο εργασίας 4(κοινό για τις ομάδες 7, 8)

E π ι σ τ ρ ο φ ή τ ο υ Π ο σ ε ι δ ώ ν α → τ ρ ι κ υ μ ί αΣ ύ γ κ ρ ο υ σ η Π ο σ ε ι δ ώ ν α - O δ υ σ σ έ α

9η ΕNOTHTA: ε 311-420/<282-381> Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Η τρικυμία....

Να διαβάσετε το έγγραφο 9η ΕΝΟΤΗΤΑ.rtf και να

επιλέξετε 5-6 ζευγάρια ουσιαστικών και επιθέτων από

τη θαλασσοταραχή που προκαλεί ο θεός Ποσειδώνας που

σας έκαναν εντύπωση και να δικαιολογήσετε την

επιλογή σας.

ΕΠΙΘΕΤΟ-ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

Φύλλο εργασίας 5(κοινό για τις ομάδες 1, 2, 3, 4)

Π α ρ έ μ β α σ η τ η ς Λ ε υ κ ο θ έ η ς - Ι ν ώ ςΠ α ρ α μ υ θ ι κ ό σ τ ο ι χ ε ί ο

Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

1. Αναζητήστε στο Διαδίκτυο πληροφορίες για θρύλους καιπαραδόσεις που μιλούν για τις νεράιδες και τη σχέση τους μετο μαγικό μαντίλι τους. Κατά την αναζήτησή σας, μπορείτε να αξιοποιήσετε τουςπαρακάτω δικτυακούς τόπους:Α. http://www.pyles.tv/Dictionary/F/Fairies-.aspxΒ.http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B7%CF%81%CE%B7%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82

Να συνθέσετε ένα σύντομο κείμενο με όσες πληροφορίεςσυγκεντρώσατε και κρίνετε ότι είναι απαραίτητες ώστε ναέχουμε μία πλήρη εικόνα για τις νεράιδες και τη σχέση τουςμε το μαγικό μαντίλι τους. ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

H I ν ώ. Έ ρ γ ο το υ I τ α λ ο ύ ζ ω γ ρ άφ ο υ , γ λ ύ π τ η

κ α ι αρ χ ι τ έ κ τ ο ν α P . T i b a l d i ( 1 5 2 7 - 9 6 ) .

2. Πραγματοποιήστε τις ακόλουθες ενέργειες:Ανοίξτε το έγγραφο O άντρας της Aνεράιδας.doc καιδιαβάστε μία λαϊκή παράδοση (από την Kύθνο). Επεξεργαστείτε το περιεχόμενο των στ. 367-412 στοέγγραφο 9η ΕΝΟΤΗΤΑ.rtf , όπου παρεμβάλλεται τοεπεισόδιο της θεάς της θάλασσας, Λευκοθέης-Ινώς. Βρίσκετε κοινά σημεία στο επεισόδιο της Λευκοθέης-Ινώς(στην Οδύσσεια) και στη λαϊκή παράδοση της Κύθνου; Ποιαείναι η σχέση του μαντιλιού της Λευκοθέης-Iνώς με τομαγικό μαντίλι της νεράιδας;

Συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί με τιςεπισημάνσεις σας.

Οδύσσεια Λαϊκή παράδοση1.

2.

3.

4.

Φύλλο εργασίας 6(κοινό για τις ομάδες 5, 6, 7, 8)

O α γ ώ ν α ς τ ο υ Ο δ υ σ σ έ α γ ι α έ ξ ο δ ο σ τ η σ τ ε ρ ι ά κ α ι δ ι α ν υ κ τ έ ρ ε υ σ η

10η ΕNOTHTA: ε 421-552/<382-493>Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Ο αγώνας του Οδυσσέα συνεχίζεται....

1. Αναζητήστε τους στ. 421-552 στο έγγραφο 10ηΕΝΟΤΗΤΑ.doc, και επεξεργαστείτε το περιεχόμενό τους. ΟΟδυσσέας έχει τώρα να αντιμετωπίσει δύο προβλήματα:την έξοδό του στη στεριά και τη διανυκτέρευση.

Υποθέστε ότι είστε ο Οδυσσέας και καλείστε νααπαντήσετε σε μία σειρά ερωτήσεων ύστερα από τηνπεριπέτεια της τρικυμίας και του ναυαγίου. Τι θααπαντούσατε σε όσους θα ήθελαν να μάθουν για τηνεμπειρία και τα συναισθήματά σας τις δύσκολες εκείνεςστιγμές για εσάς;

Συμπληρώστε την παρουσίαση ΜΙΝΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥΟΔΥΣΣΕΑ.ppt , απαντώντας (ως Οδυσσέας) στιςακόλουθες ερωτήσεις:

Α. Όταν –επιτέλους- αντικρίσατε τη στεριά (δηλ. τηχώρα των Φαιάκων), ύστερα από δύο μερόνυχτα μόνος μετα κύματα, ποια ήταν τα συναισθήματά σας;Β. Ποιο ήταν το καινούργιο πρόβλημα που παρουσιάστηκεκαι σας «λύθηκαν τα γόνατα»;Γ. Ποιες ήταν οι σκέψεις σας εκείνη τη στιγμή πουσυνειδητοποιήσατε το πρόβλημα;Δ. Τι κάνατε τελικά; Πώς καταφέρατε να βγείτε στηστεριά;Ε. Ποια ήταν η κατάστασή σας όταν βγήκατε στη στεριά;ΣΤ. Ποιο ήταν το καινούργιο πρόβλημα πουαντιμετωπίσατε;Ζ. Ποια ήταν η καλύτερη λύση που σκεφτήκατε και γιατί;Η. Πώς νιώσατε όταν συνειδητοποιήσατε ότι η λύση στοπρόβλημά σας μπορούσε να σας προφυλάξει μέσα στη μαύρηνύχτα από το κρύο και τα άγρια θηρία του δάσους;Θ. Τι θα θέλατε να συμβουλεύσετε όλους εμάς – πώςπρέπει να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής;

Φύλλο εργασίας 7(κοινές ερωτήσεις για όλες τις ομάδες)

O α ν θ ρ ω π ο κ ε ν τ ρ ι σ μ ό ς σ τ η ρ α ψ ω δ ί α ε

Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Α ν θ ρ ω π ο κ ε ν τ ρ ι σ μ ό ς ε ί ν α ι η α ν τ ί λ η ψ η π ω ς τ ο κ έ ν τ ρ ο κ α ιο σ κ ο π ό ς τ ο υ κ ό σ μ ο υ ε ί ν α ι ο ά ν θ ρ ω π ο ς , ό τ ι ό λ α π ρ έ π ε ιν α ο δ η γ ο ύ ν σ τ ο κ α λ ό τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ . Δίνει έμφασηστον αγώνα του ανθρώπου, τον οποίο υπηρετούνσυχνά και οι θεοί, και επιδοκιμάζει τηνανθρώπινη ζωή, με όλα της τα βάσανα.

Ο ανθρωποκεντρισμός της Οδύσσειας αναδεικνύεται κυρίωςστη ραψωδία ε, όπου και προβάλλονται η πίστη στιςικανότητες και το μυαλό του ανθρώπου, που δεν χάνειτο θάρρος και την ελπίδα του, αλλά αγωνίζεται μεόλες του τις δυνάμεις, καθώς και η αγάπη για τη ζωήμε όλες τις χαρές και τις δυσκολίες της.

Επεξεργαστείτε το περιεχόμενο των εγγράφων 9ηΕΝΟΤΗΤΑ.rtf και 10η ΕΝΟΤΗΤΑ.doc . Στη πρώτη στήλη του πίνακα, καταγράφονται ταστοιχεία του ανθρωποκεντρισμού των ενοτήτων.Στη δεύτερη στήλη του πίνακα, συμπληρώστε τουςστίχους που αφορούν τα στοιχεία τουανθρωποκεντρισμού που αναδεικνύονται στιςενότητες αυτές:

Στοιχείαανθρωποκεντρισμού Στίχοι

1. Η περιγραφή της τρικυμίας

2. Ο τρόπος με τον οποίοαντιμετώπισε την τρικυμία οΟδυσσέας, όπου διαφαίνονται ησωματική του δύναμη, η «τλημοσύνη»του (δηλαδή η καρτερικότητα κι ηυπομονή του), η εξυπνάδα και ηευρετική δύναμη του νου του3. Η δυσπιστία του Οδυσσέαπρος τη Λευκοθέα-Ινώ, την ώρατης πάλης του με τα κύματα,καθώς προτιμά να στηριχτείστις δικές του δυνάμεις καιστο μυαλό του.4. Η επιλογή της καλύτερηςδυνατής λύσης σε κάθεδυσκολία, όπως στην περίπτωσητης εξόδου στη στεριά ή τηςδιανυκτέρευσης στο δάσος 5. Η κινητοποίηση των θεών(Αθηνά, Δίας, Ερμής, Καλυψώ,Αθηνά, Λευκοθέη, Ποταμοθεός)για χάρη ενός θνητού ή για τησυμφορά του (Ποσειδώνας)

Φύλλο εργασίας 8(κοινές ερωτήσεις για όλες τις ομάδες)

Τ ο ή θ ο ς τ ο υ Ο δ υ σ σ έ α Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Στη σύγκρουσή του με τον Ποσειδώνα, ο Οδυσσέας βασανίστηκεπολύ, αλλά δεν παραιτήθηκε. Επιστράτευσε τις σωματικές καινοητικές δυνάμεις του και αντιστάθηκε. Αναδείχτηκε έτσιπολύτροπος και καρτερικός. O νικηφόρος αυτός αγώνας τουστην πάλη του με έναν θεό ή, έστω, με τη θάλασσα, τονίζει τηδύναμη του ανθρώπου, που έχει κεντρική θέση στην « Οδύσσεια»(ανθρωποκεντρισμός) .

Αναζητήστε στο λεξικό http :// www . greek -

language . gr / greekLang / modern _ greek / tools / lexica / triantafylli

des / index . html τη σημασία των λέξεων που

περιγράφουν το χαρακτήρα του Οδυσσέα και

συμπληρώστε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με τον

ορισμό του χαρακτηριστικού επιθέτου,

δικαιολογώντας παράλληλα την επιλογή του με το

σημείο του κειμένου (9η ΕΝΟΤΗΤΑ.rtf και 10η

ΕΝΟΤΗΤΑ.doc ) που, κατά τη γνώμη σας, αυτό

διαφαίνεται.

Επίσης, συμπληρώστε τον πίνακα με όσα επίθετα κρίνετε ότι

ολοκληρώνουν το ήθος του Οδυσσέα, είτε από το κείμενο είτε

από την προσωπική σας άποψη.

Χαρακτηρισμός

Οδυσσέα

Ερμηνεία – στίχοι κειμένου

Καρτερικός

Υπομονετικός

Έξυπνος

Επινοητικός

Δύσπιστος

Επιφυλακτικός

Αποφασιστικός

Ψύχραιμος

Ριψοκίνδυνος

Ρωμαλέος

Πολυμήχανος

Πολύπαθος

Ευαίσθητος

Λογικός

Περήφανος

Φύλλο εργασίας 9 (κοινές ερωτήσεις για όλες τις ομάδες)

Η Ι θ ά κ η – έ ν α δ ι α χ ρ ο ν ι κ ό σ ύ μ β ο λ ο Ονοματεπώνυμο: 1. 2. 3.

Ο μύθος του Οδυσσέα και ο προορισμόςτου, η «Ιθάκη», στην «Οδύσσεια» τουΟμήρου, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης γιατον Αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Π.Καβάφη (1863-1933). Αναζητήστε στηδιεύθυνση Κ.Π. Καβάφης - Ποιήματα -

Αναγνωρισμένα το ποίημα «Ιθάκη» του ΚωνσταντίνουΚαβάφη (-και την απαγγελία του Η ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΕΤΗΔΙΑΒΑΖΕΙ ΚΑΒΑΦΗ-1.flv ).

Η «Ιθάκη» συμβολίζει την πραγματοποίηση ενόςστόχου που έχει θέσει ο άνθρωπος. Το ποίημα μαςδιδάσκει ότι η ζωή καταξιώνεται όταν ο άνθρωποςθέτει υψηλούς στόχους, καθώς στην προσπάθεια νατους εκπληρώσει αποκτά συναρπαστικές εμπειρίεςκαι άφθονες γνώσεις.Έχοντας υπόψη σας τα παραπάνω στοιχεία, απαντήστεστις ακόλουθες ερωτήσεις:

Ποια στοιχεία αντλεί ο Καβάφης από την ομηρική Οδύσσεια; Να σημειώσετε τα στοιχεία του ποιήματος που σας θυμίζουν όλα όσα

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

γνωρίζετε από την Οδύσσεια και τις περιπέτειες του Οδυσσέα.

«…τον θυμωμένοΠοσειδώνα μηφοβάσαι…».Γιατί κατά τηγνώμη σου, οταξιδιώτης δενπρέπει ναφοβάται ταεμπόδια που θασυναντήσει στοδρόμο προς τηνΙθάκη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

«Να εύχεσαι να‘ναι μακρύς οδρόμος».

Σε αντίθεση μετον Οδυσσέαπου ευχόταν τοδικό τουταξίδι τηςεπιστροφής ναείναι σύντομο,το ταξίδι τουαναγνώστη προςτην Ιθάκη θαπρέπει ναδιαρκέσει

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

πολύ...Πώςδικαιολογείταιαυτό στοποίημα;

«Πάντα στοννου σου να’χεις τηνΙθάκη.Το φθάσιμονεκεί είν’ οπροορισμόςσου.»

Τι αποτελεί ηΙθάκη για τονταξιδιώτη;Γιατί οφείλεινα μην τηνξεχνά ποτέ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

Να δώσετε τίτλους στις ακόλουθες εικόνες χρησιμοποιώντας

στίχους του ποιήματος. ΤΙΤΛΟΣ: ΤΙΤΛΟΣ: ΤΙΤΛΟΣ:

ΤΙΤΛΟΣ: